ERA SAINS, TEKNOLOGI & INOVASI

es ^lot
fl
Nest.

BUDAYA INOVASI KE ARAH KECEMERLANGAN SAINS DAN TEKNOLOGI

UTUSAN MALAYSIA + RABU + 25 FEBRUARI 2009 + EDISI 84 + TAHUN KE -8 + PP362/12/2009

biologi

Fokus
MAJALAH estidotmy kali ini memilih tema Zoologi sebagai fokus bukan semata-mata mencari kelainan tetapi juga memberi kesedaran mengenai kepentingan alam haiwan dan biodiversiti.

Alam haiwan mempunyai banyak kumpulan seperti mamalia, amfibia, reptilia, moluska, krustasea dan serangga. Mengapa alam haiwan penting dan kenapa kita perlu memuliharanya menjadi fokus supaya rakyat

Malaysia menyedari is merupakan khazanah yang peru diwarisi. Jika selama ini, zoo menjadi tumpuan untuk menyaksikan pelbagai jenis haiwan liar dan jinak, tetapi ramai menganggapnya sebagai hiburan dan bukan penerokaan ilmu. Keluaran ini agak istimewa bagi mereka yang sukakan binatang dan mungkin bercita-cita untuk terlibat dalam penyelidikan mengenai haiwan, khususnya yang liar.

1. Zoologi kajian mengenai alam haiwan muka4&5

6. Harimau untuk selamanya muka14&15

muka 27 14. Kerjaya muka 28 15. IT dan abang Wan muka 29 16. Kuiz muka 30

2. Program pemuliharaan penyu muka 6 & 7

7. Chit-Chat: Jangan abai khazanah asli negara ," Dr. Nordin

muka 16 & 17

8. Info esti 3. Haiwan liar kian terancam

9. Dunia sains muka 18 & 19

17. Estidotsudoku
muka 31 18. Cuba-cuba sains muka 32 19. Rakan esti muka 22 & 23 muka 33 20 Surat pembaca muka 24 & 25 muka 34 21. Poster muka 35 muka 20 & 21

muka 8 & 9 4. Cloning for preservation of life?

muka 10 & 11 10. Science facts 11. Fakta menarik 12. Saintis Islam

5. Uniknya sang lebah

muka 12 & 13

muka 26
13. Dunia saintis

Zoologi merupakan kajian mengenai alam haiwan yang memberitahu kita kenapa organisme ini dipulihara...

Spesies marin ini sedang diancam kepupusan pelbagai usaha sedang dilakukan untuk mengatasi masalah tersebut...

Kerakusan manusia untuk mencari keuntungan menjadikan mereka lupa tentang keindahan dan khazanah yang ada di sekeliling termasuk burung.... muka 8 dan 9

muka 4 dan 5

muka 6 dan 7

mosTi
Kcn,enterian Sains. Taknnlogi Jan

S ALAM sejahtera buat pembaca sekalian. estidotmy pada bulan ini membawakan tema menarik iaitu `Zoologi '. la merupakan salah satu cabang biologi yang melibatkan kajian tentang fauna. Menurut Kamus Dewan, zoologi membawa maksud kajian tentang haiwan , termasuk pengelasan, kehidupan, tabiat dan strukturnya. Zoo dan bidang zoologi memang tidak dapat dipisahkan. Antara zoo yang terdapat di Malaysia adalah Zoo Negara yang terletak di Hulu Klang (Ampang, Selangor ), Zoo Melaka dan Zoo Taiping (Perak ). Kepada mereka yang dahagakan pengalaman baru , anda boleh melawat zoo safari ( kawasan tanah yang luas dan berkepung, tempat binatang buas hidup bebas berkeliaran dan boleh dikunjungi orang ramai dengan menaiki kenderaan dalam kawasan tersebut) pada waktu malam. Suasana yang nyaman dan diiringi hiruk pikuk fauna sangat menguja dan menghiburkan , di samping dapat mencuci mata para pengunjung zoo dengan gelagat haiwan - haiwan dan pemandangan zoo itu sendiri. Pada 4 September 2006 , satu dunia dikejutkan dengan pemergian Stephen Robert Irwin atau dikenali sebagai Steve Irwin akibat sengatan ikan pari semasa dalam proses penggambaran sebuah dokumentari . Beliau memperoleh kemasyhuran daripada siri dokumentari hidupan liar The Crocodile Hunter yang ditayangkan di kaca televisyen hampir seluruh dunia . Beliau juga merupakan ahli zoologi yang sangat berbakat dan sentiasa menghiburkan para penonton. Bagi yang berminat menceburi bidang

zoologi , anda boleh mendapatkan maklumat lebih lanjut di ruangan Kerjaya. Alangkah bagusnya sekiranya terdapat satu zoo yang berjaya mengumpulkan kesemua spesies fauna yang masih wujud dalam dunia ini di satu tempat. Mungkin pada masa hadapan, akan diwujudkan zoo maya yang pastinya sangat menarik dan menghiburkan serta pada masa yang sama pelbagai ilmu yang bermanfaat boleh diperolehi daripadanya. Adalah diharapkan supaya para pembaca terhibur dengan tema yang dipaparkan kali ini. Salam mesra daripada warga MOSTI buat anda sekalian.

Susunan KHAIRUNNISA SULAIMAN

OOLOGI merupakan salah satu cabang dalam pelbagai kajian biologi mengenai apa yang ada dan berlaku dalam alam haiwan. Kajian mengenai zoologi boleh dilihat sebagai satu usaha menganalisis dan mengklasifikasikan haiwan. Usaha mengklasifikasikan haiwan telah bermula sejak 400 sebelum Masehi daripada dokumen Koleksi Hippocratik. Bagaimanapun Aristotle merupakan manusia pertama yang membina sistem pengkelasan haiwan mengikut sistem pembiakan dan habitat. Beliau juga melihat pembangunan haiwan seperti ayam dan sotong dan melihat perbezaan antara pembiakan seksual dan aseksual (tanpa seks).

Bukunya Historia Animalium mengandungi catatan tepat mengenai haiwan di Greek dan Asia Minor.

Beliau juga tertarik dalam bentuk dan struktur dan meletakkan haiwan berlainan yang mempunyai persamaan embrio yang sama dan struktur berlainan boleh mempunyai fungsi yang sama. Semasa era Roman, Pliny the Elder mengumpul empat jilid mengenai zoologi dalam karyanya yang dinamakan Historia Naturalis. Walaupun digunakan semasa Era Pertengahan, buku berkenaan tidak mempunyai kisah-kisah dongeng, mitos atau tahyul. Salah satu saintis terkenal dalam sejarah fisiologi haiwan adalah pakar perubatan Greek, Galen yang melakukan pembedahan ke atas ternakan, monyet dan mamalia lain dan menerangkan mengenainya dengan jelas dan tepat walaupun ada diantaranya tidak boleh digunakan pada manusia.

KAJIAN mengenai kumpulan haiwan dapat menunjukkan ciri-cirinya.

10010
kajian mengenai alam
Misalnya konsep peredaran darah berasaskan haiwan masih digunakan pada manusia selama beratus-ratus tahun sehingga abad ke-17 apabila pakar perubatan Inggeris William Harvey menerangkan mekanisme peredaran darah yang lebih jelas dan benar. Sehingga Era Pertengahan, zoologi dilihat sebagai kisah dongeng, tahyul dan penerangan mengenai haiwan tetapi semasa abad ke-12, is mula dilihat sebagai

aiwan
ketika itu. Misalnya beliau mendapati susunan sendi dan tulang kaki adalah sama pada kuda dan manusia yang membawa konsep homologi (persamaan bahagian yang sama pada haiwan yang berlainan, mencadangkan kumpulan yang sama). Kajian beliau dalam bidang anatomi tidak mendapat pengiktirafan pada ketika itu, malah saintis Beligium, Andreas Vesalius dianggap sebagai bapa anatomi

salah satu cabang sains. Salah seorang saintis yang memainkan peranan penting dalam mengubah persepsi tahyul dalam zoologi adalah St. Albertus Magnus yang memperkenalkan kajian Aristotle. Kajian anatomi Leornardo da Vinci dilihat sebagai merentasi masa dengan pembedahan dan perbandingan struktur manusia dan haiwan membawanya kepada satu perbandingan yang amat penting

esfihtmg

yang mengedarkan dan membangunkan prinsip anatomi perbandingan.

Sementara itu, bidang pengkelasan mendominasikan zoologi semasa abad ke-17 dan 18. Ahli botani Sweden, Carolus Linnaeus membangunkan sistem nomenclature atau penamaan yang masih digunakan sehingga ke hari ini iaitu sistem binomial genus dan spesies serta membangunkan taksonomi sebagai satu disiplin dalam zoologi.

KAJIAN haiwan invertebrata merujuk kepada haiwan bertulang belakang.

Beliau meneruskan kajian saintis Inggeris John Ray dalam menentukan bentuk gigi dan jari kaki bagi membezakan mamalia serta paruh bagi membezakan burung. Kajian anatomi perbandingan dilakukan oleh Georges Cuvier yang membezakan haiwan berdasarkan haiwan yang dihantar kepadanya dari seluruh dunia.
Walaupun perkataan set diperkenalkan pada abad ke 17 oleh saintis Inggeris Robert Hooke, hanya pada 1839, dua saintis Jerman Matthias Schleiden dan Theodor Schwann membuktikan set adalah struktur asas semaa hidupan.

Konsep set seakan-akan memberikan dorongan dalam bidang embriologi yang diasaskan oleh saintis Rusia, Karl von Baer sementara saintis Perancis, Claude Bernard membangunkan kajian fisiologi haiwan termasuk konsep homeostasis. Ekspedisi saintifik pada abad ke-18 dan 19 memberikan peluang kepada saintis mengkaji haiwan dan tumbuhan di seluruh dunia. Ekspedisi paling popular adalah Beagle pada awal 1830an yang mana Charles Darwin mengkaji haiwan dan tumbuhan di Amerika Selatan dan Australia dan membangunkan teori evolusi berdasarkan pemilihan semulajadi. Walaupun Darwin bersetuju dengan kepentingan keturunan dalarn memahami proses evolusi tetapi beliau tidak menyedari kajian kontemporari paderi Austria Gregor Mendel yang memformulasikan konsep faktor keturunan yang kemudiannya dikenali sebagai gen. Dalam abad ke-20, bidang zoologi semakin berkembang dan tidak lagi hanya berkisar sekitar klasifikasi dan anatomi saja tetapi melibatkan genetik, ekologi dan biokimia sehingga zoologi menjadi satu bidang pelbagai disiplin dengan pelbagai teknik bagi mendapatkan pengetahuan alam haiwan. Kajian zoologi kini mempunyai dua fokus utama iaitu kumpulan taksonomi dan struktur dan proses yang biasa. Kajian taksonomi menekankan me ngenai perbezaan dalam divisi kehidupan haiwan. Kajian invertebrat melibatkan haiwan berbilang set tanpa tulang belakang dan subdivisi termasuk entomologi (serangga) dan malacologi (moluska).

Kajian vertebrate pula adalah kajian haiwan yang mempunyai tulang belakang yang dibahagikan pula kepada ichthyologi (ikan) herpatologi (amfibia dan reptilia), ornithologi (burung) clan mamalogi (mamalia).

Zoologi evolusi meliputi seluruh kajian zoologi melibatkan mekanisme perubahan evolusi dengan sejarah evolusi kumpulan haiwan dan berkaitan dengan sistematik, filogenetik, paleontologi dan zoogeografi.

Paleontologi pula adalah kajian mengenai fosil yang dibahagikan kepada kumpulan taksonomi dan dalam setiap bidang penyelidik akan mengkaji pengkelasan, taburan, kitar hidup dan sejarah evolusi haiwan tertentu atau kumpulan haiwan yang dikaji. Morfologi pula merupakan kajian struktur termasuk luaran yang mengkaji seluruh struktur atau sistem misalnya otot atau tulang.
Manakala histologi mengkaji tisu badan, sitologi pula menekankan kajian set Berta komponen berkaitan dengannya.

Kajian dalam bidang sitologi memberikan sumbangan yang besar dalam pembangunan mikroskop elektron dan pengimbas mikroskop elektron. Teknik pewarnaan khusus dan pengesan radioaktif telah digunakan bagi membezakan struktur khusus pada peringkat molekular.
Kajian fisiologi pula adalah mengenai fungsi yang berkaitan denan morfologi dan subdivisinya, yang penting adalah fisiologi selular.

De S reu. e PoI.,1a,, tcnrx Ur..+.c ttlo L::, . F Iurn ...'r, .'ss. Loss. MQ,.M^c . To etxoc_ 1xue .

CAROLI LINNZEI
FQnns

xosw

SYSTEMA
REGNA TRI/I

NATPER UR E
Sccvsnvx

j TURrE,

CLASSES, ORDINrS, GENERA, SPECIES, CHdRecrt cx

IISr STNO T JISDInfr,,' LOUIS'

Kahan kelakuan haiwan dibangunkan dalarn dua bahagian fisiologi haiwan di dalarn makmal dan etologi yang melibatkan perhubungan sosial dalam alam haiwan. Sosiobiologi alam haiwan masih lagi baru dan kajian masih dijalankan bagi perkaitan kelakuan dan genetik. Kajian interaksi antara haiwan dan alam sekitar dikenali sebagai ekologi dan digunakan untuk tujuan konservasi dan kawalan alam sekitar selama 20 tahun.

TO Ius I.
F.ntr^n

^-^^_,
"Of
DIltLCr . LAUFEN1II SALVII, a:ts.

DOKUMEN hasil karya Carolus Linnaeus mengenai sistem penamaan spesies.

esi- iaatmg

I
JUNAIDI Che Ayub ( duduk kanan) memeriksa sistem PTT yang di-

pasang pada penyu. IE

Oleh LAUPAJUNUS biologi yang di-

iliki negara merangkumi flora fauna yang menghuni persekic an PELBAGAIAN taran darat, laut dan juga di udara. Kekayaan biologi itu merupakan aset daripada segi ekonomi dan alam sekitar, selain khazanah yang arnat bernilai. Satu daripada aset tersebut ialah penyu, yang merupakan spesies reptilia marin yang wajar dilindungi kerana is merupakan sebahagian daripada khazanah laut. Di Malaysia, program pemuliharaan dan pengurusan penyu di peringkat kerajaan merupakan tanggungjawab Jabatan Perikanan selain pertubuhan bukan kerajaan (NGO) dan institusi tertentu. Ketika ini terdapat tujuh spesies penyu di seluruh dunia dan empat daripadanya mendarat di pantai negara ini iaitu penyu belimbing, (Dermochelys coriacea), penyu agar (Chelonia mydas), penyu lipas (Lepidochelys olivacea), penyu karah Eretmochelys imbricita). Bagaimanapun,dengan peredaran masa, penyu sama seperti kebanyakan spesies lain turut diancam masalah kepupusan atau pengurangan dalam jumlah populasi. Selain masalah alam sekitar yang

menjejaskan habitatdya,'--amalan me-"" makan telur penyu antara yang menjadi faktor berlakunya masalah tersebut. Justeru banyak usaha telah dilakukan untuk memastikan kesinambungan hayat haiwan akuatik tersebut termasuk pemuliharaan. Usaha tersebut dikatakan telah bermula di negara ini khususnya di Sarawak pada 1950-an lagi manakala di Semenanjung Malaysia, is mula dilaksanakan pada 1960-an di Rantau Abang, Terengganu. Malah bagi membuktikan keseriusan usaha tersebut, Jabatan Perikanan menubuhkan Pusat Penyu dan Ekosistem Marin (Tumec) berpusat di Terengganu Ketua Pengarah Jabatan Perikanan, Datuk Junaidi Che Ayub pada majlis perasmian Simposium Penyu Kebangsaan tahun lalu berkata, pihaknya mula giat menjalankan program pemuliharaan penyu pada 1970-an dan telah dalam dipertanggungjawabkan melaksanakan pengurusan penyu di Semenanjung Malaysia. "Satu memorandum persefahaman (MoU) ASEAN Bagi Perlindungan, Pemuliharaan dan Pengurusan telah Penyu

ditandatangani V pada 1997 yang mana Malaysia telah dilantik sebagai negara peneraju dan menjadi tempat rujukan dalam aktiviti pengurrsan dan pemuliharaan penyu di rantau ini;' katanya. Junaidi berkata kejayaan itu bagaimanapun bergantung kepada penglibatan dan kerjasama semua pihak dan perlu mempunyai kesedaran tinggi bagi memastikan semua pantai pendaratan dan perairan negara semalam bagi penyu untuk bertelur. Katanya, pelaksanaan program pemuliharaan penyu perlu mencapai tiga matlamat utama supaya populasinya bukan sahaja kekal tetapi juga meningkat iaitu mengurangkan kematian, memastikan ibu penyu sentiasa selamat untuk bertelur dan semua telur yang dihasilkan dapat dierarnkan dengan kadar penetasan yang tinggi.

Dalam pada itu, Pelan Tindakan Nasional Bagi Pemuliharaan dan Pengurusan Penyu di Malaysia telah dilancarkan yang dihasilkan menerusi usaha berganding bahu Jabatan Perikanan, pakar penyelidik, pegawai teknikal dan pelbagai agensi kerajaan dan institusi pengajian tinggi.

Jabatan tersebut juga telah mengeluarkan satu Prosedur Piawaian Pengurusan Penyu Semenanjung Malaysia yang mengandungi 15 prosuder pengurusan termasuk yang menarik, piawaian menanda penyu. Program penandaan penyu telah dikenal pasti sebagai aktiviti penting bagi memperoleh maki meat penting seperti biologi reproduktif, migrasi, habitat dan kadar tumbesaran. Program tersebut penting untuk memperoleh maklumat antaranya, penghijrahan, kekerapan dan ketepatan penyu betina mengunjungi pantai, perubahan bilangan dalam populasi dan habitat mencari makan. Tag yang digunakan ialah jenis inconel dan titanium bergantung kepada spesies. Penan daan dibuat pada bahagian proksimal antara sisik pertama bahagian karapas (cangkerang) atau antara sisik pertama dan kedua. Satu lagi prosedur yang tidak kurang menariknya ialah pemasangan peralatan satelit untuk kajian migrasi penyu agar, karah dan lipas. Menerusi program ini penyu dipasang dengan platform transmitter terminal (PTT) di atas karapas atau cengkerangnya menggunakan sejenis gam. Pemasangan alat tersebut melibatkan juga pemancar magnetik dan lokasinya ditentukan dengan menggunakan Sistem Penentu Kedudukan Global (GPS). Kaedah pernasangan perlu mematuhi cara yang ditetapkan. Nombor tag, tarikh dan masa penyu yang telah dipasang alat tersebut dan dilepaskan semula ke laut perlu dicatat.

Ancaman- ancaman ke atas penyu

Eksploitasi telur secara berleluasa Kematian penyu akibat pada peralatan terperangkap perikanan seperti pukat, serta perlanggaran dengan bot Penburuan penyu dewasa Aktiviti pembangunan dan perindustrian Pencemaran laut Bencana alam

Info penyu
Haiwan reptilia marin Bernafas di udara Hidup di laut tetapi mendarat di pantai untuk bertelur Kembali bertelur di pantai dalam tempoh antara dua dan tiga tahun Bertelur dalam semusim sehingga 12 kali Setiap kali bertelur menghasilkan antara 80 dan 120 biji
Boleh membesar sehmgga antara 80 dan 100 tahun

Program penetasan telur penyu Terengganu -Pulau Perhentian

-Pulau Redang -Rantau Abang -Ma' Daerah -Geliga

Jumlah anak penyu yang dihasilkan melalui program penetasan

di Malaysia (1965-2007)

Sarawak Sabah Terengganu Pahang Melaka P.Pinang Perak Johor Kelantan

142,000,000 9,600,000 2,090,000 307,000 340,000 314,000 262,000 52,000 3,293

Jumlah

296,969,000

*Pahang -Cherating -Pulau Tioman johor -Pulau Tinggi Air Papan Melaka -Padang Kamunting (Masjid Tanah) Perak -Pantai Segari (Pantai Remis) Pulau Pinang -Pantai Kerachut Sabah -Pulau Taman Taman Sabah Sarawak -Pulau Talang-Talang Besar dan Pulau Talang-Talang Kecil

esti

8
Februari 2009

yang bertuah kerana umum mengetahui, is memiliki kepelbagaian biologi yang kaya. Oleh itu, hutan rimbanya mengandungi pelbagai jenis spesies haiwan dan tumbuhan yang bermanfaat perlu dipulihara. Pemuliharaan spesies haiwan itu merupakan aspek yang rapat dengan bidang zoologi, satu bidang sains mengenai kajian haiwan. Mengapa kajian tersebut penting? la dapat dijelaskan berdasarlcan beberapa sebab antaranya mengenali sifat dan perilaku haiwan, kajian bioteknologi dan juga kesedaran bahawa haiwan merupakan hidupan yang perlu dijadikan khazanah untuk diwariskan kepada generasi akan datang. Tanpa mengenepikan kepentingan haiwan peliharaan dan haiwan ternakan untuk makanan, satu lagi `clam' haiwan yang rapat dalam konsep biodiversiti ialah haiwan liar.
Di negara ini, Jabatan Perlindungan Hidupan Liar dan Taman Negara (Perhilitan) merupakan salah sebuah agensi kerajaan yang bertanggungjawab secara langsung dengan usaha atau program pemuliharaan haiwan liar bagi kawasan Semenanjung Malaysia. Perhilitan yang ditubuhkan pada 1972 sebelum itu dikenali sebagai Jabatan Mergastua kemudiannya dinamakan sebagai Jabatan Perhilitan berfungsi dengan menguatkuasakan Akta Perlindungan Hidupan Liar 1972.

ALAYSIA

merupakan negara

Antara fungsinya ialah menjalankan kerja-kerja pemantauan spesies yang dikenali pasti sebagai terancam.

loan terancam
Spesies terancam merujuk kepada spesies atau subspesies yang mengalami risiko kepupusan yang tinggi di habitat semula jadi. Jabatan Perhilitan mempunyai kaedah tersendiri bagi mengesan sama ada spesies haiwan terbabit mengalami ancaman kepupusan atau sebaliknya iaitu menerusi kajian populasi dan juga kajian habitat. Bancian akan dilakukan di semua kawasan di seluruh negara dan inventori dibuat untuk menyemak turun nails populasi spesies terbabit. Spesies tersebut dianggap terancam jika berlaku tiga perkara ke atasnya ialah pengurangan populasi sehingga 50 peratus dalam jangka masa sedekad atau pengurangan jumlah sesuatu spesies atau stok matang sehingga 250 elcor.
la dianggap terancam berdasarkan kepada kategori yang ditetapkan oleh Kesatuan Konservasi Antarabangsa (IUCN).

Masalah terancam itu pula berkait rapat dengan usaha pemuliharaan yang menghadapi cabaran antaranya disebabkan oleh pengurangan habitat, pemburuan haram serta perdagangan hidupan liar secara haram selain tahap kesedaran di kalangan orang ramai yang masih rendah.

esfiaefm^

Februari 2009

Senarai spesies terancam

Kumpulan
Mamalia Burung Reptilia Amfibia Ikan Serangga Moluska

Kategori terancam dikelaskan sebagai Terancam

488 505 361 671 134 203 755 675 269 717 132 424 224 486

Amat Terancam
188 190 86 475 289 70 268

Terdedah kepada bahaya

i.Amat terancam Meliputi species atau subspesies yang mengalami risiko kepupusan yang amat tinggi dalarn habitatnya ii..Terancam Meliputi spesies atau subspecies yang mengalami risiko kepupusan yang tinggi dalam habitat. iii.Terdedah kepada bahaya Meliputi spesies atau subspesies yang mengalami risiko kepupusan dalam habitat.

Justeru, menurut Ketua Pengarah Perhilitan, Datuk Abd. Rasid Samsudin, ekoran masalah tersebut, pihaknya mengambil pelbagai langkah untuk memperbanyakkan populasi termasuk pembiakbakaan.

iaitu mengumpul bahan genetik hidupan liar. Contoh spesies mamalia Sampel yang diambil termaterancam suk tisu, sampel darah, air liur, najis dan peluh selain rerambut, gading, kuku, sisik dan tu Badak jawa (Rhinoceros sondicus) lang. Badak sumatra (Dicerorhinus suma la berguna untuk dijadikan Program pembiakbakaan ini pangkalan data jujukan DNA bertujuan meningkatkan jumlah trenes) bagi tujuan perundangan dan populasi spesies terancam di ka Banteng (Bosjavanicus) ABD. RASID penguatkuasaan jabatan selain wasan populasi atau luar kawasan Poboscis monkey SAMSUDIN (Nasalis larvatus) menjalankan kajian genetik semula jadinya. Bonobo (Pan Paniscus) "Selepas dibiakkan, haiwan berkenaan dan sumber rujukan penyelidik pada Gajah hutan Afrika (Loxodonta cys dilepaskan ke dalam hutan yang dikenal masa akan datang. Komponen kedua bank tersebut ialah pasti selamat iaitu kawasan dilindungi lobs) (PA) milik jabatan berkenaan termasuk semen (air mani beku) dan embrio yang Komodo (Varanus komodoensis) taman negara dan pusat konservasi," melibatkan pengawetan kriogenik sper Harimau (Panthera tigris) ma dan embrio spesies haiwan. ujarnya. Setakat ini, semen kijang, tapir dan seSetakat ini, Jabatan Perhilitan mempuladang telah disejuk beku. nyai sebanyak 11 Pusat Konservasi HiKomponen ketiga melibatkan serum dupan Liar (PKHL). iaitu mengkatalogkan data-data spesies Beliau menambah, selain program terasas mengenai serum, hemogram dan sebut, pihaknya juga menguatkuasakan disease titters. Akta Perlindungan Hidupan Liar 1972 Selain itu, Jabatan Perhilitan juga peryang antara lain melindungi haiwan liar nah menggunakan teknologi satelit untuk daripada kepupusan. Antara lain, akta tersebut mengkatego- menjejak pergerakan haiwan liar yang ditanda dan dilepaskan selain menggunarikan dua spesies untuk tujuan perlindungan iaitu dilindungi sepenuhnya dan kan cip untuk mengenal pasti identitinya. Namun beliau menegaskan, program juga spesies dilindungi. Kategori dilindungi sepenuhnya meru- pemuliharaan di bawah haiwan tidak akan berjaya jika orang ramai tidak mempunyai juk kepada haiwan liar yang secara majoritinya terancam dan tidak ada lesen kesedaran untuk membantu kerajaan memudikeluarkan untuk memberi kebenaran lihara spesies tertentu. memburunya. Masalah seperti keKategori spesies dilindungi merujuk kecenderungan pihak tipada spesies terancam tetapi masih usaha menternak secara komersial dibenarkan dak bertanggungjawab menyeludup haiwan undengan adanya lesen yang dikeluarkan oleh jabatan untuk perburuan mengikut tuk dijadikan makanan peraturan yang ditetapkan dan musim eksotik perlu diatasi. Nilai komersial katatertentu. nya kadangkala memDalam pada itu, Perhilitan mengambil butakan masa golonglangkah ke hadapan apabila menceburi an tersebut untuk bidang bioteknologi dengan mewujudkan Makmal Bank Sumber Genetik Hidupan tidal mempedulikan bahawa masalah kepuLiar (WGRB) pada 2007. 1 Ld'. Makmal tersebut menurut Abd. Rasid, pusan akan merugikan PUSAT pemuliharaan diwujudkan untuk memupuk ke berfungsi sebagai pusat depositori hidup- negara dalam jangka edaran orang ramai mengenai kepentingan haiwan liar; panjang. an liar dan mengandungi tiga komponen

.i

estiNtmy

By NURUE ANUAR KARI

NYONE who has seen the Star

Wars movie saga should know what clones are, at least what it would look like if we cloned humans. However, that possibility is still far away, excluding unproven claims by certain `experts' when say they have successfully cloned a human. We have had some success with animal and plant cloning. Copies Involving molecular biology, molecular genetics and developmental biology, cloning is the process of producing a genetically identical copy of an organism, quite similar to copying digital files on a computer or photocopied pages. It sounds simple enough but cloning of a multi-cellular organism has had little success as different species seems to have different requirements for a successful cloning process. Although we have quite advance technologies for cloning genes (genetic data), it is only one integral part of a cumbersome multitask in making a fully developed animal. There are several methods for cloning of animals but simply put, it's like reprinting the same story on another piece of paper. With this method, the nucleus (containing the genetic data) of an ovum cell is removed and replaced with a nucleus of another cell (the donor parent DNA),

such as from a white blood cell. Same story, different paper - same DNA, different cell (ovum). After that, it's mostly by luck and the ingenuity of the scientist to ensure that the new cells develop into an embryo, which will be implanted into a surrogate mother. Again, by chance and luck, if the surrogate mother becomes pregnant, one part of the process can be considered a success. If the baby survives gestation and birth, then it will be officially named a genetically identical clone of the organism that donated its nucleus. This seemingly short process actually takes months and years to yield even one viable clone. Therefore, having even two successful clones of the same animal would be considered a huge success.

Same difference
Interestingly enough, genetically identical clones do not necessarily mean physically identical animals. One hypothesis for this was the use of a donor cell (nucleus-removed ovum) which would have different numbers of intracellular components such as mitochondria, compared to the original animal cell. Another is that genetic recombination occur naturally during gestation, resulting in the expression of different physical traits. The same can be seen with twins as they

estiaotmy

Februari L2009

11

do show different traits even though inheriting identical genetic information. Basic cloning however, also exposes the clone to genetic problems inherited from the donor nucleus. With that in mind, some scientists aim not only to clone an animal, but also alter its genetic makeup to make it better, stronger and healthier. In actual fact, making better clones would eventually make a mark on humans as some have envisioned a new generation of better, stronger mankind. To achieve this, they first experiment with animals to see if it's possible to improve the human body. Arguably enough, this has sparked objections from all sides as it was said to be' la in od' with the basis of existence. The overall aim and ' purpose of cloning varies according to the people doing the research. Although many object to human cloning for any and all reason, the process is said to be a viable method of preventing extinction of many endangered animal species. It's also a possibility that the process can bring back extinct species if there / "-1m^

are preserved genetic samples such as tissue or bone. Furthermore, it has been suggested that cloning livestock and even plants can help reduce the famine problems still faced by poor nations around the globe. With any kind of scientific breakthrough, cloning will either be a tool for good or selfish gain of certain individuals. However, it's still something that should be scrutinized for the vast potential of preserving life on Earth, or even transferring life to another world in a distant future.

Species believed to have been successfully cloned: Tadpole: Tadpoles was speculated to be among the earliest cloned animals in the 1950s but it could not be verified by other attempts to clone tadpoles later on. Fish (carp ): A Chinese embryologist claimed to have successfully cloned a crarp in 1963 but the experiment as results were never translated into an English version. Mice: Scientists from the former Soviet Union claimed the first successful cloning of a mammal, a mouse named Masha in 1986. Sheep : The highly publicized cloning of Dolly the sheep, in 1997 was actually preceded by another sheep, cloned in 1995, though through a different method of cloning.
Monkey: A female Macaca mulatta monkey was said to have been cloned from embryo splitting, in the new millennium (January 2000).

^.+^..

Wild Cattle : An endangered species, Bos gaurus or the Gaur was believed to be the first ever endangered species cloned on 8th January 2001 (birth).
, THE genetic code holds countless possibilities for the future of cloning. Domestic cow : Two male cows were reportedly cloned in 2001 and 2005. Cat: A cloned cat called CopyCat or CC was believed to be the first pet cloned while another named Little Nicky (2004) was the first commercially cloned pet. Mule: A mule by the name of Idaho Gem was said to be the first of the horse-family cloned (born 4th May 2003). Horse: On 28th May 2003, the first cloned horse named Proinetea was born. Dog: The first cloned dog, Snuppy was reportedly born on 24th April 2005 in Korea. On 29th January 2009, a South Korean biotech firm successfully cloned two puppies named Magic and Stem using donor fat cells.

CLONING could pave the way for preventing extinction, including possibilities

beyond imagination.

Others: Several research groups have also claimed successful cloning of pigs, rabbits and several other species.

esfiaotm^

MW
Q Q e

@am

namwn mum

Oleh MOHD . FAIZAL AZIZ

merenung alam ciptaan Tuhan. Tentu kita pernah terbaca kisah robot Asimo keluaran Syarikat Honda yang dicipta seperti anjing.

DEA penciptaan produk teknologi kebiasaannya tercetus apabila saintis

Ada juga robot serangga yang direka khas sebagai pengesan sehinggakan sukar untuk membezakan antara serangga sebenar atau serangga robot. Terbaru adalah sejenis robot yang sangat kecil yang dikenali sebagai nanorobot atau nanobot sehingga memerlukan peralatan khas untuk melihatnya yang boleh melalui pembuluh darah dan digunakan dalarn bidang perubatan. Haiwan seperti anjing sudah lama digunakan oleh polis dan tentera sebagai pengesan objek berbahaya seperti dadah, bahan letupan, menjejak musuh bahkan mengesan cakera padat (CD) cetak rom-

pak. Anjing dipercayai mempunyai deria pengesanan yang terbaik dalarn kelompok binatang. Setelah sekian lama anjing berkhidmat untuk manusia dalam menyelesaikan kes-kes jenayah, saintis mula memikirkan kaedah baru yang dapat menggantikan anjing sebagai pengesan yang cekap.
Tambahan pula, faktor saiz, kos dan kaedah latihan menjadi sebab utama mengapa kaedah baru diterokai oleh saintis. Di Makmal Nasional Los Alamos, New Mexico, Amerika Syarikat sekumpulan saintis menggunakan lebah sebagai serangga pengesan untuk menggantikan anjing.

Menurut mereka, lebah boleh dilatih menjejak bahan letupan sama seperti anjing pengesan malah is terbukti lebih baik. Penemuan terbaru saintis di Makmal

Kebangsaan Los Alamos itu menunjukkan bahawa spesies lebah madu yang sifatnya agak `pemalu' mempunyai deria yang sensitif terhadap bahan kimia yang boleh menghasilkan letupan. Menurut saintis, sensitiviti penderiaan lebah lebih baik daripada peralatan yang digunakan sebagai pengesan born zaman sekarang. Ketua penyelidik di makmal tersebut, Robert Wingo menyatakan bahawa idea menggunakan lebah mungkin kelihatan pelik namun beliau dan kumpulan penyelidikannya telah membuktikan bahawa lebah adalah serangga terbaik untuk tujuan itu. Malah, beliau juga melakukan demonstrasi di mana salah seorang pembantunya telah ditugaskan untuk mengendalikan lebah madu yang telah menjalani latihan khas untuk mengesan bahan kimia yang boleh meledak yang digunakan dalam proses penghasilan bom.

estiaatmg

Wingo dalam temu bualnya bersama wartawan Majalah Perbadanan Penyiaran British (BBC) berharap agar ada syarikatsyarikat teknologi yang berminat untuk mengkomersialkan basil kajiannya pada masa akan datang. Menurut beliau lagi, lebah merupakan serangga kecil yang tidak membebankan untuk dibawa ke medan perang atau ke mana-mana sahaja sebagai pengesan bahan peledak yang membahayakan. Faktor-faktor seperti saiz lebah yang kecil, ringan, tahap sensitiviti yang terbukti lebih tinggi berbanding dengan anjing yang digunakan pada masa kini merupakan pilihan utama mengapa mereka menggunakan serangga tersebut untuk tujuan penyelidikan mereka. Mungkin idea menggunakan lebah sebagai pengesan adalah suatu idea yang agak radikal dalam kaedah saintifik, namun ternyata ianya amat berkesan. Bahkan dalam buku karya Jeffrey A.

Lockwood terbaru yang berjudul Six Legged Soldier, beliau memperincikan bagaimana serangga dapat digunakan sebagai senjata di dalam peperangan yang lengkap dengan sejarah dan pencapaiannya.

Selain dapat menghasilkan madunya yang berkhasiat, lebah juga merupakan sejenis serangga yang unik. la mempunyai sistem pengurusan maklumat yang hebat dan cekap dalam menjalankan tugas. Contoh yang paling ketara ialah lebah akan mencari tempat yang sesuai untuk membina koloni atau sarang baru dengan begitu tepat dengan jarak dan kedudukan yang strategik. Selain itu is juga boleh mengesan dan membaca maklumat dengan pantas dan tidak membuat kesilapan dalam membuat keputusan. Manusia juga perlu belajar daripada lebah atau apa sahaja daripada alam ciptaan Tuhan yang Maha Esa untuk menjadi makhluk yang lebih cekap dan tepat dalam menentukan sebarang tmdakan. Kisah manusia melihat alam semula jadi terutamanya penelitian khusus tentang haiwan dalam melakukan penyelidikan dan inovasi adalah satu kisah yang menunjukkan betapa pentingnya cabang sains yang dikenali dengan istilah zoologi.
Pen ulis ialah Pegawai Sains di Institut Kejuruteraan Mikro dan Nanoelektronik (IMEN) Universiti Kebangsaan Malaysia.

LEBAH akan membentuk koloni jika keadaan sesuai.

C Selain dapat menghasilkan madunya yang berkhasiat, Iebah juga merupakan sejenis serangga yang unik

LEBAH mempunyai beberapa sifat yang menjdikannya unik.

estiaofmg

Oleh SUZALINUR MANJA BIDIN

ARIMAU terkenal sebagai pemangsa yang bijak dan bersifat menyendiri, is dihormati Berta digeruni kerana kehebatannya memburu mangsa. Di negara kita, harimau lebih dikenali sebagai raja rimba. Maka tidak hairanlah, harimau kerap kali dijadikan simbol dalam mewakili sesebuah entiti. Malaysia megah di mata dunia kerana masih memiliki khazanah hutan besar seperti Taman Negara, Belum-Temengor dan Endau Rompin yang menyimpan seribu satu rahsia alam serta menjadi tempat perlindungan penting bagi harimau dan hidupan liar lain. Namun, julang keagungan ini tidak menjanjikan sebarang perubahan terhadap nasib yang dihadapi harimau. Realitinya, harimau liar di seluruh dunia kini berada di ambang kepupusan kesan daripada pemburuan haram, kehilangan habitat serta pemburuan spesies mangsa yang berlebihan. Di Malaysia, pemburuan dan penyeludupan haram merupakan ancaman utama terhadap harimau dan mangsanya. Oleh itu, selain daripada tindakan undang-undang oleh pihak berkuasa, program pendekatan masyarakat adalah modus operandi yang penting dalam usaha mengurangkan ancaman tersebut. Usaha ini juga perlu melangkau lebih jauh dan sudah tiba masanya bagi masyarakat memainkan peranan yang lebih aktif dalam aspek pemuliharaan bagi memastikan kelestarian bukan sahaja untuk harimau malah keseluruhan isi alam terpelihara. Menyedari hakikat ini, Malaysian Con-

servation Alliance for Tigers (MYCAT)* telah memulakan kempen pada tahun 2007 untuk mengurangkan perdagangan dan

penggunaan hidupan liar di negara kita.

IAPA mernyai glca

`sp ies liar ipi diarican Y'kepupusan?

Kempen berterusan ini tertumpu kepada lokasi-lokasi pemburuan dan perdagangan haram hidupan liar yang utama. Meletakkan teras tersebut sebagai satu insentif penting, sekumpulan sukarelawan dari MYCAT telah mengadakan program Harimau untuk Selamanya pada 4 hingga 8 November tahun 2007 di Gerik, Perak. Gerik adalah antara lokasi tumpuan utama pemburu haram dari dalam dan

luar negara kerana is terletak berhampiran dengan Belum-Temengor yang merupakan kawasan penting bagi pemuliharaan harimau liar di Malaysia. Justeru, ini menjadikan Gerik sebagai sebuah lokasi yang memerlukan perhatian dan tindakan segera daripada semua pihak. Pelaksanaan program juga tepat pada masanya berikutan pembukaan musim pemburuan rusa dan kijang oleh Jabatan

Perhilitan. Rusa dan kijang adalah makanan penting bagi harimau di habitatnya. Sepanjang bulan November, aktiviti pemburuan haram dijangka akan meningkat kerana kelazimannya pemburu akan mengambil kesempatan untuk memburu melebihi kuota yang ditetapkan atau memburu haiwan lain. Dengan menjadikan golongan dewasa sebagai kumpulan sasaran utama,

esti

m^

F^ruan 2009

Fakta penting mengenai ancaman terhadap harimau

MENGAPAKAH harimau diburu? Sesetengah masyarakat kita percaya dengan amalan perubatan tradisional iaitu dengan memakan daging atau ubat daripada bahagian badan harimau akan menjadikan mereka lebih sihat dan kuat. Terdapat juga sesetengah golongan yang percaya kepada tahyul atau kuasa ajaib yang kononnya terdapat pada bahagian badan harimau, justeru is dijadikan tangkal atau perhiasan. Pemburuan spesies mangsa dan konflik dengan manusia: Manusia juga bersaing dengan harimau untuk memburu spesies mangsa seperti rusa, kijang dan babi hutan. Pemburuan haram yang tidak terkawal ini telah mengehadkan makanan untuk harimau. Apabila terdesak akibat kelaparan, harimau mungkin terdorong untuk menyerang ternakan yang merupakan mangsa mudah baginya. Keadaan ini mewujudkan konflik manusia-harimau, kerana penduduk akan mengalami kerugian dan hidup dalam ketakutan. Adakalanya manusia diserang harimau, yang mengakibatkan kematian atau kecederaan. Kejadian sebegini akan mencetuskan kemarahan penduduk yang mungkin akan mengambil tindakan sendiri seperti memburu dan membunuh, atau ditangkap untuk dihantar ke zoo oleh pihak berkuasa. Kehilangan habitat: Kemusnahan hutan juga sangat membimbangkan kerana hutan penting bagi kelestarian dan kemandirian harimau. Harimau memerlukan kawasan hutan yang besar dan koridor yang bersambungan. Namun begitu, hutan tetap diteroka bagi tujuan pertanian, pembinaan lebuh raya, kawasan penempatan manusia dan sebagainya.

t(r al,^ .
1.
M'INAT orang ramai ferh4Sp i7dupan harseper tt hanmautmemhukNkan mereka mengha`rga nya; In

program tersebut telah menggunakan pendekatan yang berbeza iaitu dengan mewujudkan sebuah pameran ringkas di kawasan tapak pasar tani, Bandar Gerik. Antara bahan pameran yang telah berjaya menarik perhatian pengunjung ialah barangan rampasan oleh Jabatan Perhilitan seperti anggota-anggota badan harimau dan hidupan liar lain, jerat-jerat dawai dan ubat-ubatan tradisional yang diperbuat daripada harimau. Sukarelawan turut menghebahkan beberapa mesej penting seperti kekejaman pengunaan jerat melalui beberapa poster kesedaran di samping mempromosi Talian Hotline Harimau bagi menggalakkan laporan jenayah hidupan liar. Sebagai galakan dan peringatan kepada pengunjung mengenai hotline, magnet peti sejuk dan beg telah diedarkan sebagai bahan promosi. Tambahan kepada itu, tiga klip audio yang memperkenalkan hotline telah diputarkan tanpa henti.
Klip-klip tersebut yang dihasilkan dalam tiga bahasa utama, iaitu Bahasa Melayu, Bahasa Inggeris dan Mandarin adalah ihsan daripada HOTfm, FLYfm dan MYfm. Selain daripada program pendekatan masyarakat, tiga program pendidikan pemuliharaan telah dijalankan di SMK Felda Bersia, SK RKT Bersia dan SK Basia Lama.

SPESIES harimau antara khazanah rimba yang perlu dilindungi daripada ancaman perburuan. Bagi melengkapkan penutupan program pendidikan pemuliharaan ini di SK Basia Lama, sebuah drama pendek yang berkisar mengenai keperluan perlindungan yang lebih balk untuk hidupan liar di habitat semula jadi telah dipentaskan. Adalah diharapkan daripada program sebegini, masyarakat akan lebih mengambil berat serta menghargai hidupan liar.
Bertindak dengan melaporkan sebarang aktiviti haram hidupan liar melalui SMS ke Talian Hotline Harimau 0193564194.

linga kepada pihak berkuasa dalam usaha membantu melindungi khazanah hutan kita.
I Malaysian Conservation Alliance for Tigers (MYCAT) adalah pakatan antara agensi kerajaan dan pertubuhan bukan kerajaan yang diwujudkan untuk menyelamatkan harimau liar di Malaysia dari kepupusan. Rakan sekutu MYCAT ialah Jabatan Perlindungan Hidupan Liar dan Taman Negara (Perhilitan), Persatuan Pencinta Alam Malaysia, TRAFFIC Southeast Asia, Wildlife Conservation Society dan WWF-Malaysia.

Daripada program yang dirangka berdasarkan modul pendidikan Teachers for Tigers oleh Wildlife Conservation Society, dianggarkan seramai 600 orang pelajar yang terlibat telah mempelajari dengan lebih lanjut perihal kepentingan harimau dalam habitat serta ancaman-ancaman yang dihadapi olehnya. Pelajar-pelajar turut berikrar untuk menyebarkan maklumat yang telah dipelajari sebagai sumbangan mereka dalam membantu proses pemuliharaan harimau serta hidupan liar lain.

Justeru, pesanan ini ditujukan kepada semua rakyat Malaysia, khususnya mereka yang tinggal berdekatan kawasan hutan belantara. Kita mesti bersama-sama memainkan peranan penting sebagai mata dan te-

Penulis adalah Pegawai Program MYCAT Jabatan Perhilitan.

esti

Februari 2009 ,

chit-chat

1a n a n a b ai k h aza n a h

;sii euii ",.^^,

(UKM) ini, sumbangan bidang zoologi ainat jelas dalam pembangunan sosio ekonomi dan clam sekitar.
"Malaysia memiliki kepelbagaian haiwan yang tidak terhingga bukan sahaja nama tetapi juga biologi dan ekologinya perlu diketahui; peranannya dalam ekosistem perlu difahami dan ditaksir daripada sudut ekonomi dan sebagainya;' kata Prof. Emeritus Dr. Mohd Nordin Hasan.

AGI bekas pensyarah dan profesor di Jabatan Biologi, Fakulti Sains,

Universiti Kebangsaan Malaysia

Ikuti wawancara ringkas LAUPA JUNUS bersama beliau baru-baru ini.

Apakah jawatan Prof. sekarang? PROF. EMERITUS DR. NORDIN: Ja-

watan saya pada masa ini ini ialah Pengarah Pejabat Serantau untuk 'Asia dan Pasifik, Majlis Sains Antarabangsa (International Council for Science). Apakah bidang penyelidikan dan kepakaran Prof?
PROF. EMERITUS DR. NORDIN: Bidang kepakaran saya ialah Kajian Ekosistem dan Dasar Alam Sekitar dan Pembangunan.

Apakah keistimewaan atau kelebihan bidang tersebut?

PROF EMERITUS DR. NORDIN: Melihat pembangunan, alam sekitar dan kesejahteraan secara syumul.

Secara ringkasnya apakah yang Prof. katakan mengenai kepentingan Zoologi?

PROF. EMERITUS DR. NORDIN: Malaysia adalah negara mega diversiti; kepelbagaian haiwan tidak terhingga; bukan sahaja nama tetapi biologi dan ekologinya perlu diketahui; peranannya dalam ekosistem perlu difahami dan ditaksir dan diberi nilai ekonomi dan sebagainya.

Mengapa bidang tersebut menjadi semakin penting ?

PROF. EMERITUS DR. NORDIN: Untuk memahami sepenuhnya nilai alam semula jadi untuk kesejahteraan sosial dan ekonomi dan untuk pembangunan lestari.

estiaotmg

17
Februari 2009

Bagaimana caranya kita memberi kesedaran kepada masyarakat mengenai pentingnya kerjaya dalam bidang Zoologi?
PROF. EMERITUS DR. NORDIN: Cara yang dapat dilakukan ialah pendidikan yang menyeluruh, mengadakan kempen kesedaran awam yang berkesan serta menekankan kepentingan memahami alam pada peringkat asasi melalui penyelidikan asasi.

pulang kepada generasi muda untuk merekacipta peluang-peluang yang bitara pada masa hadapan. Secara peribadi, apakah Prof. berpuas hati dengan penyuburan bidang tersebut di negara ini?
PROF. EMERITUS DR. NORDIN : Kurang puas hati kerana tekanan kepada kemahiran yang mernpunyai pulangan kewangan yang tinggi semata-mata. Bidang yang melind ungi khazanah asli negara terabai.

Bidang kepakaran Prof. memerlukan lebih ramai pakar, bagaimanakah cara untuk menggalakkan generasi muda untuk menceburi bidang tersebut?
PROF. EMERITUS DR. NORDIN: Tonjolkan keupayaan bidang untuk menjana peluang sara hidup seperti mengenali jenis-jenis burung tropika boleh membawa pendapatan lumayan sebagai pemandu pelancong peminat burung tropika; memahami gen haiwan boleh menjana kaedah menyediakan enzim-enzim yang boleh digunakan dalam industri pembuatan atau kesihatan yang mampu membawa kepada paten-paten yang berharga.

Apakah pesanan Prof. kepada pelajar yang berminat menceburi bidang tersebut?
PROF EMERITUS DR. NORDIN: Pelajar seharusnya mempunyai dorongan ingin tahu (curiosity) yang tinggi dan mempunyai selera untuk menghadapi `adventure' intelek dengan menceburi bidang yang kurang diterokai.

pat dilupakan atau yang menyeronokkan sepanjang menjadi saintis?

PROF. EMERITUS DR. NORDIN: Terlalu banyak. Satu pengalaman yang tidak boleh dilupakan adalah apabila melawat Pusat Rehabilitasi Orang Utan di Bohorok, Sumatera bersama 12 orang pelajar tahun tiga pada tahun 1979, di mana haiwan liar mamalia seperti haiwan dari Order Primates arnat mudah dicerap kelakuannya oleh semua pelajar dalam keadaan asli.

Bagaimanakah peluang generasi muda dalam bidang tersebut . Apakah masa depannya?
PROF. EMERITUS DR. NORDIN: Ter-

Apakah pengalaman paling tidak da-

Prof. Emeritus Dr. Mohd Nordin Hasan FASc.

Latar belakang pendidikan:
I Memperoleh Ijazah Pertama dalam Sains Pertanian dengan Kepujian (Universiti Malaya) (1971). I Doktor Falsafah dalam bidang Sains, University of London (1974). Kerjaya di UKM I Dilantik sebagai Pensyarah (1974), Profesor Madya (1979) dan Profesor (1983).

Sekitar (CRES), Australian National University (2003 - 2007). I Profesor, Pusat Pengajian Sains Sekitaran dan Sumber Alam, Fakulti Sains dan Teknologi, Universiti Kebangsaan Malaysia (1983- 2003) I Felo Kanan Institut Alam Sekitar dan Pembangunan (LESTARI), Universiti Kebangsaan Malaysia (2000 -2003). I Ketua jabatan Zoologi, Fakulti Sains, UKM (1992 -1994). I Ketua Unit Zoologi, Fakulti Sains, UKM (1978 - 1980). I Ketua Jabatan Biologi, Fakulti Sains, UKM (1977 - 1978).

Jawatan utama (Pentadbiran) I Pengarah Pengasas Pejabat Serantau untuk Asia dan Pasifik, Majlis Sains Antarabangsa.
I Pengarah Pengasas, Institut Alam Sekitar dan Pembangunan (LESTARI), Universiti Kebangsaan Malaysia (1994 - 1999). I Pengarah, Biro Penyelidikan dan Perundingan, UKM (1985 - 1987). I Timbalan Pengarah Biro Penyelidikan dan Perundingan, UKM (1983 1985).

Jawatan-jawatan (utama) yang pernah disandang:

I Profesor Emeritus (Alam Sekitar dan Pembangunan) Universiti Kebangsaan Malaysia (18 September 2005). DR. MOHD . Nordin Hasan semasa melawat Pusat Rehabilitasi Orang Utan di Bohorok, Sumatera

I Profesor Adjung Pusat Kajian Sumber dan Alam

Indonesia pada 1979.

estiaotm^

Februari 2009

IDANG zoologi adalah sains yang membincangkan mengenai kehidupan dalam B alam haiwan.

Perkembangan pesat dalam bidang zoologi menghasilkan pelbagai cabang dalam kajian haiwan. Antara bidang utama adalah anatomi yang berkaitan dengan struktur mikroskopik, fisiologi yang berkaitan dengan proses kehidupan

haiwan, embriologi mengkaji mengenai pembangunan individu baru. Genetik pula berkaitan dengan variasi dan keturunan, parasitologi pula mengenai kehidupan haiwan dengan haiwan lain dan ekologi yang mengkaji kaitan haiwan dengan alam sekitar. Sains mengenai zoologi banyak disumbanb kan oleh kajian Hippocrates, Aristotle, Pliny serta sainstis Islam, Al Jahiz.

Apakah yang d i katakan Natural History Museum atau Muzium Alam Semulajadi?
KEBANYAKAN kajian ahli zoologi semasa abad ke19 melibatkan gambar penuh spesies yang diterangkan terutama burung, kupu-kupu dan cengkerang. Bagaimanapun terdapat juga makalah yang tidak menyertakan gambar spesimen yang dikaji tetapi dimasukkan morfologi secara terperinci. Biasanya spesimen haiwan berkenaan disimpan dalam satu tempat khas yang dinamakan Muzium Sejarah Alam Semula jadi. Muzium zoologi yang pertama di Amerika Syarikat (AS) telah dibangunkan oleh Charles Wilson Peale di Dewan Kemerdekaan, Philadelphia pada 1786.
Muzium berkenaan banyak menerima spesimen yang dikutip semasa Ekspedisi Lewis dan Clark pada 1804 hingga 1806.

Muzium Sejarah Alam Semula jadi semasa abad ke-19 diasaskan oleh Persatuan Alam Semula jadi bagi mengumpulkan spesimen ahli mereka. Peranan muzium berkenaan telah diluaskan dengan usaha menyewakan dan membeli koleksi peribadi bagi menambahkan bilangan.
Akademi Sains Semula jadi Philadelphia (1812) dan Lyceum Sejarah Semula jadi, New York (1817) adalah antara persatuan terawal yang mengasaskan muzium.

Institut Smithsonian yang diasaskan pada 1846 di Washington, AS mengumpul koleksi besar haiwan hasil daripada aktiviti yang ditaja kerajaan seperti Ekspedisi Wilkes ke Pasifik pada 1838 hingga 1842.

estir7efmw all

Februari 2009

19

Mengapa nama saintifik terdiri daripada dua perkataan?

BIASANYA haiwan dan tumbuhan dinamakan dengan dua perkataan seperti harimau belang, harimau bintang, ikan kembung, ikan paus dan ayam kampung serta ayam hutan.

Sama seperti nama saintifik, semua organisma dinamakan dengan dua patah perkataan, bahagian pertama menunjukkan genus dan yang kedua adalah spesies. Biasanya dalam nama saintifik, perkataan pertama genus bermula dengan huruf besar manakala yang kedua dengan huruf kecil. Sistem nama berkenaan atau binomial dibangunkan oleh ahli botani Sweden, Coralus Linnaeus pada pertengahan abad ke-18 dan digunakan dengan meluas lama ada pada haiwan, tumbuhan dan bakteria. Nama binomial digunakan apabila semakin banyak spesies ditemui dan banyak kategori dibangunkan. Memandangkan penamaan banyak kumpulan organisma menjadi kelamkabut, jawatankuasa antarabangsa dalam bidang zoologi, botani, bakteriologi dan virologi telah membangunkan peraturan bagi menyelesaikannya.

Apa yang dikatakan mengenai

pengelasan haiwan?
HAT WAN dikelaskan dalam pelbagai cara bagi membantu saintis mengkaji kaitan dalam kumpulan haiwan dan melihat semua pokok keluarga haiwan yang dibangunkan menerusi masa. Kajian mengenai pengelasan haiwan atau tumbuhan dinamakan taksonomi. Unit asas dalam haiwan adalah sel dan is merupakan unit terkecil di dalam haiwan atau tumbuhan. Terdapat haiwan yang terdiri daripada satu sel manakala yang lain mempunyai beribu-ribu sel. Sekumpulan sel yang sama membentuk tisu, organ dan sistem di dalam organisma sama ada haiwan atau tumbuhan. Pengelasan haiwan bermula secara amnya dengan alam, filum, kelas, order, famili, genus dan spesies dan biasanya mana saintifik haiwan hanya merujuk kepada genus dan spesies.

esi-iaotm^

Februari 2009

20

dunia sains
Oleh NAZRULAZIM SHARUDDIN

c to -

saur muncul sejak 230 juta tahun dahulu, manusia hanya mengenali haiwan tersebut menerusi buku-buku serta gambaran animasi yang dipaparkan di televisyen. Perkataan dinosaur sebenarnya berasal daripada perkataan Greek yang bermaksud `cicak yang dahsyat'. Haiwan reptilia yang hidup di zaman prasejarah itu sebenarnya dikategorikan dalam pelbagai spesies dan saiz selain mempunyai sifat semula jadi yang berbeza daripada segi pemakanan, pembiakan dan pergaulan. Berikut disenaraikan kepelbagaian sifat yang terdapat pada spesies-spesies tersebut.

ISEBABKAN dino-

ru INYX spesi ieRs duios; an ikan. punyai bentuk tubuh sepanjaI ipyllOW rahang dan kuku yank Ll. an seperti naenti tapmenipyai penyan Yu yx in tdi sie

Tyrannosaurus Rex dinosaur popular Allosaurus memburu secara berkumpulan

DIKENALI dengan nama ringkas T. Rex, Tyrannosaurus Rex merupakan salah satu spesies dinosaur yang paling menonjol clan dikenali di seluruh dunia.

CMM to C MMV

SPESIES Allosaurus dikategorikan sebagai dinosaur gergasi yang hidup sekitar 145 hingga 155 juta tahun dahulu dan dikenali mempunyai tabiat menjalankan pemburuan secara berkumpulan la merupakan pemangsa dua kaki dengan mempunyai tengkorak yang besar selain dilengkapi dengan berdozen gigi yang besar dan tajam. Allosaurus boleh mencecah panjang sehingga 12 meter dengan anggaran berat sekitar 1,500 kilogram. Kesemua gigi dinosaur spesies ini memiliki bentuk seperti gergaji, pendek, runcing dan lebih condong ke arah belakang tengkorak. Sebahagian besar spesies Allosaurus berasal dari Amerika Utara dan sebahagian lagi dijumpai di daerah Portugis dan Tanzania.

Tyrannosaurus bermaksud `mengkarung zalim' dikatakan berasal dari bahagian barat Amerika Utara yang merupakan haiwan karnivor berkaki dua serta mempunyai dua tangan hadapan yang kecil dengan hanya dua j an. Jika dilihat dari struktur badannya, T. Rex mempunyai tengkorak yang besar dan is diimbangkan oleh ekornya yang panjang dan berat dengan sokongan lebih 40 tulang. Spesies tersebut mempunyai ukuran sepanjang 12 hingga 13 meter dengan anggaran jisim badannya lebih kurang 7,200 kilogram. Selain itu, is juga dilengkapi tulang yang tegap, bermata serat dan gigi yang mempunyai kuasa gigitan yang paling kuat berbanding dinosaur-dinosaur lain.

esfiae tmg

21
Februari 2009

Ceratosaurus haiwan pemangsa akhir zaman

SPESIES tersebut mempunyai ciri seperti rahang yang besar, gigi tajam, dan tanduk yang tajam serta terdapat tanduk kecil di bahagian matanya.

Fosil Velociraptor
paling banyak dijumpai

Y-T

IN
C

NAMA Ceratosaurus dalam bahasa Greek memmaksud `cicak bawa merupakan bertanduk' dinosaur yang hidup di akhir zaman batu di Amerika Utara.

Kaki hadapannya bersaiz kecil dan pendek tetapi amat kuat dan kukuh. Ceratosaurus mempunyai panjang sehingga enam meter dengan berat boleh mencapai sehingga lima tan. Dinosaur spesies ini boleh hidup bersamasama spesies lain seperti Allosaurus, Torvosaurus, Apatosaurus, Diplodocus, dan Stegosaurus.

MUNGKIN ramai yang mengenali spesies dinosaur Velociraptor ini kerana peranan pentingnya dalam novel Michael Crichton Jurassic Park dan siri filem Jurassic Park.

Velociraptor yang membawa maksud `perompak pantas' dalam bahasa Greek itu wujud kira-kira 70 hingga 80 juta tahun dahulu. Merupakan karnivor berkaki dua dengan ekor yang panjang

serta kuku yang tajam bertujuan untuk mencakar dan membunuh mangsanya. Spesies ini boleh dibezakan daripada segi bentuk tengkoraknya yang panjang dan rendah, dengan muncung yang terbalik. la terkenal di kalangan pakar paleontologi kerana lebih daripada satu dozen rangka-rangka fosilnya dijumpai berbanding spesies lain.

Brachiosaurus
dinosaur terbesar,, 1
SELAMA berdekad-dekad zaman pra sejarah berlalu, Brachiosaurus dikatakan spesies dinosaur terbesar yang pernah diketahui hidup di muka bumi. Dinosaur jenis ini mempunyai bentuk anggota badan yang pelik kerana anggota depannya lebih panjang daripada anggota belakang. Berdasarkan rangka yang ditemui, tinggi Brachiosaurus mencecah sehingga 25 meter dengan berat anggaran sekitar 78 tan. Jika dikaji dari segi proses pertumbuhannya, spesies tersebut berupaya untuk membesar sehingga 15 peratus lebih panjang daripada saiz fosil yang ditemui. Spesimen paling lengkap untuk spesies ini dipamerkan di Muzium Humboldt, Berlin di Afrika di mana is merupakan rangka lengkap yang tertinggi di dunia.

esti6otmg

Februari

22
2009

science facts

Compiled by KHAIRUNNISA SULAIMAN ENTOMOLOGY (from Greek: entomos means insect; and logia means study) is the scientific study of insects.

At some 1.3 million described species, insects account for more than two-thirds of all known organisms, date back some 400 million years, and have many kinds of interactions with humans and other forms of life on earth. It is a specialty within the field of biology. Though technically incorrect, the definition is sometimes widened to include the study of terrestrial animals in other arthropod groups or other phyla, such as arachnids, myriapods, earthworms, and slugs. Like several of the other fields that are categorized within zoology, entomology is a taxon-based category; any form of scientific study in which the organisms studied happen to be insects is, by definition, entomology. Entomology therefore includes a cross-section of topics as diverse as molecular genetics, behaviour, biomechanics, biochemistry, systematics, physiology, developmental biology, ecology, morphology, paleontology, anthropology, robotics, agriculture, nutrition, and more.

What is pri matology? matologY?

PRIMATOLOGY is the study of primates. It is a diverse disci-

pline and primatologists can be found in departments of biology, anthropology, psychology and many others. Physical anthropology is a branch of primatology, which is the primatology of the genus Homo, especially Homo sapiens.
The fields cross over in the study of the hominids, which include all ape-like ancestors of man and the other great apes (for a list of common ancestors with other living species see The Ancestor's Tale).

Modern primatology is an extremely diverse science. It ranges from anatomical studies of primate ancestors and field studies of primates in their natural habitat, to experiments in animal psychology and ape language. It has cast an immense amount of light on basic human behaviours and ancient ancestry of these behaviours.

esri

Februari 2009

23

MALACOLOGY is the branch of invertebrate zoology which deals with the study of mollusks , the second -largest phylum of animals in terms of described species after the arthropods.

Those who study malacology are known as malacologists.

One division of malacology , conchology, is devoted to the study of mollusk shells.

Fields of malacological research include taxonomy, ecology and evolution. Applied malacology studies medical, veterinary, and agricultural applications, for example mollusks as vectors of disease, as in schistosomiasis.

Archaeology employs malacology to understand the evolution of the climate, the biota of the area, and the usage of the site.
In 1794, the first compilation of mollusks was published while 1868, the German Malacological Society was founded.

ARACHNOLOGY (from Greek : arachne means spider; and logia means study) is the scientific study of spiders and related organisms such as scorpions, pseudoscorpions, harvestmen, collectively called arachnids.

spiders 250 years ago, estimates vary how many species are as yet undescribed, with some setting the number as high as 200,000.

However, the study of ticks and mites is sometimes not included in arachnology, but is called Acarology. Those who study spiders are arachnologists. Arachnologists are primarily responsible for classifying arachnids, for this reason they are sometimes casually referred to as spider experts. This can be a difficult task due to the sheer number of arachnids in existence. Two species of arachnids may appear virtually identical while two others of the same species may boast very different traits. Often enough, it is only possible to discern two species by dissecting the specimen under a microscope. Although about 40,000 spider species have been described since Carl Alexander Clerck described the first

Not only do scientists find new species in the field, but lots of specimens stored in collections are waiting to be described and classified. There are museum collections of spiders already 200 years old, with specimens half-macerated and discoloured, still not identified. Because it is much easier to study the morphology of dead spiders than to observe their behaviour in the wild, with many species living in very inaccessible places, the study of spider behaviour has been much neglected.
Around 1970 arachnids became popular pets (specifically tarantulas).

This prompted sellers and breeders to appoint a second name to each type (known as a common name). Brachypelma smithi for example has become known as the Mexican redknee tarantula ever since it entered the pet trade.

esti

I seluruh dunia, terdapat lebih kurang sembilan sub spesies harimau yang mempunyai kelompok besar dalam famiIi Felidae atau lebih dikenali sebagai kucing. Salah satunya adalah daripada spesies harimau Siberia yang turut dikenali sebagai harimau Amur atau harimau Manchuria yang berasal dari Timur Jauh. Spesies yang kini dilindungi itu mempunyai ketinggian dua hingga empat inci lebih daripada harimau Benggala. Harimau Siberia dibezakan daripada spesies lain melalui rambut di keliling lehernya yang lebih kembang untuk tujuan menyesuaikan diri dalam keadaan sejuk. Selain itu, spesies tersebut juga mempunyai banyak warna putih pada bulunya berbanding warna keemasan pada spesies lain Berta jalurnya lebih berwarna coklat.

DIKENALI sebagai Muntiacus muntjac sebagai nama saintifiknya, kijang merupakan antara haiwan yang banyak terdapat di merata tempat di Malaysia.

la dikategorikan sebagai haiwan omnivor yang memakan buah, pucuk daun, biji buah, telur burung dan juga haiwan kecil. Kijang merupakan haiwan yang berdarah panas, melahirkan anak serta mempunyai bulu yang pendek dan lembut di badannya dengan warna keperangan atau kelabu. Spesies jantan mempunyai tanduk kecil yang mampu mencapai kepanjangan sehingga 15 sentimeter. Haiwan ini akan sangat garang ketika mempertahankan wilayahnya dan akan berjuang sesama sendiri menggunakan tanduk atau giginya untuk melawan pemangsa.

esfOotm

Februari ,51 2009

Kanggaru
banyak saiz
TENTUNYA ramai yang suka melihat telatah haiwan comel dan mesra yang menjadi ikon kepada negara Australia iaitu kanggaru.

4k

Di kalangan kanak-kanak pula, mereka sangat tertarik melihat kanggaru menyimpan anak di dalam `poket' yang terdapat di bahagian hadapan badannya. Sebenarnya, terdapat banyak jenis kanggaru yang berasal dari Australia dan Papua New Guinea seperti Kanggaru Merah, Kanggaru Antelop dan Kanggaru Kelabu Timur. Jika dilihat daripada sudut yang lebih luas, famili kanggaru merangkumi banyak spesies dengan kepelbagaian saiz seperti walabi, kanggaru pokok, walaroo, pademelon dan quokka. Bagi mengelakkan kepupusan kanggaru, penternakan haiwan tersebut kini dikawal supaya dagingnya tidak disalahgunakan.

WALAUPUN terdapat pelbagai spesies ular yang menghuni alam ini, ular tedung selar dikatakan antara ular berbisa terbesar yang berasal dari Asia Tenggara seperti Malaysia, India clan Filipina. Dengan berat sehingga 10 kilogram, ular tedung selar mampu mencapai panjang sehingga 5.5 meter. Spesies tersebut bertelur antara 20 hingga 40 biji ketika musim panas dan telur-telur itu akan menetas dalam tempoh 60 hingga 80 hari. Tedung selar tergolong dalam ular yang mempunyai jangka hayat yang panjang iaitu sekitar 20 tahun. Ia'u a turut mem11 unyaideI g ria penglihatan yang baik menjadikannya haiwan pemburu yang cekap.

.U, Far to On %y coo ^M r

mempunyai jangka h yatpnjang
DARI serata dunia termasuk di gurun, di kutub utara clan juga di kawasan hutan hujan Amazon serta Greenland, dianggarkan terdapat 8,600 spesies burung yang telah pun dikenal pasti.

Burung merupakan haiwan yang berdarah panas serta mempunyai tulang yang ringan dan berongga untuk mengurangkan ketumpatan serta beratnya. Ciri-ciri lain burung adalah seperti badan dilitupi bulu pelepah, mempunyai paruh yang tidak bergigi, bersisik pada kaki, bertelur dan juga bernafas menggunakan paru-paru. Walaupun kebanyakan burung mampu terbang, namun terdapat beberapa spesies yang tidak boleh terbang seperti burung unta, rea, emu, kiwi dan penguin. Apa yang menarik, kebanyakan burung mempunyai sifat mengeramkan telur secara bergilir-gilir bersama pasangannya.

FFeruar i 2009

saintis Islam

ahli zoologi Islam

Oleh KHAIRUNNISA SULAIMAN

LMU pengetahuan dalam bidang alam semula jadi termasuk flora dan fauna amat penting dipelajari oleh semua lapisan masyarakat. Tanpa alam semula jadi seperti turnbuhan dan haiwan, sudah tentu saja manusia tidak mampu hidup di atas muka dunia ini. Manusia memerlukan tumbuhan dan haiwan bagi memenuhi keperluan asas seperti perlindungan, tempat tinggal, pakaian dan juga makanan. Kepentingan alam flora dan fauna tidak dapat dinafikan dan pengetahuan me ngenainya dapat dipelajari sejak di banglcu sekolah bagi mendekati alam ini.
Fauna merupakan satu alam yang masih banyak tidak diketahui oleh manusia atau saintis walaupun usaha mengkajinya telah bermula sejak beribu-ribu tahun dahulu.

Semasa zaman kegemilangan Islam, terdapat ramai ilmuwan Islam yang telah lama menjalankan kajian mengenai alam haiwan tokoh tersebut. Antaranya adalah Abu Uthman Amr ibn Bakr al-Kinani al-Fuqaimi al-Basri atau lebih dikenali sebagai al-Jahiz. Al-Jahiz boleh dikatakan sebagai ahli zoologi Islam pertama kerana telah menghasilkan sebuah buku mengenai alam haiwan - Book ofAnimals. Terdapat pendapat yang menyatakan alJahiz merupakan antara saintis pertama membicarakan mengenai teori evolusi manusia dan haiwan. Al-Jahiz belajar membaca dan menulis pada awal usia dan menceritakan bagaimana ibunya memberinya `sedulang' kertas nota dan berpesan bahawa kertas-kertas itu boleh menyara hidupnya kelak. Beliau memulakan kariernya sebagai penulis dan antara tulisannya paling tersohor ialah Book of Animals dan menerima 5,000 dinar emas daripada pegawai yang menerima buku berkenaan. Terdapat pendapat yang menganggap

al-Jahiz sebagai salah seorang saintis Islam yang menulis mengenai saintifik dan subjek kompleks untuk bacaan masyarakat. Hasil kerja al-Jahiz yang terpenting ialah Book of Animals atau Kitab alHaya wan yang mengandungi tujuh jilid yang edisinya dicetak walaupun tidak lengkap. Buku berkenaan mengandungi maklumat saintifik yang penting dan jangkaan konsep nombor yang hanya dibangunkan sepenuhnya sehingga separuh kurun ke-20. Dalam buku berkenaan, Al-Jahiz membincangkan perkara mengenai kelakuan penyamaran haiwan misalnya sesetengah parasit mengubah warnanya mengikut haiwan perumahnya. Beliau juga membincangkan dengan panjang lebar mengenai pengaruh cuaca dan diet manusia serta tumbuhtumbuhan dan haiwan yang hidup di persekitaran geografi dan kawasan yang berbeza. Al-Jahiz juga turut menerangkan mengenai komunikasi di antara haiwan, psikologi dan tahap intelek serangga dan beberapa spesies haiwan.
Beliau juga turut menyediakan turutan yang lengkap mengenai organisasi sosial serangga yang diperoleh hasil pernerhatiannya.

baru dalam sejarah sains dan walaupun ahli falsafah Greek seperti Empedocles dan Aristotle membicarakan perubahan dalam tumbuhan dan haiwan, mereka tidak memperkembangkan teori berkenaan secara komprehensif. Bagi mereka, perubahan berkenaan hanyalah satu konsep ringkas dan tidak memberi apa-apa makna. Sebanyak 87 lembaran daripada buku Book of Animals (kira-kira satu pertiga daripada teks anal yang ditulis oleh al-Jahiz) kini disimpan dengan baik di Perpustakaan Ambrosiana di Milan, Itali. Koleksi berkenaan yang terdiri daripada salinan daripada naskhah asal bertarikh kurun ke-14 dimiliki oleh Abd alRahman al-Maghribi, tahun 1615. Muka surat daripada buku Book ofAnimals itu mengandungi lebih 30 ilustrasi dalam bentuk kecil. Al-Jahiz kembali ke Basra selepas menghabiskan masa lebih 50 tahun di Baghdad.

Info
Dilahirkan di Basra pada 781 Hijrah atau Disember 868 atau Januari 869 iaitu 14 tahun selepas Baghdad diasaskan oleh Khalifah Abbasiah.

Contohnya bagaimana serangga menyimpan biji-bijian di dalarn sarangnya dan tidak rosak semasa musim hujan. Beliau juga membincangkan mengenai tindak balas sebahagian serangga terhadap cahaya dan menggunakan maklumat berkenaan bagi satu kaedah memerangkap nyamuk dan lalat. Sejak awal lagi, al-Jahiz telah menemui kesan alam sekitar terhadap kehidupan haiwan dan melakukan pernerhatian perubahan spesies haiwan berdasarkan beberapa faktor. Dalam beberapa muka surat buku berkenaan, beliau menggambarkan konsep sains yang berlainan dengan konsep Charles Darwin. Konsep al-Jahiz adalah sesuatu yang

Sepanjang hidupnya al-Jahiz telah menulis lebih 200 naskhah buku tetapi hanya 30" naskhah dapat diselamatkan dan disimpan sehingga kini yang meliputi bidang zoologi, tatabahasa Arab, puisi, retorika dan kamus. Karya terpenting ialah Book of Animals atau Kitab al-Hayawan yang mengandungi tujuh jilid yang edisinya dicetak walaupun tidak lengkap. Meninggal dunia pada tahun 868 akibat kemalangan ditimpa rak buku di perpustakaannya.

esfiaatmg

27

bapa zoologi moden

melakuESUNGGUHANNYA kan kerja dalam bidang alam

semula jadi membolehkan Conrad Gessner diberi jolokan Bapa Bibliografi atau Bapa Zoologi. Gessner melakukan kerja-kerja penulisan, ilustrasi lukisan mengenai zoologi yang dijadikan rujukan di seluruh Eropah pada kurun ke-16 dan ke17. Beliau mengupah

penyakit setahun selepas diberi pengiktirafan. Beliau lebih dikenali sebagai ahli botani berdasarkan manuskrip yang dihasilkan dalam bidang berkenaan tetapi tidak diterbitkan, lama setelah kematiannya. Beliau berjaya menerbitkan AL", Enchiridion Historiae Plantarum (1541) dan Catalogus Plantarum (1542) dalam empat bahasa. Pada 1545, beliau menerbitkan Bibliotheca universals (yang disunting oleh J. Simler, 1574) yang sepatutnya dalam bentuk katalog dalam bahasa Latin, Greek dan Hebrew. kedua Bahagian penerbitan tersebut, Sive Pandectarium Partition um Universa-

nya gunung-ganang dengan memberitahu bahawa beliau mahu mendaki sebuah gunung setiap tahun. la bukan sahaja untuk mengutip dan mengumpul sampel bunga-bungaan tetapi juga untuk latihan fizikal badan.
Pada 1555 Gessner menghasilkan Descriptio Montis Fracti sive Montis Pilati menceritakan mengenai kekagumannya terhadap Gnepfstein setinggi 1,920 meter, kawasan paling rendah dalam rantaian Pilatus..

seorang pelukis artis bagi memastikan hasil kerja tersebut setepat yang mungkin. Dalam kariernya, keadaan persekitaran banyak mempengaruhi hidupnya yang mana dia kembali dari pengembaraan ke Zurich, Switzerland kerana masalah agama. Rakan-raan Gessner mem ----bantu beliau untuk belajar di Basel, Switzerland pada 1536 dan pada 1537 beliau berjaya memperoleh jawatan profesor di sebuah akademi yang baru ditubuhkan di Lausanne.
Di sini, beliau banyak menghabiskan masa dan memberi tumpuan dalam kajian saintifik khususnya botani. Pada tahun 1540-1541, beliau mela-

lium Conradi Gesneri Ligurini libri xxi, muncul pada 1548 dan hanya 19 buah sahaja yang berjaya disiapkan. Penerbitan terakhir, ensilz lopedia teologi, diterbitkan pada 1549, tetapi kerja-kerjanya dalam bidang perubatan tidak pernah disiapkan. Karya agungnya dalam bidang zoologi Historiae animalium, diterbitkan dalarn empat edisi melibatkan masing-masing
quadrupeds burung dan ikan dan kelima, berkenaan dengan ular pada 1587. la merupakan edisi bahasa Jerman berjudul Thierbuch.

wat sebuah universiti perubatan di Montpellier, Perancis dan mengambil ijazah dalam bidang perubatan dan menjalankan praktikal di Zurich di mana beliau berjaya menjawat jawatan pensyarah dalam bidang Fizik di Universiti Zurich. Beliau berpengalaman mengembara ke banyak negara bagi memenuhi mi nat dalam bidang botani setiap musim
panas. Gessner mendedikasikan hidupnya untuk menyiapkan kerja dalam pelbagai bidang dan jenis yang berbeza. Beliau meninggal dua akibat wabak

Ini merupakan hasil kerjanya (sebagai permulaan) dalam bidang zoologi moden. Bagi pembaca yang tidak terdedah dalam bidang saintifik, Gessner lebih dikenali sebagai seorang insan yang gemarkan gunung-ganang. la merupakan sebagian minatnya dalam bidang botani Berta mencintai kein dahan alam sekitar.
Pada 1541 suratnya Libellus de lacte et operibuslactariis yang ditujukankepada seorang rakannya J. Vogel sebagai bukti kecintaan kepada alam sekitar khusus.. .,. . . A, r._ 1L . nnllr9lL:1I

Oleh NAZRUL AZIM SHARUDDIN

ngan ilmu yang sangat luas dan mencakupi pelbagai cabang seperti fizik, biologi dan juga kimia yang mana setiap daripadanya mempunyai kaitan yang sangat rapat antara satu sama lain. Pelajar berada di sekolah menengah dan mengambil jurusan sains berpeluang mendapat pendedahan dalam semua pendidikan dalam semua cabang tersebut secara asas bagi memberi gambaran keseluruhan, memahami konsep Berta aplikasinya. Namun, dengan kemampuan saintis yang semakin meningkat, usaha-usaha penyelidikan semakin pesat dijalankan dalam ketiga-tiga bidang berkenaan, yang akhirnya membawa pelbagai penemuan baru yang secara tidak langsung memberi banyak manfaat kepada manusia. Seperti mana yang kita semua sedia maklum, ilmu fizik banyak diaplikasikan dalam aktiviti pembangunan teknologi kejuruteraan, telekomunikasi dan juga seni bina sementara bidang kimia pula lebih berkait rapat dengan ilmu perubatan Berta beberapa bidang lain seperti industri petroleum dan gas. Bagi bidang biologi, ilmunya lebih merujuk kepada kajian tentang organisma hidup yang terdapat di alam semesta seperti manusia, haiwan dan juga tumbuhan. Jika skopnya dikecilkan lagi, ilmu kajian haiwan yang dimaksudkan adalah merujuk kepada bidang yang dikenali sebagai zoologi. Bagi pencinta haiwan, mereka pastinya akan teruja untuk mendalami bidang berkenaan kerana selain boleh mendekati haiwan, mereka juga dapat mempelajari ilmu dan pengetahuan unik tentang haiwan. Secara asasnya, zoologi merupakan bidang kajian sistematik yang memfokuskan kepada kehidupan haiwan secara lebih luas seperti anatomi, proses kehidupan, ekologi dan sebagainya.

IDANG sains merangkumi lapa-

la dibahagikan kepada beberapa lagi kategori mengikut jenis-jenis haiwan seperti Mammalogy (kajian mamalia), Ornithology (burung), Herpetology (reptilia dan amfibia), Ichthyology(ikan), Entomology (serangga), Malacology (siput dan sotong) serta Helmintology(cacing). Kebiasaannya, ahli zoologi akan memberi fokus kepada kumpulan haiwan tertentu terutamanya yang hampir pupus atau yang telah menjadi fosil iaitu dikenali sebagai paleozoologist. Ahli zoologi yang mengkaji tentang taburan geografi untuk spesies haiwan tertentu pula dikenali sebagai zoogegrafi. Bagi mengenali haiwan dengan lebih dekat, ahli zoologi biasanya akan mengkategorikannya mengikut klasifikasi tertentu berdasarkan ciri, karakter dan juga kumpulan. Ciri yang dimaksudkan adalah seperti struktur badan, jenis tisu, sel, sifat, cara bernafas dan sebagainya. Selain itu, kajian mengenainya juga melibatkan proses mengenal pasti hubungkait antara sifat sesuatu haiwan dengan populasi serta persekitarannya. Objektif kajian-kajian tersebut dilakukan adalah untuk meneroka dan memahami dengan lebih jelas tentang proses biologikal pelbagai jenis haiwan.
Melihat kepada sejarah pendidikan bidang zoologi, is pertama kali ditawarkan oleh dua buah universiti di Jerman dan British pada abad ke-19 yang diperkenalkan oleh seorang ahli zoologi bernama Thomas Henry Huxley.

versiti Kebangsaan Malaysia ( UKM), Universiti Malaya (UM) dan juga Universiti Putra Malaysia (UPM).

Tumpuan utama penyediaan kursus tersebut adalah untuk mendedahkan para pelajar dengan program yang memberi penekanan kepada aspek gunaan sains haiwan. Adalah diharapkan dengan platform yang disediakan itu, lebih ramai ahli zoologi dapat dilahirkan bagi memberi khidmat terbaik kepada haiwan di alam ini.

Matrikulasi Kementerian STPM

Syarat Am Universiti
Lulus mata pelajaran Kertas Am dan lulus dua (2) mata pelajaran (termasuk Biologi) pada peringkat STPM. Lulus sekurang-kurangnya tiga mata pelajaran Sains termasuk Matematik dalam Matrikulasi Kementerian Pendidikan atau Asasi Sains.

Skop kursus Pelajar-pelajar perlu menyiapkan diri mereka dengan kemahiran-kemahiran dalam tiga disiplin asas iaitu biokimia, genetik dan mikrobiologi. Perjalanan Program Kursus-kursus akan dikendalikan secara kuliah dan tutorial interaktif di samping pendedahan kepada teknikteknik terkini dalam subjek melalui kelas-kelas amali. Para pelajar turut didedahkan dengan latihan industri selain perlu menjalankan projek penyelidikan bagi memantapkan pengetahuan dan kepakaran yang diperolehi daripada program pengajian.

Bertitik tolak daripada situ, silibus pengajian bidang berkenaan terus berubah dari tahun ke tahun sehinggalah kini is semakin diperkembangkan dengan memberi fokus kepada pendekatan baru seperti genetik, mekanisme pembangunan, reproduksi, pengaruh persekitaran dan sebagainya.
Di Malaysia, bidang pengajian tersebut hanya ditawarkan di beberapa institusi pengajian tinggi awam (IPTA) di peringkat ijazah sarjana muda.

Antara Universiti tersebut adalah Uni-

estiaotm^

IT dan abang Wan F2uai

TEKNOLOGI satelit kini dimanfaatkan untuk pelbagai kegunaan termasuk memantau haiwan liar.

PEMASANGAN kolar GPS pada harimau untuk memantau pergerakannya.

Oleh MOHD. RIDZWAN IMAN

ASALAH kepupusan haiwan-haiwan di muka bumi seakan menjadi semakin teruk disebabkan kita terpaksa mengorbankan alam atas nama pembangunan. Sememangnya tidak dapat dinafikan yang manusia memerlukan tempat penginapan yang selesa, maka alam semula jadi yang tidak mampu berkata-kata akan menjadi mangsa dengan hutan di tebang dan tanah diterangkan untuk membina rumah dan bangunan. Maka sang haiwan, penghuni hutan tadi terpaksalah berlari meninggalkan penginapan mereka sejak bertahun-tahun lamanya seperti yang berlaku ke atas gajah, pelanduk, harimau dan sebagainya ketika projek pembangunan dibina. Bagaimanapun, dalam usaha melindungi populasi haiwan-haiwan itu daripada pupus, pelbagai pihak bertanggumgjawab telah menggunakan bantuan teknologi satelit. Haiwan-haiwan yang dipilih akan dipakaikan dengan gelang Sistem Penentu Kedudukan Global (GPS) yang mana pergerakan haiwan-haiwan itu boleh dipantau melalui satelit. Negara kita misalnya bersama dengan pertubuhan perlindungan alam sekitar tidak terkecuali menggunakan teknologi GPS untuk mengesan pergerakan penyu, gajah, harimau dan sebagainya.

Bagi penyu, sistern tersebut dilekatkan pada cengkerang (karapas) haiwan marin itu bagi membolehkan kita mengetahui sejauh mana seekor penyu itu mengembara ke seluruh dunia. Bagi haiwan seperti harimau, beruang atau gajah, sejenis kolar yang mempunyai alat penerima isyarat GPS telah dibangunkan dan is akan dipasang kepada leher haiwan tersebut. Pemasangan kolar GPS itu akan membolehkan pihak berkuasa dan pertubuhan alam sekitar memantau pergerakan haiwan-haiwan tersebut. Selepas dipasang, haiwan-haiwan itu akan dilepaskan ke dalam hutan dan data-data kedudukannya akan direkodkan setiap hari sehingga bateri yang terdapat pada alat signal itu habis yang kebiasaannya mengambil tempoh lima tahun.
Pihak berkuasa Indonesia juga baruObaru ini telah melepaskan dua ekor harimau Sumatra ke dalam hutan di kawasan Taman Nasional Bukit Barisan Selatan di Kabupaten Lampung Barat, Lampung.

GPS dan SMS

Pergerakan kedua-dua ekor harimau yang namanya Pangeran dan Agam itu dipantau setiap hari selepas mereka dipakaikan dengan kolar satelit.
Kedua-dua haiwan itu telah dilahirkan di Pusat Konservasi Haiwan Liar Tambling dan dilepaskan di kawasan Dukuh Satu, Taman Nasional Bukit Barisan Selatan.

Selain daripada menggunakan GPS, Taman Perlindungan 01 Pejeta di Kenya misalnya menjadi negara pertama di dunia menggabungkan teknologi GPS dan khidmat pesanan ringkas (SMS). Kenya menjadi negara pertama menggunakan kaedah amaran SMS sebagai usaha melindungi peningkatan populasi manusia dan juga haiwan liar itu yang semakin terkongkong pergerakannya. Gajah Afrika dikategorikan oleh sebagai near threatened (hampir pupus) di dalam indeks Senarai Merah IUCN 2006 untuk Spesies Terancam. Mereka memasang kad SIM pada kolar Kimani dan membina pagar geo virtual (virtual geofence) yang melingkungi sempadan taman perlindungan itu menggunakan GPS. Setiap kali gajah-gajah dengan kolar GPS menghampiri pagar maya tersebut, penjaga hutan akan menerima SMS amaran melalui sistem pemantauan gajah tersebut. Teknologi tersebut sentiasa dipertingkatkan dengan kolar pengesan radio yang besar, kolar GPS Berta penggunaan pelbagai pilihan muat turut kawalan jauh termasuk teknologi VHF, satelit dan GSM. Setakat ini, pasukan Douglas-Hamilton telah memasang 80 kolar GPS kepada gajah-gajah liar di Afrika dan melakukan penjejakan ke seluruh benua Afrika.

estiaotmg

Winners f ESTI VOCABLE

^08
1. Muhammad Zulhusni bin Muhammad Najib 3189, Villa Sri Muafakat, Kg. Paya Bemban, Jalan Hospital, 15200 K. Baharu, Kelantan. Nur Ain binti Adnan@Khusnan 39-01-09 Taman Sri Sentosa, Batu 6 1/2, Jalan Kiang Lama, 58000 Kuala Lumpur. Muhammad Wahbah Zuhaili No.1, Kg. Hj. Abdul Hamid, Kuak Hulu, 33100 Pengkalan Hulu Perak Darul Ridzuan Noor Khairin Nazifa binti Khalid 66, Seri Mawar, Off Taman Budi, 26100 Marang, Terengganu. Atikah binti Jalal 1-42 135 Quarters Polis, Bandar Baru Perda, 14000 Bukit Mertajam, Pulau Pinang.
1

SPm

2.

3.

INTRUCTIONS Listed below are 10 words, 5 words in science and 5 words in mathematics. Please fill in the blanks with the correct letter. Clues for the words are given.

EXAMPLE: SCIENCE Sense of organ which detects sound MATHEMATICS Odd number

4.

EJ R
F 0 Answer

5.

SCIENCE
A star suddenly increasing in brightness and then slowly returning to normal. 2. A creature from another planet. 3 4. To spread out wider. The path of an electric current.

A A
X

Answers for Esti Vocable Jan. 2009

1. 2. 3. 4. SCIENCE Animals that live all their lives in water breathe using this. It is an organ we use to think. a person when they get Germs inside the body. The time when children begin to change into adult. Answer GILL BRAIN

N A R T

INFECT PUBERTY MOLECULE Answer PINT SOLID CUBOID DIVISOR

5. A tropical evergreen tree always

growing in or near water. MATHEMATICS 1. A measure of lenght equal to twelve inches. 2. A diagram consisting of a line or lines drawn to show changes in some quantity. 3. A number which exactly divides into another. 4. To change from one thing into another 5. Likely to happen or be true.

1F uLO
F

C
T A H R N E
B

Answer

5. It is a group of atoms that are strongly attracted to each other. MATHEMATICS

1. 2.
3. 4.

An imperial unit used to measure capacity. Any shape that has length, width and height. It is a 3D shape like a box, with six rectangular faces. A number that is divided into another.

A
C

T B E

5. It tell us which part of a caculation to BRACKETS work out first.

 Open to primary and secondary school students aged 17 or below.  Children of the staff of the Academy of Sciences Malaysia (ASM), Syarikat Permainan (Malaysia) Sdn. Bhd. (SPM) and Utusan Melayu (M) Berhad are not eligible for the competition.  Judges' decision is final. V Entries need to reach us before or on 11 March. 2009. V Entries received after the closing date will not be entertained. V Five winners will be chosen each month based on the correct answers.  Each winner will receive a games set from SPM worth RM100.

Name: Home Address:

Age: Birth Certificate/ IC No: Tel:

E-mail: Mail your entries to:

Akademi Sains Malaysia , 902-4 , Jalan Tun Ismail, 50480 Kuala Lumpur.

esfiaotm^

INSTRUCTIONS The sudoku grid consists of eighty - one squares in a nine by nine grid . To solve the sudoku , each square in the grid must contain a number between one and nine , with the following conditions: Each row of nine cells must contain each of the numbers from 1 to 9 once and only once. Each column of nine cells must contain each of the numbers from 1 to 9 once and only once. Each of the nine 3 by 3 boxes of nine cells must contain each of the numbers from 1 to 9 once and only once. If you complete the grid, you ' ve solved the sudoku . Good luck and have fun!

JANUARY 2009
ANSWERS: SUDOKU 1 SUDOKU 2

(1

It
(1
-.V,

e'

^)

<

<^

`1

e)

L (1

(;
APW

t) e

1
2 21 3 8 t)

[It
[tfl
1 e) 9

3 9 1 8 7 (116 4 31 3 D_ 112 8 1(i 1 9 2

r

2 6 1 c) 7 4 It
9

(;
(1
e)

(1

F
3

t) ^) t (^

6
) e)

L1

1
eL
L1

1. Naufal Hakim bin Azmal Zaid Lot 4003, Kg Sena, 02600 Arau, Perlis. 2. Muhamad Hilmi bin Mohd Jahaya No. 164, Jalan Orkid Taman Pertama, Sri Gading, 83300 Batu Pahat, Johor. 3. Nor Syahida binti Yusof 202, Kampung Padang Lalang, Felda Neram Satu, 24000 Kemaman, Terengganu.

a
r

4 113

4
() `! i)

()
) ^

e1

(i 419 9

7 Lie )

7
SUDOKU 3

()

41
SUDOKU 4

FEBRUARY 2009

K `)

1K

e1 K K

K 4

e^

1 KK

El (1

K 4

1 1

r1
(()) K Q 3 K

Tit

L1 1

(1
`) K

K K t)

K el K

3 KK

121 1 it
(i
Contest Terms and Conditions

71 71 2 L
K
L1

i1

12

;K

KK
e) ))

K
K (;

K K ))

:1

32 0
4

() K

 Open to primary and secondary school students aged 17 or below.  Children of the staff of the Academy of Sciences Malaysia (ASM), Syarikat Permainan (Malaysia) Sdn. Bhd. (SPM) and Utusan Melayu (M) Berhadare not eligible for the competition.  Judges' decision is final.  Entries need to reach us before or on 11 March 2009.  Entries received after the closing date will not be entertained.

Name: Home Address:

Prizes
 Three winners will be choosen each month based on the correct answers.  Each winners will receive a special hamper.

Age: Birth Certificate/ IC No: Tel: E-mail: Mail your entries to: Akademi Sains Malaysia, 902-4 , Jalan Tun Ismail , 50480 Kuala Lumpur.

estiaotmg

1.) Objective .

2.) What You Need 3.) To Do and observe 4.) What's Going On 5.) Parent/Teacher Tips 6.) Cool Links

Animal
Attraction
What You Need
Any sort of crafts supply you have on hand: construction paper, cups, pipe cleaner, craft sticks, aluminum foil, crayons, markers, rubber bands, etc. Scissors, glue, tape or other fastening materials, perfume or scented things

Objective
Investigate a flower's power of marketing by making an imitation flower that successfully signals a bee (or other pollinator of your choice) to visit. Try to determine what characteristics will attract a pollinator to your flower.

To Do and Observe
This is an activity to try outside in spring or summer. Carefully study a few real flowers. Examine the shape, size, colour, texture, scent, angle of growth, and markings of each part. Try to predict what attracts pollinators to each flower. Watch the flowers outside to see if your prediction is correct.
Make your own imitation flower and try to fool a bee or other pollinator into visiting your flower. Read the pollinator facts from the on-line activity and try to make your flower match the pollinator's favourite colours, shapes, etc. Use any materials you

like to mimic a real flower or make up your own design. Put your fake flower outside and see if you attract a pollinator. If after 5 minutes your flower is unsuccessful, make some changes: move it to a different location, add some markings, or remove a part and try again until you are successful.
As you proceed, try to answer some of these questions: Is your fake flower more successful if it is placed near some real flowers? Which aspect of a flower is most important for attracting a pollinator: colour, shape, size, material, scent, location, other?

What' s Going On
.:!+ ^ Flowers and pollinators have evolved together. Animals that learned to find food inside a flower survived and passed their knack for finding food on to the next generation. Flowers that successfully marketed to their pollinators made more seeds and passed their characteristics onto new plants. Over time, the pollinators and plants developed a very important interdependent relationship. Some flowers attract more than one kind of pollinator. Such flowers tend to be round and regular. Flowers that are more unusual (orchids, for example) usually invite only one specific pollinator. In such cases, the extinction of either the flower or the pollinator means the certain extinction of the other. In addition to the six pollinators shown here, ants, wasps, small mammals, and even slugs serve as pollinators for some flowers. You might be interested in investigating some of these pollinators: the fig wasp, the honey-creeper (a bird), or the Australian honey-possum.

Parent/Teacher Tips
Help the child think about how each part of the flower design plays a part in attracting or accommodating the pollinator. Let the child describe the reasons for her/his design.

esfi3atm^

Siti Norlaila Abdul Halim

Alamat : No27, Tmn Dato' Shahardin, Batu 13, Labu Hilir 71900 Labu, N.Sembilan. Sekolah : SMK Dato' Shahardin, Labu Emel: Umur: 15 tahun Bidang sains yang diminati: Sains Perubatan dan Sains Aeroangkasa

Siti Nasehah Daud Alamat : Ja 6841 Kg. Kesang Jaya, 77000 Jasin, Melaka. Sekolah : SMK Seri Bembar, Melaka Emel: Umur : 16 tahun Bidang sains yang

Muhammad Imran Mohd. Zuhuri Alamat : 469 Jln TamanMeru 4, Tmn Meru 2A, 30020 Ipoh, Perak. Sekolah : SMK Jelapang Jaya, Ipoh

Muhammad Luqman Hamdan

Alamat : Pos 184-2 Parit Pinang Seribu JIn Temenggong Ahmad, 84150 Muar, Johor

Khairunnisa Ahmad Sarafawi

Alamat : 1826A, Kuaters Kesihatan Berapit 14000 Bkt Mer-

Itajam, Pulau Pinang. Sekolah : SMK Penanti

Umur: 14 tahun Emel: -

Emel: imranzuhuri@
yahoo.com Umur: 12 tahun

Sekolah : SMK Jalan Junid

Emel: Umur: 14 tahun Bidang sains yang diminati : Fizik, Kimia dan Biologi

diminati : Sains Alam Sekitar

Bidang sains yang diminati : Bencana Alam, Reka Cipta dan Robotik i

Bidang sains yang diminati: Sains Teknologi dan Astronomi

Nurul Azna Shahran Alamat : Lot 2593, Batu 48, JIn Bernam Sg. Leman 45400 Sekinchan, Selangor. Sekolah : SMK Dato' Mustaffax, Pasir Panjang Umur: 15 tahun Emel : -

Bidang sains yang diminati : Sains Alain Sekitar dan Geologi

Saftivan Badrun Mosaini Alamat : Lot 94, Tmn Seroja Indah, 5400 Saratok, Sarawak. Sekolah : SMK (BM) Saratok Emel: zsafwan nawfaszbf@yahoo.com Umur: 16 tahun Bidang sains yang diminati : Aeroan^ kasa dan Biologi

Logendhraraw all Rajah Raw Alamat: No 10, Tmn Sepilai, Kurungan, 09700 Kulim, Kedah. Sekolah : SMK Kulim Umur : 16 tahun Emel: reishan93@ yahoo.com.my Bidang sains yang diminati:

Perubatan dan Teknologi

Mohammad Noor Adli Amiruddin Alamat : T226, Jln Teratai, Tmn Sri, Telok Datok, 42700 Banting, Selangor. Sekolah : SMK Telok Datok, Banting Umur: 14 tahun Emel: mohammadnooramiruddin@ yahoo.com Bidang sains yang diminati : Astronomi

Amirah Aishah Abdul Razak

Alamat : D/A Hashim B. Domat, Km9, Kg Bayas, Mukim Ulu, Melaka.

Sekolah : Maktab Mahmud Langkawi, Kedah Umur: 16 tahun Emel: soyuz_serkandi@yahoo.com Bidang sains yang diminati : Sains Perubatan dan Aeroangkasa

BORANG PENYERTAAN
Nama: lamat:
letakkan gambar anda disini.

Sekolah:

Umur:

E-mel:

Tarikh:

Bidang sains yang diminati:

Alamatkan borang anda kepada : Akademi Sains Malaysia ( ASM), 902 - 4, Jalan Tun Ismail , 50480 Kuala Lumpur . Anda juga boleh e-melkan penyertaan anda kepada : estidotmy@akademisains .gov.my

es l i t V tm Y

Februari 2009

surat pemba
I--I

Saudara Pengarang

uk B -MRuKan tokoh saintic II M

a 4 pat menimbano a Perminta an S aya Sekian ter,ma kasih. Muhd Lu Kasrm (Mener usi a-mel) PenQ
banyaka ca b. Saudara as estidot akan

17

I
1

Saudara Pengarang, Saya antara ribuan pembaca setia estidotmy. Saya ingin mencadangkan kepada pihak estidotmy untuk menyelitkan informasi mengenai syarat kelayakan untuk kemasukan ke IPT yang mempunyai jurusan dalam bidang sains, terutamanya untuk IPTA. Sebagai contoh, informasi mengenai syarat-syarat mata pelajaran yang dikehendaki untuk melayakkan diri ice IPT terbabit dan L jurusan yang berkaitan dengannya serta syarat-syarat fizikal individu.
Ini mungkin dapat membantu sedikit sebanyak kepada pembaca estidotmy terutama kepada individu lepasan SPM/STPM/MatrikuIasi /Diploma.

mempun y my di a, "y1 up ahli Mengena, keahlian dan PeTmintaa dotlnyakan Yang mernasuki ahl, disiarkan a dicadangkar menda pat ka estidala m l arnan Saya juga d estidotn2 , berharap su mendapat kelulusan an web, ,a perlu boleti dilanQ PaYa Menaenai saina ada pihak atasan. aban melalui P majalah,ni dilanggarl Saya berminat tentan majalah,ni boleti Isla os. suka kami me bahawa a tokoh-tokoh rn- ngtelah ber. ma alah inberitahu masinQ Jaya dalam ce landa is ini t boleti dipihaka mas,n. Jadi say a 11 bidang an agan keranaidak diberi percuma estidotmy i daembeli dapat rnlbe1hara ak teSaya P s,a pa arils hbar Utusan Malay. ukulcan aya b tokoh-tokoh ini. d inyatalmn Yang d daakan hari Rabu terakh,r atau majalah menda Mena 1111 pat sambutan d, terns dan saya berhara tokoh aena, Isla m cadangan nlbnlbukukan masa hadapan P pihak estidot menea,,,i,;j ' pihak urnc 'nyda-

^ Taman web uanga estIdo Set

Saya adalah ribuan dourly. Saya cuku p berban gad est1= pen sb'ta Ili. aaa di atas Di i 11,,na ajalah am saya cad an Pa cada nga. S an bebe -It tersiar di r IL iap kea a hlian

I I I I

Pengarang: Terima kasih menjadi pembaca setia majalah comel ini. Cadangan saudari menarik dan menepati konsep majalah ini diterbitkan. Cuma kami merasakan cadangan tersebut bersesuaian dengan apa yang kami paparkan di setiap keluaran dalam ruangan.

Saudara Pengarang, Saya merupakan antara ribuan peminat majalah estidoinyyang semakin meniti di bibir masyarakat khususnya warga belia. Namun saya ingin menyelitkan sedikit cadangan agar estidotmy menyediakan diskusi yang lebih mendalam. Antara tajuk yang ingin saya cadangkan ialah `otak', `strok', dan `kudis'. Berdasarkan daripada beberapa perspektif rakan saya, mereka banyak merungut kerana majalah ini menyediakan tajuktajuk yang `lapuk didengar telinga' seperti angkasa lepas dan pemanasan global. Bukankah sains clan teknologi ini sebenarnya mempunyai cabang yang besar? Oleh itu, mungkin kalimah saya ini agak kasar tetapi saya ingin menyedarkan pihak estidotmy agar mening-

katkan lagi fakta yang disiarkan agar pembaca estidotmy dapat meningkatkan lagi percambahan pengetahuan tentang sains.
Muhammad Mohamad Idris Lot 630, jalar Rompin Endau, Kamnpung Tamj mg 67emok 26820 Kuala Rompin, Pahang

Pengarang: Terima kasih atas teguran . Cuma di pihak kami , terdapat sesetengah tajuk atau tema yang berkaitan isu semasa, clan bukan lapuk , saya percaya saudara tidak semestinya mengetahui semua persoalan mengenai angkasa dan pemanasan global sekalipun saudara seorang profesor . Apatah lagi umur saudara yang masih muda itu. Sampaikan salam kami kepada rakan-rakan saudara itu.

Hantarkan sebarang pendapat atau teguran sama ada melalui surat kepada Akademi Sains Malaysia (ASM),
902 4, Jalan Tun Ismail, 50480 Kuala Lumpur ataupun menerusi e-mel: estidotmy a@akademisains. gov.my

t v z cto 1

%V

A - rte,

If

-9t761 ui uu2 -!4DUW JO AJISJaniun aql W Ai1siuiagaoig3o iuaiuiedau a4T wo.g Q-qd E pau.Ea aH

IIIngsEN dui auplpOW JO loogDs [Qisaaj ufl ;ligaap U A agp 4Tp" paleiaosse atuzap
3ag^IE2SOI pagsmaullstp E si aH

-noiooz puE is xsiuzagD ui paao[Ew-aiq -nop puq au aaagm `aOallo: uAl)iooig uio.LJ V61 ui oll) sf.zoiagaRg siq pantaaaI aH
aassauua,L

'(9861) auiaipaW puu / of -oisAgd ui OTEOJnu7 azud IagoN puE .isiutagaoiq ulauautd uE Si ZZ61 iaq -uianoN LI uo uaoq `N3HOD AE`INVI

tt^

A2oIooZpuE Aiswa'pois u! Apns

600

4
EN

iapnagaj

SE

aaiso

MEMBUDAYAKAN SAINS & TEKNOLOGI KE ARAH MASYARAKAT BERILMU

$t ij O 9 tm
Budaya Kreativiti: Pameran Seratus Tahun Hadiah Nobel Ulf Larsson (Editor) (2004) ISBN 983-9445-09-X Harga: RM 50.00

Penerbitan Terkini

BAGI mereka yang mencintai dunia ilmu sains, teknologi dan inovasi, inilah masanya untuk memiliki tiga buah buku yang amat berguna sebagai sumber pengetahuan dan rujukan dalam bidang tersebut. Pada harga yang berpatutan, harganya tidak mungkin dapat menandingi isi kandungan buku-buku berkenaan yang menghimpunkan khazanah ilmu sains.
Kecemerlangan Sains Dalam Tamadun Islam: Sains Islam Mendahului Zaman Scientific Excellence in Islamic Civilization: Islamic Science Ahead of its Time Fuat Sezgin (2006) ISBN 983-9445-16-2 Harga: RM 40.00 Pengembaraan Merentasi Masa: Satu Perjalanan ke Arah Hadiah Nobel Ahmed Zewail (2007) ISBN 978-983-9445-20-6 Harga: RM 40.00

Budaya Kreativiti: Menceritakan bagaimana pemenang Hadiah Nobel memupuk kreativiti yang membawa kepada penciptaan dan inovasi seterusnya mengangkat ketinggian ilmu kepada nilai ekonomi.

Kecemerlangan Sains dalam Tamadun Islam : Sains Islam Mendahului Zaman merupakan himpunan ciptaan saintis Islam dahulu yang mempelopori banyak inovasi pada hari ini. Buku merupakan katalog bahan panduan yang dipamerkan di Pameran Kegemilangan Sains dalam Tamadun Islam yang diadakan di negara ini.

Pengembaraan Merentasi Masa: Satu Perjalanan ke Arah Hadiah Nobel merupakan biografi seorang cendekiawan sains Islam kini Prof Dr. Ahmed Zewail yang menerima Hadiah Nobel dalam bidang kimia pada 1999. Buku ini wajar dimiliki untuk generasi muda yang bercita-cita untuk mengikut jejak langkah penulisnya.

Dapatkan set CD eStidotmY komp^le, 08 tail thun%%%% Z pads l aria RM35 (temaukhalaran PSI

Ann
+Neka : r Iaan OariPadd

T,#MW

AH 4104 6"afts tE .Z1 rN d kis itlet!

e(l($t ? f _ nZ u

or

estial tm^
+reMfa

Q R flW t lost $we t peroDaty

! ^^Ni :2^

sa tes ^'%r7^lk^^iHl -

Hantarkan borang ini berserta cek/MO / PO kepada: AKADEMI SAWS

, MALAYSIA

Akademi Sains Malaysia (ASM) 902 -4, Jalan Tun Ismail 50480 Kuala Lumpur. Tel: 03-2694 9898 Fax: 03-2694 5858 Umur:

estiaotm
Buku Budaya Kreativiti Kecemerlangan Sains dalam Tamadun Islam Pengembaraan Merentasi Masa Bayaran pos per buku: RM8 Set CD Kompilasi e5t09tml ,i4- 2002-2008 Jumlah * Nota: Sila tulis `Pesanan Buku' pada sampul surat Kuantiti Harg a ( RM )

Nama: Alamat: Telefon: Sekolah/Organisasi: KAEDAH PEMBAYARAN

K Money order K Bank draf K Cek-cek hendaklah dipalang dan dibayar atas nama'Akademi Sains Malaysia' K Postal order