TASAVVUF LE

LGL FETVALAR
Hazrlayan:
EBU MUAZ SEYFULLAH EL
UBUKABAD
MUKADDME
phesiz hamd yalnz Allah'adr. O'na hamd eder,
O'ndan yardm ve mafiret dileriz. Nefislerimizin
erlerinden, amellerimizin ktlklerinden Allah'a
snrz. Allah'n hidayet verdiini kimse saptramaz.
O'nun saptrdn da kimse doru yola iletemez. ehadet
ederim ki, Allah'tan baka hibir ilh yoktur. O, bir ve
tektir, O'nun orta yoktur. Yine ehadet ederim ki,
Muhammed Allah'n kulu ve Rasldr.
"Ey iman edenler! llah'tan nasl korkmak
gerekirse yle korkun ve siz ancak mslmanlar
olarak lnz."(Al-i mran; 103)
"Ey insanlar! Sizi tek bir candan yaratan ve
ondan da eini var eden, her ikisinden birok erkek ve
kadn treten Rabbinizden korkun. Kendisi adna
birbirinizden dileklerde bulunduunuz Allah'tan ve
akrabalk balarn kesmekten de saknn. phesiz
Allah zerinizde tam bir gzetleyicidir."(Nis;1),
"Ey iman edenler! Allah'tan korkun ve dosdoru
sz syleyin. O da amellerinizi lehinize olmak zere
dzeltsin, gnahlarnz da mafiret etsin. Kim Allah'a
ve Raslne itaat ederse byk bir kurtulula
kurtulmu olur."(Ahzb;70-71)
Bundan sonra,
phesiz szlerin en gzeli Allahn Kelam,
yollarn en hayrls Muhammed Sallallahu aleyhi ve
www.islah.de 2
sellemin yoludur. lerin en kts sonradan
karlanlardr. Her sonradan karlan ey bidattir ve her
bidat sapklktr. Her sapklk ta atetedir.
Allah Azze ve Celle buyuruyor ki; Siz Rabbiniz
tarafndan vahyedilene uyun, Ondan baka dostlar
aramayn.(Araf 3)
Bir eyde ihtilafa derseniz, eer Allaha ve ahiret
gnne iman ediyorsanz onu Allaha (Kitabna) ve
Rasulne (snnetine) dndrn(Nisa 59)
Maalesef Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin en
ok sakndrd eylerden olan bidatler hayat tarz haline
gelmitir. Huzeyfe r.a. der ki; nsanlar hakknda en ok
iki eyden korkarm; grdklerini bildiklerine tercih
etmeleri ve farknda olmadan sapkla dmeleri. Sfyan
es Sevr der ki; ite bu, bidatinin durumudur.
1

nsanlarn grdklerini bildiklerine tercih etmesi
yle olur; kii hayrl kimseler olduunu umduu kiilerin
arasna katlr, onlarda grd baz yanllar srf onlara
olan hsn zannndan dolay doru kabul etmeye balar.
Nitekim bni Mesud r.a.den gelen bir rivayet u
ekildedir;
Banzda bir takm emrler olacak, u kadar snneti
terk edeceklerdir. Siz de bu snnetleri terk ettiiniz zaman
bu defa emirler u kadar daha terk edecekler. Siz de onlara

1Hennad es Seriye Zhd(2/465) bni Ebi eybe(8/666) Ebu Nuaym Hilye(1/278) atbi
el tisam(1/99)
www.islah.de 3
uyup snnetleri terk ettiinizde en byk belay banza
getireceklerdir.
2

Yine Huzeyfe r.a. der ki; Canm elinde tutan
Allaha yemin olsun ki yle bidatler ortaya kacak,
onlardan biri terk edildii zaman; snnet terk edildi
diyecekler.
3
Hasen el Basri r.a. yle diyordu; Allaha yemin
olsun snnetleriniz haddi aanla, haktan uzak kalan
arasnda kalmtr. O snnetlere uymada sabrediniz. Zira
snnet ehli eskiden insanlarn en az idiler, gelecekte de
insanlarn en az olacaklardr. Snnet ehli; ne haddi
aanlarla azgnlklarna gider, ne de bidatilerle
bidatlerine Bilakis onlar; Rablerine kavuuncaya kadar
snnete uymada sabreden kimselerdir. O halde inallah siz
de byle olunuz.
4
Rasulullah sallallahu aleyhi ve selem, amelde ll
olmay emretmi, bunun dna kmay snnete muhalefet
olarak nitelemitir;
Enes (radyallahu anh) anlatyor: Hz. Peygamber
(aleyhissaltu vesselm)'in zevce-i pklerinin hne-i
sadetlerine bir gurub erkek gelerek Reslullah
(aleyhissaltu vesselm)'n (evdeki) ibadetinden sordular.
Kendilerine sorduklar husus aklannca sanki bunu az
bularak:

2 Taberani sahih isnadla rivayet etti; Mecmauz Zevaid(5/230) Ceml Fevaid(6058)
3 atbi tisam(1/99) bni Mesud r.aden; Hakim(4/514) Darimi(191) bni Ebi
eybe(8/599)
4 Darimi(222)
www.islah.de 4
"Reslullah (aleyhissaltu vesselm) kim, biz kimiz?
Allah O'nun gemi ve gelecek btn gnahlarn
affetmitir (bu sebeple O'na az ibadet de yeter) dediler.
lerinden biri:
"Ben artk hayatm boyunca her gece namaz klacam"
dedi. kincisi:
"Ben de hayatmca hep oru tutacam, hi bir gn
terk etmeyeceim" dedi. ncs de:
"Kadnlar ebediyen terk edip, onlara hi temas
etmeyeceim" dedi. (Bilhere durumdan haberdar olan)
Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm) onlar bularak:
"Sizler byle byle sylemisiniz. Halbuki Allah'a
yemin olsun Allah'tan en ok korkannz ve yasaklarndan
en ziyade kanannz benim. Fakat buna ramen, bazan
oru tutar, bazan yerim: namaz klarm, uyurum da;
kadnlarla beraber de olurum. (Benim snnetim budur),
kim snnetimi beenmezse benden deildir" buyurdu.
5
Aie (radyallahu anh) unu anlatr: Hz. Peygamber
(aleyhissaltu vesselm)'in bir hasr vard, geceleri perde
yapp gerisinde namaz klard, gndzleri de yayp zerine
otururdu. Halk da Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'n
yanna gelip aynen onun gibi namaz klmaya baladlar.
Say gittike artt. Bunun zerine Reslullah (aleyhissaltu
vesselm) onlara ynelerek unu syledi:
"Ey insanlar, takat getireceiniz ileri yapn. Zira siz
usanmadka Allah da sevap yazmaktan usanmaz. Allah'a

5 Buhr, Nikah 1; Mslim(1401); Nes(6,60)
www.islah.de 5
en ho gelen amel, az da olsa devaml olandr." Ravi der
ki: Muhammed (aleyhissaltu vesselm)'in ailesi bir i
yapnca onu sbit klard (artk terk etmez devaml
yapard).
6
Enes (radyallahu anh) buyurdu ki: "Peygamber
(aleyhissaltu vesselm) mescide girmiti ki, iki direk
arasna gerilmi bir ip grd. "Bu da ne?" diye sordu. Bu,
Zeyneb (radyallahu anh)'in ipidir, namaz klarken uykusu
gelince buna taklyor (ip onun dmesini nlyor)"
dediler. Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm):
"Hayr (olmaz yle ey) zn ipi. evkiniz varken
namaz kln, uykunuz gelince de yatn" emretti.
7
Hi kimse Allah ve rasulnn koyduu llerden
daha gzelini ortaya koyamaz. Akidede, limde, ahkamda,
ibadette ve ahlakta byle olduu gibi nefislerin
tezkiyesinde de durum byledir. Lakin tasavvufular
snnetin dnda bir takm metotlar uygulamaya koyarak
Ehli snnet yolundan uzaklamlardr. Dr. mer Ferruh
diyor ki; Sufilik zhd ve vera hareketi olarak balad,
sonra ibadette arlk nizam olarak geliti. Daha sonra ilk
mecrasndan uzak olarak akl ve nefs ynelite karar kld.
Pek ok ynden snr aarak slamdan uzaklat.
8
Bu sapmalardan bazsn bana eitli zamanlarda
sorulan sorulardan ve eitli kaynaklardan derleyerek
aklamalarn bu kitapta nakletmeye altm. Aziz ve

6 Buhr, man 16, Ezn 81, Rikk 18; Mslim(782); Muvatta(1,118); Nes(3, 218);
Ebu Dvud(1368)
7 Buhr, Teheccd 18; Mslim(784); Ebu Dvud(1312) Nes(3, 218)
8 Tarihul Fikril Arabi(s.470)
www.islah.de 6
Celil olan Rabbimden bu eseri hidayete vesile klmasn
dilerim. Muvaffakiyet Allahtandr.
Ebu Muaz Seyfullah Erdomu 03.01.2005
ubuk/ANKARA

www.islah.de 7
indekiler:
MUKADDME.........................................................................2
Tasavvuf kelimesinin kkeni nedir? ..................................13
SUFLERN SAPMI TASNFLER VE SAPIK TELFLER
................................................................................................16
SUFLERN LKLER KTAP VE SNNETN ESAS
OLDUUNU SYLERLERD.........................................21
Kim benim veli kuluma dmanlk ederse bana harp ilen
etmi demektir kudsi hadisini aklar msnz? ................30
Bir mridin mridine teslimiyeti hakknda gassal elinde
meyyit, mrit elinde mrid szn darb mesel getiriyorlar.
eyhlere l gibi teslim olmak caiz midir?........................41
eyhleri lahlatrma Ve Onlara Kulluk Etme:..............58
Sufilerin Keramet inanc nedir? Gaybdan haber vermek
keramet olabilir mi? ...........................................................61
Keramet eitleri ...........................................................61
Meczublar Allah dostlarndan mdrlar? Veliler kimlerdir?83
Yce Allahn Gerek Dostlar ve Onlara Benzemeye
alan Allah Dmanlar..............................................84
Allah zikretme konusundaki bidatler nelerdir?................97
Tasavvufularn Zikri ..................................................108
Tasavvufularn Zikri Bir Yahudi Bidatdr ................111
Tasavvufularda Zikrin ekli Ve Szleri.....................111
Rasulullah Nasl Zikretmitir?.....................................114
Sufiler Kuran okurken ark gibi makaml ve nameli
okuyorlar, bunda bir saknca var mdr? ..........................127
Bidatn gzeli irkini olur mu? ........................................135
Btn Bidatlerin Kt Olduu ve Gzel Olan Bir Yn
Bulunmadna Dair Deliller ................................................137
Bidatleri Gzel Gstermeye alanlarn phelerine Cevaplar
..............................................................................................140
Birinci phe: ..................................................................140
Cevap: ..............................................................................141
kinci phe : ...................................................................143
Cevap : .............................................................................143
nc phe: .................................................................148
www.islah.de 8
Cevap: ..............................................................................148
Drdnc phe: .............................................................151
Cevap: ..............................................................................152
Beinci phe: .................................................................154
Cevap: ..............................................................................154
Altnc phe: ..................................................................157
Cevab: ..............................................................................158
Sufilerin metodu hadislere dayanmyor mu? ...................167
Raks ve sema caiz midir?.................................................170
Sufiler kandil gecelerinde toplanp zikir yapyor, baz
mbarek gecelere mahsus namazlar klnmasn tavsiye
ediyorlar. Bunun dinde yeri var mdr?............................241
Uydurma namazlar...........................................................241
1) MEVLT KANDL: ...................................................244
2) REGAP KANDL: ....................................................248
3) M'RAC KANDL:.....................................................250
4) BERAAT KANDL:...................................................251
BERAAT KANDLNDE KILINAN NAMAZ...............253
BU NAMAZIN IKI TARH: .....................................254
Gariplere mjdeler olsun buyrulan hadisi erifte kastedilenin
sufiler olduunu iddia ediyorlar. Bu doru mudur?.........256
kincisi: "Garipler" kelimesinin aklamas; ................259
Garipler ile Kurtulu Frkas ve Yardm olunmu frka
birbirinden farkl mdr?: .............................................262
Hadis Ehli: ...................................................................265
Sevadul Azam; el Cemaattir: .......................................273
Ehli Snnet vel Cemaat; kurtulu frkas, yardm olunmu
taife ve ehli hadistir: ....................................................276
Baz sufiler Hakka ulamak iin rabtann mutlak art
olduundan bahsediyor. Bunun dayana var mdr?.......278
Baz sofiler eyhlerinin, mridlerini sohbet ile deil, nazar ile
irad ettiini sylyorlar. Byle bir irad metodu var mdr?
..........................................................................................280
Ledn ilmi diye bir ey var mdr? Allah dostlar batn ilmine
varis deil midir? .............................................................280
Firavn Kurtulanlardan Mdr?......................................287
Kitaplarnda Yazlanlarn Srlar Ve Semboller Olduunu
ddia Etmeleri ..............................................................288
www.islah.de 9
Sufilerin bahsettikleri Hakikat Muhammediye nedir? ....291
Her ey Muhammed'in Nurundan Mdr? ...................294
Baz eyhler hakknda gavs, kutup gibi stlahlar
kullanlyor. Aklar msnz? ..........................................298
Tasavvufulara Gre Kutupluk: ..................................299
Kutb'un Yardmclar ...................................................300
bn Arabi En Byk Kutup! ........................................304
Hadiste; Siz bildiklerinizle amel ederseniz Allah size
bilmediklerinizi retir buyrulduuna gre, kii kendisine
yetecek kadar ilim rendikten sonra, kendisini zhd ve
ibadete vermeli deil midir? ............................................308
Baz tarikatlarda hatme yaplrken; Medet ya Ahmeder
Rfai, ya Abdulkadir ya badallah eisna gibi nidalar
edilmektedir. Bunlar caiz midir?......................................329
Tasavvufular Niin Kabirlere Tevessl Ederler?.......330
eyhlerin uyank iken Rasulullah ile grt syleniyor.
Hatta onlar yanl yapsalar manen ikaz edilirler deniliyor.
Doru mudur? ..................................................................336
Ebu Hanifenin Son iki sene olmasayd numan helak
olmutu dedii, Ahmed bin Hanbel ve mam afiinin
eyban er Rai adndaki tasavvuf eyhinden ders ald doru
mudur? .............................................................................343
Keif ve rya ile elde edilen bilgi delil olur mu? .............344
eyhlerin iddial szleri hakkndaki hkm nedir?..........345
Ebced hesab hakknda bilgi verir misiniz? .....................347
Hurfeci Tahrif Akmlarndan Hurflik, Ebcedcilik,
Cifircilik:..........................................................................352
A. Risale-i Nurun tefsir olduu iddias .................................355
B. Cifr ve Huruflik .............................................................358
C. Kur'anda Risale-i Nura iaret ettii iddia edilen ayetler.....361
Pek ok eyhin zaman zaman mehdilik iddiasnda
bulunduunu iitiyoruz. Mehdi hakknda bilgi verir misiniz?
..........................................................................................372
smi ve ekli: ...................................................................372
kaca yer: ....................................................................376
Mehdnin kacana dair hadisten deliller:....................378
Buhar ve Mslimde bulunan ve Mehdye iaret eden
hadisler:............................................................................382
www.islah.de 10
Mehd hadislerinin mutevtir olmas: ..............................384
Mehd hadislerini inkar edenler ve onlara verilen cevap: 386
sa b. Meryemden baka Mehd yoktur hadisi ve
aklamas: .......................................................................392
sa a.s.n nuzl hak mdr? ............................................394
SA ALEYHS SELAM'IN VASIFLARI........................401
Mesih Aleyhis selam Nereye Nzul Edecek?..............403
sa Aleyhis selam, Mehdi'nin Ardnda Namaz Klar; ......404
Mel'un Deccal'in ldrl............................................405
Son Rasul ve sa a.s. ....................................................407
Baz tarikatlerde burhan dedikleri i sokma, ate yalama,
ylanla oynama gibi unsurlar var. Bunlar keramet deil
midir? ...............................................................................408
Sihirin Douu......................................................................414
BURHAN NE ZAMAN IKTI? .....................................423
Bazlar ceven, hizbu bahr, delaili hayrat gibi, virdler ve
dualar okuyorlar. Bu sakncal mdr, sakncalysa neden?429
len Salihlerin kabirlerine trbe yapmak caiz midir? .....432
Ankarada bir rfai eyhi yle dedi; bni Arabi
cehennemde kimseye sonsuz azap yoktur demi. Eer
gerekten byle dediyse, biz de aynen yle inanrz. Bu sz
kfr deil midir?...............................................................435
nsanlar Neden Tasavvufa Yneliyorlar? ....................446
a- Fkh Mezhep Taassubu:..........................................446
b- Kelam Tartmalar:.................................................447
c- Ynetimlerin slm'dan Sapmalar Ve slm Hayat
Engellemeleri:..............................................................457
Ek: CELALETTN RUM VE MOOLLARLA LKS
MKAL BAYRAM le bir sylei ..................................464
Ek 2: TASAVVUF LE LK ARASINDAK BA........476
LK TASAVVUFULAR VE LKLE LKLER ......476
LKLE TASAVVUFUN ORTAK YNLER ................478
a- zel ilimler iddias:......................................................479
b- Dinin zahiri ve batn vardr inanc: .............................487
c- Kabirlerin kutsallatrlmas ve ziyaretgh edinilmesi: 491
d- slm devletini ykma ve ii bir devlet kurma: ............493
Hallac Ve Hallac'n Nakibendiler'deki Yeri Ve nemi514
Ek 3: MEHMET EROLUN HATIRATINDAN.............519
www.islah.de 11
Ek 4: Nebi b. Turhann Vahdet-i Vcud Risalesi: ..........546
Abdulgani En-Nablusi'nin lah ...................................550
Tasavvufularn Kendi Kitaplarna man ...................551
Ek 5: HURFLK...............................................................553
Son sz.........................................................................558
Selefin Belirledii ekliyle Ehl-i Snnet vel-Cemaatin
Baz Nitelik ve Belirtileri: ...........................................558
www.islah.de 12
Tasavvuf kelimesinin kkeni nedir?
Sufiler, zahidler cmlesindendir. Ancak sufiler baz
haller, sfatlar ve isimlerle zahidlerden ayrlrlar. Onlar
ayrca anlatmamz gerekiyor.
Tasavvuf balangta tamamen bir zhd yolu idi.
Sonra ona intisab edenler sema ve raksa ruhsat verdiler.
Ahireti isteyen halk, gsterdikleri zhd sayesinde onlara
katld, dnyay isteyenler ise onlarn yanndaki rahat ve
oyunlar iin onlara katld.
Bu topluluun yolunun aa karlmas gerekir. Bu
da ancak bu yolun aslnn ve dallarnn aa kmas ile
olur.
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem zamannda
insanlar imana ve slama nisbet edilerek mmin ve
Mslman denilirdi. Sonra zahid ve abid isimleri kt.
Sonra da dnyadan alakay kesip zhd ve ibadete balanan
gruplar yayld. badete ynelip kendilerine has bir yol
edindiler, onunla ahlaklandlar. Bylece Sufiyye diye isim
aldlar.
Bazlar sufiyye ismini Ashab Suffeye nisbet ettiler.
Bu yanltr. Zira byle olsayd Suffiyyun denilmesi
gerekirdi.
Bazlar sufiyye kelimesinin baklagillerden olan
Sufanet kelimesinden geldiini syledi. nk bitkilerle
yetiniyorlard. Bu da ayn ekilde yanltr. Zira ona nisbet
edildii takdirde Sufani demek gerekirdi.
www.islah.de 13
Dier bazlar, ense sa manasna gelen sufa
kelimesinden geldiini syledi. Zira sufiler sse nem
vermeyerek salarn uzatr, halktan bununla ayrlrlard.
Dier bazlar da yn manasna gelen suf
kelimesine nisbet ettiler. Bu muhtemeldir.
9
Bu isim hicri 200 senesinden nce kmtr. lk
ktnda bu yolun evvelkileri ondan bahsettiler,
sfatlarn belirttiler, hasl tasavvuf onlara gre nefisle
mcadeleden, nefsin huylaryla mcahede edip kt
huylardan arnmaktan ibaretti. Dnyada vg, ahirette
sevap kazandran gzel ahlaka ulamaktr.
Onlarn evvelkilerine eytan eitli hileler yapt,
sonra gelenlere de ayr hileler yapt. Her asr getike de
oyunlar derinleiyordu. Ta ki sonrakileri tamamen
saptrd.
Onun hilesinin asl onlar ilimden yz evirtip
maksadn amel olduunu zannettirmektir. Onlarn yannda
ilmin snnce karanlkta ileri kartrdlar. Onlardan
bazlar gayenin dnyay tamamen terk etmek olduunu
zannettiler ve bedenleri iin yararl eyleri terk ettiler.
Mal akreplere benzettiler. Onun, insanlarn slah iin
yaratldn unuttular. Nefislerine yle ikenceler yaptlar
ki, kimisi yatmyor ve uyumuyordu.
Onlarn niyetleri gzel olmasna ramen doru yolda
deildirler.
10


9 Dorusu budur. nallah ileride izah gelecek.
10 Nice hayr dileyip de ulaamayan vardr. Hayrn tm ittibada, errin tm bidat
www.islah.de 14
Kimisi de bilmedikleri uydurma hadislerle amel
ettiler. Sonra alk, fakirlik, vesveseler, hayaller hakknda
konuup, Haris el Muhasibi gibi bunlar tasnif edenler
geldi.
Sonra bakalar geldi ve tasavvuf mezhebini
arndrdlar. Onu zel sfatlarla dier ilimlerden ayrdlar.
Yamal elbise giyme, sema, vecd, raks, alk gibi
zelliklerle ayrldlar, taharet ve temizlie fazla nem
verdiler.
Durumlar deimeye devam etti. eyhler
konumlarn daha da salamlatrdlar. Vakalarn
anlattlar. Bazlar alimlerle ittifak edip iinde
bulunduklar durumu ilimletirdiler ve buna batn ilmi
adn verdiler. eriat ilimlerine de zahir ilmi dediler.
Alk bazlarn bozuk hayallere sevk etti. lahi ak
iddia ettiler. Sanki gzel suretli bir ahs hayal edip ona
ak oldular. Bunlar kfr ile bidat arasndadrlar.
Sonra bu yoldakiler ubelere ayrldlar, itikadlar
bozuldu. Kimisi hulul, kimisi ittihad iddia etti.
eytan onlar bidat yollarnda yle saptrd ki, onlar
artk kendilerine yeni snnetler, adetler edindiler. Ebu
Abdurrahman es Slemi geldi, onlarn bu adetlerini
kitaplatrd ve Kitabus Snen adyla telif etti. Hakaikut
Tefsir
11
adl tefsirinde Mezheplerine uydurmak iin ilim

karmadadr.
11 Zehebi, Siyeri Alamin Nbelada(17/252) diyor ki; Hakaik tefsirinde aslsz eyler
doludur. mamlardan bazlar onu Batni zndklardan, bazlar irfan ve haikat ehlinden
sayd. Sapklktan ve heva ile sz sylemekten Allaha snrz. phesiz hayrn tm
www.islah.de 15
usullerine dayanmayan acayip eyler zikretti. artc olan
u ki, yemekteki takvalarna bir bakn, bir de Kuran
hakkndaki grlerine!..
12
SUFLERN SAPMI TASNFLER VE SAPIK
TELFLER

Ebu Nasr es Serrac bir kitap telif etti ve adn
Lumas Sufiyye koydu ve onda irkin itikad ve rezil
szler zikretti.

Ebu Talib el Mekki onlar iin Kutul Kulub adl
eserini telif etti ve onda batl hadisler zikretti. Onun
zikrettii gece ve gndz namazlar bir asla dayanmaz.
Kitabn baka yerlerinde de bozuk itikadlar zikretti. Onun;
baz keif sahipleri dedi ki.. sz merdud ve bo bir
szdr. Yine orada baz sufilerden naklen; Allahn
dnyada baz velilere tecelli edeceini yazd..!

Ebu Tahir Muhammed Bin Allaf dedi ki; Ebu Talib
el Mekki, kefi nassn nnde gren Ebul Hasen Bin
Salimin vefatntan sonra Basraya geldi, onun szlerini
nakletti. Badata gelince insanlar onun vaaz meclisinde
toplandlar. Samalamaya balad ve u sz hafzalarda
kald; Mahluka Halktan daha zararl bir ey yoktur.

snnete uymak, sahabe ve tabiinin yoluna sarlmaktr.
12 Yani yeme imede ncekileri gibi haramdan sakndlar, lakin Kuran hakknda
vesvese ve hatralarla konuarak israf ettiler. Lakin sonrakiler iki ite de israf ettiler. Ta
ki fakih Ebu shak irazi yle dedi;
Tasavvuf topluluunu en erli topluluk grdm
Hulul kaldr ve onlara de ki;
Allaha ak olduunuzda O mu dedi;
Hayvanlar gibi yeyin ve benim iin raksedin
www.islah.de 16
Bunun zerine insanlar ondan uzaklat ve terk ettiler.
Bundan sonra halka konumaktan ekindi.

El Hatib dedi ki; Ebu Talib el Mekki sufilerin dili
zere Kutul Kulub ismini verdii bir kitap tasnif etti. Onda
irkin ve caiz olmayan eyler zikretti.

Ebu Nuaym el sbehani geldi ve onlar iin Hilye adl
kitabn tasnif etti. Tasavvuf snrlar iinde irkin eyler
zikretti. Ebu Bekir, mer, Osman, Ali r.anhum ve bir ok
sahabeyi sufilerden saymaktan ekinmedi! Onlardan garip
eyler nakletti. Kad reyh, Hasen el Basri, Sfyan es
Servi ve Ahmed Bin Hanbeli de onlardan sayd!!

Bunun gibi es Slemi de Tabakatus Sufiyede
Fudayl, brahim Bin Edhem ve Maruf el Kerhiyi de
sufilerden sayd. phesiz onlar sufi deil, zahid idiler!

Tasavvuf bilinen bir mezheptir. Zhdden daha
ardr. Aralarndaki fark ise, zhd kimsenin
eletirmemesi, tasavvufun ise ktlenmi olmasdr.

Sonra onlar iin Abdulkerim Bin Hevazin el Kueyri,
er Risale adl eserini tasnif etti ve orada acayip szler
etti. Fena, baka, kabz, bast, vakt, hal, vecd, vucud, cem,
tefrika, sahv, sekr, zevk, rb, mahv, isbat, tecelli,
muhadara, mkaefe, levaih, tavali, levami, telvin, temkin,
eriat, hakikat ve baka eyler hakknda sahabenin
tanmad kark eyler zikretti ki, bunlar birden fazla
anlama ekilebilecek eylerdir. Onun tefsiri, risalesinden
daha acaiptir!

www.islah.de 17
Muhammed Bin Tahir el Mukaddesi geldi ve onlara
Safvetut Tasavvuf
13
adl eseri tasnif etti. Onda akl
sahiplerinin sylemeye utanaca eyler anlatt.

Ebul Fadl Bin Nasr el Hafz dedi ki; bni Tahir
ibahiye mezhebini tutmutu. Ty kmam gence
bakmann cevazna dair bir kitap yazd. O kitabnda Yahya
Bin Mainden yle bir hikaye anlatr; Msrda gzel bir
cariye grdm. Allah ona salat etsin. Dedi. sen ona salat
m ediyorsun? denildi. O da; Allah ona ve her gzele
salat etsin dedi.

bni Nasr der ki; bni Tahir kendisiyle delil
getirilecek gvenilir biri deildir.

Sonra Ebu Hamid el Gazali geldi ve hya
14
kitabn
Sufi mezhebi zere tasnif etti. Batl olduunu bilmeden
uydurma hadislerle onu doldurdu. Mkaefe ilminden
konutu ve fkh kanunlarnn dna kt. brahim A.s.n
grd yldz, gne ve ayn, bilinen gne, yldz ve ay
olmadn, aksine onlarn Allah gizleyen nurlar
olduklarn syledi. Bu szler, Batnilerin szlerine ne
kadar da benziyor!

el Mufassah Bil Ahval adl kitabnda der ki;
Sufiler uyank iken meleklerin ve peygamberlerin
ruhlarn mahede ederler, onlardan sesler iitir ve baz

13 bnul Cevzi el Muntazam(9/178)de der ki; Safvetut Tasavvuf diye bir kitap tasnif
etti. Onu grenler gler, Sufi mezhebine delil olarak getirdii uygunsuz eylere arr.
Sbt bnl Cevzi bu szleri Miratuz Zamanda(8/30) almtr.
14 eyh Said Havva merhum, o kitab nefislerin tezkiyesine esas kaynak tutmu, el
Mustahlas Fi Tezkiyetul Enfuste onu ihtisar etmi, takdim ve tehir yapm, sslemi
ve deitirmitir. Deien ey sadece, yeme biimidir(!)
www.islah.de 18
faydalar iktibas ederler. Sonra hal, mahededen hakknda
konumaya takat yetmeyen derecelere kar.

Bu kimselerin byle eserler tasnif etmeleri snnet
bilgilerinin azlndan, slam ve hadisleri bilmemeleri ve
bu yoldakilerin ho grdklerine ynelmeleri sebebiyledir.
Onlar ho grdler, nk zhdn vlmesi, nefislerinde
yer etti. Bunlarn halinden gzel bir hal, szlerinden ince
bir sz grmediler. Selefi Salihinin yaantsnda bir eit
sertlik vard.
15
Sonra insanlar onlara daha ok meylettiler.
Zira d grnlerinde temizlik ve ibadet, i
grnlerinde ise rahatlk ve musiki vard. Nefis ise
tabiaten byle eylere meyleder.

lk sufiler yneticilerden nefret ederlerken, onlarn
ayrlmaz dostlar haline geldiler. Bunlarn tasnif ettikleri
kitaplarn hibir asli dayana yoktur. Onlar ancak

15 Bunun iin bazlar Selefin yolu, ruhlar kuru olanlar terbiye iindir. Diye iddia
ederler. Bu sz iki k sebebiyle bilgisizlik ve dalalettir; Bilgisizlie gelince, terbiyeyi
nefis tezkiyesi manasnda nakledenin bilgisizliidir. Nefislerin tezkiyesi, onu
kirlerinden temizlemek, kinlerinden arndrmak, hak zere kaim klmak demektir. O bir
temizleme ameliyesidir. Bir eit sertlik olmadan temizleme olur mu? Sufilerin
inceliine gelince, kurt kalplerine koyun postu geirmelerindendir. bnul Kayym el
Cevziyyenin ctimaul Cuyuil slamiye(s.39-40)da dedii gibi; Allah Tealann
Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem ile gnderdii nura yarasa gzyle ynelen
ondan kaar. Nerdeyse onun nuru gzn alacaktr. Grebilmek iin karanlklara kaar.
O, yle denilene layktr;
Yarasalar gndz nda krdr,
Karanlk gecede grmeye balar.
Fikirlerin sprntlerine ve zihinlerin artklarna ynelince, halde ve meylde, kar
ve iner, akrdar, atrdar. Vahiy nuru doup, Risalet gnei grnnce haerelerin inine
snr. Dalaletlerine gelince; selefi salihinin insanlarn en temiz kalplileri, ilimde en
derinleri, teklifi en az olanlar olmalarna ramen onlar itham etmektir.
www.islah.de 19
birbirlerinden kaptklar vakatlardr. Bunlar bir araya
getirip btn ilmi diye isimlendirdiler.

shak Bin Rahuye dedi ki; Ahmed Bin Hanbele
vesvese ve hatrat hakknda soruldu. Dedi ki; Sahabe ve
tabiin bu konuda konumadlar.

Ahmed Bin Hanbel, Haris el Muhasibinin szlerini
iitince arkadana dedi ki; Onlarla oturman uygun
grmyorum

Said Bin Amr el Berzai der ki; Ebu Zraya, Haris
el Muhasibi ve kitaplar soruldu. Dedi ki; Seni bu
kitaplardan sakndrrm. Bu kitaplar bidat ve sapklk
kitaplardr. Sana snnetler gereklidir. Onlarda bu
kitaplara ihtiya hissetmeyecein eyler bulursun. Ona
denildi ki;

Ama bu kitaplarda ibret vardr. Dedi ki;

Allah Azze ve Cellenin Kitabnda ibret bulmayana
bu kitaplarda ibret yoktur. Size hi Malik Bin Enesin
Sfyan es Sevrinin Evzai ve dier imamlarn vesvese ve
hatarat zere kitaplar derledikleri ulat m? Bunlar ilim
ehline muhalefettir. Bazen bize Haris el Muhasibi, bazen
Abdurrahim ed Deybuli, bazen Hatem el Asam, bazen
akik ile gelirler. nsanlar bidatlere ne kadar hzl
dalyorlar?!
16

Ebu Bekr el Hallal Kitabus Snnede Ahmed Bin
Hanbelden nakleder; Haris el Muhasibiden saknn, zira
o belann badr. yani Cehmin szleri konusunda

16 Bkz.: Mellefat Said Havva Diraseten ve Takvimen, s.41-42
www.islah.de 20
onun meclisine katlan falan ve filandr. Onlar Cehmin
grlerine sevk ediyor ve kelam ashabnn szlerini
naklediyor. Haris bal aslan gibidir. Bir de onu insanlar
zerine salnnca seyret!
SUFLERN LKLER KTAP VE SNNETN ESAS
OLDUUNU SYLERLERD;
eyhlerinin szlerinden bu sabit olmutur. Fakat
ilimden uzak kaldklar iin bazlarndan hatalar sadr
olmutur. Eer gerekten onlardan bu yanllar sadr
olmusa, bunlarn reddedilmesi gerekir. Hak hususunda
sevdiini kayrma yoktur.
17
Eer onlar byle bir ey
sylemedilerse byle eylerden, byle ahs ve
mezheplerden sakndrrz.
Sufilere benzeyenlere gelince, bunlar onlardan
deildir. Hatalar oktur. Onlarn bize ulaan yanllarn
zikredeceiz. Allah biliyor ki, maksadmz eriatn o
szlerden uzak olduunu ispat etmek ve slama bidatlerin
girmesine mani olmaktr. Bu bidatleri dile getiren veya
yapan bize gerekmez. Biz ancak ilim emanetini eda
ediyoruz. Alimler de arkadalarnn hatalarn, hakkn
ortaya kmas iin beyan etmektedirler. Yoksa
maksadmz yanl yapanlarn kusurlarn sayp dkmek
deildir.
Hibir cahilin; Teberrk ettiimiz bu zahidi nasl
olur da eletirir? gibi szlerine itibar edecek deiliz.
nk asl itaat, eriatn getirdii eylere boyun emektir,
ahslara deil! Kii, velilerden ve cennet ehlinden

17 bu slamn esaslarnn banda gelen, muhalife reddiyedir. eyh Bekir Bin Abdullah
Ebu Zeydin risalesine baknz.
www.islah.de 21
olabilir. Ayn zamanda hatalar da olabilir. Peygamber
sallallahu aleyhi ve sellem dnda kimse masum deildir.
Bir kimsenin hatasn beyan etmek, onun deerini
alaltmaz.
Bil ki, kim bir ahsn byklne bakar da, ondan
sadr olan eylere delil ile bakmaz ise, Mesih a.s.n elinde
zuhur eden harikalara bakp, sa a.s.a bakmayarak ona
uluhiyet isnad eden edenlerin durumuna benzer. Eer onun
haline baksa ve yemek yemeden ayakta duramadn
grseydi, ona hakk olan takdir eder, onun ilah olduunu
iddia etmeye kalkmazd.
18
eyh Hasen el Benna rahimehullah, tasavvufun kalp
hkmleriyle ilgili bir ilim olduunu, nefsin temizlii iin
bir metot olduunu iddia ediyor. Halbuki, o, slami sluk
kaidelerinin ve faziletli ahlakn, Kitap ve Snnet
kaynaklarndan karlacan biliyordu. Onun manas
takvadr. Istlah olarak inkar edilemez ve asln inkarda da
fayda yoktur. yleyse, ilimlerden bir ilim zere tlak
edilen, mbah bir isim olarak, zerinde ilim oluana kadar
inkar da faydaszdr.
19

ayet bu iddia Allah hakknda ilimsiz bir sz olup,
hidayet ve nurlu kitab yoksa, nasl olur da delil ile eliir?
1- Arap lugatinde tasavvuf kelimesi, takva manasn
karlamaz. O ancak temizlik ve tezkiye olarak bilinir.
Yani yetimek ve temizlik. Bu, Araplarn; tohum geliti
sznden alnmadr. Bu kelime Allahn Kitabnda ve

18 bnl Cevzi Telbisu blis(s.160-169) muhtasar olarak.
19 Mezkuratud Daveti Ved Daiye(s.25-26)
www.islah.de 22
Rasuln snnetinde nefislerin temizlii, irkinliklerinden
arndrlmas manasn gsterir.
O zaman tasavvuf kelimesi, takva ve tezkiye
manasnda kullanlrsa, bu sahiplerine reddedilir. Zira bu
itikak lugat kaidelerine uymaz. Kelime Arap lugatine bu
mefhum ile girmitir.
Sufilerin bu stlah aklama konusunda kendi
aralarndaki elikileri bunu destekler. Glabadi
(Kelabazi) diyor ki;
Sufiler niin sufiyye diye isimlendirildi? Bir grup
dedi ki; onlar ancak srlarnn safas sebebiyle sufiyye
diye isimlendirildi.
Bir Bin Haris dedi ki; Sufi kalbini Allah iin saf
edendir.
Bazlar dedi ki; Sufi, Allah iin muamelesini
saflatrandr. Allah da onu keramet ile saflatrr
Bir grup dedi ki; sufiler Allah huzurunda ilk saf
tutaca iin byle isimlendirildi. Kalplerinde ynelileri
Allahadr ve Onun katnda srlara vakf olurlar.
Bir grup; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem
zamanndaki Suffe ehlinin vasflarna yakn olduklar iin
sufiyye diye isimlendirildiler. Dedi
www.islah.de 23
Dier bir grup; yn(suf) giydikleri iin bu ismi
aldlar dedi.
20

Kendi aralarnda bu kavilleri uzlatrmak iin ok
uratlar. Sonunda Allah bu sufinin dilinden hakk izhar
etti; dedi ki, ayet suf(yn) kelimesinden alnmsa, lafz
dzgndr, lugatte sahih bir ibaredir.
21
bnl Cevzi diyor ki; Sufi kelimesinin Ehli
Suffeye nisbeti yanltr. Zira yle olsayd; suffi demek
gerekirdi.
22
Sufiler ve bakalar bu lafzn suftan geldiini itiraf
ettiler. Bu vaki olan bir gerektir. Sufiler zhdlerine ve
giyimde bakmszlklarna iaret olarak suf(yn) giymekle
mehur olmulardr. Kelimenin tretilii de sahihtir.
Sufiyye, sufa nispet edilmitir. Bu, onlarn imamlarndan
Shreverdinin de
23
gzel grd, bnul Cevzinin
dierleri de dedi ki; bilakis o sufa nisbettir, bu
muhtemeldir.
24
Derken iaret ettii kavildir.
Bu kavil, eyhul slam bni Teymiyenin de
tercihidir.
25
Ayn ekilde bni Haldun yle der; tikak
olarak sylenirse onun suftan geldii ortaya kmtr.

20 Glabadi et Taarruf(s.21)
21 et Taarruf(s.26)
22 Telbisu blis(s.163)
23 Avariful Maarif- hya kenarnda(1/295)
24 Telbis(s.163)
25 Mecmuul Fetava(11/67)
www.islah.de 24
Onlar yn(suf) giymekle, insanlarn vn elbiseleri
giymelerine tepki olarak yn elbiseyle zelletiler.
26
2- Az nce geen kavlin shhatinde cedel farz
etseydik, takva ve tezkiye kelimelerini, tasavvuf
kelimesiyle deitirirdik. Bu ihtilaf, Kurani stlahlar terk
olur. Hayrl olann yerine daha dk olan koymak olur.
Bizim takva ve tezkiye lafzlarnda srar etmemizin
nedeni, naslara harfiyen sarlmak, onun snrlarnda
durmak iindir. Ancak i, zddna dnmtr.
3- phesiz nefis tezkiyesi, onun irkinliklerinden
arndrlmas, kirlerinden tasfiye edilmesi, Salih ve gzel
ahlak olarak isimlendirilmi, Rasullerin fetretinden sonra
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin gnderildii
nemli meselelerden biridir.
Allah Teala buyurur ki; O'dur ki mmiler iinde,
kendilerinden olan ve onlara Allah'n yetlerini
okuyan, onlar temizleyen, onlara kitap ve hikmeti
reten bir Peygamber gnderdi. Oysa onlar, nceden
apak bir sapklk iinde idiler.(Cuma 2)
Gaye belirlenmi, vesile de unutulmamtr. Nitekim
Allah vesileleri koymu, Rasul sallallahu aleyhi ve
sellem bu gayeye ulatracak vesileleri aklamtr.
eyh Said Havva rahimehullaha gelince; slam
taksim ederken akaid ve fkhi hkmlerden sonra
tasavvufu zikretmitir. Bunun zerine Himalaya
dalarndan byk evhamlar kurmutur. Lakin o hayzuran

26 Mukaddime(s.467)
www.islah.de 25
sopalarndan daha yksektir. te bu hak ile konuma ve
halleri ayrc hitaptr.
1- Tasavvuf, akaid ve fkhi hkmlerin
tamamlaycsdr iddias; der ki; Tasavvuf ilmi,
akaidi hakikate ulatrma ynyle tamamlar.
27
Ve
der ki; Bu meselelerde fkh ilmini tamamlayan
hangisidir? phesiz o tasavvuf ilmidir.
28

2- Tasavvuf akaidin ve eri hkmlere alkanln
kazanld ortamdr iddias; der ki; slami akaidin
zevk edilmesi ve eri hkmlerin ikame edilmesi
tasavvuf ilmi ile olur.
29

Hayalini kurduu bu anlaylardan delil getirerek
diyor ki;
u an bir tevhid kitabn veya bir fkh kitabn a,
onda kalp hkmleri ve ilimlerine iaret bulamazsn.
Tevhid kitaplar, akl akaid konusunda hatalardan , fkh
kitaplar da ameli hatalardan korur. Lakin bu kitaplarda
kalp, nefis ve uur hakknda tafsilat bulunmaz. Bu yalnz
bana bu ilimlerden ayr olarak tamamlayc bir ilimdir.
Nitekim bu ilim tasavvuf ilmi veya Allaha doru sluk
ilmi diye isimlendirilip stlah olmutur.
Sonra bir akaid kitab veya fkh kitab a, hayatn
edepleri ve muameleleri konusunu bulmakta zorlanmazsn.
Bu, unu gsteriyor; burada ilimlerden biri ile
doldurulmas gereken boluk vardr. Fkh ve akaid ilmi

27 Terbiyetuner Ruhiye(s.64)
28 a.g.e.(s.68)
29 Cevelat Fil Fkheyn(s.39)
www.islah.de 26
binasn tamamlayan bir ilim onu doldurmaldr ki, biz bu
boluu kapatan ilmi, tasavvuf kitaplarnda buluruz.
Akaid kitaplarndan her bir blmde tasavvuf
blmlerinden birinin onu tamamladn grrsn. Yine
fkh blmlerinden her bir blm tasavvuf ve sluk
blmlerinin tamamladn grrsn.
30
Bu tasavvur, yeni bir mezhep tutmay gerektirir ve
Kitap ve snnetten yz evirmek demektir. Hem de
insanlarn ounun fkhta, tedvin edilmi drt mezhebe
balanmaktan vazgeemedii bir zamanda!
phesiz akide ve fkh kitaplar ihlasa ve takvaya
iaret eder. Zira o, nnde ilmi tenkidin duramayaca bu
esas zerine kurulmutur.
Banda ve sonunda deriz ki; u an Allahn
Kitabnn tefsirini a, Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellemin sabit hadislerini toplayan bir kitap a, phesiz
orada kalp hkmlerine ve ilimlerine iaret ve geni
aklamalar bulacaksn.
Nitekim Allah bize iki vahyini; Kitap ve Snneti
koruyacan garanti etmitir. Baka kitaplar ise
koruyacan garanti etmemitir! Rasulullah sallallahu
aleyhi ve sellem; Bugn sizlere, onlara sarldnz
takdirde saptmayacanz iki ey brakyorum; Allahn
Kitab ve Snnetim
31


30 Cevelat Fil Fkheyn(s.118)
31 ahitleriyle sahihtir.
www.islah.de 27
Bu tasavvura gre, tasavvufun akaid ve eri ahkam
dnda mstakil bir ilim olduunu kabul etmemiz gerekir.
Bilinmektedir ki, takva, akaid ve eri ahkam kamil olarak
tatbik etmenin bir semeresidir. badeti, gayesini ve
semeresini ayr tutmamz caiz olmaz. Bilakis Allah, ibadet
ile sonucunu daima birbirine balamtr; Ey
srailoullar, size verdiim nimetimi hatrlayn, bana
verdiiniz sz tutun ki, ben de size verdiim sz tutaym
ve sadece benden korkun!(Bakara 40)
Bilindi ki; ibadetin gayesi tamamen takvadr. nsan,
Kitap ve Snnet nda eri delillerle kaytl ibadetler
olmadan takval olamaz. Kim bundan yz evirirse, suyu
elleriyle tutup azna ulatrmaya alan gibidir. Onun
ulatrabildii nedir?
Bunu bylece anladysak, Allahn bu dini, yol ve
metot olarak tamamladna iman etmemiz gerekir. Zira
gayeyi belirlemi, vesileyi de eksik brakmamtr. Bunu
Kitabnda beyan etmitir; Bugn dininizi kemale
erdirdim, size nimetimi tamamladm. Size din olarak
slm' beendim.(Maide 3)
Bu delili dn ve slam terbiye hususunda eksik
kalmtr diyenin szlerini hatrla. slam tamamen
terbiyedir. Sufilerin tecrbelerinden istifadeye ihtiya
yoktur.
Said Havva merhum diyor ki; Sufilerin
tecrbelerinden istifade etmeden, hayat yolunda, asrn
www.islah.de 28
artlarnda nefsin pek ok hastaln tedaviye g
yetiremeyiz.
32
Yine der ki; ok tecrbe ettim, ok grdm, nefiste
kemali, slukta ihsan, muamelede gc ancak sufilerin
safi terbiyesinde buldum. Bylece beeri nefsin
anahtarlar ancak usul ve kaideler olarak bu terbiyededir.
Zira sufiler Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin nefis
terbiyesine varis olanlardr. Bunda ihtisas etmiler,
bakalarnn bilemeyecei ekilde bu ii bilmiler, her
asrda tecrbelerini sergilemilerdir. Neden insan
onlardan almaz, nefsini nebevi halden neden uzak brakr?
Sufiler beeri nefisleri koruyan ilme sahip olmulardr.
33
phesiz sufilerin tecrbeleri eksiktir. Zira onlar
beeri tecrbelerdir. Her ademolu hata edicidir. Allah,
peygamberler dnda hibir beere ismet garanti
etmemitir. Bunun iin, kalp, nefis, tecrbe iin terbiye ii
terk edilmemitir. Bilakis insan hayatnda doumundan
lmne kadar byk kk her eyi kapsayan metot
konulmutur. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem
hidayet eden snnetlere tpatp uymay emretmitir. Allah
Azze ve Celle buyuruyor ki;
Sonra (Ey Muhammed) seni din hususunda apak
bir eriat sahibi kldk. Sen ona uy, bilmeyenlerin hev ve
heveslerine uyma(Casiye 18)
Sonra bu metotlar tasavvuf ismi altnda der edilmi,
snrsz belas, korkun erri onun altnda gizlenmitir.
ayet tasavvufu asrlarca birikmi aibelerden ayklasak,

32 Terbiyetuner Ruhiye(s.20)
33 A.g.e.(s.21)
www.islah.de 29
bulanklktan tasfiye etsek, geriye bir ey kalmaz. Allahn
Kitab ve Rasulnn Snneti, bizimle tasavvufta srar
edenler arasnda hkmdr. Ona az dileriyle srrcasna
sk sarlmak icap eder.
Said Havva diyor ki; Ben eyhleri ve halkalar olan
selefi tasavvuf eidi bulmakta azimliyim. lim ve zikir
halkalar olannmde bu yoldan bakas yoktur.
34
Ta ki selefi olduu iddia edilen bu tasavvuf,
mridleri iin sabit olsun. u szleri ile eyhul slam
rahimehullahn tasavvufu ycelttiini iddia ediyor; bni
Teymiyenin Fetavasn iki cildi; on ve on birinci ciltleri
tasavvuf ismini tar. Bunu kimse inkar edemez.
O bilmiyor mu ki, bu unvanlar koyan bni Teymiye
deildir. bni Teymiye r.a.in koyduunu farz etsek bile bu
iki cilt tasavvufu vmyor, bilakis ktlyor, hatalarn
beyan ediyor.
35
(Suleym Bin Iyd el Hilali; Peygamberlerin
Nefis Tezkiyesi- bizim tercememizden naklen)
Kim benim veli kuluma dmanlk ederse
bana harp ilen etmi demektir kudsi hadisini
aklar msnz?
Allahn velileri takva sahibi mminlerdir. Allah
Teala buyuruyor ki; Dikkat edin! phesiz Allahn
dostlarna korku yoktur ve onlar mahzun da olmazlar.
Onlar ki, iman etmiler ve Allah'a kar gelmekten
saknmlardr.(Yunus 62-63)


34 A.g.e.(s.16)
35 bkz.: bni Teymiyetul Mftera Aleyh(s.46-48)
www.islah.de 30
Allah muttakilerin sfatlarn beyan etmitir.
Onlardan biri; takva, Allahn emirlerini yapmak ve
yasaklarn terk etmektir.

Rasulullah sallallahu aleyhi ve selem, Allah
dostlarnn durumunu haber vermitir. Ebu Hureyre r.a.
rivayet ediyor; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem
buyurdu ki;

phesiz Allah yle buyurdu; Kim benim dostuma
dmanlk ederse, Bana harp am olur. Kulum Bana
kendisine farz klm olduum eyden daha sevimlisiyle
yaklaamaz. Kulum, nafilelerle yaklamaya devam eder.
Ta ki, Onu severim. Onu sevdiim zaman iiten kula,
gren gz, tutan eli, yryen aya olurum. Bir ey
istediinde veririm, bana sndnda onu korurum.
36

Onun dostlarna dmanlk, Ona sava amaktr.
Bundan sonra kendilerine dmanln haram olduu ve
dostluk gstermenin vacip olduu dostlarnn sfatlarn
zikretmitir. Ona yaklatrc eyler ve yaknlatran
veliliin, uzaklatran dmanln esas zikredilmitir.
Allahn dostlar, yaknlk salayan amellerle Ona
yaklaanlardr. Onun dmanlar ise, Ondan uzaklatran
amellerle uzaklaanlardr. Ona yakn olan veliler iki
ksma ayrlmtr;

Birisi; Ona farzlar eda ederek yaklaanlardr. Buna
vacipleri yapmak ve haramlar terk etmek de dahildir. Zira
bunlarn hepsi Allahn kullarna farz kldklarndandr.


36 Buhari(11/340-341- Fethul Bari)
www.islah.de 31
kincisi; Allaha farzlardan sonra nafilelerle
yaklaanlardr. Bundan anlalan udur; Allaha, Onun
dostluuna ve sevgisine ulamak iin, Allahn, rasul
diliyle eriat kld taatlerden baka yol yoktur. Kim
Allaha veli olduunu, Onun yaknlna ve sevgisine bu
yoldan bakasyla kavuacan iddia ederse, onun
davasnda yalanc olduu ortaya kar;

Tpk mriklerin, Allahtan bakasna ibadet ile,
Allaha yaklatklarn iddia etmeleri gibi. Allah Teala
buyurur ki; yi bil ki, halis din ancak Allah'ndr. O'ndan
baka birtakm dostlar tutanlar da yle demektedirler:
"Biz onlara sadece bizi Allah'a daha ok yaklatrsnlar
diye ibadet ediyoruz." phe yok ki Allah, onlarn
aralarnda ihtilaf edip durduklar eyde hkmn
verecektir. Herhalde yalanc ve nankr olan kimseyi Allah
doru yola karmaz.(Zmer 3)

Yine Yahudi ve Hristiyanlar hakknda buyuruyor ki;
Yahudiler ve Hristiyanlar, "Biz Allah'n oullar ve
sevgilileriyiz" dediler. De ki: "O halde niin
gnahlarnzdan tr (Allah) size azab ediyor?" Hayr,
siz de O'nun yaratklarndan birer insansnz. O dilediini
balar, dilediine azab eder. Gklerin, yerin ve ikisi
arasnda bulunan her eyin mlk Allah'ndr. Nihayet
dn de O'nadr.(Maide 18) Peygamberlerini
yalanlamada ve yasaklar ineyip, farzlar terk etmelerine
ramen bunu iddia edebilmilerdir.

Bylece bu hadiste Allah dostlarnn iki derece zere
olduu zikrediliyor; birincisi; Ona farzlar eda ederek
yaklaanlar. Bu ashabul yeminin orta yolu tutanlarnn
derecesidir. Farzlar eda etmek amellerin en faziletlisidir.
Bylece Allah, kullarna farz kldklarn kendisine
www.islah.de 32
yaklamalar iin, rzasn ve rahmetini kazanmalar iin
farz klmtr.

Ona yaklalan bedeni farzlarn en by
namazdr; Secde et ve yakla(Alak 19) Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem buyurur ki; Kulun Rabbine en
yakn olduu durum secde halidir.
37

Allaha yaklatran farzlardan; idarecinin mesul
olduklarna kar adaletli olmasdr. Rasulullah sallallahu
aleyhi ve sellem buyuruyor ki; Hepiniz obansnz ve
hepiniz srnzden mesulsnz.
38

Sahihu Mslimde bni Amr r.a.den rivayet
edildiine gre Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem
buyurdu ki; Orta yolu tutanlar, Allah katnda Rahmann
sanda nurdan minberler zerinde olurlar. Allahn her iki
eli de sadr. Onlar, hkmlerinde ve ehillerinde adil
olanlardr.
39


kinci derece; yaklamada ne geenlerdir. Onlar,
Allaha, farzlardan sonra nafile taatlere gayret ederek
yaklarlar, vera ile mekruhlardan saknrlar. Bu da kula
Allahn sevgisini kazandrr. Buyurulduu gibi; Kulum
nafilelerle Bana yaklamaya devam eder, ta ki onu
severim. Allah kimi severse, onu sevgisiyle, taatiyle,
zikri ve hizmetiyle megul olmakla rzklandrr. Bylece
o da onlarla yaknlk salar. Onu kendi katna
yaklamakla, yannda bir mevki ile rzklandrr.; Ey iman

37 Mslim(482)
38 Buhari(20/38-Feth) Mslim(1829) bni mer r.a.den.
39 Mslim(1827)
www.islah.de 33
edenler! Sizden kim dininden dnerse, bilsin ki Allah
yaknda yle bir toplum getirir ki, Allah onlar sever,
onlar da Allah' severler; mminlere kar yumuak,
kfirlere kar da onurlu ve iddetlidirler; Allah yolunda
mcahede eder, hibir knaycnn knamasndan da
korkmazlar. Bu, Allah'n bir ltfudur, onu dilediine verir.
Allah, geni ihsan sahibidir, her eyi ok iyi
bilendir.(Maide 54)
Bu ayette; Sevgimizden ve yaknlmzdan kim
yz evirirse ona katmzda bir ey yoktur, onun
durumunu mihnete layk olmakla deitiririz. Kim
Allahtan uzaklarsa, Allahtan bir karlk yoktur
demeye iaret vardr.
Benimle megul olandan bakasyla megul olmam
Kalbimde onun arzusu olduunu bilmedi, azarlad
Cefa etse de hayalimi ykmayacam
Benden karlk var, ondan bana karlk yok.

Allah kimi ihmal ederse, onun iin cennet bile hasl
olmu olsa, o aldanmtr. Bir sivrisinein kanad kadar
kymeti olan deersiz yerin tamam onun olsa ne olur?

Bir gn seni grmeyi karan
Btn vakitlerini kaybetmitir.
Her nerede olursam olaym
Bana, senin yzne bak vardr.

Sonra Allahn sevdiklerinin ve Onu sevenlerin
vasflar zikredilmitir; Allah onlar sever, onlar da
Allah' severler; mminlere kar yumuak, kfirlere kar
da onurlu ve iddetlidirler(Maide 54) yani onlar
www.islah.de 34
mminlerle muamelelerinde alak gnll, yumuak
davranrlar ve tevazu kanatlarn gererler.

Kafirlere kar da onurlu ve iddetlidirler yani
onlar, kafirlerle muamelelerinde onurlu, onlara kar
iddetlidirler, sert davranrlar. Allahn dostlarn severler
ve onlara muhabbet, incelik ve rahmet ile muamele
ederler. Allahn dmanlarna buz ederler, onlara iddet
ve sertlikle muamele ederler. Allah Teala buyuruyor ki;
Kafirlere kar iddetli, kendi aralarnda
merhametlidirler.(Feth 29)

phesiz sevdikleri olan Allahn, dmanlarna
kar bu mcahede, muhabbetin kemalindendir. Ayn
ekilde Allahtan yz evirenleri Allaha dndrmek iin
onlar delillerle davet ettikten sonra, klla, dilerle Allah
yolunda cihad etmektir. Allah iin seven, btn halk
Onun kapsna armay sever. Yumuaklk ve rfk ile
davete icabet etmeyene sert ve kaba davette bulunmak
gerekir; Rabbin, zincirlerle Cennete gtrlen kavimden
holanr.
40


Knayclarn knamasndan korkmazlar; Onlar,
sevdiklerinin raz olmad eyi sevmezler, raz olduuna
raz olur, kzdna kzarlar. Sevdiini isteme yolunda
knanmaktan korkan, sevgisinde sadk deildir.

Benim iin deilsen, beni isteme
Sevgini geri al, ne karma!
Seni isterken knanmaktan lezzet alrm
Seni anmay sevdiimden knanrm.


40 Buhari(6/415-Fethul Bari)
www.islah.de 35
Kim nafilelerle Allaha yaklamaya azmederse,
Kuran okumay, dinlemeyi, dnmeyi ve anlamay
artrr.

Birisi Kuran okumay oaltm, sonra baka eyle
megul olmaya balam, bunun zerine ryasnda yle
denilmi;

Beni sevdiini iddia ederken,
Niin braktn Kitabm?
Onun iindekileri dnsen,
Bulurdun Latif itabm.

Sahih hadiste Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve
sellem buyuruyor ki; Allah Azze ve Celle buyurdu ki;
Ben kulumun zannna greyim. Beni zikrettiinde
onunla beraberim. Beni tek bana zikrederse, Ben de
onu tek bama zikrederim. Beni bir toplulukla
zikrederse, Ben de onu onlardan daha hayrl bir
topluluk ile zikrederim.
41


Dier bir kudsi hadiste buyrulur ki; Kulum Beni
zikretmek iin dudaklarn oynatt srece Ben onunla
beraberim.
42

Allah Azze ve Celle buyurur ki; Beni zikredin,
Ben de sizi zikredeyim(Bakara 152)

Bir sefer esnasnda Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem, tekbir ve tehlil ile seslerini ykselten ashabna
buyurdu ki; Sizler bir sara veya gaib olana dua

41 Buhari(13/284-Fethul Bari) Mslim(2675)
42 sahihtir. Bkz.:Sahihu Vabilis Sayyib(s.125)
www.islah.de 36
etmiyorsunuz, zira sizler iiten ve yakn olana dua
ediyorsunuz, phesiz O sizinle beraberdir.
43

Onu sevdiim zaman iiten kula, gren gz,
tutan eli, yryen aya olurum buyuruyor.

Baz rivayetlerde; Akleden kalbi, konuan dili
olurum buyurduu geer. Bunun manas;

Kim Allaha farzlarla yaklap, sonra nafilelerle
yaknln artrrsa, iman derecesinden, ihsan derecesine
ykselir ve Allah grr gibi murakabe ile Huzurda
kulluk eder. Kalbi, Allah marifet, muhabbet, azamet,
korku, heybet, iclal, Onunla nsiyet ve Ona evk ile
dolar. Ta ki kalplerindeki marifet gzyle grr gibi
mahedeye ular.

yle denildii gibi;
Kalbe yerlemi yayor
Onu unutmam, zikrederim
Kulam ve gzmden kaybolsa
Onun grld kalp kararr.

Bu, sevenlerin ve yaknlarn kalplerini doldurana
kadar kuvvetlenmeye devam eder. Kalplerinde baka eye
yer brakmaz. Azalar, kalplerinde olandan muvafakat
almadan hareket etmeye g yetiremez. Hali byle olana
yle denilir; Kalbinde Allahtan baka ey kalmad.
Bununla kastedilen; Allah tanmak, Onu sevmek ve
zikretmektir. Bunun iin bazlar dedi ki;

Kalbimde insanlara yer yok

43 Buhari(6/135 Feth) Mslim(2704)
www.islah.de 37
Senin arzun onu doldurana kadar artt.

Dieri;

Kalbim sevgilerinin miktarna gredir,
Onlardan bakasnn sevgisine dardr.

Kalp, Allah Tealann azametiyle dolduu zaman,
kalpte Ondan baka ne varsa yok eder. Kul iin nefsi ve
hevasndan bir ey brakmaz. Ancak Mevlasnn diledii
eyi diler. O zaman da kul, ancak Onun zikriyle konuur,
Onun emriyle hareket eder, konusa Allah ile konuur,
iitse Allah ile iitir, baksa Allah bakar, tutsa Allah ile
tutar.

Bu, Onun iiten kula, gren gz, tutan eli,
yryen aya olurum kavlinin izahdr. Kim bundan
bakasna iaret ederse, Hulul veya ttihad sapklna
iaret etmi olur ki, Allah ve Rasul bundan beridirler.

Bundan dolay Sleyman et Teymi gibi, Seleften
bazlar Allaha isyan bilmezlerdi. Selef imamlar
ocuklarna yle vasiyet ederlerdi; Allahn sevgisi ve
taatine sarln zira takva sahipleri taate ainadr. Azalar
ondan bakasna yabanclk duyar. Onlara lanetli birisi
gnah ilerken grnse, gnahn aclndan onlara ok
kzarlar ve kar karlar.

Bu manadan olarak Ali r.a. dedi ki; merin
eytann grebilseydik, Ona yanl emretmekten
korkmasn da grrdk.

Bu zel tevhidin srlarndandr. phesiz La ilahe
illallahn manas; Ondan bakas ilah olarak sevilmez,
www.islah.de 38
bakasndan ilah olarak mitte bulunulmaz, korkulmaz ve
itaat edilmez demektir. Kalp tam olarak tevhidin
hakikatine ularsa, onda Allaha muhabbetten baka sevgi
kalmaz, Allahn irkin grdnden bakasn irkin
grmez. Kim byle olursa, azalar ancak Allaha taat iin
hareket eder. Zira gnahlar, Allahn irkin bulduu
eyleri sevmekten ve Allahn sevdiini irkin bulmaktan
kaynaklanr. Bylece nefsin arzusu Allahn sevgisi ve
korkusunun nne geer, bu da gerekli olan tevhidin
kemalini zedeler. Kul, bu sebeple vaciplerden geri kalr
veya baz mahzurlu eyleri yapar. Ama Allahn tevhidi
kalbinde gerekleene gelince, o, Allah ve Onun raz
olduu eylerden baka ey dnmez. Bu hususta dediler
ki;

Dediler ki, bizi braktn bakasn setin,
Bylece hainler gibi hareket ettin
Kalbim sevginizle nasl megul olsun,
Zikrinizden bakasyla, ey megalelerim!?
Benden bir ey isterse onu veririm, Bana
snrsa, sndrrm buyurmutur. Dier rivayette;
Bana dua ettiinde icabet ederim, benden istediini
veririm diye geer. Yani bu kimse sevilen yakndr.
Allah katnda onun zel derecesi vardr ki, Allahtan bir
ey isterse ona verir, snsa onu sndrr, dua etse kabul
edilir. Bylece Allah Azze ve Cellenin kerameti olarak
duas makbul birisi olur.

Nitekim Salih Seleften bir ou, duas makbul
olarak bilinirdi. Sahihte u rivayet vardr; Rubeyyi
Bintun Nadrn diini krd bir cariyeden, Onun iin af
diledikleri, verilen tazminata ramen cariyenin kabul
etmedii, bunun zerine Rasulullah sallallahu aleyhi ve
selleme cariyenin ancak ksas istediini bildirirler.
www.islah.de 39
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem ksas emretmi,
bunun zerine Enes Bin Nadr r.a.; Rubeyyinin dii mi
krlacak? Seni hak ile gnderene yemin olsun ki, onun
dii krlmayacak! der. Kavmin raz olduu haberi gelir
ve Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurur ki;

phesiz Allahn kullar arasnda yleleri
vardr ki, Allah adna yemin etseler, Allah onu doru
karr.
44

45

44 Buhari(5/306-Fethul Bari) Mslim(1635)
45 kazul Himemil Mntaka Min camiil Ulum Vel Hikem(s.519-525)
www.islah.de 40
Bir mridin mridine teslimiyeti hakknda
gassal elinde meyyit, mrit elinde mrid
szn darb mesel getiriyorlar. eyhlere l
gibi teslim olmak caiz midir?
Cevaplar: Bu sz iilerin imamlar hakkndaki
masumiyet inanlarna benzemektedir. Sufiler de
eyhlerinin la ysel(sorgulanamaz) ve la yuhti(hata
etmez) olduuna inanmaya azmetmektedirler. Bunu Tevbe
suresi 31. ayeti reddetmektedir;
Adiy bnu Htim (radyallahu anh) anlatyor:
"Boynumda altundan yaplm bir ha olduu halde
Reslullah (aleyhissaltu vesselm)'a geldim. Bana: "Ey
Adiy boynundan u putu kar, at!" dedi ve arkadan u
ayeti okuduunu hissettim:
"Onlar Allah' brakp hahamlarn, papazlarn ve
Meryem olu Mesih'i rableri olarak kabul ettiler. Oysa tek
ilahtan bakasna kulluk etmemekle emrolunmulard.
Ondan baka ilah yoktur. Allah, kotuklar elerden
mnezzehtir." (Tevbe, 31).
Reslullah (aleyhissaltu vesselm) devamla:
"Aslnda onlar, bunlara (ruhbanlarna) tapnmadlar, ancak
bunlar (Allah'n haram ettii bir eyi) kendileri iin hell
klnca hemen hell sayverdiler, (Allah'n hell kld bir
eyi de) kendilerine haram edince hemen haram
sayverdiler."
46
Aynsn Taberi ve Beyhaki Huzeyfe
r.a.den de rivayet etmitir.

46 Tirmizi(3095) Taberi(10/114) Beyhaki(10/116) el Medhal(1/209) uabul man(7/45)
bni Hazm el hkam(6/290) Sehm Tarihu Curcan(s.541) bni Kesir(2/348) Cemul
www.islah.de 41
Hasen el Basri r.a.den; Allah Azze ve Celle,
Yahudilere de, Hristiyanlara da Ramazan orucunu farz
kld. Fakat Yahudiler bu ayda oru tutmay brakp senede
bir gn oru tuttular. Bu gnn de Firavunun boulduu
gn olduuna inanyorlard. Hristiyanlara gelince, onlar,
Ramazan aynda oru tutmaya devam ettiler. Ancak bu ay,
ok scak gnlere tesadf edince oru zamann deitirip,
onu sabit bir vakte aldlar. Byle yaptklar iin de onun
sresini 10 gn artrdlar. Bir mddet sonra krallar
hastaland ve bu hastalktan kurtulmak iin 7 gn oru
tutmay adad. Bu yedi gn de orularna ilave ettiler.
Daha sonra baka bir kral geldi ve; Niin gn daha
oru tutup sayy 50ye tamamlamyoruz? diyerek sayy
elliye tamamladlar. te Allah brakp bilginlerini ve
rahiplerini rabler edindiler(Tevbe 31.) ayetinden maksat
budur.
47
Tefsir alimi es-Sudd, bu ayeti aklarken yle der;
`Onlar yce Allah'n kitabn arkalarna atarak din
adamlarnn hkmlerine bavurdular. Bundan dolay yce
Allah bu ayetin devamnda `Oysa onlara sadece tek ilaha
kulluk etmeleri emredilmiti' buyuruyor. Yani o tek ilah
bir eyi haram klnca, o ey haram saylacak, O'nun helal
ilan ettii eyler helal bilinecek, koyduu yasaya uyulacak
ve verdii hkm yrrle konacaktr."

Fevaid(6996) atbi el tisam(2/370)
47 M.Ali Sabuni Safvetut Tefasir(1/227) Oru ibadeti kamer ay sistemine gre farz
klnmt. Kamer aylar her yl on gn nce gelmektedir. Dolaysyla Ramazan ay yln
her mevsimine rastlamaktadr. Hristiyanlara yaz aylarnda oru tutmak zor geldii iin
orucun zamann deitirerek gne sistemine almlar ve yln ksa ve deimeyen serin
gnlerinde oru tutmaya balamlardr.
www.islah.de 42
Tefsir alimi Alusi de bu ayeti yle aklyor; "ou
tefsir bilginlerinin grne gre bu ayetteki ilah
edinmekten maksat, Kitap ehlinin din adamlarn evrenin
ilahlar saydklar, byle bir inan tadklar deildir;
buradaki ilah edinmekten maksat, onlarn din adamlarnn
kiisel emirlerine ve yasaklarna uymalardr."
Gerek bu ak anlaml ayetten, gerekse
Peygamberimizin -son sz niteliindeki- yorumundan ve
gerekse eski-yeni tefsir bilginlerinin sistemine, bu dine
ilikin son derece nemli gerekler reniyoruz. Bu
gereklere, aada ksaca deinmek istiyoruz:
1- badet, yasal hkmlerde Kur'an'n ayetlerin ve
Peygamberimizin bu ayetlere ilikin aklamalarna uymak
demektir. Yahudiler ile hristiyanlar, hahamlar ile
rahiplerinin ilah olduklarna inanmak, onlara ibadet amal
hareketler sunmak anlamnda bu din adamlarn ilah
edinmi deillerdi. Buna ramen yce Allah, bu ayette
onlarn mrik olduklarna, bir sonraki ayette de kfir
olduklarna hkmetmitir. Bu hkmn tek gerekesi,
onlarn din adamlarn yasa koyma mercii olarak kabul
etmeleri, koyduklar yasalara uymalar, boyun emeleridir.
lahi hkmn tek sebebi budur. Ayrca, inanta ve
ibadetlerde Allah'tan bakasn ilah edinmi olmak art
deildir. Srf bu tutum, sahibini Allah'a ortak komu
duruma drr. Srf bu sapklk, sahibini m'minlerin
safndan karp, kfirlerin saflarna katmak iin yeterlidir.
2- Bu ayet hahamlarna yasa koyma yetkisi tanyan,
onlarca konmu yasalara uyan ve itaat eden yahudiler ile
Hz. sa'ya ilahlk yaktran ve ona ibadet amal
davranlar sunan hristiyanlar ayn derecede mrik
sayyor, aralarnda hibir fark grmyor. Yani her iki
www.islah.de 43
tutum da sahiplerini Allah'a ortak komu saydrma
asndan eit arlkl sulardr. Her iki sapklk da
sahiplerini m'minlerin safndan karp, kfirlerin
saflarna katmak iin yeterlidir. Allah Teala buyurur ki;
nsanlardan bir ksm, Allahtan bakasn Ona
denk ve ortak kabul ederler de Allah sever gibi onlar
severler. man edenlerin ise Allah sevmesi ok daha
kkl ve devamldr.
Varlk sebebine aykr davrananlar, azab grdkleri
zaman btn kuvvetin Allaha ait olduunu ve Allahn
azabnn etin olduunu anlayacaklarn keke bilselerdi.
O gn, bu dnyada Allahn emirlerine kar
gelinerek hakszca kendilerine uyulan kiiler, kendilerine
uyanlar tanmamazlktan gelip, onlardan hzla
uzaklarlar. Oysa onlar; hayatn deiik blmlerinde,
byk ve nder tannyor, rnek alnyor, pelerinden
gidiliyordu, aziz ve kutsal olduklar iddia ediliyordu.
Ve o anda her iki taraf ta azab grmler,
aralarndaki btn balar kopuvermitir. Ve sonra o
inkrclara uyanlar yle derler: Ah keke dnyaya dnp
ikinci bir frsat yakalasaydk da, onlarn bizi
tanmamazlktan geldii gibi, biz de onlar grmezden
gelip uzak dursaydk diyecekler. Bylece, Allah yapp
ettiklerini onlara ac bir pimanlk duygusu tattrarak
gsterecek ve onlar cehennem ateinden de kacak
deillerdir.
Ey insanlar! Yeryznde bulunan eylerin gzel ve
temiz olanlarndan nasibinizi aln ve eytann peinden
gitmeyin, zira o kendi gizli olsa da sizin apak
dmannzdr. O eytan, sizi yalnz ktlk ilemenizi, i-
ren ve irkin iler yapmamz ve Allaha kar
bilmediiniz eyleri sylemenizi hakknda bilgi sahibi
olmadnz konularda hkm yrterek helal haram
www.islah.de 44
haram helal yapmanz, bylece Allaha kar gelmenizi
emreder.
Ama onlara Allahn indirdiine uyun
denildiinde, Hayr, biz yalnz atalarmzdan
grdmz inan ve eylemlere uyarz diye cevap
verirler. Ya atalar akllarn hi kullanmam ve doru
yolu bulamayan kimseler idiyseler, yine mi atalarnn
yoluna uyacaklar?
Bylece O Allahtan gelen gerekleri rtbas eden
kfirlerin durumu obann haykrn iiten fakat onu
sadece bir ses ve ar eklinde alglayan srnn
durumuna benzer. Onlar sardrlar, dilsizdirler,
krdrler. nk akllarn kullanmazlar.(Bakara 165-
171)

Muaz r.a.den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem
buyurdu ki;
Halka (Allaha)
isyan bulunan hususta mahluka itaat yoktur.48
Birden fazla rivayet yoluyla gelen bu hadis, u
lafzlarla da gelmitir; taat ancak maruftadr., Allaha
isyan edene itaat yoktur., Allaha isyan hususunda
beere itaat yoktur.
Eb Hreyre (radyallhu anh) anlatyor: "Reslullah
(aleyhissaltu vesselm) buyurdular ki:

48 Buhari(9/109,4044,6711,6816) Mslim(imaret 39) Nesai(beyat 34) Ebu
Davud(2608) bni Mace(2865) bni Hibban(4567) Tirmizi(1707) Beyhaki(3/127)
Ahmed(1/131,409,5/66) Sahihul Cami(7520) Sahiha(179) Ebu Yala(7/4046) bni Ebi
eybe(12/543) Mecmauz Zevaid(5/225) Metalibul Aliye(2110) Fethul Bari(13/123)
Hatib Tarih(3/145) Taberani(1/154) Tayalisi(2612) Hakim(3/443) Temhid(8/58)
Busayri thaf(5007) Semhudi Cevahirul Ikdeyn(1/121)
www.islah.de 45
"Kim bana itaat etmise mutlaka Allah'a itaat
etmitir. Kim de bana isyan etmi ise, mutlaka Allah'a
isyan etmitir. Kim emre itaat ederse mutlaka bana itaat
etmi olur. Kim de emre isyan ederse mutlaka bana isyan
etmi olur.
49
Emire itaati emreden bu gibi hadisleri tasavvufular
suistimal etmiler ve demilerdir ki; eyhine kalben dahi
itiraz eden, bir daha iflah olmaz. Onlara gre eyhi
olmayann eyhi eytandr. Bunda da delil olarak u
hadisi kullanrlar;
Eb Hreyre (radyallhu anh) anlatyor: "Reslullah
(aleyhissaltu vesselm) buyurdular ki: "Kim itaatten
dar kar ve cemaatten ayrlr ve bu halde lrse,
cahiliye lm ile lr."
50
Bu iddialarnn batl oluunu aada gelecek olan
hadisler ortaya koyacaktr;
bnu mer (radyallhu anhm) anlatyor:
"Reslullah (aleyhissaltu vesselm) buyurdular ki:
"Mslman kiiye, houna giden veya gitmeyen her
hususta itaat etmesi gerekir. Ancak, masiyet (Allah'a
isyan) emredilmise o hari, eer masiyet emredilmise,
dinlemek de yok, itaat de yok."
51
Ali bnu Ebi Talib radyallahu anh anlatyor:
"Reslullah aleyhissaltu vesselm bir seriyye gnderdi ve

49 Buhr(Ahkm 1, Cihad 109) Mslim(maret 33, (1853) Nes(Bey'at 27, (7/154)
50 Buhr(Ahkm 4) Mslim(1848) Nes(7/123) bnu Mace(3948).
51 Buhr(Ahkm 4, Cihad 108) Mslim(1839) Tirmiz(1708) Eb Davud(2626)
Nes(7/160)
www.islah.de 46
birliin bana Ensar'dan bir zat koydu ve askerlere
komutanlarna itaat etmelerini emretti. (Sefer esnasnda
komutan, bir meseleden) fkelenip:
"Reslullah aleyhissaltu vesselm bana itaat
etmenizi emretmedi mi?" dedi. Hepsi de: "Evet emretti!"
dediler.
"yleyse, dedi, derhal bana odun toplayn!" Hemen
odun toplanmt. Bu sefer:
"Ate atn!" emretti. Ashab (odun ynna) ate att.
Komutan:
"ine girin!" emretti. Girmek zere ilerlediler.
Ancak birbirlerinden tutup:
"Biz, ateten kaarak Reslullah aleyhissaltu
vesselm'a geldik (imdi atee girmemiz olur mu?)"
diyerek girmediler. yle durdular. Ate snd. Komutann
da fkesi geti, Bu vak'a Reslullah aleyhissaltu
vesselm'a intikal edince:
"Eer girselerdi, Kyamet gnne kadar bir daha
ondan kamazlard! Allah'a isyanda (kula) itaat yok! Taat
ma'ruftadr!" buyurdular."
52
Abdullah bnu Amr bni'l-As radyallahu
anhmadan; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem
buyurdu ki; "Kim bir imama biat edip, samimiyetle
sadakat sz vermi ise, elinden geldike ona itaat

52 Buhari(Megazi, 59, Ahkam, 4, Haberu'l-Vahid 1) Mslim(1840) Ebu Davud(2625)
Nesai(7/159)
www.islah.de 47
etsin. Bir bakas gelip, nceki ile mnzaaya giriecek
olursan sonradan kann boynunu uurun."
Ravi (Abdurrahman) der ki: "Abdullah bnu Amr'a
yanatm ve:
"Allah akna syle. Bu anlattklarn bizzat kendin
Reslullah aleyhis selm'dan iittin mi?" dedim. Sorum
zerine eliyle kulak ve kalbini tutarak:
"Evet kulaklarm iitti, kalbim de belledi" dedi. Ben:
"Ama, amca olun Muaviye, bize mallarmz
aramzda batl bir ekilde yememizi, birbirimizi
ldrmemizi emrediyor. Halbuki Allah Tela hazretleri
(mealen): "Ey iman edenler! Birbirinizin maln haram
ekilde yemeyin; ancak karlkl rza ile yaptnz ticaret
bakadr. Birbirinizi ve kendinizi ldrmeyin. Canlarnz
da bou bouna tehlikeye atmayn. phesiz ki Allah size
merhametlidir" (Nisa 29) buyuruyor" dedim. Biraz sustu
sonra: "Allah'a itaatte ona itaat et, Allah'a isyanda ona
isyan et!" dedi."
53
Sufilerin iddias doru olsayd, bu hadise gre
sufilerin eyhlerinden yalnz birisini brakp dierlerini
ldrmek gerekirdi!! Ama hadisi eriflerde kastedilen,
slam halifesidir ve halifenin Kureyten olmas
mecburidir. Bu konuda bir ok hadis olup ikisi u
ekildedir;

53 Mslim(1844); Nesai(7,153); Ebu Davud(4248); bnu Mace(3956)
www.islah.de 48
bn Umer (r.a.) yle demitir: Rasullah (s.a.v.):
Kurey'ten iki kii kald mddete bu hilafet ii
Kurey'ten ayrlmaz buyurdu
54
bni Amr r.a.dan; Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem buyurdu ki; ''Kyamet vuku buluncaya kadar
hilafet Kurey'tendir.''
55
Bugn bir halife bulunmad iin, sufilerin eyhe
beyat konusunda delil getirdikleri hadisler onlara delil
olmamaktadr. Ayrca onlar, Hzr ile Musa a.s. arasnda
geenleri de eyhe teslimiyet konusunda delil getiriler ve
eriatn zahirdeki hkmne muhalif bulduu bir sebepten
dolay eyhine itiraz ederek ayrlan bir kimsenin kfr
zere leceini sylerler.
Fakat Musa a.s.n her defasnda Hzr a.s.a itiraz
ettiini ve yollarnn ayrldn unuturlar!
Ayrca, ne Musa a.s. Hzr a.s.a uymak zorundayd,
ne de Hzr a.s., Musa a.s.n eriatna uymak zorundayd.
Ama bugn herkes Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellemin eriatna uymak zorundadr. Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem;
Vallahi bugn Musa a.s. hayatta olsayd bana
uymaktan baka bir yolu yoktu buyurmutur.
Yine mmetimi gecesi ile gndz eit aydnlkta
olan bir yolda braktm
56
buyurarak, sufilerin aibeli
btn ilmi iddialarna mahal brakmamtr.

54 Buhari(kitabul menakb, 11) Mslim(1820)
55 bn Ebi Asm; es-snne( no. 1109, c. 1, s. 527)
www.islah.de 49
Aslnda tasavvuf hakknda ilk konuanlar da;
Zhire muhalif olan her btn btldr hkmnde ittifak
etmilerdir. Fakat sonradan ilmi perde olarak gren
zihniyet, eriatn hassas kriterlerinin kaybedilmesine sebep
olmu ve eriat ilimleri kmsenerek arkaya atlm, Siz
ilmi llerden ller vastasyla alyorsunuz, biz ise
kalbimizin baki olan Allahtan rivayeti ile alyoruz
diyerek Kuran ve Snnet hkmlerini terk etmilerdir.
Huzeyfe radyallahu anh anlatyor: "Reslullah
aleyhissaltu vesselm'a halk hayrdan sorard. Ben ise,
bana da ulaabilir korkusuyla, hep erden sorardm. (Yine
bir gn:)
"Ey Allah'n Resl! Biz Cahiliye devrinde er
ierisinde idik. Allah bize bu hayr verdi. Bu hayrdan
sonra tekrar er var m?" diye sordum.
"Evet var!" buyurdular. Ben tekrar: "Pekiyi bu
erden sonra hayr var m?" dedim.
"Evet, var! Fakat onda duman da var" buyurdular.
Ben: "duman da ne?" dedim.
"Bir kavim var. Snnetimden baka bir snnet edinir;
hidayetimden baka bir hidayet arar. Baz ilerini iyi
(ma'rf) bulursun, baz ilerini kt (mnker) bulursun"
buyurdular. Ben tekrar:
"Bu hayrdan sonra baka bir er kald m?" diye
sordum.

56 Ahmed(4/126) bnu Mace(43)
www.islah.de 50
"Evet! buyurdular. Cehennem kapsna aran
davetiler var. Kim onlara icabet ederek o kapya doru
giderse, onlar bunu atee atarlar" buyurdular. Ben: "Ey
Allah'n Resl! Ben (o gne) ularsam, bana ne
emredersiniz?" dedim.
"Mslmanlarn cemaatine ve imamlarna uy,
onlardan ayrlma. (mam srtna (zulmen) vursa, maln
(hakszlkla) alsa da onu dinle ve itaat et!)" buyurdular.
"O zaman ne cemaat ne de imam yoksa?" dedim.
"O takdirde btn frkalar terk et (ka)! yle ki,
bir aacn kkne dilerinle tutunmu bile olsan, lm
sana gelinceye kadar o vaziyette kal" buyurdular."
57
phesiz bu bulankln ve halis hayr dneminin
kararmasnn sebebi; nebevi hak yoldan yz evrilmesidir.
Bu, gecesi ile gndz eit aydnlkta olan delillerin
bozulmasn beraberinde getirmitir. Rasulullah sallallahu
aleyhi ve sellem, Huzeyfe r.a.'n dehan kelimesini sormas
zerine yle buyurmuyor muydu?;
"Bir topluluk benim snnetimden bakasna
uyacaklar ve benim yolumdan bakasna tabi
olacaklardr. Sen onlar tanr ve kar karsn."
te bu, hastaln kk ve belann kaynadr.
phesiz bu, metot olarak snnetten sapmak, gidiat ve
amelde nebevi tarz terk etmektir.

57 Buhari(Fiten 11, Menakb 25) Mslim(maret 51, (1847) Ebu Davud(4244, 4245,
4246, 4247).
www.islah.de 51
Bununla, "dehan" kelimesinin, hayr kaynaklarnn
berrakln bozan bir kir, yani fitnelere tutunulan
asrlardan beri yuvalarndan balarn karm olan
Mutezile, Sufiler, Cehmiyye, Hariciler, Eariler,
Maturidiler, Mrcie, Rafzi(ii)ler gibi, glerini slam'da
tahrife, dini kendilerine mal etmeye ve te'vile harcayan
bid'atiler olduu ortaya kyor.
Kur'an'n sadece resmi, slam'n sadece ismi, ibadetin
ise sadece cismi kald.
Yine "dehan(bulanklk)" kelimesi, bidatin
tehlikesini ortaya karyor; bidatler, kalpleri bozar,
bedenler ise dmanlar arasnda ifsat olur.
te bu yzden Salih selef, bidat ehli ile mcadele
etmenin ve onlardan uzak durmann vacip oluunda ittifak
etmilerdir.
mam Zehebi, Siyeri A'lamin Nubela adl eserinde
Sfyan es Sevri'nin; "Kim bidat sahibi olduunu bildii
birisinden iittii eye meylederse, Allah'n korumasndan
kar ve nefsinin eline braklr." Ve; "Kim bir bidat
iitirse, onu meclisindekilere anlatp ta kalplerine yer
ettirmesin" Dediini naklettikten sonra der ki;
"Selefin ounluu bu ekilde sakndrmlar,
kalplerin zayf, phelerin ise zorlayc olduunu
grmlerdir."
58
Muhakkak ki bizler, her zaman una ahid oluruz;
msamahasz frkalar, sadece kendileri kalncaya kadar,

58 Siyeru A'lamin Nubela(7/261)
www.islah.de 52
Allah'a davet meydannda alan cemaatlerin aleyhinde
olurlar. Dierlerinin varln hazmedemezler.
o kadar ilerledi ki, bazlar kendilerinin
Mslmanlarn halifesinin kurduu cemaat olduklarn
iddia ettiler. Bu da baz vehimlere sebep oluyor;
Bazlar; kendi imamlarna biat etmenin vacip
olduunu iddia ediyor,
Dierleri; faziletli ve stn asrdan sonra gelen
Mslmanlarn ounluunu tekfir ediyor,
Bakalar da; kendilerinin cemaatlerin anas
olduunu, dierlerinin bunun etrafnda birleip, sancann
glgesinde olmalar gerektiini iddia ediyor.
Onlarn ou unu unutuyor!; onlar det olarak birer
Mslman cemaatidirler. ayet Mslmanlarn bir
cemaati, halifeleri mevcut olsayd, bu ihtilaflar, ayrlklar
grmezdik. Allah buna yetki vermezdi.
Hakikatte slam iin alanlar, Mslmanlardan
birer cemaattir, kble ehlidirler, lakin Mslmanlarn
cemaati deildirler.
Bil ki ey Mslman! phesiz Mslmanlarn
cemaati; btn Mslmanlarn yolunu intizama sokan,
Allah'n ahkamn uygulamasnda kendisine itaat vacip
olan, el ve gnl ile kendisine biat edilen bir imam olan
cemaattir.
www.islah.de 53
Hafz bni Hacer el Askalani, Fethul Bari(13/37)'de
Taberi'den u sz naklediyor; "Bu ite ve cemaat
hakknda ihtilaf edildi. Bir kavim dedi ki;
"Cemaat vaciptir. Cemaat; sevad- azam (byk
karalt)dr." Sonra Muhammed Bin Sirin tarikiyle bni
Mesud r.a.'den, Osman r.a.'n katli zamannda kendisine
cemaat hakknda soran kimseye yle dediini rivayet
ediyor;
"phesiz Allah, Muhammed (sallallahu aleyhi ve
sellem) mmetini sapklk zere bir araya getirmez."
Bir grup yle dedi; "Cemaat ile kastedilen;
sahabeler ve ondan sonra gelenler (Tabiin)dir."
Dier bir grup da; "Kastedilen ilim ehlidir. phesiz
Allah onlar, halk zerine hccet klmtr. nsanlar din
ilerinde onlara uymakla ykmldr."
Dorusu udur; itaati gerekli olan cemaat ile
kastedilen; emri altnda birleilen, beyat bozulduunda
dinden klan cemaattir.
Hadiste; nsanlarn imam yoksa, gruplara ayrlrlar,
kimse bir frkaya tabi olmaz, hepsi de erre dmek
korkusuyla gleri yettiince uzaklarlar diye geer.
Bu cemaatin, yksek slam saraynn binas ve
yeniden ykseltilmesi iin tek bir el olmas gerekir. Onlar
tek tek, ayr ayr olurlarsa buna g yetiremezler. Allah,
Salihlerin velisidir.
www.islah.de 54
Bu cemaatin hakka tabi olmak ve btn
Mslmanlar sevmek iin, ayrlklar yayan hizipilik
engellerini krmalar, kuvvetten drmeleri, kokusunu
gidermeleri iin mcadele etmeleri gerekir.
Bu yzden bu cemaatin dnda olan, Mslmanlarn
cemaatinden km olmaz. phesiz bu cemaatler,
Mslmanlarn cemaati olma sfatna sahip deillerdir ve
imamet davasna yetkileri yoktur.
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem, Huzeyfe
r.a.'e, ktlk ve fitne gnlerinde zellikle Mslmanlarn
cemaati ve halifesi yoksa, cehenneme aran btn
frkalardan uzaklamasn emretmitir.
Bu nebevi emri aklarken alimler eitli izahlarda
bulundular. phesiz bu nebevi emir, hakka sarlma
gereini, hak ehliyle yardmlama ve onun kurulmas iin
destek olmay ieriyor;
1- Bu emir, Kitap ve Snnete, Selefi Salihin anlay
ile sarlmay gerektirmektedir. Irbaz Bin Sariye r.a.'n
rivayet ettii u hadis bunun delilidir;
"Sizden kim Benden sonra yaarsa bir ok ihtilaflar
grecektir. Bu yzden snnetime ve hidayete erdirilmi
raid halifelerin snnetine sarlmanz gereklidir. Ona az
dilerinizle srr gibi sarlp, brakmayn"
59

59 Ahmed(4/126, 127) Ebu Davud(4607) Tirmizi(2815, 2816) bni Mace(42,44) bni
Ebi Asm Es Snne(1/29-30) bni Hibban(1/104) bni Abdilberr Cami(2/222, 224)
Hakim(1/65, 96, 97) Taberani(18/537-602, 617, 625) Beyhaki(10/114) Ceml
Fevaid(127) Darimi(95) Tahavi Mkil(1/85-87) Tayalisi(2615-16) Sahihtir.
www.islah.de 55
Huzeyfe r.a.'n rivayet ettii hadiste, ihtilaf
zamannda, aa kk srmak durumunda kalnsa bile
sapklk frkalarndan ayrlmay emrediyordu. rbaz r.a.
hadisinde de, ihtilaf annda nebevi snnete ve sahabenin
anlayna az dileriyle sarlmay, sonradan kan
eylerden de ki bunlar sapklktr- uzaklamay
emrediyor.
Bu iki hadisin ak manalarn bir araya getirirsek;
sapklk frkalarnn zuhur ettii, Mslmanlarn
cemaatinin ve imamnn bulunmad zamanda Snneti
Nebeviyeye, Selefi Salih (rdvanullahi aleyhim) anlay
ile sarlmamz gerektii ortaya kar.
2- Huzeyfe r.a. hadisindeki; "Aa kk dilemek"
emri ile zahir manas kastedilmemitir. phesiz bunun
anlam; hak zerinde sebat ve sabretmektir, sapklk
frkalarndan Hak tarafna doru uzaklamaktr.
Veya bunun anlam; filizlenmi, dallanm
budaklanm slam aac, frtnalar ile sarslacak, dallar
krlacak, geriye sadece kasrgalara meydan okuyan kk
gvdesi sabit kalacak. Bu zamanda Mslmanlara, bu kk
gvdeyi beslemeleri, ona canlarn ve kymetli eylerini
feda etmeleri gerekir. Zira bu, zehirli rzgarlarn iddetine
ramen, bu aac tekrar dallandrp budaklandracaktr.
3- O zaman Mslmanlarn, fitneleri dndrenleri,
belalara a olanlar reddetmek iin, ellerini bu sabit
gvdeyi kuatan taifeye uzatmalar gerekir.
te "en sonuncular deccal ile savancaya kadar hak
zere galip olan taife" budur.
www.islah.de 56
Bylece Huzeyfe r.a.'n rivayet ettii hadis, konu
zerinde sonulanyor;
1- Mslmanlarn cemaatine sarlmak ve gnahkar
olsalar bile Mslmanlarn imamna itaat etmek
gerekmektedir. yle bir zamanda ne yapmas gerektiini
sorduunda Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'in u
cevabn iitmedin mi?; "Dinle ve Emr'e itaat et. Srtna
vurup maln alsa bile dinle ve itaat et!"
60
Mslmanlarn ou hilafet devletinde, sonraki
halifelerden zulm ve fesat grnce, bu ite cahillik ettiler
ve hilafet devletinin kaldrlmas iin kafirlerle ittifak edip
birlikte altlar.
unu unutuyorlar!; kesin bir kfr, apak bir irkleri
grlmedike idarecilere kar kyam etmek caiz deildir.
Hele bir de onlarn yannda Allah'tan bir delil, mmetin
Rabbanilerinin ikrar, Kitap, Snnet ve mmetin selefinin
tavrlarndan karlm davet fkh kaidelerinin gvencesi
de varsa
2- Eer Mslmanlarn cemaati ve imam yoksa,
Mslman kiinin, sapklk frkalarndan ve ayrlk
gruplarndan (btn cemaat ve tarikatlardan) uzaklamas
gerekir.
3- Sapklk frkalarndan uzaklamak demek; onlar
mcadele olmakszn, btlda serbest hareket eder halde
brakarak uzlete ekilmek deil, aksine Mslmanlarn bu
dinin kkleri olan Kitap ve Snnete sk sarlmalar,
bunlar Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'in

60 Mslim(12/236-237-Nevevi erhi)
www.islah.de 57
sahabelerinin anlayyla anlamalar ve hidayet
imamlarnn eitimiyle hareket etmeleri gerekir.
nsanlar yeryznde ve zerindekilerde hakim
olacak olan bu iki byk esas zerine davet etmek gerekir.
Bylece bundan sonra renecek ve haber vereceklerdir.
Muhakkak ki sapklk frkalarnn mevcut oluu,
yeryznde Allah'n hccetinin kaim olmayaca
manasna gelmez. Mtevatir olarak rivayet edilen
hadislerde Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem, kyamet
gn gelinceye kadar her asrda hakk yklenen bir
taifenin mevcut olacan, ona muhalefet edenlerin onlara
zarar veremeyeceini belirtmitir.
eyhleri lahlatrma Ve Onlara Kulluk Etme:
Tasavvufularn slm'dan en fazla sapt
konulardan biri de, eyhlerini Allah'tan baka tanr gibi
grmeleri veya gstermeye almalardr. Mridin eyhin
karsnda zelil, dilini yutmu, iradesiz, dncesiz ve
gassaln elindeki cenaze gibi olmasn art komutur. Bu
alaltc kulluu da, mridin eyhine ball, sevgisi,
itaati ve kudsi makamlara ykseliinin ak alameti
saymtr. eyhine kar bu ekilde yayan l gibi
olmyan mridlerin helak olacan ve manevi
makamlarda ykselemiyeceini sylemitir. Baknz,
Tayfur (Ebu Yezid) el-Bistami bunu nasl dile getiriyor:
"stad (eyhi) olmyann imam eytandr."
Letaifu'l-Minen sahibi de bunu yle ifade ediyor:
"eyhlerin silsilesine kendisini ulatracak ve kalbinden
perdeyi kaldracak stad olmyan kimse, sahipsiz bir
sokak ocuu ve nesebi belirsiz bir kiidir."
www.islah.de 58
eyhine kar mridin dabn belirleyen Muhammed
Osman' da dinliyelim: "Getiin her halde eyhini grmen
ve bunun onun vastasyla olduunu bilmen gerekiyor.
dabn biri de namazda oturur gibi huzurunda oturman,
onda fena bulman, seccadesine oturmaman, ibrii ile
abdest almaman ve bastonuna dayanmamandr.
Ermilerden birinin u szn dinle: eyhine "Niin?"
diye soran kimse felah bulmaz. majn kalbinden ve
hayalinden sakn karma. Bir an olsun ondan gafil
olursan, bilki bu senin bedbahtlndandr. Onda fena
makamna erimeye al, bylece onda beka makamna
eriirsin."
Tasavvufular mridin emir veya yasak hibir
isteine muhalefet etmemesini emretmektedir. Hz.
Peygamber'in snnetine aka muhalefet ettiini grse
bile, eyhin hibir arzusuna muhalefet etmemesini
sylerler. Mridin eyhin avucunda kalmas, maln, rzn
ve insanln smrebilmesi iin tasavvufular, e-arani
diliyle, eyhine baka eyhi ortak koan kiinin Allah'a da
ortak komu olacan kararlatrmlardr. eyhinin
tarikatndan baka tarikat seen veya onun istedii yoldan
gitmiyen kiinin dinden kacan da sylemilerdir.
Tasavvuf kitaplar insann eref ve haysiyetini yerle
bir eden, aalk, rezil ve sefil bir dereceye dren, zalim
ve edepsiz her trl ayan altnda inenmesini salyan,
ksaca insan Allah'n verdii insani deerlerden ve
izzetten yoksun brakan bu tr samalklar ve hurafelerle
doludur. Bunun neticesidir ki tasavvufular tapanlar ve
taplanlar diye iki ksma ayrlmaktadrlar.
Yine bunun neticesidir ki bu uyuturucu
samalklarla melankolik olmu nice yal insanlarn
www.islah.de 59
henz beikte altn pisleten ocuklarn ayaklarna yz
srdklerini, eyh evlad veya mukaddes soyun mbarek
nesli diyerek mesih aleyhisselam gibi daha beikte
kerametlerle konuturduklarn grrsnz. Tek sebebi de
tarikat eyhi efendisinin olu olmasdr. nk srr onda,
rabbaniyeti onu kutsallatrmaktadr. Btn
tasavvufularn eyhlerinin her sylediinin Allah'n bir
vahyi olduuna inanarak Allah'n dinine muhalefet
etmelerinin sebebi de bu zihniyettir. nk inanlarna
gre eyhlerinin kalbleri Rahman'n zerinde istiva ettii
tahtlar, azamet ve byklnn gkleri, cemalinin
tecellileridir. Hidayetini aleme sat ve vahyini insanlara
kendisinden ulatrd kutsal yerlerdir. el-Kueyri yle
diyor:
"Kim bir eyhe intisap eder ve kalbi ile ona itiraz
ederse, intisap ahdini bozmu ve kendisine tevbe vacip
olmu olur. nk eyhler "stadlarn haklar iin tevbe
kabul olmaz" demilerdir."!!!?
www.islah.de 60
Sufilerin Keramet inanc nedir? Gaybdan
haber vermek keramet olabilir mi?
Keramet eitleri
Tasavvufular eyhlerinin bir eye "ol" deme gcne
sahip olduunu ve ol deyince o eyin derhal oluverdiini
iddia ediyorlar. Onlardan biri Allah'n kendine halife
brakt veliden sz ederek yle diyor: "O halifedir.
Allah ona "ol" deme gcn verir. Bir eye "ol" der
demez, o ey hemen oluverir."
Ebussud da yle der: "Allah bana on be senedir
tasarruf verdi, ama biz nkte olsun diye braktk." bn
Arabi bu sz ele alarak yle diyor: "Biz ise, nkte olsun
diye deil, kemali marifet iin onu terk ettik." Acaba
Ebussuud alemde tasarruf ederken Allah ne yapyordu?
Bu ekilde tasavvufular eyhlerini Allah'n ortaklar
yapyorlar.
O halde peygamberlerin mucizeleri nedir?
diyeceksiniz. Hemen belirtelim ki peygamberler,
tasavvufularn eyhleri iin syledikleri tarzda, canlar
istedii ve akllar estii zaman mucize gstermemilerdir.
Onlarn mucize gstermeleri Allah'n izni ve emriyle
olmutur. Bir peygamber istedii zaman deil, Allah
diledii zaman mucize ile peygambere ikramda bulunur.
Hz. Musa kendi kudretiyle asasn taa vurmad, denizi
kendi gc ile yarmad. yle olsayd Firavn'nn ve
askerlerinin kendisine ulamalarndan korkusu niindi?
Kendi gcne dayanarak asasnn denizi yarabileceine
pheli de olsa bir kanaati olsayd, neden Firavn ve
ordusundan korkacakt?
www.islah.de 61
Hatta bycler bylerini yapnca Hz. Musa'y
neden bir korku titremesi ald? Onu teskin ve tesbit iin
yce Allah ona yle buyurmutur: "Korkma! Kesinlikle
stn gelecek olan sensin." (Taha, 68) Mucizeler
gsterebileceine dair bu bir kudret alameti midir, yoksa
kurtarc ilahi kudrete samimiyet ve teslimiyetle yaplan
beeri bir yakar mdr?
Cebrail de kendi bandan ve kendi iradesiyle Hz.
Muhammed'e Kur'n' getirmi deildir. Sadece ve sadece
Allah'n emri ve iradesiyle ona inmitir. "Biz ancak
Rabbinin emriyle ineriz." (Meryem, 64)
u yete baknz, bu gerei apak grrsnz.
Yce Allah buyuruyor: "Ey ate! brahim iin serinlik ve
esenlik ol, dedik." Bu sz brahim sylememitir. Aksine
onu syleme gcne sahip olan ve brahim'in rabbi
bulunan Allah'tr. O halde ehvet hevesleri ve kuruntu
drtleriyle tasavvuf eyhlerinin alemin kaderinde tasarruf
ettikleri hurafeleri nereden geliyor? Bir eye ol, demekle o
eyin hemen oluvereceine dair iftiralar nasl ortaya
atabiliyorlar? Yce Allah yalanclarn uydurmalarndan
mnezzehtir!
Yol ortasnda ve halkn gz nnde zina crmn
iliyen Ali Vahi, ve el-Sars'nin kerametlerinden
insanlara ne yarar gelecektir?
Grdnz gibi tasavvufular azim sahibi
peygamberlerin Allah'n izin ve iradesiyle gsterdikleri
mucizelerin bunak ve ahmak velileri tarafndan
gsterildiine hkmetmilerdir. Peygamberlerin
mucizelerinin bunaklarn ve gnah kp canilerin
kudretinin eserleri olduuna hkmettikten sonra,
www.islah.de 62
tasavvufularn kendilerine Muhammed'e indirdii Kur'n
gibi bir Kur'n indirildiini iddia etmekten ne
alkoyacaktr?
Yce Allah "u rm, un olmu kemikleri kim
diriltecek? Dedi. de ki, onlar ilk defa yaratm olan
diriltir" buyuruyor. Tasavvufular eyhlerin de Allah gibi
hayat ve kudret sahibi olduklarn iddia ettiklerine gre,
onlar da rm kemikleri diriltebilirler, demektir. Sonra,
bakasna hayat vermee kadir olan bir kimse, evleviyetle
kendine ebedilik ve sonsuzluk vermee de kadirdir,
demektir. Aksi halde kendine veremediini bakalarna
nasl verebilir? Tasavvufularn dalalet llerinde yollarn
yitirmi ahmaklar ve zalimleri yce ve hakim olan
Allah'n sfatlaryla nasl tavsif ettiklerini gryorsunuz
deil mi?
el-Mnavi Tabakat'nda tasavvufularn llerle
konutuklarn, dedesinin mam afii ile konutuunu,
Zinnun el-Msri'nin ruhunun birok cisimlerin ilerini
idare ettiini, el-Havvas'n zerine gkten sofralarn
indiini, Hz. Hzr'n ona iirdiini, el-Bistami'nin velileri
peygamberlerden stn tuttuunu, kapsn alan birisine
el-Bistami'nin "Ne istiyorsun?" deyince, o kii "Ebu Yezid
el-Bistami'yi istiyorum" demesi zerine el-Bistami'nin
"Evde Allah'tan baka kimse yoktur" dediini, iddia
etmektedir.
Yine es-Slemi'nin brahim bn Edhem'le Davud ile
Hzr'n karlatklarn, onunla konuup beraber
yediklerini, kendisine Allah'n ismi azamn rettiklerini
nasl iftira ettiini okuyabilirsiniz.
www.islah.de 63
Cennet ve cehennemin kimin elinde olduunu mu
renmek istersiniz. ed-Desuki kendi elinde olduunu
iddia ediyor ve yle diyor: "Cehennemin kaplarn kendi
ellerimle kapattm, Firdevs cennetinin kaplarn da kendi
ellerimle atm. Beni ziyaret eden kiiyi Firdevs cennetine
koyarm. Allah'a muttasl hibir veli yoktur ki Hz.
Musa'nn konutuu gibi Allah'la konumu olmasn."
Peygamberlerin mucizelerinin tasavvufularn baz
kerametleri olduunu mu renmek istiyorsunuz? te ed-
Debba'n iftiralar: "Sleyman'a mlknde verilen ve
Davud'un emrine verilen, sa'ya ikram edilenlerin tmn
Allah fazlasyla peygamberin mmetinden tasavvufulara
vermi, kr, sar, dilsizi iyiletirme ve lleri diriltme
gcn onlara vermitir."
Tasavvufularn yankesicilik yapma kerametlerini
mi merak ettiniz? Buyurun ed-Debba' dinleyin:
"Tasavvuf sahibi veli elini dilediinin cebine gizli sokar,
istedii kadar para alr ve cebin sahipleri bunun farkna
bile varmazlar." Selefinden halefine kadar ed-Debba'n
tasavvufularn kutuplarndan biri olduu malumdur.
Grdnz gibi, delalete ve izaha ihtiya kalmadan
hereyi ile ortadadr. Bu karanlk, bu kokumuluk, bu
boucu cehennem dumanlarn teker teker gstermeye
ihtiya var mdr?
Allah -putperestlerin sylediklerinden mnezzehtir.-
Ar, krss, mlk, melei, melektu, insan ve
cinleriyle, hayvan ve canszlaryla, aalk ve stnyle
btn alem, insanlarn duygular, dnceleri, iradeleri,
akllarndan geirdikleri, kalb ve nefisleriyle btn
yaratklar, grdnz gibi tasavvuf dininde tautlarnn
www.islah.de 64
avucunda ve tasarrufu altndadr. Yrtc gdleri, lgn
ehvetleri, azgn istekleri ve utanmaz yzszlklerinin
tahakkm altndadr
Gayb gelince onu ancak Allah bilir. Bir de
Rasulne gaybden haber verirse Rasul bunu bildirir.
Bunun dnda her kim gaybden haber verdiini iddia
ederse bilinmeli ki o eytann yoldalarndan birisidir. te
Risalei Nur diye mehur eserlerden alntlar:
HZ. AL'YE (R.A) SUHUF ND M? (18. LEM'A)
Gizlidir herkese gsterilemez. Otuz birinci
mektubun onsekizinci lem'as Risale-i Nur akirtlerine
(talebelerine) iaret eden Hz. Ali (r.a.)nin bir keramet-i
gaybiyesidir. (Gaybi, bilinmeyenleri bildirmesidir).
61
Said Nursi'nin, Hz. Ali'ye suhuf indiine dair baz
iddialar mevcuttur. Bu iddialarn on sekizinci lem'ada
yle ifade ediyor:
Hazret-i Gavs- zam eyh Geylani'nin sarahat
(aklk) derecesindeki keramet-i gaybiyesini te'yid ve
takviye eden (salamlatran) Hazret-i Esedullah-ul Galib
Ali ibn-i Ebu Talib (r.a.) ve keremullahu vecheh kaside-i
Ercze-i Mehuresinde aynen hbarat- Gavsiyeyi tasdik
edip iaret ediyor.

61 Bu ksm, arap harfleriyle yazl lem'alarda mevcuttur.
www.islah.de 65
Bu surette mam- Ali'nin (r.a.) hicretten otuz sene
sonra Kufe'de yazd bu Ercze'deki dokuz defa altm,
otuz ilave edilse be yz yetmi olur ki, Cengiz'in ve
Hla'nun hcum ve tahribat zamandr. Sonra Hz.
Cebrail'in, l Nebiyyina (a.s.m.) huzur-u nebevide getirip
Hz. Ali'ye sekine namyla bir sahirede yazl ism-i zam,
Hz. Ali (r.a.)'nin kucana dm:
Ben Cebrail'in ahsn yalnz alaim-s-sema (gk
kua) suretinde grdm. Sesini iittim. Sahifeyi aldm;
bu isimleri iinde buldum diyerek bu ism-i azamdan bahs
ile hadisat- zikirden sonra tahdis-i nimet suretinde diyor
ki: Yani evvelki dnyadan kymete kadar ulumu esrar-
mhimme (bilinmeyen gizli ilimler) bize mehud
derecesinde inkiaf etmi. Kim ne isterse sorsun,
szmzde phe edenler zelil olur.
Vahiy ile Allah tarafndan gnderilen Zebur,
Tevrat, ncil, Kur'an gibi byk kitaplar, suhuf (sahifeler)
kimlere gnderilir diye bir soru yneltsek phe yok ki,
ounluu peygamberlere diye cevap verirler. Peygamber
olmayan herhangi bir kimseye kitap ve sahife gnderilir
mi? Hayr derler. Bu Allah'n adet kanunlarna aykrdr.
Baknz Allah bu hususta yle diyor:
Sizden ncede nice snnetler (yasalar) gelip
gemitir (uygulanmtr). Yeryznde dolan da
yalanclarn sonunun nasl olduunu grn. (3/137)
Bu, Allah'n teden beri sre gelen snneti
(yasas)dr. Allah snnetinde (yasasnda) bir deime
bulamazsn (48/23)
www.islah.de 66
Sizden nce geenler arasnda da Allah'n yasas
byle idi. Allah'n emri, olup bitmi bir eydir. (33/38)
Cenab- Hak, Kur'an- Kerim'inde herhangi bir
sahabiye, zel olarak da Hz. Ali'ye bir sahife (suhuf)
gnderdiini sylemediine gre Said Nursi'nin Hz. Ali'ye
Cebrail vastasyla sekine adnda bir sahife gnderdiine
ait bir delili olmaldr. Bir delil gstermediine gre byle
bir inan Allah'a, Resulne, kitabna ve Hz. Ali'ye iftira
olur.
NURCULARI KAZ
Sapk olan Gulat- ia'nn bu batl inancnn ilk
nce bu millete telkin edilmesinin ncln Said Nursi
ve Nurcular yapmtr.
te bu eni yalanlara ancak Gulat- ia'sndan
saylan Gurabiyye frkas (Rafiziler) inanabilir. Gurabiyye
frkasnn iddiasna gre: Nasl bir karga dierine ok
benziyorsa, Hz. Peygamber de Hz. Ali'ye ylesine
benziyor der. Bu bakmdan Cebrail ard,
peygamberlii (haa) yanllkla Muhammed (a.s)'e verdi.
Onlardan bir ksm, bu fiili hata ile iledii iin Cebrail'e
lanet etmezken, dier bir ksm bu ii kasten yapmtr,
der, lanet ederler.
62
Sapk olan Gulat- ia'nn bu batl inancn ilk
nce bu millete telkin edilmesinin ncln Said Nursi
ve Nurcular yapmtr. Nurcular, Said Nursi'ye son Mehdi

62 Avni lhan, Mehdilik Akyay Kaynak Yaynlar, 1976 s. 50. El-mam Ebu Mansur
Abdulkadir b. Tahir b. Muhammed El-Badadi. Do. Dr. Ethem Ruhi Flal. Kalem
Yaynlar 1979, s. 230.
www.islah.de 67
ve Risale-i Nur'lara da son kitap diye inanmaktadrlar.
Aynen nurcular gibi ia frkalarna gre Mehdi zuhur
ettii zaman yannda Musa Peygamberin ordusunu, onun
vastasyla yedirip iirdii mehur.!!
Tus (asl) -byk ve kk- iki cefr
63
, Hz. Ali'nin
mushaf
64
, Hz. Fatma'nn mushaf
65
, el Camia
66
ve birinde
kyamete kadar ki dostlar, dierinde de dmanlar yazl
olan iki sahife bulunacaktr. Hz. Peygamberin ve klc
zlfkar
67
onun yannda olacaktr.

63 ia'ya gre: Dnyann sonuna kadar her eyi kavrayan batini ve dini bilgi
mecmuasdr ki, Hz. Ali'den ahfadna (torunlarna, oullarna) intikal etmitir. Stten
kesilmi bir olak veya kuzu derisi zerine yazlm bir kitap olup, Hz. Peygamber
ailesinden olanlar dier kimselerin bilmediklerini ite buradan renirler.
Bunun iinde gerek Zebur, Tevrat ve incil ile Resullerin ve varislerin ilimleri vardr.
Gemi beni srail alimlerinin ilimleri oradadr. Btn haram ve helal olmu ve olacak
her ey orada kaytldr.
64 Baz ii'lere gre Hz. Ali'nin Kur'an', Cebrail'in getirdii gerek Kur'an'dr. Bkz.
Abdulkadir el-Badadi Usulu'd-Din, s. 19 st 1928; bn. Hazm el Fasl, V/182.
65 Hz. Fatma'nn Kur'an' bir baka Kurandr. Mehdi'nin zuhuruna kadar ehl-i Beyt'te
sakl kalacaktr. Kuleyni'nin nakline gre: Resulullah'n vefatndan sonra Hz. Patma
yetmi be gn daha yaamtr. Bu gnlerde Allah'tan hi kimsenin bilemeyecei
derecede fazla zlmtr. Allah Tel onu teselli etmek iin, babasndan ve ilerde
gelecek ocuklarn hallerinden bahsetmesi iin Cebrail-i gnderdi. Ali de sylenenleri
iitiyordu. Bu suretle bu yazlanlardan elimizdeki Kur'an'n misli hacimde bu mushaf
meydana geldi. Bunun iinde, helal ve haramla ilgili bir ey yoktur. Gelecekte olacak
eylere dair bilgi vardr. El/Kafi, 1/115.
66 Uzunluu 70 zira (75cm) olan bir sahifedir ki, iinde insanlarn muhta olduu her
ey vardr. Hz. Peygamberin syleyip Hz. Ali'nin yazd nshalardr (Sahife). El-Kafi,
1/10 Mehdilik Avni lhan Akyay, Kaynak Yaynlan 1976 s. 46-47
67 Baknz mam Humeyni, Hz. Fatma'mn doum gn ayn inanlar u ekilde ifade
etmektedir: "Cebrail (a.s.)'n, brahim Halilullah, Musa Kelimullah, sa Ruhullah ve
www.islah.de 68
Said Nursi ve Nurcular, Hz. Ali'ye Allah tarafndan
Sekine adyla yazl sahife geldiine inanmalarna
mukabil; ilk cahilliye mrikleri de Allah'n Resul olan
Hz. Muhammed'e Allah tarafndan katlara yazl bir
kitap gndermesini istemilerdi. Mriklerin bu itirazna
kar Cenab- Hak, Rasulne u yet-i kerimeyi gnderdi:
Eer sana kat zerinde yazl bir kitap indirmi
olsaydk da onu elleriyle tutsalard, yine inkar ederler,
Bu, apak bir byden baka bir ey deildir!

derlerdi.(Enam 7)
Aynen bu mrikler gibi, i'ann bir kolu olan
Gurabiyye frkas Hz. Ali'nin peygamber olduunu, ondan
sonra oullarnn peygamber olacaklarn ileri
srmlerdir.
68

Nurcularn, bunlardan daha ileri giderek Hz.
Ali'ye, Allah tarafndan iinde ism-i 'zam bulunan Sekine
adl yazl sahifenin geldiine inanmalar sapkln ve
irke dmenin bir rnei deil midir?

Muhammed Hamidullah gibi peygamberlerden ayr olarak, ancak Hz. Fatima'ya
geldiini, bu hususta salkl senetleri bulunan rivayetlere sahip olduklarn, byk ruh
olan Cebrail'in bir kimseye gelmesi iin onun byklyle mtenasip bir ruh
yceliine sahip olmas gerektiini; esasen masum imamlardan dahi hi kimsenin
Cebrail ile grmediini, Resulullah (s.a.v.)'dan sonra sadece Hz. Zehra'nn bir istisna
tekil ederek Cebrail ile grtn ve Cebrail'in ona gelecekteki bir ok olacaklar ve
onun neslinin bana gelecekleri bildirdiine dair kanaatler izhar etti. Keyhan Gazetesi
Recep: 1406 Mart 1986. ran
68 El-Fark Beynel Fark-el Badadi Kalem Yaynlan 1979, s. 230 Msri Niyazi rfan
Sofralar ev: Sleyman Ate. Hasanla Hseyin'in Hz. Peygamberden sonra iki pey-
gamber olduunu beyan etmektedir.

www.islah.de 69
Dier taraftan Nurcular, Hz. Ali'nin kim ne isterse
sorsun, dnyann yaratlndan kyamete kadar olacak
hadiseleri grdn, gemite neler olduunu, gelecekte
neler olacan bilip cevap verdiine inanmaktadrlar.
Allah'n bir muhlis ve veli kulu olan Hz. Ali bu
gibi iftiralardan uzaktr. Aslnda bir ilim sahibi olan bu
byk sahabi, kendi asrnda uzun bir devre dmanlar
tarafndan kendine yaplan bu gibi iftiralar nlemek iin
uramtr.
imdi Nurcularn, Hz. Ali'nin kendi zamannda
bizzat kendi lisanndan, gelecekten haber veren sapklar
ikaz ettiini ve bu dncelerden vazgemezlerse
cezalandrlacaklarn duyduktan sonra tevbe etmeyip
halen mslman olduklarna inanmalar irkin baka bir
eidi deil midir?
Baknz Ashabn, Allah'a tevekkln ve ehl-i batln
yalanlarn Hz. Ali'den dinleyelim:
Abdullah bin Avf Bin Ahmer rivayet ediyor; Ali
r.a.n yannda Musafir Bin Avf Bin Ahmer vard.
Nehrevana gitmek isteyince dedi ki; Ey mminlerin
emiri! u saatte yola kma yoksa senin ve arkadalarnn
bana zararl bir i gelir. Fakat saat getikten sonra
gidersen zaferyab olursun. Ali r.a. dedi ki;
Sen u atn karnndakinin erkek mi, dii mi
olduunu bilir misin? dedi ki; Hesaplayarak bilirim.
Ali r.a.;
Senin bu szn Kuran yalanlad halde kim
tasdik edecek? Sen Muhammed sallallahu aleyhi ve
www.islah.de 70
sellemin iddia etmedii ilmi iddia ediyorsun. Allah Azze
ve Celle buyuruyor ki;
Kyamet vakti hakkndaki bilgi, ancak Allah'n
katndadr. Yamuru O yadrr, rahimlerde olan O bilir.
Hi kimse yarn ne kazanacan bilemez. Yine hi kimse
nerede leceini bilemez. phesiz Allah, her eyi
bilendir, her eyden haberdardr.(Lukman 34) sen hangi
saatte yola klnca faydal veya zararl olacan bildiini
mi iddia ediyorsun? o da; Evet dedi.
Bu szn kim tasdik eder? nk sen bela ve
musibetleri Allahn defettiine inanmyorsun; bunu
saatlara balyorsun. Kim de bu konuda sana inanrsa o
Allaha deil sana gvenmi olur. Sen yola kan
kimselerin her trl ktlkten kurtulaca saati bildiini
sylyorsun ki ben bu szne inanan kimselerin Allaha
irk komu saylmayacandan emin deilim: Rabbim!
Ktlk ve er ancak senin takdirinle olduu gibi hayr da
ancak sendendir. Senden baka ilah yoktur. Ey mneccim!
Biz seni yalanlyoruz! Bunun iin de sana muhalefet
ederek bu saatta yola kyoruz. Sonra da insanlara
dnerek unlar syledi:
Ey insanlar! Mneccimin misali sihirbaz gibidir,
sihirbaz kahin gibidir, kahin de kafir gibidir. Kafir ise
atetedir. Vallahi bir daha senden byle bir ey duyarsam
sa olduka seni hapseder, ba almaktan mahrum
ederim.
Sonra Ali r.a. yola kt ve zafer kazand. Sonra dedi
ki; ayet mneccimin dedii saatte ksaydk, insanlar;
mneccimin sayesinde zafer kazand diyeceklerdi.
www.islah.de 71
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin mneccimi yoktu,
ondan sonra bizim de olamaz.
69
Mminlere yapt hutbesinde Hz. Ali diyor ki:
"Bak ey sonraki kii! Onun sfatlarndan Kur'an'n
gsterdiine uy ve Kur'an'n hidayet-i nuru ile ziyalan.
Bundan gayri her ne varsa eytann teklifidir ki, Allah onu
sana kitabnda teklif etmemi ve Resulullah snnetinde
bildirmemi ve hidayet imamlar (hidayete vesile olanlar)
bu hususta bir eser ortaya koymamlardr. Bilmediin
yerde dur ve onu bilmeyi Allah'a havale et. Allah'n sen de
nihayet hakk budur. Bil ki, ilimde rusuh bulmu (ilmin
fenninin derinliine vukufiyet kazanm) olanlar onlardr
ki, rt olan gaybn tefsir ve tevilini bilmemeyi ikrar ve
itiraf etmek, onlar gaybn zerine vurulmu kalplara
hcumdan da alkoymutur. limlerin ihatas dnda kalan
maddeler hususunda aczlerini itiraftan dolay Allah, o
kiileri methetti. Ve onlarn bu mkellef olmadklar
meselelere dair aratrmay brakmalarna, rsuh adn
verdi.
70
Ey arkada, Hz. Ali'nin ordusu iinde gayb
bildiini iddia eden bir askeri ile aralarnda geen
tartmalar dinledin. Baknz Mneccimin; u ksran

69 Ebu eyh Azamet(4/1231) Taberi Tarihi(3/119-120) Msnedi Hris(Buyetul
Bahis-2/601 no:564) Busayri thaf(4700) Kurtubi Tefsiri(19/29) Alusi Ruhul
Meani(23/106) bni Kayym Miftahu Daris Seade(2/135,215) Htibul Badadi
Kitabun-Ncmda; Kenzul Ummal(5/235) Muhammed Yusuf Kandehlevi, Hayatus-
Sahabe(4/440-441) bunu Ebu eyhin rivayet metnine gre Terceme ettim. Harisin
metninde az bir farkllk vardr. Taberi ise baka bir tarikten daha detayl ekilde
rivayet etmitir.
70 Hz. Ali, Hazrlayan: Veli Ertan Diyanet leri Bakanl Yav. 1963. s. 56-57
www.islah.de 72
karnnda ne olduunu sormasn iyi dn ve gerek veliye
yakan szn bu olduunu anla.
Cehalet ne kadar byk bir sutur; Hz. Ali'nin
ordusunda dahi byleleri kabiliyor. Hz. Ali (r.a.) onu
ikaz edip tvbeye davet ediyor. Dinlemezse mebbet hapis
ile cezalandrp, ganimetten hissesini vermeyeceini beyan
ediyor.
Lokman suresinin son ayeti ile o kiiyi ikaz
ederken kyamete kadar son szn sylemi oluyor. "Sen
kann zarardan kurtulaca saati tayin ettiini
sylyorsun. Bu szne inanan kimsenin, Allah'a irk
koan mrikler gibi olamayacandan emin olamam"
demektedir. Mneccimler (gayb bildiini iddia eden)
kafirler gibidir, kafirler ise cehennemdedir.
Ne yazk ki, bu gn Hz. Ali'nin askeri Msafir gibi
dnenleri yeryznde ikaz edip cezalandracak bir merci
yoktur. u anda inancnzn temel kitaplar olan Risale-i
nurlarn en te birinde, Hz. Ali ve Abdulkadir
Geylani'nin gayb biliyorlard, diye yaptnz yalan
isnatlardan dolay sizleri kim cezalandracaktr.
Elbette dnyada cezalandracak bir otorite
olmad herkese bilinen bir gerektir. Bir gn mutlaka
kurulacak olan maherde Hz. Peygamber, Hz. Ali, Cebrail
(a.s.) sizlerden, Allah adna davac olduklar zaman ne
cevap vereceksiniz.
Dinin iinde irk koanlar, kendilerini dindar ve
doru yolda sandklar iin mrik olduklarnn farknda
deillerdir, buna ihtimal vermezler. Hatta ahirete
gittiklerinde bile irk kotuklar kendilerine haber verildii
www.islah.de 73
zaman mrik olduklarn kabullenmek istemezler. Onlarn
bu durumunu yet yle bildirmitir:
Onlarn tmn toplayacamz gn; sonra irk
koanlara diyeceiz ki: Nerede (o bir ey) sanp da ortak
kotuklarnz? Sonra onlarn: Rabbimiz Allah'a and
olsun ki, biz mriklerden deildik demelerinden baka
bir fitneleri olmad. (En'am: 22-23)
Kur'an ifadesiyle kitaplar ve suhuf ancak
peygamberlere indirilmitir. Peygamberler dnda hi
kimseye kitap ve suhuf indiine dair bir kayt yoktur.
Bunun varln iddia edenler, kitapta delilini gstermek
zorundadr.
limsizler dediler ki: Allah bizimle konumal
veya bize de bir yet gelmeli deil miydi? Onlardan
ncekiler de, onlarn bu sylediklerinin benzerini
sylemilerdi.
Kalpleri birbirine benzedi. Biz, kesin bilgiyle inanan
bir toplulua yetleri apak gsterdik." (Bakara 118)
nsanlar tek bir mmetti. Allah, mjdeciler ve
uyarclar olarak peygamberler gnderdi ve
beraberlerinde, insanlarn anlamazla dtkleri eyler
konusunda, aralarnda hkm vermek zere hak kitaplar
indirdi. (Bakara 213)
Nuh'a ve ondan sonraki peygamberlere vahiy
ettiimiz gibi sana da vahy ettik. brahime, smail'e,
shak'a, Yakup'a, torunlarna, sa'ya, Eyyub'a, Yunus'a,
Harun'a ve Sleyman'a vahy ettik Davud'a da Zebur'u
verdik. (Nisa 163)
www.islah.de 74
Onlar dediler ki: (Muhammed) bize bir yet
getirmeli deil miydi? nceki suhuftan kendilerine apak
bir burhan gelmedi mi?(Taha 133)
te o apak delil, Allah tarafndan gnderilen,
iinde doru yazlm hkmler bulunan suhufu okuyan
Resul'dr. (Beyyine 2/3)
Gya onlardan her biri, kendilerine (znde)
alm suhuf (ilahi vahiy) verilmesini istiyor. Elbette
olacak ey deil! Aslnda onlar ahiretten korkmuyorlar.
(El-Mddesir 52-53)
Gerekten olacak ey deil... Allah ancak
kitaplarn ve suhufu peygamberlere gndermitir.
Bununda sebebi yle belirtilmitir:
yle ki Resullerden sonra, insanlarn Allah'a
kar (savunacak) delilleri olmasn.(Nisa 165)
Demek ki peygamberlerden sonra byle bir kitap
ve suhuf gelmeyecek ki, bu ekilde ifade kullanlmtr.
Eer vahiy devam etmi olsayd, kitaplar ve sayfalar
gelmi olsayd, niin Allah byle sylesin idi? Nitekim
kitapta son nebinin Hz. Muhammed olduu apak ilan
edilmiyor mu? Yce Allah yle buyuruyor:
Muhammed, sizin erkeklerinizden birinin babas
deildir. Fakat Allah'n Resul ve peygamberlerin
sonuncusudur. Allah her eyi hakkyla bilir. (Ahzab 40)
Yine Allah'n Resul de sahih bir hadiste, benden
sonra peygamber gelmeyecektir buyurmutur. Her
mmete peygamber gnderilmi ve yle denilmitir:
www.islah.de 75
Her mmetin bir rasul vardr.

(Yunus 47)
Son peygamber ise, lemlere rahmet olarak
indirilmitir. Btn toplumlarn son peygamberidir.
Kendisine kitap olarak da Kur'an verilmitir. Onun iin
iman edenlerin nemli zelliklerinden biri yle ifade
edilir:
Onlar sana indirilene ve senden nce indirilene
iman ederler. (Bakara 4)
Bu yzden Kur'an'n hibir yerinde, Son
peygamber Muhammed'den indirilene iman ederler
eklinde bir ifadeye rastlamak mmkn deildir. nk
bu, risaletin tamamlanmas ve kemale ulamas asndan
da imkanszdr. Yce Rabbimiz bu ikbal ile ilgili yle
buyuruyor:
Bugn size dininizi ikmal ettim, zerinize
nimetimi tamamladm. Ve sizin iin din olarak slm'
beendim? (Maide 3)
yette grld zere din, tamamlanm ve
Allah'n nimeti son nebi ve son kitap ile kemale ermitir.
Dinde hibir eksiklik ve risaletin eksik brakt hibir
nokta kalmamtr. Eer byle olsayd son peygamber
grevini yapmam olacakt. Bu da bir peygamber iin
muhaldir. yleyse peygamberin varl ile birlikte byle
bir suhufn veya sekinenin indiini sylemek, bo ve
rk bir iddiadr, safsatann ta kendisidir. Ancak bu tr
iddialar, yukardaki ayette de belirtildii zere
ilimsizlerden bakalar ortaya atamazlar.
Yine Allah yle buyuruyor:
www.islah.de 76
Biz, senden nce, ehirler halkna kendilerine
vahy ettiimiz kimseler dnda gndermedik.(Yusuf 109)
Kendilerine vahy edilenler de, Kur'an'da isimleri
geenlerdir, peygamberlerdir. Eer Hz. Ali'ye bir suhuf
inmi olsayd, o da mutlaka Kur'an'da geecek ve bize
bildirilmi olacakt. Vahiy ile ilgili u yet-i kerime, bu
ilikinin nasll konusunda bize bilgi veriyor:
Kendisiyle Allah'n konumas, bir beer iin
olacak (ey) deildir, ancak bir vahiy ile ya da perde
arkasndan veya bir Resul gnderip kendi izniyle
dilediine vahyetmesi bakadr. Gerekten O, yce
olandr, hkm ve hikmet sahibidir.

(ura 51)
Ondan sonra Cebrail bir melek olarak suhuf
indirecek ve bu yetler Kur'an'da yazl olmayacak. Acaba
bu mmkn mdr? Yoksa Allah'a kar yalan ve iftira
uydurmaktan bakas deil midir?
Halbuki bir ey yet ise, son kitapta bunun
bilgisine rastlamak gerekir. Son nebinin bunu ilan etmesi
ve tebli etmesi gerekir. Hz. Ali'ye byle bir suhuf
(sahifeler ve kitap), hem de yazl olarak indiine dair ne
kitapta ne de Resuln sahih hadislerinde bir ifadeye
rastlamyoruz. O halde bu tr ifadeler, bir hezeyandan te
bir ey deildir. Bunlarn varlna inanmak dahi insann
imann tehlikeye drr. Son risalete kar, Allah'n
kitabna kar crm ilemi olur. Yce Allah bizleri
bylesi uydurma ve safsatalardan uzak tutsun. min.
Rabbimizin u yetiyle bu hususu bitirmemiz
yerinde olacaktr:
www.islah.de 77
Allah'a kar yalan uydurup iftira dzenler veya
kendisine hibir ey vahyolunmamken Bana da vahiy
geldi diyen ve Allah'n indirdiinin bir benzerini ben de
indireceim diyenden daha zalim kim vardr.

(Enam 93)
yette de ifade edildii gibi, ister bana vahiy geldi
denilsin, isterse baka bir ahsa vahiy geldi denilsin veya
bana Allah'n indirdiinin benzeri indirildi denilsin, fark
etmez. Hepsi de Allah'a kar yalan uydurmak ve iftira
atmaktan baka bir ey deildir.
Netice itibariyla, Hz. Ali'ye suhuf indirildi,
demek bir yalan ve iftiradr. Aslsz ve delilsiz, bo ve
rk bir iddiadr.
GAYB BLGS
Kur'an'da varlk bilgiye konu olmas itibariyle iki
ana kategoriye ayrlr: ehadet (grnen lem) ve gayb
(grnmeyen lem). Bu bakmdan gayb kelimesi yer yer
grnmeyen eklinde evrilmitir. Kur'anda, Allah'n
peygamberlere vahiy yoluyla verdii bilgiler dnda, hi
kimsenin gayb bilemeyecei konusu srarla
vurgulanmaktadr. Bu noktada gaybn tanm nem arz
etmektedir. Gayb kelimesi, mahede alan dnda kalan
her eyi ifade etmekle birlikte, Allah'tan baka kimsenin
bilemeyecei gayb, ahiret ahvali, melekut (ruhlar)
leminin mahiyeti ve istikbalde (gelecekte) vuku bulacak
olaylar eklinde belirmektedir.
Yoksa, gayb yanlarnda da, onlar yazyorlar m?
68/47
www.islah.de 78
"En yce toplulukta geen tartmalardan bir
bilgim yoktur. 38/69
"Bana sadece benim ancak apak bir uyarc
olduum vahyolunuyor. 38/70.
Sana kyamet saatinin ne zaman gelip atacan
soruyorlar. De ki: Onun bilgisi ancak Rabbimin
katndadr. Onu zamannda ancak o karr. Gklerin ve
yerin arln ekemeyecei o saat size anszn
gelecektir. Sanki sen onu biliyormusun gibi sana
soruyorlar. De ki: Onun bilgisi Allah'n kalndadr.
Fakat insanlarn ou bunu bilmezler. 7/187
De ki: Allah dilemedike ben kendime bir fayda
veya zarar verecek gce sahip deilim. Eer gayb
bilseydim, daha ok iyilik yapardm ve bana ktlk de
dokunmazd. Ben ancak inanan insanlar iin bir uyarc ve
mjdeciyim. 7/188
O, gayb bilendir ve gaybn kendisinden raz
olduu elileri dnda kimseye bildirmez. (Onlarn da)
Rablerinin eliliini yerine getirip getirmediklerini bilmek
iin (her birinin) nne ve arkalarna gzcler salar;
onlarn yaptklarn epeevre kuatr ve her eyi bir bir
sayar. 72/26-28
Biz (cinler) g yokladk, onu sert bekiler ve
alevlerle doldurulmu bulduk. Halbuki, biz gn
dinlenebilecei bir yerde oturuyorduk, ama imdi kim
dinleyecek olsa kendisini gzleyen bir ate buluyor.
Yeryznde olanlara ktlk m istendi, yoksa Rableri
onlara bir iyilik mi dilemitir? Biz bilmeyiz." 72/8-10
www.islah.de 79
Allah, gklerin ve yerin gaybn bilir. O
gnllerde olan bilendir. 35/38
De ki: Gklerde, yerde, gayb Allah'tan baka
bilen yoktur. Ne zaman diriltileceklerini de bilemezler.
27/65
Musa'ya emrimizi bildirdiimiz zaman, sen bat
ynnde (Musa'y bekleyenler arasnda) deildin, onu
grenler arasnda da yoktun. 28/44
Ama biz, (ondan sonra) nice nesiler var ettik.
zerlerinden yllar geti. Medyen halk arasnda bulunup,
onlara ayetlerimizi okumuyordun, fakat (seni) Biz eli
olarak gnderdik. 28/45
Sen (Musa'ya) seslendiimiz zaman Tur'un
yannda da deildin. Ama Rabbinden bir rahmet olarak
senden nce kendilerine uyarc gelmeyen bir toplumu,
dnp ders alsnlar diye uyarman iin
(gnderildin).28/46
Onlar, ilmini kavrayamadklar eyi yalanladlar.
nk o henz balarna gelmedi. Onlardan ncekiler de
byle yalanlamlard. Hakszlk yapanlarn sonlarnn
nasl olduuna bir bak! 10/39.
Bunlar, sana bildirdiimiz gayb
haberlerindendir. Sen de kavmin de bundan nce bunlar
bilmezdiniz. yleyse sabret. nk sonu, Allah'a saygl
olanlarndr. 11/49.
www.islah.de 80
Biz bu Kur'an' sana vahyederek, kssalarn en
gzelini anlatyoruz. Oysa, daha nce sen bunlardan
habersiz olanlardan idin. 12/3.
Gaybn anahtarlar Allah'n kalndadr. Onlar
O'ndan bakas asla bilemez. O, karada ve denizde olan
bilir. O'nun bilgisi dnda bir yaprak dmez. Yerin
karanlklarnda olan tane, ya ve kuru hibir ey yoktur ki,
bunlar apak bir kitapta olmasn. 6/59.
Biz, yakn g bir ssle, yldzlarla ssledik.
Onu her isyankar eytandan koruduk. 37/6-7
Onlar en yce topluluu asla dinleyemezler. Her
ynden kovularak atlrlar. Onlara srekli bir azap
vardr. 37/8-9
Hele bir tek sz kapan olsun; delici bir alev onun
peine dverir." 37/10
Kyamet saatini bilmek Allah'a mahsustur.
Yamuru O indirir. O, rahimlerde bulunan bilir. Kimse
yarn ne kazanacan bilmez, hi kimse nerede leceini
de bilmez. phesiz Allah bilendir, (her eyden)
haberdardr. 31/34
O'nun (Sleyman) lmne hkmettiimiz zaman,
onun lmn cinlere, onun deneini yiyen bir aa
kurdu fark ettirdi. O, l olarak yere dnce ortaya kt
ki, ayet cinler gayb bilmi olsalard, bu alak dren
azab iinde kalmazlard.34/14
De ki: Onlarn (Ashab- Kehf) orada ne kadar
kaldn, gklerin ve yerin gayb kendisinin olan Allah
www.islah.de 81
bilir. O, ne kadar iyi grr ve ne kadar iyi iitir. nsanla-
rn O'ndan baka yakn dostu yoktur. O, kendi hkmne
kimseyi ortak etmez. 18/26
Gklerin ve yerin gayb Allah'a aittir. Kyametin
kopuu bir gz krpmas kadar veya daha ksa bir zaman
iidir. Allah'n gc her eye yeter.16/77
Yoksa (mriklerin) zerine kp (vahiy)
dinledikleri bir merdivenleri mi var? yleyse, onlarn
dinleyenleri ak bir delil getirsin.52/38
Yoksa gayb onlarn yannda da, onlar yazyorlar
m? Ama o tuzaa yakalanacak olanlar inkar edenlerdir.
52/41.
Andolsun ki, en yakn g klarla donattk.
Onlarla eytanlarn talanmasn saladk ve onlara lgn
alev azabn hazrladk.67/5.
Rumlar en yakn bir yerde yenildiler; onlar bu
yenilgilerinden sonra birka yl iinde yeneceklerdir.
3/2-3
Allah inananlar, imdi bu bulunduunuz
durumda brakacak deildir. Temizi pisten ayracaktr.
Allah gayb size bildirecek deildir. Ama, elilerinden
istediini seer.yleyse Allah'a ve elilerine inann,
inanrsanz ve (Allah'a kar) saygl olursanz size byk
dl vardr.3/79
Bu, sana bildirdiimiz gayb haberlerindendir.
Meryem'e hangisi bakacak diye oklaryla kura ekerlerken
www.islah.de 82
sen yanlarnda deildin. Onlar ekiirlerken de yanla-
rnda bulunmadn. 3/44
nsanlar sana kyametin vaktini soruyorlar. De
ki: Onun bilgisi ancak Allah'n katndadr... Kim bilir,
belki de kyamet vakti yaklamaktadr." 33/63
"(ki yzller) Allah'n onlarn srlarn ve gizli
toplantlarn bildiini ve Allah'n btn gizlilikleri ok iyi
bildiini bilmiyorlar m?

9/78.
Meczublar Allah dostlarndan mdrlar?
Veliler kimlerdir?
Cevap: Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem, yle
buyurdu; Allah Azze ve Celle buyurur ki;
"Kim Benim veli kuluma dmanlk ederse Ben ona
sava aarm. Kulum Bana kendisine farz kldm
amellerden daha sevimli bir amelle yaklaamaz. Kulum
www.islah.de 83
nafile amellerle de yaklamaya devam ederse Ben onu
severim. Onu sevdiim zaman da onun duyan kula,
gren gz, tutan eli, yryen aya olurum. Benden bir
ey istediinde verir, Bana sndnda korurum"
71
Yce Allahn Gerek Dostlar ve Onlara Benzemeye
alan Allah Dmanlar
Yce Allah gerek dostlarnn kim olduklarn
aklad gibi kendileri ile onlara benzemeye alan
mnafk ve gnahkr olan Allah dmanlarn da
birbirinden ayrdetmitir. Bu hususta u yet-i kerimeler
yeterli aklamalar ortaya koymaktadr:
De ki Eer Allah seviyorsanz bana uyun ki Allah
da sizi sevsin. (l-i mran, 3/31)
Ey iman edenler! inizden kim dininden dnerse...
kendisinin onlar sevecei, onlarn da kendisini sevecei
bir topluluk getirir... (el-Mide, 5/54)
Haberiniz olsun ki Allahn velilerine hibir korku
yoktur. Onlar kederlenecek de deillerdir. Onlar iman
edip, takval davrananlardr. (Yunus, 10/62-63)

71 Buhari(rikak,38,11/292) Taberani(8/264) Mnavi thafatus Seniyye(61) Riyazus
Salihin(387) bni Mace (fiten,16) Nzhetl Muttakin(1/298) Ahmed(5/268) evkani
Katrul Veli(s.9) Suyuti ElHavi(1/433) Beyhaki uabul man(6812) Ebu Nuaym
Hilye(8/319) Tirmizi(sevabulKur'an,17) Ebu Ya'la(12/7087) Heysemi Maksadu
Ali(2022) Mecmauz Zevaid(10/269) bni Hacer Metalibu Aliye(505) Zbeydi
thaf(8/102) Kenz(1157) Hakiym Tirmizi Nevadir(1/430) bni Teymiye; "Evliyalar
hakknda en sahih rivayet budur" der. ElFurkan(s.16) Mecmuul Fetava(3/355)
www.islah.de 84
Bundan sonra ise ilim sahibi olduunu, insanlar
hidayete ileten ve eriati koruyanlardan olduunu iddia
eden kiilerin byk ounluu evliya olan kimselerin
rasllere uymay terketmelerinin kanlmaz olduunu,
rasllere uyan kimselerin ise evliyadan olamayacan,
cihad terketmenin kanlmaz olduunu, kim cihad ederse
onlardan olamayacan, iman ve takvay terketmenin
kanlmaz olduunu, kim iman ve takvay srekli
gznnde bulunduracak olursa onlardan olamayacan
ileri srecek hale geldiler.
Rabbimiz biz senden affn ve esenliini dileriz.
phesiz ki sen dualar iitensin.
Yce Allahn velileri (gerek dostlar) ona iman
eden, ondan saknan, dini zere dosdoru yryen
kimselerdir. Onlar yce Allahn: Haberiniz olsun ki
Allahn velilerine hibir korku yoktur. Onlar
kederlenecek de deillerdir. Onlar iman edip, takval
davrananlardr. (Yunus, 10/62-63) buyruu ile
nitelendirdii kimselerdir.
Dolaysyla Allahn velisi (dostu) olduunu ileri
sren herkes veli demek deildir. Aksi takdirde Allahn
veliliini herkes iddia edebilirdi. Fakat velilik iddiasnda
bulunan herkes ameli ile bu iddias llr. Eer onun
yapt ameller iman ve takva esasna dayanyor ise o
kimse bir velidir. Aksi takdirde veli deildir. Byle bir
kimsenin velilik iddiasnda bulunmas kendisini temize
karmas demektir. Bu da yce Allaha kar takval
olmaya (Ondan korkup, saknmaya) aykrdr, nk yce
Allah yle buyurmaktadr:
www.islah.de 85
Artk kendinizi temize karmayn. O kimin takval
davrandn en iyi bilendir. (en-Necm, 53/32)
Bir kimse kendisinin Allahn velilerinden olduu
iddiasnda bulunacak olursa, kendisini temize karmaya
alm demek olur. O vakitte bu kii Allaha isyana ve
Allahn kendisine yasaklad eyin iine dm olur, bu
da takvaya aykrdr. Allahn gerek dostlar, velileri
byle bir tanklkta bulunarak kendilerini temize
karmaya almazlar. Onlar Allaha iman ederler,
Ondan korkarlar, saknrlar. Ona en mkemmel ekliyle
itaatin gereklerini yerine getirirler. nsanlar Allahn
yolundan saptrsnlar diye byle bir iddia ile kandrmazlar,
aldatmazlar. Kimi zamanlar kendilerinin seyyid, kimi
zaman evliya olduunu iddia eden bu gibi kimselerin insan
gerek hallerini dikkatle inceleyecek olursa, velilikten,
seyyidlikten en uzak bir yerde olduklarn greceklerdir. O
bakmdan mslman kardelerime dm u ki: Velilik
iddiasnda bulunan kimselerin hallerini yce Allahn
dostlarnn niteliklerine dair naslarda varid olmu
buyruklar ile kyaslamadka o kimselere aldanmasnlar.
De ki: Eer Allah seviyorsanz, bana uyunuz ki
Allah da sizi sevsin. (Al-i mran, 3/31) Bu yet-i kerime
mihnet yani imtihan yeti diye adlandrlr. nk bazlar
yce Allah sevdiklerini iddia etmilerdi. Bunun zerine
yce Allah da bu yet-i kerimeyi indirmiti. Kim Allah
sevdiini ileri srecek olursa, biz de onun ameline bakarz.
Eer o Raslullah sallallah aleyhi veselleme uyan bir
kimse ise doru szl bir kimsedir, aksi takdirde o kii bir
yalancdr.
www.islah.de 86
Ey iman edenler! inizden kim dininden dnerse,
Allah... kendisinin onlar sevecei, onlarn da kendisini
sevecei bir topluluk getirir... (el-Maide, 5/54)
Bu iki yet-i kerime ile yce Allah gerek dostlarn
birtakm nitelikler ile szkonusu etmektedir ki bunlar da
Allah sevmenin belirtileri ve sonulardr:
1- Bu gibi kimseler mminlere kar alak
gnlldrler, onlarla savamazlar. Karlarnda durmazlar
ve hibir ekilde onlarla atmazlar.
2- Kfirlere kar onurlu ve iddetlidirler. Yani
onlara kar gldrler, onlar yenik drrler.
3- Allah yolunda cihad ederler yani Allahn ad en
yksek olsun diye Allah dmanlar ile savamak urunda
btn gayretlerini, imkanlarn ortaya koyarlar.
4- Allah yolunda knayan kimsenin knamasndan
ekinmezler. Yani Allah dininin gereklerini yerine
getirdiklerinden tr herhangi bir kimse onlar knayacak
olursa, onun bu knamasndan korkmazlar. Bu da onlarn
Allahn dininin gereklerini yerine getirmelerine engel
olmaz.
Haberiniz olsun ki Allahn velilerine hibir korku
yoktur. Onlar kederlenecek de deillerdir. Onlar iman
edip, takval davrananlardr. (Yunus, 10/62-63)
Yce Allah, Allah dostlarnn bu iki nitelie sahib
kimseler olduklarn aklamaktadr: man ve takva. man
kalbtedir, takva ise bedenin azalar ile ortaya kar. Bu iki
www.islah.de 87
nitelie sahib olmad halde Allah dostu (velisi, evliyas)
olduunu ileri sren bir kimse yalancdr.
lim sahibi olduunu, insanlar hidayete ileten eriat
muhafaza eden kimselerden olduunu ileri srenlerin
ounun nezdinde i, tam aksi bir hal almtr. Byle bir
kimseye gre veli peygamberlere uymayan, Allah yolunda
cihad etmeyen, Ona iman etmeyen, Ondan saknmayan
kimsedir.
Burada eyhul-slam bn Teymiyyenin el-Farku
Beyne Evliyair-Rahman ve Evliyai-eytan
72
adl
risalesinde yazdklarn aktarmak ve mmkn olan
blmlerini burada iktibas etmek yerinde olacaktr.
Mellif unlar sylemektedir:
an yce Allah kitabnda ve Rasl de snnetinde
Allahn insanlar arasndan birtakm velilerinin
(dostlarnn) eytann da birtakm dostlarnn bulunduunu
aklam bulunmaktadr. Rahmann dostlar ile eytann
dostlar arasnda fark olduunu belirterek yce Allah yle
buyurmaktadr:
Haberiniz olsun ki Allahn velilerine hibir korku
yoktur. Onlar kederlenecek de deillerdir. Onlar iman
edip, takval davrananlardr. Onlar iin dnya hayatnda
da, ahirette de mjde vardr. Allahn szlerinde asla
deiiklik olmaz. te bu en byk kurtuluun ta
kendisidir. (Yunus, 10/62-64)
Yine yce Allah eytan dostlarn da sz konusu
ederek yle buyurmaktadr:

72 Mecmuul-Fetava, I, 156.
www.islah.de 88
Kurn okuyacan zaman o kovulmu eytandan
Allaha sn. Dorusu iman edip, yalnz Rablerine
tevekkl edenler zerinde onun hibir hakimiyeti yoktur.
Onun hakimiyeti ancak kendisini dost edinip de onu
Allaha ortak koanlar zerinedir. (en-Nahl, 16/98-100)
O halde Allah ve Rasl nasl her ikisi arasnda fark
gzetmi ise bu iki kesimin arasnda da gerekli farkn
gzetilmesi gerekir. Allahn dostlar mmin ve takva
sahibi olan kimselerdir... Onlar, Ona iman eden, Onu
dost bilen, Onun sevdiini seven, nefret ettii eylere
nefret eden, Onun raz olduu eylerden honut olan,
Onun gazapland eylere gazablanan, Onun emrettiini
emreden, yasakladn yasak bilen ve yasaklayan,
verilmesini sevdii hususlar veren, engellenmesini
alkonulmasn sevdii eyleri de engelleyip, alkoyan
kimselerdir... O halde ona (peygambere) ve onun
getirdiklerine iman eden, zahiren ve batnen Ona uyan
kimselerin dnda hibir kimse Allahn velisi olamaz.
Allahn sevdiini, Allahn velisi olduunu iddia etmekle
birlikte, ona yani Rasle tabi olmayan bir kimse Allahn
dostlarndan deildir. Aksine kim ona muhalefet ederse, o
Allah dmanlarndan, eytann dostlarndan olur. Yce
Allah yle buyurmaktadr:
De ki: Eer Allah seviyorsanz, bana uyun ki
Allah da sizi sevsin. (Al-i mran, 3/31)
nsanlar iman ve takva bakmndan stnlklerine
gre Allahn velisi olmak bakmndan da birbirlerinden
stndrler. Ayn ekilde kfr ve nifaktaki ileriliklerine
gre de Allahn dmanlklar bakmndan biri dierinden
ileridirler...
www.islah.de 89
Allahn dostlar iki tabakadr: Sabikun (ileri
geenler) ve mukarrebun (yaknlatrlm olanlar) ashab-
yemin ise orta halli olanlardr. Yce Allah onlar kitab-
azizinin birka yerinde sz konusu etmitir. el-Vka
suresinin banda ve sonunda, el-nsan suresinde, el-
Mutaffifn ve Ftr surelerinde... Cennette biri dierinden
ok byk apta stn dereceler halindedir. Allahn
mmin ve takva sahibi dostlar ise bu derecelerde iman ve
takvalarna gre yer alacaklardr.
Yce Allaha yaknlamayan, iyilikleri ileyip,
ktlkleri terketmeyen bir kimse hibir zaman Allahn
dostlarndan olamaz... Bilhassa bu husustaki delili
kendisinden iitilen bir mkaefe yahutta bir tr
tasarruftan ibaret olan kimselerin kendilerinin Allahn
velisi olduklarna inanmalar hi kimse iin caiz olamaz...
Bir kimsenin Allahn velisi olduuna dair sadece bunlar
delil diye srmesi caiz deildir. sterse o kimsenin
Allahn velisi olduunu rtecek herhangi bir hali
bilinmemi olsun. Hele onun Allahn velisi olmakla
eliecek bir hali bulunursa, durum ne olur? Mesela byle
bir kimsenin zahiren ve batnen peygambere tabi olmann
farziyetine iman etmiyorsa, aksine kendisinin batni
hakikat bir tarafa, zahiri eriata uyduuna inanyorsa
yahutta Allahn veli kullar iin peygamberlerin getirdii
yolun dnda zel bir yollarnn olduuna inanyor ise...
Buna gre her kim veli olduunu ortaya koymakla birlikte
farzlar eda etmiyor, haramlardan uzak durmuyorsa, aksine
bazen bunlarla eliecek iler yapyor ise hibir kimsenin
byle birisi hakknda bu Allahn velisidir demek hakk
yoktur...
Allahn veli kullarnn mbah ilerden zahir
olanlarnda insanlardan kendilerini ayrt edebilecek hibir
www.islah.de 90
zellikleri yoktur... Allahn velisinin hata yapmayan,
yanllk yapmayan masum bir kii olmas art da yoktur.
Aksine bu kimsenin eriatn baz bilgilerini bilememesi
mmkn olabildii gibi, dinin baz hususlarnn iinden
kamamas da mmkndr... te bundan dolay Allahn
veli kulunun yanllk yapmas mmkn olabildiine gre,
insanlarn Allahn velisinin syledii btn szlere
inanmas gerekmez ki bir peygamber olarak grlmesin...
Bunun yerine onun btn hallerini Muhammed sallallah
aleyhi vesellemn getirdiklerine arzedilmesi, sunulmas
gerekir. Onlara uygun deni kabul eder, onlara aykr
olan kabul etmez. yet uygun mudur, deil midir
bilemeyecek olursak o takdirde bu durum hakknda da
hkm vermez.
nsanlar bu hususta gruba ayrlmlardr. ki u
nokta ile orta yol. Bunlardan kimisi bir kiinin Allahn
velisi olduuna inanacak olursa, kalbinin kendisine
Rabbindendir diye sezdirdii her bir hususta o kimseye
bsbtn muvafakat eder ve btn yaptklarnn doru
olduunu kabul eder. Kimileri de eriate uygun olmayan
herhangi bir i yaptn ya da bir sz sylediini grecek
olursa, tamamyla Allahn velisi olmann snrnn dna
kartr. sterse bu kimse hata eden bir mtehid olsun.
Ancak ilerin en hayrllar onlarn orta yollu
olanlardr. Bu da byle bir kimseye masum (asla gnah
ilemez, hata etmez) nazaryla da bakmayacak, hata eden
bir mtehid olduu takdirde de gnahkar grmeyecek,
btn sylediklerinde ona uymayacak, itihad ile bir i
yapt takdirde onun kfir ya da fask olduuna hkm
vermeyecek. nk insanlar hakknda vacib olan da
Allahn Rasl ile gnderdii eylere uymaktr.
www.islah.de 91
mmetin selefi ve imamlar Raslullah sallallah
aleyhi vesellem dnda herkesin szlerinin bazsnn
alnacan, bazsnn da terk edilebileceini ittifakla kabul
etmilerdir. te bu peygamberler ile dierleri arasndaki
farklardandr. Peygamberlere yce Allahtan aldklarn
haber verdikleri btn hususlarda iman etmek gerektii
gibi, verdikleri btn emirlerde de onlara itaat etmek
gerekir. Evliyalar ise byle deildir. Onlara verdikleri
btn emirlerde itaat vacib olmad gibi, haber verdikleri
her eye iman etmek de icab etmez. Aksine onlarn
durumlar ve haberleri kitab ve snnete sunulur. Kitaba ve
snnete uygun denin kabul edilmesi gerekir. Kitab ve
snnete uymayan ise red olunur.
Eer bu sz ve halin sahibi Allahn evliyasndan
olmakla birlikte mtehid birisi ise sylediklerinde mazur
olur, itihad dolaysyla da ecri vardr, fakat kitab ve
snnete muhalefet etmi ise hata etmi olur ve bu eer
elinden geldii kadaryla Allahtan saknm ise bu hatas
da balanr...
Allahn velilerinin kitab ve snnete smsk
sarlmalar gerekir. Onlar arasnda kitab ve snnet gz
nnde bulundurulmakszn kalbine doan her eye
uymay gerektirecek ekilde gnahtan korunmu (masum)
bir kimsenin varl ne onlar arasnda sz konusu olabilir,
ne de bakalar arasnda. Bu da yce Allahn gerek
dostlarnn ittifak ile kabul ettikleri bir husustur. Bu
hususta muhalefet eden kimse ise Allahn kendilerine
uymay emretmi olduu Allah dostlarndan olamaz.
Aksine byle bir kimse ya kfir birisidir, yahut ta
cahillikte ar giden birisidir...
www.islah.de 92
ou insanlar bu hususta yanllk yapmakta, bir
ahsn Allahn velisi olduunu ve Allahn velisinin
syledii her eyin kabul edilmesi gerektiini zanneder,
syledii her eyini kabul eder, yapt her eyi kabul
eder. yet kitaba ve snnete aykr hareket ederse, onun
bu halini de uygun grr. Allahn Rasl ile
gnderdiklerine de muhalefet eder. Oysa Allah btn
insanlara Raslnn haber verdii hususlarda tasdik
edilmesini, verdii emirlerde ona itaat edilmesini
emretmitir. Onu gerek dostlar ile dmanlarnn ayrc
izgisi cennet ehliyle cehennemliklerin, bahtiyar
kimselerle bedbahtlarn arasndaki ayrc izgi klmtr.
Kim ona uyarsa, Allahn takva sahibi velilerinden, onun
kurtulua eren askerlerinden ve salih kullarndan olur. Kim
de ona uymazsa Allahn hsrana urayan ve gnahkar
dmanlarndandr.
Allah Raslne muhalefet etmek ile byle bir ahsa
muvafakat etmek her eyden nce kiiyi bidate ve
sapkla sonunda da kfre ve mnafkla kadar
srkler... Bu gibi kimselerin ounun byle birisinin
Allahn velisi olduuna dair inanlarndaki dayanak
noktalarnn ondan baz hallerde birtakm keiflerin sadr
olmasn yahutta olaan st birtakm tasarruflarnn
varln gsterdiklerini grrsnz...
Halbuki btn bu hususlar arasnda bu ileri yapann
Allahn velisi olduuna delalet eden hibir ey bulunmaz.
nk Allahn velileri ittifakla unu kabul etmilerdir ki
bir kimse eer havada dahi usa yahut suyun zerinde
yryecek olsa, Allah Raslne tabi oluuna, onun emir ve
yasaklarna uygun hareket edilmesine baklmadka
bunlara aldanmamak gerekir. Allah dostlarnn kerametleri
bu hususlardan daha byktr.
www.islah.de 93
Bu olaanst hususlar gsteren ahs eer Allahn
velisi ise mesele yok, fakat bunlar gsteren bir kimse bir
Allah dman da olabilir. nk bu gibi olaanst haller
birok kfir, mrik, kitab ehli ve mnafklar tarafndan da
gsterilebilir. Bidat ehli olan kimseler de, eytanlar da
byle eyleri gsterebilirler. Dolays ile bu hususlardan
herhangi birisini ortaya koyan bir kimsenin Allahn velisi
olduu asla zannedilmemelidir. Aksine Allahn velileri
kitab ve snnetin delalet ettii nitelikleriyle, fiilleriyle ve
halleriyle bilinirler. Onlar iman ve Kurn nuru ile imann
gizli hakikatleri ile slam eriatnn ak hakikatleri ile
bilinirler...
mmetin selefi, imamlar ve sair Allahn veli
kullar ittifakla unu kabul etmilerdir: Peygamberler
kesinlikle peygamber olmayan velilerden daha
stndrler. Yce Allah kendilerine nimet ihsan olunmu
bahtiyar kullarn drt mertebe olduklarn belirtmektedir.
Yce Allah yle buyurmaktadr:
Kim Allaha ve Raslne itaat ederse, ite onlar
Allahn kendilerine nimetler verdii peygamberler,
sddyklar, ehidler ve salihlerle birliktedirler. Onlar ne
iyi arkadatrlar. (en-Nisa, 4/69)
Bu gerek velilerin Allahn takva sahibi velilerini
kendileriyle taltif ettii birtakm kerametleri vardr.
Allahn velilerinin en hayrllarnn kerametleri ise ya
dine dair bir delil ortaya koymak iindir, yahut da
mslmanlarn ihtiyac dolays ile olur. Tpk onlarn
peygamberlerinin mucizelerinin bu maksatla ortaya
kmas gibi. Allahn velilerinin kerametleri de esasen
Allahn Raslne tabi olmann bereketi ile ortaya kar.
www.islah.de 94
Dolaysyla bu kerametler gerekte Allah Raslnn
mucizeleri kapsam ierisindedir...
Bilinmesi gereken hususlardan birisi de udur:
Kerametler bazen kiinin ihtiyacna gre ortaya kabilir.
Eer iman zayfl dolaysyla keramete ihtiya duyarsa
yahut da buna ihtiya duyan bulunursa, imann
pekitirecek ve ihtiyacn karlayacak ekilde kerametler
ona ihsan edilir. Bununla birlikte Allaha velayet
mertebesi ondan daha mkemmel derecede olan bir
dierinin ise buna ihtiyac bulunmayabilir, bundan dolay
mertebesinin ykseklii ve ona ihtiyac olmadndan
dolay -yoksa velilik mertebesi eksik olduundan tr
deil- benzeri bir hali de olmayabilir. te bundan dolay
tabin arasnda bu gibi hususlar ashaba nisbetle daha fazla
grlmtr. nsanlar hidayete iletmek ve onlar
ihtiyalar dolays ile olaanst birtakm haller gsteren
insanlarn durumundan farkl idiler. te onlar derece
itibariyle daha byktr. Olaanst haller hususunda
insanlar ksmdr:
Kimileri peygamberlerin dndaki ahslarn bu gibi
halleri gstermelerini yalanlarlar. Bazan icmali olarak
bunlar tasdik etmekle birlikte kendisince Allahn veli
kullarndan olmad iin insanlarn ou hakknda
kendisine anlatlanlar yalanlayabilmektedirler.
Kimisi de bir tr olaanst bir hale sahip olan
herkesi Allahn velisi olduunu zanneder. Halbuki her iki
yaklam tarz da yanltr... Bundan dolay bu gibi
kimselerin mriklerin de, kitab ehlinin de mslmanlara
kar savalarnda kendilerine yardmc olan yardmclar
olduunu ve bunlarn Allahn veli kullarndan olduklarn
sylediklerini grebiliriz. Bunlar bu gibi kimselerle
www.islah.de 95
birlikte olaanst hali bulunan kimselerin olacan kabul
etmezler.
Doru olan ise nc grtr. O da udur:
Onlarla birlikte Allahn dostlarndan deil de kendi
cinslerinden kendilerine yardm edecek kimseler
bulunur...
Yaptmz bu kadar nakil Allahn izniyle yeterlidir.
Baar Allahtandr.
www.islah.de 96
Allah zikretme konusundaki bidatler
nelerdir?
Cevap: slam mmeti, mlhid kelamclarn,
mukallid kyaslarn, eyhlerine masumiyet atfeden cahil
ve sapk tasavvufularn, bir de siyaseti er ahkama
tercih eden politikaclarn Selef yolundan uzaklamas
sebebiyle zayflk, geveklik hali yaamaktadr. Kendi
iinde azap frkalarna blnm, dmanlarnn
yutabilecei kk lokmalar haline gelmitir. Sevban
(R.a.) hadisinde de getii gibi sayca ok olmalarna
ramen selin srkledii erp gibi danktrlar.
Kazanlarnn etrafna en yiyiciler gibi, kfr
devletleri, Mslmanlar zerine mtr. Tek aremiz
uzun yllarn dine dahil ettii bidatlerden dini temizlemek,
uydurma ve merdud olan israili rivayetler ile zayf hadisler
zerine akide ina etmeyi brakmak, vahye yani Kitap ve
Snnete teslim olmaktr. Akideyi, ibadetleri tashih
etmekle beraber yeni nesli tertemiz selef yolu zere
yetitirmek mecburiyetimiz vardr. te zikir meselesi de
aydnlatlmas gereken bir konudur.
phesiz zikrullah emir ve tavsiye eden pek ok
ayet vardr. Yine Allah Teala Kendisini az zikretmenin
mnafklarn sfat olduunu Nisa suresi 142. ayetinde
belirtmektedir.
Baz alimler, ferd olsun, cemaat halinde olsun cehr
zikrin caiz olmadna hkmetmilerdir. Lakin terik
tekbirleri, hacda telbiye gibi baz yerlerde ve adabna
riayet halinde cehri zikrin snnet olduu sahih hadislerden
anlalmaktadr. Zikrullah ibadetine eitli bidatler dahil
olmutur. Mesela, zikrin belirli ve ll hareketlerle
tertip edilmesi, kasideler eliinde yaplmas,
www.islah.de 97
raksedilmesi, alglar alnmas, grtlaktan garip sesler
karlmas, yapmack cezbeler -byk Tabii Said Bin el
Mseyyeb r.a.in dedii gibi- selefte grlmeyen, haram
olan bidatlerdir.
mam el Kad Iyaz r.a. et Tinnisden naklediyor;
mam Malik r.a.n yannda idik. Ashab da oradalard.
Nusaybin halkndan birisi dedi ki;
Bizim o tarafta sufiler denilen bir topluluk var.
ok yiyorlar, sonra kasideler okumaya balyor ve kalkp
raksediyorlar
Bunun zerine imam Malik dedi ki; onlar ocuk
mu? hayr dedi. peki onlar mecnun mu? diye sorunca
adam dedi ki; hayr onlar eyhtirler ve akl sahibidirler.
mam Malik dedi ki;
slam ehlinden hi kimsenin byle yaptn
duymadm!!! adam dedi ki;
Onlar yiyorlar, sonra kalkp ayaklar zerinde
raksediyor, bazlar balarn ve yzlerini tokatlyorlar
bunun zerine imam Malik gld ve kalkp evine girdi.
Malik r.a.n ashab adama dediler ki; Arkadamza
uursuzluk getirdin. Biz otuz ksur senedir onun
meclisindeydik, bu gn dnda gldn grmedik.
73

eyhul slam bni Teymiye (r.a.), der ki; her kim;
La ilahe illallah avam halkn zikridir, havasn zikri
Mfred isimdir. Yani zikir yalnz Allah Allah, Hay, Hay,
Hay demektir diye iddia ederse saptm, fahi bir hataya

73 Kad Iyaz Tertibul Medarik(2/54)
www.islah.de 98
dm olur. bazlarnn; Sen Allah de, sonra onlar
brak batl dedikodularnda oynaya dursunlar.(Enam
91) ayetini alp da iddilarna delil getirmeleri, bunlarn en
ak yanlmalardr. nk bu ayetteki Allah ismi erifi,
ayetin ba tarafndaki; Musann nur ve insanlara
hidayet olarak getirdii kitab kim indirdi? sorusunun
cevabdr. Kastedilen, tek olarak Allah diye zikretmek
demek deildir.
Sonra tek bir isim ister ahs zamiri, isterse gayb
zamiri olsun tam bir kelam ve mana ifade eden bir cmle
deildir. (yani Allah Allah Allah, hu hu hu kelimeleri tam
bir anlam ifade eden cmle deildir.) bu eit tek kelime
ne iman, ne kfr, ne emir ne de yasak ifade etmez. Bu
eit zikri seleften ve ashabdan hibir kimse yapmam ve
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem de meru
klmamtr. Bir tek ismi zikretmek, bizzat kalbe anlaml
bilgi de vermez. Sadece kalbe mutlak bir tasavvur verir ki
onun zerine ne menfi ne msbet hibir fikir bina edilmez.
yleyse bu faydaszdr. eriat ise, bizatihi manalar ifade
eden zikirleri meru saymtr...
Baz eyhlerin (ibl^yi kasdediyor) syledii
nakledilen; La ilahe illallah derken la ilahe deyip te,
illallah diyemeden lrsem diye korktuum iin Allah
Allah diyorum sz sakattr. Zira bu korkun bir hatadr.
nk ameller niyetlere gredir. phesiz sahih hadiste;
can ekien kimseye la ilahe illallah kelam erifini telkin
etmek emredilmi, her kimin son sz la ilahe illallah
olursa cennete girer buyrulmutur. Eer bu mbarek
cmle zikredilmesi mahzurlu cmle olsayd, o sylerken
her an lmesi beklenen bir kimseye telkin edilmez, kt
bir ekilde lmesine meydan verilmezdi. Allah demesi
telkin edilirdi. Hulasa, Allah Allah, Hay, Hay, Hu, Hu
www.islah.de 99
diye zikretmek snnetten ok uzak, bidatn en iinde ve
eytann saptrmasna en yakn olandr
74

eyhul slam bni Teymiyenin szlerine unu da
eklemek gerekir; Enes r.a.n rivayet ettii hadiste;
Yeryznde Allah Allah diyen kaldka kyamet
kopmayacaktr buyrulmutur.
75
Hadisin dier bir metni
yledir; Allah Allah diyen hibir kimsenin zerine
kyamet kopmaz.
Bu hadisler bni Teymiyenin sylediklerine zt
deildir. Zira bu rivayetlerde lafzatullah mansub (son
harfinin harekesi stn) olarak gelmitir. Bu takdirde
nasba amil olan fiil muzmerdir, ismin tekrar, fiil yerini
tutmutur. Buna nahiv ilminde tahzir derler ki, mefuln
bih eitlerindendir. Tahzir, bir eyden sakndrmak
demektir. O halde; Allahe Allahe cmlesindeki muzmer
fiil de; ihzer yani; sakn fiilidir. Bylece cmlenin
manas; Allahtan sakn diyen hibir kimsenin zerine
kyamet kopmaz. Demektir. mam Mslim bu hadisi
rivayet ederken merfu (treli) okumutur. Bu takdirde de
cmle mbteda ve haber olur. bni Cafer bu hadisi La
ilahe illallah tevhidi olarak rivayet etmitir ki, Allah
Allah lafzyla gelen rivayetin tefsiridir.
76

Sufilerin kyam halinde zikre delil getirdikleri;
Namaz kldktan sonra; ayakta iken, otururken,
yanlarnz st yatarken de Allah' ann. Emniyete
kavutuunuzda; namaz dosdoru kln. Namaz; phesiz

74 bni Teymiye Ubudiyet(s.110-112)
75 Mslim(234)
76 Ahmed Davudolu Sahihu Mslim erhi(2/26)
www.islah.de 100
m'minler zerine vakitleri belli bir farz olmutur. (Nisa
103) ayeti, korku namaz hakkndadr.
Nitekim bir nceki ayette; Ve o vakit sen ilerinde
olub da onlara nemaz kldrdnda ilerinden bir ksm
seninle beraber namaza dursun, silhlarn da yanlarna
alsnlar, bunlar secdeye vardklarnda dier ksm
arkanzda beklesinler, sonra o namaz klmam olan dier
ksm gelsin seninle beraber klsnlar ve ihtiyatl
bulunsunlar ve silhlarn yanlarna alsnlar, kfirler arzu
ederler ki silhlarnzdan ve eyanzdan bir gafil
bulunsanz da size birdenbire bir basgn bassalar, eer
yaan yamurdan bir eziyyet varsa veya hasta iseniz
silhlar brakmanzda beis yoktur, bununla beraber
ihtiyat elden brakmayn nk Allah kfirler iin mhiyn
bir azab hazrlamtr buyrulur
Cveybir Bin Dahhak der ki; bni Mesud r.a. bir
topluluun ayakta zikir yaptn rendi ve onlara kar
kt. Onlar dediler ki; Allah Teala; Onlar ayakta,
oturarak ve yanlar zere yatarak Allah zikrederler
buyurmuyor mu? bunun zerine bni Mesud r.a.; Bu
ayet, ayakta namaz klmaya g yetiremeyen kimse
hakkndadr dedi.
77
unu da delil getirirler; eddad Bin Evs radyallahu
anhden; Biz Peygamber aleyhisselamn yannda iken
buyurdu ki;
Ellerinizi kaldrn ve La ilahe illallah deyin Biz de
yle yaptk. Sonra buyurdu ki; Allahm phesiz Beni bu
kelime ile gnderdin, bununla emrolundum, bununla Bana

77 bni Ebi eybe(2/231) Kurtubi(4/310)
www.islah.de 101
cenneti vaad ettin. phesiz Sen vaadinden dnmezsin
Sonra buyurdu ki; Mjdeleniniz phesiz Allah sizi
affetti.
78
Bu rivayet zayf olup delil olamaz. Ayrca anlalan
o dur ki, burada Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem dua
iin ellerini kaldrmalarn emretmi ve duada
bulunmutur.
Amr b. Yahyadan; babam, babasndan (naklen)
yle rivayet ederken duydum:
(Babam) dedi ki sabah namazndan nce Abdullah
b. Mes'd'un kapsnn nnde otururduk. ktnda,
onunla beraber mescide giderdik. Neyse (bir gn) Eb
Musa el-E'ar yanmza geldi ve;

78 Zayftr. Ahmed(4/124) Hakim(1/679) Taberani Msnedi amiyyin(2/157-8)
Tergib(2/268) Taberani Mucemi Kebir(7/289) Bezzar(7/157,8/407) Mecmauz
Zevaid(1/19,10/81) Kandehlevi Fezailiz Zikr(s.97/6) Hayatus Sahabe(4/38) bni Receb
Hanbeli Camiul Ulum vel Hikem(s398) Seyyid Ahmed Rfai El Brhanul
Meyyed(s.58) Leknevi Sibaha(s.57) snadnda bulunan smail Bin Iyan rivayeti,
bazlarna gre sadece amllardan rivayet ettiinde makbuldr. Hicazllardan ve
rakllardan rivayetlerinde yanllar oktur. Bununla birlikte imam Buhari yine de
onunla delil getirilemeyeceini syler. bni Hibban onun hccet olmadn, ok hata
yaptn, Ali Bin Medini ile Nesai de; zayf olduunu, Ahmed; hadislerinin muzdarip
olduunu syler.(bkz. Zehebi Men Tekelleme Fiyh(38) Mizanul tidal(1/401) el
Muni(697) Cerh ve Tadil(2/191) bnl Cevzi Duafa(1/118) bni Iya, bu hadisi Raid
Bin Davuddan rivayet etmitir ki o da amldr. Ancak Raid bin Davud hakknda
Buhari; pheli, Darekutni; zayftr, onunla delil getirilemez der. (Zehebi
Mizan(3/55) Kaif(1/388) Tehzibul Kemal(9/7) Tehzibut Tehzib(3/195) el Muni(2066)
Raid Bin Davudu gvenilir sayan hadis imamlar da vardr.(bni Hibban Skat(6/302)
Ancak byle bir durumda cerh mukaddemdir. Hadis zayftr.
www.islah.de 102
"Eb Abdirrahman (yani Abdullah b. Mesd)
imdiye kadar yannza kt m?" dedi. "Hayr" dedik. O
da bizimle beraber oturdu. Nihayet (Abdullah) kt.
knca toptan ona ayaa kalktk. Sonra Eb Musa ona
yle dedi:
"Ey Eb Abdirrahman! Biraz nce mescidde
yadrgadn bir durum grdm. Ama yine de, Allah'a
kr, hayrdan baka bir ey grm deilim. (Abdullah)
"Nedir o?" diye sordu. O da; "Yaarsan birazdan
greceksin" dedi (ve) yle devam etti:
"Mescidde halkalar halinde, oturmu, namaz
bekleyen bir topluluk grdm. Her halkada (dareci) bir
adam, (halkadakilerin) ellerinde de akl talar var.
(idareci): "Yz defa Allahu ekber deyin" diyor, onlar da
yz defa Allahu Ekber diyorlar. Sonra, yz defa La lahe
llallah, deyin diyor, onlar da yz defa La ilahe llallah
diyorlar. Yz defa Sbhanallah deyin diyor, onlar da yz
defa Sbhanallah diyorlar."
(Abdullah b. Mes'd); "Peki onlara ne dedin?" dedi.
"Senin grn bekleyerek -veya "senin emrini
bekleyerek" -onlara bir ey sylemedim." dedi.
Dedi ki; "onlara ktlklerini hesab etmelerini
emredip (bununla) iyiliklerinden hibir eyin de zayi
edilmeyeceine dair onlara gvence verseydin ya!" dedi.
Sonra gitti, biz de onunla beraber gittik. Nihayet o, bu
halkalardan birine geldi, balarnda durdu ve yle dedi:
"Bu, yaptnz grdm nedir?"
Dediler ki; "Ey Eb Abdirrahman! Bunlar akl
talar. Onlarla Ellahu Ekber, La ilahe llallah ve
www.islah.de 103
Sbhanallah deyileri sayyoruz." (Bunun zerine
Abdullah b. Mes'd) dedi ki;
"Artk ktlklerinizi sayp (hesab edin)! Ben,
iyiliklerinizden hi bir eyin zayi edilmeyeceine kefilim.
Yazklar olsun size! Ey mmet-i Muhammed, ne abuk
helak oldunuz! Peygamberinizin -salallahu aleyhi ve
sellem- u sahabesi iinizde hl bolca bulunmakta. te
onun elbiseleri, henz eskimemi; kaplar, (henz)
krlmam. Canm elinde olan Allah'a yemin olsun ki,
sizler kesinlikle ya Muhammed'in dininden daha doru
yolda olan bir din zerindesiniz (-ki bu imknszdr-) veya
bir sapklk kaps amaktasnz."
Onlar; "Vallahi, ey Eb Abdirrahman, biz, baka bir
ey deil, sadece hayr (elde etmeyi) stedik" dediler.
O da yle karlk verdi; "Hayr (elde etmek)
isteyen niceleri vardr ki onu hi elde edemeyeceklerdir.
Reslullah -salallahu aleyhi ve sellem- bize haber vermiti
ki; Kur'an' okuyacak olan bir topluluun bu okuyular
sadece dilde kalacak, onlarn kprck kemiklerini ileriye
gemeyecek. Vallahi, bilmiyorum, belki onlarn ou
sizdendir." Sonra Abdullah onlardan yz evirdi .
(Amr b. Yahya'nn dedesi) Amr b. Selime, bundan
sonra yle dedi: Bu halkalardaki (insanlarn) tamamn,
en-Nehrevn olaynda, hariclerin yannda bize kar
vuruurken grdk."
79

79 Darimi(206) Taberani bunu hasen bir isnad ile rivayet etmitir. Bkz.:
Taberni(9/125) Mecmau'z-Zev'id, (1/181). Hadisin merf ksm iin bkz.
Mslim(1/663); bn Mce(1/59); Ahmed b. Hanbel(1/380, 404)
www.islah.de 104
Amir Bin Abdullah Bin Zbeyr dedi ki; Babama
geldim ve dedim ki; Allah zikreden hayrl bir kavim
grdm. lerinde Allah korkusundan lk atp baylanlar
vard. Onlarla beraber oturdum. Bunun zerine babam
dedi ki;
Onlarla oturma! Ne Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem, ne Ebu Bekir, ne mer ne de dier sahabelerde
byle bir ey yoktu. Senin o grdklerin, bunlardan daha
m ok huu sahibidir?
80

Katade r.a.; Rablerinden korkarak derileri rperir.
Sonra Allahn zikriyle kalpleri yatr ayetini okudu ve
dedi ki; Bu Allahn dostlarnn sfatdr. Allah onlar,
uurlarnn kaybolmasyla, lk atp baylmalaryla
deil, derilerinin rpermesi, gzlerinin yaarmas ve
zikrullah ile kalplerinin sknete ermesiyle vasflyor. Zira
lk atp baylmak, uurlarn gitmesi, ancak bidat ehlinde
bulunur ve eytandandr.
81
Enes Bin Malik r.a.e, Kuran okuyup, lk atarak
baylan bir kavim sorulunca dedi ki; bunu hariciler
yapar!
82
Kays Bin Ubade r.a. diyor ki; Rasulullah sallallahu
aleyhi ve sellemin ashab zikir annda sesi ykseltmeyi
irkin grrlerdi.
83

80 Ebu Nuaym Hilye(3/167-168)
81 Abdurrazzak Tefsir(2/172)
82 Ebu Ubeyd Fadailul Kuran(s.112)
83 bni Ebi eybe(7/189) Kurtubi(1/10)
www.islah.de 105
Aliyul Kari el Hrzus Semin erhu Hsnul Hasin
adl eserinde Kulum beni bir toplulukla zikrederse
hadisini izah ederken der ki; Burada muhtemelen gizli
zikir kastedilmektedir. Nitekim gafiller arasnda Allah
zikreden kii, savata firar edenler arasnda firar etmeyip
sabreden kimse gibidir
84
hadisi buna iaret eder. Topluluk
ile zikir ifadesinden, haddi aarak sesi ykseltmenin
cevazn karmaya yol yoktur.
85
mam Buhari Kitabus Siyerde Tekbirde sesin
ykseltilmesinde kerih olan diye bir bab am, Ebu
Musa r.a.den u rivayeti nakletmitir;
Rasulullah sallallahu aleyhi ve selem ile beraberdik.
Bir vadiden inerken tekbir getiriyor, karken de tehlil
ediyorduk. sesimizi biraz ykselttik. Bunun zerine
buyurdu ki; ey insanlar, kendinize acyn. Zira siz ne
sar birisine, ne de burada olmayan birisine
sesleniyorsunuz. phesiz O sizinle birliktedir, ok iyi
iitir, ok yakndr. Onun ismi mbarek, an da
ycedir.
86

Bu hadisin erhinde Kastalani der ki;
87
Taberi dedi
ki; Zikir ve duada sesi ykseltmenin mekruhluunu
sahabe ve tabiinden selefin ou sylemilerdir. Bu hadis

84 Mecmauz Zevaid(10/80) Taberani ve Bezzar bni Mesud r.a.den rivayet etmi olup,
ricali gvenilirdir.
85 Leknevi Sibahatul Fikr(s.37)
86 Buhari(Cihad ve siyer,131, megazi,38, deavat 50,67, kader 7, tevhid,9) Mslim(zikir
44-2704) Tirmizi(5/457) Ebu Davud(2/182) Nesai Amell Yevme vel Leyle(s.364)
Tuhfetul Eraf(6/426)
87 Kastalani radus Sari(5/135)
www.islah.de 106
de, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin zikirde sesin
ykseltilmesini irkin grdn gsteriyor.
Ancak Leknevi der ki; bu hadis, mutlak olarak cehri
zikrin yasakln veya mekruhluunu gstermez. Bilakis
gizli zikrin mstehaplna delil olmaktadr. Zira
kendinize acyn ibaresi, yasaklk veya vaciplik ifade
etmeyip, hafifletme, merhamet ifade etmektedir. ayet
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem onlar men
etmeseydi, tepe karken yksek sesle zikretmenin takriri
snnet olacan zannedeceklerdi. mmetine kolaylk
olmas iin bunu yasaklad.
88
Zikir meclislerinden kastedilen ey hakknda Ebu
Hureyre r.a.den gelen sahih rivayet u ekildedir;
Allahn evlerinden bir evde toplanp Allahn
Kitabn okuyan ve aralarnda ders yapan bir topluluu,
melekler rahmet ve sekinet ile kuatrlar, Allah onlar
kendi katndakilerle anar.
89

bni Abbas r.a.dan mevkuf olarak gelen rivayet ise
u ekildedir; Ona En stn amel hangisidir? diye
sorulunca dedi ki;
Allah zikretmek en byktr. Bir evde toplanp
Allahn kitabn okuyan ve aralarnda ders yapan hibir
topluluk yoktur ki, melekler onlar kanatlaryla

88 Leknevi Sibaha(s.38)
89 Mslim(4/2074) Beyhaki uab(2/262)
www.islah.de 107
glgelemesin. Onlar bundan baka bir sze dalmadklar
srece Allahn misafirleridir.
90
Hakim, Muaviyeden yle dediini tahric etti; Bir
gn Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemle beraberdim,
mescide girdi, mescidde oturan bir topluluk grd,
Peygamber (s.a.v.) buyurdu ki: Sizi oturtan nedir?
dediler ki:
Farz namaz kldk. Sonra oturduk Allahn Kitab
ve Peygamberin snnetini mzakere ediyoruz. Rasullah
(s.a.v.) buyurdu ki: Allah bir eyi zikrederse onu zikri
byk olur.
91
Tasavvufularn Zikri
Doum yldnmleri (mevlidler) dedikleri
bayramlarda, mescidler dedikleri yatr trbelerinde
tasavvufular zikir diye adlandrdklar dans partileri
dzenlerler. eyh efendi rezaletin ak olduu ve faziletin
tiksindii kadn ve erkek dervilerden iki saf arasnda
oturur, haram beslenmekten ya damlyacak kadar
semizlemi iki eliyle iaret ederek dans balatr. Kendisi
de harflerini ve telaffuzunu tahrif ederek Allah'n adn
haramla beslenen dudaklarndan ve burnundan tekrar
etmeye balar. Alnnn iki taraf hayay gammazlar ve
takvay jurnal eder. Gazelcileri de Leyla ve Suad faslndan
cokun sesiyle coturur. Davulcular yahut tef ve neycileri
de eytann elleriyle davulu yahut defi, nefesiyle de neyi

90 bni Ebi eybe(6/156,7/135) Beyhaki uab(2/357) bni Receb Cami(s.344) isnad
zayftr. Ancak bir nceki rivayet bunun ahididir.
91 Sahihtir, Mslim(zikr 27) Ahmed, Tirmizi(3379) ve Nesai(adabul kudat 17) tahric
etti. (Terib ve Terhib: 2/403)
www.islah.de 108
alarak cinleri etrafa toplar. Bu cuhur iinde eyh
efendi kendinden geer ve derviler de ritme uyarak gbek
atmaya balarlar. Danszler gibi saa sola krtarak
namelere katlrlar.
Tpk meyhanecilerin elinde iki kadehlerini ve altn
tasmalar gren danszlerin btn vcut hatlaryla coarak
kendinden getii ve mest olduu gibi, kendilerinden
geer ve mest olurlar. ok gemeden bastrlm olan
ehvetler alevlenir ve dem bu demdir, diyerek alevlenen
ehvetini tatmin yollarna koyulur.
Edepten uzak sallanmalar ve eytanca iniltiler ve
gnah ulumalarndan kslm seslerle istiase (yardm
dileme) naralar ykselir. Her biri kendi sevgilisinin
arksn syler. Bu ekilde bu edepsizce sapkl bir veya
iki saat srdrrler. Her biri, eytan kuduran ve ehveti
alevlenen diilere vcudu kuvvetli bir hayvan olduunu
ispatlamaya alr. Sonra da dansla geen bu saatlerin
ilahi tecelli saatleri olduunu syler. Bir de bakarsnz ki
yetiminin azn satan anne, einin bartsn satan
erkek ve bor altnda beli krlan zavall borlu eyhin
batraca bir i veya verecei bir afyon yahut dervilerin
bir esrar iin kuyrua girmiler! Hepsi de zikir (dans)
salonlarnda dans ediyorlar!
Ne dersiniz, ar m gittim yoksa eksik mi anlattm?
Herhalde ar gittiimi sanyorsunuz, deil mi? Dans
salonlarnda tepinirken tasavvufular gren herkes,
diyebilirim ki, facirlerin ehvetleri gibi alevlenen
mecusilerin atelerini grm gibi olur. Syler misiniz,
uurlarn yitirmi ve eytan arpm gibi haramlarla coan
ve coturan namelerle tempo tutan, kilometrelerce
uzaktan harama aran gzlerle mest olan genleri acaba
www.islah.de 109
toplumun insanlar grmyor mu? Ellerindeki teflerle
tempo tutturan genlerin yannda neesinden drt ke
olan eyhleri insanlar duymuyor mu? Kurduklar
tuzaklarla ortalkta dolaan genleri ve nereye gideceini
bilmiyen zavalllar avlayp kendisine sunduklar iin
keyfine diyecek bulunmyan bu smrcleri insanlar
bilmiyor mu? Btn bunlar oluyor ve siz de, biz de
hepimiz gryoruz, duyuyoruz. Buna ramen dn
bakalarnnm gibi kimsenin buna aldrd veya kar
ktn mahade etmiyoruz. Sanki heriflerin rezillikleri
kutsal bir faziletmi gibi herkes halinden memnun!
Syler misiniz, Raslullah Rabbini byle mi zikretti?
ondan sonra ashab Allah' byle mi zikretti? (Allah Allah,
Hay Hay diye) Mfred ismiyle zikrettiklerini, ah vahlarla,
inilti ve tempolarla, dans ve namelerle Allah'
zikrettikleri kim iddia edebilir? Birisi alk tutarak ve
dierleri ona uyarak koro halinde zikrettiklerini kim
syliyebilir? Sahabelerin Leyla gazelleri okuyan bir
gazelhan eliinde, lk ve naralaryla vahi hayvanlar
yuvalarnda rkten seslerle, bir lokma et yahut batacak
bir i iin Allah' zikrettiklerini kim ileri srebilir?
Neylerle, keman ve rebaplarla, tef ve nakkaralarla
zikrettiklerini nasl syleyebilirsiniz?
Hepsi Raslullah'n rettii gibi Allah' zikrettiler.
Huu ve teslimiyet iinde, sessiz ve mziksiz, havf ve reca
arasnda, mnferiden ve Raslullah'n rettii dualarla
Allah' andlar, O'na yalvardlar, nimetini istediler ve
azabndan kendisine sndlar. Ama tasavvufularn zikri
gibi zikredenler, ancak cahiliyye mriklerinin zikri ile
zikretmi olur. Yahudi ve hristiyan kafirlerinin zikri ile
zikretmi olur."
www.islah.de 110
Onlarn (mriklerin) Beytullah'n yannda
namazlar (dualar) da el rpmak ve slk almaktan
baka birey deildir."(Enfal 35)
Tasavvufularn Zikri Bir Yahudi Bidatdr
Yz krk dokuzuncu mezmurda unlar okuyoruz:
"Siyon oullar hkmdarlklarna sevinsinler, tef ve ud ile
dansederek adn tesbih etsinler, terennm etsinler. Tehlil
getirin, kutsallnda (Kuds'de) Allah' tesbih edin. Rebab
ve ud ile tesbih edin. Tef ve dans ile tesbih edin. Sazlar ve
zurnalarla tesbih edin. Trl naralarla tesbih edin."
Tasavvufular da ayn bu ekilde zikir yaparlar.
Yahudi cahiliyye bidat ile tasavvufularn zikri arasnda
sk ilikiyi ve benzerlii grmek iin bir zikir meclisini
mahade etmek yeterlidir. Bu apak bir gerek iken,
Abdulaziz ed-Debba'n u szlerini gryoruz:
"Zikredenler saa sola sallanrlar, nk kutuplar
meleklerin byle yaptn grmlerdir.(!)"
Tasavvufularda Zikrin ekli Ve Szleri
Zikreden kiinin tepeden trnaa kadar sallanmas,
nce saa l ile balayp sola ilah ile dnmesi ve
dorulmas gerekir. Sola doru ne eilerek illallah
demesi ile bu ii tamamlar. Allah, h gibi tek isimle
zikrediyorsa enesini gsne vurmas, koro halinde ve
yksek sesle yapmas gerekir. Kelimeyi gbeinden
balyarak kalbinin derinliklerinden karmas icabeder.
te bu esiz pehlivanlk tasavvufularn zikir eklidir!
Allah iin syleyiniz, Raslullah rabbini zikrederken
byle tepeden trnaa kadar sallanp dans m ediyordu?
www.islah.de 111
Sakaln gsne vurup saa sola m sallanyordu?
phesiz hayr! Hibir zaman byle yapmamtr. nk o
Allah'n peygamberidir ve Allah'n huzurunda nasl edeple
ibadet edileceini bilir ve insanlara bildirir. Kr testerenin
aa keserken kard sesler gibi de sesler karmam ve
naralar atmamtr. Nasl zikredeceini Allah ona yle
tarif etmitir:
"Namaznda yksek sesle okuma. Onda sesini fazla
da ksma. kisinin arasnda bir yol tut." "Rabbinize
yalvara yakara ve gizlice dua edin. Bilmelisiniz ki haddi
aanlar O sevmez." "Rabbini iinden, yalvararak ve
O'ndan korkarak yksek olmyan bir sesle sabah ve akam
zikret (an). Gafillerden olma!"
Namazda sesin fazla ykseltilmemesi ve tamamen
kslmamas, belki ikisi arasnda bir yol tutulmas esas
iken, tasavvufular guya bir nevi ibadet veya dua olarak
yaptklar zikirlerinde nakarat tutturmak, avazlar kt
kadar barmak, testere sesleri gibi hanerelerden sesler
karmak, tepeden trnaa kadar ter iinde kalacak ekilde
tepinmektedirler. Ne yapalm, tasavvufular Allah'n
hidayetini bu ekilde deitirmekte ve baka yollara
uymaktan ekinmezler!
Zikirde kullanlan szlere gelince; mridin eyhine
kar edeplerinden biri de eyhinin kendisine telkin ettii
kelimeler kullanmas ve baka szleri kullanmamasdr.
Bu sebepten zikir szleri tarikatlarn okluu ve eyhlerin
farkllna paralel olarak oalm ve deiik olmutur.
Kimileri Allah'n tek ismi ile, kimileri h h diyerek,
kimileri de h h sesleriyle zikretmektedir. Tasavvufu her
taut kullarna baka tarikatlarn zikri ile zikretmeyi ve
www.islah.de 112
izin verdii eylerin dnda kelimeleri kullanmalarn
yasaklamaktadr. nk yce Allah'n isimlerini u veya
bu ekilde syledikleri zaman fayda, u veya bu ekilde
syledikleri zaman da zarar vereceine inanrlar. Onun
iin zikreden kiiye fayda veya zarar verecek eyleri bilen
eyh, kaptan saylr. Bu bakmdan dervi lailahe illallah
sz ile ancak eyhi kendisine izin verdii taktirde
zikredebilir. Rabbine de y latif diye seslenmemelidir.
Aksi halde ona bir uyuukluk gelir veya arplr.
Tasavvuf kahinlerinden bn Ataullah el-skenderi'nin
u iftirasna baknz: "Allah'n "Afv (balayan) ismi
avamn zikrine yarar. nk onlar slah eder. Allah'a
suluk edenlerin ise bu isimle onu zikretmesi yakmaz.
Bis (dirilten) ismi ile de gafiller zikreder. Fenay
talep edenler onu bu isimle zikretmez. Gafir (gnahlar
balayan) ismi ile de avam rencilere telkin yaplr
(onlara bu isim retilir). Zira gnahn cezasndan korkan
onlardr. Ama Allah'n huzuruna kmaa layk olanlarn
gnahlar balayan zikretmeleri onlarda vaheti
(uzakl ve yabancl) meydana getirir. Allah'n "Metin"
ismi ise halvet sahiplerine zarar verir, dinle alay edenlere
yarar salar."
bn Ataullah bu iftiray serdetmeye devam etmekte
ve Allah'n isimlerinin ouna bu ekilde iftira etmektedir.
Halbuki yce Allah yle buyurmaktadr:
"De ki, ister Allah deyin, ister Rahman deyin.
Hangisini deseniz olur. nk en gzel isimler O'na
mahsustur."
www.islah.de 113
"En gzel isimler (Esmaulhsna) Allah'ndr. O
halde O'na o gzel isimlerle dua edin. O'nun isimleri
hakknda eri yola gidenleri brakn. Onlar yapmakta
olduklarnn cezasna arptrlacaklardr."
u samala baknz. Allah'n Gafir ismi sadece
avama yarar. Sanki bu tautlar gnahlardan masum veya
ilahtrlar! Halbuki Raslullah gnde yz defa Rabbine
istifar ederdi. imdi syler misiniz, Kur'n'n hidayeti ve
gerekliiyle tasavvufularn sapkl ve dalaleti arasnda
bir iliki buluyor musunuz?!
Rasulullah Nasl Zikretmitir?
Raslullah'n Cenb- Hakk' nasl zikrettiini pak
snnetinden reniyoruz. Onun zikir ekli ile
tasavvufularn bidat ve sama zikir ekillerini
karlatrmak mmkndr. Raslullah buyuruyor: "u iki
kelime, dile kolay, terazide ar ve Allah'a sevimlidir:
Sbhanallah ve bihamdih, sbhanallahi'l-azim."
Selam verdikten sonra her namazn arkasnda
Raslullah yle derdi: "L ilahe illallah vahdehu l erke
leh, lehu'l-mlk ve lehu'l-hamd ve huve ala klli eyin
kadr, ve l havle ve l kuvvete illa billah, l ilahe illallah
ve l na'budu ill iyyah, lehu'n-Nimetu ve lehu'l-fadlu ve
lehu's-Senu'l-Hasen, la ilahe illallah, muhlisine lehuddn
velev kerihe'l-kfirun."
Yine yle buyurmutur: "stifarn en by yle
sylemektir: Allah'm, sen benim rabbimsin, senden baka
ilah yoktur, beni yarattn, ben de senin kulunum, gcm
yettii kadar sana verdiim sze ve ahdime balym,
yaptm ktlklerden sana snrm, bana verdiin
www.islah.de 114
nimetini ve ilediim gnahlar sana itiraf ediyorum, beni
bala. nk gnahlar senden baka balayan yoktur."
Buhari ve Mslim'de bni Abbas Raslullah'n gece
namaz kalkt zaman yle buyurduunu rivayet
etmektedir: "Allah'm, ham senindir. Yerin, gklerin ve
iindekilerin nuru sensin. Hamd senindir. Yeri, gkleri ve
iindekileri tutan sensin. Hamd senindir. Yerin, gklerin
ve iindekilerin rabbi sensin. Hamd senindir. Hak sensin,
vadin haktr, szn haktr, sana kavumak haktr, cennet
hak ve cehennem haktr, peygamberler haktr, Muhammed
haktr, kyamet saati haktr. Allah'm sana teslim oldum,
sana iman ettim, sana tevekkl ettim, sana dndm, senin
iin dmanlk yaptm, seni hakem yaptm, ilediim,
ilemediim ve gizlediim gnahlarm bala. Sen
ilahmsn, senden baka ilah yoktur. G ve kudret ancak
senindir."
Raslullah'n efradnn cami ayarn mani zikri
grlyor deil mi? Peygamberin tertemiz ve halis
yakarmas ve kulluundan baka ne vardr? Gn
kaplarnn ald dua ve yalvarmalardan baka ne
gryorsunuz? inde ne mfred isimle (ya Allah, h, h,
hay... gibi isimlerle) ne bir zikir var, ne sakal gse
vurmak var, ne de tepeden trnaa kadar sallanp
dansetmek var! Ne ba saa sola sallamak var, ne inlemek
var, ne de gbekten bk sesi gibi sesler karmak var! Ne
bir gazelhan, ne tef, ne ney, ne kaval var! Ne de ortada
duran ve alklaryla tempo tutarak etrafnda dervilerin
dans ettii bir put var!
Sadece ve sadece Allah sevgisi, korkusu ve
takvasyla dolan ve rabbine yalvaran mmin bir kalb
vardr. Yce yaratanna yneliyor, btn mlkn sahibi ve
www.islah.de 115
hakimine yakaryor, gerek bir iman, halis bir tevhid
iinde ona yalvaryor.
mam atbi der ki; Kendilerinin tasavvufularn
yolundan gittiklerini iddia edip fakirler diye hret
bulan bir topluluk hakknda soru soruldu. Bunlar baz
geceler toplanyorlar, tek bir azdan koro halinde cehri
zikir yapyorlar, sonra gecenin sonuna kadar musiki ve
raksa dalyorlar. Fakih diye bilinen baz kiiler de onlarla
beraber bulunuyorlar ve bu yolu gsteren eyhlerin
pelerinden gidiyorlar. Bu caiz midir?
Cevap olarak denildi ki; bunlarn hepsi sonradan
uydurulmu bidatlerdir ve Peygamber sallallahu aleyhi ve
sellemin ashabnn ve gzellikle onlar takip edenlerin
yoluna muhaliftir. Allah Azze ve Celle yarattklarndan
diledii kimseleri Peygamber sallallahu aleyhi ve
sellemin ve ashabnn yolundan yararlandrmaktadr.
Sonra bu cevap eitli beldelere ulat ve bu bidatleri
ileyenlerin zerine kyamet koptu. Tarikatlarnn silinip
yok olacandan ve menfaatlerinin kesileceinden
korktular. Bunun zerine hemen kendilerini savunmaya
getiler, faziletleri sabit, Allaha ve Rasulne ballklar
bilinen, snnet ile amel etmeyi prensip edinmi tasavvuf
eyhlerine intisap ettiklerini syleyerek kendilerini
savundular. Halbuki onlar tasavvuf eyhlerinin tuttuklar
yola ters dtkleri iin delil olarak onlara bal
olduklarn sylemeleri geerli deildir. Zira onlar,
tuttuklar yolu temel esas zerine bina ettiler; ahlak ve
davranlarnda Peygamber sallallahu aleyhi ve selleme
uymak, helal lokma yemek ve btn amellerde ihlasl
olmak. Bunlar ise bu esas hakknda eyhlerine
www.islah.de 116
muhalefet ettiler. Bu yzden onlarn cemaatine dahil
omalar mmkn deildir.
Selefi salihin kendi aralarnda Kuran okuyup ilim
mzakeresi yaparlard. te bu, zikir meclislerinden bir
meclistir. Ebu Hureyre r.a. u hadisi rivayet etmitir;
Allahn evlerinden bir evde Allahn Kitabn
tilavet ve aralarnda onu mzakere eden hibir topluluk
yoktur ki, zerlerine sekinet inmi, lahi rahmet
kendilerini brm, melekler her yanlarn sarm ve
Allah Azze ve Celle kendilerini Mele-i Alada yanndaki
meleklerle anm olmasn
92
Zikir maksadyla toplanmak da byledirfakat onlar
koro halinde zikir yapmak iin toplanmamlarsa byledir.
Bir topluluk Allahn nimetlerini anmak veya ilim sahibi
kiilerse aralarnda ilim mzakere etmek veya ilerinde bir
alim varsa onun etrafnda ilim renmek iin oturduklar
veya birbirleriyle Allaha nasl itaat edilecei, isyandan
nasl saknlacan mzakere etmek zere toplandklar
zaman, peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin ashab
arasnda yapt, sahabe ve tabiinin de aynsn uygulad
meclisler gibi olacandan bu meclislerin hepsi zikir
meclisi olacaktr
te gerek manada zikir meclisleri bunlardr.
Kendilerinin tasavvuf yolunu izlediini iddia eden o
fakirlerden bidat ehli olanlar, Allah Azze ve Celle byle
meclislerden mahrum brakmtr saptmlar ve
kendileri gibi cahillerin peinden gitmilerdir. Kuran
ayetlerini ve Hadisleri okumaya balamlar, fakat onlar

92 Mslim(1455) bni Mace(225)
www.islah.de 117
da ilim sahiplerinin sylediklerine gre deil, kendi
kafalarna gre yorumlamlardr. Srat mstakimin dna
kmlardr. Neticede yine toplanyorlar ve ilerinden
birisi Kurandan bir eyler okuyor, fakat bu okuyucu gzel
sesli, ho nameli ve makam bilen birisi oluyor,
okuyuunda ktlenen arklara benziyor. Sonra da gelin
Allah zikredelim diyorlar, seslerini ykseltiyorlar, srayla
bu zikre devam ediyorlar, bir tarafta bir grup, dier tarafta
bir grup, arkya benzer ekilde koro halinde zikir yapyor.
Bunun da mendup olan zikir meclislerinden olduunu
iddia ediyorlar. Yalan sylyorlar! Eer bunlarn
yaptklar doru olsayd, bunu byle anlamaya ve byle
amel etmeye selefi Salih daha layk idi. Aksine, onlarn
yapt ekilde zikir yapmak, Kurann ve snnetin
neresinde grlm?..
93
mam Acurri r.a. der ki; phesiz Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem, ashabn, bidatten sakndrm,
bidatin sapklk olduunu, Kurana Rasulullah Sallallahu
aleyhi ve sellemin rait halifelerinin snnetlerine ve
sahabelerin kavline uygun olmayan her amelin veya
konuulan kelamn bidat olduunu, onun sapklk
olduunu, onu syleyen veya yapan kiiye reddedilmi
olduunu onlara bildirmitir. Onlardan biri de; brad Bin
Sariyenin; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem bize
gzleri yaartan, kalpleri titreten belagatl bir vaaz etti
demesidir.
Bu sz iyi ayrt edin! Onun vaaznda, bayldk,
bardk, balarmza vurduk, gslerimizi yumrukladk,
kendimizi attk, (cahillerin ounun yapt gibi ) raks
ettik demiyor! (O cahiller) vaaz esnasnda barr, baylr

93 atbi el tisam(1/294-298)
www.islah.de 118
dzenbazlk yapmaya alrlar. Btn bunlar eytann
onlarla oynamasdr. Bunlarn hepsi bidat ve delalettir.
Byle hareket edenlere denilir ki; Bil ki phesiz
Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem insanlarn en
dorusudur, mmetine en gzel nasihat edenidir. Kalbi en
rikkatli olandr. Ashab da kalbi en rikkatli olanlardr.
Onlardan sonra gelen insanlarn en hayrllardr. Akl
sahibi iin bunda phe yoktur. Onlar vaaz esnasnda
lk atmazlar, barmazlar, raks etmezler, hoplayp
zplamazlar idi. Bu doru bir ey olsayd buna insanlarn
en hak sahibi, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin
zamannda olanlar olurdu. Ancak bu, bidattir, batldr,
mnkerdir. Bylece bil! Onun snnetine ve ondan sonra ki
hidayete ermi rait halifelerin ve dier sahabelerin
(Rdvanullahi aleyhim ecmain) snnetlerine temessk edip
sarlmalsnz.
94
badette ar giden Hariciler:
Sufilerin zikirde, zhdde, ibadette ar gidite
haricilerle benzer yanlar vardr. Halka ve koro halinde
zikirleri, sahte cezbe gsterileri gibi konularda benzer
yanlar yukarda zikredildi. ok ilgintir ki sufiler
eyhlerine muhalefet edeni tekfir etmede haricilerden de
sratli, Celalettin ruminin humanist bakyla kafirler
hakknda da Mrcieden daha mfrittirler.
Haricilerin de ibadete, zhde, Kuran okumaya
dkn olaca, lakin itikadlar bozuk olduu iin okun
yaydan kt gibi dinden kacaklar sahih hadislerde
bildirilmitir. Hem onlar hakknda biraz bilgi edinmek

94 Acurri Kitabul Erbain(s.37 bizim tercememiz.)
www.islah.de 119
hem de haklarnda haber verilenlerin aynen ktn
grmek iin u rivayetten takip edelim;
Zeyd bnu Vehb el-Cheni -ki bu zat, Hz. Ali
radyallahu anh Haricilerle savamak zere yrd
zaman beraberindeki orduda bulunuyordu- anlatyor: "Hz.
Ali dedi ki: "Ey insanlar ben Reslullah aleyhissaltu
vesselm'n yle sylediini iittim:
"mmetimden bir grup kar. Kur'n' yle okurlar
ki, sizin okuyuunuz onlarnkinin yannda bir hi kalr.
Namaznz da namazlarna gre bir hi kalr. Orucunuz da
orular yannda bir hi kalr. Kur'n' okurlar, onu
lehlerine zannederler. Halbuki o aleyhlerinedir. Namazlar
kprck kemiklerinden teye gemez. Okun av delip
gemesi gibi dinden hemen karlar. Onlarla harb eden
ordu(nun askerlerine) peygamberlerinin diliyle ne (kadar
ok cret)ler takdir edilmi olduunu bilselerdi (bakaca)
amel yapmaktan vazgeerlerdi.
Onlarn alameti udur: Aralarnda pazusu olduu
halde kolu olmayan bir adam olacak. Pazusu zerinde
meme ucu bir knt bulunacak. Bunun zerinde de beyaz
kllar bulunacak. Sizler Muviye ve amllarn zerine
gidecek, buradakileri terkedeceksiniz. Onlar da sizin
(yokluunuzdan istifade ile) oluk-ocuunuza ve
mallarnza sizin namnza halef olacaklar!."
(Hz. Ali ilave etti:) "O vallahi! Ben, onlarn bu
kavim olacan kuvvetle mit ediyorum. nk onlar
haram kan dktler. Halkn meradaki hayvanlarn
gasbettiler. yleyse, Allah adna bunlar zerine yryn!"
www.islah.de 120
Ravi der ki: "Haricilerin banda o gn, Abdullah
bnu Vehb er-Rsibi olduu halde, onlarla karlanca Hz.
Ali radyallahu anh askerlerine:
"Mzraklarnz brakn, kllarnz knlarndan
karn. nk ben, onlarn Harura gn size yaptklar
gibi yine size sulh teklif edeceklerinden korkuyorum!"
dedi. Bu emir zerine dndler, mzraklarn bertaraf
ettiler ve kllarn syrdlar. Askerler onlara mzraklarn
saplad. ldrp st ste yd. O gn cengverlerden
sadece iki kii isabet alp ehit dt. Ali radyallahu anh:
"Aralarnda o sakat herifi arayn!" emretti. Aradlar,
fakat bulamadlar. Bizzat Ali kalkp st ste ldrlm
insanlarn yanna geldi.
"Bunlar geri ekin!" dedi. Sonra yere gelen cesetler
arasnda onu buldular. Onun bulunmas zerine Hz. Ali
radyallahu anh tekbir getirdi ve:
"Allah doru syledi. Resl de doru tebli etti"
dedi. Ubeyde es-Selmni, Hz. Ali'ye dorulup:
"Ey m'minlerin emiri! Kendisinden baka ilah
olmayan Allah akna syle. Sen bu hadisi Reslullah
aleyhissaltu vesselm'dan bizzat iittin mi?" diye sordu.
Ali radyallahu anh:
"Kendinden baka ilah olmayan Allah'a yemin
ederim, evet!" dedi. Ubeyde Hz. Ali'ye sefer yemin
verdi. O da ona sefer yemin etti."
95

95 Mslim(1066)
www.islah.de 121
Haruriler
96
kp bir yerde cemaatten ayrlnca
altmbin kii idiler. Ali r.a. zerine huruc iin
toplanmlard. Gelen insanlar; Ey mminlerin emiri
topluluk senin zerine huruc ediyorlar diyorlar, o da;
Onlar brakn, onlar benimle savancaya kadar onlarla
savamayacam. Onlar bunu yapacaklardr.
97
bni Abbas r.a. diyor ki; bir gn le namazndan
nce yanna gittim ve Aliye dedim ki;
Ey mminlerin emiri! Onlarn yanna gidip
konuaym o da bana; onlarn sana bir zarar
vermesinden korkuyorum dedi. Dedim ki;
Hayr, ben gzel ahlakl birisi olarak eza
verdirtmem
Bunun zerine bana izin verdi, ben de en gzel
elbisemi giydim, gnn ortasnda onlarn yanna vardm.
Yanlarna girdiimde onlar yemek yiyorlard. Onlar
kadar ibadete dkn olann grmedim. Alnlarnda
secde izleri vard. Elleri deve trna gibi olmu,
zerlerinde katlanm elbiseler vard, yzleri de
sararmt.
Onlara selam verdim. Dediler ki; Merhaba ey
Abbasn olu! Bu zerindeki elbise de nedir? dedim ki;

96 Haruriler; Kufeden iki mil uzakta Haravra denilen yere nispet edildiler. Ali r.a.a
muhalefet iin toplanan ilk haricilerdir.
97 Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin onlarn ileri hakknda verdii haberi
tasdiktir.
www.islah.de 122
Beni neden ayplyorsunuz? Ben Rasulullah
Sallallahu aleyhi ve sellemin en gzel yemen
elbiselerinden giydiini grdm. Sonra u ayeti okudum;
De ki; Allahn kullar iin kard zneti,
rzkndan pak olanlar kim haram etti?(Araf 32)
Neden geldin? dediler. Dedim ki;
Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin
muhacirlerden ve ensardan olan ashabnn yanndan ve
Peygamber Sallallahu aleyhi ve sellemin amcasnn olu
ve damadnn yanndan geliyorum. Onlar zerine Kuran
nazil olmu ve onlar onun tevilini sizden iyi bilenlerdir.
inizde onlardan kimse yoktur. Sizlere onlarn ne
sylediklerini ve onlara sizlerin ne sylediinizi tebli
etmeye geldim.
Onlardan bazlar; Kureyle tartmayn. Allah
Teala buyuruyor ki; Bilakis onlar tartmac bir
kavimdir. Dedi. Sonra onlardan biri; Onunla
konumalyz dedi. Dedim ki;
Syleyin bakalm, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve
sellemin ashabndan ve amcasnn olundan niin intikam
almak istiyorsunuz?
Dediler ki; eyden dolay ben; onlar nedir?
dedim.
Dediler ki; birincisi, O Allahn emrinde hkm
vermesi iin birini tayin etti. Allah Teala buyuruyor ki;
Hkm yalnz Allahndr.(Enam 57, Yusuf 40,67)
www.islah.de 123
baka? dedim
Dediler ki; kincisine gelince; o savat ama ne esir
ald, ne de ganimet datt. Savatklar eer kafir iseler,
mallar helaldir. ayet mmin iseler mallar da haramdr,
onlarla savamak ta haramdr.
98
Peki ncs nedir? dedim.
Dediler ki; Kendini mminlerin emiri olmaktan
azletti. Mminlerin emiri deilse, o kafirlerin emiridir.
Dedim ki; Bundan baka iddialarnz var m?
Hayr bizden bu kadar dediler.
Onlara yle dedim; Size Allahn kitabndan
ayetler okusam ve peygamber Sallallahu aleyhi ve
sellemin snnetinden inkar edilemez deliller getirsem
grleriniz deiir mi? evet dediler.
Dedim ki; Siz diyorsunuz ki; O Allahn emrinde
hakem tayin etti. Ben size Allahn kitabndan, eyrek
dirhemde hkm insanlara evirdiini, Allahn onda
hkmetmelerini emrettii ayetleri okuyacam. Allahn u
kavlini grmediniz mi?;
Ey iman edenler! hraml iken av ldrmeyin.
inizden kim onu kasten ldrrse ldrd hayvann
dengi (ona) cezadr. (Buna) Kbe'ye varacak bir kurban

98 Bu, isyanc gruplar hakkndaki hkmdr; kadnlarna ve ocuklarna dokunulmaz,
mallar paylalmaz, yarallar ldrlmez, kaanlar takip edilmez ve onlar savaa
balamadka sava balatlmaz.
www.islah.de 124
olmak zere iinizden adalet sahibi iki kii hkmeder
(ldrlen avn dengini takdir eder).(Maide 95)
Onda hkmetmeleri iin Allahn hkm insanlara
braklmtr. Dilese onda kendisi hkm verirdi. Kiilerin
hakem olmasna bunda cevaz vardr. Peki Allahn u ayeti
hakknda ne dersiniz?;
Eer kar-kocann aralarnn almasndan
korkarsanz, erkein ailesinden bir hakem ve kadnn
ailesinden bir hakem gnderin.(Nisa 35) demek ki,
herhangi bir anlamazlkta en iyi zm hakem tayinidir.
imdi onlarn arasnn bulunmas iin Allahn hkmne
uygun olarak hakem tayin edilmesi mi gzel, yoksa baka
bir ey mi?
Onlar; elbette aralarnn dzeltilmesi daha iyi
dediler.
Dedim ki; Gelelim savat ama ne esir ald, ne de
ganimet datt sznze. Siz anneniz Aieyi esir edip,
baka kadnlara yaptnz ona da yapar msnz! Bunu
yaparsanz elbet kafir olursunuz. Onlarn analarnz
olmadn sylyorsanz ayet, yine kafir olur ve
slamdan karsnz. Zira Allah Azze ve Celle yle
buyuruyor;
Peygamber, mminlere kendi canlarndan daha
yakndr. Eleri, onlarn analardr.(Ahzab 6) imdi siz
iki sapklk arasnda sallanyorsunuz. Hangisini isterseniz
sein! Bunu da hallettim mi? dedim. Evet dediler.
Dedim ki; gelelim, Alinin kendini emirlikten
azletmesine, Peygamber Sallallahu aleyhi ve sellem,
www.islah.de 125
Hudeybiye gnnde bir anlama imzalamak iin Kureyi
ard. Ali r.a.e; Sil ya Ali! Allahm! Sen biliyorsun
ki ben Allahn rasulym oraya Muhammed Bin
Abdullah yaz dedi.
99
Halbuki Rasulullah Sallallahu
aleyhi ve sellem, Aliden daha stnd. Fakat, nvann
yazdrmad. Bunu sildirmekle, kendisini peygamberlikten
azletmi olmad. Bunu da hallettim mi? dedim.
Evet dediler.
Onlardan yirmi bin kii dn yapt, dierleri ise
huruc ettiler, sapklklar zere muhacirler ve ensara kar
savatlar.
100
bni Abbas r.a, haricilere kar sahabenin yolunu
delil getirmitir. Kuran onlar arasnda nazil olmu olup,
onlar onun tefsirini en iyi bilenlerdir. Onlar Rasulullah
Sallallahu aleyhi ve selleme arkadalk etmilerdir.
Onlarn yolu, uyulmak iindir.
bni Abbas r.a. kekeleyen batla kar hakkn parlak
delilleriyle, Haricilerin phelerine kar, sahabelerin ilm
delilleriyle ynlendirme yapmtr.
el Evza r.a. diyor ki; Snnet zerinde sabrediniz.
Sahabelerin durduu yerde durun, konutuklar yerde
konuun, sustuklar yerde susun. Salih selefinin yolunu

99 Buna Bera Bin Azib r.a. rivayeti ahittir. Buhari(5/303,304-Fethul Bari)
Mslim(12/134-137-Nevevi erhi) Enes r.a.den; Mslim(12/138-139)
100Ebu Nuaym Hilyede(1/317) sahihtir. Tahrici iin bkz.: Munazaratus Selef(s.95)
www.islah.de 126
tut! Zira onlara geni gelen ey, sana da geni
gelecektir.
101

101 curr e eriat(s.58)
www.islah.de 127
Sufiler Kuran okurken ark gibi makaml ve
nameli okuyorlar, bunda bir saknca var
mdr?
Ber (radyallahu anh) anlatyor: "Reslullah
(aleyhissaltu vesselm) yle buyurdu:
www.islah.de 128
"Kur'n- Kerim'i sesinizle gzelletirin."
102

Burada kastedilen kraat srasnda sesi ykseltmektir.
Dier baz hadislerde; Kuran ile teganni etmeyen
bizden deildir
103
ve Allah, Kuran ile teganni eden bir
peygamberi dinledii kadar hibir eyi dinlemedi
104

buyrulmutur.
Bu hadislerde Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellemin teganni kelimesi ile kastettii ey; Kuran ile
yetinmektir.
105
Bunu Sfyan Bin Uyeyne, Ebu Ubeyd,
ube, Eyyub, Tahavi, Darimi, Beyhaki, Kurtubi, bni
Kesir, Nevevi ve pek ok alim byle izah etmilerdir.
Bu en doru manadr. Zira aksi takdirde Kuran
teganni ile okumayan neden bu tehdide muhatap olsun?
Ebu Hureyre r.a. ile baz alimler de; Kuran
yksek sesle okumaktr dediler.
106
Ad geen alimler baz
bidatilerin bu hadisteki teganni kelimesini kendilerinin

102 Buhari(Tevhid 52) Ebu Davud(1468) Nes(2/179,180) bnu Mce(1342)
Darimi(3504) Hakim(1/575) Beyhaki uab(2/386) Tayalisi(s.100) Ahmed(4/283) bni
Ebi eybe(2/251) Buhari Halku Efalil bad(250) Yakub Bin eybe Marife(3/177)
Beyhaki(10/229) Muhammed Bin Nasr Kyamul Leyl(95) Ebu Ubeyd Fadailul
Kuran(34/a) bni Hibban(Mevarid-661) Mecmauz Zevaid(1/171)
103 Buhari(tevhid 44) Ebu Davud(vitr 20) Darimi(1498) Ahmed(1/172) Hakim(1/569)
104 Buhari(6/107) Mslim(1/545) Darimi(1496)
105 Darimi(1499, 3491) Beyhaki uab(2/529) Tahavi Mkill Asar(2/130) bni Kesir
Fezailul Kuran(s.103 v.d.) Nevevi Tbyan(s.78) Ahmed Davudolu Sahihi Mslim
erhi(4/347) Kurtubi(1/10) Et Tizkar(s.123)
106 Darimi(1496)
www.islah.de 129
ezgi gibi Kuran okumalarna delil getirmelerine iddetle
kar kmlardr.
107
Nitekim byle bir saptrmaya ihtimal vermeyecek
kadar sarih ibareler vardr ve sesi dalgalandrarak elhan,
ezgi ve melodilerle, bir harf eksilmek veya artrmak
eklinde uzatmayla Kuran okumann haram oluunda
icma vardr.
108

u ayette, Kuran ak, anlalr ve acelesiz
okumak emredilmitir; Kur'an' tane tane (tertil ile)
oku(Mzemmil 4)
Abis el Gfari, Amr Bin Abese, Ebu Hureyre ve Avf
Bin Malik r.a.den rivayet edilen hadislerde; Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem, kendisinden sonra mmeti iin
korktuu baz hasletler sayd, sonunda buyurdu ki; bir
de u kavimden uzam; onlar Kuran ark gibi okurlar,
bir kimseyi ilim sahibi olmad halde srf ark gibi
Kuran okuduu iin imamla geirirler.
109

Sehl Bin Sad ve Cabir r.a.dan; Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem bizler Kuran okuyorken
yanmza kt, aramzda arap da, acem de vard. Buyurdu
ki; Okuyun, her okuyu gzeldir. leride bir kavim

107 bkz.:bni Kesir Fezailul Kuran(s.108)
108 bni Kesir Fezailul Kuran(s.113) Kurtubi(1/16) et Tizkar(s.129) bni Kudame el
Muni(1/459)
109

sahihtir. Taberani Mucemul Kebir(3/211,18/34-37,51) Taberani Mucemul
Evsat(1/212,2/106) Abdurrazzak(2/488) Hakim(3/501) bni Ebi eybe(7/329) Haris Bin
Ebi same Msned(2/640) Ahmed(3/494,6/22) Beyhaki uab(2/541) Deylemi(2328)
Buhari Tarihul Kebir(7/80) Bezzar, Mecmauz Zevaid(2/316, 4/199, 5/245, 7/323,
10/206) bni Kesir Fezailul Kuran(s.112) Suyuti el Havi(1/252)
www.islah.de 130
gelecektir ki bunlar, Kurann kelime ve lafzlarn okun
yontulmas gibi yontacaklar, ondan hasl olacak ecri
ahirete brakmayp dnyada alacaklar.
110
Nevfel Bin Iyastan; Bizler mer r.a.n zamannda
mescidte durur, grup grup olurduk. nsanlar ise gruplardan
en gzel sesli olanlara meylederdi. Bunun zerine mer
r.a.; gryorum ki Kuran nameler gibi okuyorlar.
Vallahi ayet gcm yetseydi onlarn bu hallerini
deitirirdim. Dedi.
111
Enes r.a., insanlarn sonradan ihdas ettikleri bu
ezgilerle Kuran okuyan birini bundan nehyetmitir.
112
Muhammed Bin Sirin r.a. dedi ki; nceki alimler
(sahabeler ve tabiin) u ezgilerin sonradan ortaya
karlm bidat olduu grndeydiler.
113
Salim Bin Abdullah r.a, birisinin lahinlerle Kuran
okuduunu iitince; bu arkdr, bu arkdr diyerek
oray terk etmitir.
114
Huzeyfe (radyallahu anh) anlatyor: "Reslullah
(aleyhissaltu vesselm) buyurdular ki:

110 Ebu Davud(830) Beyhaki uabul man(2/538-539) Buhari Tarihul Kebir(8/191)
Ceml Fevaid(7354) bni Ebi eybeden; Metalibul Aliye(3492)
111 Buhari Halku Efalil bad(259) bni Sad(5/59) Muhammed Bin Nasr Kyamul
Leyl(s.171)
112 sahihtir. Darimi(3505) bni Ebi eybe(10/466) bni Kesir Fezailul Kuran(s.112)
113 sahihtir. Darimi(3506)
114 Darimi(3498)
www.islah.de 131
"Kur'n' Arap lahn' ve Arap sesleri zere okuyun.
Sakn ha fasklarn ve Yahudilerle hristiyanlarn lahn'
zere okumayn. Bilesiniz, benden sonra bir kavim
gelecek ki, onlar Kur'n' okurken, ark ve mtem terci
gibi terci' ile okuyacaklar. Onlarn (imanlar laftadr)
grtlaklarndan te gemez. KaIbleri fitne ve fesada
uramtr. Bylelerinden holanan kimselerin kalpleri de
fitne ve fesad iindedir."
115
Ebud Derda r.a.den; Sizleri Kuran tahrif eden,
onu okuyuta haddi aan, Kuran ile dalga geenlerden
sakndrm!
116
Katde (r.a.) anlatyor: "Hz. Enes (radyallahu anh)'e
Hz. Peygamber (aleyhissaltu vesselm)'in kraatndan
sordum. u cevab verdi: "Reslullah (aleyhissaltu
vesselm) medleri (uzun heceleri) uzatrd." Sonra rnek
olarak Bismillhirrahmnirrahim'i okudu ve uzatlacak
yerleri belirgin ekilde uzatt: Bismillaahi'yi uzatt, er-
rahmaan' uzatt, er rahiim'i uzatt."
117
u hadise gelince; Abdullah bnu Muaffel
(radyallahu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu

115 Taberani Evsat(7/183) Beyhaki uab(2/540) Hakiym et Tirmizi Nevadir(3/255)
Zehebi el Muktena(2/58) bni Kesir Fezailul Kuran(s.111) Kurtubi(1/17) et
Tizkar(s.130) Mecmauz Zevaid(7/169) Suyuti el tkan(1/256) Mikat(2207) Reznden;
Ceml Fevaid(7361) Suyut, Cmiu's-Sar(1339) Feyzu'l-Kadir(2/65) Beyhaki bunu
birka tarikten rivayet etti. Zayf olduu da sylendi. Lakin ahitleri vardr.
116 Beyhaki uab(2/541)
117 Buhar(Fedaili'1-Kur'n 42, 29) Buhari Halku Efalil bad(298) Ebu Dvud(1465)
Begavi erhus Sunne(4/481) Muhammed bnul Muzaffer Garaibu ube(s.113)
www.islah.de 132
vesselm)' devesinin stnde Feth sresini okurken
grdm. Sureyi terci' zere okuyordu."
118
Bu terci (sesi kaldrp indirme) ile okuma, Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellemin zerine binmi olduu
devenin hareketinden kaynaklanmtr. Bu sadece binek
zerindeyken istek d olarak terci yapmann caiz oluunu
gsterir. Baka yerde caiz deildir.
119
Esma (radyallahu anh) anlatyor: "Seleften hi
kimse Kur'n- Kerim'in tilveti srasnda baylp
dmezdi. Onlar alarlar ve rperirlerdi. Sonra bedenleri
ve kalpleri zikrullah iin yumuard."
120
mam Neveviye soruldu; imdi Dmekte baz
cahiller cenaze zerine teganni ile, harfleri birbirine
katarak, fazladan harf ekleyip uzatarak Kuran okuyorlar.
Bu kt bir hareket midir?
Cevabnda dedi ki; cenaze zerine bu ekilde Kuran
okunmas ok irkin bir eydir. Alimlerin ittifak ile
haramdr. Bu hususta imam Maverdi ve bakalar icma
olduunu sylediler. Hatta yneticilerin zerine, bunlara
mani olmalar, tevbeye armalar ve cezalandrmalar
gerekir. Bu her mslmana vaciptir.
121
Kuran byle
haram tegannilerle okumak bir takm cahil, aalk ve
zalim kimselerin mptela olduu bir musibettir. Onlar
cenaze ve mevlit gibi bidat merasimlerinin

118 Buhar(Fedailu'l-Kur'n 24, 30, Mezi 48, Tefsir, Feth 1, Tevhid 50) Mslim(794)
Eb Dvud(1467)
119 Bkz.:bni Kesir Fazailul Kuran(s.139)
120 Reznden; Ceml Fevaid(7370) Baav Tefsiri(7/238).
121 Nevevi Fetava(s.54-55)
www.islah.de 133
okuyuculardrlar. te bu aka haram olan bir bidattir.
Kadlar kads Maverdinin de dedii gibi byle okuyuu
dinleyen de fask olur.
122
Ezanda bile lahin yapmak caiz olmaz; birisi mer
r.a.e geldi ve; Ben seni Allah iin seviyorum dedi.
mer r.a. ise; Ben de sana Allah iin buzediyorum.
Duyduuma gre sen ezan okurken teganni ve lahin
yapyorsun.
123
mam Malik ve bir ok ulema dediler ki; Toplu
olarak hep bir azdan Kuran okumak bidattir.
124

122 Nevevi Tbyan(s.79)
123 Abdurrazzak(1852) Taberani(13059) Tahavi(4/128) Serahsi Mebsut(1/138)
Sahiha(42)
124 atbi el tisam(2/40)
www.islah.de 134
Bidatn gzeli irkini olur mu?
Cevap: ie (r.a), Peygamber (s.a.s.)in yle
dediini rivayet etmitir :
) (
Kim bu iimizde (dinimizde) onda olmayan
eyleri icad ederse, o ey reddolunur
125

e-evkn bu konuda yle demektedir: Bu
hadis, dinin esaslarndandr. Zira saylamayacak kadar
hkmler ihtiva eder. Bu hadis ayn zamanda akl ve nakl
hibir tahsis olmakszn bidatleri hasene ve seyyie olarak
gruplandran fukhaya ynelik ak bir delildir
126
Bugn slm toplumunun yaad en byk
problemlerden birisi de, slm dnyasnn drt bir yanna
yaylan bidatlerdir. Bidatler o kadar yaygnlamtr ki,
neredeyse hibir blge ve hibir insan bundan kendini
kurtaramamtr.
Bidat, (dini hayat asndan) son derece kt ve
tehlikeli bir olaydr. Zira sonular itibaryla kfre
gtrebilecek bir yaps vardr.
Bidat, Allhn hkmlerini tartmaya aan
kiidir
127
, dolaysyla tvbe etmeye muvaffak
klnmayacaktr.

125 Buhari,2697; Mslim,1718
126 evkn, Neylul-Evtr, c.2, s.69.
127 Bkz; Mahmd eltt, el-Bida-esbbuh ve medrruh, s.45.
www.islah.de 135
Abdullh b. Abbs (r.a.) yle demitir: Allah
nezdinde en irkin iler sonradan ortaya karlm
bidatlerdir
128

Sfyan- Sevr
129
ise, yle der: Bidat iblise,
gnahdan daha sevimlidir, zira gnahdan tevbe edilir, ama
bidatten tevbe edilmez
130
.
Bidatlerin slm dnyasnda yaylmasnn en
nemli sebeplerinden biri de, insanlarn ou onlar
bidat- hasene diye isimlendirip, caiz ve makbul
grmeleridir. Bidatler konusunda byle dnen
insanlarla tartldnda syledikleri tek ey bunun bidat-
hasene olduudur.
Dolaysyla bidatlerin tamamnn kt ve sapklk
olduunu, gzel ve faydal olan bidat diye bir ey
olmadn aklamak istedik.

128 el-Beyhaki, Snen el-Kbra, c.4, s.316
129 el-Lalek, c.1, s.132, Ebu Nuaym, Hilye, c.7, s26, el-Begavi, erhs-Snne, c.1,
s.216.
130 Bunun sebebi ise, bidat, amelini gzel grr, bunu Allha yaklatran bir yol
olarak addeder, dolaysyla da bundan tevbe etmeye teebbste bulunmaz, bilakis bu
amelinde Allhtan sebat ister. Allh Tel bylelerinin durumunu yle nitelendirir:
Kt i kendisine ssl gsterilip de onu gzel gren kimse ( Ftr, 8). Ama kendini
hatal ve amelini kt gren gnahkar byle deildir. Eer kendisine tevbe etmesi
nasihat edilirse, bunu yerine getirir. Buna ramen, gerek bidat ve gerekse gnahkar
tevbe ederlerse, Allah gnahlar affeder, ve tevbeleri kabul eder. Allahdan selmet,
afiyet, tevfk ve hidyet dileriz.
www.islah.de 136
Btn Bidatlerin Kt Olduu ve Gzel Olan Bir
Yn Bulunmadna Dair Deliller
1- Allh Tel Kuran Kerimde yle
buyurmaktadr:
Bugn size dininizi ikmal ettim, zerinize
nimetimi de tamamladm ve size din olarak slmdan
raz oldum(Maide 3)
Mlik b. Enes yle demitir: Kim slm dininde
bir bidat (yeni ey, ilve) karr ve bunun gzel olduunu
iddia ederse, Peygamber (s.a.s.)in risaletini tam olarak
eda etmediini iddia etmi olur. Zira Cenab
Allah; Bugn size dininizi ikmalettim, zerinize
nimetimi tamamladm ve size din olarak slmdan raz
oldum buyurmaktadr. O gn dinden olmayan ey, bugn
de dinden deildir
131
e-evkn de yle demitir: Madem ki Allh,
Peygamber (s.a.s.)in vefatndan nce bu dini kemale
erdirdiini (tamamladn) ifade ediyor, o halde baz
mslmanlarn ortaya kard bu grlere ne demeli?
ayet ortaya attklar bu grleri dinden sayyorlarsa bu
onlarn, dinin tamamlanmadna kil olduklarn gsterir
ki, bu da Kuran- reddetmektir. ayet ortaya attklar bu
eyler dinden deilse, dinden olmayan eylerle
uramann ne faydas var ?
Bu sz ok gl ve etkili bir delildir. Bidat
ehlinin buna hi bir ekilde itiraz etmesine mahal yoktur.

131 tb, tism, c.1, s.64.
www.islah.de 137
yleyse sz konusu yet rey ehlini susturmak ve onlarn
boynunu edirmek iin yzlerine arplmaldr.
132

Cabir b. Abdullah Peygamberin (s.a.s.) hutbede
yle dediini rivayet etmitir: Szlerin en gzeli
Allhn kelm, yollarn en hayrls da Muhammed
(s.a.s.)in yoludur. lerin en erlisi de (din asndan)
sonradan ortaya karlan eylerdir ve her bidat (sonradan
ortaya karlan ey) dallettir
133

rbad b. Sariye yle rivayet etmektedir: Peygamber
(s.a.s.) dinleyenlerin gzlerini yaartan, kalplerini rperten
bir vaaz verdi. Biz; ey Allhn Rasul! Bu bir veda
vaazna benziyor, dolaysyla bize tavsiyede bulun!
dedik, O da;
)



(
Sizlere Allahtan korkmanz ve banzdaki
yneticilere itaat etmenizi neriyorum, velev ki banza
bir kle getirilse bile. Benden sonra hayatta kalanlar bir
ok ihtilaflara ahid olacaklardr. Bu durumda, benim ve
hak yolda olan Raid halifelerin snnetine sarlnz.

132 el-Kavlul-Mfd fi Edilletil-ictihd veTakld, s.38, Drul-Ktbil-lmiyye,
Beyrut
133 Mslim,:867.
www.islah.de 138
Sonradan ortaya km eylerden saknnz, zira btn
bidatler dallettir
134

bn Receb yle der: Peygamber (s.a.s.)in
btn bidatler dallettir sz cevmiul-kelim trnden
bir ifade olup, slm dininin temel prensiplerinden biridir ve
bu sz hi bir bidat istisna etmez
135
bn Hacerde unlar syler: Btn bidatler
dallettir sz, hem lafz hem de man asndan
nemli bir er kaidedir. Lafz ynne gelince, yle
demekle olur: unun hkm bidattir ve her bidat
dallettir. Dolaysyla bu, dinden olamaz; zira dine ait her
ey hidayettir. O halde sz edilen hkmn bidat olduu
sabit olursa, o iki mukkadime (lafz ve man) geerli olur.
Bundan istenilen her iki yn hasl olur.
136

Muhammed b. Salih el-Useymn ise yle
demektedir: Btn bidatler dallettir eklindeki ifade
klli, cmi bir ifadedir. Zira kll umumilii, genel
geerlilii ifade eden en gl edattr.
137
yle devam eder: Bidat- hasene olduu iddia
edilen her eyin cevab bununla verilir. Binaenaleyh, ehl-i
bidatn hibir konu hakknda bu bidat- hasenedir
demeye hakk yoktur, zira Peygamber (s.a.s.)in btn
bidatler dallettir sz elimizde keskin bir kltr.

134 Ahmed, c.4, s.126; Eb Davud 4607; Tirmiz: 2676. (Tirmiz bu hadisin hasen
olduunu da ilve etmitir); bn Mace: 44; Drim, c.1, s.44-45. Bezzar hadisin hasen
olduunu sylemi, bn Abdil-berr de ayn eyi sylemitir
135 Cmiul-Ulum vel-hikem, h. n: 28
136 Fethul-Bri, c.13, s.254.
137 el-bd fi Kemali-eri ve Hatarul-btid, s.13.
www.islah.de 139
Bu keskin kl dzensiz bir atlyede deil,
nbvvet ve rislet atlyesinde iml edilmi olup, ifade
eklini de Nebi (s.a.s.) oluturmutur. Bunu elinde tutann
karsnda hi kimsenin gzel bidat kavramndan
bahsetmeye hak ve imkn yoktur. Zira btn bidatler
dallettir diyen Allh rasl (s.a.s.)dir
138
.
Abdullah b. Mesud (r.a.) da yle der: Sizden
ncekilere tbi olun, (dinde) yeni eyler icad etmeyin, bu
size yeter, zira btn bidatler dallettir
139
Abdullah b. mer (r.a.) ise, insanlar gzel grseler
bile (aslnda) btn bidatler dallettir.
140
demektedir.
Bidatleri Gzel Gstermeye alanlarn phelerine
Cevaplar
Birinci phe:
Kim slm dininde gzel bir snnet balatrsa, bu
gzel iten dolay kendisine sevap verilir. Ayrca
kendisinden sonra bu snnetle amel edenlerin sevab
kadar da kendisine sevap yazlr; bu, dierlerinin
sevabndan da bir ey eksiltmez. Kim de slm dininde
kt bir snnet balatrsa, kendisine hem kendi gnah
hem de o ile amel edenlerin gnah kadar gnah yazlr ve
bu dierlerinin gnahndan da bir ey eksiltmez
141

mealindeki hadis hakknda anlaylar ;

138 el-bd fi Kemali-eri ve Hatarul-btid, s.13
139 bn Batta, bne, c.1, s.327,328 ; el-Llek, erh Usul tikad ehlis-Snne c.1, s.86
140 bn Batta, bne, c.1, s.339; el-Llek, erh Usul tikad ehlis-Snne c.1, s92.
141 Mslim,1017
www.islah.de 140
Cevap:
Birincisi; men senne ile kastedilen bir snneti
bizzat uygulamaktr; yoksa ortaya yeni bir eyler
karmak, teri yapmak deildir. Yani hadis, yeni bir
eyler ortaya koymakla ilgili deil, bizzat snnette olanla
amel etmeyi tevik ynndedir
142
. Buna delil, hadisin geli
sebebidir ki, o da mer klnan sadakadr.
kincisi; kim slm dininde gzel bir snnet
balatrsa ifadesini kullananla, her bidat dalalettir
ifadesini kullanan ayn kiidir; yni Peygamberdir.
Binaenaleyh, Peygamber (s.a.s.)in kendine ait bir sz
baka bir szle tekzip etmesi veya szlerinde bir eliki
olmas sz konusu olamaz; bu mmkn deildir
143

Dolaysyla bizim bir hadisi alp, dier bir hadisten
yz evirmemiz ciz deildir. Bu da, Kurann bir ksmn
kabul edip dier bir ksmn kabul etmeyenin haline
benzer.
ncs; Peygamber(s.a.s.) kim bir snnet
balatrsa demi kim bir bidat karrsa
dememitir. Yine, slmda... demitir, zira
bidatler ise, slmdan deildir. Ayrca gzel

142 Hadisin geli sebebi ile ilgili yle bir rivayet vardr: Cerir b. Abdullah yle
demektedir: Peygamber (s.a.s.), hutbesi esnasnda bizleri sadaka vermeye tevik etti.
Ama insanlar bu konuyu biraz ardan aldlar. Bunun zerine Peygamber (s.a.s.)in
yznde kzgnlk ifadesi belirdi. Ensardan birisinin bir kese getirmesi zerine insanlar
da ona uydular, yle ki, onun yznde sevin grld ve yle dedi: Kim gzel bir
snnet balatrsa.... Bu, Dariminin lafzdr (1/141); Mslimde ise, daha uzun olarak
gelmitir.
143 bn Useymin, el-bd fi Kemli-eri ve Hatarul-btid, s.19.
www.islah.de 141
(hasene) sfatn kullanmtr, bidat ise gzel
deildir
144
.
Bidat ile snnet arasndaki fark son derece aktr.
Snnet, uyulan, tatbik edilen yoldur; bidat ise, dinde
sonradan ortaya karlan eydir.
Drdncs; seleften hi bir kimsenin, insanlarn
sonradan ortaya kardklar eyleri (bidat) snnet-i
hasene olarak adlandrdklarna dir bir nakil gelmi
deildir.
Beincisi; men senne ifadesi dinde zaten mevcut
olan ama ihmal edilen veya unutulan bir snneti ihy
etmek, yeniden yaanlr hale getirmek mansndadr.
Dolaysyla senne kelimesi, bu hadiste terkedilen bir
snetti ihy eden kimse hakknda izfi olarak
kullanlmtr.
Buna u hadis delildir: Kim benim snnetimden
bir snneti ihy eder ve insanlar onunla amel eder hale
gelirse, amel edenlerin ecirleri kadar ona ecir yazlr;
dierlerinin ecirlerinden de hibir ey eksilmez. Kim de
bir bidat ihdas eder ve bununla amel edilirse, bu bidatle
amel edenlerin gnah kadar ona gnah yazlr; dierlerin
gnahlarndan da hi bir ey eksilmez
145

Altncs; Peygamber (s.a.s.)in, kim gzel bir
snnet balatr ve kim kt bir snnet balatr
ifadesini yeni bir snnet icat etme anlamnda
kullanmaya imkan yoktur. Zira bir eyin iyi mi yoksa kt

144Bkz. bn Useymin, el-bd, s.20.
145 Snen bn Mce,(209) Elbn bu hadisin sahih olduunu sylemitir
www.islah.de 142
m olduunu tespit etmek ancak er delillerle
mmkndr.
Bu durumda hadiste geen snnet, ya eriatte gzel
ya da irkindir . Bu ifadelerin sadaka veya benzeri
hayrlar olarak anlalmas ok yerinde olacaktr. Kt
snnet (yol) ise, Adem oullarnn ;
zira o ldrme olayn ilk olarak snnet
klandr
146
tarznda hadiste tenbih edildii gibi, eriatn
masiyet sayd gnahlara gtren bir mertebe olarak
kalr. Dolaysyla bidatler de yledir. Zira din bunlar
kesin olarak zemmetmekte ve onlardan
sakndrmaktadr.
147

kinci phe :
Bidatleri gzel gstermeye alanlarn
dayandklar delillerden biri de, mer (r.a.)in, bu ne
gzel bidattir
148
eklindeki szdr.
Cevap :
Birincisi; faraz bu szn bidatleri gzel
gstermeye delil olarak kullanlabileceini kabul etsek bile
ki bu mmkn deildir-, hi kimsenin sznn
Peygamber (s.a.s.)in sz ile atmas caiz deildir. Bu
szn, Peygamber (s.a.s.)den sonra mmetin en faziletli
insan olan Ebu Bekire ve ondan sonra mmetin en

146 Buhari, h. No:335.
147 tb, tism, c.1, s.236
148 Buhari, h. n: 2010
www.islah.de 143
faziletlisi olan mere yahut bakasna ait olmas durumu
deitirmez.
Abdullah b. Abbas (r.a.) yle demektedir:
Neredeyse gkten banza ta yaacak!. Ben size
Allahn Rasl (s.a.s.) byle sylyor diyorum, siz ise,
bana Ebu Bekir ve mer yle syledi diyorsunuz .


mer b. Abdulaziz yle der: Peygamber
(s.a.s.)in snnetine kar hi kimsenin reyi geerli
deildir
149
.
mam fi de yle der: Mslmanlar,
Peygamber (s.a.s.)den bir snnet aka beyan edildikten
sonra, bu snnetin terk edilip bakasnn szyle amel
edilemeyecei konusunda icm etmilerdir
150
Ahmet b. Hanbel ise; Peygamber (s.a.s.)in
szn reddeden kii, helkin eiindedir.
151
demektedir.
kincisi; mer (r.a.), bu sz insanlar teravih
namaz iin topladn da sylemitir. Teravih namaz ise,
bidat deil, snnetin t kendisidir. Bunun delili Aie
(r.a.)nin rivayet ettii olaydr:
Peygamber (s.a.s.) bir gece mescitte namaz (teravih
namaz) klarken, ashab da onunla birlikte namaz kld.
Ertesi gnn gecesi de byle yapt ve cemaat artt..
nc veya drdnc gnler de byle oldu. Peygamber
(s.a.s.) ashabnn yanna kmad. Sabah olunca

149 lmul-Muvakkn, c. 2, s.282.
150 lmul-Muvakkn, c. 2, s.282.
151 Tabakatul-Henbile, c.2, s.15; bne, c.1, s.260
www.islah.de 144
Peygamber (s.a.s.), ashabna, yaptnz grdm, teravih
namaznn size farz olmasndan korktuum iin yannza
gelmedim dedi . Bu, ramazan aynda idi.
152
.
Peygamber (s.a.s.), teravih namazn cemaatle
klmay terk etmesinin illetini belirtmitir. mer (r.a.) ise,
bu illetin ortadan kalktn grerek, teravih namazn
cemaatle klnmasn tekrar iade etmitir. O halde mer
(r.a.)n bu uygulamas, aslnda Nebi (s.a.s.)in
uygulamasna dayanmaktadr.
ncs; mer (r.a.)n bu uygulamasnn bidat
olmad ortaya ktna gre, sznde geen bidat
kelimesi nasl anlalmaldr?
mer (r.a.)in bu ifadesinde ki bidat kelimesiyle
eri anlam deil, lugav anlam kastedilmitir.
Lgatte bidat
153
; gemi bir rnei olmakszn
yaplan eydir. Teravihin cemaatle klnmas, bir uygulama
olarak Ebu Bekir (r.a.)in hilfeti dneminde ve mer
(r.a.)in hilfetinin ilk dnemlerinde mevcut deildi. Bu
sebeple lugav tanmlamaya uygun olarak bu yenilik
(bidat) saylabilir; zira bunun gemi rnei yoktur.
Ama meseleye eri adan bakldnda, durum
farkldr. Zira bu uygulama Peygamber (s.a.s.)in
tatbikatnda dayana vardr.
e-tib yle der: Bu itibarla bunu bidat olarak
adlandran kiinin -ki isimlendirme konusunda bir

152 Buhar: 1129
153 Bkz. Lisanul-Arab, c.6, s.8
www.islah.de 145
tartma sz konusu deildir- bundan dolay (er) bidat
anlamnda mer (r.a.)in sznn ifade ettii man ile
istidll etmesi caiz deildir. Zira bu, kelimeyi esas
amacndan saptrmak olur
154
Bu konuda byk imamlarn szleri yledir:
bn Teymiye yle der: mer(r.a.)in bu gzel
uygulamay bidat olarak adlandrmas, tamamen lugav
bir adlandrmadr; er deildir.
Bunun sebebi, bidat kelimesinin, lugat
asndan gemi bir rnei olmakszn yaplan her
eyi iermesidir. er olan bidat ise, hakknda er
bir delil olmakszn yaplan uygulamalardr
155
.
bn Kesr yle der, bidatler iki trldr:
1- Bidat kavram bazen er bir konu hakknda
kullanlr. Peygamber (s.a.s.)in;
sonradan ortaya karlan her ey bidattr ve her
bidat de sapklktr ifadesi bunun rneidir.
2- Bidat, bazen de lugav anlamda kullanlr. mer
(r.a.)n, insanlar teravih iin toplad ve onlarn da buna
devam etmesi zerine syledii bu ne gzel bidattir
sz de bunun rneidir
156

154 tism, c.1, s.250
155 ktidus-Srtil-Mustakm, s. 276.
156 Tefsir bn Kesir, Bakara sresi, c.2, s.117
www.islah.de 146
3- bn Receb yle demektedir: Selefin baz
bidatlar hasene addetmesi er anlamyla deil, lugav
anlamyladr. mer (r.a.)in bu ne gzel bidattir sz
bu cmledendir. mer (r.a.)in kasd, bu uygulamann bu
ekilde daha nce mevcut olmad, ancak dinde aslnn
bulunduunu ifade etmekti
157
4- Muhammed Reid Rzda yle der ; bidat
kelimesi iki ekilde kullanm vardr :
a- Lugav kullanmdr ki; yeni bir ey, gemi
rnei olmayan ey mansna gelir. Bu durumda efl-i
mkellefn ad verilen be hkm sz konusu olur. mer
(r.a.)in, insanlarn toplanp teravih iin imama tabi
olduklarn grnce, bu ne gzel bidattir demesi bu
cmledendir.
b- er ve din anlamdaki kullanmdr. Yani
Peygamber (s.a.s.) dneminde mevcut olmayan ve dini
kaynaklarda delili bulunmayan akde, ibdet, din bir
yasaklama vs. gibi alanlar iin olan kullanmdr. Hadiste
geen sonradan ortaya kan eyler bidattir ve
btn bidatler sapklktr ifadesi bu anlamdadr.
Bidatin bu ikinci (er) anlamda gndeme gelmesi
phesiz sapklktr. Zira Allah Tel dinini tamamlam
ve kullar iin olan nimetini kemale erdirmitir.
Peygamber (s.a.s.)den sonra hi kimsenin dine, akde ve
ibdet konusunda bir ey sokmaya, din bir iar ihds
etmeye veya ondan bir ey eksiltmeye, din bir
uygulamann niteliini deitirmeye (cehr kraat olmayan
namazlarda cehr kraat ihds etmek gibi), mutlak bir

157 Bkz. Cmiul-Ulm vel-Hikem, s.28
www.islah.de 147
hkm zaman ve mekn asndan olsun, bireysel ve
toplumsal adan olsun, arden bir delil gelmedike
kaytlandrmaya yetkisi yoktur
158
nc phe:
Bidatleri gzel gsterme gayretinde olanlarn yanl
telaki ettikleri bir delil de,
) (
Mslmanlarn gzel grd ey Allah katnda da
gzeldir
159
eklindeki rivayettir.
Cevap:
Birincisi; bu rivayetin Peygamber (s.a.s.)e aidiyeti
(merf) sahih deildir. Aksine bu ifade bn Mesda
aittir, mevkf bir rivayettir.
bn Kayyim yle der: Bu ifade Peygamber
(s.a.s.)in sz deildir. Bunu, hadis konusunda bilgisi
olmayan kiiler ona nisbet etmilerdir. Bu sz, bn
Mesuddan bizzat kendi szyle sabittir
160
.
bn Abdulhd yle demitir: Bu haber Enesden
skt (zayf) bir senedle Peygamber (s.a.s.)e nisbet

158 Tefsrul-Menr, c.9,s.660 (Ali Hasann Usulul-Bida adl kitabndan

s.95).
159 Ahmed, Msned, c.1, s.379
160bn Kayyim, el-Fursiyye, s.167
www.islah.de 148
edilmitir. Doru olan, bu szn bn Mesda ait mevkf
bir rivayet olduudur
161
ez-Zeyla ise, bu konuda yle demektedir: Bu
haberin merf olarak rivayeti gariptir; ben bu ifadenin
sadece bn Mesda nisbet edildiini grdm
162
el-Elbn; de bu konuda unu syler : Rivayetin
merf olarak bir asl yoktur, ancak bn Mesddan
mevkf olarak gelmitir
163

Daha nce de iaret edildii gibi, kim olursa olsun,
hi bir kimsenin sznn Peygamber (s.a.s.)in sz ile
atmas caiz deildir.
kincisi; el-Mslimn kelimesindeki el taks
zaman bildirmek iindir ve sahabe zamanna ve bizzat
sahabeye iaret etmektedir. Rivayetin gelii de buna iaret
etmektedir. Rivayetin tamam yledir:
Allah kullarnn kalplerine bakt, Muhammed
(s.a.s.)in kalbinin kullarn kalpleri ierisinde en gzeli
olduunu grd ve o kalbi kendisi iin seti. Risaletini de
onun vastasyla gnderdi. Muhammed (s.a.s.)in
kalbinden sonra sair kullarnn kalplerine bakt,
Muhammed (s.a.s.)in ashabnn kalplerinin kullarn
kalpleri ierisinde en gzelleri olduunu grd ve onlar
Peygamberine yardmclar kld. Bu yardmclar Allahn
dini urunda mcadele ettiler. Mslmanlarn iyi grd

161 el-Acln, Keful-Haf, c.2, s.245
162 Nasbur-Rye, c.4, s.133
163 es-Silsiletul-ehadisid-Dafe, c.2, s.17
www.islah.de 149
Allah katnda da iyidir, kt grdkleri (tasvip
etmedikleri) Allah katnda da ktdr .
Baz rivayetlerde u ilave de vardr: Btn
sahabler Ebu Bekiri halife olarak tayin etmek
istediler
164

Bu da aka gstermektedir ki, burada
mslmanlarla kastedilenler sahablerdir. Bunlarn
sahabiler olduuna dair bir baka delil ise, hadis
konusunda eser veren ulemann bu rivayeti sahablerle
ilgili blmde zikretmeleridir. el-Hkimin el-
Mstedrekinde de durum byledir
165
. el-Hkim bu
rivayeti Marifetus-Sahbe blmne alm, ancak ilk
ksmn rivayet etmemi ve rivayeti Mslmanlarn iyi
grd... (m real-muslimne hasenen...) ksmndan
itibaren almtr. Bu da gsteriyor ki, el-Hkim, rivayette
geen el-Mslimn dan sahabenin kastedildii
sonucunu karmtr.
Durum byle olunca, btn sahablerin bidatlerin
zemmi ve irkinlii konusunda fikir birlii iinde olduu
ortaya kar. Hibir sahabden bidatleri ho gren bir
rivayet varid olmamtr.
ncs; el-Mslimn deki el taksnn
belli bir zaman tayin iin deil de bir umumiyet ifadesi
olarak kullanlmas durumunda bile, bununla kastedilen
icm olur ki, icm da hcccettir.

164 el-Mstedrek, c.3, s.78. (el-Hkim, hadisin isnadnn sahih olduunu sylemi, ez-
Zehebi de buna muvafakat etmitir).
165 Bkz. c.3, s.78
www.islah.de 150
zz b. Abdsselm yle demektedir: Hadis sahih
ise, el-Mslimn ile kastedilen ehl-i icmdr, dorusunu
Allah bilir
166
Bu rivayeti bidat- hasenenin varlna delil
olarak ne srenlere deriz ki; Mslmanlarn, gzellii
zerine ittifak ettikleri bir tek bidat rnei gsterebilir
misiniz? phesiz bu mmkn deildir. Mslmanlarn
gzel olduu konusunda ittifak ettikleri bir tek bidat
yoktur. Aksine, slmn ilk asrlarnda btn bidatlerin
dallet vesilesi olduu hususunda icm hasl olmutur.
Allaha sonsuz krler olsun ki bu icm hl devam
etmektedir.
Drdncs; Abdullah b. Mesd (r.a.) gibi
mmtaz bir sahabnin sz ile nasl bir bidat gzel
gsterilmek istenebilir? Ki o sahbiler iinde bidatler
konusunda en hassas olan ve insanlar iddetle bundan
nehyeden ve sakndran bir zatt. Daha nce; sizden
ncekilere tbi olun, yeni eyler icad etmeyin; bu size
yeter, zira her bidat sapklktr eklindeki sz gemiti.
Bunun dnda bidatlerden nehyeden daha bir ok sz
vardr.
Drdnc phe:
Gudayf b. el-Haristen yle rivayet edilmitir:
Abdl-Melik b. Mervan beni huzuruna ard ve yle dedi:
Ey Ebu Esma, biz insanlar iki ey zerine birletirdik.
Bunlardan birisi Cuma gn minberde ellerini kaldrarak dua
etmek, ikincisi de sabah ve ikindi namazndan sonra kssa
anlatmak. Ben de yle dedim: Bunlar bana gre

166 el-zz b. Abdusselm, Fetv, s.42, n: 9.
www.islah.de 151
bidatlerinizin en iyisidir. Ancak bunlarn hibirisini kabul
etmiyorum. Abdlmelik b. Mervan sebebini sorunca, yle
cevap verdi: nk Nebi (s.a.s.),
bir kavim bir bidat ihdas ettiinde, onun
mukabili bir snnet ortadan kalkar buyurmutur. O
halde bir snneti tatbik etmek bir bidat ihdas
etmekten daha hayrldr
167
.
Cevap:
Birincisi; bu rivayet sabit, salam bir rivayet
deildir. Bilakis isnad zayf olup iki adan illetlidir:
a. Hadisin senedinde Ebu Bekr b. Abdullah b. Ebi
Meryem vardr. Bu ahs rivayette zayftr. Ahmet b.
Hanbel, Yahya b. Main, Ebu Zura, Ebu Htim, Nesa ve
ed-Darekutn onu zayf addetmilerdir.
168
bn Hacer de
et-Takrb adl eserinde, o zayftr
169
der.
b.Yine isnat zincirinde an eda sigasyla rivayet
eden Bakiyye b. el-Velid bulunmaktadr. bn Hacer: O,
zayf ve mechl ravilerden hadis rivayet ederken oka
tedlis yapan birisidir
170
der.
Ayrca bn Hacer, bu zat mdellislerin drdnc
mertebesinde zikretmektedir. Bunlar da, rivayetinde
iittiklerini tasrih etmeleri mstesna , hadisleri hibir
ekilde hccet olarak kabul edilmeyecei noktasnda

167 Ahmed, Msned, c.4, s.105
168 Bkz. Tehzbl-Keml, c.33,s.108
169 bn Hacer, et-Takrb, h. n: 7974
170 bn Hacer,Tarifu ehlit-Takdis, s.121
www.islah.de 152
ittifak edilen kiilerdir. Bunun sebebi de zayf ve mehul
ravilerden ok tedlis yapmalardr. Bakiyye b. el-Velidin
tedlisi tesviye trnden olup, en kt tedlis trlerinden
biridir. Bu tarz bir rivayet, ancak isnadn bandan sonuna
kadar iitildiinin sylenmesi durumunda kabul edilebilir.
Sadece kendisinin ravinin iittiini sylemesi yeterli
deildir. Zira isnadn baka bir yerinde de hazf yapm
olabilir. Dolaysyla burada bizzat kendisi an sgasyla
rivayet etmiken, bu rivayet nasl kabul edilsin?!
kincisi; bu rivayet doru kabul edilse bile, kim
olursa olsun hi kimsenin sznn Peygamber (s.a.s.)in
sz ile kar karya getirilmesinin caiz olmad
defalarca tekrar edilmitir.
ncs; Gudayf b. el-Harisin sahabeden olup
olmad konusunda ihtilf edilmitir. Bir ksm onu
sahabeden sayarken bir ksm da onu tabiinden
saymtr
171
Drdncs; Gudayf b. el-Haris sz konusu
bidatlere uymay reddetmitir. ayet bidatlar hasen
olarak grseydi amel etmekte tereddd etmezdi.
Beincisi; bunlar bidatlerinizin en iyisidir ibaresi
nisb bir ifadedir. Kastedilen, bunlarn sair bidatlere gre
daha az kt ve daha az muhalif olmalardr.
bn Hacer yle demitir: Snnette asl olan bir
bidat konusunda tavr byle olan bir sahabnin, asl

171 Usdul-abe, c.4, s.340; Siyeru Alamin-Nbela, c.3, s.453; el-sabe, c.3, s.453
www.islah.de 153
olmayan ve snnete muhalif olan bir ey konusundaki
tavr nasl olurdu?
172
Altncs; Gudayf b. el-Haris, Bir topluluk bir
bidat ihdas ettiinde onun mukabili bir snnet ortadan
kalkar mealindeki hadisle sz konusu bidatlere kar
kmtr. ayet bu bidatler hasen (gzel) olsayd, o
snnetin bir misli kaldrlmazd. Zira bir snnetin ortadan
kalkmas bir cezalandrmadr. Gzel olan eyler iinse
ceza sz konusu deildir.
Beinci phe:
mam afinin u szleridir: Bidat mahmde
(vlen) ve mezmme (yerilen) olmak zere iki gruba
ayrlr. Snnete uygun olan vlen, snnete muhalif olan
ise yerilen bidattr
173
, Muhdest (sonradan ortaya
kan eyler) iki gruptur. Biri kitap, snnet, eser yada
icmya muhalif olan bidattr ki , bu dallettir. Dieri ise
hayrl bir uygulama olarak ortaya kan ve az nceki
maddelere muhalif olmayan, dolaysyla da
zemmedilmeyen bir yeniliktir
174
.
Cevap:
Birincisi; kim olursa olsun hi kimsenin sznn
Peygamberin (s.a.s.) sz ile kar karya gelmesi,
atmas caiz deildir. Peygamberin (s.a.s.) sz btn
szlerin stnde olup hccettir, ama hi kimsenin sz
Peygamberin (s.a.s.) sznn stnde hccet olamaz.

172 bn Hacer, Feth, c.13, s.254
173 Hilyetul-Evliya, c.9, s.113.
174 el-Beyhak, Menakbu-afi, c.1, s.469, Ebu me, el-Bis, s.94.
www.islah.de 154
Abdullah b. Abbas (r.a.) yle demitir:
Peygamber (s.a.s.) dndaki herkesin sz ya kabul edilir
ya da reddedilir
175
kincisi; mam afinin sz zerinde dnen
onun bidat- mahmde tabirini er anlamda deil, lugav
anlamda kullandn anlar. Bunun delili, din alandaki
btn bidatlerin kitap ve snnete muhalif oluudur.
mam afi, bidat-i mahmdeyi kitap ve snnete muhalif
olmayan eklinde snrlamtr. Ama bu mmkn deildir.
Zira din alandaki btn bidatler Cenab- Hakkn, bugn
size dininizi ikmal ettim, zerinize olan nimetimi
tamamladm ve sizin iin din olarak da slmdan raz
oldum
176
eklindeki szne ve Peygamberin (s.a.s.) kim
bizim (bu) dinimizde olmayan bir ey ortaya atarsa o
reddedilir mealindeki hadisine bunlarn dndaki dier
yet ve hadislere muhaliftir.
bn Receb yle demektedir: mam afinin(rh)
bidat- mezmme szyle sylemek istedii yukarda da
sylediimiz gibi er bir temele istinat etmeksizin ortaya
atlan bidattir. Bu, bidatn er anlamdaki
tanmlamasdr. Bidat- mahmde ise, snnete muvafk
olan yani snnette bir asla dayanan bidattr. Bu da
snnete uygunluundan dolay lugav kullanm asndan
ald isimdir
177
. Yoksa er- ynyle bidat deildir.
afinin lugav anlamda kulland ve bidat-
mahmde olarak adlandrd bidate gelince, bunun

175 Fetvas-Subk, c.1, s.138. yle demitir: Bu ibareyi Mcahid, bn Abbastan,
Malik de her ikisinden alm, bylece ifade Malikten mehur olmutur
176 Maide, ayet;.5, s.3
177 Bkz. Camiul-Ulm vel-Hikem, s. 28
www.islah.de 155
rnekleri mevcuttur: Hadislerin yazya geirilmesi, teravih
namaz vb... Bunlarn lugav anlamda bidat olarak
adlandrlmas cizdir, zira gemi rnekleri yoktur. Ama
er anlamda bidat olarak isimlendirilmeleri caiz deildir.
Zira bunlarn snnette asl ve uygulamas vardr.
Hulsa, bidat- mahmde (gzel bidat) olarak
adlandrlan eyler, ya gerekte bidat deil, ama bidat
sanlmaktadr; ya da kitap ve snnete muhalefeti sebebiyle
kesinlikle bidat olduu sabit olmutur, bundan dolay
seyyiedir (ktdr).
ncs; mam afi, Peygamberin (s.a.s.)
snnetine olan ball ve buna kar olanlara kar iddeti
ile mehrdur. Ona bir konuda soru sorulduunda yle
demitir:
Peygamber(s.a.s.)den bu konuda yle bir rivayet
gelmitir
Soruyu soran: Ey Eb Abdillah, sen de ayn
grte misin? deyince, mam afi titrer, ayaa kalkar
ve yle derdi: Be adam Peygamber (s.a.s.)den bir
hadis rivayet edip de ona tabi olmazsam beni hangi yer
tar ve hangi gk glgelendirir? Evet, Peygamber
(s.a.s.)in sznn, ba ve gzmn stnde yeri
vardr
178
Snnet konusunda byle bir tavr iinde olan
birisinin, Hz. Peygamberin btn bidatler dallettir
szne muhalif olmas nasl mmkn olabilir? Aksine,
byle bir kiinin sznn Peygamber (s.a.s.) in szne

178 bnul-Cevz, Sifatus-Safve, c.2, s.256.
www.islah.de 156
muarz olmayacak ekilde yorumlanmas gerekir. Byle
bir anlam da, mam afinin bidat- mahmde deyimini,
lugav anlamda kulland sonucunu dourur.
Ayrca afi unlar demitir: Benim kitabmda
Peygamber (s.a.s.)in snnetine muhalif bir ey
bulursanz, o snnetle fetva verin ve benim sylediimi
terk edin.
179

Peygamber (s.a.s.)den gelen her hadis, benden onu
duymam olsanz da benim szmdr.
180

Sylediklerime muhalif olmak zere Peygamberin
(s.a.s.) sahih bir hadisi varsa, Peygamberin (s.a.s.) sz
benim szmden daha stndr; beni taklit etmeyin.
181

Benim sylediimin hilfna, Peygamber
(s.a.s.)den hadis ehlince sahih bir haber varid olan her
konudaki szmden, hem hayatta hem de lmmden
sonra dnmmdr.
182

Altnc phe:
zz b. Abdusselm bidat konusunda yle demitir:
Bidatler vacip, haram, mendub, mekruh ve mbah
bidatler olarak eitli gruplara ayrlr. Bidatleri
tanmann yolu ise, bunlar er kaidelere arzetmektir. Bir
bidat ayet icap (farz) gerektiren kaidelere giriyorsa
vacip, haram grubuna dahilse haram, mendup ksmna

179 Siyeru Almin-Nubel, c.10, s.34.
180 Siyeru Almin-Nubel, c.10, s.34.
181 Hilyetul-Evliy, c.9, s.107; Siyeru Almin-Nubel, c.10, s.33.
182 Tevlit-Tesis, s. 108
www.islah.de 157
giriyorsa mendup, mbahlk kaidesine gre ise
mbahdr.
183

Cevab:
Birincisi; yukarda defalarca ifade edildii gibi,
kim olursa olsun hi kimsenin sznn Peygamber
(s.a.s.)in sz ile kar karya gelmesi (getirilmesi) caiz
deildir.
kincisi; e-tb yle demitir; Bidat
konusunda byle bir ayrm sonradan ortaya atlmtr.
er bir delile dayanmad gibi, savunmaya da
muhtatr. Zira bidatn zellii, ne eriatn naslar ve ne
de kaidelerinden hi bir delile dayanmamasdr. ayet
ortada vcub, nedb (mendub) veya ibhe (mbah) bildiren
er bir nas varsa, bidat sz konusu olmazd ve bu da
dinde emredilen veya muhayyer braklan amellerin
geneline dahil olurdu. Bu eyleri bidat olarak grp,
sonra da vacip, mendub veya mbah oluu hakknda
deliller ne srmek, iki zt eyi bir araya getirmek
anlamna gelir.
184

ncs; zz b. Abdusselmn kastettii bidat
er anlamda deil, lugav anlamda bidattir. Konuyu
aklamak iin getirdii rnekler bunu aka ortaya
koymaktadr. Vaciple ilgili ksma rnek olarak nahivle
megul olmay vermitir ki; nahiv, Allah ve Raslunun
kelmn anlamaya bir vesiledir. Peki nahivle uramak
er bir bidat mdr? Yoksa nahiv, kendisiyle bir vacip
tamamland iin vacip mi olmaktadr? Bu durumda u

183 Kavidul-Ahkm, c.2, s.173
184 el-tism, c.1, s.246
www.islah.de 158
sylenebilir: Nahiv lugav adan bidatttir, ama er
hkmler er tanmlara baldr, lugav tanmlara deil
Mendup ksmna teravih namaz, okul ina etmek,
Kuran ve snnete uygun olan tasavvufu rnek vermitir.
Btn bunlar er planda bidat deildir. kinci phede
cevaplandrld gibi, teravih namaznn cemaatle
klnmas Peygamber (s.a.s.) tarafndan bizzat tatbik
edilmitir. Okul ina etmek ilim tahsiline bir vesiledir.
lmin fazileti ve retimi phesiz herkes tarafndan
bilinmektedir. Kuran ve snnete uygun tasavvuf ise, din
vaaz ksmna girmektedir.
Mbah ksmna da, haz duyulan eylerde genilii
rnek vermitir. Bu da er anlamda bir bidat deildir.
sraf derecesine varan bir uygulama olduu zaman bidat
deil, haram ve gnahlar grubuna girer ki, bidatle gnah
arasndaki fark bellidir. e-tb bu rnekleri
ayrntlaryla tartmtr
185
.
Drdncs; zz b. Abdusselmn bidatlerle ok
iddetli olarak mcadele ettii, onlardan nehyettii ve
sakndrd bilinmektedir.. O, aada rneklerini
vereceimiz ve bidat ehlinin bidat- hasene olarak
adlandrd uygulamalara kar kmtr.
ihbuddin Ebu me (zz b. Abdusselmn
rencilerinden) yle sylemektedir: nsanlar ierisinde
imamete ve hutbe okumaya en ehliyetli kii idi. Hatiplerin
minberde kl takmas trnden birok bidat ortadan

185 el-tism, c.1, s.246
www.islah.de 159
kaldrm, abann yarsnda ve regib gecesi klnan
namazlar yasaklamtr.
186

nsanlarn bidat- hasene olarak adlandrd ve zz
b. Abdusselmn kar kt baz uygulamalar unlardr:
Kendisine sabah ve ikindi namaz sonrasnda
musafaha yapmak (tokalamak) mevzuunda soru
sorulmu, o da yle demitir: Sabah ve ikindi namaz
sonrasnda tokalamak (musafaha) bidattir, ama
yolculuktan gelen birisi ile namazdan nce musafaha
edilmemise, namazdan sonra edilir. Zira birileri
yolculuktan geldiinde onlarla tokalamak merudur.
Peygamber (s.a.s.) namazdan sonra meru dualar okur,
defa tevbe istifar eder, daha sonra mescitten ayrlrd.
Onun yle dedii rivayet edilmitir:
Ey Allahm! Kullarn har ettiin gnde beni
azabndan koru. Btn hayr ve gzellikler Peygambere
(s.a.s.) tbi olmaktadr.
187

Duada elleri havaya kaldrma konusunda ise, zz
bin Abduselm yle demitir: Peygamberin (s.a.s.)
ellerini kaldrd zamanlar hari, duada elleri havaya
kaldrmak bidattir ve sadece cahiller duadan sonra
elleriyle yzlerini meshederler .
188

Kunutta Peygamber (s.a.s.)e salt getirilmesi
konusunda sahih bir ey yoktur
189
. Peygamber (s.a.s.)e

186 es-Sbk, Tabakat u-fiiyye, c.8, s.210
187 Fetav zz b. Abdisselm, s. 46, n 15.
188 Age, s.47.
189 Muhtemelen bununla sabah namazndaki kunut duasn kastetmitir, zira afi
www.islah.de 160
salat getirirken ilvede bulunmak veya bir ey eksiltmek
uygun deildir demitir
190
.
el-Elban bu sz yle yorumlamtr: Bu
sznde, son dnemde baz mteahhirin alimlerin yapt
gibi, bidat- hasene konusunda zz b. Abdusselmn
daireyi geni tutmadna iaret vardr.
191

Geen rneklerden de anlald gibi, zz b.
Abdusselmn bidatleri taksim etmesi, tamamen lugav
anlamda bir tanmlama olup er anlamda bir stlah
tanmlamas deildir.
bnus Salhn regaib namaz ile ilgili sorusuna
verdii cevap, bidat- hasene tabirini aklayan ak bir
ifadedir: Sonra bnus Salah: Regaib namaz sonradan
uydurulan bidatlerden olduunu itiraf etmitir. Bu
durumda biz Peygamber (s.a.s.)in;
lerin kt olanlar sonradan ortaya atlanlardr
ve btn bidatler dallettir szyle ona delil getiririz,
ancak gzel bidatler bundan istisna edilmitir. Bunlar da
snnete mutabk olan, snnetle elimeyen bidatlerdir.

mezhebine mensuptu. afiler bunun meru olduunu sylerler. Yoksa Hz. Peygamber
(s.a.s.)e vitir namaznn kunut duasnda salt etmek meru bir uygulamadr. Zira Hz.
merin hilafeti zamannda Ubeyy b. Kab teravih namaz kldrrken bunu yapmtr.
bn Huzeyme bunu Sahihinde 1100 nolu hadiste tahri etmitir. Bunun iin ayrca
Elbannin Sifatu Saltin-Neb adl kitabna bkz., s. 160.
190 Fetaval-zz, s. 47
191 el-Elban, Sifatu Saltin-Neb, s. 161
www.islah.de 161
Bunun dndakiler Peygamberin (s.a.s.) yukardaki
sznn kapsamna girer.
192
Bu durumda unu sorarz: Bir ey snnete mutabk
olduu zaman er anlamda ona bidat denilir mi? Bu
konuda el-zzin bidat- hasene tanmna bakarsak,
snnete muhalif olmayan, mutabk olan ifadesini
grrz.
Snnete muvafk olan ey kesinlikle er stlahta
bidat deildir; ama dil asndan bidat olarak
adlandrlabilir. Bundan da aka anlalr ki, el-zzin
bidat hasenden, vacib, mstehab ve mbah ile kastettii
bidat lugav anlamda bidattr. er stlahta ise, btn
bidatler dallettir.
Sonu olarak; dinde bidat- hasene grn ne
srmenin en nemli sebeplerinden biri, baz rivayetlerde
ve ilim ehlinin szlerinde yer alan bidat- hasene tabirinin
er anlamda m yoksa lugav anlamda m kullanldnn
birbirine kartrlmasdr. Bu ikisinin arasn ayrmaya
Allah (c.c.) kimi muvaffak klarsa, o, karklktan kurtulur
ve konunun mahiyeti kendisine zhir olur.
1. Bidatlerin men edilmesi (zemmi) ile ilgili deliller
ok sayda olmasna ramen, mutlak umumiyet ifade eder
ekilde gelmitir. Bu rivayetlerde bidatler genel olarak
zemmedilmi ve her hangi bir istisna zikredilmitir. Yine
bu rivayetlerde bidatlerin bir ksmnn hidayet vesilesi
olduu veya bu ve u konular hari btn bidatler
dallettir eklinde bir snrlama sz konusu olmad

192 Msceletn ilmiyye beynel-immeynil-celleyn, el-zz b. Abdisselm vebnis-
Salh, s.31.
www.islah.de 162
gibi, bu manya yakn ifadeler de gelmi deildir. ayet
bidatler ierisinde er bak asyla gzel saylabilecek
rnekler olsayd bir yet veya hadisle buna iaret edilirdi.
Ama byle bir ey sz konusu olmamtr.
Btn bu deliller, zahir hakikati zere olup, hi bir
ferdi istisna etmeksizin umumi anlamlara dellet
etmektedir.
193

2. lm bir esas olarak kabul edilmitir ki; kll
kaideler veya kll er kaideler farkl yer, zaman ve
durumlarda tekrarland ve bunlar snrlayan,
hususiletiren bir ey bulunmad zaman bu, onlarn lafz
zere ve umumen, mutlak manasyla geerli olduu anlam
zere kalr.
Bidatleri zemmeden ve insanlar onlardan
sakndran hadisler bu trdendir. Peygamber (s.a.s.)
minberden farkl zamanlarda ve muhtelif durumlarda
ashabn uyaryor, btn bidatler dallettir diye
tekrarlyordu.
Hibir yet veya hadiste, ne bir tahsis ne bir takyid
ne de umumiyeti farkl anlamaya vesile olacak bir ifade
gelmemitir. Bu da btn aklyla bunlarn umumi ve
mutlak anlamda kullanldna dellet eder.
194

3. Sahabe, tabiin ve daha sonra gelenlerin yni
selefin, bidatlerin zemmi, bidat ve bidatn bulat
insanlardan sakndrma konusundaki icmadr. Onlardan
bu konuda hibir istisna ve tereddt varid olmamtr.

193 el-tism, c.1, s.187
194 el-tism, c.1, s.187
www.islah.de 163
Aratrma neticesinde sabit olan bu icma, bidatlerin
tamamnn kt ve zararl olduuna, bidat- hasene gibi
bir eyin bulunmadna aka dellet eder.
195

4. Bidatn taalluk ettii eyin de bidat saylmas
gerekir. Bu da eriatin kar kt ve dlad trden bir
eittir. Bu trden her eyin gzel ve irkin, vlen ve
zemmedilen eklinde ayrlmas imknszdr. Zira aklen ve
naklen eriata muhalif olan bir eyi gzel grmek doru
deildir.
5. Bidat- hasene tabirini kabul etmek, bidatte
yaranlara kapy sonuna kadar aar. Bu durumda
herhangi bir bidate kar kmak da mmkn olmaz. Zira
herkes kendi bidatnn hasene olduunu savunacaktr.
Rafziler, Mutezile, Cehmiyye, Hariciler ve dierleri hep
kendi bidatlerini savunacaklardr. Bu nedenle, bizim
onlarn hepsine birden btn bidatler dallettir diye
kar kmamz gerekmektedir.
6. Bidatleri gzel gstermenin dayana nedir? Bu
konuda kime mracaat edilecektir?
ayet bu konudaki dayanak dinin muvafakat
etmesidir denilirse, biz de, eriata muvafk olan aslnda
bidat deildir deriz.
ayet bu konudaki kaynamz akldr derlerse,
biz de, akllar farkl farkldr, hangisi bu konuda kaynak
olacaktr, hangisinin hkm kabul edilecektir? deriz. Zira
bidat ihdas eden herkes kendi bidatinin akl asndan
gzel, makul olduunu iddia etmektedir.

195 el-tism, c.1, s.188
www.islah.de 164
7. Bidatleri ho grenlere unu sylemek gerekir:
ayet bidat- hasene ad altnda dine bir takm ilveler
caizse, birileri de kar ayn gerekeyle dinden bir eyi
kaldrr. Dine bir ey ilve etmekle dinden bir ey
karmak ayn eydir. Zira bidat ya bir eyi fiilen yapmak
ya da terk etmek eklinde olur. Her iki durumda da din
ortadan kalkar; bu da bu ie vesile olana sapklk olarak
yeter.
196

8. Bazlar yle der: ayet dinde bidat- hasene
diye bir olay sz konusu ise, biz ona tbi olmuyoruz; bunu
dinimiz ve dnyamz asndan daha salkl, birlik ve
beraberlie daha uygun gryoruz. ayet bu szmz bir
delile dayanyorsa buna karlk vermek caiz olmaz, ayet
bir delile dayanmyorsa bu bidat- hasene nevindendir ve
sizin nezdinizde makbuldur. yi bilinmelidir ki, bidat her
zaman ve her durumda batldr, bizim kanaatimiz de
budur.
197
9. Bidat- hasenenin varln kabul etmek dini
tahrif ve ifsada yol amaktr ; nk her yeni nesil iin,
dine birtakm ilvelerde bulunma frsat verir ve onlar da
bu yaptklarn bidat- hasene olarak adlandrrlar. Bu da,
sonuta bidatlerin saysn arttrr ve ibadetlere birtakm
ilveleri beraberinde getirir. Din deiir ve gemi
dinlerde olduu gibi fesada urar. O halde, bu uurda
btn bidatlere kar kapy kapatmak dini tahriften
korumak gerekir.
10. Raslullahn dini en iyi bilen, dini en iyi beyan
eden ve halka en iyi nasihat eden otorite olduunu kabul

196 Ahmed b. Hacer l Bu Tm, Tahzrul-Mslimn anil-btidi fid-Dn, s. 75
197 Age, s.76.
www.islah.de 165
eden kii, btn ilm vasflarn, beyan yeteneinin ve
kmil bir iradenin onda toplanm olduunu bilir. Kemal
derecesinde ilim, kudret ve iradeyi temsil eden bir zatn
syledikleri de en mkemmel ekli yanstacaktr. Buradan
da, zorunlu olarak, Peygamberin (s.a.s.) dini konulardaki
beyannn en gzel en doru ve en stn ifade olduu
sonucu kar.
198

Bu durumda kim bunu kalbine yerletirir ve kesin
bir imanla inanrsa, yakin bir bilgiyle bilsin ki, ayet
gerekten bidat- hasene diye bir olay olsayd Peygamber
(s.a.s.) muhakkak surette bunu bildirir ve aklard. Byle
bir aklama olmadna gre btn bidatlerin dallet
olduu anlalr.
Sralanan on maddeyi okuyan insaf sahibi birisi,
slmda bidat- hasene diye bir eyden bahsetmenin
gerekte mmkn olmadn anlar. Daha nce delil olarak
deerlendirilen yet ve hadisleri de grnce, bunu daha iyi
anlam olmas gerekir.
ayet gerekten insaf sahibi birisi ise, kendisinde
bu konuda herhangi bir phenin kalmamas gerekir. Ama
hevasna tabi olanlara bir ey sylenemez, zira onlar
snrlayan bir ey yoktur.
Allahtan bize hakk hak olarak gsterip ona tbi
olmay, batl da batl olarak gsterip ondan uzak durmay
nasip etmesini niyaz ederim.

198 Mecmuul-Fetv, c.17, s.129.
www.islah.de 166
Sufilerin metodu hadislere dayanmyor mu?
Cevap: ncelikle u bilinmeli; eer tasavvuf
kelimesiyle kastedilen ey, nefis tezkiyesi ise, en gzel
nefis tezkiye metotlarn da Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem koymutur ve bu tasavvuf diye deil slam diye
isimlendirilir. Onun koyduu yoldan bakasna tabi
olmak caiz deildir. Sufiler sahih snnette olmayan baz
metotlar koymular, snnete pek ok adan muhalefet
sergilemilerdir. Yaptklar eylere delil getirirken de
genelde asl olmayan uydurma rivayetlere veya zayf
hadislere dayanmlardr.
Bunu meru gstermek iin de zayf hadisler ile
amel etmek caizdir szn ne srmeye baladlar. Hatta
smail Hakk Bursevi daha da ileri giderek Ruhul Beyan
adl tefsirini uydurma rivayetlerle doldurmu, surelerin
faziletleri hakknda uydurulduu tesbit edilen rivayetler
hakknda utanmadan unu syleyebilmitir;
Bunu uyduran Rasulullahn aleyhinde deil, eriat
desteklemek iin lehinde uydurmutur(!!!) baka bir
yerde de regaib namaz gibi uydurma namazlarn aslnda
ibadet olmas hasebiyle, bunlarn bidat olduunu aklayan
Nevevi gibi byk bir imama kar karak; badetin
bidat olduuna inanan kafir olur diyebilmi, insanlar
bidatlere ynlendirerek mam Rabbaninin de regaib
namaz gibi hususlarda dedii gibi eytann tuzana
dm ve drmtr.
Allah Azze ve Celle bu dini tamamladn beyan
ederken, sanki bu bir eksiklik grm ve o eksii kapatm
gibi!!! Fesubhanallah!
www.islah.de 167
Zayf hadisle amel meselesine gelince, zayf hadisin
zan ifade etmesi bile tartlrken ve Allah Azze ve Celle
zanna tabi olmay yasaklamken bu caiz grlemez.
mam atb el tisamda sufilerin hatalarn sayarak der
ki;
a. Raslullah (s.a)a yalan ihtiva eden ve zayf
hadislere gvenmeleri... Zayf hadislerin ise Peygamber
(s.a) tarafndan sylendiine dair zan galip deildir.
Dolaysyla bunlara bir hkm isnad etmeye imkan yoktur.
Durum byle olunca ya yalan olduklar bilinen hadisler
hakknda ne denilir? (s. 299-300)
b. Maksatlarna uymayan sahih hadisleri reddederek
bunlarn akla muhalif olduunu ileri srerler. Kabir
azabn, srat, mizan, ahirette Allahn grlmesini ve
benzeri hususlar inkar edenler gibi bunlarn akla aykr
olduunu ileri srerler. (s. 309)
c. Allahtan ve Raslnden gelenlerin kendisi
vastasyla anlalabildii arapa ilmini bilmemekle
birlikte, arapa olan Kuran ve snnet hakknda sz
syleme cesaretini gstererek, eriat geride brakp,
ilimde derinlemi olan kimselere muhalefet etmeleri.
d. Apak usul brakp saparak, akllarn eitli
tavrlar taknd mteabihata tabi olmaya ynelmeleri.
(s. 320)
e. Mutlaklara kayt getiren hkmleri tetkik
etmeden, mutlak ifadeleri alp kabul etmek. Tahsis edici
buyruklar var mdr, yok mudur dnmeden umumi
buyruklar anmak. Ayn ekilde bunun aksini de yaptklar
olur. Mesela nass mukayyed ise mutlak alnr yahut has ise
www.islah.de 168
baka herhangi bir delil olmadan mcerred gr ile
umumi kabul edilir. (s. 329) (a)
f. (s. 334): Delilleri kullanlacaklar yerlerden
uzaklatrarak tahrif etmek. Mesela delil herhangi bir
menata dair varid olmu iken bir baka menata
ynlendirilerek her iki menatn ayn olduu vehmini
vermekle delilleri tahrife kalkmak. Bu ise szleri
yerlerinden kaydrmak suretiyle yaplan gizli
tahriflerdendir. Bundan Allaha snrz. Byk bir
ihtimalle slam kabul ettiini ifade etmekle birlikte
szlerin yerlerinden tahrif edilmesini yeren bir kimse bu
ie ancak kar karya kald bir phe ya da kendisini
haktan alkoyacak bir bilgisizlik olmadan aka
snmas. Bununla birlikte o kimsede delilin gerek
yerinde kullanlmasn alkoyacak bir hevas da szkonusu
olur. Bu sebeple byle bir kimse bidati olur.
g. (s. 348) eyhlerini tazimde ok ileri derecede
giderek sonunda onlar haketmedikleri seviyeye
ulatrmalar. Onlarn arya gitmeyip, orta hallileri
filandan daha byk Allahn hibir velisinin olmadn
iddia eder. Bazen velayet kapsn bu sz eden kii
dnda dier mmetin yzne kapatrlar. Bu ise katksz
bir batldr... (s. 349): Orta halli mutedil olanlar ise
eyhinin Peygamber (s.a)a eit olduunu ileri srer, ancak
ona vahiy gelmediini ifade eder.
www.islah.de 169
Raks ve sema caiz midir?
Sufilerin ok itibar ettii, arani, Heytemi,
Alai, Haskefi, Ramli, Hatib irbini, Gazzi ve daha bir
ok alimin stad, Hafz bni Hacer, bni Receb,
Bulkini, Zerkei, bni Hmam, Gamri, Nveyri,
Mnavi gibi mehur alimlerin tilmizi olan, ayn
zamanda Suyutinin de stad olan eyhulislam Ebu
Yahya Zekeriya Bin Muhammed el Ensari, fetvalarn
ihtiva eden eseri; el lam vel htimamda der ki;
Soruldu; Sema haram mdr?
Cevap; sema iki eittir; birincisi; Kuran,
hadis, manzum veya nesir gzel szler dinlemek gibi,
gzel olan sema. Nitekim vecd ve gaybet bununla hasl
olur. Rivayete gre bir sufi, okuyucunun; Ey tatmin
olmu nefs! Dn Rabbine!(Fecr 27) ayetini
okuduunu duyunca bu ayeti tekrar edip durmu ve
demi ki; ka defadr dn diyorum dnmyorsun
bunun zerine byk bir lk atp ruhunu teslim
etmi. te byle sema caiz, hatta mstehaptr. zellikle
ahiret ilerini hatrlamaya sebep olursa.
Allah Tealann kavli buna iaret ediyor; Sz
dinleyip ona en gzel ekilde uyan kullarm
mjdele! yani; kii, gzel sz ve kt sz dinleyen
topluluk ile oturursa, gzeli syler ve kty terk eder.
Bu, ayetin birinci izahdr. kincisi; Sz yani;
Kuran dinleyip ona en gzel ekilde uyanlar; yani
helalini yapan, haramndan saknan demektir.
ncs; Sz, yani Kuran dinleyip ona en gzel
ekilde uyan, yani; aff tercih eden demektir. Zira
www.islah.de 170
Kuranda ksas da vardr, affetmek de. Af bu ikisinin en
gzelidir...
kinci tr sema; u zamanda yaygn olan ve
yukarda anlatlan ile alakas olmayan, haram ve
yakksz eyler ieren, heybet ve vakar gideren
semadr ki, tembellikten zevk alan, cahilliin
kendilerine galip geldii, dinlerini oyun ve elence
edinen topluluun ileridir.
Gaflet ve ark ile vakitlerini harcarlar, haram
olan mzik ve semaya balanrlar, tabiatn reddettii
eyler dinlerler. Onlar elence ile ve mzik ile bilinip
arlrlar. Yediklerinin ou haram ve phelidir. Tka
basa midelerini doldururlar. Sonra onlar harekete
getirmek zere, birileri kadnlar vasfeden iirler dzer.
te o zaman byklerle kkler birbirine
karr, kimi el rpar, kimi ayaklar zerinde rakseder,
kimi coar, kimi kolunu sallar, hayvanlar gibi dnerek
yrr, kimi eek sesi gibi bir sesle anrr, inler. ayet
orada gzel bir kadn veya tysz bir gen olsa,
ounluu asi eytanlara dner, ona balanr ve vecde
gelirler. Hatta mutasavvflarn ou bunun mendup
olduuna inanyor. cma ile bu bozukluktur, alimlerden
hi biri bunu sylememitir.
Bilakis Kitap, snnet ve imamlarn szleri
bunlarn haram olduunu ortaya koymaktadr. Herkesin
bu haramlar ortadan kaldrmak iin almas
vacibdir.
199


199 eyhulislam el Ensari el lam vel htimam(s.490 v.d.)
www.islah.de 171
Soruldu; Allah zikretmek iin toplanm olan
cemaat, deriden yaplm bir (enstrumana) deynekle
vuruyor, bazs raksediyor, bazs vecde gelmeye
alyor. Bu haram mdr? Onlardan biri, hal galebesi
ile istek d olarak raksetmeye balasa bu caiz midir?
Bu haram semaya dahil midir? Ve orada bulunmak
haram olur mu?
Cevap; mcerred olarak raks ve deri zerine
deynekle vurmak haram deil, irkin bir bidattir. Bununla
ancak akl eksikler megul olur. htiyar olmadan hal
galebesi ile raks etmek, haram olan raksa girmez. ayet
haram arzular veya haram olan mzik beraberinde olursa,
icma ile bu, haramdr. Haram sema toplantlarna
katlmak, orada bulunmak da haramdr.
200
El Ensariden
nakil bitti.
Mzie gelince; bunun haraml hakknda sahih
hadisler vardr. algya ve arkya ruhsat sadece dnler
hakkndadr. Amr Bin Rabia diyor ki;
Bir dnde Sabit Bin Vedia ile Kuraza bin
Kabn yanndaydm. ark sesi duydum ve iitmiyor
musunuz? dedim. Dedi ki;
Dnde arkya ve barmak olmadan lye
alamaya ruhsat verildi.
201
Bundan anlalyor ki,
sahabeler, mzik iittikleri zaman, ayet dn haricinde
ise kar kyorlard. Nitekim Nesainin de buna benzer
sahih bir rivayeti vardr.

200 El lam vel htimam(s.492-493)
201 bni Ebi eybe(3/322); Gunder ube Eba shak Amr Bin Rabia isnad ile.
www.islah.de 172
Sufilerin kendilerine nisbet ettikleri Hasen el Basri
r.a. der ki; Deflerin, mslmanlarn ileriyle hibir ilgisi
yoktur. Abdullahn arkadalar o deflerin derilerini
paralyorlard.
202
Ebu Amir ya da Ebu Malik- el-Eariden dedi ki:
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurdu;
mmetim arasnda fercleri, ipei, arab ve alg
aletlerini (meazif) helal kabul edecek bir topluluk
olacaktr. Ve birtakm kimseler bir alemin yaknna
konaklayacaklar. Kendilerine ait davarlarla yanna
gidecek, bir ihtiyac sebebiyle onlara varacak. Onlar (ona):
Bize yarn tekrar gel diyecekler. Yce Allah geceleyin
onlara hkmn geirecek ve alemi koyacak, dierlerini
ise tannmaz hale evirerek kyamet gnne kadar
maymunlara ve domuzlara dntrecektir.
203

202 el Hallal ;Emri Bil Maruf(s.29) benzerini bni Ebi eybe(3/322); Yahya Bin Said
Sfyan Mansur brahim senediyle rivayet eder.
203 Sahihtir. Buhari(10/51-Fethul Bari) bn Hibban Sahihinde (8/265 no:6719)
Taberani, el-Mucemul-Kebir(3/319 no:3417) Taberani, Msnedu-
amiyyin(1/334,588) el-smaili, el-Mustahracu ales-Sahihde onun rivayet yoluyla
Beyhaki, Snen(10/221) bni Hacer Talikut-Talik (5/17-19) bnul-Kayyim el-
ase(1/260) bn Asakir, Tarih-u Dmak (18/156) bn Mace(4020); Beyhaki(8/295,
10/231) bn Ebi eybe(8/107 no:3810) Ahmed(5/342) el-Mehamili, el-Emali(101/61)
bnul-Arabi, Mucem(vr.182/a) Silsiletul-Ahadisis-Sahiha(1887) bn Teymiye, el-
stikame(1/294) Hafz Irak el-Muni an Hamlil-Esfar (2/271) bnus-Salah
Mukaddimetu Ulumil-Hadis(s.72)
www.islah.de 173
Ebu Umame ve bni Abbas r.a.dan; Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; alglar krmakla
emrolundum
204
Enes b. Malik (r.a)dan dedi ki: Raslullah (s.a)
buyurdu ki: Dnyada da, ahirette de lanetlenmi iki ses
vardr: Nimet srasnda zurna sesi ve musibet srasnda
bir inleme.
205
bni mer r.a. trk syleyen kk bir kza rastlad
ve dedi ki; ayet eytan bir kimseyi terk edecek olsa, bu
kzcaz terk ederdi.
206
Saib bin Yezid r.a.den; Rasulullah sallallahu aleyhi
ve sellem ark syleyen bir kadn hakknda; Onun burun
deliine eytan flemitir buyurdu.
207
Muaviye r.a.den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem, attan, iirden, resim izmekten, yrtc hayvan

204 hasendir. Ahmed(5/257,268) Deylemi(1608) Telbisu blis(336) Zebidi thaf(6/472)
Tuveyciri Faslul Hitab(45)
205 sahihtir. Bezzar(1/377,NO: 795, Keful-Estar) Ebu Bekr e-afii er-
Rubaiyyatda(2/22/a ez-Zahiriye ktphanesinde el yazma) Ziya el-Makdisi, el-
Ehadisul-Muhtare(6/188, no: 2200-2201) el-Mnzirinin Tergib(4/177)de belirttii
zere ravileri sikadrlar. El-Heysemi de Mecmauz Zevaid(3/13)de ona tabi olmutur.
Fakat ebid b. Bir hakknda ihtilaf vardr. Bundan dolay hafz (bn Hacer) onun
hakknda Muhtasaru Zevaidil-Bezzar(1/349)da unlar sylemektedir: ebidin sika
bir ravi olduu sylenmitir. Et-Takribde de yle demektedir: Doru szl birisidir.
(Bazen) hata da ettii olur demektedir. Derim ki: O halde sened hasendir. Hatta bundan
sonraki senet dolaysyla da sahihtir. Bu hususta sa b. Tahman, Enesden diye ona
mutabaat da etmitir.
206 Buhari Edebul Mfred(784) Beyhaki uab(5102)
207 Ahmed sahih isnad ile; Mecmauz Zevaid(8/130) Ceml Fevaid(8015)
www.islah.de 174
derilerinden, kadnlarn alp salmasndan, arkdan,
altndan ve ipekli elbiselerden yasaklad.
208
bni Avf r.a.den; Raslullah (s.a) buyurdu ki: Ben
alamay yasaklamadm. Fakat ben ahmak ve gnahkar iki
sesi yasakladm: Birisi oynama ve oyalanma namesi
srasndaki ses ve eytan zurnalar, dieri ise musibet
halindeki ses yzlere vurmak, yakalar yrtmak ve eytan
inlemesidir.
209
Abdullah b. Abbas (r.a)dan dedi ki: Raslullah (s.a)
buyurdu ki:
Muhakkak Allah bana arab, kumar, kubeyi
(davul ya da zar) haram kld ya da bana lafz olmadan-
haram kld. Sarholuk verici her ey de phesiz
haramdr.
210
Abdullah b. Amr b. el-As (r.a)dan rivayete gre
Raslullah (s.a) yle buyurmutur: Muhakkak aziz ve
celil olan Allah ikiyi, kumar, kubeyi ve el-ubeyray

208 Tuveyciri der ki; sahihtir. Ahmed ve Tarihinde Buhari rivayet ettiler. Faslul
Hitab(s.37)
209 Hakim(4/40) Beyhaki(4/69) uabul-man(7/241) bn Ebid-Dnya, Zemmul-
Melahi(vr.159/1-Zahiriyye ktphanesi) el-Acurri Tahrimun-Nert(201, 63) Beavi,
erhus-Snne(5/430-431) Tayalisi(1683) bn Sad, Tabakat(1/138) bn Ebi
eybe(3/393) Abd bin Humeyd, el Muntehab(1044) Zeylai Nasbur-Raye(4/84) bnul-
Kayyim, el-ase(1/254) Heysemi, Mecmauz-Zevaid (3/17)
210 Ebu Davud(3696) Beyhaki(10/221) Ahmed(1/274), Ahmed el-Eribe(193) Ebu
Yala(2729) bni Hibban(5341) Ebul-Hasen et-Tusi, el-Erbain(vr.13/a zahiriyye)
Taberani(12/101/a-b, 12598 ve 12599)
www.islah.de 175
(dardan yaplan bir iki) haram klmtr. Sarholuk veren
her ey de haramdr.
211
mran b. Husayndan dedi ki: Raslullah (s.a)
buyurdu ki: mmetim arasnda kazf (semadan atlan
helak edici atlar), mesh (suret deiimi) ve hazf (yerin
dibine geirilme) grlecektir.
Ey Allahn Rasl bu ne zaman olacak diye
sorulunca yle buyurdu: alg aletleri ortaya kar.
arkc cariyeler oalr ve araplar iilecei vakit.
212
Ebu Umameden dedi ki: Raslullah (s.a) buyurdu
ki: arkc kadnlarn satlmas, satn alnmalar, onlarn
ticaretinin yaplmas helal deildir. Onlar karlnda
alnan bedel haramdr. unlar da syledi-: u:
nsanlardan kimisi... bo szleri satn alrlar.
(Lokman, 31/6) ayetini sonuna kadar okuyup, bu ayet bu
hususta indirildi dedikten sonra unlar syledi:
Beni hak ile gnderene yemin olsun. Bir adam
yksek sesle ark syledi mi mutlaka yce Allah o vakit

211 sahihtir. Ebu Davud(3685) Tahavi, erhu Meanil-Asar(2/325) Beyhaki(10/221-
222) Ahmed(2/158,170) Eribe (207) Yakub el-Fesevi, el-Marife(2/519) bn Abdil-
Berr, et-Temhid(5/167) el-Mizzi, et-Tehzib(31/45-46) Taberani, el-Mucemul-
Kebir(13/51-52, 127) Abdur-Rahman b. Abdullah b. Abdil-Hakem Futuh-u Msr(s.
273) bn Ebi eybe(8/197)
212 Tirmizi(2213); bn Ebid-Dnya, Zemhul-Melahi (vr. 1/b); Ebu Amr ed-Dani, es-
Sunenul-Varide fil-Fiten(vr. 39/a ve 40/b), bnun-Neccar, Zeylu Tarih-i
Badad(18/252) bn Ebi eybe(15/164) bn Asakir Tarih-u Dmek(12/582) ed-Dulabi,
el-Kuna(1/52) Taberani el-Evsat(6901) Hakim (4/515), Beyhaki, uabul-man (5/16);
Ahmed (5/329) Asbahani, et-Terib (1/498-499) Tayalisi (155, 1137) Ebu Nuaym, el-
Hilye (6/295)
www.islah.de 176
ona omuzlarna kan iki eytan gnderir. Sonra onun
gs zerine ayaklarn aralksz vururlar. Bu arada
kendi gsne iaret etti- ta ki o susuncaya kadar.
213
Mslman kardeim bil ki geen hadisler btn
ekilleriyle ve trleriyle mzik aletlerinin haram olduuna
delalet hususunda pek aktr. Bu hadislerde zurna, davul
ve ud gibi bazlarnn ak nass ile ifade edilmesi,
dierlerinin de onlara katlp, onlar gibi deerlendirilmesi
suretiyle bu ak delalet sz konusu olur. Bunun da iki
sebebi vardr:
Evvela el-Meazif: mzik aletleri lafz szlkte
btn mzik aletlerini kapsar.
kinci husus nee vermek ve oyalayp elendirmek
bakmndan anlam itibariyle anlmayanlar aka anlanlar
gibidir. Bunu Abdullah b. Abbas (r.a)n u szleri de
desteklemektedir: Def haramdr, alg aletleri haramdr,
davul haramdr, zurna haramdr.
214
Her eyden nce helal belleyecekler buyruu sz
geen drt eyin eran helal olmad hususuna aka
delalet etmektedir. Bunlardan birisi de alg aletleri: el-
meazifdir. Szlklerde bu arada el-Mucemul-Vasitde-
u ifadeler yer almaktadr: stehalle-eya: Onu helal
sayd, helal bildi.
Bundan dolay byk ilim adam eyh Ali el-Kari el-
Mirkat (V, 106)da unlar sylemektedir:

213 Taberani el-Mucemul-Kebir (VIII, 7749, 7805, 7825, 7855, 7861, 7862) es-
Sahiha(2922)
214 Beyhaki (X, 222)
www.islah.de 177
Yani birtakm phelerin gevek delilleri sz
konusu ederek bu haram olan eyleri helal sayacaklar.
Bunlardan birisi de kimi alimlerimizin (hanefi mezhebi
alimlerini kastetmektedir) szn ettikleri u husustur:
Gya ipek ancak dorudan doruya tene dedii takdirde
haram olur. Elbiselerin zerinde giyilecek olursa bunda
saknca yoktur. Bu nakli olsun, akli olsun hibir delili
olmayan bir kaytlamadr. Peygamber (s.a)n: Kim
dnya hayatnda ipek giyinirse, ahirette onu
giyinmeyecektir.
1
hadisinin mutlakl dolaysyla byle
bir kayt sz konusu edilemez. Ayn ekilde baz ilim
adamlar aklamas uzun srecek el-Meazif: alg
aletleri hakknda bu kabilden iddialar vardr. Halbuki bu
hadis yce Allahn: nsanlardan kimisi (insanlar)
bilgisizce Allahn yolundan saptrmak ve o ayetleri bir
elence edinmek iin bo szleri satn alrlar.
(Lokman, 31/6) buyruu ile desteklenmektedir.
Ebu Bekr el-Hallal, el-Emr bil-Maruf (s. 32) adl
eserinde bnul-Cevzi Telbisu blis (s. 244)de Mslimin
ravilerinden sika bir ravi olan shak b. sa et-Tabbadan
sahih bir senet ile yle dediini rivayet etmektedir:
Malik b. Enese, Medinelilerin ark hususundaki
ruhsat vermelerine dair soru sordum da o yle dedi:
Bizde bu ii ancak fasklar yapar.
1. Kad ureyh: Ebu Hasin dedi ki: Bir adam bir
bakasnn tamburunu krd. ureyhe gidip onu dava etti.
ureyh tamburu krana herhangi bir tazminat detmedi.

1 Enesden gelen rivayet yoluyla hadis Buhari ve Mslim tarafndan rivayet edilmitir.
Bu hadisin yer ald kaynaklar el-Ehadiysus-Sahiha, 383de ve ayetul-Meram 78de
gsterilmitir.
www.islah.de 178
Bunu bn Ebi eybe, el-Musannef (VII, 312,
3275)de rivayet etmi olup, senedi sahihtir. Beyhaki (VI,
101), el-Hallal (s. 26)da rivayet etmi ve akabinde unlar
sylemitir:
Hanbel dedi ki: Ben Ebu Abdullah yle derken
dinledim: O bir mnkerdir. Bu hususta (tazminat olarak)
hibir hkm vermedi. Ebu Abdullah, mam Ahmedin
kendisidir. Ebu Davud da Mesail(s. 279)de Ahmed b.
Hanbelden ona yakn bir rivayet kaydetmitir.
2. Said b. el-Mseyyeb dedi ki: Ben arkya buz
ederim. Recez trnden sylenen szleri severim. Bunu
Abdur-Rezzak, el-Musannef (XI, 6, 19743)de sahih bir
senedle rivayet etmitir.
3. e-abi (Amir b. erahil)den, smail b. Ebi
Halidin rivayetine gre o arkc cariyenin cretini
mekruh grm ve: Ben byle bir creti yemeyi
sevmem demitir.
Bu rivayeti bn Ebi eybe (VII, 9, 2203)de sahih bir
sened ile rivayet etmitir. leride onun: ark kalpte
mnafkl... yeertir sz gelecektir.
4. Malik b. Enes: Ondan sahih senet ile ark
hakknda: Bu ii bizde (bize gre) ancak fasklar yapar
dediini de kaydetmi bulunuyoruz. Bununla birlikte
evkani, el-Kaffalden, mam Malikin alg aletleriyle
ark sylemeyi mbah grdn nakletmektedir.
Durum byle olmakla birlikte evkaninin aktard
grlerin baz szlerin senedi sahih olabilir fakat bu
szlerin mbahla delalet edip etmedii hususunda metni
www.islah.de 179
asndan su gtrr. Ben bunlarn ikisinin senedini tespit
ettim:
Birincisi bn Hazma es-Sema adl risalesinde bn
Sirine kadar ulaan senet ile kaydettii u szleridir: Bir
adam birka cariye ile birlikte Medineye geldi. Abdullah
b. mere misafir oldu. Aralarnda alg alan bir cariye
de vard. Bir adam gelip onunla pazarlk yapt, fakat
onlardan hibirisini beenmedi. (Abdullah b. mer)
kendisine bundan daha gzel artlarla satabilecein bir
adamn yanna git dedi. O bu kimdir deyince, (Abdullah b.
mer): O Abdullah b. Caferdir dedi. Ona gidip
cariyelerini satmak istediini syledi. Onlardan birisine
udu al dedi. Cariye de udu alp ark syledi ve ona satt.
Sonra bni mere geri dnd... deyip olay anlatmaktadr.
Bu hususta iki mlahaza var: Birinci mlahaza: bn
Hazmn matbu risalesinde (s. 100) ud lafz
bulunmamaktadr.
kinci mlahaza: Bu olay el-Muhallada da
kaydedilmektedir. Fakat bu hususta phe ya da def ile
ud lafz hakknda tereddt ile rivayet edilmitir. El-
Muhalla da (IX, 62-63)de Hammad b. Zeyd ile Eyyub es-
Sahtiyani, Hiam b. Hassan ve Seleme b. Kuheyl
yollarndan rivayet etmitir. Birinin rivayeti brne
girmitir. Hepsi de Muhammed b. Siyrinden diye rivayet
etmektedirler. Buna gre bir adam... diyerek olay
anlatmlardr. Bu anlatmda unlar da vardr:
Cariye Eyyubun demesine gre defi, Hiamn
demesine gre udu- ald. Nihayet bn merin buna dikkat
ettiini anlad. bn mer dedi ki: eytann zurnasndan
bugn iin sana bu kadar yeter. Sonra onunla pazarla
www.islah.de 180
giriti... bn Hazm bu rivayetin senedinin sahih olduunu
belirtmektedir. Eer bu senet ad verilen drt kiiye kadar
sahih ise ki byk bir ihtimalle yle olduunu
zannetmekteyiz- dedii gibi senedi sahihtir.
Maksat Eyyub ile Hiamn cariyenin ald aletin
tayininde ihtilaf ettikleridir. Her birisi de sika ravidirler.
Birincisi def, ikincisi ud demitir. Ben birincisini u iki
sebepten dolay tercih etme eilimindeyim:
Birinci sebep: Eyyubun bn Sirin ile birliktelii
daha eskidir ve btn hocalarndan nakletmekte ondan
(Hiamdan) daha sika (salam ve gvenilir)dir. Hiam ise
faziletine, ilmine ve sika bir ravi oluuna ramen byle
deildir. Nitekim her ikisinin de tercmelerini tetkik eden
aratrc bunu aka grr. Bilhassa Siyer-u Alamin-
Nubelann altnc cildi tetkik edilirse... Eyyub hakknda
(VI, 20) yle demektedir:
Derim ki: tkan (salam ve noksansz rivayet)
hususunda varlacak son nokta odur.
Dier mlahazaya gelince: Abdullah b. Cafer (r.a)a
yakan odur. nk defin hkm daha nce getii
biraz sonra da gelecei- zere dnde kadnlar tarafndan
alnmasnn mbah olmas itibariyle hkm btn alg
aletlerinden farkldr. Bundan dolay ilim adamlarnn telef
edilmeleri bakmndan def ile dier mzik aletleri arasnda
fark gzettiklerini gryoruz. El-Hallal (s.28)de Cafer
bn Muhammed-den yle dediini rivayet etmektedir:
Ebu Abdullaha tambur, ud ve davulun krlmas
hakknda soru sordum. Bundan tr herhangi bir
www.islah.de 181
sorumluluk grmedi. Az nce buna yakn bir hkm
Ahmed ve ureyhden nakledilmitir.-
Cafer dedi ki: Ona: Peki ya defler hakknda ne
dersin diye soruldu. Defe mdahalede bulunulmayacan
grd ve yle dedi: Peygamber (s.a)dan dnde
(alnd) rivayet edilmitir.
O bununla helal ile haram arasndaki ayrc
izgi... hadisine iaret etmekte olup bu daha nce
mukaddimede Muhammed Ebu Zehra hoca efendinin bu
hadis ile ilgili hatalarna da dikkat ekilerek gemi
bulunmaktadr. Sanki imam Ahmed bununla hadisin defe
telef edilmek suretiyle mdahalede bulunulmamas
gerektirdiine iaret ediyor gibidir. nk bu aletin nikah
(dn)de kullanlmas mbah klnmtr. Bu da onun
Allahn rahmeti zerine olsun- ince fkhnn ve
anlaynn bir sonucudur. Mbah olmayan hususlarda
kullanlanlar hakknda farkl mtalaada bulunmutur. te
el-Hallaln (s.27), el-Hasenden (Hasen-i Basriden)
naklettii u sz de buna gre yorumlanr:
Deflerin mslmanlarn ileriyle hibir ilgisi
yoktur. Abdullah bn Mesudun arkadalar defleri
derilerini yrtyorlard.
Benim bu zikrettiimi el-Hallaln (s.28de) Yakub
b. Buhtandan naklettii u rivayet desteklemektedir:
Abdullaha ark olmad srece zifaf dolaysyla def
almann hkm soruldu. Bunu mekruh grmedi. lnn
yannda def almaya dair soru soruldu, defin krlmasnda
bir saknca grmedi ve dedi ki: Abdullahn arkadalar
sokaklarda defleri ocuklardan alp, onlar paralyorlard.
www.islah.de 182
Btn ashab bunu bn Ebi eybeden (IX, 57) diye
de sahih bir senedle rivayet etmilerdir.
Hulasa bizler Abdullah b. Cafer (r.a) daha nce
geen tercih sebebiyle ud ald iin bir cariyeyi satn
almaktan uzak kabul ediyoruz. Aksi takdirde Allahn
kitab ve peygamberin snneti dnda kalanlarda delil
olacak bir taraf yoktur. Bilhassa Abdullah b. mer ki o
ondan daha fakih ve daha alimdir-: eytann zurnasndan
bugn iin bu kadar sana yeter demitir.
1

Bu hususta syleyeceklerimiz bunlar su gtrr
dier gr ise evkaninin, ubeye nisbet ettii mehur
muhaddis el-Minhal b. Amrn evinde tambur dinlediine
dair zikrettii husustur.
Derim ki bunun asl el-Ukaylinin ed-Duafa (IV,
237)de Vehb (b. Cerir) yoluyla onun ubeden yle
dediine dair kaydettii rivayettir:
El-Minhal b. Amrn evine gittim. Ona (ne
olduunu) sormakszn geri dndm. Ben (Vehb b. Cerir):
Niye sormadn? Belki de bilmiyordu dedim.
Derim ki: Bu rivayetin ubeye kadar senedi
sahihtir. Bundan burada sz geen el-Minhalin
kullanlmalar bir tarafa mzik aletlerinin dinlenmesine
cevaz verenlerle birlikte saylmasnn caiz olmad aka
anlalmaktadr. nk bu iin onun bilgisi ya da rzas

1 bn Teymiye, el-stikame (I, 281-282)de bn Caferden gelen bu rivayete iaret
ettikten sonra unlar sylemektedir: Abdullah b. Caferin sznn din hususundaki
fiili uygulamas bir tarafa- sznn dahi bn Mesud, bn mer, bn Abbas, Cabir ve
benzerlerinin szleri ile elikili olmas uygun grlemez.
www.islah.de 183
dnda meydana gelmi olma ihtimali vardr. ubenin bu
hususta ona soru sormamas (gereke olarak) reddolunur.
Bundan dolay Vehb b. Cerir ona itiraz etmitir. Hafz
onun tercmesini mukaddime (s. 446)de kaydederken
yle demektedir:
Bu doru bir itirazdr. phesiz ki bu el-Minhal
hakknda tenkitte bulunmay gerektirmez. Ondan nce de
Zehebi el-Mizanda yle demitir:
Bu eyhin (hadis aliminin) kusurlu grnmesini
gerektirmez.
stelik bu rivayetin mzik aletlerini dinlemeye
ruhsat verenlerin aleyhine kullanlmas da mmkndr.
nk ube tambur sesine tepki gstermitir ve o bu
tepkisinde isabetlidir. El-Minhalin buna ruhsat
verenlerden birisi olduunu sanmasnda hata etmekle
birlikte bu hususta isabetlidir.
Hulasa: lim adamlar ve fukaha ki aralarnda drt
imam da vardr- nebevi hadislere ve seleften gelen
rivayetlere uyarak mzik aletlerinin haram olduu
hususunda ittifak etmilerdir. Bazlarndan bunun aksi
sahih olarak rivayet edilmi olsa bile sz edilen
hususlarla bu kimselere kar delil gsterilir. Esasen yce
Allah da yle buyurmaktadr:
Hayr, Rabbine and olsun ki aralarnda kan
anlamazlklarda seni hakem yapp, sonra da verdiin
hkmden dolay ilerinde hibir sknt duymadan tam bir
teslimiyetle teslim olmadka iman etmi olmazlar. (en-
Nisa, 4/65)
www.islah.de 184
Birisi yle diyebilir: Artk biz alg aletleriyle
birlikte ark sylemenin hkmn ve bayram ve dnde
alnan def dnda haram olduunu renmi
bulunuyoruz. Peki alg aleti kullanmadan ark terennm
etmenin hkm nedir?
Buna cevap olmak zere unlar syleyebiliriz:
Bunun haram olduunu mutlak olarak sylemek doru
olamaz. nk byle bir mutlak ifadeye delil
bulunmamaktadr. Gemite ve imdiki dnemlerde baz
sufilerin ve onlarn dnda kalan birtakm heva ehlinin
yapt gibi mutlak olarak mbah olduunu sylemek de
doru deildir. nk ark adeten iir ile olur. iir de
mutlak olarak haram klnm deildir. Hem Peygamber
(s.a): phesiz iirin bir ksm hikmettir. diye
buyurmuken bu nasl sylenebilir ki. Bu hadisi Buhari
rivayet etmi olup, kaynaklar Silsiletul-Ahadisus-Sahiha
(2851)de gsterilmitir. Hatta Peygamber (s.a) mesela
Abdullah b. Revaha (r.a) gibilerinin iirlerini bazan
ksmen okurdu:
Ve senin azklandrmadn kimse sana haberleri
getirir gibi.
Bundan dolay Peygamber (s.a)a iire dair soru
sorulunca o u cevab vermiti: iir bir szdr. Gzel
olan gzel, irkin olan da irkindir.
Bu da yine Silsiletul-Ahadisis-Sahiha(447)de
kaynaklar gsterilmi bir hadistir. Aie (r.anha) validemiz
de byle demitir:
Sen hasen olan alp kabul et, irkin olan brak.
Kab b. Malikin iirlerinden bir blmn rivayet ettim.
www.islah.de 185
Bunlardan birisi de krk beyitlik bir kasidedir. Bundan
daha az olanlar da vardr. (Silsiletul-Ahadisis-
Sahiha)da yine kaynaklar gsterilmitir.
Peygamber (s.a)n iir dinlediine dair hadisler pek
oktur.
Enes b. Malikten rivayete gre o kardei el-Berann
yanna girmi. Bu srada srtst yatm, ayaklarndan
birini dierinin zerine koymu ve ark terennm ettiini
grm. Bu iten vazgemesini isteyince yle demi:
Ortak olarak ldrdklerim bir tarafa tek bama yz kafir
ldrmken yatamn zerinde leceimden mi
korkuyorsun?
Hadisi Hakim (III, 291); Abdur-Rezzak (XI, 6,
19742)de rivayet ettikleri gibi Abdur-Rezzakn rivayet
yoluyla Taberani el-Mucemul-Kebir (II, 12, 1178)de
ondan Ebu Nuaym, el-Hilye (I, 353)de rivayet
etmilerdir. Hakim: Buhari ve Mslimin artna gre
sahihtir demi. Bu hususta Zehebi ona muvafakat
etmitir. Hadis dedikleri gibidir. Onun rivayet yolu ise
Abdur-Rezzakn rivayet yolundan farkldr.
Abdullah b. Haris el-Haris b. Nevfel dedi ki: Ben
same b. Zeyd (r.a) meclisde
1
otururken Akirasn (?)
kaldrm olarak bacak bacak stne atm halde grdm.
(Abdullah b. el-Haris) dedi ki: Zannederim en-Nasb (trl)
ark sylyordu.

1 Abdur-Rezzakn Musannefinde Mescid eklindedir. Bu ya mstensihin yahut
matbaacnn bir tahrifidir yahutta musannefin ravisi ed-Debrinin hatalarndandr.
Kaydettiimiz lafz ise Beyhakinin rivayetidir.
www.islah.de 186
Bunu Abdur-Rezzak (19739)da onun yoluyla
Beyhaki (I, 224)de rivayet etmitir. Senedi Buhari ve
Mslimin artna gre sahihtir.
Vehb b. Keysandan dedi ki: Abdullah b. ez-Zbeyr
yaslanm halde iken- dedi ki: Bilal teanni etti.
(Vehb) dedi ki: Bir adam kendisine: Teanni mi
etti diye sordu. Abdullah oturdu, sonra unlar syledi:
Ben nasb tr teanni ettiini duymadm
muhacirlerden bir adam var m ki? Bunu Abdur-Rezzak
(19741) muhtasar olarak- rivayet etmitir. Beyhaki (X,
230)de anlatm ona ait- rivayet etmitir. Senedi Buhari
ve Mslimin artna gre sahihtir.
Said b. Yezid dedi ki: Abdur-Rahman b. Avf ile
birlikte hac yolunda idik. Bizler Mekkeye doru giderken
Abdur-Rahman yoldan uzaklat. Sonra da Rebah b. el-
Muterif
3
e yle dedi: Ey Ebu Hassan bize ark syle.
Ebu Hassan nasb tr gzel ark syledi. Rabah ona ark
sylemekte iken halife olan mer b. el-Hattab (r.a) onlara
yetiti ve bu ne oluyor dedi. Abdur-Rahman: Bunda bir
saknca yoktur. Onunla oyalanyor ve bylece yolu fark
etmiyorum dedi. mer (r.a) yle dedi: Eer bu ii
yapacaksan o zaman Drar b. el-Hattabn iirlerini
terennm et. Drar, Muharib b. Fihr oullarndan bir
kiiydi.
Hadisi Beyhaki (X, 224)de ceyyid bir isnad ile
rivayet etmi ve unlar sylemitir:

3 Bk. bn Matula, el-kmal, VII, 276
www.islah.de 187
Nasb: Araplarn ark trlerinden bir eittir. Fida
diye bilinen tre benzer bu aklamay Ebu Ubeyd el-
Herevi yapmtr.
Kamusta da yle denilmektedir: Araplarn nasb:
Fidadan daha yumuak ark trlerinden birisidir.
Derim ki: Bu hadiste ashabdan gelen rivayetlerde
(asar) baz mnasebetlerde algsz olarak ark
sylemenin caiz olduuna aka delalet bulunmaktadr.
lm hatrlamak, ailesine, vatanna zlem duymak, nefsi
bir para rahatlatp yolculuun zorluk ve meakkatlerinden
uzaklap oyalanmak ve benzeri hallerde fakat meslek
edinilmeyip, itidal snrnn dna klmayan trden
olmaldr. Onunla birlikte hareket etmek, krlp bklmek,
kiinin mertliini ihlal eden trden aya yere vurmak gibi
hareketlerde olmamaldr. Aie (r.anha)n azatls Um
Alkamenin rivayet ettii u hadisteki gibi:
Aie (r.anha)n kardeinin kzlar snnet edildi,
bundan dolay aclar oldu. Aieye: Ey mminlerin
annesi onlar elendirecek kimseleri bunlara armayalm
m denildi. O arn dedi. (Um Alkame) dedi ki: ark
syleyen filan kimseye haber gnderdi. O yanlarna geldi.
Aie (r.anha) odann iinde onun yanna girdi. Onun ark
sylediini ve neeyle ban salladn grdm. oka
iir bilen birisi idi. Aie (r.anha) dedi ki: f be bu bir
eytandr. Onu dar kartnz. Dar kartnz. Onu
dar kardlar.
215

215 Hadisi Beyhaki (X, 223-224) rivayet etmitir. Buhari de el-Edebul-
Mfred(1247)de muhtasar olarak hasen bir senedle ya da hasen derecesine gelmesi
ihtimali olan bir senedle rivayet etmitir. Sahihul-Edebil-Mfred (no: 945) Hafz bn
www.islah.de 188
Beyhaki bu hadis ve rivayetlerin bulunduu bahsin
bana u szleriyle balk amtr:
Kendisini arkc kabul etmeyen, bunun iin yanna
gidilmeyen, kendisi de ark meclisine gitmeyen fakat
derhal neelendirdii bilinip, ark terennm etmekle
tannan kimse.
eyh Ebul-Ferec bnul-Cevzinin bu mesele
hakknda Telbisu blis adl eserinde yapt gzel
aklamalar vardr. Bu aklamalar bir fasldan daha ok
yer tutmaktadr. Bu husustaki bilgilere tamamlayc olmak
zere onun bu aklamalarn zetlemek yerinde olacaktr.
O (s. 237-241)de unlar sylemektedir:
nsanlar arkya dair uzun uzadya szler
sylemilerdir. Kimileri bunu haram klm, kimileri
kerahat sz konusu olmakszn mbah grm, kimileri ise
kerahet ile birlikte mbah kabul etmitir.
Bu hususta durumu akla kavuturacak ekilde
sylenecek szler unlardr:
O eyin mahiyetine bakmak sonra hakknda haram,
mekruh yada daha baka hkm vermek gerekir. ark,
na baz eyler hakknda kullanlr:
Birisi: Haclarn yollardaki nameli szleridir. Arap
olmayan baz topluluklar hacca gelirler. Yollarda kabeyi,
zemzemi, makam- brahimi anlatan iirler okurlar. Bu
gibi iirleri dinlemek mbahtr. Onlarn okuduklar bu gibi
iirler neelendiren ve insan itidal snrlarnn dna

Receb ise Nzhetul-Esma(s. 55)da sahih olduunu belirtmektedir.
www.islah.de 189
kartan trden deildir. Gazaya gidenler de bu
kabildendir. Onlar da gazaya gitmeye tevik edici birtakm
iirler sylerler.
Savata teke tek arpmak zere meydana
atlanlarn nerek iir sylemeleri de bu kabildendir.
Mekke yolunda hida okuyanlarn okuduklar iirler
de bu kabildendir. Onlardan birisinin syledii u beyit
gibi:
Klavuzu ona mjde verdi ve dedi ki
Yarn sen dikenli aalar ve dalar greceksin.
Bu deveyi de, insan da tahrik eder. Ancak byle bir
tahrik itidal snr dna kartacak bir sevin ve neeyi
getirmez.
Raslullah (s.a)n Encee diye bilinen ve Hida
okuyan develerin hzlca yol almalarna sebep olan bir
muhannisi vard. Raslullah(s.a):
Ey Encee sen canlar srerken (develeri zerinde
binmi hanmlar kastediyor) yava ol.
4
Seleme b. el-Ekva rivayet ettii hadiste unlar
sylemektedir: Raslullah (s.a) ile birlikte Haybere
gitmek zere yola ktk. Orada bulunanlardan birisi Amir
b. el-Ekvaa: Bize sylediklerin o szlerden bir eyler
dinletmez misin? Amir air birisi idi. Devesinden inip,
yolculara hida okuyarak unlar sylemeye koyuldu:

4 Buhari, Mslim ve bakalar Enesden rivayet etmilerdir. Hadisin kaynaklar
Silsiletul-Ahadisid-Daife, 6059 numarada gsterilmitir.
www.islah.de 190
Sen olmasaydn eer hidayet bulmazdk.
Sadaka vermez, namaz klmazdk.
zerimize bir huzur ve skun indir
Dmanla karlaacamz vakit sebat ver
ayaklarmza
Raslullah (s.a) yle buyurdu: Bu gidici kimdir?
Ashab: Amir b. el-Ekva dediler. Peygamber: Allah ona
rahmet eylesin diye buyurdu.
5
afii Allahn rahmeti
zerine olsun-den bize gelen rivayete gre o yle
demitir: Hida ve bedevilerin marlarn dinlemekte ise bir
mahzur yoktur. (bnul-Cevziden yaplan zet nakil)
burada sona ermektedir.
mam atibi, el-tisam (I, 368)de Encee hadisine
deindikten sonra baz sufilere reddiyede bulunurken
unlar sylemektedir:
Bu gzel bir eydir fakat araplarn nameleri
gzelletirmekteki uygulamalar bugn insanlarn
yaptklar uygulama trnden deildir. Bilakis onlar
kendilerinden sonra ortaya km eitli name trlerini
renmeksizin mutlak olarak iir sylerlerdi. Hatta onlar
musiki sanatlarn bilmeyen, araplarn mmiliine
yakacak ekilde sesi inceltir ve uzatyorlard. Onlarn bu
syleyilerinden bakalar zevk de almaz, elendirecek
kadar neelendirmezdi. Bir dereceye kadar onlar bu iten
zevk alrlard. Abdullah b. Revahann Raslullah (s.a)n

5 Hadisi Mslim ve bakalar rivayet etmitir. Sahih-i Ebi Davud (2289)da kaynaklar
gsterilmitir. mer (r.a)n rivayet ettii u hadis ona ahit olarak gsterilebilir:
Peygamber (s.a), bn Revahaya: n de develeri harekete geir diye buyurmutur.
Hadisin kaynaklar Silsiletul-Ahadiysis-Sahiha (3280)de gsterilmitir.
www.islah.de 191
huzurunda hida okuduu gibi ensarn hendei
kazdklarnda syledikleri gibi sylyorlard:
Bizleriz Muhammede beyat edenler
Cihat zere hayatta ebedi kaldka
O da kendilerine ylece cevap veriyordu:
Allahm ahiret hayrndan baka yoktur bir hayr
Ensarla muhacirlere mafiret buyur.
Daha sonra bnul-Cevzi, el-Hallaln kaydettii bir
rivayeti ki bu el-emr bil-maruf (s. 34)dedir- Aie
(r.anha)dan gelen senedi ile zikretmektedir. Buna gre
Aie yle demitir: Yanmzda ensardan yetim bir kz
vard. Onu ensardan birisiyle evlendirdik. Ben o kz
kocasna zifafa gtrenler arasnda idim. Raslullah (s.a)
yle buyurdu:
Ey Aie phesiz ensar bir para gazele dkn
kimselerdir. Neler syledin? Aie: Bereketli olmas iin
dua ettik dedi. Peygamber yle buyurdu: Ne diye yle
demediniz?:
Size geldik, size geldik
Selamlayn bizi, selamlayalm sizleri
Ve eer krmz altn olmasayd
Bu hanm vadinize uramazd
Ve eer esmer tane olmasayd
Kzlarnz kilo almazd.
6
Kendilerini zhde verenlerin neelendirici ve
nameli bir ekilde kalpleri ahireti hatrlamaya iten trden

6 Hasen bir hadis olup, kaynaklar el-rva (1995) ile Adabuz-Zifaf (s. 181)de
gsterilmitir.
www.islah.de 192
syledikleri ve zhdiyyat adn verdikleri iirler de bu
kabildendir. Bir airin syledii u szler gibi:
Ey gaflet iinde giden ve gelen
Ne zamana kadar gzel greceksin irkinlikleri
Daha ne zamana kadar korkmayacaksn
Allahn azalar konuturaca bir konumu
Sen grdn halde hayret sana
Apak yoldan nasl uzak dtn.
Bu da ayn ekilde mbahtr. Mbahlk hususunda
mam Ahmed buna benzer eylere iaret etmitir.
Daha sonra bnul-Cevzi (s. 240)de Ebu Hamid el-
Hulkanide senedi ile unlar sylediini rivayet
etmektedir:
Ben Ahmed b. Hanbele sordum. Ey Abdullahn
babas u cennet ve cehennemi hatrlatmaya dair kalpleri
incelten kasideler hakknda neler sylersin? Ne gibi dedi?
Dedim ki: Onlar yle diyor:
Rabbim bana diyecek olursa:
Bana isyan etmekten utanmadn m
Yarattklarmdan gnah gizlerdim de
Bana isyanla gelmekten sklmadn m?
7

7 Derim ki: mam atbi bu kabilden iir ihtiva eden bir baka kssa daha zikretmekte ve
sonra (I, 270) unlar sylemektedir: Bu ve buna benzer hususlar onlarn yaptklar
iler idi. Bununla birlikte onlar sadece nefisleri gayrete getirmekle mcerred iir ile
vazetmekle yetinmediler. Aksine onlar kendilerine her trl d verdiler. iirleri
hatrlamak iin arkclar huzura getirmezlerdi. nk bu onlarn istedikleri bir ey
deildi. Ayrca gnmzde uygulanan arklardan herhangi bir eyi de bilmiyorlard. Bu
slama onlardan sonra acemler mslmanlara karnca girdi. mam caiz olan ftri ark
www.islah.de 193
Bana: Bana bir daha tekrar et dedi. Ben de ona bir
daha tekrar ettim. Kalkt, evine girdi, kapy kapatt. Evin
iinden iki beyti okuyarak aladn duydum:
ark sylemek zere hazrlanan gzel kzlar, arab
ve daha baka insan tabiatn tahrik eden itidalin snrlar
dna kartan, derinliklerinde sakl bulunan elenceye
dknl harekete getiren, arkclarn syledikleri
iirlere gelince ki bu gnmzde bilinen ark
sylemektir- airin u szleri gibi:
Altn tenlidir o sanrsn ki
Ate onun yanandan akmaktadr
Ondan dolay rezil olmakla korkuttular beni
Keke ahdine vefa gsterse de rezil olsam.
Bu arklar iin eitli besteler yaptlar. Bu bestelerin
hepsi de dinleyiciyi itidal snrnn dna kartp, heva
sevgisini tahrik eder. Bunlarn kalpleri yava yava
harekete getiren fasi adn verdikleri bir trleri vardr.
Arkasndan meid sylerler ve bu kalpleri tozunu
dumanna katar. Buna okunan namelere uygun, ritimli
alma ve vurmalar da, zilli defleri, zurnann yerini tutan
kaval da ilave ettiler.
Daha sonra bnul-Cevzi (s.244)de Malikten
arknn haram olduunu belirttiini rivayet etmektedir ki
buna dair rivayetler daha nceden gemi bulunmaktadr.
Ebu Hanifeden de ayn gr nakletmitir. (s. 245)de
unlar sylemektedir:

ile mustala ve yasak ark arasndaki farka iaret etmektedir ki men olunan da budur.
www.islah.de 194
Taberi dedi ki: slam diyarnn eitli blgelerindeki
btn ilim adamlar arknn mekruhluunu ve men
edilmesi gerektiini icma ile kabul etmilerdir. brahim b.
Sad ile Ubeydullah el-Amberi cemaatin grnden
ayrlmtr. Oysa Peygamber (s.a): Her kim cemaatten
ayrlrsa cahiliye lm ile lr diye buyurmutur.
8
bnul-Cevzi dedi ki: afii mezhebinin ileri gelenleri
sema dinlemeyi kabul etmezlerdi. O mezhep
mensublarnn mtekaddimunlar arasnda gr ayrl
olduu bilinmemektedir. Mteahhirunun ileri gelenleri ise
bunu kabul etmemek kanaatindedir. Ebut-Tayyib et-
Taberi bunlardandr. arky yermek ve onun yasaklna
dair tasnif ettii bir kitab vardr.
9
Daha sonra bnul-Cevzi unlar sylemektedir: Bu
afii alimleri ile onlardan mtedeyyin olanlarn grdr.
Bu hususta onlarn mteahhirunlarndan ilmi az ve
hevasna yenik den baz kimseler ruhsat vermiler ise de
bizim mezhebimize mensup (Hambeli) fukahas yle
demilerdir: arkcnn ve raks edenin ahitlii kabul
edilmez. Tevfik Allahtandr.

8 Bu bn Abbasn u lafzla rivayet ettii hadisin bir parasdr: Her kim emirinden
houna gitmeyecek bir ey grrse sabretsin nk cemaatten... ayrlan... hadis Buhari
ve Mslim tarafndan rivayet edilmi olup, kaynaklar el-rva (2453)de gsterilmitir.
Fakat onun burada bu hadisi zikretmesinin uygun olmad aka grlmektedir. Bunu
dnmek gerekir. Siz en byk kalabala uymaya baknz hadisine gelince bu da
Zilalul-Cenne (no: 80)de belirtildii zere zayf bir hadistir.
9 Bu kitap: er-Reddu ala men yuhibbus-sema ad altnda baslmtr. bnul-Cevzi az
nce belirtilen szleri oradan nakletmektedir. Bu ifadeler bu eserde (s. 31-32)de zetle
kaydedilmi bulunmaktadr.
www.islah.de 195
Mslman kardeim! una inanmalsn ki yce
Allahn kullar hakknda teri buyurduu emir, nehiy ya
da mubah olan herbir hususta sonsuz bir hikmeti hatta
hikmetleri vardr. Bunlar bilenler bilir, bilmeyenler
bilmez. Bazlar bu hikmetleri aka grr, dier bazlar
bunu gremezler. Bundan tr gerek mslmana den
Allaha itaate komak ve hikmeti aka grnceye kadar
itaati savsaklamamaktr. nk byle bir davran hikmeti
sonsuz aria (eriat koyucuya) mutlak teslimiyet demek
olan imana aykr hususlardandr. Bundan tr yce
Allah Kuran- Kerimde yle buyurmaktadr:
Hayr Rabbine andolsun ki aralarnda kan
anlamazlklarda seni hakem seip, sonra verdiin hkme
ilerinde hibir sknt duymadan btnyle boyun eip
teslim olmadka iman etmi olamazlar. (en-Nisa, 4/65)
Bizim salih selefimiz bu esas zere yaad, buna
bal olarak Allah onlar aziz kld. lkeleri fethetmeyi,
kullarn kalplerine taht kurmay onlara nasip etti. Bu
mmetin sonradan gelenleri ise ancak ilkleri ne ile slah
olmularsa, onunla slah olabilirler. Ebu Bekir es-Sddiyk
(r.a) bu hususta en ileri giden birisidir. O bakasna
olduka gzel bir rnekti. Nitekim Hudeybiye bar
kssasnda onun gz kamatrc tavr bunu gstermektedir.
Sehr b. Huneyf (r.a) bu husustakik rivayetinde yle
demektedir:
Ey insanlar! Siz kendi nefislerinizi itham altnda
tutunuz. Andolsun ki bizler Hudeybiye gnnde
Raslullah (s.a) ile birlikte bulunuyorduk. Eer bir sava
grseydik phesiz savardk. Bu Raslullah (s.a) ile
mrikler arasndaki bar grmesinde byle idi. mer
b. el-Hattab gelip Raslullah (s.a)a yle dedi: Ey
www.islah.de 196
Allahn Rasl bizler hak zere deil miyiz? Onlar da
batl zere deil midirler? Peygamber evet yledir diye
buyurdu. mer: Bizden ldrlenler cennette, onlardan
ldrlenler cehennemde olmayacak m? Peygamber: Evet
yle olacak diye buyurdu. Bu sefer mer yle dedi: Peki
dinimizde niin aalanmay gerektirecek artlar kabul
ediyor ve Allah bizlerle onlar arasnda hkm vermeden
dnyoruz. Peygamber yle buyurdu:
Ey Hattabn olu! phesiz ben Allahn
Rasluym. Allah ebediyen beni zayi etmez.
(Sehl) dedi ki: mer gitti. fkesini
yenemediinden tr- Ebu Bekire vard. Ey Ebu Bekir
dedi. Biz hak zere deil miyiz, onlar da batl zere deil
midirler? Ebu Bekir: Evet yledir dedi. mer: Bizden
ldrlenler cennette, onlardan ldrlenler cehennemde
deil midir? Ebu Bekir: Evet yledir dedi. mer: Peki
niin dinimizde dkl kabul ediyor ve Allah bizlerle
onlar arasnda hkmn vermeden geri dnyoruz deyince
Ebu Bekir u cevab verdi: Ey Hattabn olu o Allahn
Rasldr. Allah ebediyen onu zayi etmez.
(Sehl) dedi ki: Kuran Raslullah (s.a)a fetih
(zafer mjdesini veren suresi) indi. Peygamber (s.a)
mere haber gnderdi. Ona Kurann bu blmlerini
okudu. Ey Allahn Rasl bu bir fetih midir diye sordu.
Peygamber: Evet diye buyurdu. merin gnl ho olup
geri dnd.
216

216 Hadisi Buhari (Fethul-Bari, 3182); Mslim (V, 175-176)da rivayet etmilerdir.
Anlatm Mslime aittir. Ahmed (III, 486)da rivayet etmitir. Mslim ve Ahmedin
Sehlden naklettikleri ifade de yle denilmektedir: Ey insanlar! Kendi grlerinizi
www.islah.de 197
Hafz (bn Hacer) (XIII, 288)de unlar
sylemektedir: yle demi gibidir: Snnete muhalif
ettii takdirde grnz (reyinizi) itham ediniz. Tpk
bizim Raslullah (s.a)n bizlere ihramdan kmamz
emrettii halimizde olduu gibi. Bizler ihraml kalmay
sevdik, ibadetimizi tamamlamak, dmanmz kahretmek
iin savamay arzuladk. Ancak Peygamber (s.a)n daha
sonralar ortaya kp kendisinin aka grd hususlar
bize gizli kalmtr.
Peygamber (s.a)n kendi hevalarna, kiisel
maslahatlarna muhalif olmakla birlikte ona itaati tercih
ettiklerine delalet eden ashabnn siyretinde grdm en
parlak rneklerden birisi de Zuheyr b. Rafiin syledii u
szlerdir:
Raslullah (s.a) bizim iin faydal olan bir hususu
bize yasak etti. Fakat Allaha ve Raslne itaat etmek
bizim iin daha faydaldr. O bize ziraat ortakl yapp,
topraklarmz (mahsuln) te biri, drtte biri ve ad
konulmu miktardaki buday karlnda kiralamamz
yasaklad.
Bu hadisi Mslim ve bakalar rivayet etmi olup,
el-rva (V, 299)da kaynaklar gsterilmitir.
Bu itaate ballk bana cin mminlerinin hayrete
dtkleri peygambere gsterilen br itaati hatrlatmtr.
Onlar Peygamber (s.a)a gelerek sabah namaznda cin
suresinin ba taraflarnda iaret edilen Kuran okumasn
dinlemilerdi: Deki: Cinlerden bir topluluun (Kuran)

itham ediniz... eklindedir. Bu rivayeti Said b. Mansur (III, 2, 374), bn Ebi eybe
(XV, 299)da rivayet etmilerdir.
www.islah.de 198
dinleyip, sonra yle dedikleri bana vahyolundu:
Gerekten biz hayret verici bir Kuran dinledik. Doru
yola iletiyor. Bu sebeple ona iman ettik ve artk hi
kimseyi Rabbimize asla ortak komayacaz. (el-Cin,
72/1-2) Cinler Peygamber (s.a)n ashabn, onunla birlikte
namaz kldklarn, onunla rkua varp, onunla beraber
secde ettiklerini grdler. bn Abbas (r.a) dedi ki:
Onlar ashabnn kendisine itaatle uymalarna
hayret etmilerdi.
217
Maksadmz udur: Bu itaatkarln her mslmanda
gizli ve ak olarak tahakkuk etmesi icab eder. Byle bir
itaat onun hava ve hevesine ister uysun, ister uymasn.
Bunun bir gerei de Allaha kar ve hkmlerine kar
birtakm rnekler vermemesi. nsandan kan nameli
sesleri blbllerin, kularn seslerine kyasa kalkmamas
mesela yle dememesi: Namesiz bir ekilde iir okumak
caiz olduuna gre nameli olarak o iiri okumak da caiz
olur. nk ayr ayr mubah olan eyler bir araya gelecek
olurlarsa bunlarn toplamndan meydana gelen de mbah
olur. Nitekim Gazali Allah onu affetsin- musiki
namelerini ya da en azndan bir blmn
1
mubah
olduu sonucuna ulamak iin byle yapm ve bunlar
kularn seslerine kyas etmitir. stelik o fkh usulne
dair eser telif etmi ve orada nassn bulunduu yerde kyas
olmadn belirtmitir.
Bundan dolay bnul-Cevzi, bn Teymiye, bn
Kayyim el-Cevziye ve baka alimler ard arkasna hem

217 Hadisi Ahmed (I, 270) ve bakalar sahih bir senetle rivayet etmilerdir.
1 el-Gazali, hya-u Ulumid-Din, II, 273
www.islah.de 199
ona, hem de sufiler arasnda onun gibi kanaat sahibi
olanlara reddiyeler yazmlardr.
Deindiimiz bu kyas bana ondan daha da kt bir
baka kyas hatrlatmaktadr. Bu kyas yapan kii
sarholuk veren nebizin (arap noktasna ulam meyve
suyunun) helal olduunu sylemek noktasna gelmitir.
Bunu bnul-Kayyim sz geen kyasn benzeri ile
nameli sema helal kabul eden sufilerin grlerini
reddederken zikretmitir. Merhum sema meselesinde (s.
270-271)de unlar sylemektedir:
kinci ekil: Eer ayr ayr iir ve nameli
syleyiin tek balarna mubah olmalar her ikisinin bir
araya gelmeleri halinde mubah olmalarn
gerektirmediine gre byle bir terkibin (ikisinin bir arada
oluunun) birlikte olu sebebiyle hkm deitirecek bir
zellii sz konusudur. Bu delil yle diyenin delili
seviyesindedir:
Vahid haber tek bana ilim ifade etmiyor ise onun
bakas ile bir arada olmas halinde de ilim ifade etmez.
2
Bu ayn zamanda Iyaz b. Muaviyeden nakledilen
u olayn da bir benzeridir:
Bir adam kendisine: Su hakknda ne dersin? O
helaldir demi. Adam: Ya hurma hakknda ne dersin? diye
sormu. Iyaz yine helaldir demi. Peki nebiz denilen ey

2 Eer hadisin zayf senedi tek bana hadisin sabit olduunu ifade etmiyor ise
yollarnn toplam da onun sabit olduunu ifade etmez diyenlerin szleri de buna
benzer. Baz ykc ve cahillerin syledikleri gibi.
www.islah.de 200
su ve hurmadr, onu nasl haram klarsn? diye sorunca,
Iyaz ona u cevab vermi:
Bana grn syle eer ben sana bir avu toprak
atacak olursam seni ldrebilir miyim? Adam hayr demi.
Bu sefer: Peki ben sana bir avu saman atp durursam seni
ldrebilir miyim diye sormu. Yine adam hayr demi.
Bu sefer ona unu sormu: Peki su, saman ve topra alp,
bunlar amur yapsam, kuruyuncaya kadar braksam ve
onunla sana vursam seni ldrebilir miyim? deyince adam
evet demi. Bu sefer Iyaz: te nebiz de byledir diye
cevap vermi.
3
Sznn anlam udur: Sarholuk veren g bu
terkibin sonucunda ortaya kandr. te bizim konumuz da
budur. Nefisleri sarho edip, elendiren, onu Allah
zikretmekten, namaz klmaktan alkoyan byle bir terkip
ve onlarn toplamndan ortaya kan bir kuvvettir. Bir
araya gelen seslerin nefisleri galeyana getirmesi tek bir ses
ayarnda deildir. Ayn ekilde muayyen blmlemeler ve
muayyen vurularla arklarn yaplp, bestelenen seslerin
durumu da byledir. Bilhassa bunlarla beraber alg
aletleri de katkda bulunursa, btn bunlardan soyutlanm
iir okumak gibi deildir. Hi byle bir phe ilim ve bilgi
bakmndan zayf, her ikisinden de olduka az paya sahip
olan kimseler dndakilerce kabul edilebilir mi?
Denilse ki: Hikmet ister bilinsin, ister bilinmesin
eriatn hkmlerine teslim olmak ile ilgili
aklamalarmz elbette yeterli bir husustur. Hibir
mslmann bunda bir phesi yoktur. Maalesef- bazlar
bu konuda ameli olarak muhalefet ediyorsa bile bu

3 bn Asakir, III, 330-331, bn Ebid-Dnyann rivayet yoluyla
www.islah.de 201
byledir. Ayn ekilde faiz ve benzeri hususlarn haram
klnm olduu hkmne teslim olmann gerektii
hususunda hi kimse phe etmez. Ameli olarak ou
mslmanlar bunu helal gibi uyguluyor iseler de zellikle
bu zamanda. lgili yerde aklanan arknn haram
olduuna dair geen delillere binaen ameli olarak ondan
yz evirmek ve onu dinlememek icap eder. Fakat
gnmzde de sylendii gibi- kendiliinden gndeme
gelen bir soru vardr. O da udur: Acaba eriatta onun
haram klnmas hikmetini aklayan bir nass sabit midir?
Evet haram klnn hikmetine delil olan ashab-
kiramdan ve dierlerinden olan selefe mensup pek ok
kimseden birtakm rivayetler gelmitir. Bu hikmet ise
bunun yce Allah anmak, Ona itaat etmekten oyalad
eri grevleri yerine getirmeyi engellediidir. Onlar bunu
an yce Allahn musikiye szn oyalayc olan adn
vermesinden ilham alarak bunu sylemilerdir. Bu
adlandrmann yer ald ayet yledir:
nsanlardan ylesi vardr ki bilgisizce Allah
yolundan saptrmak ve onu alaya almak iin szn
oyalayc olann satn alr. te alaltc ceza bunlar
iindir. (Lokman, 31/6) Onlara gre bu ayet ark ve
benzeri eyler hakknda inmitir. imdi ben bu husustaki
rivayetlerden onlara kadar sabit senetle ulaanlarn
kaydetmek istiyorum:
1. Bunlarn ilki Kurann tercman Abdullah b.
Abbas (r.a)a aittir. O dedi ki: (Bu ayet) ark ve benzeri
hususlar hakknda inmitir.
4

4 Bunu Buhari, el-Edebul-Mfred (1265)de, bn Ebi eybe (VI, 310)da, bn Cerir,
www.islah.de 202
2. kincileri Abdullah b. Mesuddur. Ona sz geen
bu ayet-i kerime hakknda soru sorulmu, o da u cevab
vermitir: Kendisinden baka hibir ilah olmayan hakk

Tefsir (XXI, 40)da, bn Ebid-Dnya, Zemmul-Melahide, Beyhaki, Snen (X, 221 ve
223)de ondan gelen eitli yollarla rivayet etmilerdir. bn Abbastan sahih olan budur.
Cuveydinin ondan rivayet ettii ayetin en-Nadr b. el-Haris hakknda indiine, onun
ark syleyen bir cariye satn alp, mslman olmak isteyen bir kimsenin bulunduunu
duydu mu hemen onu cariyesinin yanna gtrd ve: Bu adama yedir, iir ve ona
ark syle. te bu Muhammedin seni yerine getirmeye ard namaz klmak, oru
tutmaktan ve onun nnde savamaktan daha iyidir. ed-Durrul-Mensur, (V, 159)da
iaret edildii ekliyle- gelen rivayetlere gelince, bu olduka zayftr. Burada sz
edilen Cuveybir hakknda Darakudni ve bakalar metruktur demitir. El-Vahidinin,
Esbabul-Nuzul (s. 259)da zikrettii de bunun gibidir: el-Kelbi ve Mukatil dedi ki:
Ayet en-Nadr b. el-Haris hakknda inmitir. yle ki o fars diyarna ticaret maksadyla
gider, acemlere dair haberleri satn alr, bunlar rivayet eder ve Kureye anlatr ve
onlara yle derdi: Muhammed size Ad ve Semuda dair hususlar anlatyor. Ben de
sizlere Rstemin sfendiyarn bandan geenleri, Kisralara dair haberleri anlatyorum.
Kureyliler onun anlattklarndan holanr, Kuran dinlemeyi terkederlerdi. te bu
ayet-i kerime onun hakknda inmitir. el-Kelbi ile Mukatil de ayn ekilde metruk iki
ravi olup, yalanclkla itham edilmilerdir. stelik her ikisinin rivayetlerinde
Cuveybirin rivayetine muhalefet szkonusudur. Suyuti bu rivayeti Beyhakiye, bn
Abbastan, el-Kelbi ile Mukatilin rivayetlerine yakn uabul-manda rivayet ettiini
belirtmektedir. Fakat senedini tetkik etmek zere bunu tespit edemedim. Bu rivayetin
sahih olduu kanaatinde deilim. Muhtemeldir ki bn Cerir, bn Kesir ve dier
muhakkk hafzlar bundan tr onu zikretmemilerdir. Hatta Kurtubi (XIV, 52)de:
Denildiine gre ayet en-Nadr b. el-Haris hakknda inmitir... szleriyle bu rivayetin
zayf olduuna iaret etmektedir. Daha nceden ez-Zemaheri de (III, 210)da byle
yapmtr. Hafz buna dair bir aklama yapmam ve bu rivayetin tahricine
kalkmamtr. Ondan nce selefi Zeylai de Tahricul-Keafda ayn ekilde hareket
etmitir.
www.islah.de 203
iin yemin ederim ki o arkdr. O bu szlerini defa
tekrarlad.
218

3. ncleri krimedir. uayib b. Yesar dedi ki:
Ben krimeye yce Allahn: Bo szlere dair soru
sordum da o: O arkdr cevabn verdi.
219
4. Drdnc olarak yine Mcahidden onun gibi
gelen rivayettir.
220
bn Ceririn, bn Creyc, o
Mcahidden diye kaydettii bir rivayette Mcahid: Bo
sz davuldur dedii kaydedilmektedir.
Bunun ravilerinin tamam sikadrlar. Eer bn
Creyc bunu Mcahidden iitmi ise senedi sahihtir.
Bu hususta Hasan- Basriden de bir rivayet
bulunmaktadr. Buna gre o yle demitir: nsanlardan

218 Bunu da yine bn Ebi eybe ayn ekilde bn Cerir ve bn Ebid-Dnya rivayet
etmilerdir. Hakim (II, 411) ondan Beyhaki ve uabul-man (IV, 278, 5096); bnul-
Cevzi, Telbisu blis (s. 246)da rivayet etmilerdir. Hakim: Senedi sahihtir demi, bu
hususta Zehebi de ona muvafakat etmitir. Senet dedikleri gibidir. bnul-Kayyim sahih
olduunu belirtmitir.
219 Bunu Buhari, Tarih, (II, 2, 217). Yine bn Cerir; bn Ebi eybe ve -lafz kendisine
ait olmak zere- bn Ebid-Dnya; onun rivayet yoluyla Beyhaki rivayet etmilerdir.
Ravileri burada sz geen uaybin dnda sikadrlar. Ondan sika iki kii rivayet
etmilerdir. bn Hibban (IV, 355)de sika olduunu belirtmektedir. Buna gre Allahn
izniyle senedi hasendir. zellikle bn Ebi eybede (1175 nolu rivayette) same b.
Zeydin ona bir mutabaat olduu gibi, bn Cerir (XXI, 4140)da da mutabaat
etmitir.Buradaki same b. Zeyd el-Leysi diye bilinen kii olup, rivayeti hasendir. te
bu gl mutabaat ile Allaha hamdolsun- rivayet sahih mertebesine ulamaktadr.
220 Bunu bn eybe (no: 1167 ve 1179)de, bn Cerir; bn Ebid-Dnya (4/a ve 5/b)de
ondan gelen kimileri sahih eitli rivayet yollaryla rivayet ettikleri gibi Ebu Nuaym de
el-Hilye (III, 286)da rivayet etmitir.
www.islah.de 204
kimisi... (Lokman, 31/6) ayeti ark ve zurnalar hakknda
inmitir.
221

Bundan dolay el-Vahidi, el-Vasit adl tefsirinde (III,
441) unlar sylemektedir: Mfessirlerin ou bo
szler ile arklarn kastedildii kanaatindedir. Meani
alimleri yle demilerdir:
Her ne kadar ayetin lafznda satn alrlar ifadesi
zikredilmi olmakla birlikte bunun kapsamna elenceyi,
arky, zurnalar ve alg aletlerini, Kuran- Kerime
tercih eden herkes girer. nk byle bir lafz ounlukla
deitirme ve daha iyi bulup, tercih etme anlamnda da
kullanlr.
Haramln hikmetine delalet eden seleften gelen
dier baz rivayetler arasnda unlar da kaydedebiliriz:
1. bn Mesuddan dedi ki: ark kalpte mnafkl
yeertir.
222

221 Suyuti, ed-Durrul-Mensuf (V, 159)da, bn Ebi Hatim tarafndan rivayet edilmitir.
ounlukla grlen adeti zere hakknda bir ey sylememitir.
222 Bunu bn Ebid-Dnya, Zemmul-Melahi (vr. 4/b)da, onun yoluyla Beyhaki,
Snen (X, 223)de, uabul-man (IV, 278, 5098, 5099)da, Hammad, brahimden
yoluyla: Abdullah dedi ki diyerek bunu zikretmektedir. Bu sahih bir isnaddr. Ravileri
sikadrlar. Ancak d grn (zahiri) itibariyle munkatdr. nk brahim ki b.
Yezid en-Nehaidir- Abdullah b. Mesuda yetimemitir. ada kimseler arasnda5
arknn yerilmesine dair hadisleri tahric edenlerden bazlar bunun bu ynyle illetli
olduunu sylemi, ancak brahimin el-Amee kendisine: Bana bn Mesuddan
senedini zikret deyince, sahih olarak unu sylediini unutmaktadr: Ben sizlere bir
adamdan o Abdullahtan diye hadis rivayet edersem benim iittiim rivayet ekli odur.
ayet sizlere: Abdullah dedi ki diyecek olursam o vakit o rivayet birden ok kimseden
www.islah.de 205
Bunun bir baka rivayet yolu daha vardr. Bunu Said
b. Kab el-Muradi, Muhammed b. Abdur-Rahman b.
Yezidden, o bn Mesuddan bundan daha mkemmel bir
lafzla ylece rivayet etmektedir: Su ekini nasl
yeertiyorsa, ark da kalpte mnafkl bylece yeertir.
Zikir ise suyun bakliyat yeerttii gibi iman yeertir.
223

onlar Abdullahtan diye naklettiim bir rivayettir.
Bilindii gibi brahim en-Nehai, tabii, sika ve stn bir ahsiyetti. O hocalarndan
birden fazla kimseden diye rivayette bulunduu takdirde en azndan bu kendi emsali
tabiinden diye yapt bir nakildir. Eer yaa ondan byk deil iseler. Dolaysyla
onun bunlardan yapt rivayet insann ruhuna rivayetlerine kar gven ve huzur
brakr. nk bunlar bir toplulukturlar. bn Mesuddan aka grlecei gibi- yalan
sylemek zere ittifak etmeleri yle dursun bn Mesuddan naklettikleri rivayetlerinde
vehme kaplmalar (yanlmalar) gerekten uzak bir ihtimaldir. zellikle de tabii
olularndan dolay bu byledir ve bilhassa onlar brahimin hocalar arasnda olup, o
kendilerinden rivayette bulunmaktadr. Hele onun tercemesinde (biyografisinde) hadis
sarraf olduu belirtilmektedir. Nitekim el-Amee de byle demitir. Dolaysyla
onlarn doru sylediklerinden ve hfzlarndan (iyice bellemi olduklarndan) emin
olmadan onlardan rivayette bulunmas kesinlikle makul bir i olamaz. stelik onlar
bizim iin cehaletleri (kimliklerinin bilinmeyileri) halinin telafi edilecei bir
toplulukturlar. Ondan tr hadis imamlarndan bir topluluk brahimin naklettii
mrsellerin sahih olduunu belirtmilerdir. Beyhaki ise zellikle onun bn Mesuddan
naklettii mrselleri byle kabul etmitir. Nitekim Merasilul-Alai (s. 168)de
byledir. Hafz (bn Hacer) et-Tehzib adl eserinde de bunu kabul etmektedir. Bu ifade
Abdullah dedi ki demesinden daha umumidir. Bu ifade Abdullahtan ifadesini de
kapsar. Bunu u husus desteklemektedir: Her eyden nce iki ibare arasnda burada ak
bir fark szkonusu deildir. Dier taraftan o bu ibarelerin herbirisinde de kendi
zimmetini ibra etmek (kendisini sorumluluktan kurtarmak) maksadyla- bir
adamdan... ifadesini kullanmamtr. Dolaysyla hkm itibariyle her ikisi de birbirine
eittir.
223 Bunu bn Ebid-Dnya (vr. 4/b)de, onun rivayet yoluyla Beyhaki (X, 223)de
rivayet etmilerdir. Bu ise munkat bir rivayettir. nk Muhammed b. Abdur-Rahman
www.islah.de 206
2. abiden dedi ki: Suyun ekini bitirdii gibi ark
da kalpte mnafkl ylece yeertir. Yine suyun ekini
bitirdii gibi zikir de kalpte iman yeertir.
224
ark Btn Masiyetler Arasnda Niin Mnafkl
Yeertir?
bnul-Kayyim Allahn rahmeti zerine olsun-
daha nce geen szn aklarken (asetul-Lehfan, I,
248) unlar sylemektedir:

b. Yezid ki o en-Nehai el-Kufidir- bn Mesuda yetimemitir. Bununla birlikte sika
bir ravidir. Ben onun bu rivayeti brahim en-Nehaiden alm oluunu uzak bir ihtimal
olarak grmyorum. nk o da bu tabakadandr. Said b. Kab el-Muradinin ise bn
Hibban (VIII, 362)den bakas sika olduunu sylememitir. Hadisin birinci blm
bir hocadan, o Ebu Vailden, o bn Mesuddan diyerek merfu olarak da rivayet
edilmitir.
Fakat burada sz geen hoca (eyh) mehuldr (kimlii bilinmemektedir), ad
verilmemitir. Bundan dolay ben bunu Silsiletul-Ahadiysid-Daifede (no: 2430) tahri
etmi bulunmaktaym. bnul-Kayyim, asetul-Lehfan (I, 248)de buna iaret etmi ve
unlar sylemitir: Bu bn Mesudun bir sz olarak ondan sahih olarak
nakledilmitir. Fakat bu ifade merfu hkmndedir. nk byle bir ey mcerred
gre dayanlarak sylenmez. Nitekim Alui, Ruhul-Meani (XI, 68)de syledii gibi.
224 Bunu bn Nasr, Kadrus-Sana (vr. 151/b-152/a)da Abdullah b. Bukeyn, Firas b.
Yahyadan (aslda hatal olarak bn Abdullah diye yazlmtr). O abiden yoluyla
rivayet etmitir. bu rivayetin senedi hasendir. Ravileri Buhari ve Mslimin ravileri
olup, sikadrlar. Ancak Abdullah b. Bukeyn yle deildir. O da Ebu mer el-Kufi el-
Badadi diye bilinir, hakknda gr ayrl vardr. Zehebi el-Munide yle
demektedir: ubeye adatr, bir topluluk onun sika olduunu belirtirken Ebu Zra
zayf olduunu sylemitir. Hafz (bn Hacer) et-Takribde: Olduka doru fakat
bazen hata eden birisidir demitir. Bu rivayet Peygamber (s.a)a merfu olarak da
nakledilmi olmakla birlikte bunun senedinde kezzab (yalanc) birisi vardr. Bkz.
Silsiletul-Ahadisid-Daife (no: 6515)
www.islah.de 207
Eer: Dier masiyetler arasndan arknn
mnafkl yeertmesi nasl aklanr diye sorulursa,
ylece cevap verilebilir:
Bu ashab- kiramn kalplerin hallerini ve amellerini
en iyi ekilde fkh ettiklerine (derinlemesine
kavradklarna), kalbin hastalklarn ve tedavi yollarn en
iyi bildiklerine, onlarn kalplerin tabibleri olduklarna en
ak delillerden birisidir. Kalp hastalklarn en byk
hastal ile tedavi etmeye kalkan, yollarn brakp
sapanlar gibi deildirler. Onlar bu yanllklaryla hastal
ldrc zehirle tedavi etmeye kalkan gibi olmulardr.
Allaha yemin ederim ki onlar terkib ettikleri devalarla
ou kimseye veya ou tedavileriyle bunu yaptlar.
Bylelikle tabiplerin azl ve hastalarn okluu buna
karlk gemilerde grlmeyen mzmin yeni
hastalklarn ortaya kmas, ariin meydana getirdii
faydal ilatan yz evirip, hastann hastaln ana
maddesini glendiren hususlara meyletmesi hep bir arada
ortaya kt. Bunun sonucunda bela arlat, i daha da
iinden klamaz bir hal ald. Evler, yollar, ar-pazarlar
hastalarla dolup tat, her katmerli cahil insanlar tedavi
etmeye koyuldu.
unu bil ki arknn kalbi mnafklkla boyamakta ve
ekinin su ile yeermesi gibi mnafkl orada yeertmekte
etkin birtakm zellikleri vardr.
Bu zelliklerinden bazlar unlardr: ark kalbi
oyalar. Kuran kavramaktan, onun zerinde
dnmekten, Kurandaki hkmler gereince amel
etmekten alkoyar. phesiz Kuran ve ark aralarndaki
elikiden tr- ebediyen bir kalpte bir arada bulunamaz.
nk Kuran hevaya uymay yasaklar, iffeti nefislerin
www.islah.de 208
ehvet ve arzularndan uzak kalmay, sapkln
yollarndan uzaklamay emreder. eytann admlarnn
peinden gitmeyi yasaklarken ark btn bunlarn aksini
emreder. Bunlar gzel gsterir. Nefislerde sapk arzular
galeyana getirir. Bunlarn gizli sakl olanlarn harekete
geirir. Sakin duranlarn galeyana getirir, nefsi irkin her
bir eye doru tahrik eder. Gzel her kadna veya gzel
her erkee kar vuslata srkler. ark ve arap ayn st
emmilerdir. irkinliklere arzu uyandrmakta birbiriyle
yarr dururlar. phesiz ark ikinin dengi ve onun st
kardei, onun vekili, onun antlamals, onun dostu, onun
arkadadr. eytan bu ikisi arasnda asla bozulamayacak
trden bir kardelik ba gerekletirmi, aralarndan asla
nesh olmayan vefakarlk hukukunu pekitirmitir. ark
kalbin casusu, ondaki mertliin alcs, akln kurdudur.
Kalplerin gizliliklerine doru nfus eder, kalplerdeki
gizlilikleri kefeder, muhayyileye doru sessizce ilerler.
Kalpte bulunan heva, ehvet, bayalk, yzszlk,
mantkszlk, ahmaklk gibi halleri harekete geirir. Bir
adamn vakarl, gzel akll, parlak imanl olduunu,
zerinde slamn vakarnn, Kurann tatllnn
alametlerini tadn grrsnz. Ayn kii ark
dinleyip, ona meylettii takdirde aklnn azalmaya,
hayasnn gitmeye, mertliinin kaybolmaya yz tuttuunu,
gz alc zelliklerinin ondan ayrldn, vakarnn onu
brakp gittiini, eytannn bu haline zldn,
imannn ise Allaha ikayette bulunduunu, Kuran
okumann ona ar geldiini, Kurann: Rabbim beni ve
senin dmannn Kuran mesabesindeki eyi ayn kalpte
bir araya getirme dediini, artk o kimsenin ark
dinlemeden nce irkin grdn gzel grmeye
balayp, iinde gizledii srlar aa vurduunu, vakar ve
ar ballktan oka konumaya, yalan sylemeye,
byklenmeye, parmaklarn atrdatmaya doru gei
www.islah.de 209
yaptn grverirsin. Ban saa-sola eer, omuzlarn
sallar, ayaklarn yere vurur, eliyle bann tepesine vurur,
aylar gibi zplar, dolap beygiri gibi dner, kadnlar gibi
ellerini rpar, evke geldiinden kzlerden daha beter
brr, kimi zaman kederli gibi ah eker, kimi zaman
deliler gibi feryad basar. Bu iin erbabndan olup, bu
hususu iyi bilen bir kii u beyitleri sylerken doru
sylemi:
Hatrlar msn bir gece birlikte idik
Sabaha kadar gzel arklar dinledik.
ark kaseleri dolap durdu aramzda
Canlarmz ikisiz sarho olmutu o zaman da
Sen aralarnda yalnzca sevinten sarho olanlar
grrdn
Oysa sevin orada aykt
Zevklerin kardei orada seslendiinde
Haydi semaha gelin toplann diye cevap verir
Orada canlardan baka bir eye sahip deildik
Biz onlar gzel baklara feda ettik.
Kimi arifler yle demitir: Sema (ark dinlemek)
kimilerinde mnafkl, kimilerinde inatl, kimilerinde
yalancl, kimilerinde hayaszl, kimilerinde de
ahmakl var eder.
Daha sonra unlar syler: O halde ark kalbi ifsad
eder. Kalp ifsad oldu mu mnafklk da dizginsizce yol
alr.
zetle basiret sahibi bir kimse ark dinleyen
kimseler ile zikir ve Kuran ehlinin hallerini iyice tetkik
edecek olursa, ashab- kiramn kalplerin hastalklarn ve
www.islah.de 210
tedavilerini ne derece byk bir ehliyetle bildiklerini
aka grr. Baar Allahtandr.
kaydettiimiz rivayetlerden arknn haram
klnmasnn hikmeti aka ortaya km bulunmaktadr.
Bu hikmette arknn Allaha itaat ve Allah anmaktan
alkoyduudur. Bu ise grlen bir eydir. O halde gerek
dinleyerek, gerek bakalarna dinleterek onunla oyalanp,
vakit geirenlerin her birisinin u ayet-i kerimede sz
geen yerilmekten kendine gre bir pay vardr:
nsanlardan kimisi bilgisizce Allahn yolundan
saptrmak ve o ayetleri bir elence edinmek iin bo
szleri satn alrlar... (Lokman, 31/6) Bu ise az veya ok
miktarda onunla oyalanp, vakit geirme miktarna
gredir. Daha nceden satn almann deitirmek ve
tercih etmek anlamnda olduunu renmi bulunuyoruz.
u nemli noktay da gz nnde bulundurmak gerekir.
Saptrmak... iin anlamndaki buyruun banda yer alan
lam harfi el-Vahidinin tefsirinde de belirtildii zere
akbet lamdr. Yani sonunda bylesinin iinin varaca
nokta sapklktr. Nitekim bnul-Cevzi de ez-Zadul
Mesir (VI, 317)de byle demitir. Bazlarnn
syledikleri gibi bu lam talil iin deildir. Allahn
ayetlerini oyun ve elence edinen kafirler iin talil iin
kabul edilmesi halinde aklanr bir taraf da vardr.
Bundan dolay bnul-Kayyim Allahn rahmeti zerine
olsun- (I, 240) unlar sylemektedir:
Bu husus anlaldna gre arkclar ile onu
dinleyenlerin bu yergiden Kuran- Kerimi brakarak ark
ile oyalanmalarna gre yerginin tamam haklarnda sz
konusu olmasa bile- bir paylar vardr. nk ayet-i
kerimeler bo szlerle oyalanmay, bilgisizce Allahn
www.islah.de 211
yolundan saptrmak ve Allahn ayetlerini alay konusu
edinmek iin Kuran ile deitirenleri yermektedir.
Bylelerine Kuran okunduu takdirde sanki onu
dinlememi gibi, sanki kulaklarnda bir arlk, bir sarlk
varm gibi byklenerek yz evirir. O kitaptan bir eyler
rense bile onunla alay eder.
Btn bunlar ancak insanlar arasnda kfr en ileri
derecede olan kimseler yapar. Eer bunun bir ksm
arkclarla onlar dinleyenlerce yaplacak olursa, phesiz
onlarn da bu yergiden bir paylar vardr.
Bunu ylece aklayabiliriz: arkya ve alg
aletlerini dinlemeye itina gsteren bir kimse mutlaka ilim
ve amel itibariyle hidayet yolundan bir miktar sapma
vardr. Kuran dinlemekten bir para yz evirip, ark
dinlemeye bir yneli sz konusudur. yle ki eer ayn
anda ark dinlemek ile Kuran dinlemek ile kar karya
kalrsa, onu brakp tekine ynelir, Kuran dinlemek ona
ar gelir. Hatta Kuran okuyan susturmaya kadar dahi
onu itebilir ve Kuran okuyann okumasn uzun bulurken,
arkcnn daha da sylemesini ister, onun ark syleme
sresini ksa bulur. Byle birisi hakkndaki asgari hal eer
bu yerginin tamamna maruz kalmyor ise de bunun
nemli bir payna maruz kalr.
Bu hususta sylenecek szler kalbinde bir para
hissettii hayat bulunan kimselere fayda verir. Kalbi
lm maruz kald fitne olduka byk kimseler ise
kendi yzlerine nasihat kapsn kapatm olurlar:
Allahn fitneye drmek istedii kimse iin sen Allaha
kar bir ey yapamazsn. Onlar Allahn kalplerini
temizlemek istemedii kimselerdir. Dnyada onlara zillet
www.islah.de 212
vardr, ahirette de onlara pek byk bir azap vardr. (el-
Maide, 5/41)
Derim ki: Bu hususta seleften gelmi rivayetlerden
ve bnul-Kayyimin onlara dair olduka faydal ve
gerekten gzel aklamalardan bn Hazmn bu
rivayetlerin birounu kaydettikten sonra kulland u
ifadelerin yanll ok ak bir ekilde ortaya
kmaktadr:
Bu szde birka bakmdan delil olacak taraf yoktur:
Birincisi: Raslullah (s.a) dnda hibir kimsenin
(sz) delil olamaz.
2. Bu ashab ve tabiinden oluan dierlerine
muhalefet etmitir.
3. Ayetin nass onlarn bu ayeti delil gstermelerini
rtmektedir. nk ayet-i kerimede: nsanlardan
kimisi bilgisizce Allahn yolundan saptrmak ve o ayetleri
bir elence edinmek iin bo szleri satn alrlar. te
onlar iin horlayc bir azap vardr. (Lokman, 31/6)
buyruklar yer almaktadr. Bu ise yapan kafir klan bir
niteliktir. Bir kimse Allahn yolu ile alay edecek olursa
kafir olacanda gr ayrl bulunmamaktadr...
Onun bu szlerine cevap olmak zere unlar
syleyebiliriz:
Birinci husus batl bir maksat gdlen hak bir
szdr. nk o bu ifadesiyle bu hususta gelen
rivayetlerin ayetin tefsiri hakknda Raslullahtan
gelenlere aykr olduklar vehmini vermektedir. Fakat
www.islah.de 213
kesinlikle byle bir ey yoktur. Bu rivayetler sadece onun
donuk tefsirine aykrdr. Anlayl okuyucuya onun hatal
olduunu tespit edebilmek iin delil olarak u gerei
dnmesi yeterlidir: Seleften gelen rivayetler bir tarafta,
bn Hazm dier taraftadr.
kincisi anlamsz bir yaygaradan ibarettir. Zira bu
hususta onlara muhalefet eden yoktur. Eer byle bir ey
olsayd muhaliflerine cevap verip, grlerini reddetmekte
kulland slubu bilen kimselerce de bilindii zere adet
edindii zere mutlaka bunu hemen zikrediverirdi.
nc hususa gelince bu da bnul-Kayyimin son
aktardmz szlerinde cevab gemitir. Sanki merhum
bnul-Kayyim bu aklamalaryla bn Hazmn bu
grn reddetmek istemi gibidir. Onun bu aklamas
da olduka gl ve aktr. Bugn mslmanlarn
meclislerinde ve toplant yerlerinde dnyevi szlerle
oyalandklar, sigaralarn tttrdkleri, tavla oynamakla
vakit geirdikleri, hatta kahvehanelerde ve baka yerlerde
kumar oynadklar, ayn zamanda da radyodan: Ey iman
edenler! ki, kumar, putlar ve fal oklar eytann pis
ilerindendir. Artk bunlardan kann ki kurtulua
eresiniz. (el-Maide, 5/90) buyruunu dinlemektedirler.
Onlar bu ve benzeri Allahn ayetlerini dinlerken kendi
konumalarn, oyalanmalarn da srdrp gitmektedirler.
Sanki kulaklarnda da bir arlk vardr. Syle bize ey bn
Hazm bunlar kafir midir? Hayr fakat bunlarn tavrlar ve
oyalanmalar sanki bana bn Abbasn ve onun dnda
seleften olan dier kimselerin syledikleri kimi kfr,
kimi kfrden daha aa mertebededir.
6
szlerini
aklamaktadr. Her tr kfr elbetteki dinden kartmaz,

6 Silsiletul-Ahadisis-Sahiha(2552)
www.islah.de 214
bundan dolay bu gibi kimseler ve benzerlerinin ayet-i
kerimede geen yerilmekten bir paylar vardr. Herkesin
pay kendi durumuna gredir. Byk ilim adam nl
mfessir, Endlsl bn Atiyye, el-Muharrar el-Veciz
(XIII, 9) adl tefsirinde sanki o da bn Hazmn grn
reddedercesine- bu hususta ylece iaret etmektedir:
Ayet-i kerime mana itibariyle mmet-i Muhammed
arasnda devam etmektedir. Fakat kfre girmek suretiyle
Allahn yolundan sapmalar, Allahn ayetlerini alay
konusu edinmeleri manasyla deildir. Byle bir tehdit
onlar hakknda szkonusu deildir fakat onlar bir ibadeti
yerine getirmemek, mekruh bir ile bir zaman geirmek ve
isyankarlar ile karakterleri eksik kimseler arasndan olmak
zere (bu ii srdrrler)...
Ben bn Hazmn iine dt bir elikiye dikkat
ekmek istiyorum. Onun szleri arasnda kaydettiimiz
birinci husus kendisinin ayet-i kerimenin bn Abbas, bn
Mesud ve dierlerinden nakledilen tefsir ve aklama
eklinin sabit olduunu kabul etmi olmasn
gerektirmektedir. Aksi takdirde bu grn zayf olduunu
hemen syleyiverir ve: Kimsenin delili yoktur demezdi.
Bundan dolay o elencelere dair risalesinde buna
bsbtn muhalefet etmekte ve nce sz geen o noktay
dile getirmemektedir. kinci olarak da zayf olduunu
aka belirterek (s. 97) unlar sylemektedir:
Ashab- kiramdan herhangi bir kimseden (bu sz)
sabit olmu deildir. Bu syledii sz delil olmayanlardan
mfessirlerden birisinin szdr sadece.
Fakat bu onun az nce deindiimiz kabul ile
elimektedir. Bu kendisinde phe bulunmayan bir haktr.
www.islah.de 215
Nasl byle olmasn ki. Selefin syledikleri szler ittifakla
halefin szlerinden nceliklidir. zellikle bu gr
belirten selef ok, halefler az ise. O halde mfessirlerin
ou daha nceden el-Vahidinin tefsirinden naklettiimiz
gibi selefin aklamalarna da uygun dyorsa ne
sylenebilir? Durum Kurtubinin (XIV, 52) dedii gibidir:
Bu ayet-i kerime hakknda sylenen en stn
aklama ve buna dair Abdullah b. Mesudun kendisinden
baka hibir ilahn bulunmad Allah adna defa yemin
ettii husus bunun ark olduudur.
El-Alusiden bu szn merfu hadis hkmnde
olduunu belirttii daha nce geti.
Sufilerin arklar
Allahn kitabna, peygamberinin snnetine, seleften
gelen rivayetlerle, imamlarn szlerine dayanarak alg
aletleriyle birlikte olsun ya da olmasn her iki ksmyla
haram olan ark trlerini akladktan sonra artk sufilerin
mzikleri ile gnmzde slami ya da dini marlar olarak
bilinen tr hakknda gerekli aklamalar yapmann zaman
gelmi bulunduundan Allahn yardmn dileyerek
unlar sylemek istiyoruz:
phe olmayan hususlardan birisi de udur: Bizler
Allahtan baka hibir ilah olmadna dair ehadeti tahkik
etmek zere Allahtan baka herhangi bir kimseye ibadet
etmemiz caiz olmad gibi Muhammedin Allahn
Rasl olduuna dair ehadetimizi tahkik etmek zere
Allah Raslnn getirdikleri dnda herhangi bir yolla
Allaha ibadet etmeyiz veya ona yaknlamaya
kalkmamz da ayn ekilde caiz deildir. Mmin bu iki
www.islah.de 216
hususu tahkik ettii takdirde o Allah seven, Allahn
Raslne tabi olan birisi olur. Allah da sevdii ile
beraberdir ve ona yardmc olur.
Merhum el-Izz b. Abdis-Selamn Bidayetus-Suud
fi Tafdilir-Rasl risalesine dair notlarn mukaddimesinde
Allah ve Raslnn sevgisine ve imann tadn almak
zere kiide bulunmas gereken hususlara dair bilinen iki
hadisten sonra unlar gemiti:
unu bil ki mslman kardeim! Allah ve Raslne
sevginin bu mertebesine herhangi bir kimsenin
ykselebilmesi ancak ibadette sadece Allah tevhid
etmek, Allahn kullar arasndan da yalnzca Peygamber
(s.a)a uymakla ulalabilir. nk yce Allah yle
buyurmaktadr: Peygambere itaat eden gerekte Allaha
itaat etmi olur. (en-Nisa, 4/80);
Deki:Eer Allah seviyorsanz bana uyun ki Allah
da sizi sevsin. (Al-i mran, 3/31) Peygamber (s.a)n u
buyruu da bunu gerektirmektedir:
Nefsim elinde olana yemin ederim ki ayet Musa
hayatta olsayd, o dahi bana tabi olmaktan baka hibir ey
yapamazd.
7
Derim ki eer kelimullah olan Musa gibi bir kimse
Peygamber (s.a)a tabi olmaktan baka bir ey
yapamayacana gre ondan bakas bakasn yapabilir
mi? te bu tabi olmak noktasnda yalnzca Peygamber
(s.a)a uymann farz oluunun kesin delillerinden ve

7 Hasen bir hadis olup, kaynaklar el-rva(1589) ile Silsiletul-Ahadisis-Sahiha
(3207)de gsterilmitir.
www.islah.de 217
Muhammed, Allahn Rasldr ehadetinin
gereklerindendir. Bundan tr an yce Allah az nce
kaydedilen ayet-i kerimede yalnzca peygamberine tabi
olmay, Allahn onu sevdiine bir delil olarak tespit
etmitir. phe bulunmayan hususlardan birisi de Allah
birisini sevecek olursa, u kutsi sahih hadiste belirtildii
zere Allah her hususta o kimseyle beraber olur:
Kulum benim kendisine farz kldm eylerden
daha ok sevdiim herhangi bir ey ile bana yaklaamaz.
Kul nafilelerle bana yaknlamay srdrrse, sonunda ben
de onu severim. Onu sevdim mi de kendisiyle iittii
kula, kendisiyle grd gz, kendisiyle yakalad eli,
kendisiyle yrd aya olurum. Benden bir ey isterse
phesiz ona veririm. Benden kendisini korumam isterse
phesiz onu himayeme alrm...
Hadisi Buhari rivayet etmi olup, Silsiletul-
Ahadisis-Sahihada (1640) kaynaklar gsterilmitir.
Bu ilahi inayet ancak Allah tarafndan sevilen
Allahn kulu hakknda sz konusu olduuna gre her bir
mslmann Allah tarafndan sevilmesini salayacak yolu
izlemesi gerekir. Bu ise sadece ve sadece Allah Raslne
tabi olmaktr. Yalnzca bu yolla kul an yce ve mbarek
mevlasnn zel inayetine mazhar olur. Nitekim yalnzca
Peygamber efendimize tabi olmak ile ancak farzlar
bilinebilir ve farzlar nafilelerden ayrt edilebilir. Bunun
baka yolu yoktur.
Bu husus bylece bilindiine gre ben Peygamber
(s.a)n: Din nasihatten ibarettir.
8
buyruundan hareketle

8 Hadisi Mslim, Temim ed-Dari (r.a)dan rivayet etmi olup, kaynaklar el-rva (26) ile
www.islah.de 218
kendimi kim olurlarsa olsunlar, nerede bulunurlarsa
bulunsunlar. Mslman kardelerimden sufi semalar ya
da dini marlar ad verilen ezgileri dinlemek ya da
dinletmekle mptela olan kardelerime u hususlar
hatrlatmak istiyorum:
1. Gerek anlamda kitap ve snnet fkhn bilen,
yce Allahn: Kim doru yol kendisine apak belli
olduktan sonra Peygambere kar gelir, mminlerin
yolundan bakasna uyup giderse, onu dnd o yolda
brakr ve cehenneme atarz. O ne kt bir dn yeridir.
(en-Nisa, 4/115) buyruunda olduu gibi izledikleri yola
smsk sarlmakla emrolunduumuz, yollarna muhalefet
etmemizin yasakland selef-i salihin yolunu bilen
herhangi bir slam alimi sz geen bu mzik ve ezgi
trlerinin sonradan ortaya kp, hayrl olduklarna dair
ehadette bulunulan nesiller dneminde bilinen bir husus
olmadn aka bilir.
2. Yine bu alimler unu kabul ederler. Yce Allaha
az nce aklanan sebeplerden tr- Raslullah (s.a)n
getirdikleri dnda bir yolla yaknlamaya kalkmak caiz
deildir. eyhul-slam bn Teymiye belirttiimiz hususu
insafl ilim sahibi herkesin nnde pekitiren birtakm
rnekler vermitir. Yce Allahn rahmetine mazhar
olmasn dilediimiz eyhul-slam unlar sylemektedir:
Bilindii gibi dinin iki tane esas vardr. Ancak
Allahn teri buyurduu bir hkm dinidir ve ancak
Allahn haram kld bir husus haramdr. Allah, Allahn
haram klmad hususlar haram kldklar ve Allahn

ayetul-Meram, 332)de gsterilmitir.
www.islah.de 219
izin vermedii bir dini teri ettikleri iin mrikleri
ayplamtr.
Herhangi bir alime iki da arasnda koan bir
kimsenin byle bir ii yapmas mbah mdr? diye
sorulacak olursa, o alim evet diyecektir. ayet: Safa ile
Merve arasnda say ettii gibi ibadet olsun diye bu koma
iini yapyor denilecek olursa yle diyecektir: Eer bu
iini bu maksatla yapacak olursa bu mnker bir haramdr.
Bu ii yapann tevbe etmesi istenir, tevbe ederse mesele
yok, aksi takdirde ldrlr.
10
ayet byle bir ilim adamna ba amann ve belden
aasn rtecek petamal ve stn rtecek riday
giymenin hkm sorulacak olursa, bunun caiz olduuna
dair fetva verecektir. Eer: Bu kimse bu ii hacnn ihrama
girmesi gibi ihram olsun diye yapt sylenirse bu
haramdr ve mnkerdir diyecektir. ayet gnete duran
adamn durumuna dair sorulursa bu caizdir diyecektir.
Eer bu kimse bu ii ibadet olsun diye yapar denilirse, bu
mnkerdir diyecektir. Nitekim Buhari bn Abbas (r.a)dan
rivayet ettiine gre Raslullah (s.a) gnete ayakta duran
bir adam grnce:
Bu kimdir? diye sormu. Ashap ona u cevab
vermiti:
- Bu Ebu sraildir. Gnete ayakta durup
oturmamay, glgelenmemeyi ve konumamay adad.
Bunun zerine Peygamber (s.a) yle buyurdu:

10 Bugn anka kuu gibi sadece ad duyulan Allahn hududlarn uygulayan hakim ve
ynetici tarafndan kastetmektedir.
www.islah.de 220
Ona emir verin konusun, otursun, glgelensin,
orucunu da tamamlasn.
11

Byle bir ii dinlenmek yahut mubah bir maksat iin
yapacak olursa, bu ii yapmaktan alkonulmaz fakat bunu
ibadet maksadyla yapmaya kalknca bu ii yapmas
nehyolundu.
Ayn ekilde bir adam evine evin arka tarafndan
girecek olursa, bu davran ona haram klnmaz. Fakat o
bu ii cahiliye dneminde yaptklar gibi ibadet olsun diye
yaparsa... gnahkar ve yerilmi bir bidati olur. Bidati
ise iblis masiyetten daha ok sever.
12
nk Allaha isyan
eden bir kimse kendisinin isyankar bir kimse olduunu
bilir ve tevbe eder. Bidati ise yapt bu iin itaat
olduunu zanneder ve tevbe etmez. Bundan dolay her kim
oyun ya da bir elence olsun diye semada hazr bulunursa,
bu ii salih amelleri arasnda saymaz ve bu yolla sevap
kazanacan da mit etmez.
Ancak bu ii yce Allaha gtren bir yol olarak
yapan bir kimse bunu din edinir. Ona byle bir i yapmas
yasaklanacak olursa, dininin gereini yerine getirmekten
alkonulan bir kimse gibi kendisini grr. Byle bir ii
terkedecek olursa, Allahtan uzaklatn ve Allahtan
payndan mahrum edildiini zanneder.
Byleleri slam alimlerinin ittifakyla sapktrlar.
Mslmanlarn nder ilim adamlarndan hibir kimse:

11 Hadisin kaynaklar el-rva (VIII, 218, 2591)de gsterilmitir. Orada gnete
ifadesinin Buharide yer almad da aklanmtr. Hadis sahihtir.
12 Bu kii Sfyan es-Sevridir. Bunu bnul-Cad msnedinde (II, 748, 1885) rivayet
etmitir.
www.islah.de 221
Byle bir ii yce Allaha giden bir yol ve bir din edinmek
mbahtr demez. Aksine byle bir ii yce Allaha giden
bir yol ve bir din edinen bir kimse hem sapktr, hem
saptrcdr, mslmanlarn icmana muhalefet eden bir
kimsedir.
Amelin zahirine bakp, onun hakknda sz
syleyerek amel edenin fiiline ve niyetine bakmayp, gz
nnde bunu bulundurmayan bir kimse ise din hakknda
bilgisizce sz syleyen cahil bir kimse demektir.
(Mecmuul-Fetava, XI, 631-633)
3. lim adamlarnca kesinlikle kabul edilmi
hususlardan birisi de udur: Yce Allahn eriat olarak
tesbit etmedii herhangi bir hususla asl meru olsa dahi-
Allaha yaknlamak caiz deildir. ki bayram namaz iin
ezan okumak, regaib namaz diye adlandrlan namaz,
haprma esnasnda Peygamber efendimize salavat
getirmek, satc olan bir kimse maln mterisine takdim
ettii zaman ayn ekilde salavat getirmek ve buna benzer
mam atbinin Allahn rahmeti zerine olsun- el-
Bidaul-dafiyye: Eklenen bidatler adn verdii daha
pek ok bidatler. O gerekteten pek byk kitab olan el-
tisam adl eserinde btn bu bidatlerin Peygamber
(s.a)n: Herbir bidat sapklktr, herbir sapklkta
cehennem ateindedir.
13
buyruunun genel erevesi
ierisine girdiini tespit etmi bulunmaktadr.
Bu durum bylece bilindiine gre an yce
Allahn haram kld bir ile yaknlamaya kalkmak
ncelikli olarak haram olur. Hatta bunun haraml ok

13 Nesai, bn Huzeyme, Sahihinde sahih bir isnad ile rivayet etmi olup, bn Teymiye
birka yerde sahih olduunu belirtmitir. Hutbetul-Hace(s. 37)
www.islah.de 222
ardr. nk byle bir davranta hem Allahn eriatine
muhalefet, hem ona kar kmak sz konusudur. an
yce Allah byle yapan kimseleri de: Kim Allaha ve
Raslne kar gelirse (bilmeli ki) muhakkak Allah cezas
ok iddetli olandr. (el-Enfal, 8/13) buyruu ile tehdit
etmektedir.
Buna byle bir davran ile yce Allahn haklarnda:
Dinlerini bir elence ve bir oyun edinip de dnya
hayatnn kendilerini aldatt kimseleri (el-Araf, 7/51)
diye buyurduu hristiyan ve dier kafirlere haklarnda:
Onlarn beytin yannda dualar slk almaktan ve el
rpmaktan baka bir ey deildi. (el-Enfal, 8/35) diye
buyurduu mriklere bir benzeyi olduunu da buna
eklemek gerekir. lim adamlarnn dediklerine gre ayet-i
kerimede kastedilen onlarn slk alarak ve el rparak
ibadet ettikleridir.
14
Bundan tr eskiden de, sonralar da ilim
adamlarnn bu gibi kimselere kar tepkileri ok etin
olmutur. mam afii yce Allahn rahmeti zerine
olsun- yle demitir:
Ben orakta tabir diye adlandrlan zndklarn
icad ettikleri ve kendisiyle insanlar Kurandan
alkoyduklar bir ey braktm geldim.
15

14 Bk. bn Kesir, Tefsir, (III, 306); asetul-Lehfan, (I, 244-245)
15 el-Hallal, el-Emr bil-Maruf (s. 36); Ebu Nuaym, el-Hilye, (IX, 146)da, ondan
bnul-Cevzi (s. 244-249 (245?)) rivayet etmi olup senedi sahihtir. bnul-Kayyim,
asetul-Lehfan (I, 229) bunun afiiden mtevatir olarak nakledildiini belirtmekte,
sonra da et-Tabir lafzn metinde zikrettiimiz ekilde aklamaktadr.
www.islah.de 223
Ahmede ona dair soru sorulmu, o: Bir bidattir
diye cevap vermitir. (Bir rivayette: Onu mekruh grm
ve dinlenilmesini nehyetmitir) ve yle demitir:
[Onlardan birisini bir yolda grecek olursan sen bir baka
yoldan git.]
16
Tabir denilen ey dnyaya kar rabeti azaltan
ve bir arkcnn nameli olarak syledii bir iir trdr.
Hazr bulunanlardan birisi de bir ubuk ile syledii
arknn maktalarna gre bir deriye ya da bir yasta
vurur. bnul-Kayyimin ve bakalarnn dedikleri gibi.
eyhul-slam bn Teymiye Allahn rahmeti
zerine olsun-Mecmuul-Fetava (XI, 570)de unlar
sylemektedir:
afii Allah ondan raz olsun-nin szkonusu ettii
bu iin zndklarn icadlar olduu eklindeki aklamalar
slamn esaslarn ok iyi bilen bir imamn bir szdr.
phesiz byle bir sema bnur-Ravendi, Farabi, bn Sina
ve onlara benzer zndklkla itham edilmi kimseler
dnda bunu esasen tevik etmez ve ona davet etmez.
Nitekim Ebu Abdur-Rahman es-Slemi, Meseletus-
Semada bnur-Ravendiden
17
yle dediini
nakletmektedir:

16 Yine bunu el-Hallal ondan gelen eitli rivayetlerle zikretmitir. Fazlalk:
Meseletus-Sema (s. 124)dandr.
17 Ad Ahmed b. Yahya b. shak er-Ravendidir. nl zndktr. Hafz Lisanul-
Mizanda unlar sylemektedir: nceleri mutezile kelamclarndan idi. Sonra
zndklat ve inkarclkla mehur oldu. slama dil uzatan pekok kitap yazd. Merhum
eyh bu kitapta (el-Mizan kastediyor) tercmesini zikretmemekle gzel bir i
yapmtr. Benim zikrediimin sebebi ise ona lanet etmek iindir. Allahn lanetine 298
www.islah.de 224
Fukaha sema hakknda farkl grlere sahiptir.
Kimileri bunu mbah kabul etmi, kimileri bunu mekruh
grmtr. Ben ise onu vacip kabul ediyorum ya da onu
emrediyorum- Bylelikle bu ii emretmek suretiyle ilim
adamlarnn icmana muhalefet etmi olmaktadr.
Farabi
18
de musiki ad verilen ark trnde olduka
maharetli idi. ark sanatn bilenlere gre bu hususta
kendine has bir usul ve yntemi vardr. bn Handan ile
bandan geen olay da nldr. Musiki aletini alnca,
nce onlar alatm, sonra onlar gldrm, sonra onlar
uyutmu ve kp gitmitir.
(s.565)de unlar sylemektedir: slam dininde
kesin olarak bilinen husus udur ki: Peygamber (s.a)
mmetinin salihlerine, abidlerine ve zahidlerine el
rpmak yahut ubuk vurmak ya da def almak ile birlikte
nameli okunan beyitleri dinlemek iin bir araya gelip
toplanmalarn onlara teri etmi deildir. Ayn ekilde
herhangi bir kimseye kendisine tabi olmann dna ve
getirdii kitap ve hikmetin dna kmay da ne batnen,
ne zahiren, ne avamdan kimse iin, ne de havastan kimse
iin- mubah klmamtr.
Daha sonra eyhul-slam (s.573-576) unlar
sylemektedir: Dinin hakikatlerinden, kalplerin
hallerinden, marifetlerinden, zevklerinden ve vecdlerinden
haberdar olan bir kimse slk ve el rpmay dinlemenin

ylnda gitti.
18 Ad Muhammed b. Muhammed b. Tarhan et-Trkidir. ezeratuz-Zeheb (II, 350-
354)de genie bir biyografisi vardr. eyhul-slamn iaret ettii hikaye orada
zikredilmektedir. Sanki bir efsaneye benziyor. Gazali ve bakalar onun kafir olduunu
sylemitir. 339 ylnda ld.
www.islah.de 225
ondan daha byk zarar ve fesad ihtiva etmeksizin-
kalplere herhangi bir fayda ve bir maslahat salamadn
da bilir. arap, iki, beden iin ne ise semada ruh iin
odur. ki kaselerinin yaptklarn sema da nefislerde
yapar.
Bundan dolay semaa dkn olanlar arabn
sarholuundan daha byk lde sarho eder. Onlar iki
ienin duyduu ekilde herhangi bir fark bulunmadan bir
lezzet alrlar. Hatta iki ienin duyduundan daha ok ve
daha byk bir zevk alrlar. Bu onlar Allah anmaktan ve
namazdan ikinin alkoyduundan daha ok alkoyar.
kiden daha ok aralarnda dmanl ve kini salar. yle
ki el demeksizin aksine eytanlardan kendileri ile birlikte
bulunanlarla birbirlerini ldrrler.
Onlarn yle eytani birtakm halleri olur ki bu halde
iken eytanlar zerlerine iner, saraya tutulmu olan
kimsenin az ile cinnin konutuu gibi eytanlar da
onlarn dilleriyle konuurlar. Bu konumalar ya dilleri
anlalmayan Trk, Farisi ya da bakalarnn dilleri ile olur
ve bu durumda eytann iine girdii insan o dili iyice
konuamayan bir yabanc olur. Hatta konuma o
eytanlarn kardelerinden sayld kimsenin konumas
trnden bir konuma olur ya da bu konumalar akln
ermedii, herhangi bir manann anlalmad trden olur.
te mkaefe ehli bu ii ayan beyan bilir ve buna ahit
olurlar.
19

19 Bu hususta bir uyarda bulunmamz gerekir. ada baz kimseler eytann insana
gerek manada dokunup, zarar verdii inancn insann bedenine girip, onu saraya
drmesini kabul etmeyerek kimileri bu hususta baz eserler de telif etmitir. nsanlara
kar gerekleri uyandrmlar, daha nce sz edilen ve sahih hadisleri zayf kabul eden
www.islah.de 226
Bunlar eriatten kmakla birlikte cehenneme giren
kimseler bu kabilden olan kimselerdir. eytanlar onlardan
birisinin iine girer ve yle ki o kiinin bedeni hissi
ortadan kalkar. yle ki saraya kaplm bir kimseye
olduka ar darbeler indirildii halde o bunu hissetmez ve
bu bedenine etki edip iz de brakmaz. te eytanlar
bunlarn da iine yle girer, onlarn iinde olduklar halde
birlikte atee dalarlar. Bazen onlar alp havada
uurabilirler. eytann saraya kaplm olan kimsenin iine
girdii gibi, akln bandan alarak byle birisinin iine
girer.
Hint ve maripte her bir fertlerine el-masli denilen
zutlardan bir eit kimseler vardr. Byle bir kimse de
brlerinin atee girdikleri gibi atee girer. Atei iine alr,
o atee girer ve havada uar. Mzran sivri ucu zerinde
durur ve dierlerinin yaptklarndan daha ileri derecede
baz iler yapar. Bunlar ise hibir iyi taraflar bulunmayan
zutlardandr.
Cinler pek ok insan kapar ve insanlar tarafndan
grlmeyecek ekilde onlar kaybettirir ve onlar havada
uurtur. Burada anlatlmas uzun srecek pek ok

ahs yine byklenmesini srdrerek el-Ustura (efsane) adn tayan kitabnda adeti
zere- bu hususta gelen sahih hadislerin zayf olduunu ileri srm, kendisi ve
bakalar mutezilenin tevillerine meyletmitir. Bakalar bu hususta arya giderek bu
sahih akideyi istismara yneldiler ve onun hakikatini deitirecek ekilde baka
hususlar ona kattlar ve bu yolla onu inkar edenlere yardmc oldular. Bunu etraflarnda
insanlar toplamak iin bir yol edindiler. Gya kendi iddialaryla gslerindeki cinleri
karmak iin byle yaptlar. Bunu insanlarn mallarn batl yollarla yemek iin meslek
edindiler. Nihayet kimileri byk zenginlerden oldu. Hak ise bu ii batla srkleyen bu
gibi kimseler ile dier inkarclar arasnda kaybolup gitmektedir. Bkz. Silsiletul-
Ahadisis-Sahiha(2918)
www.islah.de 227
hususlar bizzat mahede ettik. te bu meczuplarn ve
baz eyhlere mntesip olan kimselerin sema ile vecde
geldikleri vakit yaptklar da budur. Bunlar slk almay
ve el rpmay iittiklerinde kimileri havada uar, kimisi
mzran sivri ucu zerinde durur atee girer, atete
kzdrlm demiri alr, sonra onu bedenine koyar ve bu
kabilden eitli iler yapar. Fakat namaz klarken, zikir
ederken, Kuran okurken bir trl onda bu hal ortaya
kmaz. nk bunlar eri, imani, islami, nebevi ve
muhammedi ibadetlerdir. Bunlar eytanlar kovarlar.
brleri ise bidat, irk, eytani, felsefi ve eytanlar
celbeden uydurma ibadet trleridir.
Peygamber (s.a) sahih hadiste yle buyurmutur:
Allahn evlerinden herhangi birisinde bir topluluk
Allahn kitabn okumak zere biraraya gelir ve kendi
aralarnda bu kitab okuyup incelerlerse mutlaka rahmet
onlar brr. Sekinet (huzur) zerlerine iner, melekler
etraflarn kuatr. Allah da onlar kendi katndakiler
arasnda anar.
20
Yine sahih hadiste sabit olduuna gre Useyd b.
Hudayr Kehf suresini okuyunca melekler iinde kandiller
bulunan glge (ya da bulut) gibi o sureyi dinlemek zere
indiler.
21

20 Hadis Sahih-i Mslimdedir. bkz.: Nakd-u Nufusin Hadisiyetin (s. 36)
21 Hadisin asln mam Buhari Sahihinde (5011), Mslim, Sahihinde (597) rivayet
etmilerdir. Fakat hadiste bu olayn bandan cereyan ettii ahs olan Useyd-in ad
zikredilmemektedir. Fakat Hafz bn Hacer, Fethul-Baride (IX, 57): Bunun Useyd b.
Hudayl olduu sylenmitir demektedir. bn Kesir, Tefsirinde, (III, 115) bunu kati bir
ifade ile sylemektedir. Muhtemeldir ki o bu hususta el-Hatib el-Badadinin el-
Esmaul-Mbheme(s. 4)deki aklamalarna dayanmaktadr. Btn bunlar ise ihtimale
www.islah.de 228
Bundan dolay slk almak ve el rpmak
hayaszlklara ve zulme arr. Yce Allah gerek
manada anmaktan ve namazdan alkoyar. Tpk ikinin
yapt gibi yapar. Selef ise buna tabir adn verirlerdi.
nk tabir denilen ey ubuk ile herhangi bir deri
zerine vurmaktr. Bu insan sesini nameli bir ekilde bir
eit deiiklie uratr. Bazen insan sesine ya elleri
rpmak yahut ta bir ubuk ile baldra ve deriye vurmak da
elik edebilir. Yahut ta eller rplr ya da def yahut davul
gibi hristiyanlarn an gibi- baka ey alnr.
Yahudilerin borazan gibi bir dde flenebilir. Her kim
dindarlk maksad ve Allaha yaknlamak amacyla bu
gibi oyalayc, elendirici eyleri yapacak olursa, byle
birisinin sapk ve cahil oluunda da phe yoktur.
Sufilerin semalarna tepki gstermekte ileri giden
alimlerden birisi de Kad Ebut-Tayyip et-Taberi
22
dir. O
yle demektedir:
Bu kesim mslman cemaate muhalif konumdadr.
nk bunlar arky din ve itaat haline getirdiler. Bunun
mescidlerde, camilerde, dier erefli yerlerde ve deerli
mekanlarda aktan yaplmasn uygun grdler.
23

mebnidir. Bu ekilde tayini kesin olarak yapabilmeye elverili ortada kati bir nass
bulunmamaktadr.
22 Bu afii fukahasnn byklerindendir. Zehebi ondan Siyer-u Alamin-Nubela
(XVII, 668)de ylece nitelendirmektedir: mam, byk ilim adam, eyhul-slam...
akl salam, kavray yerinde olduu halde 450 h. Ylnda 102 yanda iken vefat etti.
Allahn rahmeti zerine olsun).
23 bnul-Kayyim, Meseletus-Sema (s. 262). Bu Risaletut-Taberi (s. 32)de bulunan
bilgilerin bir zetidir.
www.islah.de 229
Bunlardan birisi de mam Tartui
24
dir. Ona bir
yerde bir para Kuran okuduktan sonra bir kimsenin
kalkp onlara iir okuduum bunun zerine raks edip,
neeye gelen def ve kaval alan kimselerin durumu
hakknda soru sorularak bunlarla birlikte bulunmak helal
midir, deil midir diye sorulmas zerine u cevab
vermitir:
Sufilerin gittikleri bu yol tembellik ve sapklktr.
slam sadece Allahn kitab ve Raslnn snnetidir.
Raks ve vecde gelmeye gelince, onu ilk ihdas eden
kimseler Samirinin yandalardr. Samiri onlara brts
olan cansz bir cesed olarak bir buza heykeli yapnca,
kalkp onun etrafnda raksa koyuldular ve vecde geldiler.
Raks ise kafirlerin ve buzaya tapanlarn dinidir.
Peygamber (s.a)n ve ashabnn meclisi ise vakarlarndan
tr balarnda kular duruyormu gibi bir hal
iindeydiler. Dolaysyla slami devlet otoritelerinin ve
onlarn yetkililerinin bunlar mescid ve benzeri yerlerde
bulunmalarn engellemeleri gerekir. Allaha ve ahiret
gnne iman eden herhangi bir kimsenin onlarla birlikte
bulunmas, batllar zere onlara yardmc olmas helal
deildir. Malikin, afiinin, Ebu Hanifenin, Ahmedin ve
mslmanlarn dier imamlarnn kabul ettii budur.
25
Bunlardan birisi de mam Kurtubidir.
26
O
hareketsizi harekete geiren, gizli duygular ortaya

24 Kurtubada, Malikilerin en ileri gelen ilim adam idi. Zehebi (XVIIII, 490)da unlar
sylemektedir: mam, byk ilim adam, uyulan nder, zahid... 520 ylnda vefat etti.
25 Fakih el-Heysemi, Keffur-Rua an stinai Alatis-Sema, s. 50, ez-Zevacir ile;
Kurtubi, (XI, 237-238)
26 nl Ahmed b. Ahmed el-Ensari el-Kurtubi olup, el-Cami li Ahkamil-Kurann
mellifidir. 671 ylnda vefat etmitir. Birinci satr el-Camide buna yakn ifadelerde
www.islah.de 230
kartan ve kadnlardan, ikiden ve benzeri haram olup,
haraml hususunda ihtilaf edilmeyen eyleri niteleyen
arky sz konusu ettikten sonra unlar sylemektedir:
Sufilerin bu hususta ortaya koyduklar bidat ise
haraml hususunda gr ayrl bulunmayan eyler
kabilindendir. Ancak ehvani nefis hayra nispet edilen pek
ok kimseye baskn gelmitir. yle ki onlarn bir ounda
delilere ve ocuklara yakr davranlar ortaya kar.
Nihayet bunlar uyumlu hareketlerle ve pe pee gelen
matta ve figrlerle raksettiler. Bazlar yzszl o kadar
ileri dereceye gtrdler ki bu ileri Allaha yaknlatrc
iler ve salih ameller olarak deerlendirdiler. Bunun stn
hallere ulatrdn sylediler. Bu ise hi phesiz
zndkln etkilerinden, hurafecilerin szlerindendir.
Allahtan yardmc olmasn dileriz.
27
mam Hafz bnus-Salah
28
de uzunca cevabi bir
fetvasnda buna benzer ekilde fetva vermitir. Bu
fetvasn def ve kaval ile birlikte ark sylemeyi, bununla
beraber raks edip slk almay helal kabul eden, byle bir
iin helal olmakla birlikte Allaha yaknlatrc bir amel
olduuna ve bunun ibadetlerin en faziletlilerinden
olduuna inananlarn hkm hakknda yneltilen bir
soruya cevap olmak zere bu fetvay vermitir.

(XIV, 54)de yer almaktadr.
27 Allame Alsi, Ruhul-Meani (XI, 70)
28 mam, byk ilim adam eyhul-slam Takyud-Din, nl Mukaddimetu Ulumil-
Hadisin mellifi, Zehebi, Siyer-u Alamin-Nubelada unlar sylemektedir: anda
tefsir, hadis ve fkhta... fazilet sahibi kimselerden birisi idi. 643 ylnda vefat etti.
www.islah.de 231
Merhum bnus-Salah burada uygun decek
kadaryla fetvasn zetlediimiz cevabnda unlar
sylemektedir:
Bunlar an yce Allaha iftira etmilerdir. Onlar bu
szleriyle inkarc, batnilerin yolundan gitmi,
mslmanlarn icmana muhalefet etmilerdir.
Mslmanlarn icmana muhalefet eden bir kimse
hakknda ise yce Allahn u tehdidi sz konusudur:
Kim kendisine doru yol apak belli olduktan
sonra peygambere kar gelir, mminlerin yolundan
bakasna uyup giderse onu dnd o yolda brakr ve
cehenneme atarz. O ne kt bir dn
yeridir.(Nisa,115)
29
mam atb bidat ve heva ehlinin dayanak kabul
ettikleri birtakm usul ve dayanaklar sz konusu etmekte,
arkasndan bunlarn batl olduunu, eriate de aykr
olduunu geni ve yeterli bir ekilde aklamaktadr. Dier
taraftan usul alimleri bizzat kendisinin de syledii gibi
genie aklamalarda bulunmamlardr. (I, 297)
Bunlardan birisi de byk ilim adam, muhakkik,
edip, dahi bnul-Kayyim el-Cevziyye
32
dir. O ark,
elencelerin ve sufilerin semalarnn haram klnmas ile
ilgili delil getirmekte byk kitab: el-Kelamu fi
Meseletis-Sema adl eserinde ulalabilecek en ileri

29 Bk. Fetava, bnis-Salah (300-301), Dr. Kalacinin tahkiki. bnul-Kayyim ondan
asetul-Lehfan (I, 228)de bundan daha geni bir blm iktibas etmitir. Onun
iktibasnda bunun bir blm de yer almaktadr.
32 Bu herhangi bir kimse tarafndan bilinmemesi szkonusu olmayacak kadar mehur
bir kimsedir. 751 ylnda vefat etmitir.
www.islah.de 232
noktaya kadar gitmitir. Kitap, snnet, seleften gelen
rivayetler, ilim adamlarnn grlerine dair aklamalar,
bunlar arasnda tercih ve Allahn haram kldn helal
kabul edenlerin grlerini reddetmeye dair
delillendirmeyi alabildiine geni tutmutur.
Gzel bir hususta u ki o arkya mptela bir kimse
ile Kuran okumaya dkn bir kimse arasnda olduka
gz kamatrc ve insana gzel vakit geiren bir karlkl
tartma meclisini sz konusu etmitir. Bu tartma
meclisinde bu ii helal kabul eden ve bidati kimselere
kar deliller aka ortadadr. Yce Allahtan ona hayrl
mkafat vermesini dileriz.
Sufi sema reddine dair zl aklamalarnda zetle
(s.106-108) unlar sylemektedir:
Bu ekilde byle bir sema haramdr, irkindir.
Mslmanlardan hibir kimse onu mbah grmez.
Yznden haya perdesini ve din rtsn syrp atm,
Allaha, Raslne, dinine ve kullarna kar aka irkin
iler kimseden bakas onu gzel grmez. Bu gibi
hususlar kapsayan bir seman irkinlii insanlarn
ftratnda da yer etmi bulunmaktadr. O kadar ki kafirler
bile bundan tr mslmanlar ve dinlerini
ayplamaktadrlar.
Evet mslmanlarn havass ve slam dini akl ve din
hususunda mahrem kadnlar ve ocuklar hakknda pek ok
mefsedete sebep olan bu semadan beridir, uzaktr. Byle
bir sema dini ne kadar ifsad etmi, ka snnetin lmne
sebep olmu, ka tane hayaszlk ve bidatin canlanmasna
sebep olmutur kim bilir?
www.islah.de 233
ayet bu seman Kurann, Kuran ehlinden
dinlenmesinin ar grlmesi ve semalarndan nce
Kuran okunduu takdirde uzun gelmesi ve ayetleri
karsnda kr ve sar gibi geip gitmeleri dnda hibir
ktl olmasayd bile bu kadar yeterdi. Hatta Kuran
okunmasnda hazr bulunanlarn ou ya da onlardan ou
kimse Kuran dinlemez, anlamlarn doru drst fark
etmez, Kuran okunduu vakit seslerini ksmazlar bile...
Kitap (Kuran) okundu da balarn ediler, fakat
korkudan deil
Bu dikkat etmeyen ve baka eyle oyalanan kimsenin
ba emesidir.
arkya gelince sinekler gibi raksettiler
Allaha yemin olsun ki onlar Allah iin
raksetmediler.
Def, zurna ve ark syleyenin bir namesi
Elence ve alg aletleriyle bir ibadet nerde
grlmtr?
Kitap ar geldi onlara grdklerinde
Birtakm emir ve nehiylerle kendilerini
snrlandrdn
Raks ise hafif geldi onlara arkdan sonra
Ey kendisine benzeyenlere yakan batl
Ey mmet! Muhammedin dinine kimse hyanet
etmedi
Ve kimse ona kar cinayet ileyip ondan usanmad,
ondan baka.
zetle byle bir seman kalplerde, ruhlarda ve
dinlerde sebep olduu fesatlar saylamayacak kadar pek
oktur.
www.islah.de 234
Bu alimlerden birisi de mfessir, muhakkik
Alsidir.
34
O bo szleri... (Lokman, 31/6) ayetini
olduka uzun bir ekilde tefsir ettikten, bu husustaki
rivayetleri ve mfessirlerin grlerini, bunlarn arknn
haramlna delaletleri ve bu husustaki fukahann
grlerini kaydettikten sonra (XI, 72-73) unlar
sylemektedir:
Diyorum ki dier slam lkelerinde ve eitli
blgelerde sema ve ark belas her taraf kaplamtr.
Mescidler ve baka yerler bu ilerden korunmamaktadr.
Hatta erefli zel vakitlerde minarelerde ark syleyen
arkclar tayin edilmitir. Bunlar ikiyi, meyhaneleri ve
haram saylan daha baka eyleri anlatan muhtevada iirler
okurlar. Bununla birlikte bunlara vakfn gelirinden belli
bir pay da ayrlmtr. Bunlara ise temcid ediciler ad
verilmektedir.
Mescidlerde bu gibi kimselerin bulunmamas dine
aldrszlk olarak saylmaktadr. Bundan daha da ilerisi
sufilerin iblislerinin ve azgnlarnn yaptklar ilerdir.
Dier taraftan onlar Allah onlar kahretsin- syledikleri
arklarn ve okuduklar iirlerin ihtiva ettii batl ile
kendilerine itiraz edilecek olurlarsa u cevab verirler:
Bizler arap ile ilahi ak, sarholuk ile bu akn baskn
gelmesini yahut ta meyye, leyla ve sadi derken mesela en
byk sevgili olan yce Allah kastediyoruz derler.
Ancak byle bir anlay olduka saygszlktr. nk En
gzel isimler Allahndr. O halde ona bunlarla dua edin.

34 Byk ilim adam Ebul-Fadl ihabud-Din es-Seyyid Mahmud el-Alsi Badat
mfts olup, pekok eseri vardr. En mehurlar ve bykleri Ruhul-Meani adn
tayan bu tefsiridir. 1270 ylnda vefat etmitir.
www.islah.de 235
Onun isimlerinde erilie sapanlar terk edin... (el-Araf,
7/180) diye buyurulmaktadr.
Daha sonra deerli simalardan birisinden (s.75) yle
dediini nakletmektedir: Haram klnan semalardan birisi
de amzdaki sufilerin semadr. sterse onunla birlikte
raks bulunmasn. nk bunun sebep olduu fesadlar
saylamayacak kadar oktur. Onlarn okuduklar iirlerin
pek ou okunabilecek en kt trdendir. Bununla birlikte
onlar bu iin Allaha yaknlatrc bir amel olduuna
inanr ve bu ii en ok isteyip, arzu edenlerinin Allahn
nimetini en ok arzu eden, azabndan en ok korkan
kimseler olduklarn iddia ederler. Kahretsin Allah onlar
nasl da iftira ediyorlar.
Bundan nce de (s.73) el-Izz b. Abdis-Selamdan
sufilerin semalarn, rakslarn ve el rpmalarn
reddettiini nakletmekte, sonra da onlarn vecdlerini ve
ilim adamlarnn vecd hakkndaki szlerini sz konusu
ederek acaba bundan dolay sorgulanp,
sorgulanmayacaklarn gndeme getirmektedir. Kendisi
onlarn bu hallerini reddetmektedir. nk byle bir i
Peygamber (s.a) dneminde yoktu. Daha sonra
minarelerde sylenen ve temcid diye adlandrlan
nameli iirlere dnmekte ve bunun mnker olduunu
ifade etmektedir.
Arkasndan alg aletlerinin haramln ifade eden
hadisleri zikretmektedir. Bunlardan birisi de Buharinin
rivayet ettii hadistir. Daha sonra bu gibi ilerden herhangi
birisinin yapld bir mecliste oturmann hkmn ve bu
hususta ilim adamlarnn szlerini kaydederek (s. 79)da
unlar sylemektedir:
www.islah.de 236
Dier taraftan sen eer bunlardan herhangi bir
ksm ile snanarak kar karya kalacak olursan, sufiler
arasndan herhangi bir ilmi deeri bulunmayan kimselerin
inandklar gibi byle bir ii yapmann ya da dinlemenin
Allaha yaknlatrc bir i olduuna inanmayasn. Eer
durum onlarn dedikleri gibi olsayd, Peygamberler bu ii
yapmay ihmal etmez ve kendilerine uyanlara bunu
emretmekten geri kalmazlard. Ancak hibir
peygamberden byle bir ey nakledilmi deildir.
Semadan indirilen herhangi bir kitap da buna iaret
etmemitir.
Yce Allah: Bugn sizin iin dininizi
tamamladm. (el-Maide, 5/3) diye buyurmaktadr. Eer
elendirici lehiv aletlerini almak yahut dinlemek dinin bir
parasn tekil etse ve alemlerin Rabbine yaknlatrc
olsalard, elbetteki Peygamber (s.a) bunu aklar ve
mmetine en mkemmel ekilde izah ederdi. Peygamber
(s.a) da yle buyurmutur:
Nefsim elinde olana yemin ederim ki sizi cennete
yaknlatracak ve cehennemden uzaklatracak her ne
varsa mutlaka onu size emrettim ve sizi cehenneme
yaklatracak, cennetten uzaklatracak her ne varsa
mutlaka onu size yasakladm.
35
Sufi sema red ve onun bidat ve dalalet olduunu
aklamaya dair ilim adamlarnn bizim iin mmkn olan
grlerini naklettik. nceden de kitap ve snnet ile
arknn haram olduunu tespit ettik. Daha nceki
fasllarda eyhul-slam bn Teymiye gibi dier ilim
adamlarnn grleri de gemi bulunmaktadr.

35 Silsiletul-Ahadisis-Sahiha, 1803
www.islah.de 237
Son olarak unlar sylemek istiyorum: Eer sufi
ark ve seman onlardan herhangi bir kimsenin: ark
dinlemek alt ya da yedi bakmdan Kuran dinlemekten
mrid iin daha faydaldr. Baka hibir ktl
bulunmasayd bu dahi yeter.
Ben bu sz bnul-Kayyimin Meseletus-Sema
adl eserinde okuyunca mslman bir kimsenin byle bir
sz syleyebileceini kabul edemedim. Nihayet ben bunu
Gazalinin, hya-u Ulumid-Din adl eserinde (II, 298) ve
mrid kayd bulunmadan. Maalesef- mutlak bir ifade
halinde grnceye kadar kabul edemedim. Ayrca o bunu
kendi kendisine sorduu bir soru ya da bir itiraz ile
pekitirmektedir, z de udur:
Yce Allahn kelam kesinlikle arkdan daha
faziletli olduuna gre ne diye onlar Kuran okuyan bir
kimsenin etrafnda toplanmyorlar. O bu itiraza ylece
cevap vermektedir:
unu bil ki ark Kurana gre vecdi yedi adan
daha fazla harekete geirir...
Daha sonra bunu iki sahifeden daha uzunca
aklamaktadr. Aratrc bir kimse afii fukahasnn
byklerinden bir fakihin byle bir sz nasl
syleyeceine hayret eder. Hatta sayg duyduumuz
kimseler onun hakknda Huccetul-slam adn
vermilerdir. Bununla birlikte bu husustaki aklamalar
olduka tutarszdr. Bu aklamalarnda ilim ve fkh
namna bir ey gremezsiniz. u szlerinden bu aka
anlalmaktadr:
www.islah.de 238
Altnc ekil: arkc bazen dinleyicinin haline
uymayan bir beyit syleyebilir. Dinleyici bundan
holanmad iin bunu sylememesini ve baka bir ey
sylemesini ister. nk her sz, her hale uygun dmez.
Eer bu dinleyiciler Kuran okuyann etrafnda davetlerde
toplanacak olurlarsa belki Kuran okuyan onlarn haline
uymayan bir ayet okuyabilir. nk Kuran deiik
hallerine ramen btn insanlara bir ifadr... O halde
okunan Kurann hale uygun dmemesinden ve kiinin
ondan holanmayacandan emin olunamaz. Yce
Allahn kelamndan karsna duramayaca bir sebep
dolaysyla holanmamak gibi bir tehlikeye maruz kalr...
airin szne gelince, onun maksada uymayan bir ekilde
deerlendirilmesi mmkndr... Yce Allahn kelamnn
ise byle bir ie kar korunmas ve ona sayg duyulmas
icab eder. te eyhlerin Kuran dinlemeyi brakp, ark
dinlemeye ynelmelerinin gerekeleri hakknda hatrmza
gelenler bunlardr.
Derim ki: Subhanallah i bu noktaya kadar varm.
Musibet alabildiine ilerlemi bulunuyor. Eskiden daha
nce bnul-Kayyimden naklettiimize gre mridlere
mnhasr iken bir de baktk ki Gazali bu halin eyhlerde
de sz konusu olduunu aka ifade etmekte ve
anlatlmas bile reddedilmesine ihtiya brakmayacak bu
gevezece gerekelerle onlar savunmaya kalkmaktadr.
Allahtan yardm dileriz.
Bizzat Gazali Kuran- Kerimin hallerinin
deiikliine ramen btn insanlar iin ifa olduunu
aka belirttiine gre sufilerin Kuran dinlemekten yz
evirmelerini kendisi sebebiyle uygun bulduu o vecd bizi
ne ilgilendirir? O vecd ki onun en gzel halinde kii
mesela haprmak gibi iradesine hakim olamaz. En kts
www.islah.de 239
ise riyakarlk ve mnafklk olur. Peki bunlarn Kuran-
Kerimdeki u buyrua kar durumlar nedir: Deki: O
iman edenler iin bir hidayet ve bir ifadr. man
etmeyenlerin ise kulaklarnda bir arlk vardr ve o onlar
iin bir krlktr. (Fussilet, 41/44)
Allah bnul-Kayyime rahmet ihsan eylesin, ona
hayr mkafatlar versin. O bu eytani seman zararlarn
ok iyi biliyordu. Bunun Kuran dinlemekten pek ok
ynden farkl olduunu aka ortaya koymu ve bunu
gerekten birok ilmi blmde, faydal fkhi aratrmalarla
gstermi, bu semaa smsk yapanlarn haktan
alabildiine uzak bir sapklk ierisinde olduklarn daha
nce kaydettiimiz Meseletus-Sema ile yine buna
benzer aklamalaryla asetul-Lehfan adl eserlerinde
ortaya koymu. (Elbani den nakil bitti. Allah ona rahmet
eylesin)
www.islah.de 240
Sufiler kandil gecelerinde toplanp zikir
yapyor, baz mbarek gecelere mahsus
namazlar klnmasn tavsiye ediyorlar. Bunun
dinde yeri var mdr?
Btn bunlar ashabn bilmedii eylerdir. Mbarek
gecelerde camilerde toplanmak bidattir. rbaz (ra) dedi ki;
Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem bize sabah
namazn kldrd. Sonra bize dnd ve gzleri yaartan,
kalpleri rperten etkili bir vaaz etti. Birisi dedi ki;
Ey Allahn Rasul! Sanki bu vaaz, veda eden bir
kimsenin tleridir. Bizlere ne ahdediyorsunuz.?
Buyurdu ki;
Size Allahtan korkmanz, Habei bir kle olsa
dahi (idarecinizi) dinleyip itaat etmenizi vasiyet ederim.
Sizden kim Benden sonra yaarsa bir ok ihtilaflar
grecektir. Bu yzden snnetime ve hidayete erdirilmi
raid halifelerin snnetine sarlmanz gereklidir. Ona az
dilerinizle srr gibi sarlp, brakmayn, sizleri sonradan
ortaya km ilerden sakndrrm. phesiz her sonradan
icad edilmi ey bidat tir. Her bidat de
cehennemdedir.
225
Uydurma namazlar:

1 Ahmed(4/126, 127) Ebu Davud(4607) Tirmizi(2815, 2816) bni Mace(42,44) bni Ebi
Asm Es Snne(1/29-30) bni Hibban(1/104) bni Abdil Berr Cami(2/222, 224)
Hakim(1/65, 96, 97) Taberani(18/537-602, 617, 625) Beyhaki(10/114) Ceml
Fevaid(127) Darimi(95) Tahavi Mkil(1/85-87) Tayalisi(2615-16) Sahihtir.
www.islah.de 241
Aliyul Kari der ki; haber verilen, hafta iinde
klnacak zel namazlarn hibiri sahih deildir. Mesela:
Cum'a gecesi, her rek'atta 10 ihlas okumak suretiyle 12
rek'at namaz klmak, ayrca her rek'aktta 15 veya 50 (za
zlzile) okumak suretiyle iki rek'at klmak, yine Cum'a
gn, 2, 4 veya 12 re'kat namaz klmak, Cuma'dan nce
her rek'atnda 50 ihlas okumak suretiyle 4 rek'at namaz
klmak. Aure, Regaib, Receb ve Receb'in 27 sine mahsus
namazlar, aban'n 15 inde klnan ve her rek'atnda 10
ihlas okumak suretiyle 100 rek'at namaz rivayetlerinin
hepsi batl, asl ve astar olmayan eylerdir. (Kutu'l-Kulub,
hya- Ulum, Sa'lebi, erhu'l-Evrad) gibi kitaplarda yazl
olmalar seni aldatmasn
Bata Suyuti olmak zere, hadis alimlerinin
ittifakyla bu namazlar uydurmadr.
226
Receb-i erifte klnan namazlar hakkndaki baz
rivayetlerin mevzu olduklarnda phe yoktur. Mesela:
1- "Receb-i erifin ilk gecesinde, akam namazn,
mteakip 20 rek'at namaz klan kimse, hesap grmeden
Srat' geer."
2- "Receb'den bir gn oru tutup, iki rek'at namaz
klan ve birinci rek'atnda 100 Ayete'l-Krsi, ikinci
rek'anda 100 ihlas okuyan kimse, Cennet'teki yerini
grmeden lmez." rivayetleri hep uydurmadr.

226 Aliyul Kari Esrarul Merfua(s.169) bkz. Fethul Bari(11/55) Tuhfetul Ahvezi(3/367)
Nevevi erhu Mslim(8/20) Zehebi Mizan(5/172) Lisanul Mizan(2/403) Ebu Abdullah
Razi Nakdul Menkul(1/82) Keful Hafa(2/554-566)
www.islah.de 242
Bu hususta doruya en yakn olan, "Receb aynda
oru tutmaktan Resul-i Ekrem'in men ettii..." hakknda
bn-i Mace'nin Snen'indeki rivayetidir. Ben de derim ki:
Resul-i Ekrem'in bu ayda orutan men etmesi, bor
olduuna inanarak oru tutanlar iindir. Yoksa, Receb-i
erifte oru tutmann kerahetini bilen kimse iin
sylememitir.
aban- erif'in 15 inci gecesinde klnacak
namazlara dair rivayetler de byledir. Mesela:
"Ya Ali, aban'n 15 inci gecesi bin ihlas okumak
suretiyle 100 rek'at namaz klan kimsenin, Allahu Teala o
gece btn dileklerini kabul eder ve kendisine birok
mkafatlar verir. Her hurinin etrafnda 70 bin cariye ve
glman olduu halde, kendisine 70 bin huri verir." ve
devamla, "Anne ve babas 70 bin kiiye efaat eder."
eklindeki rivayet gibi.
limden azck nasibi olanlarn bu gibi hezeyanlara
kaplmayacaklarnda phe yoktur. Bu gece ile ilgili
namaz, Hicri 4 nc asrdan sonra, Beyt-i Makdis'de icad
edildi ve buna dair hadisler uyduruldu. (Hepsi yalan
olduklar iin onlar ile oyalanmay lzumsuz bulduk.)
Bu konuda baz rivayetlerin Gunyetut Talibin adl
kitapta gemesine aldanmamaldr. Zira Allame Kannuci,
Ebcedl Ulumda der ki; Bu uydurma rivayetleri
Badatllar, bu bidat namazlar yerletirebilmek iin
Abdulkadir Geylaniye nisbet ederek onun Gunye adl
kitabna sokuturdular.
227

227 Ebcedil Ulum(2/349)
www.islah.de 243
1) MEVLT KANDL:
Birok mevlid toplantlar mnkerden, bidatlardan
ve slama muhalif olan eylerden uzak deildir. nk
bunu ne Rasulullah (Sallallahu Aleyhi Vesellem), ne
ashab, ne tabiin, ne drt byk imamlar ne de islam en iyi
bilen ve en iyi yaayan asrlardan birinde hibir kimse
yapm deildir. nk bunun eri bir delili yoktur.
Mevlithanlar ou kez irke decek szler sylerler.
Mesela arada srada Meded ya Rasulullah! veya
Bizlere imdat kl! Ya Rasulullah yalnz sanadr
itimadmz! Ya Nebiyullah kaldr bizden sknty! gibi
yalnz Allaha dua edip istenecei eyleri Rasulullahtan
(Sallallahu Aleyhi Vesellem) isterler.
Rasulullah (Sallallahu Aleyhi Vesellem) bu szlere
ahit olsayd byk irkle onlarn zerine hkmederdi.
Zira darlkta olan imdadna giden, skntlar gideren,
kendisine dayanlp imdat istenilen yalnz Allah (Celle
Celaluhu)dr.
te bu konuda ayet ve hadisler :
1. Yahut dua ettii zaman darda kalma kim
yetiiyor da ktl (onun zerinden kaldrp)
ayor.(Neml, 62)
2. De ki, dorusu ben (kendi bama) size ne zarar
verme ne de fayda salama gcne sahibim.(Cin, 21)
3. Rasulullah (Sallallahu Aleyhi Vesellem) yle
buyurdu: (Manevi olarak) bir ey istediin zaman
Allahtan iste! Yardm talep ettiin zaman yine Allahtan
yardm talep et!(Tirmizi, sahih ve hasendr)
www.islah.de 244
Bir ok mevlidlerde Rasulullah (Sallallahu Aleyhi
Vesellem) in kendi hakknda sylenmesini yasaklad
ar vgler yaplmaktadr. Oysa ki, Rasulullah
(Sallallahu Aleyhi Vesellem) bu gibi ar vgleri u sz
ile yasaklamtr:
Hrstiyanlarn Meryem olunu sa (Aleyhi Selam)
abark szlerle vdkleri gibi beni de yle vmeyin. Ben
ancak bir kulum, bana Allahn kulu ve Rasulu deyin.
(Buhari)
Dn ve baka mevlitlerde Allahn; Muhammedi
kendi nurundan, btn eyay da onun nurundan
yarattn zikretmektedir. Oysa ki, bunlar u ayetler
yalanlamaktadr:
De ki, ben ancak sizin gibi bir beerim, bana
vahyedildi ki, sizin ilahnz tek bir ilahtr.(Kehf, 116)
Bilinen u ki: Allahn Rasulu (Sallallahu Aleyhi
Vesellem) bir ana-babadan yaratlm olup Allahn vahyi
ile ereflenmi bir kuldur.
Ayrca mevlit kitaplarnda btn alem Muhammed
(Sallallahu Aleyhi Ve sellem)in hatras iin yaratld
zikredilmektedir. Halbuki Kuran bu iddiay u ayeti ile
yalanlamaktadr:
Ben cinleri ve insanlar, ancak bana kulluk
etsinler diye yarattm.(Zariyat, 56)
(Yani alemin bir paras olan cinler ve insanlar
Muhammed (Sallallahu Aleyhi Ve sellem)in erefi iin
deil, Allaha ibadet etmeleri iin yaratlmlardr.)
www.islah.de 245
(Baka bir ayette de: (Rasulum!) Biz seni ancak
alemlere rahmet olarak gnderdik. (Enbiya, 107) ifade
edilmektedir. Bu Kuran haber de alemin Muhammed
(Sallallahu Aleyhi Ve sellem) iin deil, Muhammed
(Sallallahu Aleyhi Ve sellem)in alem iin yaratldn
aka beyan buyurmaktadr.)
Hrstiyanlar Mesihin ve aile efradlarn doum
gnlerini bayram olarak kutlarlar. Mslmanlarn da
nebinin veya baz ahlarn doum gnlerini kutlamalar
hrstiyanlardan esinlenme bir bidattr. Oysa ki
Rasulullah (Sallallahu Aleyhi Ve sellem) yle buyuruyor:
Kim bir topluma kendini benzetirse onlardandr.
(Ebu Davud, sahihtir)
ou kez mevlitlerde kadn, erkek kark ekil
bulunurlar ki, bu ayrca islamn haram kld bir
davrantr.
Ayrca mevlit gnlerinde yz binlerce paralarla satn
alnan rengarenk katlar, kandiller biraz sonra yerlere
atlarak ithal edildikleri kafir lkelere para armaktan
baka hi bir faydas yoktur. Halbuki, Allahn Rasulu
(Sallallahu Aleyhi Ve sellem), bo yere maln
harcanmasn yasaklamtr.
Bylesi merasimlerde sslenip pslenme, yemek
hazrlama ile geirilen vakitler ou zaman namazn
terkine bile mncer olmaktadr.
Mevlidin sonunda Rasulullahn huzura geldii
inancyla ayaa kalkarlar ki, bu da uydurulmu yalandan
baka bir ey deildir.
www.islah.de 246
nk yce Allah yle buyuruyor: Onlarn
(lenlerin) gerisinde dirilecekleri gne kadar bir
berzah (berzah dnya ile ahiret arasndaki engeldir)
vardr.(Muminun, 100)
Enes bn Malik (rahimehullah) diyor ki: Ashabn
yannda Rasulullahtan daha sevgili kimse yoktu, buna
ramen ashab onu grdkleri zaman
holanmayacan bildikleri iin Rasulullaha kyam
etmezlerdi.(Ahmed, Tirmizi sahihtir)
Bazlar yle derler: Mevlitte biz Rasullahn
siretini okuyoruz bu su mudur?
Gerek u ki, onlar Rasulullahn siretine ters den
yalan ve iftiralar kabilinden eyler okuyorlar. Hem onun
siretini senede bir defa deil, her zaman okunmaldr.
Ayrca Rasulun doduu Rabiyel evvel ay, onun lm
aydr da. Dolaysyla sevin ay olmaktan ok, znt ay
olmaldr. (Ki, islamda ne kimsenin doumu iin kutlama,
ne de lm iin matem trenleri tertipleme yoktur.)
Rasulullahn doum gecesini kutlayanlar ou kez
gece yarsna kadar uykusuz kalmakta, ya sabah namazn
terk ediyorlar, ya da en azndan cemaatla klmay
karyorlar.
nsanlarn ounun mevlit merasimine nem
vermesi, onun eriata gre uygun olmasn ifade etmez.
(nk islam bir demokrasi dini deil ki, okluk nerdeyse,
hak da orada olsun. Btn insanlar hakka kar km
olsa, onu benimseyen tek bir kimse bulunmasa dahi hak
yine haktr ve gerek olan odur.
www.islah.de 247
Yce Allah yle buyuruyor: Yeryznde
ounlua uyarsan seni Allahn yolundan
saptrrlar.(Enam, 116)
Huzeyfe (radiallahu anhu) diyor ki: Btn bidatlar
sapklktr insanlar onu gzel grse de.
Hasan el Basri (radiallahu anhu) de diyor ki: Daha
ncekiler arasnda snnet ehli aznlkta idi, gelecekte de
aznlkta kalacaktr. Zira onlar nimet bolluu zenginlik
iinde marm olanlarn arasna katlmadlar. Din adna
ibadet uyduran bidatlarn, bidatlarna itirak etmediler.
Rableriyle karlancaya kadar slam snnetleri zerinde
hayatlarna devam etmeye sabrettiler. Ey mslmanlar
sizlerde yle olunuz.
228
2) REGAP KANDL:
Bu geceyi hya etmek maksadyla Recep aynn ilk
Cuma gecesi yani akamla yats aras klnan on iki
rek'atlk namazn ve bu gecenin fazileti hakknda
dayanlan rivayet udur:
Enes bn Malik (radyallahuanhu) Allah Rasulu
(sallallahu aleyhi ve sellem'in yle dediini rivayet eder:
"Recep aynda orucun faziletini zikrettikten sonra,
devamla) "O ayda bulunan lk Cuma gecesinden gafil
olmayn. nk o, meleklerin regaip diye isimlendirdikleri
bir gecedir. Kim recep aynn ilk Perembe gnn oru
tutar ve o gnn, akamla yats aras on ki rekat namaz

228 Darimi(mukaddime 21)
www.islah.de 248
klarsa, (namazn keyfiyetini akladktan sonra) Allah-u
Teala o kimsenin gnahlarn balar"
229
bnu'l-Cevzi bu hadis hakknda unlar syler: "Bu
hadis Allah Rasulu (sallalahu aleyhi ve sellem) zerine
uydurmadr. Ali bn Abdullah bn Cahdami bu rivayetiyle
ilim ehli tarafndan itham olunup yalanc saylmtr.
eyhimiz hafz Abdulvahhab' yle derken iittim: Bu
hadisin ravileri mehuldr. Ravilerle ilgili btn
kitaplarda onlar aradm ve bulamadm".
230
bnu'l-Cevzi szne yle devam eder: "Bu hadisi
uyduran kimse bid'atnda ok ar gitmitir. nk bu
namaz klan kimse nce gndz oru tutacaktr. Belki de
o gnn gndz ok scaktr, orulu olunca da akam
namazna kadar haliyle yemek yeme imkan
bulamayacaktr akam namazndan sonra, bu namaz iin
uzun tesbihat sebebiyle kyamda ve secdede duracak gayet
eziyet ekmi olacaktr. Ben dorusu ramazan ve teravih
namazlarna nazaran insanlarn bunda, nasl
izdihamlatklarn kskandm. Bilakis bu namaz halk
indinde dierinden daha byk ve deerlidir. nk bu
namazda dier be vakit namaza gelmeyenler hazr
bulunuyor.
231
Hafz Ebu'l-Hitab ise unu syler: "Regaib
namazn uydurmakla ittiham edilen kimse Ali Ibn
Abdillah bn Cahdami'dir. Mehul olan raviler zerine

229 Ebu ame el-Baisu Ala inkari'l-Bida'i ve'l-Havadisi s. 39-40
230 Ebu ame el-Baisu Ala inkari'l-Bida'i ve'l-Havadisi s.40 bnu'l-Cevzi, el-Mevdu'at
c.2 s. 125-126
231 Ebu ame el-Baisu Ala inkari'l-Bida'i ve'l-Havadisi s.30. bnu'l-Cevzi. el-Mevdu'at
c.2s. 127
www.islah.de 249
uydurmutur. Ki bunlar, kitaplarn hibirinde mevcut
deildir.
232
Hafz el-irak yle der: "Rezin, kitabnda bunu irad
etmitir. O uydurma bir hadistir"
233
mam Tartui u szn ekler: "Receb ayndaki
regaip namaz ise, Beyti'l-Makdis'de bizim bulunduumuz
yerde ancak h.448 senesinde ihdas (uydurulmu)
edilmitir. Bundan nce bu namaz ne grdk ve ne de
duyduk".
234
Grld gibi bu gecede mevlit okuma ii bu
namaza nisbeten yeni saylp daha sonra uydurulmutur.
3) M'RAC KANDL:
Recep aynn yirmi yedinci gecesidir. Snnet ve
Bid'atler kitabnn yazar (rh) recep ayndaki bid'atler
blmnde unlar syler:
"Mi'rac kssasn okuyup recep aynn yirmi yedinci
gecesini kutlamak ve baz insanlarn bu geceye has baz
zikir ye ibadette bulunmalar bid'attr. Recep, a'ban ve
Ramazan aylarnda okunan -gayr sabt-dualar bid'at ve
uydurmadr, ayet bunlarda bir hayr olmu olsayd bizden
ncekiler bunda bizleri geerlerdi.sra, Mi'rac ve mezkur
ayn ihyasna dair hi bir delil kaim olmamtr".
235

232 Ebu ame el-Baisu Ala inkari'l-Bida'i ve'l-Havadisi s.40
233 ukayri, Es-Sunenu ve'l-Mubede'at s. 140
234 Tartui, El-Havadisu ve'l-Bida. S.133
235 ukayri, Es-Sunenu ve 'l-Mubtedi'at s.143
www.islah.de 250
eyhu'l-slam bn Teymiyye'de Recep aynn yirmi
yedinci gecesi ile ilgili olan namaz hakknda yle der:
"Muteber alimlerin belirttii gibi; slam alimlerin
ittifakyla bu, (namaz) meru deildir. Bu ancak cahil ve
bid'at kimseden sudur eder,"
236
Bu gecede de mevlit okumak adet halini almtr.
Bylelikle bir bid'ata dier bir bid'at eklenmi
olunmaktadr.
4) BERAAT KANDL:
Beraat Kandili ise aban aynn ortasnda olan
geceye denilmektedir. Bu gecenin faziletiyle ilgili baz
rivayetler gelmitir. rnek olarak bir kan zikredelim.
Hz. Ali (radiyallahu anh)'dan Allah Rasulu
(sallallahu aleyhi ve sellem) unu demitir:
"aban aynn ortasnda olan gece olunca, gecesini
ihya eden gndzn de orulu geirsin"
237
mam Busiri yle der: "Bu rivayetin senedinde bnu
Ebi Sebure vardr. Asl ismi, Ebu Bekr bn Abdillah bn
Muhammed bn Ebi Seburedir. mam Ahmed bn Hanbel
ve Yahya bn Ma'n; bu adamn hadis uyduran bir kimse
olduunu sylediler."
238

236 ukayri, Es-Sunenu ve 'l-Mubtede'at s.143
237 ibn Mace(1388) Beyhaki, Fedailu'l-Evkat(24) uabu'l-man(3542) bnu'l-Cevzi, El-
ilelu'l-Mutenahiye(2/71)
238 Busiri, age c.2s.10
www.islah.de 251
Dier bir rivayet ise yledir: Ebu Musa el-E'ari
(radiyallahu anh)'dan Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem)
yle demitir:
"aban'n ortasnda bulunan gecede Allah-u Teala
mahlkatna nazar eder. Mrik ile cimri mstesna olmak
zere btn mahlukatn affeder.
239
mam Busiri der ki: "Ebu Musa'ya ait hadisin senedi
zayftr. Bu da Abdullah bin ebi Lehi'a'nn zayf
oluundandr. Birde Velid bin Mslim'in tedlis yapmas
sz konusudur.
240
Yine baka bir rivayette de yledir: Hz.Aie
(radiyallahu anha)'dan; Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem)
yle demitir:
"Bu gecede Adem olundan her doacak ve lecek
olan yazlr. Ve yine bu gecede onlarn amelleri ykselir
ve rzklar iner".
241
Hz. Aie'nin Ebu Musa'nn rivayetine benzeyen
baka bir hadisi daha vardr. mam Beyhaki, iki rivayeti
de Da'avat'ul-Kebir kitabnda tahric ettikten sonra yle
der:
"Bu hadisin isnadnda ve ncekinde de mehul olan
kimseler vardr. Dieri birine inzimam edilince biraz
kuvvet kazanr."
242

239Busayri, Misbahu'z-Zucace fi Zevaidi bn Mace c.2 s. 10
240 age c.2 s.11
241 mam Beyhaki, Ed-Da'avatu'l-Kebir el yazma)Ebuame el-Baisu Ala inkari'l-Bida'i
ve'l-Havadisi s. 35
www.islah.de 252
Bid'at le lgili eserinde bu rivayetleri serd eden
Ebu ame akabinde unu syler:
'Bu rivayetlerde hususi bir namazn beyan yoktur.
Ancak bu gecenin faziletini belirtmektedir. Geceyi ihya
etmek ise btn senenin gecelerinde olduu gibi
mstehabtr. Mahzur ve mnker olan ey. baz geceleri
hususi bir keyfiyette hususi bir namazla tahsis etmek,
Cuma, Bayram ve Teravih gibi ve bunu da islamn
iarndan olan mezkur ibadetler gibi izhar etmektir.
243
Ancak bu rivayetlerde zikrettiimiz rivayetlerden
hi birisi sahih deildir.
BERAAT KANDLNDE KILINAN NAMAZ
Allame Ali ibn brahim bu namaz hakknda yle
der: aban aynn ortasnda geceleyin klmak zere ihdas
edilen (Uydurulan) onar defa ihlas suresi okumak suretiyle
cemaatle klnan Cuma ve Bayramlardan daha fazla nem
verilen yz rek'atlk elfiye namazna gelince, hakknda
ancak ya zayf ya da uydurma haber ve eser gelmitir.
Kut'ul-Kulub ve Ihyau Ulumu'd-Din sahiplerinin
zikretmesine veya Salebi tefsirin kadir gecesi olduunu
sylemesine aldanma.'
244

242 mam Beyhaki, Ed-Da 'vatu'l-Kebir (el yazma)
243 Ebu ame el-Baisu Ala inkari'l-Bida'i ve'l-Havadisi s. 35
244 Muhanmed Tahir Bin Ali el-Hindi, Tezkiratil-Mevduat s.45
www.islah.de 253
Hafz raki yle der: 'Beraat namaz hakkndaki
hadis batldr
245
bnu'l-Cevzi de: 'phesiz bu hadis
uydurma" demektedir'
246
eyhu'l-slam ibnu Teymiyye de buna benzer sz
sylemitir.
247
BU NAMAZIN IKI TARH:
mam Tartui yle anlatr: "Bana Ebu Muhammed
el-Makdisi haber vererek dedi ki: Bu, bizde ilk olarak 448
h. senesinin evvelinde ihdas edilmitir. Nablus ehrinde
bnu Ebi'l-Hamra adyla tannan birisi Beyt'l-Makdise
geldi Gzel tilaveti vard, kalkt ve Mescidi Aksada
aban aynn ortasnda (15'inde) bulunan gecede namaz
kld arkadan ona birisi uydu ondan sonra bir bakas daha
sonra bir dieri eklendi, neticede namaz bitirinceye kadar
kalabalk bir cemaat oldu. Gelecek sene yine geldi ve
arkasnda birok insan bu namaz kld. Mescide bu
yayld. Bylelikle Mescidi Aksa'da ve insanlarnn
evlerinde bu namaz intiar etti. Daha sonra bir snnetmi
gibi gnmze kadar bu namaz devam edegeldi.
248
Nitekim ayn ekilde bu gecenin hyas iin
camilerde mevlit okunmaktadr. Bunun sebebi ise eytann
bu cahillere amellerini ssl ve meru gstermesidir.
Baz kimseler insanlarn manevi gdalarn
tkadmz ddiasyla bu makaleyi ho grmeyebilirler.

245 ukayri, Es-Sunenu ve'l-Mubtede'at s. 144
246 ibnu'l-Cevz, el-Mevdu'at c.2 s. 127
247 ktidau's-Statu'l-Mustakim c. 2 s. 632,639
248 Tartui, EI-Havadisu ve'l-Bida'u s. 132
www.islah.de 254
Ancak bu gibi kardelerimize Peygamber (sallallahu
aleyhi ve sellem)'in Hz. Aie(radiyallahu anha)'dan gelen
sahih bir hadisi erifi hatrlatmak isteriz.
"Kim bizim zerinde bulunmadmz bir ameli
ilerse, o amel merduttur'
249

Binaenaleyh, sahih delillere dayanmayan herhangi
bir amel manevi bir gda deildir.
Cenab Hak cmlemize hakk hak bilip ona tabi
olmay ve batl da batl bilip ondan kanmay nasip
eylesin ve bizleri kendi rzasna uyguna ameller lemeyi
nasip ve myesser klsn.

249 Buhar, Mslim
www.islah.de 255
Gariplere mjdeler olsun buyrulan hadisi
erifte kastedilenin sufiler olduunu iddia
ediyorlar. Bu doru mudur?
nce bu hadisin metinlerini ve ayn ifadeyi
destekleyen dier hadisleri grelim;
Ebu Hureyre r.a. rivayet ediyor; Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; "phesiz slam
garip balad, tekrar balad gibi garip haline dnecektir.
Gariplere mjdeler olsun."
250
Bu konuda bir grup sahabeden rivayetler vardr:
a- Abdullah Bin Mesud r.a. hadisi; Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; "slam garip olarak
balad, tekrar balad garip haline dnecektir. Gariplere
mjdeler olsun."
"Garipler kimdir?" diye sorulunca buyurdu ki;
"(Snnete sarlma yolunda) kabilelerinden
ayrlanlardr."
251
Yani; bidatleri hayat tarz haline getirmi olan
insanlar, snneti ihya etmeye alan garipleri dlarlar.

250 Mslim(1/130) Ebu Avane(1/95) bni Mace(3986) bni Ebi eybe(7/83) Taberani
Evsat(3/156) Ahmed(2/389) Ebu Yala(11/52) Kudai(2/137) Lalkai tikad(1/112) bni
Mende man(1/520)
251 ahidiyle hasendir. Ahmed(1/398) Devraki Msnedi Sad(s.164) Ebu Yala(8/388)
Taberani(10/99) Darimi(2/402) bni Ebi eybe(7/83) bni Mace(3988) Bezzar(5/433)
Msnedi ai(2/170) ahidi iin bkz.: Sehmi Tarihu Crcan(1/216)
www.islah.de 256
Dier rivayette; "Onlar insanlarn bozduklarn
dzeltirler"
252
lafzyla gelmitir.
b- Abdullah Bin mer r.a. hadisi; Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; "phesiz slam
garip balad, tekrar garip haline dnecek, iki mescid
(Mescidi Haram ile Mescidi Nebevi) arasna, ylann
yuvasna snd gibi snacaktr."
253
c- Abdullah Bin Amr Bin el As r.a. hadisi; "Bizler
bir gn Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'in
yanndaydk. Buyurdu ki; "Gariplere mjdeler olsun."
Denildi ki; "Garipler kimlerdir?" yle buyurdu; "Kt
insanlar iindeki Salih insanlardr. Onlara isyan edenler,
itaat edenlerden fazladr."
254
Dier rivayette; "Dinleriyle birlikte firar edenlerdir.
Allah Azze ve Celle onlar kyamet gnnde sa a.s. ile
birlikte haredecektir."
255
d- bni Abbas
256
, Ebu Said
257
, Selman
258
Ebu Musa
el Eari
259
ve Enes Bin Malik
260
r.a. hadisleri, Ebu Hureyre
r.a. hadisinin aynsdr.

252 sahihtir. bni Ebi eybe(8/134) Tahavi Mkil(689) Taberani(6/164)
253 Mslim(1/131) Ebu Nuaym Msnedl Mstahrac(1/212) Kudai(2/138) Beyhaki
Zhd(2/115) Mecmauz Zevaid(7/278)
254 rivayet yollaryla sahihtir. Ahmed(2/177,222) Taberani(17/16) Taberani
Evsat(9/14) bni Mbarek Zhd(s.267) Deylemi(3937) Iraki el Muni(108) Gazali
hya(1/101) bni Kayym Medaric(3/169) Mecmauz Zevaid(7/278)
255 zayftr. Ahmed Zhd(806) Ebu Nuaym Hilye(1/25) Ceml Cevami(626) Beyhaki
Zhd(352) bni Kayym Medaricus Salikin(3/170)
256 hasendir. Taberani(11/70) Taberani Evsat(6/65) Mecmauz Zevaid(7/278)
www.islah.de 257
e- Cabir Bin Abdullah
261
ve Sehl Bin Sad
262
r.a.
hadisleri, bni Mesud r.a. hadisinin ikinci rivayetinin
aynsdr.
f- Abdurrahman Bin Senne r.a hadisi; O, Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem'i yle derken iitmitir; "slam
garip olarak balad, sonra tekrar balad gibi garip
haline dnecektir. Gariplere mjdeler olsun." Denildi ki;
"Ey Allah'n Rasul! Garipler kimlerdir?"
Buyurdu ki; "Onlar, insanlar (snnetimi) bozduu
zaman dzeltenlerdir. Nefsim elinde olana yemin olsun ki,
iman, selin akt gibi Medine'ye akacaktr. Nefsim elinde
olana yemin olsun ki, slam, ylann deliine snmas
gibi, iki mescid arasna snacaktr."
263
g- Sad Bin Ebi Vakkas r.a. hadisi; Abdurrahman Bin
Senne hadisinin benzeridir.
264


257 zayf. Taberani Evsat(7/206) Mecmauz Zevaid(7/278)
258 zayf Hatibul Badadi Muvazzahu Evham(1/399) Mecmauz Zevaid(7/278)
259 zayf Mecmauz Zevaid(7/279)
260 rivayet yollaryla sahihtir. bni Mace(3987) Taberani evsat(2/261) bni
Adiy(5/177) Ebu eyh Tabakatul Muhaddisin(3/226) Hatib Tarih(12/256)
261 Hasendir. Taberani Evsat(5/149,8/308) Lalkai tikad(1/112) Mecmauz
Zevaid(7/278)
262 Taberani(6/164) Taberani Evsat(3/250) Taberani Sair(1/183) Kudai(2/139) bni
Adiy(2/29) Mecmauz Zevaid(7/278)
263 zayftr. dier bir rivayet yoluyla ve dier bir lafzla sahihtir. Ahmed(4/73) bni
Adiy(4/307) bni Kani Mucemus Sahabe(2/171) El sabe(4/312) Mecmauz
Zevaid(7/278)
264 Sahih. Ziyaul Makdisi Muhtare(2/263) Bezzar(3/323) Ahmed(1/184) Devraki
Msnedi Sad(s.156) Ebu Yala(2/99) bni Mende el man(17521) Mecmauz
www.islah.de 258
h- Amr Bin Avf el Muzeni r.a. hadisi; Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; "phesiz din,
ylann deliine snmas gibi, Hicaz'a snacaktr. Ve
muhakkak din, da keisinin dan zirvesine sratle
snp gizlendii gibi Hicaz'a tutunacaktr. phesiz din,
garip olarak balad, garip haline dnecektir. Gariplere
mjdeler olsun. Onlar; insanlarn benden sonra
snnetimden bozduklarn dzelteceklerdir."
265
Garipler hakkndaki hadisler Suyuti'nin Tedribur
Ravi(2/180)'de, Sehavi'nin Mekasdul Hasene(s.114)'te,
Gmari'nin Mekasdul Hasene dipnotunda(s.114) ve
Kettani'nin Nazmul Mutenasir(s.34-35)'te belirttii gibi
mtevatirdir.
kincisi: "Garipler" kelimesinin aklamas;
Garipler kelimesini aklayan ziyadeler gelmi olup,
tek bir eyi ifade etmektedir. Aralarnda ayrlk olan
kelimeleri birletireceiz;
1- "Kabilelerinden ayrlanlar"
Abdullah Bin Mesud r.a. hadisinde geer. Bu
rivayetin isnadnda Ebu shak es Sebii vardr. Onun
mdellis oluu ve hafzasnn ktl sebebiyle hadis
zayftr.

Zevaid(7/277)
265 zayftr. Hadisi Tirmizi hasen saymtr(2930) Ahmed(4/73) Taberani(17/16)
Mecmauz Zevaid(6/68) Deylemi(2185) Beyhaki Zhd(112) Mikat(170) eyh Ahmed
Muhammed akir, Sneni Tirmizi erhinde(2/362) Tirmizinin hasen hkmn
onaylamtr.
www.islah.de 259
2- "Onlar insanlarn bozulduu zaman
dzeltirler."
Abdullah Bin Mesud r.a.'den sahih isnad ile
gelmitir. Ebu Hureyre r.a.'den gelen rivayet ise isnadnda
Bekir bn Suleym es Savvaf bulunmas sebebiyle zayftr.
Lakin ona itibar edilebilir. Ayn ekilde Sehl Bin Sad es
Saidi ve Cabir Bin Abdullah r.a.'den rivayet edilmi olup
bunlarn isnadnda Leys'in katibi Abdullah Bin Salih
zayftr. Onunla ahit getirilebilir. Abdurrahman Bin
Senne r.a. hadisinin isnadnda ise metruk ravi shak Bin
Abdullah Bin Ebi Ferve vardr. Sad Bin Ebi Vakkas r.a.
rivayetinin isnad sahihtir. Yahya Bin Said'den mrsel
olarak da gelmitir fakat bunda zayflk vardr.
Bunlarn hepsi dikkate alnd zaman sahih olduu
anlalr.
3- "Kt insanlar kalabal iindeki Salih
insanlardr. Onlara isyan edenler, itaat edenlerden
fazladr."
Abdullah Bin Amr Bin el As r.a. hadisinde sahih
olarak gelmitir. Fakat Sbk'nin btn hadislerdeki
ziyadeleri tek bir yerde zikretmesi faydadan uzaktr. O
bunu hyau Ulumid Din bahsinde, Tabakatu
afiye(4/145)'te Ebu Hamid el Gazali'nin hal tercemesini
verirken yapmtr ve asl yoktur. Bu rivayeti imam
Ahmed'in Msned'ine izafe etmesi ise irkin bir hatadr.
4- "Onlar sizin zerinizde olduunuz eye sk
sarlanlardr."
www.islah.de 260
Gazali bunu hya(1/38)'de zikretmitir. Hafz el Iraki
der ki; "Gariplerin vasf hakknda bunun asln
grmedim."
Sbk, hya'da geen aslsz hadisleri, Tabakatu
afiye(4/145)'te bir araya getirmitir.
5- "Dinleriyle kaanlardr. Allah Azze ve Celle
onlar kyamet gnnde sa a.s. ile beraber diriltir."
Abdullah Bin Amr r.a.'den zayf isnad ile gelmitir.
6- "Onlar, insanlarn benden sonra snnetimden
bozduklarn slah edenlerdir."
Kesir Bin Abdullah'n babas ve dedesi tarikiyle
rivayet ettii hadiste gelmitir. ok zayftir.
7- "Onlar insanlarn eksilttiklerini artrrlar."
Muttalib Bin Hantep'ten mrsel olarak gelmitir.
8- "Dediler ki; "Ey Allah'n Rasul! Nasl
gariplerden olunur?" Buyurdu ki; "Kiiye memleketinde
yle yle derler. phesiz o gariptir."
Hasen el Basri'den mrsel olarak gelmitir.
9- "Terk edildii zaman Allah'n kitabna
sarlrlar, kaybolduu zaman snnetle amel ederler."
Bekir Bin Amr el Meafiri'den mu'dal olarak rivayet
edilmitir.
www.islah.de 261
10- "Allah'n dini hakknda tartmazlar, kble
ehlini gnah sebebiyle tekfir etmezler."
266
Ebud Derda, Enes ve Vasile r.a.'un birlikte rivayet
ettikleri hadiste gelmi olup isnad ok zayftr.
Garipler kelimesinin izahnda merfu olarak sadece u
ikisi sahih olarak gelmitir;
1- "Onlar insanlar bozulduu zaman slah
ederler"
2-"Kt insanlar kalabal iindeki Salih
insanlardr. Onlara kar kanlar, itaat edenlerden
fazladr."
Garipler ile Kurtulu Frkas ve Yardm olunmu frka
birbirinden farkl mdr?:
Bu isimlendirmeler arasnda fark yoktur, tek bir
gerei ifade ederler. Bu, seleften ilim ehlinin
aklamasdr.
El curr r.a., "Sfatul Gurabai Minel
M'minin"(s.27)'de der ki; "Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem'in "Garip haline dnecektir" kavlinin manas
Allahu a'lem- saptrc arzular oalacak ve insanlarn
ounu saptrarak, insanlar iinde slam eriat zere olan
hak ehli garip kalacaktr. Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem'in;

266 Beyhaki Zhd(2/114) Hatib Tarih(12/481)
www.islah.de 262
"mmetim yetmi frkaya ayrlacak, biri dnda
hepsi atetedir." Buyurduunu iitmedin mi?
"O kurtulanlar kimlerdir?" denilince buyurdu ki;
"Bugn benim ve ashabmn zerinde olduu yolda
olanlar."
Derim ki; el curri r.a.'n garipleri kurtulu frkas
olarak izah ettiini grm oldun.
Hafz bnu Receb el Hanbeli r.a., Keful Kerbe Fi
Vasf Hali Ehlil Gurbe(s.22-27)'de diyor ki;
"Saptrc hevalarn pheleri fitnesine gelince;
bunun sebebi kble ehlinin frkalara ve birbirlerini tekfir
edecek boyuta gelmeleridir. Kardeler iken, kalpleri tek
bir kiinin kalbi zere olduktan sonra, dmanlara, frkalar
ve gruplara dndler. Bu frkalardan sadece kurtulu
frkas kurtulacaktr. Onlar, Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem'in u kavlinde zikredilmilerdir;
"Allah'n emri(kyamet) gelinceye kadar
mmetimden bir taife hak zere zahir olmaya devam
edecek, muhalefet edenler onlara zarar veremeyecektir."
Ve onlar u hadislerde anlatlan gariplerdir; "Onlar
insanlar bozulduu zaman dzeltenlerdir, onlar, insanlarn
snnetten bozduklarn slah edenlerdir. Onlar; dinleriyle
fitnelerden kaanlardr. Onlar; airetlerinden ayrlanlardr.
phesiz onlar; aznlktr. slam'n balangcnda olduu
gibi. Hatta baz kavimlerde onlardan kimse bulunmaz. te
bunlar, imamlarn bu hadise getirdikleri izahtr.
www.islah.de 263
El Evzai, "slam garip balad, tekrar garip haline
dnecektir" hadisi hakknda der ki; "phesiz slam
kaybolmayacak, snnet ehli kaybolacaktr. Hatta bir belde
halknda onlardan sadece bir kii kalacaktr."
Bu anlamda selefin snneti ven ve onu gariplik ile
ve aznlk olmak ile vasfeden pek ok sz bulunmaktadr.
El Hasen r.a. ashabna yle derdi; "Ey snnet ehli!
Allah size rahmet etsin, rfk ile muamele ediniz. Zira
phesiz sizler, insanlarn aznlsnz."
Yunus Bin Ubeyd der ki; "Snnet'ten daha garip
kalan bir ey yoktur. Bundan daha garibi ise snneti
bilenlerdir."
Sfyan es Sevr der ki; "Birbirinize ehli snneti
tavsiye edin. Zira onlar gariplerdir."
Onlardan kastedilen snnet imamlardr, phelerden
ve ehvetlerden salim olan Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem ve ashabnn zerinde olduu yoldur.
Bu yzden Fudayl Bin Iyad r.a. yle derdi; "Ehli
snnet, midesine helal girmeyeni tanyandr."
Zira helal yemek, zerinde peygamber sallallahu
aleyhi ve sellem ve ashabnn zerinde olduu snnetin en
byk zelliidir.
Sonraki alimlerin hadis ehlinden ve dierlerinden
ou snneti, itikadlarda phelerden kurtarmak iin tarif
ettiler. zellikle Allah'a, Meleklerine, kitaplarna,
peygamberlerine, Ahiret gnne iman meselelerine, kader,
www.islah.de 264
sahabelerin fazileti gibi meselelerde, bu ilmi snnet
ismiyle snflandrdlar. Zira bunun nemi byktr ve
bunlara muhalif olanlarn helakine bunda ifa vardr.
Snnete gelince, o kamildir ve Hasen, Yunus Bin
Ubeyd, Sfyan, Fudayl ve bakalarnn dedii gibi
phelerden, ehvetlerden salim bir yoldur. Ahir zamanda
onlarn az olmalar sebebiyle, snnet ehli gariplik ile
vasflanmtr."
Hafz bni Receb'in garipler ile kurtulu frkas ve
yardm olunmu frka arasnda fark grmemesini iyi
dnn.
267

Hadis Ehli:
Hadis ehli hakknda eitli alardan aklama vardr;
Birincisi: ilim ve iman ehli kurtulu frkas ve
yardm olunmu taifeyi hadis ehli olarak aklyorlar;
Ehli ilim, hadis ehlinin yardm olunmu taife ve
kurtulu frkas olduunda ittifak ettiler.
Ben burada senin nnde bu dev topluluktan
bahsedeceim. O zaman onlarn yolunu tutmaktan, izlerine
katlmaktan, anlaylarna tabi olmaktan kaamayacaksn.
Onlar, alemlerin Rabbinin dininin dostlardr. Kitap
onlarla konuur, onlar da onunla konuurlar. Snnet onlar

267 Bylece kurtulu frkas ve yardm olunmu taife, aralarnda fark olmayan tek bir
ey olarak saylyor. Nitekim kurtulu frkasn, yardm olunmu taife hadisiyle
aklyor. Bu , ikisini ayr deerlendirenleri reddetmektedir.
www.islah.de 265
ayaa kaldrr, onlar da onunla kalkarlar. Kim onlarn
yolundan bakasna uyarsa, kendisini rezil eder;
1- Abdullah Bin Mbarek r.a.(v.181 hicri)
2- Ali bnul Medini r.a.(v.234)
3- Ahmed Bin Hanbel r.a.(v.241)
4- Muhammed Bin smail el Buhari r.a.(v.256)
5- Ahmed Bin Sinan r.a.(v.258)
6- Abdullah Bin Muslim Bin Kuteybe r.a.(v.267)
7- Muhammed Bin sa et Tirmizi r.a.(v.276)
8- Muhammed Bin Hibban r.a.(v.354)
9- Muhammed Bin Huseyn el Acurri r.a.(v.360)
10- Muhamme Bin Abdullah el Hakim en Nisaburi
r.a.(v.405)
11- Ahmed Bin Ali Bin Sabit el Hatib en Nisaburi
r.a.(v.463)
12- el Huseyn Bin Mes'ud el Begavi r.a.(v.516)
13- Abdurrahman bnul Cevzi r.a.(v.597)
14- Ebu Zekeriya Yahya Bin Yahya Bin eref en
Nevevi r.a.(v.676)
15- Ahmed Bin Abdulhalim Bin Teymiye eyhul
slam r.a.(v.728)
16- shak Bin brahim e atbi r.a.(v.790)
17- Ahmed Bin Ali Bin Hacer el Askalani r.a.(v.852)
Btn bu imamlar ve onlarn dndaki pek oklar,
kurtulu frkas ve yardm olunmu taifeyi ehli hadis
olarak akladlar. Onlarn szleriyle hidayet bulanlar,
Allah'n izniyle saptmazlar ve onlarn yoluna uyanlar,
kendileriyle oturanlarn nasipsiz kalmayaca topluluktur.
Nitekim en Nevevi r.a., Tehzibul Esma vel
Luga(1/17)'de ilim ehlinin bunda ittifak ettiini
nakletmitir.
www.islah.de 266
"Bununla beraber onlarn faziletleri apaktr. lmi
korumalarnn parlak delilleri vardr. Buhari ve Mslim'in
sahihlerinde, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem yle
buyurmutur;
"mmetimde hak zere zahir olan ve onlar terk
edenlerin onlara zarar veremeyecei bir taife bulunmaya
devam edecektir."
"Btn alimler veya ounluu onlarn ilmi
yklenenler olduunu sylediler."
Onlar, kitap ve snnete sarlmada sahabenin ve
onlara en gzel ekilde uyanlarn yoluna katlanlardr.
Onlar, gerek akide, ibadet, muamele, ahlak ve siyasette
olsun, gerekse hayatn kk veya byk meselelerinden
bir szde olsun, btn hepsini kitap ve snnete arz
edenlerdir.
Onlar, dinin usulnde ve frunda Allah'n kulu,
rasul ve halkndan setii olan Muhammed Bin Abdullah
sallallahu aleyhi ve sellem'e indirdii vahiyde sabittirler.
Onlar, Allah'n Kitabna ve Rasul sallallahu aleyhi
ve sellem'in snnetine kavlen, fiilen ve amelen ciddiyetle,
azimle, sdk ve sebat ile davette kaim olanlardr.
Onlar ilmin klcn ekip karan, hakkn zirvesine
kan, dinden ve din ehlinden ar gidenlerin tahrifini
savan, batl ehlinin sahiplenmesine mani olan ve cahillerin
te'vilini engelleyenlerdir.
Onlar, sahabenin yolundan dnm olan mutezile,
Cehmiye, Havaric, ia, Rafziye, Mrcie, Sufiyye veya
www.islah.de 267
Batnler gibi frkalarla cihad edenlerdir. Hidayeti terk
eden herkesle, hevalarna uyanlarla her zaman ve her
mekanda, knayclarn knamasna aldrmadan mcadele
ederler.
Onlar; "Toptan Allah'n ipine sarln, ayrlmayn"
ayetini gerekletirmek iin alanlardr.
Onlar; "Onun emrine aykr davrananlar, balarna
bir bel gelmesinden veya kendilerine ok elemli bir azap
isabet etmesinden saknsnlar."(Nur 63) ayetini
uygulayanlardr.
Ve; "Allah ve Resl bir ie hkm verdii zaman,
inanm bir erkek ve kadna o ii kendi isteklerine gre
seme hakk yoktur. Her kim Allah ve Reslne kar
gelirse, apak bir sapkla dm olur."(Ahzab 36)
ayetine uyarlar.
Onlar, Allah'n ve Rasulnn emrine aykr
davranmaktan insanlarn en uzak olanlardr ve fitnelerin
gizlisinden ve andan en uzak olanlardr.
Onlar; "Hayr, Rabbine and olsun ki aralarnda
kan anlamazlk hususunda seni hakem klp sonra da
verdiin hkmden ilerinde hibir sknt duymakszn
(onu) tam manasyla kabullenmedike iman etmi
olmazlar."(Nisa 65) ayetini dstur edinirler.
Kitap ve snnet delillerini hakkyla takdir ederler,
onlar btn beer szlerden stn tutarlar. Onun
hkmlerine tam anlamyla raz olurlar. Gslerinde
hibir sknt ve zorluk hissetmeden onunla rahat bulurlar.
Akaidlerinde, ibadetlerinde, muamelelerinde, ahlaklarnda
www.islah.de 268
ve hayatlarnn btn meselelerinde Allah'a ve rasulne
tam anlamyla teslim olurlar.
Hadis ehlinin selefi bu manada dairelerini
geniletmiler, isimlerini sayan tarih, ilimleriyle amil
aolan alimlerin binlere ulaan isimleriyle dolmu,
ilimleriyle, faziletleriyle, amelleriyle zamann zirvesine
ykselmilerdir.
Kim onlarn hakikatine vakf olmak isterse, bu
kitaplara, sifirlere ve tabakat kitaplarna bakarak
renebilirler.
Onlarn hepsi, Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem'in sahabeleridir. O'na iman etmiler, O'nu
grmler, slam zere lmlerdir. Balarnda raid
halifeler ve sonra cennetle mjdelenen on kii vardr.
Onlar, Tabiin'in efendileridir; balarnda Uveys el
Kareni, Said Bin el Museyyeb, Urve bnu Zbeyr, Salim
Bin Abdullah Bin mer, Ubeydullah Bin Abdullah Bin
Utbe Bin Mesud, Muhammed Bin el Hanefiyye, Ali Bin
Huseyn Zeynel Abidin, Kasm Bin Muhammed Bin Ebu
Bekir es Sddk, Hasen el Basri, Muhammed Bin Sirin,
mer Bin Abdulaziz ve Muhammed Bin ihab ez Zuhri
vardr.
Onlar Etbaut Tabiin'dir. Balarnda; Malik Bin Enes,
el Evzai, Sfyan es Sevri, Sfyan Bin Uyeyne el Hilali ve
Leys Bin Sad vardr.
Onlar bunlara tabi olanlardr; balarnda; Abdullah
Bin Mubarek, Vek, afi, Abdurrahman Bin Mehdi ve
Yahya el Kattan vardr.
www.islah.de 269
Sonra onlarn yoluna uyan rencileridir; balarnda;
Ahmed Bin Hanbel, Yahya Bin Main ve Ali bnl Medini
vardr.
Sonra onlarn rencileridir; balarnda; Buhari,
Mslim, Ebu Hatem, Ebu Zur'a, Tirmizi, Ebu Davud ve
Nesai vardr.
Sonra onlarn yoluna katlan; getikleri yerden
geenlerdir; bni Cerir et Taberi, bni Huzeyme, bni
Kuteybe ed Dineveri, Hatib el Badadi, bni Abdilberr en
Nemeri, Abdulgani el Makdisi, bnus Salah, eyhul slam
bni Teymiyye, Mizzi, bnu Kesir, ez Zehebi, bni Kayym
el Cevziyye ve bni Receb el Hanbeli gibi.
Sonra onlardan sonra Kitap ve snnete sarlmada
onlarn yolunu izleyen, kyamet gelinceye kadar Kitap ve
snneti sahabe r.anhum'un anlay ile anlayanlar ve
sonuncular deccal ile savaacak olanlardr.
Onlar; bizim hadis ehli selefimizdir.Her kim bu
nispetin hakiki deil, ancak nebevi yola mutabk ameli
olmasdr diye phe ederse,
Akl sahibi, bu nispetin kaldrlmasnn zor olduunu
dnebilir mi? Faziletini ispatlamak mcerred iddia ile
mmkn olur mu? Bu ismin alnmas ve iade edilmesi
sahibinin tercihine mi kalmtr?
Bu nispeti iddia edenin, davasnda slam ile tasdik
edilmesi gerekir. Ta ki kusursuz ekilde davasnda sadk
olsun.
www.islah.de 270
Geen asrlarda topluluklara tabi olan insan, onlara
nispet davasn ancak, akidesinde, yolunda, ibadetinde
ancak nebevi yolu kaynak almas ve Rabbiyle
karlancaya kadar bunu terk etmemesiyle tasdik
etmitir.
Allah eyhulislam'a rahmet etsin, o bunlarn hepsini
nefis bir cmlede toplamtr. Mecmuul Fetava'da(4/95)
diyor ki;
"Biz hadis ehli derken, sadece hadis dinlemeyi,
yazmay veya rivayet etmeyi kasdetmiyoruz. Aksine, onun
korunmas, bilinmesi, i ve d yznn anlalmas,
zahiren ve batnen ona uyulmasn kastediyoruz. Bu ayn
zamanda Kur'an ehlinin de vasfdr.
Onlarn zelliklerinin en az; Kur'an ve hadisi, onlar
aratrmay, manalarn, ondan rendiklerinin gereince
amel etmeyi sevmektir. Hadis fakihleri, Rasul sallallahu
aleyhi ve sellem'i dier fakihlerden daha iyi tanrlar.
Onlarn sufileri
268
Rasul sallallahu aleyhi ve sellem'e dier
sufilerden daha fazla uyarlar. Onlarn idarecileri, nebevi
siyasete dierlerinden daha layktrlar. Onlarn tamam,
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'in dostluuna
dierlerinden daha layktrlar."
eyhul slam Mecmuul Fetava'da(3/157) yle
aklad; "Ehli snnet vel cemaatin yolu; zahiren ve
batnen Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'in yoluna
uymak, muhacirlerden ve Ensar'dan nde gidenlerin
yoluna tabi olmak ve Rasulullah sallallahu aleyhi ve

268 Burada kastedilen sufiler ile, akaidleri ve fikirleriyle slamdan ayrlm taifeler
kastedilmiyor! eyhulislamn kastettii zahidlerdir. Allahua'lem.
www.islah.de 271
sellem'in; "Size snnetimi ve hidayet olunmu raid
halifelerimin yolunu vasiyet ederim. Ona az dilerinizle
skca sarlnz. Sizleri sonradan kan ilerden
sakndrrm. Zira her sonradan kan ey bidat, her bidat
de sapklktr."eklindeki vasiyetine uymaktr.
Bilirler ki; szlerin en dorusu Allah'n kelam,
yollarn en hayrls Muhammed sallallahu aleyhi ve
sellem'in yoludur. Allah'n kelamn baka insan
snflarnn szlerine tercih ederler. Onlar Muhammed
sallallahu aleyhi ve sellem'in yolunu herkesin yolunun
nnde tutarlar. Bu sebeplerle ehli kitap ve snnet diye
isimlendirildiler.
Ve onlar cemaat ehli diye adlandrldlar. Zira
cemaat; ictima(toplanma, birleme)dir. Bunun zdd
ayrlktr. Bir topluluk kendi arasnda birletii zaman ismi
cemaat olur.
cma; zerinde ilim ve dinde dayanlan nc bir
esas olduu iin onlara cemaat ehli denmitir. Onlar, din
ile ilgili olan zahiri ve Batni eyleri ve insanlarn yapt
her eyi bu esas ile lerler. Kabul edilmeye en layk
icma ise selefi salihinin yapt icmadr. Zira onlardan
sonra ihtilaf artm, mmet dalmtr.
"Minhacus Snne"'de onun kadim mezhep olduunu
beyan etti. Herhangi bir ferde veya taifeye nispet
edilmemitir. Der ki; "Ehli snnetin mezhebi kadimdir.
Allah Ebu Hanife'yi, Malik'i, afii'yi ve Ahmed'i
yaratmadan nce bilinirdi. Zira o, Peygamber sallallahu
aleyhi ve sellem ile karlam sahabelerin mezhebidir.
Kim onlara muhalefet etmise, Ehli snnete gre o
bidatidir."
www.islah.de 272
Sonra imam Ahmed Bin Hanbel r.a.'a ehli snnet vel
cemaatin nispet edilme sebebini yle aklad; "Ahmed
Bin Hanbel, mihnet'te sabr sebebiyle Ehli snnetin imam
olarak mehur olmutur. Szyle tek kalm veya yeni bir
sz ortaya atm deildir. Bilakis kendisinden nce bilinen
snneti renmi ve ona davet etmi, snnetten
ayrlanlarn mihnetlerine sabretmitir.
Sevadul Azam; el Cemaattir:
bni Hibban Sahihinde(8/44) der ki; "Cemaat ile emir
genel olup, kastedilen zeldir. El-Cemaat; Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem'in ashabnn icmasdr. Kim
onlarn yoluna uyar ve onlardan sonrakileri terk ederse
cemaatten ayrlm olmaz. Kim de onlardan sonrakilere
uyar ve sahabeleri terk ederse cemaatten ayrlm olur.
Sahabelerden sonra el-Cemaat; kendilerinde din, akl, ilim
ve hevay(ahsi arzular) terk etmenin bir araya geldii
kavimlerdir. Saylarnn azl nemli deildir. Onlara
muhalefet edenlerin okluu, kalabalkl da nemli
deildir."
shak Bin Rahuye diyor ki; "Cahillere sevad azam
sorsan, "nsanlar topluluu" derler. Bilmezler ki el-
Cemaat; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'in izine ve
yoluna smsk sarlan alimdir. Onunla beraber olan ve ona
uyan el-Cemaattir."
269

mam atbi, kymetli kitab el tisam'da(2/267)
snnete uygun olan bu sahih anlay desteklemektedir;
"el-Cemaatin ilerinde alim bulunmasa bile insanlar
cemaati olduunu zannedenlerin hata ettiini aklayan

269 Ebu Nuaym Hilye(9/239)
www.islah.de 273
rivayete dikkat ediniz! Bu alimlerin anlay deil, avamn
anlaydr. Bu zillete uygun olarak doru yoldan
saplmtr. Muvaffakiyet ancak Allah'tandr."
El Lleka, erhu Usuli tikad Ehlis Sunne vel
Cemaa(1/25)'te yardm olunmu taife ve kurtulu
frkasnn vasflar hakknda der ki; "fkelenenler onlarla
savarlar. Zira onlar sevad azam ve byk
ounluktur.onlarda ilim, hikmet, akl, hilim, hilafet,
ynetim, mlk ve siyaset vardr. Ve onlar; cemaat ve
nezaret ashabdr. El-Cemaat ashab; mescidler, hac, hac
menasikleri, bayramlar ve cihad cemaatidir. yilii ilan
iin gayret sarf ederler, gedii kapamak iin servet feda
ederler, Allah yolunda hakkyla cihad ederler."
eyhul slam Mecmuul Fetava'da(3/345) der ki;
"Bunun iin kurtulu frkasnn vasf ehli snnet vel
cemaattir. Yine onlar byk ounluk ve sevad
A'zamdr."
Derim ki; ey karde! Bu cmleleri iyi dn ve
ezberle. Zira bu, frkalar hakknda geen hadisleri avamn
ounluu olarak yorumlayan fakihlerin kuruntular
konusunda senden pheleri giderecektir. Bunun vakaya
muhalif olduunu, slam mmetinin ounluunun
cehenneme gireceine hkmetmemek manasna geldiini
iddia ederek bu hadisleri inkar eden sapklk frkas
davetilerinin brakt pheleri senden giderecektir. Bu
onlarn bidatlerini ve sapklklarn din edinmi slam
mmeti ounluunun bir zanndr. Onlar, slam
mmetinin ounluunun selim ftratnn inaallah- sahih
akideye yneleceini kavrayamyorlar. Bu yzden halef
mezhebinin ncleri acuzelerin dini zere lmeyi temenni
ederler.
www.islah.de 274
phe yok ki, bu yardm olunmu taife, Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem'in ve ashabnn zerinde olduu
yolda olanlardr. Muhakkak ki onlar hak zerindedirler ve
hak, peygamber ve ashabnn olduu yerdedir. Frkalara
blnme olmadan nceki cemaat zerinde kim devam
ederse, yalnz bile olsa o cemaattir.
Bu kurtulu frkasnn ve yardm olunmu frkann
metodunun zelliklerini ortaya karyor; mmetin
selefinin anlay ile Kitap ve Snnet. mmetin selefi ise;
Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem, O'nun
beraberindekiler ve kyamet gnne kadar onlara
gzellikle tabi olanlardr.
mmeti, bu anlay zere tevhide armak, Allah'n
ipine sarlmaktr. Kaybolmu mmetin izzetinin iadesinin
ve elde etmek istedii emelinin gerekleme yolu budur.
phesiz din, ftrat zere kurulmutur ve Allah emrini
tamamlayacaktr.
Kurtulu frkas ve yardm olunmu taifenin haline
gelince; o drt vasfla vlmtr;
1- "Yok olmayacak taife"
2- "Hak zere zahir olur." Yani yardm grr.
3- "Onlara muhalefet edenler zarar veremez." Yani
bidat ehli ve kafirler onlara kar karlar.
4- "biri dnda hepsi atetedir" yani bu frka ateten
kurtulan frkadr.
Kalc oluu ve yardm olunmasna gelince; hadisler
ittifakla belirtiyor ki; yardm olunmu taife kyamete kadar
slam zere kalc olacaktr.
www.islah.de 275
Bu nemli sfat ilim ehli izhar eder. Muhakkak ki
bunda Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'in beyan
ettii bir mucize vardr. Haber verdii gibi zuhur etmitir.
El Munavi, Feyzul Kadir'de(6/395) der ki; "Bunda
ak bir mucize vardr. uana gelinceye kadar snnet ehli
her asrda zahir olmaya devam etmitir. htilaf zere bidat
zuhur ettii zaman Haricilerden, Mutezile'den, Rafza'dan
ve baka snflardan hi birinin devleti kaim olmam,
evketleri devam etmemitir. Bilakis hepsi de harp iin
ate hazrlam, Allah, Kitap ve Snnet nuruyla onlar
sndrmtr. Hamd ve minnet Allah'adr."
Ehli Snnet vel Cemaat; kurtulu frkas, yardm
olunmu taife ve ehli hadistir:
eyhul slam Mecmuul Fetava(3/129)'da der ki; "Bu
yardm olunmu kurtulu frkasnn itikad kyamet gnne
kadar ehli snnet vel cemaat olacaktr."
Yine (3/159)'da der ki; "Onlarn yolu; Allah'n
Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem ile gnderdii
slam dinidir. Lakin peygamber sallallahu aleyhi ve sellem
mmetinin yetmi frkaya ayrlacan, bunlardan biri
dnda hepsinin atete olduunu, kurtulan tek frkann da
cemaat olduunu bildirince ve dier bir hadiste; "Onlar
bugn benim ve ashabmn zerinde olduumuz yolda
olanlardr" buyrulunca, islam'a sk sarlanlar aibelerden
uzak olanna sarldlar ki, onlar Ehli snnet vel cemaattir.
lerinde sdklar, ehidler, Salihler, hidayet fenerleri,
karanl aydnlatan kandiller, etkileyici menkbe
sahipleri, unutulmayan faziletler vardr ve ebdal onlar
arasndadr. Btn Mslmanlarn hidayetlerinde ve
dirayetlerinde icma ettii imamlar olan ebdal vardr.
www.islah.de 276
Onlar, haklarnda Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem'in; "Kyamet gnne kadar mmetimde hak zere
zahir olan bir taife bulunmaya devam edecek, onlara kar
kanlar bir zarar veremeyecektir" buyurduu yardm
olunmu taifedir.
Azim olan Allah'tan bizi onlardan klmasn, doru
yolu bulduktan sonra kalplerimizi kaydrmamasn, bize
katndan bir rahmet balamasn dleriz. Zira phesiz o;
Vehhabdr. Allah'u a'lem.
Yine Mecmuul Fetava(3/345)'de der ki; "Kurtulu
frkasnn vasf; ehli snnet vel cemaattir. Onlar byk
ounluk ve sevad azamdr."
Yine der ki(3/347); "Kurtulu frkas olmaya
insanlarn en lay ehli hadis ves snnedir. Onlar iin
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem dnda kendisine
taassup ile tabi olunacak kimse yoktur. Onlar O'nun
szlerini, hallerini en iyi bilenlerdir. Sahihi ile sakimini
ayrt ederler. Bu hususlarda fekahet sahibi imamlardr.
Onlar Rasululah sallallahu aleyhi ve sellem'in szleri ve
davranlarnn manalarn en iyi bilen kiiler ve tasdik
etme, uygulama, bu esaslara yaknlk gsterenleri dost
bilme ve onlar sevme, dmanlk besleyenleri dman
edinme gibi ynlerden snnete en fazla uyan kimselerdir.
Onlar, mcmel ve mphem olan szleri ve grleri,
Rasulullah'n getirdii kitap ve snnete arz ederler. Eer
bir sz ve gr, Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'in
getirdii esaslar iinde yoksa, onu asla dinin esaslarndan
saymazlar ve szlerinin hulasas klmazlar. Bilakis
kendisiyle Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'in
gnderildii Kitap ve Snneti itikad ve itimad ettikleri asl
kabul ederler."
www.islah.de 277
bni Abbas r.ann rivayet ettii hadiste buyrulur ki;
Ahir zamanda arbal olan, insanlarn gznde
akndr. lerinde iyilii tavsiye eden itham altndadr.
Aralarnda mmin horlanr, fask onurludur, el stnde
tutulur. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin yolu
garibdir. Bidat snnetin yerini almtr. te bu srada
Allah ktlerini balarna musallat eder, iyilerin duas
kabul edilmez.
270
Baz sufiler Hakka ulamak iin rabtann
mutlak art olduundan bahsediyor. Bunun
dayana var mdr?
Ayet ve hadislerin ounda rabta, Allah ve
Peygamberin dmanlarna kar silahlanma, cihat iin
hazrlkl olma, mslmanlarla kfirlerin arasndaki hudut
karakollarnda nbet bekleme ve bu duygulara sk skya
bal olma demektir. Buna gre ayet ve hadislerde
kasdedilen anlamlardan mutasavvflarn uygulamasn

270 Taberani Mucemus Sair(597) Suyuti Hasais(2/300)
www.islah.de 278
destekleyecek en ufak bir iaret yoktur. Ayet ve hadislerde
dile getirilen cihad ruhunu meskenete evirmekten baka
bir ey yapmayan mutasavvflar Kur'an ve hadislerdeki bu
ribat kelimesini ok yanl bir alana ekmilerdir. Hibir
sahabi Resulullah' arac klarak rabta yapmad gibi,
hibir tabii de sahabe'yi arac klarak rabta yapmamtr.
Abdulhakim Arvasi, Rabta kitabnda, mridi rabta
etmenin en eritirici yol olduunu(!) belirtirken Ebu Bekr
r.a.n helada bile Rasulullah dndn, mam
Buharinin de bunu rivayet ettiini syleyerek delil getirir.
Ancak bu ne sahihi Buharide ne de baka bir hadis
kitabnda gememektedir. Bu rivayet sabit olsayd bile
rabtaya delil olmaz. Aksi halde Ebu Bekir r.a.n Allaha
ulamak iin helada rabta yaptn m syleyecekler?
Rabtann bu ekildeki uygulamas, tarikatlarn Hicri
yedinci yzyldan sonraki dnemlerde uydurduklar bir
bid'attir. Hakka ulamak iin mridi rabta etmenin art
olduunu iddia edenlere sormak lazm; Bu tarihten nce
yaam olan ve dolaysyla byle bir rabtann ne
olduunu bilmeyen sahabe, tabiin, Salih zatlar btlda m
kalmlardr?
www.islah.de 279
Baz sofiler eyhlerinin, mridlerini sohbet ile
deil, nazar ile irad ettiini sylyorlar.
Byle bir irad metodu var mdr?
Bunu iddia eden kiinin eyhinin, Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellemden ve sahabelerden stn
olduunu da sylemesi gerekir. Bu da imkanszdr. Zira
byle bir irat metodu olsayd Rasulullah sallallahu aleyhi
ve sellemin mriklerle cihad etmesine hi gerek kalmaz,
irk zere len iki amcasnn hidayetine de vesile
olabilirdi. Hidayet ancak Allahtandr.
Ledn ilmi diye bir ey var mdr? Allah
dostlar batn ilmine varis deil midir?
Cevap: Batn ilmini iddia edenler, hibir gvenilir
kaynakta gemeyen u uydurmay dillerine dolamlardr;
Kurann her kelimesinin bir zahiri, bir batn, bir haddi
ve bir de matla vardr.
271
Asl olmayan bylesine bir
rivayetin bu denli etkiye sahip olmas tasavvufun etkisiyle
olmutur. Tasavvufu ven alimler bile tasavvufun ortaya
att baz meselelere kar kmlardr. Mesela
mutasavvf olan Gazal, slam dinine yabanc fikirlerin
daha ok tasavvuf kanalyla Mslmanlarn kltrlerine
girdiini itiraf etmektedir.
Suyuti Baybarsiyye hankahna tefti iin eyh olarak
atanmt. Oradaki sufileri yanllarndan dolay ok ikaz

271 rivayetin batl oluu hakknda bkz.: eyhulislam bni Teymiye Risaletun Fi lmiz
Zahir vel Batn(1/230)
www.islah.de 280
ettii iin sufiler onu sultana ikayet etmi, Suyuti de
grevinden azledilmitir.
272
Alimlerin tasavufun yanll hakkndaki
getirdikleri deliller karsnda bocalayan sufiler kimi
zaman kendilerinin naslarn batnna vakf olduklarn
iddia etmi ve sylediklerinin o batna uygun olduunu
ileri srm, kimi zaman kendilerinin ilimlerini gizli
kanallardan aldklarn sylemi, kimi zaman lednn bir
ilme sahip olduklarn, kendilerine kar kanlarn kabuk
ehli olarak sulamlardr.
Neticede batn iddias, tasavvuf ehli iin
tartmalarda can kurtaran simidi olmutur. nk ilim
ehli ile aralarnda bir tartma kp delil getirme
konusunda aciz kaldklarnda iddialarnn, nasslarn
batnna uygun olduunu, kendilerinin lednn bir ilme
sahip bulunduklarn ve zahir ehlinin bunu
anlayamayacan ileri srmlerdir. Yine tasavvuf ehlinin
ilimlerini gizli bir yoldan aldklarn iddia etmeleri de bu
tr endieden dolaydr. Tasavvufularn bir kesimi bu
ilmin Ali r.a. kanalyla, bir kesimi de Ebu Bekir r.a.
kanalyla kendilerine ulatrldn sylerler.
Bu iddia slamn temel prensipleriyle badamad
halde her naslsa slam kltrnde yaygnlk kazanmtr.
nk bu iddia, Ehli Snnet dahil dier frkalarn da
Peygamber hakknda kabul ettikleri tebli sfatna
aykrdr. Bu iddiaya gre peygamber sallallahu aleyhi ve
sellem, dini bir ilmi gizlemi ve onu sadece birka
sahabeye tebli etmitir. Onun gizledii bu ilim dinin
z, insanlara aka tebli ettii ise dinin kabuudur(!)

272 Elisabeth Sartain Jalaladdin Suyuti(s.70-71)
www.islah.de 281
dier sahabelerden bu ilmi gizlemesinin nedendi de, dier
sahabelerin bu ilmi tayacak kapasiteye sahip
olmamalardr. ster istemez akla yle bir soru geliyor;
nasl oluyor da sahabe byle bir ilmi tama kapasitesine
sahip deil ama sonraki dnemlerde ve gnmzde
milyonlarca kii, aralarnda bu kadar cahiliyle birlikte bu
ilmi tama kapasitesine sahip olabiliyorlar?
Ayrca yce Allah, peygamberine, emredildii
eyleri aka ilan etmesini emrediyor; Sen
emrolunduun eyi aka syle ve ortak koanlara
aldrma(Hicr 94)
eyhul slam bni Teymiye rahimehullah diyor ki;
Rafziler, iiler ve ilimlerini bunlardan alan kimselerin,
Ehli Beytten aldklarn iddia ettikleri ya dini ilimlerle ya
da tabii ilimlerle ilgili bir takm srlar ve hakikatlara
muttali olduklarn iddia ettiklerini grrsn. Onlar byle
bir iddiay, gizlenmesinin tlenmesi ve hakikat
bilinemeyen bu srlara iman edilmesi gerekli bir takm
hususlardan dolay ileri srmektedirler. Halbuki
iddialarnn tamam uydurulmu bir yalan ve atlm bir
iftiradr.
Bu Rafziler, eitli gruplar iinde en ok yalan
uyduran ve en ok gizli ilim iddiasnda bulunanlardr. Bu
sebeple Batniler ve karmatiler de Rafzi saylmlardr.
Rafziler, ilk olarak Emirl Mminin Ali
radyallahu anh dneminde kmlar ve Ali radyallahu
anhn zel olarak baz ilimlere ait srlara ve vasiyete sahip
olduu iddiasnda bulunmaya balamlardr. Bunun
zerine Ali r.a. n ileri gelen yaknlar ona byle bir eyin
olup olmadn sormular, Ali r.a. de, byle bir eyin
www.islah.de 282
olmadn bildirmiti. Daha sonra evrede byle bir szn
sylendiini renen Ali r.a. halka bir konuma yapm ve
kendisinin byle bir srra ve vasiyete sahip olmadn
aklamt
273
Cafer es Sadktan geldiini iddia ettikleri srlar ve
yalanlara gelince, bunlar en byk yalanlardr. Hatta yle
denebilir; Cafer es Sadk r.a.a atfen yalan uydurulduu ve
iftira edildii kadar, baka hi kimseye iftirada
bulunulmamtr.
Ona nispet edilen hususlardan birisi Kitabul Cefrdir.
Ki bunlar, mam Caferin bu kitapta baz olaylar, olacak
eyleri yazdn iddia ederler. Cefr, kei yavrusu, olak
anlamna gelmektedir. Bunlarn iddiasna gre mam
Cafer bu hususlar bir olak derisi zerine yazmtr.
mam Cafere atfen uydurulan Kitabul Heft, hilal ile ilgili
olan Kitabul Cedvel, Marib lkelerinden bnul Hlli ve
benzerlerinin iddia ettii Kitabul Bitaka ve Kuran
tefsiriyle ilgili bir ok nakiller ve benzeri hususlarda da
durum ayndr
274

Makrizi diyor ki; Hattabiye frkasna mensub olan
iiler, Caferi Sadk Radyallahu anhn kendilerine cefr
denilen bir deri braktn, bu deride ihtiya duyduklar
btn gayb ilimleri ile birlikte Kuran tefsirinin
bulunduunu iddia etmilerdir.
275

273 bkz.: Buhari(cihad 171, Diyat 24,31, Cizye 17, Fadailu Medine 4) Mslim(man
131, Hacc 464, Itk 20)
274 bni Teymiye Mecmuul Fetava(4/80 v.d.)
275 Makrizi el Htat(2/352) bkz. bnu Kuteybe Tevil(s.70 v.d.)
www.islah.de 283
Zehebi der ki; Yalanclar, mam Cafer Radyallahu
anhe, ebced, neseb, sinirsel bozukluklar ve yldzname
ilmini nisbet ettiler. hvan Safaya ait risalelerin Cafer
Radyallahu anhden alndn iddia ettiler. Halbuki bu
risaleler ondan 200 sene sonra yazlmtr.
276
Piyasada mam Cafer Radyallahu anha nisbet
edilen ilm-i Cifr adnda bir risalenin tercemesi
mevcuttur. Samalklarla dolu olan bu eserin mam Cafer
Radyallahu anhe ait olmad malumdur. Bu tr
safsatalarla uraan, hicri 272 senesinde vefat etmi olan
mneccim, astrolog Ebu Maer Cafer Bin Muhammed
Belhiye ait olan eserlerin, isim benzerliinden dolay,
mam Cafer Radyallahu anhe nisbet edilmitir. Nitekim
bni Kesir der ki; .. u da var ki, recez ilmi, sz sanat ve
azalarn ihtilaclarna dair yazlan ve imam Cafer
Radyallahu anhe nisbet edilen eserler aslnda Cafer Bin
Muhammed Ebu Maere aittir. Cafer es Sadka ait
olduunu syleyenler yanlmaktadr. Allahu alem.
277
bni Kuteybe der ki; Talha Bin Musarrif yle
dedi; Eer abdestli olmasaydm iilerin cefre dair
szlerini size anlatrdm.
278
Cefr ilmi ile ilgili rivayetlerin ou, mehur ii
alimi el-Kuleyni adl yalanc yoluyla gelmektedir.
279
ii ve Snni kaynaklarda cefr ilmini Cafer es Sadk
Radyallahu anhden rivayet eden kiinin Harun Bin Said

276 Zehebi el Mnteka(s.128)
277 bni Kesir el Bidaye(11/102)
278 bni Kuteybe Uyunul Ahbar(2/145)
279 bkz.: Kuleyni el Kafi Fil Usul(1/132) Musa Carullah el Veia(s.99)
www.islah.de 284
el cli olduu nakledilir. Halbuki dneminde Zeydiyenin
ileri gelenlerinden olan Harun el cli, Cafer es Sadk
Radyallahu anha nisbet edilen cefri tenkid edip bunun
aslsz olduunu bildirmitir.
280
mam Gazali r.a., Batnilere reddiye olarak yazd
Fadaihul Batniye adl eserinde, harflerin belli anlamlar
ve saysal deerler ifade ettii noktasnda hibir tutarl ve
ilmi bir delil olmadn belirtmitir.
281
Ne var ki imam
Gazali bile yalanclarn errinden kurtulamam, onun
adna bile vefkler ve ebced ile ilgili eserler nisbet
etmilerdir.
Baz sufiler btnn geerli olmas iin bir takm
artlar ileri srmlerdir. Buna gre; batn anlamn, lafzn
zahirine aykr olmamas, baka bir yerde bu anlamn
doruluuna delil bulunmas, bu manaya er veya akl
bir muarzn bulunmamas, btn anlamn tek mana
olduunun ileri srlmemesi gerekir.
Her nekadar bu artlar sz konusu edilmise de,
pratikte bu artlarn gzetildiini syleyemeyiz.
Tasavvufular, btn manay tesbit etme iini kendi
inhisarlarnda grdkleri mddete bu artlarn pratikte
tam olarak geerli olacan sylemek de mmkn
deildir. Kald ki ileri srlen artlarn gereklii de su
gtrr.
Mesela ileri srlen ilk artta batn anlamn lafzn
zahirine ters dmemesi gerektii belirtilmektedir. Eer
lafzn zahirine ters dmeyecekse o manann zahir anlam

280 bni Kuteybe Tevilul Muhtelefil Hadis(s.70) Badadi el Fark Beynel Firak(s.252)
281 Gazali Fadaihul Batniye(s.66-72)
www.islah.de 285
olmasna ne gibi bir engel vardr? Buna batn denilmesine
neden ihtiya duyulmutur?
Baka bir yerde nassen ve zahiren bu anlamn
doruluuna bir ahidin bulunmasnn art koulmas da
anlamszdr. Zira batn olarak ileri srlen szkonusu
mana, baka bir nassn zahir anlam ise baka bir nassn
tefsirinde batn mana olarak zikredilmesine gerek yoktur.
leri srlen bu artlarn tutarszlna ramen ou
zaman pratikte hibir art aranmamaktadr. Batn manay
bazen Nur-u Muhammedden aldklarn, bazen keif
yoluyla onu bulduklarn, bazen de kimi ayetlerin
kendilerini balamadn syleyebiliyorlar.
Abdulaziz ed Debba; Allah gayb bilendir.
Gaybna kimseyi muttali klmaz(Cin 26) ayetinin cahil
Araplar ve baka insanlar baladn, kendileri gibi veli
kimseleri kapsamadn syler. Gereke olarak ta
Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin gayb bildiini,
kendilerinin ise Peygamberin hizmetileri olduklarn ve
hizmeti efendisiyle birlikte olduundan efendinin bildii
eyleri hizmetilerin de bildiini savunur.
282
Sufiyenin ileri gelenlerinden Muhyiddin bni
Arabi; Rabbin yalnz kendisine ibadet etmenizi
emretti(sra 23) ayetinin rsum alimlerinin dedii gibi
emir ifade etmediini, hkm ifade ettiini sylemekte ve
bunu keif yoluyla tespit ettiini belirtmektedir. Ona gre
putlara tapanlar, kendilerini Allaha yaklatrsnlar diye
onlara ibadet ettiklerine gre haddizatnda Allaha ibadet
ediyorlar. Bu nedenle Allah, puta tapanlarn dualarn

282 Debba el briz(1/518-521)
www.islah.de 286
kabul ediyor ve ihtiyalarn gideriyor.
283
Bundan
dolaydr ki o, putperestlerin hak zere, hatta arifibillah
muhakkiklerden olduunu savunur.
Firavn Kurtulanlardan Mdr?
bn Arabi Hz. Musa'nn amansz dman taut
Firavn'n kurtulanlardan olduuna hkmetmekte ve
"Benim de, senin de gzmzn nurudur" yetini izah
ederken yle demektedir:
"Kendisine hasl olan kemal ile onun (siye'nin)
gz aydn oldu. (Kzldeniz'e) boulma annda Allah'n
Firavn'a verdii iman ile de Firavn'n gz aydn oldu.
nk ktlkten arnm ve tertemiz olmu olarak Allah
onun cann ald."
Yine Firavn hakknda yle der: "Allah onun nefsini
ahiret azabndan kurtard gibi bedenini de kurtard.
Bylece maddi ve manevi olarak kurtulu onu kuatm
(tamamen kurtulmu)tur." Fususu'l-Hikem kitabnda Hz.
Musa blmnde sylediklerini okursanz Firavn'n Hz.
Musa'dan stn olduunu sylediini greceksiniz. bn
Arabinin kesin ve apak Kur'n yetlerine aykr dt
ve onlarn aksini syledii yerler burada saylamyacak
kadar oktur.
Kueyri; Andolsun biz, en yakn g lambalarla
donattk ve onlar, eytanlar iin talamalar yaptk. O
eytanlara da lgn ate azabn hazrladk(Mlk 5)
ayetini tefsir ederken yle demektedir; g yldzlarla ve
evliyalarnn kalplerini de nurlarla ve yldzlarla ssledik.
Mminlerin kalpleri tasdik, iman ve sonra brhan

283 bni Arabi Futuhatul Mekkiye(3/117)
www.islah.de 287
aratrp zerinde dnmekle, tahkik ile, ardndan beyan
talep etmek iin muvaffak olmakla ssledik. Ariflerin
kalpleri tevhid gneiyle ssldr
284
Batn manann varlna delil olarak Kuran zerinde
dnmeyi emreden ayetler zikredilmitir. Ayetler
zerinde dnlmesinin emredilmesi, iin banda ayetten
anlalan manann tesinde ayetin bir derinliinin
bulunduunu gsterdiini sylemek dorudur. Her bir
ayetin bir zahiri ve bir batnnn bulunduunu bildiren
rivayet, delil olabilecek nitelikte olmadna gre, bu
derinliin btn diye isimlendirilmesi iin ayr bir delil
bulunmas gerekir. Ayrca buna batn ismini verirsek,
Btnilik ile bunun arasnda kesin bir izgi izmek
gleecektir. Doru bir anlayn oluabilmesi iin zahir-
batn yerine mantuk-mefhum kelimelerinin kullanlmas
daha isabetlidir.
285
Kitaplarnda Yazlanlarn Srlar Ve Semboller
Olduunu ddia Etmeleri

Tasavvuf kurbanlarndan bazlar da bu kitaplarda
sylenen eylerin srlar ve semboller olduu, gaybn
gizliliklerini kendilerine at ve srlarn kutsad veya
Allah'n kendileri iin yce perdeleri kaldrd iin arnn
altnda secdelere kapanarak vahyini dinleyip nesir ve

284 Kueyri Letaiful arat(3/611)
285 Said imek Gnmz Tefsir Problemleri(s.154 v.d.) biraz tasarrufla naklettik.
www.islah.de 288
iirlerinde srlar ve semboller halinde tescil eden kiilerin
ancak bilebildiini iddia ederler.
Bu kiilere unu belirtmek lazmdr; Kur'n'n
sfatlarndan biri de insanlara bir beyan olmasdr.
nsanlardan da alimler ve cahil olanlar vardr. Kimileri
okuma yazma bilmez, kimileri de okur yazardr. Buna
ramen Allah Kur'n' btn bunlar iin bir beyan ve
herkesin Rabbine basiret zere kulluk etmesi iin anlalr
bir ekilde klmtr.
Ama tasavvufular kitaplarnn gizlilik perdesiyle
rtl semboller ve gaybn bysne sarl srlar olduunu
sylyorlar. Sormak lazm: Mphemlik ve kapallk
sembolleriyle rtl ve bir yz kfr tayan son derece
kapal srlarla Allah'a nasl ibadet edilir?
Kiinin tamamen mehul ve sr kp eylerle Allah'a
ibadet etmesi caiz midir? Allah'n Kur'n'da teri
buyurduu ve Raslne vahyettii eylerin dnda
eylerle Allah'a ibadet olur mu?
Yine onlara soruyoruz: Ey tasavvuf kahinleri ve ey
onlarn uydular! Samimi olarak syleyin, bu sembollerin
ve srlarn delaletlerini anlyor musunuz, yoksa anlamyor
musunuz? Eer anlyorsanz, uydularnza ve
mensuplarnza da aklayn ki kalpleri marifetle huzura
kavusun, biz de sizi belki daha insafl eletirmi oluruz.
Anlamyorsanz, o zaman bu dininiz, anlamadklarn
tekrar eden papaanlarn dini olmaz m?
(Abdurrahman el Vekil diyor ki); Gerek u ki bn
Arabi'nin, bn el-Farid'in ve bakalarnn yazdklarnn
tamamna yakn okudum. Ballarnn onlara yazdklar
www.islah.de 289
erhleri okudum. Bunlar savunan ve yorumlamaya
alanlarn sylediklerini dinledim. Btn okuduklarmda
ne bir sembol, ne de gizli kapakl bir sr grdm. Hepsinde
tasavvuf inancnn gereini aa vuran ve kimliini
gzler nne seren apak delaletler ve szler grdm.
Mesela bn Arabi'nin u sznde acaba ne gibi bir
sembol veya gizli sr bulunur: "Arif, Allah' her eyde
grendir, belki her eyin kendisi olarak grendir."
bn Arabi bu sznde mensuplarnn "fi" kelimesinde
mecazi zarfiyeti yahut Hallac'n hululculuun tevehhm
etmekten ekinmitir. nk Hallac'n hululculuunda
teklie aykr ikilik mevcuttur. bn Arabi byle bir eyin
tevehhm edilmesinden korktuu iin vahdet-i vcuda
olan kesin inancyla korktuu vehmi kaldrmtr. Amac
da tasavvufularn hibir vehim ve pheye yer
brakmadan vahdet-i vcuda inanmalar, Allah'n her ey
ve her eyin Allah olduuna kesin olarak inanmalarn
salamaktr. Bilindii gibi eya arasnda yle eyler vardr
ki bazs kokumu le, bazs ayaklar altna alnan iffet,
bazs da haksz yere kann dkld cinayettir.
imdi Allah iin syleyin, bunda bir sembol var
mdr? Yoksa utanmayan bir zndklk ve edepsiz bir
gayretkelik mi srtmaktadr?
Ey tasavvuf kurbanlar ve eyhleri! phe yok ki hak
aktr. Allah rzas iin onu aklaynz, Allah iin
destekleyiniz. Aksi halde Allah'n huzurunda ceza ok
etin olacaktr." O zaman kendilerine uyulup arkalarndan
gidilenler, kendilerine uyanlardan hzla uzaklarlar ve o
anda her iki taraf da azab grmler, nihayet aralarndaki
balar kopup paralanmtr."
www.islah.de 290
Sufilerin bahsettikleri Hakikat Muhammediye
nedir?
Tasavvufular onu yle tanmlarlar: "lk taayyunla
beraber olan zattr. Esmau'l-Hsna's vardr ve Allah'n
ismi azamdr."
Grld gibi tasavvufularn Muhammed'i, beer
(insan) ve rasul deil, en stn mertebelerinde ilahi zatn
kendisidir.
Ed-Demirta de yle der: "Hakikatlerin hakikati
btn mertebeleri kapsayan ilahi kemalli insani
mertebedir. Hazratu'l-Cem', Ehadiyyetu'l-Cem' diye
isimlendirilir. Daire onunla tamamlanr. Zatn yokluunda
(gaybinde) taayyun eden ilk mertebedir ve o Hakikat
Muhammediyye'dir."
Yine Gmhanevi yle diyor: "Hakkn suretleri
Muhammed'in kendisidir. nk ehadiyyet ve
vahdaniyyet hakikati ile taayyun etmitir."
Grld gibi tasavvufulara gre Muhammed ismi
azamdr. smi azam nedir? "Btn isimleri kapsyandr
yahut mutlak ilahi zatn ismidir" diye tanmlamlardr.
Ehadiyyet nedir? lahi zatn aa kmasdr.
simlerin, sfatlarn veya baka bir eyin onda hibir tesiri
yoktur. Hakkiyet (uluhiyet) ve halkiyyet (beeriyyet)
zelliklerinden soyut salt zatn ismidir.
Muhammed vahidiyyettir. Vahidiyyet nedir? lahi
zatn sfat olarak ve sfatn onda zat olarak aa
kmasdr, diye aklamlardr.
www.islah.de 291
Ehadiyyet ile vahidiyyet arasndaki fark da udur:
Ehadiyyette isim ve sfatlardan bir ey zahir olmaz.
Vahidiyyette ise isim ve sfatlar zahir (aa km) olur.
Grld gibi tasavvufular Muhammed'in zat ve
sfat olarak Allah'n kendisi olduuna, evvel ve hir, btn
ve zhir olduuna, mutlak varlk (vcut) ve mukayyed
varlk (vcut) olduuna, o varken ondan nce veya onunla
beraber baka bir eyin bulunmadna, sonra maddi
suretlerde taayyun ettiine ve birinde cansz (cemad),
birinde canl olarak isimlendirildiine ve isminin btn
varlklarn ismini kapsadna ve mahiyetinin btn
mahiyet (kimlik ve kiilik)lerle ayn olduuna inanrlar.
bn Arabi yle der: "Alemin balangc hava
(boluk)tur. Alemde ilk mevcut, rahmani arn zerine
istiva ile nitelenen rahmani hakikat muhammediyyedir.
Rahmani ar ilahi artr. Ayr bir varlk szkonusu
olmad iin onu ihata etmek de szkonusu deildir. O
neden var olmutur? O, varlk veya yoklukla
nitelenemiyen malum hakikattan var olmutur. Nerede var
olmutur? Hava (boluk)da var olmutur. Ne ekilde var
olmutur? Kendisini bilmekle ifade edilen Hak (Allah)'ta
mevcut olan misal (ekil) zere var olmutur. Niin var
olmutur? lahi hakikatleri izhar etmek iin. Gayesi nedir?
Karmdan kurtulmak ve karm olmakszn her alemin
yaratcsndan nasibini almasn salamak. Gayesi,
hakikatlerini izhar etmek ve en byk alemin feleklerini
bilmektir."
Yine yle der: "Nuru iinde bir lamba bulunan
kandile benzer. Lambaya benzetilmitir. O bolukta aklla
adlandrlan Hakikati Muhammed'den daha ok kabul
edecei bir ey yoktu. Akl denilen bu Hakikati
www.islah.de 292
Muhammed btnyle alemin balangc ve varlk olarak
ilk zahir oland. Onun varl o ilahi nurdan, boluktan ve
kll hakikattand. Bolukta kendisi var olmu ve alemin
kendisi onun tecellisinden var olmutur. Onun en yakn
alemin imam ve btn peygamberlerin srr (srda) Ali
bn Ebi Talib'dir."
Yine yle der: "Yce alem de Hakikati
Muhammediyye'dir. Felei de hayattr. nsanlardan
benzeri ise latife ve kudsi ruhtur."
Dr. Zeki Mbarek Hakikati Muhammediyye
inancnn temel olarak hristiyanlk inanlarna
dayandn sylemekte ve yle demektedir: "Aka
anlalyor ki mfrit tasavvufularn Hakikati
Muhammediyye inanlar hristiyan kaynaklarndan
alnmtr. Hristiyanlar'a gre Hz. sa Allah'n oludur.
Yani Hz. sa Allah ile insanlar arasnda bir vasta kabul
edilmitir. Hakikati Muhammediyye inancna gre de
Muhammed taayyunlarn ilkidir ve Hz. sa'nn stnde
baba Allah'tan baka bir ey bulunmad gibi
Muhammed'in stnde de zat ehadiyyetten baka bir ey
yoktur.
Hristiyanlar Hz. sa'ya seslendikleri zaman Allah'
gzlerinin nnde canlandrrlar. sa olmasayd varlk
olmazd, derler. Tasavvufular da Muhammed'e
seslendikleri zaman Allah' gzlerinin nnde
canlandrrlar. Muhammed olmasayd varlk olmazd,
derler.
Hristiyanlar'a gre sa Allah'n oludur. Ancak bir
insan suretinde ortaya kmaktadr, yahut bir insan
www.islah.de 293
suretinde varedilmitir. sa olmasayd Allah ile varlklar
arasnda ba kopar ve alem yok olurdu.
Muhammed de olmasayd ne yer yz, ne ufuk, ne
zaman, ne insan, ne de nesil olurdu.
sa Allah'n kelimesidir. Onun davetini tebli eden
mensubu eliler de kelimelerdir. Tasavvufulara gre
Muhammed de Allah'n kelimesidir ve btn
peygamberler onun kelimeleridir. Onlarn hususiyetleri
vardr ve Muhammed'in tabilerinin de hususiyetleri
vardr."
Gerek u ki Hakikati Muhammediyye inanc hurafe
ve samalktan baka bir ey deildir. Grdmz
kadaryla hristiyan teoriden alnmtr. Hristiyan teori de
kuvvetleri akllara taksim eden Yunan felsefesinden
alnmtr.
zellikle bu nazariyeyi savunan bn Arabinin u
szlerini hatrlarsak, sylediklerimizin ne kadar doru
olduunu anlarz. yle diyor bn Arabi: "Yunan
felsefesinden, yahudi, hristiyan ve slm dininden
okuduklarm zmledim, sonra bu karm bakasnn
rahatlkla ve ksa bir zamanda elde edemiyecei felsefi bir
karm haline getirdim."
Her ey Muhammed'in Nurundan Mdr?
Tasavvufularn inandklar ve dillerine doladklar
budur. Her ey Muhammed'in nurundan meydana
gelmitir. Abdulaziz ed-Debba bu hurafeyi yle dile
getirir:
www.islah.de 294
"Ar ve feriyle, yer ve gkleriyle, cennet ve
perdeleriyle, alt ve sttekileriyle ne varsa, hepsi bir araya
getirilip bakldnda Muhammed'in nurundan bir para
olduu grlr. Muhammed'in btn nuru bir araya
getirilip ara konulsa ar erir, ar rten yetmi kat perdeye
yneltilirse, paralanrlar. Btn yaratklar bir araya
getirilip o byk nura tutulsa, hepsi dklr ve dalrlar."
Ticani tarikatnn mensuplarndan biri de yle dile
getirir: "Muhammed'in nuru yaratld zaman, taayyun
eden kainatta dalmadan nce btn peygamberlerin ve
evliyann ruhlar ehadi bir btnlk bu Muhammed'i nurda
toplanmtr. Bu da birinci akl mertebesinde olmutur."
"el-Mstecra" nvanl kasidesinde el-Hulvani de
yle der: "nsanlar yok iken btn varlklardan nce fert
fert parlak bir nur olarak var etmitir.
Ondan sonra btn yaratklar senin yce nurundan
varln almtr. Bu ne byk bir ereftir!
Onun iin btn yaratklar bu dnyada ve daha etin
gnde sana snr.
Balarna bir sknt geldii zaman, sadece insanlarn
deil, dier yaratklar da dahil, hepsinin skntsn
giderirsin.
Bana cmertlik yap, phesiz Rahman'n hazineleri
sa elindedir ve sen datanlarn en cmerdisin."
Yce Allah ise yle buyurur: "And olsun, biz insan
amurdan bir zden yarattk. Sonra onu emin ve salam
bir kararghta bir nutfe haline getirdik."
www.islah.de 295
phe yok ki Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem
bir insandr. aksini iddia ediyorlarsa, onun baka bir
sfatn sylesinler. te Raslullah kendisi bunu dile
getiriyor: "Melekler nurdan, cinler alevli ateten ve dem
size anlatlan (amur)dan yaratlmtr."
Raslullah nurdan ve kendisinin yaratld eyden
sz etmi, ama meleklerin nurdan yaratldn belirttii
halde kendisinin nurdan yaratldn sylememitir. Yine
insanlarn atas Hz. Adem'den sz etmi ve Kur'n-
Kerm'de belirtildii gibi balktan yaratldn
anlatmtr. Muhammed de Adem'in oludur. O halde
tasavvufularn Hakikati Muhammediyye'si kime aittir?!
Kur'n- Kerm'den tek bana u yet,
tasavvufularn bu hurafe iin diktikleri btn putlar
ykmaya yeterlidir. Yce Allah "Bu ite senin yapacan
hibir ey yoktur" buyuruyor. "ey" kelimesi Arapa'da
genellik ve kapsamllk ynnden en geni ve kapsaml bir
kelimedir. Hatta bazlar onu mevcut olan ve olmyan
kapsadn bile sylemitir. Nitekim bn Arabi bunun
delaletini o kadar geniletmektedir ki zihinsel tasavvurlar
bile kapsadn belirtmektedir. stelik yette "ey"
kelimesi olumsuz bir cmlede nekre olarak gelmi,
bylece kapsam ve mul daha da bymtr. Btn bu
kapsam ve mul ile Hz. Muhammed'in elinde birey
bulunmadn ifade etmektedir.
Bir de u yete bakalm: "De ki, ben peygamberlerin
ilki deilim. Bana ve size ne yaplacan da bilmem. Ben
sadece bana vahyedilene uyarm ve ben apak bir
uyarcym." Muhammed dier peygamberlerden farkl ve
onlarn ilki olmadna gre, acaba tasavvufular onun
www.islah.de 296
hakknda inandklarn dier peygamberler hakknda da
inanrlar m?
Yce Allah'n peygamberine u hitabn da
dnelim: "De ki, dorusu ben size ne zarar verme ne de
fayda salama gcne sahibim. De ki, gerekten beni
Allah'a kar kimse himaye edemez. Ondan baka
snacak kimse de bulamam."
Kur'n'n aklad gerekler ve ortaya koyduu
hidayet budur. Bunu, tasavvufularn her eyin
Muhammed'in nurundan yaratld iftiralaryla
karlatrnz. Greceksiniz ki Allah'n gsterdii
gerekler ve insanlara gsterdii yol ile tasavvufularn
uydurduu ve sapttklar yol arasnda hi mi hi bir iliki
ve yaknlk yoktur.
Allah'n buyurduklarn dnnz. Onlarda
apaydnlk gerei, yce hakk ve ilahi nuru iinde hikmeti
greceksiniz. Dier yanda tasavvufularn kfr
kusmuklarn grp tiksineceksiniz.
www.islah.de 297
Baz eyhler hakknda gavs, kutup gibi
stlahlar kullanlyor. Aklar msnz?
Mitolojik bir masal! Yce Allah' rububiyet ve
uluhiyetten soyutlama ve felsefede "akl evvel",
Hristiyanlk'ta "kelime" ve tasavvufta "kutup" olarak
adlandrlan batl bir kuruntuya giydirmeye ynelik bir
uydurma!
Bu masala gre kutup ferdiyet makamna oturan en
mkemmel insan yahut yer yznde her zaman Allah'n
nazargh olup btn varlklarn ilerinin elinde meydana
geldii tek kiidir. Ak ve gizli yardmclaryla birlikte
ruhun vcutta yaylmas gibi btn kainatta sirayet eder,
ulvi ve sufli alem zerine hayat ruhunu saar. Darda kalan
kiilerin kendisine snmas ve ondan imdat istemesinden
dolay gavs olarak da adlandrlr.
Tasavvufulara gre kutup iki trldr. Biri hdis
veya duyularla alglanan (niss)'dir. Yukarda szn
ettiimiz kutup budur. Dieri ise kadm yahut manevi
kutuptur. Bu da Hakikati Muhammediyye'dir. el-Kaan
yle diyor: "Kutup, ya madde alemindeki yaratklara
nisbetle kutuptur ki lnce ona yakn bedel yerine halife
olur, ya da gayb ve ehadet (madde) alemindeki btn
mahluklara nisbetle kutuptur ki onun yerine ne bir bedel
halife olur ne de bir baka yaratk yerini tutar. Bu da
ehadet aleminde birbirini takibeden kutuplarn kutbudur.
Ondan nce ne bir kutup olur ne yerine bakas geer. O
da "Sen olmasaydn felekleri yaratmazdm" ifadesinde
sz edilen Mustafa (Muhammed)'in ruhudur."
www.islah.de 298
Tasavvufulara Gre Kutupluk:
Ticani tarikatnn kahini Ahmed et-Ticani yle
diyor: "Kutupluk btn ayrntlarna kadar alemin
tmnde Hakk'a (Allah'a) hilafeti uzmadr. Rabb'n ilah
olduu her yerde kutup ilerin idaresi ve Allah'n uluhiyeti
altnda olan herkes hakknda hkmn yerine
getirilmesidir. Allah'tan, ne olursa olsun, yaratklara her
ey ancak kutbun hkm ile ular. Zerresine varncaya
kadar alemdeki her varln varln srdrmesi kutbun
ruhaniyeti ile olur. Kutupsuz btn kainat, ruhu olmyan
hayaletlerden ibaret olur. Btn varlklarn ruh ve hayat
kazanmalar ancak kutbun onlarda hakim olmasyla
mmkndr.
Evliyann mertebelerinde de kutup tasarruf eder.
Onun zevki dnda ariflerin ve evliyann hibir mertebesi
olmaz. Hepsinde tasarruf eden ve sahiplerine kaynaklk
eden odur. Btn alem onun sayesinde rahmet grr.
Varlklarn varlklarn devam ettirmeleri ancak onun
sayesindedir. Bu da ondan btn kullara bir rahmettir.
Alemde var olmas kll ruhu iin bir hayattr. Allah ulvi
ve sfli alemleri onun nefesiyle destekler. Zat soyut bir
aynadr. Herkes istediini onda grr."
"Allah'n kutba ikramlarndan biri, alemin
varlndan nce ve sonrasnn bilgisini retmesi,
nihayeti olmyan bildirmesidir. Btn varlklarn
nizamnn kendisiyle kaim olduu btn isimleri ona
retmesidir. Allah'n btn srlarna muttali klmas,
btn feyizlerini ona vermesi ve ilminin ihata ettii her
eyi ona bildirmesidir."
www.islah.de 299
"Hibir dnemde Kutbu'l-Aktap ile peygamberler
arasnda bir perde bulunmaz. Allah'n peygamberi gayb ve
ehadet aleminde nerede olursa olsun Kutbu'l-Aktab'n
gz onu grmekte ve ona bakmaktadr. Hibir lahza
ondan gizli kalmaz."
Tasavvufularn tanrlatrd, kendisinden taplan,
korkulan ve umulan bir rab meydana getirdii bu masal
hakknda bir kanaat sahibi olmak iin bunlar yeterlidir.
Kutb'un Yardmclar
1- mmn (iki imam): Kutbun iki veziri
mesabesindedir. Biri melekut, dieri mlk alemi ile
grevlidir.
2- Evtad Erbaa (drt kazk): Bunlarn kii
olduu da sylenir. Zamann kutbu lnce onlardan biri
onun yerine geer. Bilgileri Kutbu'l-Aktab'tan bir feyizdir.
Bunlar lecek olursa btn alem bozulur.
3- Ebdal (bedeller): Bedel, velisi gm olan
blge ruhlarnn topland ruhani bir hakikattr. Saylar
krktr. Yirmi ikisi am'da, on sekizi Irak'tadr.
4- Nuceba' (soylular): Bunlar Ebdal'dan aadrlar.
Yerleri Msr'dr. leri yaratklarn yklerini tamaktr.
Yetmi kiidirler.
5- Nukeba' (bakanlar): Saylarnn yz veya
beyz omlduu sylenir. Grevleri, yerin altndaki
gizlilikleri ortaya karmaktr.
www.islah.de 300
Tasavvufularn ahmak hayalleri ve gln
hurafeleriyle uydurduklar masal lkesinin hiyerarisi
bunlardr. nsanlar arzularna ram etmek, Allah'tan korkar
gibi kendilerinden korkmak ve btn arzularna boyun
edirmek, kullarn kaderlerinde ve ruhlarnda tasarruf
yetkileri olduunu telkin etmek iin uydurduklar masal
lkesi budur. Yayanlarn iman ve rzklarn almak,
lenlerin de kefenlerini soymak iin tasavvufularn
Allah'n egemenliine ve birliine kar ortaya attklar
hayal lkesi budur. Btn bu ileri tasavvuf brokratlar
yaptna, insanlarn ruhlar, rzklar, ecelleri, kaderleri ve
hayatlar zerinde bu ekilde tasarruf ettiklerine gre,
acaba Allah, peygamberlerine ve meleklerine ne kalm
olur? Baka bir ifade ile, Allah'a, peygamberlere ve
meleklere ve ihtiya kalr? Allah zalimlerin, kafirlerin ve
mriklerin uydurduklarndan mnezzehtir. Yerlerin ve
gklerin mlk ve hakimiyeti O'nundur. Kafirler,
mnafklar ve mrikler istemese de!
sterseniz bu masal bir de Molla Cami'den
dinliyelim. Bilindii gibi Molla Cami nerede bir ii batn
varsa hepsini veli olarak ilan etmi ve Nefahatu'l-ns Min
Hadarati'l-Kuds kitabna almtr. Gnmz harfleriyle de
Trke tercmesi olduu iin vatandalarn bir nevi el
kitaplarndan olmutur. Tasavvufun mehurlarndan biri
olarak bu masal bir de ondan dinliyelim:
"eyh Muhyiddin Arabiden yle nakledilmitir:
Hakikatta Hz. Muhammed'in kutblar iki trldr. Biri
peygamberimizin bisetinden nce olanlardr. Bunlar
saylar yz on tane olan peygamberlerdir. Dieri
bi'setten sonra gelenlerdir. Bunlar kyamet gnne kadar
on iki kutubdur. Yani on iki menzil zerine deveran
ederler. Her biri bir peygamberin izi zerindedir. Bir
www.islah.de 301
blgede veya bir tarafta, yedi blgedeki ebdal gibi,
insanlardan bir topluluun ii bir kutba havale edilmitir.
Zira her iklimde bir bedel vardr. O da o iklimin kutbudur.
Bunlar drt evtad gibidirler. Onlarla Allah douyu, baty,
kuzeyi, gneyi muhafaza eder. Halk mmin veya kafir her
memleketin bir kutbu olduu gibi, Allah velilerinden biri
ile o memleketi muhafaza eder.
Yine makam sahiplerinden her birinin bir kutbu
vardr ve o onlarn zamannda ilerin merkezi olmutur.
Onlara Kutbu'l-rifin, Kutbu'l-Muhibbin, Kutbu'l-
Mtevekkilin, Kutbu'z-Zahidin, Kutbu'l-bidin denir.
Bunlar sadece kendine hasredilmi deillerdir.
Peygamberimizden sonra geleceini sylediimiz on iki
kutup bu mmetin ilerini zerine almlardr. Nitekim
alemdeki cisimlerin yrngesi on iki tanedir. badet iin
yalnz bana bir tarafa ekilenler bunlarn dndadr.
Bunlar bir topluluktur ki kutb dairesinin dndadrlar.
Hzr ve iki Hatem onlardandr. Bi'setten evvel
peygamberimiz de onlardand.
On iki kutup unlardr:
1- Hz. Nuh'un izinde olanlar. (Sfatlar saylmakta ve
Allah'a mahsus sfatlarla donatlmaktadr. Ayn ekilde
dier kutuplarn da sfatlar saylmaktadr).
2- Hz. brahim'in izinde olanlar.
3- Hz. Musa'nn izinde olanlar.
4- Hz. sa'nn izinde olanlar.
5- Hz. Davud'un izinde olanlar.
6- Hz. Sleyman'n izinde olanlar.
7- Hz. Eyyub'un izinde olanlar.
8- Hz. lyas'n izinde olanlar.
9- Hz. Lut'un izinde olanlar.
www.islah.de 302
10- Hz. Hud'un izinde olanlar.
11- Hz. Salih'in izinde olanlar.
12- Hz. uayb'n izinde olanlar. (Her birine ait olan
sure ve her birinin tasarruf alanlar, yetkileri
anlatlmaktadr).
Futuhat- Mekkiye'de ayrca Recebiler denilen
ehlullahtan bir zmre anlatlr. Bunlar krk kiidirler. Ne
fazla ne eksik. Recep aynn ilk gnnde sanki gkler
onlar zerine km gibi bir kenara ekilirler. Asla bir
harekete gleri yoktur. Ne ayak zere durabilirler, ne
oturabilirler... Bu taifeden Recep aynda birok tecelliler,
keifler ve gayba muttali olmak gibi haller meydana gelir.
(bn Arabi'nin onlardan birini grdn, bu Receb'in
Rafziler'i simalarndan tandn kaydeder).
mmn; iki ahstr. Biri gavs (Kutbu'l-Aktab)'n
sandadr. Nazarlar alemi melektadr. Ona Abdurrab
denir. Biri de solundadr. Nazarlar alemi melekedir. Ona
Abdulmelik denir. Mertebe bakmndan bu mam
Abdurrab'dan daha faziletlidir.
Evtad: Alemin drt rknnde drt kiidirler. Biri
doudadr ve ad Abdulhay'dr. Biri batdadr ve ad
Abdulalim'dir. Biri kuzeydedir ve ad Abdulmrid'dir. Biri
de gneydedir ve ad Abdulkadir'dir." (Ondan sonra ebdal,
nuceba, nukeba, rukeba ve hususiyetleri, grevleri
anlatlr). ler, yediler, krklar gibi halk arasnda yaygn
olan batl inancn bu masallara dayand anlalyor.
Nitekim Hzr'n kiilii etrafnda rlen masallar ve
uydurulan hikayeler de bu inanlara dayanmaktadr.
nk gayb ricali, mukaddes ruhlar, nukeba, nuceba,
rukeba, evtad, ebdal, aktab, gavs, gavs azam gibi Batn
ii memleketin kurmaylar yahut erkan toplumun
www.islah.de 303
zihinlerine mukaddes inan olarak sokulmu ve bir inan
sistemi haline getirilmitir. Zaten tasavvuf ii-Batniliin
aldatc maskesinden ibaret deil midir?!
bn Arabi En Byk Kutup!
Aktab, evlad ve ebdal iin bn Arabi bu nitelikleri
saydktan sonra haliyle kendini bu nvanlardan biriyle
niteliyecektir. Ne var ki aa bir nvan yahut kk bir
mertebeyi kendine yaktracan sanmaynz. Onun iin
kendisinden byk bir kutbun bulunmad en byk
kutup olarak kendini ilan etmekte ve yle demektedir:
"Bu asrda ubudiyet makamnda benim kadar
tahakkuk eden birinin olduunu bilmiyorum. nk
Raslullah'a veraset hkmyle ubudiyet makamnda
hedefe ulatm. Ben, lemde hibir kimse zerinde
rububiyetin bir hevesi olduunu bilmeyen halis ve muhlis
bir kulum. (Yahut alemde rububiyette gz olan benden
baka kimse yoktur). Allah bu makam kendisinden bir
ba olarak bana verdi. Onu amel ile elde etmedim,
sadece Allah'n vergisidir."
Gryorsunuz, bn Arabi kendini hibir zirvenin boy
lemiyecei bir zirvede koyuyor ve herhangi bir kimse
kendisinden bu tercihin ve seimin delil ve belgesini
sormamas iin bunun kendisine Allah tarafndan verildii
yalann sylyor.
Bu ekilde bn Arabi, eytann hasta tasavvuf
zihniyetine izdii gizli devlet zerinde ta giymi bir
melek veya hkmdar olarak kendini ilan ediyor. Kendini
kutuplarn kutbu, peygamberin varisi ve bilginlerin bilgini
olarak empoze ediyor. Kendisinden sonra gelen ve yolunu
www.islah.de 304
izliyen btn tasavvuf eyhleri de bu yalann onaylyor,
kendisine eyhi ekber ve (kibrit-i ahmer) bulunmaz elmas
diye niteliyorlar.
Felsefeyi, eski dinleri ve her dneminde cahiliyye
hurafelerini ezberleyip bir sentezini yapan bu zndk, bu
sapk inanlarn ahmak, putperest ve cahiliyye akidebi
halinde insanlara sunabilmekte, ona tilkiden daha kurnaz
bir ustalkla yet ve hadislerden bir klf giydirmektedir.
Bu klfla bu putperest inan cahil mslmanlar arasnda
velayetin zirvesi ve kutuplarn kutbu olarak
yaylabilmekte, asrlar boyunca batln simsarlar bunun
ticaretini yapmaktadr.
Tasavvufular kendilerine gre velayeti mertebelere
ayrmlardr. Kimileri bunlar gavs azam dedikleri
velilerin en by ile balatm, ondan sonra evtad,
aktab, ebdal, nuceba, nukeba, urefa gibi ksmlara
ayrmlardr.
Kur'n- Kerm'den ve Raslullah'n snnetinden az
da olsa nasibi bulunan bir mslman bu konuda
tasavvufularn sylediklerinin Allah'n kitab ve
Raslullah'n snnetiyle uzaktan yakndan bir ilikisi
bulunmad, dpedz yalan ve iftira olduunu anlar. Ama
tasavvufular batn dnyasnda gavs, aktab, evtad, ebdal,
nuceba, nukeba, urefa gibi isimlerin egemen olduu bir
devlet kurmak istemi ve bu esrarengiz glerle insanlar
boyunduruklar altna almak istemilerdir.
Bu alanda tasavvuf dncesini okurken insan,
tasavvufularn bu yollarla insanlar nasl kul kle edip
smrdklerini ve esrarengiz hurafe dinlerine onlar nasl
soktuklarn grnce hayretler iinde kalr. Zira insanlara
www.islah.de 305
yerde, gkte ve btn yaratklar zerinde egemenliin
esrarengiz devletlerinin yneticileri olan bu isimlerin
elinde olduunu, onlarn arzularna boyun emiyen
insanlar velilerinin dnya ve ahirette bedbaht edeceini
telkin etmilerdir. Halbuki szn ettikleri bu veliler
bazan hayatta olup okuma yazma bilmiyen koyu cahiller,
bazan lp gitmi ve kemikleri rm zalimler, fasklar,
bazan yollarda ayaklarna ieyen veya kaldrm
kenarlarnda geceleyen meczuplar ve bunaklar, bazan zina
eden ve iki ien fasklar, hatta ibadet teklifinin
kendilerinden kalktn iddia eden kafirler, bazan hayat
boyu su ve sabunla ykanmayp guya fakirler iin tasarruf
yapan murdar ve pis kiilerdir. Bununla beraber bu murdar
ve fask kiilerin gayb bildikleri, yerde ve gklerde
kendilerine gizli hibir eyin bulunmad, her eye
glerinin yettii ve iradelerine kar kimsenin
gelemediini iddia ederler.
Mutarrif Bin Abdullah, babasndan naklediyor;
Amir oullarndan bir ka kii ile Rasulullah sallallahu
aleyhi ve sellemin yanna geldik. Bunlar;
Sen bizim babamzsn, Sen bizim seyyidimiz
(efendimiz)sin, sen bizim en faziletlimizsin, sen bizim en
bymzsn, sen parlak kasesin, sen ylesin, sen
bylesin demeye baladlar. Bunun zerine Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;
Ne syleyecekseniz syleyin, eytan sizi artp
durmasn.
286

286- Kitabus Samt(73) Buhari Edebl Mfred(211) Ebu Davud(4806) bni
Hibban(2128) Ahmed(4/25) Nesai Amell Yevm(245) Iraki el Muni(3/999 Zbeydi
thaf(7/466) sahihtir.
www.islah.de 306

Bu hadis, peygamber sallallahu aleyhi ve selem iin;
seyyidina ifadesini kullanmann bile ho grlmediini
gsteriyor
Ebi Bekre r.a.den; Birisi Rasulullah sallallahu
aleyhi ve sellemin yannda birisini vd. Bunun zerine
buyurdu ki;
Sana yazklar olsun, arkadan boazladn. Eer
biriniz muhakkak kardeini vecekse, ve onu dedii gibi
biliyorsa; Ben onu yle zannediyorum desin. Allah o
kimseye yeter, hesabn grcdr. Kesinlikle Allah
katnda hi kimseyi temize karmayn.
287

Bu hadisi erifte sufilerin eyhlerine gavs kutbuz
zaman efaatimiz diye ar tazimlerine bir ihtar
vardr.

287 Kitabus Samt(597) Buhari(7/87) Edebul Mfred(333) Mslim(4/2296) Ebu
Davud(4/252) Ahmed(5/41)
www.islah.de 307
Hadiste; Siz bildiklerinizle amel ederseniz
Allah size bilmediklerinizi retir
buyrulduuna gre, kii kendisine yetecek
kadar ilim rendikten sonra, kendisini zhd
ve ibadete vermeli deil midir?
Marifeti, meyvelerinden perdeleyen malumat
toplayanlar, tasavvuf tarikatlarn bunun iin gerekli
grenler; Allahtan saknmann ve hayetin, kalpte ilim ve
marifet meydana getireceini iddia ederek, ilim talebine
ve onun tahsiliyle uramaya armadlar.
Szlerine delil getirmek iin ayetleri, Allah ve
Rasulnn beyan ettikleri sahih manalarndan
uzaklatryorlar. Bu ayetlerden biri; Allah'tan korkun.
Allah size ayrntlaryla retiyor ve Allah her eyi
bilir.(Bakara 282) ve biz ona katmzdan bir rahmet
vermi ve tarafmzdan bir ilim retmitik(Kehf 65)
ayetleridir. Bu taknlktan, ilimde tahakkmden,
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin tercih etmedii
ve mmetin selefinden hi kimseden nakledilmemi olan
tercih etmekten Allaha snrz.
ddia ettikleri delilleri aklamadan nce, szlerinin
irkinliini belirtmek gerekir. Bylece onlar hakknda
konuan, karar vermeden nce onlar tanm olsun.
Bil ki, eytanlarn insanlara ilk hilesi ilimden yz
evirtmektir. Zira ilim aydnlktr. Bu kandilleri snerse,
karanlkta onlara diledii gibi vurur.
Nitekim bu ilimde sufilere eitli kaplardan
girmitir;
www.islah.de 308
Birincisi; onlarn ounluu ilimden yasaklar, onlara
ilmi zahmetli ve zor gsterir, rahat ve yamal elbise giyip
tembel oturmay gzel gsterir.
mam afii r.a. der ki; Tasavvufun esas tembellik
zerine kurulmutur.
mam afiinin sznde, nefsin amac; ya velilik,
yada dnya talebidir. lim ile dnya talep etmek uzun bir
itir, bedeni yorar. Maksadn hasl olup olmayaca da
belli deildir. Sufiler ise velilii tercih ederek, zahid
grnerek dnyay talep ederler. O da onlara hzla gelir.
kincisi; onlardan bir grup az ile yetinip pek ok
faziletleri karrlar. Hadislerin ksa metinleriyle yetinirler
ve zannederler ki, hadis senetleri ile uramak ve hadis
meclislerine katlmak tamamen riyaset ve dnya talebidir,
nefs iin bunda lezzet vardr.
Hibir yce makam yoktur ki, onda fazilet ile risk
birlikte bulunmasn. Zira idarecilikte, hkm vermede,
fetvada hep nefsin lezzeti riski vardr. Lakin fazileti
byktr. Gln dikeni gibi. Faziletleri talep etmek ve
afetlerinden saknmak gerekir.
Tabiatta bulunan riyaset sevgisine gelince, o ancak
fazileti celp etmek iin yaratlmtr. Tpk nikah
sevgisinin ocua baland gibi. lim ile, Yezid Bin
Harunun dedii gibi alimin gayesi kuvvetlenir; Biz ilmi
Allah rzas dnda gayeler ile talep ettik, ilim ise bizi
Allah rzasna ynlendirdi. Yani, bize ihlas gsterdi
demek istiyor. Kim nefsinin tabiatndan bir ey koparmay
isterse bu mmkn deildir.
www.islah.de 309
ncs; onlardan bir grup; gayenin amel
olduunu vehmettiler. limle megul olmann, amellerin en
kamili olduunu anlayamadlar. Sonra alim, ilmiyle az
amel etse de cadde zerindedir. limsiz ibadet edenin ise
yol zerinde olmadn anlayamadlar.
Drdncs; phesiz onlardan pek ou, alimin
ilmini batnndan kazanan kimse olduunu zannediyorlar.
Hatta onlardan biri hayalleriyle vesveseleniyor ve;
Kalbim Rabbimden rivayet etti. diyor
ibli yle derdi;
Benden sayfalar ilmini talep ederseler
Onlara harikalar ilmiyle galip gelirim.
eriat ilmini; zahir ilmi diye, nefislerin fikirlerini
batn ilmi diye isimlendirmiler, buna da Ali Bin Ebu
Talib r.a.n rivayet ettii u hadisi delil getirmilerdir;
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; Batn
ilmi Allahn srlarndan bir sr ve hikmetlerinden bir
hikmettir. Allah onu velilerinden dilediklerinin kalplerine
koyar.
Bu hadisin asl yoktur. snadnda bilinmeyen ve
tannmayan kimseler vardr.
288


288 bnl Cevzi bunu lell Mtenahiyede(1/83) tahric etti ve; sahih deildir. Ravileri
tannmyor dedi. bnu Arak Tenzihu eria(1/280)de nakleder ki; Zehebi, Telhisul
Vahiyatta; batldr dedi. Elbani Silsiletuz Zaifede(1227) uydurma olduunu
aklad.
www.islah.de 310
Ebu Musa anlatyor; Ebu Yezidin (el Bistami)
beldesinde alim ve fakih birisi vard. Ebu Yezidin yanna
gidip dedi ki;
Bana senden acaip hikayeler ulat. Ebu Yezid;
itmediklerin iittiklerinden oktur dedi.
Bu ilmini kimden aldn? diye sorunca Ebu Yezid;
lmim, Allahn bandan ve Rasulullah sallallahu
aleyhi ve sellemin; Kim bildiiyle amel ederse, Allah
onu bilmediklerine varis klar.
289
Hadisi ile lim ikidir;
biri zahir ilmi ki o, Allahn mahlukat zerinde hccetidir.
kincisi ise faydal ilim olan batn ilmidir.
290
Buyurduu
yerdendir. Ey eyh! Senin ilmin dilden dile nakil iledir.
Benim ilmim ise, Allah katndan ilhamdr. Bunun zerine
alim dedi ki;
Benim ilmimin zinciri, gvenilir ravilerden, onlar
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemden, O Cibril
a.s.dan, o da Allah Azze ve Celleden gelen nakil iledir.
Ebu Yezid;
Ey eyh! Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin
Allahtan gelen bir ilmi vardr ki, ona ne Cibril, ne de
Mikail muttali olamaz dedi.

289 Ebu Nuaym, isnadyla Hilyetul Evliya(10/14-15)te zikretti ve dedi ki; Ahmed Bin
Hanbel bu sz baz tabiin vastasyla, sa aleyhisselamn sz olarak zikretti. Baz
raviler bunu Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin sylediini zannettiler ve ona bu
isnad eklediler. Basite aldlar. Bu hadisin bu isnad Ahmed Bin Hanbelden olmasna
ihtimal yoktur. Elbani Daife(442)de der ki; isnadnda tannmayanlar vardr. Bunu
hangisinin uydurduunu bilmiyorum.
290 Uydurma hadistir. bnul Cevzi lell Mtenahiye(1/82-83)te tahric etti. Ne
merfuan, ne mevkufen, ne de maktuan sahih deildir. Bkz: el Huu(s.93-95)
www.islah.de 311
eyh; evet, lakin dediin ilmin Allah katndan
olduunun dorulanmasn isterim.
Ebu Yezid; Evet, kalbinde yerleen marifet kadar
sana aklayacam. Ey eyh! Allahn Musa a.s. ile
konutuunu ve Muhammed sallallahu aleyhi ve sellemin
Onunla kar karya konutuunu
291
, peygamberlerin
ryasnn vahiy olduunu kabul ediyor musun?
Evet
Evliya ve sddklarn szlerini Allahtan ilham ile
aldklarn, kalplerinden faydalar alp hikmet ile
konutuklarn, onlarla mmete faydal olduklarn kabul
eder misin? Sylediklerimi; Allahn, Musa
aleyhisselamn annesine Musay bir sanda koymasn
ve suya brakmasn ilham etmesi, Hzr a.s.a gemiden,
ocuktan ve duvar hakknda ilham etmesi, Musa a.sa; Ve
ben bunlarn hibirini kendiliimden
yapmadm.(Kehf 82) demesi destekler.
Ebu Yezidin meclisinde bulunan insanlar nakleder;
Filan, falanla karlat, onun ilminden ald ve ondan ok
ey yazd, falan filanla karlat... diyorlard. Ebu Yezid
dedi ki;
Miskinler! Onlar ilimlerini lden, ller
vastasyla alyorlar. Biz ilmimizi lmeyen diriden
(Allahtan) aldk

291 bu sahih deildir. Aie r.a. der ki; Size kim; Muhammed Rabbini grd derse
byk bir iftira etmitir.(Buhari(8/606-Fethul Bari) Mslim(157)
www.islah.de 312
Derim ki, ilk hikayedeki anlay, ilmin azlndandr.
Alim olsayd, bilirdi ki, ilham, ilme zt olmaz ve ilimden
ihtiyasz brakmaz. Allahn insana bir ey ilham etmesi
inkar edilemez. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem
buyurur ki; mmetlerde ilham alanlar vardr. ayet
mmetimde ilham alan varsa o merdir.
292

Buradaki mana, hayrn ilham edilmesidir. Ancak
ilme muhalif ilham ile amel etmek caiz deildir. lme
muhalif olursa bu ilham Rahmani deil, eytanidir.
Hzr a.s.a gelince, tercih edilen gr onun
peygamber olmasdr.
293
Peygamberlerin de vahiy ile
ilerin sonucunu bilmesi inkar edilemez.
lham, ilim ifade etmez. O ancak ilmin ve takvann
semeresidir. Sahibini hayra muvafk klar ve doruyu
gsterir.
lmin terk edilmesine gelince, denilir ki; ilhamlara ve
havatra itimat bir ey deildir. Nakli ilim olmasayd,
nefse gelen ilhamn hayr m, eytani vesvese mi olduu
bilinmezdi.
Bil ki, Akli ilimlerin, eri ilimlere ihtiya
brakmayan yeterlikte olmamas gibi, kalplere braklan
ilhami ilim de, nakledilmi ilme ihtiya brakmayacak
yeterlikte deildir. Akl ilimler gda gibi, eri ilimler ila
gibidir. Birinden dierine dnlmez, birbirinin yerini
tutmazlar.

292 Hadis sahihtir. (Buhari)
293 Dorusu da budur. Bunu Hafz bni Hacer Zehrun Nadrda tafsil etmitir.
www.islah.de 313
limlerini ller vastasyla alyorlar szne
gelince, bu szn kendisine nisbet edildii kimse, bunun
ne manaya geldiini bilmiyordur umarm. Aksi halde bu,
eriata hakarettir.
Ebu Hafs Bin ahin der ki; limle itigali tembellik
olarak gren sufiler derler ki; Bizim ilimlerimiz
vastaszdr.
Yine dedi ki; Tasavvuf ehlinin ncekileri Kuran,
Fkh, Hadis ve Tefsir gibi ilimlerde nder idiler. Lakin
bunlar ise tembellii seviyorlar.
Ebu Hamid et Tusi (Gazali) dedi ki; Bil ki, tasavvuf
ehli ilim renmeden ilahiyata meylettiler. Bunun iin ilim
renmiyor, ilim almalarna, musanniflerin eserlerini
tahsile gayret gstermiyorlar, bilakis diyorlar ki;
imiz; kt sfatlar yok etmek iin mcahede,
btn alakalardan kesilme, himmet ile Allaha ynelmedir.
Bylece insan himmetini ehlinden, malndan, ocuundan
ve ilimden keser, zaviyede nefsiyle halvet eder, farzlardan
ve snnetlerden snrlanrlar, himmetini Kuran okumaya
harcamaz, nefsini dnmez, hadisi veya baka bir ilmi
yazmaz, Allah, Allah, Allah demeye devam eder
294
ta ki
dil hareketinin terk edildii, sonra kalpten lafz suretinin
kaybolduu hale ulancaya kadar!!
Bu szn bir fakihten sadr olmas benim iin
nemlidir. Zira o, bunun irkinliini gizlememitir.
phesiz bu, hakikatte Kuran okumay ve ilim talebini

294 Mfred isimle byle zikretmek, mmetin alimlerinin ve Salihlerinin tanmad bir
bidattir. Bunu eyhul slam bni Teymiye el Ubudiyet(s.158-159)da erh etmitir.
www.islah.de 314
tevik eden eriat, rtyle gizlemektir. O bunu itiraf
ediyor.
Bu mezhep zere byk ehirlerin alimlerinden
fazilet sahiplerini grdm. Onlar bu yolda yrmyor,
ncelikle ilimle megul oluyorlard.
Ebu Hamidin tertibi zere nefsin vesvese ve
hayalleri ile ba baa kalmak, Ona gre ilimden deildir.
eytann bir oyunudur. Hem de nasl bir oyun! Vesveseleri
ona ilham ve gaipten gelen sesler olarak gsterir.
unu inkar etmeyiz; kalp temizlendii ve arnd
zaman, hidayet nurlar parlamaya balar ve kul, Allahn
nuru ile bakar.
295
Ancak kalbin arndrlmas, ilim
gereince olmaldr. Ar alk, uykusuzluk, hayallerle
zaman kaybetmek gibi eriatn yasaklad, ilme ters olan
ekilde deil. eriat sahibine, yasaklad eyleri izafe
etmenin faydas yoktur.
Sonra ilim ile riyazet arasnda bir terslik yoktur.
Aksine ilim, mcahedenin nasl olacan tarif eder, onu
dzeltir.
Ancak eytan, ilimden uzaklaanlarla oynamaktadr.
Onlar ilmin yasaklad eylerle riyazete ynelmilerdir.
lim onlardan uzaktr. Bazen yasak olan eyleri yaparlar,
bazen de nemsiz eyleri nemli eylere tercih ederler.

295 Yani hayr ilham olunur. Ama Mminin firasetinden saknn zira o, Allahn nuru
ile bakar hadisini bu konuda deerlendirmek doru deildir.
www.islah.de 315
Bu hadiselerde ancak ilim fetva verir, ama onlar
bundan uzaklamlardr. lmi terk etmekten Allaha
snrz.
Ebu Ali el Benna dedi ki; Silah arsnda bir adam
yle diyordu; Kuran bir perdedir, Rasul perdedir, ancak
kul ve Rabbi vardr bir cemaat onunla fitneye dt,
ibadetleri ihmal ettiler ve lm korkular kayboldu.
Drar Bin Amr diyor ki; Baz kimseler ilmi ve ilim
ehliyle oturmay terk ettiler, mihraplar edinip namaz
kldlar ve oru tuttular. Derileri kemiklerine yapt.
Snnete muhalefet ettiler ve helak oldular. Kendisinden
baka ilah olmayan Allaha yemin ederim ki ilimsiz amel
edenin bozduklar, dzelttiklerinden fazladr.
Bir ok sufiler eriat ile hakikatin arasn ayrdlar.
Bu, bunu syleyenin cahilliini gsterir. Zira eriatn
tamam hakikatlerden ibarettir. Eer bu szleriyle ruhsat
ile azimeti kastediyorlarsa, ikisi de eriattr.
lk sufiler, eriatn zahirinden yz evirenlere kar
kmlardr. Ebul Hasen Bin Salim diyor ki; Bir adam
Sehl Bin Abdullahn yanna geldi ve;
Allahn beni faydalandraca eyler yazmaya
geldim dedi. Sehl;
Eer elinde defter kalem olduu halde Rabbinle
karlamak istiyorsan yaz. Dedi. Adam;
Ey Ebu Muhammed! Bana faydal eyler syle
dedi. Sehl;
www.islah.de 316
Dnya tamamen cehalettir, ilim hari, ilmin tamam
da cehalettir, onunla amel hari, amelin tamam
durdurulur, ancak kitap ve snnete uygun olan hari.
Snnet ise takva zere kuruludur.
Yine Sehl Bin Abdullah dedi ki; Allaha ulatran
yollar iinde ilimden faziletlisi yoktur. lim yolundan bir
adm saptn m, krk sabah karanlklarda akn kalrsn.
Ebu Bekr ed Dekkak dedi ki; Ebu Said el Harrazn
yle dediini iittim; Zahire muhalif olan her btn,
btldr.
mam Ebu Hamid el Gazali, hya adl kitabnda,
buna ikazda bulunmu ve demitir ki; eriata muhalif
olan hakikat veya zahire ters olan batn; imandan ok
kfre yakndr.
bni Akil dedi ki; Sufiler eriat bir isim yaptlar ve
ondan kastedilen hakikattir dediler. Bu irkin bir szdr.
Zira, eriat Allah Teala, insanlarn maslahat iin bir
kanun olarak koymutur. Bundan baka da hakikat yoktur.
Nefislere den ise, eytann vesveseleridir. eriattan
baka hakikat kabul eden herkes aldanmtr.
Onlardan bir cemaat ilim yazmakla megul olurdu.
Sonra eytan onlar aldatp, maksat ancak ameldir dedi ve
onlar kitaplarn gmdler.
Ahmed Bin Ebil Havarinin kitaplarn denize att,
atarken de yle dedii rivayet edilir; Ne iyi delildin sen,
ama hedefe ulatktan sonra delil ile uramak botur.
www.islah.de 317
Ahmed Bin Ebil Havari otuz sene ilim tahsil etti.
Gayesine ulanca kitaplarn denize att ve dedi ki; Ey
ilim! Bunu seni kmsediimden veya deerini hafife
aldmdan yapmyorum. Ben Rabbime hidayet bulmam
iin seni tahsil ettim. Seninle hidayet bulunca da sana
ihtiyacm kalmad.
Ebu Nasr et Tusiden; Rey eyhlerinden bir cemaati
yle derlerken iittim; Ebu Abdullah el Mukriye
babasndan kayplar ve gayri menkuller dnda elli bin
dinar miras kald. Hepsini elinden kard ve fakirlere
infak etti. Ona bu durumdan sorduumda dedi ki;
Gen iken ihraml olarak yalnz bama Mekkeye
gittiimde hibir eyim kalmamt ve geri dndm.
Kitaplarla ilgilenmiyor, hadis ve ilim toplamak bana
Mekkeye gitmekten zor geliyordu. Mlkm elimden
kt.
Derim ki, daha nce de getii gibi, ilim bir nurdur.
blis insana nuru sndrmeyi ve karanlkta kalmay gzel
gsterir. Cehalet karanl gibi bir karanlk yoktur. Ama
eytan onlarn tekrar bu kitaplara dnp mtalaa
edeceklerinden korktuu iin onlara kitaplar gmmeyi
gzel gsterdi. Bu irkin bir fiildir ve kitaplardan gayenin
ne olduunu bilmemektir.
limlerin asl Kitap ve Snnettir. Allah Teala onlar
ezberlemenin zor olacan bildii iin o ilimleri ve
hadisleri yazmay emretti.
Kurana gelince, Rasulullah sallallahu aleyhi ve
selleme bir ayet inince onu vahiy katibini ararak
yazdrrd. Onlar dzgn hurma yapraklarna, talara ve
www.islah.de 318
derilere yazarlard. Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellemin vefatndan sonra Kuran Mushaflarda topland
ve Ebu Bekr r.a. zamannda yazld, sonra Osman r.a.
zamannda istinsah edildi. Btn bunlar, Kurann hfz
ve ondan bir ey sapmamas iindi.
296

Snnete gelince; Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem nceleri sadece Kurann yazlmasn, onun
dnda bir ey yazlmamasn emrediyor, buyuruyordu ki;
Benden Kuran dnda bir ey yazmaynz
297
Hadisler oalp ezberlemesinin zor olduu
anlalnca, onar yazmaya izin verildi. Ebu Hureyre R.a.,
Rasulullah sallallahu aleyhi ve selleme ezberinin az
oluundan ikayet edince,
Elbiseni yere ser buyurdu. O da serdi. Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem konumasn bitirince
Elbiseni topla buyurdu. Ebu Hureyre r.a. der ki;
O andan sonra Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin
syledii hibir eyi unutmadm
bni Amr r.aden; Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem buyurdu ki; ilmi balayn dedim ki; Onu
balamak nedir? buyurdu ki; yazmaktr.
298
Sahabeler, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin
szlerini, hareketlerini, fiillerini iyice ezberleyip rivayet
ettiler. eriat de onun bunun rivayetleri ile toplanp bir

296 Bkz.:Abdulfettah el Kad, Tarihu Mushaf erif.
297 Mslim(3004) Ebu Said el Hudri r.aden.
298 hadis, ahidleriyle hasendir. Elbani Sahiha(2026) Ebu Davud(ilim 3)
www.islah.de 319
araya geldi. Nitekim Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem
buyurdu ki; Benden rivayet edin!
299
Dier hadiste; Benden bir sz iitip anladktan
sonra onu bakasna ileten kimsenin Allah yzn
aydnlatsn.
300
ittii gibi aynen rivayet etmesi ancak yazarak
olabilir. Zira ezber unutulabilir. Ahmed Bin Hanbel r.a. bir
hadis sylediinde ona; Onu bize imla (ezberden rivayet)
et derler. O da; Hayr, bilakis kitaptan rivayet edeceim
derdi.
Ali Bin Medini demitir ki; Efendim Ahmed Bin
Hanbel bana ancak kitaptan hadis rivayet etmemi emretti.
Sahabeler snneti rivayet edince, tabiun onlardan
aldlar, muhaddisler seferlere ktlar, yeryznn
dousunu batsn gezdiler, bir kelime ondan, bir kelime
bundan, hadisleri tahsil ettiler. Sahih olan ve olmayan
ayrt ettiler.
301
Ravilerin gvenilir olup olmadn tesbit
ettiler, snnetleri ezberlediler, tasnif ettiler. Sonra bunlar
silip yorgunluu unutan, herhangi bir hadise hakknda
Allahn hkmn bilmeyen kimse; Bunun gibisi ile
eriat ilan edilmemitir dedi. Bizden ncekilerin
eriatlarnn peygamberlerine ulaan isnatlar olmayp, bu
ancak bu mmetin bir zellii deil midir?

299 Buhari(6/496-Fethul Bari) bni Amr r.a.dan.
300 Yirmi ksur sahabeden rivayet edilmi olup sahih ve mtevatirdir. Edilletu ve
evahid(s.35) bkz.: erReddul lmi(1/73) [Ahmed(3/37)]
301 Bu, hadis stlahlar ve kaideleri ilminin kurulmu olmasnn meyvesidir. Kim
bundan gafil olup, hadisin getii kitab kaynak gstermekle yetinirse, asl brakp fru
ile uram olur, dikkat oluna! erhlerin ve dipnotlarn okluu seni aldatmasn.
www.islah.de 320
Nitekim Ahmed Bin Hanbel bu uurda douyu baty
dolam olup hadis talep etmi, oluna yle demitir;
Filandan ne yazdn? o da; Rasulullah sallallahu
aleyhi ve sellem bayram gn bir yoldan gider, dier
yoldan dnerdi.
302
Dedi. Ahmed Bin Hanbel;
te Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin bana
ulamayan snnetlerinden bir snnet! dedi.
Bir ok hadis toplam olmasna ramen byle
diyorsa, hadisleri yazmayann hali ne olur? Hele yazdktan
sonra suya atmsa?!
Kitaplar silip gmdklerini grmyor musun? O
halde fetvalarda ve hadiselerde neye dayanp hkm
vereceiz? Falan zahide, filan sufiye veya onlara arz
olmu vesvese ile hayallere mi? Hidayetten sonra
saptmaktan Allaha snrz.
Defnettikleri kitaplarda ya hak olan, ya batl olan
veya hak ile batln kark olduu eyler vard. ayet
onlarda batl eyler varsa onlar gmen ayplanmaz. Hak
ile batln kark halde bulunduu, ayrmann mmkn
olmad eyler varsa onlarn telef edilmesi mazur grlr.
Zira bazlar hem gvenilir kimselerden hem de
yalanclardan yazyor ve ileri kartryor, kitaplar
gmyorlard. Sfyan es Sevrinin baz kitaplar
gmdne dair olan rivayet buna yorumlanabilir.

302 Ebu Davud(Salat 254) benzerini Buhari(2/472-Fethul Bari) Cabir r.a.den.
www.islah.de 321
O kitaplarda yok edilenler hak ise, eriat onlarn telef
edilmesini helal saymaz. Zira o kitaplar, onlarn telefinde
maksat ne olursa olsun, ilmi ve mal korumaktadr.
ayet; Onlar beni ibadetten alkoyuyor denirse ona
denilir ki; buna adan cevap verilir;
Birincisi; ayet anlarsan, ilimle megul olmann
ibadetten stn olduunu bilirsin.
kincisi; iine dtn uyanklk hali devam etmez.
Zannederim kardn eylerden piman olursun. Bil ki,
kalpler ayn salnda kalmaz. Paslanr ve cilalanmaya
ihtiya duyar. Onun cilas ilim kitaplarna bakmaktr.
Yusuf Bin Esbat kitaplarn defnettikten sonra hadis
rivayet etmeden sabredemedi, ezberinden rivayet etmeye
balad ve kartrd.
303

ncs; tam uyankln devam ettiini ve bu
kitaplara ihtiyacn olmadn varsayalm. Senin
makamna ulamam, ilim tefsirine yeni balam
talebelere bunu retseydin, balasaydn ve faydalanmak
isteyenlere verseydin veya onlar satp parasn tasadduk
etseydin, hibir durumda onlar gmp yok etmeseydin
daha hayrl olurdu.
Mervezinin rivayetine gre Ahmed Bin Hanbele;
kitaplarnn defnedilmesini vasiyet eden kimse soruldu.
Dedi ki; lmin gmlmesi houma gitmez.
Yine onun rivayetine gre, Ahmed Bin Hanbel yle
dedi; Kitaplarn gmlmesine anlam veremiyorum.

303 Tehzibut Tehzib(11/408)
www.islah.de 322
Sufiler; ilim talebinde tembellik edenler ve ilmin,
ibadetlerin semeresi olarak ilham edileceini zannedenler
olarak taksim edilince, bu ilmi batn ilmi olarak
adlandrdlar ve zahir ilmi ile megul olmaktan
yasakladlar.
Cafer el Huldi dedi ki; Sufiler beni braksayd size
dnyann isnadn getirirdim. Abbas ed Devrinin yanna
gitmitim ve henz gen idim. Ondan bir meclis yazdm
ve yanndan ayrldm. Onun sufi arkadalarndan biri beni
karlad ve;
Yanndaki nedir? dedi. Onlar gsterdiimde dedi
ki;
Yazk sana! Batn ilmini brakp sayfalardaki ilmi
alyorsun ha! onun bu sz kalbime yer etti ve Abbasn
meclisine artk gitmedim.
Derim ki, bana ulatna gre Ebu Said el Kindi
yle dedi; Ben hem sufilerin dergahna gidiyor, hem de
gizlice ilim tahsil ediyordum. Onlar bunu bilmiyorlard.
Bir gn cebimden mrekkep hokkam dt. O zaman
sufiler bana; avretini rt dediler.
Huseyn Bin Ahmed es Saffar dedi ki; Elimde
kalemim vard. ibli bana dedi ki; Siyahln benden
gizle. Kalbimin karal bana yeter.
Allah Tealaya kar en byk inat, Onun yolundan
alkoymaktr. Allahn en ak yolu da ilimdir. Zira o,
Allah gsterir, Allahn hkmlerini ve eriatn aklar,
Onun sevdii ve sevmedii eyleri izah eder. lme engel
www.islah.de 323
olmak, Allaha ve eriatna dmanlktr. Lakin bundan
yasaklayanlar, ne yaptklarn bilmiyorlar.
Ebu Abdullah Bin Hafif dedi ki; ilim renmekle
megul olun. Sufilerin szlerine aldanmayn. Ben kalem
ve defterimi yanmda saklar, gizlice ilim ehlinin yanna
giderdim. Bunu rendikleri zaman bana dman oldular
ve Bu iflah olmaz dediler. Sonra da bana muhta
oldular.
mam Ahmed Bin Hanbel ilim talebesinin elinde
kalem grnce; Bunlar slamn kandilleridir. Derdi.
Yal olmasna ramen o bile mrekkep hokkas tard.
Biri ona; Ey Ebu Abdullah! Onu ne zamana kadar
tayacaksn? dediinde dedi ki; Kabre kadar!
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;
mmetimde devaml olarak yardm gren bir taife
bulunur, kyamet gnne kadar onlara muhalefet edenler
zarar veremezler
304
Ahmed Bin Hanbel dedi ki; Onlar
hadis ashab deilseler, baka kim olduklarn
bilemiyorum
Ona birisinin; Hadis ashab kt kimselerdir
dedii sylenince Ahmed Bin Hanbel dedi ki; Onu diyen
zndktr!
305

mam afii r.a. dedi ki; Hadis ehlinden birini
grnce Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin
ashabndan birini grm gibi oluyorum.

304 mtevatir hadistir.
305 Bkz.:er Reddul lmi(2/36).
www.islah.de 324
Bil ki bu kimseler ilmi brakp riyazetle uranca,
grlerine gre amel edince, ilimler hakknda
konumadan edemediler. Kendi yanl, irkin
vesveseleriyle konutular. Tefsir, Hadis, Fkh ve dier
ilimlerde cahilce konutular. limleri kendilerine has
ekilde ynlendirip yorumladlar. Ama Allah Teala hibir
zaman yer yznde eriat savunan, hata edenlerin
hatalarn gsteren, onlara reddiyeler veren alimleri eksik
etmemitir.
Aada onlarn anlay ve szlerinden rnekler
verip ilimleri hakknda, anlaylarnn ktl ve
hatalarnn okluu hakknda uyaracam;
Bil ki, ilim korkuya, nefsi hakir grmeye,
suskunlua vesile olur ve tevik eder. Selef alimlerinden
ibret alrsan, onlara korkunun hakim olduunu grrsn.
Onlar mnakaalardan uzak durmulardr. mer r.a. lm
annda yle demiti; Eer balanmazsa, vay merin
haline!
bni Mesud r.a.; Keke ldkten sonra
dirilmeyecek olsaydm demitir.
Sfyan es Sevri, lm annda Hammad Bin
Selemeye; Benim gibi birinin balanacan mid
ediyor musun? demitir.
Onlardan bu gibi szlerin sadr olmas ilimlerinin
kuvvetli olmas sebebiyledir. Kuvvetli ilim ise korku ve
hayete sebep olur.
Allah Azze ve Celle buyuruyor ki; Kullar iinde
Allahtan en ok alimler korkar.(Fatr 28) Rasulullah
www.islah.de 325
sallallahu aleyhi ve sellem buyuruyor ki; Sizin en
bilgiliniz ve Allah en ok tanyannz, Ondan en ok
korkannz benim
306

Sufilerin ounluu ilimden uzaklanca
amellerinden haz alamadlar. Bazlarna keramete benzer
ltuflar olunca davalarnda ileri gittiler.
307

Onlarn; Allahtan saknn, Allah size
retiyor(Bakara 282) ayetini delil getirmelerine
gelince, bu birka adan reddedilmitir;
1- ve size retiyor kavlindeki vav atf
deil istinafdr. Ayetin manas yledir; Allahtan
saknn, Ey borlananlar! Al veri yaptnz zaman
da ahid tutun. Ne katibe ne de ahide zarar verilmesin
ve Allahn bunun dndaki snrlarn kaybetmekten
saknn. Yani ve Allah size retiyor kavlinin
manas; size yapmanz gereken eyleri aklyor
demektir.
308
zet olarak; Bu reti, Allahn
rettiidir, onu aln
2- eri ilim talebinin yolunu Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem snrlamtr; lim; ancak
taallm (ilme gayret) ile, hilim(yumuak huyluluk);
tahallm iledir. Kim hayra hazrlanrsa ona verilir,
kim errin skntsn ekerse ona der.
309

Bu snrlama ilmin ancak taallm yoluyla olacan,
baka bir yolu olmadn belirtir. Taallm, ilim talebi ve

306 Buhari(10/513, 13/276-Fethul Bari) Mslim(2356)
307 bnul Cevzi Telbisu blis(s.320-341) biraz tasarrufla.
308 Taberi Tefsiri(3/91)
309 Hasendir. Bkz.: Elbani Sahiha(342)
www.islah.de 326
tahsili iin gayret sarf etmeyi gerektirir. Bu ite geni
aklama iki ekilde olur;
a)- Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyuruyor
ki; ilim talebi her mslmana farzdr.
310
Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem ilim talebini farz klmtr.
b)- Bu talep, ilim talebi yolunu tutmadan
gereklemez. Bunun iin Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem buyurur ki; Kim ilim talebi iin yola koyulursa
Allah onu cennet yollarndan bir yol zerinde yrtr.
311
3- Allah Tealann ve Allah size retiyor kavli;
Ey iman edenler! ayet Allahtan saknrsanz sizin iin
(hakk batldan ayracak) bir furkan klar(Enfal 29) kavli
ve
Ey iman edenler! Allahtan korkun ve Rasulne
iman edin ki, rahmetinden iki pay versin ve nda
yryebileceiniz bir nur klsn(Hadid 28) kavli
gibidir.
312
Onun manas; Kim Allahtan saknr ve bylece
ilim talep ederse, kalbinde onu anlayacak bir nur verir ve
onunla hak ile batl ayrr. Demektir.
Kurtubi dedi ki; Allah, kendisinden saknana ilmi
vaad ediyor. Yani kalbinin karlat eyi anlayacak bir
nur kazanmasdr. Banda Allah onun kalbine hak ile
batl ayracak bir nur klar. Bundandr ki, Allah; Ey

310 ahidleriyle sahihtir. Bkz.: Elbani Tahricu Ehadisu Mkiletil Fakr(86)
311 Hasendir. Bkz. Sahihu Tergib ve Terhib(68)
312 bni Kesir Tefsiri(1/344)
www.islah.de 327
iman edenler! Allahtan saknrsanz sizin iin (hak ile
batl ayracak) furkan verir. Buyurur.
313
Bu anlay, Ali Bin Ebu Talib r.a.in Ebu
Cuhayfenin sorduu; ndinizde (Kuran dnda) kitap
var m? sorusuna verdii cevabnda iaret ettii manadr;
Hayr. Ancak Allahn Kitab ve Mslman kimseye
balanan anlay vardr. Bir de u sayfadakiler vardr.
Der. Ebu Cuhayfe o sayfalarda ne olduunu sorunca dedi
ki; Esirler, esirlerin braklmas ve bir kafir sebebiyle bir
mslmann ldrlemeyecei hkmleri vardr.
314

te onlar Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin
ilim talep eden sahabeleridir. lim tahsilinde ciddi
davranmlar, onu rivayet etmiler, Allah da onlara anlay
vermitir. Onlar takvallarn imamlardr; Bizleri takva
sahiplerine imam kl(Furkan 74)
Her takva sahibi onlar imam edinir. Bildiin gibi
takva vaciptir. Bylece onlar imam edinmenin vacip
olduunu da bil! Onlarn yolundan ayak diremek fitne ve
mihnetlerin urayaca bir durumdur.
Sufilerin; Biz Ona katmzdan ilim
rettik(Kehf 65) ayetini delil getirmelerine gelince, bu
da birka adan reddedilir;
1- Hzr aleyhisselam kendisine vahyedilen bir
peygamberdir. Bu hkme balanm bir meseledir.
2- O eriatta olanlar bizim eriatmz
dndadr. Bizim eriatmza gelince; hi kimse bundan

313 Kurtubi(3/406)
314 Buhari(1/204-Fethul Bari)
www.islah.de 328
bakasn tercih edemez veya ondan bakasn renemez.
Kimse de Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem ile
beraber, Hzr ile Musa A.s. gibi olduunu iddia edemez.
Bu apak kfrdr. Zira Musa A.s. hayatta olsayd,
Muhammed sallallahu aleyhi ve selleme uymaktan baka
yolu yoktu.
Baz tarikatlarda hatme yaplrken; Medet ya
Ahmeder Rfai, ya Abdulkadir ya badallah
eisna gibi nidalar edilmektedir. Bunlar caiz
midir?
Caiz deil bilakis irktir. Fatiha suresinde; Ancak
sana ibadet eder, ancak senden yardm isteriz
buyrulmaktadr. Yine Allah Azze ve Celle buyurur ki;
De ki: Ne dersiniz; size Allah'n azab gelse veya o
kyamet gelip atverse size, Allah'tan bakasna m
yalvarrsnz? Doru szl iseniz (syleyin bakalm)!
Bilkis yalnz Allah'a yalvarrsnz. O da (kaldrlmas
www.islah.de 329
iin) kendisine yalvardnz bely dilerse kaldrr; ve siz
ortak kotuunuz eyleri unutursunuz.(Enam 40-41)
Onlar Allah' brakp kendilerine ne zarar ne de
fayda verebilecek eylere tapyorlar ve: Bunlar, Allah
katnda bizim efaatlarmzdr, diyorlar. De ki: "Siz
Allah'a gklerde ve yerde bilemeyecei bir eyi mi haber
veriyorsunuz? H! O, onlarn ortak kotuklarndan uzak
ve ycedir."(Yunus 18)
O halde sakn Allah ile beraber baka tanrya kulluk
edip yalvarma, sonra azap edilenlerden olursun!(uara
213)
Tasavvufular Niin Kabirlere Tevessl Ederler?
bnu Mes'ud (radyallahu anh), "Onlarn
yalvardklar bu varlklar Rablerine -hangisi daha yakn
olacak diye- vesile ararlar " (sra, 57) ayeti hakknda u
aklamay yapt: "nsanlardan bir grup, cinlerden bir
gruba tapyorlard. Bu cinniler Mslman oldular. nsanlar
hla bunlara tapmaya devam ettiler. Bunun zerine ayet
nazil oldu."
315
Allah Teala buyurur ki; Onlar halka; Sakn
tapndnz ilahlarnz hele Veddi, Svay, Yegusu,
Yeuk ve Nesri asla brakmayn dediler.(Nuh 23) bni
Abbas r.a. ve bakalar bu ayet hakknda yle dediler;
Aslnda bu isimler, Nuh kavminde yaayan iyi
insanlarn isimleriydi. Bunlar ldkleri zaman kavminin

315 Buhari, Tefsir, Ben srail 7, 8; Mslim(3030) Taberani(9/222) Nesai Snenul
Kubra(6/380)
www.islah.de 330
insanlar onlarn kabirlerine hrmet ve yaknlk
gsterdiler. Daha sonra da bu insanlarn suretlerini
yaparak onlara tapnmaya baladlar.
316
Cafer Muhammed b. Bkr Hazretleri yle demitir:
Vedd, kavmi iinde sevilen mslman bir kiiydi.
lnce Bbil yurdunda kabrinin etrafnda ordu kurdular,
yas tuttular. blis onlarn bu feryadn grnce bir insan
biiminde onlara: "Sizin alayp szladnz ve
zldnz gryorum. Size onun bir eklini, resmini
yapsam, toplandnz yere koysanz da onu ansanz."
dedi." Peki" dediler. Bunun zerine blis Vedd'in bir
eklini yapt. Onu toplant yerlerine koydular. Babilliler
onu anarlard. blis bunu grnce: "Nasl, evlerinize de
yapsam, herkes evinde de ansa olur mu?" dedi. Onu da
yapt, bu ekilde onu anar oldular. Sonra ocuklar yetiti.
ocuklar byklerin ona yaptklarn gryordu. Nesil
uzadka onu niye andklar unutuldu. Tuttular, ona ilh
diye tapmaya baladlar. te yeryznde Allah'tan baka
ilk tapnlan Vedd oldu.
Tasavvufularn kabirlerle tevessl konusunda
eyh efendi ile tartmaya gerek yoktur. nk
tasavvufularn ve tasavvuf kurbanlarnn iledii en basit
ve en ak putperestliklerdendir. Tasavvuf kahinleri de,
kabirde yatana duyduklar sevgiden deil, belki kabrinde
putlatrlan kiiler iin toplanan kurbanlar ve sunulan
adaklarn hatr iin ona sevgi ve sayg gsterisinde
bulunur ve medetler umarlar. nk geimleri ve
saltanatlar bu sapk dine dayanmakta, insanlarn

316 Buhar, Tefsir, Nuh 1. bn Cerir et-Taberi-Tefsir, Hisar Yaynlar: 8/440.
www.islah.de 331
kaderlerinde bu smr otoritesiyle tahakkum
etmektedirler.
Kabirleri kutsallatrma ve onlarla tevessl
konusunda bir de oryantalistleri dinliyelim; Goldziher
yle diyor:
"Eski dinlerden birok unsurlar slm'a gemitir.
Evliyann kutsallatrmas eklinde birok ekillerde bu
kalntlar varln srdrmtr. Gerek u ki slm'n
zn bozan ve gereini tahrif eden bu uydurma takdis
kadar zgn uygulama ile ters den baka bir ey yoktur.
Snnete uymaa zen gsteren gerek snni bir
mslmann bunu tiksindii ve nefret ettii irk
ekillerinden saymas gerekir."
Avam halkn evliyay kutsallatrmas konusundan
da sz ederek yle demektedir: "Evliya kabirleri ve dier
mukaddes yerler birtakm kalntlar iin avam halkn
ibadet yeri edindii ve koyu bir putperestlikle sarld
yerlerdir. Hatta avam halk en az Allah'a ibadet kadar
ballk gstermektedir."
Yerel veliden de sz ederek yle der: "Birileri veli
adna yalan yemin ederken korktuu kadar Allah adna
yalan yemin etmekten yz kzarmamaktadr." Salih
selefin uygulamalarn, slm alimlerinin grlerini ve
uyarlarn dinlemiyen, hatta bir trl anlamaya
yanamyan tasavvufulara yahudi Goldziher'in bu
uyarlar ve tesbitleri belki bir ders olur. Ne de olsa
Avrupa maldr:
Yine oryantalist Ronaldson yle der: "Kur'n'da
apak ve kesin olarak belirtilen tevhide ramen
www.islah.de 332
mslman milletler hl putperest birtakm gelenekleri
devam ettirmektedir. Btn mslman milletlerde avam
iin dini hayatn en nemli yanlar, salihlerin kabirlerini
kutsallatrmalardr. Bu konuda modern alimler (daha
dorusu, tasavvuf eyhleri ve onlarn byledikleri szde
alimler) kamuoyunun seyrine ayak uydurmutur. Her
blgenin mahalli imamlar olmutur. Onlarn kabirlerini ve
kalntlarn ziyaret ediyorlar. O imam da seviniyor ve
onlara efaat ediyor, onlar fakirlik ve hastalktan
kurtaryor.
Grdnz gibi tasavvufularn hurafe ve bidatlar
slm'a maledilmekte ve dmanlar onu bunlarla
tanmaktadr. Bu oryantalistin sylediklerini tarafsz
olarak dndnz ve slm aleminde yaplanlar
gznne getirdiiniz zaman, ona hak vermemeniz
mmkn deildir. Ancak tasavvufularn samalklarnn
faturas ne yazk ki slm dinine karlmaktadr. Her
kentte ve kyde bulunan ve halk tarafndan kutsallatrlp
Allah'tan istenecek eyler kendisinden istenen yatrlar,
tekkeler, ziyaretler ve eyhlerin makamlar gznne
getirilirse, bu oryantalistlerin tesbitlerine hak vermemek
mmkn mdr, dersiniz? Her anlattklar tasavvufularn
birer uygulamas deil midir?!
Onun iin eyh efendilerle tevessl konusunda
tartma yapmyacaz. Katksz bir irk olmasna ramen
bu konuda onlarla tartmaya girmiyeceiz. nk
bunlarn yapt tevessl daha korkun bir irkin
neticesidir. O da tasavvufularn evliya dedikleri kiilerin
birer insan deil, dilediini yaratan ve seen tanrlar
olduuna inanmasdr. Yahut Allah'n zat olup bazan
Ticani, bazan Nakibendi, bazan Rifa (ve Rufa), bazan
azeli, bazan Mevlevi, bazan da Burhani olarak tecessd
www.islah.de 333
edip grnen birer tanr olduklarna inanmalardr. Yoksa,
vahdeti vcut ne ie yaryacak? Bunun hi mi rnleri
olmaycak?
Abdulaziz ed-Debba yle diyor: "Byk bir
makama ykselmi bir veli grdm. Konuan ve dilsiz
yaratklar, yabani hayvanlar ve haerat, gkleri ve
yldzlar, yerleri gryor. Yer kresinin tamam ondan
alyor. Bir anda seslerini ve konumalarn iitiyor.
Herkese ne istiyorsa veriyor ve ihtiyacn gideriyor. Bu
ilerin hibiri dierinden alkoymuyor."
ed-Debba bir kulu Allah'n sfatlaryla tavsif ediyor
ve ona rablk giydiriyor.
imdi de kendini anlatan Ahmed et-Tcan'yi
dinliyelim: "Ruhum Muhammed'in ruhudur. Rasul ve
nebileri destekliyor. Ruhum ezelden ebede kadar aktap ve
arifleri destekliyor.
Allah maher gn insanlar toplad zaman, orada
bulunan herkesin iitecei yksek bir sesle bir mnadi
yle seslenir: Ey maher halk! u kii sizi destekliyen
imamnzdr. Peygamberlerin zatndan doan btn
feyizleri zatm alyor ve benden btn yaratklara
datlyor."
Ballarndan biri de onu yle tavsif ediyor:
"Yneldii zaman zenginletirir, honut eder ve btn
arzular gerekletirir."
Bir dieri de yle tantr: "Hibir veli hibir
peygamberden onu vastal olmadan hibir feyiz
alamaz."
www.islah.de 334
Dieri de yle anlatr: "Kapal eyleri aa
karacak, mehulleri bildirecek, ihtiyalarn akibetini
anlyacak ve onlara terettp eden afetleri ve karlar
kavrayacak kadar rabbani ve nfuzlu bir basirete sahiptir."
el-Bistami de yle diyor: "Allah beni tutup nne
koydu ve ey Ebu Yezid, kullarm seni grmek istiyorlar,
dedi. Ona, vahdaniyetinle beni terbiye et, kimliini bana
giydir, ehadiyyetine beni ykselt, yleki kullarn beni
grd zaman "Seni grdk, desinler ki grdkleri sen
ol, ben de oradan kaybolaym"
Yine Ali Harazim, et-Ticaniyi yle tavsif ediyor:
"Zenginletirir ve doyurur, gayb bilir."
Btn bu sfatlar Allah'n sfatlardr. Yce Allah
kendini bu sfatlarla tavsif etmektedir: "Zengin eden de,
varlkl klan da odur." "O gayb bilendir. Diledii
peygamberler dnda gaybna kimseyi muttali klmaz.
nk o bunun ardndan ve nnden gzcler salar."
www.islah.de 335
eyhlerin uyank iken Rasulullah ile grt
syleniyor. Hatta onlar yanl yapsalar
manen ikaz edilirler deniliyor. Doru
mudur?
Bu da eyhlere masumiyet atfetmenin baka bir
hilesidir. Onlar yanl yapt zaman Kuran ve snnetin
ikazna aldrmadklar iin mi manen iaret beklentisi
ierisinde olunuluyor?
Bu ayn Mutezilenin Kuran mahluktur diye
patlattklar fitne gibidir. Onlar bunu sylerken,
Muhammed S.a.ve inen vahiy, onun yaad dnem iin
geerliydi. imdi biz aklmzla hkmederiz demek
istiyorlard. Sufiler de buna ok yakn olarak; Biz de
kefimizle, ryalarmzla hkmederiz edasyla Kuran
mahluktur demi gibi oluyorlar.
Hem sormak lazm; madem Allah bu dini
tamamladn belirtmitir (Maide 3) ve yeni bir helal veya
haram klma szkonusu olmadna gre Rasulullah s.a.vi
uyank iken grdn iddia edenler Onun hayat
dneminde tebli ettii dinden bakasn m bildirdiini
syleyecekler? Kim bunu sylerse o sz alp suratna
arparz! Zira Allahn koruyacana bizzat kefil
olduu(Hicr 9) vahyi, mmetin shhatinde ittifak ettii,
pek ok snneti ihtiva eden Sahihi Buhari ve Sahihi
Mslim gibi hadis klliyatn, kerameti yalnz kendinden
menkul bir szle yalanlamtr.
Ama uyankken Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem ile grebilenler rivayet edilen hadislerin doruluk
derecesini renebilirler denilirse; derim ki; bni Arabi,
www.islah.de 336
ed Debba, Suyuti gibilerin bu metodla sahih olduuna
hkmettikleri hadisleri karlatrrsanz, birinin kefen
sahih dediine dierinin kefen btl dediini grrsnz.
Hatta bni Arabi, hibir yerde asl bulunmayan birbirine
zt iki szn ikisine de kefen hadistir demektedir. Bu iki
hadis(!); Allah buyurdu ki; Ey Muhammed! Sen
olmasaydn kainat yaratmazdm sz ile Allah buyurdu;
Ben gizli bir hazineydim. Bilinmeyi istedim ve halk
yarattm szdr.
Bu durumda Allah Azze ve Celle kainat bu
ikisinden hangisi iin yaratt eliki gibi oluyor. Allah
bundan tenzih ederiz. O buyuruyor ki; Ben cinleri ve
insanlar ancak bana kulluk etsinler diye yarattm(Zariyat
56) buyurmaktadr.
Konevi ve Bursevi gibi sapk tasavvufular
eserlerinde lerinizde bunaldnz vakit kabir ehlinden
yardm isteyin eklinde isnad bulunmayan ve tevhide zt
olan bir sz sahih diyerek nakletmektedirler. Hadis
usulne gre isnadsz bir sze sahih denilemeyecei iin
bunun kefen sahih olduunu iddia etmi oluyorlar!
Halbuki bu Kurana ve sahih hadislere zttr.
Uyankken Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemi
grmenin imkan ve mahiyeti hakknda alimlerin
sylediklerine gelince, aada nakledeceimiz gibi byle
bir ryet, Rasulullahn zatn deil, misalini grmektir ve
rya mesabesindedir.
Suyuti Tenvirul Halekte nakleder; Kad Ebu Bekr
bnl Arabi ki Maliki mezhebi imamlarndandr
(Muhyiddin Arabi deil!) Kitabu Kanunit Tevilde der
ki; Sufiler dediler ki, insan iin, alakalardan kesilme,
www.islah.de 337
riyaset, mal, cinsi birleme, gibi dnya sebeplerinden
uzaklama suretiyle nefis temizlii ve kalp tezkiyesi hasl
olursa, Allah Tealaya, srekli ilim ve amelle tamamen
ynelirse, ona kalpler kef olunur, melekleri grr,
szlerini iitir, peygamberlerin ruhlarna muttali olur ve
onlarn kelamlarn iitir.
Sonra bnl Arabi dedi ki; Peygamberleri ve
melekleri grmek, onlarn konumasn iitmek, mmin
iin keramet olarak, kafir iin ise ukubet (azap) olarak
mmkndr.
317
eyhul slam zzddin Bin Abdisselam, Kavaidl
Kbrada dedi ki; bnl Hac, Medhalde der ki; Nebi
sallallahu aleyhi ve sellemi uyank iken grmek zor bir
meseledir ve az vaki olur. Bu zamanda ancak aziz sfatlara
sahip olanlar gryor. ounlukla grlemiyor. Bununla
beraber biz bunun, Allahn zahirlerini ve batnlarn
muhafaza eyledii baz byk zatlara vaki olduunu inkar
etmeyiz.
(bni Abdisselam) dedi ki; Baz alimler Peygamber
sallallahu aleyhi ve sellemin uyank iken grlmesini
inkar edip u illeti ne srdler; Fani gz, bakiyi
gremez. Nebi sallallahu aleyhi ve sellem, beka yurdunda,
onu gren ise fena yurdu olan dnyadadr.
318
Suyuti der ki; Uyank iken peygamber sallallahu
aleyhi ve sellemi grenlerin ou, kalbi ile grr, sonra
terakki ederek gz ile grrler. Daha nce, bunun, Kad
Ebu Bekr bnl Arabinin iki grnden biri olduu

317 Muhammed Said Seyfddin Muhtasarus Sulk(s.102)
318 Muhammed Said Seyfddin Muhtasarus Sulk(s.102)
www.islah.de 338
gemiti. Lakin gz ile grmek, insanlarn birbirini
grmesi gibi deildir. phesiz bu, berzahi cemiyet hali
ve vicdani bir itir.
Onu gren hal sahipleri diyorlar ki; ruhunu
gryorlar. Gazali buna aklk getirerek der ki; Bunda
murad edilen, cisminin ve bedeninin grlmesi deil,
Onun zatn grmeye vasta olan misalidir. Bu vasta
hakikat de olabilir, hayal de. Zat, hayal edilmi bir misal
deildir. Grlen ekil, Mustafa sallallahu aleyhi ve
sellemin ne ruhu, ne de ahsdr. Bilakis hakikatte o,
misalidir.
Bu, kiinin Allah Tealay ryasnda grmesine
benzer. Onun zat ekil ve suretten mnezzehtir. Fakat,
kii bunu kullara tarif ederken, nur v.b. alglanabilen
misaller vastas ile anlatr ve bu misal de Hak tarafndan
olduu iin Haktr. Ryada gren kimse der ki; Ryamda
Allah grdm. Yani bakasnn hakknda olduu gibi
Allahn zatn grdm diyemez.
Kad Ebu Bekr bnl Arabi dedi ki; Peygamber
sallallahu aleyhi ve sellemi bilinen idrak sfat ile grmek,
hakikaten grmektir. Bilinen idrak sfat dnda grmek
ise, misalini grmektir. bunu Gayetl Hasende syledi.
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemi uyank iken
grmek bir fazilet olup, bu Onun zatn deil misalini
grmektir. eyhulislam bni Teymiye Kuddise srruh der
ki;
Baz kimseler iin bazen yakaza halinde de, uyuyan
kimse iin ryada grlen eylere benzer bir grme hali
hasl olabilir. Bu kii kalbi ile uyuyan kimsenin
www.islah.de 339
grdnn aynsn grr ve ona , kalbiyle mahede
ettii bir takm hakikatler tecelli eder. Btn bunlar da
dnyada iken vuku bulur.
Bazen kalbiyle mahede ettii ey, kiiye stn
gelir, onu tamamen sarar ve o eyi btn organlar ile
alglar; kii de o eyi bizzat gzleri ile grdn
zanneder. Bu hal uyanncaya kadar devam eder; uyannca
bunun bir rya olduunu anlar. Ama bazen de kii, uykuda
grdklerinin rya olduunu bilebilir.

te byle abidlerden kendisi iin kalbi bir mahede
meydana gelmi, bu mahede kendisini tamamen
kaplam ve onun duygularyla idrak etmesini ortadan
kaldrm kimseler vardr. Byle bir durumda bu abid
kalbi mahedesini bizzat gz ile grme ii zanneder,
ama bu konuda yanlg iindedir
319
unu da belirtelim ki; mam Rabbani, peygamberler
dndakilerin ryalarna ve keiflerine mutlaka eytann
mdahalesi olduunu belirtmitir.
Ebu Sleyman ed Darani; Kalbime gelen ilhamlar
iki adil ahide arzederim, kabul ederlerse alr, etmezlerse
reddederim. O iki adil ahid Allahn Kitab ve
Rasulnn snnetidir.
320
Demitir.
Ehl-i Snnet indinde Rya ve keifler delil deildir.
Bu mam atbi gibi usul alimleri tarafndan

319 eyhul slam bni Teymiye Mecmuul Fetava(3/333)
320 Kueyri Risalesi(s.43)
www.islah.de 340
belirtilmitir.
321
Kitap ve Snnete uygun olanlar da ancak
o ryay greni balar. mam arani de Tenbihul
Muterrinde byle demitir
322
.
bni Sirin radyallahu anhden sahih olarak rivayet
edilmitir ki, Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve
sellemi grme ryas, bni Sirine anlatld zaman, O;
Ryada grdn zat bana anlat derdi. Eer rya sahibi
o zat, bni Sirinin bilmedii ve Peygamber Efendimiz
sallallahu aleyhi ve sellemin hilyesine muhalif grlen bir
ekilde anlatrsa, bni Sirin radyallahu anh, rya sahibine;
Sen Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemi
grmemisin diye cevap verirdi.
323
Ayn uygulamay bni Abbas r.a, Ebut Tufeylin
ryasnda Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemi
grdn zannettiini sylemesi zerine yapm, ondan
grdn tarif etmesini istemitir.
324
bni Arabi ve dier baz ulema; Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellemi bilinen sfatlar zere grmek,
bizzat Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemi grmektir.
Baka ekil zere grmek ise, Rasulullah sallallahu aleyhi
ve sellemin misalini idrak etmektir. Dediler.
325
Kad Iyaz; Bir kimse, Rasulullah sallallahu aleyhi
ve sellemi hayatndaki suretinde grrse, ryas dorudur.

321 atbi Muvafakat(2/267-70)
322 Tenbihul Muterrin(s.25)
323 Ayni Umdetul Kari(20/18) Nablusi Tatirul Enam(s.663) Bkz.: Buhari(6/2567)
324 Mslim(hacc 239)
325 Nablusi Tatirul Enam(s.663)
www.islah.de 341
Bilinen sfatlarndan baka ekilde grrse onun ryas
tevile muhtacdr. Dedi.
mam Nevevi ise; Kad Iyazn bu sz zayftr.
Bilakis, doru olan; ryay gren, her iki surette de
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemi hakikaten
grmtr. Dedi.
326
Ali Bin Ebi Talib Radyallahu anh buyurur ki;
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemi ryasnda gzel
surette grenin eer layk olmayan surette grrse, o
kimsenin fitneye duar olacana tevil edilir.
mam Bedrddin el Ayni de; Rasulullah sallallahu
aleyhi ve sellem, ryada bir kimseye bir emir verirse, o
emir, hayatnda bildirilmi eriata muvafksa kabul edilir,
deilse reddedilir.
327
Der.
mam Kurtubi, ryada Rasulullah sallallahu aleyhi
ve sellemin zatnn hakikaten grlmesini iddetle inkar
etmi, ve demitir ki; Ryay hakikate iltizam eden ve
diline dolayan mecnundur. Eer rya hakikat olarak
kabul edilirse, herkesin peygamber sallallahu aleyhi ve
sellemi baka bir surette deil, son nefesindeki suretinde
grmesi lazm geldii gibi, iki kimsenin ayn anda
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemi grememeleri
lazm gelir.

326 Nevevi elMinhac Bierhi Sahihu Mslim Bin Haccac(15/25) Suyuti Dibac(5/286)
Nablusi Tatirul Enam(s.663) Feyzul Kadir(6/131)
327 Ayni Umdetul Kari(1/295) Kastalani(10/133) Feyzl Kadir(6/121) Nakul
Fsus(s.122) smail Hakk etin nsan ve Vazifesi(s.46)
www.islah.de 342
phesiz mam Kurtubi, ryann zatla deil, sfatla
ilgili olduunu ispatlamtr. Tasavvuf ehlinin selefi de,
her ne kadar lafzlar farkl ise de, bu mevzuda muvafakat
ederek; bu yle bir mizandr ki, ona dikkat etmek
vaciptir demilerdir.
328
Ebu Hanifenin Son iki sene olmasayd
numan helak olmutu dedii, Ahmed bin
Hanbel ve mam afiinin eyban er Rai
adndaki tasavvuf eyhinden ders ald doru
mudur?
Ebu Hanifenin byle bir ey dediine dair hibir
gvenilir kaynakta bilgi yoktur.
329
ki sene ile kastedilen,
Ebu Hanifenin Cafer es Sadk ile tant son iki senedir.
Bunu iiler, imam kendilerine nisbet etmek iin

328 Mnavi Feyzul Kadir(6/129) eyh Alauddin erhu Fetavay Nevevi(s.342) bkz.
Karafi Furuk(4/244) el Akar Efalir Rasul(2/144)
329 Kevseri Irgamul Merid(41)
www.islah.de 343
uydurmulardr. Cafer es Sadk sufilie nisbet edenler de
bunu kullanmak istemilerdir.
mam Ahmed ve afiinin eyban er Raiden tarikat
ald iddiasna gelince alimlerin bu tr haberlerin batl
olduunda ittifak etmilerdir. Zira bu imamlar eybana
yetimemilerdir.
330

Keif ve rya ile elde edilen bilgi delil olur
mu?
mm Seleme radyallahu anh anlatyor:
"Reslullah aleyhissaltu vesselm, odasnn kapsnda bir
mnakaa iitmiti. Yanlarna kp:
"Ben bir beerim. Bana ihtilafllar gelir. Bunlardan
biri, dierine nazaran daha belgatl (ikna edici) olur. Ben
de onun doru sylediini zanneder, lehine hkmederim.
Ancak kime bir mslmann hakkn vermi isem, bunun
ateten bir para olduunu bilsin. O atei ister yklensin,
ister terketsin (kendisi bilir)" buyurdular."
Sahiheyn'in bir rivayetinde hadis yledir: "Ben de
sizin gibi bir insanm. Siz dvalarnzn halli iin bana
geliyorsunuz. Baznzn hccet ynyle, dier bazsndan
daha ikna edici olmas, bylece benim, iittiime
dayanarak onun lehine hkmetmem mmkndr. Kimin
lehine, kardeinin hakkndan bir ey hkmetmisem (bilsin
ki), onun iin cehennemden bir ate paras kesmi
oluyorum."
331

330 Sehavi Mekasdu Hasene(474) Aliyyul Kari el Masnu(220) el Esrarul Merfua(381)
331 Buhari, ehdt 27, Mezlim 16, Hiyel 9, Ahkm 20, 29, 31; Mslim(1713)
www.islah.de 344
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem, bu hadis ile
hkm, iitilen eylerin gereine ve dier eylerin terkine
balamtr. Rasulullah aleyhissalatu vesselam, kendisine
arzedilen hkmlerin pek ounun aslna vakf bulunuyor,
onlarn hakl ya da haksz olduklarn biliyordu. Buna
ramen o, ancak duyduuna gre hkmde bulunuyor,
bilgisi dorultusunda hkm vermiyordu.
332
Yine
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem, mnafklar
kendisine vahiyle bildirildii halde, ileri zahirdeki
grne gre yrtyordu.
Allah Azze ve Celle, bu dini tamamladn beyan
etmitir.(Maide 3) u halde keif veya ilham ile elde edilen
bilgi bu dinde bulunmayan bir ey getiriyor olamaz. yle
olursa bunun eytan olduu kesin olarak ortaya kar.
Kefe veya ilhama muhatap olan kii bunu Kitap ve
snnetin hkmlerine arz etmek mecburiyetinde olup,
bunlara muhalif olursa ona asla itibar edilemez. unu da
unutmamal ki, masum olan Rasulullah sallallahu aleyhi
ve sellem dndaki herkesin kefine eytan mutlaka
mdahale eder.
eyhlerin iddial szleri hakkndaki hkm
nedir?
Kim herhangi bir eyhin mridlerini kyamet
gnnde azaptan kurtaracan iddia ederse kendi
eyhinin, Muhammed sallallahu aleyhi ve sellemden
stn olduunu iddia etmi olur. Bunu syleyen tevbeye
arlr. Allah Azze ve Celle buyurur ki; O gn hi

Muvatta(2/719) Ebu Dvud(3583, 3584) Tirmizi(1339) Nesi(8/233)
332 bkz.: atbi el Muvafakat(2/267-270)
www.islah.de 345
kimsenin kimseye faydas olmayacak! O gn emir
Allahndr.(Bakar 48)
Sahih hadiste Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem
kz Fatmaya yle demitir; Ey Fatma! Seni hibir
ekilde Allahn azabndan kurtaramam. Ey peygamberin
halas Safiye! Sana Allahn azabna kar hibir faydam
olmaz. Ey peygamberin amcas Abbas! Senin iin Allaha
kar hibir ey yapamam. Ama kendi malmdan
dilediinizi benden isteyin.
333
Yine sahih bir hadiste zekat vermeyenler hakknda
yle buyrulmutur; Kyamet gn sakn iinizden
biriniz, omzunda bren bir deve olduu halde karma
kp; Yeti ey Allahn Rasul diye medet istemesin.
nk o vakit ben ona derim ki; Allahn azabndan seni
hibir ekilde kurtaramam. Dini sana tebli etmitim.
334

333 Buhari(vesaya 11)
334 Buhari(zekat 3, cihad 189) Mslim(imaret 24,26,28) Darimi(zekat 31)
Ahmed(3/426,5/228,285)
www.islah.de 346
Ebced hesab hakknda bilgi verir misiniz?
Cevap: bni Abbas r.a.den rivayet edilen hadiste
buyrulur ki; Yldzlara bakan ve ebced harfleriyle
uraan kimselerin Allah katnda hibir nasibi
yoktur.
335
Yine bni Abbas r.a.n rivayet ettii merfu hadiste
buyrulur ki; Kim yldzlardan bir ilim elde ederse, sihirden
bir ube elde etmitir.
336
Abbas r.a. der ki; Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem ile beraber Medineden ktm. Sonra Medineye
dnp bakt ve buyurdu ki; Eer onlar yldzlar
saptrmazsa, Allah bu lkeyi irkten temizler.
337
Cifr, ebced, cmmel vs. gibi adlar verilen rakam
deerli harf sistemiyle olaylarn zamann, yerini,
durumunu, srrn kefetmek iin yaplan bu hurfecilik
ilemine hurflik adn verebiliriz. Tarihte bu adla
nlenmi bir ekol de bulunmaktadr. ranl Fazlullah
Hurf (. 1394) adl bir eyhin kurduu bu tarikatta,
grlmeyen gleri harekete geirmek ve tabiat st

335 sahihtir. bni Ebi eybe(6/129) Fethul Bari(11/351) Suyuti tkan(2/26) merfuan
zayf senedle; Taberani(11/41) Deylemi(3250) Camis Sair(4408) Durrl
Mensur(3/331) Tysirul Azizil Hamid(s.363) Kenzul Ummal(29154) ancak bu rivayetin
de ahitleri vardr.
336 Sahihtir. bni Ebi eybe(6/129) Elbani Sahiha(793) Ebu Davud(3905) bni
Mace(3726) Ahmed(1/227,311) Harbi Garibul Hadis(5/195)
337 Ebu Yala(12/6709-6714) Heysemi Maksadu Ali(612-613) Mecmauz
Zevaid(3/299) Metalibu Aliye(663-64) Taberaniden; Ceml Fevaid(7623) zayf ravisi
vardr.
www.islah.de 347
kuvvetleri kullanmak iin birtakm harf, rakam ve ekillere
zel anlamlar yklenir.
mam atbi r.a. diyor ki; Bir ok insan Kuran
zerindeki iddialarnda snr amlar ve ona tabiat ilimleri,
matematik, mantk, ilm-i huruf gibi ncekilerin
sonrakilerin btn ilimlerini yklemilerdir. Bu iddia
yanltr. Kald ki, sahabe, tabiun ve selefi Salihin, Kuran
ve Kuran ilimlerini, Kuranda bulunan esrar en iyi bilen
kimselerdi. Bununla birlikte onlardan hi kimsenin bu iddia
dorultusunda sz ettii bize gelmemitir. Onlar,
Kurandan sadece tevhid delilleri, teklifi hkmler, ahiretle
ilgili hkmler ve bunlarla ilgili konularn ispatna
almlardr. Eer onlarn bu iddia dorultusunda abalar
olsayd meselenin esasna delalet edecek eyler mutlaka
bize ulard. Byle bir ey ulamadna gre bu iddiann
onlarda mevcut olmad anlalr. Bu da Kuranda onlarn
iddia ettii gibi btn ilimlerin esaslarnn bulunmadna
bir delildir.
Evet Kuran baz ilimleri iermektedir, ancak bunlar
Araplarn bildikleri ilimlerdir. Yahut onlarn bildikleri
ilimler zerine kurulu olan ve akl sahiplerinin taaccp
ettii, iaretleri gsterilmedike yollar aydnlatlmadka
stn akl sahiplerinin dahi kavrayamayaca trdendir.
Kuranda bunlarn dnda baka bir eyin bulunmas
noktasnda ise cevap; hayr olacaktr.
ddia sahipleri muhtemelen kendilerine u ayetleri
delil getirirler; Sana; her eyi aklayan, hidayet ve
rahmet, mslmanlara da bir mjde olan kitab
indirdik.(Nahl 89) Biz, kitabta hibir eyi eksik
brakmadk.(Enam 38) Ayrca onlar surelerin banda
bulunan harfleri ki bunlar Araplarn yabanc olduklar
www.islah.de 348
eylerdi zellikle Ali r.a. olmak zere seleften
bazlarndan nakledilen szleri delil getirmektedirler.
Delil olarak kullandklar ayetlerden maksat,
mfessirlere gre ykmllk ve Allaha kar kulluk
icrasnda gerekli olan hususlarla ilgili eylerdir. kinci
ayette ise levhi mahfuzdan bahsedilir
Sure balarndaki harflere gelince, alimler bunlar
hakknda Araplarn bilgisi bulunduunu gerektirecek
ekilde aklamalar getirmilerdir. Mesela bunlara siyer
melliflerine gre, Araplarn ehli kitaptan rendikleri
cmmel hesab gibi yorumlar yaplmtr. Yahut bunlarn
Allahtan baka kimsenin bilemeyecei mteabihattan
olduu sylenmitir. Bunlar Araplarn hi bilmedii
eklindeki yorumlara gelince, bu asla caiz deildir ve
seleften hi kimse byle bir iddiada bulunmamtr.
Dolaysyla iddiaclarn elinde kendi davalarna delalet
edecek hibir delilleri yoktur. Ali r.a.den ve bakalarndan
nakledilen eyler sabit deildir. Kurann gerektirdii
eylerin inkar caiz olmad gibi, ona onun gerektirmedii
eylerin nispeti de caiz deildir. Dolaysyla onu anlamak
iin zellikle Araplara nispet edilen ilimlerle yetinmek
gerekir.
Kurandaki hkmlere ancak bu yolla ulalr.
Kuran anlamak iin bundan baka yollar arayanlar, onu
asla anlayamayacaklar, Allah ve Rasulne kasdetmedikleri
anlamlar nisbet edecekler, onlara sylemediklerini
syleteceklerdir.
338


338 atbi Muvafakat(2/77-79)
www.islah.de 349
Bazlarna gre sure balarndaki bu harflerden
maksat, bu mmetin ecelini belirleyen say
remizleridir.(cifir hesab gibi) bu iddiann dikkate
alnabilmesi iin, Kuran indii srada araplarn harflere
belli saylar ykleyerek tarih drme ya da zaman
belirleme gibi bir usul bildikleri sabit olmaldr. Halbuki
onlarn byle bir ey bildikleri asla sabit deildir. Bunun
asl, siyer melliflerinin dedii gibi Yahudilere
dayanmaktadr
lme intisap ettiklerini, hatta eyann hakikatine
keif yoluyla vakf olduklarn syleyen baz kimseler, bu
grleri Kuran hakknda ileri srdkleri iddialarna
hccet kabul etmiler ve bunlardan bir ksmn da Ali r.a.a
isnad etmilerdir. Bunlar, sz edilen yorumlar, ilimlerin
asl, dnya ve ahiret hallerine mkaefe yoluyla vakf
olabilmenin kayna sanmlardr. Gariptir ki bu kimseler,
bu konuda hibir ey bilmeyen mmi arap halkna ynelik
olan ilahi hitaptan Allahn muradnn bunlar olduunu
iddia etmilerdir. Haydi diyelim ki onlar, ksmen sure
balarnda murad olsun, peki onlarn eitli ekillerde terkip
edilmesi ve birbiri ile arplmas yoluyla her hal ve durum
zerine delalet ettiklerine, onlarn drt tabiata nispetine ve
varlk aleminde etkin olduuna, her mufassaln z, her
mevcudun unsuru olduuna delil nerede? Onlar bu konuda
eitli tertipler yapmaktadrlar ve onlarn hepsi de keif ve
gayba ttla esas zerine dayandrlmaktadr. Keif iddias,
eri konularda kesin olarak bir delil deildir. Kald ki
eriat dnda dier hususlarda da delil saylmamaktadr.
339

rnek verecek olursak; bazlar kyametin anszn
manasna gelen kelimesinin ebced deeri olan

339 atbi Muvafakat(3/383-384)
www.islah.de 350
1407 hicri ylnda kopacan sylemiler, fakat kyamet
bu tarihte kopmamtr. ayet insanlar ebced ve cifir
hesabn delil kabul edip Kuran kyametin 1407 ylnda
kopacan belirtiyor diye iddia etselerdi, bu tarihte de
kyamet kopmaynca Kuran yalanlansayd kopacak fitne
akla hayale gelmezdi.
Yine Muhyiddin Arabi getikten sonra
mehdi kar demi, bunun ebced deeri olan h.683 ylndan
beri mehdi kmamtr. arani de mehdinin h.1255 yl
aban aynda kacan sylemi, tarih aksini gstermitir.
Cifir yoluyla haber verilen baz eylerin km
olmas, cifrin hak olduunu gstermez. nk bir kimse,
olmas muhtemel olan pek ok eyi haber verirse, phesiz
bunlarn bazs doru kar. Eer cifir hak olsayd, bu yolla
verilen her haberin doru kmas gerekirdi.
Allah Teala buyurur ki; Onlar, ancak zanna uyarlar
ve yalnz yalan syleyip dururlar. (Enam 116)
De ki: Rabbm, ayla, gizlisiyle tm
hayaszlklar, gnah, Allah'a irk komanz ve Allah'a
kar bilmediiniz eyleri sylemenizi haram
klmtr.(Araf 33)
Hakknda bilgin olmad ey zerinde durma.
nk kulak da, gz de, kalb de btn bunlar ondan
sorumludurlar.(sra 36)
Rabbndan apak bir burhan zerinde bulunan
kimse; iledii ktlkleri kendisine gzel gsterilen ve
heveslerine uyanlar gibi midir?(Muhammed 14)
www.islah.de 351
eytanlarn kime indiini size bildireyim mi?
Onlar, 'gerei ters yz eden,' gnaha dkn olan her
yalancya inerler.(uara 221-222)
Bununla beraber onlarn ou, sadece biz zan
peinde gider, ama zan gerek adna hibir ey ifade etmez!
phesiz Allah onlarn ne yaptklarn ok iyi
biliyor.(Yunus 36)
Sana kitab indiren O'dur. O'nun baz ayetleri
muhkemdir ki bunlar; kitabn anasdr. Dier bir ksm da
mteabihlerdir. te kalblerinde erilik bulunanlar; fitne
karmak ve te'vile yeltenmek iin mteabih olanlara
uyarlar. Halbuki onun gerek te'vilini, ancak Allah bilir.
limde derinlemi olanlar: Biz ona inandk, hepsi
Rabbmzn katndadr, derler. Ancak akl sahibleri
dnebilirler.(Ali mran 7)
Acaba gaybn bilgisine sahiptir de o alemin
srlarn m gryor?(Necm 35)
Halbuki onlarn bu hususta bilgileri yoktur. Onlar,
sadece zanna uyarlar. Zan ise hi phesiz gerekten bir ey
ifade etmez.(Necm 28)
Hurfeci Tahrif Akmlarndan Hurflik, Ebcedcilik,
Cifircilik:
nsanlk tarihinde tevhid akdesini bulandran bir
yn hurfe eidi olagelmitir. Bunlar bazen aa, rmak,
inek, yldz, gne, ate, yer, gk gibi mahhas/somut
varlklar olabildii gibi, bazen de peri, gulyabn, dev,
hortlak vs. gibi mcerret/soyut tasavvurlar da
olabilmektedir. nsann, olmayan bir eyi vehmetmesiyle,
www.islah.de 352
eyada olmayan bir gc onda varm gibi hissetmesi
arasnda temelde bir fark yoktur. Bunlarn tm birer
tahriftir, imann tahrifi...
Somut birer varlk olan eyada g vehmetmekten
daha beter bir hurfe olan soyut birer sembol olan harf ve
rakamlarda birtakm srlar ve manalar vehmetmek,
insanolunun en eski hurfelerinden biridir. Bu hurfeler,
kendisine inanan insanlarda gsterdii etki sayesinde
yaygnlamakta, btl da olsa, insann duyular zerindeki
basks sonucunda gerekleen birtakm fizik tezhrler,
evhaml insanlarn hurfelere inanmasna delil
olmaktadr.
Din, her eye gc yeten bir varla (Allah); sihir
ise, tabiattaki somut ya da soyut bir gce ynelmektir.
Dinin bir cemaati, sihrin ise sadece mterisi vardr. Dinde
gnah ve haram anlay varken, sihirde yoktur. Dinde
aklk ve anlalrlk, sihirde ise kapallk ve gizem esastr.
Dinde erdem, itaat ve balanma; sihirde ise menfaat vardr.
Sihir, ilh otorite ve ahlk kurallarn dndadr. ddias,
tanr(lar) zorlayarak bir ey yaptrmaktr. Sihirbaz,
menfaati iin her kutsal kullanmakta bir beis grmez.
Hurflik, tarihin en eski hurfe yntemlerinden
biridir. Harfler ve rakamlarla insanlarn duygular zerinde
bask kurma, onlar, tabiat st varlklar harekete geiren
birer parola olarak kullanma iinin bir paras olan rakam
deerli harf sistemini (ebced, cifir), yahdileen
sriloullar sistematik bir biimde kullanmlardr.
Sihirbazlk ve yldz falcl Tevratta
yasaklanmasna ramen (bkz. Levililer, 19/26, 31; 20/27;
k, 22/18; aya, 47/ 8-14) yahdiler bu ii
www.islah.de 353
yapagelmilerdir. Hatta Kabala ad verilen ve ebced
hesabna ok benzeyen bir rakamsal sihir sistemi yahdilere
atfedilir. Kurn- Kerim, Hz. Sleymann peygamber
deil de; byc olduunu iddia eden yahdileri
reddederek sihrin ilk defa nasl ortaya ktn Bakara
sresi, 102. yette bildirir.
Yahdiler, eski alkanlklar gerei hep gizemli
eylerin ardna dyorlar, tabiatta insanla uyum
ierisinde yaayan effaf gleri, hasmlarnn aleyhine
kullanmann yollarn aryorlard. Ayrca Eb Cd
hesab diye bilinip Trkeye ebced hesab olarak
geen rakam deerli harf sistemiyle, gelecekte vuku
bulacak birtakm olaylar bileceklerini iddia ediyorlard.
slm limleri, ebced sistemine hurfe olarak
bakarlar. bn Hacer bu sistemle varlan sonularn btl
olduunu, ona itimat etmenin ciz olmadn syler. bn
Abbas (r.a.)n da ebced hesabndan insanlar sakndrd
ve onu sihrin bir eidi sayarak bu hesabn eriatta yeri
yoktur dedii aktarlr
340
Risale-i Nurda Huruflik
Bitliste domu olan Said Nursi yaad dnemde Milis
Kumandan olarak Pasinler cephesinde Ruslarla arpm
(1915), Anadolunun eitli illerinde tebli faaliyetlerinde
bulunmu, bu nedenle tutuklama ve hapis cezalarna
maruz kalm, dnya bar, rkln zararlar, urann
nemi, ihtilaftan uzak durmann gereklilii, Allahn
varlnn net bir ekilde ortaya konmas, komunizm
belasna kar Hristiyanlarla ittifakn nemi gibi konular

340 Fethul Bari(11/351) Syti, el-tkan(2/26)
www.islah.de 354
Mslmanlarn gndemine tam gayretli bir
Mslmand.
Bir dnem aktif siyasette bulunsa da daha sonralar
yazdklarnn byk bir ksmn toplayarak Risale-i Nur
ad altnda birletiren Said Nursi, cumhuriyetin
kurulmasnn ardndan kendisini siyasete deil ama teblie
memur bir kii olarak grm, siyasetle dolayl olarak
ilgilenmeyi tercih etmi ve Risale-i Nuru elinin
ulaabilidii her yere gtrmeye almtr. Bu
almamzda Said Nursinin Kur'an tefsiri olarak takdim
ettii bu eserindeki huruf yet yorumlar zerinde
duracaz. rneklere gemeden nce Risale-i Nurun
tefsir ilmi asndan deerine iaret edeceiz. Sonra da cifr
ve hurufiliin ne olduundan bahsedeceiz. Ardndan da
sz konusu ayetleri klasik tefsirlerden yorumlarla birlikte
verip, bu ayetlerin cifr hesabndan yararlanarak huruflik
yntemiyle nasl anlamlandrldna ve ayetlere verilen
yeni anlamlar dorultusunda karmza nasl yet evirileri
kacana iaret edeceiz. Amacmz Allah rzas iin
byk aba gsterdiine hsn- zan beslediimiz bir zat
srekli tenkit etmek deil, baz ayetleri Kur'ana uygun bir
ekilde ele alp alamadn ortaya koymaktr.
A. Risale-i Nurun tefsir olduu iddias
Usl asndan bir eserden beklenecek ey, menkul ve
makul olutur.341 Yani Mslmanca yaama konusunda
imal-i fikredenler hem vahye kulak vermeli hem de
vahiyle irtibatl bir tefekkr iine girerek iinde
yaadklar zaman ve meknn fkhn belirlemelidirler.
Her ne kadar Said Nursi kendisinin son derece akl izahlar
yapt kanaatindeyse de birazdan iaret edeceimiz gibi

341 Ve derler ki: Dinleseydik, yahut dnp anlasaydk u lgn atein halk arasnda
bulunmazdk!" Mlk, 67:10. lahi mesaja davet edilen kimse nce onu dinlemeli
ardndan da zerine kafa yormaldr bkz. Rz, 1997: X, 588.
www.islah.de 355
eserdeki yet yorumlar genel itibaryla mahsus (hisse
dayal)tur. nk eserin ilham edilen ve kalbe gelen
szler olduu deiik blmlerde zikredilir. Yazarn
hislerine tercman olan bir eser, Kur'an- Kerimi
anlamada bize pek fayda salamaz nk ama doru
anlama deil, ie doan duygular dile getirmektir. kinci
bir seenek daha vardr ki o da bu eserin gerekten Allah
tarafndan ilham edilmi olmasdr ancak bu da Allah
hakknda delilsiz bir zan beslemek olur.
Said Nursi, Kur'ann tefsiri olarak sunduu Risale-i
Nurda, tefsir ilmi asndan pek dikkate alnamayacak
hesaplar yapar, tevillere giriir ve szler syler. Bu eserin
tefsir olup olmadndan sz etmeden, tefsirin ne olduun
zerinde biraz durmak yerinde olur.
Tefsir Kur'ann tmn, bir blmn ya da bir konusunu
ele alan eser demektir. Kur'ann bandan sonuna kadar
yorumunu yapan tefsirlere teczii, bir konu etrafndaki
ayetleri ele alanlara da konulu tefsir denilmektedir.342 Bu
anlamda Risale-i Nur, Kur'an brakalm bir sureyi bile
batan sona ele alan bir eser olmad iin yaad
dnemden rnek verecek olursak, bir F Zillil-Kur'an, bir
Tefhmul-Kuran deildir. Konulu tefsir kapsamna
sokulacak blmleri olsa da bu blmler konu ile ilgili
ayetlerin nemli bir ksmnn ele alnp tartlmas
eklinde deil ama bir ksm ayetlere temas etmek eklinde
ele alnm, bazen de ele alnan konu ayetlerden ziyade
hadislerle kantlanmya almtr.343

342 Hangi tefsir yntemiyle ele alnm eserlerin okunmasnn Kur'an anlamada daha
faydal olabileceine dair bir tartma iin bkz. Kayacan, Murat, Kur'an- Kerimi
Okuma Biimleri, Haksz, S. 96, 1999, s. 38-40.
343 Hz. Muhammed (s)e bolca mucize verildiine dair deliller byk ounlukla
hadislerden verilmitir. Bir tefsir iin byle bir usle bavurmak uygun deildir.
www.islah.de 356
Her ne kadar Tefsirul-Besmele eklinde almalar
yapldn hesaba katp, Risale-i Nura yine de tefsir
gzyle baksak, o zaman Said Nursinun grnn
aksine344 onu Allaha deil, Said Nursiye atfetmek
zorunda kalacaz. nk her tefsir eseri kaleme alann
grlerini ierir. Aksi takdirde beer st bir metin
olduunu kabul etmek gerekir ki, bu tr metinler Allah
tarafndan sadece peygamberlere gnderilir ve
Peygamberlere gnderilen bu ilah metinlere de tefsir
denmez.
Ayrca bir tefsircinin Kur'anda yine Kur'andan ve Hz.
Muhammed (s)den bahseden ayetleri eserinden ve
kendisinden bahsediyormu gibi yorumlamas kabul
edilemez. Zira o zaman her tefsirci byle bir ynteme ba
vurup eserinin sorgulanamaz olduunu iddiaya kalkr ki
bu, Kur'an doru anlama imknlarn son derece daraltr.
Kur'an vahiydir. Risale-i Nurun vahyin mal olmas
(Sekizinci ua - s.941) iddias da en iyi ihtimalle onun da
dier kitaplarn stnde olduunu artrr ki bu iddia da
doru kabul edilemez. Beer bir metnin vahyin mal
olmas kantlanamayacak son derece iddial bir szdr.
Ayrca bu Risale-i Nurun tefsir olmas iddiasyla da
eliir. nk Allahtan gelmi olsa ona tefsir deil, vahiy
denir. Eserindeki tefsir ilminde itibar grmeyecek
yorumlar ile bu eserin vahyin mal oluu arasndaki
tezad da izah mmkn deildir. nk vahiy ile elien
yorumlarn Allaha atfedilmesi gibi byk bir zann
bnyesinde barndrmaktadr.
Mahrem Bir Suale Cevap bal altnda, Neden senin
Kur'n'dan yazdn Szlerde bir kuvvet, bir tesir var ki,

344 Said Nursiye gre Risale-i Nur, Allahn ilham yoluyla gnderdii ve yazdrd
bir eserdir bkz. On Drdnc ua - s.1080; Emirda Lhikas (1) - Mektup No: 28 -
s.1697; Emirda Lhikas (2) - Mektup No: 89 - s.1865.
www.islah.de 357
mfessirlerin ve riflerin szlerinde nadiren bulunur?
Bazen bir satrda bir sayfa kadar kuvvet var; bir sayfada
bir kitap kadar tesir bulunuyor." sorusuna, Ekseriyet
itibaryla yledir. diye cevap vermesinden yola karak
kendisinde dier mfessirlere gre stn bir mevki
grdn syleyebiliriz. Yine ayn yerde bu eserin bu
derece vasfl olmasn onun kendisine acz ve zaafna,
fakr ve ihtiyacna merhameten verilmesine balamas
eliki gibi grnse de Said Nursinin yapmak istedii,
eser ile kendisi arasna fark koyarak ilk etapta rn arka
planda da kendisini ne karma abasdr. Bu sayede eser
sradanlktan kurtulmakta, kendisi de itibar kazanmaktadr.
Said Nursi eserinin yetkinliini Allaha balar: Bazen
tevazu, nimete nankrlk olur. Bazen da nimetlerden
bahsetmek vnme olur. kisi de zarardr. Tek are ne
nankrlk ne de vnmektir. Meziyet ve yetkinlikleri
sahiplenmeyerek onlar Allahn verdii bir nimet olarak
gstermektir. (Yirmi Sekizinci Mektup - s.523). Ancak
tefsir ilmi asndan olduka zaafl olan bu eserin
kendisine atfedilmesi daha edepli bir tavr olurdu. Keke
bu eserin dier tefsirlerden farkl olarak iyi dnlp
tanlm, mmetin ufkunu aacak bir ekilde yazld
konusunda genel bir kanaat olusayd ve eseri, yazar deil
de Kur'an ile amzn problemleri arasndaki irtibat
kurmak isteyen mminler takdir etseydi. nk bir
yazarn kendisini ve eserini srekli vmesi, deer artrc
deil ama drc bir etki yapar.
B. Cifr ve Huruflik
Tefsir rneklerine gemeden belki de en makul olan
ayetleri anlamlandrma konusunda Risale-i Nurda ska
ba vurulan cifrin ne olduunu ortaya koymaktr. Arapa
bir kelime olan cifr (ya da cefr) szlkte duvarlar tam
rlmemi kuyu (Firuzbd, 1995: 331) ve drt aylk
olduunda annesinden ayrlan kei yavrusu (bnu
www.islah.de 358
Manzur, IV, 142) anlamlarna gelir Terim olarak da eitli
metotlarla gelecekten haber verdii iddia edilen ilmi veya
bu ilmi kapsayan eserleri ifade eder. eitli metotlarla
gelecei kefetme merak slm ncesinde yaayan eski
mmetlere kadar uzanr. Keldniler, Asurluluar, Babilliler,
Msrllar ve daha sonra Yahudilerle,345 Hristiyanlar
arasnda yaayan khinler, mneccimler ve baz
mistiklerin kinatn sonu, devletlerin akbeti gibi
konularda eitli haberler verdikleri bilinmektedir.346
Ancak Gazalinin belirttii gibi harflerin belli anlamlar ve
saysal deerler ifade ettii konusunda hibir tutarl ve
ilmi bir delil yoktur (Metin Yurdagr, 1993: VII, 215-
218). Kur'an apak bir kitaptr. Onu cifr ve ebced bilenin
daha iyi anlayacana dair salam bir bilgi sz konusu
deildir. Said Nursi de adn huruflik koymasa da bu
kapsamda grlebilecek cifr ile Kur'andan ve baz
ahsiyetlerin eserlerinden Huruflerinkine benzer sonular
elde etmeye almtr.
Said Nursi, Kur'ann ifadelerini baz hesaplara tabi tutarak
baz karsamalarda bulunur. Ancak elde ettii sonular
ilm deildir. Onun harf saylar zerine yapt hesaplar,
harflerin esrarna dayanan btn akm olan hurufliin
(Aksu, 1998: XVIII, 408-412) kurucusu kabul edilen

345 Yahudiler de sraili kurtaracak beklenen Mesihin geli tarihini bulmak iin cifri
kullanmlardr. Schimmel Annemariedan naklen bkz. Erdeer, Blent ., Apak
Kur'ann ifresi Olur mu?, Haksz, S. 140, 2002, s. 50. Sabatay Sevi de Mesihliini
cifr kullanarak ilan etmitir. Ilgaz Zorludan naklen bkz. A.y.
346 Bu tr bir eilimin mensuplar gnmzdeki Hristiyanlarda da mevcuttur. Onlar da
ncildeki harflere saysal deerler vererek, ncilin Hz. sa ile ilgili Tutku filmini
eviren Mel Gibsondan, http://www.biblecodedigest.com/page.php/226, 14.06.2005,
Saddamn yenileceinden ve http://www.biblecodedigest.com/page.php/151
14.06.2005, Tevratn bozulmadndan http://www.biblecodedigest.com/page.php/256
14.06.2005 bahsettii grndedirler.
www.islah.de 359
Fadlullah- Hurufnin (. 796/1314) abalarn
andrmaktadr. Fadlullah, Kur'ann gerek anlamnn
kendisi tarafndan anlaldna inand iin kendisinden
Kitaptan bir ilmi olan kimse (Neml, 27: 40) olarak
bahsetmitir. Fadlullah, Bu, Allahn fadldr. (Maide
5/54), Bu, Rabbimin fadlndandr. (Neml, 27: 40)
mealindeki ayetlerde olduu gibi Kur'anda geen btn
fadl kelimelerinden kendisinin kastedildiini, insan
yznde de () fadl isminin okunduunu ileri
srmtr (Aksu, 1995: XII, 277-279).
Biraz sonra vereceimiz Risale-i Nurdaki ska ba
vurulan cifr hesab konusunda aslnda Said Nursi de
iyimser deildir: lm-i cifir, merakl ve zevkli bir megale
olduundan, gerek grevden alkoyup megul ediyor.
Hatt, ka defadr Kurann srlarna kar o anahtar ile
baz srlar alyordu; keml-i itiyak ve zevk ile
mteveccih olduum vakit kapanyordu. Bunda iki hikmet
buldum: Birisi, yasana kar edep d davranma
ihtimli var. kincisi, ak Kur'an esaslarla mmete ders
vermek hizmeti, cifr ilmi gibi gizli ilimlerden yz derece
daha stn bir meziyeti ve kymeti sahiptir. O kutsal
grevde kesin deliller ve muhkem kantlar siistimle
imkn vermezler. Fakat cifir gibi, belli kurallara bal
olmayan gizli ilimlerde suiistimal girip arlatanlarn
istifade etmeleri mmkndr. Zaten hakikatlerin hizmetine
ne vakit ihtiya grlse, ihtiyca gre bir miktar verilir
(Dokuzuncu Lem'a - s.599). Said Nursi bu yaklamn
eserini yazd dnemde dikkate alsayd da cifr gibi asl
astar olmayan hesaplamalarla ayetlere anlam vermeye
kalkmasayd, eseri elimizdekinden daha ilm olurdu.
Cifr ilminin nasl bir ey olduu zerine ksa bir bilgi
verdikten sonra Risale-i Nurda genellikle bu hesaba
dayal olarak yaplan huruf yet yorumlarndan bazlarn
ele alabiliriz.
www.islah.de 360
C. Kur'anda Risale-i Nura iaret ettii iddia edilen ayetler
Acaba, Risale-i Nur'u, Kur'n
347
kabul eder mi? Ona ne nazarla
bakyor?" eklindeki bir soru karsnda Said Nursi, Kur'n'dan
istimdat eylemi ve birden, otuz yetin ak anlamnn
teferruat trndeki tabakalardan, iar anlam tabakasnda
bir kuvvetli karine bulunduunu, bir saat zarfnda
hissetmitir. Kanaatinde hibir ek, phe, vehim ve
vesvesesi kalmamtr. Zaten Said Nursi ayetin ak
anlam ya da iar anlamnn tm budur demedii iin
sorun yoktur. Klli iar anlamlarn her asrda bir cz
vardr. Risale-i Nur dahi bu asrda o iar anlam
tabakasnn tmnn bir yesidir. Ve o ferdin nemli bir
vazife greceine, eskiden beri ulema arasnda cifirle
karineler ve belki hccetler gsterilmitir. Kur'ann
icazna dayal bu nevi gayb iaretlere itiraz edilmez (Ek
Kastamonu Lahikas; On Beinci ua - s.1151-1152).
Said Nursinin hissettii gaybi iaretlere niin itiraz
edemiyoruz? nk her yazarn Kur'an okuyarak gayb
iaretler grdn sylemesi mmkndr. Ancak
grld sylenen bu iaretlerin hepsi sorgulanabilir,
itiraz edilebilir kanaatlerdir. Yazarn bu yaklam,
hissidir.
Said Nursi eserine Risale-i Nur adn vermesini hayat
boyunca her yerde karsna nur kelimesinin kmasna
balarken onu en ok etkileyen yetin de, "Allah, gklerin
ve yerin nurudur (aydnlatcsdr). O'nun nurunun temsili,
iinde lamba bulunan bir kandil gibidir. O lamba bir billur
iindedir; o billur da sanki inciye benzer bir yldz gibidir
ki, douya da batya da nisbet edilemeyen mbarek bir
aatan kan yadan tututurulur. (Bu yle bir aa ki)
ya, nerdeyse, kendisine ate demese bile k verir. (Bu

347 Risale-i Nurda Kur'ann Risale-i Nura iaret ettii ifade edilen yetler iin bkz.
Birinci ua - s.831.
www.islah.de 361
k) nur stne nurdur. Allah diledii kimseyi nuruyla
hidayete iletir. Allah insanlara (ite byle) misal verir;
Allah her eyi bilir." (Nur, 24: 35) ayeti olduunu syler.
Said Nursiye gre ayetin, Ya, nerdeyse, kendisine ate
demese bile k verir. cmlesi Risale-i Nura ve
mellifine iaret eder. Risale-i Nur okuyan baka esere
ihtiya kalmadan alim olur. Said Nursi de atesiz yanar,
tahsil iin klfet ve ders meakkatine muhta olmadan
kendi kendine nurlanr, lim olur. Ayetin bu cmlesinin
elektrie, Risale-i Nura ve Said Nursiye iaret ettii
hakikattir. Yanl anladysa da Allaha snr (Birinci ua
- s.833). Said Nursi bu ayeti yanl anlamtr. Zira yette
nur kelimesi, Allahn, gklerin nurunun sahibi
(Zemaher, 1995: III, 234) ve her eyin kayna olduunu
ifade edip Onu vmek iin (Kurtub, 1995: VI/2, 237)
kullanlmtr ve ne dorudan ne de sembolik olarak
Risale-i Nur ve Said Nursiye iaret etmektedir.
Bediuzzamann bu mesnetsiz karsamas iin biz de
Allahn onu balamasn dileriz.
Yine, Allah'n nurunu azlaryla sndrmek istiyorla..
Fakat kfirler istemeseler de Allah nurunu tamamlamay
diliyor. (Tevbe, 9: 32) ayetinde nur kelimesinden
kastedilen, Hz. Peygamber (s)in nbvvetinin
doruluuna dair deliller (Rz, 1997: VI, 32) ve Allahn
dini (Taber, 1995: VI/2, 149) iken, Said Nursi, Risale-i
Nur olduunu sylemektedir. Ona gre bu ayet aka
Risale-i Nurun o nur-u lhnin bir lem'as olaca ve
dmanlar tarafndan gelen phe karanlklarn
datacan iar anlamyla mjdeler (Birinci ua - s.844).
Said Nursinin verdii anlam kabul ettiimizde ayetin
meali yle olur: Allah'n nuru olan Risale-i Nuru
azlaryla sndrmek istiyorlar, Fakat kfirler istemeseler
de Allah onu tamamlamay diliyor.
www.islah.de 362
Kur'an, her vahyin anlalmak iin geldiini bu gerekeyle
vahyin dilinin peygamberin iinde yaad toplumun
diliyle ayn olduunu belirtir: "Hak dini onlara aklasn
diye, her peygamberi Biz kendi kavminin lisanyla
gnderdik." (brahim, 14: 4) Bu ayeti cifirle, ele alan Said
Nursi risaletin ve nbvvetin her asrda veraset
noktasnda, vekilleri bulunmas kuralyla, bir sembolik
anlam ynyle Risale-i Nur'u zel bir iltifatla yeleri
arasna dahil eder. Ayrca ayet bu eserin Kur'an dili olan
Arapa deil ama Trke olmasnn takdir edildiini
gsterir (Birinci ua - s.847) Ayetin ieriinin brakn
dilini Risale-i Nurun kendisiyle hibir ilikisi yoktur.
Risale-i Nurun adal bir Trke ile yazlmas tamamen
Said Nursinin tercihidir. Elimizde bu tercihin Allah
tarafndan yapldna dair hibir bilgi sz konusu deildir.
Cifr bilgi elde etme yolu olarak grlnce Kur'andan
laiklii karmak da zor olmaz: Dinde zorlama yoktur.
nk doruluk, sapklktan ayrt edilmitir. Artk her kim
tutu inkar edip, Allah'a inanrsa, salam bir kulpa
yapmtr ki, o hibir zaman kopmaz. Allah, her eyi
iitir ve bilir. (Bakara, 2: 256) Risale-i Nurda bu ayetin
cifr ve ebced hesabyla hem laiklie hem de Risale-i
Nurun geliine iaret ettii ifade edilir (On Birinci ua -
s.984). Bu ayetteki salam bir kulpa yapmtr.
ifadesinin de Risale-i Nura iaret ettii ileri srlr
(Birinci ua - s.837). Bu durumda ayetin anlam yle
olur: Dinde zorlama yoktur. nk laikliin gelmesiyle
doruluk, sapklktan ayrt edilmitir. Artk her kim tutu
inkar edip, Allah'a inanrsa, o kimse salam bir kulpa
Risale-i Nura yapmtr ki, o hibir zaman kopmaz.
Allah, her eyi iitir ve bilir. Ayetteki sapasalam kulp
ifadesine iman (Taber, III/1, 29), slm, Allahtan baka
ilah yoktur. (Kurtub,II/1, 257) eklinde hemen hemen
ayn anlama gelebilecek doru anlamlar verilmiken, bu
www.islah.de 363
ifadeden Risale-i Nurun kastedildiini sylemek eserin
ilm adan deerini drmekten baka bir ey ifade
etmez.
Said Nursi aka olmasa da cennetliklerden olduunu da
Kur'andan karr: O gn insanlardan akler ve saidler
vardr." (Hud, 11: 105). Ayette akler gnahlar nedeniyle
atei (Zemaher, II, 413), saidler de mkafat hak eden
kimseleri (Rz,VI, 399) kastedilirken, Said Nursi yapt
cifr hesabyla bu ayetin de kendisine ve Risale-i Nurun
ynne iaret ettiini syler (Birinci ua - s.834). Bu
durumda kendisi cennetle mjdelenmi kiiler arasna
girer.
Said Nursiye gre De ki: Rabbim, beni doru yola
iletti. (Enam, 6: 161) ayeti de Risale-i Nurun
hazrlanma tarihine iaret eder. Ayetin cifr hesab da Said
Nursinin geirdii fikri deiim tarihi olan 1316ya iaret
eder (Birinci ua - s.837). Bu yorum doru kabul
edildiinde ayetin Trke anlam yle olur: Ey Said
Nursi de ki: Rabbim, beni doru yola olan Risale-i Nura
kavuturdu. Halbuki ayetin devamnda, Dosdoru dine,
Allah' birleyen brahim'in dinine. O, ortak koanlardan
deildi. denilerek dosdoru yoldan kastedilenin Allahn
gnderdii din (Taber, V/2, 146) olduu gayet net bir
ekilde ortaya konmaktadr.
Said Nursi, "Kime hikmet verilmise, ite ona pek ok
hayr verilmitir." (Bakara, 269) ayetinden kendisinin
kastedildiine inanmaktadr. Ona gre Risale-i Nurun
Szler ksm bu ayetteki szlerin srrna mazhardr
(Drdnc Mektup - s.354). Halbuki ayette Allahtan bir
nimet olarak sz ve fiillerinde isabet edebilen kimselere
verilmi olan bu nimetin byklne iaret edilmektedir
(Taber: III/1, 126) Mslman ahlak kiinin kendisini
vmesiyle, hele hele ayetlerin kendisine iaret ettiini
sylemesiyle badamaz.
www.islah.de 364
Said Nursiye gre, "Nitekim iinizden size bir peygamber
gnderdik. O size yetlerimizi okuyor, sizi temizliyor, size
kitab ve hikmeti retiyor. Size bilmediiniz eyleri
retiyor." (Bakara, 151) yeti, Bakara,129, 269
ayetlerinin kll ve genel anlamlarna Risale-i Nur da kast
olarak dahildir (Birinci ua - s.837). Bu durumda Said
Nursi Kur'anda kastedilen hikmetli, Kitab ve hikmeti
reten ve insanlara bilmediini reten kii olmaktadr
ve bu iddiay desteklemek iin yine cifr hesaplarndan
faydalanmaktadr.
Kur'an, kendisinin ve Rasulullah (s)a itaatin her ikisine
inanan onlar dorulayan ve doru yolu bulan kimselere
bir nur (Taber, XIII/3, 318), bir k (Kurtub, IX/1, 240)
olduunu ifade eder: Ey inananlar! Allah'tan korkun,
O'nun Resul'ne inann ki size rahmetinden iki pay versin,
sizin iin nda yryeceiniz bir nur yaratsn ve sizi
balasn. Allah ok balayan, ok merhamet edendir.
(Hadid, 28). Bu ayete, "Karanlklar iinde size bir nur
ihsan edeceim, ki o nur ile doru yolu bulup onda
gidesiniz." eklinde meal veren Said Nursi, yet iin,
Allaha hamdolsun, Risale-i Nur bu kuds ve kll
anlamnn parlak bir ferdi olduu gibi, ayetin orijinalinde
geen nuran, kelimesindeki an ksm, tenvin saylrsa
1318 saysyla Resil'n-Nur yazar eitimden yazarlk
grevine ve mcahidne yolculua balad zamann be
sene evvelki zamanna ve birok ayetin iaret ettii 1316
tarihindeki nemli bir fikr deiimden iki sene sonraki
zamana denk gelir ki, o zaman Risale-i Nurun
hazrlanmasnn balad ayn tarihtir. te bu nurlu yet,
hem anlamca, hem cifirce tevafuku, Kur'anda bir araya
gelii tesadf olamaz. (Birinci ua - s.836) eklinde bir
yorum yapar. Bu durumda ayetin anlam yle olur: Ey
inananlar! Allah'tan korkun, O'nun Resul'ne inann ki
size rahmetinden iki pay versin, sizin iin nda
www.islah.de 365
yryeceiniz bir Risale-i Nur yaratsn ve sizi balasn.
Allah ok balayan, ok merhamet edendir. (Hadid,
28)
"Andolsun ki, biz sana tekrarlanan yedi yeti (Fatihay) ve
yce Kur'n' verdik." (Hicr, 87) ayetinde muhatap Hz.
Peygamber (s)dir. Ve ona Fatiha suresi ya da dier uzun
surelerden (Zemaher, II, 564) iinde mesellerin,
haberlerin ve ibret verici olaylarn olduu 7 uzun surenin
kastedildii ifade edilmektedir (Taber, VII/2, 68) Said
Nursi bu grlerden ilkini benimsemesinin yannda
ayetin cifr hesabyla Risale-i Nura da iaret ettii
kanaatindedir (Birinci ua - s.834). Bu durumda ayete
yle meal verilebilir. "And olsun ki Said Nursi Biz sana,
her zaman tekrarlanan Risale-i Nuru ve Kur'an verdik."
Allah emirleriyle, dilemesiyle (Zemaher: II, 350)
vaadiyle (Rz, VI, 288) hakk takviye eder: Allah,
hakkn hak ve gerek olduunu kelimeleriyle ispat eder,
gnahkrlarn houna gitmese de. (Yunus: 82) Said
Nursiye gre ise bu ayetin klli anlam bu zamanda
Risalet'n-Nurdur. Ayrca ilah lafzdaki harfler yaklak
olarak 998 saysna o da Risalet'n-Nur'un 998 rakamna
denk dt iin yet Risale-i Nura iaret eder. Ayette
geen kelimt (kelimeler) da Risale-i Nurun
blmlerinden Szlere iaret eder (Birinci ua - s.836).
Bu durumda ayetin anlam yle olur: Allah, hakkn hak
ve gerek olduunu Risale-i Nur ile ispat eder,
gnahkrlarn houna gitmese de.
Said Nursi yapt artl cifr
348
hesaplaryla, "Ey
Peygamber, eer insanlar senden yz evirirse, sen de ki:
Allah bana yeter. Ondan baka ibdete lyk hibir ilh
yoktur. Ben Ona tevekkl ettim." (Tevbe, 129) ayetinin

348 artl cifr ifadesiyle, ayette Said Nursiye veya Risale-i Nura iaret edildiinin
iddia edildii ancak saynn tam tutturulamad durumlar kastediyoruz.
www.islah.de 366
Risale-i Nura zellikle de rt'l-'cz adl blmne
iaret ettiini syler (Birinci ua - s.838). Bu durumda
ayetin meali yle olur: "Ey Risale-i Nur! nsanlar senden
yz evirirse, de ki: Allah bana yeter. Ondan baka ibdete
lyk hibir ilh yoktur. Ben Ona tevekkl ettim."
Kur'an, Allahn dinine yardm edenlerin, hizmet eden
askerlerin (Kurtub: III/2, 162), Allahn dinini din edinen
ve Ona itaat edenlerin galip geleceini syler: "phesiz
Allah'a tbi olan topluluk gerek galiplerin t kendisidir."
(Maide, 56) Risale-i Nurda bu yetin cifr hesabyla 1350
saysna denk geldii ve bu tarihin de Risale-i Nurun
rencilerinin grntdeki yenilgilerine ancak manev
anlamdaki galibiyetlerine ve kendilerine kurulan
tuzaklarn boa kmasna dair Rumi 1350-51 ve 52
tarihlerine tam olarak denk geldiine iaret edilir (Birinci
ua - s.839). Bu durumda da ayeti yle meallendirirsek
yanl yapm olmayz: "phesiz Allah'a tbi olan Risale-
i Nur talebeleri, gerek galiplerin t kendisidir."
Allah Hz. Muhammed (s)e Kur'andan mminleri cehalet
ve sapklktan kurtarc, krlkten kurtarc rahmetini
gnderir. Mminler de ondaki Allahn farzlarn (Taber,
IX/1, 190) yerine getirirler: "Biz Kur'n'dan, iman edenler
iin bir ifa ve rahmet kayna olan yetler indiriyoruz.
Zalimlerin de ancak zararn artrr." (sra: 82) Ayette
indirilen eyler Kur'ann ayetleridir, baka bir ey deil.
Said Nursiye gre ise bu ayet Kur'ana iaret ettii gibi
Kur'n'n semasndan ilhm bir surette gelen ifadar
nurlara da iaret eder. te, o Risalet'n-Nur, Said Nursiye
olduu kadar Risale-i Nur talebelerine de ou zaman ifa
olmutur. Demek Resili'n-Nur bu yetin bir iar
anlamna dahildir. Buna delil de ayetin mminlere ifa ve
rahmet olan ksmnn cifr hesabyla 1339 ederek,
Resili'n-Nur bu asrn mnev ve mthi hastalklarna ifa
olmakla meydana kmaya balamasna denk gelmesidir.
www.islah.de 367
Bu, Said Nursinin kanaatidir ve kanaate itiraz edilmez
(Birinci ua - s.839).
Bu durumda ayetin Trkesi, Biz Kur'n'n semasndan
m'minler iin bir if ve rahmet olan Risale-i Nuru
indiriyoruz. eklinde olur. Ayrca kanaate itiraz edilemez
demek ona ok stn bir yer bimektir.
Risale-i Nurda, "Nitekim iinizden size bir peygamber
gnderdik. O size yetlerimizi okuyor, sizi temizliyor, size
Kitab ve hikmeti retiyor. Size bilmediiniz eyleri
retiyor." (Bakara, 151) ayetinin Sizi temizliyor, size
Kitab ve hikmeti retiyor. ksmnn cifr hesabyla 1338
olduu, Kur'ann hikmetini Avrupal filozoflara parlak bir
surette gsterebilen ve gsteren Risalei'n-Nur yazarnn
Dr'l-Hikmeti'l-slmiyede Kur'ann hikmetini
savunduu, hatt ngiliz Bapapaznn sorduu ve 600
kelimeyle cevap istedii alt sorusuna alt kelimeyle cevap
vermekle beraber inzivaya girip btn gayretiyle Kur'n'n
ilhamlarndan Risale-i Nur'un meselelerini iktibasa
balad ayn tarihe tamamen uyum gsterdii ifade edilir
(Birinci ua). Bu yorum esas alndnda ayetin meali
yle olur: "Nitekim iinizden size bir peygamber
gnderdik. O size yetlerimizi okuyor, sizi Risale-i Nur ile
temizliyor, size Kitab ve onun hikmetini gsteren Risale-i
Nuru retiyor. Size bilmediiniz eyleri retiyor."
"Bu kitabn indirilii, Azz ve Hakm olan Allah
tarafndandr." (Zmer: 1) Ayetteki indirilen, Kur'an-
Kerim (Taber: XII/2, 226) ikinci ihtimal de Kur'ann bir
suresidir (Zemaher: IV, 106). Ancak Said Nursiye gre,
Casiye ve Ahkaf surelerinin banda da bulunan bu yet
Risalet'n-Nur'un ismine ve kendisine, hem yazlmas ve
hem de yaylmasna sembolik anlamyla iaret eder. areti
onun bir eksiklii deil, gayb dilindeki manev
mucizesinin bir gereidir. Kur'ann bu ayetinin iar
anlamlarndan birisinin bu zamanda ortaya kan Risale-i
www.islah.de 368
Nura ynelik oluunu Risale-i Nur okuyan herkes onaylar
(Birinci ua - s.841). Yani Said Nursi yle demek istiyor.
Ayetin iar anlamlarndan birisi de, Bu Risale-i Nurun
indirilii, Azz ve Hakm olan Allah tarafndandr.
eklindedir. Yani ona gre yet, Kitabn indirilii
derken hem Kur'an hem de Risale-i Nuru kastediyor
(Birinci ua - s.842).
Kur'an, kendisinin Rahman ve Rahim olan Allahtan
Cebrail araclyla (Rz: IX, 537) Hz. Peygamber (s)e
indirildiini (Taber, XII/3, 114) yle ifade eder: "H
mim. (Bu vahyin) indirilii, Rahmn ve Rahm olan
Allahtandr." (Fussilet, 1-2) Said Nursi bu ayetin iar
anlamyla ve artl cifr hesabyla Risale-i Nura iaret
ettiini sylemektedir (Birinci ua - s.843). Verilen bu
anlam dorultusunda ayetin anlam yle olur: "H mim.
Bu Risale-i Nur, Rahmn ve Rahm olan Allah tarafndan
indirilmitir."
Rabbimiz bize sapkl ve doru yolu istiareli bir ekilde
karanlklar ve nur kelimelerini (Zemaher: II, 516)
kullanarak anlatr. O, insanlar Kur'an ile kfr, cehalet ve
sapklk karanlklarndan, iman ve ilim nuruna (Kurtub,
V/1, 295) ulatrr: "Elif lm r. Bu bir kitap ki, insanlar
Rablerinin izniyle karanlklarndan nruna karman,
gl ve hamde lyk olan Allah'n yoluna kavuturman
iin sana indirdik." (brahim:1)
Said Nursi bu ayetin Rablerinin izniyle nura ksmndaki
nur kelimesinin Resailin-Nura mutabk olduunu, yine
artl cifr ile Risale-i Nurun blm olan rt'l-'cza
iaret ettiini syler. Yine ona gre ayetteki gl ve
hamde lyk ksm Arapa orijinali hesaba katldnda
Sultan Abdlaziz ve Abdlhamit dnemlerine iaret
etmektedir (Birinci ua - s.845). Bu durumda ayetin yle
bir evirisi mmkn olur: "Elif lm r. Bu bir kitap ki,
insanlar Rablerinin izniyle karanlklarndan Risale-i
www.islah.de 369
Nura ulatrman, Sultan Abdlaziz ve Abdlhamitin
yoluna kavuturman iin sana indirdik."
"Grmedin mi? Allah nasl bir misal verdi. Gzel bir sz,
kk (yerde) sabit, dallar gkte olan gzel bir aa
gibidir. (brahim: 24) ayetinde geen ve kelime-i ahadet,
iman (Taber: VIII/1, 266), kelime-i tevhit, Allah
yceltme, Onu vme, balanma dileme, tvbe, ve dua
(Zemaher: II, 531) olarak yorumlanm olan gzel bir
sz ifadesi Said Nursiye gre Risale-i Nura tekabl
eder.
Bu karsama cifirle nce yanllkla 1002 olarak
hesaplanmtr. Dorusu 1011dir. Elde edilen say -13
farkla da olsa- Risale-i Nurun makamna tevafuk eder.
Hem byle makamlarda, byle byk yeknlarda bu gibi
kk farklar zarar vermez (Kastamonu Lhikas -
Mektup No: 38 - s.1594). Ayeti Said Nursinin anlad
ekilde tercme edersek meal yle olur: "Grmedin mi,
Allah nasl bir misal verdi? Risale-i Nur, kk (yerde)
sabit, dallar gkte olan gzel bir aa gibidir.
Kur'an Hz. Muhammed (s) iin, "Seni ancak lemlere bir
rahmet olarak gnderdik." (Enbiya: 107) ifadesini kullanr.
Hz. Peygamber (s) hem dinde hem dnya ilerinde
rahmettir. Dinde rahmettir nk geldiinde insanlar
cehalet ve sapklk Ehl-i Kitap da kitaplar konusunda
ihtilaf iindeydi. O gelince onlar doru yolu gsterdi.
Hkmleri, helal ve haramlar belirtti (Rz: VIII, 193) .
Dnyada da rahmettir. nk onun geliiyle zilletten,
savalardan kurtulup dininin bereketiyle zaferlere
kavutular.349 Said Nursi ise bu yetin iar anlamyla o
alemlere rahmet olann aynas ve Kur'an gereinin hakiki
bir tefsirine Risale-i Nura iaret ettiini syler (Sikke-i

349 Rasulullah (s)n ayn zamanda savalar yapmas rahmet peygamberi oluuna engel
deildir. Zira onun sava dnmek yerine kibir gsterip inkrda bulunanlara ynelikti.
www.islah.de 370
Tasdik-i Gayb - s.2101). O zaman ayete yle meal
verilebilir: Ey Risale-i Nur! Seni ancak lemlere bir
rahmet olarak gnderdik."

Grld gibi Said Nursinin ele aldmz ayetleri
anlamlandrken ba vurduu anlama biiminin tefsir usul
asndan bir deeri yoktur. Hele hele kanaate itiraz
edilemez
350
demesi yorumlarn sorgulanamaz hale getirir
ki bunu kabullenmek mmkn deildir. Klasik tefsirler
olsun, ada tefsirler
351
olsun hibirisi bu ayetleri byle
anlamlandrmamtr, kendi fikirlerini sorgulanamaz
konumda gstermemilerdir.
Said Nursinin ve Risale-i Nurun Kur'anda iaret edilen
bir mellif ve eser olduu iddias vahy temellere sahip
grnmemektedir. Bir ayeti anlamlandrrken, ayetteki
cmle yaps, ayetin balam ve Kur'an btnl iindeki
yeri dikkate almak gerekir. Ne yazk ki, Said Nursi bu
yolu takip etmemi, ayetleri tefsir ederken huruflie
eilim gstermi, ebced ve cifr hesaplar yaparak,
kendisinin ve eserinin isminin Kur'an- Kerimde getiini
muhtemel grd lafzlarla zde addetmi, kendisini ve
eserini kutsal bir konuma tamaya almtr. Bunu
yaparken nispeten estetik bir yolu semi, srarla kendisini
deil rn
352
n plana karmay tercih etmitir.

350 Bu ifadeyi Grm yanl da olabilir. eklinde anlamak da mmkndr.
Sorgulanamazln m sorgulanabilirliini mi kastettiini Allah bilir.
351 S. Kutub, Mevdud ve E. H. Yazr'n tefsirlerine baklabilir.
352 ou zaman da kendisiyle Risale-i Nur zdeleir. kisinin de isminde nur kelimesi
geer. Kendisi asrn her soruya cevap veren kimseye soru sormayan bilgini, eseri
Risale-i Nur da mceddid-i ekberidir. Kur'an ikisine de iaret eder. kisi de
bedizzamandr.
www.islah.de 371
Pek ok eyhin zaman zaman mehdilik
iddiasnda bulunduunu iitiyoruz. Mehdi
hakknda bilgi verir misiniz?
Cevap: Hz. Ali(ra)dan Rasulullah(sav) yle
buyurmutur: Mehd bizden Ehl-i Beyttendir. Allah
Onu bir gecede slah eder.
353
Ahir zamanda Ehl-i Beytten birisi kar, Allah
Onunla bu dini glendirir. Yedi sene idarede bulunur.
Yeryz Ondan nce nasl zulm ve hakszlkla dolmusa
o geldikten sonra adaletle dolar. mmet ondan nce
grmedii bolluk ve bereketi Onun zamannda grr.
Gkyz yamurunu yadrr, yeryz rnn karr.
Saylmayacak kadar mal oalr.
bn Kesir yle diyor: Onun zamannda rn bol
olur, ziraat grler, mal oalr, Sultan galip gelir, din
gl olur.Onun zamannda iyilikler devaml olur.
354

smi ve ekli:
Mehdnin ismi Rasulullah(sav)n ismidir:
Muhammed b. Abdullah veya Ahmed b. Abdullah. O Hz.

353 Ahmed(1/84, 2/58 Hadis no: 645) Ahmed akir snad Sahih demitir. bn
Mce(4085) Ebu Davud(4284) Albni Sahihul Cami(6/22 Hadis no: 6611,6735) Camis
Sair(9243) Deylemi(6669) Buhari Tarihul Kebir(1/317) Nablusi Zehairul
mevaris(5413) Taberani(10/164) Suyuti el Havi(2/69) bni Kesir Nihaye(s.45) bni
Kayym Menar(135) Nuaym Bin Hammad(s.223)
354 el-Fiten vel-Melhim(1/31)
www.islah.de 372
Ftmann soyundan Hz. Hasan yoluyla gelir.
bn Kesir Onun hakknda yle diyor: O,
Muhammed b. Abdullah el-Alev el-Fatm el- Hasan
(ra)dr.
355
ekli ise yledir: Aln akaklarna kadar ak, burnu
uzun ve kvrk, u taraf ince ortas kemerlidir.
Bir phe:
Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem,
daha nceki semavi kitaplarda Ahmed ismiyle
mjdelenmiti. Ama doduu devirde Rasulullah
sallallahu aleyhi ve sellem, Ahmed ismiyle bilinmiyordu.
Ona iman eden etti. u halde, ahirzamanda kacak olan
Mehdi a.s.n ismi hakkndaki bu rivayetler de, Mehdi
a.s.n isminin Ahmed veya Muhammed dnda baka bir
isim olabilecei dnlemez mi?
Cevap;
Bu iddia iki adan mesnedsizdir; birincisi,
Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem, nceki
kitaplarda sadece Ahmed diye deil, Muhammed ismiyle
de mjdelenmitir. Sahihi Buharide rivayet ediliyor;
At bnu Yesr rahimehullah anlatyor: "Abdullah
bnu Amr bni'l-As radyallahu anhma'ya rastladm ve:

355 A.g.e.(1/29)
www.islah.de 373
"Reslullah aleyhissaltu vesselm'n Tevrat'ta zikredilen
vasflarn bana syle" dedim. Bunun zerine hemen:
"Pekala dedi ve devam etti: Allah'a yemin olsun! O,
Kur'an'da geen baz sfatlaryla Tevrat'ta da mevsuftur (ve
yle denmitir:) "Ey peygamber, biz seni insanlara
ahid, mjdeleyici ve korkutucu (Ahzb 45) ve mmiler
iin de koruyucu olarak gnderdik. Rasulullahn sfat
Tevratta Kulum ve rasulm Muhammed ki onu
mtevekkil diye tesmiye ettim. O, ne kat kalpli, ne de
kaba biri deildir. ar pazarda rastgele barp armaz.
Ktl ktlkle kaldrmaz, bilakis affeder, balar.
Allah, bozulmu dini onunla tam olarak ikame etmeden
onunla kr gzleri, sar kulaklar, paslanm kalpleri
amadan onun ruhunu kabzetmez."
356
Aratrmaclarn birounun bildii gerek udur;
Ehli Kitap, kitaplar Arapa ismi kabul etmedii iin, bir
isim yerine dier bir ismi koymak istediklerinde saysal
yntemi (ebced hesabn) kullanyorlard. Cmlede
kaldrlmas istenen ismin yerine, saysal olarak ona denk
gelen bir ismi yerletiriyorlard. Bu isim herkesin
bilemeyecei bir sembol eklini alyordu.
357

Mesela, Muhammed isminin saysal toplam 92 dir.
Bu ismin yerine eski Ahitte Bimadmad (ya da;
Mimadbad) ismini kullanmlardr ve bu ismin saysal
toplam da 92dir.
358
Yine saysal deeri 53olan Ahmed

356 Buhari(buyu 50, tefsir 48/3) Ahmed(2/174) ayns Abdullah Bin Selam ve Kabul
Ahbar tarafndan da rivayet edilmitir; Darimi(mukaddime 2) Suyuti Hasais(1/28, 271)
bni Kesir email(112)
357 Said Eyyub Mesihud Deccal(s.97)
358 Bkz.: bni Kayym Cilaul Efham(s.195)
www.islah.de 374
isminin yerine ayn deeri tayan lya ismini
kullanmlardr. Daha sonralar bu saysal yntemin yerine
yeni bir metod icad ettiler. Bu metoda gre; Muhammed
ismi yerine, Onun (sallallahu aleyhi ve sellem) bilinen
sfatlarn koydular.
Yukarda bni Amr r.a. rivayetine gre
Muhammed isminin getii blm, elimizdeki tahrif
edilmi Kitab Mukaddesin Eiya 42/1-21 blmleriyle
benzerlikler tamaktadr. Mesela yle geiyor; te
desteklediim kulum, ruhumun kendisinden holand ve
seilmiim (muhtarm, mustafam) O hi
barmayacak, sesini hi ykseltmeyecek ve onu
sokaklarda iittirmeyecek.
359
Buras anlaldktan sonra mezkur iddiann
geersizliini ortaya koyan ikinci sebep olarak deriz ki,
ncilin ilk blm olan Tevratta (Eski Ahitte)
Peygamber efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem,
Muhammed ismiyle kesin olarak mjdelenmitir. Yeni
Ahid denilen ncilin ikinci blmnde ise Ahmed ismiyle
mjdelenmitir. Nitekim Allah Azze ve Celle buyurur ki;
Hatrla ki, Meryem olu sa: Ey srailoullar! Ben
size Allah'n elisiyim, benden nce gelen Tevrat'
dorulayc ve benden sonra gelecek Ahmed adnda bir
peygamberi de mjdeleyici olarak geldim, demiti. Fakat
o, kendilerine ak deliller getirince: Bu apak bir
bydr, dediler.(Saf 6)

359 La Sainte Bible, Esaie 42/1,2
www.islah.de 375
Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve selleme
peygamberlik gelmeden nce, doumunda Ahmed isminin
de verildiine dair rivayetler vardr.
360
Alimler, Allah tarafndan koruma olarak, peygamber
efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemden bakasnn sa
a.s. tarafndan mjdelenen; Ahmed ismini almadn
belirtmilerdir. Peygamber efendimiz sallallahu aleyhi ve
selleme de doduunda Muhammed ismiyle birlikte
ayn kkten treyen ve ayn manada olan Ahmed ismi
de verilmi, fakat Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem,
bu ismini peygamber olup, mucizelerle desteklendikten
sonra ilan etmitir. Ondan nce ne Ahmed isminde biri
vard, ne de peygamberlik davasnda bulunmutu.
Nitekim Said Bin el Mseyyib r.a. der ki;
Peygamber olmas maksad ve midi ile Araplardan pek
ok kimse, Muhammed isminde bir peygamber
geleceini Yahudi ve hristiyanlardan iittikleri iin
oullarnn adn Muhammed koymulard.
361

kaca yer:
bni mer r.a.den rivayete gre Mehdi a.s.
Medinede doacaktr.
362
mm Seleme R.a.nn rivayet

360 bnul Cevzi el Vefa(s.34 no:34) Asm Kksal slam Tarihi(2/8) bni Sad(1/162-163)
Hakim(2/601) Beyhaki Delailn Nbvve(1/89) bni Kesir el Bidaye(2/263) Mevahibu
Leduniye(1/34-35) Halebi nsanul Uyun(1/112)
361 Bkz.: Asm Kksal slam Tarihi(2/102-103) bni Habib Kitabul Muhabber(s.130)
bni Sad(1/169)
362 Nuaym Bin Hammad(1/366) Berzenci aa(s.162) Muttaki el Hindi(s.23) Heytemi
el Kavlul Muhtasar(s.41) Mizanul tidal(4/433) Nurul Ebsar(s.188)
www.islah.de 376
ettii hadiste de Medineli olaca belirtilmitir.
363

Bu hadislerde marife olarak el Medine lafzyla
geldii iin, herhangi bir ehir olduunun belirtildii
sylenemez. Zaten bu, Mehdinin ayrc zelliklerinin
zikri bahsinde getii iin, onun herhangi bir ehirde
doduunun bildirildiini iddia etmek mantksz olurdu.
Zira zaten herkes herhangi bir ehirde domaktadr.
Ayrca Onun Medineden Mekkeye geei belirtilmitir
ki, bu da malum Medine ehrinin kastedildiinin
belgesidir!
Mehd dou tarafndan kacaktr. Sevbn(ra)dan
gelen hadiste Rasulullah(sav) yle buyurmaktadr: Sizin
hazineleriniz iin savar. Hepsi de Halife ocuudur.
Sonra onlardan hibiri galip gelemez. Sonra dou
tarafndan siyah bayrakllar kar. Sizi yle bir ldrrler
ki daha nce hibir kavim sizi onlar gibi
ldrmemitir.....(Sevbn diyor ki: Sonra bir ey syledi
onu iyi ezberleyemedim) Eer siz Onu grrseniz, buz
stnde srnseniz dahi Ona tbi olun. nk O Allahn
halifesi Mehddir.
364


363 bni Hibban(15/158) Allame ed Dani Sunenul Varide Fil Fiten(595)
364 bn Mce(2/1367) Hakim(4/463-464) Hakim: Buhar ve Mslimin artlarna gre
sahihtir. demi, Zeheb de ona katlmtr. bn Kesir: snad gl ve sahihtir
demitir. Bak: el-Fiten vel-Melhim(1/29). Albni diyor ki: Hadis O Allahn
halifesi Mehddir. Sz hari sahihtir. bn Mce, Osman es-Srnin benzer hadisini
Alkame bn Mesud yoluyla rivayet etmitir ve senedi hasendir. O hadiste Allahn
halifesi sz yoktur. Olsa bile doru olmaz. nk dinde Allahn halifesi demek
www.islah.de 377
bn Kesir yle diyor: Bu hadisteki, hazinelerden
kast Kbenin hazineleridir. Halife ocuklarndan kii
onu almak iin birbirleriyle sava yapacaklardr. Ahir
zaman olunca dou tarafndan Mehd kacaktr. Yoksa O,
iann iddia ettii gibi imdi mevcud olup da karanlk bir
maarada kaybolup sonra ortaya kacak deildir. Onlarn
bu gr bo bir eytan uydurmasdr. Ne Kuranda ne
snnette ne akli olarak ne de gzel grlr hibir delili
yoktur.
Sonra yle devam ediyor: Dou tarafndan olan
insanlar Onun zaferine yardmc olacak, Onun gcn
oluturacak ve alt yapsn kuracaklardr. Bayraklar siyah
renkli olacaktr. nk bu renk stnl temsil eder. Zira
Rasulullah (sav)in bayra da siyah renkli idi ve adna
ikb denirdi.
Sonra yle diyor: Ahir zamanda gelmesi
beklenilen ve hakknda vg ile sz edilen Mehdnin esas
k yeri dou taraf olacak ama kendisine Kbede beyat
edilecektir. Bununla ilgili baz hadisler vardr.
365

Mehdnin kacana dair hadisten deliller:
Mehdnin kacana dair sahih hadisler vardr. Bu
hadislerin kiminde direk Ondan bahsedilmi, bazlarnda

caiz deildir. Zira Allahn anna yakmayan acizlik anlam ortaya kar. Bak:
Daife(1/119-121 Hadis no: 85)
365 el-Fiten vel-Melhim(1/29-30)
www.islah.de 378
ise Onun eklinden bahsedilmitir.
366
Biz burada onlardan
bazlarn aktaracaz. Bu hadislerde Onun ahir zamanda
knn kyamet alametlerinden olduunu gstermeye
yeter:
1-Ebu Said el-Hudr (ra)dan Rasulullah (sav) yle
buyurmutur: mmetimin son zamanlarnda Mehd kar.
Onun zamannda Allah bol yamur yadrr. Yer bol rn
karr, mal herkes arasnda eit olarak paylatrlr,
srlar artar. mmet gl olur. Yedi veya sekiz sene
yaar.
367

2-Yine Ebu Said (ra)dan Rasulullah (sav) yle
buyur-mutur: Sizi Mehd ile mjdeliyorum. O, insanlar
arasnda anlamazlk ve depremler olduu zaman kar.
Yeryz Ondan nce zulm ve hakszlkla dolu olduu
gibi Onun gelmesiyle adalet ve dorulukla dolar. Gkte
ve yerde kim varsa Ondan raz olur. nsanlar arasnda mal
eit olarak paylatrlr.
Sonra yle diyor: Allah, Muhammed mmetinin

366 Abdulalim Abdulazimin yazd el-Ehadisl-Varide fil-Mehd fi Mizanil-Cerh
vet-Tadil adl yksek lisans tezi bu konuda yazlm en geni eserdir. O, bu kitapta
Mehd hadislerini, alimlerin szlerini ve vard neticeyi toplamtr. Mehd hakknda
yazlan en geni kitap bu kitaptr. Bu konuda daha geni bilgi isteyenler oraya bakabilir.
Mehd hadislerini bir ok alim sahihlemitir. Onlardan bazlar unlardr: bn Teymiye
Minhacus-Snne(4/211), bn Kayym el-Menrul-Mnf(s:142), bn Kesir: el-
Fiten vel-Melhim(1/24-32)
367 Mstedrek (4/557-558) Hakim: snad sahihtir. Buhar veya Mslim rivayet
etmemitir demi Zehebde ona katlmtr. Albni yle diyor: Bu sened sahihtir,
ravileri sikadr. Bak: Elbani Sahiha(2/336 Hadis no:711)
www.islah.de 379
gnllerini zenginletirir, adaletini ortaya koyar. yle ki
bir grevli yle barr: Kimin mala ihtiyac varsa
gelsin Bunu duyan bir adam kalkar: Bana ver. Mehd
bana mal vermen iin sana emrediyor, abuk ol, abuk!
der. Fakat grevli ona mal vermekten engel olur ve daha
ileri gitmemesi iin uyarr. Adam piman olur ve yle
der: Ben mmeti Muhammedin en a gzl insanym.
Sizin bu kadar ok malnzdan bana bir ey dmez mi?
Grevli ona verir ama adam geri evirir. Ona yle
denilir: Biz verdiimiz eyden geri almayz. Bu durum
yedi sene veya sekiz sene veya dokuz sene byle devam
eder. Ondan sonra yaamann bir hayr olmaz. Veya
Ondan sonra hayatn bir hayr olmaz.
368
Bu hadis, mehd ldkten sonra fitne ve ktlklerin
oalacana delildir.
3- Ali(ra)dan Rasulullah(sav) yle buyurmutur:
Mehd bizden Ehl-i Beyttendir. Allah Onu bir gecede
deitirir.
369
bn Kesir diyor ki: Yani: O Allaha tevbe eder,
kabul edilir. Allah Ona ilham eder ve irad eder. Eski

368 Msned (3/37) Heysem diyor ki: Tirmiz, Ebu Yal ve dierleri ok ksa olarak,
Ahmed ise senedleriyle rivayet etmitir. Ravileri sikadr.Bak: Mecmauz-Zevid
(7/313-314)
369 Msned (2/58 Hadis no: 645) Ahmed akir snad Sahih demitir. bn Mce
(2/1367). Albni hadisi sahihlemitir. Bak: Camus-Sarin Sahihleri (6/22 Hadis
no: 6611)
www.islah.de 380
halinden baka hale evirir.
370
4-Ebu Said el-Hudr(ra)dan Rasulullah(sav) yle
buyurmutur: Mehd benim soyumdandr. Aln
akaklarna kadar ak, burnu uzun ve kvrk u taraf ince
ortas kemerlidir. Yeryz Ondan nce zulm ve
hakszlkla dolu olduu gibi O geldikten sonra adalet ve
dorulukla dolup taar. Yedi sene hkmeder.
371
5-mm Seleme(ra) yle demitir: Ben
Rasulullah(sav)i yle derken iittim: Mehd benim
soyumdan, Ftmann ocuklarndandr.
372
6-Cabir(ra)dan Rasulullah(sav) yle buyurmutur:
sa b. Meryem iner. Emirleri olan Mehd, Ona yle der:
Gel bize namaz kldr. sa: Hayr. Allahn bu mmete

370 el-Fiten vel-Melhim (1/29)
371 Ebu Davud(4265) Hakim Mstedrek(4/557) Ahmed(3/17) Mikat(3/24) Ebu
Yala(2/987) Heysemi Maksadul Ali(1820) Mecmauz Zevaid(7/313) bni Hibban(1880)
Elbani Sahiha(1529) Hakim: Bu hadis Mslimin artlarna gre sahihtir, fakat rivayet
etmemilerdir.demitir. Zeheb: Hadisin ravilerinden olan mran zayf birisidir.
Mslim ondan hadis rivayet etmemitir.demitir. Mnzir, Ebu Davudun rivayeti iin
yle demitir: Senedinde mran vardr. Buhar onu ahid olarak kullanmtr. Yahya b.
Said el-Kattan ondan vg ile bahsetmi, Yahya b. Main ve Nesa ise onu
zayflamtr. Bak: Avnul-Mabud(11/375). Zeheb Mizanda(3/236) yle demitir:
Ahmed: Umarm hadisi dzgndr, demitir. Ebu Davud: Zayf, demitir. bn Hacer
Takribde(2/83) onun hakknda: Saduktur, fakat yanlr. Haricilikle sulanmtr.
demitir. bn Kayym, Ebu Davudun senedi hakknda: iyi demitir. Bak: el-Manrul-
Munif (s:144). Albni yle diyor: snad hasendir. Sahihul Cami(6/22-23 no: 6612)
372 Ebu Davud (11/373) bn Mce (2/1368). Albni: Sahih demitir. Bak: Camius-
Sairin Sahihleri (6/22 Hadis no: 6610)
www.islah.de 381
bir ikram olarak onlarn bazs, bazlarna emir olur
der
373
7-Ebu Said el- Hudr(ra)dan Rasulullah(sav) yle
buyurmutur: sa b. Meryem bizden birinin arkasnda
namaz klacaktr.
374
8-Abdullah b. Mesud(ra)dan Rasulullah(sav) yle
buyurmutur: Ehl-i Beytimden, ismi benim ismim olan
bir adam araplarn bana gemedike bu dnya yok
olmaz.
375
Baka bir rivayette: smi benim ismime,
babasnn ismi babamn ismine uyar.
376

Buhar ve Mslimde bulunan ve Mehdye iaret eden
hadisler:
1- Ebu Hureyre(ra)dan Rasulullah(sav) yle
buyurmutur: sa b. Meryem indiinde, imamnz sizden
olunca haliniz nasl olur?!
377

373 bn Kayym el-Menrul-Mnif te (s: 157-148) bu hadisin Msned-i Hriste
olduunu ve senedinin iyi olduunu sylemektedir. el-Hv lil-Fetvi Suyut(2/64)
374 Suyut Hvde(2/64) bu hadisi Ebu Nuaymn Ahbarul-Mehd de rivayet
ettiini ve hadisin zayf olduunu sylyor. Mnvi Feyzul-Kadir (6/17). Albni:
Sahih demitir. Bak: Camius-Sairin Sahihleri (5/219 Hadis no: 5796)
375 Msned (5/199 Hadis no: 3573) Ahmed akir: snad sahihtir demitir. Tirmiz
(6/485): Hasen Sahih demitir. Ebu Davud(11/371)
376 Ebu Davud(4282) Tirmizi(2231) Albni: sahih demitir. Bak: Camius-Sairin
Sahihleri (5/70-71 Hadis no: 5180). Bu iki rivayet Asm b. Eb Necud etrafnda
toplanmaktadr. Asm sikadr, hadisi hasendir.
377 Buhar, Enbiya (6/491-Fethul-Bri), Mslim, mn (2/193-Nevev erhi)
www.islah.de 382
2- Cabir b. Abdullah(ra) Rasulullah(sav)i yle
derken iitmitir: mmetimden bir grup, hak zerinde
arparak kyamete kadar devam eder. Sonra sa b.
Meryem iner. Emirleri ona: Gel bize namaz kldr der.
sa: Hayr. Allahn bu mmete ikram olarak sizin
baznz, baznza emir olur der.
378
3-Cabir b. Abdullah (ra)dan Rasulullah (sav) yle
buyurmutur: mmetimin son zamanlarnda bir halife
kar, mal saysn bilmeyecek ekilde ok saarak
datr. Ravi Cerir der ki: Ben, Ebu Nadra ve Ebul-
Alya: O halifenin mer b. Abdlaziz olmasn dnr
msnz? dedim Onlar: Hayr dedi
379

Buhar ve Mslimde geen bu hadislerden iki sonu
kar:
1-sa (as)n gkten indii srada mslmanlarn
banda bir emir bulunur.
2-Mslmanlarn namaz kldran bir emirinin olmas
ve bu emirin, sa(as)a namaz kldrmas iin n tarafa
gemesini teklif etmesi, bu emirin emirlie uygun ve
yerinde olduunu gsterir. Her ne kadar bu hadislerde
onun ismi Mehd lafzyla gemiyorsa da, bu hadislerde
geen o kiinin mslmanlarn emiri ve imam olmas
onun Mehd olduunu gsterir. Nitekim Snen ve Msned

378 Mslim, mn (2/193-194)
379 Mslim, Fiten (18/38,39- Nevev erhi) Begav erhus-Snne(15/86,87) Begav
yle diyor: Sahih hadistir, Mslim rivayet etmitir.
www.islah.de 383
kitaplarnda bulunan hadisler Sahihayndaki bu hadisleri
aklamaktadr ve bu ahsn Muhammed b. Abdullah
isimli Mehd olduunu gstermektedir. Zira baz hadisler
dier baz hadisleri tefsir eder.
Yine bu hadislere delil olarak Hris b. Eb
Usamenin Msnedinde geen Cabir (ra)dan rivayet
ettii u hadiste Rasulullah (sav) yle buyurmaktadr:
sa b. Meryem iner. Mslmanlarn emiri Mehd der
ki.... Bu hadis, Sahih-i Mslimde geen sa(as)a namaz
kldrmas iin teklifte bulunan mslmanlarn emirinin
Mehd isimli kii olduunu gsterir.
Sddk Hasan Han kyamet alametlerinden bahseden
kitabnda Mehd ile ilgili hadislerin sonuncusu olarak
Mslimdeki Cabir hadisini verdikten sonra yle diyor:
Bu hadiste aka Mehd ismi gememektedir. Fakat daha
nce geen benzeri hadis ve delillerden onun beklenen
Mehd olduu anlalr.
380

Mehd hadislerinin mutevtir olmas:
imdiye kadar aktardmz bu hadisler ve konu
uzamasn diye aktaramadmz dier hadisler Mehd
konusundaki hadislerin manevi mtevtir olduunu
gsterir. Bununla ilgili alimlerin szleri vardr. imdi size
onlardan bazlarn aktaralm:
1-Hafz Ebul-Hasan el-bir yle diyor: Mehd

380 za(s: 144)
www.islah.de 384
konusundaki Rasulullah (sav)dan gelen hadislerin
okluu mtevtir olmutur. O Ehl-i Beyttendir. Yedi
sene yeryznde adaletle hkm srer. sa (as) iner,
Deccali ldrme de Ona yardmc olur. Bu mmete
imamlk eder, sa Onun arkasnda namaz klar.
381

2-Muhammed Berzenc yle diyor: Kyamet
alametleri oktur. Onlardan biri ve ilki Mehddir. Bu
konuda birbirinden farkl rivayetler saylamayacak kadar
oktur. Sonra yle diyor: Sizinde grdnz gibi
Mehdnin ahir zamanda kmas, peygamberin soyundan
Hz. Ftmann ocuklarndan olmas manevi tevtr
derecesine ulamtr. Bu yzden bunu inkar etmenin
manas yoktur.
382

3-Muhammed Sefrn yle diyor: Onun
kmasyla ilgili rivayetler oktur, yle ki manevi
mtevtir derecesine ulamtr. Bu hadisler ehl-i snnet
alimleri arasnda yaygndr, yle ki onlarn temel
akidelerinden saylmtr. Sonra Mehdnin gelmesiyle
ilgili hadisleri ve onlar rivayet eden sahabeleri
saymaktadr. yle devam ediyor: Yukarda ismi geen
veya gemeyen sahabe ve tabiinlerden bir ok rivayetler
vardr. Btn bunlar kesin ilim ifade etmektedir. Ehl-i
snnet alimlerinin grne gre Mehdnin gelmesine

381 Tehzibul Kemal(3/1194) el-Menrul Munf(s:142) Fethul Bri(6/493,494)
382 el-a(s: 87 ve 112)
www.islah.de 385
iman vacibtir.
383
4-evkni diyor ki: Mehdnin gelmesinin
mtevtir olduunu elli tane hadisle aklamak yeterlidir.
Bunlar sahih, hasen ve zayf hadistir. phesiz bunlar
mtevtir olmutur. Bu hadislerin mtevtir olduunu
btn usul kaideleri kabul etmektedir. Mehdnin
gelmesiyle ilgili sahabeden gelen szler ile bu konuda
ictihad etmeye imkan yoksa da onlar en azndan merfu
hkmndedir.
384
5-Sddk Hasan Han yle diyor: Mehd hakkndaki
hadisler farkl olsa da gerekten oktur ve manevi
mtevtir derecesindedir. Bu hadisler snen, mucem ve
msnedlerde bulunmaktadr.
385

6-Kettn diyor ki: Sonu olarak, beklenen Mehd
hakkndaki hadisler mtevtir olmutur. Yine Deccal ve
sa(as)n inmesiyle ilgili hadislerde mtevtir
olmutur.
386
Mehd hadislerini inkar edenler ve onlara verilen
cevap:
Daha nce geen satrlarda, Mehdnin ahir zamanda
kesin olarak kacan, mslmanlarn imam olacan

383 Levamiul-Envr(2/84)
384 et-Tevzh, el-za(s:113,114)
385 el-za(s:112)
386 Nizamul-Mtenasir minel-Hadisil-Mtevtir.(s:147)
www.islah.de 386
ve adaletle hkm sreceine dair sahih hadisleri
gsterdik. Ayrca Mehd hadislerinin mtevtir olduunu
aklayan alimlerin szlerinden ve bu konuda yazdklar
eserlerden bahsettik.
Fakat maalesef son zamanlarda treyen yazarlardan
bir grup
387
, Mehdnin gelmesini inkar etmekte, Onunla
ilgili hadislerin elikilerle dolu olup batl olduunu ve
Mehdnin sadece iann halk hikayelerinde icat
edildiini ve sonradan ehl-i snnetin kitaplarna kartn
sylemektedirler.
Bu yazarlar, Tarihi bn Haldunun mehur
Mukaddimesinde Mehd hadislerini zayflamasndan
etkilenmektedirler. Oysa bn Haldun bu sahada geni bir
ilme sahip deildir ki o hadislere sahih veya zayf
diyebilsin. Fakat o, bir ok Mehd hadisine kar ktktan
sonra yle diyor: Bu grdnz Mehdnin ahir
zamanda kacana dair rivayet edilen hadislerdir. Sizin
de grdnz gibi bu hadislerin ok az hari hepsi
tenkid edilmekten kurtulamamaktadr.
388

bn Haldunun bu sznden anlaldna gre
Mehd hadislerinden ok az tenkid edilmekten
kurtulabilmitir. yleyse yle diyebiliriz: Eer bir hadis

387 Onlardan bazlar unlardr: Reid Rza, Menr Tefsiri (9/499-504) Ahmed Emin
Duhal-slam(3/237-241). Btn bunlara Abdulmuhsin el-Abbad, Mehd hakknda
gelen sahih hadisleri yalanlayanlara cevapadl kitabnda geni olarak cevap
vermektedir. Allah ondan raz olsun.
388 bn Haldun, Mukaddime(s: 574)
www.islah.de 387
dahi sahih olursa bu, Mehdnin varlna dair delil olarak
yeter. Kald ki Mehd hadisleri sahih olarak mtevtir
olmutur!?.
Ahmed akir, bn Halduna yle cevap veriyor:
bn Haldun, hadisilerin: Eletirmek, vmekten nce
gelir. Kuraln iyi bilmiyor. Eer onlarn grlerini ve
fkhlarn iyi bilseydi o dedii eyleri sylemezdi. Ama
bunlar okumu ve renmi de olabilir. Fakat O, iinde
bulunduu siyasi ortamdan dolay Mehd hadislerini zayf
klmtr.
389
Ahmed akir, daha sonra bn Haldunun Mehd
hakknda yazdklar eylerin hadis tenkidi asndan bir
ok hata ve yanllklarla dolu olduunu aklamaktadr.
Bunlarn Onun eseri Mukaddimeyi oaltanlardan
kaynaklandn veya gzden geirenlerin ihmali olduunu
sylemektedir. Dorusunu Allah bilir.
imdi size zet olarak Reid Rzann Mehd
hakkndaki szlerini aktaralm: Zira Onun bu gr
Mehd hadisini inkar edenlere rnektir. Reid Rza yle
diyor:
Mehd hadislerindeki elikiler ve pheler aka
grlmektedir. Bu rivayetleri bir btn oluturacak
ekilde bir araya toplamak ok zordur. O hadisleri inkar
edenler ise oktur. Nitekim Buhar ve Mslim sahihlerinde

389 erh Msned-i Ahmed(5/197-198)
www.islah.de 388
o hadislere yer vermemilerdir. Zaten en ok fitne ve fesad
yaygaralar slam aleminde olmaktadr.
390
Sonra
aklnca- Mehd hadislerindeki elikilere rnek
vermektedir: Ehl-i Snnetteki en mehur rivayetlerde
Onun ve babasnn ismi Muhammed b. Abdullahtr.
Baka bir rivayette ise Ahmed b. Abdullah. iada ise
Muhammed b. Hasan el-Askerdir. O da 11. ve 12.
masum imamlardr ve Onu Huccet, Kaim ve Muntazar
diye lakablandrrlar....iann bir grubu olan Kiysanyeye
gre Mehd, Muhammed b. Hanefiyedir ve u an Radv
diye bir dada yayordur.....
391
Onun soyu hakknda en mehur olan Hz. Ali ile
Hz. Ftmann ocuklar olan Hz. Hasandan geldiidir.
Baz rivayetlerde O, Hz. Hseyinin soyundandr. Bu
mamiye iasnn grdr. Abbasn soyundan
geldiine dair de bir ok rivayetler vardr.
392
Sonra Reid Rza bir ok israiliyatn hadis
kitaplarna girdiini sylyor: Alevi, Abbasi ve ran
taraftarlarnn Mehd hakknda bir ok hadis uydurmada
nemli rolleri olmutur. Her grup Mehdnin kendilerinden
olduunu iddia ederler. Zaten Yahudi ve Mecusler
Mslmanlar etkisiz hale getirmek iin bu hadisleri
ortada dolatryorlar ki, Allahn Onunla bu dini
destekleyecek ve her tarafta adaleti yaylacak olan

390 Menr Tefsiri(9/499)
391 a.g.e.(9/501)
392 a.g.e.(9/502)
www.islah.de 389
Mehdnin kmas oyalamasyla bayram ediyorlar.
393
Reid Rzaya yle cevap verilir: Bir kere
Mehdnin gelmesiyle ilgili rivayetler daha nce de getii
gibi sahihtir ve manevi mtevtir olmutur. Alimlerden bir
grup bunu belirtmitir.
Buhar ve Mslimin Mehd hadislerini rivayet
etmemelerine gelince, btn sahih hadisler bu iki kitapta
toplanmamtr. Bilakis snen, msned ve mucemlerde ve
dier hadis kitaplarnda da bir ok sahih hadis vardr.
bn Kesir yle diyor: Buhar ve Mslim
kitaplarnda sahih olarak verilen btn hadisleri
toplamamlardr. Bununla birlikte onlarn sahih deyip de
bu kitaplarna almadklar hadisler vardr. Nitekim Trmizi
ve dierleri, Buharinin sahih deyip de kitabna almad
ama dier snenlerde bulunan hadisler olduunu
sylemilerdir.
394

Hadiste israiliyat meselesine gelince, doru bunlarn
bir ksm iadan bir ksm da taassupulardan gelmitir.
Fakat hadis alimleri bunlar belirtmi ve bunlarla ilgili zel
olarak uydurma ve zayf hadisleri ieren kitaplar
yazmlardr. Ayrca hadis ravileri iin zel ince kaideler
koymulardr. yle ki hadis uydurucusu bidat sahibleri
ortaya kmtr. Bylelikle Allah u Teala,
Rasulullah(sav)n temiz snnetini kirli ellerden ve hain

393 a.g.e.(9/501-504)
394 el-Baisul-Hasis erhu htisari Ulumil-Hadis(s:25)
www.islah.de 390
kiilerden korumu ve dini muhafaza buyurmutur.
Eer taassubdan dolay bir takm rivayetler varsa
bunlar, dier sahih olan rivayetleri terk etmemizi
gerektirmez. Sahih olan rivayetlerde Mehdnin ismi ve
sfat gemektedir. Eer insan, sahih hadislerde zellikleri
kaytl olan bir ahs Mehd olarak belirler ve onun Mehd
olduuna inanrsa artk onun Mehd olduunu inkar
edemez.
Sonra gerek Mehd kimseyi kendisine uymas iin
davet etmez. Allah istedii zaman onu insanlara gsterir
ve insanlar onu kendine has zelliklerinden tanrlar. Ama
hadislerde elikiler olduu gr sahih olmayan
rivayetlerden kmaktadr. Sahih hadislerde byle bir ey
yoktur.
Ayrca Mehd konusunda, ia ile Ehl-i Snnet
arasnda farkllklar olmas bir ey ifade etmez. Gerek
karar Kuran ve sahih hadis verir. iann bu konuda batl
ve hurafe grleri sahih hadisleri kabul etmemeyi
gerektirmez.
bn Kayym yle diyor: mamiye iasna gre
Mehd, Hz. Hasann deil Hz. Hseyinin evlatlarndan
Muhammed b. Hasan el- Asker el-Muntazardr.
395

Gzlerden uzak, her yerde hazr, Musa(as)n asasna

395 Byle birisi olduu kabul edilirse, 256 h. ylnda domu 275 h. ylnda vefat
etmitir. bn Teymiye byle birisinin olmadn sylemektedir. Bak: Minhacus-
Snne (2/131)
www.islah.de 391
sahip olup, beyz yl kadar nce Samarrdaki maaraya
girip ondan sonra kendisini gren kimse olmam,
kendinden ne haber alnm ne de izine rastlanmtr. te
iiler her gn onu beklerler ve bu maarann kapsnda bir
atla durup, kendi yanlarna kmas iin: Y Mevlna,
k. Y Mevlna, k diye arrlar, sonra da perian ve
bitkin olarak geri dnerler. te onlarn durumu budur.
Bu adamlar bu tr sapk grleri yznden
demolunun utanc ve her akllnn alaya ald gln
duruma dtler.
396
sa b. Meryemden baka Mehd yoktur hadisi ve
aklamas:
Mehd hadislerini kabul etmeyenler, bn Mce ve
Hakimin Enes b. Malik (ra)dan rivayet ettikleri: ler
zorlamadka, dnyadan kamak istenmedike, insanlar
cimrilemedike kyamet kopmaz ve sa b. Meryemden
baka Mehd de yoktur.
397

Bu hadis zayftr. nk Muhammed b. Halid el-
Cund etrafnda toplanmaktadr. Zeheb onun hakknda
yle diyor: Ezd diyor ki: Hadisi kabul edilmez. Hakim
diyor ki: Tannmamaktadr. Ben (Zeheb) derim ki: sa b.

396 el-Menrl-Munf(s: 152-153)
397 bn Mce(2/1340-1341) Mstedrek(4/441-442) Hakim yle diyor: Bu hadisi
illetinden dolay ilgin olduu iin sonuna kadar verdim, yoksa delil olsun diye deil.
Oysa bu konuda Sfyan... Abdullah b. Mesud yoluyla gelen: Ehl-i Beytimden biri
araplarn bana gemedike bu dnya yok olmaz. hadisi daha nce gelir.
www.islah.de 392
Meryemden baka bir Mehd yoktur hadisi mnkerdir.
Bu hadisi bn Mce rivayet etmitir.
398
bn Teymiye diyor ki: Bu hadis zayftr. Bu hadisi
Ebu Muhammed b. Velid el-Badad ve dierleri kabul
etmitir. Fakat kabul edilmez. Bu hadisi bn Mce,
Yunustan o da afiiden rivayet etmitir. afii ise
Yemenli Muhammed b. Halid el-Cund adl birinden
rivayet etmitir. Bu kii hadis alnacak biri deildir. Ayrca
hadis afiinin msnedinde de yoktur. Sylenildiine gre
afii bu hadisi el-Cundden duymamtr. Dolaysyla
Yunusda afiiden duymam olur.
399

bn Hacer onun hakknda: Bilinmemektedir
demitir.
400
Fakat bn Kesir bunun tersini sylemektedir: Bu
hadis Sanal mezzin Muhammed b. Halid el-Cund ile
mehurdur ve o afiinin hocasdr. Ondan bakalar da
rivayet etmitir. Hakimin zannettii gibi mehul deildir.
bn Mainden aktarldna gre o sikadr. Fakat ondan
rivayet edenlerden Ebn b. Eb Aya, Hasan Basrden
mrsel olarak rivayet etmektedir. Hocamz Mizznin
Tehzibde
401
sylediine gre o, ryasnda afiiyi yle
sylerken grmtr: Bu benim sylediim hadis deil.
Yunus b. Abdulala es-Sadf benim adma yalan

398 Mizanul-tidl (3/535)
399 Minhacus-Snne(4/211)
400 Takribut-Tehzb(4/157)
401 Tehzibul-Keml(3/1193-1194)
www.islah.de 393
uydurmu.Ben (bn Kesir) derim ki: Yunus sika
ravilerdendir. Bir ryadan dolay ktlenemez. Gzken o
ki bu sz bir bedevi szdr ve Mehd hakknda rivayet
ettiimiz hadislere de terstir. O ya sa inmeden ya da
indikten sonra kar. Eer iyi dnlrse bu iki hadis
birbirini yok etmez. Bundan kast Mehd vardr ve gerek
Mehd sa b. Meryemdir. Ayrca bu ondan baka Mehd
olmayacan yasaklamaz. Dorusunu Allah bilir.
402
Kurtub yle diyor: Rasulullah (sav)in: sadan
baka Mehd yoktur hadisinin manas: Tam olarak hatasz
Mehd ancak sadr. Bylece hadislerin aras bulunur ve
problem ortadan kalkar.
403
Bu hadisin sabit olduunu varsaysak bile Mehd
hakkndaki dier bir ok hadisin nne geemez. Kald ki,
alimlerin o hadisin olup olmad konusunda anlamazla
dmesine ramen bu sened o hadisin en salam senedidir.
Dorusunu Allah bilir.
sa a.s.n nuzl hak mdr?
Cevap: Ebu Hreyre radyallahu anh rivayet ediyor;
Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;
"Nefsimi elinde tutana (Allah'a) yemin olsun ki; sa
bni Meryem'in adil bir imam olarak aranza nzul etmesi
yakndr. Ha kracak, domuzu ldrecek, cizyeyi
kaldracak, hi kimsenin mal kabul etmeyecei ekilde

402 el-Fiten vel-Melhim(1/32).
403 Tezkire(s: 617).
www.islah.de 394
mal artracak. Bir tek secde dnyadan ve iindekilerden
hayrl olacak" sonra Ebu Hreyre dedi ki; sterseniz u
ayeti okuyun;
"Kitap ehlinden, lmeden nce, sa'ya inanmayacak
yoktur. O (gerektii gibi inanmadklarndan) kyamet gn
onlarn aleyhine ahid olur" (Nisa, 159)
404
Ha krmas; Hristiyanlk dininin ve onlarn sa
aleyhis selam yceltmek konusundaki iddialarnn iptali
demektir.
Cizyeyi kaldrmas; Kafirler slam' kabul edene
kadar onlardan cizye kabul etmez demektir. Onlardan kim
cizye balarsa almaz, ya Mslman olmalar ya da
lm semelerini teklif eder.
Maln artmas; Zulmsz bir adalet sebebiyle maln
oalmas, bereketlerin ve hayrlarn nazil olmas
demektir.
Ebu Katadetl Ensari radyallahu anh, Rasulullah
Sallallahu aleyhi ve sellem'in yle buyurduunu rivayet
ediyor;

404 Mslim(1/135) Buhari(2/774,875,3/1272) bni Hibban(15/227) Ebu Nuaym
Msnedul Mustahrec(1/217,220) Ebu Avane(1/98,105) Tirmizi(2233)
Beyhaki(1/244,9/180) bni Mace(4078) bni Ebi eybe(7/494) Taberani Msnedi
amiyyin(1/84) Taberani Evsat(2/89,8/86) Ahmed(2/411,437,483,493) bni Mende el
man(1/512-13) ed Dani Snenl Varide(6/1234) Nuaym Bin Hammad(2/569,570,572)
Temhid(14/202) bni Adiy el Kamil(3/261) el sabe(4/766) Nevevi Tehzibul
Esma(2/358) Darekutni lel(9/190) bni Hazm Muhalla(7/296,391)
www.islah.de 395
"mamnz sizden olduu halde Meryem olu aranza
nzul ettiinde haliniz nice olur?"
405
Meryem olu sa aleyhis selam, mel'un Deccal'in
kndan sonra nzul eder. Ehl-i Snnet vel Cemaat
indinde Onun nzul haktr. Bu konuda sahih hadisler
vardr. Akl onu iptal edemez, isbat vaciptir.
Bunu baz Mutezile, Cehmiyye ve onlara uyanlar
inkar etmilerdir. u ayet ile bu hadislerin merdud
olduunu iddia ederler;
"Peygamberlerin sonuncusudur" (Ahzab,40)
u hadisi de delil tutarlar; "Benden sonra peygamber
yoktur"
406

Ve derler ki; "Peygamberimiz Sallallahu aleyhi ve
sellem'den sonra peygamber gelmeyecei hususunda
Mslmanlarn icmas vardr. Onun eriat kyamet
gnne kadar bkidir, nesh olunmaz..."
Onlarn bu szleri fasit bir istidlaldir. Zira phesiz
sa aleyhis selamn nzul ile murad edilen, Onun yeni
bir eriat getirip, eriatmz nesh etmesi deildir. Bu
hadislerde ve dierlerinde byle bir ey yoktur! Dorusu;
phesiz sa aleyhis selam, eriatmzla hkmeden adil bir

405 Mslim(1/136) Buhari(3/1272) bni Hibban(15/213) Ebu Nuaym Msnedul
Mustahrec(1/220) Ebu Avane(1/99) Deylemi(4882) Avnul Mabud(11/309)
Kurtubi(4/101,16/105) erhus Snne(15/82)
406 mam Ahmed bunu; Sa'd Bin Ebi Vakkas'tan(1/182), Ebu Said'den(3/32) ve Sevban
radyallahu anhum ecmain(5/278) rivayet etti.
www.islah.de 396
hakem olarak nzul edecek, eriatmzdan insanlarn terk
ettiklerini ihya edecektir.
407
Ebu Hreyre radyallahu anh der ki; "Rasulullah
Sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurdu; "Meryem olu
aranzda nzul etmi iken ve imamnz da sizden olduu
halde haliniz nice olur"
bni Eb Zi'b der ki; "Yani Rabbinizin Kitab ve
Peygamberiniz'in (Sallallahu aleyhi ve sellem) Snneti,
imamnz iken" demektir"
408
Sahih hadiste burada bahsedilen imamn Mehdi a.s.
olaca belirtilmitir.
409
bni Ebi Zib de bu yorumunda
Mehdi a.s.n Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin
snnetiyle amel edeceini kasdetmi olabilir.
Hafz bni Hacer; Mehdinin bu mmetten olaca
ve sa A.sn onun arkasnda namaz klacana dair
hadisler tevatr etmitir. Sahih olan hkm, sa a.sn diri
olarak ge karlddr. Der. evkani 29 hadis, Gmari
50 hadis, Kemiri de 101 hadis zikrederek bu konudaki
hadislerin mtevatir olduunu ispat etmiler, Sdk Hasen
Kannuci, ankti, M.Ali Azam gibi pek ok ulema da bu
hkme katlmlardr.
410


407 Nevevi erhu Sahihi Mslim(18/75)
408 Mslim(1/137) Ebu Avane(1/99,106) Kurtubi(4/101,16/106)
409 bkz.: ed Dani Snenl Varide(6/1237) Gmari Akide(s.125) Kemiri Tasrih(s.196)
sahihtir.
410 bni Hacer Fethul Bari(6/491) Kemiri et Tasrih(s.62) Kemiri el slam(s.38-43)
Gmari Akidetul slam(s.7) Kevseri Nazratun Abira(s.43,71) el Buti Kbral
Yakniyyat(s.330) Ebu Hayan Bahrul Muhit(2/473)
www.islah.de 397
Allah buyurmutu ki: Ey sa! Seni vefat
ettireceim, seni nezdime ykselteceim, seni inkr
edenlerden arndracam ve sana uyanlar kyamete kadar
kfirlerden stn klacam. Sonra dnnz bana
olacak. te o zaman ayrla dtnz eyler hakknda
aranzda ben hkmedeceim.(Al-i mran 55)
Bu ayette geen; mtevveffike fiilinin anlam; bir
eyi tamamen almak demektir. Kii; istevfeytu hakk ve
teveffeytuhu dedii zaman; Hakkm tam ve eksiksiz
aldm demektedir. lm manasna gelen kelime ise;
matedir.
Zemaher, Esasul Belagada der ki; Vefat szc
ile lm ifade etmek, mecaz kabilindendir.
bni Cerir et Taber ve bnu Ebi Hatemin Hasen
r.a.den rivayet ettiklerine gre nn mteveffike; uyku
halinde alp gtrmek demektir. Allah Onu uyku halinde
semaya kaldrmtr. Hasen r.a. dedi ki;
Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem Yahudilere;
sa a.s. lmedi. O, kyamet gnnden nce tekrar size
dnecektir.
411
Bu dorudur, nitekim Enam suresi 60. ayetinde;
Geceleyin sizi ldren (ldrr gibi uyutan), gndzn
de ne ilediinizi bilen; sonra belirlenmi ecel
tamamlansn diye gndzn sizi dirilten (uyandran)
O'dur. Sonra dnnz yine O'nadr. Sonunda O,
yaptklarnz size haber verecektir. Buyrulmaktadr.
Burada da teveffa fiili kullanlmtr.

411 Suyuti Durrl Mensur(2/225) Taberi(3/289) bni Kesir(4/1260)
www.islah.de 398
Yine Zmer suresi 42. ayetinde; Allah, lenin lm
zaman gelince, lmeyenin de uykusunda iken canlarn
alr da lmne hkmettii can alr, tekini muayyen bir
vakte kadar brakr. phe yok ki, bunda iyi dnecek bir
kavim iin ibretler vardr. Buyrulmu, burada da teveffa
kelimesi almak anlamnda gemitir. Halbuki uyuyan
kimse, bildiimiz manada lm deildir.
bni Cerir et Taber, sahih bir senetle Kab r.a.n
yle dediini nakletmitir; sa a.s. kendisine tabi
olanlarn azln ve yalanlayanlarn okluunu grnce
Allaha ikayette bulundu ve Allah ona yle vahyetti;
Seni alp gtreceim, semaya kaldracam. Seni
tekrar dirilteceim. Bir gz kr olan a deccali
ldreceksin, bundan sonra da 24 yl yaayacaksn. Sonra
seni dirileri ldrp cann aldm gibi alacam.
Kab; te bu, Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellemin u szn tasdik ediyor; Evvelinde ben,
sonunda ise sa a.s.n olduu bir mmet nasl helak olur?
bni Asakir, bu ayetin tefsiri hakknda bni Abbas,
Hasen el Basri ve Mcahid r.a.nn yle dediklerini
nakleder; Seni ldrp semaya kaldracam; yani seni
bana kaldracam ve ahir zamanda vefat ettireceim.
412

Allah Azze ve Celle buyurur ki; phesiz ki o (sa),
kyametin (ne zaman kopacann) bilgisidir. Ondan hi
phe etmeyin ve bana uyun; nk bu, dosdoru
yoldur.(Zuhruf 61)

412 Taberi(6/458) bni Asakir Tarihu Dmek(47/512-514) Durrl Mensur(2/225)
Nisaburi Vedehul Burhan(1/259)
www.islah.de 399
Ve "Allah elisi Meryem olu sa'y ldrdk"
demeleri yznden (onlar lnetledik). Halbuki onu ne
ldrdler, ne de astlar; fakat (ldrdkleri) onlara sa
gibi gsterildi. Onun hakknda ihtilfa denler bundan
dolay tam bir kararszlk iindedirler; bu hususta zanna
uymak dnda hibir (salam) bilgileri yoktur ve kesin
olarak onu ldrmediler.
Bilkis Allah onu (sa'y) kendi nezdine kaldrmtr.
Allah izzet ve hikmet sahibidir.
Ehl-i kitaptan her biri, lmnden nce ona
muhakkak iman edecektir. Kyamet gnnde de o, onlara
ahit olacaktr.(Nisa 157-159)
imdi, sa a.s.n ahir zamanda nzul edeceini inkar
edenlere sorarz; Ayette geen Rafaahullahu ileyhi=Allah
onu kendisine ykseltti ifadesi, eer bu ykseli, derece
bakmndan ykseli ise, leyhi: kendisine kelimesi ne
anlamdadr? Allah onu kendisi gibi bir ilah kld m
denilecektir?
Zira, Allah falann makamn kendisine ykseltti
sznn anlam; Onu kendi mertebesine ulatrd
demektir. Fesubhanallah!
Hem sonra, derecesinin ykseltilmesi neden aslma
veya ldrlme hadisesine balansn? Bundan nce zaten
derecesi ykseltilmi deil miydi?
Kitap ehlinden, lmeden nce ona inanmayacak
kimse yoktur(Nisa 159) ayetindeki Kable mevtihi:
lmnden nce ibaresi, ayetin siyakndan ak olarak
anlald gibi sa a.s. iaret etmektedir. Yani mana; sa
www.islah.de 400
a.s.n yeryzne indiinde hayatta olanlar ona iman
edecek, sa a.s. bundan sonra lecektir demektir.
413
SA ALEYHS SELAM'IN VASIFLARI
Mslmanlar, nzul ettiinde Onu tansnlar diye,
Efendimiz Sallallahu aleyhi ve sellem, Mesih bni
Meryem aleyhis salatu vesselam' ou sahih olarak gelen
hadislerde vasfetmilerdir. Bu hadislerden bazlar;
Abdullah Bin mer (R.A.) Efendimiz Sallallahu
aleyhi ve sellem'den rivayet ediyor; "Gece ryamda
Kabe'nin yannda, esmer erkeklerin en gzeli zannettiim
birisiyle karlatm. Salar iki omzuna sarkyordu.
Salar taranm ve bandan su damlyordu. ki elini, iki
kiinin omuzlarna koymu, Beyt'i tavaf ediyordu. Dedim
ki; "Bu kimdir?" "Bu Mesih bni Meryem'dir" dediler"
414
Ebu Hreyre radyallahu anh'den merfuan; "Benimle
sa arasnda baka peygamber yoktur. phesiz O nzul
edecektir. Onu grdnzde tanyn; O orta boylu,
pembe tenli, zerinde ak krmz renge boyanm iki
giysili, zerine su isabet etmemi olmasna ramen
bandan su damlar gibidir. nsanlarla slam' semeleri
iin harb eder. Ha krar, domuzu ldrr, cizyeyi
kaldrr. Allah, Onun zamannda slam dndaki btn
milletleri ve Mesih Deccal'i helak eder. sa (Aleyhis

413 bkz. Vedehul Burhan(1/317)
414 Mslim(1/155) Buhari(3/1269) Ebu Nuaym Msnedul Mustahrec(1/337) Ebu
Avane(1/130,148) Ahmed(2/22,39) bni Mende man(2/741) Nuaym Bin
Hammad(2/571)
www.islah.de 401
selam) yeryznde krk sene kalr ve sonra vefat eder.
Mslmanlar Onun cenaze namazn klarlar.
415
Nevvas Bin Sem'an (R.A.) hadisinde, Mesih aleyhis
selamn vasf hakknda buyrulur ki; Ban ediinde su
damlar, kaldrdnda da inci gibi taneler der"
416
Ebu Hreyre (R.A.) rivayetinde; "sra gecesinde sa
(A.S.) ile karlatm. Hamamdan yeni km gibi kzl
benizliydi."
417
bni Abbas (R.A.) rivayetinde; "sa'y ak krmz
tenli, kvrck sal ve geni gsl grdm"
418

415 bni Hibban(15/225,233) Ebu Davud(4324) bni Abdilberr et Temhid(14/201)
Hatibul Badadi Muvazzahu Evham(2/238) shak Bin Rahuye Msned(1/124) Tefsiru
Taberi(6/22) Tefsiru Kurtubi(3/291) Tefsiru bni Kesir(1/579) Allame Dani Snenl
Varide Fil Fiten(6/1234)
416 Mslim(4/2253) Hakim(4/538) Tirmizi(2240) bni Mace(4075) Tefsiru
Kurtubi(4/90) Tefsiru bni Kesir(1/582) bni Mende man(2/934) Avnul Mabud(11/302)
Tuhfetul Ahvezi(6/417) Nevevi el Minhac(18/67) Feyzul Kadir(6/464) Mizzi Tehzibul
Kemal(15/224)
417 Mslim(1/154) Buhari(3/1243,1269) bni Hibban(1/247) Ebu Nuaym Msnedul
Mustahrec(1/237) Ebu Avane(1/116) Tirmizi(3130) Abdurrazzak(5/329) bni Mende
man(2/740,746) Tefsiru Taberi(15/5,15) Tefsiru bni Kesir(1/584) Fethul Bari(13/97)
Nevevi Tehzibul Esma(2/358) Nevevi el Minhac(2/232) Suyuti Dibac(1/213) bni shak
Siyratun Nebeviye(2/247) Feyzul Kadir(1/140) el sabe(4/765) Ebu Ubeyd el Bekri el
Endlsi Mu'ceml Msta'cem(2/607)
418 Ahmed(1/296) Taberani(11/64) bni Sa'd Tabakat(1/417) bni mer Radyallahu
anhuma'dan; Mslim(iman,275) Buhari(3/1269) Ahmed(3/119) Camis Sair(4259)
Deylemi(3191) bni Abdilberr et Temhid(14/190) Tefsiru bni Kesir(1/584) Fethul
Bari(13/96) Cem'l Fevaid(8341) Kenzul Ummal(32268)
www.islah.de 402
Mesih Aleyhis selam Nereye Nzul Edecek?
Nevvas Bin Sem'an (R.A.)den merfuan; "Allah,
Mesih bni Meryem'i gnderir, O da am'n dousunda
Minaretul Beyda'ya iner."
419
Nevevi Rahmetullahi aleyh der ki; "Bu minare bugn
am'n dousunda Mevcuttur"
420
Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;
"Mslmanlar am'daki Duhan dana kaarlar. Deccal
gelir ve onlar Muhasara altna alr. Bu kuatma iddetlenir
ve skntlar da iyice artar. Sonra Meryem olu sa (A.S.)
nzul eder. Bunun zerine bir seher vakti yle nida edilir;
"Ey insanlar! Yalanc habise kar huru etmenize
mani olan nedir?" Derler ki; "Bu cinlerden bir adamdr"
421

419 Mslim(4/2253) Hakim(4/538) Ebu Davud(4321) Tirmizi(2240) bni Mace(4075)
Ahmed(4/181) Taberani Msnedi amiyyin(1/356) bni Ebi Asm el Ahad(3/164)
Deylemi(1621) bni Abdilberr Temhid(14/202) Tefsiru Kurtubi(4/90,16/105) Tefsiru
bni Kesir(1/582,584) bni Mende man(2/934) bni Kani Mucemus Sahabe(3/164)
Yakut el Hamevi Mucemul Buldan(2/464) Avnul Mabud(11/302) Mubarekfuri Tuhfetul
Ahvezi(6/417) Nevevi el Minhac(8/82,18/67) Feyzul Kadir(6/464) Mizzi Tehzibul
Kemal(15/224)
Bu hadisi Keysan radyallahu anh'den; Taberani(19/196) Buhari Tarihul
Kebir(7/233) bni Kani Mucemus Sahabe(3/141) bni Abdilberr el stiab(3/1330) bni
Hacer el sabe(5/268) bni Ebi Asm el Ahadu vel Mesani(5/98) Deylemi(8960)
Evs Bin Evs radyallahu anh'den; Taberani(1/217) Hatibul Badadi Taliyut
Telhis(2/508) bni Ebu Hatem lel(2/422) Keful Hafa(2/534) Mecmauz Zevaid(8/205)
Heysemi, ricalinin gvenilir olduunu syler.
420 Nevevi el Minhac Bi erhi Sahihu Mslim(18/67)
421 Ahmed(3/367) Mecmauz Zevaid(7/344) Heysemi der ki; "Ahmed bunu iki isnad ile
www.islah.de 403
Bir rivayette de (Osman Bin Ebil As radyallahu
anh'den merfuan); "Deccal'in kuatmas altnda iken onlara
iddetli bir alk isabet eder, ok sknt ekerler. Hatta
ilerinden birsi yaynn kiriini piirse onu bile yer. Onlar
bu halde iken seher vakti bir mnadi syle nida eder;
"Ey insanlar! Size gavs geldi (3 defa)" Birbirlerin
derler ki; "Bu tok bir adamn sesidir"
422

sa Aleyhis selam, Mehdi'nin Ardnda Namaz Klar;
Bir nceki hadiste u da geer; "sa aleyhis selam
sabah namaz vaktinde nzul eder. Mslmanlarn imam
der ki;
"Ey Ruhullah! ne ge de namaz kldr" Buyurur ki;
"Bu mmetin bazs bazsna emir klnmtr"
Bunun zerine Mslmanlarn emiri (Mehdi aleyhis
selam) ne geer ve namaz kldrr."
423
Dier bir rivayet; "Mslmanlarn imam salih bir
kii olan Mehd'dir. mamlar sabah namazn kldrmak
iin ne geer ve Sabah namaz iin tekbir ald srada sa
bni Meryem nzul eder. Bunun zerine imam arkasna
dnp geri ekilir ve insanlara namaz kldrmas iin sa
aleyhis selam' ne geirmek ister. sa aleyhis selam elini
Onun omuzlarnn arasna koyar ve der ki; "ne ge ve

rivayet etti. Bir isnad sahih ricalidir."
422 Hakim(4/524) Ahmed(4/216) bni Ebi eybe(7/491) Taberani(9/60) Mecmauz
Zevaid(7/342) bni Kesir Tefsiri(1/580) Nuaym Bin Hammad Fiten(2/546) Hadis
hasendir.
423 Ahmed(4/216) bni Kesir Tefsiri(1/580) bir nceki dipnota baknz.
www.islah.de 404
onlara namaz kldr. phesiz ikamet senin iin
okunmutur" Bylece imamlar (Mehdi A.S) onlara
namaz kldrr."
424
Cabir (R.A.)'n merfu rivayeti; "Mslmanlarn emiri
sa A.S.'a der ki; "Gel de bize namaz kldr" Der ki;
"Hayr, baznz bazlarnza Emir klnmtr. Bu Allah'n
bu mmete bir ikramdr"
425
Mel'un Deccal'in ldrl;
Cemaat namazdan knca sa aleyhis selam der ki;
"Kapy an!" Kap aldnda arkasnda, yetmi bin
silahl ve taylasanl Yahudi ile beraber Deccal'i grrler.
Deccal, sa Aleyhis selama baktnda tuzun suda eridii
gibi erir ve hemen kaarak uzaklar. sa Aleyhis selam
der ki; "Darbemden kaamazsn" Onu doudaki "Ld"
kapsnda yakalayp ldrr."
426
Ebu Hreyre R.A. rivayeti: "Allah'n dman
(Deccal), sa'y grdnde tuzun suda eridii gibi
erir. Eer o halde kalacak olursa helak olur giderdi.

424 bni Mace(4077) Nuaym Bin Hammad(2/566) mm reyk radyallahu anha'dan.
425 Mslim(1/137) bnu Carud el Mnteka(1/257) bni Hibban(15/231)
Ahmed(3/345,384) Ebu Avane(1/99) Beyhaki(9/180) Deylemi(7603) bni Mende
man(1/517) bni Hazm Muhalla(1/9,7/391) Fethul Bari(6/494) Avnul Mabud(11/309)
Feyzul Kadir(5/58,6/395)
426 bni Mace(4077) Nuaym Bin Hammad(2/566) Makdisi Fedailu Beytil Makdis(s.66)
bni Kesir Tefsiri(1/581) Avnul Mabud(11/303)
www.islah.de 405
Ancak Allah, onu sa (A.S.)'n elleriyle ldrr ve
onun harbesinde kann grrler."
427
Dier bir rivayet; "Namaz eda edildikten sonra sa
aleyhis selam harbesini alr ve Deccal'in yaknna gider.
Deccal onu grnce kurunun erimesi gibi erir. Harbesini
Deccal'in gsne indirerek ldrr. Deccal'in arkadalar
da hezimete urar. Artk onlarn (Yahudilerin), ardna
gizlenebilecei bir ey kalmaz. Hatta aa phesiz der ki;
"Ey M'min! Kafir ite burada" ve ta der ki; "Ey
M'min! te kafir burada"
428
Tek gzl yalanc (Deccal'in) fitnesinin son
bulmasndan sonra Nebi Sallallahu aleyhi ve alihi ve
sellem'den rivayet edilen sahih hadiste geldii gibi;
"Meryem olu sa aleyhis selam, Allah'n Deccal'den
koruduu bir kavme gelir, onlarn yzlerini mesheder ve
onlara cennetteki derecelerini syler. Onlar bu hal zere
bulunduklar srada Allah, sa aleyhis selama vahyeder;
"phesiz Ben imdi bir takm kullarm kardm ki,
hi kimsenin onlarla harb etmeye takati yetmez. Yannda
bulunan kullarm Tur danda muhafaza et."

427 Mslim(4/2221) bni Hibban(15/224) Hakim(4/529) bni Kesir Tefsiri(1/580) Dani
Snenl Varide(6/1115) Feyzul Kadir(6/463)
428 Hakim(4/524) Taberi Tefsiri(16/28,17/91) bni Kesir Tefsiri(1/580, 2/274, 3/17)
Mecmauz Zevaid(7/342) bni Ebi eybe(7/491) Ma'mer Cami(11/398) Heysem Bin
Kleyb Msnedi ai(2/272) Ahmed(1/375, 4/216, 217) Ru'yani(2/297) bni Ebi Asm
el Ahad(2/449) Taberani(9/60) Nuaym Bin Hammad(2/574)
www.islah.de 406
Sonra Allah Teala Ye'cc ve Me'cc' gnderir,
onlar da her bir tepeden hzla yrr, geerler. Ordularnn
ilk guruplar Taberiye glne urayarak, gln btn
suyunu ierler. Onlarn son grubu oraya uradnda derler
ki; "Eskiden burada su varm" Allah'n peygamberi sa
Aleyhis selam ve ashabn kuatma altna alrlar. yle
olur ki olardan birine bir kz ba, birinizin bu gnk yz
dinarndan daha deerli olur."
429
Son Rasul ve sa a.s.
Rasllerin sonuncusu Muhammed sallallah aleyhi
ve sellemdir. Bunun delili yce Allahn: Muhammed
sizin adamlarnzdan kimsenin babas deildir. Fakat o
Allahn Rasl ve peygamberlerin sonuncusudur. (el-
Ahzab, 33/40) buyruudur.
O halde Peygamber sallallah aleyhi ve sellemden
sonra hibir peygamber gelmeyecektir.
Meryem olu sa, hir zamanda inecektir ve o bir
rasldr denilecek olursa, cevabmz udur:
Bu dorudur, ancak o nceki eriatleri yenileyen bir
rasl olarak inmeyecektir. O, peygamber Muhammed
sallallah aleyhi ve sellemin eriati ile hkmeden birisi
olarak inecektir. nk gerek saya, gerekse dier
peygamberlere den Muhammed sallallahu aleyhi ve
selleme iman etmek, ona uymak ve ona yardmc
olmaktr. Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr:

429 Mslim(4/2253) bni Hibban(15/226) Hakim(4/538) bni Mace(4075) bni Mende
man(2/934) Fethul Bari(13/109) Avnul Mabud(11/302) Mizzi Tehzibul Kemal(15/224)
www.islah.de 407
Hani Allah peygamberlerden; size verdiim kitab
ve hikmetten sonra size beraberinizdekini dorulayc bir
peygamber gelince, ona mutlaka iman edecek ve yardm
edeceksiniz diye sz ald zaman: Kabul ettiniz mi ve bu
ar ykn alp yklendiniz mi, demiti. Onlar da: Kabul
ettik demilerdi. yleyse ahid olun ben de sizinle beraber
ehadet edenlerdenim, diye buyurmutu. (l-i mran,
3/81)
te peygamberle birlikte olanlar tasdik eden rasl
Muhammed sallallahu aleyhi ve sellemdir. Nitekim bu
husus byk sahabi bn Abbas radyallahu anh.dan ve
bakalarndan sahih olarak rivayet edilmitir.
Baz tarikatlerde burhan dedikleri i sokma,
ate yalama, ylanla oynama gibi unsurlar var.
Bunlar keramet deil midir?
Cevap: Seyyid Ahmed Rfai rivayete gre
haccetmekte olan kalabalk bir cemaatin huzurunda
www.islah.de 408
Peygamber Sallallahu aleyhi ve sellemin Kabri
eriflerinden uzanan mbarek elini pme erefine ermitir.
mam Suyutinin E-ereful Muhattem
430
adl risalesi
bata olmak zere pek oklar eserlerinde bu hadiseden
bahsetmilerdir.
te bu gzel hadiseyi izleyenlerin cezbe ile muhtelif
yerlerine kl, i gibi aletler ile vurmalar burhan
hadisesinin balangc kabul edilegelmitir. Bu durumu
gren Ahmed er Rfai Kuddise srruhu hazretleri'nin yle
buyurduu da rivayet edilmitir;
"Ya Rabbi! Bu benim tarikatma mahsus bir hal
olarak kalsn."
431
Fakat bu rivayetin sahih bir aslna
rastlayamadk. Herkes kendi merebince bir eyler
katm
Seyyid Ahmed Rfai hakknda Abdullah Develiolu
u malumat verir; "Hazreti Huseyn radyallahu anh'n
evlatlarndandr. Zahiri ve Batni btn ilimlerde
mcehhez olup Rufai tarikatnn piri ve messisidir. 7
yanda iken yetim kalp days yannda bym ve az
zamanda zamannn yeganesi olmutur. M.1160 (H.555)
ylnda Hicaz'a gidip Medine'de Ravza-i Muhammediyeyi
ziyarete gelmi ve yank bir lisanla;
"Esselamu aleyke ya ceddi" diye selam vermi,
Ravzai Mutahhare'den:

430 Tercemesi cabetudDai ve Sevadul Ayneyn adl iki risale ile beraber Ankarada
2002 ylnda baslmtr.
431 Sabri Ylmaz ,stanbul Ve Anadolu Evliyalar(1/176) H.Kamil Ylmaz slam
Tasavvufu(s528)
www.islah.de 409
"Ve aleykesselam ya veledi" cevab gelmitir. O
zaman ak ve hal galebesiyle alayarak:




Uzak halde ruhumu gnderiyordum,
Vekilim olarak topranz pyordu,
imdi bedenim ve ruhumla huzurunuzdaym,
Sa elinizi uzatn da dudaklarm da nasibini alsn.
Dedi. Bir de peygamber efendimiz sallallahu aleyhi
ve sellemin sa eli uzatld. Seyyid Ahmed radyallahu
anh o mbarek eli pt.
Hac Zihni efendinin Tuhfetur Ragb adl eserinde
yazdna gre bu kssa tevatr derecesinde hret
bulmutur.
432
Keramat- Evliya hakknda yaplan
rivayetlerin en sahihidir. Bu hadiseye orada bulunan elli
binden ziyade kimse ahit olmutur.. .
Mufassal hal tercemesi hususi kitaplarda olduu gibi
Kitabul Yevakt, Nurul Ebsar, Tuhfetur Ragb gibi
eserlerde de vardr. Eserleri; Burhanul Meyyed, Mecalisi
Ahmediyye, Hikemir Rfai gibilerdir. Bunlar matbudur.
mam Rfai'nin asl Arabdr. Evlad- Nebevidendir. Vast
ile Basra arasnda bulunan Bataih'de Umm Abide adl
kyde domu ve bir ok halk kendi tarikna girmilerdir.
Tarikatnda bulunanlardan tuhaf haller zuhur eder ki;
diri diri ylan yutarlar, atete kzartlm frnlara girerler

432 bk.: mam Suyuti ereful Muhattem(s.11)
www.islah.de 410
ve atei sndrrler, aslanlara binip gezerler ve karnlarna
ve avularna i sokarlar ve bunun gibi nice harikalar
yaparlar. Bu harikalarn hokkabazlkla mnasebeti yoktur.
Zira atete iken fotoraflar ekildiinde olduu gibi
kyor.
433
Hokkabazlarn buna benzer gsterilerinin
hilelerini fotoraf meydana karyor."
434

Sihir hakknda yanl bir bilgilenme olduu
ortadadr. Olaanst bir olayn sihir mi, yoksa keramet
mi olduu hususunda fotoraf nasl l kabul edilebilir?
Yukardaki szleri yazan cahil, deccal hakkndaki
hadisleri hi mi okumam? Hindistanda peygamberlik
iddiasnda bulunan Sai Baba adndaki deccallerden biri
kendisine tabi olanlarla birlikte yapt seansta
azlarndan altn karyorlar. Ben bunu gazetedeki ve
internetteki fotoraflarda grdm.
Hseyin Vassaf Efendi Mecalisu mam Rufai adl
eserden yle naklediyor: Tarikat Aliyyelerinin baz
derviannda atein hassasiyet-i ihrakiyyesini (yakcln)
izale etmek, ylan ve akreb gibi yaratlnda incitmek olan
hayvanatn tabiatnn deimesi, kesici aletlerin kesiini
tesirsiz brakp kimseye dahi zarar vermemek, ldrc
zehir olsa tesir etmemek gibi harikalar bugn nasl mehur
oluyor ise, ilm- maarifte akranlarndan stnlne
delalet eden eserleri de grlr ki, bu byk eserler ve
apak harikalar insaf ile deerlendirilirse , inat braklp

433 Brian Ward adl aratrmacnn Altnc Duyu adyla terceme edilip Remzi Kitabevi
tarafndan baslan kitabnda ipe trmanan baz Hint fakirlerinin fotoraf ekildiinde,
fotorafta byle bir hadisenin gereklemedii, ipe trmand zannedilen adamn
allklar arkasna kayor vaziyette grld belirtiliyor, bunun kitlesel bir by
olduu kaydediliyor.
434 Abdullah Develiolu Byk nsanlar(s44-45)
www.islah.de 411
yaknlk gsterilirse , byk alimlerden ve Salihlerden
Muhammed Bin Ebi Bekr El-Mavsilnin tarihinde beyan
ettii zere hazreti Pirin zamannda dergah- erifi
Ulemay Din iin medrese olduu gibi , (tasavvuf
yolunda) salikler iin bir riyazethane olduu, kendisinin de
irfan ehli iin benzersiz bir rehber olduu teslim
olunurilh..
435

Mecelle arihlerinden Hac Reit Paa da
Tasavvuf adl risalesinde der ki; Rfai hazretlerinin yce
an ve kerametleri kyamet gnne kadar nl olup hatta
zamanmzda en fakir bir dervii bile Pirin himmetiyle
atee girse yakmaz, kendisini ylanlar akrepler soksa zarar
etmez, baklar kesmez, ldrc bir zehir ise tesir
eylemez.
436
eyhul slam bni Teymiyye brhan hadisesinin
Ahmed Rfaiden sonra ktn syleyerek kar km,
byle bir tavr Said Havva yle eletirmitir;
Mutasavvflar arasnda kerametin varln inkar
etmek yersizlik ve ilimden uzaklktr. nkara yol aan
eylerin banda da Rfai Tarikat mensuplarnn
bavurduu eyler gelir. Mesela; atein tesir etmemesi,
kendilerine sklan kurunun veya vurulan kllarn zarar
vermemesi gibi harika hadiselerdir.
Bu mehur bir vakadr. Kar kan ok kii
grdkten sonra inkardan vazgemitir. Bunlarn sihir
olmas mmkn deildir. nk sihir sebepler aleminin
bir hadisesidir. Halbuki bu vakada sebepler ortadan

435 Sefine-i Evliya (1/196) [Osmanlca kelimeleri sadeletirdik.]
436 Hac Reit Paa Tasavvuf( s.116)
www.islah.de 412
kalkmaktadr. Bunlarn ruhi riyazat kabilinden olmas da
mmkn deildir. Ruhi riyazata bavurmadan da bunlar
yaplmakta, hatta eyhten biat alamayan birinde de bu
harikalar meydana gelmektedir.
Bir Hristiyan bana karlat bir vakay anlatt.
Esasnda bu vaka malum ve mehurdur. Bir mddet sonra
ayn vakay bakasndan da dinledim, daha sonra vakann
kahraman ile karlatm. Bir adamn srtna harbeyi (ii)
nasl batrp kardn ve adama hibir ey olmadn
uzun uzadya anlatt.
Rfai Tarikat mensuplar elinde meydana gelen bu
harikalar Cenab- Hakkn bu mmete byk ihsan
cmlesindendir. nk bu vakay grenler iin
Peygamberlerin mucizelerini ve evliyann kerametlerini
ispat etmede bir delil olmaktadr.
Mslmanlardan birinin tuttuu atein tesir
etmediini grenler brahim Aleyhisselama atein nasl
tesir etmediini, yine karnna klc batrp srtndan
karan ve iz ve yara meydana gelmediini gren
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin akkus-Sadr
(gsnn yarlp ykanmas) mucizesini inkar edebilir
mi?
Bu mesele cidden nemli olup ona kar zalimane
tavr taknmak doru deildir. nk bu vakalar
mnkirlere kar bir delil olmaktadr
437

Said Havva burada sihirin ne olduunu bilmediini
veya bunu yanl bildiini ortaya koymutur. Sihir sadece

437 Said Havva Ruh Terbiyemiz (s.326-8)
www.islah.de 413
gz yanlmas deildir. Sihrin tarihi hakknda u satrlar
okuyunuz;
Sihirin Douu
Sihir, tabiat kuvvetleriyle insanlar arasnda birtakm
gizli ilikilerin bulunduu ve tabiattaki btn varlklarn
insann anlay gcn aan, bilinemeyen gizli kuvvetler
tarafndan ynetildii inancndan dodu. Totem dinleri
andaki din grevlileri ve rahipler kendilerinde gizli
kuvvetlerle iliki kurabilmek iin bir gcn bulunduunu
ileri srdler. Her olayn bir totemin ynetiminde
bulunduunu ortaya atan, totemlerin kt etkilerinden
kurtulmak iin onlarn iradesine balanmay gerekli sayan
bu grevliler birtakm otlardan, kklerden, kabuklardan,
svlardan ila yapma yolunu buldular. Bu konuda en
nemli etkiyi insan hastalklarn gideren bitkiler, z
bilinmeyen maden sular yapyordu. Bunlarda gizli
glerin bulunduu inanc dodu.
te sihirin kayna bu bitkiler ve sulardaki yaplan
ilk ilalardr. Zamanla bunlarn gizliliine yalnz
rahiplerin akl erdirdikleri inanc yayld. Bylece
tapnaklar ilk sihir yapma merkezleri durumuna geldi. lk
sihir yapanlar da bu rahipler ve din grevlileri oldu. Halk
bunlarn tabiatst gler tadna, insanlar etkileyen
gizli glerle yakn ilikiler kurduklarna inanmaa, onlara
kar korku ile kark bir sayg duymaa balad.
Totemler, totemleri temsil ettiine inanlan kalntlar
(kemikler, kabuklar, boynuzlar, bitkiler) ilk sihir yapma
aralar oldu. Zamanla daha belirgin bir nitelik kazanan
www.islah.de 414
sihir tek tanrc dinlere de geti. Din kitaplar, kutsal
szler, bu konuda kullanlan birer ara nitelii kazand.
Eski ran'da, in'de, Hindistan'da, Mezopotamya, Anadolu
ve Msr'da, zellikle Keldanlerde sihir gizli bir meslek
durumuna geldi"
438
Ad geen yerlerde bycln
durumu ksaca yleydi.
Mezopotamya'da: Mezopotamya'da yaam olan
Keldanler yldzlara taparlar, kinat idare edenlerin
yldzlar olduunu, hayr ve errin onlardan geldiine
inanrlard.
Semavi glerin yerdeki glerle birlemesi sonucu
mucizeler meydana geldiini sylerlerdi.
Keldaniler bycln ve khinliin srrn
bilmekle n yapmt. Gerekten, bycler Smer-Akad
medeniyetinden beri gelip gemi btn bir bycler
dizisinin miraslaryd.
Bycler Mezopotamya'nn din adamlar
snfndandlar. Eridu Tanrs Ea ile olu Babil Tanrs
Marduk'un koruyuculuu altnda bulunuyor ve insanlarn
evrili olduu dman glerle mcadele etmekle
urayorlard. Birtakm bycler, bynn kar durmak
zorunda olduu pek ok ktlklerle sulandrlyordu.
Birok eytanla da, okuyup flemek veya eytan kovma
trenleri dzenlemekle mcadele ediliyordu.
Keldanileri Tevhid (tek Allah inanc) yoluna davet
iin Yce Allah, Hz. brahim'i peygamber olarak gnderdi.
Fakat onlar Hz.brahim'i kabul etmek istemediler. Nitekim

438 Meydan Larousse, By Maddesi.
www.islah.de 415
Hz. brahim (a.s.)'i atee attran da bunlarn krallarndan
Nemrut'tur
439
Msr'da: Msrllar caiz olan by ile caiz olmayan
by ayrm yaparlard ve byyle, lm veya hayat
konusunda etkili olabileceklerini, ruhlara bavurarak
istediklerini elde edebileceklerini ve tabiatn glerini
kendilerine baml klabileceklerini dnyorlard. Bir
bilime benzetilebilen ve meru, yani caiz olan by,
insanlar zararl hayvanlardan, hastalklardan vb.den
korumak amacn gdyordu. Bu by, okuyup fleyerek
veya muskalar yazarak ve belirli trenlerle yaplrd.
lleri ululamann kk de yine byye dayanyordu.
braniler'de: ok zaman yabanc halklardan duyulan
korkunun yol am olduu by uygulamalarndan
Tevrat'ta sk sk sz edilir: "Ve Musa tuntan bir ylan
yapt, ve onu srk stne koydu ve vaki oldu ki, ylann
srd bir adam tun ylana bakarsa yaard" (Tevrat).
Hintlilerde: By, Veda dininin en gsterili ve
nemli trenlerinde yer alr. Bu trenlerde by
uygulamas geceleri mrlt halinde belli szler sylenerek
yaplrd. By iin kullanlan aralar da, eitli bitkiler,
merhemler, llere ait eya gibi eylerdi. Ak byleri,
hastalklarn iyilemesi ve eytan kovmak iin yaplan
by ve uygulamalar da byk bir yer tutar. Yoga
ilecilii birok bakmdan veda byclne benzer.
Yunan ve Roma'da: Klasik eski a bycl sk
sk yabanc tanrlarn yardmna bavuruyordu. Ama
Hekate yine de by tanrasyd. Tesalya byclerle

439 Daha geni bilgi iin Bak: Tecrid-i Sarih(8/225-228)
www.islah.de 416
doluydu. lkel Roma dinine ok sayda by uygulamas
miras brakm olan Etrskler iin de, durum bunun eidir.
Roma mparatorluu devrinde, dou, zellikle de Msr ve
Keldani kaynakl bo inanlar kendini gstermee balad.
Bunun zerine birok byc Roma'ya t.
mparatorlar, hizmetlerinden yararlanmakla birlikte, onlara
kt davranmaktan da geri kalmadlar. Tiberius, by
yapmakla sulanan azat edilmi 4.000 kleyi Sardunya'ya
srd. Apuleius, bir byclk sulamasna kar kendini
savunmak zorunda kalmt.
Yahudi dininde: XII. yy.da birtakm kabbalac'lar,
tlsmlar kullanan mistik bir akmn domasna yol atlar.
Dou Avrupa'da hahamlarn mucize yapmak gcnde
olduuna inanlyordu.
slm dini ncesi Arabistan'da by,
mslmanlktan nce geerli birtakm uygulamalarla,
Araplarn yakn ilikisi olan (musevler, ranllar,
Yunanllar gibi) halklardan alnm ayn eitten
anlaylarn bir karmdr. Bunlar, ttsleme, tlsm ve
muska, okuyup flemek, yldzlara bakarak gelecei
sylemek, iine yerletirilen saylar yatay veya dikey
olarak toplandnda hep ayn sayy veren byl kareler
dzenlemek vb. gibi uygulamalard. Saylarn ve harflerin
gizli deerlerinden yararlanarak gelecei okumak demek
olan cifir, bu konuda kitaplar yazlmasna yol amtr"
440
Nitekim "CFR" ilmiyle uraanlarn iddia
ettiklerine gre: her devirde nazil olmu bulunan
mukaddes kitabn orijinalini meydana getiren kelimelerin
her birine 8 hadim (hizmetli) vazifeli klnmtr...

440 Meydan Larousse, By Maddesi
www.islah.de 417
Bunlarn 4' ulv yani melek cinsinden; 4' de sufl yani
cin cinsindendir.
Bu kelimelerin "Cifir ilmi" denilen bir ilmin verdii
hesaplara gre eitli rakamlarla tekrarlan o kelimenin
vazifeli olan cinini harekete geirir ve tesirini sevkedildii
kimse zerinde icra eder...
te by denilen hdise, bir kelime veya kelime
grubunun belli bir sayda, bazen de baz yan almalarla
birlikte okunmasyla birlikte meydana gelmektedir...
Ancak burada nemli bir faktr olan "zaman"
mefhumunun da byk rol olmaktadr... Zira, zamann
yani gnn 24 saatinin de ayr ayr rolleri bulunmaktadr
bu ite...
te insan, bir kelimeyi veya kelime grubunu devaml
olarak okuduu zaman, nerettii bu elektromanyetik
dalgalan deta bir ifre ekline sokmaktadr ki bununla da
o ifreye en yakn yapdaki bir cin ile temas kurmu
olmaktadr...
te bu temas neticesinde o ifre durumundaki
elektromanyetik dalgalar, kendisine en yakn yapdaki cine
tesir etmekte ve iyi dzenlenebildii takdirde onu istenilen
ey i yapmaya mecbur klmaktadr...
nsann belirli bir kelime veya kelime grubuna belirli
oranda devam etmesi sonunda beyin vastasyla yaym
olduu elektromanyetik dalgalar, o dalga boyuna uygun
yapdaki cinni istenilen eyi yapmaya mecbur brakyor,
demitik... te cinnin kendisinden istenileni yapmamas
halinde ise, o kiinin o duaya veya kelime grubuna
www.islah.de 418
devaml halinde neretmi olduu elektromanyetik g
yaps baz nlardan yaplm olan cinin tahribine yani
kaba bir tabirle yanmasna yolamaktadr...
Nasl ki bir radyo istasyonunun yapt neriyat,
baka bir istasyonun daha kuvvetli ekilde yapt
neriyatla bozulmakta ise; ayn ekilde insann bu
almalarla yapt elektromanyetik dalgalar da cinlerin
lmne yolamaktadr.
Bu sebeple cinler, belirli bir almaya devam eden
ve kendisim yakc elektromanyetik dalgalar
neredebilecek gteki kimselerin emri altna girmek
zorunda kalmakta ve ister istemez "BYC" dediimiz
kiilerin emirlerini yerine getirme iine tabi
olmaktadrlar..."
441
Byle diyor CFR ileriyle
uraanlar!..
Bir kimse falan ifreyi bir yere yazsa ve zerine de
"Ya Allah, Ya Hakim, Ya Adl, Ya Settar, Ya Kayyum",
duasn 278 veya 518 defa okursa veya bir yere yazp
zerinde tarsa, Cenab- Hak o kimseyi her trl
tehlikeden korur. Her dileini de yerine getirirmi.
Yazd bir ifre hakknda; bir elbise zerine izilip
onunla herhangi bir makam klrsa, o makamda hibir ii
geri evrilmezmi
442
"Tlsmclar, mal ve mlkn tlsm-muska ile her
trl fet ve kazalardan korunacan da telkin ediyorlar.
"Seyyid" Sleyman el-Hseyn yle diyor:

441 Ruh, nsan, Cin, Ahmed Hulusi, 3. Bask, s. 142-145
442 Kur'n- Kerimin Havas ve Esrar, Imam- Yafi s. 496-497
www.islah.de 419
"Bu vefk erifi (tlsm), bir kat zerine yazp,
herhangi bir eyin zerine konulursa Cenab- Allah onu
hfz ve syanet buyurur."
Bu tlsmlarda esma-i hsn, yet-i kerime ve dualar
sui-istimal edilmektedir. Bunlarn, cahil halk kandrmak
iin kullanlmakta olduuna phe yoktur. Mesela; u
gsterilen, koruyucu tlsmn Allah'n "Hafiz" ad zerine
yapld iddia edilmektedir. Esma-i hsnnn her biri
zerine birer, ikier tlsm yaplp ayet-i kerime ile kark
efsunlar yazlmaktadr. Dini btn m'minlerin, bunlara
kar "haza buhtann azim" yani, "bu ok byk bir
iftiradr" demeleri icabeder.
443
Zira bu hurafeler, mslmanlarn inancna, salna,
malna ve canna zarar verecek zrvalardr.
M'minler bunlara kanmamal ve inanmamaldr.
"Grlyor ki tlsmlar, harfler ve rakamlar ile
yaplmaktadr. Efsun ve tlsm kitaplarna gre harfler ve
onlarn ifade ettikleri rakamlar tabiatst esrarengiz
kudrete mliktir. Harfler "ebced, hevvez"deki sraya gre
adet ifade ederler...
Yaz tarihi tetkikleriyle ispat edilmitir ki, "ebced,
hevvez..." aslnda hec harflerinin srasn gstermek ve
srf harfleri hatrda tutmak iin tertip edilmi, manasz
szlerden (mhmelt) ibarettir. Her eyde esrar arayan
uydurma merakllar bu "ebced" deki mhmeltn uayib
Peygamber zamannda yaam olan alt Medyen
hkmdarnn adlar olduunu sylemiler ve

443 Hurafeler ve Meneleri, s. 65-66
www.islah.de 420
yazmlardr. "Kelemen" de bunlarn bakan imi.
"Ebced" bir rivayete gre Yunan hekimlerinden birinin ad
imi... Halbuki bu "ebced..." Aram alfabesindeki harflerin
srasn gsteren manasz szlerdir.
Bu alfabe sras Aramlerden, Nabatilara, onlardan
da cahiliyet a Araplarna gemitir. Ayn kaynaktan
gelen bran, Sryan, Yunan ve Ltin alfabelerinde de bu
sra, gelenek olarak, muhafaza edilmitir. Araplar,
biribirine ekil bakmndan benzeyen harfleri yanyana
koymak maksadyla bu "a, b, c" srasn bozmularsa da,
eski sray "abced hevvez" alt mhmeltndan muhafaza
etmilerdir. Harfleri, rakam gibi kullanrken de bu
"ebced"deki sraya riayet etmiler ve Arapaya mahsus alt
harf iin de iki mhmel sz uydurup ilave etmilerdir.
Yukarda ad geen frklk kitaplarnda
grdmz harflerin byk bir ksm esma-i hsn
harfleri ve rakamlar da, bu harflerin "ebced" hesabna
gre ifade ettikleri sayy gstermektedir. Baz tlsmlarda
ise bu "ebced" hesab tutmuyor."
444
Yaz iaretlerinin (hiyeroglif, harf, rakam) esrarengiz
sihri kuvvet ihtiva ettiine inanan en eski kayna, tarihin
karanlk devirlerine kadar uzanmaktadr.
Zira yaznn mahiyetini bilmeyen kavimler, yazy
kefeden kavimlerin deri, tahta, tablet ve baka nesnelere
izdikleri izgilerle konuup gaipten haber aldklarna ve

444 a.g.e., s. 57-58
www.islah.de 421
bu acaip izgilerde tabiatst esrarl kudred bulunduuna
inanyorlard'
445
Bu inan ve korkunun cahil halk arasnda bugn bile
tesirini srdrdn gryoruz. Baz okuma-yazma
bilmeyen cahil kimseler, herhangi bir muskay alp atmak,
ya da kadn yrtmak istediiniz zaman, "aman
arplrsn" diyerek size muskalarn vermek veya atrmak
istemezler.
Muska tlsm kitaplar incelendiinde yle anlamsz
melek, cin, eytan ve Peygamber adlarna rastlarsnz ki
anlamlarn hibir dil ve lgatta bulamazsnz.te bunlara
rnekler:
a) Melek Adlar:"Hmthlgyail, Similhiyail,
Hrhyail, Sfryail"
b) Cin ve eytan adlar: "Htalkiku,
Keikeliu, Bihelhelitu."
c) Peygamber Adlan:"Heryail, Tefyail, Beclail,
Cerfiyail..."
Yukarda rneklerim verdiimiz melaike, cin ve
peygamber adlarna baklnca bunlarn genellikle "L" ile
biten yahudi adlarna benzediklerini gryoruz. Sebebi
ise; ems'l Maarif yazar Ahmed El-Buni'nin, spanya
"KABBALST'leriyle yakn iliki kurduu ve bu isimleri
onlardan renmi olmasdr.

445 a.g.e., s. 59-60
www.islah.de 422
Kabbalah
446
; yahudilerin mistik ve iskolastik
felsefeleridir. Bu felsefeye gre Yahudi alfabesindeki 22
harfin ve ifade ettikleri rakamlarn mistik ve sihri
mahiyetleri vardr. Din kitaplarnda zikredilen Tanr adlar
ve sfatlarn iyi kullanmak artiyle, her trl harikalar
yapmak mmkndr. Bu kabbalah marifetleri nesilden
nesile gizli bilgi olarak, sekin mezlere retildi. 13.
yzyldan sonra kitap halinde yazlmaya baland. spanya
ve Gney Fransa'daki en cahil yahudiler arasnda yayld.
spanya yahudilerinden de mslmanlara geti. te Ahmet
El-Buni bu yol ile efsunlar rendi.
447
Oysa yukarda
adlar geen melek, cin ve peygamber adlarnn
hibirisinin slmiyetle ilikisi yoktur. Cmlesi uydurma
ve hayali adlardr, hurafedir.
BURHAN NE ZAMAN IKTI?
Burhan hadisesinin Ahmed er-Rfai(k.s.)
hazretlerinden sonraki bir zamanda icad edilmitir szne
gelince deriz ki; dorudur. Burhan hadisesinin Mool
istilalarndan sonra rfai tarikatna girdii tesbit edilmitir.
Bu vakann Ahmed er-Rfainin zamannda cereyan ettiine
dair hibir delil yoktur. Bir takm zayf iddialar ise
unlardr;
1- bni Kesir, bni Hallikan'n Vefayatul Ayan adl
tarihinden nakleder; "Mridlerinin alevlenen tandra
girmek gibi acaib halleri vard. Tandrlarn ve frnlarn

446 Kabbalah: Rivayet, gelenek anlamna gelmektedir
447 Hurafeler ve Meneleri, s. 58-59
www.islah.de 423
iinde ate yand halde oynarlar, ylan ve akrepleri
ellerinde tutarlard"
448

Cevap: Bu, bunlarn Seyyid Ahmed Rfai zamannda
icra edildiini gstermez. Sonradan karlm olabilir.
2- bni Cevzi'nin torunu eyh emseddin Miratuz
Zaman'da der ki; "eyh Ahmed er-Rifai hazretlerinin
Mritleri, vahi hayvanlarn srtna binip gezer, ylanlar
ellerine alp oynatrlard. Biri yksek bir aacn tepesinden
kendini atard da ona hibir ey olmazd"
449

Cevap: bu da sonraki mridlerin kard
ilerdendir. Sbt bnl Cevzi Ahmed Er Rfainin
zamanna yetimemitir.
3- Szne asla itimat edilmeyen yalanc gezgin bni
Batuta Seyahatname'sinde; "Yats namazndan sonra
eyh Ahmed'le zikre baladlar. Sonra odundan bir taht
hazrlanrken ilahi sylemeye baladlar. Mteakiben bu
taht atee verdiler ve raks ederek ortasna girdiler.
Onlardan birisi atein iinde yuvarlanyor ve bir dieri de
atei azna alyor ve aznda sndryordu. Ahmediye
cemaatindeki bu adet yalnz onlara mahsustu. Hatta
onlarn ierisinde byk ylanlar, dileri ile para para
eden kimseler de vard.
450

448 bni Kesir ElBidaye ven-Nihaye(terc.:12/545) bni Hallikan Vefayatul Ayan(1/154)
Nurul Ebsar(s.252) Yunus EsSamarrai Seyyid Ahmed erRfai Hayat ve
Eserleri(Terc.:Mnir Atalar s.32)
449 Sbt bni Cevzi Mir'atuz Zaman(s370) Muhammed Bin Yahya EtTadifi Kalaidul
Cevahir(s228) Nebhani Camiul Keramatil Evliya(2/280) Yunus esSamarrai A.g.e.(s.33)
450 bni Batuta er Rhle(Seyahatname s.195) Es Samarrai A.g.e.(s33)
www.islah.de 424
Cevap: bni Batuta hicri 703 senesinde domutur ve
Seyyid Ahmed Rfainin zamanna yetimi olmas
dnlemez. Ayrca o, szne gvenilir biri de deildir.
Yalancl tescillidir.
4- Ayrca; Ahmed Eflaki, Menakbul Arifin adl
eserinde; Taceddin Rfai
451
nin brhan yaptklarn aka
anlatmtr.
452

Cevap: Taceddin Rfainin Ahmed er Rfaiden sonra
yaad malumdur.
Ayrca bu malum vakada sansasyon peinde koan
yalanc medyann iddialarnn aksine, kesinlikle ac
hissetmek, kendine ikence etmek gibi bir durum sz
konusu deildir.
Gnmzdeki rfaiyye frkasnn mensuplar tpk
kendilerinden nceki eyhler gibi bir takm daireler iine
yazlm tlsmlar ile sihir yaparak bunu
gerekletirmektedirler. Bu yzdendir ki, bu tlsm
kullanmas iin icazet verilenler dndakilere burhan
yaptrmazlar.
Bir takm harikalar gstermek asla kiinin Allah
katnda hayrl bir kul olduunu gstermez! Mslman
keramete(!) aldanan deil, istikamete itibar eden kimsedir.
Zira Allahn dmanlar olan eytan ve deccal gibileri de
stn haller gstermektedir. Sahih hadiste de geldii gibi,

451 Hayat , dier brhanlar ve kerametleri hakknda bkz.: slam Alimleri
Ansiklopedisi(9/300-302) Nebhani Camil Keramatil Evliya(1/370 tercemesi; 2/463)
bni Kesir ElBidaye(14/87)
452 Ahmed Eflaki Menakbul Arifin(2/299)
www.islah.de 425
Deccal bir mmini iki paraya kesecek ve tekrar
birletirecektir.
Keramet ile istidra arasndaki bu farka dikkat
etmeyen saf Mslmanlar, Mesnevisine Allah katndan
indirilme bir Kuran diyerek onu porno hikayelerle
dolduran, emsi Tebrizi iin arabn helal olduuna fetva
veren, mzik ve raks gibi fuhiyat helal sayan Celaleddin
Rumiyi, Allah kadnda tecelli etti de onunla oynatm
diyen ve arap ien emsi Tebriziyi, Hz Hasen ve
Huseynin peygamber olduunu iddia eden Niyazi
Msriyi, Firavun en byk muvahhiddir ve
Cehennemde azap yoktur diyen Muhyiddin Arabiyi,
uydurma hadislere ve bidatlere cevaz veren smail Hakk
Burseviyi, Ben Kurann aynsn yazarm diyen ve
Allahn kendisine hulul ettiini syleyen Hallac el
Mansuru, necaset iinde gezen farzlar yerine getirmeyen
meczuplar, din ahkamna hi nem vermeyen
kalenderleri ve Melamileri Allah dostu zannetmilerdir.
Bundan Allaha snrz.
Ad geen ahslarn eserlerine bunlarn sonradan
sokulduunu sylemek zorunda kalan tasavvufular,
vahdeti vucud gibi pisliklerin yer ald bu kitaplar yine
de vmekte, reti ve ekollerinde baucu kitab
edinmektedirler.
Mesela sufiler gibi mutezile frkasndan olan Said
Nursi; Ben Celaleddin Rumi zamannda yaasaydm
mesneviyi yazardm. O benim asrmda yaasayd Risale-i
Nurlar yazard. Diyebilmektedir.
www.islah.de 426
eyhul slam bni Teymiye hazretleri der ki; Baz
kiilerin harikulade bir olay olarak atee girmeleri
hususuna da dokunalm;
Kurana sarlmayan herkes, bunlarn fitnesine
maruzdur ve bunlar kendilerini grenleri saptrcdr.
Nitekim Deccalin elinde ortaya kan olaanst hadiseler
sebebiyle de insanlar fitneye maruz kalrlar. Durum udur
ki;
Kimin elinde olaanst bir hadise meydana gelirse,
bu kii eriat kstas ile llr. Eer istikamet zere ise
keramettir. stikamet zere deilse, onun elinde vuku
bulan ey fitnedir. Cenab hak bylelerinin elinde cereyan
eden olaylarla, nasipsiz kiileri sapkla uratr. eri
erife uyanlar ise, ayet bylelerinden havada uanlar, su
zerinde yryenleri grseler bile bilirler ki, btn bunlar
kullar iin fitneden baka bir ey deildir.
453

Bylece anlalm oluyor ki, zikrullaha musiki
aletleri, raks gibi eyler kartran bidatilerin elinde zuhur
eden burhan hadisesi keramet deil, fitnedir. Kitap ve
snnete sk sarlan zahitlerde zuhur edeni ise keramettir.
Netice olarak diyebiliriz ki; Brhan hadisesi Rfaiyye
Tarikinin esaslarndan deildir. Bunun merasimler
halinde, bir takm tlsmlar ile devam ettirilmesi ise byk
bir fitnedir. te bu sihirdir, byk gnahlardandr.
Ben bidat rfailerin de brhan yaptna ok ahid
oldum. Bu keramet olamaz. Zira zikir meclisi diye
dzenledikleri merasimlerde alglar alnyor, eekler gibi

453 bni Teymiye Mecmuul Fetava(4/25-26)
www.islah.de 427
raks ediyorlard. Kitap ve snnete aykr pek ok itikadlara
sahip idiler. eyhlerine masumiyet atfediyorlar,
tarikatlarn terk edenlerin de kafir olacan syleyerek
mridlere psikolojik bir bask uyguluyorlard.
Takkelerinin tepesine daire eklinde yazlm tlsmlar
dikiyorlard. Kuran ve Snnet lmini perde olarak gren,
kefi alp Kuran ve Snnet hkmlerini reddeden bir
zihniyetten ne beklenebilir ki!..
Allahn, Kitap ve snnete bal, istikamet sahibi
Salih kullarna lutfettii Keramet ise haktr, inkarna yol
yoktur. Allah muhafaza buyursun, Kitap ve Snnet ile
sabit olduu iin, keramet inkar edilirse kii slam dininin
hudutlarnn dna km olur. Ancak keramet, Allahn
kuluna diledii ve lutfettii ldedir, yoksa
tasavvufularn arasnda yaygn olduu gibi keramet
sahibinin diledii gibi keramet gsterme serbestlii
yoktur.
Nitekim mer r.a. kilometrelerce uzaktaki Sariye
r.a.n durumunu Allahn izniyle grm, onu uyarm,
fakat kendisini srtndan baklayarak ldren haini
grememitir.
www.islah.de 428
Bazlar ceven, hizbu bahr, delaili hayrat
gibi, virdler ve dualar okuyorlar. Bu sakncal
mdr, sakncalysa neden?
Cevap: bidatlerin irkinliinden bahsetmitik.
Ceven duasnn da ia uydurmas olduu sabittir. Bu
soruya cevap olarak ta sadece iki hadis nakledeceim, siz
bunlar iyi dnrseniz cevap kendiliinden ortaya
kacaktr;
Abdullah Bin Mugaffel (radyallahu anh) olunun;
Allahm Senden cennetin sanda beyaz bir kk
istiyorum dediini duyunca; Peygamber
Aleyhisselamn yle buyurduunu iittim;Bu mmette
duada haddi aanlar olacaktr.
454
Ber b. zib (r.a.)den rivyete gre, Peygamber
sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurdu: yatacanda namaz
abdesti gibi abdest al, sonra sa tarafna uzanp yle de;
Allahm irademi sana teslim ettim ynm sana
evirdim senden korkup seni isteyerek ilerimi sana braktm
srtm sana dayadm senden kap kurtulmak ancak sana
dnmekle mmkndr. ndirdiin kitaba ve gnderdiin
peygambere iman ettim. bunlar sylediin gece lrsen ftrat
zere tertemiz lrsn, sabaha karsan hayr kazanm olarak
sabahlam olursun; Ber diyor ki:

454 sahihtir. Ebu Davud(96,1480) Deylemi(3440) Ahmed(1/172) bni Hibban(15/166)
Hakim(1/267) Beyhaki(1/196) Abd Bin Humeyd Msned(1/180) Hseyni El Beyan Vet
Tarif(2/181) Tuhfetul Ahvezi(1/157) Neylul Evtar(1/215) Tayalisi(1/28) Feyzul
Kadir(4775) bni Mace(3864) Kenz(3295) benzerini; Ceml Fevaidde(9252) Rudani
nakleder.
www.islah.de 429
Ben gnderdiin Rasle dedim Bunun zerine
Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem gsme vurdu ve;
Gnderdiin peygambere de buyurdu
455
grld
gibi ayn anlama gelen iki kelime arasnda dahi bir deiiklilk
yaplmas caiz grlmemiken, Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellemden geldii sabit olmayan bir dua ile nasl dua
edilebilir?
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin snnetinde
bulunmayan dualarla dua edenlerin, Esmal Hsnadan belirli
isimleri belirli saylarda okuyanlarn bulunduu ortamdaki
cinleri rahatsz ettii, cinlerin de bu kimselere musallat olduu
sylenmektedir. zellikle gnlk virdleri ok sayda olan
sufilerde ve Ceveni ok okuyanlarda akl rahatszlklar sk
grlmektedir.
Hayvani gdalardan riyazet ederek ile dedikleri
halvete giren ve orada zikir yaptklar esnada eytanlarn
telkinine kaplarak mehdilik iddiasnda bulunanlara sk
rastlanlmakta, bunlardan bazlarnda grlen olaanst
ilerin keramet olduu zannedilmektedir. Aslnda bu islami
bir usl deil, hatta snnette yasaklanm hususlardandr.
Bunun en byk gstergesi de ayn ekilde riyazete ekilen
rahiplerin de bir takm harikuladelere sahip olmasdr. slamda
gaye keramet elde etmek deil, istikameti muhafaza etmektir.
Ben de bu mehdilik iddiasnda olan birkan grdm.
Anlattklar uygumlalar ayn usul idi ve her biri kendilerinin
bir takm fyuzata ve keiflere muhatap olduklarn, Mehdilik
grevinin kendilerine verildiini sylyorlard. Bunlardan

455 Buhri, Daavt 7, 9; Tevhid 34; Mslim(2710) Tirmizi(3391) Ebu Dvud(5046,
5047, 5048).
www.islah.de 430
birisi sa a.s.n manen nzul ettiini ve kendisinin arkasnda
namaz kldn sylerken, dieri de kendi olunun aslnda sa
a.s. olduunu sylyordu. Belki iyi bir niyetle ie
balamlard ama snnetten sapmak onlar bu ekilde
mecnunlar haline getirmiti.
www.islah.de 431
len Salihlerin kabirlerine trbe yapmak caiz
midir?
Cevap: Cabir Bin Abdullah radyallahu anhden;
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem, mezarlar
zerine bina yaplmasn yasaklamtr.
456
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem, Ali Bin Ebu
Talib radyallahu anh Yemene hibir put brakmadan
hepsini yok etmek ve yksek olan her kabri yerle bir
etmek iin gndermiti.
457
Bu rivayet hakknda unu belirtmeliyiz ki; Ali
radyallahu anh, mrik bir toplumun tapnd mezarlar
ykmak zere gnderilmitir. Byle yerlerde cahillerin
hakiki iltica edilecek olan Allahtan gafil bir halde
kabirdekilerden meded ummalar irktir, oralarda mum
yakmak, aput balamak, adak adamak gibi adetler irkin
bidattir, slamda yeri yoktur.
Kabirler zerine mermer ve benzeri eyler yapp da
kiilerin birbirlerine kar iftihar etmeleri, (sslemeleri)
vnp bbrlenmeleri mekruhtur. nk bunlar,
llerine tazim etmek iin cahiliyyedekilerin yapt
mantk d ilerindendir.
458

Kabre ancak bilinmesi iin iaret konulabilir.
Nitekim hasen bir rivayette Enes radyallahu anh der ki;

456 Mslim(cenaiz,32 no;970) Ebu Davud(3226) Nesai(4/86) bni Mace(1562-1563)
Hakim(1/370) Zadul Mead(1/499)
457 Mslim(969) Tirmizi(1049) Ebu Davud(3218) Nesai(4/88) Hakim(1/369)
Tayalisi(155) Ahmed(741,1064)
458 mam arani Muhtasar Tezkiretl Kurtubi(s.89) Tezkiratul Kurtubi(s.100)
www.islah.de 432
Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Osman Bin
Mazun radyallahu anhn kabrine alamet olmas iin
byk bir ta dikti.
459
Peygamberler ve salih zatlarn kabirlerinin trbe
yaplmasnda, orada yatan zata faydas yoktur, kubbe
yaplmas mekruh ve bidat grlmtr. Snnet olan,
ancak tannabilmesi iin byke bir ta dahi olsa bir
alamet koymak, topran deve hrgc gibi yerden bir
kar yksek yapmaktr.
460
Kabir tana sadece mevtann
ismi yazlabilir.
bni Ebi eybe; bni Avn tariki ile Muhammed Bin
Sirinden rivayet ediyor; bni Sirine kabirlerin kerpi ile
svanmas hakknda soruldu. Dedi ki; Bunda bir beis
bilmiyorum
461

Kabri kirele svamakta Hasen el Basri, afii ve
Ahmed Bin Hanbele gre beis yoktur. mam Malike gre
kokunun nlenmesi gayesi haricinde mekruhtur.
462
Bunun
mekruh grldne dair seleften rivayetler daha oktur.

459 bni Mace(1561) Ebu Davud(3206) Beyhaki(3/212) Neylul Evtar(4/132) Keaful
Kna(2/139) bni Kudame Muni(2/191) Mhezzeb(1/136) bnu Hacer Telhisul
Habir(2/133) bni Mulakkin Hulasatu BedrilMnir(s.272) Zadul Mead(1/499)
460 Bkz. Neyll Evtar(4/82-83) arani Mizanul Kbra(1/359)
461 bni Ebi eybe Musannef(3/28)
462 mam arani Mizanul Kbra(1/360) Merinani el Hidaye(1/209) Hediyyetul
Alaiye(s.161) elhtiyar(s.51 no;198) Sanani Sbls Selam(2/307-8) Haydar Hatibolu
Sneni bni Mace erhi(4/418) Kasani Bedayi(1/319) Gamravi Siracul Vehhac(s.114)
ibni Kudame elMuni(2/191,382-385) Sahnun elMdevvene(1/189) Keaful
Kna(2/139) Celal Yldrm Ahkam Hadisleri(3/387)
www.islah.de 433
Kabirlerin mescid ve bayram yeri haline getirilmesi
ise yasaklanmtr;
Allahn laneti yahudiler ve hristiyanlar zerine
olsun. nk onlar Peygamberlerinin mezarlarn mescid
edinmilerdir.
463
bni Abbas radyallahu anhuma dedi ki;
Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve selem, mezarlar
ziyaret eden kadnlar, oralarn zerine mescid ina
edenleri ve kandil yakanlar lanetlemitir.
464
Mescid-i Haram, Mescid-i Aksa ve Benim
mescidim olmak zere mescidden bakasna semereler
balanp yola klmaz.
465

Kabir ziyareti, genel anlamda bu meru ve
holanlan bir eydir. Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellemin kabrini ziyaret hususunda sahabe, tabiin ve
onlardan sonraki dnemlerde ulemann icma sabit
olmutur. Hatta Onun Ravzay erifinden her geite Ona
selam verilmesi gerektiine dair hadisleri bata bni
Teymiye olmak zere btn sekin slam ulemas
nakletmilerdir.
Uymak iin Allah ve Rasul'nn yolundan daha
gzel bir yol yoktur. Firuzabadi der ki; Rasulullah

463 Buhari(salat,55) Mslim(Mesacid,3) Ahmed(5/184)
464 Ahmed(1/229,287,324,337) Ebu Davud(3236) Tirmizi(320,1056) Nesai(4/94) bni
Mace(1574-76) bni Hibban(789) Hakim(1/376) Beyhaki(4/78)
465 Buhari(1197) Mslim(827) Tirmizi(236) Ebu Davud(2033) bni Mace(1409)
Ahmed(3/13) Taberani(2/311) Mecmauz Zevaid(4/3) Humeydi(750) Hatib(9/222) Ebu
Hanife Msned(1/302) bni Ebi eybe(4/65)
www.islah.de 434
sallallahu aleyhi ve selem zamannda kabirleri
ykseltmezler, zerine kiremitten, al tandan, tatan ve
baka eylerden trbe olarak bina ina etmezler, kabirlerin
zerine ne bir rt, ne bir kubbe bina etmezlerdi. Bunlarn
hepsi irkin ve bidattir.
466
Ankarada bir rfai eyhi yle dedi; bni
Arabi cehennemde kimseye sonsuz azap
yoktur demi. Eer gerekten byle dediyse,
biz de aynen yle inanrz. Bu sz kfr deil
midir?
Cevap: Bu sz syleyen ancak cahil ise mazurdur.
Zira Allahn ve rasulnn szne byle kaytsz artsz
teslim olmayp da, hatadan masum olmayan birinin
szlerine teslim olmak kadar rezil bir cehalet rnei
sergilemitir. Lakin Allah Azze ve Celle, byk zat
olduuna inand bni Arabinin dediini
yalanlamaktadr.
Bu konudaki hadislere ve ayetlere gelince; Ebu Said
r.a.den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki;
Cehennem ehli, cehennemde ne lrler, ne de yaarlar.
Ancak (kfr ve irk yznden deil de) gnahlar
yznden cehenneme girenleri, cehennem atei ldrecek,
kmr haline geldiklerinde, onlara efaat etme izni
kacak, grup grup getirilip cennet nehirlerine atlacaklar.
Sonra cennet ehline; Haydi onlarn zerine su dkn

466 Firuzabadi Sifrus Saade(s.130)
www.islah.de 435
denilecek. Bylece onlar, selin yatanda biten daneler
gibi biteceklerdir.
467
Cennet ve cehennem fani olmazlar. Gnahlar
sebebiyle cehenneme giren muvahhid kullar, cezalarn
ektikten sonra oradan karlrlar. Kafirler ise ebedi
olarak cehennem azabna dar kalacaklardr. te ehli
snnetin itikad bu meselede byledir.
Hariciler ve mutezile; Cehenneme giren hi kimse
kamaz dediler.
Mlhidlerden biri olan bni Arabi Fsusta;
Cehennemde azab yoktur demitir. Mutezileden Ebul
Huzeyl el Allaf; Cehennemde hayat ve hareket sona erer,
cansz varlklar haline gelirler dedi.
Cehmiyyeden Cehm Bin Safvan; Cehennem sonsuz
deildir dedi.
eyhulislam bni Teymiye, baz sahabelerden
rivayetlerle delil getirmi, ictihad hatas yapm,
cehennemin fani olacan baz sahabelerin sylediini
zannetmitir. Burada bu iddiay cevaplandracaz
inaallah.
Allah Teala buyuruyor ki; Ama yetlerimizi inkr
etmi ve kfir olarak lm olanlar, ite Allh'n,
meleklerin ve tm insanlarn la'neti onlarn stnedir.
Onlar ebediyen lnet iinde kalrlar. Artk ne azaplar
hafifletilir ne de onlarn yzlerine baklr.(Bakara 161-
162)

467 Mslim(iman 306) Ceml Fevaid(10053)
www.islah.de 436
Bylece Allah onlara, ilerini, pimanlk ve znt
kayna olarak gsterir ve onlar artk ateten
kamazlar.(Bakara 167)
Bizim yetlerimizi yalanlayp da onlara kar
kibirlenmek isteyenler var ya, ite onlara gk kaplar
almayacak ve onlar, deve ine deliine girinceye kadar
cennete giremeyeceklerdir! Sulular ite byle
cezalandrrz!(Araf 40)
nkr edenlere de cehennem atei vardr.
ldrlmezler ki lsnler, cehennem azab da onlara
biraz olsun hafifletilmez. te biz, kfrde ileri giden her
nankr byle cezalandrrz.(Fatr 36)
Yoldan kanlar ise, onlarn varacaklar yer atetir.
Oradan her kmak istediklerinde geri evrilirler ve
kendilerine: Yalandr deyip durduunuz cehennem azabn
tadn! denir.(Secde 20)
Azaplar hafifletilmeyecektir. Onlar azap iinde
kurtulutan mit kesmilerdir. Biz onlara zulmetmedik,
fakat onlar kendileri zalim kimselerdir. Onlar cehennem
bekisine: "Ey Mlik! Rabbin artk bizi ldrsn." diye
seslenirler. Mlik de: "Siz bylece kalacaksnz."
der.(Zuhruf 75-77)
Onlar, ateten kmak isteyecekler, fakat ondan
kacak deillerdir. Onlara boyuna srp gidecek bir azap
vardr.(Maide 37)
Ve yle derler: Rabbimiz! Cehennem azabn
zerimizden sav. Dorusu onun azab gelip geici deil,
devamldr.(Furkan 65)
www.islah.de 437
Cennetlikler hakknda da buyurur ki; Onlara orada
hibir yorgunluk gelmeyecek ve onlar, oradan
karlmayacaklardr.(Hicr 48)
bni Kayym r.a., eyhul slam bni Teymiyeden,
yle nakleder; Hasen el Basri, mer r.a.n yle
dediini syledi; Cehennemdekiler ayet kum ynlar
kadar bir sre bile cehennemde kalsalar, yine bir gn
oradan karlard.
468
Her ne kadar Hasen el Basri, mer
r.a.den iitmemise de, onun byle dediine kanaati
olmasayd byle kesin olarak rivayet etmezdi. Ehli snnet
nderi imamlar da buna kar kmadlar.
Bu sze yle karlk veririz; birincisi; Hasen el
Basri, mer r.a.den bunu iitmemi olup, mrsel olarak
rivayet etmitir. Hasen el Basri r.a., zahid imamlardan biri
olmas yannda, mdellis bir ravi olup, mrsel rivayetleri
imamlar indinde makbul deildir. mam Darekutni
Snende der ki; Hasen el Basri ve Ebul Aliyenin
mrselleri alnmaz. Zira bunlar kimden rivayette
bulunduklarna dikkat etmezler.
Ehli Snnet mamlarnn bu sze kar
kmaylarna gelince; onlar mer r.a.n bu szn,
cehenneme girip de kacak olan gnahkar mminlerin
hakknda olduuna hamletmilerdir.
Ayrca mer r.a.a nisbet edilen bu szn sabit
olduunu kabul etsek bile, cehennemin sonu geleceine
delil gsterilemez. Bu, Zeyd u evde u kadar kalr, sonra
oradan kar demek gibidir ve bunu sylerken, evin yok
olaca anlamna gelmez.

468 bni Kayym Hadil Ervah(s.409) Suyuti Durrl Mensur(4/478)
www.islah.de 438
ayet; Allah cehennemi, kendisine isyan eden
kullarn cezalandrmak iin yaratmtr. Onlarn cezas
bitince, oraya ihtiya kalmaz denilirse, bu yukarda
kaydettiimiz, cehennem azabnn kafirlere sonsuz
olduunu belirten ayetlere muhaliftir. Bu hkmde ne
sahabe, ne tabiin, ne de ehli snnet imamlar ihtilaf
etmemitir.
Sonra bni Teymiye r.a., mer r.a.n szn
kafirlere hamlederek; zaten gnahkar mminler
cehennemde kum taneleri kadar uzun sre orada kalacak
deildir. mer r.a. kafirleri kastetmi olmaldr der.
Bu iddiann zayfl bellidir. Beyan ilmi, onun bu
sznn yanlln ortaya koyar. Zira mer r.a. art
kaziyesiyle diyor ki; ayet, onlarn cehennemde kal u
kadar uzasa bile, yine oradan karlard. bni
Teymiyenin iddiasnn kabul edilebilmesi iin; phesiz
cehennemlikler, kum taneleri says kadar bekleseler de
oradan karlar demi olmas gerekirdi. Bu yzden bu
szn kafirlere hamledilmesi yanl olup, gnahkar
muvahhidler hakkndadr.
mer r.a.n bu sz, bni Mesud r.a.n rivayet ettii
u hadisteki gibidir; Rasulullah sallallahu aleyhi ve
sellem buyurdu ki; ayet cehennem ehline; sizler atete
dnyadaki talar kadar kalacaksnz denilse, bununla
sevinirlerdi.
469


469 sahihtir. Taberani(10/179) Deylemi(5154) Ebu Nuaym Hilye(4/168) Ebu Hatem
lel(2/224) Mecmauz Zevaid(10/396) Taberaninin isnadnda zayf ravi Hakem Bin
Zuheyr vardr. Elbani Zaiful Camide haksz olarak; mevdu dedi. Lakin Hafz bni
Receb bunu ceyyid isnad ile rivayet etti; Tahvif Minen Nar(s.179) Begavi Tefsiri(4/438)
www.islah.de 439
Cehennemde cezasn ekip, oradan karlacak olan
muvahhid gnahkarlarn kal sresi hakknda, bni Ebu
Hatem, ve es Sunnede bni ahin, Ali r.a.den rivayet
ediyorlar; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
ki; Piman olmadan ve tevbe etmeden len byk gnah
sahiplerinden bazs cehennemde bir ay, bazs bir sene
kalp karlr. Onlar iinde cehennemde en uzun kalan,
dnyann mr kadardr.
470
Aynsn Hakiym et Tirmizi,
Nevadirul Usulde daha uzun bir metinle rivayet etti ve
orada dnyann mr yedi bin sene olarak geer.
Sonra eyhulislam, cehennemin faniliine, bni
Abbas r.a.n Enam suresi 128. ayeti tefsirinde syledii
u szn delil getiriyor; Hi kimsenin, yaratklar
hakknda Allaha hkmetmesi, onlara cennetlik veya
cehennemlik diye damga vurmas yakmaz.
Bu szn, cennet ve cehennemin son bulmasyla
alakas yoktur. Mminlerden birinin iledii gnah
sebebiyle, onun cehennemlik olduuna veya iledii sevap
sebebiyle cennetlik olduuna ahitlik etmenin caiz
olmadna iaret etmitir ki, bu zaten sahih hadislerle
sabit bir meseledir.
Bu konuda delil getirilen dier rivayet; Ebu Hureyre
ve bni Mesud r.a.dan nakledilen; Bir zaman gelir ki,
cehennemde kimse kalmaz
471
szdr.

470 zayftr. bni Receb Tahvif Minen Nar(s.189) Lisanul Mizan(5/150) Tehzibut
Tehzib(9/118) bni Makula kmal(2/516) bnl Cevzi lell Mtenahiye(2/940) mechul
ravileri vardr.
471 Taberi(12/118) Begavi Tefsiri(2/403) Suyuti Durrl Mensur(4/478) Ruhul
Maani(12/146)
www.islah.de 440
Begavi r.a., bu sz naklettikten sonra der ki; ayet
bu rivayet sabit ise, Ehli snnete gre anlam; iman
ehlinden kimse kalmaz demektir. Kafirler ise sonsuza
kadar cehennemde kalrlar.
Ubeydullah Bin Muaz r.a., bu sahabelerin szn;
ashabmz derler ki; Yani muvahhidlerden kimse
cehennemde kalmaz demektir diye aklamtr.
Dier bir delilleri; Rabbinin diledii hari, (onlar)
gkler ve yer durduka o atete ebed kalacaklardr.
nk Rabbin, istediini hakkyla yapandr.(Hud 107)
ayeti hakknda Ebu Said, Cabir ya da baka birinin; Bu
ayet btn tehdit ayetlerine uygulanr.
472
Szdr.
Suyuti bunu Durrl Mensurda, Abdurrazzak,
Taberi, bnl Mnzir, Taberani ve Beyhakinin Esma ve
Sfat adl eserine nisbet etmitir.
Bu rivayette ravi Ebu Nadre; ya Ebu Said, ya Cabir,
ya da baka bir sahabe dedi ki.. diyerek pheli bir
ekilde ibare kullanm, bunu kimin syledii mehul
kalmtr. Delil olarak kullanlamaz.
Rivayet sabit olsayd bile, cehennemin sonlu
olduunu gstermez. Nitekim Beyhaki, el Bas ven
Nurde, bni Abbas r.a.nn bu ayetin (Hud 107)
tefsirinde;
Fakat Rabbin unlarn cehennemde, unlarn
cennette kalmasn dilemitir. Dediini rivayet ediyor.

472 Durrl Mensur(4/478)
www.islah.de 441
Bu ayetteki; Rabbinin diledii hari ifadesi, bni
Abbas, Hasen, Halid Bin Madan, Dahhak, Katade, Ebu
Sinan, bni Kesir, Taberi ve bakalarnn da dedii gibi,
muvahhidler hakkndadr. Zira, bedbaht olanlar lafz,
kafirleri de, gnahkarlar da kapsar.
473
Beyhaki, Ferra ve Halimiden naklen der ki; bu
ayetteki illa=ancak edat, siva=dnda manasndadr.
Bu ayn; falann bende bir seneye kadarki iki bin dirhemi
dnda, bin dirhemi vardr. Sz gibidir.
474

bni Amr r.a.n Cehennemde hi kimse kalmaz ve
kaplar kapanr
475
szn delil getirdiler. Rivayet bu
ekliyle mnkerdir. Bezzarn rivayet ettii sahih
rivayette; yani cehennemde muvahhidlerden kimse
kalmaz ziyadesi geiyor.
476

Enes r.a. merfuan rivayet ediyor; Cehennem zerine
bir gn gelir ki orada mmeti Muhammedden kimse
kalmaz.
477
Yine Ebu Umameden merfuan; Cehennem zerine
bir gn gelir ki, ademolunun muvahhidlerinden hi biri

473 Taberi(12/118) Kurtubi(9/99) bni Kesir(8/3988)
474 uabul man(1/329)
475 mnker bir rivayettir. Bkz.: Zehebi Mizan(7/189) bni Hacer Tehzibut
Tehzib(12/49) Salebi Tefsiri(4/321)
476 Bezzar(6/442) Hafz bni Hacer, Tahricu Ehadisil Keaf(s.82) Alusi Ruhul
Maani(12/146) Feyzul Kadir(1/40)
477 bni Adiy Kamil(5/220) Zehebi Mizan(5/124) Feyzul Kadir(5/321)
www.islah.de 442
orada kalmaz ve cehennemliklerin zerlerine kaplar
kapanr.
478
Sonra eyhul slam bni Teymiye, bni Merduyenin
tefsirinde Cabir r.a. hadisinden tahric ettii u rivayeti
delil getiriyor; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem,
Bahtszlar atetedirler. Onlarn orada (o bunaltc ate
iinde) bir soluk alp verileri vardr ki!... Rabbinin
diledii hari, (onlar) gkler ve yer durduka o atete
ebed kalacaklardr.(Hud 106-107) ayetleri hakknda
buyurdu ki; Allah dilerse, bedbaht olanlardan baz
kimseleri ateten karmay ve onlar cennete koymay
dilerse bunu yapar.
479
Deriz ki, bu, cehennemin son bulacana deil, tam
aksine delil olur. Burada karlmas dilenen bedbahtlar,
bni Abbas r.a.nn dedii gibi muvahhid olanlarn
gnahkar olanlardr. Ayrca burada bedbahtlarn
muhakkak karlaca belirtilmemi, ayet Allah
dilerse diye arta balanmtr. Bu ayn u ayetteki
gibidir;
Biz dileseydik, elbette herkese hidayetini verirdik.
Fakat, "Cehennemi hem cinlerden hem insanlardan bir
ksmyla dolduracam" diye benden kesin sz
kmtr.(Secde 13) burada da Allahn dilemesine
balanmtr.
Buhari ve Mslimin sahihlerinde rivayet edilen
hadiste; lm, ok gzel bir ko eklinde getirilir ve
cennet ile cehennem arasnda boazlanp yle denilir; ey

478 Taberani(8/247) Deylemi(5351) Hatib Tarih(9/122) Mecmauz Zevaid(10/360)
479 Suyuti Durrl Mensur(4/476)
www.islah.de 443
cennet halk, ebedilik var, lm yok, ey cehennem halk,
ebediyet var, lm yok! buyrulmutur.
480
ddia sahibinin dier delilleri olan; (Azgnlar)
orada alar boyu kalacaklar, Orada bir serinlik ya da
(susuzluk gideren) bir iecek tatmazlar, Kaynar su ve irin
(tadarlar). Ancak (dnyada yaptklarna) uygun karlk
olarak. nk onlar hesap gnn (geleceini)
ummazlard. Bizim yetlerimizi yalanladka
yalanlamlard.(Nebe 23-28) ayetlerine gelince;
Bu ayetlerde anlatlanlar, kafirlerin sfatdr. bni
Teymiyenin buradaki alar boyu ifadesini alarak,
fakat sonra gelen ayeti hesap etmeyrek delil getirmesi,
onun bir zuhuldr. Nebe suresi 30. ayetinde buyrulur ki;
Tadn! Bundan sonra yalnzca azabnz arttracaz.
ayet kastedilen; alar boyu cehennemde kalmalarndan
sonra ancak azabn artaca olunca, bni Teymiyenin bu
iddias boa km oluyor.
Nitekim burada alar boyu diye terceme edilen
ahkab kelimesi hakknda Begavi ve Abd Bin Humeyd,
Hasen el Basri r.a.den yle naklediyor; Ahkab; ancak
sreklilik, devamllk ifade eder.
481
Abdurrazzak, Taberi, Abd Bin Humeyd ve bnl
Mnzir, Katade r.a.den naklediyor; Ahkabn sonu

480 Mslim(4/2189) Buhari(11/406-Fethul Bari) Beyhaki uab(386-387)
481 Taberi(30/11) Lisanul Arab(1/326) Beyzavi(5/441) bni Kesir(4/465)
Kurtubi(19/177) Durrl Mensur(8/394) Salebi(4/381) Vahidi(2/1166) Begavi(4/438)
Zadul Mesir(9/8) Celaleyn(s.787) Nesefi(4/311) Alusi Ruhul Maani(30/14-15)
www.islah.de 444
yoktur, bir hukubdan dier hukuba gemeyi ifade eder.
482

Rabi Bin Enes de byle dedi.
Netice; ne ayetlerde, ne hadislerde, ne de sahabe
szlerinde, cehennemin sonu geleceine delil yoktur.
Bilakis cehennem azabnn ve cennetin sonsuz olacana
dair deliller oktur.
Bu konuda bni Teymiye r.a. delillere dayanarak
ictihat etmi, lakin isabet etmitir. Mctehid hata ederse
bir sevap alr. Ama bni Arabi gibi delile deil de aklna
veya kefine dayanarak Cehennemde azap olmayacan
syleyerek naslara muhalefet edenler inkar ettikleri azap
ile karlaacaklardr.
Akl esas alanlarn; Azabn bitecei eklindeki
grleri ise, Kitap ve snnete muhalif, sapk grlerdir.
ia taifesinden Mustafa slamolu; Bak olan yalnz
Allahtr. Bu yzden cennet ve cehennemin sonu vardr.
Diyor! Grld gibi herhangi bir delile dayanmadan
akln hakem klarak ahsi grn belirtiyor. Vahyin
belirledii hkme ramen byle dnen sapklara unu
sorarm; o ok gvendiiniz mantnz uzayn
sonsuzluunu nasl alglyor acaba?

482 bir nceki dipnota baknz.
www.islah.de 445
nsanlar Neden Tasavvufa Yneliyorlar?
nsanlarn tasavvufa ynelmelerinin ok sebepleri
vardr. Hepsini burada saymak belki mmkn deildir.
Bize gre bunlarn nemlileri unlardr:
a- Fkh Mezhep Taassubu:
Mslmanlarn birliinin zlmesinde, aralarnda
ihtilaf edip atmaya girmelerinde oynad olumsuz
roln yannda bu banaz fkh mezhepilik duygularn
donuklamas, vicdani uurun yitirilmesi ve manevi
duyarlln kreltilmesinde de byk rol oynamtr.
Ruhsuz ve faraziyelerle dolan fkh mezhep kitaplar
duygular harekete getirmeyen, vicdan okamyan, ruhun
susuzluunu gidermiyen, nefsi tehzip etmiyen ve heva
ateini sndrmiyen kuru bilgilerle dolup tamtr. Bu
arada alabildiine genilemi ve ucu buca grnmez bir
umman halini almtr. Hatta mesela Hanefi fkhnn en az
yirmi sene iinde iyice renilebilecei yaygn bir kanaat
haline gelmitir. Halbuki Raslullah bu fkh mmete
retmi, davetini neretmi, ordular donatm ve savalar
yapm, fethedecei yerleri fethetmi ve Arap
mriklerinin elinden her trl mukavemet ve eziyet
grm olmasna ramen bu sre ancak buna yakn
olmutur. Ksaca Raslullah btn bunlar yirmi sene
gibi buna yakn bir zamanda gerekletirmitir.
slm kltr ve hayatndan uzak insanlarn
tasavvufularn kucana atlmalarnda bu banaz fkh
mezhepiliin en byk rol olduu sylenebilir. nk
bu insanlar kef ve riyazat, halvet ve fuyuzat yolu ile bu
ilimleri kendilerine en ksa zamanda reteceklerini
va'deden, kabuk menasibinde saydklar er ilimlerle
www.islah.de 446
uramak yerine dinin z ve hakikati dedikleri effaf,
duyarl hayati ve ruhani zevki gerekletireceklerini
syliyen tasavvufular can kurtaran simidi gibi
yapmlardr. Tpk zdrap ekilen bir hastalktan ok
pahalya patlyan ve uzun zaman olan doktor tedavisi
yerine iportaclarn zaman zaman halk arasnda reklamn
yaptklar ve her derde deva diyerek tanttklar birtakm
ilalara ve yollara insanlarn meyletmesi ve ilgi duymas
gibi. Zavall mslmanlar dizginlerini bunlarn eline verir,
onlar da bunlar umman eklini alm banaz fkh
mezhepilikten daha geni ve ucu karanlk olan tasavvufa
gtrrler.
Fkh mezhepiliin donukluundan, ruhaniyet ve
maneviyattan uzaklndan usanm ve ruhaniyete susam
bu insanlar kendilerini tasavvufun kucana atacaklar
yerde Kur'n ve Snnet fkhna ynelselerdi bu ruhani
hayatn lezzetini farkeder, ilim zevkini tadar, iman ve
ihsan atmosferiyle ruhlar dolard. Her biri Rabbini
grrcesine ibadet ederek ihsan derecesine ykselmenin
zevkine ererdi.
Kur'n ve Snnet atmosferine girselerdi,
Raslullah'n ve ashabnn nasl iman ve ihsan
derecelerinin zirvesinde bir hayat srdklerini
renirlerdi.
b- Kelam Tartmalar:
Mslmanlarn vicdan ve duyarlln ihya etmede
banaz fkh mezhepilik baarsz olduu gibi haksz bir
ekilde tevhid ilmi diye isimlendirilen kelam ilmi de ayn
ekilde baarsz kalmtr. nk kelam, mslman
fertlerde ruhi duyarll dondurmu, duygular ldrm,
www.islah.de 447
ruhi atmosferin dna karm ve zaman zaman akidenin
sapmasna, hatta inanszla kadar gtrmtr. nk
balangta slm' savunmak amacyla ortaya kan
kelam, zamanla kendini slm'n yerine koymu,
kurumlam ve slm'la uzaktan yakndan ilgisi
bulunmyan Hint felsefeleri, Yunan cedel ve safsatalar
karm bir ilim olmutur. Halbuki Kur'n ve Snnet'in
dnda ve onlarn nda bu aleme bakp teemml etme
yolu dnda tevhidin ne bir kayna vardr ne de olmas
mmkndr. Zira yce Allah ancak kitabnda kendisini
tavsif ettii ve Raslullah'n bildirdii eylerle tavsif
edilebilir.
Banaz fkh mezhepilik ve kelam tartmalar
sonucu duygularn donuklat, duyarlln kreldii ve
ruhun kat kalplar iinde saknt duymaya balad btn
bunlardan sonra insann zlemini ektii ve yaamak
istedii bu yce hedeflerin tm veya byk ounun
Kur'n ve Snnet fkhyla gerekleeceine inanyoruz.
Ruhun zlemini ektii, duyularn yaamak istedii ve
kalbin huzurunu bulaca bu manevi ortamn Kur'n ve
Snnet ilmiyle gerekleeceini sylersek herhalde
abartm olmayz. nk insanlarn nnde gn gibi
aydnlk bir tecrbe vardr. Raslullah ve ashabnn
yaadklar tecrbe mminler iin en gzel rnektir.
Onlarn zamannda ne banaz mezhepi fkh, ne de
kltrlerin kompozisyonu haline gelmi kelam ilmi
mevcuttu. Bununla beraber bu insanlarn her birinin
manevi hayatn ve ruhi cevvaliyetin en mkemmel eklini
yaad ve tasavvuf denilen kmazlara hibir zaman
ihtiya duymadklar bir gerektir. nk bu insanlar
Kur'n ve Snnet atmosferi iinde yayor, onu teneffs
ediyor, ruhi ve manevi btn gdalarn onlardan alyor,
teorik ve pratik btn ilimlerini de onlardan elde ediyordu.
www.islah.de 448
Bunlarn dnda ne bir eyhin elinde ile doldurma, ne de
bir bakasnn el abukluuyla ksa bir zamanda btn
ilimleri elde etme gibi bir temaylleri olmutur.
Asr saadet dnemine yle bir denelim.
Peygamberliin nuru ve ashabn sohbetiyle yetien tabiin
nesline bir bakalm. O zamanlar mslmanlar, insanlar
iin karlm en hayrl mmet deil miydiler? Zamann
benzerine ok nadir ahit olduu ideal nesiller deil
miydiler. Sadece ok oru tutmak ve ok namaz klmakla
deil, belki melekvari bir hayat, kahramanca bir cihad,
ilim ve medeniyet ufuklarnda kanatlanma, uyank
vicdanlar ve alevli duygularla da ideal insanlar deil
miydiler?
Banaz mezhepi fkh ve Kelam ilminin
donuklamas, akideyi ihya etme ve duygular canl
tutmadaki baarszlklarndan u sonuca varmamz
gerekir:
Toplumda yaylan bu irkin materyalizm karsnda
imann gelecei vicdanlarn uyanmasna, duygularn
canlanmasna ve derlenip toplanmasna, byk
fedakarlklara ve Allah yolunda gerekli harcamalara
baldr. Yani doruluk, gayret ve hayatiyet gerektiren bir
meydanda kuru ve donuk bir inan ile Allah'tan uzakln
ifadesi olan az bir zikrin yeterli olaca sylenemez. Din
azami lde dnce ve uuru glendirme, slm
toplumunda byk bir atlm salyacak hamleleri
gerekletirme yoluna gitmedii taktirde toplumdan
silinmesi ve mensuplarnn yok olmas kanlmaz
olacaktr.
www.islah.de 449
Kainatn salam kanunlarla idare edildiini
anlamyan ve evreni dnp tanma, seslerine kulak
verme, tavsiyelerini tutma ve szn stn klma yoluyla
Allah' bilmenin biricik yolunun da uyank bir akl
olduunu kavramyan bir neslin bulunmas herhalde hayat
iin bir zldr. Zaten bu kadar duyarsz ve anlaysz bir
neslin yaad bir hayatn devam mmkn deildir.
phe yok ki gz banaz mezhepi fkhta, akl
kelamda, duygusu tarikat ve evhamda ve btn himmeti
bu ilimden bir takm tlsmlar ezberlemek ve hibir
duyguyu tahrik etmiyen, hibir ekilde uuru da
canlandrmyan arpm tablosunu tekrarlar gibi mezhepi
fkhtan birtakm ibareleri tekrarlamak olan bir insan,
slm'dan olduka uzak bir insandr. mann
canlandrlmas, dncenin uyandrlmas ve
donuklamadan, buharlamadan yahut sapmadan evvel
onun sratle pratie dntrlmesi ileminde Kur'n ve
Snnet fkh ne byktr!
Mslmanlar bu ilahi fkh ihmal edip tevhid ilmi
dedikleri felsefeler ve insanlara ilk tavsiyeleri kendilerini
taklid etmekten nehyetmek olan gayri masum birtakm
insanlarn szleriyle Allah'a ibadet ettikleri, ibareleri
iinde gnlerini geirdikleri gn himmetleri uyumu,
duygular krelmi, dncesi gerilemi ve balarna
hallar, moollar ve batl emperyalistler musallat
olmutur. ine dtkleri zilletten ve uradklar
hezimetten ancak Allah'n kitabna ve Raslullah'n yoluna
dndkleri gn kurtulabileceklerdir. yet-i kermeler bu
dn vacip klmakta ve mslmanlar her zaman
uyarmaktadr. Yce Allah buyuruyor:
www.islah.de 450
"Ey iman edenler! Allah'a itaat edin. Peygambere ve
sizden olan emir sahiplerine itaat edin. Eer bir konuda
anlamazla derseniz, Allah'a ve ahiret gnne
inanyorsanz, onu Allah'a ve Rasl'ne gtrn. Bu hem
hayrl, hem de netice bakmndan daha hayrldr."
"Hayr! Rabine andolsun ki aralarnda kan
anlamazlklarda seni hakem yapp verdiin hkmden
ilerinde hibir sknt duymadan onu tam manasyla
kabullenmedike iman etmi olmazlar."
Raslullah da yle buyurmutur: "Size iki ey
braktm. Onlara sarldnz mddete sapmazsnz.
Bunlar Allah'n kitab ve Rasl'nn snnetidir."
Btn bunlar slm'n netliini ve tazeliini
korumas, canlln muhafaza etmesi ve roln
oynamaya devam ederek mslmanlarda gl bir hayat,
cokun bir duygu ve uyank bir vicdan diriltmeye srekli
elverili olmas iindir. Raslullah da bu nemli grevi
yerine getirme ve slm'n her zaman terutaze ve dinamik
olarak devam etmesi iin zaman zaman mceddit
slahatlar olacan bildirerek yle buyurmutur: "Yce
Allah bu mmet iin her yz yln banda dinini
tazeliyecek (yenileyecek) kiiler gnderir."
Her asrda bu mcedditler gelmilerdir. Bunlardan,
slm'n imajn bozan ve rndan karmaya alan
kelamclara kar bir set gibi duran Ahmed bn Hanbel'i
anabiliriz. Bu yolda tyleri rperten ve insan eleme boan
trl ikenceler ve eziyetler grmtr. Ondan sonra mam
bn Teymiyye'ye gelinceye kadar yetimi byk
mtehidlerin tm bu grevi yerine getirmilerdir.
www.islah.de 451
Nihayet mam ibn Teymiyye de bu grevi yerine
getirerek kelamclardan felsefecilere kadar muhtelif
kesimlerin sapmalarna kar koymu, tehlikelerini ve
sapmalarn aklam, tasavvuf adna ilenen cinayetleri
ve uydurulan bidatlar gzler nne sermi, ilave olarak
taklit ve mezhep taassubuyla mcadeleye arm, Kur'n
ve Snnet'e dn tevik etmitir. Bu yolda ikenceler
grm, zindanlarda yatm ve srgn hayat yaamtr.
Hatta eletirdii ve sapmalarn tehir muhtelif evrelerden
iftira ve hakaretlere maruz kalm, btn dnya ona ok
grlerek mrn zindanda tketmeye mecbur edilmitir.
Allah yolunda ihlas ve cesareti sebebiyle am kalesi
iindeki zindanda vefat etmitir. Bugne kadar slahatlar
ve mcedditler ayn yolda her trl ikenceye, zulme,
baskya, iddete ve iftiralara maruz kalmlardr. Bugn de
ayn eylere maruz kalmaktadrlar.
Belirttiimiz gibi bu insanlar halk Kur'n ve snnete
ynelttikleri, zamanla donuklaan ve banazlaan
mezhepi fkh ve kelam tartmalarndan mslmanlarn
ok zararlar grdn syledikleri iin iftiralara ve
sulamaya maruz kalmlardr. Bugn de ayn rol
oynamaya alan alimlere sonu gelmiyen bir dizi sulama
ve iftira yaplmaktadr. Hatta bunlar topluma bozguncu ve
ykc olarak takdim edilmekte, kitaplarnn okunmasndan
sakndrlmakta ve sylediklerinde dinlenmemeleri
istenmektedir.
Mslmanlarn bidat ve hurafelerden uzak, kabirlere
ve ruhlara tapmaktan uzak, kim olursa olsun insanlar
putlatrmaktan veya masum saymaktan uzak bir slm'a
ynelmelerini ksaca Kur'n ve Snnet'e ynelmelerini
istiyen alimler Vahhabilik, reformculuk, modernistlik,
unun veya bunun dmanlyla sulanmakta ve
www.islah.de 452
yapacaklar gzel hizmetlerinin engellenmesine
allmaktadr.
Ayn ekilde banaz mezhepi fkhtan ve iinden
klmaz bir durum alan kelam tartmalarndan uzak,
Kur'n ve sahih snnete dayal nezih bir slm'a
ynelmelerini savunan, taklidin slm'da sevilen birey
olmadn, mslmanlarn bakta akaid konularnda
olmak zere inanlarn ve amellerinin kaynaklarn
bilmeleri gerektiini, devaml bir tahkik abas iinde
mslmanlarn Kur'n ve Snnet'le her zaman iie ve
diyalok halinde bulunmalarnn vacip olduunu, slm
denilince bunlarn akla gelmesi gerektiini, alimlerin
itihad ve grlerinin ise ancak bunlardan karlan
birtakm bilgiler olup Kur'n ve Snnet'in yerini
tutamyacan anlatan alimler mezhepsizlik veya unun
bunun dmanlyla itham edilmektedir. Mslmanlar
iin balayc ve zorunlu olann Kur'n ve sahih snnet
olduu, itihadlarn ise eriat nazarnda balayc bir
durum arzetmedii, Kur'n ve Snnet'e uygun olduu
taktirde onlarla amel edilebilecei, aykr olduu taktirde
bir yana braklaca ve taklid edilen itihadlarn mutlaka
imkanlar ve artlar lsnde delillerinin aratrlmas
gerektiini syliyen alimler sanki slm'n birerman ve
mslmanlarn dinlerini bozmaya alan birer ajan gibi
topluma takdim edilmekte ve hayrl hizmetleri
engellenmektedir. Btn mtehid imamlar
"tihadlarmzn delillerini aratrn, delillerini bilmeden
bizi taklid etmeyin, itihadlarmzla naslar atacak
olursa, mezhebimiz naslardr" demelerine ramen, bunu
syliyen dier alimler sanki dinde bidat karm gibi
safd braklmak istenmektedir.
www.islah.de 453
te zamanla nasl da altst olmu ve slahat ile
banaz mukallid nasl yer deitirmitir! Sanki bugne
kadar gelmi gemi btn slahatlar ve mcedditler
insanlar taklidden sakndrmam ve ne olursa olsun
mutlaka Kur'n ve Snnet'e dnmeleri gerektiini
sylememi gibi, srekli taklidi savunan ve insanlarla
Allah'n dini arasnda birtakm kiileri bir duvar haline
getiren kr taassubu savunan banaz kiiler nasl
bayraklatrlmakta, ama insanlar Allah'n dinine ve onu
anlamaya aran slahatlar nasl birer c gibi
gsterilmektedir!
Kur'n kltrnde ve snnet eitiminden uzak
yayan, Raslullah'n ve ashabn Kur'n ve Snnet olan
yaayndan habersiz bsulunan insanlarn mutlaka Kur'n
ve Snnet'le muhatap olmalar, bunlarn Kur'n ve Snnet
eitiminden gemeleri ve din olarak ancak bu ikisini
bellemeleri gerektiini anlatan alimlere nasl kimsenin
inanmamas telkin edilmekte ve sylediklerinin bidat
olduu nasl empoze edilmektedir. Onlara dinlerinin
yklaca, mezheplerinin ellerinden gidecei, bugne
kadar birtakm din dmanlarnn Kur'n ve Snnet'e
dn paravan yaparak slm' bozmak, hatta ykmak
istedikleri gibi bu insanlarn da dini bozmak istedikleri,
onun iin bildiklerinizden amamanz gerektii nasl
telkin edilmekte ve Allah'n dinine taklidle nasl kar
klmaktadr!
Halbuki slm mmetinin bugne kadar bana neler
gelmise, hep bu kr taklidin, kt taklidin, banaz
taklidin ve Kur'n ile snnet arasna birtakm setlerin
ekilmesinin sonucu geldiini akl banda herkes anlar.
Zira Kur'n ve Snnet eitimi grmiyen, onlarn kapsayc,
diriltici, yetitirici, eitici, retici, ruh ve madde
www.islah.de 454
dengesini salayc, ahsiyet ve izzet kazandrc, sadece
Allah'a kul olmay retici, hakla batl btn plaklyla
gzler nne serici terbiyesinden gemiyen insanlarn
ancak bakalarna birer uydu ve banaz olacan bilmiyen
yoktur. Bugne kadar tecrbeler bunu gstermitir. Kur'n
ve Snnet'in bu ilahi eitimi ve rehberlii olmadan
mslmanlarn tekrar izzet ve ereflerini kazanmalar,
Allah'a istedii gibi birer kul olmalar mmkn deildir.
Cahiliyye devrinin barbar insanlarn, vahi insanlarn,
cahil insanlarn, putperest ve iptidai insanlarn saadet asr
insan yapan, yarm asrlk zaman iinde dnyann sper
devletleri olan Bizans ve ran imparatorluklarn dize
getiren, Kuzey Afrika'dan Trkistan'a kadar corafyaya
slm' yayan ve dnya tarihinde rnek bir slm
medeniyeti Kur'n o insanlar acaba Kur'n ve Snnet
eitiminden baka hangi eyle yetitirildiler ve yetitiler?
Btn mslmanlar iin bunlar birer rnek deil
midir? Onlarda mslmanlar iin en gzel rnekler yok
mudur? Salih selef olarak onlarn yolundan gitmkek
zorunda deil miyiz? nsanlar onlarn yoluna davet eden
kiileri takdir ve tebcil edeceimiz yerde, bir takm
lekeleyici ve ypratc yaktrmalarla safd etmemiz ve
salih selefin yolundan yz evirmemiz nasl makul
saylabilir? Hatta bunu sylemek nasl "eriat tehdit eden
en byk tehlike" olarak takdim edilebilir? Kur'n ile
snnet eitiminden gemiyen, bunlarla kendileri arasnda
setler eken, onlar okumann ve anlamnn bizler iin
mmkn olmadn syliyen veya inanan bir anlay nasl
slm'la badatrlabilir? Biraz tarafsz ve insafla bunu
dnmemiz gerekmez mi?
Bunlar sylerken hibir zaman alimleri
kmsemek, bir tarafa brakmak, sylediklerini yabana
www.islah.de 455
atmak, basit bilgilerle itihad etmek gibi bir dnce
tamadmz belirtmek isteriz. Aksine btn alimlere ve
mtehidlere sonsuz sayg ve takdirimiz yannda onlarn
elbette rnek alnabileceini ve ilimlerinden istifa
edileceini sylyoruz. nsanlarn Kur'n ve Snnet
eitiminden gemeleri gerekir, szlerimizin bu gibi
eylerle hibir ilgisi yoktur. nk o alimler de Kur'n ve
Snnet'i bilerek yaamalarn istemilerdir. Ashab kiram
ele alacak olursak, biliyoruz ki hepsi mtehid deildiler.
Aralarnda kendini ilme vermi ve ok yksek seviyelere
ykselmi kiilerin yannda daha aa seviyede olanlar
da vardr. Ama hepsinin deiik oranlarda ve miktarlarda
Kur'n ve snnet eitiminden gemediini kim iddia
edebilir? Onlar bu genel eitimle rnek ashap nesli
olmadlar m? Bizim ve alimlerin insanlar ard ve
telkin ettii bu eitimin gereklemesidir. nsanlarn
mutlaka Kur'n ve snnetle yzyze gelmeleridir ve
onlarn eitimiyle eitilmeleridir.
Bu eitim verildii ve gerekletii zaman insanlar
banaz taklidilikten, bidat ve hurafeler iinde yzmekten,
insanlar putlatrmaktan, tasavvuf ve benzeri sapmalardan
kurtulabilecek, dorudan doruya ilhamn Kur'n'dan
alacak ve asrn idrakine sunacaktr. Bu eitim esnasnda
alimlerin itihad ve grlerinden yararlanlacak, rnek
ahlak ve almalar anlatlacak, ama hibir zaman
insanlarla Allah'n dini arasnda bir set yahut bir engel
telakki edilmiyecektir. Onlarn da rol insanlar Allah'n
dini ile yzyze getirmek ve onu kavramalar iin
yardmc olmaktan ibaret olacaktr. Bu gerekletii
takdirde Allah'n kitabna ve Raslullah'n snnetine
aran insanlarn gerekte ne kadar isabetli davrandklar
anlalacak ve btn bir toplum Allah'n dinini renmek
iin yara girecektir. Din eitimi seferberlii, taklid ve
www.islah.de 456
bidatlardan kurtulu, Allah'n dinini tam ve btn olarak
alglama ve hayata geirme o zaman gerekleecek ve
slm mmeti bu hamle neticesinde istedii yere
gelecektir. Bunlar gereklemedii mddete de papaan
gibi taklit etmekten teye gememiz mmkn
olmyacaktr.
c- Ynetimlerin slm'dan Sapmalar Ve slm
Hayat Engellemeleri:
nsanlarn tasavvufa ynelmelerinin sebeplerinden
biri, belki de en nemlisi mslmanlarn banda bulunan
ynetimlerin slm'dan sapmalar ve slm'n ngrd
ekilde kapsaml bir slm hayata meydan
vermemeleridir. Hz. Ali ile Hz. Muaviye arasnda balyan
anlamazlk ve savalar slm toplumunda byk
tedirginliklere yolam ve birtakm insanlar bu
savalardan uzak kalmak, bulamamak, bunlar izliyen
fitnelerden uzak durmak iin toplumdan kendilerini
soyutlam ve ferdi planda slm' yaamaya kendilerini
vermilerdir. slm toplumunda ilk sapmalarn bu anormal
artlar altnda balad sylenebilir.
Bunu izliyen dnemlerde de alimlerle ynetimlerin
kar karya geldikleri, hakk ve Allah'n dinini aka ve
korkusuzca akladklar, fitne ve sapmalara cesaretle kar
koyduklar iin ynetimler tarafndan alimlerin nasl trl
bask ve ikencelere maruz kaldklarn biliyoruz. Toplum
fertleriyle ynetimler arasnda bir nevi szclk ve
temsilcilik grevini yapan alimlerin ynetimler tarafndan
cezalandrldklar, ikencelere maruz kaldklar,
srldkleri ve hapsedildikleri, hatta ehid edildiklerini
gren halkn gz ylm, tabir caizse, meydan zorba
ynetimlere barkmak zorunda kalmtr. Kimileri artk bu
www.islah.de 457
ilerin dzelemiyeceini, elden birey gelmediini,
insanlarn yoldan ktklarn, hir zaman fitnesi diyerek
kyameti beklediini yahut Allah'n verecei azabn her an
gelip atabileceini, onun iin mehdinin geliini
beklemekten baka are kalmadn dnerek kelere
ekilmi, saatlerini mnzevi ibadet ve zikirlerle geirmeye
koyulmutur.
Toplumda emri bilmaruf ve nehyi anilmnker (iyilii
emretme ve ktl yasaklama) gittike ihmal edildii
iin de ktlkler alabildiine yaylm ve iyilikler gitgide
ilenemez olmutur. Bylece toplumda iki, kumar, fuhu,
hile, yaltaklanma, dalkavukluk, jurnalclk, frkaclk,
milliyetilik, hrszlk, hakszlk, zorbalk, aldatma ve
yalan gibi slm'n tasvip etmedii ktlkler yaylm ve
samimi dindarlar tedirgin etmitir. Artk insanlarn
dinlerini yaamann zorlaaca, elde ate tutmak kadar
gleecei, oturanlarn yryenlerden hayrl olaca,
evlerine kapananlarn sahnede grnenlerden daha emin
kalacaklar, gibi telkinler insanlar ynlendirici rol
oynamtr.
Btn bunlar insanlarn sahneden ekilmelerini,
balarnn aresine bakmalarn, kendilerini ibadete ve
zikre vererek piyasadan ekilmelerini dorumu ve
toplumda bu uygulamalarn alabildiine yaylmasn
salamtr.
Bugn de insanlar slm'n ngrd ekilde
mkemmel bir slm hayat srmek istiyorlar. Btn emir
ve yasaklarnn yerine getirildii, helal ve haramlarnn
gzetildii, Kur'n ve snnet eitiminin eksiksiz ve doru
bir ekilde verildii, insanlarn meru btn ekil ve
yerlerde bir araya gelebildii, Allah'n dinini korkusuzca
www.islah.de 458
ve eksiksiz syleyebildii bir slm hayat yaamak
istiyorlar. Oysa eytanlarn musallat olduu, nefislerin
azgnlat, ktlklerin kol gezdii, ahlakszln
caddeleri doldurduu, yasaklarn aleni bir ekilde
ilendii, emirlerin yerine getirilemedii, slm'n iar
olan birok eylerin yasakland, horland veya su
unsuru sayld bir ortamla muhatap oluyorlar.
Haramlardan koruyacak, emirlerin yaan ve uygulann
retecek, ahlakszlklardan tutup ekecek ve ktle
gtren sebepleri ortadan kaldracak insanlara meydan
verilmedii, slm' btn kapsam ve organlaryla takdim
etmenin nnde engeller dikildii, faziletli bir slm
toplumunun olumas ve yaamas iin abalarn
kstland bir ortamda insanlar dinlerini yaamak ve
ktlklerden kurtulmak iin sahnede boygsteren tarikat
temsilcilerine gitmekten baka yol bulamamaktadr. Biraz
imkan olan birtakm alimler de ya bu imkan kullanmasn
bilmiyor yahut kullanacak cesareti bulamyor ya da byle
bir eyin gerekliliine doru drst bir ekilde inanmyor.
Onun iin, bir alimin dedii gibi, bugn genlik
taknlk ve anormal davranlar gsteriyorsa, bunda onlar
kadar onlarn elinden tutmyan ve slm'n ngrd
ekilde ynlendirmiyen alimlerin de sorumluluu olduu
kesindir. Bunu tarikat ve tasavvuf evrelerine insanlarn
kapa atmalar meselesine uygulayacak olursak, insanlar
ve zellikle genlik tarikat kaplarnda ve eyhlerin dizi
dibinde yaamaya yneliyorsa, bunda onlara gerei gibi
rehberlik yapmyan ve slm' kapsamyla takdim etmiyen
alimlerin sorumluluu vardr. Yani slm' sunmada ve
rnek olmada alimler zerine den grevi gerektii gibi
yerine getirmi olsalard, insanlar kurtuluu belki de
tarikat kaplarnda veya eyhlerin ellerinde aramyacakt.
Dier taraftan ynetimler tarafndan alimlere bu imkanlar
www.islah.de 459
salanr ve nlerine binbir trl yasaklarla engeller
karlmam olsayd, belki onlar da bu sorumluluun
altndan kalkmak ve insanlar sahih bir slm hayata
ynlendirmek iin ellerinden geldii kadar aba
gstereceklerdi. slm'n btn olarak alnmas ve hayata
geilmesi mcadelesi veren alimler toplumda bertaraf
edilip meydan cahillere ve tarikat eyhlerine
terkedilmemi olsayd, belki de bugn durum olduundan
bambaka bir ekilde olurdu. Ama alimlerin nne her
trl engeller dikilip yasaklar ve cezalarla elleri kollar
balannca, meydanda yaban otlar boyverir ve insanlar
seenek olarak tarikatlardan bakasn gremez.
Haramlardan alkoyacak, emirleri retecek ve yerine
getirilmesine ortam hazrlamaya alacak, insanlarn din
duygularn ve ibadet ihtiyalarn karlayacak tarikat
evrelerinden ve eyhlerin derghlarndan bakasn
bulamaz.
arpk bir din eitimi ve maksatl olarak slm'n
birok unsurlar gn getike bozulmakta ve artk slm'n
nefis slahndan ibaret olduu kanaati zihinlere
yerlemektedir. Bat taklitilii gerei topluma
hristiyanvari bir din anlay sunulmas ve dinin
bunlardan ibaret olduunun srekli ilenmesi sonucu
insanlar artk dinin bu olduuna inanmaktadr. Yaklak
yz yla yakn bir zamandan beri topluma sunulan bu
manastr din anlay dinin yanl anlalmasna yol
amtr. Radyo ve televizyonlarda yaynlanan din
programlarnda telkin edilen din anlay ve yaps bu
arpkln olumasnda ok nemli rol oynamtr.
Kur'n- Kerm'den okunan pasajlarn bile bu anlayla
seildii ve gya suya sabuna dokunmyan yetlerin
okunduu gz nnde bulundurulursa, bu anlayn
olumas iin ne kadar aba gsterildii daha iyi anlalr.
www.islah.de 460
Okullarda okutulan din kltr ve ahlak bilgisi gibi dini
bilgiler veren kitaplarda dinin ancak baz ynleri belirtilir
ve anlatlrken bu anlayn yerlemesi iin nasl gayret
edildii daha iyi bilinir. Kltr emperyalizminden ve
uygarlk adna saldrlardan kurtulmak iin zaman zaman
aba gsteren birtakm insanlarn elleri ve kollar
balanarak toplumda birtakm evreler ve gler
tarafndan nasl afaroz edildii gz nne getirilirse,
zlenen hedef daha iyi seilir.
Btn bunlarla insanlar din konusunda cahil
braklmakta, yanl bilgilendirilmekte ve hurafe de olsa
dind birtakm eylere sarlmasna imkan
hazrlanmaktadr. Dini bir hayat srmek istiyen insanlar,
ktlklerden ve haramlardan uzak yaamak istiyen
vatandalar ister istemez soluu tarikat ve tekke
evrelerinde almakta, btn arpklklar ve
yanllklaryla oralarda dini yaamay aramaktadr. nk
ktlklerin ve haramlarn alabildiine serbest ve ortal
doldurduu bir ortamda insanlar kendilerini bu
ktlklerden ancak buralara snmakla
koruyabileceklerine, ibadetlerini ancak bu gibi yerlerde
yapabileceklerine inanmaktadr.
Daha dorusu bilerek veya bilmiyerek ister istemez
buna inandrlmaktadr. slm'n btn iin alacak
birka kii bir araya gelecek olsa, enselerinde statkonun
nefesini hissettii ve her trl hiyanet ve sulamalarla
suland bir ortamda lkenin her tarafnda tarikat ve
tekke evrelerinin mantar gibi bitmesine, trl klklar ve
biimlerle ortada grnmesine, insanlarn otobslerle ve
uzak diyarlardan akn akn tekkelere ve ayinlere
gitmelerine gz yumulmas, mukaddes orbadan ierek
bereketlenmelerine ses karlmamas acaba bu maksatl
www.islah.de 461
ynlendirmenin rn deil midir? Sahih ve eksiksiz bir
slm'n nne engeller karlrken, sadece nefis slah ve
ayin iin yaplan abalara gz yumulmas tasavvufa
yneliin en byk etkenlerinden deil midir?
Din eitiminin retken ve lkenin ekonomisine
maddi bir katks olmyan bir eitim olduu palavrasn
srekli sakz gibi iniyen, lkenin din adamna bu kadar
ihtiyac yoktur, diyerek din eitimi verilen kurumlarn
varlna bile tahamml edemiyen bir zihniyetin radyo ve
televizyonunda insanlar uyuturan, miskinletiren ve bir
lokma bir hrka felsefesini yanstan tasavvuf mziine ve
tasavvufi motiflere barn amas, acaba insanlar bu gibi
yerlere yneltmek amacna ynelik deil midir?
nanyoruz ki slm'n tam olarak yaanabildii ve
insanlarn bundan dolay birtakm yasaklar ve engellerle
karlamad bir ortamda kiiler tasavvufa bu kadar
ynelmiyecek, dinin yaanabildii ve haramlardan
korunduu tek yerler tarikat ve tekkeler olmyacak,
lkenin her yerinde mantar gibi eyhler ve mridler
bitmiyecektir. Toplumu bir moda gibi saran ve srekli
revata tutulan tasavvuf akmnn biteceini ve insanlarn
ona kaymyacaklarn elbette sylemek mmkn deildir.
nk her zaman ve her toplumda dengeli ve eri insanlar
bulunacak, hak zere olanlar ve ondan sapanlar olacaktr.
Ama slm'n net olarak anlatld, serbeste yaand ve
eitiminin doru bir ekilde verildii bir ortamda elbette
tasavvuf modas bu kadar revata olmyacaktr.
Tasavvufa insanlarn ynelmelerinin nemli
sebeplerinden biri olarak bizlere intikal eden tarihi kltr
mirasn ve din anlayn da belirtmeden geemiyeceiz.
Kur'n ve snnet eitiminin insanlar mezhepsiz yapaca,
evliyay inkr etmeye gtrecei, kerametleri ve efaati
www.islah.de 462
tanmamaya sevkedecei, kabir ziyaretini yasaklyaca,
eklinde kabul edilen bir kltr ve anlayn tasavvufun
yaylmasnda ok byk rol olduu muhakkaktr.
Kabirleri kutsallatran, llerle oturup kalkan, fetihlerin
ve zaferlerin ryalarla tesbit edildiini syliyen, hayat
gereklerinden ok keramet ve olaanstlklere inanan
toplumda birtakm insanlara din adna imtiyazlar ve
dokunulmazlklar tanyan, imamlarn masum sayd iin
ia'y eletirdii halde tasavvuf mehurlarna masumiyet
giydiren, sultanndan vatandana kadar tarikata bal
bulunan, Hakikati Muhammediyye, dinlerin birlii, gavs,
aktab, ebdal, evtad, nukeba ve nuceba gibi gizli lke
hiyerarisine inanan, dini kef ve feyze balyan, dinin
naslarna apak aykr olduu halde bir tasavvuf ulusunun
hatasn eletirmeyi dine kar gelmek sayan bir din
anlaynn egemen olduu bir toplumda tasavvufa
ynelmeyi byk lde nlemek elbette gtr. nsanlar
Kur'n ve snnet eitiminden sahih bir ekilde
geirilmedike, onlara dinin kapsamll ve btnl
anlatlmadka, aradaki bu engelleyici ve uyuturucu
telkinler bir yana braklmadka bu moda daha ok
srecek gibi grnyor. nk insanlarn atalarndan
miras aldklar eyleri bir rpda brakmalar mmkn
deildir. Uzun abalar ve sahih bir Kur'n-snnet eitimi
neticesinde ancak zamanla deiiklikler olabilir ve
insanlar gn getike gerekleri grebilir. Btn
mslmanlar bu Kur'n-snnet eitimini salamak ve
insanlara Allah'n dinini net olarak sunmak iin aba
gstermek zorundadr.
www.islah.de 463
Ek: CELALETTN RUM VE MOOLLARLA
LKS MKAL BAYRAM le bir sylei

1. Getiimiz ay Hulki Cevizolunun dzenledii
Ceviz Kabuu programndan Mevlana ve evresi ile ilgili
konumanzla Trkiye medyasnda yer aldnz. Ve
birtakm tepkilere maruz kaldnz. Bu rportajmzda
olayn mahiyetini ele almak istiyoruz. Burada temel konu,
Mevlana ve evresinin Mool ynetimiyle ilikisidir. Bu
konuyu aar msnz?

Bu konuyu ele almadan nce Moollarn
Anadoluyu igal etmelerinin seyrini ok zet olarak
gzden geirmek gerekmektedir. Bylece olay tarihi
balamyla ele almak mmkn olabilecektir. Moollar
Erzurum ve Erzincan zerinden Anadoluya girdiler. bir
Mool nc birlii Anadoluya girerek nlerine gelen
ehirleri yamalama hareketine giritiler. Bu dnemde
Babailer isyanndan (Trkmenlerin Seluklu ynetimine
bakaldrs) dolay Anadoluda bir huzursuzluk vard. Bir
i sava hali yaanyordu.

Moollar bu i savatan yararlanarak Anadoluya
girme cesaretini gstermilerdi. Mool ordular Sivas
nlerine gelince Anadolu Seluklu devleti 80 bin kiilik
bir orduyla bu nc Mool birliklerini durdurmak ve
Anadoludan kartmak zere harekete geti. Bu ordu
Kseda mevkiinde 30 bin kiilik Mool nc birliklerine
kar ar bir yenilgi ald. Seluklu ordusunun belkemiini
tekil eden Trkmen askerler devlete kar krgn
olduklarndan sava alann terk etmiler bir ok dahi
atmadan geri ekilmilerdi. Mool ordularnn komutan
Baycu Noyan Ksedada kazand bu zaferi mteakiben
www.islah.de 464
Sivas ve Tokat ehirlerine girip yamaladlar. Buradan
Kayseriye gelip oray da muhasara altna aldlar.

Bu konuyla ilgili olarak O devrin tarihisi bni Bibi
el-Evamirul-Alaiyye adl eserinde Cevlaki dervilerin
de Mool askerleriyle birlikte Kayseri ehir surlarndan
gedik amaya ve ehre girmeye altklarn zikreder.
Moollar 15 gn Kayseri surlarn dvdler fakat ehre
giremediler.

Kayserideki Ahiler ve Bac rgt mensubu olan
gen kzlar ehri savunmaktaydlar. Ancak ehir subas
olan Hacok olu Hsameddin (Ermeni dnemisi bir zat
idi) ehrin pis sular iin ina edilmi kanallardan sur
dna karak Mool komutan Baycu Noyan ile
grmeler yapt ve bu atk su kanallarndan Mool
askerlerini ehre soktu. Bylece Moollar Kayseriye
girmeyi baardlar. Moollar ehri sava ile aldklarndan
byk bir katliam yaptlar. ehri atee verdiler. ok sayda
Ahi ve Bac yesi ldrld. Devrin tarihilerinden bni
Bibi ve Sryani tarihi Ebul-Ferec 10 binlerce Ahi ve
Bacnn katledildiini ve esir edilerek gtrldklerini
yazyor. Bu srada Ahi Evren Hace Nasreddinin
(Nasreddin Hoca) ei olan Fatma Hatunun da Moollara
esir dtn tespit etmekteyiz. Menakib-i Evhaduddin-
i Kirmaninin yazar, Fatma Hatunun bu savata
Moollara esir dtn yazyor.

Moollar Kayseriye girip bu katliam
gerekletirdikleri srada Cevlaki (Kalenderi) derviler
maalesef Moollarla birlikte hareket ediyorlard. Bu
Cevlaki dervilerin bu olaya seyirci olmadklarn, fiilen
Moollarla birlikte bu katliama itirak ettiklerini
dnmek gereklidir. Nitekim Moollar burada onbinlerce
www.islah.de 465
insan katlederken o srada Kayseride bulunan
Mevlanann hocas Seyyid Burhaneddinin eteine
paralar satklarn Menakibul-Arifin sahibi Eflaki
bildirmektedir (Eflaki Mevlanann olu Sultan Veledin
ve torunu Ulu Arif elebinin mrididir.)

O dnemde bir Kalenderi eyhi olan ems-i
Tebrizinin de Kayseri de olduunu biliyoruz. Bu olaydan
iki ay kadar sonra ems-i Tebrizinin Konyaya gelip
Mevlana ile grmeler yaptn da yine Mevlevi
kaynaklar belirtiyorlar. ems-i Tebrizinin Konyaya gelii
12 Eyll 1244tr. Bu tarih Moollarn Kayseriyi
zaptedilerinden 2-2,5 ay sonradr. ems-i Tebrizinin bu
tarihten nce Moollarla irtibata getiini gsteren
belgeler de mevcuttur. Mesela Moollar Erzurumdayken
ems-i Tebrizinin de o yllarda Erzurumda olduunu
gryoruz. Moollar Kayseriye geldiinde o yine
oradadr. ems-i Tebrizinin mritleri olan Kalenderi
dervilerin de Moollarla birlikte hem Ksedada hem de
Kayseride savaa katldklarn bni Bibi naklediyor.

2. O zaman ems-i Tebrizi ve dier bir Cevlaki ahs
Seyyid Burhaneddinin Moollarla ibirlii yaptn
syleyebiliriz.

Tabii ki. Burada grld gibi, Mevlanann iki
hocas ems-i Tebrizi ve Seyyid Burhaneddin-i
Tirmizinin Moollarla ibirlii halinde olduklar aka
fark edilmektedir. Nitekim bu olaydan 1 yl sonra Seyyid
Burhaneddin lnce onun trbesini de Moollar ina
ettiler. Burada bir hususa da deinmek gerekir.

ems-i Tebrizinin Konyaya gelip Mevlana ile
grmelerinden sonra Mevlana ile Moollar arasnda bir
www.islah.de 466
diyalogun baladn gryoruz. Bunun pek ok belgesi
bulunmaktadr. Kayseride onbinlerce Ahi ve Trkmeni
ldren, Baycu Noyan, ikinci defa Anadoluyu istila
ettiinde Konyaya da gelmiti. Bu geliinde Mevlana ile
grmeler yapm ve Mevlana Baycu Noyan ile
grtkten sonra, ehre gelerek Baycu Noyann
evliyaullahtan olduunu Konyallara telkin etmeye
almtr. Ahmet Eflaki Dede Menakibul-Arifin adl
eserinde bunu yazmaktadr.

Mevlanann buna benzer bir iddiay Cengiz Han iin
de dile getirdiini gryoruz. Dnya tarihinde Firavn ve
Nemruttan sonra en gaddar ve kan dkc devlet adam
Cengiz Handr. Mevlana Cengiz Hann bir maaraya
ekildiini orada 10 gnlk itikaftan sonra Allahtan
mesaj aldn ve bu mesaj aldktan sonra Harezmahlar
(Maveraunnehir ile Horosan aras) lkesine yrdn
ve baarlarnn buradan kaynaklandn iddia etmektedir.
Bu iddiasn Fihi Ma fih adl eserinde (M.E.B. basks, s.
101-103) dile getirmektedir.

Hlagu Han iin de buna benzer bir iddiada
bulunmaktadr. Mevlana Moollarn putperest olduklarn
fakat oruca byk bir nem verdiklerini ifade ettikten
sonra Hlagu Hann Badat kuattn bir trl ehre
giremediini sonra btn ordularna emir vererek atlarna
gn sreyle yem ve su vermemelerini askerlerin de
oru tutmalarn emrettiini syler. Atlarn tuttuu bu
orucun yz suyu hrmetine Cenab- Allahn Badatn
fethini Hlagu Han myesser kldn bildirir
(Menakibul-Arifin).

Hlagu Han Badad zaptettikten sonra daha batya
ilerleyebildi mi?
www.islah.de 467
Evet bundan sonra Suriyeyi igale kalkt ancak
orada Ayn-i Calut denilen yerde Memlkl Hkmdar
Sultan Baybarsa ar bir ekilde yenilip geri ekildi. Bu
Sultan Baybars, Hlagu Hann ldrtt son Abbasi
Halifesinin olu ez-Zahir Billah Msrda halife ilan etti
ve kendisi de halifenin emiri olarak onun hizmetinde
olduunu bildirdi.

Mevlana Msr Halifesi ve Onun Hikayesi bal
altnda mstehcen bir hikaye anlatarak bu Msr Halifesini
ve Sultan Baybars rezil etmeye almaktadr. Burada
Mevlanann Hlagu Hana arka ktn grmekteyiz. Bu
hikayeyi yazm olmasndan dolay olmal ki, bir
defasnda Mool vezirinin Mevlanaya byk miktarda
para gnderdiini Eflaki haber vermektedir.

4. Mevlanann Mool ynetiminden ve onlara
destek verenlerden para almas bir defaya mahsus mudur
yoksa baka zamanlarda da tekerrr etmi midir?

Moollarn bu ekilde birok defa Mevlanaya para
ve deerli hediyeler gnderdiini de yine Eflaki Dede
bildirmektedir. Nitekim Mevlana da Mool veziri
Taceddin Muteze yazd mektupta kendisine gnderdii
paralar aldn yazmaktadr. stelik Taceddin Mutez
Aksarayda Trkmenlerin mallarna el koymu ve bu
mallarna el koymu ve bu mallardan Mevlanaya da
gndermiti. Bunun cizyeden (Gayr-i Mslimlerden alnan
bu vergi) gelen paralar olduunu Mevlanaya
bildirmektedir. O da bu paralar aldktan sonra bu
paralarn kendisine helal olup olmad ynnde tereddde
dm sonra helal olduuna kanaat getirerek afiyetle
yemitir.

www.islah.de 468
Bir defasnda da Mool hazinedar (Maliye Bakan)
olan Emir erefddin, Mevlanay zel olarak ziyarete
gelmi, ona 1000 dinar para vermitir. O dnem iin bu
ok klliyetli bir paradr (1 deve 10 dinard).

Bunun gibi daha pek ok rnekler bulunmaktadr.
Btn bu rnekler, Mevlana ile Moollar ve Mool yanls
yneticilerin ne kadar sk bir iliki iinde olduunu
gstermektedir.

5. Ceviz Kabuu programnda yaptnz konumada
Mevlanann olu Alaaddin elebinin Moollara isyan
srasnda ldrldn ve Mevlanann olunun cenaze
namazn klmadn sylediniz. Bu konuyu aar msnz?

Olay ksaca anlataym. ems-i Tebrizi Konyaya
gelince Mevlana ok gzel olduu sylenen Kimya Hatun
adndaki cariyesini ems-i Tebriziye nikahlad. Bu srada
Kimya Hatun 15, ems 65 yalarndayd. Kimya Hatun,
Mevlanann olu Alaaddin elebi ile evlenmek istiyordu.
Alaaddin elebi de onu seviyordu. Bu kzcaz ems-i
Tebrizinin yannda kalmak istemiyor, ara sra onu terk
edip bir yerlerde saklanyordu. Mevlana ve ems, Kimya
Hatunu arattryorlar, onu bulup tekrar ems ile birlikte
kaldklar hcreye getiriyorlard.

Mevlanann olu Alaaddin elebi zaman zaman
babasnn yanna gelme bahanesiyle, emsin kald
hcrenin kapsnn nnden geiyor ve kendisini Kimya
Hatuna gsteriyordu. Bir defasnda ems-i Tebrizi,
Alaaddinin nn keserek: Hey delikanl! Bir daha
buradan geersen ayaklarn krarm diyerek Alaaddin
elebiyi tehdit etmiti. Eflaki bu olay ems-i Tebrizinin
ldrlmesiyle ilgili grmekte ve Alaaddin elebinin
www.islah.de 469
baz evrelerle ibirlii yaparak ems-i Tebrizinin
ldrlmesi olaynda aktif bir grev almasnn sebebi
olarak gstermektedir.

6. Tarihin nda Nasreddin Hoca ve Ahi Evren
adl eserinizde Nasreddin Hocann, aslnda Ahi Evren
Hace Nasreddin olduunu ve ems-i Tebriziye suikast
dzenleyenin bu zat olduunu yazyorsunuz. Bu suikast
giriiminde Nasreddin Hoca ile Alaaddin elebi arasnda
bir ibirlii sz konusu mudur?

Alaaddin elebi ile ems-i Tebrizi arasndaki bu
muhalefet zerine Alaaddin elebi ems-i Terbrizinin
muhalifleri olan Ahiler arasnda yer ald anlalmaktadr.
Ahi Evren Hace Nasreddinin talebesi olmutur. Bu Hace
Nasreddin yani Ahi Evren Sultan II. zzeddin Keykavusa
vezir olduu gnlerde ems-i Tebriziye suikast
dzenletmitir (1247). Bu olayda Alaaddin elebi nemli
bir rol stlenmitir. ems-i Tebrizinin ldrlmesi
olayndan ksa bir sre sonra, Ahi Evren Hace Nasreddin
ve Alaaddin elebi Krehire gtler. 1261 ylnda
Anadolunun birok vilayetinde Moollara kar
ayaklanmalar ba gsterdi. Krehirde de Ahi Evren ve
arkadalar ayaklanma balattlar.

7. Ayaklanma baarl oldu mu?

Bu ayaklanmay bastrmak zere Mevlanann
mridi ve Mool asll Cacaolu Nureddin Krehire
gnderildi. Nureddin Caca, Krehire gitmeden nce
Mevlana ile bir grme yapt. Tam bu srada
Mevlanann da olu Alaaddin elebiye iki mektup
yazdn ve onu aile ocana dnmeye ikna etmeye
altn gryoruz. Cacaolu Nureddin buradaki
www.islah.de 470
ayaklanmay bastrarak isyanclarn tamamn kltan
geirdi. Burada Ahi Evren Hace Nasreddin ve
Mevlanann olu Alaaddin elebinin de ldrldkleri
anlalmaktadr. Cacaolu Nureddin bundan sonra
Konyaya gelmi ve Alaaddin elebinin cenazesini de
Konyaya getirmi olmal ki, Alaaddin elebinin cenaze
namaznn klnmas sz konusu olmutur.

Mevlana srarlara ramen olunun cenaze namazn
klmamtr. Bu haberi hem Ahmet Feridun Spesalar hem
de Eflaki vermektedir.

Abdlbaki Glpnarl ve Feridun Nafiz Uzluk
(Mevlanann hayatn yazan iki Mevlevi) Mevlanann
olunun cenaze namazn klmayn, ems-i Tebrizinin
ldrlmesi olayna katlmasyla izah etmektedirler.

Alaaddin elebi ems-i Tebrizinin ldrlmesi
olayna katlm olmakla katil olmu olur. Hukuken katilin
cenaze namaz klnr. Mevlana bunu bilmeyecek kadar
cahil olmamaldr. O halde olunun cenaze namazn
klmamasnn nedeni, olunun Mool yanls iktidara kar
isyan durumunda ldrlmesinden dolaydr. Yani olunu
bai (Meru otoriteye bakaldran)addetmektedir. slam
Hukukunda bainin cenaze namaz klnmaz. O halde
Mevlanann olunun cenaze namazn klmamas emsi
ldrlmesi olayna katlmasndan dolay deildir.

Grlyor ki, Mevlana bu iktidara kar olanlar bai
kabul etmektedir. Btn bu bilgi ve belgeler Mevlanann
ve evresindekilerin Mool yneticilerle ve Anadoluda
kurulan Mool yanls ynetimlerle iyi ilikiler iinde
bulunduunu gstermektedir.

www.islah.de 471
8. O zaman size ynelen tepkileri nasl
deerlendiriyorsunuz?

Bu tepkileri anlamak mmkn deildir. Grlyor ki
bu tepki gsterenlerin, ne Mevlanay tanyorlar ne de
eserleri hakknda bilgileri vardr. Kald ki ems-i
Tebrizinin sohbetleri olan Makalat adl eseri
incelendiinde bu zatn Anadolu insann Moollara itaat
etmeye ve Mool ynetiminden raz olmaya ard
rahatlkla grlebilmektedir. Aslnda bu fikri Mevlanann
torunu Ulu Arif elebi de dile getirmektedir. Eflaki yle
bir anektod nakletmektedir. Ulu Arif elebi Moollar
destekliyordu. Moollarla mcadele halinde olan
Karamanoullar Ulu Arif elebiye niin kendileriyle
olmayp Moollardan yana olduunu sorduklarnda o
yle cevap vermitir: Biz dervileriz. Bizim nazarmz
Allahn iradesine baldr. O iktidar kime verirse biz de
onun tarafn tutarz demitir (Menakibul-Arifin, II, 925-
926). Btn bu belgeler ve bilgiler bize ak olarak
gstermektedir ki, Mevlana Celaleddin-i Rumi ve hocas
ems-i Tebrizi Mool yanls bir politika izlemilerdir. Ve
bunun mcadelesini yrtmlerdir. Bu siyasi
dncelerinin mcadelesini vermilerdir. Bundan dolay
o dnemde Mool iktidarna muhalif olan evrelerle de
mcadele etmilerdir. Mevlana ile Hace Nasreddin
arasndaki mcadele de buradan kaynaklanmaktadr. Hac
Bektaa ve Sadreddin Koneviye kar muhalif tutumu da
bundandr. Bu konuyu daha fazla detaylandrmaya gerek
de grmyorum. Mevlanann bu tutumunu tarihi verilere
gre inkar etmek mmkn deildir. Bundan dolay da
tepki gstermek gereksiz ve yersizdir. Bu tepkiyi
gsterenler bunun yerine Mevlana da bir insandr. Onun
da kendine gre bir dnya gr ve olaylara bak biimi
ve deerlendirmelerinin bulunmas tabiidir. Eserlerinde bu
www.islah.de 472
dnya grn, hayata ve olaylara bakn anlatm ve
yorumlamtr diyebilirlerdi. Nitekim ben de mesleimin
gerei olarak almalarmda onun bu ynlerini tespite ve
dnce biimini tehise alyorum. Birilerinin kp
Mevlanay ve eserlerini dinle, slam ile zdeletirmeleri
halinde iinden klmaz bir kaos ortaya kar.
Mesnevinin en bandaki Bu Mesnevi alemlerin
Rabbinden indirilmi bir Kitaptr szn izah etmek
mmkn deildir. Ondan sonra Mevlana yle demise
dorudur veya Mevlanann szn yorumlama
yetkisini kim bize vermi diyerek acz ve cehaletlerini
rtbas etmeye alyorlar.
9. Tepkilerin ticari bir yn var m?

Dorusu akla gelmiyor deil. Bana kar tepki
gsterenlerin ou, Mevlana sayesinde Konyaya
turistlerin geldiini ve ok sayda Konyalnn Mevlana
sayesinde ekmek paras kazandklarn bu davranmn
turistlerin Konyaya geliini engellemeye ynelik
olduunu iddia etmektedirler. Halbuki bu olayn turizmle
uzaktan yakndan ilikisi yoktur. Bu konu turistleri hi
ilgilendirmez. Hatta turistlerin dikkatini ekici bir hava da
yaratabilir. ok enteresandr bu tepki gsterenlerden birisi
Mevlana sayesinde Konyada deprem olmadn
sylemektedir.

Bu ve benzeri iddialar, bu tepkicilerin ne kadar
tutarsz ve mesnetsiz olduklarn ortaya koymaktadr.
Turizmi engelleme eklindeki kar klardan birine
yle cevap verdim: Keseniz zarar grecek diye endie
buyurmaynz. Tevhidi bir iman zere olursanz, Allah
baka rzk kaplar aar, ummadnz yerden size nimet
verir.

www.islah.de 473
10. Bu konuyu ele almann gereksiz ve zamansz
olduu ynnde eletiriler aldnz, bu konuda ne
diyeceksiniz?

Bir tarihi olarak bu olay u maksatla ele alyoruz.
Moollar Anadoluyu igal etmi birok vilayette
katliamlar olmu. Mslmanlarn mallar yama edilmi,
byle bir ortamda Mevlana gibi air ve mtefekkir bir
zatn bu olaylar karsndaki tutumu nedir ve olaylar nasl
deerlendirmektedir? Anadolu insanna ve
evresindekilere neler tavsiye etmektedir? Toplumdaki
problemlere yaklam nasldr vb. sorular akla gelebilir.

Bu sadece Mevlana iin geerli deil. O devrin dier
ilim adamlar, air ve mtefekkirleri iin de ayn amac
gzetmek durumundayz. Byle bir ortamda kim ne
yapmaktadr?

te bu almalar iine girdiimizde Mevlanay da
bu ynde bir deerlendirmeye tabi tutmak zorundayz. Bir
tarihi olarak bunu yapmak mesleimizin gereidir. Her
tarihi hangi dnem ile ilgili alyorsa kendi
dnemindeki ileri gelenleri tespit etmek ve onlarn yolunu
yordamn ve faaliyetlerini mercek altna almak
durumundadr. Ben de bir Seluklu dnemi mtehasss
olarak bu ii yapmaktaym. Bundan dolay ilim ve fikir
adamlarnn elini kolunu balamaya kalkmak bilimsellie
hatta insanla yakr ey deildir.

Hibir konuda ilim ve fikir adamlarna kstlama
getirilemez. Her devirde ilim adamalar aratrmalarnn
verilerini toplumla paylamak durumundadr. Bunun
engellenmesi halinde toplum statik bir yap iinde
hapsedilmi olur. Devlet ve yneticiler de ilim adamlarna
www.islah.de 474
bu verilerini toplumla paylama imkan vermek
durumundadrlar. Oysa gryoruz ki, yneticiler de en az
banazlar kadar ileri gitmekte ve hatta birtakm yakksz
ve terbiyesiz ifadeler kullanabilmektedirler.

Burada bir hususa daha deineyim. Bu fikirleri 30
seneden beri sylyor ve yazyorum. Sanki ilk defa
sylyormuum gibi bana kar hcuma getiler.
Medyann ve halkn bunu bilmemesi mazur grlebilir.
Fakat Mevlana savunuculuunu yaptn zannedenlerin
bunu bilmeleri gerekirdi. Anlalyor ki bu Mevlana
savunucular Mevlana ve eserlerini bilmedikleri gibi
Mevlana hakkndaki gr ve beyanlardan da
habersizdirler. nk Mevlana hakkndaki bu iddialar 80
seneden beri birok tarihi ve ilim adam tarafndan
yazlmtr. Rahmetli Fuat Kprl, ehabeddin Tekinda
Mustafa Akda bu ynde fikirler beyan eden tarihilerden
birkadr. Bunlardan biri de benim.

13.06.2002 - Murat Kayacan
www.islah.de 475
Ek 2: TASAVVUF LE LK ARASINDAK BA
slm'n ilk asrnda Araplar arasnda tasavvuf diye
bir olayn bulunmad, byle bir eyin ikinci asrn
ortalarna doru balad ve ilk temsilcilerinin acemler
olduu bir gerektir. Nitekim slm tarihinde tasavvuf
akmnn bariz temsilcileri olan mesela Kueyri, Kelabazi,
Suhreverdi, Gazali, Bistami, et-Tsi, Tebrizi, Celaleddin-i
Rmi ve Muhasibi gibi kiiler de acem (ranl) olduu bir
vakadr. Bu da ister istemez tasavvufun iilikle balants
meselesini gndeme getirmektedir. Bunu aydnla
kavuturmak iin tasavvuf ile iilik arasndaki bala ilgili
bilgileri Abdurrahman Abdulhalk'n kitabndan buraya
almay uygun grdk.

LK TASAVVUFULAR VE LKLE LKLER
Dr. Kmil Mustafa e-eyb "es-Slatu Beyne't-
Tasavvuf ve't-Teeyyu'" adl kitabnda slm'da sofu adn
alan ilk kiinin Cabir bn Hayyan, Ebu Haim el-Kf
ve Abduk es-Sf olduunu belirtmektedir.
Cabir bn Hayyan, Caferi Sadk'n rencisi veya
klesiydi. ia Cabir bn Hayyan'n ia'nn byklerinden
ve imam adna konuan anlamnda Bab olduunu kabul
ederler. iilikle ilgili kitaplar yazdn sylerler. Zhdde
zel bir ekol olmutur. hbaru'l-Ulema bi Ahbari'l-Ulema
kitabnn yazar el-Kft Cabir bn Hayyan'n bir ok felsefi
bilgilere sahip bulunduunu, Haris el-Muhasibi, Sehl bn
Abdullah et-Tusteri gibi tasavvufularn yolu olan batn
ilmi yolundan gittiini syler. Bu adam kimya ilminde ok
mahirdi.
www.islah.de 476
kinci adam olan Ebu Haim el-Kfi ise Remle'de
tasavvufular iin ilk defa tekke ina eden kiidir. Rahipler
gibi ynden uzun elbise giyer, hristiyanlar gibi hulul ve
ittihad savunurdu. Ne varki hristiyanlar hulul ve ittihad
sadece Hz. sa iin kabul ederken Ebu Haim el-Kfi bunu
kendisi iin iddia etmitir.
Ebu Haim'le ilgili sylenenlerden anlalyor ki
hakknda haberler azdr. Bununla beraber bu haberler,
Cabir bn Hayyan'a dair haberler kadar yekun
oluturmaktadr. Ebu Haim, Cafer es-Sadkn, yani Cabir
bn Hayyan'n adayd. ia onu tasavvufun mucidi
(babas) olarak adlandrr. Cafer es-Sadk'n onun
hakknda yle dediini naklederler: "Akidesi gerekten
bozuktur. Tasavvuf adnda bir mezhep uydurmu ve irkin
akidesi iin yol yapmtr." Tabii ki bu sylenenler,
tasavvufun bir ii'nin eseri olduunu nefyetmek iindir.
nc adam olan Abduk es-Sfi ise, Kfe'de
kurulmu yar ii yar tasavvufi bir frkann kurucusu
olduu kaydedilmektedir. "Sufiyye" kelimesi Muhasibi
ve Hafz'n eserlerinde bu frkann ad olarak
kullanlmtr. Abduk es-Sufi zahid ve mnzevi bir kii
olup hicri 210 ylnda Badad'da lmtr. Sofu ad
verilen ilk kii olarak bilinir. O tarihlerde bu isim Kufe'de
baz iiler ve skenderiye'de baz isyanclar iin
kullanlrd. Abduk, Bir bn el-Haris el-Hf ve es-Ser es-
Sakati'den nce byk eyhlerdendi. Dnyann tmyle
haram olduu ve adaletli imamlarn gittikleri yoldan
gitmek gerektii ve azk dnda ondan bir ey almann
caiz olmadn iddia eden zndk bir frkann lideri
olduu, adaletli bir imam olmadan dnyann helal
olamyaca, ehli ile muamelenin haram ve azk miktar
dnda dnyadan bir ey almann caiz olmad
www.islah.de 477
dncesini savunan bir frkann reisi bulunduu
belirtilmitir.
Abduk isminin, aslnda Abdulkerim olduu ve
torunu Muhammed bn Abduk'un da ia'nn nde gelen
kiilerinden bulunduu belirtilmitir. Bylece Abduk'un
Kfe'de yaylan ve zhdle kark iilik'ten kaynaklanan
deiik ynleri ahsnda toplayan bir kii olduu
anlalmaktadr.
Netice olarak, yeni aratrmaclarn sf (yn)
kelimesinden geldiine kesin gzyle baktklar sf
kelimesinin, ilk olarak Kfe'de kullanld
anlalmaktadr. nk Kfe'de btn zahidler yn
giymilerdir. Tasavvuf da sf kelimesinden tremitir.
Yn giymenin de iiliiyle, Hz. Ali soyundan gelen
imamlara hakszlk yapanlara kar kl, sz ve nefretle,
muhalefeti ve savalaryla mehur Kfe ortamnda ortaya
kt anlalmtr. Btn bunlar ilk kaynaklarnda ve
temellerinde tasavvufun iilikle balantl olduunu
gstermektedir.
483

LKLE TASAVVUFUN ORTAK YNLER
Tasavvuf akmlarna ve ia mezhebinin gereklerine
vakf olan bir insan ikisinin yaklak olarak ayn
kaynaktan kaynaklandna, neticede ayn gayeyi
gttklerine ve her iki taraf mensuplarnn tad inan
ve hkmlerin genelde ortak olduuna ahit olur. te
bunlardan bazlar:

483 Kamil Mustafa e-eyb, es-Slatu Beyne't-Tasavvuf ve't-Teseyyu', 272, kitabndan
naklen, Kmil Mustafa e-eybi'nin kendisi ii'dir.
www.islah.de 478
a- zel ilimler iddias:
ia'nn dier mslmanlardan farkl olduunu iddia
ettii eylerin banda kendilerine mahsus ve dier
insanlarda bulunmyan birtakm ilimlere sahip olduklarn
sylemeleri gelmektedir. Bu ilimleri bazan Hz. Ali'ye
nisbet ederler. nk onlara gre Hz. Ali dinin srlarna
sahiptir ve dier mslmanlara amad bilgileri Hz.
Peygamber ona amtr. Bazan Hz. Fatma ve Hz. Ali'nin
ocuklar imamlarn ilimlerine sahip olduklarn, bu
imamlarn gayb bildiklerini, hata ve unutmaktan masum
bulunduklarn, slm' imamlarn yolu dnda kimsenin
anlyamayacan, Kur'n srlarnn ve din hakikatinin
sadece imamlarda bulunduunu iddia ederler. Bazan da
"Fatma Kur'n'" adn verdikleri zel bir Kur'n'a sahip
bulunduklarn ve bunun mslmanlarn elindeki Kur'n'n
kat kadar olduunu
484
, bugn mslmanlarn elinde
bulunan Kur'n'dan onda bir tek harfin bulunmadn ileri
srerler. Bazan da btn ilimlerin iinde yazldn iddia
ettikleri bir deri olan Cefr'e
485
sahip olduklarn iddia
ederler.
Bazan da sadece kendilerinin sahip olduu ve baka
hibir kimsede bulunmyan dini bilgilere sahip olduklarn
iddia ettikleri gibi, Kur'n yetlerinin gerek tefsirine
kendilerinin sahip olduklarn sylerler. Hatta yce
Allah'n Hz. Muhammed'i tenzil (Kur'n harfleri) ile Hz.

484 el-Hc Mirza el-Hir el-Ahkf, ed-Din Beyne'-Sil ve'l-Mucb(89)
485 Birtakm mslmanlarn cifir hesab dedikleri ve ona dayanarak baz hesaplar
yaptklar bu cefr'dir. ia'nn sama bir anlay olduu grlmektedir.
www.islah.de 479
Ali'yi de te'vil (yani tefsir) ile gnderdiini ileri srerler.
486
Tasavvufular da ayn yolu izlemilerdir. Baka
insanlara kar vndkleri ve dillerine doladklar
eylerin banda, ancak kendilerinin muttali olduklar ve
tarikata mensup olmyan baka insanlarn elde
edemiyecei ledunn birtakm bilgilere sahip olduklarn
iddia etmeleri gelir. Dier mslmanlarn, hatta ilimleri
yannda bizzat peygamberlerin ilimlerini hor grrler.
Mesela mehurlarndan Ebu Yezid el-Bistami yle diyor:
"Peygamberlerin sahilinde bekledikleri bir denize daldk."
Yine yle devam ediyor:
"lminizi llerden aldnz, biz ise ilmimizi lmiyen
diri (Allah)'dan aldk. Biriniz, falan bize filandan nakletti,
der. Hani falan filan derseniz, ld derler. Biz ise kalbim
bana rabbimden nakletti, deriz."
487

Bu ekilde tasavvufular kendilerinin kef ve ledunni
ilim sahibi olduklarn, pelerinden gidenlerin onlardan
alp yararlandn iddia ederler. Hatta eyhten ledunni
ilmi almas iin mridin kalbini eyhin kalbine
baladklarn, eyhin de ledunni ilimleri Raslullah'tan
almas iin mridin kalbini Raslullah'a baladn
sylerler.
488

Tasavvufular, Kur'n ve hadisin batn tevillerini
zel ilimlerinin kayna yapmlardr. nk bazan bu

486 en-Nevbaht, Firaku'-ia, 38,
487 Baknz, et-Tasavvufu'l-slm, 77
488 Gnmzde de birtakm tarikat mensuplarnn yaptklar rabta bundan baka bir
ey deildir.
www.islah.de 480
te'vili Allah'tan aldklarn, bazan melekten aldklarn,
bazan da ilham olduunu iddia ederler. Ayn ekilde batn
ilimlerini Kur'n'daki mukattaa harflerin srlarn bilmeye,
yahut Hzr'dan almaya, hatta bazan dorudan doruya
levhi mahfuzdan telakki etmeye nisbet ederler.
ia da imamlar iin ayn eyleri iddia etmitir.
Onlarn gayb bildiklerini, bilgileri dnda bir yaprak bile
dmediini, ezelden ebede kadar btn olaylarn bilgileri
dahilinde meydana geldiini iddia ederler. Tasavvufular
da ayn eyleri kendileri iin sylerler. Aktab ve Ebdal'in
grevlerinin banda da bunlarn geldii bilinmektedir.
Bu ekilde batn lmi konusunda ia akidesi ile
tasavvuf akidesi ortak olmaktadr.
ia, imamlar hakknda unutmaz ve hata etmez
derler. Hak ederek, vehbi, ihtisas ve ictiba yolu ile elde
ederek Allah nezdinde makamlara sahiptirler.
Bu imamlar hakknda arla giderek btn
anlamlaryla ilah kelimesinin tad mnda ilahlar ve
rabler sayarlar. Kainatn btn zerrelerinde tasarruf
ederler, dilediklerini cennete, dilediklerini de cehenneme
sokarlar. smailiyye ve Nusayriyye'de olduu gibi kimi
Rafiziler Allah'n ruhunun imamlara hulul ettiini
sylerler. Kimileri de onlarn mertebesini peygamberler ve
btn meleklerin mertebesinden stn tutarlar. Mesela
kitabnda Humeyni yle der: "mamlarmz yle bir
makamdadrlar ki ona ne mukarreb melek ne de
www.islah.de 481
gnderilen peygamber ulaabilir. mamlar bu kainat
hakknda kararlar verirler."
489
Ayn inanlar tasavvufular alm ve veli dedikleri
kiiler hakknda kullanmlardr. Rafiziler imamlara
uluhiyyet ve rububiyyet sfatlarn giydirdii gibi
tasavvufular da veli olduklarn iddia ettikleri kiilere
uluhiyyet ve rububiyyet sfatlarn giydirmilerdir.
Tepeden trnaa kadar kainatta tasarruf ettiklerini,
gayb tmyle bildiklerini, dnya ilerinden byk kk
hereyin bilgi ve iradeleri dahilinde olduunu,
makamlarna melekler ve peygamberlerin ulaamadn,
aleminde Allah'n vekilleri ve yaratklarnn ilerinde
tasarruf sahibi olduklar, dilediklerini atee ve dilediklerini
de cennete soktuklarn kabul ederler.
490


489 Baknz, Ayetullah el-Humeyn, el-Hukumetu'l-slamiyye, 54. Humeyni'den nce
Kazmeyni-i Burucerdi'nin yazd Cevahiru'l-Velaye, kitabnda bu ifadelerin yerald
grlmektedir. rad- Deylem kitab bunlar nakletmektedir. u szlere bakalm:

"Hz.
Rza semaya buyurdu: Kyamet gn hir zaman peygamberinin ve masum imamlar
olan onun ocuklarnn efaatine muhta olmyacak melek-i mukarrab ya da peygamber-
i mrsel veya mmin kalmyacak. Dnyada nebilerin ou, glk ve skntda
peygambere ve onun ehli beytine tevessl arayp onlar efaat olarak benimsiyorlar,
skntlardan kurtuluyor, hacetlerine nail oluyorlard. "Bkz. Ali eriati, Ali ia's Safevi
ia's, 150, terc. Feyzullah Artinli, Yneli, 1990, st. "Bu delil, imamlarn enbiya-
ululazmdan daha stn olduunu aka gsterir." Age. 148.
490 Ahmed Dede, et-Tuhfetu'l-Behiyye fi't-Tarikati'l-Mevleviyye, kitabndan
Celaleddin er-Rmi'ye dair baz rnekler verelim:

"Bugn cennete gitmek onun rzasna
ve cehenneme girmek de onun gazabna baldr." S. 29. Yine zerine trbe yaplmasn
ve kubbesinin ykseltilmesini tavsiye ederek yle demitir: "Kubbemi uzaktan grp
bana fatiha okuyana kyamet gn efaat ederim ve onu cennete koyarm." S. 56. Yine
yle der: "Yedi yanda sabah namaz klyor ve Kevser Sresi'ni okuyup alyordum.
www.islah.de 482
Rafziler, imamet makamndan sonra gelen ve
onlarn vekilleri olan nakipler makamn kabul etmilerse,
tasavvufular ayn inanc alarak veliyyi a'zam makamn
kabul etmi ve ona avs, kutup adn vermilerdir. Bunu
da kutup izler, onlar da yedi ebdal, onlar da yetmi
nuceba' izler ve bu silsile byle devam eder. Btn bunlar
iann imam ve velileri iin yaptklar tertipten almlardr.
Bu ekilde imamet konusunda ii itikad ile velayet
konusunda tasavvufu inan ayn izgide birlemektedir.
Mukaddime'sinde bn Haldun yle der: "Kef ve
duyarlar tesinden sz eden mteahhir tasavvufular bu
ie ok dalmlardr. Birou hulul inancna sapm ve
duyular tesi ilerde buna dalmlardr. Yine biroklar
hulul ve vahdet (vahdeti vcud) inancna gitmitir. el-
Makamat kitabnda el-Herevi'nin yapt gibi, bu ilerle
sayfalar doldurmulardr. bn Arabi, bn Seb'in ve onun
talebesi bn Ebi Vsl, sonra bn el-Afif, bn el-Farid ve
en-Necm el-srail kasidelerinde onlar izlemilerdir.
Bunlarn selefi (eskileri) de hulul ve imamlarn ilahlna
inanan mteahhir Rafziler'den smailiyye (batnyye)
mensuplarna karmlardr. Her iki mezhep birbirine
karm, szleri ve inanlar birbirine benzemitir.
Tasavvufularn szlerinde kutup inanc ortaya kmtr
ki ariflerin ba anlamndadr. lnceye kadar marifette
kimsenin ona denk olamyacan iddia aderler. lnce
makamna irfan ehlinden biri varis olur. bn Sina art

O anda Allah bana tecelli etti ve aklm bamdan gitti. Aklm bama geldiinde gaybtan
bir ses bana: "Ey Celaleddin! Seni mahade makamnda kldm, bugnden sonra
senden mcahede istemiyorum" dedi. S. 37. Yine,

"phesiz Tur da Allah'n bir
bakyla yerinden oynayp param para oldu. gn iinde celal gneiyle on yedi
defa bana tecelli edince zayf vcudum nasl sarslmasn!" S. 41. stanbul niversitesi
Ktphanesi, A.Y.No. 3905.
www.islah.de 483
kitabnn tasavvuf blmnde buna iaret etmi ve yle
demitir:
"Hak (Allah) yle ycedir ki eriat ancak bir kiiye
olur ve ona ancak bu bir kiiden sonra gelen bir kii
muttali olur." (Yani eriatta sz sahibi herkes deil, bir
kii olur ve bu da imamn kendisidir.) Halbuki byle bir
sz ne akli bir delile, ne de er bir hccete dayanr.
Sadece ileri srlen bir iddia ve lafzdr. Bu inan
Rafziler'in, imamlarn verasetle olacaklarna dair
inanlarnn aynsdr. Bu zmrenin Rafziler'in inanlarn
nasl aldklarn ve benimsediklerini gryorsunuz. Sonra
ia'nn nakipler hakkndaki inanc gibi kutuptan sonra sra
ile ebdaln olduunu sylyorlar. Hatta tarikatlarna ve
inanlarna temel yapmak iin tasavvuf hrkasn Hz.
Ali'ye giydirmeleri de bunun iindir. Yoksa ashab arasnda
Hz. Ali'nin elbisede veya ahslarda kendine mahsus ne bir
mezhebi, ne de bir tarikat olmutur. Belki Hz. Ebu Bekir
ve Hz. mer insanlar arasnda Raslullah'tan sonra en
zahid ve abid kiilerdir. Dinde de sadece kendilerine
mahsus ve onlardan nakledilen hibir ey yoktur. Aksine
btn ashap dindarlkta, zhd ve mcehedede rnektir.
smailiyye frkasnn imamet konusundaki inanlar
ortaya knca, Irak'ta tasavvufular bunu onlardan iktibas
ederek zahir ile batn arasnda denge eklinde kabul etmi,
imameti de ahlakta ve eriata ballkta yarma
saymlardr. eriatta ihtilaf meydana gelmemesi
491
iin

491 bn Haldun, Rafziler'in imamet konusundaki inanlarna iaret etmektedir. Onlara
gre mutlaka masum bir imamn bulunmas ve onu da masum bir imamn izlemesi
gerekir. Raslullah'tan sonra din ve dnya idaresi bu ekilde ancak masum imamlarla
olur. Bylece insanlar ihtilafa dmekten kurtulur ve ileri mutlaka yanlma ihtimali
bulunan itihada kalmam olur. Bu grn yanll aktr. nk Raslullah'tan
www.islah.de 484
bunu ayr mtalaa etmilerdir. Allah marifetini retmesi
iin de kutup inancn kabul etmilerdir. nk kutup
ariflerin badr. Zahirde onu imama benzetmi ve batnda
onun ayarnda sayarak bu yetkiyi ona tanmlardr.
Marifetin ekseni saydklar iin ona kutup adn
vermilerdir. Benzerliin tam olmas iin ia'daki
nakiplere paralel; tasavvufular ebdali kabul etmilerdir.
El-Fatm konusunda syledikleri ve nceki
tasavvufularn hakknda msbet veya menfi bir sz
bulunmad halde, kitaplarn onun hakknda
doldurmalar bunun ahididir. Btn bunlar ia'dan,
Rafiziler'den ve kitaplarndaki bilgilerden almlardr."
492

Bu ekilde bn Haldun gizli ilim, velayet mertebeleri,
hulul ve ittihad konusunda ia ile tasavvufun benzerliini
kaydetmektedir.
Dr. Mustafa Kamil e-eybi "es-Slatu Beyne't-
Tasavvuf ve't-Teeyyu'" kitabnda yle devam ediyor:
Tasavvufa ismaili baka bir inan daha girmitir. O da
nukaba (nakipler) inancdr. Bunlar on iki adamdr.
Huccece (huccetler) diye adlandrlr. mamn varl veya
yokluunda daveti yayarlar. Bunlar mukaddestir ve
saylar sabittir. Bir zincirde yedi imamn saysn
destekledii gibi alemin doal yaps da onlar
desteklemektedir.

sonra masum bir kimse yoktur. ia'nn masum olduklarn iddia ettikleri imamlarnn da
birok yanllar olmutur ki ia da bunu kabul eder veya takiyye olarak yahut korkudan
ilediklerini syler.
492 bn Haldun, Mukaddime 875-877
www.islah.de 485
El-Makrizi, iddialarna gre, bunlarn yeryzne
daldklarn ve yeryzn bunlarn idare ettiini,
saylarnn daima on iki olduunu belirtir.
493
Bu ekilde
ilimde, davette ve ilahi destekte hccet (ebdal) imama
ortaktr.
Ebdal ve kutup inanc buradan tasavvufa girmitir.
te bn Arabi, Futuhat Mekkiye'de smailiyye hakknda
Makrizi'nin sylediinin aynsn tasavvufu olarak
sylyor. Mesela nakipler hakknda "Her zaman on iki
nakiptirler. On iki bur saysnca ne azalr, ne artarlar"
494

diyor.
Tasavvufularn kutsal saydklar bu makamlar
smailiyye mezhebinden aldn gstermeye bn Arabi'nin
tek bu sz yeterlidir.
Daha nce bn Teymiyye, tasavvufularn bu
terimleri ve isimleri smailiyye mezhebinden aldklarn
belirterek bu isimlerin Raslullah'tan gelen isimler
olmadn syler. bn Haldun da, bilhassa bn Arabi
olmak zere bn Kss, Abdulhak bn Sebn ve onun
rencisi bn Ebi Vasl gibi tasavvufularn kutup, ebdal
ve nakipler inancn smailiyye frkasndan aldklarn
belirtir.
495

493 Hutatu'l-Makrizi, 489
494 Futuhat Mekkiyye, 2/9
495 Dr. Mustafa Kamil e-eyb, Age. 209. Tasavvufun ia'dan alndn bn Arabi'nin
u szleri de aka gstermektedir: "Ali Allah'n verdii ve bakalarn bilemedii ilim
sahiplerindendir." Futuhat Mekkiyye, 1/260. bn Acibe de kazu'l-Himem fi erhi'l-
Hikem kitabnda yle der: "Tasavvuf ilmi vahiy ve ilham ile Allah'n rasl tarafndan
kurulmutur. Cebrail nce eriat getirdi, eriat yerleince arkasnda hakikat getirdi.
www.islah.de 486
b- Dinin zahiri ve batn vardr inanc:
Dinin bir zahiri bir de batn olduu konusunda ia
ile tasavvufularn inanc ayndr. Zahir, avam halkn
naslarn zahirinden hemen anlad manadr. Batn ise,
naslardan kastedilen ve hakiki ilim kabul edilendir ki, onu
da ancak imamlar ve veliler bilir. Mesela Allah'n "Namaz
klnz ve zekat veriniz" szndeki zekattan maksat, seri
l ve artlar belirtilen zekat mallarnzdan verinizdir.
yetin zahiri anlam budur.
Ama ia ve tasavvufular Kur'n ve hadisin
zahirinden avam halkn (ii ve tasavvufu olmyan dier
mslmanlarn) anlad manann imamlar ve velileri
ilzam edemiyecei, nk imam ve velilere kastedilen
manalarn nazil olduu inancndadr. Zaten ia
Muhammed'in Kur'n'n lafzn, Ali'nin ise tefsirini
getirdiini sylemektedir. Ondan sonra da Kur'n'n
manasn ancak imamlarn bildiini iddia ederler. Bunu
mantkl gstermek iin de Kur'n'n bir zahiri, bir de
batn olduunu, zahirini avamn, batn manasn ise ancak
imamlarn ve velilerin bildiini sylerler. Mesela yukarda
geen "Namaz klnz" sznden maksadn masum imama
biat etmek, "Zekat veriniz" sznden maksat da imama
kar samimi ve itaatkr olmak demektir" derler.
Her iki tarafn iddia ettii ve inand eylere uygun
dmesi iin de Kur'n yetlerini heva ve heveslerine gre
aklamlardr. Tasavvufular naslarn bu ekilde batn
tarzda aklanmasna hakikat, dier zahiri tarzda
aklanmasna da eriat adn vermi, hakikatin velilere,

Onu da sadece bazlarna verdi. Tasavvuf konusunda ilk defa sz eden ve ortaya karan
Hz. Ali'dir. Hasan el-Basri ondan almtr." S., 1/5,
www.islah.de 487
eriatn avam halka olduunu sylemilerdir. Bu yolla
Kur'n ve hadis naslarn oyunacaa evirmi ve sapk
inanlarna uymas iin canlar istedii ekilde
aklamlardr.
nsafla syliyelim, "tn"in Raslullah, "zeytun"un
Hz. Ali, "Trisinn"in Hz. Hasan, "Hze'l-Beledi'l-
Emn"in Hz. Hseyin olmasyla ne ilgisi vardr?
Yine "Meraca'l-Bahrayni Yeltakiyan" yetinden
maksadn Hz. Ali ve Hz. Fatma, "Yahrucu Minhuma el-
Lu'luu ve'l-Mercan" yetinden maksadn Hz. Hasan ve
Hseyin olmas nasl makul olabilir?
Dr. Kamil e-eyb her iki tarafn bu nevi sapk
tevillerine kitabnda bir blm am ve birok misaller
getirmitir. Onlardan bazlarn buraya rnek olarak
alalm. yle der:
"El-Havasr bu nevi te'villerden birtakm misaller
nakletmitir. Mesela abdest imama ballkla, teyemmm
hccet olan imamn yokluu halinde onun yerine mezun
olan kiiden almakla, namaz konuanla -ki bu da rasuldr-
ihtilam (uyurken cnup olmak) kastsz srr yabancya
amakla, gusl ahdi tazelemekle, zekat anlaylarndaki
dini renerek nefsi tezkiye etmekle, Kabe Peygamberle,
Kap Ali ile, Mikat ve Telbiye arana icabet etmekle,
Kabe'yi yedi defa tavaf yedi imama taraftar ve bal
olmakla, cennet vcutlarn tekliflerden rahat etmesiyle,
cehennem mkellefiyetleri yerine getirerek meakkat
grmekle
496
, tefsir etmenin din ve mantkla ne ilgisi
vardr? Btn bunlar dinin bir ahsa itaat, namaz ve

496 el-Havansari, Ravdtu'l-Cennt, 731
www.islah.de 488
zekatn birtakm ahslardan kinaye olduunu syliyen
Gulat (arlar)'n sylediklerinden ibaret olduunu
sylemeye gtrmyor mu?
Bilindii gibi smailiyye frkas imam olmamalarna
ramen nakiplerin Allah'n desteini aldklarn, imamlarn
says yedi olduu gibi her zaman bunlarn saysnn on iki
olduunu, her imam zamannda bunlarn yer yzne
daldklarn ve yeri onlarn idare ettiklerini
sylemektedir.
497
smailiyye frkasndan Ebu Yakub es-
Sicistani, Peygamberin ilim mirasnn vasiye, ondan da
imama, ondan da hccete intikal ettiini sylemektedir.
498
Makrizi'nin u ifadeleriyle mesele daha da aklk
kazanmaktadr: "mamn varl ruhani alemdedir. Ona
maarifte riyazat ile ularz."
499
Bu manay smailiyye'den
olan es-Sicistani u szleriyle dile getirmektedir: "Bu
ilimler habei veya hintli olsun, mstahakkna ancak
riyazatla ular."
500
Btn bunlarla te'vilin hakikatine akli
riyazat yolu ile mridin ulamas salanr -ki imamn sahip
olduu ilme nazip veya hccetin ulama yolu da budur-
eklindeki smailiyye'nin suluk dncesi aklk
kazanmaktadr. Tasavvufta kiilerin akli riyazat ve
mcadeleye ne kadar ok yer verdikleri herkesin
malumudur.
Bu anlaylarn tasavvuftaki anlay ve ilkelere ne
kadar paralel olduu aktr. Oryantalist Goldziher bunu

497 Hutatu'l-Makrizi, 2/231, 233
498 Ebu Yakub es-Sicistani, Kefu'l-Mahcub fi erhi Kasideti'l-Curcani, 65
499 Hutatu'l-Makrizi, 2/233
500 Kefu'l-Mahcub fi erhi Kasideti'l-Curcani, 92
www.islah.de 489
farketmi ve her iki tarafn anlayn dile getiren
Mevlana'nn u ifadelerini misal olarak nakletmitir.
"unu bil ki Kur'n'n yetleri kolaydr. Ancak
kolaylna ramen ardnda ok gizli ve sakl bir anlam
bulunmaktadr. Bu gizli manaya nc bir mana baldr
ki gl anlay ve derin kavray karsnda aciz kalr.
Drdnc manay, benzeri olmyan ve yeterlilii byk
Allah'tan bakas ihata edemez. Bu ekilde ard sra
sralanan yedi manaya ulayoruz. Onun iin oulcuum,
eytanlarn Hz. dem'den ancak amurdan yaratlan bir
yaratk oluunu grmeleri gibi, zahiri manay anlama ile
kaytl kalma. Kur'n'da zahiri mana dem'in vcuduna
benziyor. Ondan grdmz, gizli ve sakl ruhu deil,
zahiri eklidir."
501
Naslarn zahir ve batn anlamlar olduu inancna
dair Dr. Ebu'l-Ala' el-Aff yle demektedir: "Kayna
itibariyle eriat-hakikat ikilemi, eriatn zahiri ve batn
ikilemine racidir. slm'n banda mslmanlar bu ayrm
yapmadklar gibi byle bir eyi yapanlar tekfir etme de
szkonusu olmamtr. Bu ayrm her eyin zahir ve batn
olduu gibi Kur'n'n, hatta Kur'n'dan her yetin ve her
kelimenin bir zahiri bir de batn olduunu syliyen ia ile
balamtr. Batn (gizli) Kur'n'n srlarn kendilerine
at ve bu ltfula mkafatlandrd Allah'n kullarndan
havassa ancak ak olur. Onun iin Kur'n'n tefsir ve
te'vilinde ia'nn zel bir yolu olmutur. Bu yol Kur'n
yetlerinin ve din hkmlerinin batni tarzda te'villerinden
ve baka yollarla saliklere grnen gaybi manalarda
olumaktadr. ia buna batn ilmi adn vermi ve
iddialarna gre Raslullah onu Hz. Ali'ye, o da

501 Goldziher, el-Akide ve'-aria fi'l-slm, 216
www.islah.de 490
kendilerine varisler adn verdikleri batn ilim ehline miras
brakmtr.
Tasavvufular da bu tarz te'vil yolunu izlemi ve
ia'nn terim ve yollarn byk lde kullanmlardr.
Btn bunlardan ia ile tasavvuf arasndaki sk balar ve
byk benzerlik anlalmaktadr."
502
Tasavvuftaki Allah'ta fena bulmak ve onunla ittihad
inanc da tmyle smailiyye-Batnyye inancna
dayanmaktadr. mamlarnn Allah'n grnen tezahr ve
temsilcisi olduunu batniler syledii gibi tasavvufular
da aka Allah olduklarn sylemektedir. Bu inancn
Gulat ia'dan balad, smailiyye frkasnn bunu
dzenleyip felsefesini yapt ve tasavvufularn bunu
onlardan iktibas ettii ak bir gerektir.
503
c- Kabirlerin kutsallatrlmas ve ziyaretgh
edinilmesi:
slm leminde grlen, kabirleri kutsallatrma ve
ziyaret etme de ia'y taklitten baka bir ey deildir. irke
ara ve yol olmamas iin slm, kabirler zerine yaplan
tapnaklar ve binalar ykt halde, onlar zerine bina ve
mescid yapmay ilk defa ia balatmtr. Hz. Peygamber
yle buyurmutur: "Allah yahudi ve hristiyanlara lanet
etsin, peygamberlerinin ve salih kiilerinin kabirlerini
mescid yaptlar" (muttefekun aleyh).

502 Dr. Ebu'l-Ala' el-Afifi, et-Tasavvuf ve's-Sevratu'r-Ruhiyye fi'l-slm, kitabna
baknz
503 Batnyye-smailiyye'de akl evvel, ilahi akl, insanda hulul ve ittihad konusunda
bilgi iin baknz. Abdurrahman Abdulhalik, el-Bikru's-Sufi
www.islah.de 491
Sahih-i Mslim'de u olay kaydedilmektedir: "Hz.
Ali, Ebu'l-Hiyac el-Esed'yi Yemen'e gnderir ve
kendisine yle der: Raslullah'n beni gnderdii bir i
iin seni gnderiyorum. Yerden yksek ne kadar kabir
varsa yk ve ne kadar heykel varsa yerle bir et."
Ancak ia Hz. Ali, Hz. Hseyin ve ehl-i beytten
imam diye adlandrdklar kiilerin kabirlerini ykseltmi
ve zerinde binalar yapmlardr. Onlar zerine yksek
kubbeler ve sandukalar yaparak ziyaret ve ant haline
getirmilerdir. Nitekim hvan- Safa risalelerinde, ia'dan
kssac ve beki gibi birtakm kiiler bunu bir kazan yolu
yaptklar, trbedarlk ve kabir ziyaretini kendilerine iar
edindikleri anlatlmaktadr.
504
Kabirler zerine bina yapmak, kabirleri
kutsallatrmak ve bunu iar edinmek hicri nc asrn
balarnda olmutur. Ancak Abbasi halifelerinden bazlar
ia'nn uydurduu ve ykselttii, bu kabirleri ykmaya
balam ve kar kmtr. bn Kesir el-Bidaye ve'n-
Nihayede Abbasi halifesi el-Mutevekkil'in hicri 236
ylnda Hz. Hseyin'e nisbet edilen kabri ve etrafndaki
ona bal btn yaplar yktrd ve gnden sonra
orada kimi bulursa ldrp kabre koyacan ilan ettii,
sonunda orada kimsenin kalmad ve tarlaya
dntrld kaydedilir.
505

504 Resailu hvani's-Safa, 4/119
505 el-Bidaye ve'n-Nihaye, 1/315
www.islah.de 492
Bu kabir ia-smailiyye frkasndan Mirza'nn kabri
olup onu sk sk ziyaret eder, daha sonra imamlarnn
kabirlerini ziyaret iin Selemiyye'ye
506
giderlerdi.
507
Ondan sonra tasavvufular ayn yolu izliyerek kabir
ve yatrlar ziyaret etmeyi, etrafn tavaf edip ta,
toprayla teberruk etmeyi, iinde yatan llerden yardm
istemeyi kendilerine iar edindiler. Tasavvufun
mehurlarndan Maruf el-Kerhi'nin kabrini kendilerine
ziyaretgh yaparak, "Maruf'un kabri denenmi bir
panzehirdir" dediler.
Hatta tasavvufular bu kabirleri bina etme ve
ykseltmeyi, onlar kutsallatrp yceltmeyi, onlar
ziyaret etmesi iin insanlar tevik etmeyi, etrafnda tavaf
yapmay, sandukalarla kaplamay ve trl rtlerle
rtmeyi, ta toprayla teberruk etmeyi ve Allah yerine
onlara dua edip medet ve yardm onlardan istemeyi,
dinlerinin bir temeli ve grevi yapmlardr. Denilebilir ki
taraftarlar ve izleyicileri bulunan hibir tasavvuf eyhi ve
mehuru yoktur ki kabri zerine bir kubbe, bir sanduka
yaptrm ve oray bir makam haline getirmi olmasn. Bu
ekilde slm'n sava at ve kkn kuruttuu eski
cahiliyye irkini tekrar diriltmilerdir.
d- slm devletini ykma ve ii bir devlet kurma:
Bu abalar iin tasavvufun mehurlarndan Hallac
Mansur'u rnek vereceiz. Ondan sonra amzdan da bir
rnek arzedeceiz.

506 Suriye'nin dalk blgesinde bir ky. Gemite ve bugn Batnyye frkasnn
nemli merkezlerindendir. Gnmzde smailiyye frkasnn karargh saylr.
507 el-ber, 3/361
www.islah.de 493
es-Slatu Beyne't-Tasavvuf ve't-Teeyyu' kitabnda
Dr. Kamil e-eybi yle diyor:
"Hallac ile ia arasndaki ba, kendi szlerinin ia
imamlarnn szlerine benzer olmakla kalmam, bu ba
btn ia mezheplerinin boyasn tamtr. Yeni hulul
akmnda btn ia'nn boyasn tam ve hicri drdnc
asrn balarnda yeni bir gulat (ar) akmn ncln
yapmtr. yle diyor Hallac:
"Hibir zaman imamlardan birinin mezhebini tam
olarak almadm. Ancak her mezhebin en zor ve en etin
yanlarn aldm. imdi de ayn durumdaym."
Hallc, hicri 138 ylnda Kfe'de ldrlen ve gulat
ia'dan olan lider Ebu'l-Hattb'n bir kopyasdr. sna
Aeriyye ile ilikisini de et-Tsi'nin, eski Kum ehrine
Hallac'n gittiini ifade etmesi gstermektedir. ii Ebu'l-
Hasan en-Nevbahti ile Hallac arasndaki akrabalk da
oraya gitmesine bir vesile olduu gibi, Ebu'l-Hasan' da
kendisi davet ediyor ve "Ben imamn elisi ve vekiliyim"
diyordu."
508

E-eybi yle devam ediyor: "ldrld zaman
Hallac'a yneltilen sulamalardan biri de Hallac'n hac iin
fiilen Mekke'ye gitmeyi inkar etmesi ve onun yerine
kiinin halis bir niyetle evinde kalbi ile ona ynelmesi
yolundaki arsdr. Yolculuun skntlarna
katlanmadan kiinin evinde bu ii niyetle yapacan
sylyordu. Kad et-Tenuhi bunun Hallac ekolnde
mehur birey olduunu sylyor.

508 es-Slatu Beyne't-Tasavvuf ve't-Teeyyu', 368
www.islah.de 494
Dorusu, metod ve yol olarak te'vili ve batn ilmini
kendine seen Batniyye-smailiyye frkas iin bu anlay
ve inan uzak grlmemektedir.
Hallac ile ia arasndaki bu sk ilikiyi u olay
dorulamaktadr: Karmatiler hicri 318 ylnda Mekke'ye
saldrm ve Hallac'n ldrlmesinden dokuz sene sonra
Mekke'yi yamalyarak Haceri Esved'i alp
gtrmlerdir. Bylece Hallac'n mezhebini
uygulamlardr. Belki de bu onlarn mezhebiydi ve Hallac
bunu erken bir zamanda aa vurmutu."
Kad et-Tenuhi, Hallac'n adamlarndan birine haber
gndererek yle dediini kaydeder: "imdi, yer ve gk
ehlinin ihata ettii anl Fatm devletine arman zaman
geldi. Hakkn maskesini indirmesi ve adaletin egemen
olmas iin tertemiz kitlenin Horasan'a yrmesi iin davet
et."
509
El-Hatib el-Badadi ve bn Kesir ran halknn
Hallac'la "Ebu Abdillah ez-Zahid" takma ismiyle
yaztklarn kaydederler. Bu knye Msr devletine
dnmeden nce Ubeydiler devletinin kurulmasnda
hizmeti geen smailiyye frkasndan mehur Ebu Abdillah
e-ii'nin knyesidir. yle anlalyor ki smaililer ayn
knyeyi tayan iki propagandiste dayanyorlard.
Bunlardan biri olan Hallac douda, dieri de maribde
smailiyye mezhebine mensup olmadan nce tasavvufu

509 Kad et-Tenuhi, Mevru'l-Muhadara, 86
www.islah.de 495
olduunu bizzat smailiyye mensuplarnn rivayet ettii
Ebu Abdillah e-ii'dir.
510
Ammar el-Hanbeli'nin syledikleri de bu bilgileri
pekitirmektedir. Hallac hicri 309 ylnda ldrlm ise
de Fatmi ar o zamana kadar yaylm ve tehlikesi etraf
sarmt. Fatmi devletinin propagandisti ve ibirlikisi
smailiyye frkasndan Karmati Ebu Tahir el-Cenab hicri
311 ylnda Basra'ya, iki yl sonra da Kfe'ye girmitir.
Ayn ekilde Hallac'n ldrlmesinden dokuz yl sonra
Karmatiler Mekke'yi igal etmi, Kabe'nin etrafnda
mslmanlar ldrm ve Haceri Esved'i alp
gtrmlerdir. Balarnda Ebu Said el-Karmati
bulunuyordu. Bu kii Hallac Mansur'un cancier
arkadayd.
511

510 Kad et-Tenuhi, Age. 73 el-Badadi, tasavvufularn ounun Hallac' tasavvufa
nisbet etmeyi red ettiini ve zndkla nisbet ettiini kaydeder. S. 8/112-141. Dedesinin
mecusi olduu ve Hindistan'a gidip sihirbazlk rendiini, Kur'n gibi syleyip
yazabileceini ve Kur'n'a nazire yazmaya altn da syler. Btn bunlar ve dier
mel'anetleri hakknda geni bilgi iin baknz. Hatib el-Badadi, Tarihu Badad, 8/112-
141. Daru'l-Kitabi'l-Arabi, Beyrut, bn Kesir, el-Bidaye ve'n-Nihaye, 11/132-144,
Mektebetu'l-Maarif, Beyrut, 1966, bn el-Esfr, el-Kmil fi't-Tarih, 8/126-128, Beyrut,
1966,
Hallac'n hulul ve ittihad anlamlaryla dolu iirlerinden aldmz baz rneklerin
tercmesini veriyoruz:
"Nadide miske anber kart gibi ruhun ruhumla yorulmutur,
Sana bir ey dokunursa bana dokunmu olur, zira sen benim ve hi ayrlmyoruz,
Duru suya ikinin kart gibi ruhun ruhuma karmtr,
Sana birey dokunursa bana dokunmu olur, zira her halukrda sen benim." Ad geen
yerlere baknz.
511 Feriduddin Attar, Tezkiratu'l-Evliya, 2/109
www.islah.de 496
Onun iin bn en-Nedim yle diyor: "Hallac
hkmdarlara ia mezheplerinden, halka tasavvuf
mezhebinden grnyor ve uluhiyyetin kendisinde hulul
ettiini iddia ediyordu."
512

Btn bunlara ramen tasavvuf eyhlerinden hicri
371 ylnda len Muhammed bn Hafif'in "Hseyin bn
Mansur (Hallac) rabbani bir alimdir"
513
dediini
gryoruz. Yine Hallac'n syledii batn zrvalarn
tasavvufi ilminin zirvesi olduunu syliyen kiiler
olduunu mahade ediyoruz. Mesela, "Kur'n'da hereyin
bilgisi vardr. Kur'n'n bilgisi sre balarndaki hurufi
mukattadadr. Bu harflerin bilgisi de elif lam'dadr."
gibi.
514

Tasavvufu Hallac ve ii Ebu'l-Hattab'da hululu
incelediimiz zaman ikisinde de ayn ve ortak olduunu
gryoruz. Hallac dua ederken yle diyor: "Ey ilahlarn
lah ve rablerin Rabbi, ey kendisini uyku ve uyuklama
almyan! Kullarn benden dolay yoldan kmamas iin
nefsimi bana geri ver. Ey kendisi ben ve ben kendisi olan!
Benim kiiliimle senin hviyetin arasnda hads ve kadm
olma dnda hibir fark yoktur."
515

Yine Hallac'n yannda bulunan bir katta "Rahman
ve Rahim olandan falan olu filana..." ibaresi yazl
bulunmutur.

512 bn en-Nedim, el-Fihrist, 269
513 Tabakatu's-Sufiyye, 307
514 Tashihu'l-tikad, 218
515 Erbau Nususin Tetealluku bi'l-Hallac, 59
www.islah.de 497
Btn bunlar Rafzi Ebu'l-Hattab e-ii'nin
mezhebiyle karlatrrsak aradaki ortaklk ve benzerlik
kendiliinden aa kar. Bu adam Allah'n Ali ve
evlidann ruhunu yaratt, alemin ilerini onlara brakt,
onlar da yeri ve gkleri yarattklarn iddia eder. Onun iin
rukuda 'sbhane rabbiyel azim', sucudda da 'sphane
rabbiyel a'la' diyoruz, nk Ali ve evladndan baka ilah
yoktur, en byk ilah ise, onlara alemin idaresini brakn
ilahtr, der.
516

phe yok ki bu szlerle Hallac'n szleri ayn
kaynaktan kaynaklanyor, ayn inanc dile getiriyor ve ayn
hedefi hedefliyor. O da mslmanlar gerek
inanlarndan uzaklatrmak, irke bomak, devletlerini
ykmak, birlik ve beraberliklerini datmaktr.
Btn bunlardan anlalyor ki hicri nc asrda
tasavvufularn mezhebi ile ia mezhebi inan ve yol
olarak ayndr. Hallac, Cuneyd el-Badadi ve e-bl gibi
hicri nc asrda yaam tasavvuf mehurlarnn
arkada ve srda idi. Bizzat Cuneyd el-Badadi, idam
edilirken Hallac'a "Sen rububiyyetin srlarn ifa ettiini
(akladn) iin Allah seni demirle cezalandrd" eklinde
yazmtr.
E-ibli de yle anlatyor: Ben ve Hallac ayn idik.
Ancak o konutu, ben ise sustum."
517

Belirttiimiz gibi tasavvufular inan ve hedef
olarak ia ile bir olmulardr. kisi de hulul inancn
tamtr. Ama Allah'n ruhunun kimde hulul ettii

516 tikadatu Fraki'l-Muslimin ve'l-Mrikn, 57
517 Tarihi Badad, 8/121
www.islah.de 498
konusunda ihtilaf etmilerdir. Ortak hedefleri de
mslmanlarn inanlarn bozmak, slm devletini
ykmak, Mslmanlarn birliini bozmaktr.
518
Gemite
byle olduklar gibi tasavvufular amzda da ayn
amaca hizmet etmilerdir. imdi de ada rnekler
zerinde duralm:
Gemite olduu gibi amzda da tasavvuf
evrelerinin birou zalim yneticilerin ve emperyalist
igalcilerin yannda yer alm ve onlarla ibirlii iinde
olmutur. Zalim yneticilerin ve emperyalist igalcilerin
kendilerine bol keseden verdii mallarla daima kazanlar
kaynam, bolluk ve refah iinde yaamlardr. Halklar
uyuturmas ve kolay yutulan bir lokma haline getirmesi
iin zalimler ve smrgeciler onlar kullanm ve ibirlii
yapmtr. Rahatlar bozulmad mddete, insanlarn
ektii ile ve skntlar grmezlikten gelmi ve
duymamaya almlardr. stelik bu tavr tasavvufun bir
ilkesi ve hareket metodu haline getirmilerdir. Tasavvufun
mehurlarndan Abdulvahhab e-a'rani bunu yle dile
getirir:
"Zamana ve ehline uymay, dnya ileri ve
idaresinde de olsa balarnda bulunan kiilere
(yneticilere) kt bakmamay kardelerimize emretmeye
sz verdik. Btn bunlar, o kiileri ycelten Allah'a kar
bir edeptir. nk ykselttii herkesi bir hikmetle
ykseltmitir. Sonra kendilerini kimse dinlemediine gre,
onlara kt gzle bakmann ne anlam olur? Verilen bu
sze bal kalp onunla amel edenler insanlardan ok

518 Abdurrahman Abdulhalik, el-Fikru's-Sufi fi Dav'i'l-Kitab ve's-Sunne, 413-432.
Bundan sonras Muhammed Fahr akfe'nin et-Tasavvuf Beyne'l-Hakk ve'l-Halk, 185
kitabndan alnmtr.
www.islah.de 499
azdr. Hisbe grevlisi, vezir ve bakalar iin "Bu alaklar
neden bizden stn olsunlar ki biz onlarn babalarn
biliyoruz, falan kiinin babas p, filan kiinin babas
gemi tayfas, falann babas ifti idi, gibi hezeyanlarda
bulunurlar. Bugn insanlara bu ly kim tatbik ederse
zamannn bereketinden mahrum kalr."
519

e-a'rani yine yle diyor: "Bir sultan veya emir
yahut bir bykle bir araya geldiimiz zaman, kendisi
salih bir kii olmasa bile ondan bizim iin dua etmelerini
istemek zerimizde bir bortur.
520
nk Allah, halklar
arasnda byk olan bu insanlarn dualarn red edip onlar
utandrmaktan utan duyar. nsanlardan bu srrn farkna
varanlar pek azdr. Gnmzn Msr hkmdar olan
Davut Paa'ya dokuzyz krkbe ylnda aylardr
halledemediim birtakm iler iin Kale'de
bavurduumda bu ilerimin halli iin bana dua etmesini
istedim. Kale'den iner inmez bu ilerimin hepsinin
halledildiini grdm. Bunu bil ve onunla amel et."
521


519 El-Bahru'l-Mevrud, 292'den naklen et-Tasavvufu'l-slami fi'l-Edebi ve'l-Ahlak,
2/301
520 1979 ylnda Msr devlet bakan Enver Sedat toplumun muhtelif kesimlerinin
temsilcileriyle toplantlar yapyordu. Bu toplantlar televizyonda halk gsteriliyordu.
Din adamlaryla yapt bir toplantda alimler slm hkmlerinin gzetilmesini ve
toplumda egemen klnmasn isterken, aralarnda bulunan tarikatlar konfederasyonu
bakan eyh es-Sutuh, Enver Sedat'a binlerce methu sena ve duada bulunduktan sonra
Msr'da tasavvufun ve tarikatlarn daha ok yaylabilmesi iin devlet btesinden
kendilerine daha ok yardmlarn yaplmasn istedi. Btn Msr halk televizyonda
buna ahit oldu. Enver Sedat'n slm ve mslmanlar hakknda ne kadar hayr
dnd mslmanlarn malumudur.
521 el-Bahru'l-Mevrud, 293'den naklen et-Tasavvufu'l-slami, fi'l-Edebi ve'l-Ahlak,
2/309
www.islah.de 500
slm yolundan sapm birtakm tarikatlar, tarihte
putperest zencilerden bile daha ok emperyalizme boyun
emi ve onunla ibirlii yapmtr. Fransz
smrgecilerden bakan Philip Foundacy yle der:
"Afrika'daki idarecilerimiz ve askerlerimiz dini tarikatlar
daha ok yaymaa ve oaltmaya mecbur kalmlardr.
nk Bilido, Hacun adyla bilinen putperest birok
tarikattan veya zenci mehur sihirbaz ve kahinlerden daha
ok Fransz ynetimine kar itaatkar ve onunla ibirlii
iindeydiler."
522

Tarihu'l-Arab el-Hadis ve'l-Muasr kitabnn yazar
"Cezayir'de Fransa ile ibirlii yapanlar" bal altnda
unlar sylemektedir: "Bu kitle Fransz okullarnda
okuyan ve emperyalizmin Araplar'la ilgili btn balarn
krelttii genlerden oluur. Birtakm hurafe ve bidatlar
yayan, mcadele alannda hezimet ve teslimiyyet ruhunu
yayan, emperyalizm lehine casus olarak alp onunla
ibirlii yapan tasavvuf tarikatlar yannda ilerinde
Fransz ynetimiyle ibirlii halinde bulunan memur,
parlamenter ve subaylardan bir kitle de bunlara ilave
edilebilir."
523

phe yok ki Avrupallar bunu kavram ve
tarikatlar emperyalizm iinde kullanmlardr. Msr mill
kahramanlarndan Mustafa Kmil "el-Meseletu'-
arkiyye" kitabnda okuyucunun kulana unlar
sylemektedir: "Franszlar'n Tunus'ta Kayravan ehrini
igal etmeleri ok enteresandr. Fransz bir adam slm'a
girmi ve Seyyid Ahmed el-Hadi adn alm, slm'
renmeye alm, iyi bir seviyede rendikten sonra

522 el-stimaru'l-Frans fi Afrika es-Sevda', 52
523 Tarihu'l-Arab el-Hadis ve'l-Muassr, 373
www.islah.de 501
Kayravan'da byk bir caminin imam olmutur. Fransz
askerleri Kayravan'a yaklanca halk savunmak iin
hazrlanm, mescidde bulunan bir yatrn kabrine bu
konuda danmas iin bu imama bavurmulardr. Bunun
zerine imam Seyyid Ahmed yatrn sandukasna girmi,
bir sre sonra karak byle bir ie girimeleri halinde
balarna gelecek byk felaketten kendilerini iddetle
sakndrmtr. Onlara "eyh size teslim olmanz
sylyor, nk memleketin malup dmesi artk
kesinlemitir," dediini nakletmitir. Cahil halk onun
szne uymu ve Kayravan ehrini hi savunmamlardr.
Bylece Franszlar 26 Ekim 1881 ylnda elini kolunu
sallayarak ehre girmilerdir."
Nitekim Ticani tarikatnn eyhleri ve mensuplar
Cezayir'de Fransa'nn karlar iin en fazla abalayan
kiiler olmulardr. 1870 ylnda Orly adnda Fransz bir
kadn, Ticani tarikatnn zaviyesine kadar szarak zaviye
eyhi Seyyid Ahmed'le evlenebilmitir. Seyyid Ahmed
lnce kardei Seyyid Ali ile evlenmitir. Bylece Fransz
kadn Ticaniler nezdinde kutsallam ve kendisine
"Zevcetu's-Seyyideyn (iki seyyidin ei) knyesini
vermilerdir. Katolik bir hristiyan olarak kalmasna
ramen getii topra pm ve onunla teberruk
etmilerdir.
Fransa bu kadna ark madalyas vermitir. Bunu
vermenin sebepleri arasnda da unu belirtmektedir: Bu
Fransz kadn Fransa'nn istedii ve beendii tarzda
Ticani zaviyesini idare etmi, o olmasayd Ticani
Cezayirliler'in elinden kmas imkansz gibi grnen
byk iftlikleri, meralar ve verimli topraklar Fransa'ya
kazandrmtr. stelik Fransa iin birbirine kenetlenmi
www.islah.de 502
bir saf halinde savaan Ticani birok mrid ve mcahidi
de Fransa'ya kazandrmtr."
Ticani tarikatnn kurucusu Ahmed et-Ticani'nin
halifesi ve en byk Ticani postunun sahibi eyh
Muhammed el-Kebir bu tarikatn merkezi saylan Ayn
Madi ehrinde Fransz delegasyonu huzurunda 26 Zilhicce
1320 hicri tarihinde yapt konumada unlar
sylyordu:
"Gnllerimizin sevgilisi Fransa'ya maddi, askeri ve
siyasi olarak yardm etmek bize bortur. Onun iin baa
kakma veya iftihar olarak deil, belki grevi yerine
getirme ve karln Allah'tan bekleme kabilinden
sylyorum ki Fransa memleketimize gelmeden ve erefli
askerleri topraklarmz igal etmeden nce atalarmz
Fransa'ya katlmak ve ondan yana olmakla ok iyi
etmilerdir."
524

Bu tarikatn kurucusu Ahmed et-Ticani'nin de slm
inanlarna kar amansz bir dmanlk besledii
sapklklarla dolu kitaplarndan anlalmaktadr.
Cevahiru'l-Maan isimli kitabnda unlar sylyor:
"Kafirler, mcrimler, facirler ve zalimler hepsi Allah'n
emrini yerine getiriyorlar ve onun emri dna km
deildirler."
525
Yine "Arif bir eyh kendi cesedinden
ruhunu baka bir adamn cesedine nakledip o adam
diledii ilerde kullanabilir."
526

524 Mehazi'l-Veliyyi'-eytani, 13
525 Cevahiru'l-Maani, 221
526 Cevahiru'l-Maani, 16
www.islah.de 503
Ayn kitapta yine yle diyor: "Tarikatmza giren
kiiye arkadandan yahut veli olsun bakas olsun, baka
kiilerden dnya ve ahirette hibir korku yoktur. Dnya ve
ahirette ne eyhinden, ne bakasndan, ne Raslullah'tan,
ne de Allah'tan ona kimse zarar veremez."
527
el-fadetu'l-Ahmediyye adl kitabnda da "Dnya
yaratld gnden, sur'a frlnceye kadar Allah'n ne
kadar velisi varsa u iki ayamn altndadr"
528
der.
Cevahiru'l-Maani kitabnda da "Cuma ve pazartesi
gnleri yzmze bakan kimse hesapsz ve cezasz
cennete girer."
529
"Kafir ise, mmin olarak lr."
530

demektedir. Bu neviden samalklar saymakla bitmiyecek
kadar oktur.
Uzaklara gitmeye gerek yok. Suriye'deki tarikat
mensuplarnn Fransz igali karsnda kllar bile
kprdamad, aksine din adna Franszlar iin ayin ve
trenler dzenledii hepimizin malumudur. Onun iin
Franszlar bu tarikatlar gittikleri yerde tevik etmi, hatta
Ticani tarikatn Suriye'ye kendileri sokmulardr. nk
halkn uyuturulmas ve hamiyet damarlarnn ldrlmesi
iin en etkili silah olduunu ok iyi biliyorlar.
531


527 Cevahiru'l-Maani, 104
528 el-fadetu'l-Ahmediyye, 63
529 Cevahiru'l-Maani, 170
530 Cevahiru'l-Maani, 163
531 Franszlar'n Merake'i igali srasnda Ticani tarikat ve baka tarikat
mensuplarnn onlarla ibirlii iinde olmalar ve duyarsz kalmalar konusunda baknz.
Tantavi Cevheri, el-Cevahir fi Tefsiri'l-Kur'ni'l-Kerim, say 8, c. 30, aban 1385, sayfa
21
www.islah.de 504
Tasavvufularn emperyalistler ve zalim yerli
tautlarla ibirlii iinde olduklar, onlara kar kacaklar
yerde methu senalarla yaltaklk yaptklarna dair ada
rneklerden biri de Msr tasavvufularnn Kral Faruk'a
kar tavrlardr. eyhlerine bir hrka balad iin Kral
Faruk'a yapmadklar dua ve yaltaklanma kalmamtr.
eyhlerinin szlerine kulak verelim:
"Efendimiz! Bu hrka Allah'n size verdiklerinin bir
sembol, Faruk'un temiz kalbine Allah'n sat byk
ltuflardan bir ltuftur. Allah'n sizi ne kadar pakladn
ve ruhunuzun ne kadar aklandn gstermektedir.
Tasavvufulara bu ikramnz, temiz kalbinizden, bir
nurdan baka bir ey deildir. O nur yolumuzu
aydnlatyor, bizi doru yola iletiyor. Nurumuzu senden
alyoruz, hidayetinle hidayet buluyoruz, hidayet ve ilham
yce ruhunuzdan alyoruz.
Bugn, huzurunuzda bulunmaktan eref duyduum
u anda sz veriyorum ki yce ahsnza sonuna kadar
ihlasla bal kalacam. Allah seni katndan bir ruh ile
desteklesin, eref hullesini sana giydirsin, ordularyla
desteklesin, yardmlarn senden esirgemesin ve daima
korumas altnda bulundursun."
532

Rahatlar bozulmadka ve smr arklar
durdurulmadka memlekette hakim olan kiinin yolu,
inanc, uygulamas ve cinsiyeti onlar iin hi nemli
deildir. Zalimlere, tautlara ve igalcilere kar bir tedbir
alma ihtiyacn bile grmezler. Nitekim tasavvufun

532 Muhammed Fahr akfe, et-Tesavvuf Beyne'l-ve'l-Halki, 216, 25/3/1947 tarihli
Msr gazetelerinden naklen,
www.islah.de 505
mehurlarndan olan Ataullah el-skenderi -ki
tasavvufular hep tazim ve tebcille anarlar- tedbir almann
gereksizliini savunarak bu konuda "Kitabu't-Tenvir fi
Iskati't-Tedbir" kitabn yazm ve teslimiyeti bir inan
olarak sunmutur. En yce hikmetlerden saydklar baz
szlerine baknz:
"Tedbir alaym diye abalama, bakasnn yapt ii
kendin yapmaya kalkma", "Himmetlerin yarmas kader
surlarn geemez."
Btn bunlardan dolay zalim tautlarn ve
emperyalistlerin tasavvufular mallara boduklar ve en
yaknlarndan yaptklarn grnce amamak lazmdr.
Bakyoruz, devlet ricalinden ve igalcilerden nice
mehurlar memleketin gerek savunucusu ve slm iin
alan mslmanlar karlamak yahut onunla
grmekten fersah fersah kaarken, lkenin cra bir
kesinde yaplacak tasavvufi bir tren iin yzlerce
kilometre yola katlanarak uzak yerlere gittikleri ve orada
saatlerce siyasi manevralar yaptklarn gryoruz.
533

Ayn ekilde Allah'n dini iin alan ve
memleketlerinin ykselmesi yolunda hibir zorluktan
ylmayan samimi mslmanlara zalimler ve tautlar
dnyay zindan ve hayat cehennem yaparken, onlar
kendine en byk dman ilan eden ve nefis tezkiyesiyle

533 Memleketimizde her yl yaplan Mevlana ve Hac Bekta trenleri bunun bildiimiz
arpc rnekleridir. slm aleminin her tarafnda durum budur. Msr'da malum devlet
bakanlarnn halka bu gibi yerlerden siyasi mesajlar veya dini tebrikler yaynladklar,
kamera nnde deiik pozlar verdikleri malumdur. Ayn ekilde Suriye ve Irak devlet
bakanlarnn zaman zaman bu nevi ayinlere katlarak halka birtakm mesajlar verdikleri
bilinmektedir.
www.islah.de 506
uratn syliyerek vatandalarn gzlerini boyayan,
siyasetle iimiz yoktur felsefesi sahibi tarikat evrelerinin
slm aleminin her tarafnda serbeste rgtlendiklerini,
toplant ve ayinler yaptklarn, hatta devlet adamlaryla
kol kola girdiklerini, kitlelerin yzlerce kilometre yol
alarak toplant ve ziyaretlerine gittiklerini, btn bunlara
ramen ynetici evrelerin veya igalci kesimlerin
olanlara gz yumduunu mahade ediyoruz.
534

Tasavvuf ile ia arasndaki balar ve benzerlikleri
zet olarak yle sralyabiliriz: Batn ilim, masumiyet,
keramet, hrka, takiyye, tarikat, hulul ve ittihad. Bunlar
misallerle ksaca aklayalm.
Batn ilim: Cuneyd el-Badadi bizzat kendisine
ledunni ilmin verildiini syler.
535
Bu ilim,
tasavvufularn sahiplendikleri ve kendi tekellerinde kabul
ettikleri ilimdir. nk sadece kendilerinin Allah'n ehli
olduklarn Kur'n ve hadiste bulunan batn ilim srlarnn
sadece kendilerine verildiini iddia ederler. Btn
tasavvuf kitaplarnda ve tasavvuf erbabnda bu amaz bir

534 Suriye'de mslmanlardan bir kesime ynetimin Hama kentini mezar yaptn
btn dnya biliyor. Buna mukabil yine Suriye'de ikamet eden ve geni bir nfuza sahip
olan bir eyh efendi etrafna binlerce mrid toplyarak trenler ve ayinler yapar, can
istedii zaman Suriye sahasyla yetinmiyerek lkemizi de kolaan eder, her kesimden
binlerce insan etrafna toplar, her trl bidat ve hurafeleri yayarken, iki ynetimin de
buna seyirci kald bilinmektedir. nk eyh efendi iki yakaya da siyasetle ii
olmad, Hama'da binlerce mslmann ldrlmesinin yerinde bir uygulama olduu,
sadece nefis tezkiyesiyle urat mesajn vermitir. Bunun rnekleri pek oktur.
Tasavvufi birer tarikattan ibaret olan Kadiyaniler'in, Bahailer'in ve benzeri kitlelerin
ngiliz emperyalizmine hizmetten baka rolleri bulunmad herkesin malumudur
535 el-Luma', 9-12, Muhammed Fahr akfe, et-Tasavvuf Beyne'l-Hakki ve'l-Halk, 134-
140
www.islah.de 507
ilkedir ve yukarda da akland gibi onlara ia'dan
gemitir.
Masumiyet: ia'da masum imam inanc olduu gibi
tasavvufa gemitir. Tasavvufular bu masumiyeti
eyhlerine, evliya dedikleri kiilere ve byklerine
tanrlar. Nitekim mam Cafer es-Sdk'n masum olduunu
syliyen ilk ii, Kufeli ia kelamcs Hiam bn el-
Hakem'dir.
Tasavvufun mehurlarndan Kelabz yle diyor:
"Nebilerini masum klmas ve evliyasn fitneden
muhafaza etmesinde Allah'n letaifi saylamyacak kadar
oktur."
536
Grld gibi bu masumiyeti Kelabazi kurnaz
bir ekilde baka bir slupla dile getirmektedir.
Masumiyet konusunda ia ile tasavvuf arasndaki
ba bn Arabi'nin u szleri aka gstermektedir: "Batn
(gizli) imamn artlarndan biri masum olmasdr.
mamdan baka birisinin byle bir masumiyeti olmaz."
537


536 et-Taarruf, 99
537 Ayn ekilde Celaleddin er-Rmi de Hallac Mansur'un masum olduunu
sylemitir. nk ona gre sofunun kalbi Allah'n emrinin yeridir ve Allah
dilemedike sofu dileyemez. Bkz. Ahmed Eflaki, Menakibu'l-Arifn, 302, Terc. Tahsin
Yazc, Hrriyet Yaynlar, st. 1973.
Celaleddin er-Rmi, Hallac' byk tazimle ve saygyla anar. Onun iin yle der: "Ben
Hakkm, sz Mansur'un dudanda nurdu." Ben Allah'm, sz Firavn'n dudanda ise
yaland." Bkz. Mesnevi, c. 2, beyit 1264
Yunus Emre de Hallac' ayn ekilde vmektedir. Bkz. Ord. Prof. M. Fuad Kprl,
Trk Edebiyatnda lk Mutasavvflar, s. 268. Geni bilgi iin bkz. Hasan Kk,
Tarikatlar, s. 220, st. 1980, TRDAV yaynlar.
www.islah.de 508
Nitekim bn Arabi felsefesini olutururken ia'nn
kavram ve anlaylarn oluduu gibi alm bulunmaktadr.
Mesela bunlardan mehdilik konusunu ele alm, fasl ve
blmler halinde incelemi ve buna dair "Anku Marib"
adnda bir de kitap yazmtr. Ayn ekilde Futuhat
Mekkiyye kitabn tasavvufi klf giydirdii ia'nn
grleriyle doldurmutur. Mesela Hakikat
Muhammediyye dncesini ia'dan alm ve vahdet-i
vcud felsefesinde yine Hakikat Muhammediyye
dncesine dayanmtr. Yine ia'nn nr dncesini
felsefesinin temeli yapm ve evliyann Muhammed'in
nurundan doan nurani varlklar olduunu sylemitir.
"Selman bizim ehli Beyt'tendir" hadisini ele alarak
Selman- Farisi'nin insanlar iin nuriyye nurunun
kapsamlna dair en ideal rnek olduunu belirtmitir.
bn Arabi ia mezhebini yakndan tanmtr.
yleki ia'nn cevheri saylan grlerini eletirerek zahir
imamn deil, gizli imamn masum olmas gerektiini
sylemi ve Hiam bn el-Hakem'in nbvvetten kard
masumiyet inancn bn Arabi zahir imamdan gizli imama
giydirmitir. Onun iin denilebilir ki bn Arabi tasavvufi
fikirlerini ii bir kalba dkmtr.
bn Arabi'nin tasavvufta ia ile balarn u szleri
daha ak bir ekilde gstermektedir: "phesiz Ali (gizli)
ilim ashabndandr. Bakalarn bilmediklerini Allah'tan
bilen kiilerdendir."
538

Keramet: Tasavvufularn karakteristik vasf
keramete sarlmalardr. Keramet dedikleri eylerle ia'nn
imamlar iin kabul ettii mucizeler arasnda tpatp

538 Futuhat Mekkiyye, 1/260
www.islah.de 509
benzerlikler bulunmaktadr. Bunun rnekleri
saylamyacak kadar oktur. Mahade etmek iin mesela,
Menakibu'l-Kulub fi Muameleti Allmi'l-Guyb, ifau'l-
All Tercemetu'l-Kavli'l-Ceml, el-Envaru'l-Kudsiyye fi-
Menakibi'n-Nakibendiyye, et-Tabakatu'l-Kbra
(Levakihu'l-Envar) gibi kitaplara bakmak yeterlidir. Bu
alanda, din, akl ve mantk ls tanmamaktadrlar.
Takiyye: Bilindii gibi takiyye ia mezhebinin temel
ilkelerindendir. Bir tehlikenin varl halinde korkudan
gerekleri gizlemek ve konumamak demektir. Tasavvuf
da ilke olarak bu prensibi alm, ama insanlardan sakl
tutmutur. Hulul ve ittihad inancna sapt ve kendisini
bekliyen tehlikeyi grd anda bundan dolay eziyet
grmemek iin tasavvufular -basit insanlara kar da olsa-
bunu gizlemeye ve kar tavr taknmaya gitmilerdir.
Mesela, Cneyd el-Badadi'nin kendisi takiyye yapar ve
onunla gizlenirdi. yle ki tevhid ilminden ancak evinin
iinde ve evinin kapsn kilitleyip anahtarn yastn
altnda sakladktan sonra ancak szederdi. Halkn Allah'n
velilerini ve has kiilerini yalanlayp onlar kfr ve
zndklkla itham etmesi hounuza gider mi? derdi.
539
e-
a'rani, bunun sebebinin halkn Cuneyd' hakknda ileri
geri konumas olduunu sylemi
540
, lnceye kadar da
fkh maskesini kullanmtr.
541
Takiyye konusunda durum bu ekilde ak olmasna
ramen bu gerek hicri drdnc asrn balarna kadar
biroklarna gizli kalm veya zerindeki perde
yrtlmamtr. Ancak Hallac yakalanp onun ilah olduuna

539 e-a'rani, et-Tabakatu'l-Kubra, 1/10
540 e-a'rani, et-Tabakatu'l-Kubra, 1/10
541 e-a'rani, et-Tabakatu'l-Kubra, 1/10
www.islah.de 510
inanan birtakm kiilerle beraber yarglandklarnda bu
gerek olduu gibi aa kmtr. Bunlar Hallac'n lleri
dirilttiine inandklarn itiraf etmelerine ramen, Hallac
bunu takiyye yaparak inkar etmitir. Nitekim e-ibl de
takiyye yapan bu kiilerdendi. "Ben ve Hseyn bn
Mansur el-Hallac birdik. Ama o aa vurdu, ben ise
gizledim." demitir.
542
Hrka: Tasavvufular Hz. Ali'nin hrkay Hasan el-
Basri'ye giydirdiini ve tarikata bal kalacana dair
ondan sz aldn, onun da Cuneyd el-Badadi'ye
verdiini iddia ederler.
bn Haldun bu konuda yle der: Bu da kesin olarak
gsteriyor ki tasavvuf ia ile balantldr. Bunu ashaptan
sadece Hz. Ali'ye tahsis etmeleri iilik kokusu
tamaktadr.
543
Tarikat: Tarikatlarn ia ile balantl olduunu
btn kaynaklar kaydetmektedir. Zaten tarikat eyhlerinin
ou ehli beyte nisbetlerini iddia eder ve tasavvufun Hz.
Ali yolu ile geldiini sylerler. Tpk ia'nn imamet ve
masumiyet gibi zelliklerin Hz. Ali ve soyu yolu ile
geldiini syledii gibi. Yine ia'da imamet konusunda
olduu gibi tarikat reislii de babadan oula gemektedir.
Bata Bektai tarikat olmak zere tarikatlarn genelde
ia'nn prensiplerini benimsedii, Bektai tarikatnn on iki
imam inancn ve dier inanlarn tadklar bir gerektir.
Ayn ekilde Rifai tarikat prensiplerinden olan gizli halvet
de bu tarikatn ia ile benzerliini gsterir. Bu tarikat
mensuplar her sene yedi gn itikafa ekilirler ki ilki

542 Erbau Rususin Teteallaku bi'l-Hallac, 19, Tarihu Badad, 8/12
543 bn Haldun, Mukaddime, 233
www.islah.de 511
Muharrem aynn on biridir. Bugn de Hz. Hseyin'in
ehid edildii gndr.
544
Bu uygulama ia'nn
uygulamasnn aynsdr.
Tasavvufun ia ile beraberliini gsteren ynlerden
biri de kutsal mertebeleridir. Tasavvufular piramitsel
mukaddes bir sra oluturmulardr. Bu sra kutupla balar
ki iann imamna tekabl eder. Bu sra Ebdal, Evtad,
Efrad, Rukban, Kelametiyye v.b. snflarla devam eder.
Nitekim Ahmed Emin, tasavvufun bu makamlarnn
mehdilik dncesi ve dallarna bal ve benzer olduunu,
mehdiliin kutupluun esas olduunu belirtmitir.
Tasavvufular hortlaklar lkesi gibi ruhlardan bir lke
tasarlamlardr. Bu lkenin bana da kutbu getirmilerdir
ki ia'daki mehdi veya imamn mukabilidir.
545
Hulul ve ittihad: Hulul ve ittihad inancnn ia'da
erken bir dnemde balad, ve gulat ia'nn bariz
niteliklerinden olduu bilinmektedir. Hatta Sebeiyye
frkasnn bu ite nclk ettii malumdur. Batnyye,
Nusayriyye, smailiyye gibi ia'nn sapk dier kollarnda
hulul ve ittihad inanc temel inanlardandr. Bu inan ia
yolu ile tasavvufa gemi, deiik isimler ve klflarla
bunu tarikatlar prensip edinmitir. Hallac'n, Bistami'nin,
Suhreverdi'nin, bn Arabi ve tabilerinin vahdet-i vcud
inanc, hulul ve ittihad anlayndan baka bir ey deildir.
Daha nce bunlardan rnekler verildii iin ayrca

544 el-Esraru'l-lahiyye, 48
545 Ahmed Emin, Duha'l-slm, 3/245. Tasavvufun zellikle bu alanda ia ile
btnl konusunda hemen btn kaynaklar ittifak etmektedir. Rifai ve Bektai
tarikatlarnn ia ile balants hakknda baknz. Abdurrahman Abdulhalik, el-Fikru's-
Sufi fi Davi'l-Kitab ve's-Sunne, 370-388, 433-446,
www.islah.de 512
zerinde durmyacaz. Sadece Ticani tarikatnn
eyhinden bir rnek vermekle yetineceiz.
Cevahiru'l-Maani kitabnda Ahmed bn Harazim
yle der: "Zahirde Allah'tan bakasna ibadet veya secde
eden herkes ancak Allah'a ibadet ve secde etmi olur.
nk o elbiselerde tecelli eden (grnen) Allah'tr. O
mabudlarn tm Allah'a ibadet ve secde etmekte, celal
salvetinden korkmaktadr. Celal salveti kullarn ibadet
etmesi iin bu mabudlarda tecelli etmeden asli yapsyla
kullara aka grnseydi, uluhiyyet nisbetini Allah
bakasna vermedii iin bir anda bile bu mabudlar
(varlklar) yerle bir olurdu. Allah Hz. Musa'ya "phesiz
ben Allah'm, benden baka ilah yoktur, bana ibadet et"
demitir. Lgatta ilah, gerek mabud demektir. "Benden
baka ilah yoktur" demesi, benden baka mabud yoktur,
demektir. Onun iin putlara tapanlar da ancak bana tapm,
tezellul ve boyun emede ancak bana boyun
emilerdir."
546
Yine yle diyor: "Ariflere gre kesret vahdetin
ayns ve vahdet kesretin aynsdr. Varlklarn okluuna
ve unsurlarnn dalna bakan kimse, okluuna ramen
hepsine bir bak yapm olur, vahdetin kendisine bakan
da kesretten sonu olmyan kesretle bakm olur. Bu bak,
perdeliler iin deil, sadece arifler iindir, vehdeti eklen
deil zevk olarak grenler iindir. Bu ise szle ifade
edilmez."
547


546 Ahmed bn Harazim (Ticani eyhinin vird, zikir ve biyografisini yazan bir ticani
mridi), Cevahiru'l-Maani, 1/184-185
547 Ahmed bn Harazim Cevahiru'l-Maani, 1/184-185
www.islah.de 513
Netice olarak biz de bn Haldun'un dedii gibi
tasavvufularn slm'a yabanc bu sistemi ia'dan iktibas
ettiini belirtmek istiyoruz. Zaten tasavvuf hrkasn
giymeyi Hz. Ali'ye isnad etmekle onu tarikat ve
inanlarnn temeli yapm ve Hz. Ali'yi tasavvufun imam
saymakla onu ilahlatran ar iiler'le birlemi
olmaktadrlar. Ksaca Hz. Ali ar iiler'in mabudu
sayld gibi tasavvufun da imam kabul edilmitir.
Nitekim Cuneyd el-Badadi'nin tarikat, days Seriy es-
Sakati'den, o da Maruf el-Kerhi'den, o da Ali bn Musa er-
Rza'dan aldn sylemektedirler. Zaten ia,
tasavvufular daima barna basmtr.
Dier taraftan eyann tabiat, iilikle tasavvufun
birbirine yakn olmasn gerektirmektedir. nk ia
siyasi alanda hezimete uram, tasavvufular da hayat
alannda hezimete dmlerdir. Hezimette ortaklk da
nefisleri birbirine yaklatrr. Zaten zayfn zayftan yana
olmas yaygn bir olgudur. Hayatn gerekleri de
gstermitir ki kii hezimete urad zaman tasavvufu
olmakta ve hayata ksmektedir.
548
Hallac Ve Hallac'n Nakibendiler'deki Yeri Ve nemi
Nakibendi tarikat kitaplarnn byk bir ksmnda
Hallac'n szleri delil olarak alnm, kendisine byk
vgler yaplm ve aslmasndan dolay da byk bir
znt duyulmutur. Buna benzer ibarelere tarikat
kitaplarnda devaml olarak rastlamak mmkndr.

548 Bu ksm Muhammed Fahr akfe'nin et-Tasavvuf Beyne'l-Hakki ve'l-Halk, 185-
192, kitabndan alnmtr.
www.islah.de 514
eyh Ali Rmeytani yle diyor: "eyh Abdulkadir
el-ucduveni'nin oullarndan birisi hayatta olmu olsayd
Hallac aslamazd.
549
Hallac'n idamna duyulan bu pimanlk neden?
Srekli olarak hulul ve vahdet-i vcut akidesinin
propagandasn yapyor, herkese aka ve ekinmeden
anlatyor, rububiyet iddiasnda bulunuyor, tevhidden
bahsedenleri irkle itham ediyor, Firavun ve eytan
savunacak kadar ileri gidiyordu. Ayrca hile ve
kurnazlyla da mehur olmutu. Mridlerine falanca
mntkaya doru yrye kalm derdi. Yrye
kacaklar mntkann belirli bir yerinde yemek ve meyve
saklard. Meyvelerin bulunduu noktaya gelindiinde,
saklama iinden haberi olan baz mridler saklanlan
meyvelerin isimlerini sayarak bu meyvelerden isteriz
derler. O zaman Hallac meyvenin sakland noktaya
ekilip iki rekat namaz klar ve istedikleri meyveleri de
saklad yerden karp onlara verirdi.
Ebu Bekir bin Memed el-Deynuri yle diyor:
Deynura bize misafir olarak bir adam gelir. Biz de misafir
kald sre ierisinde antasn gece gndz elinden
brakmad. Buna dayanamayan Deynurlular'n bir ksm
antay aradlar. antada bir mektup bulundu. Mektubun
Hallac'a ait olduu ve birine yazlm olduu anlald.
Mektubun bal yle: "Rahman ve Rahim olandan falan
olu falana." Mektubu alp Badat'a gtrerek Hallac'a
gsterdiler. Hallac mektubu grnce: "Evet bu yaz benim.
Bu mektubu ben yazdm" dedi. Ona mektubu gsterenler
"nce peygamberlik iddiasndaydn, imdi ilahlk m iddia

549 el-Mevehib el-Sermediyye (99),
www.islah.de 515
ediyorsun" dediler.
550
Hallac: "Hayr ilahlk iddia
etmiyorum. Bu bizim akidemizdir. Bu yazy yazan Allah
benim elim yaz yazmada aletten teye geer mi?" diye
cevap verdi. Bu mektubu kendisine gsterenlere verdii
cevaptan dolay idam edildii syleniyor.
Hallac bir ok sznde zndkln aklamaktan
ekinmemi ve Kur'n okuyan birine "stersem ben de
onun gibisini yazabilirim" deme cesaretini gstermitir.
551

Hallac mridlerinden birine gnderdii mektupta yle
diyor: "Allah seni eriatn zahirinden korusun ve kfr
hakikatn sana aklasn. nk eriatn zahiri gizli bir
kfr, kfrn hakikati ise ak bir marifettir."
552
Hacca gitmek isteyipte gidemeyenlere Hallac u
fetvay vermitir: "Evinin bir odasn iyice temizlesin,
odaya gzel kokular srsn ve iinde tavaf etsin. Bu
tavaftan sonra hac etmi gibi olur."
bni Kesir bu rivayetin ardndan Hallac'n
mridlerine u sz sylediini naklediyor: "Kim gn
st ste oru tutupta orucunu drdnc gn yapraklarla
aarsa Allah Ramazan orucunun geri kalan gnlerini
ondan kaldrr."
553
Hallac'n kendilerinden stadm ve arkadam diye
bahsettii eytan ve Firavun'u verken yle der:
"stadlarm ve arkadalarm blis ve Firavun. Gklerde

550 Telbis blis (171),
551 el-Riselet'l-Kueyriyye (151), el-Muntazm (162/6), Tarih Badad (121/8),
552 Ahbar Hallac (35),
553 el-Bideyet ve'n-Nihaye (140/11), et-Tabakat el-Kbra (16-17/1),
www.islah.de 516
vahdaniyete blis gibi inanan yoktu. blis cehennem
ateiyle tehdit edildi ama davasndan vaz gemedi.
Firavun da denizde bouldu ama yine davasndan
vazgeip taviz vermedi.
554
Hallac yaratlann yaratanna
karmas (imtizac etmesi) ve hlul akidesine davet
edenlerin en ileri gelenidir. Bir iirinde bunu yle dile
getirir:
"Ruhunu ruhuma kartrdn, ikinin saf suya
kart gibi.
Sana biri dokunursa bana da dokunur. Ve her
halkrda seni ben olarak grdm."
555

Bir baka iirinde Allah'n kendi bedenine hulul
ettiini anlatp yle diyor:
"Ben seven biriyim. Ve kendimi seviyorum. Biz bir
bedene hulul etmi iki ruhtan ibaretiz.
Beni grrsen onu (Allah') grrsn, onu grrsen
(Allah) bizi grm olursun."
556
Btn bunlardan sonra Nakibendi tarikat kfrden
nasl hali olabilir? Tarikatn en by olan ah-
Nakibend Hallac'n szlerini delil olarak alyor ve bir
mridine Hallac'n yle dediini duymadn m deyip u
iiri okuyor:
iir Hallac'a aittir: "Allah'n dinini inkr ettim, bende
kfr vaciptir. Ancak mslmanlarca kabihtir."
557

554 el-Tavvasiyn Yazar Hallac'n kendisi (24-51-52)
555 el-Bideyet ve'l-Niheye bni Kesir (134/11), Tarih Badad (115/8),
556 Ahbar Hallac (16), et-Tavvasiyn Hallac'n (134), Tarihi Badad (129/8),
www.islah.de 517
Habibullah Can Canan: "Hulul ve vahdet-i vcudu
Hallac "Enel hak" szyle aklamtr" diyor.
558

Tarikat mensuplar bu znd niye savunuyor ve
szlerini neden delil olarak alyorlar. nk onun
fenafillah akidesine inanyorlar. Prensipleri ve temelleri bu
olan bir tarikattan ne beklenebilir. Bu tr eyleri
Peygamber (s.a.v.) syledi. O zaman eyhlerin iddia ettii
gibi bu tarikat snnetten alnmam ve snnetle hi bir
ilikisi yoktur. Zira snnette "Enel hak", "Dnyada ve
ahirette benden bakas yoktur" ibareleri bulunmaz.

557 el-Envar el-Kudsiyye (134-214), Ahbar Hallac (53),
558 el-Mevehib el-Sermediyye (276/277), Ahbar Hallac (16), el-Envar el-Kudsiyye
(205),
www.islah.de 518
Ek 3: MEHMET EROLUN HATIRATINDAN
Sene 1969. Hasan Basri antay'n Kur'an- Hakim
ve Mel-i Kerim adl kitab elime geti. Bir sene mddetle
Risale-i Nurlar karlatrdm. Allah'n kitabn okuduka
Said Nursi ve Risale-i Nur gzmde klmeye balad.
Bu nasl Mehdi ki, her kitabnda Kur'an'a muhalefet
ediyor, kendini Kur'an'n zerine karyordu. Sanki
kendisine yeniden bir vahiy geliyormu gibi, indi tevillerle
Kur'an' yorumlamaya alyor. Kur'an' kendi
maksatlarna alet ediyor, kendini Kur'an yetleriyle teyid
etmeye alyordu. Hazret-i Ali, Abdulkadir Geylani,
mam- Rabbani gibi kiilere iftira ederek onlara isnad
edilen szlerle bu asrda kendinin ve eserlerinin zuhur
edeceini onlara syletmi oluyordu. Artk nazarmda
yalanc, sahtekar, bir yerlerin adam olduu meydana
kmt.
Cenab- Hakk'a ok kr ki, bu tarihe kadar mr
verdi. Eer Kadiri ve Naki (Sleymanc) tarikatlarnda
ecelim yetmi olsayd, mslman olarak deil, Kadiri ve
Sleymanc olarak lm olacaktm. Eer 1969'dan nce
lm olsaydm tam bir nurcu itikadnda lm olup,
ebedi cehennemi boylam olacaktm. Kadri, Naki, Nurcu
olduum zamanda dnyevi bir kar ve menfaatim yoktu.
Samimi olarak ahiretimi kazanmak ve gnahlarmn
affedilmesi iin gayret gsteriyordum. Cenab- Hak benim
bu samimiyetimi bildii iin beni kendi kitab ile kar
karya getirdi. Rabbime hamd olsun bana hidayet etti ve
beni kendi kitab ile selamete kard.
1970 ylnda bir bildiri yaynlayarak 1950 ile 1970
arasndaki geirdiim gnlere tevbe ettim. Yeni batan
Kur'an- Kerim'deki slm'a ynelmi oldum. Artk
www.islah.de 519
Kur'an- Kerim'in son kitap, Hz. Muhammed'in son nebi
ve resul olduuna iman ettim. Kur'an' Kerim'in haber
vermedii mceddid, Mesih-d-deccal, Sahib-z-Zaman,
Mehdi-yi Muntazr, Gavs, Kutub gibi hadis diye
uydurulmu szlerin istismarndan kurtulup hidayet kitab
Kur'an'da karar kldm. Sahih hadis ve snneti kendim iin
prensip edindim. Bu anlaya geldikten sonra bir grevim
kalmt: Risale-i Nur kitaplarna kartrlm bine yakn
batl inanlar kimin yazdn aratrmak. Said Nursi'ye
hsn zan edenlere gre bu hurafeleri, Said Nursi'den
habersiz talebeleri yazmt. te ben bu meseleyi
renmek iin, abilerle grmek istedim.
lk nce Ankara'da Hac Bayram semtinde bulunan
Nur Dershanesine uradm. Bekir Berk, Hsn ve Bayram
Aabeylere dedim ki; hak ve batln karmndan
meydana gelen bu eserler gerekten Said Nursi'ye mi
aittir? Bu szme iddetli tepki gsterdiler. Sen Risale-i
Nuru anlam olsaydn, bu soruyu bize sormazdn, nk
bu risaleleri ne Said Nursi, ne de biz yazdk. Bu eserler
batan sona lham- Rabbani'dir. stadmz Said Nursi bile
Risale-i Nur talebesidir. Risale-i Nurlarda hata aramak,
maksatl kiilerin iidir, dediler.
Bunlardan net bir cevap alamadm iin
Kastamonu'ya hareket ettim. Kastamonu'da
Bedizzaman'a sekiz sene hizmet eden Mehmet Feyzi
Efendiyi ziyaret ettim. O da: Kur'an- Hakimin otuz
yeti Said Nursi'ye iaret etmekte ve mam- Ali (r.a.),
Celculitiye ve Ercze kitaplarnda Said Nursi'nin bin drt
yz sene sonra zuhur ederek, Risale-i Nurlar yazacan
bildirmitir. Ayrca Abdulkadir Geylani 9 asr nce Said
Nursi ve eserlerinin ortaya kacan mjdeleyerek beyan
etmilerdir diyerek beni bandan savmak istedi. Mehmet
www.islah.de 520
Feyzi bu grn, Bedizzaman Said Nursi Tarihe-i
Hayat, Yeni Asya Neriyat, Temmuz 1994, s. 284'te
beyan etmektedir.
Oradan doruca Denizli'ye hareket ederek Ahmed
Feyzi Efendiyi ziyaret ettim. Bu meseleleri onunla da
konutum. Yemin ederek; Risale-i Nurdaki btn yazlar,
stadmz Said Nursi'ye aittir. akirtlerin (rencilerin)
btn yazlar stadmzn uygun grmesiyle Risale-i
Nurlara girmitir. Ona gsterilmeden ve okumadan hibir
talebenin yazs, iiri, Risale-i Nura alnmamtr, dedi. O
da bana Said Nursi ve Risale-i Nur hakknda yazm
olduu Maidet'l-Kur'an adl eserini gsterdi. En az krk
elli hadis ile Mehdi'nin geleceini ve asrlarca beklenen
Mehdi'nin Said Nursi olduunu ispat etmeye alt. Bu
eseri Said Nursi tarafndan tasdik edilerek tlsmlar
mecmuasnda neir edilmitir
559
.
Denizli'den Isparta'ya hareket ettim. Husrev Beyle
grtm. gnde ancak muvaffak olabildim. Ona
dedim ki: Btn Risale-i Nurlar senin elinle yazld. Hi
kimse Risale-i Nurlara senin kadar vakf deil. Bir takm
hurafeleri anlattm. Bunlar sizler mi, yoksa stad m
yazd?, dedim O da yemin ederek stadn yazdn
syledi. Bunlar sizce doru mudur?, dedim. Evet,
dedi. Mesela Asa-y Musa Risalesinde Isparta'daki umum
Risale-i Nur talebeleri ve on fkra ile tadil edilmi bir
mektup var. stad bunu tasdik etmi
1
. Orada aynen yle
yazlmaktadr: Ve Risale-i Nur'un akirtlerini, talebe-i
ulum snfna dahil edip, mnker, nekir suallerine Risale-i

559
Risale-i Nur klliyatndan Tlsmlar Mecmuas, Mellif
Bedizzaman Said Nursi, Tenvir Neriyat 1988, st, Tlsm
Mecmuasnn Zeyli Maidet'l-Kur'an s. 168-194.
www.islah.de 521
Nurla cevap verdiklerini merhum kahraman ehid Hafz
Ali'nin vefatyla kefeden ve hayatta bulunanlarmzn da
yine Risale-i Nur ile cevap vermenizi rahmeti ilahiyeden
dua ve niyaz eder; Hazret-i Kur'an- Azimann krk
tabakadan her tabakaya gre bir nevi i'caz manevisini
gstermesiyle ve umum kainata bakan kelam ezeli
olmasyla ve tefsiri olan Risale-i Nur'un Mu'cizat-
Kur'aniye ve Rumuzat- semaniye risaleleriyle ve Risale-i
Nurun gl fabrikasnn serkatibi gibi kahraman kardelerin
ve akirtlerin fevkalade gayretleriyle asr- saadeten beri
byle harika bir surette mucizeli olarak yazlmasna hi
kimse kadir olamad halde, Risale-i Nurun kahraman bir
katibi olan Husrev'e yaz emri buyurulmasyla, Levh-i
Mahfuzdaki yazlan Kur'an gibi yazlmas.
Husrev'e dedim ki; Levh-i mahfuzu hangi
peygamber grmtr, bir rnek verebilir misiniz? Bu
soru karsnda sustu. Sen kim oluyorsun da Levh-i
mahfuzdaki yazlan Kur'an gibi bir Kur'an yazyorsun.
Oray grmeden orada yazl eklini nasl bilebiliyorsun?
Bu szden tevbe et dedim. Etmedi.
Bunda sonra zmir'e dndm. Karyaka'da tuz
fabrikas olan bir nurcunun evinde toplandk. Sikke-i
Tasdik-i Gaybi kitabnda mevcut olan birinci ua,
sekizinci ua, yirmi sekizinci lema, on sekizinci lemadaki
Allah'a, Resulne, kitabna, Hz. Ali (r.a.)ye yaplan
iftiralar anlattm. Bunlara inanmayan nurcu olamaz deyip
bana kar ktlar. Sen Risale-i Nurlar anlamamsn.
Sikke-i Tasdik-i Gaybi, Risale-i Nurun hakkaniyetine bir
delildir, dediler.
Baknz, dedim; stad Said Nursi, Szler
Mecmuas 25. szde Kur'an- Kerim'i yle tarif ediyor:
www.islah.de 522
u alemi insaniyetin mrebbisi ... ve insaniyet-i kbra
olan slamiyetin ma ve ziyas... ve nev-i beerin hikmet-i
hakikiyesi ve insaniyet-i saadete sevk eden hakiki mridi
ve hadisi. Ve insana hem bir kitab- eriat, hem bir kitab-
dua, hem bir kitab- hikmet, hem bir kitab- fikir, hem bir
kitab- zikir, hem insann btn hacat- manevisine merci
olarak ok kitaplar tazammun eden tek cami-i bir kitab
mukaddestir,.
Said Nursi Kur'an- Kerim'i byle tarif ederken
nurcular, Risale-i Nur kitaplar iin ayn tarifi yapyorlar.
Mellifin (Said Nursi'nin) vasiyetnamesi
mnasebetiyle Halil brahim'in Risale-i Nur hakkndaki
Nur akirtleri namna yazd bir fkrasnn bir
parasdr
560
.
Halil brahim adl bir nurcu, Risale-i Nur'u yle
anlatyor:
Risale-i Nur, Nur'dan bir ibriimdir. Kainat ve
kainattaki varlklarn tesbihleri onda dizilmitir.
Risale-i Nur, alc ve vericiyle cihazlanm bir
Kur'an ilalardr. Onun teli, lambalar, ampulleri ve
bataryalar durumunda olan satrlar, kelimeleri, harfleri
ylesine dzenli ve ylesine mucizelidir ki, yarn her ilim,
fen adamlar, her merep ve meslek sahipleri, gerek gayb
aleminden (grnmeyen dnyalardan), gerek grnen
lemden ve gerek ruhlar leminden, kainatta cereyan eden

560
Risale-i Nur klliyatndan Asa-y Musa Bedizzaman Said Nursi,
Yeni Asya Neriyat, Haziran 1994, s. 82-83.
www.islah.de 523
olaylardan bilgi ve yetenekleri lsnde haberdar
olabilirler. nk Risale-i Nur, bir yaylm biimidir.
Risale-i Nur, insanlara bir hidayet hediyeleri, bir
saadet vesilesi, bir efaat arac ve bir rahmann feyiz
kaynadr. Risale-i Nur, ilk baharn feyzini veren bir
lmszlk suyudur. Rahmet kayna, hakikat kalesidir.
Ve bir gl bahesinin gl bahesidir.
Risale-i Nur, Tanr'nn ltfu, imann stn
derecesi, Kur'an'n iareti ve ihsann bereketidir.
Risale-i Nur, kafire ziyan, inanmayanlara tufan,
dellete dmandr.
Risale-i Nur, bir gizli hazinedir. Bir cevahir
sand ve bir nurlar kaynadr.
Risale-i Nur, Kur'an'n gerei, imann miracdr.
Risale-i Nur, evliyann batac, eserlerin sultan,
manalarn z, Tanr'nn vergisi ve ihsan edilmi bir
hediyesidir.
Risale-i Nur, hastalara ifahane, zemzem suyu,
salara hakikat besini, reyhan kokusu ve misk ile
amberdir.
Risale-i Nur, Hazret-i Muhammed'in vadettii
kitaptr. Hazret-i Ali'nin teyid ettii kitaptr. Abdlkadir
Geylani'nin yardmn salayan kitaptr. mam- Rabbani
ve mam- Gazali'nin tavsiye ettii kitaptr. Hz. mer'in
haber verdii kitaptr.
www.islah.de 524
Risale-i Nur, Kur'an gneinin yedi renginden
salm bulunduundan, bu hakikatte tam tecelli
ettiinden; hem bir eriat kitabdr, hem bir dua kitabdr,
hem bir emir ve ar kitabdr, hem bir zikir kitabdr,
hem bir dnce kitabdr, hem bir gizli ilimler kitabdr,
hem bir tasavvuf kitabdr, hem bir mantk kitabdr, hem
bir kelam kitabdr, hem bir ilahiyat kitabdr, hem bir
sanat tevikisi kitabdr, hem bir edebiyat ve szler
kitabdr, hem bir vahdaniyet kitabdr, hem de muarzlar
susturma kitabdr.
Risale-i Nur'un paralar, dnyann manevi
semasnn gneleri, aylar ve yldzlardr.
Gneten, aydan, yldzlardan btn kainat nasl
aydnlanyor ve btn eya onlarla nasl hayat buluyorsa,
amzdaki btn insanlk dnyas da Risale-i Nur'dan
hayat bulur.
Risale-i Nur, Kur'an'n tasarrufunda
bulunduundan ona uzanan ve ilimek isteyen her el krlr
ve dil kurur.
561
- Halil brahim -
Yine ayn ekilde Said Nursi, Nur suresi 35. yetim
yle aklyor: Nasl ki elektriin kymettar meta-
(fayda ve menfaati, kymetli eyas) ne doudan, ne de
batdan celbedilmi (getirilmi) bir mal deildir. Belki
(katiyetle) yukarda, cevvi havada (gk boluunda)
rahmet hazinesinden, semavat (gkler) tarafndan iniyor.
Her yerin maldr. Baka yerden aramaya lzum yoktur,
der. yle de manevi bir elektrik olan Resail-in-Nur dahi

561
Risale-i Nur klliyatndan Sikke-i Tasdik-i Gaybi Mellifi,
Bedizzaman Said Nursi Tenvir Ne. 1990 st. s. 293-294.
www.islah.de 525
ne dounun bilgilerinden, ilimlerinden ve ne de batnn
felsefe fenlerinden gelmi bir mal ve onlardan olduu gibi
alnm bir nur deildir. Belki semavi olan Kur'an'n dou
ve batnn stndeki yksek arn makam ve derecesinden
alnmtr.
562
Risale-i Nur talebelerinden Hasan Feyzi ayn yeti
yle aklyor:
Ey Risale-i Nur! Senin Kur'an- Kerim'in
nurlarndan mucizelerinden geldiine, Hakk'n ilham,
Hakk'n dili olup, O'nun emri ve O'nun izni ile yazldna
artk ek phe yok. Fakat, acaba senin bir mislin daha
yazlm mdr? Trke olarak telif ve tertip ve tanzim
olunan mzeyyen ve mkemmel, fasih ve beli
nshalarnn imdiye kadar bir ei ve benzeri grlm
mdr?
Mensur ve Trki ibareli olduu halde yine mislin
getirilemez. Senin gibi parlak bir eser, bir daha kimseye
nasip olmaz.
Kur'ani Arabi'den Trke szlere akan ve bugn
ztrkeden fkran bu feyiz ve nurlar kalplerde senin bir
numune-i kudret ve niane-i rahmet olduuna hibir rayb
ve gman brakmyor. Sen ayine-i cila ve lem-i kalbe ve
ruh-u revana gdasn. nk sendeki mukayese ve
muhakemelerin vaka ve temsillerin bir naziri bir daha
gsterilemez. Allah Allah!... Trk milleti seninle ne kadar
iftihar etse yine azdr. Gzleri nurlandrp gnlleri

562
Risale-i Nur klliyatndan Sikke-i Tasdik-i Gaybi mellifi
Bedizzaman Said Nursi, Tenvir Ne. 1990, st. Birinci ua, s. 78.
www.islah.de 526
srurlandran bu hccetler ve tabiratn ve kelimat ve
tebihatn, ar- azamdan indii muhakkaktr
563
.
Bu ar ve sama sapan medhiyeyi yapan Halil
brahim adl bir nurcu ise de, Medresetz-Zehra namna
biz de itirak ediyoruz! diyen Osman Rt, Refethusrev,
Said, Hilmi, Mehmet, Nuri adl byk nurcular bu deli
samas medhiyeye katlyorlar.
Yalnz dikkat ederseniz, medhiyenin samal
yannda bir de anlam vardr: Bu ar vmelerle, Risale-i
Nura kutsal kitaplar lsnde, mesela Kuran Kerim
gibi bir kutsallk verilmek istenir. te temel ama budur
ve iyice eletirilerek okunduunda, bu anlam
kendiliinden ortaya kar. Neden derseniz, bu
medhiyedeki niteliklerin ou, peygamberlerin, kutsal
kitaplarn sz konusu edildii yerlerde kullanlabilecek
niteliklerdir. Mesela; Evliyann batac, eserlerin sultan,
Kurann salm biimi... gibi sfatlar, velilerin, ulu
kiilerin eserlerine bile verilmez. Yani herhangi bir eser
yle dursun, Kur'an gibi semavi bir kitabn dnda hibir
eser iin byle sylenemez. imdiye kadar da
sylenmemitir. Evliyann batac, eserlerin sultan,
Kurann salm biimi" ne demektir, bunlarn zerinde
durup dnmek gerek.

563
Risale-i Nur klliyatndan Zlfikar Mecmuas Mellifi Said Nursi,
Tenvir Ne. 1988. st. s. 432-433. Not: a)- Tenvir Neriyat, hyanet
ederek asln deitirmitir. "nk sendeki mukayese ve
muhakemelerin vaka ve temsillerin bir naziri bir daha gsterilemez"
cmlesini eserden karmtr, b)- "Ar- azamdan indii muhakkaktr"
cmlesini u ekle sokmutur: Ar- azamdan inen Kur'an- Hakim'in
delil, hccet ve burhanlar olduu muhakkaktr, c)- Asl Arap harfleri
ile yazl Zlfikar Mecmuasnda vardr, d)- Risale-Nur hakknda
Ankara niversitesinde verilen konferans, Ayyldz Mat. Ank. 1957 s.
37-38-39.
www.islah.de 527
Sonra Risale-i Nurun, Kur'an'a bir benzetili var bu
vgde: eriat ilminden, edebiyat ilmine kadar her eit
ilmin Kur'an- Kerim'de bulunduu nasl sz konusu
ediliyorsa, bu vgde Risale-i Nurun da ayn zellii
tad anlatlmak isteniyor. Yani demek istiyor ki:
Risale-i Nur da, Kur'an gibi btn ilimleri iine almtr.
Nur suresi 35. yet-i meali:
Allah, gklerin ve yerin nurudur. Onun nuru,
iinde lamba bulunan bir kandile benzer. Lamba cam
ierisindedir. Cam, sanki inciden bir yldz. Ne douya, ne
batya mensup olmayan mbarek bir zeytin aac(nn
ya)ndan yaklr. (yle mbarek bir aa) ki, neredeyse
ate demese de ya k verir. I parl parldr. Allah
diledii kimseyi nuruna iletir. Allah insanlara misaller
verir. Allah her eyi bilir." (Nur:35)
Said Nursi, Halil brahim, Hasan Feyzi birbirlerine
destek vererek Risale-i Nurlarn Kur'an gibi ar- azamdan
indiini, alndn, Kur'an'la mukayese yapldn aka
beyan ediyorlar. Ey okuyucu! skender Evrenesolu ile
bunlarn ne fark var? Bunlar tevbe etmeden ve tevbelerini
aktan ilan etmedike, bunlara nasl mslman diyelim?
slm'a bunlar gibi zarar vermeyen ve mslman
olduklarn sylemeyen Hristiyan, Yahudi, Budist,
Brahmanistlere niin kafir, mrik diyoruz da,
mslmanz dedikleri halde Hak olan slm'a btn batl
eitleri kartrp, kendine zg bir din, bir mezhep, bir
tarikat oluturanlara ayn kelimeyi sylemiyoruz. Halen
bunlarn cenaze namazlarn klyoruz. Cahilliye devrinde
Ebu Cehiller, Ebu Lehebler, Mugireler, Ebu Talipler na-
maz klyor, oru tutuyor, hac yapyor, snnet oluyor,
www.islah.de 528
sadaka veriyor, kurban kesiyor, ksas uyguluyor, dini
nikah yapyor, bizim yaptmz ibadetlerin hepsini
yapyorlard. Allah birdir diyorlard. Mrik ve kafir
olmalarna sebep olan ey; hakkn iine akla hayale
gelmez batl kartrdklar halde, hakta olduklarna inan-
malar deil miydi?
Ey Nurcu! Risale-i Nurun ierisinde binden fazla
batl inan mevcuttur. Bu zihniyetin yklmas, Kur'an'
okuyup, anlayp, yaamakla mmkndr.
Nurculuun din iinde ayr ayr bir din olduunun
farkna vardm. Hemen yazl bir bildiri yaynlayarak
Nurculuktan da tevbe ettim. Yeniden ehadet getirerek
Kur'an- Kerim'deki slm'a dn yaptm. Allah bana
mr verdi ve hidayet etti de bylece mrik olarak
lmekten kurtulmu oldum. Eer 1950 ile 1970 aras
lm olsaydm, ebediyen cehennemi boylam olurdum.
Benim gibi hzl ve samimi bir kimsenin bu
ekolden ayrl Nurcular ok zd. Malatya Nurcular,
Risale-i Nurun tokatn yedikten sonra tekrar dneceim
hususunda yer yer ihtarda bulundular. Elhamdlillah o
gnden bu gne otuz yl getii halde tokat yemedim. Ak-
sine Rabbimin bitmez tkenmez nimetlerine kavumu
oldum.
Malatyallar bilirler; elimde siyah bir anta iinde
Kur'an- Kerim tayorum. Aklanm Trke anlamn
devaml okuyorum. Artk nme gelene Allah'n kitabn
okumaya davet ediyorum.
www.islah.de 529
tarikat; Nurculuk, Nakilik, Kadirilik tarikatn
yaadm iin bu zmrenin iindeki btn irkleri
gzmle grdm.
BR ZAMANLAR MEHD OLARAK
NANDIIM SAD NURSY KENDME SORULAR
SORARAK YENDEN DNDM
Soru- Said Nurs ile ilgili u szler beni artyor:
yirmi senede renilmesi gereken ilim ve
fenlerin zn ayda kavrayarak renimini
tamamlam. Hangi ilimden olursa olsun, sorulan her
soruya, tereddtsz ve derhal cevap verirmi
564
.
Buna gereke olarak deniyor ki, ryasnda
Peygamberimizden ilim istemi, o da mmetine soru
sormamak artyla Kuran ilminin retileceini
mjdelemi, bu sebeple daha ocukken asrn bilgini olarak
tannm ve kimseye soru sormam, ama sorulan btn
sorulara mutlaka cevap vermi
565
.
Cevap- Bir kimsenin Allahn Elisi tarafndan
bilgi sahibi klnmas iilere has iddiadr. Onlar bunu,
Alinin (r.a) soyundan gelen imamlar iin sylerler. yle
derler:

564
Bediuzzaman Said Nurs, Tarihe-i Hayat, Szler Yaynevi, st.
1991, s. 34. (Takdim yazsnda bu kitabn 1958de hazrland,
Bediuzzaman Said Nursnin kontrol ettii ve dzelttii ekilde
yaynland ifade edilmektedir.)
565
Bediuzzaman Said Nurs, Haiye, Tarihe-i Hayat, s. 33.
www.islah.de 530
"... mamlardan hibiri bir retmene gitmemi,
bir eitimciden bir ey renmemitir. ...Hi biri bir
hocadan ders almam, hi biri bir mektebe, bir medreseye
gitmemitir. Byle olduu halde kendilerine bir ey so-
rulunca derhal en doru cevab verirler. Dillerine
bilmiyorum sz gelmedii gibi cevap vermek iin d-
nmeleri yahut cevab bir mddet geciktirmeleri de vaki
deildir...
566
" mamn ilah hkmlere, ilah marife,
btn bilgilere sahip olmas, peygamber, yahut
kendisinden nceki mam vastasyladr...

567
"
Soru- Bir peygamberin byle grevi olur mu?
Cevap- Elbette olmaz. Allah Tel yle buyurur:
"Elilere apak tebliden baka ne der?" (Nahl 16/35)
Allah Tel, Peygamberimize yle emrediyor
"De ki, ben de tpk sizin gibi bir insanm. Bana,
tanrnzn bir tek tanr olduu bildiriliyor. Artk kim
Rabbine kavumay umuyorsa hemen iyi bir i yapsn ve
Rabbine ibadette kimseyi ortak etmesin." (Kehf 18/110)
"De ki: "Benim size ne zarar vermeye gcm
vardr, ne de sizi olgunlatrmaya.
De ki: "Beni Allah'n azabndan kimse kurtaramaz.
Ondan baka bir snak da bulamam.

566
Muhammed Rza'l-Muzaffer, Akid'l-mmiyye, ia nanlar
(Trkeye eviren Abdlbaki GLPINARLI) stanbul 1978, s. 52-53.
567
ia nanlar, s. 52.
www.islah.de 531
Benimkisi yalnz Allah'tan olan, onun gn-
derdiklerini teblidir o kadar." (Cin 72/21-23)
Soru- Said Nursnin renim hayat ile ilgili
bilginiz var m?
Cevap- Kendi el yazs ile yazd zgemiine
gre ilk renimden sonra eyh Muhammed Celalnin
ders halkasna katlm, okunmas adet olan kitaplar
okumu ve daha sonra Vanda 15 yl kadar eitim ve
retimle megul olmutur
568
.
Tarihe-i Hayatna gre de nce Sarf ve Nahiv
ile megul olmu ve zhara kadar okumu, daha sonra
eyh Mehmed Cellnin yanna gitmi, her trl ilim
dalna ait eserleri incelemeye koyulmu ve slam ilimlerle
ilgili krk kadar kitab ezberlemitir. Ders ald dier
alimler unlardr: Seyyid Nur Mehmed, eyh
Abdurrahman- T, eyh Fehim, eyh Mehmed Kfrev,
eyh Emin Efendi, Molla Fethullah ve eyh Fethullah
569
.
Soru- yle ise renimini ayda tamamlad,
sorulan her soruya, tereddtsz ve derhal cevap verdii ve
bu zelliin ona ryasnda Peygamberimiz tarafndan
verildii iddias nereden kyor?
Cevap- Halkn hurafelere olan ilgisinden
yararlanp dikkat ekmek istemi olabilir. Zamann

568
Bu zgemi, stanbul Mftl Arivinde, Osmanl Ulemasna
ait sicil dosyalar arasnda iken daha sonra dosyann ii bilinmeyen
kiiler tarafndan boaltlmtr. Sadk ALBAYRAK bunlar evvelce
yazp nerettii iin sadece onun kitabnda bulunmaktadr. Bkz. Sadk
ALBAYRAK, Son Devir Osmanl Ulemas, st. 1996, c. IV, s. 271.
569
Tarihe-i Hayat s. 44.
www.islah.de 532
harikas demek olan Bediuzzaman lakab da yledir.
ddiaya gre bu lakap, onun olaanst ilmini gren ilim
adamlar tarafndan verilmitir
570
.
Soru- Said Nursnin szleri arasnda ciddi
tutarszlklar grlyor. u sz hakknda ne dersiniz?
Ondrt yanda idim. O zaman icazet almann
alameti olan, stad tarafndan bana sark sarlmasnn ve
cbbe giydirilmesinin nne engeller kt. Yam kk
olduu iin byk hocalara has giysi bana yaktrlmad.
Dier yandan byk limler, bana stad deil, ya
rakib ya teslim oluyorlard. Kendini benim yanmda stad
grecek biri kmamt.
Ben bu hakk elli alt sene sonra kullanabildim.
Bundan yz sene nce lm Mevlna Zlcenaheyn Hlid
Ziyaeddin bana, kendi cbbesi ile birlikte bir sark
gndermiti, imdi o cbbeyi giyiniyorum. Bu mbarek
emaneti, Risale-i Nur talebelerinden ve hiret
hemirelerimizden siye namnda bir muhterem hanmn
eliyle aldm
571
.

570
Tarihe-i Hayat, s. 45.
571
Kaynakl indeksli Risale-i Nur Klliyat, Kastamonu Lahikas, c.
II, s. 1609, stanbul 1995, Burada ifadeler sadeletirilmitir; asl
yledir: Eski zamanda, ondrt yanda iken icazet almann almeti
olan stad tarafndan sark sardrmak, bir cbbe bana giydirmek
vaziyetine mniler bulundu. Yamn kklyle, memleketimizde
byk hocalara mahsus kisveyi giymek yakmad...
Sniyen: O zamanda byk limler, bana kar stadlk vaziyeti deil,
ya rakib veyahut teslimiyet derecesine girdikleri iin, bana cbbe
giydirecek ve stadlk vaziyetini alacak kendilerine gvenenler
www.islah.de 533
Cevap- Said Nursnin 14 yanda ilim adaml
payesine ulat iddias temelsizdir. nk Tarihe-i
hayatna gre on be- on alt yalarna kadar btn bilgisi
snuhat, yani kalbe doan manalar kabilindendi. Sonra
bunlar yava yava kaybolmaa balad
572
. Snuhata ilim
dense yeryznde alim olmayan kimse kalmaz.
Soru- Hem snuhat, hem Said Nursnin her soruya
tereddtsz cevap verdii iddias bunlarn ona Allahn
ilham, olduu anlamna gelmez mi?
Cevap- Byle bir iddiann varl ortada. Bunu
Said Nurs aka sylyor. u szler ona aittir:
Kurann gizli gerekleri Risale-i Nur ile birlikte
bize iniyor!!
Bu szn ak anlam; asr- saadette Kurann vahiy
suretiyle inmesi gibi, her asrda o Kurnn artaki
yerinden ve manevi mu'cizesinden feyz ve ilham yoluyla

bulunmad. Ve evliya-y azmeden drt-be ztn vefat etmeleri
cihetinde, ellialt senedir icazetin zahir almeti olan cbbeyi giymek
ve bir stadn elini pmek, stadln kabul etmek hakkm
bugnlerde, yz senelik bir mesafede Hazret-i Mevlna Zlcenaheyn
Hlid Ziyaeddin kendi cbbesini, o cbbeye sarlan bir sark ile pek
garib bir tarzda bana giydirmek iin gnderdiini baz emarelerle
bana kanaat geldi. Ben de o mbarek ve yz yanda cbbeyi
giyiyorum. Cenab- Hakk'a yzbinler krediyorum(Haiye) Bu
mbarek emaneti, Risale-i Nur talebelerinden ve hiret
hemirelerimizden siye namnda bir muhterem hanmn eliyle aldm.
572
Tarihe-i hayat 45
www.islah.de 534
onun gizli gerekleri ve gereklerinin kesin delilleri
iniyor
573
.
Yani Risale-i Nur, Kurann indii yerden Kurann
vahiy suretiyle inmesi gibi inerek onun gizli kalm
gereklerini ve o gereklerin kesin delillerini getiriyor.
Soru- Bu sz ile o, kendini peygamber seviyesine
karmyor mu?
Cevap- Peygamber olduunu sylemese de
yukardaki szlerin o manaya geldii ak. Ayrca
Kuranda aklanmam gereklerin kendine indirildii
iddias, kendi kitabnn Kurandan nemli olduu
iddiasndan baka bir anlam tamaz.
Allah Tel Peygamberimize yle diyor: "Ey Eli!
Rabbinden sana indirilen her eyi tebli et, eer bunu
yapmazsan onun eliliini yapmam olursun" (Maide
5/67) Eer Said Nursnin iddia ettii eyler
Peygamberimize bildirilseydi onlar aklamak zorunda
olurdu.

573
ualar, Szler Yaynevi, st. 1993, s. 617. fadeler
sadeletirilmitir. Asl yledir:
Kurann gizli hakikatleri Risale-i Nur ile birlikte bize iniyor!!
cmlesinin sarih bir manas asr- saadette vahiy suretiyle Kitab-
Mbin'in nzul olduu gibi, mana-y iarsiyle de, her asrda o
Kitab- Mbin'in mertebe-i ariyesinden ve mu'cize-i maneviyesinden
feyz ve ilham tarkyla onun gizli hakikatlar ve hakikatlarnn
brhanlar iniyor, nzul ediyor...

www.islah.de 535
Soru- Bunlara inanan bir kii, Said Nursiyi son
peygamber, Risale-i Nurlar da Allahn son kitab saym
olmaz m?
Cevap- Said Nursnin u szlerini de dinle, sonra
karar ver:
Risale-i Nur denilen otuz aded Sz, otuz aded
Mektub, otuzbir aded Lem'alar, bu zamanda, Kurandaki
yetlerin yetleridir. Yani onun gereklerinin
gstergeleridir. Onun hak ve hakikat olduunun kesin
delilleridir. Kuran yetlerinde yer alan inanla ilgili
gereklerin gayet kuvvetli belgeleridir
574
.
Yani Said Nusrye gre Kuran delil olmaktan
km, delile muhta hale gelmi ve Risale-i Nurun
yetleri, Kuran yetlerinin delili olmutur. Byle bir
kitabn hatasz olmas gerekir. Said Nurs, bu iddiay da
yapyor ve yle diyor :
Szler
575
phesiz Kurann nurlu parltlardr.
Aklanmaya muhta yerleri eksik olmamakla birlikte
tmyle kusursuz ve eksiksizdir
576
.

574
ualar, s. 709. fadeler sadeletirilmitir. Asl yledir: Resail-in
Nur denilen otuz aded Sz ve otuz aded Mektub ve otuzbir aded
Lem'alar, bu zamanda, Kitab- Mbin'deki yetlerin yetleridir. Yani,
hakaiknn almetleridir ve hak ve hakikat olduunun brhanlardr.
Ve o yetlerdeki hakaik-i imaniyenin gayet kuvvetli hccetleridir.
575
Szler, Risale-i Nurlarn bir blmn oluturur.
576
Barla Lhikas s.26. fadeler sadeletirilmitir. Asl yledir:
Mbarek Szler bhesiz Kitab- Mbin'in nurlu lemaatdr. inde
izaha muhta yerler eksik olmamakla beraber kll halinde kusursuz ve
noksanszdr.
www.islah.de 536
Soru- Nurcularn Kuran okumayp Risale-i Nur
okumalarnn sebebi bu olmaldr herhalde?
Cevap- Said Nurs, insanlar kendi kitaplarna
ekmek iin hibir eyi eksik brakmam. yle diyor:
Risale-i Nur bu asrda, bu tarihte bir "urvet-l vska"dr.
Yani ok salam, kopmaz bir zincir ve bir "hablullah" yani
Allahn ipidir. Ona elini atan, yapan kurtulur
577
.
"Urvet-l vska" ve "hablullah" Kurana ait
zelliklerdir
578
.
Soru- Risale-i Nurun, Kurann alnd yerden
alnd iddias, zaten her eyi aklamyor mu?
Cevap- Bu iddia birden fazla yerde tekrarlanr.
Onlardan biri de udur:
Risale-i Nurlar, ne Dounun kltrnden ve
ilimlerinden, ne de Batnn felsefe ve bilimlerinden
alnm ve iktibas edilmi bir nurdur. O, gkten inmi
Kurann, Dounun da Batnn da stnde olan Artaki
yerinden iktibas edilmitir
579
.
Risalelerden "yetl-Kbr" y rnek verip oradaki
iddialar adm adm izleyelim:

577
Said Nurs, ualar, Szler Yaynevi, st. 1992 s. 231.
578
Bakara 2/256 ve Al-i mrn 3/103e bkz.
579
ualar s. 601. fadeler sadeletirilmitir. Asl yledir: Resail-in
Nur dahi ne arkn malmatndan, ulmundan ve ne de garbn felsefe
ve fnunundan gelmi bir mal ve onlardan iktibas edilmi bir nur
deildir. Belki semav olan Kur'an'n, ark ve garbn fevkindeki yksek
mertebe-i arsinden iktibas edilmitir.
www.islah.de 537
1- Said Nusriye yazdrld iddias:
Bu risalenin mukaddimesinin bu derece uzun
olmas istemeden olmutur. Demek ihtiya var ki, yle
yazdrld
580
.
2- Adn mam Alinin verdii iddias:
Bu risalenin yle bir ehemmiyeti var ki; mam- Ali
(R.A.) gaipten gsterdii kerametlerde (keramat-
gaybiyesinde) bu risaleye, "yet-i Kbra" ve "As-y
Musa" adlarn vermitir
581
.
3- mam Alinin efaat diledii iddias:
mam- Ali (R.A.), Nur'un eczalarndan haber
verdii srada Ayetl-Kbr hakk iin beni ani lmden
koru deyip o yet-l Kbra'y efaat yaparak
582

4- Risalenin l ilhe illallah sznn olaanst
delili olduu iddias:
L ilhe illallahn hcceti ise matbu' yet-l
Kbra Risalesidir. O emsalsiz hccetin hrikal iindir
ki; mam- Ali (R.A.), onu efaati yapmtr
583
.

580
ualar, Yedinci ua, (yetl- Kbr), Szler Yaynevi, stanbul
1992 s. 84.
581
ualar, Yedinci ua, (yetl- Kbr), s. 83-84.
582
ualar, Yedinci ua, (yetl- Kbr), s. 84, 1 numaral dipnot ve
s. 261. Yukardaki yaz u cmlenin tercmesidir.
Arapada fecet diye bir kelime olmad iin fce kabul
edilerek anlam verilmitir.
www.islah.de 538
5- Risalenin kurtarclk yapt iddias:
.. o risalenin hem Ankara hem Denizli
Mahkemelerinde galebesiyle ve perde altnda tesirli
intiaryla talebelerine beraet kazandrmaa sebep olduu
gibi
584

6- Bir maazay yangndan koruduu iddias:
hkmet dairelerinden birisi gecenin en
souk bir vaktinde saat cehennem gibi yand halde;
tam bitiiinde, Risale-i Nur'un bir talebesi yanma geldi,
dedi: "Biz yanyoruz, mahvolduk." Ben de iki gn evvel
maazalarnda bulunan yet-l Kbra'nn bir ksm basl
nshalarn yanma getirmesini sylemitim, fakat
getirmemiti. Demek o atei sndrmek iin orada
kalmt. Ben de Risale-i Nur'u ve yet-l Kbra'y
efaat yapp: "Ya Rabbi kurtar" dedim. saat o
dehetli yangn, btn o byk daireyi mahvetti. Altnda ve
bitiiindeki dkknlar btn yakt, yktrd. Risale-i
Nur'un ve yet-l Kbra'nn korumasnda olan maazaya
kat'iyyen ilimedi ve altndaki akirdin dkkn da salam
kald
585


583
ualar, Onbeinci ua, s.526. Bu ibarede ksaltma yaplmtr.
Tamam yledir: Birinci Kelime: dr. Bundaki hccet ise
matbu' yet-l Kbra Risalesidir. O emsalsiz hccetin hrikal
iindir ki; mam- Ali (R.A.), Nur'un eczalarndan haber verdii srada
Ayetl Kbr hakk iin beni ani lmden
koru deyip o yet-l Kbra'y efaat yaparak
584
ualar, Onbeinci ua, s.526.
585
Said Nurs, Emirda Lahikas, Szler Yaynevi, st. 1993 101.
Anlam bozmayacak ksaltmalar yaplmtr.
www.islah.de 539
Soru- Aklma mam Ali takld. Risalenin adn
neden o koyuyor?
Cevap- Said Nurs ona, Sekine adnda bir kitap
indiini, gemi ve gelecek btn ilim ve srlarn o kitapta
olduunu iddia ediyor. Kendi kitab da, o zaman iin,
gelecein srlarndan olduuna gre onu Alinin bildirmesi
tabiidir. Said Nursi zetle yle diyor:
Hazret-i Cebrail, Sekine adyla bir sayfada yazl
sm-i zam, Peygamberimizin yannda Hz Ali'nin (r.a.)
kucana drd. Hz. Ali diyor ki: "Ben Cebrail'in
ahsn yalnz gk kua eklinde grdm. Sesini iittim,
sayfay aldm, bu isimleri iinde buldum"
sm-i zamdan bahsederek baz olaylar
anlattktan sonra diyor ki:
"Dnyann bandan kyamete kadar btn ilimler
ve nemli srlar bize, tanklk derecesinde ald. Kim ne
isterse sorsun, szmzden pheye denler zelil
olurlar
586
.

586
Kaynakl indeksli Risale-i Nur Klliyat, c. II, Sikke-i Tasdik-i
Gayb, (Onsekizinci Lema) stanbul 1995, s. 2079, Metnin asl
yledir: Hazret-i Cebrail'in, l Nebiyyina (a.s.m.) huzur-u
Nebevide getirip Hz. Ali'ye Sekine namyla bir sayfada yazl sm-i
zam, Hz. Ali'nin (r.a.) kucana dm. Hz. Ali diyor: "Ben
Cebrail'in ahsn yalnz alim's-sema suretinde grdm. Sesini
iittim, sayfay aldm, bu isimleri iinde buldum" diyerek bu sm-i
zamdan bahs ile baz hadisat zikirden sonra tahdis-i nimet suretinde
diyor ki:
www.islah.de 540
Soru- yle bir sahife ki, iinde dnyann bandan
kyamete kadar olan ilimler ve nemli srlar yer alyor. Bu
bir sahife deil, ok byk bir kitap olur.
Peygamberimizin bu ilim ve srlar bilmedii kesin olduu
iin mam Ali ondan stn bir konuma getirilmi oluyor.
Said Nurs bu bilgiyi nereden alm?
Cevap- Kurann alnd yerden aldn syledi
ya?!!
Soru- Bununla ne elde etmek istiyor?
Cevap- Risale-i nuru ve akirtlerini
kutsallatrmak
587
.
Soru- Bunlar benim kanm dondurdu. Ne kt
iddialar!...
Cevap- Bu tr iddialar iin Allah Tel yle
buyurur: Vay o kimselere ki, kendi elleriyle kitap
yazarlar, sonra "bu Allah katndandr" derler. Hedefleri,
onun karlnda bir eyler almaktr
588
. Vay o ellerinin
yazdndan dolay onlara! Vay o kazandklarndan dolay
onlara!. (Bakara 2/79).

"Evvel-i dnyadan kyamete kadar ulum-u esrar- mhimme
bize mehud derecesinde inkiaf etmi, kim ne isterse sorsun,
szmze phe edenler zelil olur."
587
Kaynakl indeksli Risale-i Nur Klliyat, Sikke-i Tasdik-i Gayb,
s. 2078. Orada geen ifade aynen yledir: Risale-i Nur akirtlerine ve
nairlerine kar Hazret-i Ali'nin (r.a.) iradkrane ve tevecchkrane
bakmas ve iaret etmesidir.
588
Karlnda Ahiret i verdikleri iin aldklar ne olursa olsun, azdr.
... Bu hayatn salad fayda Ahiret yannda pek az olur. (Tevbe
9/38)
www.islah.de 541
Soru- Tandm bir ok nurcu var. Bunlar bilgili,
efendi, namazlarn klan, zekatlarn veren ve zellikle
renci yetitirmek iin aba gsteren insanlardr.
Bunlarn ne olacak? Bu anlattklarnz onlarn ou
bilmiyor.
Cevap- Doru, Risale-i nurlar iinde ok gzel
eyler de var. Onlardan bazlarn ben de beeniyorum.
Tandnz Nurculara sorun, kendilerine okunan
blmlerin says bir elin parmaklarn gemez. Dili ar
olduu iin onlar da anlamazlar. Ama btn bunlar
nurcular kurtarmaya yetmez. Bunlar akllarn
kullanmadklarnn cezasn ekeceklerdir. nk Allah
"..pislii akln kullanmayanlarn stne yar." (Yunus
10/100)
Soru- Akllarn kullanmadklarn nereden
biliyorsunuz?
Cevap- O kitaplarn Said Nursye yazdrld
sylenince hibirinin sesi kmaz. Buna ses karmayan,
hibir eye ses karamaz.
Soru: Gerekten onlar Said Nursye olaanst bir deer
veriyorlar. Bu beni her zaman tedirgin etmitir.
Cevap- Bu olaanst deeri Said Nurs kendine veriyor.
Onlar da bu konuda onun arkasndan gidiyorlar. Mesela u
iiri, Abdlkadir Geylnnin, sekiz asr nce Said Nursi
iin yazd iddia edilir.
Bizi arac yap, her korku ve darlkda.
Her eyde her zaman, candan koarm imdada
Ben korurum mridimi korktuu her eyde.
www.islah.de 542
Koruyuculuk ederim ona, her er ve fitnede.
Mridim ister douda olsun ister batda
Hangi yerde olsa da yetiirim imdada
589

Bu iddiay Said Nursnin 23 akirdi yapar
590
.
spat iin, cifir ilmi denen hayali eylere dayanr ve iirde
u anlamn sakl olduunu sylerler:
"O Gavs'n mridi Said Krd, Rusya'da esirken
kuzeydou Asyadan bidatlarn eliyle Asyann batsna
srgn edildii ve Sibirya taraflarndan kap ok fazla
yeri dolamak zorunda kald srada Allah'n izniyle, havl
ve kuvvet-i Rabbn ile ona yardm ederim ve imdadna
yetiirim."
Yardmn nasl gerekletii, yle anlatlyor:
Evet Hazret-i Gavs'n mridim dedii Said, esir
olarak sene Asya'nn kuzeydousunda, yok edici
zorluklar iinde hep korundu. -drt aylk yolu, kaarak
am, ok ehirleri gezmi ama Gavs'n dedii gibi hep
koruma altnda olmutur.
stadmz diyor ki: "Ben sekiz-dokuz yanda
iken, nahiyemizde ve etrafnda btn ahali Nak
Tarikatnda ve orada Gavs- Hzan adyla mehur bir
zattan yardm isterken, ben akrabama ve btn ahaliye
aykr olarak "Y Gavs- Geylan" derdim. ocukluk

589
Said Nursi, Sikke-i Tasdik-i Gayb, Szler Neriyat, stanbul 1991,
s. 119.
590
simleri yledir: Sleyman, Sabri, Zeki, sm, Re'fet, Ali,
Ahmed Husrev, Mustafa Efendi, Rt, Ltf, aml Tevfik, Ahmed
Galib, Zht, Bekir Bey, Ltfi, Mustafa, Mustafa, Mes'ud, Mustafa
avu, Hfz Ahmed, Hac Hfz, Mehmed Efendi, Ali Rza.
www.islah.de 543
itibariyle ceviz gibi ehemmiyetsiz bir eyim kaybolsa, "Y
eyh! Sana bir fatiha, sen benim bu eyimi buldur"
derdim. artcdr ama yemin ederim ki, byle bin defa
Hazret-i eyh, himmet ve duasiyle imdadma
yetimitir
591
.
Bu inancn Kurana aykrln gsteren
yetlerden bir ksm yledir:
Darda kalm kii dua ettii zaman onun yar-
dmna kim yetiiyor da sknty gideriyor ve sizi yeryz-
nn hakimleri yapyor? Allah ile beraber baka bir tanr
m var? Ne kadar az dnyorsunuz.. (Neml 27/62)
G yetirilemeyen konularda Allahtan baka-
sndan yardm alnabilirse, kim Allaha snr? Allah
Tel yle buyuruyor:
De ki, Allahn dnda kuruntusunu ettiklerinizi
arn bakalm; onlar, skntnz ne gidermeye, ne de bir
baka tarafa evirmeye g yetirebilirler.
arp durduklar bu eyler de Rablerine hangisi
daha yakn diye vesile ararlar, rahmetini umar, azabndan
korkarlar. nk Rabbinin azab cidden korkuntur.
(isr 17/56-57)
Allah neyi gizlediinizi, neyi aa vurduunuzu
bilir. Allahn yaknndan ardklar ise bir ey ya-
ratamazlar; esasen kendileri yaratlmtr. Onlar
ldrler, diri deil. Ne zaman dirileceklerini de
bilemezler. (Nahl 16/19-21)

591
Said Nursi, Sikke-i Tasdik-i Gayb, Szler Neriyat s. 120.
www.islah.de 544
Soru- Said Nursi lmtr; kendini savunamaz.
Byle biri hakknda konumak doru mu?
Cevap- Said Nursi hesabn Allaha verecektir.
Bizim ona fayda veya zarar vermemiz dnlemez. Belki
lmeden nce batl inanlardan tevbe etmi ve Allahn
huzuruna gnahsz gitmi de olabilir. Bizi ilgilendiren,
onun kitaplarn, dinin kaynaklarndan sayan byk bir
cemaattir. Ben onlar uyarmaya alyorum.
www.islah.de 545
Ek 4: Nebi b. Turhann Vahdet-i Vcud
Risalesi:
Bismillahirrahmanirrahim
(Rahman ve Rahim olan Allahn adyla)
Zalimlerin kendisi hakknda syledikleri eylerden
mnezzeh olan yce Allaha hamd olsun. Srekli salat ve
selam, hakk pervaszca haykran, mjdeleyici ve uyarc
olarak gnderilen Hz. Peygamber (s.a.v.)e, Ehl-i Beytine,
eriatn koruyan yaknlarna, dinini savunan ashabna
olsun.
Asl konuya gelince, hibir eye muhta olmayan
yce Allaha mahta olan Neb bin Turhan b. Turmu es-
Sinab u gereklere deinmek ister.
Ey inananlar! u gerei olduka iyi bilmelisiniz ki,
tasavvuf ehlinin mezhebi, batl, aslsz bir mezheptir.
Bunlarn dalalet ve sapklklar, yetmi iki frkann
sapklndan daha tehlikelidir. te bu bakmdan tasavvuf
ehlinin grlerini bilmek gerei vardr. Bylece
mminler, tehlikeden kurtulmu ve saknm olsunlar.
Hem tasavvuf ehlinden, hem bunlarn meclislerinden ve
hem de bal bulunduklar grten uzak kalabilsinler.
nk bunlarn hem kendileri sapk ve hem de
biroklarn saptryorlar. Bizim burada szn ettiimiz
gr, Fssul-Hikem adl kitabn yazar bn Arabnin
mezhebi ve grdr. Dorusu onun ortaya koyduu
gr, byk bir felaket ve musibettir. Bu bakmdan
tertemiz olan eriata balanp sarln ki, cehennem
ateinden kurtulmu olasnz.
www.islah.de 546
Bu d, konuyu iyice bilenlerden dinleyin ve
kabullenin. nk szn ettiimiz grn sahipleri
kafirdirler. Haktan sapmlardr. Hem sapa salam
eriatten ve dosdoru yoldan da kanlardr. Bunlar
hsrana urayan eytann tarafnda, onun ekibinde yer
alanlardr.
u gerei iyice bilmelisiniz ki, Fss adl eserin
sahibi Muhiddn Arab, ilk zamanlarda kendi ann en
deerli bilginlerinden, alimlerinden, ileri gelen
eyhlerindendi. Ancak son zamanlarnda ise kendisi
kafirlerin lideri durumuna gemitir. nk ona gre puta
tapan ile Allaha ibadet eden arasnda hibir ayrm
yoktur. O bunun iin, der ki: Mmkinlerden herhangi bir
eye tapanlar, aslnda Allaha ibadet ediyorlar. Nitekim
Fss adl kitabnda da: Dorusu mnezzeh olan Hak
(Allah), mebbeh olan halkn kendisidir demektedir.
Ayrca puta secde eden kimse, Muhiddin Arabye gre,
putu red ve inkar edenlere gre daha bilgilicedir. Yine
kendisi unlar sylyor: Putlara ibadet etmeyi terketmek
aslnda cehaletten kaynaklanan bir eydir. Ayrca
Fssunda Hz. Nh (a.s.)un kavmiyle ilgili olarak u
grlere yer veriyor: Eer onlar Ved, Sva, Yes,
Yek ve Nesr adl putlarna ibadeti terketselerdi,
terkettikleri lde hakk bilmez olurlard. Yine Fss
kitabnda u ifadelere yer veriyor: Aslnda ne kadar puta
tapanlar varsa, hepsi Allaha ibadet ediyorlar. Nitekim
kendisi yine ayn kitabnda Hz. Hd (a.s.)un kavmiyle
ilgili olarak u ifadeleri zikrediyor: Onlar, kurbten yani
yaknlktan olutular, bylece arada uzaklk denen ey
kalkt. Bunlar iin cehennemin ad yok oldu. Dolaysyla
tm kurb yani Allaha yaknlk nimetleriyle kurtulua
erdiler. Bu da onlarn bunu haketleri ynndendir. Yine
Fssunda diyor ki: Kim ilahlk davasna kalkrsa, o
www.islah.de 547
bu davasnda dorudur. Evet bu ve benzeri eriata aykr
bir ok ifadeler kullanmaktadr. Aslnda Muhiddn
Arabnin bu gibi ifadeleri kullanmaktan amac, Vacibul-
Vcud olan zat ki o bizzat Allahn kendisidir. te bu,
ayn zamanda tm mmknlerin de vcududur, kendisidir.
Evet savunduu dnce budur. Eer savunduu dnce
bu olmasayd. O zaman syledii: Mmknlerden
herhangi bir eye tapanlarn tm, Allaha ibadet etmitir
sznn bir anlam kalmazd. Oysa gayet aktr ki,
mabudun feyzi, tapnlan bir ilah olamaz. Bylesi bir
inantan Allaha snrz.
te onun bu samalklarndan dolay dneminin
eriat erbab, onun kfrne ve ilhadna hkmetmilerdir.
Daha sonra bu yzden boynu vurulmutur. Nitekim en
deerli limlerden, kendi dneminin mfts olan Sadi
eleb de Muhiddn Arabnin kfrne ve ilhadna dair
fetva vermitir. Bundan sonra gelen ve yine en deerli
alimlerden olan ve bulunduu dnemin de mfts
bulunan y zade (ivizade) de onun kfrne ve ilhadna
ilikin fetva vermitir. Yani bizim zamanmzda kim bu
trden grleri yayar ve onun itikad gibi inanrsa,
bunlarn da kafirliklerine ilikin fetva vermitir. nk
Muhiddn Arab slm dinini ykmtr. Her iki dnyada da
onun hasm sadece Allahdr. Dnyada hasm olduuna
ilikin kant, boynunun vurulmas suretiyle kendisinin
ortadan kaldrlmas, helakidir. Ahirette de yandalaryla
birlikte, dostlaryla beraber en ackl azapla
cezalandrlacaktr. Evet durumu byle olacaktr eer,
dostlar da onun inanc zere idiyseler. nk vcudiye
mezhebini ortaya atan bn Arabdir. Nitekim demitir ki:
Vacibin hakikat, mutlak vcuttur. O da Allahn
zatnn ayndr yani kendisidir. Bu da tm mmkn
www.islah.de 548
varlklarn vcududur. Yani zahirdeki mmknlerin
vcududur. Bu szden kan sonu yle olmaktadr.
Mmknlerden olan her ey vaciptir. Nitekim kendisi
bunu kendi szleriyle Fss adl kitabnda sylemitir.
Demitir ki: Mevcudatta ekil ve suret olarak Hakkn
sereyan, hareket etmesi olmasayd, u alemin bir varl
yani vcudu olmazd. Yine bu szden kan sonu yle
olmaktadr. Vacibin mmknlerin vcudunda yani
varlnda bir tesiri yani etkisi ve fonksiyonu yoktur.
nk bu eyler ona gre bizzat vacibin kendisidir.
uras da gayet aktr ki, bir eyin kendi nefsine,
zatna etkisinin mmteni oluu yani olamazl burada
szkonusu olmaktadr. Yine bu szden anlalan udur.
Sanii, yaratan tatil etmek, yok saymak, kabul etmemektir.
Oysa yce Allah bu gibi eylerden yce ve mnezzehtir.
Ayrca tm peygamberleri de, semav tm kitaplar da
yalanlamak oluyor.
uras iyice bilinmelidir ki, hulliye ve vcudiye
gibi tasavvuf mezheplerinin tm Fss sahibi Muhiddn
Arabnin mezhebi gibidir. nk bu, onlarn en byk
akl hocalardr. (Bkz. Hayatul-Kulb, Bap: 38)
Salat ve selam Hz. Muhammede, Ehl-i Beytine ve
ashabnadr. Bunu tamama erdiren yce Allaha
hamdolsun. Tm halklarn efendisi olan bizim
peygamberimiz Muhammede salat ve selam olsun.
592




592
bn Kemal Paann yardmcs Neb b. Turhan (Abdulbar b. Turhan) b.
Turmu es-Sinab, Vahdet-i Vcud, Tevhid Yaynlar.
www.islah.de 549
Abdulgani En-Nablusi'nin lah
"Sana biat edenler, ancak Allah'a biat ediyorlar"
(Feth, 10) yetini izah ederken en-Nablusi yle diyor:
"Yce Allah peygamber Muhammed'in Allah
olduunu, biatnn da Allah'n biat ve biat iin uzatlan
elinin Allah'n eli olduunu haber vermitir."
Yce Allah'n Hz. Musa'ya "Ben seni setim" (Taha,
13) yetini de yle aklyor: "Ben olman iin ve ben sen
olmam iin, benden sana vahyedileni dinle. Bu da gafil
insann kendi nefsiyle konumasna benziyor, o nefsiyle
konuuyor ve nefsi onunla konuuyor."
Yine yce Allah'n Hz. Musa'ya "Benim nezaretimde
yetitirilmen iin sana kendi sevgimi lutfettim" (Taha, 39)
yetini aklarken de yle diyor: "Zatm sana giydirdim
ki onunla ben grnrm ve sen kaybolursun. Sen
grnrsn, ben kaybolurum. kisi iki deil, bir kiidirler."
en-Nablusi kadar utanmadan yalan syleyen ve batl
tervic etmek iin iftiray meslek edinen kimse grmedim.
Vahdeti vcud inanlarnda tasavvufularn Kur'n ve
Snnete bal kaldklarn syleyerek yle diyor:
"Rabbimizi tanmada, Kur'n'da kendisinin
kullandn kullanmada, peygamberin onun iin
kullandn kullanmada, azmz ve dayanamz Kur'n-
Kerm ve Raslullah'n snnetine sarlmaktr."
Edepsizce kfrle yetinmemi, ona ok adi bir
iftiray eklemitir. Vahdeti vcuda sarlmada azk ve
dayanann Kur'n olduuna, iftira etmitir. nanyorum
www.islah.de 550
ki en -Nablusi'nin akidesinden habersiz olarak
naklettiimiz son pararaf okuyan bir kimse, onun kalbi
hakkn nuru ile taan bir mmin olduuna inanr. Btn
tasavvufular byledir. Her duruma uygun bir kyafet
giydirir ve okuyucuyu memnun edecek bir ss verir. Ne
zaman ona inanrsa, onu avlar ve ldrr. nk hepsi
anlatmda batla hak elbisesi giydirirler.
Allah'n kitabna kin ve nefret sava aan sapk,
btn frka ve inan mensuplar bu ekildedir. Allah'n
vahyini aka yalanlamyor, ldrc ikiyzllyle
hedeflerini maskeleyip, lafzlarn kutsallatrdn
syliyerek, onlara Allah'n hi cevaz vermedii ve
Kur'n'la hibir ilikisi bulunmyan manalar giydiriyor. Bu
klfla bakarsnz kfrn anlamnn iman ve batln, hakkn
kendisi olduunu sylyor. Onun iin bunlarn Allah'n
szn yalanlamada en alak ve en korkun olduu
grlr. Kfrnn sinsiliinde Bahailik ve davetinin
deccallnda Kadiyanilik, sylediklerimin en ak
delilidir. kisi de Allah'n kitabna ve Rasl'nn snnetine
inandn iddia ettii halde bakarsanz Allah'n,
Rasl'nn ve Kur'n'n en amansz dmanlar onlardr.
Tasavvufularn Kendi Kitaplarna man
Tasavvufular urada, burada ve her yerde slm
iin tuzak kurmaktadrlar. Kendi kitaplarna sarslmaz bir
inada dayanan imanla inanrlar. Bu inan btn kalplerini,
duygularn, dncelerini ve zihinlerini istila ederek esir
gibi kskvrak balar. Bir hurafe veya mitolojiye iaret
eden her harfine inanr, bir samal yayan her kelimeye
kutsal bir kitabn yetleri gibi balanrlar. Ancak onlar iin
sevgi beslemi, onlar sevmitir. Ahtapotlar ancak onunla
www.islah.de 551
kalpleri kuatmtr. Ruhlarn hayat damarlarn ancak
rmceklerinin zehirli salyalar kurutmutur.
Ama ne zaman mminlerle karlarlarsa,
kitaplarna bu hurafe ve sapk eylerin sonradan
sokulduunu iddia ederler. Fakat eytanlaryla babaa
kaldklarnda da "Biz mminleri saptryoruz" derler.
Byle deilse, tautlaryla beraber btn tasavvufulara
sesleniyorum, acaba onlardan birtek kii inandklar
kitaplarnn aslsz ve sonradan uydurulduunu yahut bu
kitaplara inanmadklarn syleyebilir mi? Veya bu
kitaplarn dolup tat kfrleri red ettiini syleyecek bir
yiit aralarndan kar m? Yahut bu kitaplarn sonradan
uydurulduu veya bakalar tarafndan onlara bu
samalklarn kartrldna dair birileri bize bir delil, bir
belge veya bir ahit getirebilir mi?
Btn dnyaya ilan ediyor ve iddia ediyorum ki, bu
kitaplar sonradan uydurulmu veya onlara bakalar bu
samalklar kartrm deildir. Gerek tarih buna
ahittir, sahih naklin tevatr buna tanktr.
Bununla beraber onlarn uydurulduunu veya
bakalar gibi eyleri baz onlara kartrdn varsayalm.
Sizler bunlara balanp meyhanecinin araba, kadehe ve
kafay bulmaya inand gibi inandktan ve kutsal birer
kitap gibi zerinde titredikten sonra, bakalar tarafndan
uydurulduu veya ilaveler yapldn kabul etmek
neyinize yaryacaktr!
Ama sonradan uydurulmu yahut yabanc eyler
kartrlm, savunmas elinizdeki son zrhtr. Yldrm
arpma eviren hakkn darbesi karsnda akna dnen
ve kaacak delik aryan tasavvufularn snd son
www.islah.de 552
snak! Aslnda bu iddia, sulunun iledii cinayetin
cezasndan kurtulmak iin iftira ettii yalan bir ahitlikten
baka bir ey deildir. Zira bugne kadar hibir
tasavvufunun bir tasavvuf kitabnda sylenen hurafe ve
sapklklarn slm'a aykr olduunu ve red edilmesi
gerektiini syledii grlmemitir. Byle syleyenler
olmusa, bunlar ancak gstermelik tasavvufular veya
tasavvuf bataklnda henz batmam olanlardr.
Ek 5: HURFLK
Batl inanlara sahip bir frka ve uydurulmu bir
inan sistemi.
Hurf, harf'in ouludur. Harf, Arapa'da alfabeyi
tekil eden iaretlerin her biridir. Sz manasna gelir.
Hurf, Arapa sfat olup, lm-i hurf ile ilgili olarak
harflerin srlarna dair itikat ve dnceye inanan kii
demektir.
Hurufilik inanlarnn temeli ilm-i huruf'un hurfe
fikirleri zerine kurulan bir frkadr.
593
ok eskilere
dayanan bir mazisi olmasna ramen, Hurufilik denince,
ran'da Esterbd Kadiu'l-Kudt'nn olu oln Fazlullh
el-Hurfi (740-796/1340 1394)'nin XlV. asrn sonlarnda
kurup bir sistem halinde gelitirdii frka anlalr.
Asrlar boyunca bir takm harf ve rakamlar
mukaddes saylm ve bunlara muhtelif anlamlar verilerek,
Allah'a mahsus srlarn bunlar da gizlendii dncesi
kabul edilmitir. ok eski alardan bu yana insanolu

593
Luatnme, XI. s. 476; Hurfyn, s. 229.
www.islah.de 553
zaman zaman, gkte veya yeryznde varl kabul edilen
gizli kuvvetlerden istifade yollarn aratrmtr;
zemedii esrarl hadiselerden nceleri korkmu,
sonralar onlardan faydalanma yollarn aramtr.
Mevcudiyeti kabul edilen bu kuvvetler harf ve ekillerle
tasvir edilmitir. Neticede bu tabii ilimler nce efsn
(by), tlsm ve sihirbzlk eklinde ortaya kmtr.
Msr'da Hz. Musa'dan evvel Kptler sihir ve tlsmla
uratklar gibi, Nebt, Keldn ve Srynlerden ibaret
olan Babil halknn da bu ilimlerle urat ve eserler
meydana getirdikleri bilinmektedir.
594

Hurfiliin bilinen ilk ekli, mutasavvflar tarafndan
yazlp tasnif edilmemi bir takm iaretlerden ibarettir.
595

Havs ile uraanlar bunlar ksmlara ayrarak zerlerinde
almlardr. Bylece bu aratrmalarn sonunda ortaya
kan Luz, Muamm, Remil, Fl, Cifr, Vefk, Azyim ve
Nucm lm-i Hurf'un ubeleri saylmtr.
596

Buna benzer inanlar eski Hind'de, Yunan'da,
Msr'da, Musevlik ve Hristiyanlkta da mevcuttur.
Hindlara gre saylarla harfler arasnda bir mnasebet
vardr. , yedi, on ve krk rakamlar kutsal olduu gibi,
her say bir eye iret eder. Mesel Pythagoraslar,
lemin aslnn say olduunu ve eyann da bundan
meydana geldiini ileri srerler. Eyann asl say
olduuna binaen, saynn asl da bir'dir. Bu bir, bir'e tatbik
edilirse nokta olur. Noktalarn hareketi izgiyi, izginin

594
bn Haldun, Mukaddime, III, 1.
595
Rfk Mell Meri, Hurfilik, s. 2.
596
Kef'z-Zunn, I. 650-651; Mevzttu'l-Ulm, I, 130-136, 389-
399.
www.islah.de 554
hareketi sath, sath da cismi meydana getirir. Bundan da
his, idrak ve akl kar.
597

Pisagorcularda rakam ilk saylr. Drt, unsurlara
iaret eder. ki, kadn demektir. ile ikinin toplam olan
be, evlenmeyi gsterir. ile 'n toplam olan alt, her
eyin alt cihetine iarettir. Yedi, drt unsurla budu,
varl gsteren ilk saydr. Yani ile drd
gsterdiinden kutlu bir rakamdr. Onda mkemmeldir.
ve yedi adna and iilir.
598

Havas ile megul olanlar harfleri rakamlarla
aklayarak eski alarda "Ebced" kelimelerini sihir ve
byde kullanmlardr. Burada elif'den gayn'a kadar her
harf` bir tanr ismi ile tabi g mukbilidir. Bylece say
ve harf arasndaki ilgiden bir sr sistemi kurulmutur.
Mesel, efsn ve muskalarda, harfler say deerlerine gre
toplanr ve bu toplamn cinler lemi ile mnasebeti olduu
kabul edilir .
Hristiyanlkta bunun bir baka rneini grrz.
Ahd-i Cedd
599
'da ilk harf "elif" ve son harf olan "ye"nin
iptid ve intihya, yani balang ve sona dellet ettii
bildiriliyor. Ayrca Musevlerin Yunan felsefesi'ne
dayanan Kabalizm'i Tevrat ve Zebr'un zahiri manasyla
iktifa etmeyerek, kutsal kitabn harflerinden gizli manalar
karmaya uramaktr.
600


597
Felsefe Tarihi, s. 22-23.
598
Veled zbudak, Mesnev Tercmesi, V., s. 366.
599
Vahy-i Yuhanna, 1. Bb, 8 ve XX. Bb, 6.
600
Hilmi Ziva lken, slm Feisefesi, s.24-25.
www.islah.de 555
slm leminde ise harflerin baz hussiyetlere sahip
olduu inanc olduka eskidir.
601
Bu itibarla Kur'an'n
yirmi dokuz sresinin basndaki harflere eitli anlamlar
verilmitir. slm ulemas arasnda hurf ile uraanlarn
banda Hallc- Mansr (. 922) ibn Nedim (. 987)'den
sonra ibn'l-Arab (1165-1240), bn-i Haldn (1332-
1406), Abdurrahman- Bistm (. 1454) ve Sar Abdullah
Efendi (1584-1660) gelir.
slm Dnyas'nda Hurflii bir inan sistemi, bir
frka halinde yayan Esterbdl Fazlullh-i Hurf'dir.
XlV. asrn sonlarnda ran'da Timur'un saltanatnda (1370-
1405), tarikat ehlinin byk msmaha grd zamanda
Fahlillh-i Hurfi, bugn Gurgan diye bilinen, ran'n
Hazar Denizi'nin gney-dou kylarna yakn Esterbd
ehrinde frkasn yaymaya balamtr.
Eski devirlerden beri batn akidelerin kk sald
ran'da kendi fikirlerini bu batn metodlarla kurmaya
alm olan Fazlullhi Hurfi Btniyye'den eyh Hasan-
i Cr (. 743/1342-3) ve O'nun halifelerinin tesiri altnda
kalarak frkasn kurmutur. Fazlllh, Btnlerin te'vil
metotlarn en iyi bir ekilde deerlendirerek, harflerin
nemini ve onlarn saylarla olan mnasebetlerini ortaya
koymu, dn emr ve hkmleri Arap ve Fars
alfabelerindeki yirmisekiz ve otuziki harfe irca etmitir.
Allah'a ait srlarn harf ve saylarda gizlendii kabul edilen
manalarn zmee alm; gelecekteki hadiseleri
nceden kef iin faydalanlan Ulm-i garibe ve Ulm-i
harfiye yannda ilm-i hurf'un esaslarn ortaya atarak bu
bilgiyi orijinal bir ekle sokmutur.

601
Ali Ekber Dehhuda, Luatnme, XI. s. 476.
www.islah.de 556
Fazlullh-i Hurf, otuz iki yanda iken kurduu
frkay, nceleri Tebriz ve sfahan'da yaymaya balam ve
yapt ry tabirleriyle byk hret kazanmtr.
Kurduu Hurflik frkas ksa bir zamanda iran'n her
tarafna yaylmtr.
602

Fazlullh Arap Alfabesindeki yirmisekiz harf yerine
Fars Alfabesindeki otuz iki harfi esas almtr. Kur'n-
Kerim'e karlk olmak zere, Farsa, Cvidn-nme
ismiyle kendi fikirlerinin ana kaynak kitab olan eserini
telif etmistir.
Fazlullh-i Esterbd'nin dini grleri yani akdesi
eriata muhlif grldnden, tevkif edilerek Alncak
Kalesi'nde yaplan muhkemesi sonunda, Timur'un olu
Mrn h (1404-1407)'n emriyle (796/1394)'de boynu
vurularak katledilmitir.
603


602
Abdulbaki Glpnarl, Hurfilik Metinleri Katalou, s.7.
603
Dnimandn- Azerbayean, s.387; Hurfyn, s.232.
www.islah.de 557
Son sz
Selefin Belirledii ekliyle Ehl-i Snnet vel-Cemaatin
Baz Nitelik ve Belirtileri:
phesiz ki ehl-i snnet vel-cemaatin nitelik ve
belirtileri ak ve nettir. nk onlar hak ehlidirler, hak ise
gayet aktr. Ayrca onlar doruluk ehlidirler, doruluk
ise apaktr. Dier taraftan onlar snnete uyarlar, snnet te
muhafaza edilmitir.
Hem onlar cemaatin kendisidirler. Cemaat ise hakka
uyduu srece hatadan korunmutur.
Ehl-i snnetin nitelik ve zelliklerine dair seleften
gelmi baz rivayetleri, birtakm imamlarn ifade ettii
ekliyle sunmaya alacaz:
1- Ehl-i snnet Allahn sapasalam ipine sk skya
sarlan kimselerdir:
Eb Bekr es-Sddk -Radyallahu Anh- diyor ki:
Snnet Allahn sapasalam ipidir. Onu terkeden bir
kimse kendisiyle Allah arasndaki ipi koparm olur.
604
mer b. el-Hattab -Radyallahu Anh- da yle
demektedir: ...phesiz snnet sahibi kimseler Allahn
kitabn daha iyi bilirler.
605

604 bn Batta, e-erhu vel-bne, s. 120
605 Darim, I, 49
www.islah.de 558
Buna gre snnete smsk sarlp, rivayetlere tabi
olan bir kimse sapasalam kulpa yapan kimsedir. te
ehl-i snnet de byledir.
2- Ehl-i snnet vel-cemaat hakka gtren, srat-
mstakime doru giden yolu gsteren, salih nderler ve
uyulacak rneklerdir.
Onlara uyan, onlarla arkadalk eden, dini onlardan
renen bir kimsenin dini esenlie kavuur. Onlardan uzak
kalp, onlarn yoluna uymayan kimse helk olur. Amr b.
Kays el-Ml -Allahn rahmeti zerine olsun- (vefat:
143 h.) yle demektedir: Sen bir gencin ilk yetitii
andan itibaren ehl-i snnet vel-cemaat ile birlikte
olduunu grrsen, ondan hayr umabilirsin. Eer bidat
ehliyle birlikte olduunu grrsen, ondan midini kes.
nk gen delikanl ilk olarak neye gre yetiirse
odur.
606
Yine Amr b. Kays yle demektedir: Gen yetiir.
Eer ilim ehli ile oturup kalkmay tercih ederse, kurtulua
ermesi uzak bir ihtimal deildir. yet bakalarna
meyledecek olursa, helk olma ihtimali yksektir.
607
bn evzeb -Allahn rahmeti zerine olsun- (vefat:
120 h.) yle demektedir: Gencin ve arab olmayann
ibadete yneldikleri vakit snnet sahibi bir kimseye
rastlama tevfikine mazhar olmalar Allahn
nimetlerindendir.
608

606 e-erhu vel-bne, s. 133
607 el-bne, I, 206
608 e-erhu vel-bne, s. 133; el-bne, I, 205
www.islah.de 559
Buna benzer bir sz Eyyub es-Sahtiyan -Allahn
rahmeti zerine olsun- (vefat: 131 h.)den rivayet edilmi
olup, o yle demitir: Yeni yetien bir kimse ile arab
olmayan kimselere yce Allahn ehl-i snnetten bir ilim
adam ile rastlama tevfikini ihsan etmesi, onlarn
mutluluklarndandr.
609
el-Fudayl b. yad -Allahn rahmeti zerine olsun-
(vefat: 187 h.) yle demektedir: Allahn kendileriyle
lkeleri dirilttii birtakm kullar vardr. Bunlar snnet
sahibi kimselerdir.
610
bn Abbas -Radyallahu Anh-dan, yce Allahn: O
gnde birtakm yzler aaracak, birtakm yzler
kararacaktr. (Al-i mran, 3/106) buyruu hakknda yle
dedii rivayet edilmektedir: Yzleri aaracak olanlar ehl-i
snnet vel-cemaattir, yzleri kararacak olanlar ise bidat
ve dallet sahibi kimselerdir.
611
3- Mslman snnet ve cemaat dnda hibir isim ile
kendilerini adlandrmamalar da onlarn niteliklerindendir:
Ehl-i snnet vel-cemaatten bakalarna kendisini
nisbet eden veya baka isimle kendisini yad eden bir kimse
helk olmutur. nk kurtulua eren frka, ehl-i snnettir
ve nk onlarn yolu mminlerin izlemekle ykml
olduklar yoldur.
Onlar slam ehli olanlardr. bn Abbas -Radyallahu
Anh- yle diyor: Her kim bu uydurma isimlerden bir

609 el-Llek, erh-u Usul-i tikad-i Ehl-i Snne, I, 60, rivayet no: 30.
610 el-Llek, I, 65
611 e-erhu vel-bne, s. 137
www.islah.de 560
ismi kabul edecek olursa, o kii slam boyunduruunu
boynundan karm olur.
612
O, bununla sapk frka ve sapk hevlarn peinden
gidenlerin isimlerini kastetmektedir. Kad Iyad, mam
Malikten yle dediini nakletmektedir: Bir adam
Malike: Ey Abdullahn babas, ehl-i snnet kimlerdir?
diye sormu, o da: Kendisi ile tanndklar bir lakablar
bulunanlardan, cehmiyeden, rafzilerden ve kaderilerden
olmayan kimsedirler.
613
mam bn Kayym dedi ki: mamlardan birisine
snnet hakknda soru soruldu, o da yle dedi: Benim
snnet dnda hibir ismim yoktur.
614
Malik b. Mivel -Allahn rahmeti zerine olsun-
(vefat: 159 h.) yle diyor: Kii slamn ve snnetin
dnda bir isim ile kendini adlandracak olursa, sen de onu
dilediin dine nisbet edebilirsin.
615
Meymun b. Mihran -Allahn rahmeti zerine olsun-
(vefat: 117 h.) yle demektedir: slamn dnda
kullanlan herbir isimden saknnz.
616
Bilindii gibi snnet ve cemaate muhalif olan herkes
slam ve snnetin dnda birtakm isimler almlardr.
Hev ve sapk frka sahibleri gibi. sterse bunlar ehl-i

612 e-erhu vel-bne, s. 137.
613 Tertibul-Medarik, I, 72.
614 Medaricus-Slikn, III, 174
615 es-Suyut, ed-Durrul-Mensul, II, 63; el-Laleka, I, 62; Ayrca bak Dr. Ahmed Sd
Hamdan, et-Tehmi.
616 e-erhu vel-bne, 137.
www.islah.de 561
snnetten olduklarn iddia etsinler. Ehl-i snnet sahibleri
taassubla hizibilik yapan ve cemaatilik yapanlara da,
birtakm parolalara da, kavmiyetiliklere de nisbet
edilmezler. Onlar vatan ve halk taassubuna, rk ve kabile
taassubuna kaplmazlar. Onlar snnet ve slam iar -hangi
yer ve zamanda olurlarsa olsunlar- biraraya getirir.
4- Ehl-i snnet insanlarn hayrllardrlar.
Bidatlerden ve bidatilerden uzak kalnmasn isterler:
Fudayl b. yad -Allahn rahmeti zerine olsun-
(vefat: 187h.) diyor ki: Ben insanlarn en hayrllarnn
tmnn snnet sahibi kimseler olduunu grdm. Onlar
bidat sahibi kimselerden uzak kalmay sylyorlard.
617
Ebu Bekr b. Ayya -Allahn rahmeti zerine
olsun- (vefat: 194 h.) denildi ki: Snn kimdir? u cevab
verdi: eitli hevlar szkonusu edildii vakit onlardan
hibirisine taraftar kesilmeyendir.
618
Eyyub es-Sahtiyan -Allahn rahmeti zerine olsun-
(vefat: 131 h.) Umre b. Zzna -Allahn rahmeti zerine
olsun- (vefat: 131 h.) dedi ki: Ey Umare eer bir kimse
snnet ve cemaat sahibi ise, hibir zaman hangi halde olursa
olsun ona dair sormana gerek yok. (O doru yol zeredir.)
619

617 e-erhu vel-bne, s. 153
618 el-Llek, I, 60, 65.
619 el-Llek, I, 60, 65
www.islah.de 562
O halde ehl-i snnet hak ve itidal yolu olan srat-
mstakim zere bulunan mmetin hayrllar ve
vasatdrlar.
620
Onlar ayn zamanda bidat ve hev sahibi
kimselerden uzak kalmay telkin ederler. Hak, snnet ve
cemaatin dnda hibir eye taassub gstermezler.
5- Ehl-i snnet insanlarn bozulaca zaman garib
kalan kimselerdir.
nk onlar bir taifedirler. Onlar bir milletdirler.
Onlar birok frka ve taife arasndan bir frkadrlar.
Yetmi frkadan bir frkadrlar. Onlar bidat, hev ve
sapk frka sahiblerinin kalabalklar arasnda
gariblerdirler.
Sfyan es-Sevr -Allahn rahmeti zerine olsun-
(vefat: 161 h.) yle demektedir: Ehl-i snnet hakknda
birbirinize hayrl eyler tavsiye ediniz, nk onlar
gariblerdir.
621
Yine o yle derdi: Biri douda dieri de batda
bulunan kimsenin snnet sahibi olduklarna dair sana
haber ularsa, sen onlara selam gnder, onlara dua et, ehl-i
snnet vel-cemaat ne kadar da azdr!
622
Abdullah b. el-Mubrek -Allahn rahmeti zerine
olsun- (vefat: 181 h.) yle demektedir: unu bil ki ben
bugn lm, snnet zere yaad bir hayattan sonra

620 Bk. bn Teymiyye, Mecmul-Fetava, III, 368-369.
621 el-Llek, erhu tikad-i Ehlis-Snne, I, 64.
622 el-Llek, erhu tikad-i Ehlis-Snne, I, 64
www.islah.de 563
Yce Allaha kavuan herbir mslman iin bir ltuf
olarak gryorum. Elbetteki biz Allahnz ve biz ona
dneceiz. Yalnzlmz, kardelerimizin gidiini,
yardmclarn azln, bidatlerin ortaya kn Allaha
ekv ediyoruz. Bu mmetin bana gelen ilim
adamlarnn, snnet ehlinin gitmesi ve bidatlerin ortaya
kmas gibi byk belalardan dolay da Allaha ekv
ediyoruz.
623
6- Ehl-i snnet vel-cemaat hadis ehli olan gvenilir
ve adaletli imamlar ile rivayetiyle, dirayetiyle dini
nakleden, isnadlarda yer alan kimselerdir:
Peygamber -Sallallah aleyhi vesellem- buyurdu ki:
Bu ilmi sonradan gelen herbir nesil arasndan o neslin
adalet sahibi kimseleri tar. Onlar bu ilimden
saptrclarn tahriflerini, batlclarn almalarn ve
cahillerin yanl tevillerini ortadan kaldrrlar.
624
Bu ilmi tayan kimseler ise hadis ehlidir. Snneti
belleyen, gereince amel eden insanlara onu reten
hidayet imamlardr. O halde onlar snnetin de
imamlardrlar.
bn Srin -Allahn rahmeti zerine olsun- (vefat:
110 h.) yle diyor: Daha nceleri isnada dair (hadis
alanlar) soru sormazlard. Ancak fitne ba gsterince, bu
sefer: Size bu rivayeti nakleden ravilerin isimlerini bize
veriniz demeye baladlar. O halde ehl-i snnete baklr ve

623 bn Vaddah senedi ile el-Bida, s. 39da rivayet etmitir.
624 el-Hatib, erefu Ashabil-Hadis, 28-29; bn Adiy, el-Kmil, I, 152-153 ve III, 902;
el-Ala, Buyetul-Mutelemmis, s. 34-35te sahih olduunu belirterek. Bk. Dr. Salih es-
Suhaym, Ulul-Ebsarn notlar, s. 64.
www.islah.de 564
onlarn rivayet ettikleri hadis alnr. Ehl-i bidate baklr ve
onlarn rivayet ettikleri hadis alnmaz.
625
7- Ehl-i snnet kendilerinden ayrlmalar sebebiyle
insanlarn zld kimselerdir: Eyyub es-Sahtyan -
Allahn rahmeti zerine olsun- diyor ki: Ehl-i snnetten
bir adamn vefat haberi bana ne zaman verilirse, sanki
azalarmdan birisini kaybetmi gibi oluyorum.
626
Yine yle diyor: Ehl-i snnetin lmn temenni
eden kimseler aslnda azlaryla Allahn nurunu
sndrmek isteyen kimselerdir. Fakat kfirler ho grmese
de Allah nurunu tamamlayacaktr.
627
mam Abdulaziz b. Muhammed ed-Deraverd -
Allahn rahmeti zerine olsun- (vefat: 187 h.) vefat
edince, Sfyan b. Uyeyne -Allahn rahmeti zerine olsun-
(vefat: 198 h.) bu ie katlanamad ve katlanamadn da
ortaya koydu. Kendisine: Biz senin hi bu dereceye kadar
geleceini sanmyorduk. O: O kii ehl-i snnettendi.
diye cevab verdi.
628
Muf b. mran -Allahn rahmeti zerine olsun-
(vefat: 186 h.) yle demektedir: lm esnasnda olmas
mstesna, sakn hibir kimseyi vme. nk o kimse ya
snnet zere lr, yahut bidat zere lr.
629

625 Mslim, Mukaddime, Babu ennel isnade mined-din, I, 15; Tirmiz, Kitabul-lel,
V, 740.
626 Ebu Nuaym, el-Hilye, III, 9; el-Llek, I, 60, rivayet no: 29.
627 el-Llek, I, 61, rivayet no: 35.
628 el-Llek, I, 66, rivayet no: 56.
629 el-Laleka, I, 67, rivayet no: 62
www.islah.de 565
Avn -bn Abdullah el-Kuf olabilir; Allahn rahmeti
zerine olsun- (vefat: 120 h.den nce) yle demitir:
Her kim slam ve snnet zere olursa, artk ona her trl
hayrn mjdesi vardr.
630
Ehl-i snnet btn insanlar arasnda sahib
bulunduklar hakka en gl bir ekilde inanan, sebat
gsteren, onu en iyi kavrayan ve ona smsk sarlan, onun
etrafnda ittifak eden kimselerdir. Onlarn dnda kalan
kelm, bidat ve sonradan uydurma eyleri kabul edenlere
gelince, bunlar alkant ierisindedirler, bir oraya, bir
buraya giderler, tartma halindedirler. eyhul-slm bn
Teymiyye snnet ve hadis ehli hakknda unlar
sylemektedir:
Bu gibi kimselere, hadis ve snnet ehlini bu
lzumsz szlere nisbet etmeleri nasl yakr. nk hadis
ve snnet ehli, insanlar arasnda ilimleri, yaknleri,
huzurlar ve itminanlar herkesten daha byk olan
kimselerdir. Onlar hem bilirler, hem bildiklerini bilirler.
Onlar hakka inanrlar, onda phe etmezler, onda tereddte
kaplmazlar. Belirtildiine gre ehl-i snnetin avamnn
dahi sahib olduu bilgi ve yakn, kelamclarla,
felsefecilerin ileri gelenlerinin dahi sahib olabildikleri bir
ey deildir.
631


630 el-Laleka, I, 67, rivayet no: 60.
631 Bu szleriyle ehl-i snnete haviye diyerek ayplayan kelam ehline iaret
etmektedir. Mecmul-Fetava, IV, 29.
www.islah.de 566