PLATON: DRAVA knjiga 6 i 7 Sadraj

KNJIGA VI (tema: filozofi trebaju biti vladari) ....................................................................................... 2 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Zato su filozofi najbolji za vladare? ........................................................................................... 2 Pravi lani filozof. ..................................................................................................................... 2 Zato vedinom prirodno sposobni filozofi propadaju? ............................................................... 2 Kako se drava treba odnositi prema filozofiji? Na nain suprotan dosadanjem ..................... 3 Filozof kao vladar ........................................................................................................................ 3 Najvia nauka .............................................................................................................................. 3 KOMENTAR ................................................................................................................................. 5

KNJIGA VII. (tema: jesmo li zaista obrazovani?).................................................................................... 7 1. 2. 3. 4. 5. Alegorija spilje ............................................................................................................................. 7 Ideja dobra .................................................................................................................................. 7 Obrazovanje ................................................................................................................................ 7 Filozof kao vladar ........................................................................................................................ 8 Znanosti za okretanje due prema putu za gore......................................................................... 8 5.1. PRAKTINO RAUNANJE I ARITMETIKA .............................................................................. 9

5.2. GEOMETRIJA - treba sagledati kako ona pomae lakem sagledavanju ideje dobra (tj. nagoni duu ka okretanju) .............................................................................................................. 9 5.3. 5.4. STEREOMETRIJA .................................................................................................................. 9 ASTRONOMIJA .................................................................................................................... 9

5.5. OSIM ASTRONOMIJE; OSTALA KRETANJA (neka ih nabroji neki mudrac i stavi meu ove znanosti) ........................................................................................................................................ 10 5.6. 5.7. 6. 7. MUZIKA ............................................................................................................................. 10 NAVEDENE NAUKE TREBA PROUITI I NAI NJIHOVU ZAJEDNIKU PODLOGU ................... 10 KOGA I NA KOJI NAIN TREBA UPUTITI U TE NAUKE? .............................................................. 10 KOMENTAR ............................................................................................................................... 11

KNJIGA VI (tema: filozofi trebaju biti vladari) 1. Zato su filozofi najbolji za vladare? FILOZOFI NEFILOZOFI Mogu shvatiti uvijek jednako i nepromijenljivo Lutaju meu raznolikim stvarima Sposobni uvati zakone i obiaje drave, ali i ustanoviti i ovdanje Preslijepi za uvanje (nemaju znanje zakone o lijepom upravo oni i nitko drugi moraju biti voe o bidu svake stvari, nemaju jasan drave (str. 175) i to kad se obrazuju i dosegnu odreenu dob uzor, nisu sposobni gledati najistiju istinu) FILOZOFSKA PRIRODA loe pamdenje, zaboravljivost, uvijek (od djetinjstva) i potpuno ude (eros) za nevoljenje svoga posla, neuspjeh u spoznavanjem vjeitog te ih ne uzrujava nastajanje i poslu, neobrazovanost, nedostojnost propadanje svojevoljno ne proputaju nijedan dio znanja (philomathes) (za razliku od slavoljubivih i zaljubljenih ljudi) ne trpe la i vole istinu jer je s mudrodu najsrodnija istina, a ljubitelji neega vole sve srodno s tim neim. lien je ropskih crta, te straha ak i od smrti jer ne smatra ljudski ivot neim velikim, ne brine o sitnicama ved tei za cjelinom i potpunodu. filozof nije ni gramljiv, ni ropskog duha, ni hvalisavac, ni plaljivac ne moe biti teak ili nepravian & sklon je srazmeju (amteria) obdaren dobrim pamdenjem sposoban za dobro razumijevanje i uenje plemenit karakter prijatan prijateljski srodan sa istinom, pravednodu, hrabrodu i umjerenodu duh koji je po prirodi srazmjeran i mio, te voen uroenom vodi nesrazmjeru sklonodu prema ideji svakog bida Sklon borenju za ono to jest (to on), sve dok svojom duom ne shvati to svaka stvar po sebi jest, te u njoj sudjeluje kao u onom to je njoj srodno. Tako se zdruivi sa stvarnim bidem (to on ontos), raa se um (nous) i istina, dospijeva do saznanja, istinskog ivljenja i uzdizanja te njegova bol prestaje. 2. Pravi lani filozof. PRAVI FILOZOF LANI FILOZOF Filozofija od djetinjstva Filozofija ne samo radi obrazovanja Postali su beskorisni za dravu jer su na krivoj poziciji Postali su pokvareni ljudi, klevedu filozofiju najvie 1 usporedba s laom i mornarom od svih tvrdedi da se njome bave Poto je neprimjereno da vladar moli podanike za dozvolu da njima vlada, niti da 'mudri idu na vrata bogataa', krivnja za tu njihovu neupotrebljivost pripisade se onima koji ne umeju da ih upotrebe, dakle nesposobnim (str 181.) 3. Zato vedinom prirodno sposobni filozofi propadaju? Filozofska priroda je rijetka, a svaka od filozofske sposobnosti moe filozofe odvudi od filozofije. Kvare ih ljepota, bogatstvo, tjelesna snaga, utjecajna rodbina i sl. jer najplemenitija priroda tee podnosi

He compares the situation to a ship on which the ship owner is hard of hearing, has poor vision, and lacks sea-faring skills. All of the sailors on the ship quarrel over who should be captain, though they know nothing about navigation. In lieu of any skill, they make use of brute force and clever tricks to get the ship owner to choose them as captain. Whoever is successful at persuading the ship owner to choose him is called a navigator, a captain, and one who knows ships. Anyone else is called useless. These sailors have no idea that there is a craft of navigation, or any knowledge to master in order to steer ships. In this scenario, Socrates points out, the true captainthe man who knows the craft of navigationwould be called useless.

hranu koja joj ne odgovara, nego to je to sluaj s prostijom. Zlo se vie suprotstavlja dobru nego onome to vie nije dobro. Neprikladno obrazovanje (npr. dio sofista koji pretjerano pljedu, kanjavaju gubitkom graanskih prava, novano ili smrdu) nede stvoriti filozofa, ved suprotno. Sofisti koji napladuju mudrodu smatraju paziti na dudi i strasti velike i raznolike gomile i znati kako joj pridi u kojoj prilici. Filozofi moraju trpjeti prekore svjetovnjaka, i pseudo-sofista koji se ulaguju svjetovnjacima. Ljudi ih pokuavaju iskoristiti za svoje poslove, odmalena ih pokorno mole i potuju jer unaprijed raunaju i laskju njihovoj bududoj modi pa filozofi postaju oholi i uobraeni, a ako ne posluaju obine ljude nastojat de ih svakojako onemoguditi filozofi postaju najvedi zloinci, ive nedostojnim ivotom, a filozofija ostaje udovica kojoj prilaze nedostojni radi reputacije i kaljaju je Manjina filozofa koja uspije ostati vjerna filozofiji uvia mane u dravi, a nita ne moe uiniti po tom pitanju ili propada jer ne eli biti dio nepravde ili sam pokuava biti pravedan, i jedva eka smrt Kako se drava treba odnositi prema filozofiji? Na nain suprotan dosadanjem Mladidi i djeaci trebaju stjecati obrazovanje za svoje godine, tj. neke osnove, a onda kad dua pone zreliti, filozofski je vjebati Kako postaju politiki i vojno neaktivni, otvara im se iroko polje znanja kojem se mogu posvetiti Dosad takvog ureenja nije bilo, ali moe se postidi (1) ako sudbina prave, beskorisne filozofe uini potrebnima i korisnima dravi ili (2) ako sinovi sadanjih vladara budu obdareni filozofijom. Filozof kao vladar Filozofi nemaju vremena baviti se ljudskim stvarima, ved vjenim i boanskim stvarima meu kojima nema meusobnog priinjavanja niti podnoenja nepravde, ved u kojima vlada red i razlonost (logos). Tako i sam postaje ureen i boanski, a vrijeme nede tratiti na ostale ljude i njihovo poduavanje, ved na lino usavravanje. Prvo bi, kao umjetniko djelo, uinili dravu istom pa bi poslije zapisali shemu dravnog ureenja Pri vladanju uzeli bi u obzir dvije stvari i usklaivali ih tako da ljudi postanu slini bogovima: (1) Prirodno pravino i lijepo, razborito i sl. (2) Osobine koje ved ljudi mijeati Svojim rezultatima filozofi bi tako vratili dostojanstvo filozofiji i dali joj odgovarajude polje rada dravnitvo Kako postaviti vladara? Staviti ih u najtee iskuenje, na probu i u uivanjima i patnjama ako se pokau prijateljima drave bez da su iznevjerili svoje principe, zasluuju biti vladari s poastima, nagradama i tijekom ivota i poslije smrti Najvia nauka Osvrt na: tri forme due + definicija pravednosti, umjerenosti (samosavlaivanje), hrabrost i mudrost Zar ne bi bilo smeno kad bismo kod drugih, manje vrednih stvari uinili sve i trudili se da ih ne uinimo to jasnijim i istijim, a za najvie stvari ne bismo traili najvedu tanost? (str 196) Najvia nauka je ideja o dobrom i tek kroz nju pravinost i sve to s njom stoji u vezi dobiva vrijednost i korisnost, ali mi tu ideju dobra ne poznajemo dovoljno pa nam nijedno dr. saznanje ne koristi o Puk misli da je zadovoljstvo (hedone), a bolji ljudi da je razboritost (phronesis) dobro. o Zadovoljstvo nije dobro jer zadovoljstvo moe biti loe, tj. zlo, a dobro nije dobro i zlo, ved samo dobro. Svaka dua tei za dobrim i ini sve da njega doe, ali nema dovoljno sigurnosti i ne moe shvatiti pa odustane i izgubi ono to bi moda ak i imalo nekakvu vrijednost z a dobro Nije ispravno govoriti o stvarima o kojima ne znamo kao da ih znamo Sva mnijenja koja se temelje na znanju su bez vrijednosti, bezumno nagaanje istine = slijepac na krivom putu Platonovo upozorenje: izloit du svoje znanje o dobrom, a vi ga kritiki sagledajte. Ako nisam u pravu, jebi ga, ne dajte da vas zavaram. Vid je najdragocjenije osjetilo jer mu, osim odailjatelja i primatelja, treba posrednik svjetlost vid je nasliniji suncu sunce je uzrok vida, i potomak dobra o Ono to je Dobro u regiji misli (en to noeto topo) naspram uma i umstvenih stvari (ta nooumena), to je u regiji vidljivog sunce, naspram vida i vidljivih stvari (ta horomena)

4.

5.

6.

Usporedba: ako se dua usmjeri prema predmetima obasjanim istinom i bidem, onda misli, saznaje i ini se da ima um; ako se usmjeri prema tamnim tj. nestalnim stvarima postaje neosjetljiva (kao oko u mraku), nagaa, razbacuje misli tamo-amo, kao da je bezumna. o Ideja dobroga spoznatljivim predmetima daje istinitost, a dui sposobnost spoznavanja; uzrok naeg znanja i istine koju saznajemo umom; istina je kao vieno, um kao oko, a dobro kao sunce (ljepe od istine i uma) o Kao to sunce daje ivot (fotosinteza, D vitamin), tako i iz Dobra proizlazi bivstvovanje (to einai) i sutina (ousia) stvari kojima Dobro podaruje istinitost. A samo Dobro pun kurac je uzvienije i uzdignutije od sutine tih stvari. Postoje dva tipa bivstvovanja jedno kraljuje u rodu i regiji umnog (noeton), a drugo u rodu i regiji vidljivog (horaton) dva oblika: vidljivi i umni

Umni oblik (noeton) - utom podruju umnog, dua biva prisiljena poeti istraivati iz hipoteza tj. od kopija u stvarnom svijetu prema kraju i zavretku o Pretpostavljati parno i neparno u geometriji uzimajudi ih kao hipoteze zakljuuju istraivanje tamo gdje su ga mogli poeti o Objekti su dobili vrijednost i jasnost u naoj podjeli u usporedbi sa svojim kopijama o Do ovog se dosee tkz. vjetinama o Takvim se hipotezama ne dopire do prvih poetaka! U drugom podruju umnog (do kojeg moe dosegnuti samo logos i to uz pomod dijalektike) - , dua napreduje iz svoje hipoteze prema nehipotetikom poetku ne sluedi se kopijama kao u prethodnom podruju, ved istrauje ideje i sputa se do kopija o Koriste vidljive likove i iz njih izvode dokaze, ali nemajudi na umu te likove nego one po sebi, kojima su ovi vidljivi likovi samo kopije rasuuju o etverokutu po sebi i dijagonali po sebi, a ne o etverokutu u vidljivom liku o Do ovog se dolazi naukom dijalektike o Uzimaju hipoteze kao poetke umno spoznavanje (a ne osjetilno)

o Osobina matematiara i slinih nije um (nous), ved razum (dianoia) tj. ono izmeu mnijenja i uma PODRJE STANJE U DUI najvie Umovanje (noesis) Drugo Razumevanje (dianoa) trede Vjera (pistis) etvrto Slikovito predstavljanje ili nagaanje (eikasia) o Potom ih sredi prema proporciji (ana-logon) govoredi sebi: koliko je istine04 u onome u emu ona uestvuju, isto je toliko jasnosti u njima prisutno. (str 205)

7. KOMENTAR Continuing with the defense of the philosopher, Plato asserts in this section that the philosopher is not only the sole possessor of knowledge, he is also the most virtuous of men. Plato indicates that the philosophers association with the Forms determines his virtue. By associating with what is ordered and divine (i.e., the Forms), the philosopher himself becomes ordered and divine in his soul. He patterns his soul after the Form of the Good. Plato also offers a more intuitive explanation for why the philosopher is virtuous. Since all of him strives toward truth, his other desires are weakened. He has no real drive toward money, honor, pleasure, and so on. In short, he has none of the drives that can lead to immoral behavior. He would never be motivated to steal, lie, boast, act slavishly, or anything else of this sort. His emotions and appetites no longer provide a strong impetus toward vice. This description makes it sound as if the philosophers soul is in a state of monopoly rather than a state of harmony. Instead of being ruled by reason, appetite and spirit are absent entirely. Elsewhere, however, Plato states that the just man does retain all three sets of desires in robust forms. Though he loves truth most of all, he also desires pleasure and honor to a lesser extent. It is not clear how to reconcile this with the above picture. Perhaps we can simply assume that Plato was using excessively strong language when he spoke about the philosopher as if he had no drives other than the drive toward truth. But if the philosopher does retain his love of honor, money, and pleasure to a certain degree, then what guarantee do we have that he will never behave viciously? The likely answer is this: even if the philosopher might sometimes have desires that could lead to vicious acts, because reason dominates the other parts of his soul, he rarely if ever acts on these desires. Still, a question remains about the philosophers virtue. Allan Bloom points out that it sounds as if the philosopher is virtuous in a very strange way. He behaves virtuously mainly out of his preoccupation with ideas, and not out of the motivations we typically think of as marking the virtuous man. He is courageous, says Bloom, because he is constantly preoccupied with the eternal Forms and as a result is oblivious to life. He is not courageous because he is obedient to the citys rules about what is fearful and what is not. He is moderate because he has an immoderate love of the truth, not because he restrains his desires. He is just in money matters because money plays only a small role in getting him what he wants, and so he cares little about it. We get no indication that he is just in money matters because he cares deeply about giving each person his due. Taking off from this observation, Bloom divides virtue into two sorts civic and intellectualand argues that the philosophers only have the second kind. The civic virtues rise from the needs of the city; they are characteristics that aid in the goal of preserving the city and its inhabitants. The intellectual virtues stem from the needs of philosophy; they are characteristics that aid in gaining knowledge. Plato, he thinks, mistakenly (or

perhaps deliberately) identifies these, so that he is able to claim that the philosopher is virtuous in the first sense, when he is only really virtuous in the second. We might ask how important this mistake is, if it is really being made. If the philosopher is only virtuous in the second sense, but not the first, does that make him unfit to rule? It sounds as if it would. After all, if he lacks the civic virtues, then he lacks the virtues that help him act for the good of the city. Plato is safe from this objection. What virtues does the ruler really need? So long as he behaves in the virtuous way, what do we care about his motivation? If he is acting only out of his love for wisdom, rather than out of his love for the city, does that harm the city in any way? What makes the philosopher the ideal ruler are not his virtues, but his knowledge. So long as his moral character does not pose a positive threat to the good of the city, we should not concern ourselves with the source of his virtues. Plato claims to have no way to explain the Form of the Good directly, but there is good reason to believe that he had something in mind as the highest good. Many scholars have believed that the Good was supposed to be identical with the One. The One represents unity, and unity, in turn, is closely related to determinacy. The advantage of this reading is that it helps to explain the connection between intelligibility and reality. Undoubtedly, something is only a real, determinate thing because it is a unified thing, a One. If this characteristic really is the Good, then it makes sense that the Good is responsible for all of reality. Nothing could be real, could exist, without this characteristic. In support of this reading, there are various points in The Republic where Plato emphasizes the importance of unity in the soul and in the city, remarking that a city without unity is not a real city. A more likely candidate for the Form of the Good is harmony. Though Plato does praise unity at several points in The Republic, he praises harmony, order, and balance even more. Harmony between the three classes of society makes for a healthy, just city, and harmony in the soul makes for a healthy, just soul. When speaking of the superiority of the Forms, he often appeals to their supreme order, and explains that they make the philosopher virtuous by inspiring the same order in his soul. The good of each thing might simply be its appropriate harmony, order, balance, or proportion. What harmony could mean as applied to the Forms, since the Forms have no separate parts to harmonize, is less than obvious. But since Plato could not be clearer in his view that the Forms are the most ordered things, he must think there is some way to harmonize them. It might be this confusionan inability to understand how the Forms can have harmony or order that keeps Plato from being able to define the Form of the Good. In the metaphor of the line, the most difficult stage to understand is imagination. Because in Book IX Plato indicates that art belongs to this category, many have understood imagination to refer to a state of mind in which products of art are viewed as the most real things. This state of mind is not as far-fetched as it might seem. Imagine a person who acquires his sense of self and of the world around him from images he sees on television or in movies. (In Platos time, the equivalent art forms would be epic poetry and tragic theater.) Such a person is not that difficult to imagine. You might even know someone like this. Other scholars, though, have wondered whether Plato holds that art belongs to the category of imagination. There are other understandings of imagination that do not refer to art at all. On one such interpretation, imagination refers to a state in which our perceptions of the world are completely uncritical. In this state, we do not attempt to relate one perception to another. We see a reflection, and do not differentiate this from the object it is reflecting. Belief, then, would be the stage in which we correlate our perceptions, but fail to subject them to critical analysis. A related reading pegs imagination as a state in which we do not look for explanations, and belief as a state in which we do look for explanations but only in particular terms, rather than universal terms. Thought and understanding are easier to pin down because Plato is more explicit about them. Thought is abstract reasoning that makes use of images and unproven assumptions. Geometry is the perfect example. In reasoning about triangularity, for example, geometers make use of diagrams of triangles. In order to prove theorems, they need to appeal to certain axioms that are taken as true without any attempt at proof. Understanding makes the axioms and hypotheses of thought unnecessary by seizing on a single universal proposition on which the entire body of knowledge can be based.

KNJIGA VII. (tema: jesmo li zaista obrazovani?) 1. Alegorija spilje

Svijet koji se pokazuje naem vienju: ljudi ive u podzemnoj pedini s okovima od djetinjstva, nose drvene i kamene kipove ljudi i drugih ivotinja te sve mogude tvorevine ljudske umjetnosti tako da one tre iznad ograde koja prijei dolazak daleke svjetlosti. Vide samo svoje i tue te kipovske sjene koje vatra baca na suprotan zid pedine. Neki razgovaraju, a drugi ute. Komunicirajudi, vidljivo smatraju realnim. Putovanje due u sferu umnog (noeton topon): Kad bi se oslobodili okova i uspeli putem prema gore, bljetava svjetlost bi ih prvo jebaki smetala za oi, a kad bi poeli razabirati, istina bi im se inila manje stvarnom od sjenki koje gledahu cijelog ivota. Pobjegli bi nazad u sjenu gdje lake vide. Kad bi ih netko dovukao gore protiv njihove volje, oi bi im se prvo trebale naviknuti na svjetlost. Prvo bi se naviknuli na sjenke, onda slike ljudi i ostalih (reflektiranih?) predmeta u vodi, onda nebeska tijela i nebo nodu pomodu zvijezda i mjeseca, pa tek na kraju sunce i njegovu danju svjetlost samo po sebi, na svome mjestu, a ne njegove slike u vodi ili na nekom drugom mjestu. o Putnik prema gore usmjerava se na boanske privide (phantasmata theia) na povrini vode

i na senke bia, a ne na senke prikaza koje proizlaze iz kakvog drugog svetla nalik na ono sunevo, jer to je svetio vetako kao i one prikaze. (str 226)

Nakon uvianja ideje dobra: Kad shvati sunevu vladavinu cijelim vidljivim svijetom, bit de radostan to je izaao iz kaveza i aliti one koji su jo u njemu. Radije de trpjeti pad svoje reputacije i drutvenog statusa (jer de svi misliti da je na svjetlosti pokvario oi), negoli se odredi istine. Ideja dobra o jasno je da je ona ono posljednje o samo je s mukom moemo sagledati o kad se ona jednom uvidi, tada iz samog rasuivanja nuno sledi da je ona uzrok svemu to je ispravno i lepo, da je u podruju vidljivog rodila svetlost i gospodara svetlosti, a da je u podruju umnog ona sama gospodarica koja daje istinu i um. () onaj ko eli da u svome linom i javnom ivotu dela razumno, treba svoj pogled na nju da upravlja. (str. 209) o Razumljivo je da se onome tko je spozna ini smijenim raspravljati o ljudskim stvarima i to to tei ostati gore, a ne spustiti se u kavez Zabuna u dui oi otkazuju poslunost kad ulazimo (1) iz svjetlosti u mrak (tj. postajemo manje korisni i upotrebljivi) i (2) iz mraka u svjetlost mrak (tj. postajemo vie korisni i upotrebljivi) ---- duu (1) de uman ovjek hvaliti, a duu (2) aliti Obrazovanje

2.

3.

Ako obrazovanost i obrazovanje nisu to se misli da jesu, mi smo zbilja u kavezu. Uitelji tvrde da dui mogu usaditi znanje iako ga ona nema, kao da slijepcu mogu usaditi vid. U dui svakog ovjeka nalazi se i sposobnost i organ za uenje. Uz muku, moe se okrenuti cijelom duom od svijeta stvari koje postaju prema Dobrom. Obrazovanje bi trebalo biti svojstvena vjetina koja preokrede neispravno usmjerene i usmjerava ga kamo gledati. Vrline due bliske tjelesnim vrlinama ne nalaze se u dui ranije, ved se stjeu navikom i vjebom; a mod miljenja je daleko boanstvenije prirode. U djetinjstvu treba unititi nagone koji duu vuku nadolje, a koje veu za tjelesne naslade, i pustiti je da se slobodno pokrede prema istini Filozof kao vladar dravom nede dobro upravljati ni oni koji su bez obrazovanja i nepripremljeni za istinu, ni oni koji se do kraja svog ivota posveduju samo obrazovanju(str 211) jer de (1) im u ivotu nedostajati jedinstveni cilj za line i dravne poslove i (2) uobraavati da se takvim ivljenjem ved nalaze na ostrvima blaenih pa se svojevoljno nede angairati. Kao osnivai drave, treba natjerati najsposobnije da se bave najviom naukom ue kako gledati dobro i pou u sferu umnog (noeton topon), ali im ne dopustiti da tamo ostanu ved da dou zatvorenicima, uestvuju u njihovim tegobama i poastima, upoznaju znaenja odre ene sjenke dolje i spojiti sa znanjem iz sfere umnog tj. znati ija je to sjenka blagostanje drave ispred blagostanja odreenih pojedinaca jedinstvena drava u kojoj su ljudi sretni tj. bogati dobrim i razumnim ivotom najbolja i najslonija drava je ona u kojoj za vladu najmanje tee oni koji su izabrani da vladaju (str. 212) o Ako na vlast dou oni koji u svojoj oskudici ude za dobrima samo za sebe, a vlast im je samo sredstvo za to, mogudnost svaije srede otpada borba za vlast propast domadinstava i drave o Vlast trebaju imati nezaljubljeni u politiku mod, inae de nastati borba meu zaljubljenim natjecateljima Znanosti za okretanje due prema putu za gore Zaokrenuti duu je pravi uspon iz svijeta prolaznosti ka onome to jest tj. prava filozofija Znanost koja bi mogla posluiti u tu svrhu je aritmetika (tkz. ona obina) o Svi su je primorani nauiti u samim poecima o Njome se slue sva umenja tj. sve razumske aktivnosti (dianoia) i svako znanje (episteme) o Negdje oko podruja matematike nalazi se ono to po prirodi vodi razumijevanju (noesis), po svemu vie ka bidu i sutini, ali nitko se time ispravno ne slui Razlikujem ono to vodi bidu od onoga to njemu ne vodi Opaanje: (1) ponekad ne podstie razum na ispitivanje, kao da je sve ispitano samim opaanjem o Npr. najmanji prst, prstenjak (ovaj do njega) i srednji prst vienje dui nikad ne pokazuje da bi prst mogao biti suprotnost prstu dui je jasno da su to sve prsti ne postavlja razumu (noesis) pitanje je li to prst? opaanje ne podstie razum na rad, niti ga moe probudtiti (2) ponekad predmet opaanja zahtijeva razumsko ispitivanje, kao da u samom opaanju nema nieg zdravog o Dva meusobno suprotna opaanja, od kojih se ni jedno ne ini vie vaedim, potiu na ispitivanje o Npr. nedostaci osjetila u izvjetavanju: isto osjetilo na isti nain doivljava suprotne doivljaje (opip mekog i tvrdog), te izvjetava duu da su suprotna (tvrdo i meko osetilo) osjetila jedno te isto dua je zbunjena jer ne zna to ulo oznaava kao tvrdo, ako za isto kae da je i meko zahtijevaju ispitivanje razumom brojanje (logismos) i rasuivanje (noesis) ispituju je li u svakom takvom pojedinom sluaju rije o jednoj ili dvije stvari ako se pojavljuju dvije stvari, ispituje se pojavljuje li se svaka od njih kao jedno

4.

5.

Ako je, dakle, svaka od njih jedno i ako obje ine dva, onda de ih dua svaku ponaosob promiljati. Jer ako nisu razdvojene, dua ih nede promiljati kao dvoje, nego kao jedno. Ako ulo brka jednu stvar s drugom (npr. vienje veliko i malo ne vidi kao razdvojene stvari), radi razjanjavanja toga razum (noesis) je prinuen na vienje (idem) tih pobrkanih stvari kao da su razdvojene (veliko gleda zasebno, a malo zasebno), dakle suprotno onome to je reeno o ulnom vienju Shvatljivo (noeton) i vidljivo (horaton) nisu isti Kada zbunjena dua prosuuje (ennonia), postavlja se pitanje to bi mogla biti jedinica sama po sebi. Tako bi saznanje (mathesis) o jedinici moglo biti meu vodiljama due prema posmatranju (thea) onog to jest. Takvo posmatranje nije svojstveno ulnom vienju jer jednu te istu stvar vidimo i kao jedinicu i beskrajno mnotvo

5.1. PRAKTINO RAUNANJE I ARITMETIKA - Isto to vrijedi i za jedinicu, vrijedi i za broj kojim se bave praktiko raunanje (logistike) i artmetika (arithmetike) logistika i aritmetika pripadaju nauci koju traimo o Ratniku trebaju za sreivanje (pobrojavanje i sl.) svojih trupa o Filozofu trebaju radi izranjanja iz nastajanja (genesis) i povezivanja za sutinu (ousia),i posljedino za vjetinu u miljenju (logistikos) - uvar drave ujedno bi bio i ratnik i filozof - Ove nauke treba uvesti zakonom najvii dravni dunosnici trebaju se baviti logistikom, a nikako na neznalani (idiotikos) nain, ved rasuivanjem doseudi kontemplkaciju (thea) prirode brojeva ne preko kurca radi trgovanja nego radi saznanja tj. usmjeravanja ka istini i sutini - Ova je nauka produhovljena (vodi duu prema gore) i mnogostruka - Obvezuje raspravljati o brojevima po sebi, a ne o brojevima proizalih iz vidljivih i opipljivih tijela o Ako se polazi iz vidljivog i opipljivog budale ponu dijeliti jedinicu ovi koji znaju de mnoit tako da se jedinica pokae kao jedinica, nego kao mnotvo posebnih cjelina (polla moria) o Pitanje: gdje se pojavljuju dvije identine, jednake jedinice bez ikakvih djelida? Odg, oni briju o samo zamislivim brojevima, a ne operacijskim zaista nam je potrebna nauka koja primorava duu da se u traenju istine slui miljenjem - Obdareni za raunanje su sposobni za sve ostale nauke, a oni sporo -shvadatelji koji izvjebaju raunanje, imaju otroumniji duh 5.2. GEOMETRIJA - treba sagledati kako ona pomae lakem sagledavanju ideje dobra (tj. nagoni duu ka okretanju) - Ako pomae sagledavanju, onda nas nagoni na kontemplaciju sutine, a ne da posmatramo ono to nastaje - Geometrija se bavi vjenim stvarima vodi nagore - Geometrija treba biti druga obavezna zakonom za mladide - Koristi ratnitvu 5.3. STEREOMETRIJA - nakon druge dimenzije treba se uzeti treda, a to je stereometrija (geometrijska tijela u prostoru) 5.4. ASTRONOMIJA - Treba biti etvrta jer je nauka o tijelima u kretanju

paljivije posmatranje godinjih doba, meseca i godina isto tako koristi zemljoradnji i pomorstvu, kao i ratnikoj vetini.
Drave je slabo istrauju jer je ne cijene (to treba promijeniti) vodstvo potrebno istraivaima se zbog gordosti istraivaa ne slijedi Krivo je se prouava! Ne treba je se prouavati okom, jer iako su slike neba tone, zaostaju za istinom. (brzina svjetlosti, tijela su u kretanju, a mi ih vidimo na mjestu) Treba ih prouavati pomodu razums i rauna (logo). Treba je se prouavati kao geometriju

Odnos nod-dan, nod&dan mjesec, mjesec-godina, zvijezde-razdioba vremena, meuodnosi zvijezda nema odstupanja u ciklusima. (aludira na neke zakonitosti kretanja) koje je postavio nebeski tvorac (demiourgus)

5.5. OSIM ASTRONOMIJE; OSTALA KRETANJA (neka ih nabroji neki mudrac i stavi meu ove znanosti) 5.6. MUZIKA - Harmonino kretanje (ui), srodno astronomiji (oi) - Glazbenici - oni rade isto ono to i astronomi: trae brojeve u akordima koje uju (koriste ui), a ne prelaze na probleme (ne koriste um) da bi ispitali: koji su brojevi harmonini, a koji nisu, i radi ega jesu harmonini ili nisu 5.7. NAVEDENE NAUKE TREBA PROUITI I NAI NJIHOVU ZAJEDNIKU PODLOGU - ako smo preli sve nauke koje smo pomenuli, ako smo stigli do njihove meusobne veze i srodnosti, i ako smo shvatili na koji nain one jedna drugoj pripadaju, onda bavljenje njima ipak neto znai i nismo se trudili uzalud - prijei sve te nauke = preludij (pro-oimion); dovesti ih u svezu = melodija (nomos). Za to su sposobni dijalektiari (dialektikoi) - kad nastojimo da pomou dijalektike, i bez oslonca na bilo koje ulo, oslanjajui se samo na razloge, da naemo put do sutastva svake stvari, i ako u tome ne posustanemo sve dotle dok ne shvatimo ono to je samo po sebi dobro, dospeemo do onoga to je tek na kraju shvatljivo, kao to se vienjem dospeva do onoga to je tek na kraju vidljivo.

Bavljenje spomenutim vjetinama toliko je modno da vodi ono najbolje iz due prema gore, do kontemplacije onog to je u stvarnosti najbolje Samo mod dijalektike pravi puteve za mjesto odmora na svjetlosti i zavretak naeg putovanja. To je jedini postojedi istraivaki put kojim bi se u svim sluajevima moglo idi do odgovora na pitanje ta je svaka stvar po sebi. Sva ostala umenja odnose se na elje ili mijenja, uroeno i nainjenjo, i odravanje uroenog i nainjenog. Samo se dijalektika ne dri hipoteza, ved ide ravno prema poetku da bi utvrdio kakav je on, a iz due ga izvlai na povrinu i uzdie pomodu pomodnica i vodilja navedenih vjetina razumnog uvianja. (a ne vjetina nauka ili mnijenja jer su manje od nauke, a vie od mnijenja) Nazivi:

Bie, dakle, dovoljno rekoh ako, kao i ranije nazovemo prvi deo naukom (episteme), drugi razumskim saznanjem (dianoia), trei verom (pistis), a etvrti slikovitim predstavljanjem (eikasia); zatim, ova dva poslednja zajedno mnenjem (doxa), a ona prva dva zajedno poimanjem ili razumevanjem (noesis); i to: mnenje da se odnosi na nastajanje, a poimanje ili razumevanje da se odnosi na bie (ousia). I kao to se bie odnosi prema nastajanju tako se poimanje odnosi prema mnenju; a kao to se poimanje odnosi prema mnenju tako se nauka odnosi prema veri i razumsko saznanje prema slikovitom predstavljanju. A proporciju koja postoji izmeu stvari na koje su ova imena primenjena, pa onda i dvostruku deobu svake od te dve grupe, one koja obuhvata pomiljivo i one koja obuhvata shvatljivo ostaviemo, Glaukone, po strani, da nas to ne optereti mnogo veim brojem rei nego to je onaj koji smo ve upotrebili. 6.

Dijalektiar onaj tko shvada razlog (logos) bida svake stvari i moe to sebi i drugima objasniti Onaj tko poznaje ideju dobra (znanjem, a ne mijenjem) mora biti u stanju definirati ideju dobra, izdvojiti je i razlikovati od svega drugog, probiti kroz sve napade i nadi pravi put pri emu se oslanja na stvarno stanje stvari (a ne na mijenje) i ide svojim putem bez posrtanja Dijalektika neka vrsta zavrnog kamena nad ostalim naukama, iznad svih ostalih nauka, krajnji cilj ostalih nauka KOGA I NA KOJI NAIN TREBA UPUTITI U TE NAUKE? Ved reeno: za vladare treba izabrati najpouzdanije i najhrabrije,a po mogustvu i najlepe;79 osim

toga, samo ljude plemenitih i uzvienih osobina

Tome treba nadodati: Oni moraju imati i darove koji odgovaraju ovakvom obrazovanju: otroumnost da shvate, da sporo ne ue (due se mue vie od tijela kad ue, jer je to njihov lini posao bez sudjelovanja tijela), dobro pamenje, neposustajanje, vrednoa u svakom pogledu, polovino ne mare za napor, a polovino ga vole; ne smije mirno primati nenamjernu la i kao svinja se valja u neznanju ako ga uhvate u neznanju
Ne stare, jer mladi bre ue; za njih su veliki i uestali napori Mladi nakon tjelesnog obrazovanja trebaju uiti raunanje i geometrije i ostale propedevtike discipline prije nego to se pristupe dijalektici. Treba ih se uiti kroz igru (a ne nasilno) tako da se uoi za to je prirodno sposoban. Skloni dijalektici mogu povezivati stvari Ne treba se prerano poeti baviti dijalektikom jer je se moe zloupotrijebiti poto je zanimljivo biti nadmodan i provocirati: pretvorito odane zakonima u sklone laskavom drutvu Za dijalektiku treba biti uredni i uravnoteeni, zreli ljudi s 50 godina Vladari mogu biti i muki i enski Na vlast trebaju dodi filozofi, istjerati sve starije od 10 godina i odgajati ih u skladu sa svojim pravilima najbri put do eljenog drutvenog ureenja

7. KOMENTAR It is important to realize, when reading the allegory of the cave and of the line, that Plato means to depict not only four ways of thinking, but four ways of life. To use an example, imagine that a person in each of these stages were asked to say what courage is. The understanding of courage would differ widely from stage to stage. Working with a possible interpretation of the imagination stage, an individuals notion of courage in this stage would appeal to images from culture. Such an individual might try to explain courage by saying something like, Luke Skywalker seems really courageous, so thats courage. An individual possessed of beliefs would also appeal to a particular example, but the example picked would be drawn from real life. There might be mention of the Marines or New York City firemen. Someone at the stage of thought, in contrast, will try to give a definition of courage. Perhaps they will give the definition offered by Socrates in Book IV: courage as the knowledge of what is to be feared and what is not to be feared. What separates the person speaking from thought from the person possessed of understanding is that the person speaking from thought cannot inform his views with knowledge of the Form of the Good. They are working with unproven hypotheses rather than the true first principle. Even if their definition is correct, it is left open to attack and objection because their grasp of the relevant concepts stops at a certain point. Speaking from understanding, someone giving a definition comprehends all the terms in the definition and can defend each one of them based on the first principle, the Form of the Good. Because the Form of the Good illuminates all understanding once it is grasped, knowledge is holistic. You need to understand everything to understand anything, and once you understanding anything you can proceed to an understanding of everything. All the forms are connected, and are comprehended together in the following way: you work your way up to the Form of the Good through thought until you grasp the Form of Good. Then, everything is illuminated. Since the stages in the cave are stages of life, it seems fair to say that Plato thought that we must all proceed through the lower stages in order to reach the higher stages. Everyone begins at the cognitive level of imagination. We each begin our lives deep within the cave, with our head and legs bound, and education is the struggle to move as far out of the cave as possible. Not everyone can make it all the way out, which is why some people are producers, some warriors, and some philosopher-kings. Given that the philosopher-kings have made it out of the cave, it might seem unfair that they are then forced back in. This is the worry that Socratess friends raise at the end of this s ection. Socrates has three lines of response to this concern. First, he reminds us again that our goal is not to make any one group especially happy, but rather to make the city as a whole as happy as possible. Second, he points out that the philosopher-

kings are only able to enjoy the freedom above ground that they do because they were enabled by the education the city afforded them. They were molded to be philosopher-kings so that they could return to the cave and rule. They owe the city this form of gratitude and service. Finally, he adds that the philosophers will actually want to rulein a backhanded waybecause they will know that the city would be less just if they refrained from rule. Since they love the Forms, they will want to imitate the Forms by producing order and harmony in the city. They would be loath to do anything that would subject the city to disorder and disharmony. Socrates ends by remarking that the reluctance of the philosopher to rule is one of his best qualifications for ruling. The only good ruler rules out of a sense of duty and obligation, rather than out of a desire for power and personal gain. The philosopher is the only type of person who could ever be in this position, because only he has subordinated lower drives toward honor and wealth to reason and the desire for truth. Platos outline for the education of the philosopher-king may provide some insight into the education students received in the early days of the Academy. We know that mathematics was heavily emphasized at the Academy, and that, in fact, many of the subfields which Plato discusses here under the heading of mathematics could only have been learned at the Academy at that time. The mathematician Theaetetus and the mathematician and astronomer Eudoxus, both teachers at the Academy, were the only thinkers in the ancient world who understood these higher mathematical subjects well enough to transmit them to others. They were actually the only ones even working in some of these embryonic fields. In addition, there is some indication that Plato did not offer his students training in dialectic, since he believed that dialectic should not be taught to anyone under thirty. Why did Plato put so much weight on mathematics? Mathematics draws us toward the intelligible realm because it is beyond the realm of sensible particulars. When we move beyond applied mathematics (e.g., beyond counting out particular objects, or tracing the astronomical patterns of the planets we see) and begin to contemplate numbers in themselves, and to examine their relations to other numbers, then we begin to move from the sensible realm to the intelligible. Numbers, like Forms, are truly existing, non-sensible entities that we can only access through abstract thought. Contemplating numbers and numerical relations, then, shows us that there is some truth above the sensible, and that this truth is higher than the sensible in that it explains and accounts for the sensible. Mathematics, viewed in this way, was probably meant to play two roles in the education of the philosopher. First, it sets the students sights on truths above the sensible world. It indicates that there are such truths, and instills the desire to reach them. Second of all, by contemplating these truths the student cultivates his use of abstract reason and learns to stop relying on sensation to tell him about the world. Mathematics prepares the student to begin the final study of dialectic, in which he will eventually give up the images and unproven assumptions of mathematics and proceed entirely on the faculty of abstract thought which he has honed. Plato puts little stock in human senses. The true philosopher must be trained to ignore his senses in his search for truth. He must rely on thought alone. The true philosopher probably makes no use of empirical investigationthat is, he does not observe the world in order to find truths. Plato is at odds with the typical scientific approach to knowledge, in which observation is the most important ingredient. Plato is also at odds with his most famous student, Aristotle, who himself was the first known proponent of the observational method of scientific investigation.