TNG HP HU C

PGS TS Nguyn Vn u Khoa ha hc Trng i hc KHTN HQG H Ni

Tng quan cc phn ng c bn v c ch Thit k cc bc tng hp hu c Mt s bi tp minh ha Gii thiu qua tng hp ngc Trong tng hp hu c, ngi ta thng cho (cc) cht u hoc c la chn (cc) cht no ph hp cho vic ghp ni (khung cacbon) to thnh phn t mong mun (hp cht ch, target). La chn cc cht tham gia phn ng S ghp ni cc mnh cu trc c thc hin qua cc nhm chc La chn nhm chc c th cn phi iu ch. I. TNG QUAN CC PHN NG C BN V C CH iu ch nhm chc I.1. Phn ng vi cc anken (c ch... edit) V d vi 3-metylpenten-2. iu ch cc dn xut halohen Phn ng vi Hidrohalogenua, HX (X= Cl, Br, I) iu ch ancol Phn ng vi nc (hidrat ha) Phn ng vi thy ngn axetat, tip theo kh ha vi NaBH4 Phn ng vi boran, tip theo oxi ha vi H2O2/HO- (hidrobo ha) iu ch cc sn phm cng hp khc Phn ng vi hidro (hidro ha xc tc) Phn ng vi brm (hoc clo/ dung mi CCl4)

Phn ng vi brm (dung mi nc) Phn ng vi brm (dung mi ancol) Phn ng to epoxit (vi peraxit, hoc oxi/xc tc Ag) Phn ng to vng ba (vi diazometan hoc CH2I2/Zn(Cu)- phn ng Simmons-Smith). I.2. Phn ng vi cc ankin (c ch... edit) Ankin c lin kt ba cui mch.V d, metylaxetilen. Phn ng vi natri amiua (hoc vi mt baz mnh khc) Phn ng vi nc/ HgSO4 + H2SO4 Phn ng vi boran, R2BH, tip theo oxi ha vi H2O2/HOPhn ng vi hai ng lng brm Phn ng hidro ha hon ton Phn ng hidro ha vi xc tc Lindlar (to thnh cis-anken) Phn ng hidro ha vi Na/NH3 (to thnh trans-anken) Lu : Phn ng 1 ch p dng cho ankin c ni ba cui mch do chng c tnh axit yu. Phn ng 2 v 3 cho xeton nu ankin c ni ba gia mch. Nhng phn ng ny thng khng c tnh chn lc vng cho mt hn hp sn phm (tr phi dng ankin l i xng). Phn ng 4 vi ankin c ni ba gia mch, ni chung khng chn lc vng, v cho mt hn hp sn phm. Hai phn ng cui, kh ha d dng vi ankin c ni ba cui mch cho anken.

I.3. Phn ng th (SN2) (c ch... edit) V d ly vi cacbon electrophin bc 1, X thng l halogenua. Phn ng hon chuyn halogenua, vi NaBr (c th dng NaI, NaCl- lu tan, v cn bng) Phn ng to ancol, vi dung dch hidroxit. Phn ng to ete, vi ancolat Phn ng to nitrin, vi NaCN Phn ng to azit, vi NaN3 Phn ng to hp cht thioete, vi RS Phn ng to ankin c mch di hn Lu : Tt c cc phn ng trn c th p dng vi cacbon electrophin bc 2 (v d, 2-brompentan), nhng lu cc ngoi l sau: Phn ng 3 (vi ancoxit, RO-) c thin hng tham gia phn ng tch nhiu hn phn ng th. Vn ny cng c th xy ra khi dng vi hidroxit, HO. Phn ng cui cng khng p dng cho nguyn t C electrophin bc hai, v cho ch yu l sn phm tch. I.4. Phn ng tch (E2) (c ch... edit) V d ly vi cacbon electrophin bc 3, X thng l halogenua. Phn ng vi ankoxit nh Phn ng vi ankoxit ln cng knh Lu : Cc phn ng ny cng c th p dng cho cacbon electrophin bc 2 (i khi c vi C bc 1, c bit vi cc baz cng knh). un nng lm thun tin cho phn ng tch.

II. THIT K CC BC TNG HP HU C Cc bi tp v tng hp hu c lun yu cu mt dy cc phn ng thu c hp cht ch (target). Trong nhiu trng hp, cn phi dng mt hoc nhiu cht mt bc (giai on) no (thng l bc u tin). iu kh nht l tm ng loi tc nhn (cht tham gia phn ng) v s nguyn t C m cc tc nhn ny cn c. Cc cu hi cn t ra. Tp trung vo: Phn t cht cn tng hp (phn t ch) v phn t cht u (nu cho trc) khc nhau nh th no?

Nhng nguyn t no c mt phn t ch nhng khng c phn t ban u? m s nguyn t cacbon Nhng nhm chc/ c im cu trc no c phn t ch nhng khng c phn t ban u? Nhng nhm chc/ c im cu trc no c phn t ban u nhng khng c phn t ch? V cu trc ca cc phn t cht u v cht cui so snh. Nhng nguyn t no c th tham gia vo phn ng, nhng nguyn t no khng? Lin kt no s b phn ct ( phn t cht u) v lin kt no s c to thnh ( phn t cht ch) D on nhng phn ng no cn phi xy ra. iu kin phn ng

Chn lc vng v chn lc lp th Cn nhc: Cc vn ny sinh khi tin hnh mt phn ng c th hay mt dy cc phn ng Sn phm ph c th to thnh (phi phn tch kh thi) Chuyn v, h bin, ng phn ha, Con ng tng hp no c hiu qu nht iu kin phn ng thun li, ha cht s dng, Hiu sut cao, v khng/hoc t sn phm ph. Cc v d minh ha. V d 1. Trnh by cch tng hp phn t sau i t 1-brmpropan v t mt ankyl halogenua bt k khc.
? Br 1-Brompropan 1-Brompropan Phn tu cht du O

Cht u

Ch ttu ch ch Ph n t dich

Cc cu hi t ra trc khi tng hp 1. Nhng nguyn t no c phn t cht ch nhng khng c cht u ? m s nguyn t cacbon Cht u: C3H7Br Cht ch: C10H14O hay C3H7OCH2Ph Nh vy, c thm 7C dng nhm benzyl. Nhm propyl phn t cht u khng thay i, v c mt phn t ch 2. Nhm chc no c phn t cht ch nhng khng c cht u ?

Ete v nhm Benzyl 3. Nhm chc no c phn t cht u nhng khng c cht ch? Propyl bromua 4. Nguyn t no tham gia vo phn ng Brom
? Br O

5. Lin kt no s b phn ct v lin kt no c to thnh trong tng hp C1-Br

? Br O

6. Phn ng no phi xy ra trong tng hp ny?

Tng hp ete (Williamson) Cht u phi chuyn thnh ancol V d 2. Trnh by cch tng hp propanol t 2-brompropan.
Br ? OH

2-Brompropan Cht u

Propan Cht ch

Cc cu hi t ra trc khi tng hp 1. Nhng nguyn t no c phn t cht ch nhng khng c cht u ? m s nguyn t cacbon Cht u: C3H7Br Cht ch: C3H8O

Nh vy, mt 1Br, c thm 1O v 1H ,tng ng mt HBr nhng thm H2O. 2. Nhm chc no c phn t cht ch nhng khng c cht u ? Nhm Hidroxyl (ancol) 3. Nhm chc no c phn t cht u nhng khng c cht ch? Nguyn t Brom (ankyl halogenua) 4. Nguyn t no tham gia vo phn ng
Br CH CH 2 H

5. Lin kt no s b phn ct v lin kt no c to thnh trong tng hp

Br H CH CH2 H H OH

6. Phn ng no phi xy ra trong tng hp ? Tch loi HBr Cng nc vo anken (to thnh do tch loi HBr) V d 3. Trnh by cch tng hp etyl xiclopropan t axetilen v bt k hp cht no cha khng qu 2C.
H C C H ?

Axetilen Cht u Cc cu hi t ra trc khi tng hp

Cht ch

1. Nhng nguyn t no c phn t cht ch nhng khng c cht u ? m s nguyn t cacbon Cht u: C2H2

Cht ch: C5H10 Phn t cht ch c thm 3C. Nh vy, phi cng thm 2C, ri sau li thm 1C na. 1. Nhm chc no c phn t cht ch nhng khng c cht u ? Nhm Xiclopopyl 3. Nhm chc no c phn t cht u nhng khng c cht ch? Ankin (ph hp vi ankin c ni ba cui mch) 4. Nguyn t no tham gia vo phn ng Cc nguyn t C ca ni ba (khng tht r rng!) 5. Lin kt no s b phn ct v lin kt no c to thnh trong tng hp C th c hai lin kt hoc ch c 1 s b phn ct, tham gia phn ng D on 2C s thm vo v tr no trong phn t ch?
? H C C H ? ? ?

6. Phn ng no phi xy ra trong tng hp ? Cng cacben vo anken (cch duy nht cho nhm tenyl ca vng cacbon) Tn cng ca ion axetilua vo etyl bromua to thnh lin kt mi C-C III. MT S BI TP MINH HA Dng bi tp: Hon thnh dy cc phn ng cho tng hp mt cht hu c (= s chuyn ha) Tng hp mt cht hu c Phn ng tng hp c th xt theo hai hng: (i)- tng hp theo chiu thun nh cch lm phng th nghim v (ii)- tng hp ngc, tc l t hp cht ch phn tch ngc v cc cht u.

ALKYL HALIDES / ALKENES V d 1. Phn t ch (bn phi) c tng hp i t hp cht u (bn tri) qua mt vi bc. Vit tc nhn, iu kin v cht trung gian to thnh mi bc. - Phn t ch v phn t cht u u c 7C. Answer 1. - Phn t ch c hai nhm cacbonyl (andehit v xeton). - 2 nhm chc ny c to thnh qua phn ng zon ha anken - Lin kt i phi c to thnh qua phn ng tch dn xut bromua (thun li nht) - Brom ha cho tnh chn lc vng cao nht.

V d 2. Phn t ch (bn phi) c tng hp i t hp cht u (bn tri) qua mt vi bc. Vit tc nhn, iu kin v cht trung gian to thnh mi bc.

G i 2 . - Lin kt i c to thnh qua phn ng tch dn xut bromua (thun li nht) - Brom ha c chn la do c tnh chn lc vng cao - Dng NBS a nguyn t Br th hai vo v tr anlyl - Tch loi thun tin khi dung tc nhn baz v c cc gc ln (cng knh)

V d 3.

G i 3 . - Phn t ch khc vi cht u: c hai nguyn t trans-Br, dng hn hp raxemic - Phi dng phn ng cng electrophin vo anken vi ni i ba ln th (gn nhm metyl ban u) - Anken to thnh qua phn ng tch dn xut brom (thun li nht) - Dng NBS th chn lc nguyn t C bc ba, cho dn xut bromua vi hiu sut cao

IV. PHN TCH TNG HP NGC Phn tch tng hp ngc (Retrosynthetic) Cc phn ng ha hc c th xt theo hai hng: Tng hp thun thc hin cc bc chuyn ha ln lt nh phng th nghim Tng hp ngc (retrosynthetic or antithetic) thc hin cc bc phn tch cc bc chuyn ha i t phn t ch v cht u V d 1 Quyt nh u tin: lin kt no phi c phn ct trc!

Tuy nhin, chng ta c th tin hnh monobrom ha vi dn xut N-axyl ca amin:

Sau loi nhm bo v (HO-/H2O) cho sn phm yu cu. C th

C th c con ng chuyn ha no khc khng? Th cc hon chuyn nhm chc khc!

V d 2 Hy nu cc bc phn tch tng hp ngc hp cht sau. Lu : cc mnh tng hp cn c, cch ghp ni cc mnh v tc nhn cn s dng trong tng hp ny Hp cht ch A G i :

Lu : Ni i lin hp c th hnh thnh d dng t phn ng dehidrat ha. FGI cho sn phm aldol product. Kt ni 1,3-oxo-hidroxy: cn phi la chn hai nhm cacbonyl to ra enolat ng. S to thnh liti enolat nhit thp Ngng t andol vi xiclohexanon.

V d 3 Hp cht ch B G i :

Lu : Bc tch kt ni u tin tng i n gin, phn ct lin kt C-O cho axit v ancol. Bc tip theo hi kh hn. Xt mi quan h gia cc nhm chc v tr 1,5. S hnh thnh ca n qua cng lin hp ca enolat. Cn c hai nhm cacbonyl ? C hai kh nng kt ni: ty theo enolat no s cng vo anken hot ha (bi nhm cacbonyl) no; Cch n gin nht l ly dietyl malonatt lm enon? (c th iu ch bng s ngng t axeton) Cng lin hp ca malonat thin v 1,4 hn l 1,2. NaBH4 kh nhm chc cacbonyl, khng kh este.