H THNG CHUN MC KIM TON VIT NAM

Chun mc kim ton !" #$%& 'c ()nh *+ (nh ,i -.i -o c/ !0i !/t t-1n, 23u
th4n, 5u0 hiu 6i3t *7 (8n *) (9:c kim ton *+ m4i t-9;n, c.0 (8n *)
(Ban hnh km theo Thng t s 214/2012/TT-BTC
ngy 06 thng 12 nm 2012 ca B! T" ch#nh$
I< =U> ?@NH CHUNG
AhBm *i C DEn,
01. Chun mc kim toan nay quy nh va hng dn trach nhim cua kim toan vin %
&oanh ngh"'( k")m ton (sa* +,y g-" . /k")m ton %"0n1$ trong vic xac nh va
anh gia rui ro co sai sot trong yu trong bao cao tai chinh thng qua hiu bit v on
v oc kim toan va mi trong cua on v, trong o co kim soat ni b.
022 3")m ton %"0n % &oanh ngh"'( k")m ton (h4" t*,n th cc 5*y +6nh % h7ng &8n
ca Ch*9n m:c ny t;ong 5* t;<nh th:c h"'n k")m ton =o co t" ch#nh2
>?n %6 +@c k")m ton (khch hng$ % cc =0n sA &Bng kCt 5*4 k")m ton (h4" cD
nhEng h")* ="Ct cFn th"Ct %G cc 5*y +6nh % h7ng &8n ca Ch*9n m:c ny +) (h"
h@( cng %"'c %7" k")m ton %"0n % &oanh ngh"'( k")m ton cHng nh IA .J cc m"
5*an h' ."0n 5*an +Cn cc thng t"n +K +@c k")m ton2
MEc tiFu
03. Muc tiu cua kim toan vin % &oanh ngh"'( k")m ton la xac nh va anh gia rui ro
co sai sot trong yu do gian ln hoc nhm ln o cp bao cao tai chinh va cp co
so dn liu, thng qua hiu bit v on v oc kim toan va mi trong cua on v,
trong o co kim soat ni b, tu o cung cp co so cho vic thit k va thc hin cac
bin phap xu ly i vi rui ro co sai sot trong yu oc anh gia.
GiGi thHch thuIt n,J
04. Trong cac chun mc kim toan Vit Nam, cac thut ngu di y oc hiu nh
sau:
(a) Co so dn liu: La cac khng nh cua Ban Giam c on v oc kim toan mt
cach trc tip hoc di hinh thuc khac v cac khoan muc va thng tin trinh bay
trong bao cao tai chinh va oc kim toan vin su dung xem xet cac loai sai sot
co th xay ra;
(b) Rui ro kinh doanh: La rui ro phat sinh tu cac iu kin, s kin, tinh hung, vic
thc hin hay khng thc hin cac hanh ng co anh hong ang k ma co th dn
n anh hong bt loi ti kha nng at oc muc tiu va thc hin oc chin
loc kinh doanh cua on v, hoc la rui ro phat sinh tu vic xac nh muc tiu va
chin loc kinh doanh khng phu hop;
(c) Kim soat ni b: La quy trinh do Ban quan tr, Ban Giam c va cac ca nhn
khac trong on v thit k, thc hin va duy tri tao ra s am bao hop ly v kha
nng at oc muc tiu cua on v trong vic am bao tin cy cua bao cao tai
chinh, am bao hiu qua, hiu sut hoat ng, tun thu phap lut va cac quy nh
co lin quan. Thut ngu 'kim soat oc hiu la bt cu khia canh nao cua mt
hoc nhiu thanh phn cua kim soat ni b;
1
(d) Thu tuc anh gia rui ro: La thu tuc kim toan oc thc hin thu thp cac hiu
bit v on v oc kim toan va mi trong cua on v, trong o co kim soat ni
b, nhm xac nh va anh gia rui ro co sai sot trong yu do gian ln hoc nhm
ln o cp bao cao tai chinh hoc cp co so dn liu;
(e) Rui ro ang k: La rui ro co sai sot trong yu oc xac nh va anh gia ma
theo xet oan cua kim toan vin phai c bit lu y khi kim toan.
II< NKI LUNG CHUN MC
>Fu cMu
Th. tEc (nh ,i -.i -o *+ cc hoBt (Nn, OiFn 5u0n
05. Kim toan vin phai thc hin thu tuc anh gia rui ro co co so xac nh va anh gia
rui ro co sai sot trong yu o cp bao cao tai chinh va cp co so dn liu. Tuy
nhin, nu chi thc hin thu tuc anh gia rui ro thi cha cung cp y u bng chung
kim toan thich hop kim toan vin a ra y kin kim toan (xem hng dn tai
oan A1 - A5 Chun mc nay).
06. Thu tuc anh gia rui ro phai bao gm cac bc sau:
(a) Phong vn Ban Giam c va cac ca nhn khac trong on v ma theo xet oan cua
kim toan vin co kha nng cung cp thng tin h tro cho vic xac nh rui ro co
sai sot trong yu do gian ln hoc nhm ln (xem hng dn tai oan A6 Chun
mc nay);
(b) Thc hin thu tuc phn tich (xem hng dn tai oan A7 - A10 Chun mc nay);
(c) Quan sat va iu tra (xem hng dn tai oan A11 Chun mc nay).
07. Kim toan vin phai xem xet liu cac thng tin thu thp oc tu thu tuc anh gia chp
nhn hoc duy tri khach hang co lin quan n vic xac nh rui ro co sai sot trong
yu hay khng.
08. Trong trong hop thanh vin Ban Giam c phu trach tng th cuc kim toan
cung cp cac dch vu khac cho on v oc kim toan thi thanh vin Ban Giam c
phu trach tng th cuc kim toan o phai xem xet liu thng tin thu thp oc
trc y co phu hop xac nh rui ro co sai sot trong yu hay khng.
09. Trong hop d nh su dung cac thng tin thu thp oc tu kinh nghim lam vic vi
on v oc kim toan va tu cac thu tuc kim toan thc hin trong cac nm trc
hoc kinh nghim tu cac cuc kim toan trc, kim toan vin phai cn nhc liu co
cac thay i din ra trong thoi gian tu cuc kim toan trc n cuc kim toan hin
tai co th anh hong ti s phu hop cua cac thng tin o i vi cuc kim toan hin
tai hay khng (xem hng dn tai oan A12 - A13 Chun mc nay).
10. Thanh vin Ban Giam c phu trach tng th cuc kim toan va cac thanh vin chinh
trong nhom kim toan phai thao lun v kha nng bao cao tai chinh cua on v co d
xay ra sai sot trong yu va vic ap dung khun kh v lp va trinh bay bao cao tai
chinh co phu hop vi iu kin va hoan canh cua on v khng. Thanh vin Ban Giam
c phu trach tng th cuc kim toan phai quyt nh nhung vn cn thng bao
cho cac thanh vin nhom kim toan khng tham gia thao lun (xem hng dn tai
oan A14 - A16 Chun mc nay).
2
NhJn, hiu 6i3t cMn c/ *7 (8n *) (9:c kim ton *+ m4i t-9;n, c.0 (8n *)P t-on,
(/ c/ kim !ot nNi 6N
>?n %6 +@c k")m ton % m" t;Lng ca +?n %6
11. Kim toan vin phai tim hiu cac thng tin sau:
(a) Nganh ngh kinh doanh, cac quy nh phap ly va cac yu t bn ngoai khac, bao
gm ca khun kh v lp va trinh bay bao cao tai chinh oc ap dung (xem hng
dn tai oan A17 - A22 Chun mc nay);
(b) Dc im cua on v, bao gm:
(i) Linh vc hoat ng;
(ii) Loai hinh so huu va b may quan tr;
(iii) Cac hinh thuc u t ma on v ang va s tham gia, k ca u t vao cac on
v co muc ich c bit;
(iv) Co cu t chuc, san xut kinh doanh va quan ly va co cu ngun vn cua on
v.
Cac thng tin nay giup kim toan vin hiu oc cac nhom giao dch, s d tai
khoan va thng tin thuyt minh cn oc trinh bay trn bao cao tai chinh cua on
v (xem hng dn tai oan A23 - A27 Chun mc nay).
(c) Cac chinh sach k toan ma on v la chon ap dung va ly do thay i (nu co).
Kim toan vin phai anh gia cac chinh sach k toan ma on v ang ap dung co
phu hop vi linh vc hoat ng kinh doanh cua on v, co nht quan vi khun
kh v lp va trinh bay bao cao tai chinh va cac chinh sach k toan ma cac on v
trong cung linh vc hoat ng ang ap dung hay khng (xem hng dn tai oan
A28 Chun mc nay).
(d) Muc tiu, chin loc cua on v va nhung rui ro kinh doanh co lin quan ma co th
dn n rui ro co sai sot trong yu (xem hng dn tai oan A29 - A35 Chun
mc nay);
(e) Vic o long va anh gia kt qua hoat ng cua on v (xem hng dn tai oan
A36 - A41 Chun mc nay).
3")m sot n!" =! ca +?n %6 +@c k")m ton
12. Kim toan vin phai tim hiu cac thng tin v kim soat ni b cua on v co lin
quan n cuc kim toan. Mc du hu ht cac kim soat lin quan ti cuc kim toan
thong lin quan ti bao cao tai chinh nhng khng phai tt ca cac kim soat lin
quan ti bao cao tai chinh u lin quan n cuc kim toan. Kim toan vin phai su
dung xet oan chuyn mn xac nh kim soat nao, ring le hay kt hop vi kim
soat khac, co lin quan ti cuc kim toan (xem hng dn tai oan A42 - A65 Chun
mc nay).
Ni dung va muc hiu bit v cac kim soat co lin quan
13. Khi thu thp thng tin v cac kim soat co lin quan n cuc kim toan, kim toan
vin phai anh gia v mt thit k cua cac kim soat va xac nh xem cac kim soat
nay oc thc hin tai on v hay cha, bng cach tin hanh thm mt s thu tuc
kim toan ngoai vic phong vn cac nhn vin cua on v (xem hng dn tai oan
A66 - A68 Chun mc nay).
3
Cac thanh phn cua kim soat ni b
Mi trong kim soat
14. Kim toan vin phai tim hiu v mi trong kim soat cua on v. Trong qua trinh tim
hiu, kim toan vin phai anh gia liu:
(a) Ban Giam c, vi s giam sat cua Ban quan tr, thit k va duy tri vn hoa
trung thc va hanh vi ao uc hay cha;
(b) Cac im manh cua mi trong kim soat co kt hop lai tao thanh co so vung chc
cho cac thanh phn khac cua kim soat ni b hay khng, va cac thanh phn o co
b suy yu do cac khim khuyt cua mi trong kim soat hay khng (xem hng
dn tai oan A69 - A78 Chun mc nay).
Quy trinh anh gia rui ro cua on v
15. Kim toan vin phai tim hiu liu on v co mt quy trinh :
(a) Xac nh rui ro kinh doanh lin quan ti muc tiu lp va trinh bay bao cao tai
chinh;
(b) Uc tinh muc cua rui ro;
(c) Danh gia kha nng xay ra rui ro;
(d) Quyt nh cac hanh ng thich hop i vi cac rui ro o (xem hng dn tai oan
A79 Chun mc nay).
16. Nu on v co mt quy trinh anh gia rui ro nh nu tai oan 15 Chun mc
nay (sau y goi la 'quy trinh anh gia rui ro cua on v), kim toan vin phai tim
hiu ni dung va kt qua cua quy trinh nay. Trong hop kim toan vin phat hin co
rui ro co sai sot trong yu ma Ban Giam c cua on v khng phat hin oc, kim
toan vin phai anh gia liu rui ro nay co lin quan n mt rui ro ma quy trinh anh
gia rui ro cua on v oc cho la co kha nng phat hin nhng thc t lai khng phat
hin oc hay khng. Nu co rui ro o, kim toan vin phai tim hiu ly do quy trinh
anh gia rui ro cua on v khng phat hin oc rui ro o va anh gia xem quy trinh
nay co phu hop vi iu kin cua on v hay cha, hoc xac nh xem co nhung
khim khuyt nghim trong trong kim soat ni b lin quan n quy trinh anh gia
rui ro cua on v hay khng.
17. Nu on v cha co mt quy trinh hoc co quy trinh nhng cha oc chun hoa,
kim toan vin phai trao i vi Ban Giam c on v liu cac rui ro kinh doanh lin
quan ti muc tiu lp va trinh bay bao cao tai chinh oc phat hin hay cha va
oc xu ly th nao. Kim toan vin phai anh gia liu vic khng co vn ban quy nh
quy trinh anh gia rui ro co phu hop trong cac trong hop cu th hay khng hoc
trong hop khng co vn ban quy nh co cho thy khim khuyt nghim trong trong
kim soat ni b cua on v hay khng (xem hng dn tai oan A80 Chun mc
nay).
H thng thng tin lin quan n vic lp va trinh bay bao cao tai chinh, bao gm cac quy
trinh kinh doanh co lin quan, va trao i thng tin
18. Kim toan vin phai tim hiu v h thng thng tin lin quan n vic lp va trinh bay
bao cao tai chinh, bao gm cac quy trinh kinh doanh co lin quan, gm cac ni dung
sau:
4
(a) Cac nhom giao dch trong hoat ng cua on v co tinh cht quan trong i vi
bao cao tai chinh;
(b) Cac thu tuc oc thc hin trong h thng cng ngh thng tin hoc thu cng,
tao lp, ghi chep, xu ly, chinh sua cac giao dch, ghi nhn vao S Cai va trinh bay
bao cao tai chinh;
(c) Cac tai liu k toan lin quan, cac thng tin h tro va cac khoan muc cu th trn
bao cao tai chinh oc dung tao lp, ghi chep, xu ly va bao cao giao dch, k ca
vic chinh sua cac thng tin khng chinh xac va cach thuc du liu oc phan anh
vao S Cai. Cac tai liu k toan nay co th di dang ban giy hoc ban in tu;
(d) Cach thuc h thng thng tin tip nhn cac s kin va tinh hung co tinh cht quan
trong i vi bao cao tai chinh (khng bao gm cac giao dch);
(e) Quy trinh lp va trinh bay bao cao tai chinh cua on v, bao gm ca cac c tinh
k toan va thng tin thuyt minh quan trong;
(I) Cac kim soat i vi nhung but toan, k ca but toan ghi s khng thng dung
ghi nhn cac giao dch khng thong xuyn, cac giao dch bt thong hoc cac
iu chinh (xem hng dn tai oan A81 - A85 Chun mc nay).
19. Kim toan vin phai tim hiu cach thuc on v trao i thng tin v vai tro, trach
nhim va cac vn quan trong khac lin quan ti bao cao tai chinh, gm (xem hng
dn tai oan A86 - A87 Chun mc nay):
(a) Trao i giua Ban Giam c va Ban quan tr;
(b) Thng tin vi bn ngoai, vi du vi cac co quan quan ly co thm quyn.
Cac hoat ng kim soat lin quan n cuc kim toan
20. Kim toan vin phai tim hiu nhung hoat ng kim soat lin quan n cuc kim
toan ma theo xet oan cua kim toan vin la cn thit co th anh gia rui ro co sai
sot trong yu o cp co so dn liu va thit k cac thu tuc kim toan tip theo i
vi rui ro anh gia. Di vi mi cuc kim toan, kim toan vin khng bt buc
phai tim hiu ht toan b cac hoat ng kim soat lin quan n tung nhom giao dch,
s d tai khoan, thng tin thuyt minh trn bao cao tai chinh hoc ti tung co so dn
liu co lin quan (xem hng dn tai oan A88 - A94 Chun mc nay).
21. Khi tim hiu hoat ng kim soat cua on v, kim toan vin phai tim hiu cach thuc
on v xu ly rui ro phat sinh tu cng ngh thng tin (xem hng dn tai oan A95 -
A97 Chun mc nay).
Giam sat cac kim soat
22. Kim toan vin phai tim hiu nhung phong thuc chu yu ma on v su dung giam
sat kim soat ni b v lp va trinh bay bao cao tai chinh, gm cac hoat ng kim
soat co lin quan n cuc kim toan va cach thuc on v khc phuc cac khim khuyt
trong cac kim soat cua on v (xem hng dn tai oan A98 - A100 Chun mc
nay).
23. Nu on v co kim toan ni b (xem thut ngu 'kim toan ni b tai oan 07(a)
Chun mc kim toan Vit Nam s 610), kim toan vin phai tim hiu cac ni dung
sau xac nh xem kim toan ni b co lin quan n cuc kim toan khng:
5
(a) Trach nhim va v tri cua kim toan ni b trong co cu t chuc cua on v;
(b) Cac hoat ng ma kim toan ni b va s thc hin (xem hng dn tai oan
A101 - A103 Chun mc nay).
24. Kim toan vin phai tim hiu ngun gc cua thng tin oc su dung trong hoat ng
giam sat cua on v va co so Ban Giam c anh gia la thng tin u tin cy cho
muc ich giam sat (xem hng dn tai oan A104 Chun mc nay).
'c ()nh *+ (nh ,i -.i -o c/ !0i !/t t-1n, 23u
25. D lam co so cho vic thit k va thc hin cac thu tuc kim toan tip theo, kim toan
vin phai xac nh va anh gia rui ro co sai sot trong yu o cac cp sau:
(a) Cp bao cao tai chinh (xem hng dn tai oan A105 - A108 Chun mc nay);
(b) Cp co so dn liu cua cac nhom giao dch, s d tai khoan va thng tin thuyt
minh (xem hng dn tai oan A109 - A113 Chun mc nay).
26. D at oc yu cu tai oan 25 Chun mc nay, kim toan vin phai:
(a) Xac nh rui ro thng qua qua trinh tim hiu v on v va mi trong cua on v,
bao gm tim hiu cac kim soat phu hop lin quan n rui ro va xac nh rui ro
thng qua xem xet cac nhom giao dch, s d tai khoan va thng tin thuyt minh
trong bao cao tai chinh (xem hng dn tai oan A114 - A115 Chun mc nay);
(b) Danh gia nhung rui ro xac nh va anh gia liu chung co anh hong lan toa
n tng th bao cao tai chinh va anh hong tim tang n nhiu co so dn liu
hay khng;
(c) Lin h nhung rui ro xac nh vi cac sai sot co th xay ra o cp co so dn
liu va cn nhc xem nhung kim soat nao kim toan vin d nh kim tra (xem
hng dn tai oan A116 - A118 Chun mc nay);
(d) Cn nhc kha nng xay ra sai sot, k ca kha nng xay ra nhiu sai sot, va liu sai
sot tim tang o co dn n sai sot trong yu hay khng.
M" ;o (h4" +Nc ="'t .* J kh" k")m ton
27. Khi thc hin quy trinh anh gia rui ro quy nh tai oan 25 Chun mc nay, kim
toan vin phai da vao xet oan chuyn mn quyt nh xem liu rui ro xac
nh co phai la rui ro ang k hay khng. Khi xet oan, kim toan vin phai loai tru
anh hong cua cac kim soat oc xac nh lin quan n rui ro o.
28. Khi xet oan xem rui ro nao oc coi la rui ro ang k , kim toan vin phai xem xet
nhung ni dung ti thiu sau:
(a) Rui ro o co phai la rui ro do gian ln hay khng;
(b) Rui ro o co lin quan ti nhung thay i ln gn y trong nn kinh t, trong linh
vc k toan va cac linh vc khac, do o, cn phai c bit lu y hay khng;
(c) Muc phuc tap cua cac giao dch;
(d) Rui ro o co gn lin vi cac giao dch quan trong vi cac bn lin quan hay
khng;
6
(e) Muc chu quan trong vic nh long thng tin tai chinh lin quan ti rui ro, c
bit la nhung thng tin ma vic nh long con yu t cha chc chn;
(I) Rui ro o co lin quan ti nhung giao dch ln nm ngoai pham vi hoat ng kinh
doanh binh thong cua on v, hoc co lin quan ti giao dch co du hiu bt
thong hay khng (xem hng dn tai oan A119 - A123 Chun mc nay).
29. Khi xac nh co rui ro ang k, kim toan vin phai tim hiu cac kim soat cua on
v, k ca cac hoat ng kim soat, co lin quan n rui ro o (xem hng dn tai oan
A124 - A126 Chun mc nay).
OhEng ;" ;o m nC* chP th:c h"'n cc thA ngh"'m c? =4n sQ khng c*ng cR( +Fy +
=Sng chTng k")m ton th#ch h@(
30. Di vi mt s loai rui ro, kim toan vin co th xet oan rng nu chi thc hin cac
thu nghim co ban s khng th thu thp y u bng chung kim toan thich hop.
Nhung rui ro nay lin quan ti vic ghi chep khng chinh xac hoc khng y u cac
nhom giao dch va s d tai khoan co tinh cht thong xuyn va quan trong ma
thong oc xu ly t ng, co it hoc khng co s can thip thu cng. Trong trong
hop nay, cac kim soat cua on v i vi cac rui ro nay oc coi la co lin quan n
cuc kim toan va kim toan vin phai tim hiu v cac kim soat o (xem hng dn
tai oan A127 - A129 Chun mc nay).
Uem IVt .W" +nh g" ;" ;o
31. Danh gia cua kim toan vin v rui ro co sai sot trong yu o cp co so dn liu co
th thay i trong qua trinh kim toan khi kim toan vin thu thp oc thm bng
chung kim toan. Trong hop cac bng chung kim toan thu thp oc tu vic thc
hin thu tuc kim toan tip theo hoc cac thng tin mi thu thp oc khng nht
quan vi nhung bng chung kim toan ban u ma kim toan vin da vao o
anh gia rui ro thi kim toan vin phai xem xet lai nhung anh gia trc o va tu o
sua i cac thu tuc kim toan tip theo ra (xem hng dn tai oan A130 Chun
mc nay).
T+i OiQuP hR !8 kim ton
32. Kim toan vin phai lu lai trong h so kim toan (xem oan 08 - 11 va A6 Chun
mc kim toan Vit Nam s 230):
(a) Nhung trao i giua cac thanh vin nhom kim toan theo quy nh tai oan 10
Chun mc nay, va tt ca cac quyt nh quan trong thng nht;
(b) Nhung ni dung chinh tim hiu oc v on v oc kim toan va mi trong cua
on v theo quy nh tai oan 11 Chun mc nay va tung thanh phn cua kim
soat ni b theo quy nh tai oan 14 - 24 Chun mc nay, cac ngun thng tin ma
kim toan vin su dung thu thp cac hiu bit va cac thu tuc anh gia rui ro
thc hin;
(c) Nhung rui ro co sai sot trong yu oc xac nh va anh gia o cp bao cao
tai chinh va cp co so dn liu theo quy nh tai oan 25 Chun mc nay;
(d) Nhung rui ro xac nh va cac kim soat lin quan ma kim toan vin tim
hiu, theo quy nh tai oan 27 - 30 Chun mc nay (xem hng dn tai oan
A131 - A134 Chun mc nay).
7
III< HSTNG LUN A LVNG
3h" th:c h"'n Ch*9n m:c ny cFn tham kh4o Ch*9n m:c k")m ton X"'t Oam s 2002
Th. tEc (nh ,i -.i -o *+ cc hoBt (Nn, OiFn 5u0n (hng dn oan 05 Chun mc
nay)
A1. Thu thp nhung hiu bit v on v oc kim toan va mi trong cua on v, trong
o co kim soat ni b (sau y goi la 'hiu bit v on v) la mt quy trinh lin tuc
va linh hoat trong vic thu thp, cp nht va phn tich thng tin trong sut qua trinh
kim toan. Hiu bit v on v cung cp cho kim toan vin co so lp k hoach
kim toan va thc hin cac xet oan chuyn mn trong sut qua trinh kim toan, vi
du trong cac cng vic nh:
(1) Danh gia rui ro co sai sot trong yu trong bao cao tai chinh;
(2) Xac nh muc trong yu theo quy nh cua Chun mc kim toan Vit Nam s
320;
(3) Danh gia s phu hop cua vic chon la, ap dung cac chinh sach k toan va tinh
y u, thich hop cua cac thuyt minh bao cao tai chinh;
(4) Xac nh cac khoan muc phai c bit lu y khi kim toan, vi du giao dch vi
cac bn lin quan, s phu hop trong gia nh cua Ban Giam c v tinh hoat
ng lin tuc cua on v, hoc xem xet muc ich kinh t cua cac giao dch;
(5) Xy dng cac c tinh su dung khi thc hin thu tuc phn tich;
(6) Bin phap xu ly i vi rui ro co sai sot trong yu anh gia, gm thit k va
thc hin cac thu tuc kim toan tip theo thu thp oc y u bng chung
kim toan thich hop;
(7) Danh gia tinh y u va thich hop cua bng chung kim toan thu thp, nh
anh gia s phu hop cua cac gia nh va cua cac giai trinh bng loi va bng vn
ban cua Ban Giam c.
A2. Kim toan vin co th su dung thng tin thu thp oc tu thu tuc anh gia rui ro va
cac hoat ng lin quan lam bng chung kim toan h tro cho vic anh gia rui ro
co sai sot trong yu. Ngoai ra, kim toan vin vn co th thu thp bng chung kim
toan v cac nhom giao dch, s d tai khoan hoc thng tin thuyt minh va cac co so
dn liu lin quan va v tinh huu hiu cua cac hoat ng kim soat, mc du cac thu
tuc nay khng oc lp k hoach cu th la thu nghim co ban hay thu nghim kim
soat. Kim toan vin cung co th chon cach tin hanh thu nghim co ban hoc thu
nghim kim soat ng thoi vi cac thu tuc anh gia rui ro boi vi y la cach thc
hin hiu qua.
A3. Kim toan vin cn su dung xet oan chuyn mn quyt nh muc hiu bit
cn phai co. Vn chinh ma kim toan vin cn xem xet la nhung hiu bit co
liu ap ung oc muc tiu quy nh trong Chun mc nay hay cha. Chun mc
nay khng yu cu kim toan vin phai co hiu bit tng th su sc v on v nh
yu cu i vi Ban Giam c trong qua trinh iu hanh on v.
A4. Chun mc nay quy nh va hng dn vic anh gia rui ro, bao gm ca rui ro do
gian ln va rui ro do nhm ln. Tuy nhin, do muc nghim trong cua gian ln,
oan 12 - 14 Chun mc kim toan Vit Nam s 240 quy nh chi tit cac thu tuc
8
anh gia rui ro va cac hoat ng lin quan thu thp thng tin nhm xac nh rui ro
co sai sot trong yu do gian ln.
A5. Trong qua trinh thu thp cac hiu bit cn thit v on v oc kim toan (xem oan
11 - 24 Chun mc nay), kim toan vin phai thc hin toan b cac thu tuc anh gia
rui ro theo quy nh tai oan 06 Chun mc nay nhng khng nht thit phai thc
hin toan b cac thu tuc cho mi khia canh cua thng tin cn tim hiu. Kim toan
vin co th ap dung cac thu tuc khac nu xet thy thng tin thu thp oc s huu ich
cho vic xac nh rui ro co sai sot trong yu. Vi du v thu tuc khac bao gm:
(1) Soat xet cac thng tin thu oc tu cac ngun bn ngoai nh tap chi v thong
mai va kinh t, bao cao phn tich cua cac chuyn gia, ngn hang hoc cac t
chuc xp hang; hoc cac tap chi cua co quan quan ly nganh va tap chi tai chinh;
(2) Phong vn chuyn gia t vn phap lut va chuyn gia nh gia bn ngoai ma on
v oc kim toan tung su dung.
YhZng %Rn Ban ["m +c % cc c nh,n khc t;ong +?n %6 +@c k")m ton (hng dn
oan 06(a) Chun mc nay)
A6. Kim toan vin thu thp oc phn ln thng tin tu vic phong vn Ban Giam c va
nhung ngoi chu trach nhim v vic lp va trinh bay bao cao tai chinh. Tuy nhin,
kim toan vin cung co th phong vn nhung ca nhn khac va nhn vin o cac cp
bc, chuc vu khac nhau trong on v oc kim toan thu thp thng tin huu ich
hoc nhung quan im, y kin khac giup cho vic xac nh rui ro co sai sot trong
yu. Vi du:
(1) Phong vn trc tip Ban quan tr co th giup kim toan vin nm oc mi
trong lp bao cao tai chinh;
(2) Phong vn trc tip kim toan vin ni b co th giup cung cp thng tin v cac
thu tuc ma kim toan vin ni b thc hin trong nm, lin quan n thit k
va hiu qua cua kim soat ni b va liu Ban Giam c co cac bin phap
thich hop i vi vi nhung phat hin cua kim toan vin ni b hay cha;
(3) Phong vn nhn vin chu trach nhim ghi chep, xu ly va hach toan cac giao
dch phuc tap va bt thong co th giup kim toan vin anh gia tinh phu hop
cua vic la chon va ap dung chinh sach k toan cua on v;
(4) Phong vn trc tip lut s cua on v co th cung cp thng tin v cac vn
nh kin tung, tun thu phap lut va cac quy nh, nhung thng tin v gian ln
va cac cao buc gian ln anh hong ti on v, nghia vu bao hanh, hu mi, cac
thoa thun (vi du lin doanh, lin kt) vi i tac kinh doanh va y nghia cua cac
iu khoan hop ng;
(5) Phong vn trc tip nhn vin tip th va ban hang co th cung cp thng tin v
nhung thay i trong chin loc th trong, xu hng ban hang cua on v hoc
cac thoa thun vi khach hang.
Th tBc (h,n t#ch (hng dn oan 06(b) Chun mc nay)
A7. Cac thu tuc phn tich su dung lam thu tuc anh gia rui ro co th giup kim toan vin
xac nh cac c im cua on v ma kim toan vin cha bit va giup anh gia rui
ro co sai sot trong yu lam co so cho vic thit k va thc hin cac thu tuc kim
toan i vi rui ro anh gia. Thu tuc phn tich su dung trong quy trinh anh gia
9
rui ro co th lin quan n cac thng tin tai chinh va phi tai chinh, nh mi quan h
giua doanh thu va s long hang ban.
A8. Thu tuc phn tich co th giup kim toan vin xac nh s tn tai cua cac giao dch, s
kin bt thong, cac s liu, ty trong va xu hng co th la du hiu cua cac vn
co anh hong n cuc kim toan. Phat hin oc nhung mi quan h bt thong va
khng mong oi co th giup kim toan vin xac nh oc rui ro co sai sot trong yu,
c bit la nhung rui ro co sai sot trong yu do gian ln.
A9. Tuy nhin, khi thu tuc phn tich su dung nhung du liu tng hop (nh trong hop
thc hin thu tuc phn tich anh gia rui ro), kt qua phn tich chi cung cp nhung
thng tin chung ban u v kha nng co th xay ra sai sot trong yu. Do o, vic xem
xet nhung thng tin khac thu thp oc khi xac nh rui ro co sai sot trong yu
cung vi kt qua cua thu tuc phn tich co th giup kim toan vin hiu va anh gia
kt qua cua thu tuc phn tich.
Lu y khi kim toan cac on v nho
A10. Mt s on v nho co th khng co cac thng tin tai chinh giua nin hay hang
thang phuc vu cho vic phn tich. Trong trong hop nay, mc du kim toan vin
co th thc hin mt s thu tuc phn tich nht nh phuc vu lp k hoach kim
toan hoc thu thp thng tin qua phong vn nhng kim toan vin co th cn phai
co k hoach thc hin thu tuc phn tich xac nh va anh gia rui ro co sai sot
trong yu ngay khi co d thao bao cao tai chinh cua on v oc kim toan.
\*an st % +"G* t;a (hng dn oan 06(c) Chun mc nay)
A11. Quan sat va iu tra co th h tro vic phong vn Ban Giam c va cac ca nhn
khac trong on v, ng thoi cung cp thm nhung thng tin v on v oc kim
toan va mi trong cua on v. Vi du v nhung ni dung quan sat va iu tra, bao
gm:
(1) Hoat ng cua on v;
(2) Cac tai liu (nh k hoach va chin loc kinh doanh), h so, tai liu hng dn
v kim soat ni b;
(3) Cac loai bao cao do Ban Giam c lp (nh bao cao quan ly hang quy va bao
cao tai chinh giua nin ) va bao cao do Ban quan tr lp (nh bin ban hop
hi ng quan tr);
(4) Co so ha tng, nha xong, may moc thit b...
Thng t"n th* th]( t^ cc c*!c k")m ton t;7c (hng dn oan 09 Chun mc nay)
A12. Kinh nghim trc o v on v oc kim toan va cac thu tuc kim toan thc
hin trong cac cuc kim toan trc co th s cung cp cho kim toan vin nhung
thng tin nh:
(1) Nhung sai sot trong qua khu va liu vic sua chua oc thc hin kp thoi
hay cha;
(2) Dc im cua on v oc kim toan va mi trong cua on v, trong o co
kim soat ni b (bao gm nhung khim khuyt trong kim soat ni b);
10
(3) Cac thay i quan trong cua on v hoc trong cac hoat ng cua on v k tu
ky k toan trc cho n thoi im hin tai co th giup kim toan vin hiu
bit y u hon v on v xac nh va anh gia rui ro co sai sot trong yu.
A13. Kim toan vin phai anh gia nhung thng tin co tu cuc kim toan trc co con
phu hop su dung cho cuc kim toan hin tai hay khng, vi nhung thay i trong
mi trong kim soat co th anh hong ti tinh thich hop cua nhung thng tin
thu thp oc trc y. D xac nh nhung thay i nay co anh hong n tinh
thich hop cua thng tin hay khng, kim toan vin co th cn phong vn va thc
hin cac thu tuc kim toan phu hop khac nh thc hin thu tuc kim tra tung bc
(alk throughs) i vi quy trinh co lin quan.
Th4o .*]n t;ong nhDm k")m ton (hng dn oan 10 Chun mc nay)
A14. Vic thao lun trong nhom kim toan v kha nng bao cao tai chinh d xay ra sai
sot trong yu nhm:
(1) Tao co hi cho cac thanh vin co nhiu kinh nghim trong nhom kim toan,
trong o co thanh vin Ban Giam c phu trach tng th cuc kim toan, chia
se nhung quan im da trn nhung kinh nghim va hiu bit v on v;
(2) Cho phep cac thanh vin nhom kim toan trao i thng tin v nhung rui ro
kinh doanh ma on v co kha nng gp phai, nhung khoan muc trong bao cao
tai chinh d b sai sot trong yu do gian ln hoc nhm ln va cach thuc dn
n nhung sai sot o;
(3) Giup cac thanh vin nhom kim toan hiu r hon nhung sai sot trong yu tim
tang trong bao cao tai chinh cu th theo tung khoan muc oc phn cng
cho cac thanh vin, cung nh hiu oc kt qua cua cac thu tuc kim toan ho
ang thc hin co anh hong nh th nao ti cuc kim toan, k ca vic xac
nh ni dung, lch trinh va pham vi cua cac thu tuc kim toan tip theo;
(4) Tao co so cho cac thanh vin nhom kim toan trao i va chia se nhung thng
tin mi thu thp oc trong sut qua trinh kim toan co anh hong ti vic
anh gia rui ro co sai sot trong yu hoc nhung thu tuc kim toan thc hin
i vi cac rui ro nay.
Doan 15 Chun mc kim toan Vit Nam s 240 quy nh ni dung thao lun giua
cac thanh vin nhom kim toan v rui ro do gian ln.
A15. Mt cuc thao lun cua nhom kim toan (nht la i vi nhung cuc kim toan o
nhiu a im) co th khng cn phai co s tham gia cua toan b thanh vin nhom
kim toan va cung khng nht thit phai thng bao toan b ni dung thao lun ti
tung thanh vin. Thanh vin Ban Giam c phu trach tng th cuc kim toan co
th chi thao lun vi nhung thanh vin chinh trong nhom kim toan, k ca cac
chuyn gia va nhung ngoi chu trach nhim i vi kim toan cng ty con, on v
thanh vin, nu cn thit. Thanh vin Ban Giam c phu trach tng th cuc kim
toan co th uy quyn lai vic trao i vi nhung thanh vin khac, co xem xet n
nhung thng tin cn truyn at cho toan b nhom kim toan. Vic truyn at thng
tin nn oc lp k hoach vi s ph duyt cua thanh vin Ban Giam c phu trach
tng th cuc kim toan.
11
Lu y khi kim toan cac on v nho
_162 Oh"G* c*!c k")m ton nhZ cD th) chP &o m!t ngL" (m!t k")m ton %"0n hoNc m!t
thnh %"0n Ban ["m +c$ th:c h"'n2 T;Lng h@( ny` thnh %"0n +D %^a . ngL"
ch6* t;ch nh"'m th"Ct kC kC hoWch k")m ton` %^a . ngL" Ic +6nh sa" sDt t;-ng
yC* &o g"an .]n hoNc nhFm .8n ca =o co t" ch#nh` t*y nh"0n %8n (h4" cD s: sot
IVt ca m!t k")m ton %"0n hoNc m!t thnh %"0n Ban ["m +c khc2
NhJn, hiu 6i3t cMn c/ *7 (8n *) (9:c kim ton *+ m4i t-9;n, c.0 (8n *)P t-on,
(/ c/ kim !ot nNi 6N
?8n *) (9:c kim ton *+ m4i t-9;n, c.0 (8n *)
Cc yC* t ngnh nghG` (h( .J % nhEng yC* t =0n ngo" khc (hng dn oan 11(a)
Chun mc nay)
Cac yu t nganh ngh
A17. Nhung yu t co anh hong n nganh ngh bao gm mi trong canh tranh, mi
quan h vi nha cung cp, vi khach hang va cac tin b khoa hoc k thut. Kim
toan vin cn chu y n cac vn nh:
(1) Th trong va s canh tranh, bao gm nhu cu, kha nng san xut va s canh
tranh v gia ca;
(2) Cac hoat ng mang tinh chu ky hoc thoi vu;
(3) Cng ngh co lin quan ti san phm cua on v;
(4) Ngun cung cp nng long va chi phi.
A18. Nganh ma on v ang hoat ng co th lam phat sinh nhung rui ro co sai sot trong
yu do tinh cht hoat ng kinh doanh hoc do cac quy nh ap dung. Vi du, cac
hop ng dai han co th lin quan n nhung c tinh ln v doanh thu va chi phi,
do o lam tng rui ro co sai sot trong yu. Trong trong hop nay, theo quy nh tai
oan 14 Chun mc kim toan Vit Nam s 220, nhom kim toan cn co thanh vin
co u kin thuc chuyn mn va kinh nghim phu hop.
Cac yu t phap ly
A19. Cac yu t phap ly bao gm mi trong phap ly, trong o co khun kh v lp va
trinh bay bao cao tai chinh oc ap dung, mi trong chinh tr va phap lut. Vi du
v cac vn kim toan vin cn xem xet bao gm:
(1) Ch k toan ma nganh ngh ang ap dung va cac thng l cua nganh (nu
co);
(2) H thng cac quy nh cho tung nganh ngh;
(3) H thng phap lut va cac quy nh co anh hong ln ti hoat ng cua on
v, trong o co cac hoat ng giam sat trc tip;
(4) Thu (thu thu nhp doanh nghip va cac loai thu khac);
(5) Cac chinh sach do Nha nc ban hanh hin ang anh hong ti hoat ng cua
on v, vi du nh chinh sach tin t, kim soat ngoai hi, tai khoa, cac u i
tai chinh (vi du cac chong trinh vin tro cua Chinh phu), hang rao thu quan
hoc cac chinh sach han ch thong mai;
12
(6) Cac quy nh v mi trong anh hong n nganh ngh va hoat ng cua on
v.
A20. Doan 12 Chun mc kim toan Vit Nam s 250 quy nh cu th v h thng phap
lut va cac quy nh ap dung cho on v va nganh ngh cua on v.
Lu y khi kim toan cac on v trong linh vc cng
A21. Di vi cac on v trong linh vc cng, hoat ng cua on v co th chu anh hong
cua phap lut, cac quy nh hoc cac hng dn cua co quan quan ly. Kim toan
vin cn xem xet nhung vn nay trong qua trinh tim hiu thng tin v on v va
mi trong cua on v.
Cac yu t bn ngoai khac
A22. Kim toan vin co th cn tim hiu cac yu t bn ngoai khac co anh hong n
on v nh tinh hinh chung v kinh t, li sut va cac ngun tai chinh nhan ri, lam
phat hoc bin ng ty gia.
>Nc +")m ca +?n %6 (hng dn oan 11(b) Chun mc nay)
A23. Hiu bit v c im cua on v giup kim toan vin hiu oc cac vn nh:
(1) Liu on v co co cu t chuc phuc tap, nh co cac cng ty con hoc on v
thanh vin tai nhiu a im khac nhau hay khng. Co cu t chuc phuc tap
thong dn n nhung vn co th lam tng rui ro co sai sot trong yu.
Nhung vn o co th bao gm liu gia tr cua loi th thong mai, cac lin
doanh, cac khoan u t hoc cac on v co muc ich c bit co oc hach
toan phu hop hay khng;
(2) Quyn so huu va cac mi quan h giua cac chu so huu vi nhung ca nhn hoc
on v khac. Hiu bit v vn nay giup kim toan vin xac nh oc cac
giao dch vi cac bn lin quan oc ghi nhn va hach toan phu hop hay
cha. Chun mc kim toan Vit Nam s 550 quy nh va hng dn kim
toan vin xem xet cac vn i vi cac bn lin quan.
A24. Vi du v mt s vn ma kim toan vin co th cn xem xet khi tim hiu v c
im cua on v, bao gm:
(1) Vn lin quan n hoat ng kinh doanh nh:
- Ban cht cua cac ngun doanh thu, san phm hay dch vu, va cac th trong
bao gm ca thong mai in tu nh ban hang va tip th qua nternet;
- Thc hin cac hoat ng (vi du: cac giai oan va quy trinh san xut, nhung
hoat ng chu tac ng cua rui ro mi trong);
- Lin doanh, lin kt va cac hoat ng thu ngoai;
- S phn tan v mt a ly va phn khuc th trong;
- Da im san xut, nha kho, vn phong, s long va a im hang tn
kho;
- Cac khach hang chinh va cac nha cung cp hang hoa va dch vu chinh, cac
thoa thun lao ng (bao gm tham gia cng oan, hu tri va cac quyn loi
khac sau khi nghi vic, quyn mua c phiu hoc cac u i khac va cac
quy nh cua Nha nc lin quan n ngoi lao ng);
13
- Cac hoat ng va chi tiu cho nghin cuu va phat trin;
- Cac giao dch vi cac bn lin quan.
(2) Vn lin quan n cac khoan u t va cac hoat ng u t nh:
- Vic mua, ban hoc chia tach doanh nghip oc lp k hoach hoc
oc thc hin gn y;
- Mua, ban chung khoan va cac khoan no;
- Cac hoat ng u t vn;
- Cac khoan u t vao cac on v khng hop nht trong o co cng ty hop
danh, cng ty lin doanh va cac on v co muc ich c bit.
(3) Vn lin quan n cac khoan tai tro va cac hoat ng tai tro nh:
- Cac cng ty con va cac on v lin kt ln, k ca cac on v oc hop nht
hay khng hop nht;
- Co cu no va cac iu khoan lin quan, bao gm ca cac thoa thun tai tro
va cho thu tai chinh oc phan anh ngoai Bang cn i k toan;
- Di tong thu hong (trong nc, ngoai nc, uy tin kinh doanh va kinh
nghim) va cac bn lin quan;
- Su dung cac cng cu tai chinh phai sinh.
(4) Vn lin quan n vic lp va trinh bay bao cao tai chinh nh:
- Cac nguyn tc k toan va cac thng l ring cua tung nganh, k ca cac
nganh co c thu ring (vi du, nguyn tc ap dung cho cac khoan cho vay
va u t cua ngn hang, hay nghin cuu va phat trin cua nganh doc);
- Cach thuc ghi nhn doanh thu;
- K toan gia tr hop ly;
- Cac tai san, cac khoan no phai tra va cac giao dch co ngun gc ngoai t;
- K toan cac giao dch bt thong hoc phuc tap, bao gm cac giao dch
ang tranh ci hay cac linh vc mi (vi du, k toan cho khoan chi thong
bng c phiu).
A25. Cac thay i ang k cua on v so vi cac ky trc co th lam phat sinh hoc lam
thay i rui ro co sai sot trong yu.
Dc im cua cac on v co muc ich c bit
A26. Don v co muc ich c bit la mt on v oc thanh lp vi muc ich hp va
xac nh trc, nh cho thu tai san hay chung khoan hoa tai san tai chinh, hay
thc hin cac hoat ng nghin cuu va phat trin. Don v nay co th la doanh
nghip, t chuc tin thac, cng ty hop danh hoc on v trc thuc khng co t cach
phap nhn. Don v tao lp ra on v co muc ich c bit thong chuyn giao tai
san cho on v co muc ich c bit (nh mt phn cua giao dch ghi giam tai san
tai chinh), tao ra quyn su dung tai san cua on v co muc ich c bit, hay cung
cp dch vu cho on v co muc ich c bit, trong khi cac bn khac co th cp vn
cho on v co muc ich c bit nay. Theo hng dn tai oan A7 Chun mc kim
14
toan Vit Nam s 550, trong mt s trong hop, on v co muc ich c bit co th
la bn lin quan cua on v oc kim toan.
A27. Cac khun kh v lp va trinh bay bao cao tai chinh thong quy nh r cac iu
kin cu th cho thy muc kim soat hay tinh hung cu th ma theo o on v co
muc ich c bit phai oc hop nht bao cao tai chinh. Vic din giai cac quy nh
trong khun kh v lp va trinh bay bao cao tai chinh thong oi hoi phai co hiu
bit chi tit v cac thoa thun lin quan n on v co muc ich c bit.
Cc ch#nh sch kC ton m +?n %6 .:a ch-n ( &Bng (hng dn oan 11(c) Chun mc
nay)
A28. Vic tim hiu v cac chinh sach k toan ma on v la chon ap dung co th bao gm
cac vn sau:
(1) Cac phong phap ma on v su dung hach toan cac giao dch quan trong va
cac giao dch bt thong;
(2) nh hong cua cac chinh sach k toan quan trong i vi cac vn gy tranh
ci va cac linh vc mi do thiu hng dn cu th hay cha thng nht;
(3) Nhung thay i trong chinh sach k toan cua on v;
(4) Cac chun mc lp va trinh bay bao cao tai chinh, phap lut va cac quy nh
mi i vi on v va thoi im, cach thuc on v thc hin cac yu cu nay.
aBc t"0*` ch"Cn .@c % nhEng ;" ;o k"nh &oanh cD ."0n 5*an (hng dn oan 11(d)
Chun mc nay)
A29. Don v hoat ng trong bi canh nganh ngh, cac yu t lin quan n quy nh
phap lut va nhung yu t bn trong va bn ngoai khac. D thich ung vi nhung
yu t nay, Ban Giam c hoc Ban quan tr on v phai t ra nhung muc tiu
lp k hoach tng th cho on v. Chin loc la nhung phong phap ma Ban Giam
c su dung at oc muc tiu ra. Muc tiu va chin loc cua on v co th
thay i theo thoi gian.
A30. Rui ro kinh doanh thong rng hon va bao gm ca rui ro co sai sot trong yu trong
bao cao tai chinh. Rui ro kinh doanh co th phat sinh tu nhung thay i trong on v
hoc tu nhung hoat ng phuc tap cua on v. Vic khng nhn bit oc nhu cu
thay i cung co th lam phat sinh rui ro kinh doanh. Rui ro kinh doanh co th phat
sinh tu nhung vn nh:
(1) Chin loc phat trin san phm hoc dch vu mi khng thanh cng;
(2) Th trong khng u ln tiu thu hang hoa, dch vu (k ca th trong o
oc phat trin thanh cng);
(3) Nhung sai sot cua san phm hoc dch vu co th dn n trach nhim phap ly
hoc lam anh hong n uy tin cua on v.
A31. Hiu bit v rui ro kinh doanh ma on v i mt s lam tng kha nng phat hin rui
ro co sai sot trong yu, vi hu ht nhung rui ro kinh doanh s gy ra hu qua tai
chinh, do o lam anh hong ti bao cao tai chinh cua on v. Tuy nhin, kim toan
vin khng co trach nhim phai phat hin hoc anh gia tt ca cac loai rui ro kinh
doanh boi vi khng phai tt ca rui ro kinh doanh u lam phat sinh rui ro co sai sot
trong yu.
15
A32. Khi tim hiu v muc tiu, chin loc cung nh rui ro kinh doanh lin quan co th
dn n rui ro co sai sot trong yu cua bao cao tai chinh cua on v, kim toan vin
co th cn quan tm n nhung vn nh:
(1) S phat trin nganh ngh (co th dn n rui ro kinh doanh lin quan nh: on
v khng co u tim lc v con ngoi cung nh nng lc chuyn mn thich
ung vi nhung thay i trong nganh minh ang hoat ng);
(2) San phm hoc dch vu mi (co th dn n rui ro kinh doanh lin quan nh:
trach nhim i vi san phm tng ln);
(3) Mo rng pham vi kinh doanh (co th dn n rui ro kinh doanh lin quan nh:
c tinh nhu cu th trong khng chinh xac);
(4) Nhung yu cu mi v k toan (co th dn n rui ro kinh doanh lin quan nh:
thc hin khng y u, khng ung nhung yu cu mi v k toan hoc chi phi
thc hin tng thm);
(5) Nhung quy nh phap ly (co th dn n rui ro kinh doanh lin quan nh: trach
nhim tun thu phap lut s tng ln);
(6) Nhung yu cu v tai chinh cua on v trong thoi im hin tai va trong tong
lai (co th dn n rui ro kinh doanh lin quan nh: mt ngun tai tro vn do
on v khng ap ung oc nhung yu cu);
(7) Su dung cng ngh thng tin (co th dn n rui ro kinh doanh lin quan nh:
h thng va cac thu tuc khng tong thich vi nhau);
(8) nh hong cua vic thc hin mt chin loc, c bit la nhung anh hong dn
n nhung yu cu k toan mi (co th dn n rui ro kinh doanh lin quan nh:
vic thc hin khng y u hoc khng phu hop).
A33. Mt rui ro kinh doanh co th dn n mt rui ro co sai sot trong yu i vi cac
nhom giao dch, s d tai khoan va thng tin thuyt minh o cp co so dn liu
hoc cp bao cao tai chinh. Vi du, rui ro kinh doanh xut phat tu vic ngun
khach hang b thu hp co th lam tng rui ro co sai sot trong yu trong vic anh gia
cac khoan phai thu. Tuy nhin, rui ro nay cung co th dn n hu qua dai han, nht
la trong mt nn kinh t suy thoai va kim toan vin phai cn nhc khi anh gia tinh
phu hop cua gia nh on v hoat ng lin tuc. Do o, xac nh mt rui ro kinh
doanh co th dn n rui ro co sai sot trong yu hay khng, kim toan vin cn xem
xet mt cach cu th kt hop vi hoan canh thc t cua on v. Phu luc s 02 cua
Chun mc nay cung cp vi du v nhung tinh hung va s kin dn n rui ro co
sai sot trong yu.
A34. Thng thong, Ban Giam c xac nh nhung rui ro kinh doanh va a ra hng
giai quyt rui ro. Quy trinh anh gia rui ro nh trn la mt phn cua kim soat ni
b, oc quy nh tai oan 15 va hng dn tai oan A79 - A80 Chun mc nay.
Lu y khi kim toan cac on v trong linh vc cng
A35. Khi kim toan cac on v trong linh vc cng, nhung vn lin quan n trach
nhim giai trinh trc cng lun co th anh hong ln n muc tiu cua Ban Giam
c va muc tiu cua Ban Giam c co th bao gm ca nhung muc tiu theo quy
nh cua phap lut va cac co quan quan ly Nha nc.
16
X"'c +o .Lng % +nh g" kCt 5*4 hoWt +!ng ca +?n %6 (hng dn oan 11(e) Chun
mc nay)
A36. Ban Giam c va nhung ca nhn khac s o long va anh gia nhung vn oc
xac nh la quan trong. Vic o long kt qua, tu bn trong hay bn ngoai on v,
u s tao ra nhung ap lc cho on v. Nhung ap lc nay s lai thuc y Ban Giam
c thc hin nhung hanh ng nhm cai thin kt qua hoat ng hoc lam sai lch
bao cao tai chinh. Do o, hiu bit v cach o long kt qua hoat ng cua on v
s giup kim toan vin xem xet liu cac ap lc at oc muc tiu hoat ng co
th dn n cac hanh ng cua Ban Giam c lam tng rui ro co sai sot trong yu,
k ca sai sot do gian ln hay khng. Chun mc kim toan Vit Nam s 240 quy
nh va hng dn v cac rui ro co gian ln.
A37. Vic o long va anh gia kt qua hoat ng co th co cung muc ich, nhng
khng hoan toan ging nh vic giam sat cac kim soat (mt thanh phn cua kim
soat ni b, trinh bay tai oan A98 - A104 Chun mc nay):
(1) Vic o long va anh gia kt qua hoat ng oc tp trung vao liu hoat ng
kinh doanh co at oc muc tiu Ban Giam c (hoc bn thu 3) ra hay
khng;
(2) Vic giam sat cac kim soat co lin quan mt thit ti hiu qua cua kim soat
ni b.
Tuy nhin trong mt vai tinh hung, cac chi tiu anh gia cung cung cp thng tin
giup Ban Giam c phat hin oc nhung khim khuyt cua kim soat ni b.
A38. Vi du v cac thng tin ni b oc Ban Giam c su dung o long va anh gia
kt qua hoat ng ma kim toan vin co th xem xet, bao gm:
(1) Nhung chi tiu anh gia kt qua hoat ng chu yu (tai chinh va phi tai chinh),
nhung ti sut quan trong, nhung xu hng va s liu thng k hoat ng;
(2) Phn tich kt qua hoat ng theo tung giai oan;
(3) K hoach tai chinh, d bao, phn tich bin ng, thng tin v cac b phn va
cac bao cao anh gia hoat ng cua cac b phn, phong ban hoc cac cp khac;
(4) Danh gia nng lc cua nhn vin va chinh sach long bng u i;
(5) So sanh kt qua hoat ng cua on v vi cac i thu canh tranh.
A39. Cac t chuc, ca nhn bn ngoai cung co th o long va anh gia kt qua hoat ng
cua on v. Vi du, thng tin bn ngoai nh cac bao cao phn tich va bao cao xp
hang tin nhim co th cung cp cho kim toan vin nhung thng tin huu ich. Nhung
loai bao cao nay thong oc thu thp tu on v oc kim toan.
A40. Vic o long va anh gia ni b co th cho thy cac kt qua hoc xu hng khng
mong oi oi hoi Ban Giam c phai xac nh nguyn nhn va tin hanh nhung
bin phap khc phuc (trong mt s tinh hung, phai phat hin va sua chua sai sot
mt cach kp thoi). Vic o long va anh gia kt qua hoat ng cung co th chi ra
cho kim toan vin thy cac rui ro co sai sot lin quan n bao cao tai chinh la co
thc. Vi du, qua vic o long va anh gia kt qua hoat ng co th cho thy s
tng trong nhanh hoc loi nhun bt thong so vi cac on v khac trong nganh.
Dc bit, nhung thng tin nay khi kt hop vi cac yu t khac nh hinh thuc thong
17
hoc ch long u i da trn kt qua at oc co th cho thy rui ro tim tang
v s thiu khach quan cua Ban Giam c khi lp bao cao tai chinh.
Lu y khi kim toan cac on v nho
A41. Cac on v nho thong khng co quy trinh o long va anh gia kt qua hoat ng.
Vic phong vn Ban Giam c s cho kim toan vin bit oc thng tin v nhung
chi tiu chu yu o long va anh gia kt qua hoat ng va co nhung bin
phap phu hop. Nu kt qua phong vn cho thy on v khng thc hin vic o
long va anh gia kt qua hoat ng thi co th co s gia tng rui ro co sai sot khng
oc phat hin va sua chua.
Kim !ot nNi 6N c.0 (8n *) (9:c kim ton (hng dn oan 12 Chun mc nay)
A42. Hiu bit v kim soat ni b giup kim toan vin xac nh cac loai sai sot tim
tang va cac yu t anh hong n rui ro co sai sot trong yu va xac nh ni dung,
lch trinh va pham vi cua cac thu tuc kim toan tip theo.
A43. Cac hng dn quan trong v kim soat ni b oc trinh bay o bn phn sau:
(1) Ban cht va c im chung cua kim soat ni b;
(2) Cac kim soat lin quan n cuc kim toan;
(3) Ni dung va muc hiu bit v cac kim soat lin quan;
(4) Cac thanh phn cua kim soat ni b.
B4n chRt % +Nc +")m ch*ng ca k")m sot n!" =!.
Muc ich cua kim soat ni b
A44. Kim soat ni b oc thit k, thc hin va duy tri nhm giai quyt cac rui ro kinh
doanh oc xac nh, gy ra nguy co on v khng at oc mt trong cac muc
tiu lin quan n:
(1) D tin cy cua quy trinh lp va trinh bay bao cao tai chinh;
(2) Hiu qua va hiu sut hoat ng;
(3) Vic tun thu phap lut va cac quy nh hin hanh.
Vic thit k, thc hin va duy tri kim soat ni b co th thay i theo quy m va
muc phuc tap cua on v.
Lu y khi kim toan cac on v nho
A45. Cac on v nho co th su dung it chuc nng, it thu tuc hon va cac quy trinh, thu tuc
on gian hon thc hin muc tiu cua minh.
Cac han ch cua kim soat ni b
A46. Kim soat ni b, du hiu qua n muc nao, cung chi co th cung cp cho on v
mt s am bao hop ly at oc muc tiu lp va trinh bay bao cao tai chinh cua
on v. Kha nng at oc muc tiu chu anh hong boi nhung han ch vn co cua
kim soat ni b. Cac han ch nay bao gm vic con ngoi co th co sai lm khi
a ra quyt nh va s tht bai cua kim soat ni b co th xay ra do sai sot cua
con ngoi, vi du co th co sai sot trong vic thit k hoc thay i mt kim soat.
Tong t, mt kim soat co th hoat ng khng hiu qua, nh thng tin thu thp
phuc vu vic kim soat ni b khng oc su dung hop ly do ngoi chu trach
18
nhim ra soat thng tin nay khng hiu r muc ich cua thng tin hoc khng co
nhung hanh ng phu hop.
A47. Ngoai ra, cac kim soat co th b v hiu hoa do s thng ng cua hai hay nhiu
ngoi hoc b Ban Giam c khng ch. Vi du, Ban Giam c co th co cac 'thoa
thun phu vi khach hang nhm thay i cac iu khoan trong hop ng ban hang
mu cua on v, dn n vic ghi nhn doanh thu khng chinh xac. Cung nh vy,
chuc nng cua phn mm may tinh giup phat hin va bao cao v cac giao dch vot
han muc tin dung cho phep co th b khng ch hoc v hiu hoa.
A48. Bn canh o, khi thit k va thc hin cac kim soat, Ban Giam c co th thc
hin cac xet oan v pham vi, muc cac kim soat ma Ban Giam c la chon
thc hin va v pham vi, muc rui ro ma ho quyt nh chp nhn.
Lu y khi kim toan cac on v nho
A49. Cac on v nho thong co it nhn lc, do o han ch trong vic phn chia trach
nhim va quyn han. Tuy nhin, trong on v nho ma ngoi chu so huu ng thoi la
Giam c thi ngoi o co kha nng giam sat tt hon so vi on v ln. S giam sat
nay co th bu p nhung han ch trong vic phn chia trach nhim va quyn han.
A50. Mt khac, ngoi chu so huu ng thoi la Giam c cung co nhiu kha nng hon
trong vic khng ch cac kim soat do h thng kim soat ni b co co cu on
gian hon. Kim toan vin cn xem xet iu nay khi xac nh cac rui ro co sai sot
trong yu do gian ln.
S phn chia kim soat ni b thanh cac thanh phn
A51. Trong cac chun mc kim toan Vit Nam, kim soat ni b oc chia thanh nm
thanh phn nhm cung cp mt khun kh giup kim toan vin xem xet cac khia
canh khac nhau trong kim soat ni b cua on v co th anh hong ti cuc kim
toan nh th nao:
(a) Mi trong kim soat;
(b) Quy trinh anh gia rui ro cua on v;
(c) H thng thng tin lin quan n vic lp va trinh bay bao cao tai chinh, bao
gm cac quy trinh kinh doanh co lin quan, va trao i thng tin;
(d) Cac hoat ng kim soat;
(e) Giam sat cac kim soat.
S phn chia nay khng nht thit phai th hin cach thuc on v thit k, thc hin
va duy tri kim soat ni b hoc cac thanh phn o oc phn loai nh th nao.
Kim toan vin co th su dung cac thut ngu hay cac quy nh khac th hin cac
thanh phn khac nhau cua kim soat ni b cung nh s tac ng cua cac thanh
phn nay n cuc kim toan, vi iu kin la tt ca cac thanh phn oc m ta
trong Chun mc nay u oc cp n.
A52. Doan A69 - A104 Chun mc nay hng dn ap dung cho nm thanh phn cua
kim soat ni b lin quan n vic kim toan bao cao tai chinh. Phu luc 01 cua
Chun mc nay cung cp thm cac thanh phn cua kim soat ni b.
Dc im cua cac yu t thu cng va cac yu t t ng trong kim soat ni b anh
hong n vic anh gia rui ro cua kim toan vin
19
A53. H thng kim soat ni b cua on v bao gm cac yu t thu cng va cac yu t t
ng. Dc im cua cac yu t thu cng va cac yu t t ng co lin quan n vic
anh gia rui ro cua kim toan vin cung nh cac thu tuc kim toan tip theo da
trn kt qua anh gia o.
A54. Vic su dung cac yu t thu cng hay t ng trong kim soat ni b cung anh
hong n cach thuc tao lp, ghi chep, xu ly va bao cao cac giao dch:
(1) Cac kim soat thu cng co th bao gm thu tuc ph duyt, ra soat cac giao dch,
i chiu va theo di cac khoan i chiu o. Ngoai ra, on v co th su dung
cac kim soat t ng tao lp, ghi chep, xu ly va bao cao cac giao dch theo
dang in tu thay th cac tai liu bng giy.
(2) Cac kim soat trong h thng cng ngh thng tin la s kt hop ca kim soat t
ng (vi du: cac kim soat oc thit k trong cac chong trinh may tinh) va
kim soat thu cng. Ngoai ra, cac kim soat thu cng co th c lp vi cng
ngh thng tin, co th su dung cac du liu tu h thng cng ngh thng tin, hoc
co th gii han trong vic giam sat tinh huu hiu cua cng ngh thng tin, tinh
huu hiu cua cac kim soat t ng va giai quyt cac tinh hung ngoai l.
Khi su dung cng ngh thng tin tao lp, ghi chep, xu ly va bao cao cac giao
dch hay cac du liu tai chinh khac a vao bao cao tai chinh, cac h thng
va chong trinh phn mm co th gm cac kim soat lin quan ti cac co so dn
liu tong ung i vi cac tai khoan trong yu, hoc mang tinh quyt nh i
vi hoat ng huu hiu cua cac kim soat thu cng co s phu thuc vao cng
ngh thng tin.
S kt hop cac yu t thu cng va t ng trong kim soat ni b cua on v phu
thuc vao c im va muc phuc tap cua h thng cng ngh thng tin oc su
dung.
A55. Nhin chung, cng ngh thng tin mang lai nhiu loi ich cho kim soat ni b. Cng
ngh thng tin giup cho on v co kha nng:
(1) p dung nht quan cac quy tc hoat ng ra, thc hin oc cac tinh toan
phuc tap khi xu ly khi long giao dch va du liu ln;
(2) Nng cao tinh kp thoi, tinh sn co va chinh xac cua thng tin;
(3) Tao iu kin thun tin cho vic phn tich thng tin;
(4) Nng cao kha nng giam sat hoat ng cua on v, cung nh giam sat cac chinh
sach va thu tuc cua on v;
(5) Giam nguy co cac kim soat b v hiu hoa;
(6) Nng cao kha nng at oc hiu qua trong vic phn chia nhim vu, bng cach
ap dung cac kim soat an ninh trong cac chong trinh ung dung, co so du liu
va trong cac h iu hanh.
A56. Cng ngh thng tin cung co th mang n nhung rui ro cu th cho kim soat ni
b cua on v, vi du:
(1) Tin cy vao h thng hoc chong trinh trong khi h thng, chong trinh lai xu
ly khng chinh xac du liu hoc su dung du liu khng chinh xac xu ly, hoc
ca hai tinh hung;
20
(2) Vic truy cp du liu trai phep co th dn n du liu b xoa hoc b thay i,
bao gm hach toan cac giao dch khng ung thm quyn, hach toan cac giao
dch khng co tht, hoc hach toan cac giao dch khng chinh xac. Cac rui ro
nay gia tng khi co nhiu ngoi su dung truy cp vao mt co so du liu chung;
(3) Kha nng nhn vin phu trach h thng cng ngh thng tin co oc c quyn
truy cp nhiu hon muc cn thit so vi nhim vu oc giao, do o pha v s
phn nhim;
(4) Nhung thay i trai phep du liu gc;
(5) Nhung thay i trai phep h thng hoc chong trinh;
(6) Tht bai trong vic tao lp nhung thay i cn thit i vi h thng hoc
chong trinh;
(7) Can thip thu cng khng chinh xac;
(8) Kha nng mt du liu hoc khng th truy cp vao du liu khi oc yu cu.
A57. Cac yu t thu cng trong kim soat ni b co th phu hop hon i vi cac tinh
hung cn n s xet oan va thn trong, vi du:
(1) Cac giao dch ln, bt thong hoc khng lp lai;
(2) Cac tinh hung ma sai sot kho xac nh va kho d oan;
(3) Cac tinh hung thong xuyn bin i oi hoi thm cac kim soat ngoai pham
vi cac kim soat t ng hin co;
(4) Giam sat tinh hiu qua cua kim soat t ng.
A58. Cac kim soat thu cng trong kim soat ni b thong co tin cy thp hon so vi
kim soat t ng do kim soat thu cng co th d b bo sot, b khng ch va d
mc phai cac sai sot on gian. Kim soat thu cng cung co th khng am bao tinh
nht quan. Kim soat thu cng thong khng phu hop trong cac tinh hung sau:
(1) Khi long giao dch ln va thong xuyn lp lai, hoc cac tinh hung li co
th d oan, co th oc ngn chn, phat hin va sua chua bng cac kim soat
oc t ng hoa;
(2) Cac hoat ng kim soat ma cach thuc thc hin co th thit k va t ng hoa
mt cach phu hop.
A59. Pham vi va c im cua cac rui ro i vi kim soat ni b thong thay i tuy
theo ban cht va c im cua h thng thng tin cua on v. Don v xu ly nhung
rui ro tu vic su dung cng ngh thng tin hoc su dung cac yu t thu cng trong
kim soat ni b bng cach thit k cac kim soat huu hiu da trn c im h
thng thng tin cua on v.
Cc k")m sot ."0n 5*an +Cn c*!c k")m ton
A60. Cac muc tiu cua on v co mi lin h trc tip vi cac kim soat oc thc hin
cung cp s am bao hop ly nhm at oc cac muc tiu o. Tuy nhin, khng
phai tt ca cac muc tiu cua on v va cac kim soat lin quan n bao cao tai
21
chinh, hoat ng va s tun thu u lin quan n vic anh gia rui ro cua kim
toan vin.
A61. Khi kim toan vin xet oan v vic liu mt kim soat on le hay kt hop vi cac
kim soat khac co lin quan n cuc kim toan hay khng, cac yu t co th xem
xet bao gm:
(1) Tinh trong yu;
(2) Muc nghim trong cua cac rui ro lin quan;
(3) Quy m cua on v;
(4) Dc im hoat ng kinh doanh cua on v, bao gm cac c im v on v
va chu so huu;
(5) Tinh a dang va s phuc tap trong hoat ng cua on v;
(6) Cac quy nh phap lut hin hanh;
(7) Cac tinh hung va cac thanh phn ap dung cua kim soat ni b;
(8) Dc im va muc phuc tap cua cac h thng trong kim soat ni b cua on
v, bao gm ca vic su dung t chuc cung cp dch vu;
(9) S tn tai va cach thuc mt kim soat cu th, ring le hay kt hop vi cac kim
soat khac, co th ngn chn, phat hin va sua chua cac sai sot trong yu.
A62. Cac kim soat i vi tinh y u va chinh xac cua thng tin oc on v cung cp
co th lin quan n cuc kim toan nu kim toan vin d nh su dung thng tin
o thit k va thc hin cac thu tuc kim toan tip theo. Cac kim soat lin quan
n cac muc tiu hoat ng va tinh tun thu cung co th lin quan n cuc kim
toan nu cac kim soat o lin quan n cac du liu ma kim toan vin anh gia
hoc su dung khi thc hin cac thu tuc kim toan.
A63. Cac kim soat ni b i vi vic bao v tai san nhm tranh vic mua, su dung va
thanh ly khng ung thm quyn co th bao gm cac kim soat lin quan ng thoi
n vic lp, trinh bay bao cao tai chinh va cac muc tiu hoat ng cua on v.
Danh gia cua kim toan vin v cac kim soat nay thong gii han o cac thu tuc
lin quan n tin cy cua bao cao tai chinh.
A64. Mt on v thong co cac kim soat i vi mt s muc tiu khng lin quan n
cuc kim toan, do o kim toan vin khng cn phai xem xet cac kim soat nay.
Vi du, on v co th da vao h thng kim soat t ng phuc tap am bao hiu
qua va hiu sut hoat ng (vi du, h thng kim soat t ng cua hng hang khng
am bao ung lch trinh bay), tuy nhin, cac kim soat nay co th khng lin quan
n cuc kim toan. Ngoai ra, mc du kim soat ni b co th ap dung trong toan
b on v, hoc trong mt s b phn nghip vu hay mt s chu trinh kinh doanh
bt ky, hiu bit v cac kim soat ni b lin quan n b phn nghip vu hay cac
chu trinh kinh doanh o co th khng lin quan n cuc kim toan.
Lu y khi kim toan cac on v trong linh vc cng
A65. Khi kim toan cac on v trong linh vc cng, kim toan vin thong co nhiu trach
nhim hon i vi vic xem xet kim soat ni b, vi du, kim toan vin phai bao
cao v tinh tun thu cua on v i vi quy nh v chi tiu i vi on v hanh
22
chinh. Kim toan vin cung co thm trach nhim bao cao v s tun thu phap lut
va cac quy nh. Do vy, vic xem xet kim soat ni b co th rng hon va chi tit
hon.
O!" &*ng % mTc +! h")* ="Ct %G cc k")m sot cD ."0n 5*an (hng dn oan 13 Chun
mc nay)
A66. Khi anh gia v mt thit k cua mt kim soat, kim toan vin cn xem xet liu
kim soat o, ring le hoc kt hop cung cac kim soat khac, co kha nng ngn
chn hoc phat hin va sua chua mt cach hiu qua cac sai sot trong yu hay khng.
Mt kim soat oc thc hin co nghia la kim soat o ang tn tai va oc on v
su dung. Nu mt kim soat khng hiu qua thi anh gia vic thc hin kim soat
o cung khng co nhiu y nghia, do vy trc tin cn xem xet v mt thit k cua
kim soat. Mt kim soat oc thit k khng phu hop co th la mt khim khuyt
nghim trong trong kim soat ni b cua on v.
A67. Thu tuc anh gia rui ro thu thp cac bng chung kim toan v thit k va thc
hin cac kim soat lin quan co th bao gm:
(1) Phong vn nhn s cua on v;
(2) Quan sat vic ap dung cac kim soat cu th;
(3) Kim tra cac bao cao va tai liu;
(4) Kim tra cac giao dch trn h thng thng tin lin quan n bao cao tai chinh.
D at oc muc tiu thu thp bng chung kim toan, nu kim toan vin su dung
thu tuc phong vn thi cn phai su dung kt hop vi cac thu tuc khac.
A68. Nu kim toan vin chi hiu bit v cac kim soat cua on v thi cha u kim
tra tinh huu hiu cua cac kim soat o, tru khi on v co nhung bin phap t ng
hoa am bao cho cac kim soat hoat ng nht quan. Vi du, bng chung kim
toan cho thy mt kim soat thu cng oc thc hin tai mt thoi im nao o
khng th chung minh cho tinh huu hiu cua kim soat o tai cac thoi im khac
trong ky kim toan. Tuy nhin, do tinh nht quan vn co cua quy trinh xu ly cng
ngh thng tin (xem oan A55 Chun mc nay), tuy theo anh gia cua kim toan
vin, cac thu tuc kim toan nhm xac nh liu mt kim soat t ng co oc thc
hin hay khng cung co th oc su dung kim tra tinh huu hiu cua kim soat
o. Chun mc kim toan Vit Nam s 330 quy nh va hng dn vic kim tra
tinh huu hiu cua cac kim soat.
Cc thnh (hFn ca k")m sot n!" =! - a" t;Lng k")m sot (hng dn oan 14 Chun
mc nay)
A69. Mi trong kim soat bao gm cac chuc nng quan tr va quan ly, cac quan im,
nhn thuc va hanh ng cua Ban quan tr va Ban Giam c lin quan n kim soat
ni b va tm quan trong cua kim soat ni b i vi hoat ng cua on v. Mi
trong kim soat tao nn c im chung cua mt on v, co tac ng trc tip n
y thuc cua tung thanh vin trong on v v cng tac kim soat.
A70. D tim hiu v mi trong kim soat cua on v, kim toan vin co th cn xem xet
cac yu t cua mi trong kim soat sau y:
23
(a) T;*yGn +Wt thng t"n % y0* cF* th:c th" t#nh ch#nh t;:c % cc g" t;6 +Wo +Tc:
Dy la nhung yu t then cht anh hong n hiu qua cua vic thit k, vn
hanh va giam sat cac kim soat;
(b) Cam kCt %G nng .:c: S cn nhc cua Ban Giam c v cac muc nng lc
cn ap ung cho mi nhim vu cu th, cac k nng va kin thuc cn thit tong
ung;
(c) b: tham g"a ca Ban 5*4n t;6:
(1) Dc lp i vi Ban Giam c on v;
(2) Co kinh nghim va v th;
(3) Muc tham gia cua Ban quan tr, nhung thng tin Ban quan tr nhn
oc va s xem xet k lng cac hoat ng;
(4) Tinh hop ly trong hanh ng cua Ban quan tr, gm muc phuc tap cua
cac cu hoi oc t ra va theo sat vic xu ly cua Ban Giam c, va
cach lam vic cua Ban Giam c vi kim toan ni b va kim toan c
lp.
(d) T;"Ct .J % (hong cch +"G* hnh ca Ban ["m +c:
(1) Cach tip cn i vi vic quan ly va chp nhn rui ro kinh doanh;
(2) Quan im va hanh ng i vi vic lp va trinh bay bao cao tai chinh;
(3) Quan im i vi vic xu ly thng tin, cng vic k toan va nhn s.
(e) C? cR* tc chTc: Khun kh ma theo o cac hoat ng cua on v oc lp k
hoach, thc hin, kim soat va soat xet nhm at oc muc tiu;
(I) Yh,n cng 5*yGn hWn % t;ch nh"'md Cach thuc phn cng quyn han va trach
nhim i vi cac hoat ng; cach thuc thit lp trinh t h thng bao cao va
s phn chia quyn han va trach nhim giua cac cp;
(g) Cc ch#nh sch % thng .' %G nh,n s:d Cac chinh sach va thng l lin quan
n cac hoat ng tuyn dung, nh hng, ao tao, anh gia, hng dn,
thng tin nhn vin, long, thong va cac bin phap khc phuc sai sot.
Bng chung kim toan v cac yu t cua mi trong kim soat
A71. Cac bng chung kim toan thich hop v cac yu t cua mi trong kim soat co th
oc thu thp bng vic kt hop thu tuc phong vn va cac thu tuc anh gia rui ro
khac, nh chung thc kt qua phong vn qua quan sat hoc kim tra tai liu. Vi du,
bng vic phong vn Ban Giam c va nhn vin, kim toan vin tim hiu oc
cach thuc Ban Giam c truyn at cho nhn vin quan im cua ho v cac thng l
kinh doanh va hanh vi ao uc kinh doanh. Sau o, kim toan vin s xac nh xem
cac kim soat tong ung oc thc hin hay cha, bng vic xem xet cac yu t
nh, liu Ban Giam c co b quy tc ao uc kinh doanh bng vn ban khng va
ho co ung xu theo b quy tc ao uc kinh doanh hay khng.
nh hong cua mi trong kim soat n vic anh gia rui ro co sai sot trong yu
24
A72. Mt s yu t cua mi trong kim soat cua on v co anh hong ln n vic anh
gia rui ro co sai sot trong yu. Vi du, Ban quan tr on v s co anh hong ang k
n y thuc v cng tac kim soat cua on v, vi mt trong nhung nhim vu cua Ban
quan tr la cn bng nhung ap lc t ra i vi Ban Giam c lin quan n lp va
trinh bay bao cao tai chinh ma nhung ap lc nay co th phat sinh tu cac nhu cu th
trong va k hoach tin long. Hiu qua cua vic thit k mi trong kim soat lin
quan n s tham gia cua Ban quan tr chu anh hong boi cac vn nh:
(1) S c lp cua Ban quan tr i vi Ban Giam c va kha nng anh gia hoat
ng cua Ban Giam c;
(2) Hiu bit cua Ban quan tr v cac nghip vu kinh doanh cua on v;
(3) Muc Ban quan tr anh gia v tinh phu hop cua bao cao tai chinh i vi
khun kh v lp va trinh bay bao cao tai chinh oc ap dung.
A73. Trong cac yu t cua mi trong kim soat, mt Hi ng quan tr c lp va tich
cc co th anh hong n trit ly va tac phong lam vic cua cac thanh vin Ban
Giam c. Tuy nhin, mt s yu t khac cua mi trong kim soat co th chi co
hiu qua han ch. Vi du, cac chinh sach va thng l v nhn s nhm tuyn dung
cac nhn s tai chinh, k toan va cng ngh thng tin co nng lc co th lam giam
rui ro sai sot trong qua trinh xu ly thng tin tai chinh nhng khng th loai bo xu
hng Ban Giam c bao cao loi nhun cao hon thc t.
A74. Khi kim toan vin anh gia rui ro co sai sot trong yu, s tn tai cua mt mi
trong kim soat thoa ang co th la mt yu t tich cc cua on v. Tuy nhin, mt
mi trong kim soat thoa ang co th giup giam rui ro do gian ln nhng khng
th ngn chn hoan toan gian ln. Ngoc lai, nhung khim khuyt trong mi trong
kim soat co th lam giam hiu qua cua cac kim soat, nht la i vi gian ln. Vi
du, vic Ban Giam c khng b tri u ngun lc xu ly cac rui ro v an toan
cng ngh thng tin co th gy anh hong bt loi n kim soat ni b, bng cach
cho phep tao ra nhung thay i khng phu hop trong chong trinh may tinh, thay
i du liu hoc xu ly giao dch khng ung thm quyn. Theo hng dn tai oan
A2 - A3 Chun mc kim toan Vit Nam s 330, mi trong kim soat cung co anh
hong n ni dung, lch trinh va pham vi cua cac thu tuc kim toan tip theo.
A75. Ban thn mi trong kim soat khng th t ngn chn hoc t phat hin va sua
chua mt sai sot trong yu. Tuy nhin, mi trong kim soat co th anh hong n
anh gia cua kim toan vin v tinh huu hiu cua cac kim soat khac (vi du, vic
giam sat cac kim soat va s vn hanh cua cac hoat ng kim soat cu th) va do
o, anh hong n anh gia cua kim toan vin v rui ro co sai sot trong yu.
Lu y khi kim toan cac on v nho
A76. Mi trong kim soat trong on v nho thong khac bit so vi on v ln. Vi du,
Ban quan tr trong on v nho co th khng co thanh vin c lp hoc tu bn ngoai
on v va cng tac quan tr co th do chinh chu so huu ng thoi la Giam c on
v am nhn, vi khng co ngoi so huu nao khac. Dc im cua mi trong kim
soat co th anh hong n tm quan trong cua cac kim soat khac, hoc anh hong
n vic khng co cac kim soat khac. Vi du, mt chu so huu kim Giam c nng
ng co th lam giam kha nng xay ra rui ro do thiu s phn chia trach nhim
trong on v nho, tuy nhin, iu nay co th lam gia tng cac rui ro khac nh rui ro
cac kim soat b khng ch.
25
A77. Ngoai ra, bng chung kim toan v cac yu t trong mi trong kim soat o cac
on v nho co th khng th hin bng vn ban, nh vic truyn at thng tin giua
Ban Giam c va nhn vin co th theo hinh thuc khng chinh thuc nhng vn hiu
qua. Vi du, mt on v nho co th khng co b quy tc ao uc kinh doanh bng
vn ban nhng thay vao o, on v xy dng vn hoa doanh nghip, nhn manh tm
quan trong cua tinh chinh trc va hanh vi ao uc thng qua loi noi va tm gong
cua Ban Giam c.
A78. Do vy, khi tim hiu v mi trong kim soat cua on v nho, kim toan vin cn
c bit quan tm n quan im, nhn thuc va hanh ng cua Ban Giam c hoc
cua chu so huu ng thoi la Giam c on v.
Cc thnh (hFn ca k")m sot n!" =! - \*y t;<nh +nh g" ;" ;o ca +?n %6 (hng dn
oan 15 Chun mc nay)
A79. Quy trinh anh gia rui ro cua on v hinh thanh nn co so Ban Giam c xac
nh cac rui ro cn oc quan ly. Mt quy trinh anh gia rui ro phu hop vi hoan
canh, ban cht, quy m va muc phuc tap cua on v co th giup kim toan vin
phat hin cac rui ro co sai sot trong yu. Kim toan vin phai su dung xet oan
chuyn mn xac nh quy trinh anh gia rui ro cua on v co phu hop hay khng.
Lu y khi kim toan cac on v nho (hng dn oan 17 Chun mc nay)
A80. Don v nho thong khng co quy trinh anh gia rui ro oc thit lp mt cach chinh
thuc. Trong trong hop nay, Ban Giam c thong phat hin rui ro thng qua vic
trc tip tham gia vao cng vic kinh doanh. Mc du vy, kim toan vin vn phai
phong vn v cac rui ro oc phat hin va cach thuc Ban Giam c giai quyt
nhung rui ro nay.
Cc thnh (hFn ca k")m sot n!" =! - e' thng thng t"n ."0n 5*an +Cn %"'c .]( % t;<nh
=y =o co t" ch#nh` =ao gfm cc 5*y t;<nh k"nh &oanh cD ."0n 5*an` % t;ao +c" thng
t"n
H thng thng tin lin quan n vic lp va trinh bay bao cao tai chinh, bao gm cac quy
trinh kinh doanh co lin quan (hng dn oan 18 Chun mc nay)
A81. H thng thng tin lin quan n muc tiu lp va trinh bay bao cao tai chinh, trong
o co h thng k toan, bao gm cac thu tuc va tai liu oc thit k va xy dng
:
(1) Tao lp, ghi chep, xu ly va bao cao cac giao dch cua on v (cung nh cac
s vic va cac iu kin) va duy tri trach nhim lin quan i vi tai san, no
phai tra va ngun vn chu so huu;
(2) Giai quyt cac giao dch b xu ly sai, vi du theo di va tt toan cac khoan
muc cho xu ly mt cach kp thoi;
(3) Xu ly va giai thich cho nhung cach thuc co th khng ch hoc bo qua cac
kim soat;
(4) Chuyn du liu tu h thng xu ly giao dch sang S Cai;
(5) Thu thp thng tin lin quan n bao cao tai chinh v cac s vic va cac
iu kin khac ngoai cac giao dch phat sinh, nh vic khu hao tai san va cac
thay i trong kha nng thu hi cac khoan phai thu;
26
(6) Dam bao nhung thng tin cn thuyt minh theo khun kh v lp va trinh
bay bao cao tai chinh oc ap dung oc thu thp, ghi chep, xu ly, tom tt va
trinh bay phu hop trn bao cao tai chinh.
Cac but toan ghi s
A82. H thng thng tin cua mt on v thong bao gm cac but toan ghi s thng dung
oc dung lp i lp lai ghi nhn cac giao dch. Vi du, cac but toan ghi s ghi
nhn vao S Cai cac giao dch v doanh thu, mua hang, thanh toan hoc nh ky ghi
nhn cac c tinh k toan cua Ban Giam c nh thay i c tinh v kha nng thu
hi cac khoan phai thu.
A83. Trong quy trinh lp va trinh bay bao cao tai chinh, on v cung su dung cac but toan
ghi s khng thng dung ghi nhn cac giao dch khng thong xuyn, cac giao
dch bt thong hoc cac iu chinh. Vi du v cac but toan khng thng dung gm:
cac but toan iu chinh khi lp bao cao tai chinh hop nht, cac but toan khi hop
nht hay thanh ly hoat ng kinh doanh hoc cac c tinh v tn tht tai san. Trong
h thng k toan thu cng, kim toan vin co th nhn bit cac but toan khng
thng dung qua vic kim tra cac s chi tit, cac but toan va cac tai liu lin quan.
Khi su dung h thng k toan t ng, cac but toan nh trn co th chi tn tai di
dang du liu in tu, do o, kim toan vin co th d nhn bit hon bng cach su
dung cac k thut kim toan da trn s h tro cua may tinh.
Cac quy trinh kinh doanh co lin quan
A84. Cac quy trinh kinh doanh cua mt on v la cac hoat ng oc thit k nhm:
(1) Phat trin, mua sm, san xut, ban va phn phi cac san phm va dch vu
cua on v;
(2) Bao am tun thu phap lut va cac quy nh;
(3) Ghi nhn thng tin, bao gm ca cac thng tin k toan va thng tin bao cao
tai chinh.
Cac quy trinh kinh doanh cua on v tao ra cac giao dch oc h thng thng tin
ghi nhn, xu ly va bao cao. Vic tim hiu cac quy trinh kinh doanh cua on v,
trong o co cach thuc cac giao dch phat sinh, s giup kim toan vin hiu v h
thng thng tin cua on v lin quan n vic lp va trinh bay bao cao tai chinh theo
cach thuc phu hop vi hoan canh on v.
Lu y khi kim toan cac on v nho
A85. Trong cac on v nho, h thng thng tin va cac quy trinh kinh doanh lin quan n
vic lp va trinh bay bao cao tai chinh thong it phuc tap hon nhng cung khng
kem phn quan trong so vi cac on v ln. Cac on v nho co s tham gia tich cc
cua Ban Giam c co th khng cn nhung hng dn k toan qua chi tit, h thng
s k toan phuc tap hoc cac chinh sach bng vn ban. Do o, khi kim toan mt
on v nho, kim toan vin co th d dang tim hiu v h thng va cac quy trinh,
ng thoi co th da nhiu vao thu tuc phong vn hon thay cho soat xet tai liu. Tuy
nhin, vic tim hiu v h thng va cac quy trinh vn rt quan trong ngay ca i vi
cuc kim toan cac on v nho.
Trao i thng tin (hng dn oan 19 Chun mc nay)
27
A86. Vic trao i thng tin cua on v v vai tro, trach nhim va cac vn quan trong
lin quan n bao cao tai chinh cn ng thoi cung cp nhung hiu bit v vai tro va
trach nhim cua ca nhn gn vi kim soat ni b i vi bao cao tai chinh. Vic
trao i thng tin gm cac vn nh: muc hiu bit cua mt ca nhn v mi
lin h giua cng vic cua ho trong h thng thng tin bao cao tai chinh vi cng
vic cua nhung ngoi khac va cach thuc bao cao cac tinh hung ngoai l ti cac cp
quan ly phu hop trong on v. Vic trao i thng tin co th di dang tai liu
hng dn v chinh sach va tai liu hng dn v lp bao cao tai chinh. Cac knh
thng tin mo giup am bao rng cac trong hop ngoai l oc bao cao va xu ly.
Lu y khi kim toan cac on v nho
A87. Vic trao i thng tin o cac on v nho co th it phuc tap va d dang hon so vi cac
on v ln do co it cp quan ly va kha nng tip cn vi Ban Giam c d dang hon.
Cc thnh (hFn ca k")m sot n!" =! - Cc hoWt +!ng k")m sot (hng dn oan 20
Chun mc nay)
A88. Cac hoat ng kim soat la cac chinh sach va thu tuc nhm am bao rng cac chi
ao cua Ban Giam c oc thc hin. Du trong h thng cng ngh thng tin hay
thu cng thi cac hoat ng kim soat u co nhung muc tiu a dang va oc ap
dung o cac cp t chuc va chuc nng khac nhau cua on v. Vi du v cac hoat
ng kim soat cu th bao gm cac hoat ng kim soat lin quan n:
(1) Ph duyt;
(2) Danh gia hoat ng;
(3) Xu ly thng tin;
(4) Cac kim soat vt cht (khoa an toan, ket st, camera);
(5) Phn chia nhim vu.
A89. Cac hoat ng kim soat lin quan n cuc kim toan la:
(1) Cac hoat ng kim soat co lin quan n cac rui ro ang k va
cac hoat ng kim soat lin quan n cac rui ro ma nu chi thc hin thu
nghim co ban s khng cung cp y u bng chung kim toan thich hop,
nh quy nh o cac oan 29 va 30 Chun mc nay; hoc
(2) Cac hoat ng kim soat oc xac nh la co lin quan theo xet
oan cua kim toan vin.
A90. Xet oan cua kim toan vin v vic liu mt hoat ng kim soat co lin quan n
cuc kim toan hay khng chu anh hong boi nhung rui ro ma kim toan vin
xac nh la co th lam phat sinh sai sot trong yu va liu kim toan vin co cho rng
vic kim tra tinh huu hiu cua hoat ng kim soat o la cn thit xac nh
pham vi thu nghim co ban hay khng.
A91. Kim toan vin co th chu trong vao vic phat hin va tim hiu v cac hoat ng
kim soat o nhung khu vc oc nhn nh rng thong co muc rui ro co sai sot
trong yu cao hon. Khi co nhiu hoat ng kim soat cung hng n mt muc
tiu, kim toan vin khng cn phai tim hiu v tung hoat ng kim soat lin quan
n muc tiu o.
28
A92. Tu nhung hiu bit v cac thanh phn khac cua kim soat ni b, kim toan vin s
bit oc cac hoat ng kim soat on v co hoc khng co, tu o giup kim
toan vin xac nh xem co cn phai tim hiu thm v cac hoat ng kim soat hay
khng.
Lu y khi kim toan cac on v nho
A93. Nhung nguyn tc cua hoat ng kim soat trong on v nho thong tong t i
vi on v ln, tuy nhin cach hoat ng co th co khac bit. Ngoai ra, i vi cac
on v nho, mt s hoat ng kim soat co th khng thich hop vi co s kim
soat cua Ban Giam c. Vi du, vic chi Ban Giam c co thm quyn cp tin dung
cho khach hang va ph duyt cac khoan mua sm ln co th cho phep kim soat
cht ch cac tai khoan va giao dch quan trong, lam giam hoc loai bo nhu cu su
dung cac hoat ng kim soat chi tit khac.
A94. Cac hoat ng kim soat lin quan n cuc kim toan cac on v nho thong nm
trong nhung chu trinh kinh doanh chinh nh doanh thu, mua sm va cac chi phi
nhn vin.
Rui ro phat sinh tu cng ngh thng tin (hng dn oan 21 Chun mc nay)
A95. Vic su dung cng ngh thng tin anh hong n cach thuc thc hin cac hoat ng
kim soat. Di goc cua kim toan vin, cac kim soat i vi h thng cng
ngh thng tin (gm cac kim soat chung v cng ngh thng tin va cac kim soat
chong trinh ung dung) oc xac nh la co hiu qua khi duy tri oc tinh toan vn
cua thng tin va tinh bao mt cua du liu oc h thng thng tin xu ly.
A96. Cac kim soat chung v cng ngh thng tin la cac chinh sach va thu tuc lin quan
n nhiu chong trinh ung dung va h tro cho hiu qua hoat ng cua cac kim
soat chong trinh ung dung. Cac kim soat chung oc ap dung cho may chu c
ln, c nho va cac mi trong ngoi su dung u cui. Cac kim soat chung v
cng ngh thng tin duy tri tinh toan vn cua thng tin va tinh bao mt du liu
thong gm cac kim soat i vi:
(1) Trung tm du liu va cac hoat ng kt ni mang;
(2) Mua sm, thay i va bao tri h thng phn mm;
(3) Thay i chong trinh;
(4) Bao mt truy cp;
(5) Mua sm, phat trin va bao tri cac h thng ung dung.
Nhung kim soat nay thong oc thc hin xu ly cac rui ro nu trong oan
A56 Chun mc nay.
A97. Cac kim soat chong trinh ung dung la cac thu tuc thu cng hoc t ng, thong
hoat ng o cp chu trinh kinh doanh va ap dung i vi vic xu ly giao dch
cua cac chong trinh ung dung ring le. Cac kim soat chong trinh ung dung co
th la cac kim soat mang tinh ngn chn hoc phat hin va oc thit k am
bao tinh toan vn cua cac du liu k toan. Do o, cac kim soat chong trinh ung
dung lin quan n cac thu tuc oc su dung tao lp, ghi chep, xu ly va bao cao
cac giao dch hoc cac du liu tai chinh khac. Cac kim soat nay nhm am bao cac
giao dch phat sinh oc ph duyt, oc ghi nhn va xu ly y u, chinh xac.
29
Vi du, kim tra t ng du liu u vao, vic anh s thu t kt hop vi vic theo
di thu cng cac bao cao tng hop ngoai l hoc chinh sua tai thoi im nhp du
liu.
Cc thnh (hFn ca k")m sot n!" =! - ["m st cc k")m sot (hng dn oan 22
Chun mc nay)
A98. Giam sat cac kim soat la quy trinh anh gia hiu qua hoat ng cua kim soat ni
b trong tung giai oan. Quy trinh nay bao gm vic anh gia tinh hiu qua cua cac
kim soat mt cach kp thoi va tin hanh cac bin phap khc phuc cn thit. Ban
Giam c thc hin vic giam sat cac kim soat thng qua cac hoat ng lin tuc,
cac anh gia ring bit hoc kt hop ca hai. Cac hoat ng giam sat lin tuc thong
gn lin vi cac hoat ng lp i lp lai cua mt on v va bao gm cac hoat ng
quan ly va giam sat thong xuyn.
A99. Cac hoat ng giam sat cua Ban Giam c cung su dung nhung thng tin thu thp
tu bn ngoai nh cac khiu nai cua khach hang va cac y kin cua co quan quan ly
co th cho thy cac vn hoc cac linh vc cn cai thin.
Lu y khi kim toan cac on v nho
A100. Vic Ban Giam c giam sat cac kim soat thong th hin bng s tham gia sat
sao cua Ban Giam c hoc chu so huu ng thoi la Giam c vao cac hoat ng
cua on v. Diu nay s giup Ban Giam c phat hin ra cac khac bit ang k giua
thc t so vi d kin va phat hin nhung du liu tai chinh khng chinh xac, tu o
a ra bin phap sua i phu hop i vi kim soat o.
Kim toan ni b (hng dn oan 23 Chun mc nay)
A101. Kim toan ni b cua on v oc kim toan co th co lin quan n cuc kim
toan nu trach nhim va hoat ng cua b phn nay co lin quan n vic lp va
trinh bay bao cao tai chinh cua on v va kim toan vin d nh su dung cng vic
cua kim toan vin ni b thay i ni dung, lch trinh, hoc thu hp pham vi cac
thu tuc kim toan phai thc hin. Nu kim toan vin xac nh cng vic cua kim
toan ni b la co lin quan n cuc kim toan, kim toan vin cn ap dung cac quy
nh va hng dn cua Chun mc kim toan Vit Nam s 610.
A102. Muc tiu, trach nhim va v th cua kim toan ni b trong on v co th thay i,
tuy thuc vao quy m, co cu t chuc cua on v, cac yu cu cua Ban Giam c va
Ban quan tr. Trach nhim cua kim toan ni b co th bao gm vic giam sat kim
soat ni b, quan tr rui ro va anh gia s tun thu phap lut va cac quy nh. Mt
khac, trach nhim cua kim toan ni b co th gii han trong vic anh gia tinh
kinh t, hiu qua va hiu sut hoat ng, do o co th khng lin quan n vic lp
bao cao tai chinh cua on v.
A103. Nu trach nhim cua kim toan ni b co lin quan n vic lp bao cao tai chinh
cua on v, kim toan vin c lp cn xem xet cac hoat ng ma kim toan ni b
hoc s thc hin, trong o co th bao gm vic soat xet k hoach cua kim toan
ni b trong ky, nu co, va thao lun v k hoach o vi kim toan vin ni b.
Cac ngun thng tin (hng dn oan 24 Chun mc nay)
A104. Nhiu thng tin su dung trong hoat ng giam sat co th oc cung cp boi h
thng thng tin cua on v. Nu Ban Giam c gia nh du liu su dung cho vic
30
giam sat la chinh xac ma khng co co so cho gia nh o, thng tin co th co sai sot
dn n vic Ban Giam c a ra cac kt lun sai lm tu cac hoat ng giam sat.
Do vy, kim toan vin phai tim hiu v hoat ng giam sat cua on v nh la mt
thanh phn cua kim soat ni b, bao gm:
(1) Cac ngun thng tin lin quan n hoat ng giam sat cua on v;
(2) Co so Ban Giam c cho rng thng tin la ang tin cy cho muc ich giam
sat.
'c ()nh *+ (nh ,i -.i -o c/ !0i !/t t-1n, 23u
>nh g" ;" ;o cD sa" sDt t;-ng yC* g cR( +! =o co t" ch#nh (hng dn oan 25(a)
Chun mc nay)
A105. Rui ro co sai sot trong yu o cp bao cao tai chinh la nhung rui ro co anh hong
lan toa n nhiu khoan muc trn bao cao tai chinh va co anh hong tim tang n
nhiu co so dn liu. Cac rui ro nay co th khng phai la rui ro co th phat hin
oc vi cac co so dn liu cu th tai cac nhom giao dch, s d tai khoan hoc
thng tin thuyt minh. Cac rui ro nay ai din cho cac tinh hung co th lam tng
rui ro co sai sot trong yu o cp co so dn liu, vi du, Ban Giam c khng ch
kim soat ni b. Cac rui ro o cp bao cao tai chinh co th lin quan n vic
xem xet cua kim toan vin i vi rui ro co sai sot trong yu do gian ln.
A106. Rui ro o cp bao cao tai chinh co th xut phat tu khim khuyt cua mi trong
kim soat (mc du cac rui ro nay cung co th lin quan n cac yu t khac, nh
tinh hinh kinh t suy giam). Vi du, s thiu nng lc cua Ban Giam c co th anh
hong nghim trong i vi bao cao tai chinh, do vy, kim toan vin cn phai co
bin phap xu ly tng the i vi rui ro nay.
A107. Hiu bit cua kim toan vin v kim soat ni b co th dn n nghi ngo i vi
kha nng co th thc hin kim toan oc bao cao tai chinh cua on v hay khng.
Vi du:
(1) Lo ngai nghim trong v tinh chinh trc cua Ban Giam c on v dn n vic
kim toan vin kt lun rng rui ro do Ban Giam c trinh bay sai cac thng tin
trn bao cao tai chinh ln ti muc khng th thc hin oc cuc kim toan;
(2) Lo ngai v iu kin va tin cy cua h so, tai liu cua on v khin kim toan
vin kt lun rng kho co th thu thp y u bng chung kim toan thich hop
a ra y kin kim toan chp nhn toan phn i vi bao cao tai chinh
A108. Chun mc kim toan Vit Nam s 705 quy nh va hng dn kim toan vin
xac nh liu co cn a ra y kin kim toan ngoai tru hoc tu chi a ra y kin,
hoc trong mt vai tinh hung, rut khoi cuc kim toan nu phap lut va cac quy
nh cho phep.
>nh g" ;" ;o cD sa" sDt t;-ng yC* g cR( +! c? sg &8n ."'* (hng dn oan 25(b)
Chun mc nay)
A109. Kim toan vin cn xem xet rui ro co sai sot trong yu o cp co so dn liu i
vi cac nhom giao dch, s d tai khoan, thng tin thuyt minh vi iu nay s h tro
trc tip cho vic xac nh ni dung, lch trinh va pham vi cua cac thu tuc kim toan
tip theo o cp co so dn liu cn thit thu thp y u bng chung kim toan
31
thich hop. Khi xac nh va anh gia rui ro co sai sot trong yu o cp co so dn
liu, kim toan vin co th kt lun rng rui ro xac nh co anh hong lan toa
hon i vi tng th bao cao tai chinh va anh hong tim tang n nhiu co so dn
liu.
Su dung cac co so dn liu
A110. D khng nh rng bao cao tai chinh tun thu khun kh v lp va trinh bay bao
cao tai chinh oc ap dung, Ban Giam c cn khng nh chinh thuc hoc ngm
nh cac co so dn liu v vic ghi nhn, o long, trinh bay va cng b cac thanh
phn cua bao cao tai chinh va cac thuyt minh lin quan.
A111. Cac co so dn liu oc kim toan vin su dung xem xet cac loai sai sot tim
tang co th xay ra oc chia thanh ba loai va co th co nhung dang sau:
(a) Cac co so dn liu i vi cac nhom giao dch va s kin trong ky oc kim
toan:
(i) Tinh hin huu: cac giao dch va cac s kin oc ghi nhn xay ra va
lin quan n on v;
(ii) Tinh y u: tt ca cac giao dch va s kin cn ghi nhn oc ghi
nhn;
(iii) Tinh chinh xac: s liu va du liu lin quan n cac giao dch va s kin
ghi nhn oc phan anh mt cach phu hop;
(iv) Dung ky: cac giao dch va s kin oc ghi nhn ung ky k toan;
(v) Phn loai: cac giao dch va s kin oc ghi nhn vao ung tai khoan.
(b) Cac co so dn liu i vi s d tai khoan vao cui ky:
(i) Tinh hin huu: tai san, no phai tra va ngun vn chu so huu thc s tn
tai;
(ii) Quyn va nghia vu: on v nm giu cac quyn lin quan n tai san thuc
so huu cua on v va on v co nghia vu vi cac khoan no phai tra;
(iii) Tinh y u: tt ca cac tai san, no phai tra va ngun vn chu so huu cn
ghi nhn oc ghi nhn y u;
(iv) Danh gia va phn b: tai san, no phai tra va ngun vn chu so huu oc
th hin trn bao cao tai chinh theo gia tr phu hop va nhung iu chinh
lin quan n anh gia hoc phn b oc ghi nhn phu hop.
(c) Cac co so dn liu i vi cac trinh bay va thuyt minh:
(i) Tinh hin huu, quyn va nghia vu: cac s kin, giao dch va cac vn
khac oc thuyt minh thc s xay ra va co lin quan n on v;
(ii) Tinh y u: tt ca cac thuyt minh cn trinh bay trn bao cao tai chinh
oc trinh bay;
(iii) Phn loai va tinh d hiu: cac thng tin tai chinh oc trinh bay, din giai
va thuyt minh hop ly, r rang, d hiu;
(iv) Tinh chinh xac va anh gia: thng tin tai chinh va thng tin khac oc
trinh bay hop ly va theo gia tr phu hop.
32
A112. Kim toan vin co th su dung cac co so dn liu oc m ta o trn hoc co th
din at theo cach khac vi iu kin la tt ca cac ni dung nu trn u oc
cp ti. Vi du, kim toan vin co th kt hop cac co so dn liu i vi cac giao
dch va s kin vi cac co so dn liu i vi s d tai khoan.
Lu y khi kim toan cac on v trong linh vc cng
A113. Khi giai trinh v cac co so dn liu i vi bao cao tai chinh cua cac on v trong
linh vc cng, ngoai nhung co so dn liu oc lit k o oan A111 Chun mc
nay, Ban Giam c thong phai khng nh rng cac giao dch va s kin oc
thc hin tun thu phap lut va cac quy nh. Cac co so dn liu nay cung co th
thuc pham vi kim toan bao cao tai chinh.
\*y t;<nh Ic +6nh ;" ;o cD sa" sDt t;-ng yC* (hng dn oan 26(a) Chun mc nay)
A114. Thng tin thu thp oc tu vic thc hin cac thu tuc anh gia rui ro, bao gm
bng chung kim toan thu oc tu vic anh gia v mt thit k cua cac kim soat
va xac nh liu cac kim soat o co oc thc hin hay khng, oc su dung lam
bng chung kim toan h tro vic anh gia rui ro. Vic anh gia rui ro s quyt
nh ni dung, lch trinh va pham vi cua cac thu tuc kim toan tip theo cn thc
hin.
A115. Phu luc 02 Chun mc nay cung cp vi du v cac tinh hung va s kin co th cho
thy s tn tai cua rui ro co sai sot trong yu.
h"0n h' cc k")m sot %7" cc c? sg &8n ."'* (hng dn oan 26(c) Chun mc nay)
A116. Trong qua trinh anh gia rui ro, kim toan vin cn xac nh cac kim soat co th
ngn chn hoc phat hin va sua chua cac sai sot trong yu i vi tung co so dn
liu cu th. Nhin chung, kim toan vin cn hiu bit v cac kim soat va lin h
cac kim soat nay vi cac co so dn liu trong cac chu trinh va h thng co cac
kim soat o, v ban thn tung hoat ng kim soat ring le thong khng xu ly
oc rui ro. Thng thong, chi khi kt hop nhiu hoat ng kim soat cung vi cac
thanh phn khac cua kim soat ni b thi mi u xu ly rui ro.
A117. Ngoc lai, mt s hoat ng kim soat co th co anh hong nht nh n tung co
so dn liu trong mt nhom giao dch hoc s d tai khoan cu th. Vi du, cac hoat
ng kim soat ma on v thit k nhm am bao rng nhn vin cua on v s
kim m va ghi nhn chinh xac s liu hang tn kho khi kim k nh ky hang
nm s lin quan trc tip n co so dn liu la tinh hin huu va tinh y u cua s
d hang tn kho.
A118. Cac kim soat co th lin quan trc tip hoc gian tip n mt co so dn liu.
Kim soat cang it lin quan n co so dn liu thi cang kem hiu qua trong vic
ngn chn hoc phat hin va sua chua sai sot trong co so dn liu o. Vi du, thu tuc
soat xet cua trong phong kinh doanh i vi hoat ng ban hang tai cac cua hang
cu th theo khu vc chi lin quan gian tip n co so dn liu la tinh y u cua
doanh thu ban hang. Do o, kim soat nay co th it hiu qua trong vic giam rui ro
cho co so dn liu 'tinh y u so vi cac kim soat khac co lin quan trc tip,
nh thu tuc i chiu giua chung tu vn chuyn vi hoa on ban hang.
M" ;o +ng k)
Xac nh cac rui ro ang k (hng dn oan 28 Chun mc nay)
33
A119. Rui ro ang k thong lin quan n cac giao dch bt thong hoc cac vn cn
xet oan. Giao dch bt thong la cac giao dch co gia tr hoc c im bt thong,
do o, phat sinh khng thong xuyn. Cac vn cn xet oan co th bao gm cac
c tinh k toan ma vic xac nh gia tr cac c tinh o chua ng yu t khng
chc chn ang k. Cac giao dch thong xuyn, on gian oc xu ly mt cach co
h thng thong it phat sinh rui ro ang k.
A120. Di vi cac giao dch bt thong, rui ro co sai sot trong yu thong nhiu hon va
phat sinh tu cac vn nh:
(1) S can thip nhiu hon cua Ban Giam c vao vic hach toan k toan;
(2) Can thip thu cng nhiu hon vao qua trinh thu thp va xu ly du liu;
(3) Cac tinh toan hoc nguyn tc k toan phuc tap;
(4) Tinh cht cua giao dch khng thong xuyn khin on v kho co th thc hin
cac kim soat mt cach hiu qua i vi nhung rui ro o.
A121. Di vi cac vn cn xet oan quan trong lin quan n cac c tinh k toan, rui
ro co sai sot trong yu thong nhiu hon va phat sinh tu cac vn nh:
(1) Nguyn tc k toan i vi cac c tinh k toan hoc ghi nhn doanh thu co th
oc din giai theo cach khac nhau;
(2) Cac xet oan cn thit co th mang tinh chu quan hoc phuc tap hoc cn cac
gia nh v anh hong cua cac s kin xay ra trong tong lai, nh xet oan v
gia tr hop ly.
A122. Doan 15 - 21 Chun mc kim toan Vit Nam s 330 quy nh anh hong cua vic
xac nh mt rui ro la ang k i vi cac thu tuc kim toan tip theo.
Rui ro ang k lin quan n rui ro co sai sot trong yu do gian ln
A123. Doan 25 - 27 Chun mc kim toan Vit Nam s 240 quy nh chi tit hon v vic
xac nh va anh gia rui ro co sai sot trong yu do gian ln.
Tim hiu cac kim soat lin quan n cac rui ro ang k (hng dn oan 29 Chun mc
nay)
A124. Mc du rui ro lin quan n cac vn bt thong hoc cac vn cn xet oan
thong khng thuc pham vi cua cac kim soat thng thong, Ban Giam c vn
co th co cac bin phap khac xu ly nhung rui ro o. Do vy, kim toan vin cn
tim hiu xem on v co thit k va thc hin cac kim soat i vi rui ro ang k
phat sinh tu cac vn bt thong hoc vn cn xet oan hay khng, liu Ban
Giam c co bin phap i vi nhung rui ro o hay khng va bin phap nh th
nao. Nhung bin phap co th gm:
(1) Cac hoat ng kim soat nh soat xet cac gia nh cua cac cp quan ly hoc cac
chuyn gia;
(2) Ghi chep lai quy trinh thc hin c tinh;
(3) Ph duyt cua Ban quan tr.
A125. Vi du, i vi nhung s kin chi xay ra 1 ln nh vic nhn oc thng bao v
mt vu kin quan trong, kim toan vin cn xem xet bin phap xu ly cua on v,
gm nhung vn nh: vu vic co oc giao cho chuyn gia phu hop (nh chuyn
34
gia t vn phap lut trong hoc ngoai on v) khng, on v thc hin anh gia
v nhung anh hong co th xay ra cha va on v d nh thuyt minh nh th nao
v vu vic nay trong bao cao tai chinh.
A126. Trong mt s trong hop, cac kim soat ma Ban Giam c ap dung i vi cac rui
ro co sai sot trong yu ang k co th vn khng xu ly oc cac rui ro nay. Dy la
mt biu hin cua khim khuyt nghim trong trong kim soat ni b cua on v
(xem hng dn tai oan A7 Chun mc kim toan Vit Nam s 265).
OhEng ;" ;o m nC* chP th:c h"'n cc thA ngh"'m c? =4n sQ khng c*ng cR( +Fy + cc
=Sng chTng k")m ton th#ch h@( (hng dn oan 30 Chun mc nay)
A127. Rui ro co sai sot trong yu co th lin quan trc tip ti vic ghi chep cac nhom
giao dch hoc s d cac tai khoan phat sinh thong xuyn va vic lp bao cao tai
chinh mt cach ang tin cy. Nhung rui ro nh vy co th bao gm rui ro v xu ly
khng chinh xac hoc khng y u cac nhom giao dch quan trong va thong
xuyn nh doanh thu, mua hang, thu chi tin.
A128. Khi nhung giao dch kinh doanh thong xuyn o oc xu ly vi muc t ng
hoa cao, vi rt it hoc khng co s can thip thu cng thi kim toan vin khng th
chi ap dung thu nghim co ban i vi cac rui ro nay. Vi du, trong hop nay xay ra
khi mt long ln thng tin cua on v oc tao lp, ghi chep, xu ly hoc bao cao
chi o dang thng tin in tu nh trong mt h thng tich hop. Trong cac tinh hung
o:
(1) Bng chung kim toan chi co th co o dang thng tin in tu va s y u, thich
hop cua bng chung kim toan thong phu thuc vao tinh huu hiu cua cac
kim soat i vi tinh chinh xac va y u cua thng tin;
(2) Kha nng xay ra vic thng tin oc tao lp hoc b thay i khng phu hop va
khng b phat hin ra co th ln hon nu cac kim soat phu hop khng oc
thc hin mt cach hiu qua.
A129. Doan 08 Chun mc kim toan Vit Nam s 330 quy nh cac thu tuc kim toan
tip theo khi phat hin nhung rui ro nu trn.
Uem IVt .W" +nh g" ;" ;o (hng dn oan 31 Chun mc nay)
A130. Trong qua trinh kim toan, kim toan vin co th nhn thy cac thng tin co s
khac bit ang k so vi cac thng tin ma kim toan vin su dung anh gia rui
ro. Vi du, vic anh gia rui ro co th da vao ky vong cua kim toan vin v hoat
ng hiu qua cua mt s kim soat. Khi tin hanh thu nghim i vi cac kim
soat nay, kim toan vin co th thu thp oc bng chung kim toan cho thy cac
kim soat o khng hoat ng hiu qua tai mt s thoi im cua cuc kim toan.
Tong t, khi thc hin cac thu nghim co ban, kim toan vin co th phat hin ra
cac sai sot v s liu hoc cac sai sot co tn sut xay ra ln hon so vi d kin cua
kim toan vin khi anh gia rui ro. Trong nhung tinh hung nh vy, vic anh gia
rui ro co th khng phan anh hop ly tinh hinh thc t cua on v va cac thu tuc kim
toan tip theo oc lp k hoach co th khng hiu qua trong vic phat hin ra
cac sai sot trong yu (xem thm cac quy nh va hng dn tai Chun mc kim
toan Vit Nam s 330).
T+i OiQuP hR !8 kim ton (hng dn oan 32 Chun mc nay)
35
A131. Kim toan vin phai su dung xet oan chuyn mn xac nh cach lu h so
kim toan theo yu cu o oan 32 Chun mc nay. Vi du, khi kim toan cac on v
nho, cac tai liu nay co th oc kt hop trong tai liu v chin loc kim toan tng
th va k hoach kim toan (xem oan 07 - 09 Chun mc kim toan Vit Nam s
300). Tong t, kt qua anh gia rui ro co th oc lp thanh tai liu ring bit,
hoc oc ghi chep nh mt phn trong tai liu kim toan v cac thu tuc kim toan
tip theo (xem oan 28 Chun mc kim toan Vit Nam s 330). Hinh thuc va muc
chi tit cua tai liu chu anh hong boi tinh cht, quy m va phuc tap cua on
v va kim soat ni b cua on v, s sn co cua thng tin tu phia on v va phong
phap lun cung nh k thut kim toan ap dung trong qua trinh kim toan.
A132. Vi nhung on v co nganh ngh kinh doanh va cac quy trinh lin quan n vic
lp va trinh bay bao cao tai chinh khng phuc tap, h so kim toan co th co hinh
thuc on gian va ni dung ngn gon. H so kim toan khng cn phai th hin toan
b nhung hiu bit cua kim toan vin v on v va cac vn lin quan ma chi cn
lu lai nhung hiu bit chinh, trong o co cac thng tin ma kim toan vin su dung
anh gia rui ro co sai sot trong yu.
A133. Muc ghi chep cua h so cung co th phan anh kinh nghim va kha nng cua cac
thanh vin trong nhom kim toan. Vi iu kin tun thu cac quy nh va hng
dn cua Chun mc kim toan Vit Nam s 230, so vi cuc kim toan oc thc
hin boi nhom kim toan co nhiu kinh nghim, nhom kim toan bao gm nhung
thanh vin co it kinh nghim hon co th cn co h so kim toan chi tit hon giup
ho thu thp oc nhung hiu bit thich hop v on v oc kim toan.
A134. Di vi cac cuc kim toan nh ky, mt s tai liu nht nh co th oc mang
sang va cp nht, nu cn thit, phan anh nhung thay i trong hoat ng hoc
quy trinh cua on v.
36
AhE OEc W$
(Hng dn oan 04(c), 14 - 24, A69 - A104 Chun mc nay)
CC THXNH AHYN CZA KIM [OT NKI \K
Phu luc nay trinh bay chi tit hon v cac thanh phn cua kim soat ni b nh oc
cp o oan 04(c), 14 - 24 va A69 - A104 Chun mc nay ma cac thanh phn nay co lin
quan n cuc kim toan bao cao tai chinh.
A] M4i t-9;n, kim !ot
Mi trong kim soat bao gm cac yu t sau:
(1). T;*yGn +Wt thng t"n % y0* cF* th:c th" t#nh ch#nh t;:c % cc g" t;6 +Wo +Tcd
Tinh huu hiu cua cac kim soat khng th cao hon cac gia tr ao uc va tinh
chinh trc cua nhung ngoi tao ra, quan ly va giam sat cac kim soat o. Tinh
chinh trc va hanh vi ao uc la san phm cua chun mc v hanh vi va ao uc
cua on v cung nh vic truyn at va thc thi cac chun mc nay trong thc t.
Vic thc thi tinh chinh trc va cac gia tr ao uc bao gm cac ni dung nh:
bin phap cua Ban Giam c loai bo hoc giam thiu cac ng co xui giuc nhn
vin tham gia vao cac hanh ng thiu trung thc, bt hop phap, hoc phi ao uc.
Vic truyn at cac chinh sach cua on v v tinh chinh trc va cac gia tr ao uc
co th bao gm truyn at ti nhn vin cac chun mc hanh vi thng qua cac
chinh sach cua on v, cac quy tc ao uc va bng tm gong in hinh.
(2). Cam kCt %G nng .:cd Nng lc la kin thuc va cac k nng cn thit hoan thanh
nhim vu thuc pham vi cng vic cua tung ca nhn.
(3). b: tham g"a ca Ban 5*4n t;6d Ban quan tr co anh hong ang k n nhn thuc
v kim soat cua on v. Ban quan tr co trach nhim quan trong va trach nhim o
oc cp trong cac chun mc ngh nghip, phap lut va quy nh khac, hoc
trong cac hng dn do Ban quan tr ban hanh. Ngoai ra, Ban quan tr con co trach
nhim giam sat vic thit k va hiu qua hoat ng cua cac thu tuc bao cao sai
pham va cac thu tuc soat xet tinh hiu qua cua kim soat ni b cua on v.
(4). T;"Ct .J % (hong cch +"G* hnh ca Ban ["m +cd Trit ly va phong cach iu
hanh cua Ban Giam c co nhiu c im, nh quan im, thai va hanh ng
cua Ban Giam c i vi vic lp va trinh bay bao cao tai chinh co th oc th
hin qua vic la chon cac nguyn tc k toan mt cach thn trong hoc it thn
trong khi co nhiu la chon khac nhau v nguyn tc k toan, hoc s kin k va
thn trong khi xy dng cac c tinh k toan.
(5). C? cR* tc chTcd Vic thit lp mt co cu t chuc thich hop gm vic xem xet,
cn nhc cac vn chinh v quyn han, trach nhim va cac knh bao cao phu
hop. S phu hop cua co cu t chuc phu thuc mt phn vao quy m va c im
hoat ng cua on v.
(6). Yh,n cng 5*yGn hWn % t;ch nh"'md Vic phn cng quyn han va trach nhim
co th bao gm cac chinh sach lin quan n thng l ph bin, hiu bit va kinh
nghim cua cac nhn s chu cht, va cac ngun lc oc cung cp thc hin
nhim vu. Ngoai ra, vic phn cng co th bao gm cac chinh sach va trao i
thng tin am bao rng tt ca nhn vin u hiu oc muc tiu cua on v,
hiu oc hanh ng cua mi ca nhn co lin quan vi nhau nh th nao va ong
37
gop nh th nao vao cac muc tiu o, va nhn thuc oc mi ca nhn s chu trach
nhim nh th nao va chu trach nhim v cai gi.
(7). Cc ch#nh sch % thng .' %G nh,n s:d Cac chinh sach va thng l v nhn s
thong cho thy cac vn quan trong lin quan ti nhn thuc v kim soat cua
on v. Vi du, tiu chun v tuyn dung cac ung vin co trinh cao nht (chu
trong v nn tang giao duc, kinh nghim lam vic trc o, cac thanh tich trong
qua khu va cac bng chung v tinh chinh trc va hanh vi ao uc) th hin cam
kt cua on v i vi nhung ngoi co nng lc va ang tin cy. Cac chinh sach
ao tao trong o truyn at vai tro va nhim vu tong lai, gm cac hoat ng nh
t chuc trong ao tao va hi thao, th hin yu cu v kt qua cng vic va hanh
vi mong oi. Vic bat da trn anh gia nh ky v hiu qua cng vic th hin
cam kt cua on v trong vic b nhim nhung nhn s co kha nng vao nhung
trong trach cao hon.
\] =u2 t-^nh (nh ,i -.i -o c.0 (8n *)
(1). Cho muc tiu lp va trinh bay bao cao tai chinh, quy trinh anh gia rui ro cua on
v bao gm vic Ban Giam c xac nh cac rui ro kinh doanh co lin quan nh
th nao n vic lp va trinh bay bao cao tai chinh theo khun kh v lp va trinh
bay bao cao tai chinh, c tinh rui ro, anh gia kha nng xay ra rui ro va quyt
nh cac hanh ng nhm xu ly, quan tr rui ro va kt qua thu oc. Vi du, quy
trinh anh gia rui ro cua on v co th gm anh gia cach on v xem xet kha nng
ghi nhn thiu cac giao dch, hoc cach xac nh va phn tich cac c tinh quan
trong oc ghi nhn trn bao cao tai chinh.
(2). Cac rui ro lin quan n tin cy cua bao cao tai chinh bao gm cac s kin
trong hay ngoai on v, cac giao dch hoc cac tinh hung co th phat sinh va co
anh hong bt loi n kha nng tao lp, ghi chep, xu ly va bao cao du liu tai
chinh phu hop vi cac co so dn liu cua Ban Giam c trong bao cao tai chinh.
Ban Giam c co th lp cac chong trinh, k hoach hoc hanh ng xu ly
nhung rui ro cu th hoc quyt nh chp nhn rui ro do tinh n hiu qua kinh t
hay do xem xet cac yu t khac. Cac rui ro co th phat sinh hoc thay i trong cac
tinh hung nh:
- OhEng thay +c" t;ong m" t;Lng hoWt +!ngd Nhung thay i trong mi trong
phap ly hoc mi trong hoat ng co th dn n nhung thay i v ap lc canh
tranh va cac rui ro khac nhau ang k;
- Oh,n s: m7": Nhung nhn s mi co th co hiu bit va nhung trong tm khac v
kim soat ni b;
- e' thng thng t"n m7" hoNc +@c chPnh sAa: Nhung thay i quan trong va
nhanh chong trong h thng thng tin co th lam thay i cac rui ro lin quan n
kim soat ni b;
- Tng t;gng nhanh: Vic mo rng ang k hoat ng mt cach nhanh chong co
th tao ap lc i vi cac kim soat va lam tng rui ro kim soat b tht bai;
- Cng ngh' m7": Vic ap dung cac cng ngh mi vao qua trinh san xut hoc
vao h thng thng tin co th lam thay i rui ro trong kim soat ni b;
38
- Cc hoWt +!ng` s4n (h9m` m h<nh k"nh &oanh m7": Vic tham gia vao cac linh
vc kinh doanh hoc cac giao dch ma on v co it kinh nghim co th dn ti
nhung rui ro mi lin quan n kim soat ni b;
- T" c? cR* +?n %6: Vic tai co cu co th dn n giam bin ch, thay i quan ly
hay thay i s phn nhim lam thay i rui ro lin quan n kim soat ni b;
- ag ;!ng cc hoWt +!ng g n7c ngo"d Vic mo rng hay mua lai cac hoat ng o
nc ngoai dn n cac rui ro mi va khac thong, ma co th anh hong n kim
soat ni b, vi du gia tng hoc thay i cac rui ro tu cac giao dch ngoai t;
- i( &Bng cc 5*y +6nh kC ton m7"d Vic ap dung nguyn tc k toan mi hoc
thay i nguyn tc k toan co th anh hong n cac rui ro trong qua trinh lp va
trinh bay bao cao tai chinh.
C] HQ th"n, th4n, tin OiFn 5u0n (3n *iQc OIC *+ t-^nh 6+2 6o co t+i chHnhP 60o ,Rm
cc 5u2 t-^nh kinh Do0nh c/ OiFn 5u0nP *+ t-0o (_i th4n, tin
(1). Mt h thng thng tin bao gm cac may moc thit b (phn cung), phn mm,
nhn s, thu tuc va du liu. Nhiu h thng thng tin su dung rng ri cng ngh
thng tin (T).
(2). H thng thng tin lin quan n muc tiu lp va trinh bay bao cao tai chinh, gm
h thng bao cao tai chinh, trong o co cac phong phap va ghi chep :
- Xac nh va ghi nhn tt ca cac giao dch co hiu lc;
- M ta cac giao dch mt cach kp thoi, chi tit cho phep phn loai phu hop cac
giao dch lp va trinh bay bao cao tai chinh;
- Do long gia tr cua cac giao dch am bao gia tr giao dch oc phan anh
hop ly trong bao cao tai chinh;
- Xac nh thoi ky din ra giao dch ghi nhn giao dch ung ky k toan;
- Trinh bay thich hop cac giao dch va cac thuyt minh lin quan trn bao cao tai
chinh.
(3). Cht long cua thng tin tao ra tu h thng s anh hong n kha nng Ban Giam
c a ra cac quyt nh phu hop trong vic quan ly va kim soat cac hoat ng
cua on v va lp bao cao tai chinh mt cach ang tin cy.
(4). Vic trao i thng tin, lin quan n vic cung cp nhung hiu bit v vai tro va
trach nhim cua ca nhn gn lin vi kim soat ni b i vi vic lp va trinh bay
bao cao tai chinh, co th o dang tai liu hng dn v chinh sach, hng dn v k
toan va lp bao cao tai chinh. Vic trao i thng tin cung co th o dang in tu,
bng loi noi va qua nhung hanh ng cua Ban Giam c.
L] Cc hoBt (Nn, kim !ot
Noi chung, cac hoat ng kim soat lin quan ti mt cuc kim toan co th oc
phn loai thanh cac chinh sach va cac thu tuc lin quan ti:
(1) >nh g" t<nh h<nh hoWt +!ngd Cac hoat ng kim soat nay bao gm vic anh
gia va phn tich tinh hinh hoat ng thc t so vi k hoach, so vi d bao hay
so vi tinh hinh hoat ng cua ky trc; anh gia va phn tich mi lin h giua
cac du liu khac nhau co lin quan, nh du liu v hoat ng va du liu v tai
chinh, ng thoi thc hin vic phat hin va sua chua; so sanh cac s liu ni b
39
vi cac ngun thng tin bn ngoai va anh gia tinh hinh thc hin chuc nng
hay hoat ng.
(2) UA .J thng t"n: Hai nhom hoat ng kim soat h thng thng tin oc su dung
ph bin la kim soat chong trinh ung dung va kim soat chung v cng ngh
thng tin. Kim soat chong trinh ung dung oc ap dung cho vic xu ly tung
ung dung ring le, vi du: kim tra tinh chinh xac v mt s hoc cua s liu oc
ghi chep, duy tri va soat xet cac s d tai khoan va bang cn i phat sinh, cac
kim soat t ng nh kim tra nhp du liu u vao, kim tra vic anh s thu
t kt hop vi vic theo di thu cng cac bao cao tng hop ngoai l. Kim soat
chung v cng ngh thng tin la nhung chinh sach va thu tuc lin quan ti nhiu
ung dung va h tro cho kha nng hoat ng hiu qua cua cac kim soat chong
trinh ung dung bng cach giup am bao kha nng hoat ng binh thong cua h
thng thng tin. Vi du v kim soat chung v cng ngh thng tin nh: kim
soat cac thay i v chong trinh, kim soat vic truy cp h thng hay du liu,
kim soat vic ung dung cac phn mm mi, kim soat i vi cac phn mm
han ch quyn truy cp hoc giam sat vic su dung cac tinh nng h thng co
th lam thay i du liu tai chinh hay thay i cac ghi chep ma khng lai du
vt.
(3) 3")m sot %G mNt %]t chRt: La cac kim soat bao gm:
- Bao am an toan vt cht cua tai san, bao gm thu nhn vin bao v va su
dung cac phong tin bao am an toan cho vic tip cn tai san va h so tai
liu;
- Thm quyn truy cp vao chong trinh may tinh va tp du liu;
- Dnh ky kim m va so sanh s liu thc t vi s liu oc ghi chep trong
s sach (vi du, so sanh kt qua kim k tin mt, chung khoan va hang tn kho
thc t vi s k toan).
Muc , pham vi ma cac kim soat v mt vt cht nhm ngn ngua vic trm
cp tai san co lin quan ti muc tin cy cua vic lp bao cao tai chinh, va do
o, lin quan n ca cht long kim toan, phu thuc vao vic tai san co d b
mt cp hay khng.
(4) Yh,n nh"'md Giao cho nhung ngoi khac nhau chu cac trach nhim v ph
duyt giao dch, ghi chep giao dch va trng coi, bao quan tai san. Vic phn
nhim nhm giam co hi cho bt cu ca nhn nao co th vua vi pham va vua che
giu sai pham hoc gian ln trong qua trinh thc hin nhim vu thng thong
cua minh.
Mt s hoat ng kim soat nht nh co th phu thuc vao s tn tai cua cac chinh
sach phu hop o cp cao hon do Ban Giam c hoc Ban quan tr thit lp. Vi du,
kim soat thm quyn co th oc uy quyn theo cac hng dn thit lp, nh cac
tiu chi u t oc Ban quan tr t ra; hoc cac giao dch khng thong xuyn nh
cac vu mua lai hoc thanh ly ln co th cn s ph duyt o cp cao hon, trong mt vai
tinh hung co th la s ph duyt cua ai hi ng c ng.
`] Gim !t cc kim !ot
(1). Trach nhim quan trong cua Ban Giam c la thit lp va duy tri kim soat ni b
mt cach thong xuyn. Vic Ban Giam c giam sat cac kim soat bao gm vic
40
xem xet liu cac kim soat nay co ang hoat ng nh d kin va liu co oc thay
i phu hop vi s thay i cua on v hay khng. Vic giam sat cac kim soat co
th bao gm cac hoat ng nh: Ban Giam c soat xet liu bang i chiu vi
ngn hang oc lp kp thoi hay cha, kim toan vin ni b anh gia s tun
thu cua nhn vin phong kinh doanh i vi cac quy nh cua on v v hop ng
ban hang, b phn phap ly giam sat s tun thu cac chun mc ao uc va chinh
sach hoat ng cua on v,.. Vic giam sat cung la am bao rng cac kim soat
tip tuc hoat ng mt cach hiu qua theo thoi gian. Vi du, nu khng giam sat vic
lp ban i chiu vi ngn hang thi cac nhn s chu trach nhim co th s khng
lp tai liu nay.
(2). Kim toan vin ni b hoc nhn s thc hin nhung chuc nng tong t co th
tham gia vao vic giam sat cac kim soat cua on v thng qua cac anh gia ring
r. Thng thong, nhung ngoi nay cung cp thng tin mt cach u n v hoat
ng cua kim soat ni b, va tp trung s chu y vao vic anh gia tinh hiu qua
cua kim soat ni b, va trao i thng tin v cac im manh, im yu cung nh
a ra cac khuyn ngh cai thin kim soat ni b.
(3). Cac hoat ng giam sat co th bao gm vic su dung thng tin co oc qua trao i
vi cac i tong ngoai on v ma nhung thng tin o co th cho thy cac vn
hoc cac khu vc cn oc cai thin. Khach hang thong xac minh cac thng tin
trong hoa on thng qua vic thanh toan hoa on hoc khiu nai v s tin phai tra.
Ngoai ra, cac co quan quan ly cung co th thng tin cho on v v cac vn co th
anh hong ti hoat ng cua kim soat ni b, vi du nh, cac thng tin lin quan
n cuc kim tra cua co quan quan ly ngn hang. Dng thoi, khi thc hin hoat
ng giam sat, Ban Giam c cung co th xem xet cac trao i thng tin tu kim
toan vin c lp lin quan n kim soat ni b.
41
AhE OEc Wa
(Hng dn oan A33, A115 Chun mc nay)
NHbNG TcNH HUNG VX [ KIN Cd TH CHO THe> fZI fO Cd [AI
[dT TfgNG >hU
Di y la vi du v cac tinh hung va s kin co th cho thy s tn tai cua rui ro co sai
sot trong yu. Cac vi du a ra bao gm rt nhiu tinh hung va s kin khac nhau; tuy
nhin, khng phai tt ca cac tinh hung va s kin nay u lin quan n moi cuc kim
toan, va cac vi du di y co th cha hoan toan y u.
(1) Cac hoat ng o nhung khu vc kinh t khng n nh, vi du, o cac nc ma tin t b
mt gia nghim trong, hoc nn kinh t b lam phat o muc cao;
(2) Cac hoat ng anh hong boi thay i cua th trong, vi du: cac giao dch tong lai;
(3) Cac hoat ng lin quan n quy nh phap ly co phuc tap cao;
(4) Cac vn v tinh hoat ng lin tuc hay tinh thanh khoan, bao gm vic mt cac
khach hang quan trong;
(5) Cac han ch v ngun vn va tin dung;
(6) Nhung thay i trong nganh ngh ma on v ang hoat ng;
(7) Nhung thay i trong dy chuyn cung cp;
(8) Phat trin hoc gii thiu cac san phm va dch vu mi, hoc su dung dy chuyn san
xut mi;
(9) Mo rng pham vi hoat ng trn nhiu a ban mi;
(10) Nhung thay i trong on v nh nhung hoat ng mua sm ln, tai co cu hoc
cac s kin bt thong khac;
(11) D kin ban on v hoc b phn kinh doanh;
(12) Tn tai nhiu mi quan h lin doanh, lin kt phuc tap;
(13) Su dung cac ngun tai tro ghi nhn ngoai Bang cn i k toan, nhung on v co
muc ich c bit hoc co nhung dan xp tai chinh phuc tap;
(14) Co nhung giao dch ang chu y vi cac bn lin quan;
(15) Thiu hut v nhn s co kha nng phu hop v k toan va lp bao cao tai chinh;
(16) Thay i nhn s chu cht, bao gm s thi vic cua nhung ngoi iu hanh chu
cht;
(17) Nhung khim khuyt trong kim soat ni b, c bit la nhung khim khuyt khng
oc Ban Giam c xu ly;
(18) Mu thun giua chin loc cng ngh thng tin va chin loc kinh doanh cua on
v;
(19) Nhung thay i trong mi trong cng ngh thng tin;
(20) Cai t h thng cng ngh thng tin mi, quan trong lin quan n vic lp bao
cao tai chinh;
42
(21) Vic iu tra cua cac co quan quan ly Nha nc i vi hoat ng hoc kt qua tai
chinh cua on v;
(22) Nhung sai sot, nhm ln trong qua khu hoc co nhung iu chinh co gia tr ln tai
thoi im cui nm;
(23) Cac giao dch bt thong co gia tr ln, gm nhung giao dch ni b cng ty va cac
giao dch doanh thu ln vao cui nm;
(24) Cac giao dch oc ghi nhn theo muc ich cua Ban Giam c, vi du cac khoan no
oc tai tai tro, nhung tai san chun b ban hoc vic phn loai chung khoan co th
giao dch oc trn th trong;
(25) p dung quy nh k toan mi;
(26) Cac o long v k toan lin quan n cac thu tuc phuc tap;
(27) Cac s kin hoc giao dch lin quan n cac o long khng chc chn ang k,
bao gm cac c tinh k toan;
(28) Cac vu kin tung cha oc giai quyt va cac khoan no tim tang, vi du, bao hanh
ban hang, bao lnh tai chinh va n bu lin quan n mi trong..

43