slam dininin nedenlerini aratrrken sonulardan yola kmak en mantkls olarak grnr hep bana.

Neden diye sorulacak olunursa o dneme ait bize kadar gelmi olan eserlerin son derece azl, hatta neredeyse hi olmamasdr. Elimizde veri olarak aldmz eserlerin ogu da slam dininin ortaya kmasndan 150 sene sonra rivayete dayal olarak toparlanm belgelerden olumaktadr. slamiyetin en nemli sonucuna baktmz zaman bunun Kuzey Arabistanda dank olarak yaamn srdre gelen Arap Kabilelerini bir devlet ats altnda birletirmek olduunu grebilmemiz pek fazla zor deildir. Bu yazda bir devlet gereksinmesi olarak, bir devletin kurucu ideolojisi olarak slamiyetin oynad rol incelemeye alacam. Bu incelemeye balarken ncelikle Cahiliye denilen dnemde ve bundan evvelinde Arap toplumunun, zellikle de Kuzey Arabistandaki kabilelerin yaplarna bir bakmak gerekiyor.

A- Nesnel artlar :
1-Arap Kabileleri arasnda kan bana dayal sistemin zayflamas ve kabileler aras atmalarn yaygnlk kazanmas :
Muhammed zamanna gelindiinde yani 6. yy da Arabistan iki farkl kltrel ve ekonomik yapy iinde barndryordu. Gneyde grlen istikrar, coraf zellikler ve verimli topraklar yannda buralarda sosyal, siyas, iktisad ve medeniyet ynnden gelimi Ma'n, Sebe', ve Hmyer gibi eski devletlerin braktklar kalntlara dayanmaktayd. Gneydeki bu zelikler yannda kuzeyde de istikrarszlk hkimdi. Buralarda bedevlik hayatnn derin izleri bulunmaktayd. Bunun yann da kuzeyde de Mekke, Medine ve Tif gibi istikrara sahip pek, ok yerleim merkezleri mevcuttu. Gneyde eitli krallklar kurulmu olmasna ramen kuzeyde hala bir soy rgtlenmesi ve buna bal sosyal yaplar vard. Tm Arap yarmadasnda yaayanlar iki ana soydan tremiti. Adnaniler ve Kahtaniler. Adnnlerin en mehur kollar, Mekke'de Kurey, Tif;te Sakf, Bahreynde Abdulkays, Yemende Ben Hanfe, Dehn lnde Temm ile Dabbe; Yarmadann Kuzeydousunda Yemme, Bahreyne doru uzanan bir izgide Ben Bekr ile dier kollar gelmektedir. Ayrca Kinne, Mekke yollarndaki Huzeyl, Neciddeki Kaysu Ayln kabileleri de Adnnlerdendir. En nemli kabileleri ise Hevezn, Sleym, Amir ve alt kollar olan Kilb, Akl, Mzeyne ve Ben Sa'd kabileleridir. Mekkeliler, Muhammed'den yaklak be nesil nce brahim'in soyundan geldii iddia edilen Kusayy'n nderliinde civardaki kabilelerin desteini de alarak, Kurey ad altnda birlemilerdi. Mekke, Kusay'dan nce, genellikle, u boylardan olumaktayd : 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Harisoullar Muhariboullar miroullar Adiyyoullar Sehmoullar Cumahoullar Teymoullar Mahzumoullar Zhreoullar Esedoullar.

Daha sonralar bunlara Abduddar ve Abdumenafoullar eklenerek saylar onikiye kmtr. Abdems, Haimiler, meyyeoullar gibi oymaklar ise, sonraki soylardan olumutur. O halde Arap soy rgtlenmesinde ana eilim birleme yolunda deil ayrlma ynndeydi. Nitekim tm

soy rgtlenmelerinde klan belli bir bykle ulat zaman ayrlr ve yeni bir klan olarak baka bir yerde, ekonomik olarak kendi kendini idame ettirebilecekleri bir yerde yaamn devam ettirmeye alr. Kabile konfederasyonlar bu dankl askeri olarak toparlayabilmek iin bulunmu bir yoldur. Kabileler aras ilikilere bakldnda, gze arpan ilk husus, kabileler aras savalarn olduka fazla olmasdr. Bu mcadele ve dmanlk Adnnler ile Kahtanler zamanndan beri sregelmitir. ki kabile arasnda mthi mcadeleler olmutur. Hatta savalarda dahi farkl iaretler, rnein biri krmz bayrak kullanrken dieri sar renkli sark veya bayrak kullanmtr. Su, hayvanlarnn yemi, yiyecek veya herhangi bir hakszlk yznden kan tartmalar bym, kanl savalara dnm, her hangi bir katl veya ihanetten dolay patlak veren bu savalarn krk yl srd dahi olmutur. Kan dkmek normal bir ey olup buna gsterilen tepki, yine kllar ekmek ve yine kan dkmekle olmutur. Bu savalar o kadar fazla ve o kadar mehur hale gelmitir ki, Araplar arasnda bunlarla ilgili olarak Eyymu'1- Arab adyla bilinen bir ilim dalnn domasna neden olmu ve bu savalar ya k sebepleri veya yaplan yerlere gre isim almlardr. Dhis, abr, Bess, Z -kr, i'b vs. gibi. rnein Muallaka irlerinden Zuheyr b. Eb Slm "Savalardan doan pimanlkla avularn ovalandn ve bunu zihinlerde bir sarsntnn takip ettiini grrsn"; beyitini yazarak bu duruma dikkat ekmitir. Aralarndaki savalara son vermek veya bar ierisinde yaamak iin bir takm anlamalar yapmlardr. Kinne kabilesinin bir kolunu oluturan Himoullar, Huzann kolu olan Lihyn ve Mustalak kabileleri ile dier baz kabilelerin oluturduklar bu tr bir pakta el-Ehbi denmitir. Bu anlamalarn Mekkenin aasnda Hubey denen bir dan eteinde toplanarak yaptklarndan bu ismi almlardr. I. II. Bunlar Kureyin hlifleri (mttefikleri) olarak da bilinirler. Farkl guruplarn oluturduu topluluk anlamnda olan bu paktn bakanlna Huleys adnda biri seilmitir. lk bakldnda Bekroullarna kar oluturulmu olan Ehbi gurubu ile Kurey kabilesi de Kinneoullarna kar bir anlama yapmtr. Bu ikili ittifaka daha sonra Huzeyl kabilesi de katlmtr. Bu anlamalarn belki de en nemlilerinden birisi, Abduddr ve taraftarlarna kar, Abdumenf, Zhre, Teym ve Esedoul'larnn kurmu olduklar pakttr. Byk bir kaba zemzem suyu koyup kendileri bundan ykandktan ve Kbenin rknlerini de ykadktan sonra bu sudan iip Kbeye el srerek yemin ettiklerinden Mutayyebn (temizlenmiler) adn alnlardr. Dier bir rivayete gre yaplan gzel bir kokuya ellerini batrdklarndan (buna gre gzel koku srnenler anlamm alr) veya kestikleri bir devenin kann bir kaba koyarak ellerini bunda ykadklarndan bu ismi almlardr. Bu anlamann maddesi ise, Biz, geceler karanlk ve gndzler aydnlk olduu srece, bizim dmzdakilere kar tek yumruk alacaz. i. Grld gibi bir g oluturma amacn tayan bu anlamann uzun vadeli ve gvenilir olmasna dikkat edilmitir. Yaplan anlamann bozulmas kabile iin bir ayp saylrd. Kabile airleri yaptklar anlamalar bozmamakla ve kar tarafa hakszlk etmemekle, yani vefakrlkla vnmlerdir. Zaten yaplan anlamay bozmak sava sebebi saylrd. Arap Edebiyat Tarihinde Besus ismiyle biline mehur savan k sebebi de budur. Bu anlamalar el-Ahlf, el-Erkm ve el-Bercim gibi daha deiik isimler altnda yaplmtr.i Ayrca aralarnda anlama yapan kabilelere el-Ahrabn denirdi. rnein Necid'li olan Abs kabilesi Zbyn kabilesinin ahrabn, yani bir birlerinin mttefikleri idiler. lk ocukluk yllarn Suriye'de vey babasnn kabilesi ierisinde geiren Kusay, asl kavminin Mekke'de ikamet ettiini rendikten sonra, hac dneminde Mekke'ye geldi ve uzun bir zamandan beri Mekke'nin idareciliini yapan Huza kabilesinin lideri, Halil b. Hubiyye'nin kz ile evlendi. Kusay'n bu evliliinden Abdddar, Abdmenaf, Abdluzza ve Abd adnda drt olu oldu. Huza kabilesinin lideri Halil b. Hubiyye'den sonra Kbe'nin anahtarlar damad Kusay'a geti. Kusay, Kurey kabilesinin, smail b. brahim 'n soyundan olanlarn en ileri geleni ve kendisinin de bu kabilenin bir ferdi olmas dolays ile Kbe hizmetine ve Mekke emirliine kendisini, Huzalardan daha layk gryordu. Bu durum asrdan beri Mekke ve Kbe'ye hkmeden Huza kabilesi ile Kurey'i kar karya getirdi. Fakat, Kusay, Suriye'den Kuda kabilesinin yardmn da arkasna alarak Huzallar Mekke'den karmaya ve Kbe'nin egemenliini ele geirmeye muvaffak oldu.

III.

ii.

Kabe tapmnnn tm Araplar iin son derece nemli olduu ve bir Arap devletini oluturmak iin Kabe etrafnda oluabilecek bir tapm rgtlemekten baka bir yol olmad ok aktr. Zaten var olan bir birlik ya da inan btnl vardr. Burada Kabeye hkim olan, Kabenin ynetim ve denetimini ele geiren bir inann tm Araplar ortak bir at altnda birletirebilecei aktr. Kusay, Kbe hizmetlerini ve Mekke ynetimini ele geirdikten sonra, dalk blgelerde dank bir ekilde yaamakta olan Kureylileri Mekke'ye gtrmeye balad. Kavmini Mekke'de toplamaya muvaffak olan Kusay'a bazlar Mcemm (toparlayan) adn verdiler. Kusay, Mekke'ye toplad kavmini bir iskana tabi tuttu. Onun Mekke'de ki riyasetini simgeleyen drt nemli grev vard: Dru'n Nedve reislii, Liva, Hicabe, Sikaye ve Rifade grevi. Kusay'n lmnden sonra bu grevler, onun oullarndan Abduddr'a devredilmitir. Aradan fazla bir sre gemeden bu yetkilerin paylalmas amac ile Kusay'n oullar arasnda mcadele balam ve Mekkeliler ikiye ayrlmlardr. Mahzum oullar, Sehm oullar, Cumah oullar, Adiy oullar hakim zmre Abdddar oullarnn yannda yer alrken, onlara kar muhalefeti oluturan Zhre oullar, Esed oullar, Teym oullar, Haris b. Fihr oullar da Abdmenaf oullarnn yannda yer almlard.(Hicabet: Kabe'nin anahtarn bulundurma. Sadanet: Kabe'ye hizmet etme. Rifade: Haclar doyurma. Sikaye: Haclara su datma ) ki grup arasnda ortaya kan bu mcadele daha sonra Mekke ve Kbe'nin ynetimi ile ilgili ye tkilerin paylalmas ile zme kavuturulmutur. Buna gre, Hicbe, Liva ve Nedve grevleri Abdddar oullarna braklrken, Kyde, Sikye ve Rifde grevleri de Abdmenaf oullarna kalyordu. Abdmenaf'n lmnden sonra Sikye ve Rifde'yi oullarndan Haim b. Abdimenaf, Kyde'yi de bir dier olu Abdems b. Abdimenaf ele almtr. Haim b. Abdimenaf, Kureyin byklerinden ve efendilerindendi. Civar blgelerdeki baz devletlerle iyi ilikiler kurarak gvenli bir ekilde ticaret yapabilme imtiyazn elde etmiti. Haim, Medine'den bir kadnla evlenmiti. Orada bir ocuu oldu. Bu ocuk daha sonra amcas tarafndan Mekkeye getirilen Abdulmuttalib idi. Abdems erken bir dnemde Mekke'de lnce onun ifa ettii Kyde grevini, olu meyye b. Abdie ms stlendi. Bylece ileride Emeviler ile Haimiler olarak ortaya kacak olan ilk ayrmann da tohumlar da ortaya kyordu. Muhammedin dedesi Abdlmuttalip'in Mekkede nemli bir mevkide olduu anlalyor. Fil sava srasnda Mekkenin szcln Ebu Abdulmuttalip yapyor. Demek ki Haim zamanndan beri kalan Mekke'nin hatr saylrlar arasnda olma durumu peygamberin babas Abdullah zamannda sona ermi oluyor. Buda Muhammedin iktidar hrsnn nedenlerinden biri olsa gerektir. Bir nevi kabileler konfederasyonu hviyeti konumunu tayan bu birlik belli zamanlarda nedve denilen toplantlar yapyordu. Bu toplantlar akamlar yaplr ve her kabile her fert bu toplantlar sonucu alnan kararlara uymak zorunluluundayd. Kabileler arasnda ve kabileler iinde demokrasi vard. Kabile reisleri seimle ibana gelirlerdi ve kayd hayat artyla reislik yaparlard. Dier yelerden pek farkllklar yoktu ancak cesur, sava, zengin olmalar beklenirdi. Kabile reislii babadan oula gemezdi. Kabile reisin in seimi verasetle deildi. Yeni seilen reisin ayn kabileden olmas normal bir eydi. Bu kabileye gre kabileleri dnyay temsil ediyordu. Onlar iin yabanclar mevzubahis deildi. u halde yeni reis, ayn kabileden olmas artyla eski reisin olu olmayabilirdi. Kabilenin ileri gelen ihtiyarlar toplanyor ve yeni seilecek reis mevzusunu gryorlard. Yeni seilecek olann, eski reisin olu veya yeeni olmas art yoktu. Kabilenin baka bir ferdi de olabilirdi. slamiyetten evvelki Arap kabilelerinde en mhim ey, yeni seilen reisin iyi bir komutan oluu idi. nk bu kabileler arasnda devaml olarak savalar vard. ayet kabilenin komutan iyi bir idareci olmayacak olursa, kabile sava kaybeder, harab olurdu. u halde, kabile reisi seiminde ilk aranan art, seilecek olann cesur, kuvvetli ve iyi bir komutan olmas idi. Muhtemelen, dier baz vasflar da nazar- dikkate alnyordu. Seilecek reisin akll, zengin vb. olmas gibi. Bu seim sistemi slamiyetin ilk dneminde aynen devam etmitir. Muaviye ile birlikte devlet aamasna geilince veraset ortaya kmtr. Bu kabileleri bir araya getiren temel Kbe idi. Kabe bir hac yeri idi ve tm Arabistan'dan buraya haclar gelirdi. Dolaysyla dini olduu kadar ekonomik olarak da nemli bir yerdi. Her ne kadar ortak hac yeri Kbe olsa da kabilelerin inandklar ve taptklar nesneler farkl idi. emsettin Gnaltay Arap topluluklarnn, bal olduklar totemin ismiyle anldklarn belirtir. Kabileye ismini veren totem ounlukla bir hayvan veya bitkidir. Buna uygun olarak kabile isimleri aratrldnda bunlarn aslan, kaplan, kpek, kpek bal, keler, akal, srtlan yavrusu, tilki, ylan, ada tavan, mshil otu, ebu cehil karpuzu, akl ta, keskin sirke.....anlamlarn tayan isimlerle anlmtr. Sosyal hayatn gelimesiyle birlikte, kinatn ruhlarla dolu olduuna ve btn doal olaylarn ruhlarn eseri olduuna inanlan animizme, buradan da naturizm, fetiizm (ta ve kumlara tapnma) ve daha sonra putperestlie

geilmitir. Szgelimi, Beni Esed kabilesi aslan; Beni Nemr, kaplan; Beni Kelb, kpek; Kurey, kpek bal; Beni Zbhe, dii keler; Beni Dail akal; Beni Beldel, srtlan yavrusu; Beni Salebe, dii tilki; Beni Vebre, ada tavan; Beni Sasaa, mshil otu; Beni Hanzala, ebu cehil karpuzu; Beni Fihr, kk bir ta; Sakif kabilesi ise keskin sirke totemine sahiptir. . Gnaltayn verdii malmata gre; Araplar, len bir kimsenin ruhunun cesedinden ayrlarak kabirden ktna inanrlard. Hatta eer bu kii katledilmi ve katilinden intikam alnmamsa ku ekline giren ruhunun, mezarnn banda srekli beni sulayn diye bardna inanlrd. Ruhun dnt bu kua hame derlerdi Arap kabilelerinin totem putlar var ve her kabilenin inan ay ayr. Fakat birbirlerinin putlarna da sayg gsteriyorlar. Kabileler ve putlar yle : Kurey, en byk put olarak Uzzay kabul eder ve ona hrmet ederdi. Evs ve Hazre kabilelerinin tapt put, Menat adn tayordu. Bu put Mekke ile Medine arasnda Mellel denilen yerde bulunuyordu. Sonralar bu iki kabile Menattan baka, Lat ve Uzza putlarna da tapmaya balamlard. Kelb kabilesinin putu Ved idi ve Dumet1-Cendel denilen mevkide bulunuyordu. Huzeyl kabilesi, Suva putuna tapard. Bu put Gatafan mevkiinde idi. Hemdan kabilesinin bir kolu olan Hayvan boyu Yauk putuna tazim ederdi. Bu put, Hemdan civarnda bulunuyordu. Tayy ve Mezhi kabilelerinin putu Yaus idi. Himyerilerinki ise Nesr idi. Bekroullar ve Kinane kabilelerinin putu ise, Sad idi. Konfederasyonu salamann n koulu tm inanlara eitlik salamakt, bu yzden ortak tapm yeri olan Kbe de tm totemler bir araya getirilmiti. Fakat zamanla hkim olan kabilenin toteminin n plana kt grlyor ki tm devlet ncesi aamada ve tm toplumlarda ya da tm kentsel evr elerde bu olgu gzlemlenmektedir. Bu yzden Kbe de 360 adet put vard. Ancak tm bu totemlere ramen Mekke'de ortak bir ba tanr inanc olduu anlalyor. Hamidullah'tan bu durumu aktarrsak : " slamn ortaya kndan nce Mekkeliler putperest olmakla birlikte, aslnda mutlak kudret sahibi, yce ve tek bir Allah dncesine de sahiptiler. Putlar ise Allahla aralarnda arac durumundaydlar. Merak duygusu, tabii olarak ok az sayda insan kendisine eken Hristiyanlk, Zerdt ateperestlii gibi yabanc dinlerin ve Ateizm vb. felsef dncelerin giriini kolaylatryordu. Ne tuhaftr ki, bu insanlar arasnda hi beklenmeyen bir hogr vard. Nitekim ayni aile farkl dinlerden bireyleri barndrabiliyordu. Dahas, Kbenin evresinde, Arabistann ok sayda kabilesini temsil eden yzlerce put bulunuyordu. Kbenin i duvarlarna ilenmi resimler arasnda brahim (AS)i, smail (AS)i, Isa (AS)y, Meryemi tasvir eden resimler de bulunmaktayd " Tm devlet ncesi dnemlerden devlete gei dnemindeki aamaya erken devlet ya da arkaik devlet ad verilir. Tarihte grlen ve incelenen erken devletlerde ortak olan bir nokta devleti kuran ya da hkim olan egemenin ya da egemenin temsilcisi olduu ailenin ilahiliinin kabul edilmesidir. Toplum ve toplumda yer alan snflar ( ezen ve ezilenler ) bu ortak tanrsallk etrafnda birleiyorlar ve egemenin tanrsal durumu ortak bir ideoloji olarak toplumu birletirerek devlet srecini oluturmada etkili oluyordu. O halde 6 yy da Arap kabilelerinin bir devlet olarak birleebilmelerinin n koullarndan bir tanesi toplumu motive edebilecek ve ortak kabul salayacak bir tanrsal kiinin egemenliinde birlemesinden geiyordu. 5.Yzylda, Gney Arabistan'da, Yer Gk Tanrs olarak adlandrlan tek Tanrl bir inann devlet dini olduu grlr. Ancak bundan nce Emir Kabilesinin, Du Semavi, yani Gkler Tanrs dedikleri tek Tanr'ya taptklar bilinmektedir... Gney Arabistan'da kan tek Tanrl dinlerin, o zamanlarda blgede yaylmakta olan Musevilik ve 4. Yzylda Gney Arabistan'a Bizansl Misyonerler tarafndan getirilen Hristiyanlk etkileri ile ortaya kt da ileri srlr. Medine'de Yahudiler etkindi. Medine nemli lde Yahudi kltrnn tesiri altnda bulunduundan Beytl-Medaris isimli dershanelerde Tevrat dersleri okutuluyordu. Yahudilerin, muhtemelen, buradaki dini ve kltrel etkinlikleri yznden sraili birok ritel ve gelenek, rivayet ve hurafe Araplar arasnda yaylma frsatn bulmutur. Mekkede ise hemen hemen hi Yahudi yoktu.Bununla birlikte blgenin yllk pazarlarnda ve Ukazda onlar sk sk grmek mmknd Mekkede Yahudi nfusun bulunmamasna mukabil yer yer Hristiyanlar grlebilmekteydi. Mekke Hristiyan inanc ve Hanif inan vard. 600 senesinde len air Kus bn -i Saide'nin Mekkelilere

verdii nl hutbede yle dedii rivayet edilir : "Ey halk! Dinleyin, belleyin: yaayan lr. Baa gelen gelir.Gece,karanlk; gndz duraan ; gk,burlar olan ; yldzlar parlar ; denizler kabarr ; dalar birer ivi ; yer yaylp denmi ; rmaklar akanda akmakta.Gkte haber,yerde ibret var.nsanlar gidiyorlar ve dnmyorlar.yle istedikleri iin mi kalyorlar yoksa uyusunlar diye mi braklyorlar?. Ey gl topluluk! Nerde Semud, nerde Ad? Nerede atalar babalar? krle karlanmayan iyilik nerede, ne oldu? Yadrganmayan zulm nerede, ne oldu? Kus gerek ve iinde gnah olmayan bir antla ant ier ki, zerinizde bulunduunuz dininizden daha sevgili bir din vardr Allah katnda. Grld gibi bu hutbenin ierdiklerinin tamamn daha sonra Kurann muhtelif ayetlerinde grrz. slam ncesi Arap yarmadasnda Sabii lik, Yahudilik, Hristiyanlk, Mecusilik, Haniflik ve puta taparlk din olarak vard. Demek ki blnmlk ve dalmln nne gemek iin var olan sosyal yaplar yete rlilik arz etmiyorlard. Arap birliini, huzuru ve gveni tesisi etmenin tek yolu bir siyasi rgtlenmeden gemekteydi. Soy yesi olan kiileri yurtta ve kentta yapabilmek bu dalmann ve kopukluun nne gemenin tek aresi idi.

2-Snflarn ortaya kmas, art rnn merkezi bir elde toplanarak dinsel hizmetlerin yerine getirilmesi iin harcanmas.
Arab toplumu, genel olarak, bedevi (gebe) ve hadari (yerli-ehirli) olmak zere iki ksmdan ibarettir. Hadariler, ounlukla, ehirlerde yaayan yerleik snfn; bedeviler ise bdiyede, krsal kesimde yaayan ve gebe olan snfn addr. Bununla birlikte ehirlerde yaayan bedeviler de bulunur. Bedeviler iin Muhammed'in pek de olumlu dnmedii grlyor. Bu konuda Kuran yle diyor Tevbe suresinde : Bedeviler inkr ve nifak bakmndan daha iddetlidir. Allah'n elisine indirdii snrlar bilmemeye de onlar daha 'yatkn ve elverilidir.' Allah bilendir, hkm ve hikmet sahibidir. (97) Bedevilerden yleleri vardr ki, infak ettiini bir cereme sayar ve sizi felaketlerin sarvermesini bekler. Kt felaket onlar sarsn. Allah iitendir, bilendir. (98) gene de bedevilere ynelmekten de kanmad grlyor : Bedevilerden yleleri de vardr ki, onlar Allah'a ve ahiret gnne iman eder ve infak ettiini Allah katnda bir yaknlamaya ve elinin dua ve balama dileklerine (bir yol) sayar. Haberiniz olsun, bu gerekten onlar iin bir yaknlamadr. Allah da onlar kendi rahmetine sokacaktr. phesiz Allah, balayandr, esirgeyendir. Tevbe 99 bn Halduna gre, hadari hayatn kk, kayna ve ekirdei bedevi hayattr. Yeryznde ilk olarak bedevi hayat vard. Hadari hayat, bedevi hayatn aamal geliiminden meydana gelmitir. Fakat bedevi hayat, hadariye dnmnden sonra btnyle ortadan kalkmaz. Aksine varln muhafaza ederek hadari hayatla yanyana yaar ve bu suretle iki farkl sosyal hayat tarz bir dierini besler. zel mlkiyetin geliimi snflarn geliimi ile at ba olarak gitmi, daha dorusu mlkiyet ve zenginlik karsndaki saflama snflar ortaya karm. Ezen ile ezilen snflarn varl her toplumda kanlmaz olarak snf atmalarnn varln da beraberinde getirmi. Var olan soy rgtlenmesi bu atmalarn nne geemeyince de kanlmaz olarak devlet denilen siyasi yapya gereksinim duyulmu. Demek ki devlet gereksinimi olan her yerde snflar, snf atmasn bulabilmek kanlmaz olmakta. Araplarn, gebe ve yerleikler olarak ikiye ayrlmalar, aralarndaki refah dzeyi farkn da ortaya koymaktadr. Bu balamda ticaretle uraan yerleikler zengin iken, hayvanclkla uraan ve etin

tabiat artlaryla srekli mcadele halinde olan bedevi Araplar ise yoksulluk ekmektedirler. Bu nedenle yerleikler tarafndan cahil ve ikinci snf insanlar olarak deerlendirilmekte ve alaya alnp hor grlmektedirler. Aradaki bu farkllk, yerleiklerin yoksul gebe Araplar faizle bor vermek suretiyle smrmeye de sevk etmi ve bu dengesiz iliki, gebe Araplarn bsbtn yoksullamasna yol amtr. Bu durumun cahiliye iirine de etkili bir biimde yansd grlmektedir. yle ki, enfer lakabyla nl Sbit b. Evs el-Ezd (. VI. Yzyln balar), Teebbataerran olarak n yapan Sbit b. Cbir el Fehm ve Urve b. el-Verd (. 596) gibi ileri derecede yoksulluk eken ve bunu iirlerinde arlkl tema olarak ileyen pek ok air ortaya kmtr. Arap edebiyat tarihinde (saalk), yani zrtler diye adlandrlan bu airlerin en nllerinden biri olan Urve b. el-Verdin u dizeleri konumuzun somut rneklerinden biri olsa gerektir: Her kim benim gibi aile sahibi ve yoksun olursa Maldan, atar kendini her tehlikeye Bir mazerete ulamak veya bir arzuya kavumak iin Mazereti olan kimse de, baarl kimse gibidir Bu grupta yer alan airlerin tamamnda iirin nde gelen konusunun, yoksulluk ve yoksulluu yenmek iin yaanan servenler olduu grlmektedir. Bu ynyle yoksulluk faktr, slamiyet ncesi Arap insannn bata gelen sosyal problemlerinden biri olarak bu dnem iirinin en ok ilenen konular arasnda yer alm gzkmektedir. Eski Arap toplumuna baktmzda snf grebilmek mmkn. Bunlar Hrler, Esirler ve Mevaliler. Hrler, genellikle ayn haklara sahip erkek ve kadnlarn oluturduu ounluk snftr. Toplumun ve kurumlarnn asl kurucusu olan hrler, kendi aralarnda ekonomik durum ve itibarlarna gre, doal olarak, muhtelif tabakalara ayrlmaktadr. Hicaz kabilevi toplumunun zirvesinde, Mekkeli aristokratik Kurey kabilesi bulunuyordu Toplumsal hiyerarinin aasnda mevali ve esirler bulunuyordu. Esirler, hrlerin sahip olduu hukuk ve ereften yoksun olan snft. Bu snf, kleler ile cariyelerden olumaktayd. Mekke veya civardaki ak kle pazarlarndan satn alnan kimseler ile kabile savalarnda elde edilen esirler, kleliin kaynan oluturuyordu. Esir tccarlar, Habeistandan ve komu lkelerden getirdikleri kle ve cariyeleri panayrlarda sata karrlard. Dier taraftan bir kle, sahibinin kendisini bir tr evltla kabul etmesi ya da azat etmesi yoluyla onun mevls olabilirdi. Cahiliye detine gre bir adam, istedii bir yabancy kendi nesebine katabilir ve onu kendi aile efradndan sayabilirdi. Bu ekilde bir yabancy nesebe katmaya istilhak denirdi. Aileye katlan kimse hr ise, daiy adn alr, kle veya esir ise, nesebine katld adamn mevls olurdu. Mevali snf efendilerine miras olabildikleri iin klelerden bir gmlek daha stndler. zellikle klelerin sosyal hareketlilik yoluyla snf deitirme imknlar hi yoktu. Onlar, efendilerinin mlkyd ve efendilerine itaat edip altklar srece yemek yemeye haklar olurdu. lhi bir din olan slamn ortaya k, ilkel retim ve tketim maddelerine kanaat gsteren bedevi ekonomiden da alml ticari ekonomiye dnmde, bedevilik kltrndeki kat cemaat balarnn geveyerek ehir toplumlarna zg bireyselliin ortaya kmas ve toplumsal deerlerin kaybolmaya balamasyla yakndan ilgilidir. Mekkenin finans ve ticaret merkezi olarak gelimesiyle birlikte, bedevi toplumun gemiteki ahlki standartlarnn artk eskisi kadar iyi ilemedii akt. Birok bakmdan kabile ve soy tekilt hl kuvvetliydi, ama baz ynlerden de kiiler hsmlk balarn umursamamakta tereddt gstermiyorlard. Rekabete dayal byk servet birikimi ve gelien ticari hayat, cemaat balarnn gevemeye balad bireysellik eilimlerini besleyen faktrlerin banda geliyordu. Toplumda ba gsteren bireysellik eilimleri, ou zaman kiilerin kendi oymaklarna aykr tutum ve davranlar sergilemesine neden olmutu. Ebu Leheb, . Muhammede kar Haimoullarnn oundan farkl bir davran benimsemiti. Buna karlk ilk sahabe, oymaklarnn hatta ana babalarnn iddetli muhalefetine ramen Mslman oldular ve onlara kar savalarda bile Muhammedin yannda yer aldlar. Weber yle diyor : Din, hayatn glk ve adaletsizliine kktenci bir karlktr; glk ve adaletsizlikleri anlaml hale getirmeye alr ve bylece insanlar, sorunlarnn stesinden gelmeye ve

bunlarla karlatklarnda kendilerini gven ve emniyette klmaya muktedir klar. Dini dnce, esas itibariyle, hayatn tehlikelerle dolu oluunun ve belirsizliinin bir sonucu olarak ortaya kar. Belirsizlik, insanolunun belirli eyleri arzuladn, fakat arzularnn daima gereklemediini grmesi anlamna gelir. Bizim, olmasn gerektiini dndmz ile gerekte olan arasnda daima bir eliki vardr. Bu elikinin dourduu gerilim din grn kaynadr. ... Kt ekseriya baarl ve zenginken, iyi ve adalet daima yle deildir. Din bu tr gereklerin stesinden gelme teebbsdr; onun, tabiatst leme araclk etmesiyle maddi arzularn tatmin edilebileceine inanlr. ... Din, bylece, keyfilii aikr olan dnyay, anlaml ve dzenli grnme evirebilir. Din toplumsal bir bunalm ve kriz ortamnda, geleneksel inan ve yerleik toplumsal dzene kar, karizmatik bir din liderin nderliindeki bir tr tepki yahut protesto hareketleri eklinde doar. Kuran- Kerimin ezen-ezilen diyalektiine ynelik ok saydaki ikaz da bunun belirtisi dir. Muhammed Kuran ile bir taraftan bu atmalar dzene koyacak bir siyasi yapnn atsn kurarken, dier taraftan de nfusun geni bir kesimini oluturan ezilenlerden kendine destek bulmaya almtr. Sadakalar) Kendilerini Allah yolunda adayan fakirler iindir ki, onlar, yeryznde dolamaya g yetiremezler. ffetlerinden dolay bilmeyen onlar zengin sanr. (Ama) Sen onlar yzlerinden tanrsn. Yzszlk ederek insanlardan istemezler. Hayrdan her ne infak ederseniz, phesiz Allah onu bilir. (BAKARA SURES / 273) (Miras) Blme srasnda yaknlar, yetimler ve yoksullar da hazr olursa, onlar ondan rzklandrn ve onlara gzel (maruf) sz syleyin. (NSA SURES / 8) Sadakalar, -Allah'tan bir farz olarak- yalnzca fakirler, dknler, (zekat) iinde grevli olanlar, kalbleri sndrlacaklar, kleler, borlular, Allah yolunda (olanlar) ve yolda kalm(lar) iindir. Allah bilendir, hkm ve hikmet sahibidir. (TEVBE SURES / 60) Bu ayetlerin yan sra pek ok hadisin de yoksulluu ycelterek Muhammedin yoksullar ve ezilenler nezdinde kendine destek aradn da zikretmek gerekiyor : Cennetin kapsnda durup baktm. Bir de grdm ki, ieri girenlerin ou miskinlerdi (yoksullard). Zenginler ise hesap vermek iin alkonulmulard. Cehennemlik olduu kesinleenlerin de atee girmesi emrolunmutu. Mslim, Zikir, H.No: 93 Dnya ve dnyalklardan yz evir ki, Allah seni sevsin; halkn elinde olandan yz evir insanlar seni sevsin. bn Mce, Zhd, B.1. Muhcirin fakirleri, onlarn zenginlerinden cennete 500 sene nce girerler. Tirmiz, Zhd, B. 37 Yemein en kts zenginlerin davet edilip fakirlerin terk edildii velime yemeidir. bn Mce, Nikh, B. 25. Eer beni seviyorsan, o halde fakirlie kar kendine bir zrh hazrla. nk fakirlik, beni sevene yksekten inen bir selden daha abuk ular. Trmzi slamdan nce Arap kabileleri arasnda sk sk savalar meydana gelirdi. Bu savalarda yorulan ve bir hayli kayba urayan Araplar dinlenmek ve yeniden toparlanmak iin savalara ara verme ihtiyac duyarlard. Ktlk yapmann ve kan dkmenin haram olduu Zilkade, Zilhicce, Muharrem ve Receb aylarnda savalara ara verirlerdi. Bu aylardan ilk birbiri peine gelen hac ve ticaret aylaryd. Bu aylarda btn mrikler Mekkeye akn eder, hem hac ibadetlerini yerine getirir ve hem de kurulan Pazar ve panayrlarda mallarn satar, alacaklarn alr ve evlerine dnerlerdi. Din ve ekonomik bir renk tayan bu aylarda savamak haramd. Receb aynda da durum aynyd. Her trl dmanl k ve mcadeleden el ekilmesi gereken, ktlk yapmann ve kan dkmenin yasak olduu bu haram aylarda sava yaplrsa bu savalara da Ficar savalar denilirdi. Ficar szlkte azmak, haktan ayrlmak, gnaha dalmak, yemininde ve sznde yalanc kmak anlamlarna gelir. Cahiliye dneminde drt byk Ficar savann cereyan ettii bilinmektedir. Bunlarn sonuncusu birbirleri ile mttefik Kurey-Kinane ile Kays-Aylan kabileleri arasnda cereyan etmitir. Kurey-Kinane ittifaknn komutan Peygamberin amcas Zbeyir bin Abdlmuttalip idi. Peygamber de bu savaa amcalarnn safnda katld, fakat fiil olarak savamad. Bu srada Onun ondrt, onbe, onyedi veya yirmi yalarnda olduu nakledilmektedir. Kar taraftan atlan oklar kalkanla karlayp toplayar ak

amcalarna vermekle yetinirdi. Bu sava Mekkede bir kaos ve babozukluk ortam meydana getirdi. nsanlar birbirlerinin ve zellikle de yabanclarn hukukunu gzetmez oldular. Mekkenin despotlar hac ve ticaret iin ehre gelen zayf ve gsz kimselere hakszlk yapmaya baladlar.

3-Emin ve gvenilir bir ticaret yolunun ve bunun korunmasnn gerekirlii :

Tarm, daha ok gneyde, douda ve Hicazn o gnk adyla Yesrib (Medine), Hayber, Tif ve Vadilkura gibi vahalarnda yaygn iken, Mekkeliler Akdeniz ve Hint Okyanusu arasnda ticaret yapmaktadrlar. Bu kapsamda altn madeninden baharat, fildii, deerli elbiseler ve Taiften gtrdkleri kuru zm gibi gdalara kadar hemen her maln ticareti yaplmaktadr. Bu ynyle cahiliye dneminde Mekke byk bir ticaret merkezi olmutur. Nitekim yaknlarnda kurulan Ukaz, Micenne ve Zulmecaz panayrlar da bunu gstermektedir Mekkelilerin ticarete ynelmesinde Mekkenin corafi konumu yannda toprak yaps ve bitki rts ynnden ziraat ve hayvanclk yapmaya uygun olmamas da etkili olmutur. Ortaa boyunca en yaygn geim vastalarndan olan ziraat ve hayvanclk bu blgede ar derecedeki scaklk ve su yetersizlii nedeniyle yaplamyordu. Bu durumda blge insanlar iin baka geim vastalarna ynelmekten baka are kalmyordu. Dolaysyla Mekkelilerin ticarete ynelmeleri doal artlarn bir sonucu olarak yaamlarn devam ettirmeleri iin hayati neme sahipti. Kusay, Mekke'ye toplad kavmini bir iskna da tabi tuttu. O, Kurey kabilesini Mekked e iskna tabi tutarken bir plan dhilinde hareket etti. Kureyin zenginlerini, soylularn ve yakn akrabalarn Mekkenin en merkezi yerine yerletirirken, zenginlik ve stat bakmndan daha geride olan kabileleri ise Mekke vadisinin dna yerletirdi. Malup Huzallar ise ehirden uzaklatrd ve onlarn civar blgelerde oturmalarna izin verdi. Kureyin ekonomik karlarna hizmet eden ve zellikle bunun iin kurulduu anlalan messeselerden birisi Drun-Nedvedir. Aslen Mekke ehir Devleti senatosu veya meclisi konumunda olmakla beraber ekonomik icraat itibaryla gnmzdeki devlet planlama tekilat veya ticaret odalarnn icra ettii baz fonksiyonlar yerine getiren bu messese, Mekke ehir Devletinin ticari aristokrasisinin meveret merkezi konumunda idi. Kureyin ticari dehalar burada toplanp kervan ticaretiyle ilgili meseleleri grr ve durum deerlendirmesinde bulunarak, alternatifleri gzden geirirdi.11 htimaller tartlmakszn hibir kervan ya da kafile sefere gnderilmezdi. ( bn i Said ) 40 yan aan her vatanda buraya gelip ehirle ilgili ilerin mzakeresi hususunda fikrini syleyebilirdi Kusay tarafndan ihdas edilen bu grevlerden zellikle haclarn doyurulmas (Rifde) ve su ihtiyalarnn giderilmesi (Sikye), dini olmann yannda Kurey ve Kusayn siyasi ve ticari menfaatlerine de hizmet etmitir. Kurnda Kurey veya el-lf isimli surede gayet veciz ve nemiyle mtenasip bir surette yerini alan lf: ahid, antlama ve talebe binaen verilen beraat demek olu p hassaten Mekke asilleri ile komu devletlerin bakanlar arasnda akdedilen antlamalar ifade etmektedir. Kurey ( 108 1-4 ) Him ve kardeleri, blgelerinde bulunan kabileler ve lkelere seyahatler dzenleyerek serbest ticaret yapabilmek iin antlamalar yaptlar. lf sonucu yaplan antlamalarla Kureyliler, senenin drt mevsiminde mal alm ve satm iin diledikleri lkelere tekrar izin almakszn gidip gelebilme imtiyazn elde ettiler. Buna karlk da onlara serbest ticaret izni veren kabile ve lkelerin mallarn komisyon almadan satarak elde edilen krlarn tamamn mal sahiplerine vereceklerdi. Antlamaya raz olan kabile ve lkeler, Mekkelilerin kendi rettikleri veya satn yaptklar mallar aracsz, dorudan onlardan aldklar iin daha ucuza temin etmi olacaklard. Bylece bir yandan bu kabileler ticaret yolculuklarnn zorluklarndan kurtulup oturduklar yerde kazan salarken dier yandan Kureyin d ticaretini gvence altna alm olacaklard. Arap kabileleriyle yaplan bu antlamalar, karlkl yardm ve koruma mkellefiyetleri getirmeyip, aksine o gne kadar bilinmeyen bir usul olan mterek ticari karlar esasna dayanyordu. Zira bu ibirlii neticesinde daha istikrarl krlara nail olacaklar gibi Mekkeye korkusuzca girecekler ve itibar greceklerdi. Ebrehe'nin hezimetinin bir takdiri ilhi olduunu dnen Araplar, Harem -i erife ve hac ibadetine grlmemi bir ihtimam gstermeye baladlar. Mekke'nin bu zaferi, Ka'be'ye olduka nemli bir itibar kazandrd. Bunun sonucunda Kurey, 'ehlullah' olarak kabul edildi. Bu prestijden yararlanan Kurey, mehur hums messesesini kurdu. Sadece Mekke sakinleriyle en yakn mttefiklerinin ye olduu (bn Habib, el-Munammak, s. 127) bu messesenin, temelindeki iktisd etkeni gsteren en nemli bir

zellii vard: Buna gre Kurey, (kutsiyetini muhafaza kastyla) ehre dardan yiyecek ve giyecek sokamayacaklarn ileri srerek, hums kapsamna girmeyen haclar, tccarlar Mekke'ye yiyecek ve giyeceklerini almaya zorluyordu. Tabiatyla tccarn lehine ileyen bu mekanizma, Mekke ekonomisini glendiriyordu. Bu nedenle hums messesesinin ekonomik nemi bariz olup din kisvesine brndrlmesi, pek artc deildir. Tamamen ticarete ve kervancla bal olan kabile ekonomilerinde en temel olan meselenin kervanlarn gvenliinin salanmas olduu ortadadr. Bu yzden her eyden evvel bu gvenliin salanmas iin salam bir tekilat kurulmas gerekiyordu.

B-znel artlar :
znel artlar derken Muhammedin bir lider olmas iin, lider olarak ortaya kabilmesi iin oluan nedenlerin bir sralamasn yapmaya alacam :

1- Muttalipoullarnn egemenliklerinin ve nemlerinin azalmas , egemenliin Haimoullarndan meyyeoullarna gemesi :

Abdems erken bir dnemde Mekke'de lnce onun ifa ettii Kyde grevini, olu meyye b. Abdiems stlendi. meyye akrabalar ve yaknlar ok olan zengin bir kiiydi. Belki de bu durumuna gvenerek amcas Haim b. Abdimenaf ile anlamazla dm, onunla rekabete girimitir. Fakat o, bu mcadeleyi kaybetmi ve yaklak olarak on yl am'da ikamet etmitir. Tarihte bylece Muhammed 'in dedesinin babas olan Haim ile, Eb Sfyan'n dedesi meyye arasnda ilk dmanlk balam oluyordu. Zengin ve geni bir nfuza sahip olan meyye, am'dan Mekke'ye dndkten sonra da eski mevkiini korumutur.meyy in lmnden sonra onun yerini Harb almtr. Abdems oullarnn lideri olan Harb, Haim b. Abddulmuttalib'in yakn dostu ve nedimi idi. Ancak Abdulmuttalib, Yahudi bir kimseyi ldrmesinden dolay Harb'den maktuln diyeti olan yz deveyi alp, onun amcaoluna vermesine kadar kendisi ile ilikisini kesmitir. Byle bir olay da muhtemelen Haim oullar ile meyye oullarnn arasnn daha da almasna neden olmutur. Anlald zere, Mekkede en gl olanlar, eitli sebeplerle, srekli deiiyordu. 570lerde Kbeyi tahrip etmeye gelen Ebrehe komutasndaki Fil ordusunun karsna kan Kureylilerin banda, Muhammedin dedesi Abdulmuttalibin szc olarak bulunuu, o sralarda Mekke ynetiminde Muttaliboullarnn etkili olduunu gstermektedir. Daha sonraki yllarda en gl iki boy olarak Abdems ile Mahzumoullarnn ad gemektedir. Utbe ve kardei eybe, Abduemsin bir blmnden sorumluydular. Benu Umeyyenin bana, Utbenin kz Hindle evlenen Ebu Sfyan gemiti. Muhammedin genlik yllarnda, Ubu Sfyan, oymann itibarna paralel olarak Mekkenin siyasetini elinde tutuyordu. ahsi nfuz ve gayretiyle Haimoullarnn mevkisini ykselten Abdulmuttalibden sonra oyman nfuzu olduka azalmt. nk oullarndan Ebu Talib zengin deildi. Abbas zengin olmasna ramen srekli Mekkede kalmyordu. Ebu Leheb ise ahlksz bir kimse olarak nlenmiti. Bu durum ve Muttalipoullarnn d Muhammedin soyundan gelen ve eskiden kendileri ne ait olan otoriteyi tekrar ele geirmek iin bir eylem planlamasna sebep olabilirdi.

2-Muhammedin Hatice ile evlenmesi ve Haticenin etkisi :

Muhammed Hatice ile evlenene kadar sradan biri idi, zengin deildi, kervanlar gtrr ve ticaret yapard. Bir rivayete gre Haticenin sadece ticaret yapt mallarn 80 bin deve tayordu. Drt yz hizmeti onun ticaret ve sair ilerini yrtmekle grevliydi. Hatice ile evlendikten sonra ihtiyac olan maddi gce ve Mekke ierisindeki saygnla kavutu. Muhammedin peygamberliinde en byk desteinin Hatice olduu anlalyor, hatta bizzat bu eylemin planlayclarndan biridir. Nitekim bir slami sitede yle anlatlyor : O sralarda ortalama elli- elli be yalarndayd ve Mekkeye gidenler bilir, klmas yarm saat sren

Hra Dana yemek gtrmek maksadyla kar, maarann nne yemek kaplarn koyar daha sonra gidiyor gibi yapar ve koup bir tan ardna gizlenir, bazen iki bazen gn, a susuz bir halde maarann azna doru ona bir zarar gelmesin diye beklerdi. Onu himaye etmeyi kendine grev edinmiti. Bir gn Cebrail gelip EY MUHAMMED HATCE BURADA dedi. Peygamberimiz EVET BLYORUM deyince Cebrail (a.s) HAYIR O HEP BURADA H GTMYOR K eklinde cevap verdi. Belki einin yolunu beklerken dam zerinde ya da bahede Ona yakt trkleri ve iirleri Peygamberimiz hi duymad, ama bu bekleyii Allah Ona duyurdu. Grldg gibi Hirada da Hatice Muhammedin yanndadr, ilk vahyini alnca ona koar. Cebrailin gelip gelmediini onun sayesinde anlar. Haticenin amcas Varaka ise onlarn en byk destekileri ve akl hocalardr. Kurey kabilesinin lideri olabilmek iin aranan vasflardan bir tanesinin de varlkl olmak olduundan yukardaki satrlarda bahsetmitim. Muhammed Hatice sayesinde bu saygnla kavutu ve sz daha da dinlenir oldu. Mahzum oullar semtinde es-Sib b. Ebi's-Sib ars vard; blmlerin birinde, Peygamber'in ve esSib'in mallar depolanmaktayd. es-Sib, Peygamberle ortak idi. e-eybn'ye gre, onlar deri ticareti yapmlard. Belzr'nin kaydettii bir rivayete gre ise Peygamber, Eb Sfyan tarafndan Suriye'den getirilen baz mallara ileride gelir salamak iin para yatrmtr. Bu rivayetlerden Peygamberin Mekkenin lideri Ebu Sfyan ile birlikte ticarete girecek kadar bydn grebilmek mmkn. Ona bu saygnl kazandran ise Haticenin varl idi. Nitekim Hatice Muhammed zerinde o kadar etkindi ki Allah bile ona selam yollayabiliyordu: Allahn Selam Yollad Kadn: Bu harika itenliin karl olarak Ona selam yollad. Peygamberimiz gelip, Cebrail (a.s)n ve Allahn sana selam var dediinde bu muhteem sevgi retmeni ayn zamanda zeksnn ve konuma kabiliyetinin doruunda bir cevap verdi: Cebrailin selamn alyorum, ama Rabbim zaten Selamdr, tm selamlar zaten Odur. diyordu. (http://sufizmveinsan.com/konuk/sevgiyi.html)

3-Yeni bir peygamber beklentisinin ok youn olmas :

Mekke o sralar yeni bir peygamber beklentisinde idi. Aslnda o yzyllar tm dnyada ticaret burjuvazisinin ekillendii, meta ekonomisinin gelitii zamanlardr. Tm lkelerde azgn bir smr ve sermaye birikimi grlr. Buna karn ezilen halkn yoksulluu ve buna bakaldrs ile ciddi snf atmalar ortaya kar. Halkn ezilmi ve yoksulluunun ideolojik olarak sonucu ise yeni bir kurtarc beklentisidir. Mekke de bu ortamdan nasibini almtr. Bu gerei eski Arap iirinde de takip edebilmemiz mmkndr : bu iirlerden bir tanesi de Kuss b. Side tarafndan Ukkaz Panayrnda sylenmitir : Ey insanlar!Allaha yemin ederim ki bunda ne bir hata var ne de yanl, Allah katnda bizim bu dinimizden daha hayrl olan bir din var. Onun gelmesi yaklaan bir elisi var, glgesi bamzn stne dt. Ona ulaan ve kendisine uyana mjdeler olsun. Ona muhalefet edene yazklar olsun. Geen alara ve hayatlarn gaflet iinde geiren milletlere yazklar olsun. Diyerek baz gerekleri daha nceden grdn itiraf etmitir. Kuss b. Side bu iirini okurken Muhammedin onu dinlemesi de ayr bir anlam tamaktadr. Ayrca gene peygamber beklentisi ile ilgili olarak Kuran yle demektedir : Yeminlerinin olanca gleriyle, kendilerine bir uyarc-korkutucu gelecek olsa, mmetlerinin herhangi birinden mutlaka daha doru olacaklarna dair, Allah'a and itiler. Ancak onlara bir uyarc -korkutucu geldiinde (bu,) nefretlerinden bakasn artrmad. Fatr 42 O dnemin tankl Muhammedin bu beklentiyi karlksz brakmamaya karar verdigini ok ak bir biimde bize kantlamaktadr.

4-Haniflerin ve dier tek tanrl dinlerin varl :

7. yy da Arap yarmadasnda zellikle Gneyde tek tanrl dinler mevcuttu. Mekkede ise Hristiyanln yan sra adna Hanifler denen ve tek tanr inancna bal olan kimseler bulunuyordu. Kys Bin Saide, Varaka Bin Nevfel, Abdullah Bin eh, Osman Bin Halis bu Haniflerin nde gelenleridir ve tabir caizse bir nevi slamiyetin kuruluunun gizli cemiyetini tekil etmilerdir. Varaka Bin Nevfel Haticenin amcazadesiydi ve Hristiyand. Tevrat ile ncil'i de iyiden iyiye incelemi ve Arapaya tercme etmiti. ok bilgili ve Filozof bir adamd. Dinler tarihini ok iyi biliyordu. O aratrmalar sonucunda puta tapcl brakp Hristiyanl kabul etmiti. Muhammedin en byk retmeni Varaka idi. Muhammed' de Ona sayg gsteriyordu. Varaka'y her zaman ziyaret ediyordu. O da Ona Tevrat batanbaa okudu. Ademden smail'e kadar btn Peygamberlerin menkbelerini anlatyordu. Musann dinini nasl kurduunu, sa'nn Hristiyanln da izah etti. Muhammedin ilk vahiyi aldn iddia ettii zaman Hatice ile birlikte bavurduu kii Varakadr ve gene rivayetlere gre Muhammein peygamberliini mjdeleyenlerden biri de Varakadr. Aada grlecei gibi Muhammedin peygamberliinin tasdikini ve ilann Varaka yapmaktadr. Hz. Muhammed peygamberliini bekler bir hal ald. ok gemeden Hz. Muhammed'e vahiyler gelmee balad. Maaraya ekiliyor ve halvete giriyordu. Orada kendisine gelen vahilerden korkuyordu. Bunlar ei Hz. Haticeye anlatt. Hz. Hatice de amcazadesi Varaka Bin Nevfel'e onlar bildirdi. O bu olay dikkatle dinledikten sonra: git, ein Muhammed'e syle korkmasn. Bu alametler O'nun ahir zaman Peygamberi olacan ispat ediyor. Dedikten sonra, bir de man zume okudu: "Hz. Muhammed, artk bir peygamberdir. Kendisine grnen Cebrail'le, Mikail'dir. Getirdikleri ise vahiydir. Hz. Muhammed'e inananlar Cennete girecekler, doru yoldan ayrlanlar ise cehennemde sosuz olarak yanacaklardr.". Hz. Hatice Varaka'nn yanndan dnerek Nevfel'in dediklerini aynen O'na bildirdi. Hz. Muhammed bu szlerden msterih oldu. Kendisine peygamberlik geldiinden dolay da sevindi. Buharinin naklettii hadis yledir : Bundan sonra Hadce (radiya'llhu anh) Hazret-i Resl-i Ekrem'i (salla'llhu aleyhi ve sellem) birlikte alp ammizdesi Veraka b. Nevfel b. Esed b. Abd'l-Uzz'ya gtrd. Bu zt, zamn- Chiliyyette dni Nasrniyyete dhil olmu bir kimse olup brnce yaz bilir ve ncil'den meiyyet -i lhiyye taallk ettii mikdrda teberi yazard. Veraka gzlerine am tr olmu bir pr-i fn idi. Hadce radiya'llhu anh Veraka'ya: "Amcam-olu, dinle de bak, kardeinin olu ne sylyor." dedi. Veraka: "Ne var kardeimin olu?" diye sorunca Reslu'llh salla'llhu aleyhi ve sellem grd eyleri kendisine ihbr etti. Bunun zerine Veraka dedi ki "Bu grdn, Allhu Tel'nn Ms (salla'llhu aleyhi ve sellem) ya tenzl ettii Nms (- Ekber)dr. (Yni Shib-i Srr- Vahiydir.) h keki senin da'vet gnlerinde gen olaydm. Kavmin seni karacaklar zaman keki ber-hayt olsam!". Bunun zerine Reslu'llh salla'llhu aleyhi ve sellem: "Onlar beni karacaklar m ki?" diye sordu. O da: "Evet. (zr) Senin gibi bir ey getirmi (yni vahiy tebli etmi) bir kimse yoktur ki dmanla uramasn. yed senin da'vet gnlerine yetiirsem sana son derecede yardm ederim." cevbn verdi. Ondan sonra ok gemedi. Veraka veft etti. (Ve o esnda) Fetret-i vahiy vuk' buldu (yni bir mddet iin vahiy inkta urad.)| Kys Bin Saide, Ukkaz Meydannda yle bir iir okumutu: Yemin ederim ki, Allah'n indinde bir din var ki, imdi bulunduumuz dinden daha sevgili ve Allah'n gelecek peygamberi vardr ki gelmesi pek yakndr. Glgesi bamzn stne geldi. Ne mutlu ol kimseye ki O 'na iman edip de O da O'na hidayet eyleye. Ve ol behdbahta ki O'na isyan ve muhalefet eyleye. Yazklar olsun, mrleri gafletle geen mmetlere Kys Bin Saide bu iiri okurken Muhammedin de onu dinledii rivayet edilir. Yllar sonra peygamberliini ilan ettikten sonra bir hadise gre yle demitir : Hz. Muhammed peygamber olduktan sonra bir gn yanndakiler: inizde Kys Bin Saide'yi tanyan var m? Diye sordu. Sonra da bu hitabeden baz paralar okudu. Daha birok eyler de syledi. Yine yanndakiler: Acaba onun satrlarndan aklnda kalanlar var m? dediler. O zaman Hz.Ebu Bekir : Ben biliyorum. Diyerek bu hitabeyi sonuna kadar okudu. Gene nemli Haniflerden bir tanesi Zeyd b. Amr b. Nufeyldir. Bir hadise gre Zeydin konumu yledir : Raslllahn Zeyd b. Amr b. Nufeylden bahsederken yle dedii bana rivayet edildi: O putlara ibadet

nedeniyle beni ayplayan ve byle yapmaktan nehyeden ilk insand. Mekkenin yukarsndaki yksek alanda Zeyd b. Amra uradmda Zeyd b. Hrise ile birlikte Taiften gelmitim. Dinlerini terk etmesi onu Kureyliler arasnda mehur etmiti (eharathu). O da aralarndan kp Mekkenin yksek blgesine yerlemiti. Gidip yanna oturdum. Beraberimde putlarmza kurbanlarmzdan bir torba et vard. Eti Zeyd b. Hrise tayordu. Eti kendisine takdim ettim. O vakit ben gen bir delikanlydm. Amcacm, bu yemekten yiyiniz dedim. O yeenim, bu putlarnza sunduunuz kurbanlarnzdandr deil mi diyerek mukabelede bulundu. Ben yle olduunu syleyince, Abdulmuttalibin kzlarna sormu olsaydn, benim bu kurbanlarn etlerinden asla yemediimi sana sylerlerdi, benim onlara hi ihtiyacm yok dedi. Ardndan onlar iyilik veya ktlk yapamayan batl eylerdir diyerek veya bu anlamda ifadeler sarf ederek, beni ve putlara ibadet edip onlara kurban kesenleri ayplad. Raslllah ekledi: Bu bilgiden sonra, Allah beni risaletiyle ereflendirinceye kadar onlarn bir putuna asla el srmedim ve onlara kurban kesmedim. Bu hadisten grlecei gibi Muhammed putlara kurban sunulamayaca ve bilgisini Allahtan deil bu retmenlerinden almtr. Gene retmenlerinin onu inzivasnda bile yalnz brakmadklar anlalyor: bn Dureydden kaydedilmi bir rivayete gre ; Vahiy almadan nce Peygambere yalnzlk sevdirildi ve Mekke dalar oyuklarnda ikamet etti. O (Peygamber) dedi ki: O da kendisini dnyadan tecrid ettiinde Zeyd b. Amr oyuklardan birisinde grdm. Gene bu haniflerden nl air meyye b. Ebs-Salt n Muhammede ok yakn oldugu bilinir. Olduka bilgili bir kiidir ama slami rivayetlere gre Muhammed peygamberliini ilan edince ok ard ve ona cephe ald sylenir, kendisinin peygamberlik bekledii rivayet edilir. Esas ilgin olan bu Haniflerden hibirinin slamiyeti kabul etmediidir. Varaka Hrstiyan olarak lmtr, Abdullah b. Cah nce Mslman olmu, Habeistan hicreti srasnda Hristiyanl kabul etmitir, Osman b. Huveyris Rum meliki Kayserin yanna giderek Hristiyanlat, Zeydi Mekkeliler srgn ettiler ve hanif olarak g etti, meyye ise Muhammedin peygamberliine kar karak Allahn dman (aduvvullah) sayld. gretinin kurulmasnda ve Muhammedin eitimi de byk katk ve nemi olan bu ahslarn slami devlet kurulmasna pek de bir katklar olmad grlyor. Aslnda ilikiler ve sonu gz nne alndnda Muhammedin bu ustalarn tezgahnda egitim grd, fakat daha sonra amacnn farkllaarak onlardan ayrld anlalyor. Bu Hanifler muhtemeldir ki aralarnda dini bir toplum oluturmaktaydlar ve ilk balarda da Hatice kanalyla Muhammedi de aralarna alarak yetitirmilerdi, fakat daha sonra Muhammed neden bu beklenen peygamber ben olmayaym diye sormu olmal ve bunun desteini de sahabilerinde bulmu olmaldr.

5-Sahabiler :
slam devletinin kuruluu esnasnda 10 kii var ki bunlar devletin ilk kurucular ve yaamlarnda cennetle mjdelenmilerdir. Bu sahabiler ilk Mslman olanlardr, her biri genellikle ayr kabilelere mensupturlar, hemen hepsi zengindirler ve slamiyetten sonra daha da zenginlemilerdir, drt tanesi devlet bakanl yapm dierleri de ura ierisinde yer alarak halife seiminde tayin edici olmular ve Mekke toplumu esnasnda mevkileri asndan nemli ve insanlar etkileyebilecek konumdadrlar. imdi bunlar ksaca bir gzden geirelim. Aagdaki bilgiler http://www.sevde.de/Sahabeler/Sahabeler.htmSitesinden zetlenmitir. EBUBEKR : Teymoullar kabilesinden. Muhammed ile yat ve arkada. Mekke'nin ileri gelenlerinden olup Araplarn nesep ve ahbr ilimlerinde mehur olmutur. Kuma ve elbise ticaretiyle megul olurdu; sermayesi krk bin dirhemdi ki, bunun byk bir ksmn slm iin harcamtr. Raslullah'a iman eden Eb Bekir (r.a.) slm davetiliine balam, Osman b. Af fn, Zbeyr b. Avvm, Abdurrahman b. Avf, Sa'd b. Eb Vakkas ve Talha b. Ubeydullah gibi slm'n ycelmesinde byk emekleri olan ilk Mslmanlarn bir ou slm' onun davetiyle kabul etmilerdi. Umumi ve hususi olan nemli ilerde ashabyla mavere eden Peygamber (s.a.s.) baz hususlarda zellikle Eb Bekir'e danrd. (bn Haldun, Mukaddime, 206). Araplar ona "Peygamber'in veziri" derlerdi. Teymoullar kabilesi Mekke'de nemli bir yere sahipti. Ticaretle urayorlar, toplumsal temaslar ve geni k ltrllkleri ile

tannyorlard. Hz. Eb Bekir'in babas Mekke erafndand. Hz. Eb Bekir, chiliye dneminde de gzel ahlk ile tnnan, sevilen bir kii idi. Mekke'de "enak" diye bilinen kan diyeti ve kefalet denmesi ilerinin yrtlmesiyle grevliydi. Muhammed (s.a.s.) ile byk bir dostluklar vard. Sk sk buluur, Allah'n birlii, Mekke mriklerinin durumu ve ticaret gibi konularda mavere ederlerdi. MER: 584 te doguyor. Kurey'in Adiy boyuna mensup olup, annesi, Ebu Cehil'in kardei veya amcasnn kz olan Hanteme'dir . Ancak kklnde, babasna ait srlere obanlk ettii, sonra da ticarete balad bilinmektedir. O, Suriye taraflarna giden ticaret kervanlarna itirak etmekteydi (H. brahim Hasan, Tarihul-slm, Msr 1979, I, 210). Cahiliyye dneminde Mekke eraf arasnda yer almakta olup, Mekke ehir devletinin sifare (elilik) grevi onun elindeydi. Bir sava kmas durumunda kar tarafa eli olarak mer gnderilir ve dnnde onun verdii bilgi ve grlere gre hareket edilirdi. Ayrca kabileler arasnda kan anlamazlklarn zmnde etkin rol alr ve verdii kararlar balayclk vasf tard (Suyt, Tarihul-Hulef, Beyrut 1986, 123; sdl-be, IV, 146).mer (r.a), risaletin altnc ylnda mslman olmutur. O, iman edenlerin arasna katld zaman mslmanlarn says yetmi seksen kii kadard (bn Sa'd, ayn yer).Taber'nin bn Abbas'tan tahric ettii bir hadise gre, mslmanln ilk iln eden kimse Hz. mer (r.a) olmutur (Suyt, a.g.e.,129 mer (r.a), Medine dnemi boyunca slamn yceliini etkileyen btn olaylara aktif olarak itirak etmitir. Resulullah (s.a.s)'n nemli kararlar alaca zaman grlerine bavurduu kimselerin banda mer (r.a) gelir. Onun ileri srd grler o kadar isabetliydi ki; baz ayetler onun daha nce iaret ettiine uygun olarak nazil oluyordu. Resulullah (s.a.s) onun bu durumunu u szyle ifade etmekteydi: "Allah, hakk mer'in dili ve kalbi zere kld" (sdl-be, IV, 151). OSMAN: Muhammed peygamber olduu zaman 34 yanda. meyyoullarndan ve Ebubekirin yakn arkada. Zengin, Bir Yahudi nin mlkiyetinde olan Rume kuyusunu yirmi bin dirheme satn alarak btn mslmanlarn istifadesine sunmutu. Muhammedin nce birinci, lnce ikinci kz ile evleniyor. Sonra o da lyor. Rukayye ve mm Glsm. Ashabn en zenginlerinden biri olmas, onun slma ve Mslmanlara herkesten ok maddi yardmda bulunmasn salad. Bilhassa kfirler zerine sefere kan ordularn tehiz edilmesinde ar derecede cmert davrand grlmek tedir. Tarihiler onun Cey'ul-Usra diye adlandrlan Tebk seferine kacak ordunun tehiz edilmesine yapt katky vgyle zikretmektedirler. O, bu ordunun yaklak te birini tek bana tehiz etmitir. Asker saysnn otuz bin kii olduu gz nne alnrsa bu meblan bykl rahata anlalr. Yapt yardmn dkm yledir: Gerekli takmlaryla birlikte dokuz yz elli deve ve yz at, bunlarn svarilerinin tehizat, on bin dinar nakit para. AL: Muhammedin amcaoglu ve damad. Onu nemli klan Muhammedin kendi soyundan olmas dolaysyla gvenilir olmas. 10 yanda daha bir ocuk iken slamiyeti kabul ediyor. Ancak daha sonraki ve ball neticesinde devlet kurucular arasnda yer alyor, bylece de cennetle mjdeleniyor : Resul-u Ekrem, en yakn akrabasn uyarmak ve hakk tebli etmek hususunda Allah'u Tel'dan emir alnca onlar Safa tepesinde toplayp ilh emirleri tebli edince, Kurey mrikleri onunla alay etmiti. kinci toplanty yapmasn Hz. Ali (r.a.)'ye brakt, Ali de bir ziyafet hazrlayarak Hasimoullarn davet etti. Resulullah yemekten sonra: "Ey Abdlmuttaliboullar, ben zellikle size ve btn insanlara gnderilmi bulunuyorum. inizden hanginiz benim kardeim ve dostum olarak bana bey'at edecek" dedi. Yalnz Ali (r.a.) kalkt ve orada Resulullah'a onun istedii szlerle bey'at etti. Bunun zerine Resul-u Ekrem, "Kardeimsin ve vezirimsin " diyerek Hz. Ali'yi taltif etti. Muhammed byk ihtimalle Aliyi kendi yerine hazrlyordu. Hicretin 9 ylnda "Berae Suresi" nazil oldu. Bu sure Allah ve Resulnn mriklerden beri olduunu bildirerek balayp, onlarla yaplan anlamalarn feshedileceini haber vermekte idi. Onda ayrca, kendileriyle anlama yaplanlarn ve bu anlamalarna sadk kalanlarn emniyet iinde olacaklar, anlama yaplmayanlarla anlamalarn bozanlara ise drt ay sre tannp ondan sonra iman etmemi her kim varsa kendileriyle savalaca belirtiliyordu. Surenin nazil olmas zeri ne ashaptan: Ey Allah'n Rasul bu ayetleri Ebu Bekr'e bildirseniz de o insanlara duyursa!, diyenlere kar Hz. Peygamber: Bu (ayetleri) benden veya ehli beytimden olan bir kimseden bakas benim adma tebli edemez buyurdu ve Hz. Ali'yi bu ayetleri haclara duyurmakla grevlendirdi. Hlbuki bu srada Hac emiri Ebubekirdi. Gene Muhammed lm deinde vasiyet yazdrmak istemi fakat mer buna engel olmutu. SA'D B. EB VAKKAAS: Malik b. Vuheyb b. Abdi Menaf b. Zhre. Babas Malik b. Vuheyb'dir. Malik'in knyesi Eb Vakkas olup, Sa'd bu knyeye nisbetle bn Eb Vakkas olarak arlrd. Raslllah

(s.a.s)'in annesi Zuhreoullarndan olduu iin, anne tarafndan da nesebi Raslllah (s.a.s) ile birlemektedir. Sa'd'n annesi Hamene binti Sfyan b. meyye'dir. Sa'd (r.a), ilk iman edenlerden biridir. Kendisinden yaplan rivayetlere gre o slam nc kabul eden kimsedir. Ancak, Hz. Hatice, Hz. Ebu Bekr, Hz. Ali ve Zeyd b. Harise'den sonra Mslman olmusa beinci Mslman olmu oluyor. Sa'd (r.a), mslman olduu gn henz namazn farz klnmam olduunu ve o zaman on yedi yanda bulunduunu sylemektedir (bn Sa'd, Tabaktl-Kbr, Beyrut (t.y), III, 139). Sa'd (r.a), hakknda ayet nazil olan sahabilerden biri olma erefine de sahiptir. O, "Benim hakkmda drt ayet nazil olmutur" (Mslim, Fedailu's-Sahabe, 5) demektedir. Bu yetlerden bir tanesi, Mekkeli mriklerin Raslllah (s.a.s)'den yanndaki, ona iman etmi gsz kimseleri kovmasn istemeleri zerine nazil olan, Allah rzasn dileyerek akam sabah ona dua eden kimseleri kovma" ayetidir (el Enam, 6/52; Mslim, Fedailu's-Sahabe, 5; dier yetler unlardr: el-Enfal, 8/1; Lokman, 31/15; elMaide, 5/9). Sa'd (r.a), sekiz evlilik yapm olup; bu evliliklerinde, on yedisi kz, on yedisi de erkek olmak zere otuz drt ocua sahip olmutu (Asr- Saadet, I, 441). Vakkas Zhreoullarndan. letinin banda slamiyetten nce Arap Yarmadasndaki kabile yaps hakknda geni bir zet vermitim. O zette dikkat edilirse Abdumenf, Zhre, Teym ve Esedoullarnn Mutayyebn (temizlenmiler) adl bir pakt kurduklar belirtilmekteydi. Mekke toplumunun arlkl olarak bu pakttan olutuunu sylemek mmkndr, o halde Muhammedin ilk olarak yapaca bu paktn birliini korumak olmalyd. O da tam da byle yapt. lk Mslman olmaktan baka hibir zellii olmayan bu yaamlarnda cennetle mjdelenen sahabelerin her birisinin zelliklerinden bir tanesi bu pakt oluturan soylarn nde gelen insanlarndan olumalardr. Sa'd B. Ebi Vakkas ile Abdurrahman bn Avf Zhreoullarndan Ebubekir ile Talha Osman Muhammed, Ali Zbeyr Ebu Ubeyde B. el-Cerrah Zeyd mer Teym oullarndan meyoullarndan Haimoullarndan Esedoullarndan Fihroullar'ndan Babas Muhammedin retmeni Adiyoullarndan

Grld gibi bu sahabelerin birletii temel ile mutayebbinlerin birletii temel ortak gibi grnyor. ncelikle gemite kurulan bir ittifak temelini bozmamak ve ilk birletirici admlar, ilk siyasi admlar bu temelde atmak. Sahabeleri ilk rgtleyenin Ebubekir olduu tm kaynaklarda ittifakla belirtilen bir husus. O halde yle bir senaryonun gerekleme ihtimali kuvvetle muhtemeldir : Muhammed uzun bir sre Haniflerden din eitimi alr ve var olan tek tanrl dinlerin gemileri ile ilgili bilgileri renir. Hanif ad verilenler byk ihtimalle Hristiyanla yakn bir tarikat eklindedirler. Muhammed ile Ebubekir ok yakn arkadatrlar ve gidiattan memnun deildirler. Muhammed eski hanif tarikatndan ayrlarak Varaka nn da desteiyle peygamberlie soyunur ve yeni dinin ilk ayetlerini sylemeye balar. Bu arada Ebubekir de her kabilenin nde gelen kimseleriyle temasa geer ve onlar yeni ekirdee kazandrr. Bu kiiler ileride kurulacak yeni devletin ekirdek kadrolarn tekil ederler ve gerek Ali ile olan ortak ynetim tartmalarnda, gerek edindikleri servetle, gerek k endileriyle ilgili ayetler inmesiyle de farkllklar ileride belirginleir. Ve yaamlarnda cennetle mjdelenirler. Aslnda yaptklar iler ve ektikleri eziyet ilk Mslmanlardan olan Bilali Habeiden fazla deildir. Ama bu mjde onlarn kurucu ye olduklarn belirlemek iin yeterlidir. lk 6 sene saylar 70-80 kiiyi gemez. Burada da merin devreye girdiini gryoruz. mer Mtabeyyinler harici bir isimdir ve soyu Kusay ncesi eski bir kabileye dayanmaktadr, ancak etkisi oktur ve Mslman olduunu resmen ilk aklayan kiidir. Bundan sonra da slam tarihi boyunca sk sk Muhammedi ynlendirdiine tank oluruz.

6-Peygamberin otoritesinin kaynaklar :

Peygamber bir devlet kurabilmek iin siyasi gce ihtiya duyuyordu. Yayd din ile bu otoriteyi mutlak hale getirdi ve Allaha dayandrd. slam dinine iman eden hi kimse onu Allahn elisi olarak

tanyacandan otoritesine kar kmas mmkn deildi. Dini devletin temellerini mutlak otoriteye dayandrana kadar ise kabile ve soy yaknlndan kaynaklanan, nder olmaktan kaynaklanan, akrabalktan ve yoldalktan kaynaklanan otoritesini kulland. Siyasi olarak glendike otoritenin kaynaklar askeri gc oldu. Askeri gc kullanmaktan hi bir zaman ekinmedi. Ancak tm bunlarn yeterli olamayaca zaman insanlara ya cennet vaat etti, bu dnya iin de ganimetler tesisi etti. Nitekim peygamberden sonra Osman zamannda fetihler sona erip de ganimet ak durduu zaman Kufe de mlk paylam sonucunda isyanlar km ve bunun sonucunda Osman ldrlmtr. Her ne kadar kurucu ideolojiyi din ve kutsallk ekseni zerine yerletirmi olsa da yaayan bir kimsenin kutsal olduu ya da mr ierisinde Allahtan vahiy geldiinin kabul pek de kolay bir ey olmasa gerektir. Temelini att devlet ise o lr lmez iktidar paylamlarna sahne olmu ve hkm altna ald kabileler isyan etmilerdir. Ebubekirin iktidar srasnda her yerde ortaya kan Ridde savalar bunun bariz bir aklamasdr. Muhammedin ve dininin kutsallnn yaygnlamas ve onun isminin bir mucize ve uhreviyet perdesi ile rtlmesi onun lmn takip eden yzyl ierisinde kulaktan kulaa yaygnlatrlarak, inanmaya eilimli cahil halkta bir efsane perdesi altnda ekillendirilmitir. Doumu ve doum tarihi ile ilgili bir kesinlik bile yoktur : Fil ylnda, Rebilevvel aynn on ikisinde Pazartesi gn domutur diyenlerin yannda, Fil olaynn yirmi nc ylnn Ramazan aynn on ikisi olan Pazartesi gn domutur diyenler de olmutur. Baka rivayetlerde ise 20 Nisanda, Zlkarneyn takvimine gre 822 ylnda doduunu syleyenler de vardr. Ayrca Reslullah, Ukaz ylnda yirmi yandayd. Ficar sava da Fil olayndan yirmi yl sonra oldu. Kbe binasnn onarm da Ukaz ylndan on be yl sonra oldu. Bundan be yl sonra da Muhammede peygamberlik verildi diyenler ya da, Ukaz olay, Fil olayndan on be yl sonra olmutur. Ondan on yl sonra Kbe binas yeniden yapld. Aradan on be yl getikten sonra da Muhammede peygamberlik verildi; ya da Fil olay, Muhammedin doumundan on yl nce olmutur veya Hz.Peygamber Fil olayndan otuz yl sonra, yahut Reslullah, Fil olayndan on be yl nce domutur gibi deiik rivayetler de vardr. Bir baka rivayette ise, Reslullah Fil ylnda dodu. On be yl sonra Ukaz sava oldu. Fil olaynn yirmi beinci ylnn banda Kbe yeniden yapld. Krknc yln banda da Reslullaha peygamberlik geldi denilmektedir. bn Kesir, el Bidaye ven-Nihaye Byk slm Tarihi II, eviren: Mehmet Keskin, stanbul 1994, Doumu hakknda net bir tarih bile olmayan peygamberin doumundan itibaren mucizelerin olduu ise bir kutsallk ve din yaratmak iin gereken rivayetin oluturulmas iin Smer ehir devletlerinden beri sregelen bir yntem olduu son derece ak olmas gerekir. imdi bu kutsallklarn bazlarna gz atalm : Muhammedin annesi Amine henz hamileyken ryasnda, Sen insanlarn en hayrlsna hamile oldun. Onu dnyaya getirdiinde her hasedcinin errinden korunmas iin bir ve tek olana snrm de, adn Ahmed veya Muhammed koy diyen bir sesle uyanmt. bn Hiam, es -Sre I, Yakubiden gelen rivayetlerde de, peygamberin doduu gece baz olaanst olaylar meydana gelmi ve Kisrann sarayndan on drt bur atrdayarak yklm, ranllarn bin yldan beri yanan ateleri snm, Semave vadisi tap, sular altnda kalm ve Save gl kurumutur. Yakubi, Tarih II, 5 -6 Yine Hz. Muhammedin doduu gece putlar, yerlerinden sarslp yz st yere dmlerdir. Habe kral Nec, baz olaanst durumlara tank olmu ve Hz.Muhammedin doumu ile birlikte bir nur ortaya karak am saraylarn onlara gstermitir. Hz.Muhammedin kendisi ise ban ge kaldrm diz st km gibi bir durumda domu ve zerine kapatlan mlek ikiye blnmtr. Ayrca doduu evde bir nur grlm, gklerdeki yldzlar o eve yaklamlar ve buna benzer olaanst olaylar grlmtr. bn Kesir age Baka bir rivayette ise, Hz. Muhammed doduu zaman beraberinde bir de nur km ve bu nur ona, dou ile bat arasn batanbaa aydnlatp gstermitir. Baka bir rivayete gre de, Hz.Muhammed doarken birlikte kan nur am saraylarn ve caddelerini aydnlatm ve hatta Busradaki develerin boyunlar bile o aydnlkta grlmtr. Doduu evde ise her nereye baklrsa oras nur olmu ve yldzlara bakanlar yldzlarn zerlerine deceklerini sanmlardr. Bir baka rivayette ise, Hz. Muhammed doarken beraberinde kan nurun aydnl ile Bizans saraylar grlmtr. Hz. Muhammed beikte iken parmayla aya iaret ederek anlalmaz eyler sylemi ve ay da onun gsterdii yne ynelmi, ay ile konumu, ay da onunla konumu ve alamamas iin onu

avutmutur. Arn altnda secde ederken onun sesini iitmitir. bn Kesir age Mekkeye yerleip ticaret yapan Yahudinin biri, Hz. Muhammedin doduu gece Kurey toplumuna, Ey Kure bu gece bir ocuunuz oldu mu? diye sormu, onlarn, bilmiyoruz demeleri zerine Eer byle bir doum olmamsa mesele yok. Bana bakn ve syleyeceklerimi iyice kafanza koyun. Bu gece doan ocuk, bu son mmetin peygamberi olacaktr. ki omuzu arasnda, at yelesi gibi pe pee tyleri olan bir belirti vardr. ki gece st emmeyecektir. nk cinlerden bir ifrit, parman onun azna koyup st emmesini engelleyecektir. demitir. Bundan sonra Abdlmuttalibin olu Abdullahn bir olu olduunu ve adnn da Muhammed konduunu renen bir ksm Kureyli, durumu Yahudiye bildirmilerdir. Sonra birlikte Aminenin evine gitmiler, Yahudi ocuu grnce baylp dmtr. Aylnca, Vallahi peygamberlik srail oullarnn elinden kt artk. Buna sevindiniz deil mi ey Kureyliler? Allaha andolsun ki, o size yle bir zor verecek ve yle bir gce eriecek ki, haberi, doudan ve batdan kacaktr. demitir. bn Kesir age Baka bir Yahudi ise Medinede Yahudileri bana toplam ve Bu gece doan Ahmedin yldz dodu. demitir. Age Baz kiilere gre de, Allah ilk olarak Hz. Muhammedin nurunu ve ruhunu yaratmtr. Hz.Muhammedin nuru, Hz. demden itibaren de it, dris, brahim, smail, Kusay yoluyla, Abdmenafa kadar nesilden nesile intikal etmi, sonra Abdlmuttalibe ve olu Abdullaha ve ondan da Amineye gemitir. M. Zeki Karakaya, Hz. Peygamberin Hayat, Kutlu Doum Haftas II, Ankara 1990, 53-54 Hz. Muhammedin snnetli doduuyla ilgili rivayetlerde de ihtilaflar vardr. Baz rivayetlerde snnetli doduu sylenmiken, bazlarnda da dedesinin onu Perembe gn snnet ettirdii, snnetten sonra da bir davet verdii ve ocuun adn Muhammed koyduu belirtilmitir. Berzahullah Ahmed, es Siretn- Nebeviyye, Riyad 1992, 107 Bu rivayetleri oaltmak da mmkndr, ancak bunlarn hibirinin gerek olmadn idrak edebilmek iin o zamana ait tarihsel arkeolojik kaytlara bavurmak son derece yeterli olabilir. Kald ki artk akl banda hibir Mslman bu sylenenleri doru olarak kabul etmez. O halde neden bu rivayetlerin ktn sormak soruturmak gerekir: Doum gn ve tarihiyle ilgili bir kesinliin bile olmad bir insan hakknda bu derecede mucizeler atfetmenin tek nedeni yeni bir din oluturmak iin kutsalla bavurmaktan baka bir ey olmad son derece aleni olmas gerektir. Krsal yaam iinde yer alan insanlar eitimsiz olduklar gibi rivayet ve hurafelere inanmaya da son derece aktrlar. Kald ki 1400 sene evvelinin dnsel yaps mucize iddialarn sorgulayamayacak bir aamada ve onlar kabule meyillidir. Muhammedin balatt tanrdan vahiy alma serveni ondan sonra gelenler tarafndan daha da iinden klmaz hale getirilerek byle mucize bir nderin szleri etrafnda, tartlmas mmkn olmayan bir eriat altnda birleilmesini salamtr. Bir kere onun tanrnn elisi olduu kabul edildiinde onun bildirdii szlerin de dna klamayaca son derece anlalabilir bir durumdur. Bu yntem aslnda yeni bir yntem deildir. lk erken devletleri incelediimizde tamamnn ayn sreten getiini grrz. Akad kral Sargon da, Babil kral Hammurabi de ayn kutsallklara bavurmulard. Ancak onlar direkt olarak tanrnn bir uzants olduklarn, akraba vs olduklarn, yetkiyi tanrdan aldklarn vaaz etmilerdi. Aradan 2000 seneden fazla bir sre getikten sonra gelinen nokta artk tanrnn uzants ya da akrabas olmak deil, elisi olmaktr. Bu szlerim yukarda vermi olduum Weber alnts ile birlikte deerlendirildiinde dinin ve ilahiyatn toplumlarn bir arada tutulmasnda ne derecede etkin olduu daha kolay anlalabilir.