Univerzitet Demal Bijedi Mostar Nastavniki fakultet Odsjek fizika i informatika sa tehnikim odgojem

SEMINARSKI RAD
Tema: Znaaj zatite rijeke Save

rofesor! Prof. Dr atovi !"a#

"tudent! Sa$i%ovi Nija#

Mo&tar' fe(r"ar )**+. ,o#ine

UVOD

oda je temelj ivota i osnovni sastojak svakog ivog $ia% otre$e za vodom odraslog ovjeka iznose od #&' do ( litre dnevno% )oda ili *okree razvoj ili ograniava *rogres svake zajedni+e , od *orodi+e do +iviliza+ije% Broj stanovnika na na-oj *laneti u$rzano se *oveava& *otre$e za vodom jo- i $re& a njena koliina se ne mijenja% Do #.#'% godine& dvije treine ovjeanstva osjetie oz$iljan nedostatak vode% ro+jene strunjaka kau da oko /&/ milijarda ljudi nema *ristu* *ijaoj vodi& #&' milijardi nema o$ez$ije0ene elementarne sanitarne uslove& a vi-e od *et miliona ljudi godi-nje umire od $olesti koje su uzrokovane zaga0enom vodom% Organiza+ija Ujedinjenih na+ija je *rije desetak godina *roglasila ##% mart za "vjetski dan voda& s namjerom da istakne njenu vanost i ograniavajuu ulogu u razvoju% Bliimo se vremenu kada e *otre$a za vodom *rema-iti zalihe% Nakon toga nuno *restaje razvoj& za*oinju $or$e za vodu& a *ostoji ak i o*asnost od me0udravnih ratova% Ovu tezu -.or(e za vo#"/ *otvr0uju injeni+e da! /% 1... ljudi dnevno umre od dijareje& *otro-nja vode se udvostruila od /2'.% godine a koliina zaga0ene vode je vea nego u $asenima /. najveih svjetskih rijeka% #% Najkvalitetniju vodu u "vijetu imaju 3redom4! 5inska& 6anada& Novi 7eland& )elika Britanija& 8a*an& Norve-ka& 9usija& 8una 6oreja& :vedska& 5ran+uska %%% ;eneralna sku*-tina UN *roglasila je #..(% godinu Medjunarodnom godinom slatke vode% ose$an *ro$lem *redstavlja zaga0enje *odzemnih voda% Ova zaga0enja jednim dijelom uzrokuje *oljo*rivreda 3z$og kori-tenja vje-takog 0u$riva i ot*adne voda iz seoskih naselja4% )eliki *ro$lem *redstavlja i *osljedi+a zaga0enja voda sa neure0enih de*onija% )oda i ot*ad *ovezani su neraskidivo i *ogu$no% "vaki ot*ad *rije ili kasnije dos*ijeva do *odzemnih voda zaga0ujui je% <o je dugotrajan i ljudskom oku skriven *ro+es% "vi mi emo& *rije ili kasnije& osjetiti *osljedi+e ovakve ne$rige za ot*ad% Brojni izvori $ie zaga0eni& moda za koju godinu ili kasnije& ali je sigurno da ovakav nemar trajno ugroava na-e vodene zalihe% )odu je od ot*ada mogue za-tititi jedino izgradnjom de*onija s kontrolisanim odvodom% Naalost& ovako ure0enih de*onija kod nas gotovo da i nema= Daleko vei *ro$lem od $iolo-kih zaga0enja& je tzv% >emijsko zaga0enje vode% <e-ki metali& $iolo-ki nerazgradiva hemijska jedinjenja i *lastina am$alaa *redstavljaju najtei *ro$lem kako sa as*ekta kon+entra+ije tako i trajnosti zaga0enja% Nedefinisana ili lo-e *rovo0ena zakonska regulativa je veoma esto uzronik nesavjesnog rada i *ona-anja *rivrednih su$jekata% U dana-njem vremenu& kada je industrijska *roizvodnja znatno umanjena u odnosu na *redratno vrijeme& veoma esto smo svjedo+i *ravih ataka na *rirodu $ez ikakve odgovornosti% ?etiri osnovna elementa eko sistema! voda& zemlja& zrak i -ume se truju i uni-tavaju nemili+e kao da je ovo zadnji dan *lanete 7emlje% 6ada je rije o velikim sistemima koji se ne mogu ograniiti na jedan grad& regiju ili dravu te je veoma te-ko sank+ionisati *osljedi+e nastalih -teta& jedino -to *reostaje kao dugorono rje-enje je rad na eduka+iji ljudi& *ose$no mladih& na *ozitivnim naelima i ekolo-koj svijesti%

ETIRI OSNOVNA ELEMENTA EKOLOKOG SISTEMA U *rirodi je sve *ovezano% "ve *romjene se de-avaju *o redu i zakonima *rirode% "amo je ovjek taj koji& esto gledajui usko i $ez *uno razmi-ljanja sa eljom da -to $re do0e do materijalne koristi& ugroava sav taj sistem a kako je i sam dio sistema ugroava i se$e% , )oda kao naj$itniji gra0evinski materijal svih ivih $ia krui u *rirodi i direktno utie na sve ostale% rolazei kroz tri agregatna stanja ostaje u *rirodi kao vodena *ara 3 vlaga u vazduhu4& *ovr-inska voda ili *ak *odzemna voda% , )azduh kao nosila+! vodene *are& kiseonika& azota i drugih elemenata $itnih za ivi svijet je drugi element koji je $itan za eko sistem% , 7emlja kao *odloga i izvor hrane za $iljni svijet 3 floru 4 a *reko njega i za ivotinjski svijet je trei elemanat eko sistema% , :ume i uo*-te $iljni svijet na zemlji kao *reistai zraka i izvor hrane za vei dio ivotinjskog svijeta su etvrti elemenat eko sistema% 9edosljed nije $itan% "va etiri na$rojana elementa su kljuna za o*stanak ivota na *laneti% Naru-avanjem $ilo kojeg dijela naru-ie se i ostali segmenti%

VODA JE NAJIA NA IZVORU 6ako se& o$ino& izvori vode nalazi u *laninskim i rijetko naseljenim *odrujima& to je voda na izvorima svih rijeka& *a i "ave& veoma ista% rolaskom kroz naseljena mjesta i industrijske o$lasti *oinje i njeno onei-avanje% <o zaga0ivanje je ne-to manje izraeno u "loveniji& o$zirom da je ova drava ulaskom u @vro*sku uniju morala *rihvatiti i stroge kriterije ekolo-kog *ona-anja% ro$lem *ostaje sve izraeniji krui se nizvodno! kroz >rvatsku& tokom grani+e >rvatske i Bosne i >er+egovine te kroz "r$iju% Novi momenat u onei-avanju vode& osim industrijskog i fekalnog& je i onei-enost zaostalim eks*lozivnim sredstvima koja se nalaze& kako u samom vodotoku tako i na o$alama rijeke "ave% Negativan stav u ekolo-kom smislu i ne$riga ljudi koji razmi-ljaju na nain da voda nosi 3isti4 sve i da sve lo-e stvari odlaze niz vodu *okazao se *ot*uno *ogre-nim%

)eoma su este ekolo-ke katastrofe gdje imamo sluajeve -irenja otrovnih materija uzvodno% 8edan od takvih *rimjera je i is*u-tanje veoma otrovnog +ijankalija& u tvorni+i za *reradu zlata u 9umuniji& u Dunav a ije se dejstvo osjetilo u "r$iji i Ma0arskoj% Neure0ene de*onije smea su veoma esti zaga0ivai *odzemnih voda koje *redstavljaju osnovni izvor *itke vode% Na ovu temu je vo0eno mnogo ras*rava& okruglih stolova i studija% Naalost& u ovoj *ro$lemati+i se niko ne $avi *reventivno% 6onkretni kora+i za rje-avanje *oduzimaju se tek onda kad se osjete *osljedi+e *ro$lema% 0 1 rije2i Savi 3 "o4te 5 U stara vremena zvala se "B)U"& *rema grkom nazivu "BOUCO" 3 O<BMO"4& a mi danas jednostavno kaemo "B)B& ne mislei da je ta danas mutna i *rljava rijeka neko smatrana $oanstvom kojem su *odizani rtveni+i i *rino-ene rtve% Bistra i $ogata vodom ona je $ila vrijedna *o-tovanja% Nakon -to je anonsko more *resahlo& zaelo se korito ove na-e rijeke koja je zahvatala svu vodu iz *lanina "lovenije& >rvatske i Bosne% Ona je esto mjenjala svoj tokD nekad $i nagrizala svoju desnu& *a onda o*et ljevu o$alu% U neko do$a do*irala je i do )inkova+a& *lavila je 8elas *olje& a da i ne govorimo o Cvanjskom *olju% 8os je lahko uoljivo ono korito kojim je tekla kroz danasnju 9afineriju nafte u Bosanskom $rodu na Blato& )irove i Eju$igo-u do *od )uijak% 6amen u 6lakaru $io joj je vjena smetnja% O njega se je e-ala& ali ga nije mogla savladati% 8os u rimsko do$a& "ava je stvarala oko svog korita ogromne movare& *rava ne*regledna mora% 7a stare grke tu je $ila sjeverna grani+a @U9O @% "ava je kroz mnogo milenija tekla tiho i dostojanstveno& *rimjerno $oanstvu% Bila je $ogata vodom i ivim svijetom koji je njenu vodu koristio za svoj o*stanak% 6orito joj je *rije stotinak hiljada godina $ilo oko '. metara nie od dana-njeg& *a se od tada stalno zatr*ava& nanosima -ljunka i *jeska iz svog gornjeg toka% Naselje iz $ronzanog do$a& stara jedva (... godina na ekaru-i u "ijekov+u i Eani-tu u 6lakaru& nalazila su se izvan doma-aja *o*lave& a danas su nekoliko metara nia od visokog vodostaja% "ve do 6arlova+kog mira /122% godine "ava je $ila zajednika rijeka stanovni+ima sa o$je o$ale% oslje te godine *rilike su se *romijenileD ona je *ostala kruta grani+a izme0u dvaju svjetova uo$lienih kao >a$s$ur-ko i Osmansko +arstvo% ;rani+a je *ostala sim$ol *odozrenja jedne vlasti *rema drugoj%%% 9ijeka "ava dugaka je 2A' km od ega tee kroz Bosnu 3 ili njenom grani+om 4 u duini od ((/ km% U Bosnu i >er+egovinu ulazi na nadmorskoj visini od 2A m a izlazi na FG m%n%v% Oduvijek je *redstavljala ivot svih ljudi oko nje% 6ao izvor vlage i hrane kako $iljnom svijetu u i oko "ave tako i ivotinjskom% Bogati *a-nja+i& lovi-ta i voda $ogata ri$om oduvijek su $ile odredni+e za ljudske nastam$e% )elike rijeke su& osim navedenog& i vane komunika+ije za trans*ort ro$a i ljudi% oznato je da vodni sao$raaj *redstavlja najekonominiji vid trans*orta& *ose$no te-kih tereta% , Projekti " .rko Di&trikt": Na *odruju Brko Distrikta nije *ostojala ni jedna ure0ena 3ili $ar ogra0ena 4 de*onija za odlaganje smea% Odvozom smea iz domainstava i *rivrednih su$jekata $avilo se nekoliko registrovanih *rivrednih su$jekata i 86 "ava% Hilj svih ovih organiza+ija $io je da se smee odveze iz dvori-ta stam$enih i *rivrednih su$jekata a kuda se vozio& kako da nikoga nije interesovalo% <ako je trajalo sve dok #..#% godine kada su& nakon o$ilnih *adavina krenule *o*lave% Do-lo je do *rodora *ovr-inskih voda u $unare a u$rzo *otom i do *ojave *rvih o$oljelih od uti+e% Broj o$oljelih je $rzo rastao% Uslijedilo je zatvaranje $unara& voda nije $ila ni za *ranje a kamoli za *ie% 6ako se uti+a -irila *rogla-eno je stanje e*idemije i -kole su zatvorene% U saradnji sa "5O9,om izvr-ena je vak+ina+ija svih uenika osnovnih -kola koje su se na-le na ugroenom *odruju& 3'% i 2% O:4% C tek nakon toga ovaj *ro$lem& ali samo ovaj& do$ija *rioritet za rje-avanje i konano se ustrojavaju de*onije za odlaganje smea% "ve divlje de*onije su oi-ene i zatvorene% Odvoz i odlaganje se vr-i na jedinstvenu gradsku de*oniju%

'

oduzeto je jo- nekoliko ak+ija za ure0enje rijenih korita% U a*rilu #..(% godine& svi radni+i i ueni+i 8U 2% o-% Maoa zajedno sa stanovni+ima M7 Maoa i uz *odr-ku mehaniza+ije Odjela za komunalne *oslove u vladi Brko Distrikta *okreu ak+iju i-enja rjenih korita na *odruju M7 Maoa% Bk+iji su se *ridruile *odrune -kole i stanovni-tvo M7 Cslamova+& 9a-ljani i rutae% Oi-ena su korita a nakon toga i uli+e& dvori-ta i sve je do$ilo novi sjaj% Ova ak+ija je medijski *o*raena u sredstvima informisanja% O+ijenjena je kao veoma *lemenita i o*-te korisna& a u$rzo slijedi i sku*-tinska odluka o izdvajanju novanih sredstava za ure0enje svih rjenih korita na *odruju Brko Distrikta% Dio *o dio& sva korita su oi-ena od kru*nog ot*ada& *anjeva& te je uklonjeno drvee i raslinje koje se nagomilalo u koritima rijeka% Ure0ene su o$ale% Uz rjena korita u naseljenim mjestima i loka+ijama gdje su nesavjesni gra0ani ranije odlagali ot*ad 3 $ukvalno u rijeku4 *ostavljeni su veliki kontejneri za *riku*ljanje ot*ada% Odravanje rjenih korita je nastavljeno i sada se *okree druga faza% Czgradnja izleti-ta& -etali-ta i mjesta za vodene s*ortove% Nekada uveno gradsko izleti-te 5i+i$ajer koje se nalazi uz o$alu rijeke "ave a koje je tokom rata za*u-teno& zaraslo& minirano i *re*lavljeno ot*adom *oelo do$ijati na znaaju% onovo se vr-i i-enje& ure0ivanje i izgradnja *rateih o$jekata% Otvoreni s*ortski tereni za od$ojku& rukomet& mali nogomet i ko-arku su *onovo izgra0eni% 6ajak klu$ >aris "ulji je o$novljen kao i *ri*adajui o$jekti% Ura0ene su staze za -etae i *rilazne staze i mjesta za ri$olov+e% Na nasi*u je ura0eno i nekoliko mjesta za ro-tilj zajedno sa klu*ama za odmor i druenje% Me0unarodna takmienja s*ortskih ri$olova+a na rije+i "avi i Brki su ve *ostala redovna i oku*ljaju veliki $roj kako takmiara tako i *osmatraa% Bnalizirajui *ro$lematiku za-tite ivotne okoline i nunost sistematinijeg *ristu*a *oveanja kvaliteta oktuenja u Brko Distriktu se de-ava niz *ozitivnih *romjena% 5ormira se @ko *okret I@ko,zeleni kao nevladina organiza+ija% )lada u okviru svog odjela za komunalne djelatnosti otvara novo radno mjesto *ort*arola i koordinatora za eko *rojekte% )eoma s*oso$an djelatnik& "uada Jatovi& *okree niz ak+ija& *rograma i okruglih stolova *o *itanju jaanja ekolo-ke svijesti gra0ana% <re$a *ose$no istai ak+iju Distrikt je na-e ogledalo koja traje gotovo +ijelu godinu i *odrazumijeva jaanje takmiarskog duha u svim sferama ivota i rada% ;ra0ani svih uzrasta se takmie iz raznih o$lasti kao -to su! najlje*-i $alkon& dvori-te& nalje*-e -kolsko dvori-te& kulturno stvarala-tvo na temu ekologije& sveanosti u*riliene u *ovodu& svjetskog dana voda& *lanete 7emlje%%% lemenitim eko ak+ijama *odr-ku daju i drugi odjeli vlade Brko Distrikta% <ako *ododjel za s*ort i kulturu organizuje regionalnu likovnu koloniju "ava #..( a koja vrlo $rzo *o*rima me0unarodni karakter% Ovaj odjel radi i me0unarodnu likovno K literarnu koloniju "avski +vijet% Csta je o+ijenjena jednim od najus*je-nijih manifesta+ija u #..A% godini% ododjel za *rivredni razvoj i saradnju sa entitetima osniva radnu gru*u za *regovore i uvezivanje o*-tinskih timova za *rivrednu i eko saradnju tzv% 9egiona Drina,"ava, Majevi+a% Csti se vrlo $rzo -iri i *o*rima me0unarodni okvir% Uvezuju se o*-tine! Brko& Bijeljina& Eo*are& Ugljevik& :ama+& Ora-je& ;unja i Lu*anja 3 9> 4& :id i Clok 3"iH;4% U nizu lije*ih stvari& koje su se desile *roteklih godina a kada je ekologija u *itanju& str-i i *rijeti detalj koji $a+a mrlju na sve *ostignuto% ro$lem koji traje i kojem se ne vidi rje-enje u $liskoj $udunosti je kanaliza+ija% Hijeli distrikt nema kvalitetno rije-en kanaliza+ioni sistem% Czuzme li se DD Bimal koji ima rije-en sistem za *rei-avanje ot*adnih voda& svi ostali izlazi& kako seoskih i gradskih domainstava& tako i *rivrednih su$jekata su ura0eni direktno u rijeke i *otoke% )eoma ruan dojam ostavljaju& *ogotovo seoski& *oto+i za vrijeme ljetnih su-a kada *raktino i nema vode u njihovim koritima nego je to gotovo /..M fekalna kanaliza+ija koja -iri ne*rijatne mirise uokolo% 6ako sama rijeka "ava nije neovisna +ijev ili kanal koji samo *rolazi *ored nas nego je to razgranata mrea "avskog $asena sa svim *ritokama koje *okrivaju ogromno *rostranstvo od oko '. M *ovr-ine "lovenije& (. M >rvatske& $lizu '. M Bi> i do$ar dio "r$ije& *oku-ao sam doi do *odataka -ta se radi i na drugim dijelovima "avskog $asena%

9ijeka "ava ne umire& u "r$iji ona se uliva u Dunav i kao jedna od veih *ritoka vaan je dio sistema% Uo*-te& uzev-i sve ranije reeno& sav "avski $asen je integralni dio Dunavskog $asena& a zemlje kroz koje tee rijeka "ava su ukljuene u interna+ionalnu 3 evro*sku 4 aso+ija+iju Dunavskih zemalja% "vake godine odravaju se sim*oziji& seminari i niz struno,naunih *redavanja ekologa ali i vladinih institu+ija radi *raenja i za-tite eko sustava +ijelog regina% Brojni su *rojekti finansirani od strane vlada i me0unarodnih organiza+ija koji se rade na temu za-tite okoli-a i eko sistema% 6ako je za-tita rijeke "ave veoma kom*leksan *ro$lem i direktno uvezan sa za-titom svih elemenata eko sistema 3 za-tita zemlje& zraka i zelenih *ovr-ina 4 smatram neo*hodnim istaknuti jo- jedan *rojekat na kojem se radi intenzivno ve nekoliko godina% Naime& u svrhu smanjenja o*-teg zaga0enja kako rijeke "ave tako i okoli-a uo*-te& osnovana je me0udravna gru*a za is*itivanje i *ri*remanje svih elemenata za i-enje i regulisanje rijeke "ave za organiza+iju rijenog trans*orta te-kih tegljaa 3 -le*e4% U +ilju *ri*reme *rojekta vr-e se tzv% $atimetrijska mjerenja i snimanja korita sa svim nanosima& mogunosti i-enja i uklanjanja *re*reka u skladu sa 7akonom o za-titi voda 3l%((4% <estovi su ra0eni a tu su ve i *rve organiza+ije *revoza znatnijih koliina tereta% U saradnji sa italijanskom vladom $ranska luka je u *ot*unosti ure0ena% O$novljeni su& ili ura0eni novi& o$jekti za trans*ort& *retovar tereta te sao$raajni+e ko*nenog i eljeznikog sao$raaja% <rans*orti su od *ret*ro-le godine krenuli& mada sa odre0enim *ro$lemima na *oetku z$og veoma niskog vodostaja% 7natniji trans*ort sirovine za do$ijanje jestivog ulja *rve godine ostvaren je za *otre$e jedine tvorni+e za *reradu i *roizvodnju jestivog ulja Bimal Brko% Nakon *oetnih trans*orta vr-i se trans*ort uglja za koksovanje iz 9umunije do $ranske luke rijenim trans*ortom a od luke *rema koksari u Eukav+u nastavlja se eljezni+om% Ovaj *rojekat je *okrenut iz vi-e razloga a jedan od naj$itnijih *roizilazi iz injeni+e da vodni sao$raaj ima najmanji utro-ak energije *o *revezenoj koliini tereta% 6ako su u na-em sao$raaju najzastu*ljeniji agregati 3 *ogonski motori 4 trans*ortnih ure0aja *ogonjenih dizel gorivom to je dodatni momenat koji o*ravdava ulaganje u rjeni trans*ort sve dok se ne *onu koristiti motori koji imaju manju emisiju -tetnih gasova 3 elektro motori& iner+ijalni motori ili motori na vodonik ili zemni gas% 0 Projekti " S"&je#&tv" 3 4rimjer 4rojekta za zatit" je#neo# 4ritoka rijeke Save5: Naziv 4rojekta! %%%%%%%%%%%%%%%%%%@kolo-ka za-tita sliva rijeke "ane 6oka2ija 4rojekta! %%%%%%%%%%%%O*-tine rijedor i Novi ;rad& 9izvanovii 3*ovratniko *odruje *okraj "ane& o*-tina rijedor4 u 9e*u$li+i "r*skoj i "anski Most u 5edera+iji Bi> Donator! %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%@vro*ska unija Im4$ementator 4rojekta! % %Omladinski +entar "vjetionik

14i& 4rojekta: Dugoroni +ilj *rojekta je *odizanje ekolo-ke svijesti stanovni-tva sliva rijeke "ane% korisni+i su mladi omladinskih +entara u "%Mostu& rijedor i N%;radu 3B%Novom4& $udui *eer edukatori i njihovi vr-nja+i& a indirektno stanovni-tvo sliva rijeke "asne% 7$og neznanja i neodgovornog *ona-anja gra0ana institu+ija koje su u dodiru sa *rirodom ugroeni su vodeni tokovi sliva rijeke "ane& vodosistemi& kao i rijeke Una i "ava u koje se "ana ulijeva% 6roz umreavanje omladinskih organiza+ija u slivu "ane& eduka+iju njihovih lanova i lokalnog stanovni-tva& identifika+iju zaga0enih *ovr-ina i voda i njihovih uzronika& medijsku kam*anju& edi+iju strune *u$lika+ije i ogledna njihovih izvora i goleti& *odigao $i se nivo svijesti i kvalitet voda i zemlji-ta% 7$avni 2i$jevi 4rojekta: "tvaranje mree N)O,a u slivu rijeke "ane i njihova mo$iliza+ija na za-titi tokova i zemlji-ta u slivu rijeke "ane& sa *ers*ektivom umreavanja sa N;O organiza+ijama u slivovima rijeka Una i "ava& i na taj nain $i se -titili slivovi rijeka Una u koju se "ana ulijeva i "ava u koju se ulijeva Una% @duka+ija gru*a mladih volontera $uduih *eer edukatora& lanova omladinskih organiza+ija i lokalnog stanovni-tva% Ogledno ure0ivanje jednog izvora *itke vode& *o-umljavanje jednog erozivnog terena i u*oznavanje javnosti sa aktivnostima% Cdentifika+ija zaga0enih loka+ija i uzronika njihovog zaga0enja% Cntegra+ija razliitih gru*a mladih& *rvenstvo domi+ila i *ovratnika& kroz zajednike aktivnosti% 9azvijanje radnih navika i odnosa *rema *rirodnim vrijednostima u svom okruenju% Uti+aj na vladine *olotike vezano za ekologiju i za-titu ivotne sredine% Otklanjanje uzronika zaga0ivanja& *o*ravljanje kvaliteta zenlji-ta i vodenih tokova%

Razmi$jaj ,$o(a$no 8 #je$"j $oka$no

Elementi i postup i !o"im# se $#%#&u"e 'o(# ) $#!l"u*#! + U +ilju o*-te za-tite eko sistema ni jednog momenta ne smijemo za$oraviti elemente koji imaju najtee *osljedi+e 3 najvi-e zaga0uju 4 i ugroavaju okoli- te se i sva *ozitivna energija i sredstva moraju usmjeriti na *rojekte koji o$ra0uju naine i *ostu*ke za elemina+iju ili umanjenje! , , , , , , kiselih ki-a sa nitratima& sulfatima i te-kim metalima& ne*rei-avanja ili nedovoljnog i neefikasnog *rei-avanja ot*adnih voda industrije i kanaliza+ije& sve veeg *ro*adanja i sjee -uma z$og ega -umski *okrov 3humusno,akumulativni horizont4 kao nekada ose$ujan filtar& ne sp,e*#'# zaga0ivanje *odzemnih akumula+ija sa kiselim ki-ama i ot*adnim vodama& glo$alne klimatske *romjene sa smanjenim *roto+ima voda& kloriranja vode 3klor je kan+erogen4 i neure0enih de*onija ot*adnog materijala 3smea4%

Lite,#tu,# ) I$'o,i +

/% #% (% A% '% 1% G% F%

7akon o za-titi ivotne sredine %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%sku*-tina Brko Distrikt Bi> 7akon o za-titi *rirode %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%sku*-tina Brko Distrikt Bi> 7akon o u*ravljanju ot*adom u Brko Distriktu Bi> %%%%%%%sku*-tina Brko Distrikt Bi> 7akon o za-titi vazduha %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%sku*-tina Brko Distrikt Bi> 7akon o za-titi voda %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%sku*-tina Brko Distrikt Bi> @kolo-ko , okoli-ni sustav u 9> %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%Dr 6azimir 6auzlari >idrologija %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%>idrometeorolo-ki zavod 5$i> Cnternet strani+e! a4 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%@ko *okret Brko Distrikta $4 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%Bosanski Brod +4 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%"anski most

SADR-AJ Uvod %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%/ ?etiri osnovna elementa eko sistema %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%# )oda je naji-a na izvoru %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%# O rije+i "avi uo*-te %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%( rojekti u Brko Distriktu %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%( rojekti u susjedstvu& *rimjer %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%' 7akljuak %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%1 Eiteratura 3 izvori 4 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%G "adraj %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%F

/.