9 I' 9

% v | ♦

• •

ve
ClLT-2

Mütercim Naşir
Haydar HATİPOĞLU Kahraman Yayınları
(Varisleri) Fethullah KAHRAMAN
(Varisleri)
 KAHRAMAN YAYINLARI
Umumi Neşriyat No: 6
Kur’ân ve Hadis İlimleri Husûsi No: 1

İsteme Adresi:
KAHRAMAN YAYINLARI
Davutpaşa Gad. T İM 2 No: 322
Topkapı-İstanbul
Tel: 0212 613 83 05
Fax: 0212 565 25 84

Sertifika No: 16133

İstanbul 2012

Dizgi: Ayyıldız Matbaası

Baskı: Ofis Matbaa Ltd. Şti.
Davutpaşa Kışla Cd. 75/386
Topkapı-İSTANBUL
Tel: 0212 576 47 15

SÜNEN-İ İBNİ MÂCE Terceme ve Şerhi’nin telif ve yayın hakkı

KAHRAMAN YAYINLARI’na aittir.
Taklit edenler mes’uldür.
SÜNEN İ İBNİ MÂCE
TERCEMESİ ve ŞERHİ

Terceme ve Şerheden:
Haydar HATİPOĞLU
(Din İşleri Yüksek Kurulu Üyesi)

NEŞREDEN

K A H R A M A N Y A Y IN L A R I
I
 40 — UYKUDAN UYANAN ADAM, ELİNİ YIKAMADAN
Ö NCE KABA SOKABİLİR M İ ? BÂBI

••uçOivtL* . ^ 3 k j f t IS f c u>* - n r

: i£ \u . l 4 -‘t i â * ‘J \ 6 (J 15 « J - V - W* t [$J * jt\

^ ^ ^ ^ Z # *# *•* * /•

J 4 ® ' & * f ■***' <i' 3 ji*S 3 ^ : 3 y ( & ~*j 'j * M j \

i S r ^ .y * ^ £ A jl J y ^ </»- »ÜV! j ££

T E R C E M E S İ

393) “..• Ebû Hüreyre (RadtyaÜâhü onAJ’den; Şöyle derdi :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) b u y u r d u k i t

«S iz d e n b ir is i g e c e uykusundan u y a n d ığ ı »a m a n e lin e ik i v e y â
ö ç d e f a s u d ö k m e d e n k a b a s o lu n a s ın . Ç ü n k ü e lin in n e r e d e g e c e le d i­
ğ in i b ilm e z .»"

1 | • f e «» J e I, l «• j ^ ^ e « « •
« 4 / 4*1 Aa* U? . i/ L sO ^ “ T M

'$* • 3 ^ ’ *z\*C f ‘ j f ^ C f * * r *>* * J = ? û * ‘ 3 J ’. ' r j

.« ' 0 4 £ » ı-y ij t t 3 4 * o y j * 7 ^ ^ u 'h » .Ü ^ 3 jİS

• ^r* k r* Jp «»U-l : M jJİ j

 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

T E R C E M E S İ

394) Sâlim’in babası (Abdullah bin Ömer) (Radtyallâhü anhümâ)’-

den şöyle rivâyet edilmiştir. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) buyur­
du ki.:
«S izden b iris i u y k u s u n d a n u y a n d ığ ı z a m a n e lin i y ık a y ın c a y a k a ­
d a r k a b a so k m a sın .» ”
N o t : H a d îsin isn a d ın ın , M ü slim ’in ş a r tı ü ze rin e sa h îh old u ğ u , Z ev âid ’d e bil­
d irilm iştir.

T E R C E M E S İ
39S) “ ... Câbir (Radtyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre Resûlul­
lah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur :
«B iriniz u y k u d a n k a lk tık ta n s o n r a a b d e s t a lm a k iste d iğ i z a m a n
e lin i y ık a m a d a n a b d e s t s u k a b ın a s o k m a sın . Ç ü n k ü şü p h e siz , e lin in
n e re d e g e c ele d iğ in i ve e lin i n e y in ü z e rin e k o y d u ğ u n u bilmez.»*’

T E R C E M E S İ
396) “... El-Hâris (Radtyallâhü anh)'den şöyle dediği rivâyet olun­
muştur :
A li (R a d ıy a llâ h ü a n h ) s u iste d i, (su g e tirilin c e ) e lle rin i, k a b a so k ­
m a d a n ü n ce y ık a d ı. S o n ra d e d i k i :
«Ben R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in bö y le y a p tığ ı­
n ı g ö rd ü m .» ”
 Bâb: 40 k It a b ü -t t a h Ar e VE SÜNENİHÂ 7

H A D İSLER İN İZAHI

İlk ü ç h a d is, u y k u d a n u y a n a n k im s e n in ö n c e e lle rin i y ık a m a s ı­

nı ve o n d a n s o n ra s u k a b ın a s o k m a s ın ı h ü k m e b a ğ lıy o r. B u n la rd a n
birinci h a d is te «Gece u y k u su » tâ b ir i v a r ise d e d iğ e rle rin d e u y k u
m u tlak geçiyor. Y ân i g ece v e y a g ü n d ü z k a y d ı b u lu n m u y o r. E b û
Dâvûd'un E bû H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h l'd e n n a k le t ­
tiği riv â y e tin b iris in d e g e c e u y k u s u k a y d ı v a r ik e n d iğ e rin d e g ece
kaydı y o k tu r. E l-M enhel y a z a n g e c e k a y d ı b u lu n a n r iv â y e tle ilgili
o lara k d iy o r k i : «U yku g e n e llik le g e c e le y in v u k u b u ld u ğ u n d a n d o ­
layı gece tâ b ir i k u lla n ılm ış tır. H ü k ü m b a k ım ın d a n g e c e u y k u s u ile
g ü n d ü z u y k u s u a r a s ın d a b i r f a r k y o k tu r. N ite k im d iğ e r r iv â y e tte böy­
le b ir k a y ıt b u lu n m u y o r.»
H a d is le rd e k i;. • • *•*_» • • = «... E lini so k m a sın ...»
* •' * \
cüm lesi y e rin e E b û D â v û d 'u n b ir riv â y e tin d e » • ^ ..
« - «.-
ve B e z z â r ’ m r iv â y e tin d e ;» ifa d e si k u lla n ılm ış tır.

Bu ifâde, k a s d e d ile n m â n â y ı d a h a a ç ık b e lirtir. Ç ü n k ü m a k s a d , eli y ı­

k a m a d a n k a b m iç in d e k i a b d e s t s u y u n a s o k m a m a k tır. E b û D â­
v û d ile B e z z â r ’ ı n riv â y e tin d e k i m e z k û r c ü m le n in m â n â s ı :
«Sakın elin i b a tırm a s ın » d e m e k tir. S u y a b a tır ılm a d a n v e d o k u n u lm a ­
d an e lin k a b a s o k u lm a s ın d a b i r s a k ın c a y o k tu r. B u itib a r la b u r a d a

k u llan ılan ; c ü m le s in d e n m a k s a d «Elini k a b ta k i s u ­

y a so k m a m a k tır.»
İlk iki h a d is te g e ç e n « k a b » ta n m a k s a d a b d e s t s u y u k a b ıd ır. N i­
tekim ü ç ü n c ü h a d is te « a b d e st s u kabı» d iy e b e lirtilm iş tir. B u h â r i
ve M ü s 1 i m ’ in riv â y e tin d e d e ü ç ü n c ü h a d is te o ld u ğ u gibi «ab­
d est s u kabı» tâ b ir i b u lu n u r. E l - B e z z â r ’ m riv â y e ti d e böy-
ledir.

E l-M enhel y a z a rı b u h u s u s ta şöyle d e r :

«El-Fetih’d e b e y a n e d ild iğ in e göre; h a d is le rd e g e ç en k a b ta n m a k ­
sad a b d e s t s u k a b ıd ır. G u s ü l k a b ı d a a b d e s t s u k a b ı h ü k m ü n d e d ir.
Ç ü n k ü g u s ü l d e b ir n e v i a b d e s ttir. D iğ e r k a b la r ise; a b d e s t su k a ­
b ın a k ıy a s la n ır. F a k a t b u n la r a e l b a tır m a k m e k r u h tu r, d enem ez.
Ç ü n k ü b u h u s u s ta b ir y a s a k la m a y o k tu r. B u se b e p le el y ık a m a k
m ü sta h a b d ır, d e n ilir. K a b tâ b ir i ile, h a v u z ve göl g ib i b ü y ü k s u la r
8 SÜNEN-Î ÎBN-Î MACE

h ü k m ü n d ış ın d a tu tu lm u ş o lu y o r. D o la y ısıy la u y k u d a n u y a n a n k im ­
se e lin i y ık a m a d a n h a v u z v e b e n z e ri b ü y ü k s u y a b a tıra b ilir.»

E lin k a ç d e fa y ık a n m a s ı h u s û s u n a g e lin c e b irin c i h a d is te «İki

v e y a ü ç defa» ta b ir i v a rd ır. İ b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’*
d e n r iv â y e t e d ile n ik in c i h a d is ve C â b i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n
r iv â y e t o lu n a n ü ç ü n c ü h a d îs te y ık a m a sa y ısı b e lirtilm e m iş tir. M ü s -
1 i m ’in C â b i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'd e n o la n r iv â y e tin d e ise ü ç
d e fa y ık a m a h ü k m ü b u lu n u r. E b û D â v û d ’ u n E b û H ü r e y -
r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'd e n a ld ığ ı iki riv â y e tte d e ü ç d e fa y ık a m a e m ­
r i y e r a lm ış, d iğ e r b ir r iv â y e t ise; b u r a d a k i ilk h a d is te o ld u ğ u g ib i
«İki v e y a ü ç defa» tâ b iri b u lu n u r.

H a d îs in : «İki v e y a üç» tâ b ir i h a k k ın d a E l-M enhel y a z a n ş u n u

s ö y le r :
B u t â b i r R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )‘in m ü b â ­
r e k sö z ü n d e n o la b ilir. B u ta k d ird e , e lin iki v e y a ü ç d e fa y ık a n m a ­
sı h u s û s u n d a m ü k e lle f, s e rb e s t b ıra k ılm ış o lu r. Ş a y e t b u tâ b i r râ v i-
le rd e n b iris in e â it ise y ık a m a s a y ıs ın d a k i te re d d ü d ü n ü b e lirtir. K u v ­
v e tli ih tim a l ise b u sö z ü n râ v iy e â it o lm a sıd ır. Ç ü n k ü d iğ e r r iv â y e t­
le rd e k e s in o la r a k «üç defa» tâ b ir i k u lla n ılm ış tır.

B u d u r u m a g ö re ü ç d e fa y ık a m a y ü k ü m lü lü ğ ü k o n m u ş tu r.
İlk v e ü ç ü n c ü h a d is in s o n f ık r a la n n d a ise u y k u d a n u y a n a n k işi­
n in k a b ta k i a b d e s t s u y u n a e lin i b a tır m a d a n ö n c e y ık a m a se b e b in e
iş â r e t e d ile re k şöyle b u y u r u lu y o r :
« Ç ü n k ü k işi, u y k u h â lin d e e lin in n e re y e d o k u n d u ğ u n u v e n e y in
ü z e rin e b ıra k tığ ın ı bilem ez.»
İbn-i H u z e y m e ve D a r e k u tn i , Ebü H ürey-
- • • *
r e ’ den o la n r iv a y e tle rin in s o n u n d a : » = «Y âni
c e se d in d e n ...» k e lim e le rin i ek le m işler.
F ık ra n ın m â n â s ı ş u d u r :
Kişi, u y k u h â lin d e ik en , c e se d in in tem iz v e y a n e c is o la n y e rle ­
r in d e n n e re le re e lin in d o k u n d u ğ u n u bilem ez. İn s a n v ü c u d u n d a çi-
b a n v e y a r a o lab ilir. A v re t m a h a llin i ta ş la te m iz le y ip s u ile y ık a ­
m a m ış o lab ilir. U y k u u y u r k e n te rle m e v e b e n z e ri n e d e n le rle a v r e t
m a h a lli ısla n m ış ik e n k a ş ın tı g ibi s e b e p le rle eli, a v re t y e rin e d o k u n ­
m u ş v e y a sivilce, ç ib a n ve y a r a y e rin e s ü rü lm ü ş o la b ilir. B u ş ü p ­
h e le r k a rş ıs ın d a elin i y ık a m a s ı ö n g ö rü lm ü ş tü r.
Bâb: 40 KİTABÜ-T’TAHARE VE SÜNENİHA 9

E l-M en h el y a z a n şö y le d e r :
E 1 - H â f ı z : B u f ık r a y a g ö re u y a n ık lık h â lin d e ik e n elin in
p is b ir şey e d o k u n d u ğ u n d a n ş ü p h e e d e n k işi d e a y n ı h ü k m e tâ b id ir '
K e z a m e s e lâ e lin e iy ice b i r b e z s a r d ık ta n s o n r a u y u y a n v e u y a n d ığ ı
z a m a n s a rg ıs ın ın a y n e n d u r d u ğ u n u g ö rm e k s ü re tiy le p is b i r y e re
d o k u n m a d ığ ım a n la y a n b ir k im s e n in e lin i y ık a m a d a n k a b ta k i s u y a
b a tır m a s ı m e k r u h d e ğ ild ir. A n c a k b ö y le k im s e n in e lin i y ık a m a s ı
m ü s ta h a b tır. N a s ıl ki; u y u m a m ış o la n k im s e n in e lin i s u y a b a tır m a ­
d a n ö n c e y ık a m a s ı m ü sta h a b d ır.»
Y a s a k la m a n m se b e b in e gelin ce; b u h u s u s ta d e ğ işik g ö r ü ş le r v a r ­
d ır.
İ b n ü ’l - K a y y ı m d e m iş tir k i :
«Bâzı â lim le r, y a s a k la m a h ik m e ti ta a b b ü d id ir. Y â n i b iz b u n u n
h ik m e tin i b ilem ey iz. Ş â r i - i H a k i m e m re tm iş tir. Biz d e O ’n u n
e m rin e i t a a t e d e riz. *
B u g ö rü ş tu ta r s ız sa y ılm ış tır. Ç ü n k ü h a d îs ’in s o n u n d a y a s a k la ­
m a n m ille ti b e y a n e d il e r e k :
« Ç ü n k ü k işi, u y k u h â lin d e ik e n e lin in n e re y e d o k u n d u ğ u n u b ile ­
m ez» b u y u r u lm u ş tu r .
B â z ıla n , y a s a k la m a n m h ik m e ti e lin pis b ir y e re d o k u n m a s ı ih ­
tim a lid ir, d e m iş tir. B u g ö rü ş d e z a y ıftır. Ç ü n k ü y a s a k la m a u m u m i­
d ir. T a ş la is tin c â e tm iş o lsu n , s u ile ta h â r e tle n m iş o lsu n , v ü c û d u n ­
d a sivilce, ç ib a n , y a r a v e b e n z e rî r a h a ts ız lık b u lu n s u n b u lu n m a s ın
n e tic e d eğ işm ez. H a lb u k i e ğ e r h ik m e t e lin p isle n m iş o lm a sı ih tim â li
olsay d ı, y a s a k la m a n m y a ln ız ta ş ile istin c â e d e n e ve v ü c u d u n d a çi­
b a n v e b e n z e rî ş e y le r b u lu n a n la r a ta h s is e d ilm e si g e re k ird i. O y s a
k im se böyle b ir ta h s is y o lu n a g itm e m iştir.
S a h îh o la n g ö rü ş e g ö re y a s a k la m a n m h ik m e ti e lin ş e y ta n ü z e ­
r in d e v e y a ş e y ta n m el ü z e rin d e g e c ele m iş o lm a sıd ır.
B u h ik m e t, u y k u d a n k a lk a n . k im s e n in b u r n u n a su ç e k m e si h ik ­
m e tin e b e n z e r. Şöyle ki . Ş â r i - i H a k i m tA le y h is s e lâ tü V esse-
lâ m ) s a h îh o la n b i r h a d is te b u y u r u y o r k i :
«B iriniz u y k u d a n u y a n d ığ ı z a m a n b u r n u n a s u çek sin . Ç ü n k ü
ş e y ta n o n u n g e n iz i ü z e rin d e geceler.» B u h â r î ve M ü s l i m
b u h a d îs te ittif a k e tm iş le rd ir. Ş â r i - i H a k i m (A le y h isse lâ tü
V e sse lâ m ) b u r a d a d a « Ç ü n k ü h iç b irin iz e lin in n e re d e g e c ele d iğ in i
bilem ez.» b u y u r m a k la y ık a m a s e b e b in in e lin n e re d e g e c e le d iğ in in bi­
10 SÜNEN-İ İBN-İ MACİ

lin m e m e si o la r a k g ö s te riliy o r. B u d u r u m ise; şey tan ın , g e n iz ü z e rin ­

d e g e c ele m e si ile a lâ k a lıd ır. Ş e y ta n ın g e n iz ü z e rin d e g e c ele m e si ve
e l ile iliş k is in in s ı m n ı a n c a k r u h la r ın h ü k ü m le r in i b ile n le r ç ö z e rle r.
Ş e y ta n p is o ld u ğ u iç in p is y e rle rd e n h o ş la n ır. V e böyle y e rle rd e y u ­
v a la n m a k is te r. K u l u y u d u ğ u z a m a n c e se d in in d ış k ıs m ın d a g e n iz d e n
d a h a k irli y e r g ö re m e y e n ş e y ta n o r a d a g e c ele r. Ş e y ta n ın e l ile ilişk i­
s in e g e lin c e in s a n o ğ lu b i r ço k g ü n a h ı e li ile işle r. El, g ü n a h la r ın p is­
liği ile ç o k k irle n d iğ i iç in ş e y ta n o n d a n d a ç o k h o şlan ır.»
E 1 - B â c î , u y k u d a n k a lk a n k iş in in e lin i y ık a m a s ı h ik m e ti h a k ­
k ın d a çe şitli g ö rü ş le ri b e y a n e d e re k b u n la r ın h iç b iris in i u y g u n g ö r­
m e d iğ in i ifâ d e e ttik te n s o n ra şöyle d e r :
«En k u v v e tli v e a ç ık h ik m e t, b izim M â l i k i â lim le rim iz d e n
o la n I j a k ’ h ü s ta d la n m ız m ve b a ş k a la n m n d a k a tıld ığ ı ş u se­
b e p tir : U y u y a n k im s e c esed in i, b e d e n in d e k i ç ib a n y e rin i, k o ltu k a l­
tım , te r le y e n y e rle rin i ve a v r e t m a h a llin i k a ş ım a k ta n boş k a lm a z .
U y a ra n c a te m iz lik b a k ım ın d a n elin i a b d e s t s u y u n a b a tır m a d a n ö n ­
ce y ık a m a s ı m ü s ta h a b g ö rü lm ü ş tü r. Ş â y e t e lin i y ık a m a d a n s u y a b a ­
tır ır s a g ü n a h işle m iş sayılm az.»
N e v e v i d e şö y le s ö y l e r :
« Ş a f i i ve b a ş k a â lim le r d e m iş le r k i : H i c â z h a lk ı ta ş ile
is tin c â e d e rle rd i. İk lim le ri d e ç o k s ıc a k idi. B u n e d e n le b irisi u y u ­
d u ğ u z a m a n te rle rd i. D o la y ısıy la e lin in , n e c is o la n a v r e t y e rin e v e ­
y a b ir siv ilce v e y a h u t k irli ve b e n z e ri y e rle re d o k u n m a s ın d a n e m in
olam azdı.»
H a d îsle r, u y k u d a n u y a n ıld ığ ı z a m a n elin y ık a n m a d a n ö n ce a b
d e s t s u y u n a s o k u lm a s ın ı y a s a k lıy o rla r. Â lim ler b u y a s a ğ ın d e ğ e ri
h u s û s u n d a m u h te lif g ö rü ş le r b e y a n e tm iş le rd ir. E l-M en h el’d e b u
g ö rü ş le rle ilgili o la r a k şu b ilg i v e riliy o r:

M u te k a d d im in v e M u ta a h h in n â lim le rin e u m h û r u n a göre; bu

y a s a k te n z ih e n k e r a h e t için d ir. B u n a g ö re kişi y a s a ğ a a y k ırı h a r e ­
k e t e d e re k elin i y ık a m a d a n a b d e s t s u y u n a b a tır ır s a s u y u n te m iz li­
ğ in e b ir h a le l g e lm e z ve k işi d e g ü n a h işlem iş sa y ılm a z .
M u h a k k ik â lim le re g ö re k e r a h e t h ü k m ü u y k u d a n k a lk m a y a m ü n ­
h a s ır d eğ ild ir. H ü k m ü r r tlö n ü m n o k ta s ı elin p isle n m e sin d e n ş ü p h e
d u y m a k tır. İ s te r g ece u y k u s u n d a n v e y a g ü n d ü z u y k u s u n d a n k a lk ­
m ış o lsu n , is te r hiç u y u m a m ış o lsu n e lin in n e c is o ld u ğ u ş ü p h e sin e
d ü ş e n k im s e n in elin i y ık a m a d a n a b d e s t s u y u n a so k m a sı m e k r u h tu r.
C u m h û r u n g ö rü ş ü b u d u r.
Bâb : 40 KİTABÜ-TTAHARE VE s ü n e n îh A 11

A h m e d b i n H a n b e l ve D â v û d - i Z â h i r i ’ ye
g ö re g e c e u y k u s u n d a n k a lk a n iç in ta h r im e n m e k r u h o lu p g ü n d ü z u y ­
k u s u n d a n k a lk a n iç in te n z îh e n m e k r u h tu r.
Ş a f i i d e şöyle d e m iş tir : «Gece v e y a g ü n d ü z u y k u s u n d a n
u y a n a n h e rk e s in e lin i y ık a m a d a n a b d e s t s u y u n a s o k m a m a sım a r z u
e d e rim . E ğ e r e lin i y ık a m a d a n s u y a s o k a rs a eli n e c is o lm a d ığ ı t a k ­
d ird e b u h a r e k e ti m e k r u h tu r, S u y u n te m iz liğ in e b ir z a r a r gelm ez.»
K işi e lin in te m iz o ld u ğ u n u k e s in lik le b ild iğ i ta k d ir d e c u m h û r ’a
g ö re e lin i y ık a m a d a n a b d e s t s u y u n a s o k m a s ın d a b i r k e r a h e t y o k ­
tu r.

HÜLÂSA

H a n b e 1 i m e z h e b in e g ö re, u y k u d a n k a lk a n k iş in in e lin i a b ­
d e s t s u y u n a s o k m a d a n ö n c e y ık a m a s ı v a c ip tir. H a n e f î , Ş â f i î
ve M â l i k i m e z h e b le rin e g ö re ise s ü n n e ttir .
H a t t â b i d e m iş tir k i : «H ad îstek i e m ir v u c û p iç in d e ğ ild ir.
Ç ü n k ü b u e m ir, e lin p is o lm a sı ş ü p h e sin e b a ğ la n m ış tır. Ş ü p h e y e b a ğ ­
lı b ir e m ir v ü c û b u g e re k tirm e z . D iğ e r t a r a f t a n s u y u n v e in s a n b e ­
d e n in in a slı t a h â r e ttir . B ir şe y in tem iz liğ i k e s in o la r a k s â b it o ld u k ­
t a n s o n ra ş ü p h e li n e d e n le rle o te m iz lik g iderilem ez.»

H A D İSTEN ÇIKA RILAN FIKHI HÜKÜM LER

1. U y k u d a n u y a n a n k im se elini, y ık a m a d a n ö n ce a b d e s t ve g u ­
s ü l s u y u n a so k a m a z .
2. N ecis o la n y e r, ü ç d e fa y ık a n m a lıd ır. Ç ü n k ü pis o lm a sı m u h ­
te m e l o la n e lin ü ç d e fa y ık a n m a s ı is te n irk e n pis o ld u ğ u k e sin b ili­
n e n b ir u z u v , e lb ise ve b e n z e ri ş e y le rin e n a z üç d e fa y ık a n m a s ı g e ­
re ğ i a ç ık ç a a n la ş ılır.
3. ib â d e tle rd e v esv esey e d ü şm e m e k k a y d ı ile d â im a ih tiy a tlı
d a v ra n ılm a lıd ır.

H a d îsi r iv â y e t e d e n le r :
A z b ir la fız d e ğ işik liğ i ile a y n i m â n â y ı ifa d e e d e n h a d is B u h â ­
ri, M ü slim , T i r m i z i , Ebû D â v û d , D a r e k u t n i .
Ibn-i H u z e y m e, İbn-i H i b b â n ve B e y h a k î ta ­
r a f ın d a n m ü te a d d it s e n e d le rle r iv â y e t e d ilm iştir.
12 S Ü N E N -Î ÎB N -Î M A CE
— ..I - Iı-I I 1
■ . III J I.IJ I I.. I I.,, . 'İM1'». * »i .1
*1' 1 . ........ .

B u b â b ta k i s o n h a d is te ise u y k u d u n u n u söz k o n u s u e d ilm e d e n

e lin a b d e s t a lın a c a k s u k a b ın a s o k u lm a d a n ö n c e y ık a n m a s ı is te n iy o r
v e e l y ık a n d ık ta n s o n r a a b d e s t a lın a c a k s u k a b ın a so k u la b ile c e ğ i b e ­
lirtiliy o r.
(_j »U- l» ı_jlı ( t \)

41 — A B DESTTE TESM İY E (A lla h ’ı a n m a k )

H A K K IN D A G ELEN H A D İSLER BÂBI

{J’ j S-j « . ( j X "j vs . ı ) .y.l o —

c “ .
...t -•? -*? . - ** •? f'l* - - 1 J,
ltj j u j)l Jue-ı y \ VS . ü ^*“1 £ • l$ A/t«JV^\c jm VS . juL) ( j x+£.

, ! - f•- ?• " ' ? .• '»sıi .* •'-» • - .•'I*.* ■* tfc

• (jF tir® * ■ ^ * '“ ( 3 ' c î J r * " S ^ -Jfc™, • -7

. « <Jlft *Dİ jf" ” Âı_ V » jfe jpffi ûl

- . 9jî^ l)

T E R C E M E S İ
397) “ ... Ebû Saîd-i Hudrî (Radtyallâhü anh)’den rivâyet edildiğine
göre Resûl-i Ekrem (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurm uştur:

« A bdest ü z e rin d e A lla h a d ın ı z ik re tm e y e n in a b d e s ti y o k tu r.» ”

N o t : Z ev âid ’de, h a d ls ’in h a s e n o ld u ğ u b ild irilm iştir.

. Je'C t * J X j v S . ö / J * ü \ j m VS . Ü [I s 1# — f ®İA

J o i ı Vtx>. <• I i j Ç i i- (J \ â J İe J j îj® < J.% J ’j VS

V » ^â§|&
•'!J ^«3^ 3 *-*j 3 ^ : 3 i* ^ " ü • ***•' 1*1*i O -r*
^ V ^S " ^ ^*
.*

.« aJlc itil ^.1 ^ Â. tj- 0 j V j . <1 _j V

T E R C E M E S İ

398) “ ... Saîd bin Zeyd (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurm uştur:
«A bdesti o lm a y a n ın n a m a z ı y o k tu r. A b d e st ü z e rin d e A lla h a d ı­
n ı z ik re tm e y e n in a b d e s ti y o k tu r.» ”
B âb: 41 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 13

T E R C E M E S İ
399) Ebû Hüreyre (Radtyallâhü anhydea :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) şö y le b u y u rd u , d e m iştir:

« A bdesti o lm a y a n ın n a m a z ı y o k tu r. A b d e s t ü z e rin d e A lla h a d ın ı
z ik r e tm e y e s in a b d e s ti y o k tu r.» ”

j j p ’t S İ ^ t Ö l ti j \ L' . Ü**J) — i •*

3^» Cf- ‘ c f' ‘ *£. \ Cf- ‘ C d y. d}

v j n c v s. > p j ' i p P . « > » v s • “İ < > j v * p î * . v »

. « : ü :v ı L 4 v y i . s * , v s . p j? j - l v

• ( j1 ( L' . C j>. \ -X>-: <jr j» \ 3\»

Â*^e : •'‘c00'**' 1s- *^f| *« "

. J) A l. L
■* —

• '-J**''* ti? * ı— »3
3^ 4n)lî Juil i Ju£> 4» ^ J î (JS *

T E R C E M E S Î
400) “ ... Sehl bin Sa’d eş-Sâidî (Radtyallâhü anh)’den, Resûlullah (Sal-
lallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, dediği rivâyet edilmiştir :
« A bdesti o lm a y a n ın n a m a z ı y o k tu r. A b d e s t ü z e rin d e A lla h a d ı­
n ı z ik re tm e y e lim a b d e s ti y o k tu r. V e P e y g a m b e r ü z e rin e s a lâ v a t g e­
tir m e y e n in n a m a z ı y o k tu r. E n s â r ’ı s e v m iy e n in n a m a z ı d a y o k tu r.» ”
14 SÜNEN-İ IBN-I MÂCE

M üellif, h a d is ’in râv ilerin H e n A b d ü l ' l - M ü h e y m i n b i n

A b b â s ' ta n s o n ra ik in c i b ir se n e d le k e n d is in e in tik a l e ttiğ in i b e lir­
te r e k b u s e n e d d e a ş a ğ ıd a n y u k a rıy a d o ğ ru s ır a y la E b ü ’ l - H a s a n
b in S e l e m e , Ebû H â t i m , i s â ( U b e y s ) bi n
M e r h u m E l - A tt â r , A b d ü ’İ . M i i h e y m i n (R adı-
y a llâ h ü a n h ü m ) ’ın b u lu n d u ğ u n u ifa d e e tm iştir.»

N ot: Senedin ik i kolunun birleştiği râvi A b d ü l - M ü h e y m i n i n zayıf­

lığ ı hususunda âlim ler ittifa k ettikleri gerekçesi ile isnadın za yıf olduğu Zevâid'de
belirtilm iştir. Fakat S i n d i demiş k i A b d ü ' l - M ü h e y m i n yalnız kalmamış­
tır. Çünkü onun kardeşi oğhı da rivâyette bulunm uştur. Bu rivâyeti T a b i r i n i ,
El-M u'eem ü'l-Kebir'de nakletm iştir.

HA D İSLERİN İZA H I

«A bdesti o lm a y a n ın n a m a z ı y o k tu r.» fık r a s ın ın m â n â s ı ş u d u r :

H iç b ir f a r z v e y a n â file n a m a z a b d e s ts iz k ılın a m a z . A b d e stsiz o la r a k
k ılm a n n a m a z s a h ih d e ğ ild ir, n a m a z sa y ıla m a z .
B ü tü n m ü s lü m a n la r, a b d e s t a lm a y a g ü c ü y e te n b ir k im s e n in a b ­
d e s t a lm a s ın ın n a m a z ın s ıh h a ti için ş a r t o ld u ğ u n d a ittif a k e tm iş le r­
d ir. S u b u la m a y a n v e y a k u lla n a m a y a n k im se iç in te y e m m ü m d e a b ­
d e s t h ü k m ü n d e d ir.
H a d isin «A bdest ü z e rin d e A lla h ism in i z ik re tm e y e n in a b d e s ti y o k ­
tu r.» f ık r a s ın a g e lin c e : A lla h ’ın ism in i z ik re tm e k ç e şitli şe k ille rd e
o lab ilir.
B e y h a k i , N e s â i ve D a r e k u t n i ' n i n E n e s (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n riv â y e t e ttik le rin e g ö re R esül-i E k re m (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S e lle m )’in m ü b â r e k p a r m a k la n a ra s ın d a n b ir m û-
cize m â h iy e tin d e s u fış k ırd ığ ı z a m a n R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi

v e S ellem ) IjjL İ» j J — «B ism illah d iy e re k a b d e s t alınız»

b u y u rm u ş tu r.
T a b a r â n i ’ n in E b ü H ü r e y r e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’-
d e n riv â y e tin e g ö re R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) o n a :
•Y â E b â H ü re y re ! A b d e st a lm a k iste d iğ in z a m a n ;

«jl \j <üîİ söyle. Ç ü n k ü bö y le s ö y le rs e n o a b d e s tin

b o z u lu n c a y a k a d a r s e n in g ö re v li m e le k le rin s e n in için h a s e n a t y a ­
Bâb: 41 KİTABÜ-TTAHARE VE SÜNENtHA lâ

zarlar.» b u y u rm u ş tu r. F a k a t b u h a d ıs ’in s e n e d in in z a y ıf o ld u ğ u «Sü-

bülü's-S eiâm »da b e lirtilm iş tir.
F e th ü ’l-K a d ir'd e d e n ild iğ in e g ö re S e le fte n v e y a P e y g a m b e r (S a l­
lallahü A leyhi ve S e lle m )'d e n n a k le d ile n söz;
vı* - ’ / * 't 0 ' ' 9 1- • i
J - c 4JS \ 41)1 d ır. B i r d e

en faziletlisi, istia z e d e n s o n ra ta m b e sm e le ç e k m e k tir, d iy e n le r v a r ­

dır. E l-M u h it'te ise K elim e-i T e v h id v e y a K elim e-i Ş e h â d e t y â h u t A l­
lah’a h a m d e tm e k ile h a d îs in g e re ğ i y a p ılm ış o lu r, d e n ilm iştir.
F ık ra n ın « ...A b d e s ti y o k tu r.» h ü k m ü d e ik i şe k ild e y o ru m la n ­
m ıştır.
1. A lla h ’ın ism in i a n m a y a n m a b d e s ti s a h ih d e ğ ild ir.

2. A lla h ’ın ism in i a n m a y a n m a b d e s ti k â m il ve o lg u n d e ğ ild ir.

F ık ra n ın z â h irin e g ö re b irin c i ş e k ild e y o ru m la n ır. B öyle y o ru m ­
lanınca tesm iy e ( = A lla h 'ın a d ın ı z ik re tm e k ) a b d e s tin s ıh h a ti için
vâcip o lu r. Z â h i r i y e m e z h e b in e m e n s u p â lim le r t s h a k ve
b aşk a b ir g r u p â lim b u g ö rü ş te d irle r. B u n la rd a n Z â h i r i y e
m ezhebine g ö re te sm iy e a b d e s tin fa rz ıd ır. U n u tu la r a k b ile te r k e d i­
lirse a b d e st s a h ih sa y ılm a z . D iğ e rle rin e g ö re k a s d e n te rk e d e n in a b ­
desti s a h ih değil ise d e u n u t a r a k te rk e d e n in a b d e s ti s a h ih tir . A h -
m ed b in H a n b e l ' d e n b îr r iv â y e te g ö re O d a bö y le sö y le­
m iştir. A sh â b ı d a b u g ö rü ş te d ir. G u s ü l v e te y e m m ü m d e a b d e s t
gibidir. A b d est e s n a s ın d a h a tır la y a n k im se h e m e n b e sm e le ç e k e re k
abdestine, k a ld ığ ı y e rd e n d e v a m e d e r.
F ık ray ı ikinci şe k ild e y o r u m la y a n â lim le rin b a ş ın d a g e le n H a -
nefi, Ş â f i i ve M â l i k i ’ l er ise; te s m iy e n in s ü n n e t o ld u ­
ğ u n a h ü k m e tm işle r. A h m e d b i n H a n b e l ’ i n b ir riv â y e ti
de böyledir.
T esm iye ç e şitle ri h a k k ın d a k i H a n e f i ’ le rin g ö rü şü ; y u k a r ­
d a F eth ü ’l-K ad ir’d e n a lın a n n a k ild e b e lirtild i.
Ş â f i i ’ le re g ö re ise B ism illa h d e m e k y e te rlid ir. T a m b e sm e ley i
çekm ek ise d a h a fa z ile tlid ir.
M â l i k i m e z h e b in e g ö re b e sm e ley i ta m ç e k m e k h a k k ın d a iki
görüş v ard ır. B irisin e g ö re ta m ç e k m e k d a h a iy id ir. D iğ e rin e g ö re
ise yalnız B ism illah d e m e k d a h a iyi s a y ılm ış tır.
T esm iyenin v â c ip o lm a d ığ ın ı s ö y le y e re k f ık ra y ı 2’n c i şe k ild e yo­
ru m la y a n la rın d e lili ş u h a d is tir.
İt 8ÜNZN-1 ÎBN-1 MÂC*

== « K i m A l l a h a d ı m z ik r e d e r e k a b d e s t a lır s a , a ld ığ ı a b d e s t o m u r
b ü tü n b e d e n in i t e m iz le r . A lla h a d ın ı z ik r e t m e d e n a ld ığ ı a b d e s t is e
y a ln ız a b d e s t u z u v la r ın ı te m iz le m iş o lu r .»

B u h a d is i, D a r e k u t n i ve B e y h a k î İ b n - i û a e r
(R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’d e n m e r f u a n r iv â y e t e tm iş le r . F a k a t s e n e d le -
r in d e r iv â y e t i m e t r u k o la n A b d u l l a h b i n E l - H a k e m
£ t - D a h i r i b u lu n u r . D a r e k u t n i , E b û H ü r e y r e
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n de r iv â y e t e tm iş is e de onun s e n e d in d e ,
z a y ı f o la n M i r d a s b i n M u h a m m e d b i n A b d i l l a h
v e b a b a s ı v a r d ır . K e z a D a r e k u t n i ve B e y h a k î , I b n - i
M e s ’ û d (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’d e n d e r i v â y e t t e b u lu n m u ş la r . L â ­
k in b u s e n e d d e d e m e t r u k o la n Y a h y â b i n H â ş i m E s -
S i m s a r b u lu n u r .

B u h a d is t e s m iy e n in v â c ip o lm a d ığ ın a d e lâ le t e d e r , d iy e n â lim ­
le r y u k a rd a B e y h a k i , N e s â i ve D a r e k u t n i ' n i n
E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e t tik le r in i b e lir t t iğ im iz
«B is m illâ h d iy e r e k a b d e s t a lın ız » m e â lin d e k i h a d is e d a y a n a r a k b e s ­
m e le n in s ü n n e t o ld u ğ u n u s ö y le m iş le r d ir .

N e v e v i d e , b u m e s ’e l e d e E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’n i n şu m e â ld e k i h a d is in i d e lil g ö s t e r m e k m ü m k ü n d ü r , d e m iş ­
tir :
«A lla h a d ı ile b a ş la n m a y a n ö n e m li h e r iş s a k a t t ır , e k s ik t ir .»

E b û D â v û d ’ un ş e r h i E l- M e n h e l’d e b u iz a h a t v e r ild ik t e n
s o n r a ş ö y le d e n iliy o r :

B u d a y a n a k la r ın k u v v e t li o ım a d ığ ı v e m a tlu b a pek d e lâ le t e t­
m e d iğ i g ö r ü lm e k te d ir . L â k in T i r m i z i ' n in ş e r h in d e t b n - i
S e y y i d i ' n - N â s , b â z ı r iv â y e t le r d e . h a d is m e t n in d e :
**■

> I T = ‘ h â m il a b d e s t...» tâ b ir i b u lu n u r , d e m iş t ir .

R & f i I d e b u tâ b ir in b u lu n d u ğ u r iv â y e t i d e lil g ö s te r m iş tir . E ğer

b u r i v â y e t s â b i t is e . t e s m i y e ’ n i n s ü n n e t o l d u ğ u n u i s p a t l a y a n e n k u v ­
v e tli d e lil b u d u r.
Bâb : 42 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENlHÂ 17

T i r m i z î ’ n in ş e r h i T u h fe ’d e şö y le d e n iliy o r :
« A bdest a lın ır k e n A lla h a d rn ı a n m a k h u s ü s u n d a r iv â y e t o lu ­
n a n h iç b i r h a d is in k u v v e tli o lm a d ığ ı E l - B e z z â r ta r a f m d a n
ifâ d e e d ilm iştir. B en d e rim k i : B u b â b ta ç o k h a d is r i v â y e t o l u n m u ş
o lu p y e k d iğ e rin i d e s te k le m e k te d ir. B u n la n n to p la m ın d a n a n la ş ı­
lıy o r ki; te s m iy e n in b i r a s lı v a rd ır . E l - H â f ı z î b n - i H a c e r
d e : H a d is le rin to p la m ın d a n b i r k u v v e t d o ğ u p te s m iy e n in b ir a s lın ın
b u lu n d u ğ u n a d e lâ le t v a r, d e r. E b û B e k r b i n Ş e y h e d e :
R esu l-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’in a b d e s t a lır k e n te s m i­
y e d e b u lu n d u ğ u b izce s â b ittir, dem iştir.»
400 n o lu h a d is t e k i : «Ve P e y g a m b e r ü z e rin e s a lâ v a t g e tirm e y e ­
n in n a m a z ı y o k tu r.» f ık r a s ı ile ilg ili o la r a k S i n d i şö y le d e r :
F ık ra n ın m â n â s ı ş u d u r : ö m r ü n d e b ir d e f a o lsu n P e y g a m b e r’e
s a lâ v â t g e tir m e n in fa r z iy e tin e in a n m a y a r a k b u n e d e n le s a lâ v â t g e ­
tirm e y e n v e y a ö m ü r b o y u n c a P e y g a m b e r’e s a lâ v â t g e tirm e y i h iç e
s a y a r a k b u v e c ib e y i if â e tm iy e n in n a m a z ı m a k b u l d e ğ ild ir.
Ş â f i î i s e : B u f ık r a d a n m a k s a d . n a m a z iç in d e P e y g a m b e r’e
s a lâ v â t g e tirm e y e n in n a m a z ın ın s a h ih o lm a d ığ ın ı ifâ d e e tm e k tir, d i­
y e re k n a m a z d a O ’n a s a lâ v â t g e tirm e y i f a r z s a y m ış tır.
« E n sa r’ı s e v m iy e n in n a m a z ı y o k tu r.» f ık r a s ın d a n m a k s a d ise,
E n s a r-ı K irâ m (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) 'ın y a p m ış o ld u k la rı f e d a k â r lık
v e y a r d ım la r a d e ğ e r v e rm iy e re k o n la r ın fa z ile t v e ü s tü n lü k le r in i t a ­
n ım a y a n k im s e n in n a m a z ı m a k b u l d e ğ ild ir.

42 — ABDESTTE SA Ğ D A N BAŞLAM AK BÂBI

T E R C E M ES I

401) “ ... Âişe (Radıyallâhü anhâ)’d e n : .

SOnen-i îbn-i Mâcc — C .: 2 - F . : 2

1» SÜNEN-İ İBN-İ MAC*

Şöyle s ö y le m iş tir •. R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) a b ­

d e s t a ld ığ ı z a m a n , sa ç v e s a k a lım ta r a d ığ ı z a m a n v e a y a k k a b ı g iy ­
d iğ i z a m a n s a ğ d a n b a ş la m a y ı se v e rd i.”

İ Z A H I

H ad îs, M ü s l i m ’ i n «İstitâbe» b â b m d a a y n ı m e tin d e r iv a ­

y e t e d ilm iştir. B u h â r i ’ d e ise a y n i m â n â y ı ifâ d e e d e n v e la fız
b a k ım ın d a n b ira z f a r k lı b i r m e tin le r iv â y e t e d ilm iştir.
N ev ev i, H a d is’in ş e rh in d e a ş a ğ ıd a k i m a lû m a tı v e r i r :
Ş e r-i Ş e rifte ş u s â b it k â id e v a r d ı r : E lbise, a y a k k a b ı, m e s t g iy ­
m ek , c â m iy e g irm e k , m is v a k k u lla n m a k , g ö ze s ü rm e s ü rm e k , tır n a k
k e sm e k , b ıy ık k ıs a ltm a k , sa ç, s a k a l ta r a m a k , k o ltu k a ltın ı y o lm a k ,
b a ş ı tır a ş e tm e k , n a m a z d a n ç ık a r k e n s e lâ m v e rm e k , a b d e s t u z u v la r
r m ı y ık a m a k , h e lâ d a n ç ık m a k , y e m e k , içm ek , to k a la ş m a k , H a c e r - i
E s v e d ’ i s e lâ m la m a k g ib i ş e re f v e ric i v e ik ra m ed ici k a b ild e n o la n
iş le rd e s a ğ d a n b a ş la m a k m ü s ta h a b d ır . B u n la rın zıd d ı o la n ş e y le r d e :
M e se lâ c â m id e n ç ık m a k , h e lâ y a g irm e k , b u r u n u silm ek , ta h â r e tle n -
m ek , e lb ise s o y u n u lm a k , a y a k k a b ı ç ık a r m a k v e b e n z e ri işle rd e sol­
d a n b a ş la m a k m ü s ta h a b tır. B u n u n h ik m e ti d e s a ğ ın ş e re fi ve ü s tü n ­
lü ğ ü d ü r. A lla h d a h a iyi b ilir.
A b d e st a lın ır k e n s a ğ k o lu sol k o ld a n ve s a ğ a y a ğ ı sol a y a k ta n
ö n c e y ık a m a n ın s ü n n e t o lu şu h u s û s u n d a â lim le r ic m â ’ e d e re k b u ­
n u n a k s in e h a r e k e t e d e n y â n i sol k o lu n u s a ğ k o lu n d a n ö n ce v e sol
a y a ğ ın ı s a ğ a y a ğ ın d a n ö n c e y ık a y a n b ir k im s e n in a b d e s ti s a h ih tir ,
f a k a t s ü n n e tin fa z ile tin i k a ç ırm ış o lu r, d e m iş le rd ir. Ş i i 1 e r , s a ğ
u z v u sol u z u v d a n ö n ce y ık a m a k v â c ib tir , d e m iş le r ise d e o n la r ın â lim ­
le r in ic m â ın a m u h â lif k a lm a la r ın ın b ir d e ğ e ri y o k tu r.
A b d e s tte s o ld a n b a ş la m a k y e te rli ise d e m e k r u h tu r . Ş â f i i
E l-Ü m m ’d e b u n u k e sin lik le b e lirtm iş tir. E b û D â v û d ve T i r -
m i z i ’ n in s ü n e n le rin d e ve b a ş k a s a h ih h a d îs k ita b la n n d a se n ed -
le rle s â b it o la n E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n m er-
vî b i r h a d is te R esül-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) şöyle b u ­
y u r m u ş tu r :
«E lbisenizi g iy d iğ in iz v e y â a b d e s t a ld ığ ın ız z a m a n s a ğ ta r a f ın ız ­
d a n b aşlayınız.»
B u h a d is , s a ğ d a n b a ş la m a y ı e m re d e n k e s in ve a ç ık b ir n a s s ’tır.
N ass ile s â b it o la n e m re m u h â le fe t y a h a r a m y a d a m e k r u h tu r. Â lim ­
Bâb : 43 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHA 19

l e r söz k o n u s u e m re m u h a le fe t e tm e n in h a r a m o lm a d ığ ı h u s û s u n d a
ic m â ’ e tm iş le rd ir. A r tık m e k r û h s a y ılm a s ı z o ru n lu d u r.»
A b d e s t u z u v la r ın ın b i r k ıs m ın d a s a ğ d a n b a ş la m a k m ü s ta h a b d e ­
ğ ild ir. B u u z u v la r; k u la k la r, y a n a k la r ve e lle rd ir. B u n la rın s a ğ v e
so l ta r a f l a r ı b e r a b e r y ık a n ır, k u la k la r b irlik te m e s h e d ilir. A m a b ir ­
lik te y a p ılm a s ı im k â n s ız o lu rs a m e s e lâ : B ir e li k e s ik o la n k işi a b ­
d e s t a lır k e n s a ğ y a n a ğ ın ı v e s a ğ k u la ğ ın ı ta k d im e d e c e k tir.

"- ... 4ı*'*ıl ... ' ' • î ■*.“ l«£- e m

( 4>_ jl*.» j***; Jl* ü —i *ı

j r 'î L y '4 » 4İ' o 0 ^ : 3 ^ • ®j . j A i j ) O* ‘ ( i.' ‘ < _ r^ ^ â c

I %

• J-;* ’ ‘ â L' . j>J UT : (jr j * | Jl»

• jT" ». u; : I

T E R C E M E S İ
402) “... Ebû Hüreyre (Radtyallâhü anh)'d e n :
Ş ö y le s ö y le m iş tir : (R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) b u ­
y u rd u k i :

«A bdest a ld ığ ın ız z a m a n s a ğ u z u v la rın ız d a n b aşlayınız.»

E b ü ’l-H a sa n b in S e lem e d e d i k i : Bize E b ü H â tim ta h d is e tti. (O
d a d e d i ki) b ize Y a h y â b in S â lih ile İb n -i N ü fe y l ve b a ş k a la rı ta h ­
d is e ttile r. D e d ile r k i : B ize Z ü h e y r (b in M u âv iy e) ta h d is e tti. (B ir
ö n c e k i s e n e d d e a n ıla n E l-A ’m e ş v e E b û S â lih a ra c ılığ ı ile) E b û H ü ­
r e y r e h a d îs in i z ik re tti.»

A »-lj lJ » S '^ j A 4 Jı* Jall (ir)

43 — BİR A V U Ç TA N M AZM AZA VE İSTİN ŞA K BÂBI

j y \ x ş u?. j .\j ‘ ^ l — i •r

g $ ;u a ^ y i j ş & j . .
^ "' ' * " \ * *
*%/ • , #
20 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

T E R C E M E S Î

405) İbn-i Abbas (Radtyallâhü anh)’den şöyle söylediği rivâyet edil­

m iştir:

Ş ü p h e s iz R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) b ir a v u ç ta n

m a z m a z a v e is t in ş a k e t t i.”

< aIİJlc. (j J İU i jZ, U? . AİıJL ( j 1 (j — i • i

i <1» J o l i i j v > Ju^

■ *• * *

. <*âL& OU- ^ ^ lA^*“Öj 3 ^ j*" o j 0\ j j : AıljJI j

T E R C E M E S Î

404) “ ... Ali (Radtyallâhü anh)'den şöyle dediği rivâyet edilmiştir r

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) abdest a ld ığ ın d a b ir
a v u ç ta n ü ç d e fa m a z m a z a v e ü ç d e fa is t in ş a k e t t i.”

N o t : Z ev âid ’d e b ild irild iğ in e g öre îb n -i H uzey m e v e îb n -i H ib b â n k e n d i sa ­

h ih le rin d e H â lid b in A lkarna ta rik i ile b u h a d is i riv â y e t e tm işle rd ir.

<"4&1 j ü t Cj cf" 1 Cj [j* \L sjff — t • o

j~>j ^ " 1 : <3^ • cSjU*İVl \ j „ û * ^ - 0 â 6, ö * ‘cs-^.İJ Cj *

. < - k T <j U .İ ç Ö t i

T E R C E M E S İ

405) “ ... Abdullah bin Yezid El-Ensâri (Radtyallâhü anh)'den :

Ş ö y le s ö y le m iş t ir : R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) b i­
z e g e lm iş ti. B iz d e n a b d e s t iç in s u is t e d i. B e n O ’n a s u g e t ir d im . B ir
a v u ç ta n m a z m a z a v e is tin ş a k e t t i."

Ü Ç H A D İS İN İZ A H I

M azm aza: A rap d ilin d e a ğ ız iç in d e suyu h a rek et e ttir m e k tir .

Ş e r-i Ş e r ifte is e a ğ ız a su a lıp ç a lk a la d ık ta n son ra a tm a k tır . Cum *
Bâb : 43 KİTABÜ-TTAHARE VE SÜNENÎHA 21

h û r ’u n g ö rü ş ü n e g ö re ç a lk a la m a k ş a r t d e ğ ild ir. N e v e v i d e m iş
k i : «Bâzı a rk a d a ş la r ım ız ç a lk a la m a y ı ş a r t k o ş m u ş la rd ır. İ b n - i
D a k ı k i ' l - l y d ’ i n b e y a n ın a g ö re b â z ı fık ıh ç ıla r, M a z m a z a : A ğı­
z a s u a lm a k , s o n r a d a d ö k m e k tir, d iy e t â r i f e tm işle r. B u n a g ö re a ğ ı­
z a a lm a n s u y u tu lu r s a s ü n n e t y a p ılm ış olm az. A b d e s t a la n l a r u m u ­
m iy e tle s u y u a ta r la r . B u fık ıh ç ıla r, g e n e l d u r u m u b e lirtm e k m a k ­
s a d ı ile s u y u n d ış a r ı a tılm a s ın ı z ik re tm iş o la b ilirle r. B u ta k d ir d e yu-
tu ls a b ile s ü n n e t i f â e d ilm iş olur.»
İs tin ş â k : B u ru n a s u ç e k m e k tir. B u r u n a ç e k ilm iş o la n s u y u d ı­
ş a r ı a tm a y a d a İ s t i n s â r d e n ilir. N e v e v i ’ n in b e y â n ın a g ö re lü ­
g a t eh li, fık ıh ç ıla r v e h a d îs ç ile rin c u m h û r u bö y le d e m iş tir. İ b n ü ’ l -
A ’ r â b i v e İ b n - i K u t e y b e ise İ s t i n s â r s İ s t i n ş â k t ı r , d e m iş ­
le rd ir.
H a d îsle r, R esûl-i E k re m ’in b ir a v u ç ta n m a z m a z a v e is tin ş â k e tti­
ğ in i b e lirtirle r. T i r m i z î ’ n in T a h â r e t K ita b ı’n d a a y n ı b a ş lık a l­
tın d a a ç tığ ı b â b ta A b d u l l a h b in Z eyd (R a d ıy a llâ h ü a n ­
h ü m â ) ’d e n r iv â y e t e ttiğ i h a d îs m e â le n ş ö y le d ir:

«Ben R e s û lu ll|d ı (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’! g ö rd ü m . B ir

a v u ç ta n m a z m a z a v e is tin ş â k e tti. B u n u ü ç d e fâ yaptı.»

T i r m i z î ’ n in jşerh i T u h fe tü ’l-A h v ezi’d e b u h a d is in ş e rh in ­

d e b ild irild iğ in e g ö re B u h â r i ve M ü s l i m ’ d e k i r iv â y e t d e
T i r m i z i ’ n in riv â y e ti g ib id ir. N e v e v i d e şö y le d e m iş tir :.
« S ah ih ve s e ç k in o la n m e z h e b e g ö re m a z m a z a ve is tin ş â k ’ın s ü n n e t
o la n şe k li b ir a v u ç s u d a n m a z m a z a ve is tin ş â k e tm e k v e b u işi üç
d e fa te k r a r la m a k tır . H ad îs, b u m e z h e b in a ç ık d e lilid ir. E 1 - H â f ı z
İ b n ü H a c e r d e : H ad is, b ir a v u ç ta n h e m m a z m a z a h e m d e is­
tin ş â k e tm e y e a ç ık ç a d e lâ le t e d e r, dem iştir.»

T u h fe M ü b a re k fû rî y a z a n d a h a s o n ra şö y le d e r :
B ir a v u ç s u d a n m a z m a z a ve is tin ş â k e tm e k , y e n id e n a lın a c a k
b ir a v u ç s u y la y in e m a z m a z a v e is tin ş â k e tm e k ve ü ç ü n c ü d e fa a v u ç
la n a n s u y la t e k r a r m a z m a z a ve is tin ş â k e tm e k s ü re tiy le y a p ıla n
m a z m a z a ve is tin ş â k m ü s ta h a b tır, d iy e n â lim le r için b u h a d is a ç ık
v e s a h ih b ir d e lild ir. Ş â f i i ’ n in m e ş h u r k a v li d e b u d u r . E l -
H â f ı z 1 b n ü ” l - K a y y i m d e Z a d ü ’ 1 - M a â d ’ d a şö y le
d e r : B u h â r i ve M ü s l i m ’ i n A b d u l l a h bi n Z e y d ’ -
d e n r iv â y e t e ttik le ri h a d îs te n a ç ık ç a a n la ş ılıy o r ki; R esûl-i E k rem
(S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) m a z m a z a ve is tin ş â k ı b ir a v u ç ta n y a p ­
m ıştır. M a z m a z a v e is tin ş â k h a k k ın d a v â rid o la n e n s a h ih h a d is bu-
22 StlNEN-t İBN-İ MACE

d u r . M a z m a z a n ın b i r a v u ç s u d a n v e is tin ş â k m b a ş k a b i r a v u ç s u ­
d a n y a p tığ ın a d â ir s a h ih b ir h a d îs r iv â y e t edilm em iştir.»
Ş â f i i ’ n in m e ş h u r k a v li ile A h m e d b i n H a n b e l ’ in
m ez h e b i, m a z m a z a v e İ s tin ş â k m a y n i a v u ç ta n y a p ılm a s ıd ır. O n la ­
r ı n d e lili A b d u l l a h b i n Z e y d ’ i n m e z k u r h a d is i ile z ik ­
re ttiğ im iz h a d is le rd ir.
E b û H a n i f e ’ n in m e z h e b i ise; m a z m a z a v e is tin ş â k m a y ­
r ı a y r ı a v u ç la y a p ılm a s ıd ır. Y â n i ö n c e ü ç a v u ç s u ile ü ç d e fa m a z ­
m a z a y a p ılır. D a h a s o n r a ü ç a v u ç s u ile ü ç d e fa is tin ş â k y a p ılır. O n ­
la r ın d e lili K â ’ b b i n A m r ’ in h a d is id ir. E l - A y n i U m -
d e t ü ’l - K â r i (cild 1. S a h . 690) ’d a d iy o r k i :
B izim m e z h e b im iz o la n m a z m a z a ve is tin ş â k m a y r ı a y r ı y a p ıl­
m a s ın ın d e lili T a b a r â n i ' n in K â ’ b b i n A m r ’ d e n r i ­
v â y e t e ttiğ i ş u h a d i s t i r :
« R e sû lu llah (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) a b d e s t a lır k e n ü ç d e ­
f a m a z m a z a e tti. Ü ç d e fa d a is tin ş â k e tti. H e r d e fa için s u aldı.»
E bû D â v û d d a s ü n e n in d e K â ' b ' ı n h a d îs in i r iv â y e t e tti ve
o n u n h a k k ın d a b ir şe y sö y lem ed i. E b û D â v û d ’ u n su sm a sı,
h a d îs in s ıh h a tın a r ız a g ö s te rm e s in in delilidir.»
T u h f e .y a z a n E l - A y n i ' n in y u k a r ıy a a lm a n n a k lin d e n s o n ra
K â ’b b i n A m r ' i n h a d îs in d e k i se n e d in z a y ıf o ld u ğ u n a d a ir,
E l - H â f ı z I b n - i H a c e r ’ i n E t-T elh is’d e k i s ö z ü n ü n a k le d e r.
B u a r a d a se n e d d e k i râ v î L e y s b i n E b î S e l i m ' i n z a y ıf­
lığ ın a â lim le rin ittif a k e ttiğ in e d a ir N e v e v i ’ n in T e h z ib ü ’l-Es-
m â ’d a k i sö z le rin i k a y d e d e r. T u h fe y a z a r ı d a h a s o n ra şö y le d e r :

M a z m a z a ve is tin ş â k m a y n a y r ı y a p ıld ığ ın a d a ir g ö s te rile n h a ­

d isin s a h ih o ld u ğ u fa rz e d ils e ve m a z m a z a ile is tin ş â k m a y n a y n y a ­
p ıld ığ ın a s a r a h a te n d e lâ le t e tse E l - A y n i ’ n in d e d e d iğ i g ib i şö y ­
le s ö y le n ir :

M a z m a z a ve is tin ş â k m b ir a v u ç ta n v e a y r ı a y rı a v u ç ta n y a p ıl­
m a s ı e â iz d ir, s â b ittir. S û b û lü ’s-S elâ m y a z a n d a : En u y g u n o la n ı
ik i şe k lin d e s ü n n e t o ld u ğ u n u s ö y le m e k tir. A n c a k b ir a v u ç ta n h e m
m a z m a z a h e m is tin ş â k m y a p ılm a s ın a d â ir r iv â y e t d a h a ço k ve d a h a
s a h ih tir, d e r.

im a m la rın ih tilâ fı, e n fa z ile tli o la n şe k il h a k k ın d a d ır, ik i şe k lin

c â iz liğ i h u s ü s u n d a im a m la r a r a s m d a b ir ih tilâ f y o k tu r. N ite k im El-
F e tv â ez-Z a h îriy y e s a h i b i : E b û H a n i f e , m a z m a z a v e istin -
Bâb : 43 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENtHA 23

ş a k ın b ir a v u ç ta n y a p ılm a s ın ı c â iz g ö r m ü ş tü r, d e r. Ş a l i i fık ıh -
ç ıla rm d a n E 1 - H a t i b v e M a l i k i l e r ’ d e n I b n - i E b i
Z e y d d e b u d u r u m u s a r a h a te n b e lirtm iş le rd ir.
E b û D â v û d ’ u n ş e rh i E l-M en h el’in 2. c ü z 'ü n ü n b irin c i b a ­
b ın d a k o n u h a k k ın d a ço k g e n iş iz a h a t v a rd ır. Biz b ir ik i h u s û s u ö z e t
h â lin d e b u r a y a a la lım . E l-M enhel y a z a n şö y le d e r :
N e v e v i , M ü s l i m ’ i n ş e rh in d e d e m iş tir k i : «Ağız ve
b u r u n a n e şe k ild e s u a lın ır s a m a z m a z a ve is tin ş a k h â s ıl o lu r. E n
fa z ile tlisi h u s ü s u n d a ise b e ş ç e şit v a rd ır.

1. M a z m a z a v e is tin ş a k b e r a b e r v e ü ç a v u ç s u ile y a p ılır. H e r

a v u ç s u d a n ö n c e b ir m ik ta r a ğ ız a a lın a r a k o n u n la m a z m a z a y a p ılır.
S o n r a a v u ç ta k a la n s u b u r u n a ç e k ile re k is tin ş â k y a p ılır. B u iş ü ç d e ­
f a te k r a r la n ır .

2. B ir a v u ç s u d a n ö n c e ü ç d e f a m a z m a z a , s o n r a ü ç d e f a is tin ­
ş a k y a p ılır.

3. B ir a v u ç s u d a n ö n c e m a z m a z a , s o n ra is tin ş â k y a p ılır. Bu iş
a v u ç ta k a la n s u ile iki d e f a d a h a y a p ılır.
4. B ir a v u ç s u d a n ü ç d e f a m a z m a z a y a p ılır. İk in c i d e fa s u âv u ç-
la n ır. B u k e r e d e ü ç d e fa is tin ş â k y a p ılır.
5. A ltı d e fa s u a v u ç la n ır. İlk ü ç a v u ç s u ile ü ç defa, m a z m a z a
y a p ılır. S â n ü ç a v u ç s u ile d e üç d e f a is tin ş â k y a p ılır.

Bu h â ri, M ü s l i m v e d iğ e r k ita b la r d a riv â y e t o lu n a n s a ­

h ih h a d is le r b ilin c i şe k le d e lâ le t e d e r. M a z m a z a ve is tin ş â k m a y rı
a y n a v u ç la rla y a p ılm a s ın a d a ir g e le n h a d is le r ise zayıftır.»

M a z m a z a v e is tin ş â k m a b d e s t v e g u s ü ld e k i h ü k m ü n d e â lim le r
m u h te lif g ö rü ş le re s a h ip o lm u ş la rd ır.

1. M â l i k i ve Ş â f i i â lim le re g ö re a b d e s tte o lsu n , g u s ü l­

d e o lsu n m a z m a z a ve is tin ş â k s ü n n e ttir . S e le f â lim le rin d e n H a -
san-i B asri, Zühri, H a k e m b i n U t e y be, K a ­
tâde, Rabia, Y a h y a bin Said E l-E nsâri, Ev-
z â î , L e y s b i n S a ’ d ve M u h a m m e d bin C e r îr
E t- T a b a r î d e b u g ö rü ş te d irle r.
2. H a n 'e f i â lim le ri, S ü f y â n - ı S e v r i ve Z e y d
b i n A 1 i ' y e g ö re m a z m a z a ve istin şâ k , a b d e s tte s ü n n e t, g u s ü ld e
ise fa rz d ır.
24 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

3. A h m e d b i n H a n b e l ’ i n m e ş h u r k a v li, İ b n - i
E b i L e y l â , İ s h a k b i n R a h e v e y h , E l - H â d i , El-
K a s ı m ve E l - M ü e y y e d B i l i a h ’ i n m e z h e b le rin e g ö ­
r e m a z m a z a v e is tin ş â k a b d e s tte v e g u s ıild e v â c ib tir. B u n la r o lm a ­
d a n n e a b d e s t n e d e g u s ü l s a h ih o lu r.
4. A h m e d b i n H a n b e l ’ d e n b i r r iv â y e te g ö re v e
D â v ü d - i Z a h i r î , E b û S e v r , E b û U b e y d ve E b ü
B e k i r b i n E 1 - M ü n z i r ’ in k a v ille rin e g ö re is tin ş â k a b d e s t
v e g u s ü ld e v â c ib tir. F a k a t m a z m a z a s ü n n e ttir .
Y u k a r d a 4 m a d d e h a lin d e b e y a n e d ile n m e z h e b le rin m e s n e d le ri
v e d e lille ri E l-M en h el’d e b e y a n e d ilm iştir. U z u n iz a h iste d iğ i iç in b u ­
r a y a a lm a d ım . O r a y a m ü r a c a a t e d ile b ilir.

Jh s-V I jU U I (u )

44 İST İN ŞA K V E İSTİN SA R D A M ÜBALÂ ĞA

ETM EK BÂBI

T E R C E M E S İ

406) “ ... Seleme bin Kays (*) (El-Eşcaî) (Radtyallâhü a» A)’den rivâ­
yet edildiğine göre şöyle söylem iştir:

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) b a n a b u y u r d u k is

« A bdest a ld ığ ın z a m a n ( b u r n u n a s u ç e k tik te n s o n ra ) s ü m k ü r ve
t a ş l a is tin c â e ttiğ in z a m a n t a ş s a y ıs ın ı te k y ap .» ’*

İ Z A H I

B a ş lık t a b u lu n a n İs t in ş a k v e Is t in s â r k e lim e le r in in t â r ifi b ir ö n ­

ceki bâbm iz a h ın d a g e ç t i. Is t in s â r , in t iş a r v e n e s ir a y n ı m â n â y ı ifâ -

(*) S a h â b ld ir. 7 h a d îs i v a r. R â v isi H ilâ l b in Y e sâ f ve E b û İ s h a k ’tır. (H u la ­

s a : 149)
B â b : 44 KİTABÜ-TTAHARE v e s ü n e n îh A 29

d e e d e rle r. H e p si b u r u n a ç e k ilm iş s u y u s û m k ü r m e k s u re tiy le d ış a r ı

a lm a k tır. T u h fe tü ’l-A hvezî, m a z m a z a v e is tin ş â k b â b m d a E l - H â -
f ı z İ b n - i H a c e r ’ d e n n a k le n b e y a n e ttiğ in e g ö re t â r i f e d i­
le n is tin s â r d a y a n i b u r u n a ç e k ile n s u y u n s û m k ü r m e k s û re tiy le d ı­
ş a r ı a tılm a s ın d a e lin y a rd ım c ı o la r a k k u lla n ılıp k u lla n ılm a m a s ı n e ­
tic e y i d e ğ iştirm e z . F a k a t İ m a m M â l i k , e lin y a rd ım c ı o la ­
r a k k u lla n ılm a d ığ ı s û m k ü r m e k h a y v a n ın k in e b e n z e d iğ i g e re k ç e s i ile
m e k r u h s a y m ış tır. A m a m e ş h u r o la n b u n u n m e k r u h o lm a m a sıd ır.
E l ile s ü m k ü r ü ld ü ğ ü z a m a n m ü s ta h a b o la n ı, so l e lin k u lla n ılm a s ıd ır.
N e s â i b u n u n iç in özel b i r b â b a ç m ış tır.
H a d is in is tin c â ile ilg ili f ık r a s ın a g elin ce, y in e T u h fe y a z a r ı ş u n ­
la r ı s ö y l e r : E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m riv â y e tin d e
f ık r a ş ö y le d ir :
«Taş ile is tin c â e d e n k im se te k y a p s ın . K im te k y a p a r s a iy i e t­
m iş o lu r. K im t e k y a p m a z s a (ç ift y a p a rs a ) m a h z u r y o k tu r.» ”
B u r iv â y e ti A h m e d , E b û D â v û d v e İ b n - i M â c e h
r iv â y e t e tm iş tir. E l - H â f ı z , İ b n - i H a c e r E l-F etih ’t e :
«Bu riv â y e tte k i fa z la lığ a â it is n a d h a s e n d ir. E b û H a n i f e ve
M â l i k b u riv â y e ti t u t a r a k is tin c â d e m u te b e r o la n şe y is tin c â s a ­
y ısı d e ğ ild ir. M û te b e r o lan , b u işi te k y a p m a k tır . Ş â f i i , A h ­
m e d v e h a d is e h li ise M ü s l i m ’ i n S e l m â n ’ d a n riv â y e t
e ttiğ i ş u m e a ld e k i h a d is i e s a s tu tm u ş la rd ır .
«S izden h iç b i r k im s e ü ç te n a z t a ş l a is tin c â etm esin.»
B u n la r te m iz le m e y e r iâ y e t e tm e k ik a y d ı ile e n a z ü ç ta ş ın k u l­
la n ılm a s ın ı ş a r t k o ş m u ş la r v e ü ç t a ş l a g e r e k e n te m iz lik s a ğ la n m a ­
d ığ ı ta k d ird e , te m iz le n in c e y e k a d a r ta ş sa y ısı a r tır ılır . A n c a k ta ş
s a y ıs m ı te k t u tm a k m ü s ta h a b tır. Ç ü n k ü b u h a d îs te « İstin câ e d e n
te k y a p sın » e m ri v a rd ır. Y a ln ız b u e m ir v ü c û p için d e ğ ild ir. Z ira Sel-
m â n ’m h a d is in d e : «Kim te k y a p m a z s a s a k ın c a s ı y o k tu r» b u y u r u l­
m u ş tu r . B öylece h a d is le r a r a s m d a u y u m lu lu k s a ğ la n ır.
26 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE
" ■ " " "" " ' I m

T E R C E M E S İ

407) Lakît bin Sabıra (43) (Radtyallâhü a»A)’den şöyle dediği ri­
vâyet olunm uştur:

B e n : Y â R e sû la lla h ! (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), (ş e r’a n ö v ü ­

le n ) a b d e s tte n b a n a h a b e r b u y u ru n u z , d e d im . R e s û lu lla h (S a lla lla h ü
A le y h i v e S ellem ) b u y u r d u k i s
«A b d esti is b â ğ e t ( = ta m v e m ü k e m m e l a l) v e o ru ç lu o lm a d ığ ın
z a m a n is tin ş â k ta m ü b a lâ ğ a et.»”

İ Z A H I

H ad is. E b û D â v û d , T i r m i z i . N e s â i , Ş a f i i
A h m e d , İ b n - i H u z e y m e , î b n - i H i b b â n , İ b n ü ’l-
C ârud, E l-H âkim ve B e y h a k i ta r a f m d a n u z u n v e k ı­
s a m e tin le r h â lin d e r iv â y e t e d ilm iş v e T i r m i z î , B a ğ a v i ve
Î b n ü ’l - K a t t â n b u n u n s a h ih o ld u ğ u n u sö y le m işle rd ir.

H a d is in « A bdesti is b a ğ et» f ık r a s ın d a n m a k s a d a b d e s tin f a r z la ­

rın d a n , s ü n n e tle rin d e n v e m ü s ta h a b la r ın d a n h iç b ir şe y ih m a l e tm e ­
m e k v e h e p s in i i f a e tm e k tir.
H a d is in d iğ e r f ık r a s ın d a ise o ru ç lu o lu n m a d ığ ı ta k d ir d e g e ü iz e
k a d a r b u r u n a s u ç e k m e k v e h e r .d e fa sın d a iy ice s ü m k ü rm e k ie b u r ­
n u n için i iyice te m iz le m e k iste n iy o r. O r u ç lu lu k h a lin d e ise b o ğ a z a
s u k a ç m a s ı e n d işe si b u lu n d u ğ u iç in g e n iz e k a d a r s u ç e k m e k m e k ­
r u h tu r . B u n e d e n le o ru ç lu lu k h a li is tis n a e d ilm iştir.

E b ü D â v û d ’ u n riv â y e tin d e ik i f ık r a a ra s m d a ;
^ s ^ o ^
VI ve p a r m a k la n b ir b irin e s o k (k i s u iyice

h e r t a r a f a u la şsın ) fık ra s ı b u lu n u r. B u n a ta h lil ve h ila lla m a d e n ilir.

M â l i k i m e z h e b in d e el p a r m a k la n n ı h ila lla m a k v â c ip v e a y a k
p a r m a k la n n ı h ila lla m a k ise s ü n n e ttir . D iğ e r m e z h e b le re g ö re el ve
a y a k p a r m a k la n n ı h ila lla m a k s ü n n e ttir . E ğ e r h ila lla m a y a p ılm a ­
d a n p a r m a k la r a r a s ın a s u u la ş m a z s a h ila lla m a k ittif a k la v â c ib d ir.
S i n d i ’ n i n b e y a n ın a g ö re I b n ü ’ l - K a t t â n ’ m r iv â y e tin d e

(43) İbn-i S a b ra d a denilen b u zat A b d u llah b in E l-M ü n tefik ’ın o ğ lu d u r. Sa-

h â b îd ir. R â v isi ise oğ lu  sım ’d ır. İb n -i M âceh . T irm izî, E b û D âv û d ve N esâı o n u n
h a d isle rin i riv ây e t e tm işle rd ir. (El-M enhel cüz, 2. S ah . 85)
Bâb : 44 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHA 27

s o n f ık r a d a m a z m a z a d a v a rd ır. B u n a g ö re f ık r a n ın m â n â s ı şöyle
o l u r : «Ve o r u ç lu o lm a d ığ ın z a m a n n ş a z m a z a v e is tin ş a k ta m ü b a lâ ­
ğ a et.» İs tin ş a k ta k i m ü b a lâ ğ a ş e k lin i y u k a r d a a n la ttık . M a z m a z a -
d a k i m ü b a lâ ğ a ise a ğ ız a b o l s u a lıp g a r g a r a e ttik te n s o n r a d ö k m e k
v e b u n u ü ç d e f a te k r a r la m a k tır .
H a d is, E b û D â v û d ’ u n s ü n n e tin d e T a h â r e t K ita b ın ın «Is-
t in s â r b a b ın d a r iv â y e t e d ilm iş tir. Ş e rh i E l-M en h el’d e h a d is in iz a h ı
y a p ılır k e n şö y le b ir s o ru v e c e v a p g e ç iy o r :
S o r u : L a k i t ’ in R esû l-i E k re m ’e y ö n e lttiğ i s o ru y a g ö re c e ­
v a p ta a b d e s tin ta m a m ın ın a y n n t ü a n ile iz a h e d ilm e si g e re k ird i. N e­
d e n R esû l-i E k re m a b d e s tin ta f s ilâ tım y a p m a d ı. Y a ln ız isb a ğ , h i-
lftllamfl. v e i"»7Tn^7ft ile is tin ş a k ta m ü b a lâ ğ a e tm e k h u s û s la n n ı b e ­
lirtm e k le y e tin d i?
C e v a p * R esû l-i E k re m , o n u n a b d e s tin a s lın a v â k ıf o ld u ğ u n u b i­
liy o rd u . A n c a k h a d is te a ç ık la n a n h u s u s la r ı b ilm e d iğ in i s a n d ığ ı için
b ö y le c e v a p v e rm iş tir S i n d i b u c e v a b ın y a n ın d a ik in c i b ir ce­
v a p o la r a k şö y le d e r : M u h te m e le n R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e
S ellem ) a b d e s ti a y r ın tıla r ı ile L a k i t ' a , a n la tm ış tır. F a k a t r â ­
v ile r, h a d îs in ih tiy a ç d u y u la n k ısm ın ı r iv â y e t e tm e k le y e tin m iş le rd ir.

H A D İSTEN ÇIK A RILA N FIK H Î HÜKÜ M LER

1. K işin in , b ilm e d iğ i h u s u s la r ı â lim le re s o rm a s ı g e re k ir.

2. Â lim , k e n d is in e s o ru la n s o ru y u c e v a p la m a lıd ır. Ş a y e t k e n
d iş in d e n b a ş k a b ile n y o k s a c e v a b la m a s ı v â c ib tir.
3. A b d e s tin ta m v e m ü k e m m e l a lın m a s ı, m a z m a z a v e is tin ş a k ­
t a m ü b a lâ ğ a e d ilm e si, o r u ç lu n u n m ü b a lâ ğ a e tm e m e si, p a r m a k la r ın
h ila lla n m a s ı iste n m iş tir.

& jS-j m . v3^*| £ • ü j 1.! \iP je —i •A

( J l J * < ÂIÛ. <J J I <>' ^
• + ** ^ 0* * J * • * * * *

. « jı «il £ ) ‘ ıj-Ç - <j} cf-

«- * * * / *y

T E R C E M E S İ
408) “ ... (Abdullah) İbn-i Abbas (Radıyallâhü <mhümd)’den rivâyet
28 SÜNEN-Î İBN-l MACE

/edildiğine göre Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, de­

miştir :

«İki d e fa ta m ve m ü k e m m e l o la ra k v e y a üç d e fa s ü m k ü rü n ü z .» "

İ Z A H I

H ad îs, E b û D â v û d , A h m e d , H â k i m ve İ b n ü ’ l -
C a r û d ta r a f ın d a n d a r iv â y e t edilm iş, I b n ü ’l - K a t t â n bu­
n u n s a h ih o ld u ğ u n u b e lirtm iş tir. H adîs, s ü m k ü rm e sa y ısı b a k ım ın ­
d a n m ü k e lle fi m u h a y y e r k ılm ış ve b u r u n iç in in iyice te m iz le n m e si
için a b d e s t a la n ın s ü m k ü rm e d e m ü b a lâ ğ a e tm e s in i iste m iştir.

ı'b , *• •».' --•'i * -*.• t .

. 4J)I Jı-C. Cf ‘ u u • d ' A* U V — t •*

• ' j ' j * ü . ' ' i f ‘ h y ’j ^ L r b ’4 j ) °ü* ‘ v V ; y .' û c ‘ c r ’>' y ^ lJ : W

« xli İL>j> ^ J j 3 ^ : 3^

T E R C E M E S İ

409) “... Ebû Hüreyre ( Radtyallâhü anh)'den :

Şöyle s ö y le m iş tir : R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) b u ­

y u rd u k i :

«A bdest a la n k im se b u r n u n u iyice a y ık la s ın ve ta ş ile istin c a

e d e n k im se ta ş sa y ısın ı (çift değil, üç, beş gibi) te k y a p s ın .-"
H a d is B u h â r i ’ de de a y n i m e tin le a b d e s t b a h s in d e riv â y e t
e d ilm iştir. M â n â b a k ım ın d a n 406 n o lu h a d is ’e b e n z er. İz a h ı için o r a ­
y a m ü r a c a a t ed ileb ilir.

•j* »j* *y * »L- U k_ılı (to)

45 — BİRER DEFA ABDEST (UZUVLARINI YIKAM AK)

H A K K IN D A GELEN (HADÎSLER) BÂBI
Bâb : 45 KİTABÜ-T’TAHARE VE SÜNENlHÂ 29

. y i : zju î

t e r c e m e s i

410) Sâbit bin Ebî Safiyye es-Sümâlî (Radtyallâhü anh)’den:

Şöyle s ö y le m iş tir : B en E b û C a ’f e r (M u h a m m e d E l-B akır) R a d t­

y a llâ h ü a n h ) ’a : C â b ir b in A b d illa h (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) t a r a f ı n ­
dan s a n a :
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) (a b d e st u z u v la rın ı) b i­
r e r d e fa (y ık a y a ra k ) a b d e s t ald ı, diy e ta h d is ed ild i (m i?) diye s o r­
d u m . E b û C a 'f e r :

E vet, d ed i. Ben E b û C a 'fe r'e :

Ve R e s û lu lla h ’ın (b a ş k a b ir z a m a n ) ik iş e r k e re (ve d iğ e r b ir d e ­
fa) ü ç e r k e re (a b d e st u z u v la rın ı y ık a y a r a k a b d e s t a ld ığ ı d a C â b ir t a ­
r a f ın d a n s a n a ta h d is edildi m i?) d edim . E b û C a ’f e r i
E vet, dedi."

İ Z A H I

H adis, R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m J ’in b ir d e fa ­

s ın d a a b d e s t a lırk e n a b d e s t u z u v la rın ı b ir e r d e fa y ık a d ığ ın a , b a ş k a
b ir z a m a n a b d e s t a ld ığ ın d a u z u v la rın ı ik iş e r d e fa ve b ir b a ş k a v a ­
k it a b d e s t a lırk e n u z u v la rın ı ü ç e r d e fa y ık a d ığ ın a d e lâ le t ed er. K e­
zâ, a b d e s t a lın ırk e n m esh e d ilm esi m a tlu p o la n u z u v la rı d a a y n i şe ­
k ild e b ire r, ik iş e r ve ü ç e r d e fa m e s h e ttiğ in e d e lâ le t e d er. Ç ü n k ü
h a d is te y ık a m a ve m e sh d iy e b ir a y ırım y a p ılm a m ış V u d ü = a b d e st
tâ b ir i k u lla n ılm ış tır. B irer, ik iş e r ve ü ç e r d e fa a b d e s t a lm a k d e m e k
y ık a n a c a k u z u v la rı ve m esh e d ile c ek u z u v la rı b ir v a k it b ir e r defa,
b a ş k a z a m a n ik iş e r d e fa ve b ir b a ş k a z a m a n ü ç e r d e fa y ık a m a k ve
m e s h e tm e k tir. M esh ve y ık a m a n ın to p la m ın a a b d e st d e n ilir.
M eshin b ir d e fa y a p ılm a sı m a tlu b tu r , b u n u n ik iş e r v e y a ü ç e r
d e fa y a p ılm a s ı m a tlu b d e ğ ild ir, d iy en â lim le re g ö re h a d is te g eçen
ik iş e r ve ü ç e r d e fa tâ b iri y ık a n a n u z u v la ra â ittir. Bu u z u v la r ço ğ u n
lu ğ u te şk il e ttik le ri için «İkişer ve ü ç e r d e fa a b d e st aldı» ifad esi k u l­
la n ılm ıştır.
30 SÜNEN-1 IBN-İ MÂCE

S i n d i b u y o ru m u b e y a n e ttik te n s o n ra şöyle d e r :
Bâzı â l i m l e r : A b d e st u z u v la rın ı ü ç e r d e fa y ık a m a k e n m ü k e m ­
m el şe k ild ir. R esül-i E k re m ’in b ir a r a b ire r v e y a ik iş e r d e fa y ık a ­
m a k la y e tin m iş o lm ası b u n u n c â iz o ld u ğ u n u b e y â n e tm e k için d ir,
d e m işle rd ir. B ence şöyle de o l a b i li r : B irer d e fa v ey a ik iş e r d e fa yı­
k a m a n ın câizliğ i K u r ' a n - ı K e r i m ’ i n a b d e stle ilgili â y e ­
tin d e y ık a m a n ın b ir sa y ı ile k a y ıtla n m a m a s ın d a n ve m u tla k o lm a ­
s ın d a n a n la şılıy o r. P e y g a m b e r’in b ire r v e y a ik iş e r d e fa y ık a m a k la
y e tin m e si h u s u s u s u y u n az o lu şu v e y a acele e tm ey i g e re k tire n
b ir h a lin b u lu n u ş u d o la y ısıy la o lm u ş o lab ilir.
Si ndi bu y o ru m u y a p m ış tır. F a k a t 47’nci b â b ta g e le n 419 ve
420 n o lu h a d îs le r ilk y o ru m u n d a h a isa b e tli o ld u ğ u n u g ö ste rir.
B aş ve k u la k m o sh in in sayısı h a k k ın d a k i â lim le rin g ö rü ş ü n ü
51 ve 52 n o lu b â b la r d a in ş a a lla h a n la tırız .

T i r m i z î de h a d îs i riv â y e t e tm iş tir. Y aln ız s e n e d d e k i Ş e -

r i k ’ in çok y a n ılg a n o ld u ğ u n u sö y le m iştir. T i r m i z î a y rıc a
E bû îs a ve V e k î ’ i n a ra c ılığ ı ile h a d îsi riv â y e t e d e re k b u ­
n u n d a h a s a h ih o ld u ğ u n u ifa d e e tm iştir. V e k i ’ in riv â y e tin d e
R esûl-i E k re m ’in a b d e s t u z u v la rın ı b ire r d e fa y ık a d ığ ı k ey fiy eti v ar.
İk işe r ve ü ç e r d e fa y ık a d ığ ın a â it kısım y o k tu r.

T i r m i z i şe rh i T u h fe y a z a rı b u h a d îsi a ç ık la rk e n râ v i S a ­
b it b in E b i S a f i y y e E s - S ü m â l i ’ n in z a y ıf ve R a -
f i z i o ld u ğ u n u söylem iş ve A 1 i y y ü ' l - K a r i, E l-M ırk a t’t a
s e n e d in s a h ih o ld u ğ u n u b e y a n e tm iş ise de se n e d d e Ş e r i k ve S a -
b i t ’ in b u lu n d u ğ u n u , b u n e d e n le se n e d in z a y ıf sa y ılm a sı g e re k tiğ i­
ni, a n c a k b u b â b ta s a h ih h a d is le rin b u lu n d u ğ u n u ifa d e e tm iştir.

Rafiziler, Ş î i l e r i n b ir kolu o lu p h ilâ fe tin H z . H ü ­

s e y i n ’ d e n s o n ra s ıra y la oğlu A l i Z e y n ü ’l - A b i d i n ' e ,
Z e y n e l a b i d i n oğlu M u h a m m e d E l - B a k ı r ’ a ve
E 1 - B a k ı r ’ m oğlu C a f e r - i S â d ı k ’ a ... in tik a l e ttiğ in e
in a n ır la r. (44)
H u lâ s a ’n ın 56’n c ı s a h ife sin d e S â b i t b i n E b i S a f i y y e
h a k k ın d a şu k ısa bilgi v a r: K ü n y esi E b û H a m z e ' dir. K ü f e ’ -
lid ir. E n e s ve Ş a ' b î ’ d e n riv â y e tte b u lu n m u ş tu r. O n u n râ -

(44) Ş iîle rin k o lla n ve in a n ç la rı h a k k ın d a geniş izah için m ü te rc im ’in te r

cüm e e ttiğ i İslâ m H u k u k u T arih i Sah. 154 İs ta n b u l 1974’e m ü rac aa t.
Bâb : 45 KİTABÜ-TTAHARE VE SÜNENlHÂ 31

v ile ri ise H a f s b i n G ı y a s ve Ş e r i k ’ tir. K en d isi R a -

f i z i ’ d ir. N e s a i o n u n s ik a o lm a d ığ ın ı sö y le m iştir. E 1 - M a n -
s û r ' u n h ilâ fe ti z a m a n ın d a v e fa t e tm iştir.

T E R C E M E S İ

411) “ ... İbn-i Abbas (Radtyallâhü a«A)’den, şöyle dediği rivâyet edil­
miştir :
(B ir d e fa ) R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in (a b d e st
u z u v la rın ı) b ire r av u ç su ile (y ık a y a ra k ) a b d e s t a ld ığ ın ı g ö rd ü m ."

İ Z A H I

A b d u l l a h İ b n - i A b b â s ’ ı n b u h a d îs in in , M ü s 1 i m ’-
d e n b a ş k a d iğ e r s a h ih h a d îs k ita b la r m d a r iv â y e t edildiği, T i r m i -
z i ' n in ş e rh i T u h fe ’de b e lirtilm iş, T i r m i z i de : Bu b â b ta r i­
v â y e t ed ilen h a d îs le rin e n h a s e n ve s a h ih h ad îsi. İ b n - i A b b â s ’ın
h a d isid ir, d e m iştir.
T i r m i z î ' n in ş e rh i T u h fe ’de h a d is in iz a h ı y a p ılırk e n e z c ü m ­
le şöyle d e n iliy o r :
H adis, a b d e s t u z u v la rın ın b ir d e fa y ık a n m a s ın ın v âcib o ld u ğ u ­
n a d e lâ le t ed er. B u n u n için P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem )
b ire r d e fa y ık a m a k ile y e tin m iş tir. E ğ e r ik iş e r v ey a ü ç e r d e fa y ık a ­
m a k v a c ip o lm u ş o lsay d ı b ir e r d e fa y ık a m a k la y e tin m e z d i. N e v e v i
d e m iş tir k i : M ü s lü m a n la r a b d e s t u z u v la rın ı b ire r d e fa y ık a m a n ın
vâ c ip o ld u ğ u ve ü ç e r d e fa y ık a m a n ın s ü n n e t o ld u ğ u h u s ü s u n d a ic­
m â e tm iş le rd ir. A b d e st u z u v la rın ın b ire r defa, ik iş e r d e fa ve ü ç e r
d e fa y ık a n d ığ ın a , k e z a bâzı u z u v la rın ü ç e r ve d iğ e r u z u v la rın ik i­
ş e r d e fa y ık a n d ığ ın a d â ir s a h ih h a d îs le r g e lm iştir. Bu h a d îs le rd e n
a n la ş ılıy o r ki b u ş e k ille rin h e p si e â iz d ir, en m ü k e m m e li ü ç e r d e fa yı­
k a m a k tır ve b ire r d e fa y ık a m a k d a y e te rlid ir.
32 SÜNEN-I İBN-I MÂCE

. A«-L- İJ j i elj o.jLl—

'^ I ^3

T E R C E M E S Î

412) “ ... Ömer (bin el-Hattâb) (Radtyallâhü anh) ’den :

Şöyle s ö y le m iş tir : B en, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
l e m ) ’in T e b u k s a v a ş ın d a (a b d e s t u z u v la rın ı) b ir e r d e fa (y ık a y a ra k )
a b d e s t a ld ığ ın ı g ö rd ü m .”
N ot : Z ev âid ’de : H ad îsin isn a d ı v âh ld ir. Ç ü n k ü râ v ile rin d e n R iş d in b in S a ’d
zayıf o ld u ğ u söylenm iştir, deniliyor.

l f # l* # *j ± J \ (n )

46 — (ABDEST UZUVLARI) Ü Ç ER DEFA (YIKAYARAK)

ABDEST ALM AK BÂBI

T E R C E M E S İ
413) " ... Şakîk bin Seleme (45) (Radtyallâhü an A)’den rivâyet edildiğine
göre şöyle söylem iştir:

(45) Ş a k ik b in S elem e E l-Esedi E b û V âil El-K ufi ta b iile rin b ü y ü k le rin d en

idi. E b û B ekir, Ö m er, O sm an, Ali, M uaz b in Cebel ( R ıd v an u llah i A leyhim E cm aîn )
ve b ir c e m a a tta n riv a y e tte b u lu n m u ş, râ v ile ri ise Ş a ’bi, A m r b in M ü rre , M a n sû r
ve b a ş k a la rıd ır. İbn-i M u in o n u n sik a old u ğ u n u sö y lem iştir. V akıdî, o n u n Ö m er
b in A bdilazlz’in h ilâ fe ti z a m a n ın d a v efa t e ttiğ in i sö y lem iştir. (H u lasa, 167)
B â b : 46 KİTABÜ-TTAHARE VE SÜNENlHÂ 33

B en, O sm a n ve A li (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) ’n ın (ab d e â t u z u v la rı­

nı) ü ç e r d e fa (y ık a y a ra k ) a b d e s t a ld ık la rn ı ve R e s û lu lla h (S a lla lla h ü
A ley h i v e S e lle m ) ’in a b d e s tin in böyle o ld u ğ u n u s ö y le d ik le rin i gör-
d ü m ."
E b ü ’l-H a sa n b in S elem e d e d i k i h a d îs i bize E b û H â tim ta h d is
e tti. (O d a ded i ki) Bize E b û N a im ta h d is etti. (O d a d ed i ki) Bize
A b d u r r a h m a n b in S â b it b in S e v b â n ta h d is etti. V e b u n u n m islin i z ik ­
re tti.

T E R C E M E S İ

414) “ ... E l-M u tta lib bin Abdillah bin H a n ta b (46) (R a dıyallâhü an-
h ü m â y â e n rivâyet edildiğine göre :
K en d isi (A b d u llah ) bin Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) ’n m (a b d e st
u z u v la rın ı) ü ç e r d e fa (y ık a m a k s u re tiy le ) a b d e st a ld ığ ın ı ve R e sû ­
lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in böyle a b d e s t a ld ığ ın ı riv â y e t
e ttiğ in i sö y le m iştir."

T E R C E M E S İ
415) “ ... Âişe ve E b û H üre yre (R adtyallâhü a n h ü m â ) ’den rivâyet edil
diğine göre :

K e n d ile ri, N ebi (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) 'in (a b d e st u z u v ­

la rın ı) ü ç e r d e fa (y ık a y a ra k ) a b d e s t a ld ığ ın ı sö y le m iş le rd ir.”

(46) E l-M uttalib bin A bdillah b in H a n ta b E l-M ahzum i El-M edenî, E bû H ü ­

reyre, Âişe ve E n es’te n rivâyet etm iş, râv ileri ise, iki oğlu A bdülaziz ve El-H akem
b ir de E l-E vzâî’dir. E b û Z u r’a ve D arek u tn î onu sik a sa y m ışla rd ır. E bû H âtim
ise o n u n Âişe (R .A .)’ya y etişm ediğini söylem iştir. İbn-i S a ’d de o n u n çok h a d î­
sin in b u lu n d u ğ u n u fa k a t h ad îsi ile h ü cc et edilm ediğini sö y lem iştir. T eh zib ’e göre
m ü rse l h a d îsle ri v a rd ır. (H u la sa 379)

Sünen-i İbn-i M âce — C. : 2 - P. : 3

34 SÜNEN-İ ÎBN-İ MACE

<J 1 i AjU rjC- t Ly j j _ û ^ L A î? 1 V\

<Ir^ r \r^ r Î L y « i'3 . r J *->.0: 3^» ■j j ' j . ' <3 -3* 'c /-i -V1

. d^«

:fU-l Jü j .^ jJ -l jC s :[5jUbJ' <-» Jı» j r Jl .is. J -Cl* .^.«A jü-A'I l_u> :jJI;j\ j
*• c —
• A ^ J İ a ıj? jh u i l * 'jj J ^ 1 kx“ ■‘.t-yıy* «Ijjİb-1 j j i j l tir' S).

T E R C E M E S İ

416) “ ... Abdullah bin Ebî E vfâ ( Radıyallâhü anhüm â )'d en rivâyet edil­
diğine göre şöyle söydemiştir :

Ben R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in (a b d e s t u z u v la ­

rın ı) ü ç e r d e fa (y ık a y a ra k ) a b d e s t a ld ığ ın ı ve b a ş ın ı b ir d e fa m e s ­
h e ttiğ in i g ö rd ü m .”
N ot : Z evâid’de h ad îsin isn a d ın ın zayıf olduğu b ild irilm iştir. Ç ü n k ü râvile-
rin d en F â id b in A b d irra h m a n ’m h ad îsle rin in m ü n k e r o lduğu B u h â rî ta ra fın d a n
söylen m iştir. E ;-H âk:m de, F û id ’in, İbn-i E b i E v t.ı’dr.n m evzu h a d isle r riv ây e t e t­
tiğini söylem iştir. A ncak bu h a d îsin m e tn i N esâi ta ra fın d a n Ha. Ali’den riv ây e t
ed ilm iştir.

sx^‘û c ı 11— J'_ û A-»A L û i ' V

. H f iH * & 3 ^ - j 3 ^ : 36 i U 43 J ijh Jl
0 J ^ "

>■
> ju j i İjfI »a j -J ^ . , aaw j II * AıIj jSl ^
. O I v»l^-i -d 1 yri j : 3 -^ “ '

T E R C E M E S İ

417) “ ... Ebû Mâlik E l-E ş ’arî (R adtyallâhü a n h ) ’Aeı\ rivâyet edildiğine
göre demiştir ki :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) (a b d e st u z u v la rın ı)

ü ç e r d e fa (y ık a y a ra k ) a b d e s t a lırd ı."
N ot : Z ev âid ’de : Bu isn a d zayıftır. S enedin râv ilerin d en olan Leys de İbn-i
E bî S ay f’tır, d en ilm iştir. S indi d iy o r ki, sen ed in râv ilerin d en b irisi o lan Ş eh r h a k ­
k ın d a d a k o n u şm u şlard ır.
B âb : 46 K İTA BU -T'TA H A K E VB Ö Ü NEN ÎHA Jb

< *ç - f 3 ^ ••*■**■ û' [jc} j \1 LAü? —i NA

'*‘^1 ^ C--*- ^*“1 ^ ^ O* b.^t
■* * ' -* ' - *■ ^ * ■* ' 1 "

. C ^r 1^ * L,'j T

T E R C E M E S İ

418) “ ... E r-R ubeyyi Bint-i Muavviz bin Afrâ (R ad ıya llâh ü a n h â )’d e n :

Ş ö y le s ö y l e m i ş t i r : R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) (ab­

d e st u z u v la rın ı) ü ç e r d e fa (y ık a m a k su re tiy le ) a b d e s t alırd ı.”

BU B Â B T A K İ H A D İS L E R İN İZA H I

B u ra d a g e ç e n h a d îs le r, R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve S el­

lem ) ’in a b d e s t u z u v la rın ı ü ç e r d e fa y ık a d ığ ın a d e lâ le t e d e rle r. T i r ­
m i z i de a y n ı b a şlık a ltın d a a ç tığ ı b â b ta P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A leyhi ve Sellem ) ’in böyle a b d e s t a ld ığ ın a d â ir H z . A l i (Radı-
y a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îsin i se n ed i ile b e r a b e r z ik re ttik te n s o n ra , k o n u
h a k k ın d a O s m a n , Er-Rubeyyi, İbn-i Ömer, Âişe,
Ebû Ü m a m e , Ebû R a f i’, A b d u l l a h bin Amr.
Muâviye, Ebû H üreyre, Câbir, A b d u l l a h bin
Ze y d ve E b û Z e r .(R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) h a z re tle rin d e n r i­
v â y e tle r b u lu n d u ğ u n u ifa d e e d e n Bu a r a d a T i r m i z i şöyle d e r :
‘K onu h a k k ın d a riv â y e t o lu n a n e n h a s e n ve en s a h ih h a d is H z .
A l i ’ n in h a d isid ir. B ü tü n â lim le r ş u n d a m ü tte f ik tirle r ki, u z u v ­
la r ı b ire r d e fa y ık a m a k y e te rlid ir, ik iş e r d e fa y ık a m a k d a h a iy idir.
E n faz ile tlisi ü ç e r d e fa y ık a m a k tır. D a h a fa z la y ık a m a k ise y o k tu r.’
T i r m i z î ’ n in şe rh i T u h fe ’de, H z . A l i ’ n in h a d îs in in E b û
D â v û d , N e s â i ve İ b n - i M â c e h (413 n o lu ) t a r a f ı n ­
d a n d a riv â y e t ed ild iğ i b ild iriliy o r.

A bdullah b in E bî E vfâ (R .A .)’n ın H âl T ercem esi

416 no lu h ad îsin râv isi A bdullah bin E bi E v fâ sa h â b î oğlu s a h â b î’dir. Adı

A lkam e b in H alid olu n Biat-ı R id v an ’da b u lu n m u ştu r. 95 h ad îsi var. B u h a rı ve
M ü slim 10 h ad îsin i m ü ttefik an , 5 h ad isin i B u h â rî ve b ir h ad îsin i M üslim m ü n fe­
rid en rîvâ.vet e tm is’erd ir. R â v ile ri : A m r b in M ü rre, T alha b in M üsrif, Adiy bin
S â b it ve El-A’m e ş’tir. V âkıdî, 86 ta rih in d e ; E bû N uaym ise 87 ta rih in d e vefat
ettiğ in i söylem işlerdir. A m r bin A li’nin dediğine göre A shab-ı K irâ m ’d a n K û fe’de
(D evam ı 36. S ah ifed e)
36 SÜNEN-İ İBN-İ MACE

l' y* j <j\> jA J OjA j|) (_j »L l» *_jl) (tv )

47 — BİRER, İKİŞER VE ÜÇER DEFA

(UZUVLARI YIKAYARAK) ABDEST ALMAK
H A K K IN D A GELEN HADÎSLER BÂBI

. J { jL j» j> 1 — i N^

..j ,->• - 'j"" • , ı'J ■ - î • ' t * ' fi • " * II *• ' V -

: Jl» t ^ c /' ‘ »j* c/ \ j c 4o l ^ Aj J

ö^L İj \ ia "«Jl V jj-* i j -a j ^Â a s j l i i • » a » -Ii i A ^ l j J Î I o ^ T

L j < X İ İ İ i V Jul .

• |**At./.[ Jr^*" O*0-*-* £ - r “^ ^*^’*

• j Û c l x j e j l a ^ I j "«il V | a ) | Vj l A ^*îl : a j* 'S & Y y û ^ -î

. « «& Ija o h v_jÇ | o ' is 4 4İj Ia/ j

âj • ‘■ j i j ^5 4 i) J JSJ» J 4* * « * J ■'*■’ J * ^ jJl 3

. i!jjiu.ll j yÜ-l 4j ^ j- * j ■j D ' ^3 f ^ <Â^ ■j * c ^ i ( ®j* I

T E HC t M t b İ
419) •‘... (Abdullah) İbn-i Ömer ( Radtyallâhü a n h ü m â )’den :

Şöyle s ö y le m iş tir : R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem (a b ­

d e s t u z u v la rın ı) b ire r d e fa (y ık a y a ra k ) a b d e s t a ld ı v e :
«Bu, o k im s e n in a b d e s tid ir k i A llah hiç b ir n a m a z ın ı b u n s u z k a ­
b u l etm ez.» b u y u rd u . S o n ra (a b d e st u z u v la rın ı) ik iş e r d e fa (y ık a m a k
s u re tiy le ), a b d e s t a ld ı ve-.
«Bu, d e ğ e rli ve k ıy m e tli a b d e sttir.» b u y u rd u ve (m ü b â re k u zu v
la rın ı) ü ç e r d e fa d a (y ık a y a ra k ) a b d e s t ald ı v e :
«Bu, a b d e stin e n m ü k e m m e l o la n ıd ır. V e bu (şe k il), ben im ve
A bdullah b. E vfâ ....................................................... ............... (B a ş ta ra fı 35.ci S ah ifed e)
en son v efat eden z a t İbn-i E bi E v fâ’dır. H u lasa 1E1) B u h â rî’nin sa rih i A y n în in
b ild ird iğ in e göre E b û H an ife’n in ulaştığ ı 7 S a h â b î’den b irisi İbn-i E bi E v fâ’d ır. O,
v efat ed e rk en E bû H an ife 7 y aşın d a idi. E b û H an ıfe’n in 70 çenesinde doğduğu r:
vâyetine göre ise İbn-i Ebi E vfâ vefat ed e rk en E bû H an ife 16 y aşın d a idi.
E bû M âlik El-Eş’a rI’n in H âl T ercem esi 280 ve E r-R ubeyyi’n in k i de 390 nulu
h a d isle rin açıklam ası bah sin d e geçti.
B â b : 47 K İT A B Ü -T T A H Â R E VE SU N E N ÎH A 37

H a lilü ’l-L ah I b râ h im ’in a b d e stid ir. K im böyle a b d e s t a lıp ta m a m la ­

d ık ta n s o n r a :

a ) \ j JF- j! J 4İI 'V[ %)■ V jî

— Ben, A lla h ’ta n b a ş k a ta p ın m a y a lâ y ık ilâ h o lm a d ığ ın a , M u-
h a m m e d ’in A lla h ’ın k u lu ve R esû lü o ld u ğ u n a ş e h â d e t ederim ,*
D erse o k im se için C e n n e tin se k iz k a p ıs ı (b e ra b e r) a ç ılır. O n la r ­
d a n d ile d iğ in d e n g irer.» b u y u r d u .”
N ot : Z evâid’de isn ad ın zayıf olduğu b e lirtile re k n ed en leri şöyle an latılıy o r :
R â v îlc rin d en Zeyd El-A m m ı zayıftır, râ v i A b d u rra h im ise m e tru k , h a ttâ kezzâb-
tır. R âv i M uâviye b in K u rra ise İbn-i Ö m e r’e u la şm a m ıştır. İbn-i H â tim bu d u ­
ru m u E l-İlel’de söylem iş E l-H âkim de E l-M ü sted rek ’te aç ık lam ıştır.

İ Z A H I

H adis, R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in a b d s s t

u z u v la rın ı b ire r d e fa , ik iş e r d e fa ve ü ç e r d e fa y ık a m a k s u re tiy le üç
tü r l ü a b d e s t a ld ığ ın ı b ild irm e k te d ir.

B ire r d e fa y ık a m a k , n a m a z ın s ıh h a tin in ş a rtı o ld u ğ u , b u n s u z n a ­

m a z k ılın a m ıy a c a ğ ı ve k a b u l o lu n m a y a c a ğ ı h ü k m ü v eriliy o r.
A b d e st u z u v la rın ı ik iş e r d e fa y ık a m a k s û re tiy le a lın a n a b d e s ­
tin A lla h k a tın d a d e ğ e rli ve k ıy m etli o ld u ğ u ifâ d e b u y u ru lu y o r.
S i n d i d iy o r ki, f ık r a d a n m a k s a d , a b d e s tin b iz a tih i d e ğ e rli ve
k ıy m e tli o lm a sın ı v e y â h u t böyle b ir a b d e stle k ılm a n n a m a z ın d e ğ e r ­
li ve k ıy m e tli o lm a sın ı b e lirtm e k tir. İki y o ru m şek li de u y g u n d u r.
H a d isin so n k ısm ın d a ise R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve
S e lle m )’in, u z u v la rı ü ç e r d e fa y ık a m a k s û re tiy le a lın a n a b d e s tin en
m ü k e m m e l a b d e s t o ld u ğ u n u ifâ d e b u y u r d u k ta n so n ra , bu çeşit a b ­
d e stin , Z at-ı N e b e v ile rin in ve d e d e si H z . İ b r a h i m (A leyhisse-
l â m l ’in a b d e s t şe k li o ld u ğ u b e lirtilm iş tir.
S i n d i ’ n in S u y u t i ’ den n a k le n b e y â n e ttiğ in e göre, T a-

b a r â n i ’ n in riv â y e tin d e ; » C ju V I * j - .V e

b e n d e n ö n cek i N e b ile rin a b d e stid ir.» cü m lesi de b u lu n u r.

Si ndi , d iy o r k i : H a d îsle rd e n a n la şıld ığ ı gibi p e y g a m b e rim i
zin. ü m m e ti, a b d e s t e seri o la ra k â h ir e tte y ü zleri, k o lla rı ve a y a k la rı
38 SÜ N EN -İ İB N -İ MÂCE

n u r la p a r l a r h a ld e h a ş ro lu n a c a k ve b u p a rıltı o n la r a m a h s u s tu r. Ş â ir
ü m m e tle rin böyle b ir d u r u m u o lm a y a c a k tır. A m a p e y g a m b e rle rin
h e p s in in b u d u r u m d a h a ş ro lu n m a s ı m u h te m e ld ir. Böyle y o ru m y a ­
p ılın c a b u h a d isin , a b d e s t e seri o la r a k g ö rü le c e k p a rla m a y a â it h a ­
d îsle re a y k ırı d ü şe c e k b ir y ö n ü k a lm a z. Ç ü n k ü n e tic e şu o l u r : B ü­
tü n p e y g a m b e rle rin a b d e s t a lm ış o lm a la rı, Ü m m e tle rin in de a b d e s t
a ld ık la rın ı g e re k tirm e z . A b d e st e seri o la r a k ü m m e tim iz d e b u lu n a ­
c a k ve « G û rre ile T ahcîl» d e n ile n n u r p a rıltıs ın ın p e y g a m b e rle rd e b u ­
lu n m a sı, b u n u n ü m m e tim iz e m a h s u s o ld u ğ u n a e n g e l d e ğ ild ir. Ç ü n ­
k ü h a d is le r d iğ e r ü m m e tle rd e g u r re ve ta h c îl b u lu n m a y a c a ğ ın ı ifâ ­
d e e d e rle r. F a k a t p e y g a m b e rle rd e b u lu n m a y a c a ğ ın a d â ir b ir k a y ıt
y o k tu r.
Ş a y e t, d iğ e r p e y g a m b e rle rin ü m m e tle rin in d e böyle a b d e s t a l ­
d ık la rı k a b u l e d ilirse şöyle d e n ile c e k : O n la r d a a b d e s t a lm ış la r ise
d e g u r re ve ta h c îl d u r u m u o n la rd a b u lu n m a y a c a k tır. A llah T e â lâ
Ü m m et-i M u h a m m e d iy y e ’ye özel b ir ik ra m m a h iy e tin d e g u r re ve
ta h c ili v e re c e k tir.
A b d e stin isb a ğ ı ( = m ü k e m m e l b ir şek ild e a lın m a sı) ve abdes-
tın b itim in d e kelim e-i ş a h â d e t o k u n u ş u h a lin d e c e n n e t k a p ıla rın ın
a ,ılm a s ı ile ilgili fık ra , M ü s l i m ’ de ve E b û Dâ v û d ' u n
s ü n e n in d e H z . Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) d e n ve H z . U k b e
bin A m i r E l - C ü h e n i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n m ü te a d d it
s e n e d le rle riv â y e t e d ilm iştir. A b d est s o n u n d a o k u n a n k elim e-i şe-

h â d e tin b a ş k ısm ın d a; <J d l jJL V * p a rç a s ı d a b u lu n u r.

T a b a r â n î ise d a h a u z u n b ir ilâv e y a p a ra k şöyle n a k l e d e r :

jl p Y ^ ı ’ı < ı y ^ .Y ı V V d*, p ' v

•> - .V '
*•
T i r ııı i z i ' nin riv a y e tin d e k i d u â ise şö y le d ir r

o aJ d\> j j : V V ûî
• - « . 15 > \ > ' '>>•' * ** > e
{ j —* p-jLlı j * x -:-£-

' 'ı ' V ı ^ ' * \ '

ö l - rf " - " -* ' Ö f
Ö m e r ve U k b e ( R a d ı y a l l â h ü a n h ü m â ) 'n i n i s b a g v e d u a
ile ilg ili h a d i s l e r i k i t a b ı m ı z ı n 6 0’m c ı b â b ı n d a d a g e l e c e k t i r .
Bâb : 4ı K i l ABU-1 IA H A K E VB SÜ N E N İH A

Y u k a rd a Z e v â id ’d e n n a k le n b e y a n e ttiğ im iz n e d e n le rle isn a d z a ­

y ıf o lm a k la b e ra b e r, P e y g a m b e r’in a b d e s t u z u v la rın ı b ire r d efa, ik i­
ş e r d e fa ve ü ç e r d e fa y ık a d ığ ı s a h ih h a d is le rle s a b ittir. K ezâ h a d i­
sin son k ısm ın d a m e v c u t d u a n ın o k u n m a s ı ve b u n u n m ü k â f a tın a
d â ir s a h ih h a d îs le r M ü s l i m , T i r m i z î , Eb ü D â v û d
gibi m u te m e d k ita b la r d a m erv id ir.

â $ l- . > . û . 3 a # «-• f - '-

, ;> 3 'j> . ; > 3 V > '- : 3 * • t s / j t ı 3 a . ) 3 ; .

S # û . . • b - -y ^ ^ î 1'1J -’1 • ' ] : r " ' “ ■J ' J *

y y ‘û 'y y ’l t e 3*

' y * L 'y > ; , j Ş s 3 ; y İ i - C '3 ' 3- ^ • 3» »

. « jT s 3 - y y y .y > ây> ^ ^

j y t •>»> • “ a ’1-11 ^ ■ a -ji ■3 - ’ > t-! j : -; ’-:l

. / j ' j*- ^ -**" ^
T E R C E M E S İ

420) “ ... U beyy bin K â ’b ( Radtyallâhü anh) ’den şöyle dediği rivâyet
o lu n m u ş tu r :
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), su iste d i ve (a b d e st
u z u v la rın ı) b ire r d e fa (y ık a y a ra k ) a b d e s t aldı. S o n ra b u y u rd u k i :
«Bu, a b d e s t g örevidir.» v e y a h û t şöyle b u y u r d u : «Bu, k işin in ö y ­
le a b d e s tid ir ki, o n u a lm a z s a A llah, hiç b ir n a m a z ın ı k a b u l etm ez.»
B u n d a n s o n ra O, (u z u v la rın ı) ik iş e r d e fa (y ık a m a k la ) a b d e st a l­
dı ve b u n d a n s o n ra şöyle b u y u rd u :
/
«Bu, k işin in öyle b ir a b d e s tid ir ki, o n u ald ığ ı z a m a n A llah o n a
s e v a b d a n iki p a y verir.»

D a h a s o n ra O, ü ç e r d e fa (y ık a m a k s û re tiy le ) a b d e st aldı. S o n ra
b u y u r d u ki s «Bu, b e n im ve b e n d e n ö n cek i R e su lle rin a b d e stid ir.» ”
N ot : H ad îsin isn ad ın d a zayıf olan Zeyd El-Ammİ vs yuıe zayıf olan râv isi
b u ’u n d u ğ u n d an isn a d ın zayıflığı Z ev âid ’de ifade ed ilm iştir. Yine Z evâid'in hildir
diğine şö re İm a m A hm ed de M üsnedinde h ad îsi şu senedle rivayet e tm iş tir : «Ebû
İ s r a il’den, o da Zeyd E l-A m m i’den, o d a N âfi’den, o d a İbn-i Ö m er’den. »
40 SUNEN-I ÎBN-İ MÂCE

4-j ^ ) t. jll j A-aâJI eU- l» t—ıl (i a)

48 — ABDESTTE İKTİSAD VE BUNDA İSR A FIN

KERÂHETİ HA K K IN D A GELEN HADÎSLER BÂBI

l_ r i y _ 4 J ' j L u: . y j L" . j L b J A**: - l^ \

Jl» : Jl» ; j j I 4 ^a1_J' ; j 4 <jJİ^ j * i a Lc â '

. « «Ijl Iyrl». Jlâı UUa—i * JJ ®îİşŞ’ ^

. Jut J yi '< »jL—I (_r-JııJ £< ı^c. .‘Jîij o U - > l J j-* .-" “I j j Jl»

IjıA ^ j j j . iJjU'jj I <*»_>j ju* ^ y» ^,-J j . a».jU ojj—1 U»-t

• ^r-^1 s*- y

T E R C E M E S İ

421) “ ... Übeyy bin K â 'b (R a dıyallâhü anA)’den rivâyet edildiğine göre
Resûlullah (Sallallahü A leyhi ve Sellem ) şöyle buyurdu d e m iş tir:

«Ş üphesiz a b d e s t (vesvesesi) için V e le h â n d e n ile n b ir ş e y tâ n v a r ­

d ır. B u n u n için su v e sv e se sin d e n sa k ın ın .» ”
N ot : T irm izi, «A bdestte İsrafcn K erâh e ti» b ab ın d a, h ad îsi ayni isn a d ile
z ik re tm iş ve g arip olup b u isn a d ın h ad îsçiler y an ın d a k u v v etli olm adığını, ç ü n k ü
H â ric e ’d en b a şk a k im şenin b u n u isn a d ettiğ in i bilm iyoruz. H âric e de a rk a d a şla rı­
m ız y an ın d a kuvvetli değildir, h a tta İb n ü ’l-M übarek onu zayıf g ö rm ü ştü r, d er. B u
h a d îs m ü te a d d it y o lla rla E l-H asan’d an riv ây e t ed ilm iştir.

İ Z A H I

T i r m i z i ’ n in ş e rh i T u h fe ’de şöyle d e n iliy o r :

Z e h e b i , E l-M îzân ’d a : ‘ A h m e d , H â r ic e 'y i z a y ıf
g ö rm ü ş, İ b n - i M û i n , H â r ic e sik a değil, k e z z â b tır, dem iş,
B u h â r i de İ b n ü ’ l - M ü b â r e k ve V e k î ’ i n o n u ter-
k e ttik le rin i ifâ d e e tm iş tir ’ der.
V e l e h â n : S ö z lü k te a ş ırı a şk ve şid d e tli m u h a b b e t d o lay ısıy la
a k lın g itm e si ve ş a ş m a k tır. A b d est işin d e v esvese ed e n ş e y tâ n a bu
ism in v e rilm e sin in sebebi, a b d e st işin e v esvese so k m a k y o lu n d a k i
a ş ırı h ırsıd ır. Y a h u t y a p tığ ı vesvese ile in sa n ı öyle b ir h a y re te so­
k u y o r ki, a r tık kişi k e n d isin i ş a şk ın g ö rü r, ş e y tâ n ın n a sıl o n u n la oy­
n a d ığ ın ı a n la m a z . A b d e st a lırk e n u z v u n u n ısla n ıp ısla n m a d ığ ın ı ve
B âb : 13 K İ İ a BÜ-T İ A H A K E VE â Ü N E M İ U A 41

k a ç d e fa y ık a d ığ ın ı b ilem ez olur. B u n d a n do lay ı d a b u isim v e rilm iş ­

tir, d e n ile b ilir.

H a d îsin : «... S u v e sv e se sin d e n sak ın ın » fık ra s ı h a k k ın d a T ı y -

b î ’ d e n n a k le n T u h fe ’de d e n iliy o r k i : Y ân i a b d e s t u z u v la rı ıs la n ­
dı m ı, ısla n m a d ı m ı, b ir d e fa m ı, iki d e fa m ı y ık a n d ı, su tem iz m i n e ­
cis m i?, S u k u lle te y n v a r m ı, yok m u ? diye V e la h â n a d lı ş e y tâ n ın
su y la ilgili y a p m a k iste d iğ i bu ve b e n z e ri v e sv e se le rd e n k a ç ın ın .
İ b n ü ’ l - M e l i k d em iş ki, ş e y tâ n su h a k k ın d a p ek fa z la v e s­
vese v e rd iğ in d e n f ık r a d a V e le h â n vesvesesi, tâ b iri y e rin e su v e sv e ­
sesi, tâ b ir i m ü b a lâ ğ a y ı ifâ d e e tm e k için k u lla n ılm ış tır. İ b n - i H a -
c e r de İ b n ü ' l - M e l i k ’ i n b u g ö rü c ü n ü b e n im se m iştir.
H adîs, a b d e s t a lın ırk e n s u d a is r a f e tm e n in k e râ h e tin e d e lâ le t
ed er. N e h ir k e n a rın d a bile a b d e s t a lın ırk e n s u d a is ra f e tm e n in ke-
râ h e tin d e â lim le r icm â e tm işle rd ir.

T E R C E M E S İ

422) “ ... Amr bin Ş ua y b’ın dedesi (baba babası Abdullah bin Amr bin
el-As) (R a dıyallâhü a n h ü m )'â zn rivâyet edildiğine göre şöyle söylem iştir:

B ir a ’râ b î N ebi (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in y a n m a g e le re k

a b d e stin n a sıl a lın a c a ğ ın ı so rd u . N ebi (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ),
(a b d e st u z u v la rın ı) ü ç e r d e fa (y ık a y a ra k ) o n a a b d e s t a lm a y ı g ö s te r­
di. S o n ra b u y u r d u k i :
«A bdest b u d u r. B u n d a n fa z la y a p a n kim se, isâe e tm iş v e y a ta a d -
dı e tm iş v e y â z u lü m e tm iş o lu r.» ”

İ Z A H I

R esûl-i E k re m ’e g e le n a d a m ın ism i b ild irilm e m iştir. B u ra d a ve

N e s â i ’ n in riv â y e tin d e a ’râ b î diye g eçm ek te; E b û D â v û d
42 SÜ N E N -İ İB N -İ MACE

ve d iğ e r b âzı r iv â y e tle rd e ‘re c û l = a d a m ’ diye geçer. A d a m ın a ’râ b î

y â n i b e d e v i o lm ası m u h te m e ld ir.
A d a m ’ın, a b d e s t n a s ıl a lın ır? s o ru s u d a r iv â y e tle rd e d e ğ işik c ü m ­
le le rle ifâ d e e d ilm iş ise de m â n â b a k ım ın d a n b ir f a rk lılık te şk il e t­
m ez.
S o ru ü z e rin e R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) u y g u ­
la m a lı o la ra k a b d e s t a lm a y ı ö ğ re tm iş tir. A b d e st u z u v la rın ı ü ç e r d e ­
f a y ık a d ığ ı a n la ş ılıy o r ise de b u n u n ta fs ilâ tı a n la tılm ıy o r. Fakat
E b û D â v û d ’ u n riv â y e tin d e şöyle ta f s ilâ t v a r :

«R esû lu llah (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) önce iki elin i b ile k le r­
le b e r a b e r ü ç e r d e fa y ık ad ı, s o n ra y ü z ü n ü üç d efa, d a h a s o n ra iki
k o lu n u (d irse k le rle b e ra b e r) ü ç e r d e fa y ık ad ı. B u n d a n s o n ra b a ş ın a
m e sh e tti. B u n u ta k ib e n ş a h â d e t p a rm a k la r ın ı (n u ç la rın ı) k u la k la r ı­
n a s o k a ra k b a ş p a r m a k la r ı ile k u la k la rın ın d ışım ( = a rk a s ın ı) ve
için i ( = ö n ü n ü ) m e s h e tti. S o n ra a y a k la rın ı (aşık k e m ik le riy le b irlik ­
te) ü ç e r d e fa y ık ad ı...»
E l-M enhel y a z a rı d iy o r k i :
H a d iste m a z m a z a ve is tin ş â k ta n b a h sed ilm iy o r. R esül-i E krem
(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b u n la rı y a p m a m a n ın c â iz o ld u ğ u n u
b e y a n e tm e k için b ıra k m ış o lab ilir. Y â h u t O, b u n la rı d a y a p m ış o lup
râ v i y ü z y ık a m a y ı a n la tm a k ile y e tin m iş olab ilir.

S i n d i , B u h â r î ’ tıin ş â rih le r in d e n İ b n - i H a c e r ’ d e n
n a k le n b e y â n ın a g ö re h a d îs te k i ü ç e r d e fa tâ b ir i y ık a m a y a a ittir.
M esh işi böyle d e ğ ild ir. N itek im S a i d b i n M a n s û r ’ u n r i ­
v â y e tin d e m e sh in b ir d e fa y a p ıld ığ ı b e lirtilm iş tir. Ş a y e t m e sh in ü ç e r
d e fa y a p ıld ığ ı s u b û t b u lu rs a d e lille rin u z la ş tırılm a s ı için üç m esh-
te n m a k s a d b a ş ın h e r ta r a f ın ın m esh e d ilm esid ir.

H a d îsin «B undan fa z la y a p a n ...» fık r a s ın a gelince, E l-M enhel

m ü ellifi şu n u s ö y l e r :
M eselâ, u z u v la rı ü ç e r d e fa d a n fa z la y ık a m a k veya y ık a n m a s ı
e m ro lu n a n u z u v la rd a n b a ş k a u z u v la rı d a y ık a m a k b u fık ra ile y a ­
sa k la n ıy o r.
F ık ra d a k i İsâe ve z u lü m k e lim e le rin in a ç ık la m a s ı h u s û s u n d a El-
M e n h e l’in b e y â n ın a g ö re E 1 - A y n i şöyle d e m i ş ti r :
İsâe e tti. Y âni şer-i ş e rifin â d a b ın a k a rş ı te d d ü b ve s ü n n e tti se
niy y ey i te rk e tm e k le k ö tü y ap tı.
B âb : 48 K İTA BÜ -T'TA H A R E VE SÜ N E N İH A 43

Z u lü m etti. Y â n i m e ş rû s a y ıd a n fa z la y a p m a k seb eb i ile se v a b ı­

n ı a z a lta r a k n e fsin e z u lm e tti. B a z ıla rın a g ö re «zulm etti» tâ b irin d e n
m a k s a d ş u d u r : Ü ç e r d e fa y ık a m a k la s ü n n e tin h â sıl o lm a d ığ ın ı iti-
k a d e tm e k le z u lm e tm iş, h a k sız lık e tm iştir.
E l-M enhel y a z a rı d a : İsâ e ve z u lü m ü b irle ş tire re k şöyle m â n â -
l a n d ı r ı r : O kim se, R esül-i E k re m ’e m u h a le fe t e tm e k le , se v ap sız y e ­
re fa z la y ık a m a k s ü re tiy le n e fsin i y o rm a k la ve fa y d a sız o la ra k s u ­
y u z a y i e tm e k le k ö tü y ap m ış, h a k sız lık e tm iştir.
«T aaddi etti» c ü m le sin e g elince, bu c ü m le E b ü D â v û d ’ u n
riv â y e tin d e y o k tu r. T a a d d i e tm e k sın ırı a ş m a k d e m e k tir. Böyle y a ­
p a n k im se m e ş rû s a y ıd a n fa z la y ık a m a k la s ın ırı a şm ış o lu r. N e -
s â i ’ n in riv â y e tin d e bu c ü m le v a rd ır. Ş u n u d a b e lirte y im : N e -
s â ı ’n in riv â y e tin d e bu fiiller; = ve iledir. Y ani «... İsâe e tm iş
j
s
ve ta a d d i e tm iş ve zu lm e tm iştir.» H a lb u k i k ita b ım ız d a j l = ev ile
g eçtiğ i için te rc e m e d e « isâ e e tm iş v e y â ta a d d i e tm iş v e y â z u lm etm iş...»
dedik.
Sindi d iy o r ki, m u s a n n ifin riv â y e tin in z â h irin e g ö re «veyâ ...
v e y â ...» tâ b ir i râ v in in te re d d ü d ü n ü ifâ d e ed er.
E l-M enhel m üellifi, P e y g a m b e r’in böyle y a p a n ı k ın a m a s ı, o n u n
b u işte n v az g eç irilm e si için d ir, d e d ik te n s o n ra E T M irk a t’a a tfe n v e r ­
d iğ i m a lû m a ta g ö re İ m a m Nesei: Ş ü p h e h a lin d e k a lb in t a t ­
m in olm ası için ü ç te n fa z la y ık a m a k ta beis y o k tu r, d e m iştir. F a k a t
E l-M enhel y a z a rı d iy o r ki, ü ç e r d e fa y ık a d ık ta n s o n ra d o ğ a c a k ş ü p ­
h e y e m a h a l k a lm a z. Bu v e sv ese n in k a p ısın ı a ç a b ilir. B u n u n için
İ b n ü ’l - M ü b â r e k h a d îs in z â h irin i tu ta r a k : Ü çer d e fa d a n
fa z la y a p a n ın g ü n a h işle d iğ in d e n em in değilim , d e m iştir. A h m e d
ve İ s h a k d a : D eliden b a şk a sı ü ç te n fa z la sın ı y a p m a z , d em iş
le rd ir. İ b n - i H a c e r d e : Elini y ü z le rc e d e fa y ık ad ığ ı h a ld e
a b d e sts iz liğ in in k a lk m a d ığ ın ı itik a d ed e n v esv eselileri g e rç e k te n m ü ­
ş a h e d e e ttik , d e m iştir.

HA DÎSTEN ÇIKARILAN HÜKÜM LER

1. Kişi b ilm ed iğ i h u s u s la r ı b ile n le re s o rm a lıd ır.

2. B ilen ler b ilm e y e n le re a n lıy a c a k la rı şe k ild e a n la tm a lı ve g e ­
r e k irs e u y g u la m a lı o la r a k g ö s te rm e lid irle r.
3. Y ık a n a c a k a b d e s t u z u v la rı ü ç e r d e fa y ık a n m a lıd ır.
44 SÜNEN-İ İBN-İ MACE

4. Baş ve k u la k la r b ir e r d e fa m e sh e d ilm e li ve k u la ğ ın h e r t a r a ­
fı m e sh e d ilm e lid ir.
5. A b d e st a lın ır k e n s ü n n e te u y u lm a lı, fa z la v e y a e k sik y a p ılm a ­
m alıd ır.
6. S ü n n e t o la n a m u h a le fe t e tm e k k ö tü , sın ırı a ş m a k ve z u lü m ­
d ü r. K ın a n m a y ı m û c ip tir.
H adis. E b û D â v û d ve N e s â i ’ d e n b a şk a , Ahmed.
B e y h a k î , T a h a v i ve İ b n - i H u z e y m e ta r a fın d a n
d a m e rv id ir.

. J Û L L -. j & 3 .U şû » 3 ^ 4

• cj! ^ o-;; 3 J} : 3A ' ‘ c’ f

. i r o .â » . .W j * İ ^ y » 5^ c?-" f â

T E R C E M E S İ
423) "... İbn-i Abbâs ( Radtyallâhü a n h ü m â )'den şöyle dediği rivâyet
o lunm uştur:

Ben (b ir d e fa P e y g a m b e r in h a n ım la r ın d a n o lan ) tey z e m M ey-

m û n e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n m y a n ın d a geceledim . N ebi (S a lla lla h ü
A leyhi ve Sellem ) (gece) k a lk ıp eski fyir su k ırb a s ın d a n a b d e s t aldı.
S u y u a z a r a z a r k u lla n ıy o rd u . Ben de k a lk tım . O ’n u n y a p tığ ı gibi y a p
tim ."

i 4., 1 ^ ıJ xU . °jc. i 4.2ı' L '. j — İ' D ll/V - 1 Ti

.L vJV » 3 fö t ' A f e ü ^ '3 /-; J ] : 36 i

. «Li V

. 4 ji . ,_l.«J . -ÖJ j\ ^

T E R C E M E S I
424) "... (Abdullah) İbn-i Ömer (R adıyallâhü anhü m d)'ûen :
Şöyle s ö y le m iş tir : R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b ir
a d a m ı a b d e s t a lırk e n g ö rd ü ve o n a b u y u rd u k i :
«İsraf etm e. İs ra f etme.»-
Not : S enedindeki râvi Bakiyye tedlis y ap tığ ın d a n dolayı isn a d ın ın zayıf ol­
duğu Z ev âid ’de b ild irilm iştir.
B âb : 18 K ıT A B Ü -T'TA H Â R E VE S Ü N E N İH A 4a

'I , l ! - , ' / ■ J . , ■, ,
' y . <.>=- â C ‘ <-r' l-' • • c5-< 4> A.il — IVfl

^ j ı ^ Jl I ^ J .'1 ^ , ’^ ü ı

? ^-*'^-1 J ' : ü^* « î t - * jJ \ IÂÂ U # 3 Î İ . ^

• (( j t ıjf öl 5 ■ v ' *
r
ak
c/l • *Aİİ <4^*. (j* ^.»- ,_4«..ı) ,—l-*_» ojL—| : jd }j\

T E R C E M E S İ

425) “ ... Abdullah bin Amr ( Radıyallâhü anhii.nâ)'d e n :

Ş ö y l e d e m i ş t i r : ( B i r g ü n ) S a ’d a b d e s t a l ı r k e n R e s û l u l l a h ( S a l ­
la lla h ü A ley h i ve S e lle m ), o n u n y a n ın d a n g eçti v e :
« B u i s r a f n e d i r ? » b u y u r d u . S a ’d d e : « A b d e s t t e i s r a f v a r m ı ? d i y e
s o r u n c a , R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) :

« A k a n b i r n e h i r ü z e r i n d e b ile o l s a n e v e t.» ( a b d e s t t e i s r a f v a r d ı r . )
b u y u rd u .”
N ot : S enedindeki râv îlerd en H uyey b in A bdillah ve İbn-i L eh îa zayıf o ld u k ­
la rı için isn a d ın zayıf olduğu Z ev âid ’de b ild irilm iştir.

İ Z A H I
423, 424 ve 425 n o lu h a d îs le r de a b d e s t a lın ırk e n is r a f e tm e n in
y a s a k lığ ın a d e lâ le t e d e rle r.
E b û D â v û d ’ u n s ü n e n in d e A b d e stte İsra f B âbı v ar. T i r ­
mi z î de A b d e s tte İs ra fın K e r a h e ti B âbı diy e b ir b ö lü m a y ırm ış tır.
E l-M e n h e l y a z a r ı, i s r a f b â b m d a ş u b ilg iy i v e r i y o r :
N e v e v i d e m i ş t i r k i : «D eniz k ıy ıs ın d a b ile o l u n s a s u d a i s r a ­
f ı n y a s a k l ı ğ ı h a k k ı n d a â l i m l e r i n i c m â ’ı v a r d ı r . E z h a r k av le g ö re
b u israf ten zih en m e k ru h tu r. Bâzı a r k a d a ş la r ım ız , h a r a m d ır , d e ­
m işle rd ir.»

K e r â h e t k a v li C u m h û r u n sö z ü d ü r. S u israfı, b ir z a r a r a v e y a b ir
m a lı z a y i e tm e y e se b e b iy e t v e rm e d iğ i ta k d ir d e d u r u m b ö y led ir. A k ­
si t a k d i r d e h a r a m o l u r .
H a n e f i â l i m l e r e g ö r e , k iş i, k e n d i s i n i n m a l ı o l a n v e y â m ü ­
b a h ( = h e r i ş t e k u l l a n ı l a b i l e n s a h i p s i z ) s u ile a b d e s t a l d ı ğ ı n d a i s r a f
e t m e s i t a h r i m e n m e k r u h t u r . A m a m e s c i t l e r d e k i s u g i b i t a h a r e t iç in
v a k f e d i l m i ş o l a n s u d a i s r a f e t m e k is e h a r a m d ı r .
46 SÜNBJVİ IBN-1 MACB

’j - 3^ j tU-u ı >ı ( t \ )

49 — ABDEST İSBAĞI ( = TAM ALINM ASD

HARKINDAKİ HADÎSLERİN BEYÂNI BÂBI
't İl' St f , . t A
‘ a '« • -A*’ L- • »A;c Jr A*-| 0 *> ? — t

£_— ^ J .* - ,' " , •' • wT* j ‘ * J «il aU L

/ ' * ^ "1 " •

• o - ’V ’
1 E R C E M E S İ
426) "... (Abdullah) İbn-i Abbas (R adıyallâhü a n h ü m â ) ’âen :
Şöyle s ö y le m iş tir : R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) bize
a b d e s t isb a ğ ın ı e m re tti.”

İ Z A H I
İsb a ğ : A ra p d ilin d e işin h a k k ın ı v e rm e k , ta m y a p m a k tır. S i n -
d i , E l-M enhel ve T u h f e t ü ’ l - A h v e z i m ü e llifle ri a b d e s t is-
b a ğ m d a n m a k s a d : F a rz la rın a , s ü n n e tle rin e ve m ü s te h a b la rın a riâ y e t
e tm e k s û re tiy le ta m ve m ü k e m m e l b ir şe k ild e a b d e s t a lm a k tır. R iâ y e t
ed ilm esi is te n e n le rd e n b ir k ısm ı ş u n la r d ır : A b d est u z u v la rın ın h e r t a ­
ra fın ı iyice y ık a m a k , y ık a m a y ı üç d e fa te k r a rla m a k , u z u v la rı o v m ak ,
yüz, k o lla r ve a y a k la r y ık a n ırk e n , a lın , d irs e k le r ve a şık k e m ik le rin
ö tesin d e k i b itişik y e rle ri y ık a m a k tır, d e rle r.
Si n d i d iy o r ki İ b n - i A b b â s , (R a d ıy a llâ h ü a n h ) b u ­
r a d a «... Bize ...» tâ b ir i ile tü m m ü s lü m a n la rı k a s d e tm iş o lab ilir. Bu
ta k d ird e isb a ğ e m ri m e n d u p lu k için d ir. (Y âni m ü s lü m a n la n n a b d e s t­
te isb a ğ e tm e le ri m e n d u b tu r ). Bu tâ b ir ile y a ln ız R esül-i E k re m (S a l­
la lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in Ehl-i B eyti k a sd e d ilm iş o lab ilir. N e -
s â i ve b a ş k a s ın ın riv â y e tin d e İ b n - i A b b â s (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) Ehl-i B eyte m a h s u s o la n d ini h ü k ü m le r m e y â n ın d a b u n u a n ­
la tm ış tır. Bu ta k d ird e e m ir v u c ü p v e y â m ü e k k e d m e n d u b lu k iç in ­
dir. Y âni Ehl-i Bey t için isb a ğ v â c ib v ey a s ü n n e t-i m ü e k k e d e h ü k ­
m ü n d e m e n d u b tu r. Ehl-i B eyt’in d ışın d a k a la n m ü s lü m a n la r için ise
n o rm a l s ü n n e t h ü k m ü n d e m e n d u b tu r. Böyle o lu n c a fık ıh â lim le ri­
n in Ehl-i B eyte â it b u özel d u r u m u b e lirtm e le ri g e re k ird i. (H alb u k i
böyle b ir a y ırım y a p m a m ış la rd ır.)
B âb : 49 K ÎTA BU -T'TA H A R E VE S Ü N E N iH A 47

-S y j 4j_ ı_ 3 Jc V I » 3^> ^5y * ) a —^ ı

< »jl^ C lin J c * j)l ^ L 3 | » 31» ! *i' 3 y ~ y ^ • j ; ”" : ' jl»" « ? O ü L İ T ) j

. <( A») 1)( j l l i j l j < A»-L-..Jİ l^ L l

•• J****4 4İi • ^ <J1 â 4J A-»— Jl». ! A13j)l

' T E R C E M E S İ

427) “ ... E b û Saîd-i H u d rî ( Radıyallâhü a n h ) ’<\tn rivâyet olunduğu­

na göre kendisi Resûlullah (Sallallahü A le yh i ve S elle m )'den şöyle b u yu rd uğ u­
nu işitm iştir :
— « A l l a h ’ın , g ü n a h l a r a k e f f a r e t v e h a s a n â t ı a r t ı r m a y a v e s i l e
k ı l d ı ğ ı ş e y l e r i s i z e g ö s t e r m i y e y i m m i? » S a h a b î l e r :
— G ö ste r, y â R esû la lla h ! d e d iler. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i
v e S ellem ) :
« G ü çlü k lere r a ğ m e n a b d e s ti ta m o la ra k a lm a k , m e sc id le re d o ğ ru
ç o k a d ı m a t m a k v e b i r n a m a z ’d a n s o n r a d i ğ e r b i r n a m a z ı b e k l e m e k ­
tir.» b u y u r d u . ”
N ot : Z ev âid ’in b ey an ın a göre İbn-i H ib b â n ’ın sa h ih in d e b u h ad îs yine E bû
Saîd-i H u d rî’den riv â y e t o lu n m u ştu r. Sahîh-i M ü slim ’de ve b a ş k a sa h îh h ad îs k i­
ta p la rın d a b u h a d isin şa h id i vard ır.

\ 'm
-> , . Y ' ° * *' ,m * | • . - .
ı-X j j i* L . j/ v—J^ ll*_ ^ ' A

ç'C i\ l ILİ3 o ' »31» ! * a j * ij l w»c ‘ ; o 3 ' C/’

. « i-İUfl A.-; yk*]\ l a j-C J I j ı f lâ’îV ' l ’ l j ı < »; O j

T E R C E M E S İ

428) “ ... Ebû H üreyre (fia dtyallâhü öw//)’den rivâyet edildiğine göre.
Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu :
G ü ç lü k le re r a ğ m e n a b d e sti k e m â l ü z e re a lm a k ve m e sc itle re d o ğ ­
r u ç o k a d ım a t m a k ve (bir) n a m a z d a n s o n r a d a g e le c e k n a m a z ı g ö ­
z e tle m e k (b ek lem ek ) g ü n a h la r ın k e fa re tid ir.”

İ Z A H I

Mj j s l i m ve T i r m i z i ’ n in « A b d e st İsb ağ ı» b â b ı n d a E b û
H ü r e y r e ( R a d ı y a l l â h ü a n h l ’d e n r i v â y e t e t t i k l e r i ş â h i d d u r u ­
m u n d a k i h a d i s t e R e s û l - i E k r e m ’e â i t k ı s ı m b u r d a k i l a f ı z l a r ı n a y n i ­
d i r . S a h a b i ’y e â i t l a f ı z l a r d a m â n â y ı e t k i l e m e y e n a z b i r d e ğ i ş i k l i k
v a rd ır. O rd a k i h a d isin m e â li şö y led ir :
48 S Ü N EN -I İB N -İ MACE

”E b û H ü re y re (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’den :
Ş ö y l e s ö y l e m i ş t i r : R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) , (s a -
h â b île re ) :
— « A l l a h ’ın , g ü n a h l a r ı i m h a e t t i r d i ğ i v e d e r e c e l e r i y ü k s e l t t i r d i ­
ğ i ş e y l e r i s i z e g ö s t e r m i y e y i m m i? » b u y u r d u . S a h â b î l e r :
— G ö s te r, Y â R e s û la lla h ! d e d ile r. R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A ley h i
ve S ellem ) :
— « G ü çlü k lere r a ğ m e n a b d e s ti ta m o la ra k a lm a k , m esc id le re
d o ğ r u ç o k a d ım a t m a k v e (b ir) n a m a z d a n s o n r a d i ğ e r (b ir) n a m a ­
zı b e k le m e k tir . İşte s iz in r ıb a tın ız ( = n ö b e tin iz ) b u d u r.» b u y u r d u . ”
Y u k a rıy a m e â lin i ald ığ ım E b û H ü r e y r e ’ n in h a d îsin ­
d e k i R e s û l - i E k r e m ’e â i t b u y r u ğ u n s o n c ü m l e s i E b û S a ı d - i
H u d r i ’ n in h a d îsin d e y o k tu r.

T i r m i z î ’ n i n ş e r h i T u h f e ’d e N e v e v i ’ d e n n a k l e n b e ­
y a n ed ild iğ in e g ö re K a d ı I y a z , h a d î s l e ilg ili o l a r a k ş ö y l e d e ­
m iştir :
'G ü n a h la rın im h a s ın d a n m a k s a d , o n la rı m a ğ fire t e tm e k (ö rt­
m e k ) t ir . B u n u n l a b e r a b e r , i m h a t â b i r i ile g ü n a h l a r ı h a f e z e m e l e k ­
l e r i n d e f t e r i n d e n s i l m e k k a s d e d i l m i ş o l a b i l i r k i, b u t a k d i r d e y i n e g ü ­
n a h la r ın m a ğ fire tin e d e lâ le t e d e r.’
D e re c e lerin y ü k se lm e si de c e n n e tte k i m a k a m ın y ü k se lm e si d e ­
m e k tir. K o n u ş m a n ın s o ru ve c e v a p ş e k lin d e o lu şu , b u y u r u l a n h a -
k i k a t l a r ı n z i h i n l e r d e iy ic e y e r l e ş m e s i n i s a ğ l a r .
H a d i s t e k i « G ü ç l ü k l e r . . . » t â b i r i ile ş i d d e t l i s o ğ u k , s u y u n d o k u n
m a s ın d a n eziy et d u y u la n h a sta lık , su a ra y ıp b u lm a k ta d u y u la n g ü ç ­
lü k , g e r e k t i ğ i n d e p a r a y l a , h a t t a p a h a l ı b i r f i a t l a s u y u s a t ı n a l m a k
ve b en z e ri z o rlu k la r k asd ed ilm iştir.
« M e s c i d l e r e d o ğ r u ç o k a d ı m a t m a k » d u r u m u is e N e v e v i ’ n i n
b e y a n e ttiğ i g ib i e v in m e s c id le re u z a k o lu ş u ve m e s c itle re d e v a m lı
g itm e k le sa ğ la n ır.

« B ir n a m a z d a n s o n r a d i ğ e r b i r n a m a z ı b e k l e m e k » fık ra sın d a n
m a k s a d , T u h f e ’d e ş ö y l e a ç ı k l a n ı y o r :
Y â n i , k iş i c e m a a t l a v e y a t e k b a ş ı n a n a m a z k ı l d ı k t a n s o n r a , o t u r ­
d u ğ u y e r d e v e y a e v d e d iğ e r n a m a z v a k tin in g elişin i b e k le r, fik rin i
o n a b a ğ l a r , y â h u t i ş iy le m e ş g u l o l m a k l a b e r a b e r , k a l b i n i g e l e c e k n a ­
m a z v a k tin e b ağ lar.

E b ü ’l V e l î d E l-B a c ı ise f ı k r a y ı , b i r v a k i t n a m a z ı n d a n s o n r a , o t u r ­
d u ğ u y e r d e d iğ e r n a m a z v a k tin i b e lk e m e k , ş e k lin d e y o ru rçılam ış ve
b u d u r u m , z a m a n l a r ı b i r b i r i n e y a k ı n o l a n n a m a z l a r a m a h s u s t u r . Di
ğ e r n a m a z l a r için b ö y le b i r b e k le y iş â d e t o lm a m ış tır , d er.
Bâb : 50 KİTABÜ-TTAHARE VE SÜNENİHÂ 49

M u s a n n ifin riv â y e tin d e b u lu n m a y a n , f a k a t M ü s l i m ile

T i r m i z î ’ n in riv â y e tin d e b u lu n a n «İşte sizin rib a tın ız b u d u r»
c ü m le sin e gelince; rib a t; n ö b e t y e ri ve b ir şeye k e n d in i h a p se tm e k ,
d e m e k tir. N a m a z k ılm a k için câ m iy e g id ip o ra d a n a m a z v a k tin i bek-
liy e n k im se k e n d in i ib â d e te h a p s e tm iş g ib id ir. Şöyle de d e n ile b ilir :
H a d îste a n ıla n ib â d e tle re d e v a m e tm e k c ih a d ve s e r h a tte n ö b e t b e k ­
le m e k g ib id ir. B azıları; a n ıla n ib â d e tle r, sa h ib in i g ü n a h la r d a n m e n ­
e ttiğ i için b u n a r ib a t d e n m iş tir, d e rle r. N e v e v i de f ık r a h a k ­
k ı n d a : «Yani r a ğ b e t e d ile n r ib â t b u d u r. B ir kısım ilim a d a m la r ı­
n a g ö re r ıb a tm en fa z ile tlisi b u d u r. N asıl ki, c ih a d ın en b ü y ü ğ ü n e ­
fisle y a p ıla n c ih a d d ır. Şöyle y o ru m la m a k d a m ü m k ü n d ü r : R ib a t
ç e şitle ri a r a s ın d a h e rk e s için y a p ılm a sı ve s e v a b ın a k a v u ş u lm a s ı
m ü m k ü n o lan r ib â t işte bud u r.»

T u h fe ’de b e y â n e d ild iğ in e g ö re K a d ı I y â z şöyle d e m i ş ti r :

B u a m e lle r g e rç e k rib a ttır. Ç ü n k ü ş e y ta n ın n e fis ü z e rin e y a p m a k
iste d iğ i e tk i y o lla rın ı tık a r, şe h v â n î a rz u la r ı y e n e r, v e sv e se le re e n ­
gel o lu r. Bu ise b ü y ü k c ih a d d ır.

■e»!)! ı_j ti» t* (*•)

50 — SAKAL TAHLİLİ HA KK IN D A K İ HADÎSLER BÂBI

T E R C E M E S İ

429) Am m âr bin Yâsir (R adtyallâhü anhüm â ) ’d e n rivâyet edildiği­

ne göre şöyle söylemiştir :

Ben, R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’i, (a b d e st a ld ığ ın ­

d a m ü b â re k ) s a k a lın ı ta h lil e d e rk e n g ö rd ü m .”

Sünen-i İbn-i M âce — C. : 2 - F. : 4

50
SÜNEN İ İBN-İ MÂCE

‘ 3:l'y~4 "ö* ‘ AV L’ • J .' ^ L ^ > — tr*

: jL îe ^ < (JıJj (J I ‘ <_£A—iM w»;^—û 1 (jc

^ ^ " «**
. & Ü 'j l l r

T E R C E M E S İ

430) “ ... Osman ( R adtyallâhü a n h )' den rivâyet edildiğine göre şöyle
söylemiştir :
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) a b d e s t a lırk e n , ( m ü ­
b â re k ) s a k a lın ı ta h lil e tti.”

. yiiU j US \ j y y j â û 1 y '1 - G y 'C/vî? I T 'î

•dU 'ı.J w_> 1j c .0-tii3,!' -V j. J - HS ‘ e

^ , ' -» •» *^ ^

. G ’ir* < » ı d rlı» j G * L 'H $= £ y ' ^ :

. A , 4 .x • . .A » t ,- û 5 J" 1 İJ.* vj : - '- 'G O

T E R C E M E S İ

431) “ ... Enes bin Mâlik (R a dtyallâhü a»A)’den :

Şöyle s ö y l e m i ş t i r : R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) a b ­
d e st a ld ığ ı z a m a n ( m ü b â r e k ) p a rm a k la r ın ı (açıp) a r a lıy a r a k ( m ü ­
b â re k ) s a k a lın ı ta h lil e d e rd i.”
N ot : H ad isin senedindeki râv ilerd en Y ahya b in K esir ve Ş eyhi Yezid-i Rak-
k a ş i’n in zayıf olduğu, Z evâid’de b ild irilm iştir.

‘j : $ \ l- . Z 4 .± s i l i l- . j t f Z f t * k A » - ı r r

<■' 2 *- ■ j ^ c /' J c ‘ ' • e r . ’ '- r. ^

!>; cG 1 G jr* t jJ’j . ' ' y»°.s ^ G y '4

. . j-x .jL.', j : - G j 1 J

T E R C E M E S İ
432) “ ... (Abdullah) bin Ömer ( R a dtya llâh ü a»A «m â)’den :
Bâb : 50 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 51

Ş ö y le s ö y le m iş tir : R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) a b ­

d e st a ld ığ ı z a m a n (m ü b â re k ) y ü z ü n ü n h e r ik i y a n ın ı b ira z o v d u k ta n
s o n ra p a r m a k la r m ı a ş a ğ ıd a n y u k a r ıy a d o ğ ru s a k a lın ın a r a s ın a so ­
k u p k a rış tırırd ı."
N ot : S eneddeki râ v île rd e n A b d ü lv âh id ’in sik a o lm a sın ın ih tilaflı o ld u ğ u Ze­
v â id ’de b elirtilm iştir.

T E R C E M E S İ

433) "... Ebû Eyyûb El-Ensârî (Radtyallâhü anh)'den rivâyet edildi­

ğine göre şöyle söylem iştir:

B en, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’i g ö rd ü m . A b d e st

a ld ı ve (a b d e s t a lırk e n ) s a k a lın ı ta h lil e tti."
N ot : Z evâid’de : Bu, zayıf b ir isn a d d ır. Ç ü n k ü râ v lle rin d e n E b û S evre ve
V asıl E r-R a k k aşî’n in zayıflığı h u sû su n d a â lim le r ittifa k e tm işle rd ir, d en ilm iştir.

İ Z A H I

T a h l il : S i n d i d iy o r ki, ta h lil, e s a s e n b ir şeyi d iğ e r b ir ş e ­

y in a r a s ın a so k m a k , d e m e k tir. B u ra d a ise s a k a lın k ılla rın ı a r a la m a k ­
tır. T u h fe tü ’l-A h v ezî’n in b e y â n ın a göre, İ b n ü ’ - A r a b i ; T ah­
lil, b u r a d a p a r m a k la r ı s a k a l k ılla rı a r a s ın a s o k m a k tır, d e m iştir.
T i r m i z i ve E b û D â v û d d a s ü n e n le rin d e T a h lil için
b ir b â b a ç m ış la rd ır. E b ü D â v û d , b u b â b ta y a ln ız H z .
E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h l ’in (431 n o lu ) h a d isin i b a ş k a b ir se n ed
ile ve b a ş k a c ü m le le rle n a k le tm iş tir. O ra d a k i m e tn e g ö re :
« R esû lu llah (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) a b d e s t a ld ığ ı z a m a n
b ir a v u ç s u a la r a k m ü b â r e k ç e n e s in in a ltın a so k u p o n u n la sa k a l-ı
ş e rifin i p a r m a k la r ı ile k a rış tır ır d ı ve i «R abbim a zze ve celle b a n a
böyle y a p m a m ı em retti.» b u y u ru rd u .»
52 SÜNEN-İ İBN-İ MACE

T i r m i z i i se H z . A m m â r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın 429

n o lu h a d îs in i b u r a d a k i se n ed le ve d a h a u z u n m etin le , H z . O s m a n
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın 430 n o lu h a d îs in i d e son râ v i h a riç , a y n ı se n e d
ile ve şu m â n â y ı ifa d e e d e n m e tin ile r iv â y e tte b u l u n m u ş t u r :
«Nebi (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), s a k a lın ı ta h lil ederdi.»
T i r m i z i , b u a r a d a şöyle d e r : «Tahlil h a k k ın d a  i ş e ,
Ü m m ü S e l e m e , E n e s , I b n - i E b i E v f â ve E b û
Eyyûb (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’d e n h a d îs le r riv â y e t e d ilm iştir. H z .
0 s m a n ' ın h a d îs i h a s e n ve s a h ih tir. B u h â r i , d e : T a h lil
h a k k ın d a r iv â y e t o lu n a n en s a h ih h a d îs, A m i r b i n Ş a k i k ’ın
E b ü V â i 1 a ra c ılığ ı ile O s m a n ’ d a n r iv â y e t e ttiğ i h a d îs tir,
dem iştir.»
H z. O s m a n (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'ın h a d is in in İ b n - i H i b -
bân, İbn-i H u zey m e, D a r e k u t n i ve E l - H â k i m
ta r a f ın d a n d a riv â y e t edild iğ i T u h f e ’ de b ild irilm iştir.
E l-M enhel y a z a rı d a T a h lil b â b ın d a E n e s (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’ın h a d îsin i a ç ık la r k e n e z cü m le ş u n la r ı s ö y le r:
«H adis, a b d e s t a lın ır k e n s a k a lı h ila lla m a n ın m e ş r u lu ğ u n a d e lâ ­
le t ed er. Bu m e ş ru lu ğ u n d e ğ e ri k o n u s u n d a â lim le r ih tilâ f e tm iş le r­
dir.
Mâliki, Şafii ve H a n b e l i im a m la rı ile H a n e f i
im a m la rın d a n E b ü Yû s u f , g ü r o la n s a k a lı ta h lil e tm e k s ü n ­
n e ttir. H a fif o lan s a k a lın içini ve d ışın ı y ık a m a k v â c ib d ir. B ir s a k a ­
la k a rş ıd a n b a k ıld ığ ı z a m a n k ılla rın a ra s ın d a d e ri g ö rü lm e z se g ü r
sa y ılır, g ö rü lü rs e h a fif sa y ılır, d e m işle rd ir. Bu im a m la rın ta h lil h a k -
k ın d a k i d e lille ri E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m h a d isi ile o n a ben-
ziy en h a d is le rd ir.
Ebü Hanî f e, İ m a m M u h a m m e d ve b âzı M â -
1 i k i 1 e r ta h lilin m ü s ta h a b o ld u ğ u n u ve b u k o n u d a v â rid o lan
h a d is le rin zayıf o lu p ta h lilin s ü n n e t o lu şu n a y e te rli delil sa y ıla m ıy a-
c a g ın ı sö y le m işlerd ir. F a k a t T i r m i z i , El-Hâkim. İ b n ü ’ l-
Kattan, İ b n ü ’s - S e k e n ve b a ş k a la rı ta h lil h a k k ın d a v â rid
o la n h a d îs le rin b ir k ısm ın ı s a h ih g ö rm ü ş le rd ir.
Z â h i r i y e m e z h e b in e m e n s u p â lim le r ve E b ü S e v r ,
î s h a k bin R a h e v e y h ile H a ş a n b i n S â l i h ,
Enes (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d isin d e k i; - "
çr* U_X__A
Bâb : 51 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 53

= «Benim R a b b im b a n a bö y le em re tti.» f ık ra s ın ın z â h irin e b a k a r a k

ta h lilin v ü c û b u n a h ü k m e tm iş le rd ir. C u m h û r i s e : F ık ra d a k i e m ir
ve b e n z e ri e m irle r m u s ta h a b lık için d ir. V u c û p için e m ir h a fif s a k a ­
lın ta h lilin e m a h s u s tu r, d em işlerd ir.»
H ad is s a h ip le rin in h a l te rc e m e le rin e gelin ce, A m m a r ’ ın 146,
O s m a n ’ ı n 109-113, E n e s ’ in 24, İ b n - i Ö m e r ’ i n 4 ve
E b û E y y û b ’ u n 318 n o lu h a d îs le rin iz a h ı m e y a n ın d a bu z e v ât-ı
K ira m ’ın k ıs a h a l te rc e m e le ri o k u y u c u la r a s u n u lm u ş tu r. (R ad ıy allâ-
h ü n a n h ü m ve a n n â e c m a in ) .
t
U ı_>l (o \)

31 — BAŞA M ESHETM EK H A K K IN D A GELEN

(HADÎSLER) BÂBI

x 'J V jİi- \ : VS . J fc 'J - j i Ü A-;! t,)' - İ T İ

f J -u jl ’J*> : ^ - 4 }i .X*»J Aİ \

. <• jJ ^ . *j J ' y Ic x i . y i : ti ^

<. v * . \r**f ^ ^ u v İr* J " '*

^ Jjc \A; . u r> f • '-£-**- c ^

. f*XA Uf Û & 3 jl j» V* • cil l* r V* • v ' j

■V * -j i> -c f

T E R C E M E S Î

434) “ ... Amr bin Yahya’dan (O da) babası (Yahya el-Mâzinî (Radt­
yallâhü anhümâ)’den rivâyet edildiğine göre, Yahya. Abdullah bin Zeyd (47)’e :
— ki o da Amr bin Yahya’nın ceddidir.
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in n a sıl a b d e s t a ld ığ ı­
n ı b a n a g ö s te re b ilir m isin ? d iy e so rd u . O d a evet, dedi. B u n u n üze-

(47) B in A sım E l-E nsârî El-M edeni s a h â b î’dir. B u h a rı ve M ü slim 8 h ad isin i

m ü tte fik a n ve B u h â ri b ir h ad isin i m ü n ferid e n a lm ışlard ır. R â v ile ri U bâde bin
H abib. İbn-i M üseyyeb ve V âsi bin H a b b a n ’dır. ( H u l a s a - 198)
54 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

rin e (b ir m ik ta r) a b d e s t s u y u n u iste d i. E lle rin e su d ö k tü k te n s o n ra

e lle rin i iki d e fa y ık a d ı. S o n ra üç d e fa a ğ z ın ı ç a lk a la y ıp b u r n u n a su
çek ti. B u n d a n s o n r a y ü z ü n ü üç k e re y ık ad ı. D a h a s o n ra e lle rin i d ir ­
se k le rle b e ra b e r ik iş e r d e fa y ık ad ı. S o n ra ik i eliy le (b ü tü n ) b a şın ı
m e s h e d e re k h e r ik i elin i ile ri g ö tü rü p g e ri g e tird i. B aşın ın ön t a r a ­
fın d a n b a ş lıy a ra k e lle rin i e n se sin e k a d a r g ö tü rd ü . S o n ra e lle rin i g e ­
ri g e tire re k b a ş la d ığ ı y e re v a rd ı. B u n d a n s o n ra a y a k la rın ı y ık a d ı.”

İ Z A H I

H a d is : M â l i k , B u h â r i , M ü s l i m , T i r m i z i . N e ­
sâi, Ebû Dâvûd ve İ b n - i H i b b â n ta r a f ın d a n d a r i ­
v â y e t ed ilm iştir.
E bû D â v û d ' u n « P e y g a m b e r’in a b d e s tin in sıfatı» b a şlığ ı
a ltın d a a ç tığ ı s ü n e n b â b ın d a riv â y e t e ttiğ i H a d ıs’in ş e rh i E l-M enhel'-
d e şu m â lu m a t v a r :
« A b d u l l a h bin Zeyd'e so ru s o ra n z â tın Y a h y a
E 1 - M â z i n i o ld u ğ u m ü s a n n if ( = E b û D â v û d ) ' u n r iv â ­
y e tin d e ifa d e e d ilm iştir. Ş â f i i ’ n in E l-Ü m m 'de M â l i k ' te n
a ld ığ ı riv â y e t de b ö y led ir. (M u sa n n ifim iz in b u r a d a k i riv â y e tin d e g ö ­
rü ld ü ğ ü gibi b öyledir.)
Bâzı r iv â y e tle rd e so ru s a h ib in in A m r b i n E b i ’l - H a s a n
o ld u ğ u b ild iriliy o r. Bu z â t, Y a h y a ' n in a m u c a s ıd ır. D iğer bir
k ısım riv â y e tle re g ö re Y a h y â ’ m n b a b a sı ve m e z k û r A m r ’ ın
b a b a sı o lan E b ü ' l - H a s a n E l - E n s â r i ta r a f ın d a n so ru
s o ru lm u ş tu r. B u h â r i ’ n in ve d iğ e r bâzı â lim le rin riv â y e tin d e
ise so ru sa h ib i ism e n b e lirtilm e y e re k «Bir ad am » diy e geçer.
S o ru s a h ib in in ism i h u s û s u n d a g ö rü le n ih tilâ fın b e r ta r a f e d il­
m esi için şöyle b ir şey sö y le m e k m ü m k ü n d ü r :
Abdullah b i n Z e y d ' i n y a n ın d a . H a d is’in râv isi Y a h -
y â b in A m m â r e E l - Mâ z i n i , Y a h y a ' nin a m c a sı
A m r b in E b i ' l - H a s a n ve A m r ’ ı n b a b a sı E b ü ’ l-
H a s a n E l - E n s â r i to p lu h a ld e b u lu n m u ş la rd ır. E l - İ s m â i -
1 I ’ n in riv â y e tin d e k i «Biz A b d u lla h 'a sö y led ik ki...» tâ b iri bu yo­
ru m u d e s te k le r. A b d u l l a h (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'a s o ru y u y ö n e l­
te n z â t, A m r ’ dır. E b ü ’ l - H a s a n o n u n b a b a sı ve b ü y ü ğ ü ,
Y a h y a d a H a d ıs 'in râ v is i o ld u ğ u n d a n b u n la r d a m ecazî o la ra k
so ru sa h ib i g ö ste rilm iştir.
Bâb : 51 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHA 55

A b d u l l a h b i n Z e y d ’ in, A m r b i n Y a h y â ’ n in
ced d i o ld u ğ u ifa d e e d ilm iştir. E l - A y n î ve b â z ı â lim le r : A m r ’-
ın, a n n e s i A b d u l l a h ’ ı n k ız ıd ır,.d e m işle rd ir. F a k a t E l - H â -
f ı z b u n u n b ir y a n ılm a o ld u ğ u n u , ç ü n k ü İ b n - i S a ’ d , A m r ’-
ın a n a s ı H a m i d e b in t-i M u h a m m e d bi n İ y â s
b i n E l - K e b i r ’ d ir, d e d iğ in i b e y a n e tm iş tir. İ b n - i A b d i ' l -
B e r d e : M â l i k ’ te n b a ş k a k im se A b d u l l a h , A m r ’ ın
d e d e sid ir, d e m e m iştir, d iy e re k b u n u n b ir y a n ılg ı o ld u ğ u n u b e lirtm iş ­
tir. İ b n - i D a k i k i ’ l - İ y d de a y n i şeyi sö y le m iştir.
E l-M enhel y a z a rı, b u n a k ille ri y a p tık ta n s o n ra sö z le rin e d e v a m ­
la şöyle d e r : B u n a k ille rd e n a n la ş ılıy o r ki A b d u l l a h b i n
Z e y d , A m r b i n Y a h y a ' n in n e a n a s ı n e de b a b a sı t a r a ­
fın d a n d e d e si d eğ ild ir.

H a d îsin M â n â sı
S o ru sa h ib i, A b d u l l a h bin Zeyd (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’-
d e n a b d e s t tâ r ifin i u y g u la m a lı o la ra k g ö ste rm e sin i istem iş, ç ü n k ü ,
b u t ü r ö ğ re tim d a h a e tk ilid ir. S o ru s a h ib in in «... B an a g ö s te re b ilir
m isin?» diye is tifh a m d a b u lu n m a s ın ın se b e b in e g e lin c e E l-M enhel
y a z a rı d iy o r k i : A b d u l l a h b i n Z e y d ’ i n b u n u u n u tm u ş
o lm a sı ih tim a li k a rş ıs ın d a so ru s a h ib i is tifh a m d a b u lu n m u ş tu r. Ç ü n ­
k ü a r a d a b ir h a y li z a m a n geçm işti.

‘S i n d i ise şu y o r u m la rd a b u lu n m u ş tu r : H e r s a h â b in in P ey ­
g a m b e r ’in a b d e s tin i izlem iş o lm ası s a h â b ıliğ in ş a rtı d e ğ ild ir. v D ola­
y ısıy la A b d u l l a h (R a d ıy a llâ h ü a n h ) P e y g a m b e r’in a b d e s t a lı­
şın ı g ö rm e m iş o lab ilir. H aliy le g ö rm e d iğ i b ir şeyi g ö ste rm e si m ü m ­
k ü n olm az. Y â h u t, g ö s te rm e k için g e re k e n su ve k a b ın b u lu n m a s ı
ve z a m a n ile d u r u m u n m ü s a id o lm ası ş a rttır . Bu im k â n la r el v e rm e ­
y in ce g ö s te rm e k m ü m k ü n olm az. V e y a h u t s o ru n u n n e z a k e t için d e
y ö n e ltilm esi için istifh a m şekli k u lla n ılm ış tır. ’

«E llerine s u d ö k tü k te n s o n ra ik i d e fa yıkadı» f ık r a s ın a g elin ce

bu riv â y e te g ö re A b d u l l a h b i n Z e y d e lle rin i iki d e fa y ı­
k a m ış tır. M â l i k , B u h â r î ve B e y h a k i ’ n in riv â y e t-
leri de bö y led ir. E b ü D â v û d ’ un riv â y e tin d e elleri kaç d e ­
fa y ık a d ığ ı b e lirtilm e m iş tir. B u h â r î ' n in d iğ e r b ir riv â y e tin d e
ve M ü s 1 i m ’ in riv â y e tin d e «E llerini üç d e fa yıltadı» den iliy o r.
D em ek ki A b d u l l a h bin Ze y d e lle rin i iki v ey a üç d e fa
y ık a m ış tır. Üç d e fa y ık a d ığ ın a d â ir o lan ve g ü v e n ilir riv â y e tle rin
ç o k lu ğ u d o la y ısıy la te rc ih ed ilm esi u y g u n d u r. H â d ise n in iki a y rı z a ­
56 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

m a n t e k e r r ü r e ttiğ i ve b iris in d e iki, d iğ e rin d e üç d e fa e lle rin i y ık a ­

dığı söylenem ez. Ç ü n k ü ta h r iç e d e n z â t ( A m r b i n Y a h y a )
te k tir. Asıl d a o la y ın t e k e r r ü r e tm e y işid ir.
« Y üz ünü üç d e fa y ık a d ık ta n s o n ra k o lla rın ı ik iş e r d e fa yıkadığı»
h u sû su , A m r b i n Y a h y a ’ d a n y a p ıla n b ü tü n riv â y e tle rd e
a y n ıd ır. Y âni h e p sin d e k o lla rın ik iş e r d e fa y ık a n d ığ ı m e rv id ir. L â­
k in M ü s l i m ’ i n, H a b b â n b i n V a s i ’ ta rik i ile A b ­
dullah b i n Z e y d ' d e n y a p tığ ı riv â y e tte , A b d u l l a h , R e­
sûl-i E k re m ’in (m ü b â re k ) k o lla rın ı üç d e fa y ık a d ığ ın ı g ö r d ü ğ ü n ü söy­
lem iştir. İki h a d îsi ta h r iç e d e n le r a y rı iki z â t o ld u ğ u için R esûl-i E k ­
r e m ’in iki a y rı z a m a n d a a ld ığ ı a b d e s tle rin b irisin d e ik iş e r d e fa ve
d iğ e rle rin d e ü ç e r d e fa k o lla rın ı y ık a d ığ ın a A b d u 1 1 a h ’ m ş â h it
o lm ası m u h te m e ld ir. O lay ın b ir d e fa v u k u b u ld u ğ u fa rz e d ild iğ i t a k ­
d ird e ü ç e r d e fa y ık a m a y a â it riv â y e tle r, ç o k lu ğ u ve k u v v e tliliğ i d o ­
lay ısıy la te rc ih edilir.

Nevevl, M ü s l i m ’ i n ş e rh in d e : «H adis, a b d e st u z u v la rı­

n ın b ir k ısm ın ın ü ç e r ve d iğ e r b ir k ısm ın ın ik iş e r d e fa y ık a n m a s ın ın
c â iz liğ in e d e lâ le t e d er. Böyle a lın a n a b d e s t şü p h e siz câ iz d ir. F a k a t
m ü s ta h a b o lan şek il a b d e s t u z u v la rın ın h e p s in in ü ç e r d e fa y ık a n m a ­
sıdır. R esûl-i E k rem (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in b â z r v a k itle rd e
m ü s ta h a b o lan şek le m u h a le fe t e tm e si b u n u n c â iz liğ in i b e y a n e tm e k
için d ir. N asıl ki R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), câizliğ in i
b e y â n e tm e k için b â z ı z a m a n la r d a a b d e st u z u v la rın ı b ire r d e fa yık a
m ıştır. P e y g a m b e r’in o z a m a n la r d a böyle a b d e st a lm a sı O n u n için
d a h a fa z ile tlid ir. Ç ü n k ü ş e r ’î h ü k m ü n b e y a n ı O ’n a v â c ib tir. H ü k ­
m ü n , dil ile a n la tm a k s ü re tiy le b e y â n ı m ü m k ü n ise de bilfiil y a p m a k
ve ta tb ik in i g ö s te rm e k s ü re tiy le a ç ık la n m a s ı d a h a e tk ili ve y a n lış yo­
r u m la rd a n d a h a u zak tır.» (48)
H a d îsin b u n d a n s o n ra k i k ısm ın d a A b d u l l a h bin Z e y d ’ ın
b a ş ın ın ta m a m ın ı m e s h e ttiğ i b ild iriliy o r.

BAŞIN NE KADA RINI M ESHETM EK V Â C İB T İR ?

Sünen i E b ü D â v û d ' u n « P e y g a m b e r'in a b d e st sıfatı*

başlığ ı a ltın d a k i b â b ta riv â y e t o lu n a n ilk h a d îs in ş e rh in d e E l-M en­
hel y a z a rı b a şın m esh i h a k k ın d a a ş a ğ ıd a k i bilgiyi v e rm e k te d ir :
«A bdestte b a şın m esh e d ilm esi g e re k liliğ i K itab, S ü n n e t ve İc m â ’

(48* El-M enhel'den yapılan nakil b u ra d a bitti.

Bâb : 51 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 57

ile s a b ittir. B aşın n e k a d a rın ı m e s h e tm e n in v â c ip o ld u ğ u h u s û s u n ­

d a â lim le r ih tilâ f e tm iş le rd ir. Şöyle k i :
H a n e f i â lim le rd e n a lın a n b ir riv â y e te g ö re b a ş ın d ö rtte b i­
ris in i m e s h e tm e k v â c ib tir. D iğ e r b ir riv â y e te g ö re el p a r m a k la r ın ­
d a n üç p a r m a k la y a p ıla n m e s h k â fid ir. H a n e f î ’ le rin delili
M ü s l i m ve b a ş k a s ın ın r iv â y e t e ttiğ i E 1 - M u ğ i r e ’ n in h a ­
d isid ir. Bu h a d is te P e y g a m b e r’in (b ir d e fa ) a b d e s t a lırk e n b a ş ın ın
n â siy e si ( = ö n kısm ı) n ı m e s h e ttiğ i b ild iriliy o r. O n la r n a siy e y i b a ş ın
d ö rtte b ir m ik ta rı o la ra k ta k d ir e tm işle rd ir.
Ş a f i i â lim le re g ö re b a ş ın b ir saç te lin i v e y a b a şın s ın ırı içinde
k a la n b ir saç p a rç a s ın ı m e sh e tm e k k â fid ir. F a k a t b a ş ın s ın ırın d a n
ç ık a c a k şe k ild e u z a m ış o la n b ir saç te lin in u c u n u m e s h e tm e k k â fi d e ­
ğ ild ir. O n la r d e rle r ki; R esûl-i E k re m 'in n a siy e sin i ve s a rığ ın ın ü s ­
tü n ü m e sh e tm e k le y e tin d iğ i s â b ittir. Hiç k im se y e n â siy e k ısm ın ın
m esh e d ilm esi z o ru n lu d u r d e m e m iştir. Ş u h a ld e ön em li o lan b a ş ın
b ir k ısm ın ı m e s h e tm e k tir. N âsiye, b a ş ın d ö rtte b irin d e n d a h a az b ir
p a rç a olup b u n u n la y e tin ild iğ in e g ö re b a ş ın ta m a m ın ı v e y a d ö rtte
b irin i m e s h e tm e n in v â c ib o lm ad ığ ı so n u c u a lın ıy o r.
Mâ l i k , A h m e d b i n H a n b e l ve bâzı â lim le r ise
b a ş ın ta m a m ın ı m e s h e tm e k v â c ip tir, d e m işle rd ir. Bâzı M â l i k i
â lim le r de b a ş ın ü ç te ikisini, d iğ e r b ir kısm ı d a ü ç te b irisin i m e s h e t­
m ek v â c ip tir, d e m işle rd ir.
B aşın ta m a m ın ı m e sh e tm e k v â c ib tir, d iy e n le rin delili bu b â b ta
riv â y e t e d ile n O s m a n bin Affân ve A b d u l l a h bin
Z e y d ' in h a d îs le rid ir. Ç ü n k ü P e y g a m b e r’in a b d e stin i u y g u la m a lı
o la ra k g ö s te re n b u iki z â t b a ş ın ın ta m a m ın ı m e s h e tm işle rd ir. (Y u­
k a r d a g ö rü şle ri b e lirtile n 4 m e z h e b im a m la rın ın b a ş k a d e lille ri El-
M e n h e l’de b e lirtilm iş tir. F a k a t k o n u n u n çok u z a y a c a ğ ı e n d işe si ile
b u r a y a a lm a y a lım . İste y e n le r o ra y a m ü r a c a a t e d e b ilirle r.

KAÇ DEFA M ESH ED İLİR ?

H a d isin z â h irin e g ö re b ir d e fa m e sh e tm e k le y e tin ilm iştir. E b û

Hanife, M â l i k ve A h m e d bin Ha n b e l bu ve b e n ­
z erî h a d îs le ri delil g ö s te re re k böyle h ü k m e tm iş le rd ir.
Ş â f i i , A tâ ve bâzı â lim le r ise b a şın ü ç d e fa m e sh e d il­
m esi s ü n n e ttir, d e m işle rd ir. O n la rın delili, M ü s l i m ve E b û
D â v û d ' u n riv â y e t e ttik le ri H z . O s m a n (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’m şu m â n â d a k i h a d îs id ir :
58 SÜNEN-Î İBN-Î MÂCE

« R e sû lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) (â z a sın ın ) a b d e s tin i

ü ç e r d e f a a ld ı.» D i ğ e r t a r a f t a n , a b d e s t i n b ü t ü n u z u v l a n ü ç e r d e f a
y ık a n d ığ ın a g ö re b a ş ın m e s h in i d e b u u z u v la r ın y ık a n m a s ın a k ıy as-
la m ışla rd ır. Bu âlim ler; b a ş ın b ir d e fa m e s h e d ild iğ in e d â ir o la n riv â-
y e tle r, b u n u n c â iz liğ in i b e y a n e tm e k iç in d ir, d e m iş le rd ir.

< <*AİU- ^ ' j i U uî . Z & j ) ' j J * y \ — i re

€
C

T E R C E M E S İ

435) “ ... Osman bin Affân (Radtyallâhü anh)’den :

Ş ö y l e s ö y l e m i ş t i r : B e n R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i
g ö rd ü m a b d e s t ald ı ve (a b d e stte ) b a ş ın ı b ir d e fa m e sh e tti."

* j ’ ’J ı i ^ ^ —i n

. vj* j y' ) öi ■ ^

T E R C E M E S İ

436) "... Ali ( Radtyallâhü anh)’den:

Ş ö y le s ö y le m iş tir : R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ), (a b
d e st a lırk e n ) b aşın ı b ir d e fa m e sh e tti.”

l j. > . g , J ’j * u- S. & * ’ - İt - v

c ' j « r.* L y »m 3 j - j 3 J ;V j; 3 ^ ; üı » i. j

• •>

/ :Jiı « O'.ıdlj -» jd ı tiyi-l ılr Jf ■_*-»-* *• - 31»;a» : -O;,)' 3

T E R C E M E S İ

437) “ ... Seleme bin El-Ekra’ (Radtyallâhü awA)’den rivâyet edildiğine

göre şöyle söylemiştir :
Bâb : 51 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 59

B e n R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i g ö r d ü m a b d e s t
a ld ı d a b a ş ın ı b ir d e fa m e sh e tti."
N o t : Z ev âid ’de : H ad îsin râ v ile rin d e n M u h am m ed b in E l-H âris’in sik a ol­
m a k la b e ra b e r h a ta y a d ü ştü ğ ü İbn-i H ib b ân ta ra fın d a n b e lirtilm iştir, d en ilm iştir.
S in di d iy o r ki seneddeki râ v i Y ahya b in R â şid d e zay ıftır.

T E R C E M E S Î

438) “ ... Er-Rubeyyi’ bint-i Muavviz bin Afra’ (Radtyallâhü anhâ)'A&n\

Ş ö y le s ö y l e m i ş t i r :

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem , a b d e s t a ld ı ve (a b d e s t

a lırk e n ) b a ş ın ı iki d e f a m e s h e tti.”

İ Z A H I
H a d is in z â h i r i n e g ö r e R esü l-i E k r e m ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e l­
le m ), b a ş ın ı iki d e f a m e s h e tm iş tir. T i r m i z i bu h ad isten h em en
s o n r a E r - R u b e y y i ’ d e n riv â y e t ettiğ i v e s a h ih o ld u ğ u n u b e ­
l i r t t i ğ i d i ğ e r h a d î s t e E r - R u b e y y i ’ R e s û l - i E k r e m ’i n b a ş ı n ı
b ir d e fa m e s h e ttiğ in i a ç ık ç a sö y lü y o r. E b û D â v û d ’ u n süne-
n in d e de E r - R u b e y y i ' i n h e r ik i h a d î s i r i v â y e t e d i l m i ş t i r .

T i r m i z i ’ n in şe rh i T uhfe, E b û D â v û d ’un ş e rh i E l-M enhel

ve İ b n - i M â c e h ’ i n h a şiy e si S i n d i : E r - R u b e y y i ’ in
s a h î h v e s â b i t o l a n h a d î s i R e s û l- i E k r e m ’in , b a ş ı m b i r d e f a m e s h e t -

S elem e (R .A .)’ın H âl T ereem esi

E b û M üslim -i Eslem -i künyeli Selem e M edine’lidir. R ıd v an ağacı a ltın d a Pey­
g am b er ( S.A.V. )’e b ia t ed ip ölüm üzerin e söz v eren m ü c ah itlerd en d ir. R ivâyete
göre ilk ,o rta ve se n b ia t ed en lerin a ra sın a k a rışm a k sü retiy le P ey g am b er’e ü ç d e­
fa. el u z a tm a k şerefine m a z h a r o lm u ştu r. K end isin d en riv ây e t edilen- 77 h a d îste n
16’sm ı B u h â ri ve M üslim ittifak la , beşini B u h â ri ve d o k u zu n u M üslim m ü n ferid e n
riv â y e tte b u lu n m u şla rd ır. R â v ile ri ç o k tu r. E n son râv isi kölesi o lu p b u h ad isi
riv ây e t eden Y ezid îbn-i U beyd’dir. Selem e 64 ta rih in d e vefat e tm iştir. H u lasa. 148)
60 SÜNEN-1 IBN-Î MACE

m iş o ld u ğ u n u b ild irir. R esû l-i E k r e m , e lle rin i b a ş ın ın ö n t a r a f ı n d a n

e n s e s in e k a d a r s ü r m e s i ve t e k r a r g e ri g e tir m e s i b ir m e s ih say ılır.
E r - R u b e y y i : İki d e fa m e sh e tti, d ed iğ i r iv â y e tte e lle rin ön t a ­
r a f ta n a r k a ta r a f a g ö tü rü lm e sin i b ir d e fa ve öne d o ğ ru g eri g etiril­
m e s i n i d e a y r ı b i r d e f a s a y m a k l a m e s h i n ik i d e f a y a p ı l d ı ğ ı n ı k a s d e t -
m i ş t i r . H a l b u k i b u ik i h a r e k e t b i r m e s i h s a y ı l ı r .

E r - R u b e y y i ’ i n b u ik i h a d î s i n i T i r m i z i ve E b û
D â v û d ' d a n b a ş k a B e y h a k i de riv â y e t etm iştir.

CT\o Y' ( j *L U ( »li ( ot)

52 — KULAKLARIN M ESHİ HA K K IN D A
GELEN ( H A D Î S L E R ) BÂBI

T E R C E M E S İ

439) “ ... Abdullah) İbn-i Abbâs (Radtyallâhü anh)'dtx\ rivâyet edildiğine

göre şojl" söylemiştir:

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ), (a b d e s t a lırk e n ) k u ­

la k la rın ı m e sh e tti. D a h ilin e ( = y ü z e b a k a n k ısm ın a ) ş a h â d e t p a r ­
m a k la r ın ı ve z â h irin e (b a şa b a k a n k ısm ın a) b a ş p a r m a k la r ın ı s ü r e ­
r e k k u la k la r ın z a h irin i ve b â tın ın ı m esh e tti."

İ Z A H I

H ad is, k u la k la r ın z a h ir ve b â tın ın ı m e s h e tm e n in m e ş r ü lu ğ u n a d e ­
lâ le t e d e r ve m e s h in y a p ılış ta rz ın ı bild irir. T i r m i z i ’ n in r iv â ­
y e tin d e : î b n - i A b b â s ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) , R e s û l - i E k r e m ’i n
k u la k la r ın ın z â h ir ve b â tın ın ı m e sh e ttiğ in i b e y a n eder. T u h fe y a z a ­
rı b u r a d a şu m a lû m a tı v e r i r :

K u la k la r ın z â h iri b a ş t a r a f ı n a b a k a n k u la k la r ın dış k ısm ıd ır. B â ­

t ı n ı is e y ü z e b a k a n c e p h e s i d i r .
E 1 - H â f ı z , T e l h i s ’t e a n l a t t ı ğ ı n a g ö r e , i b n - i H i b b â n
Bâb : 52 KİTABÜ-TTAHARE VE SÜNENlHA B1

d a İ b n - i A b b â s ’ ı n h a d is in i k e n d i s a h ih ’in d e z ik re tm iş (O
r iv â y e tte de b u r a d a o ld u ğ u gibi m e s h in y a p ılış şe k li a n la tılm ış tır.)
Ve İ b n - i H u z e y m e ile İ b n - i M e n d e h ' i n bunu
s a h ih g ö rd ü k le rin i b e y a n e tm iştir. E 1 - H â f ı z bu a r a d a H a d i­
sin N e s â î , İbn-i M â c e h , El - H â k i m ve E l - B e y -
h a k i ta r a f ın d a n riv â y e t e d ild iğ in i b ild irm iştir.»
M ifta h ü ’l-H âce y a z a rı d a . y u k a rd a a n ıla n z â tla r ta r a f ın d a n Ha-
d is ’in riv â y e t e d ild iğ in i b e lirtirk e n , H a d ıs’in lâ fız la rın ın b u ra d a k i lâ ­
f ız la r a y a k ın o ld u ğ u n u d a b ild irir. D a h a s o n ra şöyle d e r :
‘Bu b â b ta riv â y e t e d ile n h a d is le r, k u la k la rın z â h ir ve b â tın ın ı
m e s h e tm e n in m e ş r u lu ğ u n a d e lâ le t e d e rle r. A n c a k k u la k la rın m es-
h i için e lle r y e n id e n ıs la tıla c a k m ı? y o k s a b a ş ın m e s h in d e n d o lay ı e l­
le rd e b u lu n a n ıs la k lık la y e tin ile c e k m i? ’

EL M ENH EL’DE BU KO N U D A K İ GÖRÜŞLER

ŞÖYLE ANLATILIYOR

H a n e f i â lim le r : K u la k la rın m esh i s ü n n e ttir . B aşın m e s h in ­

d e n d o lay ı e lle rd e ısla k lık k a lm ış ise y e n id e n e lle r ısla tılm a d a n k u ­
la k la r m esh e d ilir. A ksi ta k d ird e e lle r s u y la ıs la tıla r a k m esih işi y a p ı­
lır, d e m işle rd ir.
Ş â f i î â l i m l e r : B aşın m e s h in d e n s o n ra k u la k la rın z â h ir ve
b â tın ın ı y e n i b ir s u y la m e s h e tm e k s ü n n e ttir. (Ve üç d e fa t e k r a r ­
la n m a s ı s ü n n e ttir ) , d e m işle rd ir.
H a n e f i â lim le rin d elili E b û D â v û d ’ u n « P e y g a m b e r’in
a b d e s t sıfatı» b â b ın d a riv â y e t e ttiğ i I b n - i A b b â s ’ m H adi
sin d e k i şu f ı k r a d ı r : «tbn-i A bbâs. — P e y g a m b e r’in a b d e stin i tâ r if
e d e r k e n — k o lla rım ü ç e r d e fa y ık a d ık ta n s o n ra su a la r a k b a şın ı ve
k u la k la rın ın z â h irle rin i ve b â tın la r ın ı b ire r d e fa m eshetti.»
Ş â f i î ’ le rin delili ise B e y h a k i ’ n in riv â y e t e ttiğ i ve
S e n e d in in s a h ih o ld u ğ u n u söylediği A b d u l l a h bin Zeyd'in
h a d is in in şu f ık r a s ıd ır : « R esû lu llah — a b d e st a lır k e n — b a şın ın m e s ­
hi için a ld ığ ı s u d a n b a ş k a k u la k la rı için su aldı.»
M â 1 i k i 1 e r ’ in c u m h ü ru : K u la k la rın z â h ir ve b â tın ı m es
h e tm e k s ü n n e ttir, d e m işle rd ir. B u n la rd a n I b n - i M e s l e m e
ile E 1 - E b h e r i k u la k la rın m esh i fa rz d ır, d e m işle rd ir. K u lağ ın
m e sh i için y e n i su a lm a k b â z ıla r ın a g ö re s ü n n e t olup b ir k ısım M â ­
l i k i ’ le re g ö re m ü s ta h a b tır.
02 SÜNEN-Î İBN-l MÂCE

H a n b e 1 i ’ 1er ise : K u la k la rın z a h ir ve b â tın ın ı m e s h e tm e k

v â c ib tir. K u la ğ ın m e sh i için y e n i su a lm a k d a s ü n n e ttir , d e m işle rd ir.

ı J.İc j; (j ^ ■‘-A. y ' ıj. ^ t i 1 — i i *

. j s' j* ıü b»y jy jı j i • o*

T E R C E M E S İ
440) “ ... Er-Rubeyyi (Bint-i Muavviz) (Radtyallâhü anh)’Atn :

Şöyle s ö y le m iş tir: N ebi (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), a b d e st

a ld ı ve (a b d e stte ) k u la k la rın ın z â h irin i ve b â tın ın ı m e s h e tti.”

£ i y . J f j ı:r : VS . x U 'j [ f j t v y 'ü j * y \ \ L s)s > - 1

‘ iO c J iti* O * - Lf- ‘ J r ic < j ti ti\ x Ş j e i Ü j- b

. 4-i i î J ■«' 5*^-4 tJ ^ 5^ V , ^:

T E R C E M E S İ
441) “ ... Er-Rubeyyi bint-i Muavviz bin Afra’ (Radtyallâhü ank)'Atn :
Şöyle s ö y le m iş tir: N ebi (S a lla ltâ h ü A ley h i ve S ellem ) a b d e s t a l­
d ı ve (k u la k la rın ı m e s h e d e rk e n ) ik i (şa h â d e t) p a r m a k u c u n u iki k u ­
la ğ ın ın d e lik le rin e s o k tu .”
Ebû Dâvûd ve Beyhaki de H adisi riv â y e t e tm işle rd ir.

AV *âc * ti jj> - ı" • i t i t i A —* — i

j j l i ı ıJ y h ^1-üJI ^ i a jfl

. 4 l/' jAi Iİ2 4 <.l ^Ij

T E R C E M E S İ

442) “ ... El-Mıkdâın bin Madîkerib (Radıyallâhü o«A)’den :

Şöyle s ö y le m iş tir : R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) a b ­

d e s t a ld ı ve (a b d e st alır ken ) b a ş ın ı ve k u la k la rın ın z â h irin i ve b â ­
tın ın ı m e s h e tti.”
Bâb : 53 KİTABÜ-T'TAHARE VE SÜNENÎHA 63

İ Z A H I
E b û D â v û d , E l - B e y h a k i ve A h m e d (R a d ıy a l-
lâ h ü a n h ü m ) de h a d îsi riv â y e t e ttile r.
E r-R u b e y y i bint-i M u a v v i z ’ in h a l te rc e m e si 390
n o lu h a d is in iz a h ın d a a n la tıld ı.

J J \ J* jlo V ' (o r)

53 — KULAKLAR, BAŞTANDIR, BÂBI

^ ,.ı .. i , '—' *• ' * I. i. - Ci V
l jul Z. ı 1 <J V.>_^3 j û L." . t/ lit

ûı' 0 ^ - ; 3^» = 3^» ■ A j ^ ^ AV ii;fr ‘ f .- î y . âc* y . ,r ^ a‘

•* 'û : 3->’î V '»

. aLs4>- a j; -V•— '-1* • Aİjjl ^

T E R C E M E S Î

443) “ ... Abdullah bin Zeyd (Radıyallâhü anAj’den rivâyet edildiğine

göre şöyle söylemiştir : Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) buyurdular ki :
« K u la k la r b a ş ta n (b ire r p a rç a )d ır.» "
N ot : Z evâid’de denilm iş ki, eğer so n râ v i S üveyd b in S aid b ellem iş ise bu
isn a d h asen d ir.

E l-M ıkdâm b in M ad îk erib (R .A .)’ın H al T ercem esi

E l-M ıkdâm b in M ad îk erib b in A m r b in M a d îk erib E bû Y ah y a’d ır, K ünyesi

E bû K e rîm e ’dir. R e sû lu llah ( S.A.V. )’den 47 h ad îs riv ây e t e tm iştir. A yrıca H âlid
b in El-Velid, M uaz b in Cebel, E b û E yyûb E l-E n sârî (R .A .) h a z re tle rin d e n ve b aş­
k a sa h â b île rd e n de riv ây e tte b u lu n m u ştu r. R âv ileri ise Ş ü rey h b in U beyd, H âlid
b in M idân, H abîb b in U beyd E ş-Ş abı’dir. B âzıları o n u n sa h âb l o lm ad ığ ın ı söy­
lem işler ise de b u söz tu ta rsız d ır. K endisinin sa h â b l o ld u ğ u sâ b ittir. Ç ünkü, El-
B ağavî, E b û Y ahyâ b in S elim ta rik i ile riv ây et ettiğ in e göre E b û Y ahyâ şöyle söy­
le m iştir : Biz, E l-M ıkdam b in M a d ik erib ’e : Y â E b â K erim e ! H alk sen in P eygam ­
b e r ( S.A .V .)’i görm ediğini san ıy o rlar, dedik. K en d isi : H alk y anılıyor. V allahi şü p ­
hesiz b en O ’n u gördüm . B ir g ün b en am ca m la y ü rü rk e n R e sû lu llah (S.A.V.) b e­
n im k u la ğ ım ın m em esin i tu tm u ştu . B ilâ h a re a m ca m a : M ıkdâm , k u la ğ ın ın m e­
m esin i tu ttu ğ u m u h a tırlıy o r m u? diye so rd u . B en R e sû lu llah ( S.A.V. )’d en işittim
şöyle b u y u rd u :
«Cenîn’den, çok yaşlıya k a d a r b ü tü n in sa n la r, k ıy â m e t g ü n ü 30 y aşm d a ola­
r a k haşred ilecek lerd ir.»
E l-M ıkdâm h ic ri 86 veya 87 yılı 91 y aşın d a v efat etti. (49)

(49) El-M enhel cüz 2, Sah. 49

64 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

•I •' " ' • • I. I.*. ttC

JT1 C f ‘ ^ 0 û* * X - *' * •' • -■>ü . A *<£ — llt

j t i 'j t )' j î iV' ®3i* j |i| <i' 3 j jl • ^*i^ı j l ^ ‘ < ^-y <j'
.
•■_
-.r-î.
lU .ll £_£
-s * >' V * " *"
Jo j . •j»

T E R C E M E S İ
444) “ ... Ebû Ümâme (Radtyallâhü anh)’den:

Şöyle s ö y le m iş tir : R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) :

■ K u lak lar b a ş ta n d ır.» b u y u rd u . V e (a b d e s t a lırk e n ) b a ş ın ı b ir d e fa
m e sh e d e rd i. g ö z ü n b u r u n ta r a f ın d a k i u ç la rı d a m esh e d e rd i.» ”

jl J x 'J. L* . 5 / > ' L* . Ü T J. l i o

: i } j* j \ 'jt- i j A;r- ’jc. i [ ç j j iri j r J * - J ' ^ if- * j'

.« jiı ^ jî* îVi # ) 31*: 31*

. «i1A-t jf. « )J_ } j f _»«.al ı_)' •>'***[ • ■kl.îjll w?

T E R C E M E S İ
4 45 ) “ ... E b û (Radtyallâhü anh ) ' d e n riv â y e t ed ild iğ in e göre
H üreyre
R e sû lu lla h (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ş ö y l e b u y u rd u , d e m i ş t i r :

« K u la k la r b a ş ta n (b ire r p a rç a ) d ır.» ”
N o t : R â v ile rin d en A m r b in E l-H usayn ve M u h am m ed b in A b d illah ’ın zayıf­
lığı dolayısıyla E bû H ü re y re ’n in b u h ad isin e â it isn a d ın zayıflığı Z ev âid 'd e b elir­
tilm iştir.

H A D İSİN İZAHI
A yrı a y rı s e n e d le rle riv â y e t e d ile n « K u la k la r b a ş ta n d ır» H a d isi­
n in m â n â sı; S i n d i , E l-M enhel ve T u h fe ’d e b e y â n ed ild iğ i gibi
k u la k la r b a ş ın b ir p a rç a s ı s a y ıla ra k o n u n la b e r a b e r ve o n u n s u y u
ile m e sh e d ilir. Y eni b ir su a lın m a z .

H a n e f î â lim le r bu ve b e n z eri h a d îs le re d a y a n a r a k k u la k la r
b a ş la b e r a b e r ve b a ş için a lın a n su ile m esh e d ilir, d e m işle rd ir.
Mâ l i k , A h m e d ve bâzı â l i m l e r : K u la k la r b a ş ta n b ire r
p a r ç a d ır fa k a t, y en i b ir su ile m esh e d ilm e le ri m a tlu b tu r . Ç ünkü
Bâb : 53 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 65

E 1 - H â k i m ’ in riv â y e t e ttiğ i A b d u l l a h b i n Z e y d ’ in
h a d is i b u n u g e re k tirir, d e m işle rd ir.
Ş â f i i l e r ise k u la k la rı m ü s ta k il b ir u z u v s a y a r a k o n u n m e s ­
h i için y e n i b ir s u y u n a lın m a s ı g e re k ir, d e m işle rd ir. O n la n n delili
de A b d u l l a h b i n Z e y d ’ i n h a d is id ir. E l - H â f ı z ’ ı n
b e y â n ın a g ö re M â l i k , E l-M u v a tta ’d a N a f i ’ d e n o d a î b n - i
Ö m e r ’ d e n riv â y e t e ttiğ in e g ö re İ b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) k u la k la rın ın m e sh i için p a rm a ğ ı ile y e n i su a lırd ı.
T irm izi, Ebû Ü m â m e ’ n in h a d is in i n a k le ttik te n s o n ­
r a şöyle d e r :
« K u la k la rın b a ş ta n o ld u ğ u n a d â ir E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’-
d e n de riv â y e t v a rd ır. S a h â b ile rd e n ve o n la r d a n s o n ra g e le n le rd e n
ilim e h lin in ç o ğ u n u n u y g u la m a s ı b u şe k ild e d ir. Y ani' k u la k la rı b a ş ­
ta n s a y m ış la rd ır. S ü f y â n - ı S e v r i , Î b n ü ’ l - M ü b â r e k ,
A h m e d ve İ s h a k d a böyle d e m işle rd ir. Bâzı ilim a d a m la rı
k u la k la rın y ü ze b a k a n ta r a f ı y ü z d e n ve d iğ e r ta r a f ı b a ş ta n s a y m ış ­
lard ır.»
E bû D â v û d da E b û Ü m â m e ’ n in h a d is in i riv â y e t
e tm iş tir. Ş e rh i E l-M enhel H a d îsin iz a h ın ı y a p a rk e n b u a r a d a k u ­
la k la rın m esh i ve b u n u n b a ş ta n b ir p a r ç a m ı, y ü z d e n b ir p a rç a m ı
v e y â h u t m ü s ta k il b ir u z u v m u sa y ıld ığ ı y o lu n d a k i â lim le rin g ö rü ş ­
le rin i ve h e r g ö rü ş ü n m e sn e d ve d e lille rin i b ir e r b ir e r y a z m a k ta d ır.
G eniş iz â h a t is te y e n le r o r a y a (50) m ü r â c a a t e tsin le r.
E b û Ü m â m e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) h a d is in d e k i «G özün b u ­
r u n ta r a f ın d a k i u ç la rı d a m esh e d e rd i» fık ra s ın ı E l-M enhel şöyle a ç ık ­
l a r : Y ân i b u u ç la rı o v ard ı. A h m e d ’ in riv â y e tin d e :
l_ i I \S \S ~ = «A nılan u ç la rı ovardı» c ü m lesi kul-
✓

la n ılm ıştır.

T i y b i d e m iş tir ki, R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve S el­

lem ) isb a ğ d a m ü b a lâ ğ a e tm e k için m ü s te h a b o lm a k ü z e re b u u ç la rı
o v ard ı. Ç ü n k ü göze s ü rü le n s ü rm e ve b e n z e ri ş e y le rd e n v e y a göz
y a ş la r ın d a n a k a n b ir şe y le r g ö z ü n b ir k e n a rın d a b irik e b ilir. Göz
ç a p a ğ ı d e n ile n b u b irik in ti b u r u n ta r a f ın a b a k a n göz k e n a rın d a o la ­
b ild iğ i gibi k a rş ı t a r a f t a d a o lab ilir. Bu n e d e n le a b d e s t a lın ırk e n
g ö z ü n iki k e n a rın ı d a o v m a k m ü s te h a b tır.

(50) El-M enhel cüz 2, Sah. 67-72

S ünen-i İbn-i M âce — C . : 2 - F . : 5
66 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

(®0
54 — PA RM AK LARI HİLALLAM AK BÂBI

. < jÇr j J .J f L' . Cj -u k \CJtjp — i

i i'tu, j i <^ î h ^ J \ x Ş j \ ‘ j.

• *>•“***■- j £■* ^ jîejŞ 3 > - j ‘- - 'J j .'• j k

. Âl.«l L' . <3ç* lü . j (_^-4 â üf : aX . t> j> l 3^*

• y ^

T E R C E M E S İ
446) “ ... E l-M üstevrid bin Şeddâd (51) ( R adıyallâhü a n h ü m â )’den :

E bû Ü m âm e’n in H al T ercem esi

S udayy isim li b u z â t m e şh û r sa h â b île rd e n o lup H u m u s’ta ik a m e t e tm iştir.
250 h ad îsi v ard ır. B u h â ri 5 ve M üslim 3 h ad isin i riv ây e t etm işlerd ir. K en d isi Ö m er,
O sm an, Ali, E b û U beyde, M uaz, E b ü ’d-D erdâ, U bâde b in E s-S âm it ve b ir c e m a a t­
ta n riv ây e t etm iştir. R â v ile ri ise R e c â ’ b in H ay at, M u h am m ed b in Z iyâd El-H âni.
E l-K asım b in A b d irra h m ân , Ş a ra h b il bin M üslim , M ekhûl, E bû G alib ve b a şk a ­
la rıd ır. (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ecm ain ). îb n -i S a ’d, E bû Ü m âm e’n in Ş a m ’d a o tu r ­
d u ğ u n u söylem iştir. T a b a râ n î zayıf b ir sen ed ile riv ây et e ttiğ in e göre U hud sa­
v aşm a k a tılm ıştır. El-H asan b in R âfi, F e d a ilü ’s-Sahâbe adlı eserde, Y ûsuf El-
B a h ilî’d en n ak len bey an ettiğ in e göre E bû Ü m âm e (R .A .) dem iş ki : Resûl-i E k ­
re m ’e b ia t eden lerin A llah’ın rız â sın a m a z h a r o ld u k la rın a d â ir  yet nâzil o ld u ­
ğu zam an b en R e sû lu llah ( S.A.V.)’e Y â R e sû lallah ! Ağaç a ltın d a b en de size biyat
edenlerdenim , dedim . Resûl-i E k re m (S.A.V. b u y u rd u ki : «Sen b en d en sin , ben de
şendenim .»
E b û G alib ’in riv ây etin e göre E bû Ü m âm e (R .A .) şöyle d e m iştir :
Rcsûl-i E k re m (S.A.V.) b eni b ir kavm e gönderdi. O n la r kanı gıda m ad d esi
ö l9 rak içerlerdi. B en o n la rın y an m a vardığ ım gün b an a d a b u n u ik ra m etm ek is­
tediler. B en sizi k an iç m ek ten m e n etm ek için y an ın ıza geldim , dedim . B eni d in le­
m ediler. B en de aç o la ra k o gece y attım . G ece b ir y ab an cı z â t b an a b ir kab do­
lu su b ir şe rb e t getirdi. B en onu içtim . A çlığım su su zlu ğ u m gitti. B ilâ h a re k av im ­
d en b irisi b u n la rı k ın ıy o r ve m isafire k arşı böyle d av ran ılm az diyor. B u n u n üze­
rin e b a n a s ü t getird iler. B u n a ihtiyacım olm ad ığ ın ı söyledim ve to k olan k a m ım ı
g österdim . B u (k e ra m e t) ü zerine h ep si m ü slü m a n oldu. El-H âfız, E l-îsâ b e ’de b e­
lirttiğ in e göre h. 86. yılı v efat e tm iştir. (El-M enhel 2. cüz, 68. S ah .)
(51) E l-M üstevrid b in Ş e d d â d b in A m r E l-K ureyşi E l-F ehrî El-M ekki, sa h âb i
oğlu sa h â b îd ir. P ey gam ber ( S.A.V. )’den ve b a b a sın d a n h ad is riv ây e t etm iştir. R â
vileri ise K ays b in E bî H âzım , V akkâs b in R abia, A b d u rra h m a n b in C übeyr ve
b a ş k a la rıd ır. H ad isleri, T irm izî, E b û D âvûd ve İbn-i M âceh ’de ve b aşk a kitab-
la rd a m e rv id ir. M ısır feth in d e b u lu n m u ş ve h. 45. yıl İsk e n d e riy e ’de vefat etm iştir.
(El-M enhel cü z 2, S ah. 100)
B âb : 54 K İTA BÜ -T’TA H A R E VE SÜ N E N İH A 6/

Şöyle s ö y le m iş tir: R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’i

g ö r d ü m : A b d e st a ld ı ve (a b d e st a lırk e n sol elin) serçe p a rm a ğ ı ile
h e r iki a y a k p a rm a k la r ın ı h ila lla d ı."

M üellif, E b ü ’l-H asa n b in Selem e, H a llâ d b in Y a h y a E l-H ülvanî, Ku-

tey b e ve İbn-i L a h îa ’d a n k u r u lu ik in ci b ir se n ed ile de riv â y e tte b u ­
lu n m u ş tu r.

İ Z A H I

H adis, a b d e s t a lın ırk e n a y a k la r y ık a n d ığ ı z a m a n p a r m a k la r a r a ­

sın ın h ila lla n m a s ın m m e ş rû lu ğ u n a ve h ila lla m a n m elin se rç e p a r m a ­
ğı ile y a p ılm a s ın ın m a tlu b o ld u ğ u n a d e lâ le t ed er. H adîs, T i r m i z i
ve E b ü D â v ü d ’ d a d a m e rv îd ir. O r a la r d a «H allele = h ilalladı»
tâ b iri y e rin e «Delk - ovm a» tâ b iri k u lla n ılm ış ise de ş e rh le r b u tâ b iri
h ila lla m a k o la ra k y o ru m la m ış la rd ır. S erçe p a rm a ğ ın d a n m a k s a d ın
d a sol elin se rç e p a rm a ğ ı o ld u ğ u y in e ş e rh le rd e b e y a n ed ilm iştir.
E bû D â v û d , H adisi, « A y ak ları y ık am ak » b â b m d a riv â y e t
e tm iştir. Ş e rh i E l-M en h el’de şöyle d e n iliy o r :
«Delk, a s lın d a u z u v ü z e rin d e el g e ç irm e k ve o v m a k tır. H ila lla ­
m a k d a d e lk ’in b ir n e v id ir. H ila lla m a k , sa ğ el ile y a p ıla n şe re fli iş­
le rd e n sa y ılm a d ığ ı için se rç e p a rm a ğ ı ile sol e lin se rç e p a rm a ğ ın ın
k a sd e d ilm e si a ç ık tır.
E l-M irk a t y a z a r ı : İ b n - i H a c e r d e m iş tir k i : «Eğer râ v i
E l-M ü stev rid d elk ile h ila lla m a y ı k a s d e tm iş ise, H adîs, a y a k p a r m a k ­
la rın ın se rç e p a rm a ğ ı ile h ila lla m a n m m e n d u b lu ğ u n a d e lâ le t ed en
b ir d elild ir. Sol elin serçe p a rm a ğ ı h ila lla m a y a ta h s is e d ilm iştir. Ç ü n ­
k ü a y a k p a rm a k la r ın ı h ila lla m a k h ü rm e t ed ilm esi g e re k e n işle rd e n
o lm ad ığ ı için sol elin p a rm a ğ ı u y g u n g ö rü lm ü ş tü r. E ğ e r E l-M üstev­
rid , d elk ile se rç e p a rm a ğ ıy la a y a k p a rm a k la r ın ı ov m ay ı k a sd e tm iş
se, H adîs, a b d e st u z u v la rın ı o v m a n ın m e n d u b lu ğ u n a d e lâ le t eder.
M ezhebim iz de o v m a n ın m e n d u b lu ğ u d u r. V e y â h u t o v m a n ın vâcib-
liğ in e d e lâ le t e d e r ki M â 1 i k i 1 e r ’ in m ezh eb i b u d u r. Ben d erim
k i : D inde ih tiy a t o lm a k ü z e re ve M â 1 i k i 1 e r ’ in g ö rü ş ü n e m u ­
h a le fe t e tm e m e k için o v m ak bizim m ez h e b im izd e de m ü s ta h a b d ır,
d er.
H A D ÎS’İ RİVÂYET EDENLER
Tirm izi, Ebü Dâvûd, Nesâi ve B e y h a k i de
r iv â y e t e tm iş le rd ir. S en e d d e k i râ v île rd e n İ b n - i L a h i a ' ni n
68 SÜNEN-İ İBN-Î MÂCE

z a y ı f o l d u ğ u n u s ö y l e y e n l e r b u l u n d u ğ u iç in T i r m i z i , H a d îs g a -
rib tir. İ b n - i L a h i a ’ n in h a d îs i o la r a k ta n ır ız d e m iş tir. F a ­
k a t T i r m i z i ’ n i n ş e r h i T u h f e y a z a r ı ş ö y le d e r : « E n -N e y l’d e
b e l i r t i l d i ğ i g ib i i s n a d ı n g a r i p l i ğ i h a d i s i n h a s e n o l u ş u n u e n g e lle m e z .
İ b n - i S e y y i d i ' n - N a s b ö y le d e m i ş t i r . K a ld ı k i h a d i s i n
Y e z î d b i n A m r ’ d e n riv â y e tin d e İ b n - i L a h i a y a ln ız
d e ğ ild ir. E l - L e y s b i n S a ’ d ve A m r b i n E l - H â r i s
de Y e z i d b i n A m r ’ d e n riv â y e tte b u lu n m u ş la rd ır. B u n e ­
d e n l e h a d i s , s a h î h o lu p g a r i b l i ğ i k a l m a m ı ş t ı r . B u b ilg iy i E n - N e y l ’ -
d e n a l m ı ş t ı r . E l- M e n h e l d e b u m a l u m a t ı E l - H â f ı z İ b n - i
H a c e r ’ d e n n a k le n b e y â n e tm iş v e r iv â y e tin İ b n ü ’ l - K a t t â n
t a r a f ı n d a n s a h î h g ö r ü l d ü ğ ü i f â d e e d ilm iş tir .

H a d is te a y a k p a r m a k la r ın ın h ila lla n m a s ı b e lirtilm iş tir. D iğ e r

h a d î s l e r d e n a n l a ş ı l a c a ğ ı g ib i e l p a r m a k l a r ı n ı h i l a l l a m a k d a m e ş r ü -
d u r . B u n a â i t f ı k h ı h ü k ü m l e r i o h a d î s l e r i n iz a h ı b a h s i n d e a n l a t a c a ­
ğ ız .

t tj A*—C . ,»»1.1 A-»—Cj *«»l A —£i V

y : tü l tJ / j \ y i :J l j l \ \ \ «, ğ jg , j l O j L ] 3U : 2 \i

a ıiL İ>- j j viAj Âı C» 1

jj t ö \) i . L»)' ' »'jj :

. jtl' Jli r L/)-ti-'». Lyü.'Vl J j <j «. jr'

T E R C E M E S İ

447) “ ... (Abdullah) bin Abbâs (Radtyallâhü anhümâ)'dan rivâyet edil­

diğine göre Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, demiştir :
« N a m a z a d u r m a k is te d iğ in z a m a n a b d e s ti is b a ğ e t (rü k ü n , ş a r t
v e s ü n n e t l e r i n e r i â y e t e d e r e k t a s t a m a m y a p .) E lle r in v e a y a k l a r ı n
p a r m a k l a r ı n ı n a r a s ı n ı d a ( h i l a l l a m a k s u r e t i y l e ) s u u l a ş t ı r .» ”
N ot : Z evâid’de : T irm izi de H a d îs’i rivâyet ed erek h asen o ld u ğ u n u söyle­
m iştir. R â v ile rin d en S alih M evlâ T ev’eme, son za m a n ların d a (Tivâyetleri k a rış tır­
m ış ise de, b u d u ru m a d ü şm ed en önce ken d isin d en M ûsâ b in Ukbe riv ây e tte b u ­
lunm uş, d en ilm iştir. (T u h fe’n in En-N eyl’d en n ak len beyan ettiğ in e göre B u h â ri
de aynı nedenle H ad îsi hasen g ö rm ü ştü r.)
B â b : 54 K İT A B Ü -T TA H A R E VE SÜ N E N IH A 6J

T E R C E M E S İ

448) Lakît bin Sabıra (Radtyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine gö­

re Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, demiştir:
«A bdestini isb a ğ e t ve p a r m a k la r ın a ra s ın ı h ilalla.» "

İ Z A H I

H a d iste e m re d ile n isb ağ , 49’u n c u b â b ta iz a h edild iğ i için b u r a ­

d a t e k r a r e tm e y e lü z u m y o k tu r.
H a d isin s o n u n d a ise p a r m a k la r a ra s ın ın h ila lla n m a s ı e m re d il­
m iştir.
L a k i t ’ in b u h a d isi Ş a f i i , A h m e d , T i r m i z î ,
Nesâi, Ebû Dâvûd, İbn-i H u z e y m e , İbn-i H i b ­
bân, Hâ k i m , B e y h a k i ve İ b n - i C â r û d ta r a f m ­
d a n d a k ısa ve u z u n m e tin le r h a lin d e riv â y e t e d ilm iştir. H ep sin d e
p a r m a k la r a ra s ın ın h ila lla n m a s ı e m ro lu n m u ş tu r.
E l-M enhel y a z a rı şöyle b ir m a lû m a t v e r i r :
«H adisin z â h iri p a r m a k la r ın h ila lla n m a s m ın v ü c u b u n u ifâ d e
e d er. M â 1 i k i 1 e r el p a r m a k la r ı h a k k ın d a h ila lla m a n ın vücu-
b u n a ve a y a k p a r m a k la r ı için de h ila lla m a n ın m e n d u b lu ğ u n a h ü k ­
m e tm iş le rd ir. S e b e b in e g elince, o n la r a b d e s t u z u v la rın ı o v m ay ı v â ­
cib g ö rm ü ş le rd ir. El p a rm a k la r ı b irb irin d e n a y rılm ış d u ru m d a ol­
d u ğ u için h e r p a r m a k m ü s ta k il b ir u z u v gibi sa y ılm ış ve o v u lm a sı
v â c ib k ılın m ıştır. A y a k p a rm a k la r ı ise b irb irin e b itişik o ld u ğ u için
te k u z u v itib a r e d ile re k h ila lla n m a s ı v â e ip g ö rü lm em iştir."
M â 1 i k i 1 e r ’ d e n b a ş k a b ü tü n â lim le r el ve a y a k p a r m a k ­
la rı a ra s ın d a b ir f a r k g ö z e tm ed e n h e p sin in a r a la r ın ın h ila lla n m a sı-
n ı s ü n n e t g ö rm ü ş le rd ir. P e y g a m b e r’in a b d e s t a lış şe k lin i tâ r if ed en
h a d is le rd e el ve a y a k p a rm a k la r ın ı h ila lla m a k ta n b a h se d ilm e d iğ i için
70 SÜNEN-İ İBN-İ MACE

h i l a l l a m a y a â i t b u v e b e n z e r i h a d i s l e r d e k i e m r i m e n d u b l u k iç in t e ­
l a k k i e t m i ş l e r d i r . B ö y le c e r i v â y e t l e r i t o p l a y ı p a r a l a r ı n ı t e l i f e t m i ş ­
le rd ir.

P a r m a k l a r ı n a r a s ı n ı h i l a l l a m a k s ü n n e t t i r , d iy e h ü k m e d e n â l i m ­
le r , e ğ e r h i l a l l a m a y a p ı l m a d a n p a r m a k l a r a r a s ı n o r m a l b i r ş e k il­
d e s u y la ıs la n ır s a h ü k ü m b u d u r. Ş â y e t h ila lla m a d a n p a r m a k la r a r a ­
sı ıs la n m a z s a h ila lla m a k ittif a k la v â c ib tir, d e m iş le rd ir.
*
E l- M e n h e l y a z a r ı b u a r a d a h i l a l l a m a h a k k ı n d a v â r i d o la n h a ­
d i s l e r i v e b u n l a r ı n s ı h h a t v e z a y ıf lığ ı k o n u s u n d a y a p ı l m ı ş o la n t a r ­
t ı ş m a l a r ı v e b â z ı n a k i l l e r i b e y â n e d e r . D a h a s o n r a ş ö y le d e r : H i­
la lla m a y a â it h a d is le r in s a h îh liğ i k o n u s u n d a b â z ı k o n u ş m a la r y a ­
p ı ld ı ğ ı n ı b ilm iş o l u n u z . B u n e d e n l e h a d î s l e r , h i l a l l a m a n ı n v ü c u b u -
n a d e lil o l m a z l a r . S a h i h o l d u k l a r ı n ı k a b u l e t t i ğ i m i z t a k d i r d e b u n ­
l a r d a k i e m i r m e n d u b l u ğ a y o r u m l a n ı r k i, P e y g a m b e r i n a b d e s t ş e k --
lin i t â r i f e d e n v e h i l a l l a m a d a n h iç b a h s e t m e y e n ç o k s a y ı d a k i s a h i h
h a d is le r e te r s d ü ş m e s in , r iv â y e tle r a r a s ın d a b ir ih tilâ f b u lu n m a s ın .
B u n u n iç in d ir k i C u m h ü r, el v e a y a k p a r m a k la r ın a r a s ın ı h ila lla m a -
y ı m ü s ta h a b s a y m ış la rd ır.

H i l a l l a m a ’n ı n e n m ü k e m m e l ş e k l i : E l p a r m a k l a r ı n ı n h i la lla n -
m a s ı iç in s a ğ e l i n a y a s ı s o l e l i n ü z e r i n e k o n u p p a r m a k l a r b i r b i r i n i n
a r a s ı n a s o k u l u r . A y a k p a r m a k l a r ı n ı h i l â l l a m a k iç in d e so l e lin s e r ­
ç e p a r m a ğ ı ile s a ğ a y a ğ ı n s e r ç e p a r m a ğ ı n d a n h i l a l i a m a y a b a ş l a n m a ­
lı, h i l a l l a m a işi a y a ğ ı n a l t ı n d a n ü s t ü n e d o ğ r u y a p ı l m a l ı v e s ı r a y l a
d e v a m e d i l e r e k s o l a y a ğ ı n s e r ç e p a r m a ğ ı n d a b i t i r i l m e l i d i r . B ö y le y a ­
p ı l ı r s a h e m k o la y h e m d e s a ğ d a n b a ş l a m a p r e n s i b i n e r i â y e t e d ilm iş
o lu r.»

Ş â f i i m e z h e b i n e g ö r e e l p a r m a k l a r ı h i l a l l a n ı r k e n ş ö y le d e
o l a b i l i r : S o l e lin a y a s ı s a ğ e lin t e r s y ü z ü n e k o n u p p a r m a k l a r b i r ­
b i r i n i n a r a s ı n a s o k u l u r v e b u n d a n s o n r a d a s a ğ e lin a y a s ı, so l e lin
te rs y ü z ü ü z e rin e b ıra k ıp p a r m a k la r b ir b ir in in a r a s ın a s o k u lu r. Ş e ­
k il ö n e m l i d e ğ i l d i r , ö n e m l i o la n , h i l a l l a m a y ı i h m a l e t m e m e k t i r .
B â b : 55 K İTA BU -T’TA H Â R E VE SÜ N E N İH Â 71

T E R C E M E S İ

449) Ebû Râfi’ (53) (Radtyallâhü anh)'den:

Ş ö y le s ö y l e m i ş t i r : R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) a b ­
d e s t a l d ı ğ ı z a m a n y ü z ü ğ ü n ü ( a l t ı iy ic e ı s l a n s ı n d iy e ) o y n a t ı r d ı . ”
N ot : R â v île rin d en M a’m a r b in M u h am m ed ve b a b a sı M u h am m ed b in Ubey-
d u lla h zayıf o ld u k la rı gerekçesi ile isn a d ın zayıf olduğu, Z ev âid ’de b ild irilm iştir.

c- ^ooj

55 — ARÂKIYBI YIKA M A BÂBI

A r â k ı y b : U r k û b ’u n ç o ğ u l u d u r . U r k û b : T o p u ğ u n ü s t ü n d e k i k a ­
lın s i n i r d i r . A b d e s t t e a y a k l a r y ı k a n ı r k e n , t o p u ğ u , v e y a ü s t ü n d e k i y e ­
r i y ık a m a m a n ın s a k ın c a lı o lu ş u b u b â b ta k i h a d îs le r d e n a n la ş ılıy o r.

T E R C E M E S İ

450) “ ... Abdullah bin Ömer (Radıyallâhü anhümâ)'den :

Ş ö y le s ö y l e m i ş t i r : R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) , a b ­
d e s t a lıp ö k ç e le rin e s u d e ğ m e d iğ i g ö r ü le n b ir c e m â a t g ö rd ü . B u n u n
ü z e rin e :
« A te ş t e n a z a b o ls u n ( a b d e s t t e y ı k a n m a y a n ) ö k ç e le r e . A b d e s ti
t a m a lın ız .» b u y u r d u . ”

(53) E bû R âfi, Resûl-i E k re m ’in azadlısı idi. Adı İ b ra h im veya E şlem y âh u t

d a S â b it idi. Ö nce Hz. A b b âs’m kölesi idi. B ilâh a re Hz. A b b âs ta ra fın d a n Pey­
g am b er E fendim ize hibe edilm iştir. Hz. A b b âs’m m ü slü m an lığ ı k ab u l e ttiğ in i R e­
sûl-i E k re m ’e m üjdeleyince E b û R â fi âzad o lm ak la m ü jd e sin i alm ış oldu. B ed ir
'sa v a şın d a n önce m ü slü m an o lm a k la b e ra b e r b u n a k atılm a y ıp U hud ve o n d an
so n rak i sa v a şla rd a b u lu n m u ştu r. P ey g am b er’d en ve A bdullah İbn-i M es’û d ’d an ri­
v âyet e tm iştir. R â v ile ri ise oğu lları R âfi, H aşa n ve U b ey d u llah ’tır. A yrıca El-Mu-
ğire, E b û Saîd-i M akbirî, S üley m an b in Y esâ r ve b a ş k a zâ tlard ıç. 68 h ad isi var.
B u h â ri b ir, M ü slim de üç h ad îsin i alm ıştır. Hz. Ali’n in h alifeliğ i y am an ın d a vefat
ettiğ i söylenm iştir. (E l M enhel 2. cüz, 286. S ah .)
72 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

İ Z A H I

H a d iste g e ç en b â z ı k e lim e le ri a ç ık la y a lım :

A ’k a a b s A k ıb ’m ç o ğ u lu d u r. A k ı b : Ö kçe d e m e k tir.
V eyl s Bu k e lim e m u h te lif ş e k ille rd e m â n â la n d ır ılm ış tır : H elâk,
e n ç e tin a z a b , c e h e n n e m d e k a n v e irin d e n m e y d a n a g e le n d ağ , k e ­
der,» y azık , m a ş a k k a t ve c e h e n n e m d e b ir d e re o la r a k a ç ık la n m ıştır.
E l-H â fız İbn-i H a c e r , E l - F e t i h ’ t e V eyl k e lim e si­
n in m â n â s ın d a d e ğ işik sö z le r sö y le n m iştir. E n k u v v e tlisi, İ b n - i
H i b b â n ' ' ’1 k e n d i s a h ih in d e E b û S a i d (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’-
d e n riv â y e ı e ttiğ i şu m e â ld e k i m e rfu h a d î s t i r : »Veyl C e h e n n e m ’de
b ir d ered ir.» B u n a g ö re V eyl, özel isim d ir. (54).
İ s b a ğ : 45. b â b ta iz a h edild iğ i gibi a b d e sti ta m o la ra k a lm a k tır.
H adîs, E b û D â v û d ’ u n s ö n e n in d e A b d e s t t e İ s b â ğ b â b m -
d a riv â y e t e d ilm iştir. R âvisi y in e A b d u l l a h b i n Ö m e r
(R a d ıy a llâ h ü a n h J ’d ir. R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e
â it o lan m e tin b u r a n ın a y n id ir. A b d u l l a h ’ a â it m e tin ise m e â ­
len ş ö y le d ir :
« R esû lu llah (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) ö k ç e le rin e s u d e ğ m e ­
d iği g ö rü le n b ir c e m a a t g ö rd ü ...»
E l-M enhel y a z a r ı H a d îsin a ç ık la m a s ı ile ilgili o la ra k şu bilgiyi
v e rir.
«Resûl-i E k rem , a n ıla n c e m â a ti, a b d e s tle rin i b itird ik le ri z a m a n
g ö rü y o r ve ö k ç e le rin e su d e ğ m e d iğ i besb elli o ld u ğ u n d a n H a d îs’tek i
te h d id i f e r m a n b u y u ru y o r.
C e m â a tin ö k ç e le rin i y ık a m a m a la r ın ın sebebi h u s ü s u n d a şöyle d e ­
n ilm iş tir : A n ıla n c e m â a t y en i m ü s lü m a n o lm u ştu . Dînî h ü k ü m le ri
y e n i ö ğ re n iy o rla rd ı. A y a k la rın ç o ğ u n u y ık a m a n ın k â fi g e ld iğ in i s a ­
n ıy o rla rd ı. Y â h u t b u n la r ik in d i n a m a z ın ın v a k ti d a ra ld ığ ı için ç a r ­
ç a b u k a b d e s t a ld ık la r ın d a ö k ç e le rin e su d e ğ m e d iğ in in f a r k ın a v a r ­
m a m ış la rd ı. N itek im M ü s l i m ’ i n A b d u l l a h bin Amr
b i n E 1 - A s (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) 'd a n ta h r iç e ttiğ i H a d is’in r i­
v â y e tin d e İ b n - i A m r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) şöyle s ö y le m iş tir :
«Biz R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in r e f a k a tın d a
M e k k e ’d e n M e d in e ’ye d ö n d ü k . (55) Y olda b ir su b a ş ın a v a rd ığ ım ız

(54) El-M enhel cÜ3 1., Sah. 316 ve T uhfe Sah. 50

(55) B u sefer, vedâ haccı veya U m re tü ’l-Kadıyye için y ap ılan yolculuğun dö­
n ü şü idi.
Bâb : 55 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 73

z a m a n b ir c e m â a t ik in d i n a m a z ı için a c ele e tti. Ç a rç a b u k a b d e s t a l­

dı. Biz o n la rın y a n ın a v a rd ığ ım ız z a m a n ö k çeleri, k u r u k a ld ığ ın d a n
b e m b e y a z g ö rü lü y o rd u ...»
H a d îste , a b d e s t a lın ırk e n y ık a n m a y a n ö k ç e le re a z a b o lsu n bu-
y u r u lm u ş tu r . A b d estin , d iğ e r u z u v la rı d a a y n i d u ru m d a d ır. H a n ­
gisi y ık a n m a z s a a y n i bedduâj v â rid d ir. H a d îsin b u y u r u lm a s ın a n e ­
d e n o la n h â d is e d e ö k ç e le r k u r u b ıra k ıld ığ ı ve g e n e llik le ö k ç e le rin
y ık a n m a s ı ih m a l ed ildiği için h a d îs te ö k ç e le r söz k o n u s u ed ilm iştir.
B âzı b id ’a t ehli, m e z k û r c e m â a tin ö k ç e le rin d e n e c â s e t b u lu n d u ­
ğ u n u v e b u n e d e n le H a d îste te h d it e d ild ik le rin i s a n m ış la r ise de b u
z a n ta m a m e n y e rsiz d ir. H a d iste b u y u r u la n te h d it c ü m le sin d e n so n ­
r a a b d e s tin isb â ğ ı (ta s ta m a m a lın m a sı) n a â it e m ir, c e m â a tin a b d e st
u z u v la rın ı iyice y ık a m a d ık la rın ın ve k u s u r la r ın ın b u y ö n d e n o ld u ­
ğ u n a d e lâ le t eder.»
H a d is’te «Ö kçelere a z a b ...» fık ra s ın ı S i n d i şöyle a ç ık la r :
F ık ra d a n m a k sa d , a b d e s t a lır k e n ö k ç e le rin i y ık a m a y ı ih m a l e d e n ö k ­
çe s a h ih le rin e a z a b o lsun. Y â h u t b u k u s u ru işle y e n le rin ö k ç e le rin e
a z a b olsun. Bu ta k d ird e iyi y ık a n m a y a n ö k ç e le rin ta z ib ed ileceği b il­
d irilm iş oluyor.

HA D ÎSTEN ÇIKA RILAN HÜKÜM LER

E l-M enhel y a z a rı h a d is te n a ş a ğ ıd a k i h ü k ü m le rin ç ık a rıld ığ ın ı ifâ ­

de e d e r :
1. Y ı k a n m a s ı f a r z o l a n a b d e s t u z u v l a r ı n ı n h e r t a r a f ı n ı n y ı k a n ­
m a s ı fa rz d ır.

2 . Y ık a n m a sı f a r z o lan a b d e s t u z u v la rın d a n b iris in in u fa k b ir

y e ri bile y ık a n m a m ış o lu rs a a lın a n a b d e s t s a h ih d e ğ ild ir.
3. Kişi, k e n d isin e y ü k le n e n f a r z la r d a n b ir şey ih m a l e d e rse C e­
h e n n e m a z â b m a m ü s ta h a k o lur.
4. C âh ili tâ lim ve irş â d e tm e k m e ş rû d u r.
5. Â lim ’in, d în e a y k ırı g ö rd ü ğ ü şe y le ri re d d e tm e si, h a tt a a ğ ır
söz sö y lem esi m a tlu b tu r.
E l-M en h el’de b ild irile n h ü k ü m le rd e n b a ş k a ş u n la r d a ç ık a rılıy o r :
6. A b d e st a lırk e n a y a k la rı y ık a m a k fa rz d ır. Ç ü n k ü e ğ e r m e s ­
h e tm e k k â fi g elsey d i ö k ç e d en b ir y e rin y ık a n m a m a s ın d a n d o lay ı te h ­
d it b u y u ru lm a z d ı.
74 SÜNEN-Î ÎBN-1 MÂCE

7. R u h la b e r a b e r cesed de ta z îb ed ilir. Ehl-i S ü n n e t ’ in

m e z h e b i de b u d u r.

M ü te rc im o la r a k b ir te re d d ü d ü m
E lim de m ü e llifin s ü n e n in d e n üç n ü s h a v a rd ır. B u n la rd a n M u ­
ham m ed F u a d A b d ü l b a k i ’ n in ta h k ik i ile b a s ıla n n ü s h a ­
d a H a d îs ’in râ v is i A b d u l l a h b i n Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h )
g ö ste riliy o r. S ü n e n -i E b i D â v û d * u n « İsb a ğ u ’l-V udû» b â b m d a -
k i râ v î y in e İ b n - i Ö m e r ’ d ir. K e n a rın d a S i n d i h a şiy e si
b u lu n a n n ü s h a m ız d a y in e A b d u l l a h b i n Ö m e r ’ den ri­
v â y e t y a p ılıy o r. S i n d i h a şiy e s in d e ise A b d u l l a h b i n
A m r g eçiyor. K e n a r ın d a M ifta h ü ’l-H âce h a şiy e si b u lu n a n n ü s h a d a
ve k e n a rın d a k i h a şiy e d e A b d u l l a h b i n A m r diye y a z ılıd ır.

«Ö kçelere a z â b olsun» m eâ lin d e k i- B u h â r î ve M ü s 1 i m ’ de

b u lu n a n r iv a y e tle r için d e A b d u l l a h b i n Ö m e r ’e daya­
n a n b ir riv â y e te ra s tla m a d ım . F a k a t A b d u l l a h b i n A m r ’e
d a y a n a n m ü te a d d it r iv â y e tle r b u lu n u r. E lim d ek i T i r m i z î nüs­
h a s ı d a B u h â r î ve M ü s l i m g ib id ir. H a d is ’in E b û H ü ­
r e y r e , A b d u l l a h bin Am r, Âişe, C â b i r bin
A b d illa h , A b d u l l a h bin El-Hâris, M u a y k ı b ,
H â l i d bin E l - V e l î d , A m r b i n E l - A s , Ş u r a h -
bil b i n H a ş a n a ve Y e z î d b i n Ebî S ü f y a n
(R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’d e n riv â y e t ed ild iğ in i b e y a n e d e rk e n , A b ­
d u l l a h b in Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n b a h se tm e z . A n ­
c a k T i r m i z î ş e rh i T u h fe y a z a rı, İ b n - i E b î Ş e y b e ’ ni n
İ b n - i Ö m e r ’ d e n H a d îsi ta h r iç e ttiğ in i y a z a r. A c a b a m ü e llifi­
m iz, İ b n - i A m r ’ d a n ve İ b n - i Ö m e r ’ d e n de ta h r iç e t­
m iş, y o k s a İ b n - i Ö m e r ’ i n y a z ılışı b ir m a tb a a h a ta s ı m ıd ır?

H A D ÎS İ R İV Â Y E T E D E N L E R

M ü s l i m ve B e y h a k i , m ü te a d d it y o lla rla H ad îsi bu

m etin le , b ir de (454 n o lu ) m e tin h a lin d e ta h riç e tm iş le rd ir. B u h â ­
r i , N e s â i ve b ir riv â y e tin d e M ü s l i m , Y û s u f b i n
M â h i k ’ in A b d u l l a h b i n A m r ’ d e n şu m e â ld e k i m e tn i
riv â y e t e tm iş l e r d i r :

«Bir y o lc u lu ğ u m u z d a R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem )

b iz d e n g e rid e k a lm ış idi. İk in d i n a m a z ı v a k ti g ird ik te n s o n ra bize y e­
tiş tiğ in d e a b d e s t a lm a k la m e şg u l id ik . Ç a rç a b u k a b d e stim iz i b itire ­
Bâb : 55 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 75

lim diye a y a k la rım ız ı m e sh e tm e y e g iriş tik . B u n u n ü z e rin e R e s û lu lla h

(S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) :
«A teşten a z a b o lsu n (a b d e s tte y ık a n m a y a n ) ökçelere.» b u y u rd u .»
T a h â v i de h a d îsi A h m ed b in D â v û d E l-M ekki’d e n riv â y e t e tm iş tir.

L' . CJ '• 3^ — i û N
j\ t + -'»r • 'Tf- ti" • - f• ^ ^ •
% *\ 3l»‘ : cJls 5 ^ «o \^ . h s ü X ‘ V-A 5'

•* Cj İ ®

T E R C E M E S İ

451) “ ... Âişe (Radıyallâhü anhâ)'den rivâyet edildiğine göre Resûlul­

lah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, dem iştir:
«A teşten a z a b o lsu n (a b d e stte y ık a n m a y a n ) ökçelere.»

. Cj \ Cf’ ‘ D1 — i. û T

-5*35 ‘ ,J î ı> £

^ * “3 ^ O jC iljlj : 3 ^ 5 (J ^ ö® ‘ -S*”“ (J ^ J^£'*' â * ‘

"3-‘.J 8 J jÇL ^ Ui' 3 »—J (J ^ : *^3^ • JAJ

6 •
. <( jlıjl ^jA

T E R C E M E S İ

452) “ ... Ebû Seleme (Radıyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre şöy­
le söylem iştir:
 işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , A b d u r r a h m â n (b in E b îb e k r-i S ıd d ık )
(R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) yı a b d e s t a lır k e n g ö rd ü ve 1
— (Y â A b d u rra h m a n !) A b d esti m ü k e m m e l al. Ç ü n k ü b e n R e sû ­
lu lla h (S a la lla h ü A leyhi ve S e lle m )’i,
«A teşten a z a b o lsu n (a b d e s tte y ık a n m a y a n ) a ra k ıy b e ( = to p u ğ u n
ü s tü n d e k i k a im s in irle re )...» b u y u r u r k e n işittim , dedi."
76 SÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

İ Z A H I
H z . Â i ş e ’ n in h a d is i M ü s 1 i m ' de m ü te a d d it se n e d le r-
le S â l i m M e v l a Ş e d d â d ’ d a n r iv â y e t e d ilm iştir. Y al­
nız o ra d a k i r iv â y e tte « A râk ıy b = ö k ç e le r, ü s tü n d e k i k a lın sin irler»
k elim esi y e rin e (451 n o lu h a d îs te o ld u ğ u gibi «A’k a a b = ökçeler» k e ­
lim esi b u lu n u r. O ra d a k i râ v i S â l i m M e v l â Ş e d d â d şöyle
s ö y le m iş tir :
S a ’d b i n E b i V a k k â s (R a d ıy a llâ h ü a n h l ’ın v e fâ t
e ttiğ i g ü n b e n E b ü B e k r ’ i n o ğ lu A b d u r r a h m â n (Ra-
d ıy a llü a n h ü m â ) ile b e r a b e r H z . Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) 'n in
e v in e v a rd ık . A b d u r r a h m â n içe ri g ire re k , (k a rd e şi olan)
H z .  i ş e ’ n in y a n ın d a a b d e s t aldı. B u n u n ü z e rin e  i ş e :
— Y â A b d u r r a h m â n a b d e s tin i isb â ğ e t ( = iyi a l). Ç ü n k ü b e n R e­
s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’i « A teşten a z a b o lsu n (a b d e s t­
te y ık a n m a y a n ) ö k çelere...» b u y u r u rk e n işittim , dedi.»

T E R C E M E S İ
453) “ ... Ebû Hüreyre (Radıyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, demiştir:
« A teşten a z a b o lsu n (a b d e s tte y ık a n m a y a n ) ö k ç e le re ...» ”

İ Z A H I
Ebû H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d îsin i T i r m i z i
de a y n i m e tin le riv â y e t e d e re k , h a s e n ve s a h îh o ld u ğ u n u b e lir tir ve
H adîs, a y a k la r m e st için d e d eğ il ik en ü z e rin e m e s h e tm e n in câiz ol­
m a d ığ ın a d e lâ le t e d er, d e m e k tir. T i r m i z i ’ n in ş e rh i T u h fe y a ­
z a rı d a : «Ç ü n k ü e ğ e r a y a k la rı m e s h e tm e k k â fi gelseydi, ö k ç e le rin i
y ık a m a y a n la ra R e s û lu lla h a z a b ile bed d u â etm ezd i. E b ü H ü ­
r e y r e ’ n in h a d is in i B u h â r i , M ü s l i m , N e s â i ve
îbn-i M â c e h de riv â y e t etm iştir.» der.
M ü s l i m ’ in E b ü H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d en b ir
riv â y e ti ş ö y le d ir :
«R esû lu llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), ö k ç e le rin i y ık a m a m ış
b ir a d a m g ö r e r e k :
«A teşten a z a b o ls u n ( a b d e s tte y ık a n m a m ış ) ö k ç e le re ...» b u y u r ­
m u ş tu r.
Bâb : 55 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENlHÂ 77

b* ‘ j ) ü* ‘ »i.' — 1 o1

tyj J » t) ^ 3 j~j : 3 ^ ■Û \ X.c. Cj J 'Ç t ^ > .J ) (J \ O1

'
6
•* <32 J«il

jl—» ü J j* ‘ *-J. ^ ‘^ J.-A*- Ur* üî3er fe'J'" -İ v-^* ’-^-îj^ j

■ 4j*jW t Jİ ^*y<

. s . L A İ - İ J i yJjb ıj^5*—'[ ^ ÜT • '—1’h* ojU*»^ Jlf-J < j\a- >!>>_•*>■)

T E R C E M E S İ

454) “ ... Câbir bin Abdillah (Radtyallâhü anhümâ)'den:

Ş ö y le s ö y l e m i ş t i r : B e n R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) ’i,
« A te ş te n a z a b o l s u n ( a b d e s t t e y ı k a n m a m ı ş ) ö k ç e l e r ü z e r i n d e k i
k a i m s i n i r l e r e . . . » b u y u r u r k e n i ş it t i m , d e m i ş t i r .”
N ot : «Z evâid m ü e llifi; H a d îs’in aslı B u h â ri ve M ü slim ’de b u lu n a n A bdul­
la h b in A m r’in ve E b û H ü re y re ’n in h a d isle rin d e n d ir. B ir de B u h â rî’de olm ayıp
M ü slim ’de b u lu n a n  işe’n in h ad isin d e n d ir, dem iştir.
C â b ir’in h ad isin e gelince; isn a d ın d a k i a d a m la r, sik a z â tla rd ır. B u n la rd a n
yalnız E b û İsh ak , te d lis ederd i ve son z a m a n la rd a riv ây etleri k arıştırırd ı.»

T i r m i z î ’ n i n ş e r h i T u h f e ’d e b e y â n e d ild iğ in e g ö r e C â b i r
b i n A b d i l l a h ’ ı n H a d i s ’i n i İ b n ’ i E b î Ş e y b e ve
T a h a v i d e ta h r iç e tm iş le rd ir.

Uf: Vlj .jltiLLoll â j L î c j < jU îc j L s jfi — 1 û û

t s ( j 1je- i i j \ 'tjc- t <Çk.i uf . <j\

3 “*I *^ ^ * lA-ü
"*
—
-3 ^^ ..a
^
j *D> ^
rf» • “’*
<3^ * «*
,yâ1(3-1
<

» 3^ 2^ J .j—j <32 i ı3 ‘ <j\

. « jiıiı £ ja 3-î.j • *
• Ua^ «|UJ *w*âtU . i_3_j)i

T E R C E M E S İ
455) “ ... Hâlid bin El-Velîd, Yezîd bin Ebî Süfyan, Şürahbîl bin Ha-
78 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

san a ve A m r bin El-Â s (Radtyallâhü ahüm ) ’den ayrı ay rı rivâyet eden E b û

A bdillah E l-E ş’â rî (Radıyallâhü anh) şöyle sö y le m iştir:

Bu z â tla r d a n h e p si R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’d e n

ş u n u b u y u r d u ğ u n u iş ittile r :
«A bdesti ta m o la r a k a lın ız . A te ş te n a z a b o lsu n (a b d e s tte y ık a n ­
m a y a n ) ö k ç e le re ...» "
N o t : Z ev âid ’de : İsn a d ı h asen d ir. R â v ilerin d e b ir zayıflık b ilm iy o ru m , d e­
nilm iştir.
(J—* tl»- I» ı >^ı (®^)

56 — AYAKLARI YIKAM AK H A K K IN D A GELEN

(HADÎSLER) BÂBI

T E R C E M E S İ

456) “ ... Ebû Hayye (56) (Radtyallâhü a«A)’den rivâyet edildiğine göre
şöyle söylemiştir :
Ben, A li (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'ı a b d e s t a lıp a y a k la rın ı to p u k la rı
(a şık k e m ik le ri) ile b e r a b e r y ık a r k e n ve (a b d e s tin i ta m a m la d ık ta n )
so n ra :
«Ben, P e y g a m b e rim iz (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in a b d e stin i
size g ö s te rm e k istedim .» d e rk e n g ö rd ü m .”

İ Z A H I
H adîs, a b d e s tte a y a k la rı y ık a m a n ın g e re ğ in e d e lâ le t e d er. S i n -
d i d iy o r ki, Ş i i 1 e r a b d e s tte a y a k la rı m e s h e tm e n in g e re ğ in i ve
y ık a m a n ın g e re k siz o ld u ğ u n u id d ia e d e rle r. H adîs, o n la rın id d ia ­
la r ın ı a ç ık ve seçik b ir şe k ild e re d d e d e r. H ele H a d is’in H z . A 1 i ’ ye

(56) E b û H ayye b in K ays E I-H em adânî El-Vadii, Hz. Ali’den riv ây e t etm iş,
râ v isi ise, E b û İs h a k ’tır. E l-H âkim E b û A hm ed ve E b û Z u r’a, o n u n adı b ilin m i­
yor, d em işlerd ir. İbn-i M â k û la ise : «O nun adı h a k k ın d a ih tilâ f b u lu n d u ğ u n u , bâ-
zıların a göre, adı A m r b in N asr, d iğ e r b â z ıla rm a göre ise ism i  m ir b in E l-H ars’-
tır, dem iştir. (H u la sa Sah. 448)
Bâb : 56 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHA 79

â it o lu şu a y rı b ir ön em ta ş ır. Ş i i 1 e r ’i n H z . A 1 i ’ ye b a ğ lı­
lık la rın ı göz ö n ü n d e tu ta n m ü s a n n ifin b u b â b ı H z . A l i ’ n in H a ­
dîsi ile a ç m a şı çok isa b e tli o lm u ş tu r. A slın d a a b d e s t a lın ır k e n a y a k ­
la r ı y ık a m a n ın g e re ğ in i is b a tla y a n h a d is le r ç o k tu r. N e v e vî g i­
bi m u h a k k ik â l i m l e r : P e y g a m b e r’in m u h te lif y e rle rd e ve çeşitli şe ­
k ille rd e alm ış o ld u ğ u a b d e s t tü rle rin i tâ r if e d e n le rin h e p si a y a k la ­
r ın y ık a n m a s ı g e re ğ i h u s û s u n d a ittif a k e tm iş le rd ir, d e rle r.
H adîs, T i r m i z i , N e s â i ve E b û D â v û d ta ra fın ­
d a n d a ta h r iç ed ilm iştir. T i r m i z i , H a d is için m ü te a d d it sened-
le r z ik re d e re k h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u d a k a y d e tm iş tir.
E b û D â v û d ’ u n S ü n e n in in « P e y g a m b e rin A b d e s tin in Sı­
fatı» b â b ın d a P e y g a m b e r’in a b d e stin i t â r i f e d e n H z . O s m a n
(R a d ıy a llâ h ü a n h l ’ın h a d is in i a ç ık la y a n E l-M enhel y a z a r ı a y a k la rı
y ık a m a k la ilgili o la r a k e zcü m le ş u n la r ı s ö y le r :
« H z . O s m a n ’ ı n H a d isi a b d e s tte a y a k la rı y ık a m a n ın m eş-
r û lu ğ u n a d e lâ le t e d er. A y a k la rı y ık a m a k h u s û s u n d a ih tilâ f v a rd ır.
D ö rt m e z h e b im a m ı ve b u n la r d a n b a şk a , ehl-i s ü n n e t m e z h e b i­
n e m e n s u p b ü tü n â lim le r a y a k la rı y ık a m a n ın g e re ğ in e h ü k m e tm iş ­
le rd ir. D elilleri de b u b â b ta riv â y e t o lu n a n h a d îs le r ve a b d e s t h a k k ın ­

d a in e n M â i d e s ü re s in in 6’n cı â y e ti n d e k i :

= «... B a şın ız a m e sh e d in iz ve a y a k la rın ız ı d a to p u k la rın ız la b e ra b e r

y ık ay ın ız ...» nazm -i celilid ir. Â y e tte k i k elim esi m a n s u p

(ü stü n lü ) ve m e c r û r (esreli) o la ra k o k u n m u ş tu r. H e r iki o k u y u ş,

k ıra a t-ı s e b ’a (yedi k ıra a t) d a n d ır. H er iki k ır a a t h a lin d e , b u kelim e
«ruûs» k e lim e sin e a tfe d ilm e k le m e sh e tm e m â n â s ın ı ve y ık a n a n «vu-
cûh» v e y a eydiye» k e lim e le rin e a tfe d ilm e k le y ık a m a m â n â s ın ı ifa d e
edeceği h u s u s u n d a L ü g a t â lim le ri ittifa k h a lin d e d irle r. Bu d u ru m a
göre; şu üç m â n â d a n b irisi k a sd e d ilm iş d e n ile b ilir. B aşk a b ir ih tim a l
y o k tu r.
1 . Y ık a m a ve m e sh e tm e b irlik te m u ra d d ır. Y âni kişi a b d e st a lır ­
k e n a y a k la rın ı h e m m e sh e d e c e k h em de y ık a y a c a k tır. Z â h i r i y e
m e z h e b in e m e n s u p b âzı â lim le r böyle d e m işle rd ir. A m a hiç b ir sağ-
lam _ de.IîL göşterem em işlerdir ve g ö rü şle ri ic m a a m u h a lif o ld u ğ u n d a n
tu ta rs ız d ır.

2 . Y ık a m a k ve m e s h e tm e k te n b iris in in y a p ılm a sı k â fid ir. Kişi

iste rse m e sh e d e r, iste rse y ık a r. H a s a n - ı Basri, Mu h a m-
80 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE
t**

m e d b i n C e r i r ve M u ' t e z i l e ' n in b a ş k a n ı E l - C u -
b â i böyle sö y le m işlerd ir. Bu g ö rü ş de tu ta rs ız d ır. Ç ü n k ü â y e tte
m u h a y y e rlik geçm ez ve b u n a d e lâ le t e d e n b ir iş a r e t de y o k tu r.

3. Y ık a m a k ve m e s h e tm e k te n b irisi k a şd e d ilm iştir. H a n g isi k a s ­

d e d ilm iş ise o n u y a p m a k z o ru n lu d u r. D iğ e rin i y a p m a k ö n g ö rü lm e ­
m iştir. B u n la rd a n h a n g is in in k a sd e d ilm iş o ld u ğ u n u b e lirle m e k için
delile ih tiy a ç v a rd ır. B ü tü n â l i m l e r : A y a k la rın ı y ık a y a n k işi fa rz
o la n ı y a p m ış, â y e tle k a s d e d ile n i ifa e tm iş ve a y rıc a a y a k la rın ı m es-
h e tm e d iğ i için k ın a n m a z , d e m e k te ittif a k e tm iş le rd ir. Bu ittifa k ,
â y e t ile k a s d e d ile n m â n â n ın a y a k la rı y ık a m a k o ld u ğ u n u n d elilid ir.
K eza k a s d e d ile n m â n â n ın y ık a m a k v e y a m e s h e tm e k o lm a sı m u h te ­
m el o lu n c a â y e t’in b u cü m lesi m ü cm e l h ü k m ü n d e k a b u l e d ile re k b e ­
y â n a m u h ta ç o lu r. R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) t a ­
r a f ın d a n k a v li v e y a fi’ll b ir b e y a n g ö rü lü n c e A llah T e â lâ ’n ın m a k ­
sa d ı a n la ş ılır. Â y e t ile a y a k la rın y ık a n m a s ın ın m u ra d o ld u ğ u , P ey­
g a m b e r ’in h e m k a v li h e m fi’lı b e y a n ı ile s a b ittir. Fi’lî b e y â n ı ş u d u r :
M ü ste fîz ve m ü te v a tir n a k ille s a b it o lm u ş tu r ki P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S ellem ) a b d e s t a lırk e n a y a k la rın ı y ık a m ış tır. Bu h u ­
s u s ta im a m la r a ra s ın d a h e r h a n g i b ir ih tilâ f y o k tu r. K avli b e y â n ı ise
T a h a v i ve İ b n - i M â c e h ’ i n riv â y e t e ttik le ri (454 nolu)
C â b i r ’ in h a d isi, N e s â i , İ b n - i H u z e y m e , E b û D â ­
v û d ve İ b n - i M â c e h ’ i n riv â y e t e ttik le ri (422 n o lu ) A b ­
d u lla h b i n A m r ’ i n h ad îsi, Ş â f i i ’ n in k e n d i m ü sn e d in -
de riv â y e t e t t i ğ i :

«A bdest a la n a ’m a b ir a d a m a , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve

S ellem ); A y a ğ ın a ltın a d ik k a t et» b u y u rd u . B u n u n ü z e rin e a ’m a a y a ­
ğ ın ın a ltın ı iyice y ık a m a y a başladı.» m e â lin d e k i h a d is ve B e y h a -
k i ’ n in riv â y e t ed ip s a h îh o ld u ğ u n u b e lirttiğ i A m r b i n A b e -
s e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m P e y g a m b e r’in a b d e st ş e k lin in tâ r ifin e d â ir
h a d îs in in şu r ic a ld e k i f ık r a s ıd r :

« P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) iki a y a ğ ın ı d a to p u k ­

la r ı ile b e ra b e r A lla h ’ın O ’n a e m re ttiğ i gibi yıkadı.» B e y h a k î :
Bu h a d is, A lla h ’ın, a y a k la rı y ık a m a y ı e m re ttiğ in e d e lâ le t e d er, d e ­
m iştir.

Ş i i 1 e r ’ in İm a m iy e kolu, a y a k la rı m e s h e tm e n in f a r z o ld u ­
ğ u n u sö y le m işle r ise de o n la rın id d ia sı re d d e d ilm iş tir. (El-M enhel, o n ­
la r ın d e lille rin i c e v a b la rı ile b e r a b e r z ik re tm iş tir. Bu h u s u s u z u n s ü r ­
d ü ğ ü ve a n la tılm a s ın a g e re k o lm a d ığ ı k a n ıs ın d a o ld u ğ u m için b u ­
r a y a a k ta rm a d ım .)
Bab : 56 KİTABÜ-T TAHARE VE SÜNENİHÂ 31

N e v e v i d e m i ş t i r k i : « B ü tü n ü l k e l e r d e v e d e v i r l e r d e y e t i ş ­
m iş o l a n v e f e t v a y a y e t k i l i f ı k ı h ç ı l a r ı n h e p s i a b d e s t a l ı n ı r k e n a y a k ­
la rı to p u k la r la b e r a b e r y ık a m a k fa rz d ır, a y a k la r ı m e s h e tm e k k â fi
d e ğ i l d i r , a y a k l a r ı y ı k a r k e n b u n l a r ı a y r ı c a m e s h e t m e k v â c ib d e ğ i l ­
d ir , d e m i ş l e r d i r . İ c m â ı n o l u ş m a s ı h u s û s u n d a m u t e b e r o l a n h iç b i r
â l i m d e n b u n a m u h a l i f b i r f e t v a s a b i t o lm a m ış tır .»

Ehl-i S ü n n e t â lim le rin e g ö re a b d e s t â y e tin d e k i

k e l im e s i m a n s ü b ( ü s t ü n l ü ) o k u n d u ğ u n d a y ı k a n m a s ı e m r o l u n a n y ü z
v e y a e lle re a tfe d ilm e k le a y a k l a n y ık a m a h ü k m ü a ç ık tır. B u k e li­
m e m e c r û r ( e s r e li) o k u n d u ğ u n d a h ü k ü m a y n i d i r . R u û s k e l i m e s i n i n
y a n ı n d a b u l u n d u ğ u iç in b u k e l im e d e m e c r û r o k u n m u ş t u r . B u t ü r
h a r e k e l e m e y e ‘c e r r - i c i v a r = k o m ş u l u k e s r e s i, d e n i r . B u k o m ş u l u ­
ğ u n f a y d a s ı is e y ı k a n m a s ı n d a f u z u l i s u h a r c a n m a s ı b e k l e n e n a y a k ­
la r ı y ık a r k e n su is r a f ın d a n k a ç ın m a y a d ik k a tle r i ç e k m e k v e m e sh e
y a k ın b ir y ık a m a n ın u y g u n lu ğ u n a iş a r e t e tm e k tir. S i n d i , Z e -
m a h ş e r i ’ n i n b ö y le d e d i ğ i n i n a k l e t t i k t e n s o n r a : Â y e tte y ı k a n ­
m a s ı f a r z o la n y ü z v e k o lla r z ik re d ild ik te n s o n r a b a ş ın m e s h in d e n
b a h s e d i l i r v e b u n d a n s o n r a d a a y a k l a r ı n y ı k a n m a s ı e m r e d i l i r . K o l­
l a r ı n y ı k a n m a s ı ile a y a k l a r ı n y ı k a n m a s ı a r a s ı n d a b a ş ı n m e s h i n d e n
b a h s e d ilm e s in in h ik m e ti, a b d e s t u z u v la r ı a r a s ın d a te r tib e r iâ y e t e t­
m e n i n ö n e m i n e i ş a r e t e t m e k t i r . B ir d e Z e m a h ş e r i ’ n i n d e d i ­
ğ i g ib i a y a k la r ı y ık a r k e n s u d a is r a f e tm e m e k tir .

 y e t t e k i ‘E r c ü l ’ k e l i m e s i n i n m e c r û r v e m e n s û b o k u n m a s ı h u s û ­
s u n d a â l i m l e r i n b i r k ı s m ı ş ö y le d e y o r u m y a p m a k m ü m k ü n d ü r , d e ­
m iş le r d ir : M e c r û r o k u n u p m e s h e tm e m â n â s ı, a y a ğ ın d a m e s t b u lu ­
n a n k i m s e h a k k ı n d a d ı r . M a n s ü b o k u n u p y ı k a m a m â n â s ı ise; a y a ­
ğ ın d a m e s t o lm a y a n k im s e h a k k ın d a d ır .

B ü t ü n b u y o r u m l a r d a n b a ş k a ş u d a v a r d ı r k i : M e s h k e lim e s i
a r a p d i l i n d e y ı k a m a k a n l a m ı n a d a k u l l a n ı l ı r . A b d e s t a l a n k iş i iç in
u z u v l a r ı n ı m e s h e t t i ( y â n i y ı k a d ı ) d e n iliy o r .

S i n d i d i y o r k i, â l i m l e r â y e t ’i, b a ş k a ş e k i l l e r d e d e y o r u m l a m ı ş ­
l a r d ı r . B iz a n l a t t ı ğ ı m ı z c e r r - i c i v a r y o r u m u ile y e tin e lim .»

y i 3 \ 3 ■& 3 f

» İ I -a y • *— ( » j~“\ A Cj

Sünen-i İbn-i M âce — C . ; 2 • F . : 6

82 SÜNEN-I ÎBN-Î MACE

. Ir^ r ir^ r

• jj—»■ J

T E R C E M E S İ

457) “ ... E l - M ı k d â m bin M a d îk e r i b (Radtyallâhü anh)'âen :

Şöyle s ö y le m iş tir : R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) a b ­
d e s t a ld ı ve (a b d e st a lırk e n ) a y a k la rın ı ü ç e r d e fa y ık a d ı.”
N o t : Z ev âid ’d e H a d is’in isn ad ı h asen d ir, d en ilm iştir.

’J * Cj r ' i ) ‘ *3 ^ 3 1' V • 3* İ& S

jJ ri \ x * ’J J Q jU i ‘ 3 1. ^

: 3 ' 3& • j 3 -^ 3 $İcŞ£^ 31 3 V - ^ - ti-*'

. ^13)1 Vj 3)' V} • 3 -“ *" VI '3 .' u ^ J l 31

. « aL J: .vljJI j

T E R C E M E S İ

458) “ ... E r - R ü b e y y î (B in t-i M u avviz) (Radtyallâhü a n h â yd tn :

Şöyle s ö y le m iş tir: İbn-i A b b â s (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) , b a n a g e­

le re k ş u h a d îs i (m i) s o r d u : E r-R ubeyyi, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley ­
h i ve S ellem ) a b d e s t a lır k e n a y a k la rın ı (ü ç e r d e fa ) y ık a d ığ ın ı a n ­
la ta n (390 n o lu ) h a d îs in i k a s te d e r. (H adis îb n -i A b b â s ’a a n la tıld ık ­
ta n ) s o n ra İbn-i A b b â s :
G e rç e k te n h e rk e s (a y a k la rı) y ık a m a k ta n b a ş k a b ir şey e ( = m e s ­
h e tm e y e ) r ız a g ö ste rm e z . H a l böyle ik en , b e n K ita b u lla h ’t a y a ln ız
(a y a k la rı) m e sh e tm e y i b u lu y o ru m , dedi."
N o t : Z evâid’de H a d ls’in isn a d ı h a se n d ir, d en ilm iştir.

İ Z A H I

S i n d i , d iy o r k i : Ibn-i Abbâs (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , R e­

sûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in a y a k la rın ı y ık a d ığ ın ı
Bâb : 56 KİTABÜ-TTAHARE VE SÜNENİHÂ 83

E r - R u b e y y i ( R a d ı y a l l â h ü a n h â ) ’d e n iş itin c e , v a r d ı ğ ı n e t i c e ­
y i b e l i r t m e k m a k s a d ı ile b u s ö z ü s ö y le m iş o l a b ilir . Y â n i R e s û l- i E k ­
r e m ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’i n a y a k l a r ı n ı y ı k a d ı ğ ı s a b i t o l­
d u ğ u iç i n i n s a n l a r ( s a h â b î l e r ) y ı k a m a k h ü k m ü n d e i t t i f a k e t m i ş l e r ­
d ir . E ğ e r b u n d a n o l m a z s a K u r ’ a n - ı K e r i m ’ i n z â h irin e
g ö r e m e s h e t m e h ü k m ü v a r d ı r , d e m e k i s t e m i ş o lu r . İ b n - i A b -
b â s ’ ı n « İ n s a n l a r » s ö z ü ile s a h â b î l e r k a s d e d i l m i ş t i r . Ç ü n k ü o z a ­
m a n o r a d a s a h â b î l e r d e n b a ş k a k i m s e y o k t u . S a h â b i l e r i n ic m â ı, i t ­
t i f a k l a h ü c c e t t i r . Ş u h a l d e s ü n n e t v e ü m m e t i n i c m â ı ile y ı k a m a k
h ü k m ü s a b ittir . D o la y ıs ıy la h a k v e d o ğ r u o la n ı d a b u d u r . K u r ’ a n
â y e tin i b u n a g ö re y o ru m la m a k g e re k ir.

İ b n - i A b b â s ’m « ... K i t a b u l l a h ’t a y a l n ı z m e s h e t m e y i b u ­
lu y o r u m .» d e m e s i n i n s e b e b i; â y e t t e k i ‘E r c ü l ’ k e l i m e s i n i n ‘R u û s ’ k e ­
l i m e s i n i n y a n ı n d a o l m a s ı v e i k i s i n i n m e c r ü r o k u n m a s ı h a l i n d e z â h i-
r e n a y a k la r b a ş h ü k m ü n e tâ b i g ö rü lü r. Ç ü n k ü c e rr-i c iv a rı d u r u m u
a r a p d i l i n d e n a d i r e n b u l u n u r . E r c ü l, k e l i m e s i n i n m e n s ü b o k u n m a s ı ­
n a â it k ı r a a t ş e k lin i İ b n - i A b b â s d u y m a m ı ş v e b u n u n iç in
b u s ö z ü s ö y le m iş o lm a s ı d a m u h t e m e l d i r .

456 n o lu h a d is in a ç ık la m a s ı b a h s in d e b â z ı m â lü m a tı n a k le ttiğ im
E l-M enhel y a z a n a y n ı b â b ta E l - H â f ı z İ b n ü H a c e r ’den
n a k le n şöyle d e r :
« E l - H â f ı z İ b n ü H a c e r ’ i n E l- F e tih ’t e : A y a k l a n y ı­
k a m a y a m u h a l i f h e r h a n g i b i r h ü k ü m h iç b i r s a h â b i ’d e n s a b i t o l m a ­
m ı ş t ı r . Y a ln ı z A l i , İ b n - i A b b â s ve E n e s ( R a d ıy a l-
l â h ü a n h ü m ) ’d e n m e s h e t m e h ü k m ü d u y u l m u ş is e d e b u n l a r ı n d a
m e s h e t m e h ü k m ü n d e n r ü c û e d e r e k y ı k a m a n ı n g e r e ğ i n i s ö y le d ik le r i
s a b ittir. A b d u r r a h m a n bi n E b i L e y l a : « R e s û lu lla h
( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i n A s h â b ı, a y a k l a r ı y ı k a m a h ü k m ü n ­
d e i c m â e t m i ş t i r , d iy e S a î d b i n M a p s û r ’ d a n riv â y e t v a r ­
d ır , d e r . T a h a v i ve İ b n - i H a z m is e m e s h i n m e n s û h o l­
d u ğ u n u i d d i a e t m i ş l e r d i r .»

M i f t â h ü ’l- H a c e y a z a r ı is e İ b n - i A b b â s ’ın E r - R u b e y -
y i ’ e c e v a p o l a r a k s ö y le d iğ i s ö z ile ilg ili o l a r a k ş ö y le d e r :

« İ b n - i A b b â s , s a h â b ile rin c u m h û ru n a m u h a lif b ir h ü ­

k ü m b e y â n e tm e k is te m iş tir. B u, sö z b ir m e z h e b tir. İ b n - i A b ­
b âs te k k a lm ış tır. E l - H â f ı z İbn- i H a c e r , F e t h ü ’l- B â r î’-
de İ b n - i A b b â s ’ ı n b u n d a n r ü c û e t t i ğ i s a b i t t i r , d e m iş tir .»

B u h â r i ve M ü s l i m d e A y a k l a r ı Y ı k a m a b a ş lığ ı a l t ı n ­
34 SÜNEN-İ iSN -I MÂCE

d a a ç ıla n b â b ta a y a k la n y ık a m a n ın g e re k liliğ in i v e m e s h in k ifa y e t

e tm e d iğ in i is p a tla y a n s a h ih h a d is le r i n a k le tm iş le rd ir.

(Jl.İ î* *y e ı_i (oY)

57 — A L L A H T E A L Â ’N IN E M R İ Ü Z E R İN E A B D E S T A L M A K
H A K K IN D A G E L E N (H A D ÎS L E R ) B Â B I

T E R C E M E S İ

459) Cami’ bin Şeddâd Ebû Sahra (Radıyallâhü anh)'den rivâyet

edildiğine göre :
K e n d i s i : «B en, H u m r â ’n ı n E b û B ü r d e ’y e m e s c id d e h a d î s n a k l e ­
d e r k e n : O s m a n b i n A f f a n ( R a d ı y a l l â h ü a n h ü m ) ’d e n ş ö y le s ö y l e r k e n
iş ittim , d e d iğ in i, d u y d u m :
R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m : « K im A l l a h 'ı n e m r e t ­
t i ğ i g ib i a b d e s t i n i t a m a l ı r s a ( b ö y le a b d e s t l e r l e k ıld ığ ı) f a r z n a m a z ­
l a r , a r a l a r ı n d a k i ( k ü ç ü k ) g ü n a h l a r a k e f f a r e t o lu r .» b u y u r m u ş t u r . ” (*)

(*) 1. C am i’ b in Ş ed d âd E bü S a h ra El-Kûfi E l-M uharibî ü s tü n şa h siy etler­

d en d ir. T â rik b in A bdillah, S afv ân b in M uhriz, E bû B ü rd e b in M ûsâ, A bdurrah-
m a n E n-N ahâi ve b a şk a z a tla rd a n h ad is riv ây e t e tm iştir. R â v ile ri ise El-A’m eş,
Es-Sevri, Ş u ’be ve b ir çok kim sed ir. En-N esâî, İbn-i M uin, E b û H âtim , El-İclî ve
Y âk u b b in S ü fy a n o n u n sik a o ld u ğ u n u b e lirtm işle rd ir. 127 ve 128’n ci yılı vefat
e tm iştir. (El-M enhel Cüz 2, Sah. 214)
2. H u m râ n b in E b an Hz. O sm a n ’ın azad lısıd ır. E b û B e k r’in d ev rin e y etişm iş­
tir. O sm an, M uâviye ve A bdullah b in Ö m er (R .A .)’den riv ây e t e tm iştir. R âv ileri
ise. U rve b in Z übeyr, H asan-ı B a sri, A tâ b in Y ezid, N âfi’ M evlâ İbn-i Ö m er, Zeyd
b in E şlem ve b a şk a la rıd ır. İbn-i M uin, o nu M ed in e’n in h ad isçi ta b iile ri a ra s ın ­
d a z ik re tm iştir. İbn-i H ib b â n sik a la rd a n sa y m ıştır. İbn-i A bdi’l-Ber de o n u n b ü ­
yük b ir â lim o ld u ğ u n u söylem iştir. B a sra ’d a y erleşerek o ra lı h alk o n d an h ad îs
a lm ıştır. (El-M enhel cüz 2, S ahife 2)
3. E bû B ü rd e b in E bi M û sâ ’n ın adı E l-H âris veya  m ir b in A b d illah ’tır. K üfe
k ad ısı ve fık ıh ç ılarm d a n d ır. Ali, A bdullah b in S elâm , U rve b in Z ü b ey r ve Huzey-
fe ’den riv ây e t etm iş, râ v ile ri de Ş â ’bİ, S â b it E l-B ennânî, K a tâ d e ve E b û Is h a k ’tır.
İbn-i S a ’d, El-İcli ve İbn-i H a b b â n onu sik a la rd a n sa y m ışla rd ır. 104 veya 103’ü ncü
yılı v efat etm iştir.
Bâb : 57 KİTABÜ-TTAHARE VE SÜNENlHÂ 85

İ Z A H I

M iftâ h ü ’l-H â c e . y a z a n : H a d is ’in «A llah’ın e m re ttiğ i gibi» ifa ­

d esi ile a b d e s t â y e ti ( M â i d e s û re s in in 6’n c ı â y e ti) n e iş a r e t e d il­
m iştir, d er. Â y e tte yüz, k o lla r ve a y a k la rın y ık a n m a s ı ve b a ş ın m e s ­
h i e m re d ild iğ in e g ö re b u n u y a p a n k im se a b d e s tin i ta m a lm ış o lur.
M ü s 1 i m ’ in T a h â re t K ita b ın ın 4’ü n c ü b â b ın d a riv â y e t e d ile n b u
h a d is i ve b e n z e rî h a d îs le ri a ç ık la y a n N e v e v i der k i:
«Bu riv â y e tte n e fis b ir f a y d a v a rd ır. Ç ü n k ü , a b d e s tin y a ln ız
fa r z la r ın ı y a p ıp s ü n n e tle rin i ve m ü s ta h a b la rın ı y a p m a y a n kim seye,
b u h a d îs ’te a n ıla n fa z ile tin b u lu n d u ğ u n a d e lâ le t ed er. S ü n n e tle ri ve
m ü s ta h a b la rı d a ifa e d e n k im s e n in k a v u ş a c a ğ ı fa z ile tin d a h a m ü ­
k e m m e l ve ü s tü n o lac a ğ ı g a y e t ta b iîd ir.
Kâ d ı I y â z : Ehl-i S ü n n e t m e z h e b in e g ö re b ü y ü k
g ü n a h la r a n c a k sa m im î tev b e ile v e y a h u t İlâhi ra h m e tle a fv edilir.
A lla h ’ın e m re ttiğ i gibi a b d e s t a la r a k f a r z n a m a z la r ın ı e d a e d e n k im ­
se n in n a m a z la r a ra s ın d a işled iğ i g ü n a h la r ın m a ğ fire tin d e n m a k s a d
k ü ç ü k g ü n a h la r ın m a ğ fire tid ir, d e r.”

«jl jü t j j u - l L' . L' . ^ ^ 'C s'jf — t" V

'J c \ ; Â iü ; jc. i <-ı Ijfc t ' û}

^ uT V t-U - v Ç ‘1 » 3 & û u

. «(JuiJsTjl J_
j<-' j % 3 4 Jl J

T E R C E M E S İ

460) "... Rifâa bin Râfi (bin Mâlik) (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet
edildiğine göre :

K endisi, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in y a n ın d a o tu ­

r u y o r ik e n R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem :
«Y ü zü n ü ve d irs e k le rle b e r a b e r k o lla rın ı y ık a y a ra k , b a ş ın ı m es-
h e d e re k ve to p u k la r la b e r a b e r a y a k la rın ı y ık a m a k s û re tiy le A lla h ’ın
e m re ttiğ i gibi a b d e stin i isb a ğ e tm e d ik ç e ( = ta m a lm a d ık ç a ) hiç k im ­
se n in n a m a z ı şü p h e siz ta m olam az.» b u y u rd u .”

İ Z A H I
S i n d i d iy o r k i : H a d îste k i is b a ğ d a n m a k sa d , a b d e stin s ü n ­
n e tle rin e ve â d a b ın a r iâ y e t e tm e k d eğ ild ir. Ç ü n k ü «A llah’ın e m r e t­
 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

tiğ i g ib i. ..» if â d e s i b u n a m â n i d i r . ( Z ir a a b d e s t â y e t i n d e s ü n n e t l e r d e n
v e â d a b t a n b a h s e d ilm e m iş tir .) H a d îs in :

« Y ü z ü n ü v e d i r s e k l e r l e b e r a b e r k o l l a r ı n ı . . . y ı k a m a k s û r e tiy le »
k ıs m ı is b a ğ ın a ç ık la m a s ıd ır. (A b d e s t â y e tin d e d e b u u z u v la r d a n b a h ­
s e d ilir .)

H a d is te k i: „ • = « . . . v e a y a k l a r ı n ı . . . la fz ı, a b -

d e s t â y e tin d e k i « ...v e a y a k la r ın ız ı... n a z m -i

celîl gibi, (cüm le için d e k i y e ri itib a ri ile ve a r a p dili g re m e rin e gö­

re) a y a k la rı y ık a m a k m â n â s ın a v e y a m e s h e tm e k m â n â s ın a y o ru m ­
la m a k m ü m k ü n d ü r. F a k a t h a ric i d e lille rle b u n u y ık a m a k m â n â s ın a
y o ru m la m a k z o ru n lu ğ u m e v c u ttu r.» (57

& ^ tL. l» t jL (° a )

58 — ABDESTTEN SO N R A SU SERPM EK H A K K IN DA
GELEN (H A D ÎS L E R ) BÂBI

T E R C E M E S Î

461) “ ... El-Hakem b. Süfyân Es-Sakafî (Radıyallâhü anh)’Atr\ rivâyet

edildiğine göre :
K e n d is i, R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) ’i a b d e s t a l ­
d ık ta n s o n r a b ir a v u ç s u a la r a k ö n a v r e tin e s e r p e r k e n g ö r m ü ş tü r .”

İ Z A H I
H a d i s i n m â n â s ı : R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) a b d e s t
a l d ı k t a n s o n r a ü m m e t i n e m e ş r û k ı l m a k iç in ö n a v r e t i ü z e r i n e v e ç e v -

(57) H ad isin râ v îsi R ifâ a b in R â fi b in M âlik b in E l-İclân b in A m r E bû M uaz

M edîne-i M ünevvere’den H azreç k ab ilesin d en d ir. Y üce B ed ir eh lin d en d ir. H adis
le rin d en ü ç ta n esin i B u h â ri ta h riç etm iştir. R âv ileri. o ğ u lları M uaz ve U beyd’d ir.
Hz. M uâviye’n in h ilâ fe tin in ilk z a m a n la rın d a v efa t e tm iştir. (H u la sa 118)
2J: : K i IA 3 Ü -T T A H A E E VE S Ü N E N İH A 8.

re s in e s u s e rp m iş tir. B u n d a n m a k s a d ı v esv esey i d efetm ek , u s u lü n ü

ö ğ re tm e k tir. Ç ü n k ü a b d e s t a lın d ık ta n so n ra , id r a r y o lu n d a n b ir ıs­
la k lığ ın ç ık tığ ı h a y a lın a b a z e n k a p ılıy o r. D o la y ısıy la a b d e s tin b o z u l­
m a sı şü b h e si d o ğ u y o r. A b d e st a lın d ık ta n s o n ra k ilo tu n ön k ısm ın a
s u se rp ilip a v r e t m a h a lli ıs la tılın c a bö yle b ir vesv ese ve h a y a l ö n le n ­
m iş olur.
E b û D â v û d , « İn tid a h = S u S erpm e» b â b ın d a H adîsi, şu
m e â ld e riv â y e t e t m i ş t i r : S ü f y â n b i n E l - H a k e m E s-
S a k a f i veya E l - H a k e m bin S ü f y â n E s - S a k a f i
(R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’d e n şöyle sö ylediği r iv â y e t o lu n m u ştu r.-
« R esû lu llah (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) su d ö k tü ğ ü z a m a n a b ­
d e st a lır ve in tid a h e d e rd i ( = su s e rp e rd i.)
E l-M enhel y a z a rı, h a d is ’i n : « İn tid a h e d e rd i...» c ü m le sin i y u k a r ­
d a a n la ttığ ım ız gibi a ç ık la d ık ta n s o n ra şöyle d e r :
« E 1 -H a t t â b i : B u ra d a k i in tid a h ’ta n m a k s a d s u ile ta h â re t-
le n m e k tir. H a lk ın b ü y ü k ç o ğ u n lu ğ u su ile ta h â re tle n m e z d i, ta ş ile is.:
tin c â ed erd i. Ş e y ta n v e sv ese sin i d e fe tm e k ü z e re , ta h â r e tle n d ik te n
s o n ra ön a v re t m a h a llin e su s e rp m e k diye in tid a h ı y o ru m la m a k d a
m ü m k ü n d ü r, d e m iştir.
N e v e v i : C u m h u r a g ö re h a d îs ’te n m a k s a d ta h â r e tle n d ik te n
s o n ra ön a v re t m a h a llin e su s e rp m e k tir, d e m iştir.
E b û D â v û d ’ u n riv â y e tin d e râ v i h a k k ın d a g ö rü le n ih tilâ f
râ v in in ş a h sı h a k k ın d a o lm a y ıp ism in e â ittir. Y âni r â v ın in z â tı m â-
lû m d u r. A m a b â z ıla rın a g ö re a d ı E 1 - H a k e m , d iğ e r b ir r iv â ­
y e te g ö re ism i S ü f y â n ’ d ır. E 1 - H â f ı z , E l-İsâb e’de râ v in in
a d ın ın E l - H a k e m o ld u ğ u g ö rü ş ü n ü k u v v e tli g ö rü p seçm iştir.

HA D ÎSİN FIKIH YÖNÜ

E l-M enhel y a z a rı d iy o r ki : «Hadis, a b d e st a lın d ık ta n s o n ra ön
a v re tte ve k ilo tu n ön k ısm ın a su s e rp m e n in m e ş ru lu ğ u n a d e lâ le t
ed er. T i r m i z i ve İ b n - i M â c e h ’ i n E b û H ü r e y r e
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n riv â y e t e ttik le ri (463 n olu) h a d is te su s e rp ­
m e k e m re d ilm iş tir. E l - A y n i : İbn-i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) a b d e s t a ld ığ ı z a m a n ön a v re tin e su se rp e rd i. U b e y d u l l a h
d em iş ki, b a b a m d a böyle y a p a rd ı. A y rıca M ü c â h i d , Me y -
m û n , S e l e m e ve İ b n - i A b b â s (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’ü n
de böyle y a p tık la rı riv â y e t o lu n m u ş tu r. Bu seb ep le a rk a d a ş la rım ız ;
a b d e s tte n s o n ra ön a v re te ve k ilo ta su se rp m e k m ü s ta h a b tır, b ilh a s ­
sa v esv esesi o la n kişi için d a h a m ü s ta h a b tır, d em işlerdir.»
83 SÜNEN-I İBN-Î MACE

HA DİSLERİ ÇIKA RA NLA R

1
Ebû D âvûd, N e s â i ve B e y h a k î de b u n u riv â y e t
e tm iş le rd ir. T i r m i z i d e b u n a iş a r e t e tm iştir.
H a d is’in râ v is i E l - H a k e m bin S ü f y â n bin O s ­
ma n bi n  m i r E s - S a k a f i ’ n in S a h â b ilik ş e re fin e m az-
h a r o ld u ğ u , E b û Z u r ' a ve İ b r â h i m E l - H a r b i ta ra ­
fın d a n ifâ d e e d ilm iştir. S ü n e n sa h ib le ri, a b d e s tte n s o n ra su s e rp m e ­
ye â it h a d is in i riv â y e t e tm iş le rd ir. A h m e d ve B u h â r i , o n u n
s a h â b i o lm a d ığ ın ı sö y le m işlerd ir. I b n - i A b d i ’ l - B e r , o n u n
b ir h a d îs in in b u lu n d u ğ u n u ve isn a d ı h a k k ın d a b ir te r e d d ü t o ld u ğ u n u
sö y lem iştir.

t  l.»! \J . «i! jÛ * J jlL » - L * . j ~ İ*V T

•v • ' ^■ • j ~ * •1

:Â
r j x j A-,İ < 'X -\Ü Y > . :3 li ı i i j - j * * ‘ 3*

*J V £--*"> \ J l J J» \) ■ ^ 3 j 31»: 3 ^

. cı # 3_>r" {j* T

. m ; . 3 p A İ u*, t . j f y y \ L *: a ı s * lb 1 36
i - . , " * c - - r >.|
. O ^ Ââ . 4^-4) ^ 1 U?

. : afi 3j)l ^3

T E R C E M E S İ

462) “ ... Zeyd bin Hârise (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre:

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) şöyle b u y u rd u , d e m iştir:

«C ebrâil (A ley h isselâm ) b a n a a b d e s t a lm a y ı ö ğ re tti ve a b d e s tte n
s o n ra , d ış a r ı ç ık a c a k id r a r (1 d e fe tm e k ) için elb ise m in a ltın a s u s e rp ­
m em i e m re tti.”
E b ü ’l-H a sa n b in S elem e d ed i k i : Bize E bû H â tim ve A b d u lla h
b in Y û su f E t-T ennîsi h a d isi n a k le ttile r. (O n la r d e d ile r ki) bize İbn-i
L a h ia h a d is n a k le tti ve b u h a d is in m islini a n la ttı...»

N o t : H ad isin râ v isi fbn-i L ahla zayii olduğu gerekçesi ile isn a d u ım zayıflığı
Z evâid’de b ild irilm iştir.
Bâb : 58 KİTABÜ-TTAHARE VE SÜNENİHA 89

'j. 3 'j - h c . 3 1 v- • S ^ ı b L*> - n r

'H » ^ P ' 3 ^ - 3 3 1 : 3fe î j . ' 3* ‘ r ^ v * ' - û * <3 ^ * '

ff j* - .la Ij U

T E R C E M E S İ
463) •*... Ebû Hüreyre (Radtyallâhü anh)'den :
Ş öyle s ö y le m iş tir : R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) b u ­
y u rd u k i :
«A bdest a ld ığ ın (a b d e stin i ta m a m la d ığ ın ) z a m a n in tid a h e t ( = ön
a v r e t m a h a llin e s u s e rp .)» ”

İ Z A H I
T i r m i z i ’ n in , so n r â v i h a riç a y n ı se n ed le E b û H ü r e y -
r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'd e n o la n riv â y e ti m e â le n ş ö y le d ir :
N ebi (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) b u y u rd u k i : «B ana C e b râ il
g e le re k , «Yâ M u h a m m e d ! A b d e st a ld ığ ın (a b d e s tin i ta m a m la d ığ ın )
z a m a n (ön a v re tin e ) su serp.» derdi.» T i r m i z i , b u a r a d a h a d ıs ’in
g a rip o ld u ğ u n u sö y lem iştir.
Tirm izi Ş e rh i T u h fe ’de, E l - K a d ı İ b n ü ' l - A r a b i ’ -
n in A r ız a tü ’l-A hvezî a d lı T i r m i z i Ş e rh in d e n n a k le n v e rile n
bilgiye g ö re h a d îs in y o ru m u h u s u s u n d a â lim le r ih tilâ f e d e re k d ö rt
ç e şit y o ru m y a p ılm ış tır :

1 . A b d e st a ld ığ ın z a m a n (a b d e st u z u v la rın a ) su dök. Y ân i m e s ­
h e tm e k le y e tin m e . Ç ü n k ü b u n la r ı y ık a m a k g e re k ir.
2 . A b d e st a ld ığ ın z a m a n is tib râ et. Y âni su d ö k tü k te n s o n ra
te n â s û l u z v u n d a id r a r d a m la la rın ın k a lm a m a s ı için g e re k li şey leri
yap.
3. A b d e st a ld ığ ın z a m a n su ile ta h â r e tle n . Y âni y a ln ız ta ş la is-
tin c â e tm e k le y e tin m e . İk isin i de yap.
4. A b d e st a ld ığ ın z a m a n vesveseyi g id e rm e k için k ilo tu n u n ön
k ıs m ın a su serp.
T u h fe y a z a rı b u g ö rü şle ri s a v u n a n la rı k ısm e n b e lirttik te n s o n r a :
H a k o la n y o ru m , s o n u n c u s u d u r, der.
H a d i s i n t e r c e m e s i n d e k i p a r e n t e z iç i i l â v e l e r T u h f e ’n i n a ç ı k l a m a ­
s ın d a n a lın m ış tır.
90 SÜNEN-I iBN-I MÂCE

. jA) t^e. J ı_r â «jLJ ^3 : j>rij jl

T E R C E M E S Î

464) “ ... Câbir ( Radtyallâhü a n h )’den şöyle dediği rivâyet olunmuştur:

R e s û l u l l a h ( S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), a b d e s t a l d ı s o n r a ö n
a v r e tin e s u s e r p ti.”
N ot : Z ev âid ’de : İsn a d ın d a K ays b in  sim v ard ır. O d a zay ıftır, d en ilm iştir.

^J>...ıJ l A*) j % A*) ^ A lil (°^ )

59 — ABDEST VE G U SÜ LDEN SO N RA
M END İL (K U L L A N M A K ) B Â B I

Z eyd b in H â rise E b û Ü sâm e (R .A .)’m n H al T ercem esi

462 n o lu h a d isin râ v isi Zeyd b in H â rise E b û U sâm e (R .A .), aslen Y em en’li-

dir. B eni H u z â a ’n m K elb k ab ilesin d en d ir. Ç ocuk ik en e s ir ed ilerek Sûk-i U k âz’a
g etirilip s a tışa arz ed ilirk e n Hz. H adice ta ra fın d a n s a tın alın m ış ve s o n ra Hz. M u­
h am m ed (S.A .V .)’e h ib e edilm işti. P ey g am b er E fen d im iz d e o n u âz ad ed e rek ev­
lâ t edin m işti. A rtık h erk e s, o n a Z eyd b in M u h am m ed d erd i. N ih ay et A hzab sû ­
resin in 5’inci ây e ti ile h erk e sin b a b a sı adıyla ça ğ ırılm ası em re d ild ik ten s o n ra Zeyd
b in H â rise denm eye b a şla n m ıştır. Zeyd ilk m ü slü m a n la rd a n d ır. H adice, E bû B ek r
ve A li’den so n ra k en d isi m ü slü m a n o lm u ştu r. A llah cü m lesin d en ve bizd en razî ol­
sun. B ed ir sa v aşm a k atılm ış ve zafer m ü jd e sin i M edine-i M ü n ev v ere’ye ilk u la ş tı­
ra n z â t Z eyd’dir. D iğer g az âlard a d a Resûl-i E k re m ’in m aiy y etin d e sav aşm ıştır.
H icre tin 8’inci yılı R u m la rla ç a rp ışm a k üzere se fe re çık an o rd u k o m u ta n ı o la ra k
giden Zeyd m e şh u r M u’te sav aşın d a şa h âd et şe rb e tin i içm iştir. Resûl-i E k rem ,
o nu çok severdi. A hm ed ve N esâ i’n in rivây et e ttik le rin e g öre Hz. Â işe (R.A. : Re-
sû lu llah (S.A.V.). b ir seriyye (P ey g am b er’in k atılm a d ığ ı sa v aş) yi düzenlediği za­
m a n a ra la rın d a Zeyd b u lu n d u ğ u n d a m u tla k a Z eyd’i o seriyye b a ş ın d a k u m a n d an
y ap a rd ı. Resûl-i E k re m b ir g azâya çık tığ ın d a Zeyd M ed in e’de k ald ığ ı zam an Ra-
sûl-i E k re m ta ra fın d a n Zeyd vekil o la ra k b ıra k ılırd ı.
Z eyd’den an cak d ö rt h ad is m e rv ld ir. R â v ile ri ise' E nes b in M âlik, tbn-i A bbâs
ve ş â ir sa h âb ilerd ir.
Bâb : 59 KİTABÜ-T TAHARE VE SÜNENlHÂ 91

T E R C E M E S İ

465) Ümmü Hâni’ bint-i Ebî Tâlib (58) (Radtyallâhü awAâ)’dan

rivâyet edildiğine göre :
M e k k e ’n in fe th e d ild iğ i yıl, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
lem ) y ık a n m a y a k a lk tı. F â tim e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) d a O ’n u n ü z e ri­
n e p e rd e tu ttu . G u s ü ld e n s o n ra R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
le m ), e lb ise sin i a la r a k o n a s a rın d ı.”

İ Z A H I

H adîs. B u h â r i ’ de T a h â re t, N a m a z ve E deb k ita b la n n d a ,

M ü s 1 i m ' d e H a y ız ve N a m a z k ita b la n n d a , T i r m i z i ’ de İs­
tiz a n k ita b ın d a ve N e s â î ’ de T a h â re t k ita b ın d a m u h te lif la fız ­
la r la ve d e ğ işik r â v ile rd e n n a k le d ilm iş tir. T i r m i z i , b u b â b ta r i­
v â y e t o lu n a n en s a h ih şe y in Ü m m ü H â n i ’ i n h a d is i o ld u ğ u
A h m e d ta r a f ın d a n ifa d e e d ilm iştir, der.
B u h â r i ve M ü s l i m ’ i n b â z ı riv â y e tle rin d e şu m e a ld e
b ir f ık r a d a v a r d ı r :
« S o n ra R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) k a lk a r a k sek iz
r e k ’a t k u ş lu k n a m a z ı kıldı.

ÇEŞİTLİ RİVAYETLERDEN ÇIKA RILAN HÜKÜM LER

1. A r a d a p e r d e b u l u n m a k ş a r t ı ile k iş i, m a h r e m y a k ın la rın ın
y a n ın d a y ık a n a b ilir.
2 . E rk e k y ık a n ırk e n m a h re m i o la n b ir k a d ın o n a p e rd e tu ta b ilir.
3. K u şlu k n a m a z ı sek iz r e k ’a t o la r a k k ılm a k m e ş r û ’d u r.
4. S i n d i d iy o r ki, g u s ü ld e n h e m e n s o n ra R esûl-i E k rem , el­
b ise sin e s a rın m a s ı ile g u s ü l s u y u n u silm iş o lu r. D o lay ısıy la elbisesi
h a v lu işin i y a p m ış o lu r. (Y âni g u s ü ld e n s o n ra b e d e n ü z e rin d e k i su-

(58) Ü m m ü H â n i’ bint-i E bl T âlib E l-H âşim iye’n in adı F â h ite ’dir. A hm ed’in
d ediğine göre adı H in d ’dir. 46 h ad isi vardır. B u h â ri ile M üslim , b ir h ad isin d e (bu
h a d iste ) ittifa k e tm iştir. R â v ile ri oğlunun oğlu C u’de ve m ev lâsı E bû M ü rre , Ke-
r ir ve M ü c âh id ’dir. M ekke feth in d e m ü slü m an o lm u ştu r. (H u lasa -500)
92 EÜNEK-1 İBN-I MACE

y u n s ilin m e s in in m e ş rû lu k h ü k m ü b u h a d is te n ç ık a rılm ış o lu r.) U zak

b ir ih tim a l o lm a k la b e r a b e r şöyle de d e n ile b ilir : H a d iste m e n d ild e n
b a h se d ilm e d iğ i için R esûl-i E k re m ’in g u s ü ld e n s o n ra m e n d il (ve b e n ­
z e rin i) k u lla n m a d ığ ı a n la ş ılır.

x Ş (j I û 'l ^ ^
.u i • •' m
' • ■»* • i"* • ' ■' *1
jtjbşL l’l r l : 31* i - u - 1> ^ < J j o -/ - â ^ ö* ‘ j j y . ;u ~ y .

J \ Jl \ J IsCi . î:r■
>•> (*
"■ ^

• ^ - c Jf

T E R C E M E S İ

466) “ ... Kays bin Sa’d (59) (Radıyallâhü anhüm â)’den :

Şöyle s ö y le m iş tir : N ebi (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) bize g e l­
m işti. Biz O ’n u n (y ık a n m a sı) için su k o y d u k . G u sü l e ttik te n s o n ra
O ’n a v e rsle b o y alı b ir ö r tü g e tird ik de o n a b ü r ü n d ü . B iraz s o n ra (m it-
b â re k ) k a rn ın ın k ıv rım la rı ü z e rin d e k i b o y a izin e b a k a r g ib i o ld u m .”

H a d iste G eçen B â z ı K e lim e le r s

M ilhefe : Ö rtü , ç a r ş a f ve y o rg a n a n la m ın a g elir. B u ra d a ö r tü v e ­
y a ç a rş a f m â n â s ı m u ra d d ır.
V irsiy e s V ers b o y ası ile b o y a n m ış o la n şeye d e n ir.
V e r s : S u s a m a b e n z iy e n s a rı b ir b itk id ir. Boya işin d e k u lla n ılır.
Z a fe ra n o n d a n im a l edilir.
Ü k e n : Ü k n e ’n in ç o ğ u lu d u r. Ü k n e k a rın d a k i k ıv rım d ır.
H adîs, p e s û l-i E k re m ’in g u s ü ld e n h e m e n s o n ra b ir ö rtü y e b ü r ü n ­
d ü ğ ü n ü ve ö r tü b o y a sın ın izleri m ü b â re k k a rn ın ın k ıv rım la rın d a gö­
r ü ld ü ğ ü n ü ifa d e ed er.

(59) K ays bin S a ’d b in U bâde E l-E nsari El-H azrecı E b ü ’l-Fadl. s a h â b i’dir.
16 h ad isi v ard ır. B u h â ri ile M üslim b ir h ad isin i m ü tte fik a n rivâyet etm işlerd ir.
B aşka b ir h ad isin i k ısm en B u h â rî rivâyet e tm iştir. R âv ileri A b d u rra h m â n b in Ebi
L eylâ ve E b û T em im E l-C eysânî’dir. E ııss d e m iştir ki, K ay s’m Resûl-i E k re m ’in
yan ın d ak i yeri, E m n iy et  m irinin E m ir y an ın d ak i y erin e b enzerdi. A m r b in D în âr
da, K ays, m e rk e b e b in d iğ i za m a n ay a k la rı y ere değerdi, d em iştir. Hz. M u âv iy e’n in
halifeliği zam a n m d a M edine-i M ünevvere’de vefat etm iştir. C ö m ertliğ i h ak k ın d a
b ir çok h ik â y e v ard ır. ( H u la s a -317)
Bâb : 59 KİTABÜ-T'TAHARE VE SÜNENlHÂ 93

T i r m i z i ş e rh i T u h fe y a z a n M ü b a r e k f u r i ; a b d e s tte n
s o n r a m e n d i l ile k u r u l a m a y ı m e ş r û g ö r e n l e r Ü m m ü H â n i ’ ve
K a y s b i n S a ' d ’ ı n h a d î s l e r i n i d e lil g ö s t e r m i ş l e r d i r . A m a b u
is tid la l d ü ş ü n d ü r ü c ü d ü r . Ç ü n k ü h a d is le r g u s ü l h a k k ın d a d ır , d e r. T u h -
f e ’n i n b e y â n ı n a g ö r e E b û D â v û d d a b u h a d is i r iv â y e t e tm iş tir.

• U : Vtt . -uU i ü y \ — HV

• ‘ ■ S " ‘c f- ‘ Lİ ' ü J ü . 'je. i V' L”

• ,• - ' j '• " i '
jl» -j o . i. ‘ <—> « İ ' 3 O y l :Oİl»
^ ^ ^

T E R C E M E S İ

467) “ ... İbn-i Abbâs (Radıyallâhü anhümâ)’den rivâyet edildiğine göre

(Peygamberimizin hanımlarından olan teyzesi Meymûne (Radtyallâhü anhâ)
şöyle söylemiştir :
R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) , c ü n ü b l ü k t e n b o y a b ­
d e s t i a l d ı ğ ı z a m a n ( k u r u l a n m a s ı iç in ) O ’n a b i r e lb is e ( p e ş k ir ) v e r d im .
f L a b u l b u y u r m a d ı v e s u y u s il k e l e m e y e b a ş l a d ı .”

İ Z A H I
B u h â r i , M ü s l i m , T i r m i z i , N e s â i , E b û D â v û d
v e B e y h a k î ’ n i n r i v â y e t e t t i k l e r i b u h a d i s t e , P e y g a m b e r ’in
m u h te re m e ş le rin d e n M e y m û n e , R e s ü l-i E k r e m ’i n b o y a b d e s ­
t i n i t a m a m l a d ı k t a n s o n r a p e ş t e m a l , m e n d i l v e y a b e n z e r i b i r e lb is e
ile k u r u l a n m a y ı r e d d e t t i ğ i n i v e m ü b a r e k b e d e n i ü z e r i n d e k i s u y u s il­
k e le d i ğ i n i b e y a n e d iy o r .

E b û D â v û d C ü n ü b lü k te n G u s ü l b â b m d a h a d is i r iv â y e t e t­
m i ş t i r . Ş e r h i E l - M e n h e l ’d e k o n u h a k k ı n d a ö z e tle ş u m a l û m a t v e r i ­
liy o r :

B u h â r i ’ n in b ir r iv â y e tin d e :
« B e n O ’n a b i r p a r ç a e lb is e u z a t t ı m . O , e liy le ş ö y le e t t i v e i s t e ­
m e d i» , b u y u r m u ş t u r .

KURULAM AYI M EKRÛH GÖRENLER

C â b i r b i n A b d i l l a h , î b n - i E b i L e y l â ve
S a i d b i n E l - M ü s e y y e b g ib i b â z ı z a t l a r g u s ü l v e a b d e s t ­
t e n s o n r a b i r e lb is e ile k u r u l a n m a y ı m e k r u h g ö r m ü ş l e r d i r . O n l a r ı n
94 SÜNEN-İ İBN-I MÂCE

d e lille rin d e n b irisi b u h a d is tir. F a k a t o n la r a h ü c c e t d e ğ ild ir. Ç ü n k ü

p e ş k irin re d d e d ilm e si b a ş k a s e b e b le rd e n o lab ilir. (T u h fe ’nin , E 1 -
H â f ı z î b n - i H a c e r ’ d e n n a k le ttiğ i gibi z a m a n ın d a rlığ ı,
v e rile n p e ş k irin e lv e rişli o lm a y ışı ve b a ş k a n e d e n le rle re d o lay ı m e y ­
d a n a g e lm iş o lab ilir.)
K u r u la m a n ın k e ra h e tin e h ü k ü m v e re n le rin g ö s te rd ik le ri d iğ e r
b ir d elil de İ b n - i Ş â h î n ’ i n E n -N â sih v e ’I-M en sû h a d lı k ita ­
b ın d a E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e ttiğ i şu m e â ld e k i h a ­
d îs tir :
« R e sû lu llah (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), E bû B ekir, Ö m er, A li
ve İb n -i M es’û d (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’d e n hiç b irisi a b d e s tte n s o n ra
y ü z ü n ü m en d il ile k u ru la m a z d ı.»
Bu h a d îs in se n e d in d e S a i d b i n M e y s e r e El-Basri
v a rd ır. B u h â r i , o n u n h a d îs le rin i m ü n k e r saym ış, İ b n - i
H i b b â n d a o n u n m e v z u h a d is le r r iv â y e t e ttiğ in i sö y le m iştir. H a ­
dîs s a h ih o lsa bile o n d a k u r u la m a n ın y a s a k lığ ı y o k tu r. N etice itib a rı
ile E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) k u r u la m a y ı s â b it g ö rm e m iş tir. O n u n
s â b it g ö rm e m esi y a s a k la m a y ı g e re k tirm e z .

KU RU LAM A YI M ÜBAH GÖRENLER

O s m a n b i n A f f â n , H a ş a n bi n Ali, E n e s
bin M â li k , H a s a n - i Basri, Ebû H a n î f e , M â l i k
ve A h m e d (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) g e re k a b d e s tte n ve g e re k se
g u s ü ld e n s o n ra k u r u la m a y ı m ü b a h g ö rm ü ş le rd ir. O n la rın d e lille ri
İ b n - i M â c e h ’ i n ç ık a rd ığ ı S e l m â n - i F a r i s î ’ n in (468
n o lu ) h a d îs i ve T i r m i z i ’ n in riv â y e t e d e re k p e k k u v v e tli ol­
m a d ığ ın ı b e y a n e ttiğ i şu m e â ld e k i  i ş e ’ n in h a d îs id ir :
«Resûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in b ir p e ş k iri v a r
idi. A b d e s tte n s c n r a o n u n la k u r u la n ır idi.»
Y u k a rd a b e y a n e d ile n h a d îs le rin b e n z e rle ri de riv â y e t ed ilm iş ise
de o n la rın d a z a y ıf o ld u ğ u b e lirtilm iş tir. A n c a k h a d îs le rin ç o k lu ğ u n ­
d a n b ir k u v v e t m e y d a n a gelir.
İbn-i Abbâs (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) ise k u r u la m a k a b d e s t­
te m e k r u h olup g u s ü ld e m e k r u h d e ğ ild ir, d e m iştir.

ŞÂ FİÎLER’İN G Ö R Ü ŞÜ
Ş â f i î â lim le rin k u r u la m a k h a k k m d a k i k a v ille rin e gelince; e n
m e ş h û r k a v le g ö re k u r u la m a y ı y a p m a m a k m ü s ta h a b tır. B u n u y a p ­
Bâb : 59 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 95

m a n ı n m ü b a h o l d u ğ u n u s ö y l e y e n l e r o l d u ğ u g ib i m e k r u h g ö r e n l e r d e
v a r d ı r . D ö r d ü n c ü b i r k a v l e g ö r e k i r l e r i g i d e r i c i o ld u ğ u i ç i n k u r u l a ­
m a k m ü s t a h a b t ı r . B e ş in c i k a v l e g ö r e y a z ı n m e k r u h , k ı ş ı n m ü s t a ­
h a b tır.

Ş â f i i l e r ' den N e v e v i d e r k i b u k a v ille r, k u r u la m a y a

ih tiy a ç d u y u lm a m a k h a lin e a ittir . Ş a y e t ü ş ü tm e v e y a n e c â s e tin b u ­
la ş m a s ı e n d iş e s i g ib i b ir n e d e n le k u r u la m a y a b ir ih tiy a ç d u y u lu r s a
b u n d a k a t ’i y y e n k e r â h e t y o k t u r .

S U Y U S İL K E L E M E K

H z. M e y m u n e ( R a d ı y a l l â h ü a n h l ’n ı n h a d i s i n i n s o n u n d a
R e s û l- i E k r e m ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’i n g u s ü l d e n s o n r a s u y u
s ilk e l e d i ğ i b i l d i r i l i r . E l- M e n h e l y a z a r ı b u k o n u d a d a ş u n u if a d e e d e r :

'H a d is , g u s ü l d e n s o n r a b e d e n ü z e r i n d e k i s u y u s i l k e l e m e n i n c â iz -
l i ğ i n e d e l â l e t e d e r . A b d e s ti g u s l e k ı y a s l a m a k m ü m k ü n d ü r . Ç ü n k ü
a b d e s tte n s o n r a s u y u s ilk e le m e n in y a s a k lığ ın a d â ir s a h ih b ir şe y v â ­
r i d o l m a m ı ş t ı r . « A b d e s t t e n s o n r a e l l e r i n i z i s ilk e le m e y in iz » m e â l i n d e
riv â y e t o lu n a n h a d is h a k k ın d a İ b n ü ’ s - S a l â h ş ö y le d e r : « B en
b u h a d is i b u la m a d ım . N e v e v i d e b u n u n m e ç h u l v e z a y ıf o ld u ­
ğ u n u i f a d e e tm iş tir .» İ b n - i H i b b â n d a b u n u z a y ıf h a d îs le r
a ra s ın d a ve İ b n - i E b i H â t i m d e E l-İIe l’d e E b û H ü ­
r e y r e ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’d e n r i v â y e t e t m i ş t i r . B u d u r u m d a s u ­
y u s i lk e l e m e y i m ü b a h k ı l a n M e y m u n e ( R a d ı y a l l â h ü a n h â ) ’n m
h a d is in e m u â r ız o la n b ir s a h ih h a d is y o k tu r.

N e v e v i d iy o r ki « M e y m u n e ’ n in h a d is i a b d e s t v e g u ­
s ü l d e n s o n r a s u y u s i l k e l e m e d e b i r b e is o l m a d ı ğ ı n a d e l â l e t e d e r . A r ­
k a d a ş la rım ız m u h te lif g ö rü ş le r b e y a n e tm iş le rd ir.

E n m e ş h û r g ö r ü ş , s il k e le m e y i t e r k e t m e n i n m ü s t a h a b o lu ş u v e s il­
k e l e m e n i n m e k r u h o l m a y ı ş ıd ı r . İ k in c i g ö r ü ş s i l k e l e m e n i n m e k r u h l u -
ğ u d u r . Ü ç ü n c ü g ö r ü ş , y a p ı p y a p m a m a n ı n e ş itliğ i v e m ü b a h l ı ğ ı d ı r .
A z h a r v e M u h t a r ( s e ç k in ) k a v i l d e b u d u r . Z ir a m ü b a h l ı ğ ı h a k k ı n d a
b u s a h i h h a d i s v â r i d o l m u ş t u r . Y a s a k l ı ğ ı h u s û s u n d a is e b i r ş e y s â b i t
g ö r ü l m e m i ş t i r .» '

H a d isin râ v iy e si H z . M e y m ü n e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n ın
h a l te rm e c e si 372 n o lu h a d is in iza h ı y a p ılırk e n a n la tıld ı.
96 SÜNEN-İ I2 N -1 MACE

. \İ£ - <J j \ L ' : v l i i J * j V t L> < a J 'J \ <

j — V \k
0 1 -
İ *^0 jli)l j l J Û İ <^Slc <j )i> ji< i jlL c { j ^jCe JS L.' . Ja.»—M "*ij„ L'

. <4>- j V. 4 ^ Lt 4«a» » _Jl Sİ ı \L y «İt 3 3 1

• Ja> ‘ t-'V-ü- ^ »J.) J

T E R C E M E S İ
468) “ ... Selmân-i Fârisî (Radtyallâhü <zwA)’den:
Ş ö y le s ö y l e m i ş t i r : R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) , a b ­
d e s t a l d ı k t a n s o n r a ü z e r i n d e k i y ü n c ü b b e n i n t e r s y ü z ü ile ( m ü b a r e k )
y ü z ü n ü k u r u la d ı.”
N ot : Z ev âid ’de, isn a d ı sa h ih o lu p râ v île rin in d e sik a o ld u k la rı b ey an ed il­
m ekle b e ra b e r râ v i M ahfûz’u n , S e lm â n ’d a n riv ây e ti ü zerin d e d ü şü n m e k g erek ir,
d en m iştir.

İ Z A H I
K u r u l a m a n ı n m e ş r û l u ğ u n u s ö y l e y e n l e r i n d e l i l l e r i n d e n b ir is i d e
b u h a d i s t i r . A n c a k T i r m i z i ’ n i n ş e r h i T u h f e ’d e « A b d e s tte n S o n ­
r a M e n d il» b â b ı n d a b e l i r t i l d i ğ i g ib i b i r c e m â a t b u h a d î s i z a y ı f g ö r ­
m ü ş tü r.
a«) (JLu l« _ , l ( a *)

60 — A B D E S T T E N S O N R A S Ö Y L E N E N (D U Â ) B Â B I
B âb : 60 K İTA BÜ -T'TA H A R E VE S Ü N E N iH A 97

■Vİ.)j j - w^-*H ol J j ^
• J-—• »—
o £• ,_£-*•jpJ' cjf ^ >«1Ai1.Xİ Jjjl J^o

T E R C E M E S İ
469) “ ... Enes bin Mâlik (Radtyallâhü anh)’den rivâyet edildiğine göre
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur :
«Kim g ü zelce a b d e s t a lır ve a b d e s tte n s o n ra üç d e fa ş u n u sö y ­
le rse o n a c e n n e tin 8 k a p ısı a çılır. O n la rın h a n g is in d e n d ile rse girer.*

a !^** j j *A^c IA^” ûl J y J j a] V *A> .j 4JÜİ V | A )[ V Dİ A ^ i |

= «Dilim le sö y le r ve k a lb im le ta s d ik e d e rim ki A lla h ’ta n b a şk a

ilâ h y o k tu r. O b ird ir, o rta ğ ı y o k tu r. M u h a m m e d de O ’n u n k u lu ve
re sû lü d ü r.»
E b ü ’l-H asa n b in S elem e E l-K a tta n dedi k i : Bize İb ra h im bin N a s r
ta h d is e tti. (O d a d e d i ki) Bize E bû N â îm b u h a d is in m islin i ta h d is
e tti.”
N ot : Zeyd El-A m m î’n in zayıflığı nedeni ile senedin zayıflığı Z ev â id ’de b il­
d irilm iştir.

İ Z A H I
Si n d i d iy o r k i : (469 n o lu ) h a d is in se n e d in d e Z e y d E 1-
A m m i n a m ın d a k i z a y ıf râ v in in b u lu n m a s ı g e re k ç e si ile isn a d ın
z ay ıflığ ı Z evâid y a z a rı ta r a f ın d a n ileri s ü rü lm ü ş ise de, h a d is in aslı
Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın riv a y e ti ile s a h ih tir. M ü s l i m ,
İbn-i Mâceh, E b ü D â v û d ve T i r m i z i , Ö m e r ’ in
riv â y e ti ile ta h riç e tm iş le rd ir. T i r m i z i ’ n in , bu riv â y e ti z a y ıf
g ö rm e sin e itib a r e d ilm e m iştir. Z evâid y a z a rın ın , T i r m i z i ’ n in
b u sözü ile y e tin e re k S a h ıh -i M ü slim ’de m ev c u t h a d is in is p a tın d a n
b a h se tm e m e si cid d e n şa şıla c a k şeydir.*

Sünen-ı ibn-i M ace — C. : 2 ■V. : 1

 SÜNEN-I IBN-I MACE

T E R C E M E S İ

470) Ömer bin El-Hattâb (Radtyallâhü anh)’den rivâyet edildiğine

göre kendisi Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, demiştir :

«H er h a n g i b ir m ü s lü m a n a b d e stin i g ü zelce a lır s o n ra = A lla h ’­

t a n b a ş k a ilâ h o lm a d ığ ın a ve M u lıa m m e d ’in O ’n u n k u lu ve R e sû lü ol­
d u ğ u n a ş ü b h e s iz ş e h â d e t e d e rim , d e ıs e m u tla k a o n u n için c e n n e tin
8 k a p ısı a ç ılır. B u n la rd a n d ile d iğ in d e n (c e n n e t’e) g irer.» "

İ Z A H I

H a d î s t e g e ç e n « G ü z e lc e a b d e s t» t â b i r i n d e n m a k s a d i s b a ğ d ı r . Y â ­
n i r ü k ü n l e r i ile b e r a b e r a b d e s t i n s ü n n e t v e â d a b ı n a r i â y e t e t m e k v e
s u d a is r a f e tm e m e k tir. S i n d i G ü z e lliğ i b ö y le a ç ı k l a d ı k t a n s o n ­
r a d e r k i : « T i r m i z î ’ n in riv â y e tin d e d u â n ın s o n u n d a şu p a rç a
d a v a rd ır.

JL ^^ e?— <~y) j-~ ^ Cj -* ^

= « A lla h ’ım ! B e n i ç o k t e v b e e d e n l e r d e n k ıl v e b e n i ç o k te m iz le -
n e n l e r d e n e y le .»

N e v e v i d e m i ş t i r k i, N e s â i ’ n i n A m e l ü ’l-Y e v m V e ’l-L e y le
k i t a b ı n d a m e r f ü ’ o l a r a k r i v â y e t e t m i ş o l d u ğ u ş u d u â y ı d a e k le m e k
m ü s ta h a b tır.

c J 'V! 0 1 'V sJ ü i «iO ü ü i.

'< i ü ! V A T i ^ P v

= « A lla h ’ım , s e n i n h e r t ü r l ü n o k s a n l ı k t a n p â k v e n e z i h o l d u ğ u ­
n a i n a n ı r ı m . S e n i n h a m d i n l e ş a h â d e t e d e r i m k i s e n d e n b a ş k a il â h
y o k t u r . S e n t e k s i n h iç b i r o r t a ğ ı n y o k t u r . S e n d e n m a ğ f i r e t d ile r im
v e s a n a te v b e e d e r im .»

H a d îs i n « C e n n e t ’in 8 k a p ı s ı a ç ılır.» F ı k r a s ı n a g e lin c e b i r k a p ı k i ­

ş i n i n C e n n e t ’e g i r m e s i iç in k â f i o l d u ğ u h a ld e , m e z k û r a m e l i n ü s t ü n
d e ğ e r i n i b e l i r t m e k v e y ü c e l t m e k iç in s e k iz k a p ı n ı n a ç ı l a c a ğ ı h a b e r
v e r iliy o r .»
Bâb : 60 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 99

E b û D â v û d , S ü n e n ’in d e , b e n z e r b a ş l ı k a l t ı n d a a ç t ı ğ ı b â b ­
ta , U k b e b i n  m i r ’ d e n r iv â y e t e d ile n u z u n m e tin li h a d i­
s in s o n u n d a H z . Ö m e r ’ d e n r i v â y e t e d ile n m e t i n M ü s l i m ’ ­
d e d e b u lu n u r.

E l- M e n h e l y a z a n h a d i s i a ç ı k l a r k e n e z c ü m le ş ö y le d e r :

‘C e n n e t ’in s e k iz k a p ı s ı n ı n a d l a r ı ş ö y l e d i r : İ m a n k a p ıs ı. N a m a z
k a p ıs ı, O r u ç k a p ıs ı , S a d a k a k a p ıs ı, Ö f k e s in i y e n e n l e r k a p ıs ı, R â z ı l a r
k a p ı s ı, C i h â d k a p ı s ı v e T e v b e k a p ıs ı.

B ir h a d î s e g ö r e C e n n e t i n R e y y â n k a p ı s ı n d a n y a l n ı z o r u ç l u l a r g i ­
r e r . B a ş k a s ı b u k a p ı d a n g ir e m e z . Y u k a r d a k i h a d i s e g ö r e a b d e s t a lıp
d u â o k u y a n k i m s e iç in ( b u k a p ı d â h i l ) C e n n e t 'i n s e k iz k a p ı s ı n ı n a ç ı l ­
m a s ı d u r u m u b i r ç e liş k i a r z e t m e z . Ç ü n k ü e ğ e r ab d e st ve d u ây ı g e r­
ç e k l e ş t i r e n k im s e o r u ç l u l u k v a s f ı n ı d a t a ş ı y o r s a d ile ğ in e b i n â e n R e y ­
y â n k a p ıs ın d a n v e y a b a ş k a k a p ıd a n g ire r. Ş â y e t o r u ç lu lu k v a s fın ı
ta ş ım ıy o rs a R e y y â n k a p ıs ın d a n g irm e k a r z u s u n u d u y m a z . V eyâ b u ­
n a m u v a f f a k k ıl ı n m a z . B u t a k d i r d e h a d i s t e k i m u h a y y e r l i k h i k m e t i v e
fa y d a s ı o ş a h s ın ih r a z e d e c e ğ i ş e re f ve a z a m e ti b e lirtm e k tir. N a s ıl
k i C e n a b - ı A lla h , b ü t ü n p e y g a m b e r l e r e H z. M u h a m m e d
( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’in z a m a n ı n a u l a ş m a l a r ı h a l i n d e O ’n a
im a n e tm e le rin i e m re tm iş tir. H a lb u k i H z. M u h a m m e d ’ in
d i ğ e r p e y g a m b e r l e r i n z a m a n ı n d a z u h u r e tm iy e c e ğ i v e h e p s i n d e n s o n ­
r a g ö n d e r i l e c e ğ i m a l û m id i. Bu e m ir s ır f p e y g a m b e rim iz in ş e re fin in
a ç ı k l a n m a s ı v e i l â n ı iç in d ir .

A b d est ta m a m la n d ık ta n s o n ra o k u n m a sı e m ro lu n a n y u k a rd a k i
d u a l a r ı n h e p s i n i n p e y g a m b e r i m i z d e n r i v â y e t e d ilm e s i s â b i t t i r . Fa­
k a t a b d e s t a l ı n d ı ğ ı n d a h e r u z u v y ı k a n ı r k e n o k u n m a s ı it i y a d h a l i n e
g e tirile n d u â la r s â b it g ö rü lm e m iş tir.

M ü s l i m , N e s â i , T i r m i z i ve E b û D â v û d ab­
d e s t s o n u n d a ş a h â d e t k e l i m e s i n i n o k u n m a s ı n a d â i r h a d is i u z u n ve
k ıs a m e tin le r h a lin d e riv â y e t e tm iş le rd ir. M ü s l i m ve N e s â i ’
n i n r i v â y e t l e r i n d e a b d e s t t e n s o n r a ik i r e k a t n a m a z k ı l a n v e h u ş u '
iç in d e n a m a z ı n ı t a m a m l a y a n l a r iç in b e n z e r m ü k â f a t v a a d e d ilm iş
tir . B u s e b e b le H a n e f i , Ş â f i i , M â l i k i ve H a n b e l ı
m e z h e b l e r i n e g ö r e a b d e s t t e n s o n r a ik i r e k ’a t n a m a z k ı l m a k s ü n n e t ­
tir .’
 SÜNEN-İ İEN-İ MÂCE

f t—A (A ^)

61 — S A R I B A K IR (K A B ) İLE
A B D EST A LM A K BÂBI

j y l \ x . l ’J k t xŞ J jjt\ \J . j l ur J C f y \ - 1V> '

■j * | § > 4£ j ^ o * 4^ : ' ! ^ 4 of-’4 t* ) J * ı~' . j_^ı> -L j(â'

. il®yJi i j**> {j* j j f t j ı^« ^ Al J j —j i ^ 3 ^

T E R C E M E S İ

471) “ ... Abdullah bin Zeyd (Radıyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine

göre şöyle söylemiştir :

R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e lle m ) ( b i r d e f a ) b iz e g e lm iş
id i. B iz s a r ı b a k ı r d a n I m a m û l ) b i r t e v r ’d e O ’n a s u ç ı k a r d ı k . K e n d is i
d e o n u n l a a b d e s t a l d ı .”

İ Z A H I
S a r ı b a k ı r , a l t m a b e n z e d i ğ i iç in b u n d a n m a m u l k a b t a n a b d e s t
a l ı n m a s ı , k e z â g u s ü l e d ilm e s i c â i z m i? d iy e b i r ş ü b h e n i n m e y d a n a
g e l m e m e s i iç in b u h u s u s t a v â r i d o l a n h a d î s l e r e â i t a ç ı l a n b â b t a r i ­
v â y e t o lu n a n m e z k û r h a d îs B u h â r i ve E b û D â v û d ’ un
S ü n e n ’in d e d e r i v â y e t o l u n m u ş t u r .
E b û D â v û d ’un « S a r ı B a k ı r K a b l a r d a n A b d e s t A lm a B a ­
b ın d a » r i v â y e t o l u n a n b u h a d î s i n a ç ı k l a m a s ı n ı y a p a r k e n E l- M e n h e l
y a z a r ı ş u b ilg iy i v e r i r :
T e v r : T a ş , s a r ı b a k ı r v e y a b a ş k a m a d d e d e n m a m û l o lu p le ğ e n e
b e n z e y e n b i r ç e ş it k a b t ı r . S u iç m e k , y e m e k y e m e k v e a b d e s t a l m a k
iş i n d e k u l l a n ı l ı r . T e v r ’in , l e ğ e n o l d u ğ u d a s ö y le n m iş tir .

H A D ÎS’İN FIKIH YÖNÜ

H a d is , a b d e s t s u y u n u h a z ı r l a m a k s û r e t i y l e a b d e s t a l a n a y a r d ı m
e t m e n i n c â iz o l d u ğ u n a v e r e n g i b a k ı m ı n d a n a l t ı n a b e n z e m e k le b e r a ­
b e r s a r ı b a k ı r k a b t a n a b d e s t a l m a n ı n m e k r u h o lm a d ı ğ ı n a d e l â l e t e d e r .
E b û U b e y : «B una b in â e n b a k ır v e s a ir b e n z e ri m a d e n i k a b la r ­
d a n a b d e s t a l m a n ı n c â iz l i ğ i n e h ü k m e d i l e r e k h a l k a ib â d e t h u s û s u n d a
k o la y l ık s a ğ l a n m ı ş t ı r . Y a ln ız İ b n - i Ö m e r ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’-
d e n e d il e n b i r r i v â y e t e g ö r e k e n d is i s a r ı b a k ı r k a b t a n a b d e s t a l m a ­
y ı m e k r u h g ö r m ü ş t ü r , d e r.»
Bâb : 61 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHA 101

E l - A y n i de « İ b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n b u
h u s u s ta y a p ıla n riv a y e tle ri n a k le ttik te n s o n ra : İ b n - i Ö m e r ’ i n
b u k e ra h e ti k e n d is in in b a k ırın k o k u s u n d a n h o ş la n m a m a s ı a n la m ın a
y o ru m la m a k m ü m k ü n d ü r. Ş â y e t fık h ı a n la m d a k i k e r â h e t a n la m ı
k a sd e d ilm iş ise o n u n b u n u m e k r u h gö rm esi, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A ley h i ve Sellem ) ’deA riv â y e t ed ild iğ i s â b it o la n ve b u n u n k e râ h e ts iz
o la ra k câiz o ld u ğ u n a d e lâ le t e d e n h a d îs le re k a rş ı tu ta rs ız kalır.» d e ­
m iştir.

. vüli* j
. T E R C E M E S İ

472) “... Zeyneb Bint-i Cahş (Radtyallâhü anhâ)'dan rivâyet edildiği­

ne göre :

K e n d isin in b a k ır b ir te k n e s i v a r idi. K e n d is i: «Ben R e sû lu lla h

(S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’in m ü b â r e k b a ş ın ı (ç a m a ş ır için b a k ır ­
d a n m a m u l) o te k n e d e ta r a d ım , d e m iştir.» ”
N ot : H ad isin isn a d ın ın sa h ih ve rica lin in sik a o ld u k ları, Z ev âid ’de b ild iril­
m iştir.

İ Z A H I

M iF ta h ü ’l-H âce’n in b ild ird iğ in e g ö re A h m e d d e b u h a d is i

r iv â y e t e tm iştir.
M ıh d a b : Ç a m a ş ır te k n e s id ir.
d e de k u lla n ılır. B âzen b u k e lim e
la n ılır. Bu b â b ta a n ıla n h a d is le r
ve d iğ e r işle rd e k u lla n ıla b ile c e ğ in e
Ç a m a ş ır y ık a m a k ta n b a ş k a iş le r­
h e r tü r lü k a b a n la m ın d a d a k u l­
s a rı b a k ır k a b la n n a b d e st, g u s ü l
d e lâ le t ed er.

Zeyneb (R.A.)’in Hal Tereemesi

Z eyneb Bint-i C ahş A bdullah İbn-i C ahş’ın h em şiresid ir. A bdü’l-M u ttalib ’in
kızı Ü m eyye’n in kızıdır. R esûl-i E k re m o n u Zeyd b in E l-H ârise ile evlendirdi. Mu-
te 'd e Z eyd’in şehld o lm a sın d a n s o n ra R esû lu llah Z eyneb’l ezvac-ı T a h ira t a ra sın a
(D evam ı 102.Cİ S ah ifed e)
102 SÜNEN-İ İBN-İ MACE

^ ty " u : vı» i 3 j ) 2 P _ *v r

; ı '} '^ j \ s * ^ *> «> j . ' ‘ / . ^ £ r -f'^ -' o c * ^ - r

• // j û?^'

T E R C E M E S İ

473 “ ... Ebû Hüreyre (Radtyallâhü anhyûtvt:

Şöyle s ö y le m iş tir: Ş ü b h e siz N ebi (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ),

te v r ’d e n (sa rı b a k ır k a b ta n ) a b d e s t a ld ı.”

vj r “ j!' (AT)

62 — UY UM A KTA N DOLAYI ABDEST ALMAK BÂBI

. (- : VS . j *Jfr j ı *ltj- j 1 o P ' y. I LAû? — İV i

ç\C_ $ | | J l ' : o J S i 0 > l c J t < i_ ^ - V ' jl » ^ t V ' Uf

• ^y-L Vj <j - 4 »fy J f

. j l 'l : 'J İ i : ^ L L ) ' j s

T E R C E M E S İ

474) “ ... A işe (R a d ty a llâ h ü a tth â )’d en :

Şöyle s ö y le m iş tir : ‘R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem )

Z eyneb ............................................................................... (B a ş ta ra fı lOl.ci S ah ifed e)

alm ak la ta ltif b u y u rm u ştu r. Zeyneb h ay ırsev erliğ i ile h erk e sin saygısını k azan m ış­
tır. H ele Hz. Ö m er, Z eyneb’e çok h ü rm e t ed erd i. H ilâ fe tin in ilk yılı h âzin ed en
külliyetli b ir p a r a hediye etm işti. Z eyneb b u hediyeyi ağ lıy arak alm ış ve aynı gün
h ep sin i fa k irle re d a ğ ıtm ıştır. Böyle b ir p a ra y ard ım ın a b ir d ah a m u h ta ç etm em ek
için ca n ın ın alın m asın ı A llah’ta n o gece n iy azd a b u lu n d u ğ u riv ây e t o lu n m u ştu r.
B u b e d d u â üzerin e uzun zam an geçm em iş, e rte si yıl v efat etm iştir, (A yni)
Z eyneb’in 11 h ad îsi v ard ır. B u h â rî ile M üslim 2 h ad îsin d e ittifa k etm işlerd ir.
R â v ile ri yeğeni M uham m ed b in A bdillah ve Z eyneb Bint-i Ebi S elem e’dir. Hz. Âişe:
Din, takva, d o ğ ru sözlülük ve y ak ın ların a şefk at b a k ım ın d a n Z eyneb’den d ah a h a ­
y ırlı b ir k a d m görm edim , d em iştir. M ü’m in lerin a n a la rın d a n (P e y g am b e r’in m u h ­
te re m eşlerin d e n ) ilk vefat eden h an ım O ’d u r. H icretin 20. yılı vefat e tm iştir. (H u ­
la sa - 491)
Bâb : 62 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHA 103

u y u rd u . H a tta h o rla rd ı. S o n ra k a lk a r a k a b d e s t a lm a k s ız ın n a m a z k ı­
la rd ı.'
T a n â f i s i d e d i k i V e k i ’ ş ö y le s ö y l e m i ş t i r

 işe, R esûl-i E k re m 'in secd e h a lin d e ik e n u y u d u ğ u n u ... k a sd e t-

m iştir."

o* < S \ ' f j u ^ -4 ^ jy. —£Vû

«İl j I! «İlAİC^ i «Ljlf. t jr Û j!^İ j’c . İ

* ^ ^ -
. J - » i f li ^ j,.

• j ’l j* j 4 <j ,jl V . O li‘ «jUj jL—| Ijjb : _Cl j j l j

T E R C E M E S İ
475) “ ... Abdullah (İbn-i Mes’ûd) (60) (Radtyallâhü anh)’den:
Ş ö y le s ö y l e m i ş t i r : R e sû lu lla h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) ş ü b -
h e siz u y u d u . H a tta h o rla d ı. S o n ra k a lk ıp n a m a z k ıld ı.”
N o t : Z ev âid ’de : Bu, ricali sik a olan b ir isn a d d ır. F a k a t sen ed d e H accâc
v ard ır. O d a İbn-i E r t â t ’tır. K endisi ted lis ederdi.
•* • ^ | « * ... t' I , ' J * 1 . ^ 1 * I » m
û Cf ‘ <Jt ' ö } â* ‘ » r j i ^ j î * ili ~ V f\
-* v# .• ' • - ^ ı" *.?' ^ - *,•* * «i- r - *
• o ' “ c « -i'â c ‘ t/ ‘ i 1*6 (V- * ,1*- j 1
, - • r - •- ' , ‘ ,• ^ X-

•& ^ vi-I •trJV İÜ İŞİ « ’y ^ :3 »

. ^jji

• ,j»ll w >- jU—Vl ji, ». i *tj ^ \ ««<_> ji _ l i : J'i

T E R C E M E S İ
476) “... (Abdullah) İbn-i Abbâs (Radtyallâhü anhümâ)’den:
Şöyle s ö y le m iş tir: N ebi (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in o u y ­
k u s u , k e n d isi o tu r u r ik e n o lm u ş tu r.”
( İ b n - i A b b â s ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ş u n u d e m e k i s t e m i ş t i r : R e s û l- i
E k r e m ’in u y u y u p h o r l a d ı k t a n s o n r a k a l k t ı ğ ı n d a a b d e s t a l m a k s ı z ı n

(60) R âvi A bdu llah 'ın İbn-i M es'ûd olduğu, T irm izi sü n en in e ait T u h fe tü ’l-
Ahzevî şe rh in in b en z er b âb m d ak i b ey â n ın d a n alın m ıştır.
104 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

n a m a z k ıld ığ ın a d â ir h a d is te söz k o n u s u e d ile n u y k u s u O, o tu rm u ş

h a ld e ik e n v u k u b u lm u ş tu r.) (61)
N o t : Z ev âid ’de : R â v ile rd e n H ü rey s zayıf o ld u ğ u için h a d isin isn ad ı zayıf­
tır. E b û D âv û d ve T irm izi de İbn-i A b b âs’ın b u h a d isin i b a şk a sen ed lerle ve b aşk a
m e tin halin d e riv ây et e tm işlerd ir, denilm iştir.
S in d î’de : B en d erim ki E bû D âvûd b u h ad îsi h em isn a d hem de m â n â yön­
le rin d en zayıf g ö rm ü ştü r, diyor.

< jllat (j ı j r Ç * JjC 4 4-2ı Lf . (j İVV

• •*• o• ^ # /1

. « İİ£>jili . O ' v^j u}«5' » lH* «i)' J j |

T E R C E M E S İ

477) " ... Ali bin Ebî Tâlib (Radıyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine gö­
re Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, demiştir:
« U y anıklık m a k ’a d m b a ğ ıd ır. Bu seb eb le u y u y a n k im se a b d e st
alsın .» ”

‘ J* ‘ ü* ‘ ^ — t VA

4 I LiL>- £ JV Vjl îi 0 ^
*‘ J^-CL/ ^ j j t

•__fVj JV . J ja jli ' j C _1 . ^ l;». V}

T E R C E M E S İ
478) “ ... Safvân (62) bin Assâl (El-Müradî El-Cemelî) (Radıyallâhü
anh)'den rivâyet edildiğine göre şöyle söylemiştir:
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), m e stle rim iz i üç g ü n e
k a d a r b ü y ü k a b d e s t b o zm ak , k ü ç ü k a b d e s t b o z m a k ve u y k u u y u m a k
n e d e n le ri ile ç ık a rm a m ız ı, f a k a t c ü n ü b lü k h a lin d e n d o lay ı ç ık a r m a ­
m ızı e m re tti.”

HADÎSLERİN İZAHI
Bu b â b ta g e ç e n ilk iki h a d is 'e g ö re R esûl-i E k re m ’in h o rla y ın c a y a
k a d a r u y u d u k ta n s o n ra k a lk ıp n a m a z kılm ış ve u y k u d a n d o lay ı ab-

(61) P aren te z içindeki ifade m ü rte rc im e â ittir.

(62) P ey g am b er ile b e ra b e r 12 savaşa k atılm ış, 20 h a d îsi v ard ır. İbn-i M es’ûd
bile o n d an riv ây e t e tm iştir. ( H u l a s a - 174)
Bûb : G2 K İT Â B Ü -T T A H Â E E V E S Ü N E N İH Â 105

d e stin i ta z e le m e m iştir. Ü ç ü n c ü h a d is te İ b u - i A b b â s P ey g am - .
b e r ’in b u u y k u s u n u n o tu r a r a k y u k u b u ld u ğ u n u ifa d e e tm iştir. İlk h a ­
d îsin r â v ile r in d e n V e k i ’ in b e y â n ın a g ö re P e y g a m b e r’in söz k o ­
n u s u u y k u s u secd ed e ik e n m e y d a n a g elird i.
S in d i b u k o n u ile ilgili o la r a k şöyle d e r :
S a h ih h a d is le rd e a ç ık ç a b e lirtild iğ i g ibi P e y g a m b e r’in u y k u h a ­
lin d e g ö z ü u y u rd u . F a k a t k a lb i u y u m az d ı. Bu seb eb le u y k u s u a b ­
d e stin i bozm az. Ç ü n k ü u y k u n u n a b d e sti b o z m a sın ın se b eb i u y u y a n
k işin in f a r k ın a v a rm a d a n y e lle n m iş o lm a sı en d işe si ve ih tim a lid ir.
K albi u y u m a y a n k im se için b u d u ru m söz k o n u s u d e ğ ild ir. Y âni
m a k ’a d ın d a n b ir şey ç ık tığ ı ta k d ird e k a lb i u y a n ık o ld u ğ u için f a r ­
k ın a v a rır. P e y g a m b e r’in u y k u d a n s o n ra a b d e s t a lm a k s ız ın n a m a z
k ılm a s ın ın seb eb i b u o lu n c a n e şe k ild e u y u m u ş o lu rs a o lsu n n e tic e
değişm ez. Y âni is te r secd ed e ik en , is te r o tu r u r k e n v e y a y a ta r k e n u y u ­
m a s ın ın h ü k m ü a y n ıd ır. D o la y ısıy la î b n - i A b b â s ' ı n üçüncü
h a d is te «... K endisi o tu ru r m u ş h a ld e ik e n ...» sö z ü n e ve V e k i ’ in
b irin c i h a d îsi y o ru m la rk e n «Secde h a lin d e ik en ...» ifa d e sin e h a c e t y o k ­
tu r. A s lın d a P e y g a m b e r’in u y k u s u ile ilgili h a d is le ri b u b â b ta z ik r e t­
m e k u y g u n d e ğ ü d ir. A n c a k P e y g a m b e rle r iç e ris in d e n O ’n u n u y k u
ile a b d e s tin in b o z u lm a d ığ ı h ü k m ü n ü a ç ık la m a k ve özel d u r u m u n u
b e lirtm e k le b e râ b e r b u h a d is le ri n a k le tm e k y e rin d e o lur.
D ö rd ü n c ü ve b e şin c i h a d is ise u y k u n u n a b d e sti b o z d u ğ u n a d e­
lâ le t e d er.

UYKU H A K K IN D A ÂLİM LERİN GÖRÜŞLERİ

1 . U y k u hiç b ir s u re tte a b d e sti bozm az. E b û M u s a E 1 -

E ş ’â r i , S a î d bin E l- M ü s e y y e b , Ebû M iclez,
H ü m e y d bin A b d i r r a h m a n , E l - A ’r a c , Ev z â i
ve Ş i a m e z h e b in e m e n s u p â lim le rin g ö rü ş ü b u d u r.
2 . U y k u n e s û re tle o lu rs a o lsu n a b d e sti b o zar. H a s a n - i
Basri, Müzeni, Ebû Ubeyd El-Kasim bin S e ­
l â m ve İ s h â k bin R a h e v e y h böyle d e m işle rd ir. Ş â -
f i i ’ n in g a rîb b ir k a v li b u d u r. İ b n ü ’ l - M ü n z i r b e n d e bu
g ö rü şte y im , İ b n - i A b b â s ve E b û H ü r e y r e ’ d e n bu
y o ld a riv â y e t v a rd ır.
3. Ç ok u y k u n e s ü re tle o lu rs a o lsu n a b d e sti b o zar, az u y k u ise
hiç b ir h a ld e a b d e sti bozm az. Z ü h r i , Rabia, Evzâı, M â ­
l i k ve b ir riv â y e te g ö re A h m e d ’ in m ez h e b i b u d u r.
 SÜNEN-İ İBN-Î MÂCE

4. R ü k û ’, secde, k ıy a m ve k ır a a t g ibi n a m a z ın için d e k i d u r u m ­

la r d a n b irisi ü z e rin e m e y d a n a g e le n u y k u a b d e sti bozm az. Bu d u ­
r u m la r ve h a lle r n a m a z ın için d e o lsu n d ış ın d a o lsu n h ü k ü m , a y n ıd ır.

F a k a t n a m a z ın için d e b u lu n m a y a n d u r u m la r ü z e rin d e v u k u b u ­
la n u y k u a b d e sti b o z a r. M eselâ; s ır t ü s tü y a ta r a k v e y a b ir şeye d a ­
y a n a r a k u y u y a n k işin in a b d e sti b o z u lu r. E b û H a n i f e ve D â -
v û d - i Z a h i r i ’ n in m ez h e b i b u d u r. Ş â f i i ' d e n g a rîb b ir
k a v il o la r a k b u g ö rü ş riv â y e t e d ilm iştir.
5 . U y k u y a ln ız r ü k û ’ s ü c û d h a lin d e ise a b d e sti b o z a r, a k si ta k ­
d ird e bozm az. Bu k a v il A h m e d ’ d e n riv â y e t e d ilm iştir.
6. Y aln ız secde h a lin d e k i u y k u a b d e sti b o zar, b a ş k a tü r lü u y k u
a b d e sti bozm az. B âzı â lim le r böyle d e m işle r. A h m e d ’ d e n de
böyle b ir riv â y e t v a rd ır.E n -N e y l y a z a rı E 1 - B a h r ’ e a tf e n v e rd i­
ği m a lû m a ta g ö re Z e y d b i n A l i ve E b û H a n i f e ’ n in
böyle sö y le d ik le ri riv â y e t o lu n m u ş tu r.
7. O tu r a r a k v e y a m a k ’a d ın ı y e re y e rle ş tire re k u y u y a n b ir k im ­
s e n in a b d e sti b o zu lm az. Bu h u s û s ta az u y u m a k ile ço k u y u m a k a r a ­
s ın d a b ir f a r k y o k tu r. K ezâ n a m a z için d e ve n a m a z d ışın d a o lm a ­
n ın b ir a y ırım ı y o k tu r. B a şk a tü r lü u y k u a b d e sti b o zar. Ş â f i i m ez­
h e b i b u d u r.
E bû D â v û d ’ u n sü n e n in d e , b u r a d a o ld u ğ u gibi u y k u d a n
d o lay ı a b d e s t a lm a k b a şlığ ı a ltın d a a ç tığ ı b â b ta k i h a d îs le ri E l-M en­
h e l y a z a rı a ç ık la rk e n y u k a rd a k i g ö rü şle ri d e lille ri ile b e râ b e r z ik r e t­
m iş ve g ö s te rile n d e lille re v e rile n c e v a b la rı d a k a y d e tm iş tir. D a h a
s o n ra k e n d i g ö rü ş ü n ü şu c ü m le le rle ifâ d e e t m i ş t i r :
« Y u k a rd a g e ç en g ö rü şle ri, d e lille ri ve d e lille re v a k i itira z la r ı t e t­
k ik e ttiğ in z a m a n son m e z h e b in en k u v v e tli ve te rc ih e ş â y â n o ld u ­
ğ u n u g ö rü rs ü n . Ç ü n k ü d e lille ri ç o k tu r. Ve bu k o n u d a m e v c u t b ü ­
tü n d e lille rin işle rliğ i b u g ö rü şle s â b it olur.»
E l-M enhel y a z a rı, N e v e v i ’ den şu n u n a k le d e r:
« Ş â f i i m e z h e b in e g ö re o tu r a r a k ve m a k ’a d ın ı iyice y e re y e r­
le ş tire re k u y u y a n k işin in a b d e sti b o zu lm az. Ş â f i i ’ ye g ö re u y ­
k u b iz â tih i a b d e sti bozm az. A n c a k u y k u m a k ’a d d a n y e lin ç ık m a s ı­
n a d elild ir. Ş â f i i ’ n in b u s ö z ü n ü n d elili H z . A l i ’ n in (477
n olu) h a d îs i ve H z . M u â v i y e ’ n in h a d is id ir. B ence k o n u
h a k k ın d a b e y a n e d ile n g ö rü ş le rin e n isa b e tlisi b u d u r. Ç ü n k ü a n c a k
b u g ö rü şle m e v c u t d e lille rin a ra s ı b u lu n u r.»
B â b : 62 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 107

E l- M e n h e l y a z a r ın ın b u r a d a N e v e v i ’ d e n n a k le ttiğ i p a rç a
iki üç sa h ife y i d o ld u ru r u z u n lu k ta o ld u ğ u için b u r a y a a k ta rm a d ık .
A rz u e d e n le r b u y e re m ü r a c a a t e ts in le r. (63) E l- M e n h e l y a z a rı d a ­
h a s o n ra şöyle s ö y l e r :
« Y u k a rd a g e ç e n ta f s ila t ve u y k u n u n a b d e sti bo zu p b o z m a m ası
h u s û s u n d a â lim le r a ra s ın d a k i m e z k û r ih tilâ f ü m m e tin u y k u s u h a k ­
k ın d a d ır. R esûl-i E k re m h a k k ın d a d e ğ ild ir. Ç ü n k ü s a h ih h a d îs le rle
s â b it o ld u ğ u g ib i O ’n u n u y k u s u n e şe k ild e o lu rs a Olsun a b d e sti boz­
m az. Â lim le r b u r a d a ittif a k e tm iş le rd ir. O h ü k ü m O ’n u n özellikle-
rin d e n d ir.»
B u b â b ta g e ç en ve R esül-i E k re m ’in u y u y u p h o rla d ık ta n s o n ra
k a lk ıp a b d e s t a lm a k s ız ın n a m a z k ıld ığ ın ı b e y a n e d e n ilk üç h a d îs te n
ç ık a n h ü k ü m P e y g a m b e r’in b ir özelliğ in e â it o ld u ğ u c ih e tle b u n u n
h a k k ın d a b ir şey söylem eye g e re k g ö rm ü y o ru m . H z . A l i ’ d e n r i­
v â y e t o lu n a n (477 n o lu ) h a d is ’e gelince, b u h a d îs te g e ç e n k e lim e le r­
den :
A y n : G ö z m â n â s ın a d ır . B u ra d a u y a n ık lık h a lin d e n k in a y e d ir.

V i k â ’ : K ır b a , k e s e v e b e n z e r i n i n a ğ z ı n ı b a ğ l a m a k iş in d e k u l ­
la n ıla n b a ğ d ır.

S e h : K a lç a a n l a m ı n d a d ı r . B u r a d a m a k ’a d a n l a m ı k a s d e d i l m i ş t i r .

H a d îsin ilk cü m lesi «U yan ık lık m a k 'a d m bağıdır.» şe k lin d e ter-

çem e edildi. Y âni k ır b a ’n ın a ğ z ın a b a ğ la n a n b a ğ n a sıl k ırb a n ın iç in ­
d ek i m a d d e n in d ış a rıy a ç ık m a s ın a e n g e l o lu y o r ise u y a n ık lık h âli
de m a k ’a d d e n y elin iste k dışı ç ık m a s ın a e n g e l o lu r. İn sa n u y a n ık
o ld u ğ u s ü re c e m a k ’a d ı b ir b a ğ ile b a ğ la n m ış g ib id ir. O n d a n b ir şey
çık m az. Ş â y e t ç ık a rs a sa h ib i d u y a r. Kişi u y u y u n c a b u b a ğ çö zü lü r.
Ve b u n u n iç in d ir ki u y k u a b d e sti b o z a r. Ç ü n k ü u y k u h a lin d e m a k ’a d ­
d e n b ir şey in ç ık m a sı m u h te m e ld ir.
U y k u n u n h e r tü rü , a z o lsu n çok o lsu n a b d e sti b o z a r d iy e n le r
b u h a d îsi delil g ö ste rm iş ise de red e d ilm iştir. Ç ü n k ü İ b n - i Ebî
H â t i m E b ü Z ü r ' a ’ d a n El-İlel ve E l-M erâsîl k ita b la rın d a
İ b n - i  i z ’ i n A l i ’ d e n o la n r iv â y e tin in m ü rs e l o ld u ğ u n u n ak -
le tm iştir. E 1 - A y n i de : Bu h a d îs iki y ö n d e n m a lû ld ü r. B irin ­
ci yön m ü n k a ti o lm a sıd ır. İkinci yön s e n e d in d e k i râ v i B a k ı y y e ' -
n in E 1 - V a d i n ’ d e n riv â y e tin in s ıh h a ti h a k k ın d a bâzı i tir a z la ­
rın o lm a sıd ır. H a d isin s ıh h a ti k a b u l edild iğ i ta k d ird e de d iğ e r ha-

(63) El-Menhe! C. 2„ Sah. 236-241

108 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

d işle re te r s d ü şm e m e si için b u h a d is m a k ’a d ı iyice y e re y e rle şm e m iş

.o la ra k ve iyice u y u y a n k im se h a k k ın d a d ır, diye y o ru m la n ır, d e m iştir.
H a t t â b i : Bu h a d îs u y k u n u n b iz a tih i a b d e sti b o z m a d ığ ı ve
m a k ’a d d e n b ir şe y in ç ık m a s ın a vesile o lm a sı d o la y ısıy la u y k u ile a b ­
d e s tin b o z u ld u ğ u n u te y id e d e r, d e m iştir.
H a d îs R esûl-i E k re m ’in, ü m m e tin e , m u h ta ç o ld u k la rı d in i h u s u s ­
la rı, h a t t a u ta n ıla n in c e lik le ri bile ö ğ re ttiğ in e ve u y k u n u n a b d e sti
b o z d u ğ u n a d e lâ le t e d er.
Bu h a d is i E b û D â v û d , A h m e d , D a r e k u t n ı ,
B e y h a k i v e T a b a r â n î de riv â y e t e tm işle rd ir.

478 n o lu h a d is te u y k u , k ü ç ü k a b d e s t ve b ü y ü k a b d e s t b o z m a k ile
b e r a b e r z ik re d ild iğ in d e n d o lay ı u y k u n u n g a ita ve id r a r gibi a b d e sti
b o z d u ğ u n a d e lâ le t e d er. A y n c a y o lcu lu k h a lin d e , k işin in ü ç g ü n e k a ­
d a r m e s t ü z e rin e m e sh e d e b ilec e ğ in e ve m est giy m iş o la n b ir k im se n in
c ü n ü p o lm ası h a lin d e m e stin i ç ık a rıp a y a k la rın ı boy a b d e sti m eya-
n ın d a y ık a m a s ın ın g e re ğ in e d e lâ le t eder.
Ne v e v i d iy o r k i : D elilik, b a y g ın lık , içki v e y a b a ş k a şe y d en
d o lay ı s a rh o ş lu k n e d e n iy le a k lın g itm e si â lim le rin ittifa k ı ile a b d e s ­
ti b o z a r. U y u k la m a k a b d e sti bozm az. B u n d a d a ih tilâ f y o k tu r. U y u ­
m u ş o lm a n ın a lâ m e ti u y k u n u n a k lı yen m esi, göz ve d iğ e r d u y u o r­
g a n la r ın ın d u rm a s ıd ır. U y u k la m a k ise a k la g a le b e ça lm az , d u y u o r ­
g a n la r ın d a g e v şem e olur. U y u k la m a n ın en b â riz a lâ m e ti, u y u k la-
y a n ın , y a n ın d a y a p ıla n k o n u ş m a la rı d u y m a sıd ır. Y a p ıla n k o n u ş m a ­
yı a n la m a z ise de sa d ec e ses d u y m a sı k â fid ir. B ir k im se u y u d u m u,
u y u k la d ı m ı diye te r e d d ü t e d e rs e a b d e s t a lm a sı m ü s ta h a b o lu r. Â lim ­
le r : U y u m u ş o lm a n ın a lâ m e tle rin d e n b irisi k işin in r ü y â g ö rm e sid ir,
d e m işle rd ir.
U y k u n u n a b d e sti bo zm ası h u s u s u n d a g e n iş b ir a y rın tılı m a lû m a ­
tı a lm a k iste y e n le r fık ıh k ita b la r ın a b a ş v u rs u n la r.

(^r )
63 — ERKEKLİK U ZV U N A ELİN D O K U N M A SIN D A N DOLAYI
ABDEST ALMAK BÂBI
Bâb : 63 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHA 109

T E R C E M E S İ

479) Büsre bint-i Safvân (Radıyallâhü anhâ)'dan rivâyet edildiğine

göre, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, demiştir :

« B irin iz , e l ile k e n d i e r k e k l i k u z v u n a d o k u n d u ğ u z a m a n a b d e s t
a ls ın .» "

İ Z A H I

E b û D â v û d ’ u n S ü n e n i n d e a y n ı b a ş lık , a l t ı n d a a ç ı l a n b â b -
t a r i v â y e t e d i l e n h a d î s i n a ç ı k l a m a s ı b a h s i n d e E l- M e n h e l y a z a r ı ş u
m a lû m a tı v e r m e k te d ir :

H a d î s i n « E liy le k e n d i e r k e k l i k u z v u n a d o k u n a n » i f â d e s i n d e n m a k ­
s a d p e rd e s iz o la r a k d o k u n m a k tır . Ç ü n k ü E b û H ü r e y r e ’den
r i v â y e t e d i le n b i r h a d i s t e R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) :

« A r a d a p e r d e o l m a k s ı z ı n e liy le k e n d i e r k e k l i k u z v u n a d o k u n a n
k im s e y e a b d e s t a l m a k v â c i b o lu r.» b u y u r m u ş t u r . B u h a d i s i A h -
m ed b in H a n b e l ve İ b n - i H i b b â n riv â y e t e tm iş ­
l e r d i r . E s a s e n b u f ı k r a d a g e ç e n « M ess» k e lim e s i ç ı p l a k e l ile v e p e r ­
d e s iz o l a r a k b i r ş e y e d o k u n m a k t ı r .

H a d î s i n « A b d e s t a ls ın » e m r i n d e n m a k s a d ş e r ’i a b d e s t t i r . S a d e c e
e l y ı k a m a k d e ğ i ld i r . Ç ü n k ü D a r e k u t n i ’ n i n r i v â y e t i n d e h a ­
d îs ş ö y l e d i r : « B ir in iz k e n d i e r k e k l i k u z v u n a e liy le d o k u n d u ğ u z a ­
m a n n a m a z iç in a l ı n m a s ı g e r e k e n a b d e s t i a ls ın .» Y in e D a r e k u t-
n i ’ n in b a ş k a b ir r iv â y e tin d e şu m e â ld e b ir h a d îs v a r d ı r : « K endi
e r k e k l i k u z v u n a e liy le d o k u n a n a b d e s t i n i i â d e e ts in .» İ â d e k a v r a m ı
n a m a z a b d e s t i iç in t a h a k k u k e d e r .

H a d î s in z â h i r i , e r k e k l i k u z v u n a d o k u n m a k t a n d o la y ı a b d e s t i n
b o z u lm a s ın a d e lâ le t e d e r. Ö m e r b i n E l - H a t t â b , o ğ lu
A b d u l l a h , Eb û H ü r e y r e . İ b n - i A b b â s . Â i ş e .
S a ’d b i n E b i V a k k â s . A t â ' , Z ü h r i , İ b n u ’ l-
M ü s e y y e b , M ü c â h i d , E b a n bin O s m a n , S ü l e y ­
m a n bin Y e s â r , İsh â k, Mâlik, Şâ fii ve A h m e d
b i n H a n b e l (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) b u n a h ü k m e tm iş le rd ir. O n ­
l a r ı n d e lili m e z k û r h a d î s ile D a r e k u t n i ’ n i n y u k a r d a g e ç e n
ik i r i v â y e t i v e y i n e D a r e k u t n i ’ n i n  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n ­
h â ) ’d e n r i v â y e t e t t i ğ i ş u h a d i s t i r :

“ N e b i ( S a l l a l l a h ü A le y h i v e S e lle m ) b u y u r d u l a r k i, « te n â s û l u z u v
la r ın a e lle riy le d o k u n d u k ta n s o n r a a b d e s t a lm a d a n n a m a z a d u r a n
110 SUNEN-1 IBJN-İ MACE

l a r a veyl o lsu n .» ” Bu h a d îs b ir b e d d u a m a h iy e tin d e d ir. B e d d u a ise

a n c a k g e re k li o la n b ir şeyi te r k e tm e k ü z e re y a p ılır.
(E l-M enhel y a z a r ı b a ş k a d e lille ri de z ik re tm iş ise de b u k a d a rın ı
a lm a k la y e tin e lim .)
E l-M enhel y a z a r ı d a h a s o n ra e rk e k lik u z v u n a e lin d o k u n m a s ıy ­
la a b d e s tin b o z u lm a d ığ ın a h ü k m e d e n le rin b a ş ın d a A l i , İbn-i
M e s ’û d , A m m â r , H a s a n - i Basri, Rabîa, Sevri,
Ebû H a n î f e ve a r k a d a ş la r ı (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) gelir. B un­
la r ın d elili ise T a l k b i n A l i ’ n in g elecek o la n (483 nolu)
h a d îs id ir. T a b a r â n î ve İ b n - i H a z m , T a l k ’ ı n h a d i­
s in in s a h ih o ld u ğ u n u T a h â v i de o n u n is n a d ın ın d o ğ ru o ld u ğ u ­
n u ve İ b n ü ’ l - M e d e n i ise T a 1 k ’ ın h a d îsi B ü s r e ’ n in
(479 n olu) h a d îs in d e n h a s e n o ld u ğ u n u sö y le m iştir. B u n la rın d e lil­
le rin d e n b irisi de T a h â v i ’ n in A 1 i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r i­
v â y e t e ttiğ i şu m â n â d a k i h a b e r i d i r :
«Ben, b u r n u m a v e y a k u la ğ ım a v e y a e rk e k lik u z v u m a elim le d o ­
k u n m a m , a ra s ın d a b ir f a r k görm em .» T a h â v i , İ b n ü ’ l - M e s ’-
û d ve H u z e y f e (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) ’d e n de b e n z e r h a b e r
r iv â y e t e tm iştir.

E rk e k lik u z v u n a elin d o k u n m a s ıy la a b d e stin b o z u lm a d ığ ın a h ü k ­

m e d e n b u â lim le r, a b d e s tin b o z u ld u ğ u n a d e lâ le t e d er. B ü s r e ’ n in
h a d îsi h a k k ın d a : Bü h a d îs h e rk e s in m ü b te lâ o ld u ğ u y a y g ın b ir m e s ’e-
le h a k k ın d a d a v â rid o lan b ir â h â d h a d îs ’tir. E ğ e r s â b it o lm u ş o lsa y ­
dı m e ş h u r h a d îs le r a r a s ın a g e ç erd i. B u n u n s â b it o ld u ğ u te s b it ed il­
diği ta k d ird e n o rm a l a b d e s t değil, el y ık a m a a n la m ın d a y o ru m la n ır.
Ç ü n k ü s a h â b ile r ta ş la r la istin c â e d e rle rd i e lle riy le te n â s ü l u z u v la rı­
n a d o k u n u n c a b ilh a s s a y a z g ü n le rin d e elleri k irle n m iş o lu rd u , d e m iş­
lerd ir.

Bâzı â lim le r de Bü s r e ’ n in h a d îsi ile T a 1 k ’ ın h a d isin i

işle r h â le g e tirm e k için B ü s r e ’ n in h a d îs in d e k i e rk e k lik u z v u ­
n a d o k u n m a y ı o y o ld a n id r â r ve b e n z e rî b ir şey in ç ık m a s ın a y o ru m ­
la m ış la rd ır.

T abiî b u y o ru m çok u z a k b ir te ’v ildir. Bu n e d e n le tu ta rs ız d ır.

E rk e k lik u z v u n a d o k u n m a k la a b d e stin b o z u lm a d ığ ın a h ü k m e d e n le ­
r in g ö s te rd ik le ri e n k u v v e tli delil o la n T a 1 k ’ m h a d îsin i « Ş â -
fii, D a r e k u t n î , B e y h a k î , İ b n ü ’l - C e v z l z a y ıf
g ö rm ü ş le rd ir. Ş â f i î : «Biz K a y s b i n T a l k ’ ı n kim ol­
d u ğ u n u s o ru ş tu rd u k o n u ta n ıy a n ı b u la m a d ık . Bu n e d e n le biz o n u n
B â b : 63 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 111

h a b e rin i n e y e d a y a n a r a k k a b u l edebiliriz» d e m iştir. E b û H â t i m

ve E b û Z ü r ’ â d a : K a y s bi n Ta l k , sö zü delil s a y ı­
la n k işile rd e n d e ğ ild ir. O n u n h a d îs in in s a h ih o ld u ğ u tesb it- edildiği
ta k d ird e de B ü s r e ’ n in h a d isi ile m e n s u h tu r. Ç ü n k ü T a l k
h ic re tin ilk yılı M e s c i d - i Ne b e v i y a p ılırk e n P e y g a m b e r’in
y a n m a v a rm ış, B ü s r e ise h ic re tin se k iz in ci yılı M e k k e ’ n in
fe th e d ild iğ i yıl m ü s lü m a n o lm u ş tu r. T a l k m escid in ş a a tın d a P ey­
g a m b e rim iz i z iy â re t e ttik te n s o n ra k a v m in e d ö n m ü ş ve o n d a n so n ­
r a b ir d a h a P e y g a m b e rim iz in y a n ın a geld iğ i s â b it o lm a m ıştır, d e m iş­
le rd ir. İ b n - i H i b b â n , T a b a r â n i , İ b n ü ’l - A r a b î
ve E 1 - H â z ı m i de T a 1 k ’ ın h a d is in in m e n s u h o ld u ğ u n a
h ü k m e d e n le rd e n d ir.
 lim lerin b ir kısm ı te rc ih y o lu n u se ç e re k B ü s r e ’ n in h a d î­
sini T a 1 k ’ ın h a d is in e te rc ih e tm iş le rd ir. Ç ü n k ü T i r m i z î ,
Darekutni, İ b n - i M u i n ve A h m e d g ibi b ir çok im a m
o n u n s ıh h a tın a h ü k m e tm iş le rd ir. B u h â r i de b u k o n u d a v â rid
o la n en s a h ih h a d is B ü s r e ’ n in d ir, d e m iştir.
T e lh is’te b e y a n e d ild iğ in e g ö re B e y h a k i : B ü s r e ’ n in h a ­
d isin i B u h â r i ve M ü s l i m ta h r if e tm e m iş ise de b ü tü n râ -
v ile rin i h ü c c e t s a y m ış la rd ır. B u h â r î , M e r v â n b i n E 1-
H a k e m i b ir k a ç h a d is te sik a sa y m ıştır. B ü s r e ’ n in h a d isin i
te ’yid e d e n ş â h id le rin in ve ta rik le rin in ç o k lu ğ u d a te rc ih se b eb in i te ş ­
kil e d er. (E l-M enhel y a z a rı b u a r a d a ş â h id le ri ve ta r îk le ri s ıra y la
n a k le tm iş ise de çok u z u n o ld u ğ u n d a n d o lay ı b u r a y a a k ta rm a d ım .)
E l- M e n h e l y a z a rı d a h a s o n ra a b d e s tin b o z u lm a d ığ ın a h ü k m e d e n
H z . A l i ve d iğ e r s a h â b ile rin sö z le rin e k a rş ı a b d e s tin b o z u ld u ğ u ­
n u s a v u n a n la r şöyle d e m işle rd ir, d e r :
H z . A l i ve a r k a d a ş la r ın d a n riv â y e t o lu n a n h a d îs le r m e v k û f
e s e rle rd ir. (Y âni R e s û lu lla h ’ın b u y r u k la r ı d e ğ ild ir.) Bu n e d e n le b u n ­
la r R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e m e rfü o lan s a h ih h a ­
d îsle re d e n k tu tu la m a z la r . « B ü s r e ’ n in h a d îs i E h âd h a b e rid ir» ,
sözü re d d e d ilm iştir. Ç ü n k ü B ü s r e ’ n in h a d îsin i 17 s a h â b î r iv â ­
y e t e tm iş tir. S u y ü t i o n u m ü te v a tir h a d is le rd e n sa y m ıştır. E 1 -
H â k i m : S a h â b île rd e n ve T a b iîle rd e n b ir c e m a a t bu h a d isi B ü s -
r e ’ d e n riv â y e t e tm iştir. A b d u l l a h b i n Ö m e r b i n E 1-
H a ttâ b , A b d u l l a h bin Amr bin El-As, Sa ı d
bin El -M ü s e y y e b , Umr e bint-i A b d i r r a h m a n .
E l - E n s â r î y e , A b d u l l a h b i n Ebi M e l i k e ve
Süleyman bin M ü s a (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) B ü s r e ’ d en
riv â y e t e d e n le rd e n d ir, der.
112 SÜNEN-İ İBN-İ MACE

Y u k a r d a g e ç e n m a l û m a t ile e r k e k l i k u z v u n a d o k u n m a n ı n a b d e s ­
ti b o z d u ğ u a ç ı k t ı r . B u n a h ü k m e d e n l e r i n k o n u h a k k m d a k i a y r ı n t ı l ı
b ilg ile ri a ş a ğ ıy a a l ı n m ı ş t ı r :

1) M â l i k i m e z h e b in e g ö re e rg in lik ç a ğ m a g e le n k işin in
p e rd e siz o la r a k k e n d i e rk e k lik u z v u n a eliyle d o k u n m a s ı a b d e sti b o ­
z a r. D o k u n m a n ın k a s d e n v e y a se h v e n olm ası, ş e h v e t d u y u p d u y ­
m a m a sı, el ay ası, k e n a rı, p a r m a k u ç la rı v e y a k e n a r la r ı ile d o k u n m a
a r a s ın d a b ir f a r k y o k tu r. F a k a t; tır n a k ve elin te rs i ile d o k u n m a a b ­
d e sti bozm az. M ezh eb in m e ş h û r k a v li b u d u r. P e rd e li o la ra k d o k u n ­
m a y a gelin ce, üç k a v il v a r d ı r :
M e ş h u r k a v l e g ö r e ; b o z m a z . K a d ın ın k e n d i t e n a s ü l u z v u n a d o ­
k u n m a s ı is e m e ş h u r k a v l e g ö r e a b d e s t i b o z m a z . K iş in in k e n d i d ü -
b ü r ü n e e li n i d o k u n d u r m a s ı a b d e s t i b o z m a z .

2) Ş â f i i m ez h e b in e g ö re elin içi ile b ir in s a n ın te n â s û l u z ­

v u n a p e rd e s iz o la ra k d o k u n m a k a b d e sti b o zar. K işin in k e n d i ten â -
s ü l u z v u n a v e y a b a ş k a s ın ın te n â s û l u z v u n a d o k u n m a s ı fa rk e tm e z .
T e n â sû l u z v u n a d o k u n u la n k işin in , k ü ç ü k v e y a b ü y ü k , e rk e k v ey a
k a d ın , d iri v e y a ölü o lm ası fa rk e tm e z . B ir in sa n ın d ü b ü r ü n e d o k u n ­
m a s ın ın h ü k m ü de a y n ıd ır. E lin içi d e rk e n elin a y a sı ve p a r m a k la r ın
iç k ısm ı k a şd e d ilm iştir.
31 H a n b e l î m ez h e b in e g ö re e rk e k lik u z v u n a ç ıp la k el ile
d o k u n m a k m u tla k a a b d e sti b o zar. D o k u n a n ın e rk e k v ey a k a d ın ol­
m ası, şe h v etli v e y a şe h v etsiz o lm ası k e n d i te n â s û l u z v u v e y a b a ş ­
k a s ın ın te n â s û l u zvu, elin a y a sı v e y a te rs i y a h u t d a k e n a rı n e tic ey i
d e ğ iştirm e z . D ü b ü rü n h ü k m ü de e rk e k lik u z v u n u n h ü k m ü d ü r. K a ­
d ın ın k e n d i te n â s û l u z v u n a d o k u n m a s ı d a a b d e stin i bozar.
( E l- M e n h e l y a z a r ı y u k a r ı d a k i a y r ı n t ı l ı b ilg i l e r i n i n a k l e t t i ğ i ç e ­
ş itli m e z h e b â l i m l e r i n i n d a y a n d ı k l a r ı d e l i l l e r i n b i r k ıs m ın ı d a k a s -
d e t m i ş t i r . Ç o k g e n i ş o la n b u k o n u h a k k ı n d a ö z lü o l a r a k v e r i l m e s i ­
n e ç a lı ş t ı ğ ı m ı z b u b ilg iy i a k t a r m a k l a y e tin iy o r u z . D a h a g e n i ş m a ­
lû m a t is te y e n le r fık ıh k ita p la r ın a v e h a d îs le r in ş e r h le r in e m ü r a c a a t
e d e b i l i r l e r .)

H A D ÎS İN F IK IH Y Ö N Ü

H a d is e r k e k l i k u z v u n a e lin d o k u n m a s ı n d a n d o la y ı a b d e s t i n bo
z u ld u ğ u n a d e lâ le t e d e r. Bu k o n u d a â lim le r a r a s ın d a m e v c u t ih tilâ fı
y u k a rd a g ö rd ü n ü z .
 Bâb : 63 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENlHÂ 113

H A D İSİ TAHRİÇ EDENLER

M â l i k , Ş â f i î , A h m e d , T i r m i z î , İ b n - i H u -
z e y m e , İ b n - i H i b b â n , E l - H â k i m , İ b n ü ’l - C â -
r û d , D a r e k u t n i ve T a h â v i (B a h im e h u m u lla h ).
T i r m i z i ve D a r e k u t n i h a d is in s a h ih o ld u ğ u n u d a
b e y a n e tm iş le rd ir. E l - H â f ı z İb n - i H a c e r T e lh is ’t e : H a ­
d i s i n b u k o n u d a r i v â y e t o l u n a n b ü t ü n h a d î s l e r d e n d a h a s a h i h o l­
d u ğ u B u h â r i ’ d e n n a k le d ilm iş tir, d e r. E b ü D â v û d : Be n
A h m e d ’ e B ü s r e ’ n i n h a d î s i s a h i h d e ğ ild ir , d e d im . A h m e d ,
b i l â k i s h a d î s s a h i h t i r d iy e c e v a p v e r d i ğ i n i if â d e e t m i ş t i r . Y a h y â
b i n M u i n , B e y h a k î ve H â z i m i d e s ıh h a tin i b e y â n
e tm iş le rd ir. H a d îs in s ıh h a tın a itir a z e d e n le rin g ö s te rd ik le ri g e re k ç e
râ v i U r v e ’ n in M e r v â n b i n E l - H a k e m a r a c ı l ı ğ ı ile
B ü s r e ’ d e n r iv â y e t e tm e s id ir. H a lb u k i İ b n - i H u z e y m e
v e b ir k a ç im a m U r v e ’ n in d o ğ r u d a n B ü s r e ’ d e n h a d is i r iv â ­
y e t e ttiğ in i k e s in o la r a k ifâ d e e tm iş le rd ir.

(jl Jlij . Olîdl j JLa. j ; l «^ j y j 1j^e. J iu*. . J ü . *.>LJ j : jİIj j

. Ü» 4İU-j 3 ^ ) ^ ~
T E R C E M E S İ

480) “ ... Câbir bin Abdillah (Radıyallûhü anhiimâ)’den rivâyet edildi­

ğine göre Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, dem iştir:

B ü sre (R .A .)'n in H al T ercem esi

B ü sre bint-i S afv an b in Nevfel b in A bdi’l-Uzza b in K usayy E l-K ureşiye El-Ese-
diye M ervân*lbııı E l-H akem ’in teyzesi ve A bdülm elik b in M e rv â n ’m b ü y ü k dade-
sid ir. R âv ileri A bdullah b in A m r, U rve b in Z übeyr, M erv an b in E l-H akem ve S aîd
b in E l-M üseyyeb’dir. İbn-i M âceh, E b û D âvûd, T irm izi ve N esâî B ü s ra ’n in h a d is­
le rin i riv ây e t etm işlerd ir. Ş âfiî, B ü sre m u h â c irlik şerefin e k av u şm u ştu r, d em iştir.
İbn-i M u s’ab de B ü s re ’n in R esûl-i E k re m ’e b ia t ed en lerd en o ld u ğ u n u sö y lem iştir.
(El-M enhel cüz 2, Sah. 192)

Sünen-i İbn-i M âce — C. : 2 • F . : 8

114 SÜNEN-1 İBN-İ MÂCE

« S izden b iris i eliy le k e n d i e rk e k lik u z v u n a d o k u n d u ğ u z a m a n o n a

a b d e s t g e re k ir.» "
N o t : Z ev âid ’de : H a d îsin isn a d ın d a k i râ v île rd e n U kbe b in A b d irra h m a n ’ın
m e şh u r b ir şeyh o ld u ğ u n u İ b n ü ’l-M edeni sö y lem iştir. F a k a t İbn-i H ib b â n onu si­
k a la rd a n say m ıştır. S enedin diğ er rica li sik a d ır, d en m iştir.

xS ^ ü L*. j\ â j \ [ is ja — i \ \

. J L* : VU . I U J Uî . '* A J \

: o J t i ÂI*->- i 1j’e- t j l i - j I j {f- 1 J y jc > j t . 4 j L*

• \ +* ~ S"% «r • * W # ^ •

■« ^ ^ L r ' * er4 * j *- S Û ‘- '* f

îij y « Ijj j i j . k a^ü . J \i» jL ~ A i : -k.1jjJI
t

• »Uil» jU—Vl» . I j_ A—>'J- y* •’ 4 t J J •?.'•> * İr—^ • Aİ.A».

T E R C E M E S İ
481) “... Ümmü Habibe (Radtyallâhü anhâ) ’den rivâyet edildiğine göre:
K e n d is i: Ben R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'d e n şöyle
b u y u ru rk e n iş ittim :
«K endi te n â s ü l u z v u n a eliyle d o k u n a n kişi a b d e s t alsın .» ”
N ot : Z evâid’de b u isn a d h a k k ın d a eleştiri o lm u ştu r. Ç ü n k ü o n d a M ekhûl Ed-
D ım ışkî v ard ır. K endisi tedlisçid ir. B u h ad îsi a n ’ân e ile riv ây e t e tm iştir. D olayısı
ile h ad isin i te rk etm ek g erekir. A yrıca B u h â rî ve E b û Z ü r’a : Ş ü p h esiz M ekhûl
A m bese bin Ebî S ü fy a n ’d a n h a d îs d in le m e m iştir, d em işle rd ir. B u n ed en le d e is­
n ad m iin k a tıd ır, diye m a lû m a t v erm iştir.

T i r m i z î ’ n in ş e rh i T u h fe b u b â b ta E l-T elhis’te n n a k le n şu
bilgiyi v e rir : Ü m m ü H a b i b e ’ n in h a d is in i İ b n - i M â ­
c e h riv â y e t etm iş, E l - M ü n t e k a ’ d a b e y a n e d ild iğ in e gö­
re A h m e d ve E b û Z ü r ' a h a d is in s a h ih o ld u ğ u n u sö y le ­
m işle rd ir. İ b n ü ' s - S e k e n d e b e n : Bu h a d is te b ir ille t b ilm i­
y o ru m , d e m iştir.

J 'Cf ‘ y j - Ü V L'»- £ ^ 5 ü 3 Ç İ - - i AT

:^ • 'r 'j 'J j l y i i ıS ^ t/ O* ‘ I s C f " ‘ •-)->* J ^

•® ^ j» Lr-4 j 4 » tJ J * ' aİ' 3 j L'j

» *
■ J f I^aİİ ■‘jj> J İ j , j l * —| oL-1 j
Bab : 64 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHA 115

T E R C E M E S İ
482) Ebû Eyyûb (Radtyallâhü anh)’den:
B en R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’d e n işittim , şöyle
b u y u rd u :
«K endi te n a s ü l u z v u n a eliyle d o k u n a n k işi a b d e s t alsın .» ”
N ot : İsn a d ın d a İs h â k b in ebî F erve b u lu n u r. Â lim ler o n u n zayıflığı husû-
sunda ittifak etmişlerdir.

j ' uA ( m )
64 — ERKEKLİK U ZV U N A DO K U N M A H A KK IN DA Kİ
RU HSA T BÂBI
R u h s a t s A ra p d ilin d e k o lay lık ve k o la y la ş tırm a k d e m e k tir. U sûl
ve F ık ıh â lim le rin e g ö re r u h s a t b ir m e s ’ele h a k k ın d a asıl h ü k m ü n
seb eb i b u lu n m a k la b e ra b e r g ü ç o la n o h ü k ü m d e n b ir m a z e re t dola-
sıy la k o lay o lan b a ş k a b ir h ü k m e in tik a l e tm e k tir.

o l * - : Jλ i j C o ^ ü LAk — ı Ar
■-

<r * i r * 0*- ‘ â H 2 ^ '3 .? -; o l * - : 0^» • ‘ â'

.« J* I* 1 . ■{y o } 4-* #3^*

T E R C E M E S İ
483) “ ... Talk (bin Ali) (Radtyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre
şöyle söylemiştir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e e rk e k lik u z v u n a el

ile d o k u n m a n ın h ü k m ü s o ru lu r k e n şöyle b u y u r d u ğ u n u işittim . (Bu
o la y a b iz z a t ş â h id oldum .)
«O nda a b d e s t a lm a k y o k tu r. Ç ü n k ü o s e n d e n b ir p a rç a d ır.» "

İ Z A H I
Nesâi, Ebü Dâvûd, Beyhakî. Tahavi, ibn-i
H i b b â n (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) de b u n u riv â y e t e tm işle r. T i r ­
m i z i b u b â b ta riv â y e t o lu n a n la rın en g ü zeli b u d u r d e m iştir. E b ü
D â v û d ’ u n ş e rh i E l-M enhel y a z a r ı : T i r m i z i ' n in bu sözü h a ­
d isin z a y ıflığ ın ı o r ta d a n k a ld ırm a z d e m iştir. E b ü D â v û d ’ un
riv â y e ti b ira z d a h a g e n iştir. M eâli ş ö y le d ir :
116 SÜNEN-İ İBN-İ MACE

«K ays b ü ı T a lk b a b a s ı T a lk ’d a n riv â y e t e ttiğ in e g ö re T a lk şöyle

d e m iş tir:
Biz N e b i (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in y a n m a v a rd ık . B iraz
p o n ra b e d e v î’ye b e n z e r b ir a d a m g e le rek ; Ey A lla h 'ın nebisi! K işi
a b d e s t a ld ık ta n s o n ra k e n d i e rk e k lik u z v u n a eliy le d o k u n m a s ı h u ­
s û s u n d a ne b u y u r u rs u n , diy e s o rd u ? R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi
ve S ellem ) : «O, k işin in b ir p a rç a s ın d a n b a ş k a b ir şey d e ğ ild ir. V e­
y â k işid e n b ir ç iğ d em e t p a rç a s ın d a n b a ş k a b ir şey değildir.» b u ­
yurdu.»
E l-M enhel b u h a d is in a ç ık la m a s ın ı y a p a rk e n e z cü m le şöyle söy­
le r : ‘ N e s â î ’ n in riv â y e ti şöyle b a ş la r : R âvi (y ân i T a l k ) dedi
ki; «Biz elçi o la ra k R e s û lu lla h iS a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e v a r ­
dık. O ’n a b ia t e d e re k b e ra b e rin d e n a m a z kıldık. N a m a z b ittik te n s o n ­
r a b ir a d a m g e le re k ...» G e le n elçi h e y e ti B e n î H a n î f e k a b i­
le sin in elçileriydi. İ b n - i H i b b â n ’ ı n a n la ttığ ın a g ö re h e y e t
a ltı kişiydi. B u n la rın on kişi o ld u ğ u d a sö y le n m iştir. O n la rın gelişi
h ic re tin b irin c i y ılın a ra s tla r.
H a d îsin z â h irin e g ö re e rk e k u z v u n a el ile d o k u n m a k a b d e sti boz­
m az. Ç ü n k ü o b e d e n d e n b ir p a rç a d ır. B ed en in b u n d a n b a ş k a h e r
h a n g i b ir p a rç a s ın a el ile d o k u n m a k a b d e sti b o z m a d ığ ı gibi b u n a
d o k u n m a k d a a b d e sti bozm az. S a h â b ile rd e n ve T a b iîle rd e n b ir ce­
m â a t ile E b û H a n î f e b u n a h ü k m e tm iş le rd ir. T i r m i z î :
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) 'in b ir k a ç s a h â b îs in d e n ve
b â z ı T a b iîd e n riv â y e t e d ild iğ in e g ö re b u n la r e rk e k lik u z v u n a d o k u n ­
m a k ta n d o lay ı a b d e s t a lm a y ı g e re k li g ö rm e m işle rd ir. K ü f e ehli
ve İ b n - i M ü b â r e k ’ i n k a v li de b u d u r. Bu b â b ta riv â y e t o lu ­
n a n la r ın en g ü zeli b u d u r d e m iştir.
El M e n h el y a z a rı sö z le rin e d e v a m la bu h a d is in z a y ıf o ld u ğ u n u
s ö y le y e n le rin b ir kişi o lm a d ığ ı y u k a rıd a geçti. B u n u n s a h ih o ld u ğ u
f a r z edilse bile b u h a d îs, B ü s r e ’ n in h a d isi ve E b û H ü r e y -
r e ’ n in h a d îsiy le m e n s u h tu r. H a ttâ b iz z a t T a 1 k ’ ın m e rfû o la ­
r a k riv â y e t e ttiğ i ve T a b a r â n i ’ n in ta h riç e d e re k sa h ih liğ in i
b e lirttiğ i şu h a d isle de m e n s u h t u r :
« E rkeklik u v z u n a eliyle d o k u n a n k işi a b d e st alsın.»
B ü s r e ’ n in h a d îs in i s a h îh g ö re n İm a m la rın ç o k lu ğ u ve şâ-
h id le ri ile ta r ik le rin in b o llu ğ u d o lay ısı ile O ’n u T a l k ’ m h a d î­
sin e te rc ih e d e n le r de v a rd ır. B âzı â lim le r de T a l k ile B ü s r e ’ -
n in h a d îs le ri b irb irin e m u â rız o ld u k la rı g e re k ç e si ile b u n la r a h ü k ­
Bâb : 64 KÎTABÜ-TTAHÂRE v e s ü n e n î h A 117

m e tm e y i b ır a k a r a k s a h â b île rd e n v â rid ,o la n ve söz k o n u s u d o k u n m a ­

n ın a b d e sti b o z d u ğ u n a h ü k m e d e n e s e rle re rü c û e tm iş le rd ir.
Hattâbi de şöyle d e r : «Söz k o n u s u d o k u n m a n ın a b d e sti boz­
d u ğ u n a h ü k m e d e n le r şöyle g e re k ç e g ö s te rm iş le rd ir. B ü s r e ’ n in
h a d îs i ve E b û H ü r e y r e ’ n in h a d îs i T a 1 k ’ ın h a d is in d e n
z a m a n b a k ım ın d a n s o n ra d ır. Ç ü n k ü T a l k h ic re tin ilk yılı P ey ­
g a m b e rle g ö rü ş m ü ş tü r. O e s n a d a M e d i n e ’ d e k i m escid in şâ
e d iliy o rd u . E b û H ü r e y r e ile B ü s r e ’ n in m ü slü m a n lığ ı
k a b u lle n m e le ri ve h a d îs i r iv â y e tle ri d a h a s o n ra k i ta r ih e r a s tla r . B â­
zı â lim le r T a 1 k ’ ın h a d isin i p e rd e li o la r a k d o k u n m a y a y o ru m ­
l a y a r a k S e v r i , Ş u ’ b e ve İ b n - i U y e y n e ’ n in şu r iv â ­
y e tin i delil g ö s te rm iş le rd ir. N a m a z e s n a s ın d a d o k u n m a n ın h ü k m ü
P e y g a m b e r’e s o ru lm u ş tu r. N a m a z d a d u r a n kişi ise p e rd e siz o la ra k
a v r e t m a h a llin e d o k u n a m a z .
H a ş a n b i n Y a h y â ’ ni n E b û B e k i r b i n E 1-
M ü n z i r ’ d e n riv â y e t e ttiğ in e g ö re A h m e d bin H a n b e l
ve Y a h y â b i n M u i n b ir a r a b u lu ş a r a k e rk e k lik u z v u n a
d o k u n m a n ın a b d e s t a lm a y ı g e re k tirip g e re k tirm e m e si m eselesi h a k ­
k ın d a m ü z a k e re d e b u lu n m u ş la rd ır. A h m e d a b d e s t a lm a y ı g e ­
re k li g ö rü y o rd u . Y a h y â ise b u n a g e re k o lm a d ığ ın ı sö y lü y o rd u .
K o n u y a â it v â rid o lan h a d îs le r h a k k ın d a k o n u ş tu la r. N ih â y e t B ü s -
r e ’ n in h a d îsin i ve T a 1 k ’ ın h a d îsin i delil o la r a k g ö s te rm e m e ­
ye ittif a k la k a r a r v e rd ik te n s o n ra k o n u h a k k ın d a s a h â b île rd e n r iv â ­
y e t c lu n a n e s e rle re r ü c û e ttile r. B u n u n ü z e rin e A h m e d b i n
H a n b e l İ b n - i Ö m e r ’ i n h a d îs in i d o k u n m a y la a b d e s tin bo­
z u ld u ğ u n a delil o la r a k g ö ste rd i. Y a h y â için bu delili re d e tm e k
im k â n ı k a lm a d ı.’

H A DÎSİN FIKIH YÖNÜ

H adis el ile e rk e k u z v u n a d o k u n m a d a n d o lay ı a b d e s tin b o zu lm a

m a sın a , d in î h ü k ü m le ri ö ğ re n m e k için ç a lışm a y a , k işin in b ilm ed i­
ğ i h u s u s la rı k e n d is in d e n ü s tü n o lan k im se le re s o rm a s ın ın m e şrû lu -
ğ u n a ve u ta n ç v e ric id ir e n d işe si ile b ilin m e y e n d in î h u s û s la rı s o r­
m a k ta n ç e k in m e m e n in g e re ğ in e d e lâ le t eder.
H adîsin R âvisi
T alk bin Ali b in T alk bin A m r sa h â b id ir. Resûl-i E k rem ile gö rü şm ek üzere
k avm i ad ın a elçilik y apm ış ve h ad is rivây etin d e b u lu n m u ş tu r. S ü n en lerd e geçen
h ad îsle rd e n b irisi şu m e âld e d ir : T alk sa h âb ilerle b e ra b e r M escid-i N ebevî’nin
in şa a tın d a çalıştı. R esû lu llah (S.A.V .) b u y u rd u k i :
11» SÜNEN-İ İBN-İ MACE

«O’n a ç a m u r işini g etirin çü n k i o ç a m u r işin d en d a h a iyi anlar.» b u y u ld u .

R â v île ri; O ğlu K ays, kızı H alide, A bdullah b in B edr, A b d u rra h m a n b in Ali ve
b a şk a la rıd ır. İbn-i M âceh, T irm izi, E b û D âvûd, N esâi o n u n h ad isle rin i rivayet e t­
m işlerd ir. (64)

j'_jj» L' . jU) i ( j İJ JUÎe i At

İ& i A ) l \ 4' ^ ‘ -£**.

. « liAl» 4)_ A>- jJk (c | » J .* ' J'

. o ) Ati Jk>- ^ j ^ 1 t3i) 1 JJ • . j. 1 ^\ .* t 1“ _)

T E R C E M E S İ

484) “ ... Ebû Ü ınâm e ( Radtyallâhü anh) ’cieıı :

Şöyle s ö y le m iş tir: R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e

e rk e k lik u z v u n a el ile d o k u n m a n ın h ü k m ü so ru ld u . B u n u n ü z e rin e
k e n d is i :
« Ş üphesiz o s e n in v ü c û d u n d a n , k ü ç ü k b ir e t p a rç a s ın d a n b a ş k a
b ir şey değildir.» b u y u rd u .”
N ot : Z evâid’de : B u n u n isn ad ın d a C â’fe r b in Ez-Zübevr v ard ır A lim ler onun
h ad isin i b ıra k m a y a ittifa k etm işler, d en ilm iştir

^İJl dLt b *y * At (^®)

65 — ATEŞTE PİŞEN ŞEYLER(İ YEM EK)TEN DOLAYI
ABDEST ALMAK BÂBI
i -> t - .'•*>>• . . .
(A+Aİutıj' J* ‘ l; — iA û

£ jj^ i L' o 1)1» AA t * J .j* if- ‘ (j* " ^ J ,' a c

1 ^ » -' J f ' l : a! J iii V : l H a» M j b ! l

. U & y i "A L V * İ % i b a;, Â)I J

T E R C E M E S İ

485) " ... E bû Hüreyre (R a d ıya llâhü anh) deıı rivayet edildiğine göre
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve, Sellem) şöyle buyurdu, dem iştir:
«A teşte p işen şe y d en d o lay ı a b d e st alınız.»
Bâb : 65 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 119

E b ü H ü re y re (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m b u h a d is i r iv â y e t e tm e si ü z e ­
rin e İbn-i A b b â s (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) :
A te şte k a y n a tılm ış su (ile a b d e s t a ld ığ ım )d a n d o lay ı (y en id en )
a b d e s t m i a la c a ğ ım ? d iy e re k (E bü H ü re y re ’n in h a d îs in i g a rib s e d i).
B u n u n ü z e rin e E bû H ü re y re O 'n a :
«Ey k a rd e ş im oğlu! R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) ’d en
b ir h a d is işittiğ in z a m a n s a k ın o n a m is a lle r g e tirm e , d ed i.”

T E R C E M E S İ

486) Âişe (Radıyallâhü anhâ)'den rivâyet edildiğine göre, Resûlul­

lah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, demiştir:

«A teşte p işe n şeyi (yem ek) te n d o lay ı a b d e s t alınız.»”

T E R C E M E S İ

487) “ ... Yezîd bin Ebî Mâlik (Radıyallâhü anh)’den rivâyet edildiği­
ne göre :

E nes bin M âlik (R a d ıy a llâ h ü a n h ) e lle rin i k u la k la rın ın ü z e rin e

k o y a ra k , k u la k la rım s a ğ ır o lsu n e ğ e r b e n R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S e lle m )’i şöyle b u y u r u rk e n işitm e d im , d e d i:
«A teşte p işen şeyi (yem ek) te n d o lay ı a b d e s t alın ız.» ”
N ot : Z ev âid ’de : B u h ad îsin isn ad ın d a H alid b in Yezid b u lu n u r. B ir cem âat
onu sik a saym ış, diğer b â z ıla n zayıf sa y m ışla rd ır. H ad isin m etn i de sa h ih o la ra k
m a lû m d u r, d en m iştir.

(64) El-M enhel cüz 2, S ahife 198

120 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

İ Z A H I

B u b â b ta g eçen h a d îs le r a te ş te p işirile n şe y le ri y iy en k işin in ab-

d e s tin in b o z u ld u ğ u n a ve d o lay ısıy la a b d e s t a lm a s ın ın g e re ğ in e d e ­
lâ le t e d e r. M ü s l i m , T i r m i z î , Ebû Dâ v û d , Ne s â î
ve T a h â v i de b u h ü k m ü ik tiz a e d e n h a d îs le ri riv â y e t e tm iş ­
le rd ir. T i r m i z î a y n ı b a şlık a ltın d a a ç tığ ı b â b ta E b û H ü r e y -
r e ’ n in h a d îs in i riv â y e t e ttik te n s o n ra b u k o n u h a k k ın d a Ü m m ü
Habîbe, ü m m ü Seleme, Zeyd bin Sâbi t , Ebû
T a lh a, Ebû E y y û b ve E b û Mûs a (R a d ıy a llâ h ü a n ­
h ü m ) ’d en h a d îs riv a y e tle rin in b u lu n d u ğ u n u ifâ d e e d e r ve bu a r a d a
şöyle d e r :
«Bâzı ilim ehli a te ş te p işen b ir şeyi y e m e n in a b d e sti b o z d u ğ u n u
ve d o lay ısıy la a b d e st a lm a n ın g e re ğ in e h ü k m e tm iş le rd ir. F a k a t sa-
h â b île r, T a b iîle r ve o n la rd a n s o n ra g e le n ilim e h lin in ek serisi b u n u n
a k s in e h ü k m e tm iş le rd ir. A te şte p işen şeyi y e m e k te n d o lay ı a b d e st
a lm a y a g e re k o lm a d ığ ın a d â ir s a h ih h ad is, a b d e s tin g e re k liliğ in e
d e lâ le t e d e n h a d isi n e s h e tm iş tir. R esûl-i E k rem (S a lla lla h ü A leyhi
ve Sellem ) a te ş te p işe n şeyi y e m e k te n do lay ı b ir a r a a b d e s t a lm ış
ise de b ilâ h a re b u d u r u m u te rk e d e re k a b d e st a lm a m ış tır.
E bü D â v û d d a b e n z e r b a şlık a ltın d a a ç tığ ı b â b ta E b ü
H ü r e y r e ve Ü m m ü H a b î b e ’ n in h a d îs le rin i riv â y e t e t­
m iştir. Ş e rh i E l-M enhel y a z a rı d a h a d isle ilgili o la ra k a ş a ğ ıd a k i m a ­
lû m a tı v e r m i ş t ir :
'A te şte p işen şeyi y e m e n in a b d e st a lm a y ı g e re k tird iğ in e h ü k m e ­
d e n le r b u h a d îsi delil g ö ste rm işle rd ir. Ö m e r b i n A b d ü l -
aziz, Hasan-ı Basrî, Zühri, Ebü Kılâbe, Ebû
M i c l ez ve E b ü D â v ü d böyle h ü k m e d e n le rd e n d ir. A teşte
p işe n b ir şeyi y e m e n in a b d e st a lm a y ı g e re k tirm e d iğ in i söyleyen â lim ­
le r ise b u ve b e n z e ri h a d is le rin m e n su h o ld u ğ u n u sö y le m işlerd ir. (Bu
h a d is le ri n e s h c d e n h a d îs le rin b ir kısm ı b u n d a n s o n ra k i b â b ta g e le ­
c e k tir.) N e v e v i , M ü s l i m ’ i n ş e rh in d e : Söz k o n u s u ih ti­
lâ f ilk z a m a n la r a â ittir. D a h a so n ra , a te ş te p işen şeyi y e m e k te n do­
lay ı a b d e st a lm a n ın g e re k siz o ld u ğ u h u s û s u n d a â lim le r ic m a ’ e tm iş ­
tir, der. İ b n - i H a c e r de î b n - i B a t t â l ’ dan n a k le n :
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) a te ş te p işe n şe y le ri y e m e k ­
te n d o lay ı a b d e st a lm a y ı e m re tm işti. Ç ü n k ü ilk z a m a n la r d a h a lk
c â h iliy e t d e v rin d e k i d u r u m a a lış k ın o lup pek tem izliğ e riâ y e t e tm i­
y o rla rd ı. Bu n e d e n le a te ş te p işen şe y d en d c la y ı a b d e st a lm a k la m e ­
m u r k ılın d ıla r. T em izlik m ü s lü m a n la r a ra s ın d a y e rle şip y a y g ın la ­
ş ın c a b u e m ir n e sh ed ild i, d e m iştir.
Bâb : 66 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHA 121

İbn-i T e y m iy e : A te şte p işe n b ir şeyi y e d ik te n s o n ra a b ­

d e st a lm a m a y a â it h a d is le r a b d e s t a lm a n ın v â c ib o lm a d ığ ın a d e lâ ­
le t e d iy o r ise de m ü s ta h a b o lm a d ığ ın a d e lâ le t e tm iy o r, d e m e k le a b ­
d e s t a lm a y a â it h a d îs le rin m e n d u b lu k için y o r u m la n m a s ın a t a r a f ­
t a r g ö rü lm ü ş ve a b d e s t a lm a m a y a â it h a d is le ri d e a b d e s t a lm a n ın
v â c ib o lm a d ığ ı h a k k ın d a d ır, d e m e k iste m iştir.H a t t â bi d e b u yo­
r u m u b e n im se m iştir.
B e y h a k i de O s m a n E d - D â r e m i ’ den n a k le n :
A b d e st a lıp a lm a m a k h u s u s u n d a m u h te lif h a d is le r b u lu n u p b u n la ­
r ın h a n g ile rin in d a h a k u v v e tli o ld u ğ u b e lirle n m e y in c e R esûl-i E k ­
r e m ’d e n s o n ra H u l a f â - i R â ş i d i n ’ i n u y g u la m a s ın a b a k ıl­
m ış ve o n la rın u y g u la m a s ı a b d e s t a lm a m a k y o lu n d a o ld u ğ u için biz
b u ta r a f ı te rc ih e ttik , d e m iştir. N e v e v i de şe rh -i M ü h e z z e b ’de
b u sözü se çm iştir.T a h â v i , M a â n i’l-Â sâ r ş e rh in d e H u l a f â - i
R â ş i d i n - d e n ve d iğ e rle rin d e n riv â y e t o lu n a n ve a b d e s t a lm a y a
g e re k o lm a d ığ ın a d e lâ le t e d e n çok s a y ıd a e s e rle r z ik re tm iş tir.’
(E l-M en h el y a z a r ı m e z k u r e s e r le r in 7 ta n e s in i r â v île riy le b e r a ­
b e r n a k l e t m e k t e is e d e b u n l a r ı n t e r c e m e l e r i n i b u r a y a a l m a y a l ü z u m
d u y m a d ım .)

Bu b â b d a riv â y e t o lu n a n h a d îs le r y a m e n s u h tu r v e y a h u t a b d e st
a lm a n ın m e n d u b lu ğ u n a y o ru m la n ır. A b d e st a lm a n ın v â c ip o lm ad ığ ı
h u s û s u n d a k i g e n iş iza h b u n u ta k ib e d e n b â b ta riv â y e t o lu n a n h a d îs ­
le rin a ç ık la m a s ı b a h s in d e in ş a a lla h y a p ıla c a k tır.

çilli j (-a )'

66 — ATEŞTE PİŞEN ŞEYLERİ YEMEKTEN DOLAYI

ABDEST ALMAM A H A RK IN D A K İ RU HSA T BÂBI

< j j* ‘ ^ o J > j 1.' \L sj* — £ AA

s H . zr: Y ‘ ' : &‘ Yf

T E R C E M E S İ
488) i;... İbn-i Abbâs (R a d tya llâ h ü a n h ü m â )’den rivâyet edildiğine gö­
re şöyle söylemiştir :
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), b ir k o y u n k ü re ğ i y e ­
d ik te n s o n ra e lle rin i y e m e k a ltın d a k i s o fra beziyle sildi. D a h a s o n ra
n a m a z a k a lk a r a k n a m a z k ıld ı.”
122 SÜNEN-İ IBN-İ MACE

.tfz s jp . - j£ 4 3 . e ç jiS ü u » - u *ı

I : J li JL-e â j- L /,c ı J u * t / t / **' * J*1».* t / J j * J

w ' ^ -•» - • *’ « " ‘ '

. ı & * -J5 û J j ç i > ' 5 / ? A m ‘J > '

T E R C E M E S İ

489) “... Câbir bin Abdillah ( Radıyallâhü anhümd)’dtn rivâyet edildi­

ğine göre şöyle söylem iştir:

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), E bû B ek ir ve Ö m e r

(R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) e k m e k ve e t y e d ile r de a b d e s t a lm a d ıla r.”
N ot : Z evâid’de : B u isn a d ın rica li sik a la rd ır, d en m iştir.

^ s £ j l t f . d d l V *->' ^ *$ i ^ ur

J ı' 3 jp -V - J ,' jp ^ r :' : V * ^ Sj * 4 3 & •

• p S* y ‘ju '^ ^ u u j r » *-ı

•İNİ J*. J ' Jf -V^

" ^ <*' J
: »Ac" ■
0 * ’ r
J e3l»i

T E R C E M E S İ

49C) ” ... Zührî (R a d tya llâ h ü a n h )' den rivâyeı edildiğine güre şöyle söy­
lemiştir :

Ben El-V elid v e y a A b d ü lm e lik ’in a k ş a m y e m e ğ in d e h a z ır b u lu n ­

d u m . Y e m e k te n s o n ra n a m a z v a k ti o lu n c a a b d e s t a lm a k için k a lk tım .
B u n u n ü z e rin e C â fe r b ir A m r b in Ü m ey y e d ed i k i :
Ben b a b a m ü z e rin e ş e h â d e t e d e rim ki k e n d isi R e s û lu lla h (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S e lle m )’in a te ş te p işe n y e m e k y e d ik te n s o n ra a b d e st
a lm a d a n n a m a z a d u r d u ğ u n a ş â h id lik e tm iş tir. (Z ü h ri dedi ki) Ali b in
A b d illa h b in A b b â s tR a d ıy a llâ h ü ‘a n h ü m â ) d a : Ben de b u n u n m is­
liyle b a b a m ü z e rin d e ş e h â d e t e d e rim , d e d i.”
Bâb : 66 KİTABÜ-T’TAHARE VE SÜNENİHÂ 123

ı A^£ <j j&*>- je- ( d ^ d G * L A ^ — 1^ N

, , • ~ ' w '■'■v ' • t' ı_. •

: c JÖ i ^ < ÂJl.^1 c*i; â t ^

• İ r i " jj J * J • ^ <jJ

T E R C E M E S İ

491) “ ... Ü m m ü Seleme (R a d ıya llâ h ü a n h â )’d e n :

Ş ö y l e s ö y l e m i ş t i r : R e s ü l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’e b i r
k o y u n k ü r e ğ i g e tirild i. O, b u n d a n y e d i v e s u y a el d e ğ d i r m e d e n n a m a z
k ıld ı.”

i a ;. - j â v . <:d û G LAü? — 1

<iı j v ıv ı *î^ jü v ı ji;j» S V y . lî . ; G <j‘ ;2 tı y*

• (3l j ~ î VI û j ’ v* * y* ■j ~a ^ ' & 'il cil

•o - * ' " * >' ' ' «-

. ^_j\iî ; u—V Ijl» ji»j : _v(«yi j

T E R C E M E S İ

492) “ ... Süveyd bin N û m a n E l-E n sârî (R a d tyallâhü a n h )’ûen rivâyet

edildiğine göre :
(iç le rin d e k e n d is in in de b u lu n d u ğ u ) A s h â b ’d a n b ir c e m a a t Resû-
lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) ’in b e ra b e rin d e H a y b e r’e d o ğ ru
yola ç ık tıla r. S a h b â (65) y a v a rd ık la rı z a m a n R e sü lu lla h (S a lla lla h ü
A leyhi ve S e l l e m ) ik in d i n a m a z ın ı kıldı. S o n ra a z ık la rı isted i, k a v u d ’-
d a n b a ş k a b ir s ry g e tirilm e d i, b u n u n ü z e rin e ( o n u ) y e d ile r ve içtiler,
d a h a s o n ra R e sü lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) su istedi, a ğ z ı­
nı ç a lk a la d ık ta n s o n ra k a lk ıp bize a k ş a m n a m a z ın ı k ıld ırd ı.”
N ot : Z evâid’de : B unun isn a d ın d a k i ricâ l sik a la rd ır, d en m iştir.
t
. j > yj» a İ l - . j \ j d p \ aU Z a U - ı\r

. aû, O j - —j ö l ; ®J . j * j ' t>c ‘ V . ' û c ‘ İ)-:T “

• J -* J Z ~ CJ

(65) S ah b â : H ayber'e yakın b ir yerin adıdır.

124 SÜNEN-İ IBN-İ MACE

T E R C E M E S İ

493) "... Ebû Hüreyre (Radıyallâhü anh)’â ta \

Ş öyle s ö y le m iş tir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) b ir k o y u n u n k ü re ğ in i

yedi, s o n ra a ğ z ın ı ç a lk a la d ı, e lle rin i y ık a d ı ve n a m a z kıldı."

BU BÂBDAKİ H A DÎSLERİN İZAHI

488 n o lu İ b n - i A b b â s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın h a d is in i B u ­

hâri, M üslim , T irm iz î, Ebû D â v û d , T a h â v î
ve B e y h a k i riv â y e t e tm iş le rd ir. Bu h a d is te g e ç en «Mish» k e ­
lim esi k ıld a n m a m û l beze d e n ir. Bu h a d îs te b e lirtild iğ i gibi R esûl-i E k ­
r e m ’in e t y e m e sin e ra ğ m e n y e m e k te n s o n ra e lle rin i y ık a m a m a s ı hu -
s û s u y e m e k te n s o n ra el y ık a m a n ın v â c ib o lm a d ığ ın ı b e y a n e tm e k
için d ir. B ilindiği g ibi y e m e k te n önce ve s o n ra el y ık a m a k e m re d il­
m iş o lan b ir sü n n e t-i se n iy y e m a h iy e tin d e d ir. H ad îs y e m e k te n s o n ra
a b d e s t a lm a d a n , el y ık a m a d a n ve ağ zı ç a lk a la m a d a n n a m a z ’a d u r ­
m a n ın câizliğ in e, y e m e k te n s o n ra el y ık a m a n ın v â c ib o lm a d ığ ın a ve
tem iz b ir bezle e lle ri s ilm e n in c e v â z ın a d e lâ le t ed er.
489 n o lu C â b i r bi n A b d i l l a h ’ ı n h a d isin i k ısa ve
u z u n m e tin le r h a lin d e E b û D â v û d , T i r m i z i , M â l i k
ve T a h â v î de riv â y e t e tm iş le rd ir. Bu h a d îs te a te ş te p işe n eti
y e m e k te n d o lay ı a b d e s t a lm a n ın v â c ip o lm a d ığ ın ı b ild irm e k te d ir.
490 n o lu Z ü h r i ' n in h a d is in i B u h â r i ve M ü s l i m
de riv â y e t e tm iş le rd ir. Bu d a a y n ı h ü k m ü te ’yid ed er.
491nolu Ü m m ü S el em e ’ n in h a d isin i A h m e d de a y n ı
m â n â y ı ifâ d e cc.on b a ş k a b ir lafızla ta h r iç e tm iştir.

492 n o lu S ü v e y d b i n N ü m a n ’ ı n h a d isin i B u h â r î
m â n â y a e tk i y a p m a y a n az b ir lafız fa rk ıy la r iv â y e t e tm iş tir. Bu
h a d is te g e ç en «Sevik» k e lim e sin i «Kavud» diye te rc e m e e ttik . K av u d
k a v u ru lu p u n h a lin e g e tirilm iş o la n b u ğ d a y ve a r p a o ld u ğ u için a te ş
d eğ m iş y iy e c e k le rd e n d ir. R esûl-i E k re m ’in b u n u y e d ik te n s o n ra a b ­
d e s t a lm a d a n a k ş a m n a m a z ın ı k ıld ırm a sın d a n , a te ş te p işe n b ir şeyi
y e m e k te n d o lay ı a b d e s tin b o z u lm a d ığ ı a n la ş ılır. R esûl-i E k re m ’in
k a v u d y e d ik te n s o n ra n a m a z a d u r m a d a n önce a ğ ız ın ı ç a lk a la m a s ı
ise diş a r a la r ın d a k a la n y e m e k k ırın tıla r ın ın g id e rilm e si için d ir.
Bâb : 66 KİTABÜ-T'TAHARE VE SÜNENIHÂ 125

493 n o lu E b û H ü r e y r e ’ n in ^ h ad isin i ise B e z z â r

b a ş k a b ir la fız la ve a y n ı h ü k m ü ifâ d e e d e n şe k ild e riv a y e t e tm iştir.
B u h â r î , M ü s l i m ve T i r m i z î ’ de k o n u h a k k ın d a
b a ş k a h a d îs le r de m e v c u ttu r.
E bû D â v û d , N e sâ i, İbn-i H u z e y m e , İbn-i
H i b b â n ve B e y h a k i ’ ni n C â b i r (R a d ıy a lla h ü a n h ) 'd e n
r iv â y e t e ttik le ri b ir h a d îs in m e â li ş ö y le d ir :
« R esû lu llah (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) a te ş te p işe n b ir şeyi y e ­
d ik te n s o n ra a b d e s t a lıp a lm a m a s ı h u s û s u n d a k i son d u r u m u a b d e st
a lm a y ı te rk e tm e s i olm u ştu r.»
E l-M enhel y a z a rı a te ş te p işe n b ir şeyi y e m e k te n d o lay ı a b d e st
a lm a h ü k m ü n ü n b u h a d îs le n e sh e d ild iğ i C u m h û r ta r a f ın d a n ifâ d e
e d ilm iştir, der.
M e z k û r y a z a r k o n u h a k k ın d a a ş a ğ ıd a k i m a lû m a tı şöyle v e rm e k ­
te d ir :
Hu l e f â - i R â ş i d i n , A sh âb -ı K iram ve o n la r d a n s o n ra
g e le n im a m la r a te ş te p işe n b ir şeyi y e m e k te n d o lay ı a b d e s t a lm a h ü k ­
m ü n ü n b u b â b ta riv â y e t o lu n a n h a d îs le rle n e sh e d ilm iş o ld u ğ u h u -
s û s u n d a ic m â e tm iş le rd ir.
M â l i k i M ezhebi F u k a h a s ın d a n E 1 - B â c i : Z a m a n ım ız ­
d a k i b ü tü n fık ıh â lim le ri a te ş te p işe n b ir şeyi y e m e k te n d o lay ı a b ­
d e st a lm a y a g e re k o lm a d ığ ın a h ü k m e tm iş le rd ir. S a h â b île r ve T a b iin
d e v rin d e a b d e s t a lm a n ın g e re k liliğ in i sö y le y e n le r o lm u ş ve bu ko­
n u d a riv â y e t o lu n a n h a d is le ri delil g ö s te rm iş le r ise d e â lim le rin ic-
m â ı ile b u g ö rü ş te rk e d ilm iş tir. A b d e stin g e re ğ in e z â h ire n d e lâ le t
e d e n h a d is le ri â lim a rk a d a ş la r ım ız m u h te lif şe k ille rd e y o ru m la m ış ­
la rd ır. B u n la rın b ir kısm ı bu h a d îs le rd e g e ç en a b d e s tte n m a k sa d
m ü s ta h a b o lm a k ü z e re ağ zı ç a lk a la m a k tır, d e m işle rd ir. B â z ıla n d a
ilk z a m a n la r a b d e s t a lm a k v â c ip idi. S o n ra d a n C â b i r b i n A b -
d i 1 1 a h ’ ın h a d îsiy le b u h ü k ü m n e sh e d ilm iş d e m işle rd ir, der.»

S elef ve h a le fin C u m h ü ru n a g ö re a te ş te p işen h e r h a n g i b ir y e­

m eği y e m e k le a b d e s t b o zu lm az.

H u le fâ - i Râ ş i d i n , A b d u l l a h bin M es'ûd,
İbn-i Abbâs, A b d u l l ah bin Öme r, Ebû D e r d â ,
C âb ir bin Semüre, U b e y b i n K â ’b, Â m i r b i n
R a b î a ve E b û Ü m â m e (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) h a z re tle ri
o lsu n C u m h u r-u T a b iîn o lsu n h e p s in in m ezh eb i b u d u r. E b û H a ­
nife, Mâlik, Şâfiî ve A h m e d bin Ha nbe l gibi
m e z h e b im a m la rın ın k a v li de b u d u r.
126 SÜNJ5N-İ ÎBN-1 MACE

J iV ' â* «i ^ v ^ i O'*)

67 — DEVE ETLERİN (İ YEMEK) DEN DOLAYI

ABDEST ALM AK H A K K IN D A GELEN (HADÎSLER) BÂBI

T E R C E M E S İ

494) B erâ bin Azib ( R a d tya llâhü a n h )'d e n :

Şöyle s ö y le m iş tir: R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’e

dev e e tle rin d e n d o lay ı a b d e s t a lm a h ü k m ü s o ru ld u ve b u n u n ü z e rin e :
«Deve e tle rin (i y em ek ) d e n d o lay ı a b d e s t alınız» b u y u rd u .”

T E R C E M E S İ

495) " ... C âb ir bin Sem ûre (66) (R a d ıya llâ h ü a n h ü m â )’dan rivâyet edil
diğine göre şöyle s ö y le m iş tir:

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) bize, d e v e e tle rin (i y e ­

m ek) te n d o lay ı a b d e s t a lm a m ız ı ve k o y u n e tle rin (i yem ek ) te n d o la ­
yı a b d e s t a lm a m a m ız ı e m re tti."

(66) M eşh u r b ir sa h â b id ir. 146 h ad isi v ard ır. B u h â ri ve M üslim iki h a d d in i

ve yalnız M ü slim 23 h ad îsin i riv ây e t etm iştir. H icre tin 72 veya 73 veyahut 74. yılı
vefat etm iştir, (H u lasa. 59)
Bab : 67 KÎTABÜ'T’TAHARE VE SÜNENÎHA 127

İ Z A H I
B u ik i h a d is d ev e e tin i y e d ik te n s o n ra a b d e s t a lm a n ın g e re ğ in e
ve ik in c i h a d îs k o y u n e tin i y e d ik te n s o n ra a b d e s t a lm a y a g e re k o lm a ­
d ığ ın a d e lâ le t ed er.
M ü s l i m b u b â b ta C â b i r bin S e m û r e ' n in h a d î­
sin i riv â y e t e tm iştir.
Berâ bin  z i b ’ in h a d is in i ise Ebû Dâvûd, İbn-i
Hibbân, Ibn-i Cârut, Ibn-i H u z e y m e , Tahâvî,
T i r m i z î ve B e y h a k i riv â y e t e tm işle rd ir.
E b û D â v û d ’ u n ş e rh i E l-M enhel y a z a rın ın k o n u h a k k ın d a
v e rd iğ i m a lû m a tın ö zetin i a ş a ğ ıy a a la lım :
‘B e r â b i n  z i b ' i n h a d îsi d ev e e tin i y e m e n in a b d e sti
b o z d u ğ u n a d e lâ le t e d er. A h m e d b i n H a n b e l , I s h a k
bin Ra h ev e yh , Y a h y â bin Yahyâ, Ebû Bekir
b i n E l - M ü n z i r ve İ b n - i H u z e y m e b u y o la g itm iştir,
Ebû B e k i r E l - B e y h â k ı de b u g ö rü ş ü te rc ih etm iş, h a d îs
e h lin d e n ve s a h â b île rin b ir c e m a a tın d a n b u h ü k ü m riv â y e t e d ilm iş­
tir. O n la rın delili b u h a d îs ile M ü s 1 i m ’ in riv â y e t e ttiğ i (m ü ­
e llifim iz in de 495 n o lu s ır a d a riv â y e t e ttiğ i) C â b i r b i n S e m ü -
r e ’ n in h a d îsid ir.

İ m a m N e v e v i , M ü s l i m ’ i n ş e rh in d e şöyle d e r : « A h ­
med bin H a n b e l ve İ s h â k bin R â h e v e y h de­
m iş le r k i : ‘Bu k o n u d a R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’d en
iki s a h ih h a d îs riv â y e t e d ilm iştir. B u n la r C â b i r ‘ in h a d îsi ile
B e r â ’ n in h a d is id ir ’. Bu m ez h e b delil b a k ım ın d a n d a h a k u v v e tli­
dir. B u n u n la b e ra b e r c u m h û r ’u n m ez h e b i bu d e ğ ild ir’.
D e h l e v i , H u c c e t u l l a h E t - B â l i ğ a k ita b ın d a :
D eve e tin i y e m e n in a b d e s t a lm a y ı g e re k tird iğ in e h ü k m e d e n le rin g ö ­
r ü ş ü n ü n s ır r ı ş u d u r ki d ev e eti y em ek T e v r a t ’ ta h a ra m k ılın ­
m ıştı. B e n i İsrail p e y g a m b e rle rin in h ep si bu h u s u s ta ittifa k
h a lin d e d irle r. C en âb -ı A llah b u n u bize m ü b a h k ılın c a iki n e d e n le a b ­
d e st a lm a m ız ı m e ş ru k ılm ıştır. B irinci n e d e n h a ra m k ılın d ık ta n s o n ra
m ü b a h k ılın m a n im e ti d o lay ısıy la A lla h ’a ş ü k re tm e k k a b ilin d e n a b ­
d e st a lm a k tır. D iğ er n e d e n B e n i İ s r a i l'in tü m p e y g a m b e rle ri b u n u
h a r a m k ılm ışk e n m ü b a h k ılın m a sı b âzı k im se le rin k a lb in d e istifh a m
d o ğ u ra b ilir. G ö n ü lle r ta tm in o lsu n diye a b d e s t a lm a k e m re d ilm iştir.
 lim le rin ço ğ u deve e tin i y e m e n in a b d e sti b o z m a d ığ ın a h ü k m e t­
m iş le rd ir. H u l e f â - i Râşidin, İ b n - i M e s ’û d , U b e y
 SÜNEN-İ İBN-İ MACE

b i n K â ’b, İ b n - i A b b â s , E b û D e r d â , E b û T a l -
h a , Âm i r b i n R e b i a , E b û Ü m â m e , T a b iîn in cum -
h û ru , M â l i k , Ebû H a n i f e , Ş a f i î ve a r k a d a ş la r ı (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ü m ) b u g ö rü ş te o la n â lim le rd e n d irle r. B u n la r C â b i r
ve B e r â ’ n in h a d îs in d e e m re d ile n «Vudû» k e lim e sin i lü g a t m â ­
n â s ın a y â n i te m iz le n m e a n la m ın a y o ru m la m ışla rd ı. B u n u n la şe ri a b ­
d e s t m â n â s ın ın k a sd e d ilm e d iğ in i sö y lem iştir.

H a t t a b i : F ık ıh â lim le rin in e k se risi h a d îs te k i «V udû»u te ­

m iz lik a n la m ın a y o ru m la m ış la rd ır. Ç ü n k ü b ilin d iğ i gibi d ev e eti çok
y a ğ lıd ır. A m aç b u y a ğ ın g id e rilm e sid ir. N ite k im : ‘D eve e ti y a ğ lı
o ld u ğ u için y e d ik te n s o n ra V u d û a lın ız ’ şe k lin d e riv â y e t v a rd ır. Bu
r iv â y e tte a m a ç b e lirtild iğ i için v u d û ’d a n m a k s a d el y ık a m a k tır.
T a h â v i ' n in ta h riç e ttiğ i e s e rle rle s â b it o lm u ş tu r ki İ b n - i
M e s ’û d , A l k a r n a , O s m a n ve İ b n - i A b b â s gibi
b ü y ü k s a h â b ile r y a ğ lı e t y e d ik te n s o n ra el ve a ğ ız la rın ı y ık a m a k la
y e tin m iş le r ve a b d e s t a lm a m ış la rd ır. Bu d u r u m d a v u d û ile te m iz le n ­
m e k o la n lü g a t m â n â s ı k a sd ed ilm iş, İstıla h ı m â n â s ı m u ra d d eğ ild ir.
Bu h a d îs le rd e k i v u d û ' ile ıs tıla h î m â n â o la n a b d e s t a lm a k işi f a r a z a
k a sd e d ilm iş olsa bile b u h ü k ü m C â b i r b i n A b d i l l a h ’ ı n
şu m e â ld e k i s a h ih h a d îs i ile n e s h e d ilm iştir :
« R e sû lu llah (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) ’in son u y g u la m a s ı a te ş ­
le p işe n b ir şe y d e n d o lay ı a b d e s t a lm a m a k tı.”
Ç ü n k ü b u h a d îs a te ş te p işe n şe y d en d o lay ı R e s û lu lla h (S a lla lla ­
h ü A leyhi ve S e lle m )’in b ir a r a a b d e s t a ld ığ ın a ve b ilâ h a re a b d e s t a l­
m a y ı b ıra k tığ ın a d e lâ le t e d er. B u n u n için T i r m i z i : B ence bu
h a d îs a te ş te p işen şe y d e n d o lay ı a b d e s t a lm a y a d e lâ le t e d e n h ad îsi
n e sh e tm iş, d e m iştir. D eve eti a te ş te p işe n ş e y le rd e n b irisi o ld u ğ u n a
g ö re b u n u n la ilgili h ü k ü m de C â b i r b i n A b d i 1 1 a h 1 ın h a ­
dîsi ile n e s h e d ilm iş tir’.

jjt » i • ojj- AilU- j j j . j : -fcijj)! ıj

. « -1^)1 ^ 4 J.) j l jr j r Jl
 Bab : 67 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENlHÂ 129

T E R C E M E S İ
496) Üseyd bin H u d a y r (67) (R a d ıya llâ h ü a n h )'d e n :

Şöyle söylem iştir : R esûlullah (Sallallahü A ley h i ve Sellem ) :

«K oyun s ü tle rin (i içm ek) te n d o lay ı a b d e s t a lm a y ın ız ve deve s ü t­
le rin (i içm ek) te n d o lay ı a b d e s t alınız.» b u y u r d u .”
N ot : Z ev âid ’de : B u h a d isin senedindeki râ v ile rd e n H accâc b in E r-T at’m za­
yıflığı ve ted lîsçiliği dolayısı ile isnadı zayıftır. M ahfuz olan sen cd A b d u rra h m a n
b in E bi L eylâ’n ın B e râ ’d an olan (494 n o lu h a d iste geçen) riv â y e ttir, d en m iştir.
* " • J,*" t «- t i s, . A,
“
T*- <4-İ lif . <>J JU
C- \ j m Ü \mS)0 1\ V

:£J ♦*>" jl*) J L > jli O İr* : d i JCm û 'J f <

j \
m0 + * ** + ^ ***#»• ^•
<J)V ) ^ » 3 j*C : 3 3J * d

. ^ İM j ü l ^ V j <J;V l jü l ^ \jr-+ J 3 Vj

• * J i^ ' t i '-A**)" V j < ^1)1 j

• jlU-.v—» l i ı j . »ijj jlîj • AJt

T E R C E M E S İ

497) “ ... A bdullah bin Am r (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â )'den. şöyle söyle­

m iştir :
B en R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'i şöyle b u y u r u rk e n
iş ittim :
«Deve e tin d e n d o lay ı a b d e s t alınız, k o y u n e tle rin d e n d o lay ı d a
a b d e s t a lm a y ın . D eve s ü tle rin d e n d o lay ı a b d e st alın ız, k o y u n s ü tle ­
rin d e n d o lay ı d a a b d e s t a lm a y ın ız . K oyun a ğ ılın d a n a m a z k ılın ız ve
d e v e y a ta k la r ın d a n a m a z k ılm ay ın ız.» ”
N ot : Z evâid’de : B u h ad isin isn a d ın d a Bakiyye b in El-Velid b u lu n u r. K en­
disi te d lis ed en lerd en d ir. B u h ad îsi a n ’âne ile riv ây e t etm iştir. S enedin râv ilcri
sik a za tla rd ır. B u n la rd a n H alid b in Ö m e r’in d u ru m u m e çh u ld ü r.

(67) B u zat m e şh u r b ir s a h â b i’dir. A kabe, B edir, El-Câbiye ve K u d ü s se­

ferlerin d e b u lu n m u ştu r. 18 h ad isi var. B u h â ri ve M üslim 1 h ad isin d e ittifa k etm iş­
lerdir. K end isin d en E nes, E bû Said-i H u d rî ve M u h am m ed b in İ b ra h im Et-Teymi
riv ây e tte b u lu n m u şla rd ır. Resûl-i E k re m ’in özel m ed h in e m a zh a r o lm u ştu r. H ic­
re tin 20. yılı v efat edip B a k î’a d efn ed ilm iştir. (H u la sa 38)

Sünen-i Ibn-i M âce — C . : 2 - F. : 9

130 SÜNEN-1 ÎBN-Î MÂCE

İ Z A H I

B u iki h a d îs te g e ç en V u d û (A bdest) k elim esi d a h a ö n cek i h a d is ­

le rin iz a h ın d a b e lirtild iğ i gibi te m iz le n m e a n la m ın d a k u lla n ılm ış tır.
Y âni d ev e e tin i y e d ik te n v e y a s ü tü n ü iç tik te n s o n ra fa z la y a ğ lılığ ı
d o la y ısıy la e lle rin ve a ğ ız m y ık a n m a s ı iste n m e k te d ir. C u m h û r ’u n gö­
r ü ş ü b u d u r.
K oyun a ğ ılla r ın d a ve d e v e y a ta k la r ın d a n a m a z k ılm a k la ilgili
f ık r a la r a g e lin c e : M ü s l i m ’ i n C â b i r b i n S e m ü r e ’ d e n
riv â y e t e ttiğ i h a d îs de b u rd a k i son h a d îs g ib id ir. Y âni k o y u n a ğ ıl­
la rın d a n a m a z k ılın ab ilec e ğ in i ve deve ire k le rin d e n a m a z k ılın m a sın ın
y a s a k lığ ın ı ifâ d e ed er.
K o y u n a ğ ılla r ın d a n a m a z k ılm a k â lim le rin ittifa k ıy la m ü b a h tır.
D eve y a ta k la r ın d a ise A h m e d b i n H a n b e l , İ b n - i
H a z m ve Z â h i r i y e m e z h e b in e m e n su b â lim le r h a d îs in z â ­
h irin e b a k a r a k h a ra m k ılm ış la rd ır. B u ra d a n a m a z k ılm a k s a h ih d e ­
ğ ild ir, iâd e si g e re k ir d e m işle rd ir. F a k a t â lim le rin c u m h û ru b u r a d a
n a m a z k ılm a k m e k r u h tu r, d e m işle rd ir. K e ra h e tin se b eb in e gelin ce
b âzı â lim le r d ev e y a ta k la r ı k o y u n a ğ ılla rın d a n d a h a pis k o k tu ğ u için
d ev e y a ta k la r ın d a n a m a z k ılm a k m e k r u h tu r, d e m işle rd ir. B ir kısım
â lim le r de d e v e le r ü r k e r e k n a m a z a d u r a n k im sey i k o rk u ta c a ğ ı v e y a
o n u m eşg u l edeceği c ih e tle o r a d a n a m a z k ılm a n ın y a s a k la n d ığ ın ı b e ­
y â n e tm işle rd ir.

68 — SÜT İÇM EKTEN DOLAYI M AZM AZA

(AÛZA SU ALMAK) BÂBI

. t e r c e m e s i

498) “ ... İbn-i A bbâs ( R a d ıya llâ h ü a n h ü m â )’dan rivâyet edildiğine göre,
R esûlullah (Sallallahü A leyh i ve S ellem ) şöyle buyurdu, d e m iştir:

«Süt (içm ek) te n d o lay ı ağ z ın ızı (su) ile ç a lk a la y ın ız . Ç ü n k ü b u ­

n u n y a ğ ı v a rd ır.» ’’
Bâb : 68 KÎTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 131

. ı^ıjİm^ Cj is 'J * Oc ‘ ^ ■i!"’ ti ' - ^ • ' X.W

^ ^ J l 4-İ.mp £jC- t | £jC- i {J 4İ1İ Cj -£. i

f
. «ir- 3 Mjls J < J r > Û ' ' y l jZ. 'ij »$||> *i' 3J ~ ) 3^ : o)l»

T E R C E M E S İ

499) “ ... R esûlullah ( Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in zevcelerinden Ü m ­

mü Seleme (Radtyallâhü anhâ)’dan riv ây et edildiğine göre R esûlullah (Sallal-
lahü Aleyhi ve Sellem) şöyle bu y u rd u , dem iştir :

«Süt iç tiğ in iz z a m a n ağ z ın ızı (su) ile ç a lk a la y ın ız . Ç ü n k ü y a ğ ­

lıd ır.."

ı_ r^ c ü ■xî ft •1 .y.l L A û ? — û ♦ •

. « lr*a 4! j l i < (Jvüi *i » 31» şî窪p 3_^-*j 3 \ i j ; c ‘ 5:; i

T E R C E M E S İ

500) “ ... Sehl bin S a’d Es-Sâidî (Radıyallâhü anhümâ)'(\an :

Şöyle s ö y le m iş tir: R esûlullah (Sallallahü Aleyhi ve. Sellem) buy u rd u lar ki:

«Süt (iç m e k )te n d o lay ı a ğ z ın ızı su ile ç a lk a la y ın ız . Ç ü n k ü y a ğ ­

lıd ır ..”
N ot : Z evâid’de : B unun senedindeki râ v ile rd c n A b d ü lm ü h ey m in zayıftır. Bu-
h â r i h a d îsle rin in m ü n k e r olduğunu söylem iştir. B u sebeple isnadı zay ıftır, d en il­
m iştir.
>
i L' . (J jlaeJÜ' Lf . ıJ ], — 0 *^
I •

;U «i' 3 ' 3 Î » ! ‘-1IL* t> ' c /’ ‘ j} â c ‘

\
T E R C E M E S İ

501) " ... Enes bin M âlik (Radtyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre
şöyle s ö y le m iş tir:
132 SÜNEN-İ ÎBN-İ MÂCE

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b ir Ş a t (k o y u n v ey a

keçi) yi s a ğ a r a k s ü tü n d e n içti. S o n ra su iste y ip a ğ z ın ı ç a lk a la d ı ve
b u y u rd u k i : «Ş ü p h esiz b u y a ğ lıd ır.» ”

İ Z A H I

Bu b â b ta riv â y e t e d ile n h a d îs le r, s ü t iç tik te n so n ra , ağ zı su ile

ç a lk a la m a n ın m e ş r û lu ğ u n a d e lâ le t e d e rle r. 498n o lu İ b n - i A b-
b â s ’ ın h a d îsin i B u h â r î , M ü s l i m , Nesâî, Be y ha -
ki, E b û D â v û d ve T i r m i z i de riv â y e t e tm iş le rd ir.
T i r m i z î , b u n u n h a s e n - s a h îh o ld u ğ u n u d a sö y le m iştir. H adis,
s ü tü n y a ğ lı o lu şu n u m a z m a z a y a n e d e n o la ra k g ö s te rm iş tir. El-M en-
h el y a z a rı, bu h a d îsi a ç ık la rk e n şöyle d e r : H adis, s ü t iç tik te n s o n ra
ağ zı ç a lk a la m a n ın m ü s ta h a b o ld u ğ u n a d e lâ le t e d er. Y ağlı o lan y i­
y ecek ve içecek ler, s ü t gibi o ld u ğ u için böyle b ir şeyi y e d ik te n v e y a
iç tik te n s o n ra ağ zı ç a lk a la m a k m ü s ta h a b tır. Y e m e k te n önce ve so n ­
r a e lle ri y ık a m a k d a m a z m a z a g ib id ir. N e v e v i , M ü s l i m ’ in
ş e rh in d e şöyle d e m i ş ti r : Y e m e k te n önce ve s o n ra elleri y ık a m a n ın
m ü s ta h a b lığ ı h u s û s u n d a â lim le r ih tilâ f e tm işle rd ir. K u v v etli o lan
g ö rü ş b u d u r ki, y e m e k te n önce e lle ri y ık a m a k m ü s ta h a b d ır. A n cak
e lle rin n e c â s e tte n ve h e r tü r lü k ir ve te rd e n tem iz o ld u ğ u k esin lik le
b ilin irse y ık a n m a y a b ilir. Y e m e k te n s o n ra y in e e lleri y ık a m a k m ü s ­
ta h a b tır . A n c a k elini hiç y e m e ğ e s ü rm e m iş v e y a k u r u b ir y e m e k y e ­
diği için y em ek izi elde b u lu n m a z s a y ık a m a işi te rk e d ile b ilir.
Bu b â b ta riv â y e t ed ilen h a d isle r, b irb irin i tey id e d e r m a h iy e tte d ir.

<
■ *—'^1 ( ^ )
69 — ÖPM EKTEN DOLAYI ABDEST ALMAK BÂBI

ıs . ı s : v k . -u j* û ^t i — û ♦T

< jî-: ü 1 t i •—ir*' tf-

. . ıZJ I V | M : O İ» . ‘|l j (JJ 0^®" ^ U * '1.

J ‘ r) -u*-» j~*>y . JU ji
eljjj . !%***■ fij 2 i ^ * - U - JİJ .
■ Ot> ı,ilı4İ'
Bâb : 69 KÎTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENlHÂ 133

T E R C E M E S İ

502) " ... U rve bin Z übeyr (R a d ıya llâ h ü a n h ü m â )’den rivâyet edildiğine
göre Âişe (R a d ıya llâ h ü anhâ) şöyle d e d i :

« R esû lu llah (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) b a z ı h a n ım la r ın ı ö p tü .

S o n ra a b d e s t a lm a d a n çık ıp n a m a z a gitti.» B en  işe’y e :
O ö p ü le n h a n ım , s e n d e n b a ş k a s ı d e ğ ild ir, d ed im . B u n u n ü z e rin e
 işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) g ü ld ü ."
N ot : E b ü D âv û d ve N esâî, m ü rse l b ir isn a d ile b u h ad isi riv ây e t etm işler.
B ir h a d îsin m ü rse l olm ası, o n u n delil o lm a sın a c u m h u r’a g öre z a ra r verm ez. D âre-
k u tn i’n in zik re ttiğ i şu isn a d la m evsul o la ra k d a gelm iştir. B ezzâr’d a h a se n b ir is­
n a d ile z ik re tm iştir. M usan n if ise iki sened ile z ik re tm iş tir. B u n ed en le H ad îs itti­
fa k la h ü c c e ttir.

^ Jı» < .ijj jij . y ») . «(Ujl j ; ^ .jj^ j

T E R C E M E S İ

503) “ ... Z eyneb es-Sehm iye (R a d ıya llâ h ü a n h â )’A tn rivâyet edildiğine
göre Âişe (R a d ıya llâ h ü anhâ) şöyle dem iştir :

« R esû lu llah (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) a b d e s t a lırd ı, s o n ra (b a ­

zı e şle rin i) ö p e rd i ve a b d e st a lm a d a n n a m a z a d u r u rd u . (Bu d u r u m ­
d a) b a z e n b en i ö p erdi.»”
N o t : B u n u n isn a d ın d a H accâc b in E r tâ t v a rd ır. K en d isi te d lisç id ir ve b u
h ad isi a n ’ane ile riv â y e t e tm iştir. Z eyneb’in de riv ây e tin in h ü cc et olm adığını D are-
k u tn i söylem iştir.

B u bilgi Z evâid’den alınm ıştır.

İ Z A H I

Bu h a d is in z â h irin e g ö re k a d ın a d o k u n m a k a b d e sti bozm az.

T i r m i z i «Ö p m ek ten d o lay ı a b d e s t a lm a y ı b ıra k m a k » b a şlığ ı
134 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

a ltın d a a ç tığ ı b â b ta b u ra d a k i ilk h a d îsi râ v i V e k i ’ d e n itib a ­

r e n a y n i se n ed le riv â y e t e ttik te n s o n ra şöyle d e r : « A sh a b - 1
K i r â m ve T a b i i n ' d e n bazı ilim a d a m la r ın d a n b u h a d îs in
b e n z eri riv â y e t e d ilm iştir. S ü f y a n - i S e v r î ve K ü f e e h li­
n in k a v li b u d u r. O n l a r : « ö p m e k te n d o lay ı a b d e s t a lm a k y o k tu r»
d e m işle rd ir. M â l i k bin Enes, Evzâî, Ş âf ii , A h ­
m e d ve İ s h a k ise : ö p m e k te n d o lay ı a b d e s t a lm a k g e re k ir,
d e m işle rd ir. Bu d a S a h â b ile rd e n ve ta b iîle rd e n bazı â lim le rin k a v li­
d ir. A b d e st a lm a n ın g e re k siz liğ in e d e lâ le t e d e n H z . Â i ş e ’ n in
N ebi (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’d e n a ld ığ ı (Fiili) h a d îsi ile a r k a ­
d a ş la rım ız (h ad îs e h lin in ) a m e l e tm e m e le rin in sebebi ise h a d îs in se­
n e d in in o n la rc a s a h îh g ö rü lm e m e sid ir. H a b i b bin Ebî S â ­
b i t , U r v e ’ d e n h a d is işitm e m iştir. (Y ani h a d îs m ü rse ld ir.) Bu
h u s u s ta R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley hi ve S e lle m )'d e n s a h îh b ir şey
s a b it değildir.»
E b û D â v û d ’ un s ü n e n in d e de sü n e n im iz d e o ld u ğ u gibi a ç ı­
la n b â b ta a y n ı h a d îs y in e V e k i ’ d e n itib a re n a y n ı se n ed le r iv â ­
y et ed ilm iş ve m ü rs e l o la n b a ş k a b ir se n e d le de  i ş e (R ad ıy allâ-
h ü a n h â l ’n ın h a d îsi riv â y e t e d ilm iştir.
Ş e rh i E l-M en h el’de k o n u h a k k ın d a g e n iş iz a h v e rilm iştir. B u ra ­
d a ö z e tle y e re k n a k lin i u y g u n g ö rü y o ru m .
E l-M enhel y a z a n şöyle d e r :
H a d isin z a h iri k a d ın a d o k u n m a n ın a b d e sti b o z m a d ığ ın a d e ­
lâ le t e d er. A l î , İbn-i A b b â s , A t â ’, T â v ü s , Ebû
H an i fe ve a r k a d a ş la r ı (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’u n k a v li b u d u r. O n ­
la r ın g ö s te rd ik le ri d e lille rin b ir kısm ı ş u n la rd ır.
1 . Bu b â b ta riv â y e t e d ile n H z . Â i ş e ’ n in (R a d ıy a llâ h ü
a n h â ) h a d îsid ir. Bu h a d îs m ü n k a tı’ ise de b a ş k a h a d îs le r o n u teyid
ediyor.
2. M ü s l i m ve T i r m i z i ’ n in riv â y e t e ttik le ri ve s a h îh
o ld u ğ u T i r m i z i ta r a f ın d a n ifa d e e d ilen şu m eâ ld ek i H z .
Âi şe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n ın h a d isid ir.
«Bir gece R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’i y a ta k ta b u ­
la m a d ım d a O 'n u a ra d ım . M escidde şu d u a y ı y a p a rk e n ve a y a k la rı
d ik ilm iş ik e n elim i O 'n u n a y a k la rın ın a ltın a k o y m u ş o l d u m : «Al­
la h 'ım ! Ş ü p h e s iz b en , g a z a b ın d a n u z a n a , a z a b ın d a n a fv ın a ve S e n ­
d e n S a n a sığ ın ırım . S a n a lâ y ık ıy la s e n a e d em em . S en k e n d in e s e n a
e ttiğ in gibisin.»
Bâb : 69 KÎTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 135

3. B u h â r î ve M ü s l i m ’ i n  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’-
d e n riv â y e t e ttik le ri şu m eâ ld ek i h a d î s t i r :
«Ben R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in ö n ü n d e y a ta r ­
dım . A y a k la rım O ’n u n k ıb lesi ta r a f ın d a idi. S ecde e ttiğ i z a m a n b e ­
n i d ü r te r d i. Ben a y a k la rım ı k e n d im e d o ğ ru ç e k e rd im . S e c d e d en k a lk ­
tığ ı z a m a n a y a k la rım ı u z a tırd ım .» O z a m a n la r d a e v le rd e ışık yoktu.
4. N e s â i ’ n in  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d e n riv â y e t e tti­
ği şu m eâ ld ek i h a d î s t i r :
« R esû lu llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ), n a m a z a d u r u rd u . Ben
de O ’n u n ö n ü n d e c e n a z e gibi d u r u rd u m . V itir n a m a z ın ı k ılm a k is­
te y in c e a y a ğ ı ile b a n a d o k u n u rd u .» (Beni d ü rte rd i.)
Bu g ö rü şte o la n â lim le r (M â i d e s û re s in in 6’n cı â y e tin d e ğe-

^ = « ...Y â h u t k a d ın la r a d o k u n d u ğ u n u z z a ­

m a n ...» «M ülam ese = D o k u n m a» y ı cin sî m ü n a s e b e t a n la m ın a y o ­

ru m la m ış la rd ır. Bu y o ru m u n delili, m e z k û r h a d îs le r ve İ b n - i A b ­
b â s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın b u y o ru m u y a p m ış o lm a sıd ır. B ilindiği
g ibi İ b n - i A b b â s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) K u r ’ a n - 1 K e -
r i m ’ in tevili h u s u s u n d a İlâhi in a y e te ve bu h u s u s ta R e sû lu lla h
(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ’m özel d u a s ın a m a z h a r o lm u ş tu r. H z .
A l i ( (R a d ıy a lla h ü a n h ) de â y e ti böyle y o ru m la m ıştır.

D O K U N M A N IN ABDESTİ BOZDUĞUNU
SÖYLEYENLER

A b d u l l a h bin Mes'ûd, İbn-i Ömer, Zühri,

Evzâi ve Ş â f i î k a d ın a d o k u n m a n ın a b d e sti b o z d u ğ u n u sö y ­
le m işle rd ir. B u n la r d a bâzı d e lille r z ik re tm iş le rd ir.

1. Y u k a rd a a n ıla n ' cL D l “Vj! n azm -ı c e h lid ir. B un­

la r d e rle r k i : Â yet-i celîle, «M ülasem e - Lem s»in a b d e sti b o z a n şe y ­

le rd e n o ld u ğ u n u s a r a h a te n b ild irm iştir. Bu k e lim e n in g e rç e k m â ­
nâsı, el ile d o k u n m a k tır. H a m z a ve K i s â i ’ n in bu â y e t i :

Yjl o la ra k o k u m a la rı bu k e lim e n in h a k îk i m â n â s ın d a ku lla

n ıld ığ ın ı ve m ecazî b ir a n la m ın k a sd e d ilm e d iğ in i tey id ed er. Ç ü n k ü

‘L em s’in a ç ık ç a m â n a s ı d o k u n m a k tır, c im â ’ d eğ ild ir.
136 SÜNEN-1 ÎBN-Î MÂCE

İlk g ö rü ş ü s a v u n a n la r b u g ö rü ş s a h ip le rin e şöyle ce v ap v e r i r l e r :

‘L em s’in z a h ir ve h a k ik i m â n a s ın ın el ile d o k u n m a k la o ld u ğ u n u k a ­
b u l ed iy o ru z. F a k a t m e z k û r d eliller, k e lim e n in m ecazî m â n â y a yo­
ru m la n m a s ın ı g e re k tiriy o rla r. A l i ve A b b â s (R a d ıy a llâ h ü
a n h ü m â ) d a böyle y o ru m y a p m ış la rd ır. H z . Â i ş e (R ad ıy allâ-
h ü a n h â ) ’ın h a d is le rin d e b ild irile n d o k u n m a la rın , ç ıp la k u z u v la r a ol­
m ay ıp a r a d a elbise gibi b ir p e rd e n in , b u lu n m u ş o lm ası ih tim a li, zâhi-
re m u h a lif ve k ü lfe tli b ir şeydir.»
2 . D o k u n m a n ın a b d e sti b o z d u ğ u n u sö y ley en â lim le rin d e lille rin ­
d e n b irisi de M â l i k ve Ş â f i i ’ ni n î b n - i Ö m e r (R adı-
y a llâ h ü a n h ) ’d e n riv â y e t e ttik le ri şu m e â ld e k i h a d is tir.
«H an ım ın ı ö p e n v e y a eliy îe o n a d o k u n a n k işin in a b d e s t a lm a sı
g erek ir.» A y rıc a M â 1 i k ’ in E l-M u v a tta ’d a î b n - İM e s ’ û d
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'd a n riv â y e t e ttiğ i şu m e â ld e k i h a d isi de o n la rın
d elilid ir.
«K işinin eşin i ö p m e sin d e n d o lay ı a b d e s t gerek ir.»
3. M â l i k ’ i n İ b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â ­
y e t e ttiğ i şu m e â ld e k i h a d î s t i r : «Kim a b d e stli ik en h a n ım ın ı ö p erse
a b d e sti iâ d e eder.»
4. M â l i k ’ in İ b n - i Ş i h â b ve S â l i m a ra c ılığ ı ile
y in e İbn-i Ö m e r ’ den riv â y e t e ttiğ i şu m e â ld e k i h a d is tir :

« E rkeğin (eşini) öpm esi ve eliyle d o k u n m a s ı ‘M ü lâ m e se 'd e n d ir.

K im e şin i ö p e r v e y a eliyle o n a d o k u n u r s a a b d e s t a lm a sı vaciptir.»
İ b n - i A b d i ’l - B e r r , H z . Ö m e r ’ i n e se rin i z a y ıf gö­
r e re k : «Bu h a ta d ır. E serin Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n d eğ il
o ğlu A b d u l l a h ’ ta n riv â y e ti s a h ih tir. H z . Ö m e r * ' d e h r i­
v â y e t edild iğ i k a b u l edilse bile k e n d is in in h a n ım ın ı ö p tü k te n s o n ra
a b d e s t a lm a d a n n a m a z a d u rd u ğ u s a b ittir. Bu n e d e n le k e n d isin d e n
o la n riv â y e t m u h te lif o lu r. A ra d a k i ih tilâ fın b e r ta r a f ed ilm esi iç in "
a b d e s t a lın m a s ın a d a ir e seri s a h ih o ld u ğ u ta k d ird e m ü s ta h a b lık m â ­
n â s ın a y o ru m la n ır. D iğ er s a h â b île rd e n riv â y e t o lu n a n e s e rle r de h ü c ­
cet d e ğ ille rd ir. Ç ü n k ü b u e s e r R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S el­
le m ) ’a ref e d ilm e m iştir. S a h â b ile rin sözleri R e s û lu lla h ’d a n v â rid o lan
b ir h a d îs ’e te rs d ü ş tü ğ ü z a m a n hiç h ü c c e t olam az.» d e m iştir.

E l-M irk a t'ta şöyle d e n ilm e k te d ir : ‘D o k u n m a n ın a b d e sti b o z d u ğ u ­

n u sö y ley en s a h â b ile rin h a d is le ri m e v k u ftu r. M e rfu ’ h ü k m ü n d e d e ­
ğ ild ir. A y rıc a b u n la r ın k a v li is tih b a b a y o ru m la n a b ilir. M ü c te h id kim -
Bâb : 69 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 137

se s a h â b île rin sö z le rin d e n d ile d iğ in i seçeb ilir. Ü ste lik d o k u n m a y la

a b d e s tin b o z u lm a d ığ ı H z . Â i ş e ’ n in h a d îs in d e g e ç tiğ i g ih i R e­
s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'d e n s a b itt i r .’

ŞEHVETLE D O K U N M A N IN ABDESTİ
BO ZDU ĞU NU SÖYLEYENLER

M â l i k , L e y s b i n S â ’ d ve r iv a y e tle rin in b irisin d e

A h m e d (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) şöyle d e m iş le rd ir : « K a d ın la ra d o ­
k u n m a y a â id â y e t-i k e rim e ve h a d îs le r a r a s ın d a g ö rü le n z â h iri ih ti­
lâ fı k a ld ırm a k için k a d ın a d o k u n m a şe h v e tle o lu rs a a b d e sti b o zar,
şe h v e tsiz o lu rs a bozm az. Â yet-i k e rîm e d e k i «Lems» şe h v e tle d o k u n ­
m a y a y o ru m la n ır. H a d îsle rd e k i «Lems» ise şe h v e tsiz d o k u n m a y a yo­
ru m la n ır. N itek im R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) n a m a z ­
d a ik e n ve M e v lâ sın a y ö n e lm iş b ir h a ld e H z . Â i ş e ’ ye v â k i
o la n L em s’i e lb e tte şe h v e tsiz o lm u ştu r. R esül-i E k re m (S a lla lla h ü
A ley h i ve S e lle m )'in , h a n ım la r ın d a n b irisin i ö p tü k te n s o n ra a b d e st
a lm a d a n n a m a z a ç ık tığ ın a d a ir H z . Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’-
n in d iğ e r h a d is in e gelince; b u o lay ın söz k o n u su â y e tin in işin d e n ö n ­
ce o lm ası m u h te m e ld ir. M â l i k ve Ş â f i i ’ ye g ö re d o k u n a n
ve d o k u n u la n ın a b d e sti b o z u lu r. D â v û d ise : D o k u n u la n ın a b ­
d e sti b o z u lm a z d e m iştir.
E l-M enhel y a z a rı â lim le rin m e z k û r g ö rü şle rin i y u k a rd a a n la tıl­
dığı gibi n a k le ttik te n s o n ra şöyle sö y le r :
H u lâ s a k a d ın a d o k u n m a n ın a b d e sti bozup b o zm ad ığ ı h u s u s u n d a
â lim le r a r a s ın d a ih tilâ f v a rd ır. D o k u n m a n ın a b d e sti b o z m a d ığ ın a
d â ir g ö rü ş delil b a k ım ın d a n d a h a k u v v e tlid ir. F a k a t ih tiy a tlı o lan
a b d e s t a lm a k tır. Z ira a b d e s t a lın m a s ı h a lin d e b ü tü n â lim le re g ö re
kişi a b d e stli say ılır.

H A N EFİ VE ŞÂ Fİİ MEZHEBLERİNE GÖRE

ABDESTİ BOZAN D O KU NM A

1) — H a n e f i m ez h e b in e göre, fâ h iş m ü b â ş e re t (aşırı d o k u n ­
m a) a b d e sti b o zar. Şöyle k i : E rk e k le k a d ın ç ıp la k v e y a p ek ince b ir
h a il ile k a rın la r ın ı v e y a m ü n te ş ir b u lu n a n te n a s ü l u z u v la rın ı b irb i­
rin e te m a s e ttirm e le ri a b d e stle rin i b o zar, k e n d ile rin d e n b ir m ay i ç ık ­
m a m a bile h ü k ü m b u d u r. İ m a m M u h a m m e d ’ e g ö re b u
d u r u m d a b ir ısla k lık , b ir m ezi ç ık m a d ık ç a a b d e s t b o z u lm u ş olm az.
138 SÜNEN-İ ÎBN-1 MÂCE

2) — Ş â f i i m e z h e b in e göre, b ir e rk e ğ in n â m a h r e m olup yedi

y a ş m a g irm iş v e y a d a h a b ü y ü k y a ş ta o la n kız v e y a k a d ın a v ü c u t­
la r ın ın h e r h a n g i b ir y e rin i ç ıp la k o la r a k b ir b irin e d o k u n m a s ı h a ­
lin d e iki ta r a f ın a b d e sti b o z u lu r. E rk e ğ in m a h re m i o la n a n a sı, h a la ­
sı, tey zesi g ibi b ir k a d ın a d o k u n m a s ı a b d e sti bozm az. K eza, yedi y a ­
ş ın d a n k ü ç ü k b ir k ız a d o k u n m a k d a a b d e sti bozm az. Diş, tır n a k ve
s a ç a d o k u n m a k v e y a d o k u n u la n ile d o k u n a n d a n b iris in in ö r tü lü y e ­
r in e d o k u n m a k a b d e sti bozm az.
3 İİI ^ t j ! ' (v>)

70 — M EZİ’DEN DOLAYI ABDEST ALMAK -BÂBI

M e z i: G e n e llik le e rk e k le k a d ın ın o y n a şm a sı ve h a fif şe h v e t d u y ­
m a la rı h a lin d e te n a s ü l u z v u n d a n ç ık a n y a p ış k a n in ce ve b e y a zım sı
b ir s u d u r. B âzen f a r k ın a v a rılm a d a n ç ık a r ve k ilo tu n ısla k lığ ın d a n
ç ık tığ ın ın f a r k ın a v a rılır. M ezi, e rk e k te n de k a d ın d a n d a ç ık a r. K a­
d ın d a n d a h a çok ç ık a r. A ra p ç a o lan b u kelim e. M eyz, M ezî ve Me-
z iy y diye o k u n a b ilir.
V edî, ise g e n e llik le k ü ç ü k a b d e sti b o z d u k ta n s o n ra y in e te n a s ü l
u z v u n d a n ç ık a n y a p ışk a n , k a lın ve b e y a z b ir s u d u r. Ç ık m a sın ın ş e h ­
v e t d u y m a k la ilgisi y o k tu r. Bu iki su sid ik h ü k m ü n d e d ir. Y ani necis-
tir, a b d e sti b o zar, boy a b d e stin i g e re k tirm e z .
I t . - ' . - \ X >\ I.A. ,
i i l j (j \ ü \ j_ j z t * L' . — 0»ı

: ^ ‘ j-V j ) £ V O*

• 9 cP ' ^ ti *
T E R C E M E S İ
SC4) “ ... Ali (Radıyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre şöyle söy­
lemiştir :
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e m ez î’n in h ü k m ü so ­
r u ld u . K e n d ile ri şö y le ce v ap b u y u r d u la r :
«M ezîde a b d e st a lm a k g e re k ir. M enîde ise g u sü l g e re k ir.» ”

İ Z A H I
H adis, B u h â r î , Müslim,. Eb û Dâ vûd, Tirmizi
ve B e y h a k î ta r a f ın d a n k ısa ve u z u n m e tin le r h a lin d e riv â y e t
Bâb : 70 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 13»

e d ilm iştir. T i r m i z i , h a d is in h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u b e y a n e t­
m iştir.
M e zin in h ü k m ü n ü s o ra n z a t M i k d â d bin E s v e d o la ­
bilir. Ç ü n k ü 505 n o lu n o lu r iv a y e tte g ö rü ld ü ğ ü gibi b â z ı r iv a y e tle r ­
de o n u n b u s o ru y u s o rd u ğ u b e lirtiliy o r. N e s â i ’ n in b ir riv â y e tin ­
de A m m â r b i n Y â s i r ’ i n b u s o ru y u s o rd u ğ u ifâ d e e d ilm iş­
tir. A b d ü r r â z z â k ’ ı n  i ş b i n E n e s ’ te n riv â y e t e tti­
ğ in e g ö re A l i , M i k d â d ve A m m â r (R a d ıy a llâ h ü a n ­
h ü m ) , m e z in in h ü k m ü n ü k e n d i a r a la r ın d a m ü z a k e re e ttile r. Bu a r a ­
da A l i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) :
«B enden çok m ezı g elir. İk in iz m e z in in h ü k m ü n ü N ebi (S a lla lla ­
h ü A ley h i ve S e lle m )’e s o ru n , d e d i...
E b û D â v û d ’ u n b ir riv â y e tin e göre, H z . A l i (R adı-
y a llâ h ü a n h ) ş a h s e n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e s o r­
m u ş tu r.
İbn-i H i b b â n , r iv â y e tle r a ra s ın d a g ö rü le n b u ih tilâ fı şö y ­
le k a ld ı r m ı ş t ı r : H z . A l i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , b u s o ru n u n ReSÜ-
lu lla h ’a so ru lm a s ın ı önce A m m â r ’ d a n istem iş, d a h a s o n ra
M i k d â d ’ d a n iste m iş ve b ilâ h a re k e n d isi de ş a h s e n so rm u ştu r.»
H â f ı z İbn-i H â c e r ise şöyle s ö y le r : İ b n - i H i b -
b â n ’ ın m e z k û r y o ru m u g ü z e ld ir. A n cak , b â z ı r iv â y e tle rd e H z .
A 1 i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in P e y g a m b e r’in d a m a d ı o ld u ğ u için : «Ben
b u n u R e s û lu lla h ’a s o rm a k ta n h a y â ederim ,» ded iğ i s a b ittir. Y o ru ­
m a g ö re b ilâ h a re ş a h se n so rm a sı b u sö zü n e te r s d ü şe r. Bu n e d e n le
H z. A l i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in ş a h s e n s o rd u ğ u n a d â ir riv â y e ti
m ecâzi m â n â y a y o ru m la m a k g e re k ir. Y ani, k e n d isi s o rd u rd u ğ u için o
so rm u ş gibi olur.»
İl' • " * 7 . ‘ ili , l "y» * ** M
* i• *•
J 1 * Cj ^ Cj Cj — o•û
-r * • „

J D <;| ‘ u i j L j j r j C i i L 'J i <

d ili A»-l D 1}\s ? J jV" < r \^ \ yX

* Ci ■ •

T E R C E M E S İ
SOS) " ... M ikdâd bin E l-E sved (R a d tya llâ h ü an h )'d en rivâyet edildiğine
göre kendisi R esûlullah ( Sallallahü A leyh i ve S e lle n t)’e şunu so rm u ştu r:
140 SÜNEN-Î İBN-Î MÂCE

A dam , h a n ım ın a y a k la ş ır (yani, c in si m ü n a s e b e t y a p m a d a n oy­

n a ş ır! ve b u n u n n e tic e s in d e m e n i ç ık m a z (sad ece m ezî ç ık a rs a ) k i­
şin in n e y a p m a s ı g e re k ir? R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem )
şöyle c e v a p b u y u r d u :
«B iriniz m ezîyi b u ld u ğ u z a m a n te n â s ü l u z v u n a s u se rp sin . (R âvi
ded i ki, y a n i te n a s ü l u z v u n u y ık a sın ) ve a b d e s t alsın.»"

İ Z A H I
H adis; M â l i k , N e s â i , T i r m i z î , E b û D â v û d ,
T a h a v i ve B e y h a k i ta r a f ın d a n d a u z u n ve k ısa m e tin le r
h a lin d e riv â y e t e d ilm iştir. E b û D â v û d ’ u n riv â y e t e ttiğ i m e ­
tin m e â le n ş ö y le d ir :
«M ikdâd b in El-E sved (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n riv â y e t e d ild iğ in e
g ö re Ali b in Ebi T alib (R a d ıy a llâ h ü a n h ) k e n d is in in R e sû lu lla h (S al­
la lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e :
A d am , h a n ım ın a y a k la ş tığ ı ve k e n d is in d e n m ezî ç ık tığ ı z a m a n
n e y a p m a s ı g e re k ir... s o ru s u n u s o rm a s ın ı iste d i ve : R e s û lu lla h ’m k ı­
zı b e n im y a n ım d a d ır. Ben, b u s o ru y u O ’n a s o rm a k ta n h a y â ed erim ,
dedi.
M ik d â d dedi k i : B u n u n ü z e rin e Ben R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S e lle m )’e so rd u m . Şöyle c e v a p b u y u r d u la r :
«Biriniz m ezî b u ld u ğ u z a m a n , te n a s ü l u z v u n a su s e rp s in (y ık asın )
ve n a m a z için o la n n o rm a l a b d e stin i alsın.»

BU H A D İSTEN ÇIKA RILAN FIKHİ HÜKÜM LER

1 ) — Kişi, a ile sin in y a k ın la rın a k a rş ı edebli d a v ra n m a lıd ır ve
u ta n ç v e ric i sözleri o n la rın h u z u ru n d a sa rfe tm e m e lid ir.
2 ) — Kişi, h a n ım ın ın a k r a b a la r ı h u z u r u n d a şe h v e tle ilgili b ir
şey a n la tm a m a lıd ır.
3) — M ezi, a b d e s t a lm a y ı g e re k tirir, G u sü l g e re k tirm e z .
4) — F e tv a y ı b a ş k a s ın ın a ra c ılığ ıy la s o rm a k eâ iz d ir.
5) — Kişi, D in ile ilgili h ü k ü m le ri so rm a lıd ır.
6) — K en d isin e so ru s o ru la n z â t. b ildiği c e v âb ı e sirg e m e m e lid ir.
Bâb : 70 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENlHÂ 141

T E R C E M E S İ

506) ” ... Sehl bin H ü n ey f (R a d ıya llâ hü a«A )’den rivâyet edildiğine göre
şöyle söylem iştir :

Ben, m e z id e n d o lay ı m e ş a k k a t ve g ü ç lü ğ e u ğ ra y ıp , çok boy a b ­

d e sti a lırd ım . N ih a y e t (d u ru m u ) R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve
Sellem ) ’e so rd u m . B u y u rd u la r k i :
«M eziden d o lay ı y a ln ız a b d e s t a lm a k s a n a kâfidir.»
B e n : Y â R c sû lalla h ! E lbisem e d o k u n a n m ezi n a s ıl o lac a k ? diye
s o rd u m . B u y u rd u la r k i :
«Senin e lb ise n d e n m e z în in d o k u n d u ğ u n u g ö rd ü ğ ü n y e re s e rp ­
m e n (y ık a m a n ) için s a n a b ir a v u ç su k â fid ir.» ”

İ Z A H I

T i r m i z î b u h a d îsi riv â y e t e d e re k h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u
b e lirtm iş tir. E b û D â v û d d a riv â y e t e tm iştir.

E l-M enhel y a z a n h a d îs in a ç ık la m a s ıy la ilgili o la ra k şöyle d e r :

S e h l b i n H u n e y f ’ i n R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve

S e lle m )’e m ü r a c a a t e tm e d e n ön cek i z a m a n d a m ez în in ç ık tığ ı h e r d e ­
fa için boy a b d e stin i a lm a sı, k e n d i iç tih a d ın a d a y a lı idi. S ık sık m ezî
g ö rm e si ve h e r d e fa sı için boy a b d e sti a lm a s ı o n u n g ü ç lü k ve m e ş a k ­
k a t d u y m a s ın a seb ep o lm u ş tu r. H a d îste g eçen ‘N ad h , k e lim e sin in lü ­
g a t m â n â s ı su s e rp m e k tir. N e v e v i : «H adîste g eçen bu k e lim e ­
n in m â n a s ı y ık a m a k tır. Ç ü n k ü d iğ e r b ir r iv â y e tte «Gasl = yık am a»
k elim esi geçer. ‘N ad h , kelim esi, lü g a tte y ık a m a k a n la m ın ı d a ta şır.
Bu n e d e n le k elim ey i b u r a d a y ık a m a k m â n â s ın a a lm a k z o ru n lu d u r?
d e m iştir.'

T i r m i z î şöyle d e r : «Elbiseye d o k u n a n m ezî h a k k ın d a â lim ­

le r ih tilâ f e tm iştir. B â z ıla r ı: D o k u n u la n y e rin y ık a n m a s ı g e re k lid ir.
142 SÜNEN-1 İBN-İ MÂCE

O r a y a su s e rp m e k k â fi d e ğ ild ir, d e m işle rd ir. Ş â f i î ve İ s h a k ’ın

k a v li b u d u r. D iğ e r b ir kısım â l i m l e r : D o k u n u la n y e re su se rp m e k
k â fid ir, d e m işle rd ir. A h m e d de : O ra y a su s e rp m e n in , k â fi g e l­
d iğ in i u m a rım , dem iştir.»
M en h cl y a z a rı b u n a k ille rd e n s o n ra şöyle d e r : «Hak, C ü m h u r ’u n
d ed iğ i g ibi ‘N a d h ’t a n m u ra d ın y ık a m a k o lm ası ve su s e rp m e n in y e­
te rli olm ayışıdır.»
E n-N eyl y a z a r ı : «Â lim ler, m e z în in n ecis sa y ıld ığ ı h u s u s u n d a it-
tif â k e tm iş le rd ir. İm a m iy e m e z h e b in e m e n s u b b â z ı ş a h ıs la r h a riç k im ­
se m u h a le fe t e tm em iştir,» der.

H A D ÎSİN FIKIH Y Ö NÜ

1) — Ş e r ’i h ü k m ü b ilm ey e n kişi, b ilen e b a ş v u rm a lıd ır.

2) — B a ş v u ru la n kişi, b ild iğ i ta k d ird e ş e r ’ı h ü k m ü a ç ık la m a lıd ır.

3) — M ezi g u s ü l g e re k tirm e y ip , a b d e sti g e re k tirir.

4) — M ezin in d o k u n d u ğ u y e ri y ık a m a k g e re k ir. O ra y a az su s e rp ­
m e k k â fi d eğ ild ir.
-• > • - j ' * • *• * *• y , . a. ..
^ i j* ~ * jL i ( j L” . ^ I Cj y mı \_^La — 0 ♦ V

i '* 1 , I3" .*| ' * T*' .• î» - .*1

>-**5 j U j j - < V * U' J-*>_u; j l js . ı a. k j a}

: 3^ * • t, **-4j

Sehl bin H uneyf’in H al T ercem esi

S ehl b in H uneyf b in V ahib b in A kim bin S u ’lebe E l-E n sâri El-Evsi El-M adenl
E b û S ab id veya E bû A bdillah, B e d ir ve d iğ e r sa v a şla ra k atılm ış ilk m ü slü m an lar-
d an d ır. U hud sav aşın d a m ü slü m a n la r dağıldığı zam an R esû lu llah ( S.A.V. )’ın y a­
n ın d a n ay rılm ay a ra k seb at g ö steren ve ölm ek ü zere o gün P ey g am b er (S.A.V.)
ile b ia t eden b ir şa h siy ettir. Cem el v ak ’asın d an s o n ra Hz. Ali O ’n u B a s ra ’d a k en ­
d isine vekil o la ra k b ıra k m ış idi. S ıffin ’de de Hz. Ali’nin y an ın d a y er alm ıştır. Pey­
g a m b e r’in kendisiyle Hz. Ali a ra sm d a k ard e şlik k u rd u ğ u söylenir. R esû lu llah
( S.A.V. )’d an riv ây et ettiğ i 40 h a d îsi v ard ır. B u h â ri ve M üslim 4 h ad isin i ittifa k la
ve yalnız M üslim 2 h ad isin i riv ây et e tm işlerd ir. R â v île ri iki oğlu E b û Ü m am e
ile A bdillah ve ay rıca E b û V âil ile a b d u rra h m a n b in E b i L eylâ ve b a şk a la rıd ır.
H ic re tin 38. yılı K ûfe’d e v efat etm iş, cenaze n am az ın ı Hz. Ali k ıld ırm ıştır. (El-
M enhel C. 2. Sh. 265)
Bâb : 71 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 143

: Jİ> ? «İt 3>**j ıj* : 3 ^ . y«i . 3 ^ î İ ü i ( £ j £ >1: 3^»

• ^_Ş 1,^1

T E R C E M E S İ

507) “ ... (A bdullah) bin A bbâs (R a d tya llâ h ü a n h ü m â )’dan rivâyet edil­
diğine göre :

K en d isi b e ra b e rin d e Hz. Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) o ld u ğ u h a ld e

Ü bey b in K a’b (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’e v a rm ış tır. Ü bey (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) , o n la r la (g ö rü şm ey e ) ç ık ın c a :
B en m ezî b u ld u m . B u n u n ü z e rin e te n â s ü l u z v u m u yık ay ıp , a b ­
d e st ald ım , dedi. O ’n u n b u k o n u ş m a s ı ü z e rin e Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) O ’n a :
A b d e st a lm a k k â fi m id ir? diye so rd u . Ü b e y :
E vet, d e y in c e Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) O ’n a :
S e n a b d e s tin k â fi o ld u ğ u n u R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve
S e lle m )’d e n iş ittin m i? diye so rd u . Ü bey (R a d ıy a llâ h ü a n h ) :

E vet, dedi.»
N ot : B u h ad îsin aslı B u h â ri ve M ü slim ’de m e v cu ttu r.

(*>" (V')
71 — UYUM AK İÇİN ABDEST ALMAK BÂBI
144 SÜNEN-1 ÎBN-Î MÂCE

T E R C E M E S İ

508) “ ... İbn-i A bbâs ( R a d tya llâ h ü a n h )'â tn rivâyet edildiğine göre şöy­
le söylem iştir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) gece u y k u d a n k a lk ıp

h e la y a g ird i. K aza-ı h â c e t e ttik te n s o n ra çık ıp y ü z ü n ü ve b ile k le rin e
k a d a r e lle rin i yıkadı. S o n ra uyudu.»

İ Z A H I

M üellif, İ b n - i A b b â s ’ ta n riv â y e t e ttiğ i b u h a d is için iki

s e n e d z ik re tm iş tir. B irinci se n e d d e b e lirtild iğ in e göre, r â v île rd e n
V e k î ’ d em iş k i : Ben, S ü f y â n ’ ı n Z â i d e b. K u d a m e ’ -
ye: E y E b u ’ s - S a l t ! U y u m a k için a b d e s t a lm a k h a k k ın d a
b ir şey iş ittin m i? diye s o rd u ğ u n u ve Z â id e ’n in : Bize S e l e m e
bin K ü h e y l , K ü r e y b ’ d e n O d a İ b n - i A b b â s ’ ta n
şöyle riv â y e t e tti, diye c e v ap v e rd iğ in i işittim . İk in ci se n e d d e de râ -
v ile rd e n B ü k e y r d em iş k i : Ben K ü r e y b ile g ö rü ştü m . Ken-,
disi İ b n - i A b b â s ’ m P e y g a m b e r’d e n riv â y e tle şu h a d is in i b a ­
n a a n la ttı...
S i n d i d iy o r k i : M u s a n n ifin m a k s a d ı u y u m a k için a b d e st a l­
m a n ın m e n d û b o ld u ğ u n u b ild irm e k tir. Söz k o n u s u a b d e s t h a k k ın ­
d a s a h ih h a d îs le r v a rd ır. İ b n - i A b b â s ’ ı n h a d isi, u y u m a k
için k â fi o la n a b d e s t m ik ta rın ı b e y a n ed er. M u s a n n ifin b u is tin b a tı
g a rib tir. B u n a g ö re c ü n ü p kişi, g u sü l e tm e d e n u y u m a k isted iğ i z a ­
m a n h a d is le rle a lm a sı iste n e n a b d e stin de böyle y o ru m la n m a s ı m ü m ­
k ü n d ü r. F a k a t, c ü n ü p le ilgili o la r a k iste n e n a b d e ste â id h a d is te bu
y o ru m a en g el v a rd ır.
S i n d i ’ n in , M u s a n n ifin is tin b a tım g a rip s e m e s in in n e d e n i gö­
r ü ld ü ğ ü gibi İ b n - i A b b â s ’ ı n h a d îs in d e R esûl-i E k rem (S al­
la lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in y a ln ız e lle rin i ve y ü z ü n ü y ık a d ığ ı b ild i­
riliy o r. O y sa bu, ş e r ’î a b d e s t sa y ıla m a z . D iğ er t a r a f t a n B u h â r i
ve M ü s l i m ’ de B e r â ’ b i n  z i b ’ d e n riv â y e t e d ilen
h a d îs te R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) şöyle b u y u r m a k ­
t a d ır : . ,
üL».>%.A.a CwJl lil

« Y a ta ğ ın a v a rm a k iste d iğ in z a m a n n a m a z a b d e sti gibi a b d e st

al...»
Bâb : 72 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 145

M e n d u b o la n şey, y a ln ız el ve y ü z ü y ık a m a k değil, n a m a z a b d e s ­
ti g ib i ta m a b d e s t a lm a k tır.
M ü e llifin riv â y e tin e g ö re e lle ri ve y ü z ü y ık a m a y a ‘V u d û ’ = a b d e s t
d e n m e si ile ş e r ’î a b d e s t değil, k e lim e n in lü g a t m â n â s ı o la n te m iz le n ­
m e k a sd e d ilm iştir.

I j J j l ^ ^_»lı (vv)

72 — HER NAM AZ İÇİN ABDEST ALMAK VE

BÜTÜN NAM AZLARI BİR ABDESTLE KILM AK BÂBI

{j ? t o {j*- ‘ • •^^*** Cj — o•^

^ ^ ^ ^ ^ *

zX & \ j l i # ÜTj . * J o iL y l ^ «a 3 / - j : 0b t d f j}

' * > '**

• iy -° 9,

T E R C E M E S İ

509) E nes bin M âlik ( R a dtyallâhü a n h )’der\ rivâyet edildiğine göre

şöyle söylem iştir :

R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), h e r (farz) n a m a z için

a b d e s t a lırd ı. Biz de b ü tü n (farz) n a m a z la r ı b ir a b d e stle k ıla rd ık .”

İ Z A H I

Bu hâ ri , Ebû Dâvûd, Nesâi, T i rm iz i , Bey-

ha ki ve T a h a v i ’ n in de riv â y e t e ttik le ri b u h a d is in h a f e n -
s a h ih o ld u ğ u n u T i r m i z i b e lirtm iş tir. E l-M enhel y a z a rı, h a d î­
sin a ç ık la m a s ı ile ilgili o la r a k a ş a ğ ıd a k i m a lû m a tı v e r m i ş t i r : "
«H adisteki n a m a z ’d a n m a k s a d f a r z n a m a z ıd ır. P e y g a m b e r (S al­
la lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in a b d e stli o lsu n o lm a sın h e r f a r z n a m a z
için a b d e sti ta z e le d iğ i T i r m i z i ’ n in riv â y e tin d e .b elirtilm iştir.
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S eallem ) e k s e riy e tle a b d e s t ta z e ­
lerd i. B âzen de iki v e y a d a h a çok f a r z n a m a z ı b ir a b d e stle k ıla rd ı.
N itek im 510 ve 511 n o lu h a d îs le rd e b u d u r u m b e lirtilm iş tir. B u h â -

Sünen-i İbn-i Mâce — C .: 2 - P . : 10

146 SÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

r i ’ n in S ü v e y d b i n N u m a n ' d a n riv â y e t e ttiğ i h a d is te (67)

b e lirtild iğ i g ibi H a y b e r s a v a ş ın a g id ild iğ in d e S a h b â ’ d e n ile n
m e v k id e k o n a k la n ıp R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), ik in ­
di n a m a z ın ı k ıld ırm ış ve n a m a z d a n s o n ra y e m e k y e n m iştir. A k şa m
n a m a z ı v a k ti g irin c e R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), a b ­
d e st a lm a d a n ve (y em ek y e d iğ in d e n dolayı) a ğ z ın ı ç a lk a la y ıp a k ş a m
n a m a z ın ı k ıld ırm ıştır.
B a z ıla r ı: P e y g a m b e r’in m ü s ta h a b o lm a k ü z e re h e r f a r z n a m a z
için a b d e s t aldığı, s o n ra , b u n u n v â c ib o ld u ğ u n u n s a n ılm a s ın d a n e n ­
d işe le n d iğ in d e n d o lay ı b u â d e te m u h a le fe tle c â iz liğ in i b e y a n m a h i­
y e tin d e b ir k a ç f a r z n a m a z ı b ir a b d e stle kılm ış o lm a sı m u h te m e ld ir,
d e m işle rd ir.
D iğ e r b ir kısım â lim le r de : M u h te m e le n h e r f a r z n a m a z için a b d e s t
a lm a k y a ln ız P e y g a m b e r için v â c ip idi. B ilâ h a re fe tih g ü n ü B ü -
r e y d e ’ n in (510 n olu) h a d îsiy le b u v ü c u b n e s h e d ilm iştir, d e m iş­
le rd ir. Bu ta k d ird e n e sih d u r u m u M e k k e fe th in d e n d a h a önce
v u k u b u lm u ş tu r. Ç ü n k ü y u k a rıd a iş a r e t e d ile n S ü v e y d bi n
N u m a n ’ ın h a d îs in d e a n la tıld ığ ı gibi H a y b e r s e fe rin d e P ey­
g a m b e rim iz b ir a b d e stle ik in d i ve a k ş a m n a m a z ın ı k ılm ıştır. H a y -
b e r se fe ri ise M e k k e fe th in d e n b ir s ü re ö n cedir.
Şöyle d e m e k de m ü m k ü n d ü r : E n e s ’ in v e rd iğ i h a b e r k e n ­
d isin in m u tta li o ld u ğ u d u r u m a m ü n h a s ırd ır. O ’n u n b ilm ed iğ i d u ru m
d a olm u ş olab ilir.
H a d isin : «Biz de b ü tü n (fa rz) n a m a z la rı b ir a b d e stle k ılard ık .»
F ık ra s ın d a n m u ra d , b ir g ü n lü k fa rz n a m a z la rd ır. S a h â b ile r, b a z e n
böyle y a p a rla r d ı. A m a d e v a m lı o la ra k böyle y a p tık la rı k a sd ed ilm e -
m iştir. Ç ü n k ü fa z ile ti k a z a n m a k ü z e re o n la rın h e r n a m a z için a b ­
d e s t a ld ık la rı s a b ittir.

BİR ABDESTLE BİRDEN FAZLA FARZ NA M A ZIN

KILINIP K ILINM IYA CAĞ I H U SÛ SU N D A
ÂLİM LERİN GÖRÜŞLERİ

Ş i i ve Z â h i r i y e m e z h e b le rin e m e n s u b b ir tâ ife : M u k im
o la n k im s e le rin h e r f a r z n a m a z için a b d e s t a lm a sı g e re k ir, y o lc u la r
için b u m e c b u riy e t y o k tu r, d e m işle rd ir.

(67) B u had is, M u sa n n ifim iz in 492. n u m a ra d a riv ây e t ettiğ i h a d istir.

Bâb : 72 KÎTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENlHÂ 147

İbn-i Ömer, Ebû Mûsa, C â b i r bin A b d i l ­

lah, Ü b e y d e E s - S e l m â n i , E bü ' l - Â li y e , S a î d
bin M ü s e y y e b , İ b r a h i m , H a ş a n ve A m r b i n
Ü b e y d g ibi b âzı â l i m l e r : Kişi m u k im olsun, m is a fir olsun, ab-
d e stli o lsu n o lm a sın h e r f a r z n a m a z için a b d e s t a lm a k m e c b u riy e tin ­
d e d ir, d e m işle rd ir.

Ne ve vi, M ü s l i m ’ i n ş e rh in d e şöyle d e r : ’ E b û C a ’ ­
f er E t - T a h â v i ve E b ü ’ l - H a s a n b i n B a t t a l ,
â lim le rd e n b ir tâ ife n in : A b d estli o lu n sa bile k işin in h e r f a r z n a m a z
için a b d e s t a lm a sı v â c ip tir, d e d ik le rin i ve delil o la ra k , a b d e s t h a k -
k ın d a k i M â i d e s û re s in in şu m e â ld e k i â y e tin i g ö s te rd ik le rin i n a k -
le tm iş le r d ir :

«Ey M ü ’m in ler! N a m a z a d u rm a k iste d iğ in iz z a m a n y ü z le rin iz i ve

d irs e k le rle b e ra b e r k o lla rın ız ı y ık ay ın ız , b a ş la rın ız ı m e sh e d in ve to ­
p u k la r la b e ra b e r a y a k la rın ız ı y ık ay ın ız ...»

N e v e v i , sö z le rin e d e v a m la : Ben, bu m e z h e b in s ıh h a tli o la ­

r a k k im se d e n s â b it o ld u ğ u n u sa n m a m . Söz k o n u su â lim le rin h e r
fa rz n a m a z için a b d e s t ta z e le m e n in m ü s ta h a b o ld u ğ u n u k a s d e tm iş
o lm a la rın ı u m a rım . Bize İ b r â h i m E n - N e h â i ’ n in b ir a b ­
d e stle b e şte n fa z la n a m a z k ılm ad ığ ı riv â y e t e d ilm iş tir.’

Hanefî, Şâfiî, Mâliki ve H a n b e l i m ez h e b le ri-

n e m e n s u b â lim le r ile h a d îs â lim le rin in çoğu ve d iğ e r â lim le rin g ö ­
r ü ş ü ş u d u r ki; A b d e st b o z u lm a d ık ç a y e n id e n a b d e s t a lm a k z o ru n ­
lu lu ğ u söz k o n u s u d e ğ ild ir. B u n la rın e lin d e d elil o la ra k s a h ih h a d is ­
le r m e v c u ttu r. Ö rn e ğ in ; B u h â r i ’ de riv â y e t o lu n a n S ü v e y d
b. N u m a n ’ ın h a d îsi, M ü s l i m h a riç K ü tü b ü S itte sâ h ip -
le rin in riv â y e t e ttiğ i E n e s b i n M â l i k ’ i n had îsi, B u h â -
r i h a riç d iğ e r K ü tü b ü S itte s â h ip le rin in riv â y e t e ttik le ri B ü r e y -
d e ’ n in h a d îs i... B u n la rın a n la m ın ı ta ş ıy a n d iğ e r h a d is le rd e n b a h ­
s e tm e k g e re k irs e m eselâ; A r e f e ve M ü z d e l i f e ’ de iki
f a rz n a m a z ı ce m e tm e y e â id h a d îs, y o lcu lu k h a lin d e y in e iki fa rz n a ­
m a z ın c e m ’ine â id h a d is, H e n d e k g ü n ü k a z â y a k a la n f a r z n a ­
m a z la rı cem e tm e y e â id h a d is le r g ö ste rile b ilir.

Y u k a rıd a k i m eâ li a lın a n a b d e ste â it â y e te g elince, b u n d a n m a k ­

sa d ş u d u r :

«Ey M ü ’m in ler! Siz a b d e sts iz ik e n n a m a z a d u r m a k iste d iğ in iz

z a m a n ...»
148 SÜNEN-Î İBN-Î MÂCE

D â r i m i . â y e tin b u şe k ild e y o ru m la n m a s ın a delil o la ra k şu

h a d is i g ö s te r m iş tir :
{j a *5Î)

= « A b d cstsizlik h a lin d e n b a ş k a hiç b ir şe y d e n d o lay ı a b d e s t a l­

m a k z o ru n lu ğ u y o k tu r.»

Şâfii de g ö rü ş tü ğ ü â lim le rin â y e ti şöyle y o ru m la d ık la rın ı a n ­

la tm ış tır :

«Ey M ü 'm in ler! U y k u d a n k a lk a r a k n a m a z a d u r m a k iste d iğ in iz

z a m a n ...»

Z e m a h ş e r i de, şöyle d e r : E ğ e r se n d e se n ki, â y e tin z â h i­

r in e g ö re a b d e sts iz o lsu n o lm a sın n a m a z a d u r m a k iste y e n h e rk e s in
a b d e s t a lm a s ı g e re k ir. B u n u n y o ru m u n a s ıld ır? Biz, şöyle c e v a p la rız :
 y e tte k i e m rin v ü c u b için o lm a sı m u h te m e ld ir. Bu ta k d ird e â y e tin
m u h a ta b la r ı y a ln ız a b d e sts iz o la n la rd ır. E ğ e r â y e tte k i e m ir m e n d û p -
lu k için ise m esele a ç ık tır. Y ani, a b d e stli o lsun, o lm a sın k işi n a m a z a
d u r m a k iste d iğ i z a m a n y e n id e n a b d e s t a lm a lıd ır. Bu o n u n için d a h a
se v a p tır.

T a h a v i de d e m iş tir k i : ‘ B ü r e y d e ’ n in h a d îs in d e r i ­
v â y e t o lu n d u ğ u g ibi P e y g a m b e r’in h e r f a r z n a m a z için a b d e s t a l­
m a s ın ın sebebi, böyle y a p m a s ı k e n d isin e v â c ib o ld u ğ u için değil, d a ­
h a çok s e v a p k a z a n m a s ı için o lab ilir. E n e s b i n M â l i k ’ te n
r iv â y e t o lu n a n şu m e â ld e k i h a d îs de b izim g ö rü ş ü m ü z ü t e ’yid ed er.
Şöyle ki; A m r b i n  m i r ’ d e n r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re E n e s
b i n M â l i k şöyle d e m i ş ti r :

« R esû lu llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e a b d e s t s u y u g e tiril­

d i ve k e n d is i a b d e s t aldı. B en E n e s’e : R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi
ve S ellem ) h e r f a r z n a m a z için a b d e st a lır m ıydı? diye s o ru n c a ; evet,
d iy e c e v a p v e rd i. B u n u n ü z e rin e B en O ’n a : Y â siz? diye so rd u m .
E n es şöyle d e d i : Biz b irk a ç f a r z n a m a z ı b ir a b d e stle kılard ık .»

B u ra d a g ö rü ld ü ğ ü g ibi E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h )'in , R esûl-i

E k re m ’in fiilin i bild iğ i ve b u n a u y m a y ı fa rz te la k k i e tm e d iğ i m e y ­
d a n d a d ır. Ç ü n k ü , e ğ e r R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) ’in
b u fiili f a z la fa z ile t k a z a n m a s ı m a k s a d ıy la o lm a y ıp m e c b u riy e t n e ­
d e n iy le o lm u ş o lsa y d ı n e E n e s ’ in, n e de b a ş k a s ın ın O ’n a m u h a ­
le fe t e tm e le ri d ü şü n ü le m e z .
Bâb : 72 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENlHÂ 149

û* ‘ * £ ^ 3 ^ : <J' [j*- J ‘ J \ <j y . ' ils j* — • > •

L ji j l ‘ < i'Xc/- '•'*>. J . o S i jd i.

"• J jİ j L J İ 0 .:* ^j>_ j ^ IjI* . y ^ ie ^ $ 0

T E R C E M E S İ

510) “ ... Büreyde (bin El-Hüseyn (Radtyallâhü anh)'den rivâyet edildi­

ğine göre şöyle söylem iştir:

« P ey g am b er (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), h e r (fa rz) n a m a z için

a b d e s t a lırd ı. M e k k e ’n in fe th e d ild iğ i g ü n o lu n c a f a r z n a m a z la r ın h e p ­
sin i b ir a b d e stle kıldı.»

İ Z A H I

M ü s l i m , N e s â i , E bû D â v û d , B e y h a k i ve
T a h a v i de b u h a d is i riv â y e t e tm iş le rd ir. T i r m i z î de, b ir
k a ç ta r ik te n r iv â y e t e d e re k h a d îs in h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u b e y a n e t­
m iştir. B âzı riv â y e tle rd e k i m e tin d a h a u z u n d u r, ö r n e ğ in : E b û
D â v û d ’ u n riv â y e ti m e â le n ş ö y le d ir :

«Fetih g ü n ü R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) b eş v a k it

n a m a z ı b ir a b d e stle k ıld ı ve m e stle ri ü z e rin e m e sh e tti. B u n u n ü z e ­
rin e Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) O ’n a; Ş im d iy e k a d a r y a p m a d ığ ın b ir
şey y a p tığ ın ı g ö rm ü ş old u m , d ey in ce R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi
ve Sellem ) c e v â b e n :

«Ben b u n u k a s d e n yaptım .» b u y u rd u .» "

%
R esül-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in o z a m a n a k a d a r
h e r fa rz n a m a z için a b d e s t a lm a y ı e k s e riy e tle itiy a t h a lin e g e tirm iş
ik e n F e tih g ü n ü b ir g ü n lü k n a m a z la rı b ir a b d e stle k ılm a sı H z .
Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in d ik k a tin i çek m iş ve b u n u n için d e :
Y â R e sü lalla h ! Ş im diye k a d a r y a p m a d ığ ın b ir şeyi y a p m ış o ldun,
d e m e k le b ir nev i b u n u n m â h iy e tin i ö ğ re n m e k iste m iştir.

H adis, b irç o k fa rz n a m a z la r ı ve n a file le ri b ir a b d e stle k ılm a n ın

c â iz liğ in e d e lâ le t ed er. M u te b e r o la n â lim le rin icm âı ile b u câizlik
s a b ittir. T i r m i z i : İlim e h lin in u y g u la m a s ı b u d u r, d e m iştir.
150 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

İKİ HA D İSTEN ÇIKA RILAN FIKHÎ HÜKÜM LER

1) — B ir k a ç fa rz n a m a z ı b ir a b d e stle k ılm a k câ iz d ir.

2) — H e r fa rz n a m a z için a b d e s t ta z e le m e k m ü s ta h a b tır.
3) — R esül-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), M e k k e
F e th in e k a d a r g eçen z a m a n d a e k s e riy e tle h e r f a r z n a m a z için a b d e s t
taz e le rd i.
4) — Â lim in k e n d is in d e n ü s tü n o la n ş a h siy e tin m u ’ta d m a m u ­
h a lif o la n fiil ve d a v ra n ış la rın ın n e d e n in i so rm a sı c â iz d ir. Ç ü n k ü
m u ta d ın a m u h a lif o lan h a re k e t, se h v e n y a p ılm ış o la b ilir.. B âzen de
â lim in bilm ed iğ i b ir n e d e n le k a sd e n y a p ılır, s o ru ş tu rm a n e tic e sin d e
o ş a h s iy e tte n istifa d e ed ilm iş olur.
5) — K en d isin e so ru tev c ih ed ilen ü s tü n ş a h siy e t, s o ru y u c e v a p ­
la n d ırm a lıd ır.

ı t- • a :c j i l 3 L" . V ' y — o NN

: JU» S\Jkjh la : oJ-âi . jy -°y . ^ ^ :

T E R C E M E S İ

511) “ ... El Fadl bin Mübeşşir (Radıyallâhü anh)'Am rivâyet edildiğine

göre şöyle söylem iştir:
‘Ben, C â b ir bin A b d illa h ’ın b ir a b d e stle b ir k a ç (farz) n a m a z ı
k ıld ığ ın ı g ö rü n c e O ’n a : Bu n e d ir? diye so rd u m . K endisi, şöyle cev ap
v e rd i:
«Ben R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’i g ö rd ü m . Böyle
y a p tı. Ben de R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in y a p tığ ı gi­
bi y a p a rım .» ”

İ Z A H I
Bu h a d is de b ird e n f a z la fa rz n a m a z ın b ir a b d e stle k ılın m a sın ın
câiz o ld u ğ u n a d e lâ le t ed er. S i n d i ’ n in b e y â n ın a g ö re Z e v â i d
m üellifi, b u h a d îs in râ v ile rin d e n F a d l bin M ü b e ş ş i r ’ in
C u m h u r ’c a z a y ıf g ö rü lm e si n e d e n iy le isn a d ın z a y ıf o ld u ğ u n u b ild ir
m iştir. F a d l b i n M ü b e ş ş i r E l - E n s â r i , Ebü Bekr
Bâb : 73 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 151

E 1 - M e d e n i ( (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) C â b i r b i n A b d i l ­
l a h ’ ta n r iv â y e tte b u lu n m u ş tu r. K e n d isin in râ v is i ise M e r v â n
b i n M u â v i y e ’ dir.

(Jc *-A (v r)

73 — ABDEST ÜZERİNE ABDEST ALMAK BÂBI

f -*• ı * .», - ' >* \ ^ t ,.'.» * „

'** • < «> £ \ j .ö ^ -is- *Ju*i — fl NT

^ ✓ **> * **

. 4 jj' ^ A_c : JÎİ ‘ ^ dr6,

-1- ' ' " " ' S «•• •" ' >- - «■

tL jt» ^Îİ o y-Â>- Ij# . }\g p* 4 (j3 a j L» y-Â*- C İ

< c ij O - t l » * j l : l}\ s î a } C » J J T A lc < < Ü İ, » I Â â ü ^»1 . “« jil 4 İla e J L p l : o J - 2 İ

^ ^ ^ 1 **

0 -r*^ } ' ^ a} y : l H * * • *p*> : 4 ^ J l2 * î (J a U t_ 1 » ( J | j

<>*9 tijK " $r*!f ^ cJy* ■ C jâ İ.i *İ £ . { ^ T c j ^J u >İ\

* ~ * \ -»
. o lI ~ X l (J C ~c ^ W’| j « Cj L I j *- <Jp

• (j-i-4 4 j j y V ' j l ) j ; y r J1 j u t J p ^ jk A - l j I j l * : - C l j j l j

• J y\i) \£±* ) JJİJ yi »İJJJ

T E R C E M E S İ

512) “ ... Ebû Gutayf El-Huzeli (Radıyallâhü anh)'ûtn rivâyet edildiği­

ne göre şöyle söylemiştir :

A b d u lla h b in Ö m e r b in E l-H a ttâb (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) , M escid’-

de, y e rin d e o tu ru y o rd u , (ö ğ le ) n a m a z ı v a k ti o lu n c a k a lk tı, a b d e st
a lıp n a m a z kıldı. S o n ra y e rin e d ö n ü p o tu rd u . Ta ik in d i n a m a z ı z a ­
m a n ı g e lin c e (a b d e sti o ld u ğ u h a ld e ) y e n id e n a b d e st a lıp n a m a z k ıl­
dı. S o n ra y e rin e geçip o tu rd u . A k şam n a m a z ı z a m a n ı o lu n c a k a lk ıp
(te k ra r) a b d e st ta z e le y ip n a m a z k ıld ık ta n s o n ra y in e y e rin e d ö n ü n ­
ce b e n O ’n a :
152 SÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

A llah, sen i s a lih le rd e n k ılsın, h e r f a r z n a m a z z a m a n ı a b d e s t t a ­

ze le m e k f a r z m ıd ır? S ü n n e t m id ir? diye so rd u m . K en d isi b a n a :
S en b a n a ve b e n im şu y a p tığ ım a m ı b a k tın ? diye so rd u . B en de :
Evet, d ey in ce k e n d is i:
H a y ır. Ben, s a b a h n a m a z ı için a b d e s t a lsa y d ım , a b d e stim b o zu l­
m a d ık ç a o n u n la (g ü n lü k ) b ü tü n n a m a z la r ı k ıla b ilird im . L âk in R e­
s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) ’i şöyle b u y u r u r k e n işittim •.
«Kim a b d e st ü z e rin e a b d e s t a lır s a k e n d isi için on h a s e n e v a rd ır.»
G e rç e k te n b e n de b u h a s e n e le re r a ğ b e t ettim , d e d i.”
N ot : Z ev â id ’de : H ad îsin sıh h a t b a k ım ın d a n m e d â rı râ v î A b d u rra h m a n b in
Z iyad E l-lfrik î üzerin d ed ir. K endisi zayıftır. Ve zayıf o lm a k la b e r a b e r ted lis ya­
p ard ı. E b û D âvûd d a h ad îsi riv ây e t etm iş, T irm izî ise h a d îs ’te n y aln ız R esûl-i E k ­
re m ’e a it m e tn i riv ây e t etm iştir, d enilm ekted ir.

İ Z A H I

H a d îsin son k ısm ı İ b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in m e v ­

c u t a b d e stin i b o z m a d a n a b d e st ta z e le d iğ in e d e lâ le t e ttiğ i için terce-
m ed e b u d u r u m u p a re n te z içi ilâ v e le rle ifâ d e e ttik .
H a s e n e : K u lu n işlediği h a y ırlı h a s le te d e n ir. A b d est a lm a k b ir
h a s e n e d ir. H adîs, a b d e s t ü z e rin e a b d e s t a la n kim sey e C en ab -ı A l­
l a h ’ın on a b d e st se v a b ın ı v e re c e ğ in i b ild iriy o r. İşle n e n b ir h a s e n e
k a rş ılığ ın d a A lla h ’ın v â d e ttiğ i m ü k â f a tın e n azı o h a s e n e n in 10 k a ­
tıd ır. B âzen b u m ü k â f a t 70 k a t, b a z e n 700 k a t b a z e n d a h a çok o la ­
bilir. E b û D â v û d ve T i r m i z î S ü n e n le rin in ş e rh le ri,
T u h fe ve M e n h e l’de bu d u ru m b e lirtiliy o r.

H A D ÎSİN FIK IH YÖNÜ

1 — H adis, h e r f a r z n a m a z için a b d e s t ta z e le m e n in m ü s ta h a b ol­
d u ğ u n a d e lâ le t e d er. Bu h u s û s ta m u k îm ve yolcu a ra s ın d a b ir fa rk
y o k tu r. C u m h u r ’u n m ez h e b i b u d u r.
2 — Tecdid-i V u d u ’, y â n i a b d e s t ü z e rin e a b d e s t a lm a n ın m ü k â ­
fa tın ı b ild iriy o r.
3 — İbn-i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) a ld ığ ı b ir a b d e stle n a ­
m az k ıld ık ta n s o n ra ikinci b ir fa rz n a m a z için, a b d e s t ü z e rin e a b ­
d e st a ld ığ ı n o k ta s ın d a n h a re k e tle b â z ı â l i m l e r : ‘B ir ab d estle; n a m a z ,
K u r ’ a n - 1 e lle m e k ve K â ’ b e ’ yi ta v â f gibi b ir ib â d e t y apıl-
Bâb : 74 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 153

d ik ta n s o n ra a b d e s t ü z e rin e a b d e s t a lm a k m ü s ta h a b tır. A k si ta k d ir ­
de y a n i a lın a n a b d e stle b ir ib â d e t y a p ılm a d ık ç a o a b d e s t ü z e rin e te k ­
r a r a b d e s t a lm a k m ü s ta h a b d e ğ ild ir, d e m işle rd ir. B âzı â lim le r i s e :
‘A b d e st ü z e rin e a b d e s t a lm a k için böyle b ir k a y ıtla m a y o k tu r. Teç-
did-i V u d û ’, d â im a m ü s ta h a b tır, d e m işle rd ir.

ty VI j V (vt)
74 — ABDEST ALM A N IN A N CA K ABDESTSİZLİKTEN
DOLAYI GEREKLİLİĞİ BÂBI

<* < £ {f-

m»
‘ ü
*
I : 3^* •w»» û
•
^

.* jl ‘ 1^.j . V *3tîi * j
T E R C E M E S İ

513) “ ... Abbâd bin Temîm’in amcası (Abdullah bin Zeyd bin Âsim) (68)
(Radıyallâhü anhümâ)'den rivâyet edildiğine göre şöyle demiştir:
N a m a z d a ik e n a b d e sti b o z u ld u diye ş ü p h e le n e n k işin in d u ru m u
N ebi (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e a rz e d ild i. ( = N a m a z ın b o z u lu p
b o z u lm a d ığ ı so ru ld u .) B u n u n ü z e rin e N ebi (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
lem ) b u y u r d u la r k i :
«Böyle b ir k im se k o k u d u y m a d ık ç a v e y a ses işitm e d ik ç e n a m a z ­
d a n ç ık m a sın .» ’’

İ Z A H I
Buhâri, Müslim, Ebû Dâ v û d , N e s â i ve B e y -
h a k i de, b u h a d îs i riv â y e t e tm iş le rd ir. B u h â r î ve M ü s l i m ' ­
d e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )'e a d a m ın d u ru m u a rz
e d e n z â tın A b b â d b i n T e m i m ’ m a m c a s ı o lan A b d u l ­
lah bin Z e y d b i n Âs i m o ld u ğ u b e lirtilm iş tir.

(68) B u zat, E n s â r ’d an d ır. B irk a ç h a d isi v ard ır. B u h â ri ve M üslim 8 h a d i­

sini ve B u h â rî m ü n ferid e n 1 h ad isin i riv ây e t e tm iştir. R avîleri, yeğeni A b b âd b in
T em im , İbn-i M üseyyeb ve V asi’ b in H ib b â n ’dır. V akıdi, H a rre g ü n ü ö ld ü rü ld ü ­
ğ ü n ü söylem iştir. H u lasa : 198)
154 SÜNEN-I İBN-İ MÂCE

A b d u l l a h b i n Z e y d ' d e n bu h a d isi A b b a d b i n
T e m î m ’ in riv â y e t e ttiğ i s â b ittir. A n c a k S a î d b i n E l - M ü -
s e y y e b ' i n de A b d u l l a h ’ ta n riv â y e t ed ip e tm e d iğ i k e s in ­
likle b ilin m e m e k te d ir. H â f ı z E 1 - F e t i h ' te şöyle d e r : «Ab­
bâd» k elim esi, «Saîd» k e lim e sin e a tfe d ilm iş tir. S a î d ’ i n A b d u l ­
l a h ’ ta n h a d îsi riv â y e t e tm e si m u h te m e ld ir. Bu ta k d ird e hem
S a i d , hem A b b â d , A b d u l l a h ’ ta n riv â y e t e tm iş o lu r­
lar. İkinci b ir ih tim a l; A b d u l l a h ’ ta n y a ln ız y eğ en i o lan A b ­
bâd riv â y e t e tm iş olup, S a i d ’ in şeyhi ise m a h fu z d u r. (Sened-
de a lın m a m ış tır.) Bu ta k d ird e sen ed , S a i d b a k ım ın d a n m ü rsel-
d ir. E l-E traf m üellifi, b irin c i ih tim a li b e n im se m iştir. 514 nolu se-
nedde S a î d bi n E 1 - M ü s e yy e b ’ in şeyhi o la r a k E b û
S a i d - i H u d r î ’ n in g ö ste rilm iş o lm ası ik in ci ih tim a li te ’yid
ed er.

H a d îsin m â n â s ın a g elin ce : N a m a z a d u r a n kişi, n a m a z e sn âsın -

d a yellen d i diye b ir ş ü p h e d u y a rs a n a m a z ın ı k e sec e k mi, y o k sa b u
ş ü p h e y e itib a r e tm e y e re k n a m a z a d e v a m ed ecek m i? S a h â b île rd e n
A b d u l l a h bin Zeyd bin Âsim bu d u r u m u ve b u n a
â id ş e r ’î h ü k m ü P e y g a m b e r’e s o rm a k iste m iş ve O ’n d a n şu c e v a b ı a l­
m ış tır :

H ay ır. N a m a z d a n ç ık m a sın . A n cak , y elle n d iğ in i k e sin lik le bildi­

ği ta k d ird e a b d e sti b o z u lm u ş o lu r. D o lay ısıy la n a m a z d a n çık m ış o lur.
Y ellendiğini k esin lik le bilm esi; b ir k o k u d u y m a sı veyâ ses işitm e ­
siyle m ü m k ü n d ü r. Y ellen d iğ in in k e sin lik k a z a n m a s ı için koku d u y ­
m a k v e y a ses işitm e k ş a rt d e ğ ild ir. Ç ü n k ü kişi, s a ğ ır o la b ilir veyâ
k o k la m a d u y g u s u bozuk o lab ilir. H a d îste k o k u d u y u lm a sı veyâ ses
işitilm esi tâ b iri, ç o ğ u n lu k itib a rı iledir.

H a t t â b i : R esül-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ), h a ­

d îste ses işitm ey i ve koku d u y m a y ı z ik re tm e k le a b d e stin a n c a k b u n ­
la r la b o z u la b ile c e ğ in i n a m a z e s n a s ın d a a b d e stin b a ş k a tü rlü bo zu l­
m ayacağını k a s d e tm e m iş tir. S o ru y a u y g u n o lsu n diye c e v a p ta bu ifa ­
de ta rz ı te rc ih ed ilm iştir. Ö n ve a r k a d a n ç ık a n h e r şey, yel h ü k m ü n ­
d ed ir. B azen yel ç ık a r a m a ne ses d u y u lu r, ne de koku. B una r a ğ ­
m en d u ru m k esin lik le bilindiği ta k d ird e a b d e st b o z u lm u ş olur. Ba
zen kişi s a ğ ır o lu r ses işitm ez. B âzen b u r n u tık a lı o lu r koku işitm e z ...'
d e m iştir.

Ebû D â v û d ’ un a bde s t b a h s in d e riv ây et ettiğ i bu h a d îsin

ş e rh in d e E l-M enhel y a z a rı ö zetle şöyle d e r .
Bâb : 74 KÎTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENlHÂ 155

«Bu h a d is, İslâ m d in in in te m e lle rin d e n ve fık ıh k â id e îe rin d e n

b irid ir. Bu k â id e ş u d u r k i : «Sabit o la n h e r şey in d e v a m ı a sild ir. A k ­
si s â b it o lm a d ık ç a o şe y in d e v a m lılığ ın a h ü k m ed ilir.» B eliren ş ü p h e ­
ler, e tk i y a p a m a z . Bu k â id e y e «İstisbah» d e rle r.
H a d îste söz k o n u s u o la n m e s ’ele, bu g e n e l k â id e n in ş ü m u lü n e g i­
re n y ü z le rc e m e s ’e le d e n b irid ir. Şöyle ki; A b d e st a ld ığ ın ı k e sin lik le
b ile n kişi, a b d e s tin in b o z u ld u ğ u n d a n ş ü p h e e d e rse , a b d e s tin in d e ­
v a m lılığ ın a h ü k m e d ilir. Ş ü p h e n in n a m a z için d e v e y a d ışın d a o lm a ­
sı a ra s ın d a b ir f a r k y o k tu r. S elef ve h a le fte n o la n â lim le rin cum -
h û r 'u n u n g ö rü ş ü b u d u r. M â l i k i ’ le rd e n ( İ b n - i N â f i ’ de
b u g ö rü şe k a tılm ıştır. O n la rın delili b u b â b ta k i h a d îs le rd ir. O n la ra
g ö re h a d is te söz k o n u s u ed ilen şü p h e, n a m a z için d e v u k u b u la n ş ü p ­
h e tü r ü n d e n ise de, ş ü p h e n in n a m a z a b a ğ la n m a s ı s o ru d a n d o ğ m ad ır.
Y âni so ru n a m a z için d ek i şü p h e y le ilgili o ld u ğ u için, o n a u y g u n ol­
s u n diye c e v a p ta n a m a z d a n b a h se d ilm iştir.

M â l i k i ’ le rin C u m h û ru n a g ö re kişi, n a m a z a b a ş la m a d a n önce

a b d e s tin d e n ş ü p h e le n irse , a b d e sti b o z u lm u ş sa y ılır. D olayısıyla a b d e st
a lm a d a n n a m a z a d u ra m a z . Ş â y e t kişi, n a m a z a b a ş la d ık ta n s o n ra
ş ü p h e le n irs e , a b d e s tin in b o z u ld u ğ u n u k e sin lik le b ilm ed ik çe n a m a ­
z ın a d e v a m ed er. N a m a z d a n ç ık tık ta n s o n ra şü p h e si zâil o lu rs a o n a
b ir şey y a p m a k g e re k m ez . E ğer, n a m a z d a n ç ık tık ta n s o n ra d a ş ü p ­
h esi d e v a m e d e rse v ey a a b d e s tin in k e sin lik le b o z u ld u ğ u n u h a tı r la r ­
s a y e n id e n a b d e s t a lır ve k ıld ığ ı n a m a z ı iâd e e d er. M â l i k i ’ le rin
m e ş h u r k a v li b u d u r. O n la r h a d îs in z â h irin e d a y a n m ış la rd ır.

Y u k a rıd a b e lirtild iğ i gibi k esin lik le b ilin en bu h u s ü s a â id h ü k ­

m ü n şü p h e y le d e ğ işm iy e c e ğ in e d â ir olup, m e z k û r h a d îs te n a lın a n
g e n e l k â id e n in ş ü m u lü n e g ire n m e s’e le le rin b ir k ısm ın ı N e v e v i
şöyle a n l a t m ı ş t ı r : A slın d a ta h i r o lan su, süt, bal, yağ, elbise gibi b ir
m a d d e n in n ecis o ld u ğ u n d a te r e d d ü t e d e n kişi, b u ş ü p h e y e itib a r e t­
m em eli ve a s lın d a ta h ir o lan o m a d d e n in ta h â r e tin e h ü k m e tm e lid ir.
K e n d isin d e b e lire n ş ü p h e ve n e c â s e t ih tim a li % 50’d en a şa ğ ı v ey â
% 50’d e n y u k a rı o lm ası n e tic ey i d e ğ iştirm e z . K ezâ b o şa m a d a , köleyi
a z a d e tm e k te v e y â e şin in a y b a şı â d e tin d e te r e d d ü t e d e n kişi, bu ş ü p ­
h e le re iltifa t e tm e y e re k n ik â h ın , k ö lesin in k ölelik h â lin in ve eşin in
tem iz lik d u r u m u n u n d e v a m ın a h ü k m e d e re k , b u n a g ö re h a r e k e t e d e r
ve h a re k e tin d e n d o lay ı m e s’ul d eğ ild ir.

K işinin söz k o n u s u z a n n ı belli b ir seb eb e d a y a n m a d ık ç a h ü k ü m

b u d u r. A m a m u a y y e n b ir seb eb e d a y a n ırs a , m e se lâ n e c â se ti k u l­
la n m a y ı ib â d e t te lâ k k i e d e n le rin elbisesi, m e z b a h a la rd a h a y v a n la -
156 SÜNEN-1 tBN-1 MÂCE

r ı b o ğ a z la y a n la rm e lb ise le ri ve ş a ra p im a l edip, b u n a d ü ş k ü n o la n ­
la r ın g iy e c e k le ri h u s ü s u n d a a y rı h ü k ü m le r v a rd ır. B âzı â lim le r, zâ-
h irle a m e l e d e re k b u e lb ise le rin n e c is o ld u k la rın a h ü k m e tm iş le rd ir.
B ir k ısım â lim le r de, e lb ise le rin a s lın d a tem iz o lm a la rın ı d ik k a te a la ­
r a k ta h â r e tlik le rin e h ü k m e tm iş le rd ir. İk in ci g ö rü ş d a h a k u v v e tlid ir.

• <£j*jN 1 ^ ‘ ti ^ • '■ s .S 'y I L A ûr -

- *' ^ *■

[jii. I l ti ^ ‘ *— Û Jk;“* 1

.5 Jİ 1 " £ * —
■)_ >—
* V » Jiii . j

I f t j l l J f i - J ij <>.'

T E R C E M E S İ

514) “ ... Ebû Saîd-i Hudrî (Radıyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine gö­
re şöyle söylemiştir :
N eb i (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e, n a m a z e s n a s ın d a a b d e s tin
b o z u lm a sı ş ü p h e s in in h ü k m ü so ru ld u . R e sû lu lla h , şöyle b u y u r d u :
«N am az k ıla n k işi b ir ses işitm e d ik ç e v e y â b ir k o k u d u y m a d ık ç a
n a m a z d a n ç ık m a sın .» ”
N ot : Z evâid’de şöyle d en ilm iştir : H ad isin ricali s ik a la rd ır. A ncak Z u h rî’-
n in H afız olan a rk a d a şla rı Z ü h rî’n in S aid b in A bdillah b in Z eyd’d en riv ây e t e tti­
ğini ifade ed erler. İm a m A hm ed de M u h â rib î’n in M a’m e r’den h ad îsin i m ü n k e r
say ard ı. Ç ü n k ü M a’m e r’den h a d îs işitm e m iştir. Ü stelik te d lis y ap ard ı.

‘ ' »• * *■■> f-r i ~ j l ı ' ı, a .

L . jL**J ı*ı « i> j # 1* 4*4 ü , 0 \ û
„‘ • C ^
?• - .i- ? .• ,• - * • - £ \ ., ı ,r. , >•*m ■*.• i
‘ Si * ‘ Sf d ^ c k r * û 6, ‘ 4.»— L. : ‘ j***: c!f*

•*' LA. ,J dL>yo {jA VI ty o j

o -
V » $ S L û)' J y ~ j 3^*: 3^* • (J i ı j c

T E R C E M E S İ
515) “ ... Ebû Hüreyre (Radtyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre ken­
disi. Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, demiştir:
«A bdest, a n c a k ses v e y a k o k u d a n ö tü rü g e re k ir.» ’’
Bâb : 74 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 157

İ Z A H I

Bu h a d îs i M ü s l i m , B u h â r i ve T i r m i z î m ânâya
d e ğ işik lik g e tirm e y e n f a k a t lafız b a k ım ın d a n f a r k lı m e tin le r h â lin ­
de riv â y e t e tm iş le rd ir. T i r m i z î h a d îs in h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u
ifa d e e tm iştir. M ü s li m ’ in riv â y e ti m e â le n şö y le d ir :
«Sizden b irisi k a r n ın d a b ir şey d u y a r d a (d ü b ü rü n d e n ) b ir şe ­
y in çık ıp ç ık m a d ığ ın a te r e d d ü t e d e rs e b ir ses işitin c e v e y â b ir k o k u
d u y u n c a y a k a d a r s a k ın m esc id d e n (n a m a z d a n ) çıkm asın.»
Bu h a d îs de, d a h a ö n cek i h a d îs le ri te ’yid e d e r m â h iy e tte olup,
a b d e s tin y e lle n m e şü p h e si ile b o z u lm a d ığ ın ı b ild irir ve d ü b ü r ü n d e n
ç ık a n y e lin a b d e sti b o z d u ğ u n u ifâ d e ed er. B u n d a â lim le rin icm a ı
v a rd ır. Ö n k ısım d a n ç ık a n y e lin h ü k m ü de İ b n - i M ü b â r e k ,
Ş â f i î , İ s h a k ve A h m e d ’ e g ö re b u d u r. H a n e f î â lim ­
le rin d e n M u h a m m e d ’ d e n b ir riv â y e tte a y n ı h ü k ü m v a rd ır.
F a k a t H a n e f î ’ le rd e n m e ş h u r o la n k a v le göre, ön k ısım d a n çı­
k a n yel, a b d e sti bozm az. M â l i k i â lim le ri de b o zm az d e m iş le r­
d ir. A n cak , d ü b ü r k a p a n ır ve b ü y ü k a b d e s t ön k ısım d a n ç ık a c a k
o lu rs a b u ta k d ird e ö n d e n g e le n y e l’de de a b d e st b o z u lu r.

• ı *- — J • .il jjJI 1
ı

T E R C E M E S İ
516) “ ... Muhammed bin Amr bin Atâ (Radıyallâhü anh)'den rivâyet
edildiğine göre kendisi :
Ben, S a îb b in Y ezîd’i e lb ise sin i k o k la rk e n g ö rd ü m ve O ’n a : Şu
elbise k o k la m a n n e d e n ic a b e tti? diye so rd u m , d e m iştir. S â i b : Ben
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’i şöyle b u y u r u rk e n işittim ,
d e d i:
«A bdest, a n c a k k o k u v e y a işitm e k te n ö tü rij g e re k ir.» "
N o t : H ad îsin isn a d ın d a b u lu n a n râv i A b dülaziz’in zayıf olduğu, Z ev âid ’de
b ild irilm iştir.
158 SÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

^ »lil j ^-Vjî^ l jlt

75 — (N EC A SETİN GİRM ESİYLE) NECÎSLENM EYEN

SU M İK TA R IN I BEYÂN BÂBI

>ii* * f f S * ^ ./ n ; ^ , r• ** f V >* -
t> I'LİÎİ . ö j j V M (J c/ —û^V

, ? • -* ** '* * / .• • I • ' .•» I • '" * • " • '^ n .• • tf - * * *■ % I •', # |

• S ; ' Cf" * ^ İ 1* ^ ^ A:'.t û * ‘ j ^ . y U j***: ü ^ J

ûj t Y& \ {f- j i ' 3 j^ -j o l * - :

- - , * "
.«^ ^ tü ıg 3 / 0 3& t f Ç U 'j / ' / ' ^
''• l'’ • I • f i «* .* ■ <* ,t« \ * j f t * • ■ I , I *» • A 9 *' t • _
c7 * J j u 3 ' ^ *1)’ A-X U? . v t/ \ j^ J^

■* • £ 1 ^ £ / ' û* ‘ ^ 3 0* ‘ J * ü ^ j «i' JLİP [ / < j£ > ; J '

T E R C E M E S İ
517) “ ... Abdullah bin Ömer (Radıyallâhü anhümâ) ’den rivâyet edildi­
ğine göre şöyle demiştir :
B in ek h a y v a n la n ile y ırtıc ı h a y v a n la rın p e şp eşe g e ld ik le ri g ö ld e­
k i s u y u n h ü k m ü R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) ’e s o ru ld u ­
ğ u n d a şöyle ce v ap b u y u r d u ğ u n a ş a h it o ld u m :
«Su iki k u lle y e u la ş tığ ı z a m a n hiç b ir şey o n u necis etm ez.» ”

«jJ c il J ^ tü . J >\jr C . L' . JUÎC ur *JZ \^£jr — û >A

»L)i J > ~ j 3^* : 3^5 • a j I « / p û Jıl j l t û *î)l aJIc t f-

o>*C J l j 4 « JÜ ' / y \ c . ; C :U l 3 3^
• «o ^

. ^ i» . ÂJLL sû r : 1j lî i ‘ IfZ 'ji

. « jl )) -Jy y** L 4 jÜ'j j j b » ö jj • >—'(« JU-j : jîIjJI j

T E R C E M E S İ

518) “... Abdullah bin Ömer (Radıyallâhü anhümâ)’den rivâyet edil-

Bâb : 75 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENlHÂ 159

iliğine göre kendisi: Resûlullah (Sallallahü Aleyhi v t Sellem) şöyle buyurdu de­
miştir :

«Su iki v ey a üç k u lley e u la ştığ ı z a m a n hjç b ir şey u n u n ecis

etm ez.»"
Not : H adîsin isn a d ın d a k i ricalin sik a la r olduğu ve «veya üç k ü lle...» k ısm ı,
hariç, h ad îsin E bû D âvûd ile T irm izî ta ra fm d a n d a riv ây et edildiği Z ev âid ’de
b ild irilm iştir.

İ Z A H I

M üellif, h e r iki h a d îs için ik işe r se n e d z ik re tm iş tir. Bu sened-

le rd e k i râ v ile rin isim leri te rc e m e le rin ü s tü n d e k i a ra p ç a m e tin d e sı­
r a y la a n ılm a k ta d ır. B u n la rı te k r a rla m a y a lü zu m g ö rm ü y o ru m .
İlk h a d is te R e sû lu lla h C Sallallahü A leyhi ve S e lle m )’a y ö n e ltile n
s o ru n u n a ç ık la m a s ın ı y a p a n E l-M enhel y a z a rı şöyle d e r •. ‘B inek h a y ­
v a n la rı ve y ırtıc ı h a y v a n la r su içm ek için d e fa la rc a v a rd ık la rı s u ­
d a n iç tik le ri gibi, o n a işe r ve te rs le ri de o n a k a rış ır. Böyle b ir su
necis s a y ılır m ı sa y ılm a z m ı? diye R e s û lu lla h ’a so ru s o ru lm u ş tu r .’
H a d îste k i bâzı k e lim e le ri a ç ık la y a lım :
D e v â b b : Bu kelim e, «D âbbe»nin ç o ğ u lu d u r. D âbbe lü g a tte y e r
y ü z ü n d e y ü rü y e n h a y v a n d e m e k tir. G e n e llik le dört, a y a k lı olup, b i­
n e k o la ra k k u lla n ıla n h a y v a n la ra d e n ir. Bâzı lü g a t k ita p la rı d â b b c ’yi
b in ek h a y v a n ı o la ra k ta n ım la m ış tır.
S ib â ’ : «Sebu’»un ç o ğ u lu d u r. Y ırtıcı h a y v a n d e m e k tir
K u llete y n : «K ulle»nin tesn iy e sid ir. 2 k ü lle d e m e k tir. K ülle, b ü ­
yük k ü p ve te sti d e m e k tir. H a t t â b i «Külle», elle ta ş ın a n ve iç­
m e su y u için k u lla n ıla n testi a n la m ın d a k u lla n ıld ığ ı gibi, çok k u v ­
vetli a d a m ın k a ld ıra b ild iğ i b ü y ü k k ü p m a n â s ın a da k u lla n ılır. H a ­
d iste, çölde h a y v a n la rın su la n d ığ ı su y u n d u ru m u s o ru ld u ğ u için b u ­
ra d a k i k u lle ’n in k ü ç ü k testi a n la m ın d a k u lla n ılm a d ığ ı a ç ık tır. Ç ün
kü, böyle b ir su y u n b ir iki testi m ik ta rı ile s ın ırla n d ırılm a s ı ö rf ve
â d e te a y k ırıd ır.

İbn-i C ü r e y c (R a d ıy a llâ h ü a n h ) in riv a y e tin d e h ad îsin

m etn i şöyle g e ç e r :

«Su, h e c er k u lle le ri ile iki k ü lle o ld u ğ u z a m a n ...» H e c e r k ü l­

teleri h a c im ce m a lû m ve m e ş h u r olup, en b ü y ü k külledir.» d e m iştir.
160 6ÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

Bahreyn ta r a f ın d a b u lu n a n H e c e r ş e h rin e m e n s u p o la n
K u lle le r y a o r a d a y a p ılır M e d î n e - i M ü n e v v e r e ’ ye g e ­
tirtiliy o rd u . Y â h u t d a M e d î n e - i M ü n e v v e r e ’ de y a p ılı­
y o rd u .

K ü llen in , h a c ım ö lçü sü b irim i ile n e k a d a r s u a ld ığ ı h u s û s u n a

g e lin c e ik i k ü lle M ı s ı r r ıtlı ile d ö rty ü z k ırk a ltı ta m y e d id e üç
rıtıld ır. B a ğ d a t rıtlı ile y a k la ş ık o la ra k b eşy ü z rıtıld ır. Bizim
ö lçü le rim iz e g ö re iki k ü lle 210 litre su a lır. K üp şe k lin d e k i b ir h a v u z
ve b e n z e rin in m u te d il b ir a d a m ın k u la c ı ile u z u n lu ğ u , g e n işliğ i ve
d e rin liğ i b ir ta m , b ir b ö lü d ö rt k u la ç o lu rs a iki k u lle y e d e n k olur.
S ilin d ir şe k lin d e k i b ir k u y u ve b e n z e ri b ir y e rin g e n işliğ i b ir k u ­
laç, d e rin liğ i ik ib u ç u k k u la ç ve ç e v resi de üç ta m y ed id e b ir k u la ç
m ik ta r ı o lu rs a y in e iki k u lle y e e şit su alır.

Az s u y u n için e n e c a s e t d ü ş ü n c e su, n ecis o lm u ş o lu r. Ç ok su y u n

d u r u m u böyle d e ğ ild ir. B ir s u y u n çok sa y ılm a sı h u s û s u n d a â lim le r
a r a s ın d a ih tilâ f v a rd ır. E l-M enhel y a z a rı, b u k o n u d a ez c ü m le şöyle
s ö y le r :

«Şâfiî ve a r k a d a ş la r ı b u h a d îs e d a y a n a r a k : ‘İki k ü lle m ik ­

ta r ı o la n su d e ğ işm e d ik ç e (re n k , k o k u ve ta d ı b a k ım ın d a n ), n e c a s e tin
g irm e siy le p isle n m e z ’ d e m işle rd ir. A h m e d ve E b û S e v r ’ i n
m ez h e b i de b u d u r. Bu g ö rü ş te o la n â lim le re g ö re iki k u lle y e u la ş m a ­
y a n s u y a n e c a s e t g ird iğ i ta k d ird e s u y u n v a s ıfla rı d e ğ işsin d e ğ işm e ­
sin p isle n m iş o lu r.

E b û H a n î f e ve a r k a d a ş la r ı şöyle d e m iş le r d ir : D u rg u n
su, az o ld u ğ u z a m a n için e n e c â s e t g irin c e p is o lu r. A k a n su ise,
için d e n e c â s e t e se ri z u h u r e tm e d ik ç e te m iz d ir ve ta h â r e tte k u lla n ı­
lır. Ç ok s u y u n b ir k e n a r ın a n e c â s e t d ü ş tü ğ ü z a m a n , s u y u n b a ş k a b ir
k e n a rın d a n a b d e st a lm a k c â iz d ir. H a n e f î â lim le ri, çok su y u n
tâ rifin d e m u h te lif k a v ille r sö y le m işlerd ir. E n m e ş h u r k a v le g ö re a la ­
n ı 10 x 10 k u la ç o la n b ir su çok sa y ılır. Bu s u y u n d e rin liğ in d e k i
ö lçü ise, o n d a n a v u ç la m a k la d ib in in g ö rü lm e m e sid ir. Z e y 1 â i
şöyle d e r : « E b û H a n î f e ’ d e n a lın a n z â h iri riv â y e te g ö re
a b d e s t a la n v e y â g u sü l e d e n k iş in in r e y ’i e s a s tır. E ğ e r k u v v e tli
k a n a a tın a g ö re s u y u n b ir k e n a rın a d ü ş e n n e c â s e t d iğ e r k e n a ra u la ş ­
m ış ise o su k u lla n ılm a z . A ksi ta k d ird e k u lla n ılır. E l-G aye’de y a z a r
b u n u z ik re d e re k ; en s a h îh k a v lin b u o ld u ğ u n u söylem iştir.»

T a h a v i de : “Biz K u llete y n h a d îsi ile h ü k m e tm e d ik , ç ü n k ü

k u lle te y n m ik ta r ı s â b it d e ğ ild ir, d e m iş tir.”
Bâb : 75 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 161

İk in c i h a d îs te k i: «İki k ü lle v e y â üç k ü lle ...» tâ b ir i ile ilgili o la ­

r a k şöyle d e r : Bu tâ b ir, r â v in in te re d d ü d ü için değil, R esûl-i E k rem
(S a lla lla h ü A leyhi v e S e lle m )’in b u y ru ğ u n d a n d ır. B u n d a n m a k s a ­
dı, söz k o n u s u h ü k ü m için s u y u n iki k u lle d e n fa z la o lm a sın ın m a h ­
z u rlu o lm a d ığ ın ı, f a k a t iki k u lle d e n e k sik o lm a sın ın m a h z u r lu o ld u ­
ğ u n u b e y a n e tm e k tir.

H A D ÎSİN FIKIH YÖ NÜ

1) — B inek h a y v a n la rın ın ve y ırtıc ı h a y v a n la rın ın su a rtığ ı n e ­

cistir. Ç ü n k ü , e ğ e r n ecis o lm a sa y d ı so ru ve c e v â b ın a n la m ı k a l­
m azdı.
2) — Bu h a y v a n la rın sid ik ve te rs i n e c istir. Z ira c e v a p ta s u ­
y u n iki k ü lle k a d a r o lm ası ş a r t k o şu lu y o r. E ğ e r b u n la r n ecis o lm a ­
sa y d ı az su y u bile n ecis etm ezd i. Bu h a y v a n la rın sid ik ve te rs le rin in
n ecis o ld u ğ u h a d îs te n şöyle a n la ş ılıy o r : Y ırtıcı h a y v a n la r s u y a v a r ­
d ık la rı z a m a n içine g irip işe rle r, u z u v la rı p islik te n boş olm az. Bu
h a l, o n la rın m u ’ta d ıd ır.
3) — Ç ok su y a n e c â s e t g ird iğ i z a m a n ev safı d e ğ işm e d ik ç e su te ­
m izley icid ir. Ç ü n k ü E b û Ü m â m e ' d e n m e r f u ’ o la r a k r iv â ­
y e t e d ile n b ir h a d is te şöyle b u y u ru lu y o r :
«Hiç b ir şey s u y u n e c is etm ez. F a k a t s u y u n k o k u s u n a , ta d ın a
ve re n g in e g a lip g e le n n e c â s e t o n u pisler.» İ b n - i M â c e h ve
T a b a r â n î ’ n in riv â y e t e ttik le ri b u h a d is in se n ed i z a y ıf ise de
m â n â la r ı ile a m e l e tm e k h a k k ın d a â lim le rin icm aı v a rd ır.
4) — Su, iki k u lle d e n az o ld u ğ u z a m a n , n e c â s e tin g irm e siy le e v ­
sa fı d e ğ işm e se bile n e c istir.
İlk h a d îsi N e s â i , Ebû D â v û d , Şâfiî, A h m e d ,
İbn-i H u z e y m e , İbn-i H i b b â n , H â k i m , Dare-
kutni, Beyhakî, Tahavi, Dârimî ve T i r m i z î de
riv â y e t e tm iş le rd ir. H â f ı z , T e l h i s ’ t e şöyle d e r : H â k i m :
Bu h a d îs, B u h â r i ve M ü s l i m ’ i n ş a rtı ü z e rin e s a h ih olup
b ü tü n râ v ile ri ile ih tic a c e tm iş le rd ir, d e m iştir.
B ir N o k ta y ı B elirtelim s
İki k ü lle v e y a d a h a çok o lan s u y a b ir n e c â s e t g ird iğ i h a ld e s u ­
y u n e v sa fı d e ğ işm e m işse a b d e st, g u s ü l ve n e c â s e tin g id e rilm e sin d e

Sünen-i İbn-i M âce — C . : 2 - F . : 11

162 SÜNEN-t İBN-İ MÂCE

o su k u lla n ıla b ilir. H a n e f i â lim le rin e g ö re çok s a y ıla n s u y u n

h ü k m ü b u d u r. Ş e r ’î o la n b u h ü k ü m b e lirtilirk e n h a tı r a şöyle b ir so­
r u g e le b ilir : İçine sidik, h a y v a n te rs i ve b e n z e ri b ir n e c a s e tin k a ­
rış tığ ı su, m ik ro p lu o lu r, k u lla n ılm a s ı sıh h i y ö n d e n s a k ın c a lıd ır. B u­
n a ra ğ m e n «Tem izlik îm a n d a n d ır» d iy en İslâm d în i n a s ıl böyle b ir
su y u n k u lla n ılm a s ın a izin v e rir?
Bu s o ru n u n c e v âb ı ş u d u r : Y u k a rıd a b e lirtile n h ü k ü m , d in e d a ­
y a lı o ld u ğ u gibi, s a ğ lığ a z a r a r lı o la n b ir m a d d e n in k u lla n ıla m ıy a -
c a ğ ı h ü k m ü de İslâ m iy e t’te y e r a lır. Bu iki h ü k ü m b e ra b e r d ü ş ü ­
n ü lü r. S a ğ lık y ö n ü n d e n z a r a r lı o lu rs a m ik ta r ı iki k ü lle değil, b in
k ü lle de o lsa n e a b d e s t ve g u sü ld e , n e de y iy ec e k ve içe c e k te k u l­
la n ılır. B u n u k u lla n m a k h a ra m d ır.

(y>\)

76 — HAVUZLAR BÂBI

JS . V ,! J j j : S~ 1İ-I V J S • j r ) \ j - c. » j L - I j : o ît j j ! j

T E R C E M E S Î
519) "... Ebû Saîd-i Hudrî (Radtyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre:
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e M ek k e ile M edine a r a ­
s ın d a b u lu n a n ve y ırtıc ı h a y v a n la rın , k ö p e k le rin ve e ş e k le rin g el­
diği h a v u z la rın d u r u m u ve o n la rd a n ta h â r e t (ab d e st, g u sü l, n e c â s e ­
tin g id e rilm e si işini) y a p m a n ın h ü k m ü so ru ld u . P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A ley h i ve Sellem ) şöyle ce v ap b u y u r d u :
«O h a y v a n la rın k a r ın la r ın d a ta ş ıd ık la rı su, o n la ra d ır. K a la n su,
bizim iç in d ir. T a h â re tte k u lla n ıla b ilir.» ”
N o t : H ad îsin isn a d ın d a k i râ v i A b d u rra h m a n ’ın b a b a sın d a n m evzu h a d îsle r
riv ây e t ettiğ i E l-H âkim ta ra fın d a n bey an ed ilm iş o ld u ğ u ve İb n ü ’l-Cevzi’n i n ; Â lim ­
le rin A b d u rra h m a n ’m zayıflığına ic m a e ttik le rin i söylediği Z ev âid ’de b ild irilm iştir.
Bâb : 76 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 163

İ Z A H I
Si n d î . b u h a d is in a ç ık la m a s ın d a d e r k i : H a d iste d u r u m u so­
r u la n h a v u z la rın su y u g e n e llik le iki k u lle d e n fa z la o ld u ğ u için a n ı­
la n h a y v a n la rın a rtığ ı sa y ılm a z . V e y a h u t n e c â se t, s u y u n e v sa fın ı
d e ğ iş tirm e d ik ç e s u y u n te m iz liğ in e o lu m su z y ö n d e n e tk i etm ez. Bu
ik i n e d e n d e n b irisi ile söz k o n u s u h a v u z la rın s u y u ile ta h a r e t y a p ı­
la c a ğ ı h ü k m e b a ğ la n m ış tır. H adîs, y ırtıc ı h a y v a n la rın a rtığ ı o la n
s u y u n te m iz liğ in e d e lâ le t etm ez. Bil’a k is b u ve b e n z e ri h a d îs le r ve
b ilh a s s a iki k u lle y e â id (517 - 518 n olu) h a d îs le r, y ırtıc ı h a y v a n la rın
su a rtığ ın ın n e c a s e tin e d e lâ le t ed er. E ğ e r b u a r tık tem iz o lsa y d ı az
o lsu n çok o lsun, s u y u n a r tık o lm a sıy la p isle n m iy e ce ğ i b e y a n b u y u -
ru la c a k tı.

j * * 1 u i- • olı—Cj' -i/?-1 — oy •

• (Jl ^ Ü j)~ - i a iI :Jl> i (jl

' •— ' “ J * - r-
: jtîs i û)' <_y>- . ilüSİli Jl» . jlf- lâ^>-
✓ " V *
. Ida-j Üjjlj 11-2:11» «- t j z İIşbJ VîÜI j | v

<Jf • v ’V** "“ ‘i * » ^ < —ı-^i* _/U jU —I : jkîl

T E R C E M E S İ '
520) “ ... Câbir bin Abdillah (Radıyallâhü anhütnû) ’den rivâyet edildiği­
ne göre şöyle söylemiştir :

Biz, b ir göle v a rd ık . V e gölde b ir m e rk e p İaşe sin e r a s tla y ın c a

g ö ld en su a lm a k ta n ç e k in d ik . N ih a y e t R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S ellem ) y a n ım ız a te ş r if ed in ce ı
« Ş üphesiz h iç b ir şey su y u pislem ez.» b u y u rd u . B u n u n ü z e rin e
biz su ald ık , iç ird ik ve taşıdık.»
N ot : R â v ile rd e n T a rif b in Ş ih â b ’m zayıf o ld u ğ u n a â lim le rin ic m â e ttik le ri­
n i îbn-i A bdi’l-B err’in söylediği ve b u nedenle C â b ir’in b u h ad îsin e a it isn a d ın
zayıflığı Z ev âid ’de b ild irilm iştir.

İ Z A H I
S i n d i şöyle d e r : ‘H a d îs’te n m a k s a d ş u d u r : S u y a k a rış a n n e ­
c â s e t o n u n v a s ıfla rın ı d e ğ iştirm e d ik ç e , su n ecis sa y ılm a z . F a k a t, s u ­
164 SÜNEN-t ÎBN-Î MÂCE

y u n re n g in i, ta d ın ı v e y â k o k u s u n u d e ğ iş tirin c e n e c â se t, o n u su ol­
m a k ta n ç ık a rm ış o lu r. D o lay ısıy la böyle b ir su tem iz le y ic i o la m a z .’
Ç ok s a y ılm a y a n su y u n , p is b ir şe y in g irm e siy le n e c is o ld u ğ u ve
çok s u y u n için e pis b ir şey g ird iğ i z a m a n , s u y u n v a s ıf la r ın a b a k ıla ­
cağı, b u v a s ılla r d a d e ğ işik lik m e y d a n a geld iğ i a n la ş ıld ığ ı ta k d ird e
s u y u n t a h â r e tte k u lla n ılm ıy a c a ğ ı, a y n c a s u y u n sa ğ lık y ö n ü n d e n k u l­
la n ılm a y a e lv e rişli olup o lm a d ığ ın ın göz ö n ü n d e b u lu n d u ru la c a ğ ı h u ­
s u s u b u n d a n ön cek i b â b ta iz a h ed ilm iştir.

• * > ;

T E R C E M E S İ

521) “ ... Ebû Ümâme El-Bahili ( Radtyallâhü atıhyâtn rivâyet edildiği­

ne göre şöyle söylemiştir :
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b u y u r d u la r k i :
« Ş ü p h esiz hiç b ir şey, s u y u n ecis etm ez. A n c a k s u y u n k o k u s u n a ,
ta d ın a ve re n g in e g a le b e ç a la n şey, o n u n e c is e d e r.» ”
N ot : R â v ile rd e n R işd in zayıf o lduğu için, isn a d ın zayıf olduğu Z evaid’d e
b ild irilm iştir. S indi : ‘H ad îsin «A ncak suyu n ...» kısm ı h ariç b aş k ısm ı N esâî, E bû
D âvûd ve T irm izî ta ra fın d a n E b û Saîd-i H u d rî’n in h a d sin d e n riv ây e t e d ilm iştir.’
der.

İ Z A H I

H a d isin ilk fık ra s ı y a n i :

Ş ü p h e siz hiç b ir şey su y u n e c is etm ez» k ısm ı y u k a rd a k i n o tta
iş a r e t edild iğ i gibi S ü n e n s a h ip le ri ta r a f ın d a n riv â y e t e d ilm iştir. A n ­
cak, son râ v is i E b û Ü m â m e değil, E b û S a i d - i H u d -
r i ’ dir. E l-M enhel y a z a rın ın b e y â n ın a g ö re : T i r m i z î , h a d î­
sin h a s e n o ld u ğ u n u ve A h m e d bin H a n b e l de h a d îs in s a ­
Bâb : 76 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 165

h ih o ld u ğ u n u sö y le m iştir. H adîs, Ş a f i i , D a r e k u t n i , H â ­
k i m ve B e y h a k î ta r a f ın d a n d a riv â y e t e d ile re k Y a h y â
bin M u i n ve E b û M u h a m m e d bi n H a z m ta ra ­
fın d a n d a s a h ih g ö rü lm ü ş tü r.

H A D ÎSİN FIKIH YÖNÜ

E l-M enhel y a z a rı ‘B id âet K u y u su ’ için a ç ıla n b â b ta riv â y e t e d i­

le n b u h a d îs in iık ıh y ö n ü n ü özetle şöyle b e y a n e d e r :
‘H adis, az o lsu n çok o lsu n su y u n , için e g ire n b ir şeyle p isle n m e ­
d iğ in e d e lâ le t e d er. H a tta s u y u n ev safı d eğ işse bile h ü k m ü n b u ol­
d u ğ u g ö rü lü r. F a k a t, b ir n e c a s e tle s u y u n v a s ıf la r ın d a n b irisi d e ğ iş­
tiği z a m a n , ta h â r e tte k u lla n ıla m ıy a c a ğ ı h u s u s u n d a ic m a ’ v a rd ır. Şu
h a ld e v a s ılla r ı d e ğ işe n s u y u n p isle n m e h ü k m ü ic m a a d a y a lıd ır. E b û
Ü m â m e ’ d e n riv â y e t e d ile n h a d is te k i
«A ncak s u y u n k o k u s u n a , ta d ın a ve re n g in e g a le b e ç a la n şey o n u
n e c is eder.» m e a lin d e k i is tis n a y a d a y a lı d e ğ ild ir. Ç ü n k ü h a d îs in istis ­
n a kısm ı s a b it g ö rü lm e m iştir. Y u k a rd a b e lirtile n d u r u m a g ö re s u ­
y u n ev safı d e ğ işm e d ik ç e m ik ta rı az olsun,, çok o lsu n n e c â s e tin g ir ­
m esiy le p islen m ez. H a d îsin z a h iri b u n a d e lâ le t e d er. İ b n - i A b ­
bâs, Ebû H ü r e y r e , H a s a n - ı B a s r i , İ b n ü ’l-
M ü s e y y e b , İ k r i m e , İbn-i Ebî Leylâ, S e v r i ,
Dâvûd-i Zâhirî, Nehai, C âb i r bin Zeyd, M â ­
l i k ve G a z â 1 i bu g ö rü ş te d irle r.
İbn-i Ö m e r , Mücâhid, I s h a k , ehl-i B ey t’te n E 1 -
Hâdi, E l - M ü e y y e d Billah, Ebû Tâlib, N â s ı r
ile H a n e f i , Ş âf ii ve H a n b e l i â lim le ri şöyle d e m iş le r­
d ir : N ecâset, az s u y u n içine g ird iğ i z a m a n s u y u n ev safı d e ğ işsin d e ­
ğ işm e sin o n u n e c is ed er. Ç ü n k ü o su, k u lla n ıld ığ ı z a m a n için d ek i n e ­
c â s e t de k u lla n ılm ış o lur. B u n la rın d e lille ri şu h a d îs l e r d i r :
1 — «B iriniz u y k u d a n k a lk tığ ı z a m a n elin i y ık a m a d a n k a b a so k ­
m a sın . Ç ü n k ü e lin in n e re d e g e c ele d iğ in i bilm ez.» Bu h a d îs te u y k u ­
d a n u y a n a n kişi elini k a b a b a tır m a k ta n m en e d iliy o r ve y a s a k la m a
seb eb i de n e c â s e t e n d işe si o la ra k g ö ste riliy o r. B ilindiği gibi ele u y ­
k u d a d o k u n a n ve g ö rü lm e y e n n e c â se t, su y u d e ğ iştire c e k d u ru m d a
d eğ ild ir.
2 — «Köpek, b irin iz in k a b ın ı y a la d ığ ı z a m a n , iç in d e k in i d ö k ­
tü k te n s o n ra y ed i d e fa yıkasın.»
166 SÜNEN-1 lBN-1 MÂCE

B u ra d a k i d ö k m e ve y ık a m a e m ri n e c a s e tin delilid ir.

3 — «S akın h iç b irin iz d u r g u n s u y u içm esin.»
4 — « M ü ftü ler s a n a f e tv a v e rs e le r bile sen, k a lb in d e n fe tv a iste.»
5 — «Seni ş ü p h e y e d ü ş ü re n i b ıra k . Ş ü p h e siz o la n a git.»
Bu g ö rü şte o la n â l i m l e r : «Hiç b ir şey su y u n ecis etm ez.» m e a ­
lin d e k i h a d îs in y u k a rıd a a n ıla n d e lille rle m u h a s s a s o ld u ğ u n u söyle­
m işle rd ir.
Bu â lim le r az su ve çok su m ik ta rı h u s û s u n d a ih tilâ f e tm işle rd ir.
B â z ı l a n : S u k u lla n ıld ığ ı z a m a n içine d ü ş e n n e c â s e tin de k u lla n ıld ığ ı
sa n ıld ığ ı, ta k d ird e b u su az sa y ılır, d e m işle rd ir. B ir riv â y e te göre,
E bü H a n i f e de böyle d e m iştir. D iğ e r b ir kısım â l i m l e r : îki
k u lle d e n az o lan su az sa y ılır, d e m işle rd ir. Ş â f i i ve a r k a d a ş la n
b u g ö rü şte d irle r.»
E l-M en h el’in v e rd iğ i iz a h çok u z u n d u r. Â lim le rin d e ğ işik g ö rü ş ­
le ri ve k a rş ılık lı m ü d a f a a ve i tir a z la n b u iz a h ta b e y a n e d ilm e k te ise
d e o k u y u c u la rım ız ı s ık a c a ğ ı en d işesi ile o m a lû m a tı b u r a y a a lm a k ­
ta n sa rf-ı n a z a r e ttik . İste k lile r o ra y a m ü r a c a a t e d e b ilirle r.

1**^1 ^ J J*. ı İ »V lrA (vv)

77 — HENÜZ YEMEK YEM EYEN ÇO CU Ğ U N
BEVLİ H A K K IN D A GELEN HADÎSLER BÂBI

T E R C E M E S İ
522) “ ... Lübâbe (69) binti’l-Hâris (Radıyallâhü anhâ)'dan rivâyet edil­
diğine göre şöyle dem iştir:

(69) L ü b âb e b m ti’l-H âris b in H azn Ü m m ü ’l-Fadl El-Hilâliye, A b dülm utta-

lib ’in oğlu Hz. A bbâs (R .A .)’ın hanım ıydı. Hz. H a tic e ’d en so n ra, m ü slü m a n olan
ilk h an ım olduğu söylenm iştir. P eygam b er (S.A .V .)’d en 30 h a d îs ’i var. B u h â rî ve
M üslim b ire r h ad îsin i ittifa k la ve b ire r h ad îsin i m ü n fe rid e n riv ây et etm işlerd ir.
R â v ile ri :■ O ğ u lları A bdullah ve T am m âm ile m ev lası N u m ay r b in E l-H âris, E nes
bin M âlik ve b a şk a la rıd ır. Hz. O sm a n 'ın h ilâ fe ti za m a n ın d a vefat e tm iştir. (R .A .)
Bâb : 77 KÎTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 167

(Hz.) A li’n in oğlu H ü se y in (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) , P e y g a m b e r

(S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in k u c a ğ ın d a işedi. B e n : Y a R e sû la l­
lah! E lb isen i b a n a v e r (ki y ık a y a y ım ) ve b a ş k a elbise giy, d ed im . Re-
lû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) b u y u r d u la r k i :
«E rkek ç o c u ğ u n b e v lin d e n d o lay ı y a ln ız s ü s e rp ilir. K ız ç o c u ğ u n
b e v lin d c n de y ık a m a k g e re k ir.» ”

İ Z A H I

Ahmed, Ebû Dâvûd, Ta ha vi, İbn-i Huzey-

me, B e y h a k î ve H â k i m de, L ü b â b e ’ n in h a d îs in i
az lafız fa r k ıy la riv â y e t e tm işle rd ir.
H adis, h e n ü z y e m e k y e m e y e n e rk e k ve kız ç o c u k la rı e şit t u ta r a k
b e v ille rin in d o k u n d u ğ u elbiseyi y ık a m a k g e re k ir d iy en le rle , h e r ik i­
sin d e de su s e rp m e k k â fid ir d iy e n le rin g ö rü ş ü n ü re d d e d e r. V e : ‘E r­
k e k ç o c u ğ u n k in e su se rp m e k k â fi olup, kız ç o c u ğ u n k in i y ık a m a k g e ­
r e k ir ’ d iy e n le re h ü c c e ttir. L ü b â b e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , y ık a m a k
için P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’d e n elb ise sin i so y m a ­
sın ı iste m iş olup, b u h u s u s b â z ı riv â y e tle rd e s a r a h a te n b e lirtilm iştir.
.T ercem ed ek i p a r a n te z içi ifade, b u riv â y e tle rd e n a lın m a d ır.

T E R C E M E S Î
523) "... Aişe (Radıyalluhü anhâ)'den rivâyet edildiğine göre şöyle söy­
lemiştir :

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e h e n ü z y e m e k y e m e ­

y e n k ü ç ü k b ir e rk e k ço cu k g e tirild i. Ç ocuk, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A ley h i v e S e lle m )’in e lb ise sin e işedi. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi
ve S e lle m ), h e m e n işe n e n y e re su d ö k tü de yıkam adı.»

İ Z A H I
S a b i : S ü t e m e n e rk e k ç o c u ğ a d e n ir. S ü tte n k e silin c e yed i y a ş ı­
n a k a d a r o n a «Ğ ulam » d e n ilir. K a s t a 1 â n i , S a b i : G ıd a için
168 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

s ü tte n b a ş k a h e n ü z b irşe y y e m e y e n ve içm ey en ç o c u ğ a d e n ir. H z .

 i ş e ’ n in h a d îs in d e söz k o n u s u e d ile n sa b i Ü m m ü K a y s ’ ın
o ğ lu v e y a H a ş a n b i n A l i y â h u t d a k a rd e ş i H ü s e y i n ’ dir.
B u h â r i ve M ü s 1 i m ’ in de riv â y e t e ttik le ri b u h a d îs de b ir
ö n ceki h a d is gibi, h e n ü z y e m e k y e m e y e n e rk e k ç o c u ğ u n işed iğ i y e ­
ri y ık a m a n ın icab e tm e d iğ in e ve ü z e rin e su d ö k m e n in k â fi g e ld iğ in e
d e lâ le t ed er.

jC İ- L? : V l» i â ‘ d ' — °T t
• "T,' -. * m • - .* *ı ' * *1
: o J l i ‘ -Ji* - * \r s . < *tf' X~z o *Dı Xrş. je . ı S j + J ' ‘ <-*'

< jîc l*Aİ .< llî 3 Î İ . J l T l *|l « î l ^ J j j f t i Cf}i

T E R C E M E S İ

524) Ümmü Kays binti Mihsan (Radtyallâhü anhâ)'dan rivâyet edil­

diğine göre şöyle söylemiştir :

«Ben, h e n ü z y e m e k y e m e y e n b ir o ğ lu m u R e sû lu lla h (S a lla lla h ü

A leyhi ve S e lle m )’in h u z u r u n a ç ık a rd ım . Ç ocuk, R e s û lu lla h (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S e lle m )’in e lb ise sin e işedi. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü
A leyhi ve Sellem ) su is te y e re k işe n e n y e re su se rp ti.» ”

İ Z A H I

Buhâri, Müslim, Tirmizî, Ebû D â v û d , Ta-

h a v i ve D â r i m î de b u h a d îsi riv â y e t e tm iş le rd ir. B u h â r i
ve E b û D â v û d ’ u n riv â y e tle rin d e h a d îs m e tn in in s o n u n d a :

*L-*i JJj = «Ve işe n e n y e ri y ıkam adı.» cü m lesi v a rd ı. A yrıca

y in e B u h â r i , M ü s l i m ve E b û D â v û d ’ u n riv â y e tin d e n
R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in Üm m ü K a y s ’ m
o ğ lu n u k u c a ğ ın d a o tu r ttu ğ u ve k u c a ğ ın d a işediği a n la ş ılm a k ta d ır.

Bu h a d îs de h e n ü z y e m e k y e m e y e n e rk e k ç o c u ğ u n işediği y e ri te ­
m iz le m e k için su s e rp m e n in k â fi o ld u ğ u n a ve y ık a m a y a g e re k o l­
m a d ığ ın a d e lâ le t ed er.
N e v e v i , M ü s l i m ’ i n ş e rh in d e : ‘Y em ek y e m e y e n e rk e k
ç o c u ğ u n b e v lin in n ecis o ld u ğ u h u s u s u n d a â lim le r a r a s ın d a ih tilâ f
Bâb : 77 KÎTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 169

y o k tu r. H a ttâ b azı a r k a d a ş la r ım ız bu h u s û s ta â lim le rin icm â'ı-

n ı n a k le tm iş le rd ir. Y alnız D â v û d - i Z â h i r î m u h a lif k a lm ış ­
tır. Ş â f i i ve b a ş k a s ı s a b in in bevli ta h ir d ir , b u n u n la b e ra b e r d o ­
k u n d u ğ u y e re su se rp ilir, diye E b u ’ l - H a s a n b i n B a t t a l ’ın
ve O ’n u ta k ib e n K â d ı I y â z ’ ı n h ik â y e e ttik le ri söz, k e sin lik le
y a n lış tır.’
 lim ler, b u k o n u d a m ü tte fik o lm a k la b e ra b e r, s a b in in işediği
y e rin tem iz le tilm e si h u s u s u n d a ih tilâ f e d e re k üç m e z h e b e a y rılm ış ­
la r d ır :
1. H e n ü z y e m e k y e m e y e n e rk e k ço cu k ise, işediği y e re su s e rp ­
m ek k â fid ir. Kız ise y ık a m a k g e re k ir. A l î , A t â , H a ş a n ,
Zühri, Ahmed, S e v r i, Ş â f i i â lim le ri, N a h a î ve
şâz b ir riv â y e te g ö re M â 1 i k ’ in k av li b u d u r. O n la rın d e lille ri
b u h u s u s ta riv â y e t ed ilen Ü m m ü K a y s ’ ın, Â i ş e ’ nin , Ü m -
m ü K ü r z ’ ün, L ü b â b e b i n t i ’ l - H â r i s ’ i n h a d is le ri ve
b e n z e r h a d îs le rd ir.
2. E rk e k ve kız ç o c u ğ u n işe d ik le ri y e re su s e rp m e k k â fid ir. A r a ­
la r ın d a b ir f a r k y o k tu r. E v z â i ’ n in m ezh eb i b u d u r. M â l i k
ve Ş â f i i ’ d e n de böyle b ir riv â y e t h ik â y e ed ilm iştir. Bu m e z h e ­
b in d e lilin e ra s tla n a m a m ış tır.
3. H e r ik isin i y ık a m a k g e re k ir. H a n e f i â lim le ri v e s â ir
Kü f e â lim le ri ile M â l i k i â lim le rin in m ezh eb i b u d u r. B u n ­
la r ın delili, A m m â r ’ ın m e r f u ’ o la r a k riv â y e t e ttik le ri şu m eâl-
d e k i h a d is l e r i d ir :
«Elbise, a n c a k b ü y ü k ve k ü ç ü k a b d e s tte n d o lay ı y ık an ır.» A y rı­
c a b u g ö rü şte k i â lim le r, e rk e k ç o c u ğ u n bevlini, kız ç o c u ğ u n bev lin e
k ıy a s la y a r a k şöyle d e r l e r : E rk e k ve kız çocuk, s ü tte n b a ş k a m a d ­
d e le r y e d ik te n s o n ra h e r ik isin in b e v lin in d o k u n d u ğ u y e ri y ık a m a ­
n ın g e re ğ i h u s û s u n d a ic m â ’ v a rd ır. N e c â se tin g id e rilm e sin d e , y ık a ­
m a k a sild ir. Ö yleyse h e n ü z y em ek y e m e y e n e rk e k ço cu k d a kız ço­
c u k g ib id ir.
E rk e k ç o c u ğ u n b ev lin e su se rp m e k k â fid ir, diye v â rid o lan h a ­
d isle rd e k i «Nadh» k e lim e sin i su s e rp m e k şe k lin d e m â n â la n d ırm a y a -
ra k , b u n u n la y ık a m a n ın k a sd e d ild iğ in i ve N a d h ’ın y ık a m a a n la m ın -
f ’A | / I **
d a k u lla n ıld ığ ın ı sö y le m işlerd ir. H ad îslerd ek i; *Luu pij = «Ve

o y e ri y ık am ad ı.» c ü m le sin i de : O y eri bol y ık a m a d ı, sık m a d ı, o v m a ­

dı diy e y o ru m la m ışla rd ır.
170 SÜNEN-1 İBN-1 MÂCE

E l-M enhel y a z a rı, â lim le r a ra s ın d a k i ih tilâ fı a ç ık la d ık ta n s o n ra

b irin c i m e z h e b in d a h a k u v v e tli o ld u ğ u n u b e y a n e d e r :
Ü ç ü n c ü g u r u p â lim in delil o la r a k g ö s te rd ik le ri A m m â r ’ m
h a d is i z a y ıftır. Ç ü n k ü is n a d ın d a S â b i n b i n H a m m â d
v a r d ır ki, b â z ı â lim le r k e n d isin i m e v z û h a d îs le ri riv â y e t e tm e k le
ith a m e tm iş le rd ir. Bu h a d îs s a h ih o lsa bile, h ü k m ü , bu b â b ta k i h a ­
d îsle rle ta h s is ed ilm iş olur. Y a p tık la rı k ıy a s la m a a ç ık d e ğ ild ir. Ç ü n ­
k ü , s a rih n a s s a m u â rız o ld u ğ u z a m a n k ıy a s g e ç ersiz d ir, «jtâadh' ta n
m u ra d y ık a m a k tı r .» sözü de m a k b u l d e ğ ild ir. Ç ü n k ü a ç ık o la n m â ­
n â s ın d a n d ö n d ü rü c ü b ir k a rin e y o k tu r.
«Ve o n u y ık am a d ı.» cü m le sin i «İyice y ık a m a d ı, sık m a d ı, ovm adı»
d iy e y o ru m la m a k d a z â h ire m u h â liftir...
E l-M enhel y a z a rı, b u n d a n s o n ra a y n ı g ö rü şü tey id e d e n İ b n - i
D a k i k i ’ l - I y d ’ d e n u z u n c a b ir n a k il y a p m a k ta d ır. B u ra y a a l­
m a y ı g e re k siz b u lu y o ru m .
H e n ü z y e m e k y e m e y e n e rk e k ço cu k h a k k ın d a bu ih tilâ f v a rd ır.
Y em ek y e m e y e b a ş la d ı m ı, işediği y e ri y ık a m a k h u s û s u n d a â lim le r
m ü tte fik tirle r.

Ü m m ü K ays (R .A .)’ın H al T ercem esi

Ü m m ü K ays B int-i M ıh san b in C ersan b in Kays_.bin M ü rre E l-Esediyye’n in

ad ı C ezzâm e’dir. İlk m ü slü m a n la rd a n ve ilk m u h a c irle rd e n d ir. M ed in e’ye h ic re t
etm iştir. R esû lu llah (S .A V .)’d an 24 had îsi v ard ır. B u h â ri ve M üslim , iki h a d isin ­
de ittifa k etm işlerd ir. R â v ile ri V âk ısa h in M a’bed, N âfi m ev lâsı H in n e bint-i Şuca,
U beydullah b in A bdillah, Adi b in D inar ve b a şk a la rıd ır. E b ü ’l-K asım El-Cevherî,
E l-M u v atta’m m e snedinde b u h a n ım ın ad ın ın  m ine o ld u ğ u n u söylem iştir. Ü m m ü
K ays, şöyle b ir şey a n la tm ış tır :
B ir oğlum ölm üştü. C enazesini y ıkayan ad a m a : O ğ lu m u soğ u k su ile y ık a­
m a, onu ö ld ü rü rsü n , dedim . B u n u n üzerin e U kâşe P ey g am b er’e giderek, b u n u an ­
latm ış, P eygam ber (S.A.V .) de te b essü m e ttik te n s o n ra Ü m m ü K ay s’a ne oluyor?
Allah, o n a u zu n ö m ü rle r versin, b u y u rm u ştu r. B u nedenle, o n u n k a d a r u zu n ö m ü r­
lü b ir k a d m bilinm iyor. (M enhel : Cilt 3, Sah. 247)
Bâb : 77 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 171

• j>. 1 & . J iL . <j ^ y j a * I [j*ü>. : i i l j j^lİTİ J> | J\»

3.*! û i ^ Lr'-*. * u r" ^ » L l) I o İ L . : 3 ^

3- 3 j'..j 4 ^ 3 3V : 31» •a »-Ij L-jr-j l j U l J « V jllr i

JL>* 4İI ö \ : 3 ^ •V: o i » t 3 λ Î O ^ Ü : 3 ^» j ' ? <0 »t » : <J 3 ^» f Jİ'j ^

< (jnJaJlj » ü l ^ j Jl jL a J . ^ 3 j> - O *!-»- I jJİ»- I j

: ti 3^ • * ^ İ :o l » S O -^ ji : (J 3^» ‘ 3 ^ • f ^ 3*. 3>. jL * j

. a. u>i İ L - i ;

t e r c e m e s i

52S) “ ... (H z.) Ali (Radıyallâhü anh)'d e n rivâyet edildiğine göre şöyle
söylem iştir :

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) s ü t e m e n ç o c u ğ u n bev-

li h a k k ın d a b u y u r d u la r k i :
«E rkek ç o c u ğ u n b e v lin e su se rp ilir. Kız ç o c u ğ u n bevli y ık an ır.»
v (M üellif d iy o r k i :) E b ü ’l-H asa n b in S elem e d ed i k i : Bize A h m ed
b in M u sa bin M a ’kil ta h d is etti. (O d ed i ki) : Bize. E b ü ’l-Y a m â n El-
M ısri bize ta h d is e d e re k d e d ile r k i : Ben, Ş a fii’ye P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A leyhi ve Sellem ) ’in :
«E rkek ç o c u ğ u n b c v lin d e n do lay ı su se rp ilir, kız ç o c u ğ u n b evlin-
d e n d o lay ı y ık a m a k g erek ir.» m e a lin d e k i h a d is i s o ra ra k ; h e r iki si­
d ik b ird ir. (Bu a y ırım ın h ik m e ti n e d ir? ) Ş a f i î :
— Ç ü n k ü e rk e k ç o c u ğ u n bevli su ve ç a m u rd a n d ır. Kız ç o c u ğ u ­
n u n bevli c t ve k a n d a n d ır, diye c e v a p v e rd ik te n s o n ra B a n a : A n la ­
d ın m ı? diye so rd u . E b ü ’l-Y em an d ed i k i : B en :
— H a y ır a n la m a d ım d ed im . Ş â f i î :
— Ş ü p h e siz A llah T a â lâ Â d em (A le y h is s e lâ m )’i y a ra ttığ ı z a m a n
H a v v â O ’n u n k ısa k a b u rg a k e m iğ in d e n y a ra tıld ı. Bu seb ep le e rk e k
ç o c u ğ u n bevli su ve ç a m u r d a n o lu ştu . Kız ç o c u ğ u n bevli de e t ve
k a n d a n o lu ştu , dedi. E b ü ’l-Y em ân d ed i k i : Ş âfiî b a n a : A n la d ın m ı?
diye s o rd u . Ben : '
172 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

— Evet, (a n la d ım ) diye ce v ap v e rd im . Ş â fii b a n a :

— A llah , se n i ö ğ re n d iğ in d e n y a ra r la n d ırs ın .

İ Z A H I

Ebû D â v û d ve İ b n - i E b i Ş e y b e de H z . A l i
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îsin i riv â y e t e tm işle rd ir. E b û D â -
v û d ’un riv â y e tin d e m e tn in s o n u n d a = «E rkek ço cu k
y e m e k y e m e d ik çe ...» cü m lesi de m e v c u ttu r. Bu h a d îs de d a h a e v ­
v el g e ç en h a d îs le rin h ü k m ü n ü ifâ d e ed er.
E rk e k ç o c u ğ u n bevli ile kız ç o c u ğ u n bevli a ra s ın d a k i f a r k h a k ­
k ın d a b â z ı e s e rle r v a rd ır. E l-M enhel y a z a rı bu e s e rle ri s ır a la r k e n ö n ­
ce E b ü ’ l - Y e m â n E l - M ı s r î ile İ m a m - ı Ş â f i i a ra ­
s ın d a ge ç en k o n u ş m a y ı n a k le d e re k Ş â f i i ’ n in b e lirttiğ i f a r k ı k a y ­
d e d e r. D a h a s o n ra şu f a r k la r ı d a b e y a n e d e r :
1 — Bu f ş r k c a h iliy e t d e v rin d e d e v a m e d e g elm işti. R esûl-i E k rem
(S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) b u n u o ld u ğ u gibi ib k a ' e tm iştir.
2 — Kız ç o c u ğ u n bevli, e rk e k ç o c u ğ u n k in d e n d a h a g a liz ve d a ­
h a pis k o k a r.
3 — E rk e k ç o c u k ta n in s a n ta b ia tı tik sin m e z , kız ç o c u ğ u n d a n tik ­
sin ir.
Bu n e d e n le e rk e k ç o c u k la fa z la ih tila t y a p ıld ığ ı için k o lay lık ol­
su n diye b u fa r k v a ’z e d ilm iştir.
Si n d i , f a r k ın n e d e n le rin i a n la ttık ta n s o n ra : H ak b u d u r ki,
Ş â r i’in e m rin e u y m a k d u ru m u n d a y ız . Bu h ü k ü m ta a b b ü d îd ir. Bu­
n u n h ik m e tle rin d e n so rm a k k o n u n u n d ışın d a k alır.
Bâb : 77 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 173

T E R C E M E S Î
526) Ebü’s-Semh (70) (Radıyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine gö­
re şöyle söylemiştir :
Ben, R esül-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in h izm e tç isi
id im . H a ş a n v e y a H ü sey in (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) g e tirild i. G e tiri-
le n çocuk, O 'n u n m ü b a re k g ö ğ sü n e b e v le tti. O ra d a b u lu n a n la r, o y e ­
ri y ık a m a k iste d ile r. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) şöyle
b u y u rd u :
« O ray a su se rp . Ç ü n k ü , k ız ç o c u ğ u n bevli y ık a n ır. E rk e k ço c u ­
ğ u n b e v lin d e n d o lay ı ise su se rp ilir.» ”

İ Z A H I
G e tirile n ç o c u ğ u n H a ş a n veyâ H ü s e y i n (R ad ıy allâ-
h ü a n h ü m â ) o ld u ğ u h u s û s u n d a k i te re d d ü t, r â v ile rd e n b irisin e â ittir.
Bu ş ü p h e n in râ v i M u h i l b i n H a l î f e ’ ye â it o lm ası k u v ­
v e tle m u h te m e ld ir. G e tirile n ç o cu ğ u n , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi
ve S e lle m )’in m ü b â re k g ö ğ sü h iz a s ın d a k i elb isey e b e v le ttiğ i, h a d î­
sin ş e rh le rin d e ifâ d e e d ilm e k te d ir. E b û D â v û d ’ u n riv â y e ­
tin d e E b ü ’ s - S e m h d iy o r k i : ‘Ben, o y e ri y ık a m a k iste d im .’ Bu
had is; N e s â i , E b û D â v û d , Bezzâr, İbn-i Huzey-
me, H â k i m ve D a r e k u t n î ta r a f ın d a n d a riv â y e t e d il­
m iştir.

<a C, I c . y II . jli) — 0 YV

• « İP » .

• fi J* & îj * Jli • j : jjl j

T E R C E M E S İ
527) “ ... Ümmü Kürz (71) (Radıyallâhü atıhâ)'den rivâyet edildiğine gö­
re şöyle söylemiştir :

(70) B u zat, Resul-i E k re m (S.A .V .)’in m ev lâsı ve h izm etçisi idi. E bû Z u r’a :
Ben, o n u n ism ini bilem em ve b u n d a n b a şk a h ad isin i de b ilm em d em iştir. Adı­
n ın Iy â d veya E bû Z er olduğu d a sö ylenm iştir. R âv isi M uhil b in H alife’dir. (M en-
hel Cild 3, Sah. 252)
(71) Ü m m ü K ürz El-K â’biye sa h âb id ir. B irk aç h a d isi v ard ır. R âvU eri İbn-i
A bbâs ve T avus (R .A .)’d u r (H u lâsa , 499)
174 SÜNEN-1 ÎBN-Î MÂCE

« (H en ü z y e m e k y e m e y e n ) E rk e k ç o c u ğ u n b e v lin e s u serpilir* Kız

ç o c u ğ u n bev li y ık a n ır.» ”
. N ot : H âvilerd en A m r b in Ş u ay b ’in Ü m m ü K ü rz ’d en h a d îs işitm ed iğ i için
senedde in k ıta ’ olduğu Z evâid’de b ild irilm iştir.

BU BÂBTA GEÇEN HADÎSLERDEN ÇIKA RILAN

FIK IH HÜKÜM LERİ

1 — H e n ü z y e m e k y e m e y e n e rk e k ç o c u ğ u n b e v lin in d o k u n d u ğ u
elbise ve b e n z e ri şe y le re su s e rp m e k k â fid ir.
2 — Ç o cuk k ız o ld u ğ u ta k d ird e b e v lin in d o k u n d u ğ u 4elb isey i y ı­
k a m a k g e re k ir.
3 — Ç o c u k la rı fa z ile t e h lin in y a n m a g ö tü rü p o n la rın b e re k e tin ­
d e n fa y d a la n d ır m a k m e ş rû d u r.
4 — K ü ç ü k le re k a rş ı ş e fk a tli ve y u m u ş a k d a v ra n m a lı.
5 — P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in ö rn e k a h lâ k ı
ve ü s tü n ta v a z u u b e lirtilm e k te olup, böyle d a v ra n ılm a lıd ır.
6 — B ü y ü k z a tla r a h iz m e t e tm e k m e ş rû d u r.

( va )

78 — BEVLİN İSABET ETTİĞİ YERİN

NASIL Y IK A N A CA Ğ I BÂBI

• # ^
T E R C E M E S İ

528) “ ... Enes (bin Mâlik (Radıyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre :
.B ir A ’r a b î m esc id 'd e işedi. C e m â a tin b ir kısm ı (O ’n a m â n i o lm a k
ü z e re ) h ız la o n a d o ğ ru s ıç ra d ıla r. B u n u n ü z e rin e R e sû lu lla h (S a lla l­
la h ü A leyhi ve S ellem ) :
«O nu işe m e k te n k e s tirm e y in iz ( = b ıra k ın işini b itirsin .)» b u y u r ­
du. S o n ra b ir k o v a su istedi. O y e re d ö k tü .”
Bâb : 78 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 175

• i- • - *J Î “** J«. *
t j « y1— . j u u r . a^ . j ı j \ — oTA
** ' ' ' «*-• >■ ^-'

•t r ^ T ‘ :^ ö* ‘

3^*3 « Jl J y~j ı iA * 3 « j . l l 1a a ^ - V / u b V j • -^ * Ü J 3( J ^ c . l ! ^ « Û l: 3^ *
ı j l „ / V l 3^** - J ^ ^ l ts* 't i Jf « L ~ lj O J ^-\ JÛİB

a s » _ J I IÂ a j [ t 3U i . s_x—)_ -J .3 w ' j>m*^* . ^13 t i • ti| ‘ »Jl

. aİ y J c * ^ * » < 1 ^ . i ^ U 3 «Jl X y y ■t A ^

T E R C E M E S İ

529) “ ... Ebû Hüreyre (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre şöy­
le söylemiştir :
B ir A ’r a b ı m escid e g ird i. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
lem ) o tu ru y o rd u . A 'ra b î t- A llah 'ım ! B a n a M u h a m m e d (S a lla lla h ü
A ley h i ve S e lle m l'e m a ğ fire t k ıl ve ik im ize m a ğ fire t e y le rk e n , hiç
k im se y e m a ğ fire t etm e, dedi. B u n u n ü z e rin e R e s û lu lla h (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) g ü lü m s e y e re k :
«Sen g e rç e k te n p e k g e n iş o la n b ir şeyi d a ra lttın . ( = İlâ h î m a ğ ­
fire ti d a r a ltm a k iste d in )» b u y u rd u . S o n ra a d a m g e ri d ö n ü p , m e sc i­
d in b ir k e n a r ın a v a rın c a a y a k la rın ı açıp işedi. D a h a s o n ra A 'ra b i,
s u ç lu lu ğ u n u a n la y ın c a k a l k ı p : B abam , a n n e m s a n a fe d a o lsu n . B a­
n a (m e rh a m e t et) dedi. R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n u
a z a r la m a d ı ve se b etm ed i. S o n ra (A ’ra b îy e h ita b e n ) :
«Ş üphesiz b u ıh escid d e işen m ez. Bu, a n c a k A lla h 'ı a n m a k ve n a ­
m a z için y ap ılm ıştır.» b u y u rd u . D a h a s o n ra su d o lu b ir k o v a g e tiril­
m esin i e m re tti. A ’r a b î’n in bevli ü z e rin e d ö k ü ld ü .
f İ * ■ı 4 I.', • 1 •1 fi*} 1 ^ 1 ^ «*• ^ * i . A B
A .^ J l» t ( J a ^ I o j I a . - c ^ < « J'a .* jjr JUrf L* . [ ö X+£- \^ f )0 — O f *

t ^ i —Vl ılr V l j ( İİÂ 4II ıJ l ılrl ^ a u ja j i ıl/l

i / j j *J/ V j . < C ls / j l ! f i » : 3 iâ . ^ * /l jj Ü

3 u » . jj-ı • 3^ ®ı jl ı »l«—i j o J â>- a«) » 3 ^ * • ıa>-\

176 SÜNEN-1 ÎBN-Î MÂCE

—ı Ic iV «»^ o b J i 'j j J U s . A» : /gJ l I

• * -* » V
: *± li-l Jl» . i J j ~ i l *il ı c jjf VI i r y * l j t ^ jA » j l ı —I : j u l jJ \ j

k iu jil <-* ! J l »j • » iil ti I jjc

T E R C E M E S İ

S30) “ ... Vâsile bin e l-E sk a’ ( R a dtyallâhü a n h )'û tn rivâyet edildiğine

göre şöyle dem iştir :
B ir A ’ra b î, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e g e le r e k :
A llah 'ım ! B a n a ve M u h a m m e d ’e ıa h m e t e t ve bize o la n r a h m e tin d e n
hiç k im se y i o r ta k etm e, dedi. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ):
« S a n a y a z ık la r o lsun. V ey a veyl o lsun. Sen, h a k ik a te n çok g e­
n iş o la n b ir şeyi d a ra lttın .» b u y u rd u . R âvi d ed i k i : A’ra b î, a y a k la r ı­
n ı açıp işem ey e b a şla d ı. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in
a s h â b ı (A ’r a b î’ye) h e y ( = etm e) d e d ile r. B u n u n ü z e rin e R e sû lu l­
la h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) :
«O nu bırak ın ız.» b u y u rd u . S o n ra , su dolu b ir k o v a iste y ip , o bev-
lin ü z e rin e d ö k tü ."
N ot : R â v i U beydullah E l-H üzelî’n in zayıf o ld u ğ u n d a âlim le r ittifa k ettik le ­
ri için V âsile b in E l-E ska’m h ad îsin e ait isn a d ın zayıf o ld u ğ u Z ev â id ’de b ild iril­
m iştir. E l-H âkim : A nılan U byedullah’m E b ü ’l-M elih’ten acaip şey ler riv ây et e t­
tiğ in i söylem iş, B u h â rî de : U beydullah E l-H üzelî’n in h a d îsle ri m lîn k e rd ir, d em iştir.

BU BÂBTAKİ HADİSLERİN İZAHI

Bu b â b ta g eçen H z . E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d isin i

B u h â r î ve M ü s l i m de, m ü te a d d it s e n e d le rle ve m â n â y ı d e ­
ğ iştirm e y e n , f a k a t lafız b a k ım ın d a n az fa rk lı m e tin le r h a lin d e r iv â ­
y e t e tm iş le rd ir. E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d îs i­
n i de B u h â r î , T i r m i z i , N e s â i ve E b û D â v û d ,
y in e a y n ı m â n â y ı ifa d e e d e n ve lafız b a k ım ın d a n az fa rk lı m e tin le r
h a lin d e r iv â y e tte b u lu n m u ş la rd ır. V â s i l e b i n E l - A k r â ’ ın
h a d îs i ise A h m e d ve T a b a r â n î ta r a f ın d a n d a riv â y e t e d il­
m iştir. A n cak , n o tta b e lirtild iğ i gibi isn a d ı z a y ı f t ı r : B u n u n la b e r a ­
b er, m e tin b a k ım ın d a n E b û H ü r e y r e ’ n in h a d îs in e b e n z e ­
m e k te ve b e n z e r m â n â y ı ifa d e e tm e k te d ir.
H a d îste b a h si g eçen A ’r a b î’n in A k r a ' bin H â U i s ya­
hut Ü y e y n e bin Hısn-ı F e z â r ı v e y a h u t Z ü ’„1 - t i u -
v e y s ı r a E l - Y e m â n i o ld u ğ u h u s û s u n d a riv â y e tle r v a rd ır.
Bâb : 78 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 177

A ’rabî’nin yaptığı duayı kendi şahsına inhisar ettirm esini uygun

görm eyen Resul-ı EKrem ıSallallanu Aleyhi ve Sellem ), A lla h ın ge­
niş olan rahmet ve m ağliretını şahsına tahsis etmek isteğinin hayır­
hahlık prensibine aykırı olduğunu nazik bir ııaae ııe belirtmek üzere :
«Sen, p e k g e n iş o lan b ir şeyi d a ra ltm ış oldun.» buyurmuştur.

A ’r a b î’n in m escid d e işem esi h u s û s u n a gelince; E l-M enhel y a z a ­

rı b u k o n u d a şöyle d e r : ‘A ’ra b î, y en i m ü slü m a n o ld u ğ u için m escid-
le rin p islik te n k o ru n m a s ın ın g e re k tiğ in i b ilm iy o rd u . N itek im M ü s -
1 i m ’ in E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n ve M ü e llitim izin E b û
H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n o lan riv â y e tle rin d e b e lirtild iğ i
gibi P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) A ’r a b î’ye m e sc id le rin
y a p ılış g a y e sin i ve k irle tilm e m e s in in g e re k liliğ in i b e y a n b u y u rm u ş ­
tu r .’
A 'ra b î, su d ö k m ey e b a şla y ın c a c e m a a tın b ir k ısm ın ın y e rle rin ­
d e n s ıç r a y a r a k h ızla o n a d o ğ ru g itm e le ri ve u y a rıd a b u lu n m a la rı, onu
b u işte n m en e tm e k içindi. A n cak , y in e h a d îs le rd e b e lirtild iğ i gibi
R esûl-i E krem (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) c e m a a tı o n a m ü d a h a ­
le e tm e k te n m e n e d e re k : «O nu b ıra k ın işini bitirsin » b u y u rm u ş tu r.
E l-M enhel y a z a r ı: ‘P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in ce­
m a a tı m ü d a h a le e tm e k te n m e n e tm e sin in se b eb in i şöyle a ç ık la r: Ç ü n ­
k ü c e m a a t b e v le tm e sin i y a rıd a k e stirse y d i, şu iki şe y d en b irisi o la ­
c a k tı : Ya A ’ra b î bevlini y a rıd a k e sec e k ti, bu ta k d ird e bev lin i h a p ­
s e tm e k te n d o lay ı sa ğ lık y ö n ü n d e n m u ta z a r r ır o lab ilird i. Y âh u t, A ’r a ­
bî b ev lin i k esm iy ecek ti. Bu ta k d ird e m ü d a h a le n e d e n iy le elbisesi ve
b ed en i n ecis o lu rd u . N ecâset, m escid d e y a y ılırd ı. M a h z u rlu o lan bu
iki şık k ı m en e tm e k A ’r a b î’n in b ev lin i ta m a m la m a s ın d a n d a h a ö n e m ­
lid ir.’ d e m iştir.
H a d îste a n la tıla n o la y d a n s o n ra R esül-i E k re m (S a lla lla h ü A ley­
hi ve S e lle m )’in fiili s ü n n e tin d e n y a n i işe n e n y e re b ir k o v a d o lu su
s u d ö k tü rm e s in d e n ç ık a rıla n ş e r ’î h ü k m e gelince; E l-M enhel y a z a rı
b u h u s u s ta şöyle d e r : ‘P isle n e n y e rin to p ra ğ ı g ev şek o lsun, s e rt ol­
s u n ü z e rin e su d ö k m ek le te m iz le n m iş o la c a ğ ın a b u h a d îs le r d e lâ le t
ed er. C u m h û r ’u n k a v li b u d u r E b û H a n î f e : N e c â se tin ru tu b e ti
u la ş a n y e re k a d a r k azılıp, to p ra ğ ı a tılm a d ık ç a , su d ö k m ek le o y e r te ­
m izlen m ez, d e m iştir. O n u n a r k a d a ş la r ı ise g e v şek ve s e rt y e rle ri
ş e r ’î h ü k ü m b a k ım ın d a n a y rı a y rı h ü k m e b a ğ lıy a ra k şöyle d e m iş­
le r d ir : Isla k b ir n e c a se t, b ir y e re isa b e t e ttiğ i z a m a n e ğ e r o y e rin
to p ra ğ ı g e v şek ise, to p ra k a ltın a iyice in in c e y e k a d a r ü z e rin e su

Sünen-i İbn-i M âce — C. : 2 - F. : 12

178 SÜNEN-1 lBN-1 MÂCE

d ö k ü lü r. S u y u n k a ç d e fa d ö k ü lec e ğ i ö n em li d e ğ ild ir. İşin d ö n ü m

n o k ta s ı o y e rin te m iz le n d iğ in e d â ir k u v v e tli k a n a a t a v a rm a k tır. S u ­
y u n to p ra k a ltın a inişi, p isle n e n elbise gibi b ir şeyi s ık m a k y e rin e
g eçer. Ş â y e t p isle n e n y e rin to p ra ğ ı s e r t ise ve a râ z i m eyilli ise p is­
le n e n y e rin a ş a ğ ı k ısm ın d a b ir ç u k u r k a z ılır Ve y u k a r d a n a ş a ğ ı d o ğ ­
r u üç d e fa su a k ıtılır. S o n ra ç u k u r to p ra k la ö rtü lü r. Ş â y e t s e rt
o la n a râ z i d ü z lü k ise y ık a n m a z . Ç ü n k ü y ık a m a k fa y d a verm ez. Bu
y e rin k a z ılm a s ı ile y e tin ilir. H a n e f î â lim le ri, D a r e k u t n î ’ -
ni n İ b n - i M e s ’ u d ’ d a n riv â y e t e ttiğ i şu m e â ld e k i h a d îs i d e ­
lil g ö s te r m iş le r d ir :
« B ir A ’r a b î g e l i p m e s c i d d e iş e d i. R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e
S e lle m ) o y e r in k a z ılm a s ın ı e m r e tti. S o n r a b ir k o v a s u y u d ö k tü rd ü .»
Fakat D â r e k u t n i , bu h a d îs te k i r â v ile rd e n S e m ’ a n ’ ın
m e ç h u l o ld u ğ u n u E b û Z u r ’ a , o n u n h a d îs le rin in m ü n k e r ol­
d u ğ u n u sö y le m işlerd ir. H a n e f î â lim le rin in d e lille rin d e n b irisi
de E b û D â v û d ’ un A b d u l l a h b i n M a ’ k i l ’ den ri­
v â y e t e ttiğ i ve y in e işe n e n to p ra ğ ın k a z ılm a s ıy la o ra y a su d ö k ü lm e ­
sin i e m re d e n h a d îs tir. F a k a t E b û D â v û d , b u h a d is in m ü r-
sel o ld u ğ u n u ve İ b n - i M a ' k i l ’ i n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A ley h i ve S e lle m )’e u la ş m a d ığ ın ı b ild irm iştir.
B u n u n la c u m h û r ’u n m e z h e b in in d a h a k u v v e tli o ld u ğ u a n la ş ılır.
İ b n - i D a k i k i ' l - I y d ’ de E b û H ü r e y r e ’ n in h a d î­
sin d e to p ra k n a k li e m re d ilm e m iştir. B u n u n z â h irin e g ö re su d ö k m ek
k â fid ir. Ç ü n k ü e ğ e r y e rin k a z ılm a sı g e re k se y d i, o n u n la e m re d ile c e k ­
ti. Ve e m re d ilm iş o lsay d ı h a d is te z ik re d ile c e k ti. D iğ e r ta r a f t a n y e ­
r in tem iz le tilm e sin d e to p ra k n a k li g e re k li o lsay d ı b u n u n la y e tin d ir ­
di. Ç ü n k ü a r tık o y e re su d ö k m e e m ri fa z la b ir te k lif ve m a k s a d a yö­
n e lik b ir m e n f a a t o lm a k sız ın b ir e z iy e tte n ib â r e t k a lırd ı. S ü f y â n
b in U y e y n e ’ n in h a d îs in d e de to p ra k n a k li e m re d ilm e m iştir.
L âkin, o h a d îs in s ıh h a ti ta r tış m a k o n u s u d u r.

H A D ÎS L E R D E N Ç IK A R IL A N FIK IH H Ü K Ü M L E R İ

1. M ü ’m in y a p tığ ı d u â y ı ş a h s ın a in h is a r e ttirm e m e lid ir.

2. C â h il kim se, a la y e tm e k v e y â in a tç ılık m a k s a d ı o lm ak sızın ,
d in e m u h â lif b ir şey işlediği z a m a n , o n u ta tlılık la u y a rm a k d a h a iyi­
d ir.
3. R e isle rin in h u z û r u n d a b u lu n a n m ü s lü m a n la r d în e m u h a lif
b ir h a re k e ti g ö rd ü k le ri z a m a n re is le rin d e n izin iste m e d e n o m u h a ­
lif h a re k e te m ü d a h a le e d e b ilirle r.
Bâb : 79 KlTABÜ-T’f AHÂRE VE SÜNENlHÂ 179

4. B ü y ü k b ir z a r a r ı d e fe d e b ilm e k için, n is b e te n h a fif o la n z a r a r

te rc ih e d ilm e lid ir.
5. İn s a n b ev li n e c istir. N e v e v i : S özü m u te b e r o la n la rm
icm âı ile b u h ü k ü m s a b ittir. B ü y ü ğ ü n , k ü ç ü ğ ü n f a r k ı y o k tu r. A n ­
c a k h e n ü z y e m e k y e m e y e n e rk e k ç o c u ğ u n b e v lin e su s e rp m e k k â fi­
dir. Bu ç o c u ğ u n b e v lin i y a ln ız D â v û d - i Z a h i r i tem iz s a y ­
m ıştır, d e m iştir.
6. M escid lere h ü r m e t e tm e k ve p islik le rd e n tem iz tu tm a k g e ­
re k ir.
7. P isle n e n y e rin n e c a s e tin i g id e rm e k için, ü z e rin e su d ö k m ek
k â fid ir. O ra n ın to p ra ğ ın ı n a k le tm e k ş a r t d eğ ild ir.
8. H a d is le r p isle n e n böyle y e rin k u r u m a k la te m iz le n e m iy e c e ğ in e
ve a n c a k su ile te m iz le n e b ile c e ğ in e d e lâ le t ed er.
9. B u lu n a n e n g e l k a lk ın c a d în e m u h a lif şe y le ri g id e rm e y e hız
v e rilm e lid ir. Ç ü n k ü , A ’ra b î b ev lin i ta m a m la y ın c a P e y g a m b e r (S a l­
la lla h ü A leyhi ve S e lle m ), h e m e n o r a y a su d ö k ü lm e sin i e m re tti.
10. H a d îsle r, R esûl-i E k re m ’in y S c e a h lâ k ve b ü y ü k m e rh a m e t
sâ h ib i o ld u ğ u n u b ir kez d a h a ifâ d e ed er.

La»>_ Jt V , (v ^)

79 — YER Y Ü ZÜ N Ü N BİR KISM I DİĞER BİR KISM I

TEMİZLER, BÂBI

V âsile b in E sk a (R .A .)'ın H al T ereem esi

V âsile b in E l-E ska’ b in K a ”b b in  m ir, T eb ü k se fe rin d en önce m ü slü m a n ol­

m uş ve b u sefere P ey g am b er (S.A.V .) ile b e ra b e r k a tılm ıştır. S u ffe eh lin d en d ir.
Resûl-i E k re m (S.A .V .)’den 56 h a d îs riv ây e t etm iş olu p , B u h â ri ve M ü slim b ire r
ta n e sin i riv ây e t e tm işlerd ir. K en d isi a y n c a ; E b û H ü rey re, E bû M e rse d El-G aveni
ve Ü m m ü S elem e’d en riv â y e tte b u lu n m u ştu r. R â v ile ri ise, A bd u lv ah id b in Abdil-
lah, Ş e d d â d b in A bdillah, M ekhul ve b ir çok kim sed ir. 70-80 y a şın d a ik en h ic re­
tin 83. yılın d a Ş a m ’d a v efat e tm iştir. K ütüb-i S itte sa h ih leri, o n u n h a d îsle rin i ri­
v âyet e tm işlerd ir. (K aynak : El-M enhel, c. 4, s. 106)
180 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

fl *.U) l. ji' J j —j Jİ» : • jÂi)' j

« u » j t ı_i Jl â. -Jj # 4İl«i- <*»•».; . U aj] i ) \ i _yj sİ ) j t l j j ı i - l

T E R C E M E S İ

531) “ ... A b durrahm an bin A vf’ın oğlu İb râ h îm ’in Üm m ü Veledi (72)

(R a d ıya llâ h ü a n h ü m )'d en rivâyet edildiğine göre :

K en d isi, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) in h a n ım ı Ü m ­

m ü S e k m e ( R a d ı y a l l â h ü a n h â ) ' y a ş u n u s o r m u ş t u r : ‘B e n e t e ğ i n i u z a ­
t a n b ir k a d ın ım . N ecis y e r d e y ü r ü r ü m . ’ Ü m m ü S e le m e (R a d ıy a llâ h ü
a n h â ) şö y le c e v a p v e r m i ş t i r : R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e l­
lem ) b u y u r d u k i :

« N e c is y e r d e n s o n r a g e l e n t e m i z y e r o e t e ğ i t e m i z l e r . » ”
N ot : E bû D âvûd d a b u h ad isi riv ây et etm iş ve İ b ra h im ’in Ü m m ü V eledî’-
n in m eçhul o ld u ğ u n d an zayıf old u ğ u n u söylem iştir.

İ Z A H I

M â l i k , T i r m i z î , E b û D â v û d ve D â r i m ı de
b u h a d isi riv â y e t etm işle rd ir.
E l-M e n h e l y a z a r ı b u h a d îs in a ç ık la m a s ın ı y a p a r k e n şö y le d e r :
Ü m m ü S e l e m e ’ ye m ü ra c a a t eden H a m i d e a d lı k a d ın
A r a p la r ın â d e ti v eçh ile y ü r ü r k e n a y a k l a n ö r tü ls ü n d iy e e te ğ in i u z a tır ­
dı. A r a p l a r ı n h a m m l a n m e s t l e r g i y m e d i k l e r i i ç i n e t e k l e r i n i y e r e s ü r ü ­
le c e k ş e k ild e u z u n y a p a r la r d ı. Ö r t ü n m e k m ü la h a z a s ıy la b ö y le y a p ­
t ı k l a r ı iç in , R e s û l- i E k r e m ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) , b u n a r u h ­
s a t v e rm iştir.
Ü m m ü S e l e m e , b u h a d îsle o n a fe tv a v e rm iş ve y a n ın ­
d a k i b i l g i y i o n a a k t a r m ı ş t â k i s o r u s a h i b i , d e l ili ile b e r a b e r h ü k m ü
b il s i n . Ü m m ü S e l e m e , b u k a d ın ın h â fız a g ü c ü n ü ve işitti­
ğ i n i iyi z a b t e d e c e ğ i n i , i l m i m e s ’e l e y i a n l a m a y a v e b a ş k a s ı n a a k t a r ­
m a y a e lv e riş li g ö r d ü ğ ü iç in b ö y le y a p m ış tır . Â lim d e b ö y le y a p m a -

(72) H am ide adlı b ir k ad ın yaşça k ü çü k ta b iîle rd e n d ir. El-H âfız T a k rib ’ts
o n u n 4’ü n cü ta b a k a râv ilerd en sayıldığım sö y lem iştir. Ü m m ü S elem e’den rivâyet-
te b u lu n m u ştu r. R âvisi ise M u h am m ed b in İ b râ h im E t-T eym i’dir. B ir ca riy e’n in
efen d isin d en çocuğu olduğu zam an o cariyeye Ü m m ü V eled d enilir. F ık ıh ta onun
özel h ü k ü m le ri v ard ır. H am îd e’nin, I b râ h im ’in böyle b ir câriy esi olduğu anlaşılıyor.
Bâb : 79 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 181,

lıd ır . Y â n i z e k î v e ö ğ r e t i m e e lv e r i ş l i b i r k im s e , o n a ş e r ’î b i r m e s ’e-
le s c r d u ğ u z a m a n m e s ’e le y i d e l i ll e r i y le b e r a b e r e t r a f l ı c a a n l a t m a ­
lıd ır . I h m e h l i n d e n o lm a y ıp , ö ğ r e n d i ğ i n i n a k l e t m e y e m ü s a i t o l m a ­
y a n k iş i s o r u s o r d u ğ u z a m a n â lim , m e s ’e le n i n y a l n ı z h ü k m ü n ü a n ­
la tm a lıd ır.

 l i m l e r d e n b i r c e m a a t , b u h a d î s i n z â h i r i ile h ü k m e d e r e k : Y a ş
n e c â s e t i n b ile d o k u n d u ğ u b i r e lb is e e te ğ i te m iz b i r y e r d e n y ü r ü y e ­
r e k g e ç m e k le te m iz le n ir, d e m iş le r v e k a d ın ın e n ta r i e te ğ in i m e s t v e
a y a k k a b ı g ib i t e l a k k i e t m i ş l e r d i r .

 lim le rin c u m h u r u n a g ö re : H a d îs te g e ç e n n e c â s e tte n m a k s a t,

e lb is e y e y a p ı ş m a y a n k u r u n e c a s e t t i r . P is b i r y e r d e n g e ç e r k e n e te ğ e
t a k ı l a n k u r u n e c â s e t, b i r a z s o n r a g e ç i l e n te m iz y e r d e d ü ş e r . S a n ı l d ı ­
ğ ı g ib i y a ş n e c â s e t i n te m iz y e r d e n g e ç m e k le g i d e r ile c e ğ i k a s d e d ilm e -
m iş tir.

Ş â f i i : H a d is , e lb is e y e b u l a ş m a y a n k u r u n e c â s e t h a k k ı n d a ­
d ır . K a d ı n ı n e te ğ i, y a ş n e c â s e t e s ü r ü l e r e k g e ç i l i r s e y ı k a m a k t a n b a ş ­
k a b i r ş e y o n u te m iz le y e m e z , d e m i ş t ir .

A h m e d b i n H a n b e l d e : H a d îs in m â n â s ı , k a d ı n ı n e t e ­
ğ i n e s id ik d o k u n u p d a s o n r a y e r e s ü r t ü l d ü ğ ü z a m a n y e r o n u t e m i z ­
le r , d e m e k d e ğ ild ir . F a k a t k a d ı n p is b i r y e r d e n g e ç e r k e n e n t a r i o
y e r e d o k u n u r , s o n r a iy i b i r y e r d e n g e ç ilir k e n , e t e k o r a y a d a d o k u ­
n u r s a n e c â s e t t e n b i r ş e y e n t a r i y e y a p ı ş m a m a k ü z e r e te m iz y e r d e n
g e ç iş , p is y e r d e n g e ç iş in e s e r i n i g i d e r i r , d e m iş tir .

Z e r k â n i ş ö y le d e r : İ m a m M â l i k k e n d is in d e n r iv â ­
y e t e d ile n :
« Y e r y ü z ü n ü n b i r k ıs m ı d i ğ e r b i r k ıs m ın ı te m iz le r .» m e â lin d e k i
h a d is (bu h a d îs in a y n ısı 532 n u m a r a d a g eçer.) h a k k ın d a d e m iş tir k i :
H a d îste n m a k s a d ş u d u r : P islen m iş o la n y e re b a s a n kişi, d a h a s o n ­
r a k u r u ve tem iz y e re b a sa r. İşte böylece y e ry ü z ü n ü n b ir kısm ı, d i­
ğ e r k ısm ın ı tem iz le m iş olur. A m a sid ik ve b e n z e ri b ir n e c â se t, e l­
biseye v ey â v ü c u d a d o k u n u rs a ş ü p h e siz p isle n e n şey a n c a k y ık a ­
m a k la te m iz le n ir. Bu h ü k ü m , ü m m e tin icm âı ile sâb ittir.»
T i r m i z i ’ n i n ş e r h i T u h f e ’d e d e , y u k a r ı d a y a z ılı â l i m l e r i n
g ö rü ş ü n a k le d ild ik te n s o n ra , H a n e f i â lim le rin d e n İ m a m
M u h a m m e d 1 in r i v â y e t i o l a n M u v a t t a ’ı n d a k i s ö z ü ş ö y le n a k l e ­
d ilir : M u h a m m e d d e d i k i : ‘P is b i r y e r d e n g e ç e r k e n k a d ı n ı n
e t e ğ i n e d o k u n a n n e c â s e t, b ir . m i s k a l d e n f a z l a o lm a d ığ ı t a k d i r d e b e is
y o k t u r . D a h a ç o k o l u n c a , p i s l e n e n y e r i y ı k a m a d ı k ç a o e lb is e y le n a ­
m a z k ıl ı n m a z . E b û H a n . i f e ’ n i n k a v li d e b u d u r .
182 SÜNEN-Î İBN-I MÂCE

H A D ÎSTEN ÇIK A N FIKIH HÜKÜM LERİ

1. K a d ın la r, ö rtü n m e k m a k s a d ı ile e lb ise le rin i u z a ta b ilirle r.

2. Pis y e rd e n g e ç e rk e n p isle n e n k a d ın ın e te ğ i d a h a s o n ra tem iz
y e rd e n g e ç m e k le tem iz le n m iş sa y ılır. Bu h u s u s ta k i ta fs ilâ tı y u k a r ı­
d a v erd ik .
3. S o k a k ve c a d d e le rd e y a ğ ışlı h a v a la r d a g e z ilirk e n n e c a s e tin
k a rış tığ ı pis ç a m u r la r ın elb isey e sıç ra m a sı, k a ç ın ılm a sı g ü ç b ir so­
r u n o ld u ğ u n d a n fık ıh â lim le ri, b u n u n b a ğ ış la n d ığ ın ı h ü k m e b a ğ la ­
m ış la rd ır. Bu h u s u s ta a y rın tılı bilgi a lm a k iste y e n le r fık ıh k ita b la -
n n a m ü r â c a a t e tsin le r.

. Jp Jl* . ^ :

T E R C E M E S İ

532) “ ... E bû H ü rçy re ( R a dtyallâhü anh )'d e n rivâyet edildiğine göre

şöyle söylem iştir :

R e s û l - i E k r e m ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m l ’e Y â R e s û l a l l a h !
B iz m e s c i d e g i t m e k i s t e r i z d e ( y ü r ü r k e n ) p is y o l a b a s a r ı z , d i y e ( b u ­
n u n h ü k m ü ) s o ru ld u . B u n u n ü z e rin e R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A leyhi
v e S e lle m ) :
«Y er y ü z ü n ü n b ir k ısm ı, d iğ e r b ir k ıs m ı te m iz le r.» "
N ot : R â v ilerd en Y eşkuri m eçh u l o ld u ğ u n d a n ve şeyh o lan îb n -i E bi Habi-
b e ’n in zayıf oldu ğ u n a â lim le rin ittifa k ettiğ in i Z ehebi söylediğinden dolayı isn a ­
d ın ın zayıf olduğu Z ev âid ’de b ild irilm iştir.

İ Z A H I
S i n d i : ‘H a d î s i n : «Pis yol» t â b i r i n d e n m a k s a t k u r u n e c â s e t i n
b u l u n d u ğ u y o l d u r . B ö y le b i r y o l d a n g e ç e r k e n t o p r a ğ a k a r ı ş m ı ş o l a n
n e c â s e t to p r a k la b irlik te e lb isey e d o k u n a b ilir.’ d em iştir.
Bâb : 79 KtTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 183

B u h a d îs in M â l i k ta r a f ın d a n d a riv â y e t e d ild iğ in i ve İ m a m
M â 1 i k ’ in b u h a d îs i n e şek ild e y o ru m la d ığ ın ı, b u n d a n ö n cek i h a ­
d isin a ç ık la m a s ın d a a n la tm ış tım . M â n â itib a riy le h a d is, b ir ö n c e ­
k i h a d îs ’e b e n z e r. Bu n e d e n le iz a h ın a g e re k g ö rm ü y o ru m .

o*‘ ^ j1 j. ' ü 3*. y \ - orr

.^ y i o iify j i i î j j . .i

«? ^ C i L l Jj . _ U aL» d jfe . ll jtş.L'Jı j j j j , j . ‘J j j : jV*ı

■® D(Jli . * #1 ; .**.!<
" ; — f

T E R C E M E S İ

S33) “ ... B enî A b d i’l-Eşhel ( R a d ıya llâhü a n h ) ’den riv ây e t edildiğine gö­
re şöyle söylem iştir :

Ben, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e : H a k ik a ta n b e ­

n im (evim ) ile m escid a r a s ın d a n ecis b ir yol v a rd ır, d iy e re k (b u n u n
h ü k m ü n ü ) so rd u m . R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) :
«O y o ld a n s o n ra te m iz b ir yol v a rd ır (değil m i? ) » diye so rd u .
B en d e : E vet (v a rd ır) d edim . R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
lem ) :
«İşte b u te m iz yol o p is y o la te k a b ü l e d e r.» ”

İ Z A H I

H adis, E b û D â v û d ta r a f ın d a n d a riv â y e t e d ilm iştir. O r a ­

d a k i riv â y e tte k a d ın ın s o ru s u şö y le d ir :
Y â R e s û la lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )! M escide pis k o k u ­
lu b ir y o lu m u z v a rd ır. Bize y a ğ m u r y a ğ d ığ ı z a m a n , n a s ıl yap alım ?»
E l-M enhcl y a z a r ı d e r k i : S o ru s a h ib i k a d ın ın a d ı ve n e se b i b ilin ­
m em e k le b e ra b e r, E n s â r ’d a n b ir s a h â b i’d ir. S a h â b î’n in ta n ın m a m a - t
sı m a h z u r te şk il etm ez. H a t t â b i : Bu k a d ın m e ç h u l olup, m e ç ­
h u l râ v i ile istid la l edilm ez. D o la y ısıy la h a d îs, söz g ö tü r ü r d e m iş ise
de, E l - M ü n z i r i , M u h ta s a r ’ın d a H a t t â b i ’ n in sö z ü n ü re d
184 SÜNEN-1 İBN-Î MÂCE

e d e re k : S a h â b î’n in a d ın ın m e ç h u l o lu şu h a d îs in s ıh h a tin e te ’s ir e t­
m ez, d e m iştir.

R esûl-i E k rem (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’a â it h a d is m e tn in i

E l-M enhel y a z a rı şöyle a ç ı k l a r : « N e c a setle rin to p ra ğ a k a rış m a s ı
n e d e n iy le pis k o k u lu y o ld a n e te ğ e d o k u n a n şey ler, e te ğ in te m iz yo­
la s ü rü lm e s i ile giderilir.»

S i n d i şöyle d e r : H a d isin z a h iri Ü m m ü S e l e m e ’ n in

y u k a rıd a g eçen h a d îs in e m u v a fık tır. Ü m m ü S e l e m e ’ n in h a ­
dîsi gibi y o ru m la n m a s ı m ü m k ü n d ü r. A ncak, bu h a d îs k ısa d ır. F a ­
k a t, E b û D â v û d ’ u n riv â y e t e ttiğ i m etin , bu y o ru m a m ü s â it
d eğ ild ir. Ç ü n k ü o ra d a y ağ ışlı h a v a d a k i geçişe â it d u r u m u n s o ru l­
d u ğ u a ç ık tır. Bu ta k d ird e şöyle y o ru m y a p m a k m ü m k ü n d ü r : K adın,
pis k o k u lu y o ld a y a ğ ışlı h a v a d a y ü rü m e k in sa n ı tik s in d ird iğ i için
biz m escide g e lm e m e k te ö z ü rlü s a y ılır m ıyız, sa y ılm a z m ıyız? d e ­
m ek istem iş; R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) ’d a : B u n u n
m a z e re t sa y ıla m ıy a c a ğ ın ı ve pis b ir y o ld a n g e ç e rk e n d u y d u ğ u n u z
tik sin tiy e m u k a b il, b ira z s o n ra tem iz yolda y ü r ü rk e n r a h a tlık d u ­
y a rsın ız , d e m e k iste m iştir.

İkinci b ir y o ru m şöyle o la b ilir : K a d ın : Y ağışlı h a v a d a pis y e r ­

d e n m escid e g id e rk e n , o pis y e rin ç a m u ru elb isem ize v e y a v ü c u d u ­
m u z a isa b e t e d e rse b u n a n e y a p a lım ? ’ d e m e k istem iş; R esûl-i E krem
(S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) de : ‘T a h â re t a sild ir. Ş ü p h e y e itib a r
e d ilm e z ’ d e m e k iste m iştir. H ad isin z â h iri pis s o k a k ta k i k esin n e c â ­
s e tin y ık a n m a d a n g id erile b ile c eğ in e d e lâ le t e d iy o r ise de â l i m l e r : E lbi­
se ve b e n z e ri şey lere d o k u n a n n e c â s e tin a n c a k y ık a m a k la g id e rile b i­
leceği g ö rü şü n d e d irle r.»

H A DÎSTEN ÇIKARILAN FIKIH HÜKÜM LERİ

U. D inî h ü k ü m le ri ö ğ re n m e y e ç a lışılm a lıd ır.

2. K a d ın la rın ş e r’i h ü k ü m le ri â lim ’e s o rm a la rı m e ş rû d u r.

3. M ü râ c a a t ed ilecek z â tın b ü y ü k lü ğ ü , k e n d is in d e n n o k s a n o lan

k işile rin so ru s o rm a la rın a en g el d eğ ild ir.

4. K a d ın la rın m esc id le re g itm e le ri eâ iz d ir. A ncak b ir fitn e te h ­

lik e sin in olm ay ışı ş a rtı e sa stır.
Bâb : 80 KÎTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 185

Âİ-ü*.* ı»jlı •)

80 — CÜ NÜ B İLE TOKALAŞM AK BABI

j C ' je . ı x S r ’jc . i Âİİt L." . ö j . \ \L s js — û f 1

Ü? <3’_4 j §ç!jf c 4 ' *’ ' • l J - j * <J.' ü ft ‘ ü . ' O* ‘ ö'

c * ı _ r û 1i » 3^ < <Ç 3 4 ' «aââ» . j _ —i l » . "L^»-

li-Ü JLİ j l C o A . "L^>- î* Ij J y “i l : 3 ^ (< ? » \ I î».

. « 3r=^_ V ^>3*' » 3ji-j 3^i •J -« l is ”

T E R C E M E S İ
534) "... Ebû Hüreyre (Radtyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre :
K endisi c ü n ü p ik e n M edine (-i M ü n e v v ere ) y o lla rın d a n b irisin d e
R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n a ıa s tla m ış , E bû H ü ­
re y re (R a d ıy a llâ h ü a n h ) gizlice o r a d a n sıvışıp g itm iş. P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) o n u a ra ş tırm ış . E bû H ü re y re (g u slü n ü
y a p ıp ) g elin ce P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) o n a :
«N erede idin ey E bâ H ü rey re?» diye so rm u ş, k e n d isi d e :
Y â R e sû lalla h ! Ben c ü n ü p ik en b a n a ra s tla d ın ız . Boy a b d e stim i
a lm a d ık ç a h u z u ru n u z d a o tu rm a y ı d o ğ ru g ö rm ed im , diye c e v ap v e r­
m iş. B u n u n ü z e rin e R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) şöyle
b u y u r m u ş tu r :
«M ü'm in necis olm az.»”

t U I. (J (3lae--.j £ . Ç -f / } L? . A«Sî {j ^ — û fû

J . ~ - ' • MI I t' * ' ' * * ' \* ' '

i Aiı X » - rs- < 3* ’J I 4 1—ı ' j - 0'J 1 j * “~ * £ jc * ö ıs -
*" ~ * ** * * *
. l^ı»- Y l l l ^ & U i a £ C ja İ. . * L ı t l 'l j ‘ 34' •• 3^»

. «^ v JJ$\ 4 b ^ 4 3 4 0 3fe • l i r : l 4 « î d f c » 3&

T E R C E M E S İ
535) "... Huzeyfe (bin Yeman) (Radıyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine
göre şöyle söylemiştir :
186 SÜNEN-t İBN-1 MÂCE

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) (d ışa rı) çık tı. Ben cü-
n ü p ik e n b a n a r a s tla d ı. B u n u n ü z e rin e y o lu m u h e m e n d e ğ iş tire re k
g u s lü m ü y a p tık ta n s o n r a g e lin c e O b a n a :
« S a n a n e oldu?» diye s o rd u . B e n : C ü n ü p idim , diye ce v ap v e r ­
dim . R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) :
«Ş ü p h esiz m ü s lü m a n n e c is olm az.»”

HA DÎSLERİN İZAHI

E bû H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in b u h a d îs in i K ü tü b -i
S itte s a h ip le rin in h e p si r iv â y e t e tm işle rd ir.
E bû H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in c ü n ü p ik e n ResûL-i
E k re m (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’i g ö rü n c e gizlice o r a d a n a y rıl­
m a s ın ın se b eb i R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), a s h â -
b ın d a n b irisiy le k a rş ıla ş tığ ı z a m a n to k a la ş ır ve o n a d u â e d e rd i. Bu
â d e ti b ile n E b û H ü r e y r e c ü n ü p k im s e n in c ü n ü p lü ğ ü d o la ­
y ısıy la n ecis s a y ıld ığ ın ı s a n d ığ ı için b u h a liy le P e y g a m b e r ( S a lla lla ­
h ü A ley h i ve S ellem ) ile to k a la ş m a k ta n k o rk m u ş ve h e m e n g u s lü n ü
y a p m a k iç in s ü ra tle o r a d a n a y rılm ıştır. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley ­
h i ve S ellem ) ’in b ilâ h a re o 'n a :
«Sen n ere d e y d in ? » diye so ru y ö n e ltm e sin in seb eb i h a k k ın d a El-
M en h el y a z a rı şöyle d e r : ‘P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in
v a h iy y o lu y la E b û H ü r e y r e ’ n in h a lin i b ilm iş o lm ası ve c ü ­
n ü p k im se n in n e c is o lm a d ığ ın a d â ir h ü k m ü a ç ık la m a k için o’n a b u
s o ru y u s o rm a sı k u v v e tle m u h te m e ld ir.’
H u z e y f e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın h a d is in i ise M ü s l i m ,
N e s â i , E b û D â v û d ve B e y h a k i de riv â y e t e tm iş ­
lerd ir.
A ynı m â n â y ı ifâ d e e d e n b u iki h a d îs in a ç ık la m a s ı b a h s in d e El-
M e n h el y a z a r ı şöyle d e r :
«M ü slü m an n ecis olm az.» h a d is in d e n m a k s a d şu o l a b i li r : ‘C ü n ü p
o lm a k la p isle n m iş olm az, d o la y ısıy la te m a s e ttiğ i şeyi de p isle m e z .’
A m a c ü n ü p kişi n e c â s e tle re d o k u n u n c a p isle n m iş o lur. H a d iste n k as-
d e d ile n m â n â şu d a o l a b i li r : ‘M ü slü m a n , c ü n ü p o lm a k la sid ik ve gâi-
t a gibi pis b ir m a d d e h a lin e d ö n ü şm e z .’
«M ü slü m an p is olm az.» h a d is in d e n k â firin c ü n ü p o lm a k la pis
o ld u ğ u m â n â s ı ç ık a rılm a m a lıd ır. K o n u şm a y e ri m ü s lü m a n a â it ol­
Bâb : 80 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 187

d u ğ u için böyle b u y u ru lm u ş tu r. Y â h u t a p a ç ık n e c â s e tle rd e n kaçı-

n ıld ığ ı gibi k â firle rd e n k a ç ın m a n ın g e re ğ in e iş â r e t ed ilm iştir. Şöyle
de d e n ile b ilir : K â firle rin n e c â s e tle rd e n k a ç ın m a d ık la r ın a ve tem iz
d u r m a d ık la rın a iş â r e t e d ilm iştir.
N ev e vi : «Bu h a d îs, m ü s lü m a n ın d irisi ve ö lü s ü n ü n ta h â r e ti-
n e â it b ü y ü k b ir te m e ld ir. M ü s lü m a n ın d iri ik e n tem iz o lu şu â lim ­
le rin icm â ı ile s â b ittir. H a ttâ cen in , a n n e s in d e n d o ğ a rk e n ü z e rin d e
a n a s ın ın a v re t m a h a llin e â it r u tû b e t b u lu n d u ğ u z a m a n bile tem iz
s a y ılm ıştır. H a lb u k i ta v u k ve b e n z e ri y u m u rtla y a n h a y v a n la rın y u ­
m u r ta la r ın ın dış k ısm ın ın n e c â s e tin e b â z ı â lim le r h ü k m e tm iş le rd ir.
M ü s lü m a n ö lü s ü n ü n h ü k m ü n e g e lin c e : Bu k o n u d a â lim le r a r a ­
s ın d a ih tilâ f v a r d ı r : Ş â f i i ’ d e n riv â y e t e d ile n iki k a v ild e n s a h ih
o la n a g ö re m ü s lü m a n ö lü sü tâ h ir d ir . D elili de b u b â b ta g e ç en h a ­
d îstir. Bu h â r i S a h ih in d e t a ’lik o la ra k İ b n - i A b b â s ’ ta n
şu e se ri n a k le t m i ş ti r :
‘M ü s lü m a n n e d iri ik en , ne de ölü ik e n n ecis olm az.’ M ü s lü m a n ın
h ü k m ü b u d u r. S elef ve H a le fte n c u m h û r ’u n m e z h e b in e ve bizim m ez­
h e b im iz e g ö re k â fir, ta h â r e t ve n e c â s e t h u s ü s u n d a m ü s lü m a n h ü k -
P A S
m ü n d e d ir. jjf = « M ü şrik le r a n c a k n e c istirle r.» â y e ­
tin e gelince, b u n d a n m a k s a t o n la rın itik a t b a k ım ın d a n s a p ık ve k ir ­
li o lm a la rıd ır. S id ik ve g â ita n e c a s e ti gibi k â fir le rin u z u v la rın ın ne-
c â se ti k a s d e d ilm e m iştir.
M ü s lü m a n o lsu n k â fir o lsu n â d e m o ğ lu n u n ta h â r e ti s â b it o lu n ­
c a o n u n teri, tü k r ü ğ ü ve göz y aşı d a tâ h ir d ir . Bu h u s û s ta a b d e st-
sizin, c ü n ü b ü n , h a y ız v e y a la h u s a lık h a lin d e k i k a d ın ın d iğ e r in ­
s a n la r d a n f a r k ı y o k tu r. Bu h ü k ü m , m ü s lü m a n la rîn icm â ı ile s a ­
b ittir. K ezâ, k ü ç ü k ç o c u k la rın b e d e n le ri, elb ise le ri ve a ğ ız la rın d a n
a k a n su tâ h i r o la r a k k a b u l ed ilir. K esin b ir n e c â s e t o lu rs a d u ­
ru m d e ğ işir. Bu seb ep le ç o c u k la rla b e ra b e r y e m e k y em ek , e lle rin i
b a tır d ık la r ı sıvı y e m e k le rd e n a lm a k ve o n la rın e lb ise le ri ile n a m a z
k ılm a k eâ iz d ir. Bu h ü k m ü n s ü n n e t ve ic m â ’d a n o la n d e lille ri m e ş h u r ­
d u r,
H ADÎSLERİN FIKIH YÖ NÜ
1. Â lim z â t, k e n d isin e b a ğ lı o la n la rd a y a n lış b ir şey g ö rd ü ğ ü
z a m a n d o ğ ru s u n u a n la tm a lıd ır.
2. B ir n a m a z v a k tin in ç ık m a en d işe si o lm a d ık ç a c ü n ü p kişi g u s ­
lü n ü b ira z te h ir ed eb ilir.
. 3. C ü n ü p a d a m ın v ü c u d u n u n d o k u n d u ğ u şey n ecis olm az.
188 SÜNEN-İ ÎBN-Î MÂCE

u m
J \ v_^Vı (a \)

81 — ELBİSEYE D O K U N A N M ENİ BÂBI

* • " 1 • y ı «•" .T .,, « <■* •^ ^ . ı
t * JU>^ * ü* I cX
^ m*• ^ “ • * •, * ^

î Aİ^""w-ıjîJt (J—*5 jl aUjîİI < ‘-■’ l/* J^**5. <Jm c j t - : 3^

- / t j î 4İ—*;» « 4» _ / ‘V**! : 4-ljlp u^îû ( 3^

. <:İ j L ’ît V* ^ ü ‘j , ; £ j ı j j > ;V j

T E R C E M E S İ

536) " ... Am r bin M eym ûn (R a d ıyallâhü anlı)'d e n rivâyet edildiğine gö­
re şöyle s ö y le m iş tir:

M en in in isâ b e t e ttiğ i e lb ise n in h e p sin i m i, y o k sa m e n in in d o k u n ­

d u ğ u y e rle ri m i y ık a y a c a ğ ım ız ı S ü le y m a n bin Y e sâ r (73) (R adıyal-
lâ h ü a n h ) ’e so rd u m . S ü le y m a n (R a d ıy a llâ h ü a n h ) şöyle ce v ap v e rd i:
 işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) şöyle s ö y le d i:
« P ey g am b er (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in elb isesin e m en i is a ­
b et e d e rd i. E lb isesin d en m en iy i y ık a rd ı. S o n ra o elbise ile n a m a z a
ç ık a rd ı. Ben de e lb ised e y ık a m a e se rin i o e s n a d a g ö rd ü m .» ”

İ Z A H j

K ü tü b -i S itte s a h ip le rin in h epsi bu h a d isi riv â y e t e tm işle rd ir.

B u h â r î ’ n in b ir riv â y e tin d e ve M ü s l i m ’ de S ü l e y m a n
b i n Y e s â r : «Ben  işey e’ye sordum » tâ b iri b u lu n u r. E b û
D â v û d ’ u n riv â y e tin d e ise S ü l e y m a n bin Y e s â r d i­
y o r k i : ‘Ben, Â i ş e ’ d e n işittiğ in i is p a tla r ve B e z z â r ile
A h m e d ’ in / S ü l e y m a n bin Yesâr, Â i ş e ’ d e n işit-

(73) B u zat Hz. M eym ûne’n in m evlâsı olup, m e şh u r yedi fık ıh çıd an b irisid ir.
Zeyd b in S âb it, Âişe, E bû H üreyre, M eym âne (R .A .)’den ve b ir c e m a a tta n da
m ü rsel o la ra k riv ây et e tm iştir. R âvileri ise M ekhûl, K atâ d e, Z ü h rî ve A m r b in
Ş u ay b ’dır. E bû Z u r’a ve İbn-i S a ’b, sika o ld u ğ u n u b elirtm işler, N esâî de o im a m ­
la rd a n b irisid ir. H icrî 100 veya 104 y ah u t 107’de 73 y aşın d a ik en vefat e ttiğ i riv ây et
o lu n m u ştu r. (H u lâsa , 155)
Bâb : 81 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 189

m edi, sö z ü n ü re d d e d e r. Ş a f i i de E l-Ü m m 'de b a ş k a s ın d a n B e z -

z â r ve A h m e d ’ i n sö zü n e b e n z e r b ir şey r iv â y e t e tm iş tir.’
H a d isin m ân a sın a. g elin ce : B u ra d a k i riv a y e tin z a h irin e göre
A ı ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) R esul-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
lem ) ’in m en iy i y ık a d ığ ın ı sö y le m iştir. M ü s l i m ’ d e k i ifâ d e de
bö y led ir. F a k a t B u h â r i ve E b û D â v û d ’ u n riv â y e tin ­
de H z . Â i ş e ’ nin, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ’in
e lb ise d ek i m en iy i y ık ad ığ ı ta s h ih e d ilm iştir. S i n d i d iy o r k i : ‘P ey­
g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in m en iy i y ık a d ığ ın a d â ir ifâ ­
d e d e n m u ra d , y ık a n m a s ın ı e m re tm e si o la b ilir.’
M e n in in n e c â s e tin e h ü k m e d e n â lim le r, bu h a d îsi delil g ö s te rm iş ­
le rd ir. Ç ü n k ü b u r a d a «M eniyi yık ard ı.» tâ b iri b u işin b ir d e fa d e ­
ğil d e v a m lı s u re tte y a p ıld ığ ın ı g ö ste rir.
E l-M enhel y a z a rı şu m a lu m a tı v e r i r :
« E b û D â v û d ’ u n ş e rh in d e H a t t â b i ’ n in şöyle d e ­
diği a n l a t ı l ı r : ‘M e n in in y ık a n m a s ın a d â ir b u h a d îs e lb ise d ek i m e ­
n in in o v a la n m a s ıy la y e tin ild iğ in e d â ir h a d îs ’e m u h â lif d e ğ ild ir. Ç ü n ­
k ü m en iy i y ık a m a k , tem iz lik b a k ım ın d a n m ü s ta h a b tır. N asıl ki; B al­
g a m ve s ü m k ü r ü ğ ü n d o k u n d u ğ u elbise de y ık a n ır. İki h a d îs in k u l­
la n ılm a s ı m ü m k ü n o ld u ğ u z a m a n çelişki a rz e d e c e k şe k ild e y o ru m ­
la n m a s ı câiz değildir.» Ş â rih bu n a k lin d e n s o n ra şöyle d e r : ‘Ben
d e rim ki; y ık a m a ve o v a la m a y a â it iki h a d îs a ra s ın d a b ir m u h âle -
fe t v e y a ç e lişk in in b u lu n d u ğ u n u hiç k im se id d ia e tm e m iştir. Bu h a ­
dîs, m e n in in n ecis o ld u ğ u n a d e lâ le t ed er. Ç ü n k ü y ık a n m ış tır. K u­
ru m u ş m e n in in de ıslak m en îy e k ıy a s la n m a s ı g e re k ird i, f a k a t o v a ­
la m a h a d îsi ile k u r u m eni a y rı h ü k ü m a lm ış o lur. Biz m en iy i y ık a ­
m ay ı s ü m k ü r ü k ve b a lg a m ı y ık a m a y a b e n zetem ey iz. Ç ü n k ü D a -
r e k u t n i , S ü n e n ’in d e şöyle b ir h a d îs riv â y e t e t m i ş t i r :
«Yâ A m m âr! S e n in b a lg a m ın ve göz y a ş la rın a n c a k se n in k o ­
v a n d a k i su d u ru m u n d a d ır. Elbise, a n c a k beş şe y d en y ık a n ır : Bevl,
g a ita , m eni, k a n ve k u şk u d u r.» G ö rü ld ü ğ ü gibi h a d iste m eni, g â ita
ve dem a ra s ın d a z ik re d ilir. E ğer d e n se ki; D a r e k u t n i : ‘Bu
h a d isi S â b i t b i n H a m m â d ’ d a n b a şk a sı riv â y e t e tm e m iş
o d a cid d e n z a y ıf tır ’ d e m iştir. Ben d e rim ki B e z z â r , S â b i t
bi n H a m m â d ’ ın s ik a o ld u ğ u n u sö y lem iştir. E ğ er d e n se ki;
B e y h a k i : ‘ A m m â r ’ ı n h a d îsi b â tıld ır. A slı y o k tu r. Ç ü n k ü
onu S â b i t bin H a m m â d , A l i b i n Z e y d ’ den. o da
İ b n - i M ü s e y y e b ’ de n o d a A m m â r ’ d a n riv â y e t e t­
m iştir. A l i b i n Z e y d ile ih tic a c edilem ez, d e m iştir. Ben
190 SÜNEN-Î İBN-Î MÂCE

d e rim k i : E b û D â v û d , T i r m i z i ve N e s â i , Al i
b i n Z e y d ’ i n h a d îs in i riv â y e t e tm iş le rd ir. İ b n - i M u i n de
A l i b i n Z e y d ’ i s a v u n m u ş tu r. E l - İ c l î d e : ‘O n u n r iv â ­
y e tle rin d e b eis y o k tu r ’ d e m iştir. H â k i m E l-M ü ste d re k ’in d e O ’n u n
riv â y e tin i a lm ıştır. T i r m i z i d e : A l i b i n Z e y d s a d ık tır 1
dem iştir.»

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü
1. H adis, m e n in in n e c is o ld u ğ u n a d e lâ le t e d er. Bu k o n u d a
â lim le r a ra s ın d a k i ih tilâ fı, b u n d a n s o n ra k i b â b ta in ş a a lla h a n la ta ­
cağım .
2. Kadmın, k o c a sın ın e lb isesin i y ık a m a k gibi h iz m e tle r y a p ­
m ası câ iz d ir.
Cj * ( AT)

82 — ELBİSEDEN M EN ÎY İ O V ALA M AK BÂBI

. Am Al,A f ' i , , - , '\ ' A At ■'* i ı ' i . A. ^.ı,
. j » Cj u> a»-j p • \ jiJ L ' . Cj ^ — &TV
/ ■, • w " , ' •

iL lj û iw Cj A * c f - « j \ r/- ‘<_r^ î»-*- t j U L - Cj

• j J~J îfi j : cJî»

T E R C E M E S Î

537) “ ... Âişe (Radtyallâhü anhâ)’dan rivâyet edildiğine göre şöyle söy­
lemiştir :
«Ben, çok d e fa k e n d i elim le R e s û lu lla h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l ­
l e m ) ’in e lb ise sin d e n m en îy i ovaladım .»
Bâb : 82 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 191

T E R C E M E S İ .

538 “ ... H em m âm bin E l-H âris (74) (R adtyallâhü anh)'d e n rivâyet edil­
diğine göre şöyle söylemiştir :

Hz. Â işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’ye b irisi m is a fir olm uş. Hz. Â işe
(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) k e n d is in e s a rı re n k li b ir ç a rş a fın m is a fire v e ril­
m esin i e m re tm iş ti. M isafir, b u ç a rş a f için d e u y u rk e n , ih tilâ m olm u ş
ve ih tilâ m e seri b u lu n d u ğ u h a ld e ç a rş a fı g ö n d e rm e k te n h a y â e d e ­
r e k ç a rş a fın ta m a m ın ı s u y a b a tırıp y ık a d ık ta n s o n ra g ö n d e rm iş, b u ­
n u n ü z e rin e Hz. Â işe :
« Ç arşafım ızı n iy e bozdu (so ld u rd u )? k e n d i p a rm a ğ ıy la o n u o v a ­
la m a s ı k â fi idi. Ben çok d e fa p a rm a ğ ım la R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley­
hi ve S e lle m )’in e lb ise sin d e n m en îy i ovaladım .» b u y u r m u ş tu r .’’

< o* ı ‘ ı i . ' <Jm y}

.A lt ç i l i ^ ‘y ( j * - ^ 1 i ^ i <A jlc je - t i V 'j t

T E R C E M E S İ

539) "... Aişe (Radıyallâhü anhâ)'d e n rivâyet edildiğine göre şöyle söy­
lemiştir :

«Ş üphesiz, Ben R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in e lb i­

se sin d e n m en îy i b u lu p , o n u elb ise d en k a z ıd ığ ım ı bilirim .»"

İ Z A H I

E lbiseye d o k u n a n m e n in in o v a la n m a s ı ile y e tin ild iğ in e d â ir o lup

m u h te lif s e n e d le rle H z . Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d e n riv â y e t
ed ilen h a d îsi M ü s l i m , Nesâî, Tirmizî ve E b û D â ­
v û d d a riv â y e t e tm iştir.
538 n o lu riv â y e tte H z . Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’ye g itti­
ği b ild irile n m is a firin ism i b u r a d a a n ılm a m ış tır. E b û D â v û d ’ u n

(74) H em m âm b in E l-H âris bin K ays b in A m r b in R ab îa b in H a rise En-

N ahâvî E l-K ûfi’n in ; Ö m er b in E l-H attâb , İbn-i M es’ûd, A m m â r b in Y âsir, Hu-
zeyfe, Âişe (R .A .)’den ve b a ş k a la rın d a n riv ây e ti v ard ır. K en d isin d en d e ; S üley­
m a n b in Y esâr, İb râ h im E n-N ahâi ve V ebre b in A b d irra h m a n riv â y e tte b u lu n ­
m u şla rd ır. İbn-i M uin ve İbn-i H ib b an o nu sika sa y m ışla rd ır. İclî de : O sik a b ir
ta b iîd ir, dem iştir. 63 veya 65 yılı v efat e tm iştir. (M enhel C. 3, Sah. 242)
192 SÜNEN-Î İBN-Î MÂCE

s ü n e n in d e ; M isa firin râ v i H e m m â n bin E l - H â r i s o ld u ­

ğ u b e lirtilm iş, M ü s 1 i m ’ in b ir riv â y e tin d e , m is a firin A b d u l ­
lah bin Ş i h â b E l - H al a ni o ld u ğ u b ild irilm iştir. El-M en-
h e l y a z a rı; ‘Bu d u r u m a g ö re m is a firlik olayı iki d e fa v u k u ’ b u lm u ş ’
d e m iştir.
K u ru m u ş o la n m e n in in o v a la m a k la te m iz le n d iğ in e h ü k m e d e n
â lim le r, b u h a d îsi delil g ö s te rm iş le rd ir.

M ENÎ H A RK IN D A K İ İHTİLÂF :
A — M en in in n ecis o ld u ğ u n u sö y ley en â l i m l e r :
1. S e v r î , Evzâı, Ebû Ha n îf e ve M â l i k (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ü m ) , m e n in in necis o ld u ğ u n a h ü k m e tm iş le rd ir. B u n ­
la r d a n E b û H a n î f e , m e n in in k u ru d u ğ u z a m a n o v a la m a k la
tem iz le n eb ile c e ğ in ! sö y le m iştir. A h m e d bi n H a n b e l ’ d en
y a p ıla n b ir riv â y e tte bö y led ir. B u n la rd a n M â l i k ve E v z â î
ise : Y aş o lsu n k u r u o lsu n m en îy i y ık a m a k g e re k ir, d e m işle rd ir.
2. E l - L e y s b i n S a ’ d: M eni n e c istir. F a k a t d o k u n d u ­
ğ u y e r y ık a n m a d a n k ılm a n n a m a z ın iâd esi g e re k m ez , d e m iştir.
3. E l - H a s a n b i n S â l i b : M eni elb ised e o ld u ğ u z a ­
m a n çok bile olsa, b u n u n la k ılın a n n a m a z ın iâ d e si g e re k m ez . Ş â y e t
b e d e n d e ise, az bile olsa, n a m a z ın iâd e si g e re k ir, d e m iştir.
M e n in in n e c â s e tin e h ü k m e d e n â lim le r, B u h â r i , Müslim,
E b û D â v û d , ve İ b n - i M â c e h ’ in H z . Â i ş e ’ den
riv â y e t e ttik le ri ve P e y g a m b e r’in elb isesin e d o k u n a n m e n in in y ık a-
tıld ığ ın a d â ir h a d isi delil g ö ste rm işle r, b ir de m en îy i bevl ve h a y ız
k a n ın a k ıy a s la m ışla rd ır.
B — M e n in in T â h ir O ld u ğ u n u S ö y ley en  lim le r:
Şâfiî, Dâvûd, İ b n ü ’l - M ü n z i r , Said b i n E 1-
M ü s e y y e b , A t â ’, İ s h a k ve E b û Se vr , m e n in in
tem iz o ld u ğ u n a h ü k m e tm iş le rd ir. Ahmed b i n H a n b e l ’ d en
y a p ıla n iki riv â y e tin e n s a h ih i de b u d u r. S a h â b île rd e n A l i , S a ’ d
b i n E b i V a k k a s , İ b n - i Ö m e r ve  i ş e (R adıyallâ-
h ü a n h ü m ) 'ü n m e n in in tâ h i r o ld u ğ u n u sö y le d ik le ri riv â y e t o lu n m u ş ­
tu r.
Bu â lim le rin delili m e n in in o v a la n m a s ıy la y e tin ild iğ in e d â ir ri-
v â y e tle rd ir. B u n la r : E ğ e r m en i n ecis o lm u ş olsaydı, k a n ve d iğ e r ne-
c isle r gibi o v a la n m a s ı y etm ezd i, d e m işle rd ir.
İlk g ö rü ş ü s a v u n a n la r; B u n la ra şöyle ce v ap v e r m iş le r d ir :
Bâb : 83 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 193

O v a la m a riv a y e ti, m e n in in te m iz liğ in e d e lâ le t etm ez. A n c a k te ­

m i z l e m e k e y f i y e t i n e d e l â l e t e d e r . S o n u ç ş u d u r ki; M e n i n e c i s t i r . S u ­
d a n b a ş k a b ir şe k ild e te m iz le n m e si h u s û s u n d a k o la y lık s a ğ la n m ış tır.

 lim le r a ra s ın d a k i ih tilâ fa â it izah p e k ço k tu r. E l-M en h el ve

T u h f e ’d e b u h u s u s t a g e n i ş m a ’l u m a t v a r d ı r . O r a y a m ü r â c a a t e d i l e ­
b il ir .

H A D ÎSL E R İN FIK IH Y Ö N Ü

Bu b â b ta k i h ad isler, m e n in in o v a la m a k la te m izlen eb ileceğ in e d e ­

lâ le t e d e r. K o n u h a k k m d a k i t a f s ilâ t y u k a r ı d a v erild i.

4-4 Jkll < _ > Al )

83 — İÇİNDE CİN Sİ M ÜN ASEBET YAPILAN ELBİSEYLE

NAM AZ KILMAK BÂBI

T E R C E M E S Î

540) “ ... M uâviye bin Süfyan ( Radıyallâhü a n h y û e n rivâyet edildiğine

göre :

K e n d i s i P e y g a m b e r ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i n h a n ı m ı o l a n
k ı z k a r d e ş i Ü m m ü H a b i b e ( R a d ı y a l l â h ü a n h â ) ’y a : R e s û l u l l a h ( S a l-
la lla h û A le y h i v e S e lle m ) iç in d e cin si m ü n â s e b e t y a p tığ ı e lb isey le
n a m a z k ı l a r m ıy d ı? d iy e so rd u . Ü m m ü H a b îb e d e \

« E v e t. E l b i s e d e n e c â s e t o l m a d ı ğ ı z a m a n (o e l b i s e y l e n a m a z k ı ­
la rd ı.)» ”

Sünen-i îbn-i M âce — C . : 2 - F . : 13

194 SÜNEN-I İBN-Î MÂCE

İ Z A H I

N e s â i ve E b û D â v û d d a bu h a d isi riv â y e t e tm iş le r­
dir. E l - M e n h e l y a z a rı; h a d îs te ‘E z â ’ o la ra k g eçen ve te rc e m e d e n e c â ­
se t o la ra k ifâ d e e ttiğ im iz k elim ey i m en i v e y a m ezî e seri o la r a k a ç ık ­
lam ış ve b u h a d is in m e n in in n e c â s e tin e delil o la ra k g ö ste rild iğ in i
sö y le m iştir. D a h a s o n ra şöyle d e r : M e n in in n e c â s e tin i ifâ d e ed e n
bu h a d îs, R esûl-i E k rem (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in m ü b â re k
v ü c u d u n d a n ç ık a n b ü tü n m a d d e le rin tem iz liğ in e te r s d ü şm ez. Ç ü n ­
k ü ş e r’î h ü k ü m le rd e ü m m e tin d u r u m u d ik k a te a lın ır. H ad îs z a n ile
a m e l e d ilm e sin in g e re k li o lm a d ığ ın a d a d e lâ le t e d er. Ç ü n k ü içinde
cin sî m ü n â s e b e t y a p ıla n e lb ise n in p isle n m e si k u v v e tle m u h te m e ld ir.
R esül-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), b u fiili h a d îsiy le y a k în
(k esin bilgi) ile a m e l e d ilm e sin in g e re k liliğ in e ve z a n la r a itib a r e d il­
m em e sin e m ü s lü m a n la rı irş a d e tm iştir.

H A D ÎS T E N Ç IK A R IL A N FIK H Î H Ü K Ü M L E R

1 — İçinde cin si te m a s y a p ıla n e lb ised e n e c â s e t g ö rü lm e d iğ i z a ­

m an , n a m a z k ılm a k câizd ir.
2 — M eni n e c istir. B u n u n la ilgili ih tilâ f b u n d a n ö n ceki b â b ta a n ­
latıld ı.
3 — N a m a z a d u r a n kişi, p isle n e n elbiseyi g iy m e k te n s a k ın m a ­
lıdır.
4 — A ksi s â b it o lm a d ığ ı m ü d d e tç e , asıl o la n şeyle a m e l e d ilm e ­
lidir.
Bâb : 83 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 195

T E R C E M E S İ

541)“ ... E b ü ’d -D e rd â ’ ( Radıyallâhü a n h ) ’dtv\ rivâyet edildiğine göre şöyle

söylemiştir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), m ü b â r e k b a ş ın d a n su

d a m la d ığ ı h a l d e ç ık ıp y a n ı m ı z a g e ld i v e t e k b ir e lb ise y le bize n a ­
m a z k ıld ırd ı. S a rılm ış o ld u ğ u e lb is e n in b ir k e n a r ın ı s a ğ o m u z u n a
a t a r a k sol k o l u n u n a l t ı n d a n v e d i ğ e r k e n a r ı n ı sol o m u z u n a a t a r a k ,
s a ğ k o lu n u n a ltın d a n g e ç ire re k g ö ğ sü ü z e rin e u ç la rın ı b ağ lam ıştı.
( N a m a z k ı l d ı k t a n s o n r a ) g e r i d ö n ü n c e Ö m e r b in E l- H a ttâ b : Y â Re-
s ü l a l l a h ! B ir e l b i s e d e b i z e n a m a z k ı l d ı r ı y o r s u n ? d i y e r e k ( h ü k m ü n ü
ö ğ r e n m e k is t e d i .) R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) :

« E v e t. T e k e l b i s e d e n a m a z k ı l a r ı m v e o e l b i s e d e .» Y â n i c i n s î m ü ­
n â s e b e tte b u lu n m u ştu m .» b u y u rd u .”

N ot : Bu senedin râ v ile rin d e n H aşa n b in Y ah y â’n ın zayıflığı ü zerin e c u m h u r

ittifa k e ttiğ in d e n dolayı isn a d ın ın zayıflığı Z ev âid ’de b ild irilm iştir.

T E R C E M E S İ

542) "... Câbir bin Semûre ( Radıyallâhü anh)'d e n rivâyet edildiğine gö­
re şöyle söylemiştir :

H a n ı m ı ile, i ç i n d e c i n s î t e m a s y a p t ı ğ ı e l b i s e y l e k i ş i n i n n a m a z k ı l ­
m a s ın ın h ü k m ü n ü b ir a d a m P e y g a m b e r ( S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
l e m ) ’c s o r d u . R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) d e :

« E v e t, h e r z a m a n ( k ı l a b i l i r . ) A n c a k e l b i s e d e b i r ş e y g ö r d ü ğ ü z a ­
m a n o n u y ık a y ın c a v a k a d a r k ıla m a z .» "

İ Z A H I
B u ik i h a d i s , ilk h a d i s i n h ü k m ü n ü t e y i d e d e r . Z e v â i d y a z a r ı :
C â b i r ’ in h a d îs in d e k i is n a d s a h ih olu p , ric a li s ik a d ır , d e m iş tir.
196 SÜNEN-Î İBN-1 MÂCE

S i n d i : C â’b i r ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’i n h a d i s i n i n z a h i r i , m e n i ­
n in n e c a s e tin e d e lâ le t e d e r. A n c a k şö y le d e n e b i l i r : İç in d e m e n i b u ­
l u n a n elb ise y le n a m a z k ılm a n ın m e k r u h l u ğ u k a s d e d ilm iş o lab ilir.
M e n in in ta h â r e tin e h ü k m e d e rs e k h a d îste ö n g ö rü le n y ık a m a , k erâ-
h a t t e n s a k ı n m a k iç in o lu r, d e m iş tir. S i n d i ’ n i n b u ifâ d e si, h a d î s ­
t e g e ç e n ‘ş e y ’ k e l i m e s i n i m e n i ile y o r u m l a d ı ğ ı n ı g ö s t e r i r .

84 — MESTLER ÜZERİNE M ESHETM EK H A K K IN D A

GELEN ( H A D Î S L E R ) B Â B I

T E R C E M E S İ

543) “ ... H em m âm bin el-H âris ( Radtyallâhü a n h ü m â ) ’den rivâyet edil­

diğine göre şöyle demiştir :

C e r i r b i n A b d i l l a h (E l- B e c e lî ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) , k ü ç ü k a b d e s t i ­
n i b o z d u k t a n s o n r a a b d e s t a l d ı vc m e s t l e r i ü z e r i n e m e s h e t t i . B u n u n
ü z e r in e k e n d is in e : S e n b ö y le m i y a p a r s u ı ? d iy e s o r u ld u . K e n d i s i :
B e n R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i n b u n u y a p t ı ğ ı n ı g ö r ­
d ü ğ ü m h a l d e b e n i b u n u y a p m a k t a n a l ık o y a n n e d ir ? d ed i.

R â v i İ b r â h i m E n - N e h â i ( d e d i ki) : O n l a r ( = A b d u l l a h İ b n - i M e s ’-
u d ’u n a r k a d a ş l a r ı ) C e r î r ’i n h a d î s i n d e n ç o k h o ş l a n ı r l a r d ı . Ç ü n k ü Ce-
r i r ’i n İ s l â m ’a g i r i ş i M â i d e s û r e s i n i n ( a b d e s t e â i t 6. â y e t i n i n ) i n i ş i n ­
d e n ö n c e id i.”

İ Z A H I
K ü tü b - i S itte s â h ip le r in in h e p si b u h a d îs i az b ir lafız f a r k ıy la
ve a y n ı m â n â y ı ifâ d e e d e r m â h iy e tte riv â y e t etm işle rd ir. B u h â -
r i ’ n in riv â y e tin d e C e r î r ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) , a b d e s t a l ıp , m e s t ­
l e r ü z e r in e m e s h e t t i k t e n s o n r a k a lk ıp n a m a z k ılıy o r, n a m a z d a n s o n ­
Bâb : 84 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENlHÂ 197

r a k e n d isin e so ru y ö n eltiliy o r. E b û D â v û d ’ u n riv â y e tin d e

C e r i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) s o ru y u c e v a p la n d ırd ık ta n s o n ra o r a d a ­
k ile r : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) ’in m est ü z e rin e m es-
h e tm e işi M â i d e s û re s in in (a b d e ste â it 6. â y e tin in ) in iş in d e n
önce idi, d e d ile r. C e r ı r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) : Ben, M â i d e s û ­
re s in in (m e z k û r â y e tin in ) in iş in d e n s o n ra m ü s lü m a n oldum , diye ce­
v a p verd i. B e y h a k i ’ n in s ö n e n in d e İ b r â h i m bin E t-
h e m ’ in : M e stle r ü z e rin d e m e sh e tm e h a k k ın d a C e r î r (R adı-
y a llâ h ü a n h ) ’in h a d îs in d e n d a h a g ü z e l b ir h a d îs işitm ed im , ded iğ i
riv â y e t e d ilm iştir.

H a d isin M â n â s ı:

H adis, R esûl-i E k rem (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in m est ü z e ­

rin e m e s h e ttiğ in i ve b u n u b iz z a t m ü şâ h e d e e d e n m e ş h u r s a h â b ı C e -
r î r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in de a y n ı şeyi y a p tığ ın ı ilâ d e ediyor. Ha-
d îs’in râ v ile rin d e n İ b r â h i m En-Nehâi (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’-
n in b e lirtiğ i gibi A b d u l l a h İbn-i M e s ’ u d ’ u n a sh a b ı,
C e r i r ’ in h a d îs in i çok g ü zel b u la r a k b e ğ e n m işle rd ir. S ebebi ise;
m est ü z e rin e m e sh e tm e y i câiz g ö rm e y e n le r şöyle id d iâ e d e r l e r : R e­
s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) ilk z a m a n la r d a a b d e s t a lırk e n
m e st ü z e rin e m esh y a p a rd ı. A b d este â it M â i d e s ü re s in in 6. â y e ­
ti in in c e â y e tte a y a k la rın y ık a n m a s ı e m re d ilm e k le m est ü z e rin e yapı-
la g e le n m e sh e tm e h ü k m ü n e sh e d ilm iş oldu. C e r i r (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’in h a d îsi b u id d iâ y ı k ö k ü n d e n ç ü rü tü r . Ç ü n k ü C e r i r (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ’in m ü s lü m a n o lu şu b u â y e tin in iş in d e n s o n ra k i z a ­
m a n a ra s tla r . Ç ü n k ü a b d e s t â y e ti B e n i M u s t a l i k s a v a ş ın ­
d a in m iş tir. Bu s a v a ş h ic re tin 4’ü n c ü v e y a 5. yılı v u k u ’ b u lm u ş, C e -
r I r (R a d ıy a lâ h ü a n h ) ise h ic re tin 10. yılı R a m a z a n a y ın d a
m ü slü m a n lığ ı k a b u l e tm iştir. E ğ er bu â y e tin n ü z u lü n d e n önce C e -
r i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) m ü slü m a n o lm u ş o lsaydı söz k o n u su h a d i­
sin in bu â y e tle m e n s u h o lm a sın a ih tim a l v e rilird i. Bu z â tın m ü slü -
m a n lığ ı â y e tin n ü z u lu n d a n s o n ra k i z a m a n a r a s tla y ın c a a n ıla n h a ­
d isin in m e z k û r â y e tle m e n s u h o lm a y ıp y ü r ü r lü ğ ü n ü n d e v a m ın ı b il­
m iş o lu ru z . Bu d u r u m d a h a d îs, â y e ti h u s û s île ş tirir. Y âni a y a k la n
y ık a m a y a â it â y e tin e m ri a y a ğ ın d a m est b u lu n m a y a n la r a m a h s u s ­
tu r. Â yetle bu m â n â n ın k a sd e d ilğ in i m e z k û r h a d îs le r a ç ık la r.
E b û D â v û d ’ un riv â y e tin d e C e r i r (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’ın : Ben, M â i d e s û re s in in n ü z u lu n d a n s o n ra m ü slü m a n ol­
d um , m e â lin d e k i h a b e rin d e n ve m u sa n n ifim iz in riv â y e tin d e İ b r â ­
him (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in : Ç ü n k ü C e r î r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in
198 SÜNEN İ İBN-İ MÂCE

m ü slü m a n lığ ı k a b u lü M â i d e s ü re s in in n ü z u lü n d e n s o n ra idi.

şe k lin d e k i sö z ü n d e n m a k s a t M â i d e s û re s in in ta m a m ı olm ayıp,
s û re d e k i a b d e s t â y e tid ir. Biz de te rc e m e d e p a re n te z içi ifâ d e y le b u ­
n a iş â re t e ttik . Ç ü n k ü s û re n in b â z ı â y e tle ri C e r i r (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’in İslâ m iy e ti k a b u lü n d e n s o n ra n â z il o lm u ştu r. N ite k im h ic ­
re tin 10. yılı R a m a z a n a y ın d a C e r i r m ü s lü m a n olm uş,
o yıl y a p ıla n m e ş h u r V e d â h a c c ın d a a re fe g ü n ü ;

o o j |*£J c J u 5 İ '»y131 = «B u g ü n s i z i n i ç i n d i n i n i z i k e m â l e e r ­

d i r d i m . . . » â y e ti in m iştir. (M âide : 3)

M e stle r ü z e rin e m e sh e tm e y i k a b u l e tm e y e n le r, m esh h a d is in in

râ v is i C e r i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in, H z . A l i (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ile H z . M u â v i y e ve ta r a f t a r l a r ı a r a s ın d a c e re y a n ed e n
o la y la rd a H z . A l i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n a y rıld ığ ın ı id d iâ e d e ­
rek , o n u z a y ıfla tm a k iste m iş le r ise d e b u tu ta rs ız d ır. Ç ü n k ü C e r i r
(R a d ıy a llâ h ü a n h ), H z . A l i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n a y rılm a m ış
olup, bâzı m a z e re tle r d o lay ısıy la bu o la y la ra k a tılm a m ış tır. K aldı ki
İm am ve H âfız o la n M u h a m m e d bin İ b r â h i m E 1- V e -
z i r , Ehl-i B eyt’in b ü y ü k im a m la rı ve e tb a la r ın ın riv â y e tle riy le s â ­
b it o ld u ğ u veçhile, s a h â b île r a ra s m d a c e re y a n ed e n m ü e ssir o la y la r­
d a n önce o lsu n s o n ra o lsu n s a h â b île rin riv â y e tin in m a k b u l o ld u ğ u
h u s u s u n d a ic m â ’ v a rd ır. M est h a d îs le rin d e n k u r tu lm a k için b u y ü ­
ce s a h â b îy e k u s u r isn a d e tm e k y e rsiz o lu p İslâm â lim le ri k a t ’iy y en
böyle b ir şeye iltifa t e tm e m işle rd ir.

İ b n ü ' l - M ü n z i r , İ b n ü ’ l - M ü b â r e k ’ i n şöyle sö y ­
led iğ in i n a k le t m i ş ti r : "M estler ü z e rin e m e s h e tm e n in câizliğ i h u sû -
s u n d a s a h â b île r a r a s ın d a ih tilâ f y o k tu r. Ç ü n k ü câizliğ i in k â r e ttiğ i
riv â y e t o lu n a n la rd a n b a ş k a câizliğ i s â b it g ö rd ü ğ ü riv â y e ti de v a rd ır .’

E L- H â f ı z da, E l-F ctih ’te şöyle d e r : «H adis h â fız la rın d a n b ir

c e m a a t; m e s tle r ü z e rin e m e sh e tm e k m ü te v a tird ir d e m işle rd ir. H adis-
c ile rd e n b ir c e m â a t m esh e â it râ v ile ri to p la m ışla r, s a y ıla rı se k se n i
b u lm u ş tu r. İ m a m A h m e d : M esh h a k k ın d a s a h â b île rd e n
k ırk ta n e m e r f u ’ h a d îs v a rd ır, dem iştir.»

E b ü ’l - K a s ı m İbn-i M üne ddeh, T e z k ire sin d e m esh

h a d îs in in râ v ile rin i ism en z ik re d e re k se k se n s a h â b i’yi b u ld u ğ u n u z ik ­
retm iştir-, T i r m i z î ve B e y h a k i de s ü n e n le rin d e b u s a h â -
b ile rd e n b ir c e m â a ti z ik re tm iş le rd ir.
Bâb : 84 KlTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 199

H A D ÎS İN FIK IH Y Ö N Ü

1 — M e stle r ü z e rin e m e sh e tm e k m e şrû d u r.

2 — Z a m a n ı n a g ö r e ş e r ’î ş e r i f e m u h â l i f b i r ş e y i g ö r e n k i m s e
s u s m a m a lı. G ü z e l y o lla itira z e tm e lid ir.

3 — Y a p tığ ın ın d o ğ r u lu ğ u n a in a n a n k im se, b ir itira z a m â r u z

k a ld ığ ı z a m a n d a y a n d ı ğ ı d elili a ç ık la m a lıd ır .
4 — İ t i r a z e d e n k işi, g ö s t e r i l e n d e l i l e v â k i t e n k i t l e r i s ö y l e y e b i l i r .
5 — İ t i r a z a m â r u z k a l a n k iş i, o t e n k i t l e r i c e v a p l a m a k s û r e t i y l e
d elilin in s ıh h a tim g ö ste rm e lid ir.
6 — İ h t i y a ç z a m a n ı n d a , t a r i h i d e li l g ö s t e r m e k c â i z d i r . N i t e k i m
C e r i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , m ü s lü m a n lığ ı k a b u l ettiğ i ta rih i; m e s t­
le r ü z e rin e m e s h e tm e h ü k m ü n ü n d e v a m e ttiğ in e ve m e n s u h o lm a d ı­
ğ ın a d elil g ö s te r m iş tir .
• ^ .tf r ^ t i, m* S * } ± J , i
. L' : Vli 1 jr L j t jL i â x -s- J l — 6£t

î J%» <*•. ? »-' ?ı • r* * ,- fı '

t ı \ i^ 4 ıj t ^ \ l? . a J -w ^ ^

L ' y $ j|j| »j' • O* ‘ J ' J j J . ' ö c 4

T E R C E M E S İ

544) “ ... Huzeyfe (bin Ee-Yeman (R a dtyallâ hü a nh ) ’den rivâyet edildi­

ğine göre şöyle sö y le m iş tir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), a b d e s t a ld ı ve m e s tle ­

r in in ü z e rin e m esh e tti."

İ Z A H I
B u h a d isi K ü tü b -i S itte s â h ip le ri riv â y e t e tm işle rd ir. R iv ây etle-
r i n b i r k ıs m ı d a h a u z u n o lu p , m e s h e t m e k o n u s u d ış ın d a k a l a n b â z ı
h u s u s l a r ı d a b e y a n e d e r. Y e ri o lm a d ığ ı iç in b u r a d a a n l a t ı l m a s ı n a g e ­
re k y o k tu r.
200 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

T E R C E M E S İ

545) *'... M uğîre bin Şu’be ( Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre:

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) a b d e s tin i b o z m a y a ç ık ­

tı. M u ğ i r e d e i ç i n d e s u b u l u n a n b i r m a t a r a ile O ' n u iz le d i. R e s û l - i E k ­
r e m ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) ih tiy a c ın ı g id e r d ik te n s o n r a (g e ­
lip ) a b d e s t a l d ı v e m e s t l e r ü z e r i n e m e s h e t t i . ”

İ Z A H I

Bu h ad îsi B u h â r i , M ü s l i m ve S ü n e n sa h ip le ri
u z u n ve k ısa m e tin le r h â lin d e riv â y e t etm işlerd ir. Bâzı la fız la rd a
d e ğ i ş i k l i k v a r s a d a h e p s i P e y g a m b e r ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’in
a b d e s t a ld ığ ın d a m e s tle r ü z e rin e m e sh e ttiğ in i b ild irm e k te d irle r.

Bu h a d îsd e m e stle r ü z e rin e m e s h e tm e n in m e ş rû lu ğ u n a d e lâ le t

eder.

İ m a m i y e m e z h e b i n e m e n s u b o l a n l a r ile h a r i c i l e r v e E b û B e­
k i r b in D â v û d E z - Z â h i r i , m e s tle r ü z e rin e m e sh e t-
m e n in câiz o lm a d ığ ın ı sö y lem işle rd ir. B u n la r a b d e st a lm a y a d â ir

M â i d e s û r e s i n i n 6. â y e t i n i d e l i l g ö s t e r e r e k ; b u â y e t t e a y a k ­
l a r ı n y ı k a n m a s ı e m r e d i l m i ş t i r , d e r l e r . A y r ı c a R e s û l- i E k r e m ( A le y -
h i s s a l â t ü v e ’s - s e l â m ) ’i n a b d e s t a l m a y ı ö ğ r e t t i ğ i ş a h s a :

« .. .V e a y a ğ ı n ı y ı k a .» b u y u r m a s ı v e m e s t l e r ü z e r i n e m e s h e t m e k -
t e n b a h s e t m e m e s i n e d a y a n ı r l a r . B ir d e : « A b d e s t t e y ı k a n m a y a n t o ­
p u k l a r a a z a b o l s u n .» ile a y a k l a r ı y ı k a d ı k t a n s o n r a : « A y a k l a r ı n y ı ­
k a n m a s ı o l m a k s ı z ı n , A l l a h n a m a z ı k a b u l e t m e z .» m e â l l e r i n d e k i h a ­
d isleri m e s n e d g ö s te r ir le r ve m e s h e â it h a d îs le rin a b d e s t â y e tiy le
m e n s u h o ld u ğ u n u sö y lerler.

 lim le rin c u m h ü r u m e s tle r ü z e rin e m e s h e tm e n in câizliğ in e h ü k ­

m e tm işle rd ir.

H a n e f i âlim lerin d en İ b n ü ’ l - H i m â n F e t h ü ’l - K a d i r ’d e :
«M eshe â it h a d îs le r ç o k tu r.E b ü H a n i f e : G ü n ış ığ ı g i b i a p a ç ı k
d elilleri b u ld u k ta n s o n r a m e s tle r ü z e rin e m e s h e tm e y i c â iz g ö rd ü m .
Bâb : 84 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 201

B u n u câiz g ö rm iy e n in k ü fre g itm e s in d e n e n d işe le n irim . Ç ü n k ü bu

h u s u s ta g e le n e se rle r, te v â tü r h a d d in i b u lm u ş tu r, d e m iştir. E b û
Y û s u f da; M esh e â it h a b e r m e ş h u r o ld u ğ u için b u n u n la â y e tin
n e sh i e â iz d ir, d e m iş tir’ diye n a k le d e r.
El-A yni de : M e sh e tm e n in c â iz liğ in i hiç k im se in k â r edem ez. A n ­
c a k s a p ık b id ’a tç ı in k â r ed eb ilir, d e m iştir.
Hasan-ı B a s r i d e : ‘Ben, y e tm iş s a h â b iy le g ö rü ştü m . H ep ­
si m e s tle r ü z e rin e m e sh e tm e y i m e ş rü s a y ıy o rla rd ı.’ d e m iştir.

Ş â f i i 1 e r ' den N e v e v i : İc m â ’ın o lu şm a s ın d a sö zü m u te ­

b e r o la n b ü tü n â lim le r h a z a r d a ve se fe rd e, ih tiy a ç o lsu n o lm a sın
m e s tle r ü z e rin e m e s h e tm e n in câizliği h u s ü s u n d a ic m â ’ e tm iş le rd ir.
H a ttâ e v in d e n ç ık m a y a n k a d ın ve y ü rü y e m e y e n s a k a t k im se bile m es-
h e d e b ilir. Y alnız. Ş i î l e r ve H â r i c ı l e r , m e s h in c â iz liğ in i
in k â r e tm iş le r ki. b u n la rın m u h a le fe ti m u te b e r d eğ ild ir.

M â 1 i k ’ in m ezh eb i de m e ş h u r riv â y e te g ö re c u m h û r u n m ez ­
hebi g ib id ir.

S a y ıla m ıy a c a k k a d a r çok ta b ii bu h u s û s u s a h â b île rd e n riv â y e t

e tm işle rd ir.

Ali, Â i ş e , İbn-i A b b â s ve E b û H ü r e y r e
(R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) 'ü n m e s tle r ü z e rin e m esh e tm e y i k a b u l e tm e ­
d ik le rin e d â ir y a p ıla n isn a d s â b it d eğ ild ir. H z . A l i (R adıyal-
lâ h ü a n h ) ’ye «K itab, m e s tle ri geçti.» şe k lin d e izâ fe e d ile n e s e r m u t­
ta sıl b ir isn a d ile riv â y e t e d ilm e m iştir. H z . Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü
a n h â ) 'n in : M e stle r ü z e rin e m e sh e tm e h ü k m ü A 1 i bilir, d iy e re k
m e s’eleyi H z . A 1 i ’ ye h a v a le e ttiğ i s a b ittir. İ b n - i A b b â s
ise, a b d e s t â y e tin in in iş in d e n s o n ra P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve
S e lle m )’in m e sh e tm e si s a b it o lm ad ığ ı z a m a n b u n d a n k e r â h a t ettiği,
b ilâ h a re P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in m e sh e ttiğ i s â ­
b it o lu n c a b u n a r ü c u ’ e ttiğ i s a b ittir. A h m e d bin H a n b e l ;
M esh in in k â rı h a k k ın d a k i E b û H ü r e y r e ’ n in h a d isi s a h ih
o lm a y ıp b â tıld ır, d e m iştir.

M en h el y a z a rı y u k a rıd a v e rile n bilgiyi n a k le ttik te n s o n ra şöy­

le d e r :

« Y u k a rıd a iş â r e t e d ile n a b d e st â y e tin e ve h a d is le re d a y a n a r a k

m e sh in c â iz o lm a d ığ ın ı s ö y liy e n le rin sözü re d d e d ilm iştir. Şöyle ki;
 y e tin h a d isle ri n e s h e ttiğ in e d â ir sö zleri tu ta rs ız d ır. Ç ü n k ü â y e t
202 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

M ü r e y s i ' s a v a ş ı n d a n â z il o lm u ş, h a lb u k i M u ğ î r e ’ n in b u
h a d is te a n l a t t ı ğ ı o lay , M ü r e y s i ’ s a v a ş ı n d a n s o n r a v u k u b u l a n
T e b ü k s a v a ş ın d a m e y d a n a gelm iştir. C e r î r (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’i n (543 n o l u ) h a d î s i , P e y g a m b e r ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i n
b u â y e tin in iş in d e n s o n r a m e s h e ttiğ in i is p a ta k â fid ir.

.û t la tif i J3 ^J i ^ ■^ J jü \ c) ^
* •

T E R C E M E S İ

S46) "... İbni Ömer ( Radtyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine g ö re :

K e n d i s i S a ’d b i n M â l i k ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’ı n m e s t l e r i ü z e r i n e
m e s h e t t i ğ i n i g ö r m ü ş v e : H a k i k a t e n s iz b u n u ( n a s ı l ) y a p ı y o r s u n u z ?
( d i y e r e k b u h a r e k e t i y a d ı r g a m ı ş ) s o n r a ik i s i b e r a b e r H z . Ö m e r (R a -
d ı y a l l â h ü a n h ) ’i n y a n ı n d a t o p l a n m ı ş l a r v e S a ’d ( R a d ı y a l l â h ü a n h )
Ö m e r ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’e m e s t l e r ü z e r i n e m e s h e t m e h a k k ı n d a k a r ­
d e ş i m i n o ğ l u n a ( İ b n - i Ö m e r ’e) f e t v â v e r , d e m i ş , b u n u n ü z e r i n e Ö m e r
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) :
«Biz R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ile b e r a b e r b u l u ­
n u r k e n m e s t l e r i m i z ü z e r i n e m e s h c d e r d i k . B ö y le y a p m a k t a b i r b e i s
g ö rm e y iz .» d e m iş v e b u n u n ü z e r in e İb n -i Ö m e r ( R a d ıy a llâ h ü a n h ) :
K işi, b ü y ü k a b d e s t i b o z m a k t a n g e l s e b i l e ( m e s h e d e b i l i r m i ? ) d i y e s o r ­
m u ş , Ö m e r ( R a d ıy a llâ h ü a n h ) d e : E v et, d iy e c e v a p v e r m iş tir .» ”

N ot : H ad îsin isn a d ın ın sa h ih ve ricâ lin in sik a olduğu, yalnız râ v ile rd e n S ald

b in E bl A rû b e’n in ted lis y aptığı, b u had îsi a n ’ane ile riv ây e t ettiğ i, son zam an ­
la rın d a ıh tıla t ettiğ i ve h ad îsin Sahih-i B u h â rî’de b a şk a b ir u slü b ile riv ây e t edil­
diği, Z ev âid ’de b ild irilm iştir.
Bâb : 84 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 203

İ Z A H I

B u h a d is d e m e s tle r ü z e r in e m e s h e t m e n i n c e v â z ın a d e lild ir. B u -

h â r i ’ d ek i h ad îs, m e â le n şö y led ir : S a ’ d b i n Ebi V a k k a s
( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’d e n r i v â y e t e d i l d i ğ i n e g ö r e ş ö y l e s ö y l e m i ş t i r :

« R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) m e s tle r ü z e r in d e m es-

h e d e rd i. A b d u lla h b in Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) , b u d u r u m u (b a ­
b a s ı ) Ö m e r ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’a s o r m u ş , O d a ş ö y l e c e v a p v e r m i ş ­
t i r : E v e t ( P e y g a m b e r m e s h e t t i . ) S a ’d ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) P e y g a m b e r
( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’d e n s a n a b i r ş e y r i v â y e t e t t i ğ i z a m a n ,
a r t ı k o n u b a ş k a s ı n a so rm a .»

R iv â y e te g ö re S a ’ d b i n E b i V a k k a s (R a d ıy a llâ h ü
anh) I r a k ’ ta h a z e r h a lin d e ik en m e sh e tm iş, b u n u g ö re n A b -
d u l l a h İ b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) itira z e tm iş, O d a
R e s û l u l l a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’d e n b u n u g ö r d ü ğ ü n ü s ö y ­
le m i ş , d a h a s o n r a , ik is i Ö m e r ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’ı n y a n ı n d a b u l u ­
şunca S a ’ d, İ b n - i Ö m e r ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’e : ‘B a b a n a
m e s h in h ü k m ü n ü s o rs a n a , d e m iş, o d a s o r m u ş ve b a b a s ı böyle c e ­
v a p v erm iştir.

ü -4* • t} Jl, 1 L s je — 0 1 V

. (jyıkt jjç (J® £*—<* j j i î • A>- i 4.) 1 ^

■ J* * ' • j

T E R C E M E S İ

547) “ ... Sehl es-Sâidî ( Radıyallâhü a n h ) ’Atn rivâyet edildiğine göre de­
miştir k i :

R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) m e s tle r ü z e r in e m e s ­

h e tti ve m e s tle r ü z e r in e m e s h e tm e y i bize e m r e tti."
N ot : R âv i A b d ü lm ü h ey m in ’in zayıflığına c u m h u r ittifa k e ttiğ i için isn ad ın
zayıf olduğu, Z evâid’de b ild irilm iştir.
204 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

. ö 3^ j*" * ^ :*‘ ^ ‘“'J-î ^ s“ ( ji S** ® ■->*■" tJ

. ^ *U»fr I *£-JJ Jİ9 . AİAJİ* »_^

. ]&yk€~ jr£- AltJo- LT.

T E R C E M E S İ

548) “ ... Enes bin Mâlik ( Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre
demiştir ki :

Ben, b ir y o lc u lu k ta R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m l’in

b e râ b e rin d e idim .
O : «Su v arm ı?» d iy e re k (su istedi, b u n u n ü z e rin e su h a z ır la n ın ­
ca) a b d e st a ld ı ve m e s tle ri ü z e rin e m esh e tti. S o n ra o rd u y a y e ti­
ş e re k o n la r a n a m a z k ıld ırd ı.”
N ot : Z ev âid ’de : B u isnad, zayıf ve m u n k a ti’ b ir isn a d d ır. E b û Z ü r’a, H o­
ra sa n lı A ta ’n m E nes b in M â lik ’te n h ad îs işitm ed iğ in i sö y lem iş; A kili de, Ö m er
b in E l-M üsenna’n m h ad îsin in m ah fu z olm adığını sö y lem iştir, denilir.

T E R C E M E S İ

549) “ ... Büreyde (bin el-Husayb) (R adtyallâhü anh)'d e n rivâyet edildi­

ğine göre şöyle demiştir :

N ecâşi, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e b ir ç ift siy a h

ve sâ d e m esti h e d iy e o la ra k g ö n d e rd i. O d a b u n la r ı giydi. S o n ra a b ­
d e st a ld ı ve b u n la rın ü z e rin e m e sh e tti."

İ Z A H I
A h m e d bin H a n b e l , T i r m i z i , Ebû D â v û d
ve B e y h a k i de bu h a d isi riv â y e t e tm iş le rd ir. H a d îsin m etn i
a ç ık olup, m e s tle r ü z e rin e m e s h e tm e n in m e ş rû lu ğ u n a d e lâ le t ed er.
E l-M enhel y a z a rı h a d îsin fık ıh y ö n ü n ü şöyle a n l a t ı r :
Bâb : 84 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 205'

«1 — sHadîs, K â fird e n h e d iy e k a b u l e tm e n in m e ş r ü lu ğ u n a d e lâ ­
le t e d er. Ç ü n k ü İ b n ü ’ l - A r a b i ’ n in d e d iğ i ve E l - I r a k î ’ -
n in tdyid e ttiğ i gibi N e c â ş i , m ü s lü m a n o lm a d a n önce söz ko­
n u s u m e s tle ri R e s û lu lla h ’a g ö n d e rm iştir.
2 — K e n d isin e h e d iy e g ö n d e rile n z â t, a ld ığ ı h e d iy e y i g ö n d e riliş
g â y e sin e u y g u n o la ra k k u lla n m a lı ve böylece h e d iy e y i k a b u l ettiğ in i,
b e ğ e n d iğ in i a ç ık la m a lıd ır. N itek im R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) a lır a lm a z bu m e s tle ri g iy m iştir. Bu d a v ra n ış h e d iy e y i g ö n ­
d e re n i s e v in d irir.
3 — S iy a h m e s tle ri g iy m e n in c â iz olup, b u n d a k e ra h e t o lm ad ığ ı
an laşılır.»

N e c a şfııin H al T ercem esi

Adı A sh am a b in B a h r’dır. M e sh am a ve A sham d a d en m iştir. H a b e şista n m e­

lik lerine N ecâşi Unvanı verilirdi. N ecâşi behiye an lam ın ı taşıy o r. İ ra n m elik lerin e
K isra, ru m m eliklerine K ay şar, M ısır m elik lerin e k â fir o ld u k la rı ta k d ird e F ir ’av n ,
İsk en d eriy e m eliklerine M ukavkıs denildiği gibi H ab e şista n k ra lın a d a b u Unvan
v erilm iştir.
H ad îste b ah si geçen N ecâşi R esû lu llah (S.A .V .)) h a y a tta ik en m ü slü m an lığ ı
k a b u l etm iş fa k a t o n u n la g ö rü şm ek ve sa h ab ilik k en d isin e m ü y e sser o lm a m ıştır.
M üslü m an lığ ı k ab u llen işin in sebebi şu d u r : Resûl-i E k re m (S.A.V.) M ekke dev­
rin d e a s h â b ın a rev â g ö rü len eziyetleri görüp b u b elây ı d efetm ey e o gün için m a d ­
d î gücü yetm ediği için sa h â b île rin H a b e şista n ’a h ic re t etm elerin i tavsiye e d e re k :
«Ç ünkü o ra d a öyle b ir k ra l v a r ki y an ın d a kim sey e zu lü m edilem ez. A llah size
b u eziy etlerd en k u rtu lu ş k ap ısm ı açıncaya k a d a r o ray a gitm en iz arz u lan ır» b u y u r­
du. B u n u n ü zerine m ü slü m a n la rın b ir kısm ı İ s lâ m ’da ilk h ic re t o la ra k o ray a gö­
çü ştü le r. M ekke m ü şrik le ri m u h a c irle rin H a b e şista n ’a güven içinde y erleştik lerin i
g ö rünce a ra la rın d a b u so ru n u g ö rü şü p A m r b in El-Âs ve A bdullah b in E b î Re-
b îa ’yı N ecâşi ve devletin in ileri gelenlerine verilm ek ü zere hed iy elerle b irlik te o ra ­
ya g önderdiler. B unlay hediyelerini N ecâşi ve ad a m la rın a ta k d im ed erek Necâ-
ş î’n in a d a m la rın a şöyle d ed iler : ‘B izden bazı sefih ler k av m in in d in in d e n çık m ış­
la r ve sayın m e lik ’in d inine de g irm em işler. N e bizim n e de sîzlerin ta n ıd ığ ı ye­
n i b ir din g etird iler. Bu se fih lerin k av m in in eşra fı o n la rı k en d ilerin e ia d e etm ek
için bizi sayın k ıra l’a elçi o la ra k gönderdiler. S izden istirh a m ım ız biz b u sefih ler
so ru n u h ak k ın d a sayın m elikle g ö rü ştü ğ ü m ü z zam an b u n la rın iadesi için siz m e
lik ’e iş a re t edin ki o n la rı k o n u ştu rm a d a n bizim le geri g öndersin. E lçiler N ecâşi’nin
m ü slü m a n la rı k o n u ştu rm a sın ı istem iy o rla rd ı. Ç ü n k ü b u ta k d irle o n la rı te slim
ctm iy e b ilir diye d ü şü n ü y o rlard ı. B u n u n üzerin e a d a m la r elçilere y ard ım cı olm aya
söz verdiler. S o n ra m elikin h u z u ru n a ç ık a rıla n elçiler ne m a k sa tla geld ik lerin i b il­
d ird ile r. O rd a k i devlet ad a m la rı m ü slü m a n la rı iade etm en in u y g u n lu ğ u n u hem en
söylediler. F a k a t N ecâşi b u n a öfkelendi ve : ‘H ay ır! V allahi ben b u n la rı çağ ırıp
elçilerin d edikleri h u su sla rı o n la ra so rm ad ık ça m em lek etim e gelen ve beni b aş­
k a la rın a te rc ih eden b ir kavm i teslim etm em . E ğer elçilerin d o ğ ru lu ğ u an laşılır­
sa b u n la rı teslim ederim . Ve şay et göçm enler b ıp ıla n n dediği gibi değilşe elçileri
(Devamı 206.cı Sahifede)
206 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

* t * • !
HİJL.İJ jjtl (^®)

85 — M ESTİN Ü STÜ N E V E ALTINA

M ESH ETM EYE Â İT BÂB

4 ; i*. j& â fi l * -U fr - ûû.

4 ^ 3 j ~* j j l • ü <j* ü ı iljj ‘ O 1!

. 'hU-’Ij

• }*S • 4 " j î ü'. t'^-J £S* L J .

(Jİİ \j j f ı_'^ ^ j " * 5 4«** 1-1* JJ* i ( j j f liîJl»- J 6 J u ) j » ( j U 4i c ‘—■f H

< 4>.U (jp 1 4ı r t 4c"i s . ı j Luj ^ y * ( »jtail ^ >ö • *!*■j l i f j »

• ojıtj 4îfr • Ju m * 4i!li

T E R C E M E S İ
SSO) “ ... Muğîre bin Şu’be (Radtyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre:
Necâşi ....................................................... (Baştarafı 205 ci 'Sah
geri çevirir ve göçmenlere iyilik ederim, dedi. Sonra Necâşi Sahâbileri huzuruna ça­
ğırdı. Sahâbiler Necâşî’nin huzuruna girince selâm verdiler. Elçiler selâmı fırsat
b ilere k : ‘Sayın melik! İşte doğruluğumuz h a n e n belirdi. Çünkü bunlar zatınıza
karşı m utad olan saygı usulü ile girmediler* dediler. Melik bunun sebebini sorun­
ca Sahâbiler : ‘Sayın Melik biz sana cennet ehlinin ve meleklerin ta’zim usulüy­
le saygı gösterdik’ dediler. Sahâbîlerin sözcüsü Ca’fer bin Ebi Talib (R.A.) idi.
Necâşi o n la ra : ‘Nedir sizin bu dininiz. H a n kavminizin dinini terkettiniz hem de
benim dinimi ne de başka milletlerin dinlerinden birisini seçmediniz?» diye sordu.
Sözcü Ca’fer şöyle cevap verdi :
‘Ey Melik! Biz cahiliyet ehli idik. Putlara tapar, m urdar hayvan etini yiyer,
fuhuş yapar, yakınlarımıza şefkat etmez, komşularımıza kötülük ederdik. Kuv­
vetlimiz zayıfımızı sömürüyordu. Nihayet Allah bize nesebini, doğruluğunu, güve­
nilir, iffetini yekinen bildiğimiz bizden bir Peygamber’i bize gönderdi. >
Gelen Peygamber bizi tevhid’e, Allah’a şerik koşmamağa, tapm akta olduğu
muz putlardan sıyrılmağa dâvet etti. Doğru konuşmayı, emanetleri sahiplerine ver­
meyi, yakınlarına şefkat etmeyi, komşulara iyilik etmeyi, ırz, nam us ve kanlara
saygılı olmayı emretti. Fuhuşlardan, yalan söylemekten, yetimin malını yemekten
men etti. Namaz kılmayı, oruç tutmayı emretti, (diyerek îslâm ’m emirlerini saydı.)
Biz de O’na îman edip tasdik ettik.
H aram kıldığım haram ve helâl kıldığını helâl saydık. Kavmimiz bize sal­
dırdı, dinimizden döndürmek ve tekrar putlara taptırm ak için eziyetler ve ta’zibler
yaptılar. Bizi kahredip zulmedince ve dini görevlerimizi yerine getirmemize mâni
(Devamı 207.ci sahifede)
Bâb : 85 k î t a b ü -t t a h A r e VE s ü n e n î h A 207

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) m e s tin ü s tü n e v e a ltı­

n a m e s h e tm iş tir.”
N o t: Senedde râvilerden El-Velîd’in tedlisçi olduğu, Sevr’in Reca’ bin Hey-
vet’ten hadîs işitmediği ve El-Muğire’nin kâtibinin (verrâd) meçhul olduğu halde
hadîsi m ürsel rivâyet ettiği söylenmişse de, şöyle cevap verilm iştir: El-Velîd:
* • A I' 4S '
jjj = «Bize Sevr tahdis etti.» demiştir. Bunda tedlis yoktur. Sevr’in

Reca’dan hadis işittiğini Beyhaki tesbit ederek; Sevr’in de :

u3j i

= «Bize Reca’ tahdis etti, dediğim belirtm iştir. El-Muğîre’nin kâtibi de, El-Muği-
re’yi zikretmiştir. Bımun için hadiste m ürsellik yoktur. îbn-i Mâceh’in açıkladığı
gibi Muğire’nin kâtibinin adı Verrâd’dır. Künyesi ise Ebû Saîd’dir. Şa’bî ve baş­
kası ondan rivâyet etmişlerdir. (Artık kâtibin meçhul olmadığı anlaşılır.) .

İ Z A H I
A hm ed, T irm iz î, Ebû D â v û d , D a r e k u t n i ,
B e y h a k i ve l b n ü ’ l - C â r u d d a b u h a d is i r iv â y e t e tm iş ­
le rd ir. N e v e v i , h a d îs ç ile rin b u h a d îs i z a y ıf g ö rd ü k le rin i söyle-
Necâşî ....... (Baştarafı 205 ve 206.cı sahifede)
olunca biz memleketinize çıkıp geldik. Seni başkalarına tercih ettik ve senin ya­
rımda bize zulm edilemiyeceğini üm îd ettik, dedi. Bunun üzerine N ecâşî: O Pey-
gamber’in Allah tarafm dan getirdiğinden senin beraberinde bir şey var mı? diye
sordu. Ca’f e r : Evet, dedi ve Meryem sûresini okudu. Okunan âyetlerden etkilenen
Necâşi ve adamları ağladılar. Ve N ecâşî: Şüphesiz bu okunan ve Isâ ’nın getirdiği
aynı kaynaktan çıkmıştır, dedi. Ve Kureyş elçilerine, gidiniz vallahi ilelebet bun­
ları size teslim etmem dedi. Henüz üm itlerini tamamen kesmiyen elçüer ertesi
gün başka bir oyunla Necâşî’nin huzuruna tekrar çıkarak : ‘Sayın M elik! Bunî'ar
Hz. İsâ hakkında çok büyük bir söz söylerler dedi. Bunun üzerine Necâşi Hz.
îs â hakkındaki görüşlerini sordu. Ca’fer (R.A.) biz îs â (S.A.V.) hakkında Peygam
ber’imizin beyan ettiğini söyleriz. İsâ Allah’ın kulu ve resûlüdür. İsâ, bakire ve
hiç b ir erkeğin dokunmadığı Hz. Meryem’e Allah’ın ulaştırdığı kelimesi ve Allah
tarafm dan gelen bir ruhtur, dedi. Bunun üzerine Necâşi yerden b ir çöp alarak :
‘İsâ’nm dediğinden bu çöp kadar bile fazla bir şey söylemediniz, dedi. Ve müs
lü m an lara: ‘Gidiniz. Siz emin olabilirsiniz. Ben sizden birisine eziyet etmek kar­
şılığında b ir dağ kadar altın sahibi olmaya bile razı değilim, dedi. Ve Kureyş’in
hediyesini reddetti. Sonra Resûl-i Ekrem (S.A.V.)’e gönderdiği m ektupta şunları
yazmıştır : ‘Ben, senin, Allah’ın resûlü olup, doğru sözlü ve doğrulanan bir zat
olduğuna şehâdet ederim. Sana ve senin amcan oğlu Ca’fer bin Ebî Talib’e biat
ettim. Âlemlerin rabbi olan Allah’a teslim oldum. Necâşî (R.A.) müslümanlar?
destek idi. Adâletle hükmeden ve insanlara yararlı b ir melik idi. Onun meziyet­
leri m eşhur olduğu için anlatmaya hacet yoktur. Kendisi Habeşistan’da vıfat etti.
Resûl-i Ekrem (S.A.V.) ashabına O’nun cenaze namazım gıyabi olarak kıldırdı,
(Menhel Cild 2, Sah. 122-123)
208 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

m iş tir. E l-M en h el y a z a n «M esh» b â b ın d a r iv â y e t o lu n a n b u h a d î­

sin iz a h ın ı y a p a r k e n şöyle d e r :
B u h â r i , Ebû Zur'a, T i r m i z i , E b û D â v û d
ve Ş â f i î g ib i b ü y ü k h a d îs im a m la n v e m ü te a h h ir in d e n İ b n - i
H a z m b u h a d îs i zayıf' g ö rm ü ş le rd ir. D o ğ ru su d a b u d u r. B u h a ­
dîs, s a h ih h a d is le rin h e p s in e m u h a liftir. (Ç ü n k ü s a h ih h a d is le r P ey ­
g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’in, m e s tle rin in y a ln ız ü s t k ıs ­
ın m a m e s h e tm e k le y e tin d iğ in e d e lâ le t e d e rle r. B u h a d îs ise m e s tle rin
h e m ü s tü n e , h e m a ltın a m e s h e ttiğ in i b ild irir.) B u h a d is in z a y ıf lığ ın a
â it ille tle rin b ir k ısm ı m ü e s s ir d e ğ il ise d e h a d îs in s ıh h a tın a m â n i
o la c a k d e re c e d e e tk ili o la n k ısm ı d a v a rd ır. N ite k im y a ln ız E 1 - V e -
lîd b in M ü s l i m h a d îs i m e v su l o la r a k is n a d e tm iş, k e n d i­
s in d e n d a h a y ü c e v e h ıfz ı d a h a k u v v e tli olup, h a d îs te im a m s a y ıla n
A b d u l l a h bin E l - M ü b â r e k h a d îs i m ü rs e l o la r a k r iv â ­
y e t e tm iş tir. Ç ü n k ü o n u n riv â y e tin d e E l - M u ğ î r e ’ n in k â tib i
d o ğ ru d a n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ) ’d e n n a k le d iy o r.
A b d u l l a h b i n E l - M ü b â r e k ile E l - V e l î d b i n
M ü s l i m , ih tilâ f a d ü ş tü k le ri z a m a n A b d u l l a h ’ m d ed iğ i
m a k b u ld ü r. H a d îs h â f ız la n n ın b ir k ıs m i: E l - V e l i d b i n
M ü s l i m , b u h a d îs te ik i y e rd e h a ta e tm iş tir. B irincisi, R e c â ’ ,
E l - M u ğ î r e ’ n in k â tib in d e n işitm e in iştir. A n ’a n e ile o n d a n n a k -
le tm iş tir. İk in c i h a ta , S e v r , R e c â ’ d a n işitm e m iştir, d e m iş­
le rd ir. ’ Ü ç ü n c ü b ir h a ta v a r. O d a ş u d u r ki; H a d îs in m ü rs e l olu şu
d o ğ ru d u r, H a d îs h â fız la r in ın h e p si b u n u b e y a n e tm iş le rd ir. Ş â f i î
de, h a d is in z a y ıflığ ın ı b e lirtm iş olup, m e s tle rin h e m ü s tü n e , h e m a l­
t ın a m e s h e tm e n in d a h a iyi o lm a sı h u s û s u n d a B e y h a k î v e b a ş ­
k a s ın ın İ b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e ttik le ri
e s e re itim a d etm iştir.»

VÂ CİB V E SÜ N N E T O LA N M ESH
M İK TA R IN D A K İ İHTİLÂF

E l-M enhel y a z a n , a y n ı b â b ta ih tilâ fla ilgili o la r a k şöyle d e r :

«Â lim ler, v â c ib o la n m e s h m ik ta r ı ile s ü n n e t o la n m e sh m ik ta -
n h a k k m d a k i m u h te lif g ö r ü ş le r b e y a n e tm iş l e r d i r :
1 — M â l i k i â lim le rin in m e ş h u r k a v lin e g ö re m e s tle rin ü s t
k ısm ın ın ta m a m ın ı to p u k la r a k a d a r m e s h e tm e k v â c ib tir. A ltın ı m e s­
h e tm e k d e s ü n n e ttir . S ü n n e t o la n m e s h in y a p ılışı ş ö y le d ir : Kişi,
s a ğ elini, s a ğ a y a ğ ın ın p a r m a k u ç la n n a ü s tte n b ıra k ır. Sol elin i de
B â b : 85 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 209

a y a k p a r m a k la r ın ın a ltın a b ır a k a r a k h e r ik i e lin i b e r a b e r to p u k la ­
r a k a d a r ç e k er. S ol a y a ğ ın m e s h in e g elin ce, b u n u n te r s in e s a ğ elin i,
sol a y a ğ ın ın a lt m a v e sol elin i a y a ğ ın ü s tü n e b ır a k a r a k y in e p a r m a k
u ç la r ın d a n to p u k la r a k a d a r h e r ik i elin i ç e k er.
2 — Ş â f i î â lim le rin in m e ş h u r k a v lin e g ö re m e s tin ü s t k ıs­
m ın d a n y e a b d e s tte y ık a n m a s ı f a r z o la n h e r h a n g i b ir y e re m e s h e t­
m e k v â c ib tir. M e stin h e m ü s tü n ü , h e m a ltın ı ç iz g ile r h â lin d e m e s ­
h e tm e k s ü n n e ttir . Y ap ılış şe k li iç in e n se v a p lı o la n ı ş u d u r ki; Kişi,
s a ğ e lin i s a ğ a y a ğ ın ın p a r m a k u ç la r ın ın ü s tü n e v e sol e lin i a y n ı a y a ­
ğ ın ın to p u ğ u n u n a ltm a b ır a k tık ta n s o n ra , s a ğ elin i b a c a ğ a d o ğ ru
v e so l e lin i p a r m a k u ç la r ın a d o ğ ru ç e k e r. (Sol a y a ğ ın ın m e s h in d e
s a ğ el to p u ğ u n a lt m a v e sol e l a y a ğ m p a r m a k u ç la r ın a b ıra k ıld ık ­
t a n s o n r a a y n ı ş e k ild e ç ek ilir.)
3 — H a n e f î â lim le rin e g ö re v â c ib o la n m ik ta r m e s tin ü s t
k ıs m ın d a n e lin s e rç e p a rm a ğ ıy la ü ç p a r m a k k a d a r m e s h e tm e k tir.
M e stin içine, k e n a r la r ın a v e a ltm a m e s h e tm e k s ü n n e t d e ğ ild ir. M üs-
f a h a b o la n m e s h şe k li b u d u r . K işi s a ğ e lin p a r m a k la r ım s a ğ a y a ğ ın
p a r m a k la r ın ın h iz a s ın a ü s tte n b ıra k ır. Sol e lin p a r m a k la r ın ı d a sol
a y a ğ m p a r m a k la r ın ın ü s tü n e b ır a k tık ta n s o n r a e lle rin i b a c a ğ a d o ğ ­
r u ç e k e r. P a r m a k la r la b e r a b e r el a y a s m ı d a m e s tle re s ü r e r s e d a h a
iy id ir. M e sh in ç iz g ile r h â lin d e o lm a sı d a h a m a k b u ld ü r.
4 — H a n b e l ! â lim le ri; m e s tin ü s t k ısm ın ın ç o ğ u n a m e s h e t­
m e k c â iz d ir, m e s tin a ltm ı v e to p u ğ u n u m e s h e tm e k y e rin e geçm ez.
İk i a y a ğ ı b e r a b e r m e s h e tm e k s ü n n e t d e ğ ild ir. S ü n n e t o la n m esh
şe k li ş ö y le d ir : M e sh işi so l e l ile y a p ılm a lı, e l p a r m a k la n b irb irin e
y a p ışm a m a lı, a y a k p a rm a k la r ın ın u ç la n n d a n b a c a ğ a d o ğ ru y a p ıl­
m a lıd ır, d e m işle rd ir.

H A D İSİN FIK IH Y Ö N Ü

H ad is, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’in, m e s tin ü s ­

tü n e v e a lt m a m e s h e ttiğ in e d e lâ le t e d e r. F ık ıh ç ıla n n b u k o n u d a k i
g ö rü ş le ri y u k a n d a b e y â n e d ilm iştir.

Sünen-i İbn-i Mâce — C .: 2 - F . : 14

210 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

i L i » .u - . . j..\j j l ja t » ijl . j! I j j l ^ » A .* t f ' j, ^ ^ jİ .1 : J lî

T E R C E M E S İ
551) “ ... Câbir (Radıyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre :
R esû lu U ah (S a lla U a h ü A le y h i ve S e lle m ), a b d e s t a la n v e h u a r a ­
d a ( a y a k la rın d a k i) m e s tle ri y ık a y a n b ir a d a m ın y a n m d a n g eçti. Re-,
sû l-i E k re m (S a lİa lla h ü A ley h i v e S e lle m ), m ü b â r e k eliy le s a n k i o n u
m e s tle rin i y ık a m a k ta n m e n e d e rc e s in e iş â r e t e d e r e k :
«Sen, a n c a k m e s h e tm c k le e m i o lu n m u şsu n .» b u y u r d u ve R e sû ­
lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) m ü b â r e k eliy le a y a k p a r m a k la n
u ç la r ın d a n b a c a k m a f s a lın a d o ğ ru ç e k e re k ve p a r m a k la n y la ç iz g ile r
ç iz e re k «Şöyle» b u y u rd u ."
N o t: Sindi şöyle dem iştir; Zevâid sahibi b u hadîsi zikretmemiştir. Zan»
m m ra bu hadîs de Zevâid (Kütüb-i Hamse’de bulunmayan) kısmındandır. Se­
nedinde Bakiyye adlı râvi vardır. Bu râvinin sika olup olmadığı hususunda ko­
nuşulmuştur.
( a«i )

86 — M U K ÎM V E M İSÂ FİR İÇ İN M ESHEDEBİLM E

SÜ R E Sİ H A K K IN D A GELEN (HADİSLER) BÂBI
^ • 1 a -

T E R C E M E S İ

552) “ ... Şüreyh bin Hâni’ (75) (Radtyallâhü anhyden rivâyet edildiği­
ne göre şöyle dem iştir:

(75) Aslen Yemenli olup, Kûfe’de yerleşmiş. Hz. Ali (R.A.)’nin ileri gelen
arkadaşlanndandır. Ebû Hüreyre, Ömer, Ali, Sa’d bin Ebi Vakkas, Âişe ve baş-
(Devâmı 211.ci sahifede)
Bâb : 86 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 211

B en m e s tle r ü z e rin e m e s h e tm e k d u r u m u n u Hz. Â işe’y e so rd u m .

B a n a : A li’y e v a rıp o n u so r. Ç ü n k ü O, b u n u b e n d e n d a h a iyi b ilir.
(Ç ü n k ü O, R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ile y o lc u lu k
e d e rd i.) dedi. B u n u n ü z e rin e b en , A li (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’y e g e le re k ,
m e s h e tm e d u r u m u n u s o rd u m . A li (R a d ıy a llâ h ü a n h ) b u y u r d u la r k i :
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), 'ftıukim iç in b ir g ü n
b ir gece, m is a fir iç in d e ü ç g ü n üç g ece o lm a k ü z e re m e s h e tm e y i b ize
e m re tti.”

İ Z A H I

M ü s l i m d e b u h a d îs i m ü te a d d it se n e d le rle riv â y e t e tm iştir.

H z. Â i ş e (R d a y ıllâ h ü a n h â ) ’n in s o ru s â h ib i Ş u r e y h (R adı-
y a llâ h ü a n h ) ’i H z . A l i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ye h a v a le e tm e s in in
sebebi, M ü s 1 i m ’ in riv â y e tin d e H z . Â i ş e ’ n i n : Ç ü n k ü
A 1 i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
lem ) ile y o lc u lu k e d e rd i, cü m le si ile a ç ık la n m ış tır. H adîs, m is a fir
için ü ç g ü n ü ç g ece ve m u k im için b ir g ü n b ir g ece m e s tle r ü z e rin e
m e s h e tm e n in c â iz o ld u ğ u n a d e lâ le t e d e r. H ad îs ş e r ’î m e s’e le le r so­
r u ld u ğ u n d a fe tv a v e re n in n a s ıl h a r e k e t e d e c e ğ in e ışık tu tm a k ta d ır .
Şöyle ki; M e sh s ü re s in i s o ra n z â t, H z . Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â )
ta r a f ın d a n A l i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’e g ö n d e riliy o r. Ş u h a ld e fe tv â
v e rm e d u r u m u n d a o la n k im se y e ş e r ’î b ir m e s ’ele s o ru ld u ğ u z a m a n d a ­
h a e h liy e tli b iris i v a rs a , s o ru s â h ib in i o n a g ö n d e rm e k m ü s ta h a b tır.
H a d îste söz k o n u s u e d ile n e m ir, r u h s a t ve m ü b a h lık için d ir. Vü-
c u b için d e ğ ild ir. Y a n i m u k im ve m is a fir h a d îs te b e lirtile n s ü re d e
m e s tle ri ü z e rin e m e sh e d e b ilir. M e stle rin i ç ık a rıp , a y a k la rın ı y ık a m a k
m e c b u riy e tin d e d e ğ ille rd ir. A m a iste rle rs e m e s tle rin i ç ık a rıp , a y a k ­
la r ın ı y ık a y a b ilirle r. E ğ e r e m ir v ü c u b için o lm u ş o lsa y d ı m e stle ri
ç ık a r m a k ve a y a k la r ı y ık a m a k y a s a k la n m ış o lu rd u ,

'C s'je — û û f

. dil J j —j j*~ C f ‘ *(j s-

. C r U U fJ j d L : j * £ l İ ) l ^ 1 ;

Ş üreyh ................................................................................................... (B a ş ta ra fı 210. sah ifed e)

k a la rm d a n riv ây e t e tm iştir. R â v ile ri iki oğlu M u h a m m e d M ik d am , Ş ab i ve b a ş ­
k a la rıd ır. İbn-i M uin, A hm ed, N esâî ve İbn-i H ib b â n o n u sik a sa y m ışla rd ır. H ic­
re tin 78. y ılın d a 120 y aşın d a ik en S ic ista n ’d a ö ld ü rü lm ü ştü r. B u h â ri’d en b a ş k a d i­
ğ er sa h ih k ita b sa h ip le ri o n d a n h a d îs riv ây e t e tm işle rd ir. (M e n h e l-C ild 2. Sah. 206)
212 SÜNEN-Î İBN-Î MÂCE

T E R C E M E S İ
553) Huzeyme bin Sâbit (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine
göre şöyle dem iştir:
« R e sû lu llah (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ), m e s tle r üzterine m e s ­
h e tm e k (h u s u s u n d a ) m is a fir için ü ç g ü n d ü k b ir s ü re ) ta y in e tti.
E ğ e r s o ru s a h ib i s o ru s u n a d e v a m e tse y d i (s ü re n in a rttır ılm a s ın ı is­
tese y d i) R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m ), s ü re y i b e ş k ıla ­
c a k tı.» ”

İ Z A H I
T i r m i z î ve E b û D â v û d ’ u n d a riv â y e t e ttik le ri H u ­
z e y m e ’ n in b u h a d îs i için m ü te a d d id s e n e d le r z ik re tm iş le rd ir.
«M estler ü z e rin e m e s h e tm e k s ü re s i m is a fir için ü ç g ü n , m u k im
için d e b ir g ü n b ir gecedir.» m e â lin d e k i m e tn in h a s e n - s a h ih o ld u ğ u
T i r m i z î ’ de b e lirtilm iş tir. E b û D â v û d ' u n d iğ e r b ir s e n e d in ­
d e râ v i şö y le d e r : ‘E ğ e r biz, m is a fir için m e s h e tm e s ü re s in in u z a ­
tılm a s ın ı iste d e y sik , R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m ), s ü ­
re y i u z a ta c a k tı.’ El M e n h e l y a z a r ı : B u f ık r a ile ilg ili o la ra k , r â v in in
b u s ö z ü n d e n şu n e tic e ç ık a r, d e m i ş ti r : ‘L â k in b iz s ü re n in fa z la la ş -
tırılm a s ın ı iste m e d ik , R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve sellem ) d e
s ü re y i ü ç g ü n d e n f a z la la ş tırm a d ı.’ Bu d u ru m d a , b u r iv â y e t ile b u n ­
d a n ö n c e k i riv â y e t a r a s ın d a ih tilâ f y o k tu r. B ilindiği g ib i k ita b ım ız ­
d a k i r iv â y e tte m u k îm için m e sih s ü re s in d e n b a h s e d ilm e m iş tir. E b û
D â v û d ve T i r m i z i ’ d e g ö r ü ld ü ğ ü g ib i o n u n s ü re s i d e ta h s is
ed ilm iştir.

T E R C E M E S İ
554) “ ... Huzeyme bin Sâbit (Radıyallâhü ö«A)’den rivâyet edildiğine
göre şöyle dem iştir:
«M estler ü z e rin e m e s h e tm e k h u s ü s u n d a m is a fir iç in s ü re ü ç g ü n -
dür.» S a n ım c a : «...ve ü ç g ece...» b u y u r d u .”
Bâb : 86 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 213

i J JÛ j L ' : V b i 4 J ' t / jS ? j».l — ûûû

<Âilj | <j £ ^ J i cf t- .'3 ^ •ULiN- 1 t> ♦i'jîi J L' :3 b

j* C Û » 3 b S J e j j ^ y l ll 1 «51 3 _ r* j ^ : Ijîb < 3 ^ i i'j'J * J \

* ** 1 ^

T E R C E M E S İ

555) “... Ebû Hüreyre (Radtyallâhü anh y den rivâyet edildiğine göre şöy­
le söylem iştir:

S a h â b ile r:

Y â E e s û la lla h ! M e stle r ü z e rin e m e s h e tm e s ü re s i n e d ir? d iy e sor-,

d u la r . O d a s
«M isafir iç in g e c ele riy le b e r a b e r ü ç g ü n d ü r. M u k im iç in d e bâr
g ü n b ir g ecedir.»"

<-»1*^*1Jüt C : Vb 4İİİ^JI J^U £ ^ 1 1 3 t jÛj 4> Üjs — 6 0^

•> * " * - * ' •

< I <4 1û"t v * " ^ ^ î > c 4*4^ j* 1 **: 3b • -*>**

’ J "i - ‘ •

i ^ 4 aİ \ i (_f- ■
* '' <*’ V •>»

. < İ l J j t»j>_ i Üj IÂ T ^ * j|
T E R C E M E S Î

556) “ ... Ebû Bekre (Radıyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre şöyle
söylem iştir:

M is a fir a b d e s t a lıp , m e s tle rin i g iy d ik te n s o n r a a b d e s t b o z d u ğ u

z a m a n g e c e le riy le b e r a b e r üç g ü n ü ç g ece v e m u k im in b ir g ü n b ir
g ece m e s h e tm e s in i R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) r u h ­
s a t o la r a k c â iz k ılm ış tır.

İ Z A H I
T i r m i z î ’ n in ş e rh i T u h fe ’d e b e lirtild iğ in e g ö re, E b û B e k -
r e ’ n in h a d îs in i İ b n - i H u z e y m e v e D a r e k u t n ! de
r iv â y e t e tm işle r. H a t t â b i d e is n a d ın ın s a h ih o ld u ğ u n u söyle-
214 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

m iş tir. E l-M ü n te k a 'd a n n a k le n v e rile n bilg iy e g ö re b u r a la r d a k i h a ­

d is m e tn i m e â le n ş ö y le d ir .-
««M isafirin, g e c e le riy le b e r a b e r ü ç g ü n , m u k im in 'd e b ir g ü n b ir
g ece m e s tle ri ü z e rin e m e s h e tm e le rin e , m e s tle rin i a b d e s t a ld ık ta n so n ­
r a g iy m işle rse r u h s a t v e rilm iştir.» B u riv â y e te g ö re a b d e s t a ld ık ta n
s o n ra , m e s tle rin i g iy m iş o lm a ş a r tı m is a fird e a ra n d ığ ı gibi m u k im ­
d e d e a ra n ıy o r. B u h u s u s ta â lim le rin ittif a k ı v a rd ır. Y an i b u ş a r t
b a k ım ın d a n m is a fir ile m u k im a ra c ın d a b ir f a r k y o k tu r. K itab ım ız ­
d a k i riv â y e tte , m is a firin a b d e s t a lıp m e s tle rin i g iy m iş o lm a ş a rtı,
m u k im için z ik re d ilm e m iş ise d e m e lh u z d u r.

M ESH SÜ R E Sİ H U SÛ SU N D A K İ ÂLİM LERİN G Ö RÜ ŞÜ

Bu b â b ta g e ç e n h a d is le r b u s ü re n in m u k im için b ir g ü n b ir g e­
ce, m is a fir için de ü ç g ü n ü ç g ece o ld u ğ u n u is p a t ed er.
M e n h el y a z a n «M esih sü resi» b â b ın d a â lim le rin g ö rü ş ü n ü şöyle
a n la tır . S a h â b île rin , T a b iîle rin ve o n la r d a n s o n ra g e le n fık ıh ç ıla rın
â lim le rin d e n m e y d a n a g e le n c u m h u r a g ö re m e sh s ü re s i m u k îm için
b ir g ü n b ir gece, m is a fir iç in de ü ç g ü n ü ç g e c ed ir. E b û H a n i f e ,
Şâfii, A h m e d bin Hanbel, Sevrı, H a ş a n bin
S â i i h ve İ s h a k b i n R a h a v e y h ’ i n m ezh eb i b u d u r.
H a 11 â b î : M e sh in m u a y y e n b ir s ü re y le s ın ırlı o lu şu tü m fık ıh ç ıla rın
s ö z ü d ü r, d e m iştir. İ b n - i A b d i ’ l - B e r r d e : 'T a b iîle rin ço­
ğ u ve f ık ıh ç ıla r b u g ö rü ş ü z e rin d e m ü tte fik tirle r. B ence d e ih tiy a tlı
o la n ı b u d u r. Ç ü n k ü m e s h e tm e n in câizliğ i te v â tü rle s â b ittir. E h 1 - i
S ü n n e t v e ' l - C e m â â t b u k o n u d a m ü tte fik tirle r. G önül, o n ­
la r ın ittif a k ın d a y a tış m ış tır. Â lim le rin çoğu.- M u k îm in b ir g ü n b ir
gecey e â it b e ş v a k it n a m a z d a n m is a firin de üç g ü n üç gecey e â it on-
b e ş v a k it n a m a z d a n fa z la sı için m e sh e tm e si c â iz d e ğ ild ir, d e d ik le ri­
n e g ö re ilim a d a m ın a , u y m a sı v â c ip o la n şey, n a m a z ın ı k e sin bilgi
ile k ılm a sıd ır. B ü tü n â lim le r ittif a k e tm e d ik ç e k e sin bilg iy e g ö re
a y a k la n y ık a m a k g e re k ir. M esh e ittifa k e ttik le ri ta k d ird e m esh e t
m e k d e s a ğ la m ve k e s in bilg iy e d a y a lı o lu r. Â lim ler, ü ç g ü n d e n fa z la
s ü r e için m is a firin m e sh e d e b ile c e ğ in e v e b ir g ü n b ir g e c e d e n fa z la
m u k im in m e s h e tm e s in in câ iz o ld u ğ u n a ic m â ’ e tm e m işle rd ir. B u n e ­
d e n le e n s a ğ la m iş b u s ü re y i a ş m a m a k tır, dem iştir.»
C u m h û r u n g ö s te rd ik le ri d e lille r ç o k tu r. H u z e y m e b i n
S â b i t ’ in (553 - 554 n o lu ) h a d îsi, Ş ü r e y h b i n H â n i ’ in
(552 n o lu ) h a d îsi, S a f v a n b in A s s a i ’ ı n h a d îsi b u c ü m ­
le d e n d ir.
Bâb : 86 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 2X5

Ş u r e y h b i n H â n i ' in h a d îs in i A h m e d , Ne s â î
ve I b n - i M â c e h r iv â y e t e tm iş le rd ir. S a f v a n b i n A s ­
s a 1 ’ ın h a d îs in i A h m e d ve İ b n - i H u z e y m e r iv â y e t
e tm iş le rd ir. H u z e y m e b i n S â b i t ’ in h a d îs in i de, E 1 -
H â f ı z ’ ın T e lh is’te b e y â n e ttiğ i g ib i Ş â f i i , A h m e d , N e ­
sâi, Ebû Dâvûd, Tirmizi, îbn-i M â ce h , İbn-i
H u z e y m e , İ b n - i H i b b â n , D a r e k u t n i ve B e y h a -
k î r iv â y e t e tm iş le rd ir. T i r m i z i b u h a d îs in h a s e n ^ s a h ih ol­
d u ğ u n u , B u h â r î d e h a s e n o ld u ğ u n u sö y le m iştir.
M e s tle r ü z e rin e m e s h e tm e k iç in s ü r e ta h d id i o lm a y ıp h a z e r ve
s e fe rd e kişi, d ile d iğ i s ü re c e m e s tle r ü z e rin e m e sh e d e b ilir, d iy e n le r
d e o lm u ş tu r. Ş a ’ b î , E b û S e l e m e b i n A b d u r r a h ­
m a n , E l - L e y s , R a b î a v e m e ş h u r r iv â y e te g ö re M â l i k
b u n la r d a n d ır . B u n la rın delili, E b û D â v û d ’ u n H u z e y m e
b i n S â b i t ’ e â it b ir riv â y e tin d e k i;

üsijj .

= «E ğer b iz m e s h s ü re s in in a r ttır ılm a s ın ı P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley ­

h i ve S e lle m )’d e n iste se y d ik s ü re y i b ize a rttıra c a k tı.» fık ra s ıd ır. V e
(557 - 558 n o lu h a d is gibi) b u n a b e n z e y e n b â z ı h a d îs le rd ir. İ b n - i
S e y y i d i ' n - N a ş , T i r m i z i ’ n in ş e rh in d e : «E ğer b u f ık r a
s â b it o lm u ş o lsa y d ı bile m e s h in s ü re s iz o ld u ğ u n u s ö y le y e n le r için
d elil olm azd ı. Ç ü n k ü b u ifâ d e a ç ık tır ki, o n la r s ü re n in a rttır ılm a s ın ı
iste m e m iş le r v e a rttın lm a m ış tır.»
Bu g r u p â lim le rin g ö s te rd ik le ri h a d îs le rin h e p si z a y ıftır. (El-M en-
h c l y a z a n , b u h a d îs le ri ve z a y ıf o lu ş la rın ın n e d e n le rin i b ir b ir a n la ­
tır. Ç ok u z u n o ld u ğ u için b u r a y a a lm a k ta n v a z g eç tim .) M e n h e l y a ­
z a rı d a h a s o n r a şö y le d e r : E ğ e r m e s h in s ü re s iz y a p ıla b ile c e ğ in e d e ­
lil g ö s te rile n h a d îs le r s a h ih olsay d ı, şöyle y o ru m y a p ıl a c a k t ı : «M ukî­
m in g ü n ü ve m is a firin üç g ü n ü d o lu n c a m e s tle rin i ç ık a n p , a y a k la r ı­
n ı y ık a m a la n k a y d ıy la kişi, y ılla rc a m e sh işin e d e v a m e d e b ilir. Yu-
k a n d a v e rile n b ilg iy i e d in d ik te n s o n r a e n s a ğ la m ı ve ih tiy a tlıs ı, m e s h
s ü re s in in s ın ırlı o ld u ğ u n a d â ir h a d îs le rle a m e l e tm e k tir.
T a n ın a n sü re , 556 n o lu h a d îs te iş â r e t ed ild iğ i g ib i m e s tle r g iy il­
d ik te n s o n ra a b d e s t b o z u ld u ğ u z a m a n d a n itib a r e n b a ş la r. M e stleri
g iy m e z a m a n ın d a n v e y â m e s tle r ü z e rin e m e s h e tm e z a m a n ın d a n b a ş ­
la m ış olm az.»
M e stle r ü z e rin e m e s h e tm e n in çe şitli fık h î h ü k ü m le ri v a rd ır. H ü ­
k ü m le r; m e z h e b le re g ö re k ısm e n d e ğ iş ik tir. G e n iş m a ’lu m a t iste y e n ­
l e r F ık ıh k i ta b la n n a m ü r â c a a t e ts in le r.
216 8ÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

c j j 1 jjiı (j l* u \» ( av) ■

87 — ZA M A N LA SIN IRLA N D IR M A OLM AKSIZIN

M ESH ETM E H A K K IN D A GELEN (HADÎSLER) BÂBI

Juc U? : V b i ‘ & *&•j** — AOV

f . î.*'. . T' . * '»<ı ı • * ' * ; f - *. ?
-u * ^e- « j 1j j l / â ^ J ’A ^ ac- <s j j ı J t / ( i - r . W * •
* % • 0* + 0 •* w ^ V ^ ^ W • • - 0* •
^ 4İI 0 j i - j j f c j t i j f c £j J \ ^ İ j ö L fr < ^ İaj J cjj»,!
** * ** 0 *"
i ‘j »3ü :^ j i u ^ .( ^ û j s a ı <£j a

. « dİ t£ ITj . 4 3 İ . Ç . ' £ J i t 6 * 5 : 36 * l £ j £ » 3 i t Cy_ : 3İ

■ j l i i > *«>ı# • 1Cijl) ' J İ

T E R C E M E S İ

557) “ ... E v in d e R e sû lu lla h ( S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) 'in her ik i k ıb ­

le ( K a ’b e v e M e sc id -i A k s â ’) y a d o ğ ru n a m a z k ılm ış o ld u ğ u İ 'b e y y bin İm â re
( R a d ıy a llâ h ü a n h ) ' d en r iv â y e t e d ild iğ in e g ö r e :

K endisi, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ’e :

M e stle r ü z e rin e m e sh e d e y im (m i?) d iy e so rm u ş. R csûl-i E k re m .
(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) :
— «Evet, b u y u r m u ş tu r. Ü beyy (R a d ıy a llâ h ü a n h ) :
— B ir g ü n (m ü?) diye so rm u ş, R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i
ve S ellem ) :
— «Ve ik i g ü n d e (m e s h e d e b ilirs in )» b u y u r m u ş tu r. Ü beyy (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) :
— V e üç g ü n de (m i?) d iy e s o rm u ş ve n ih a y e t y ed i g ü n e k a d a r
(o la n h ü k m ü s o ra ra k ) u la ş tırm ış . R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S ellem ) de i
— «Ve s a n a z u h u r e d e n s ü re c e (m e sh e d e b ilirsin ) b u y u rm u ş tu r.»
N ot: Nevevî: Bu, hadîs ehlinin ittifakı ile zayıf olan bir hadistir, demiştir.
•^ **«* O» 1^ J$ » f» ., ^ J t A0 i f I
y> ♦ ? v i'* l_ 1 !*<•• • ı • ti . *_ *_ı rL z ı
u ^ ü i j L S s i i A - o o a
Bâb : 87 KİTABÜ-TTAHÂRE VB SÜNENİHÂ 217

( ■" w"' „• <- • ’ -- r * > . *•

. '± X ^ d - . ^ . :ç S A \^ 'ûi - # «
t

T E R C E M E S İ

5S8) "... Ukbe bin Âmir el-Cühenî (Radıyallâhü anh) ’den rivâyet edil­
diğine göre:

K en d isi, M ısır’d a n Ö m e r b in E l-H a tta b (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m y a ­

n m a g e lm iştir. H z. Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) O n a : K aç g ü n d e n b e ri
s e n m e s tle rin i ç ık a rm a m ış s ın , d iy e so rm u ş ? K e n d isi : C u m a ’d a n c u m a ’-
y a k a d a r, d iy e c e v a p la m ış, H z. Ö m e r d e : S ü n n e te is â b e t e tm işsin , d e ­
m iş tir. -

İ Z A H I

B irin ci h a d îs , m e s tle r ü z e rin e m e s h e tm e n in b e lirli b ir s ü re y e

b a ğ lı o lm a d ığ ın a d e lâ le t e d e r. A n c a k n o tta iş a r e t e d ild iğ i gibi h a ­
d îs â lim le rin in ittif a k ıy la z a y ıf g ö rü lm ü ş tü r. B u h a d îs i B e y h a k î ,
H â k im ve T a h a v î d e r iv â y e t e tm iş le rd ir. E b û D â v û d
d a ik i se n e d le r iv â y e t e tm iş v e is n a d ın d a ih tilâ f b u lu n u p , k u v v e tli ol­
m a d ığ ın ı b e lirtm iş tir.
S i n d i , H a d is’in z a y ıf o ld u ğ u n u b e lir ttik te n s o n ra şöyle b ir
y o ru m y a p ıld ığ ın ı ifa d e e d e r : « S ah ih h a d îs le rle s a b it o la n m e s h e t­
m e s ü re s i ş a r t ın a r iâ y e t e tm e k h a lin d e u z u n z a m a n m e s tle r ü z e ri­
n e m e s h y a p ıla b ile c e ğ i k a sd e d ilm iş olabilir.»
ik in c i h a d îs e gelince; H z . Ö m e r . (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in U k -
b e ’ y e s ö y le d iğ i: ‘Ş e n s ü n n e te is a b e t e ttin ’ sö z ü n d e, b u işin R esûl-i
E k re m (A le y h is s a lâ tü v e ’s-selâm ) ’in s ü n n e tin e u y g u n lu ğ u n a d â ir b ir
d e lil y o k tu r. Ç ü n k ü s ü n n e t, b a z e n R esû l-i E k re m (A le y h is s a lâ tü
v e ’s-selâm ) ta r a f ın d a n o ld u ğ u g ib i d ö r t.h a lif e ’y e â it d e o lab ilir. N i­
te k im b i r h a d îs d e :
«B enim s ü n n e tim e ve H u la fâ -i R â şid în s ü n n e tin e sa rılın ız » b u ­
y u r u lm u ş tu r . H u l a f a - i R â ş i d î n ’ d e n o la n H z . Ö m e r
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in U k b e ’ ye d e d iğ i g ö rü ş ü b e n im se m iş o la ­
b ilir. V e k e n d i g ö rü ş ü n e s ü n n e t a d ım v e rm iş o lab ilir.
S i n d i d e r k i : ‘B ir s a h â b î y a p ıla n b ir işin isa b e tli o ld u ğ u n u
 218 SÜNEN-Î İBN-t MÂCE

sö y led iğ i z a m a n , m e ş h u r k a v le g ö re b u söz m e r f u ’ h a d îs y e rin e g e ­

ç e r. D u ru m böyle o lu n c a h a d îs , m e s h in s ü re s iz liğ in e d e lâ le t e d er.
F a k a t şö y le d e n ile b ilir: S a h â b in in b ö y le b ir tâ b ir i m e r f u ’ h a d is g ib i
o ls a b ile s e r a h a te n m e r f u ’ o la n h a d îs k u v v e tin i ta ş ım a z . D o lay ısıy ­
l a s a r a h a te n m e r f u ’ o la n h a d îs b u n a te r c ih e d ilir. S o ru ve c e v â b ın
m e s h e tm e m ü d d e tin e â it ş a r t ın a r iâ y e t e tm e k le b e ra b e r, u z u n s ü re
m e s tle rin g iy ilm esi ve ü z e rin e m e s h y a p ılm a s ı h a k k ın d a c e re y a n e t­
m iş o lm a sı m u h te m e ld ir.»
E l-M en h el y a z a r ı b u h a d îs le ilgili o la r a k şöyle d e r :
«Hz. Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n y a p ıla n b u r iv â y e te k a r-
, şı m e s h in m u a y y e n s ü re ile s ın ırlı o ld u ğ u n a d â ir, m ü te a d d it h a d îs ­
le r k e n d is in d e n r iv â y e t e d ilm iştir. B u c ü m le d e n o l a r a k :
S ü v e y d b i n Ğ u f l e ’ d e n r iv â y e t e d ild iğ in e g ö r e şöyle
d e m i ş ti r : H z . Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ile r a h a t ç a k o n u ş m a ­
y a c e s a re tli o la n B e n â n e E l - C a ’f î y e : ‘M e stle r ü z e rin e
m e s h e tm e k d u r u m u n u H z . Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’e sor,»- d e ­
d ik . K en d isi d e so rd u , H z . Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) : «M isafir
için ü ç g ü n v e m u k îm iç in b ir g ü n b i r g ece m e s h e tm e k c a iz d ir.» d e ­
di. Z e y d b i n V e h e b ’ d e n d e r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re şö y ­
le s ö y le m iş tir : M e stle r ü z e rin e m e s h e tm e k h a k k ın d a H z . Ö m e r
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) , b ize m e k tu p y a z a r a k m is a firin iiç g ü n m u k im ’in
b i r g ü ıi b ir g ece m e sh e d e b ile c e ğ in i b ild irm iş tir, d ed i. T a h â v. i
4 e r h i M e â n i ’ l - Â ’ s â r k ita b ın d a b u ik i e s e ri r iv â y e t e d e r e k :
İşte Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , m e s h in b e lirli b ir s ü re y le k a y ıtlı
o ld u ğ u n a d â ir R esûl-i E k re m (A le y h ıs s a lâ tü V e’s -s e lâ m )’d e n r iv â y e t
o lu n a n s a h ih h a d îs le re m u v â fık o la r a k sö y le n m iştir, der.»
B u k o n u h a k k ın d a b ir ö n cek i b â b ta g e n iş m â lu m a t v e rilm iştir.

U kbe b in  m ir ( R.A .)’in H al T e rc e m e si

U kbe b in  m ir b in A bs b in A m r E b û H a m m â d El-Cüheni, m e şh u r b ir sa h â b i
o lu p R esûl-i E k re m (S.A .V .)’d en çok h a d is riv â y e t e tm iştir. K en d isin d en sahâbi-
le rd e n ve ta b iile rd e n b ir c e m a a t riv â y e tte b u lu n m u ş tu r. İbn-i A b b âs, E b û Ü m â-
m e ve E b û I d r is E l-H avlâni o n la rd a n d ır. E b û S a îd b in Y u n u s : U kbe k u r r a ’d an
olup, fe râ iz ve fık ıh â lim i idi. E dib, ş â ir ve k u v v etli k alem sa h ib i idi. K u r’an-ı
to p la y a n la rd a n b iris i idi. B en, M ısır’d a O ’n u n k e n d i eliyle y azm ış o ld u ğ u M u sh a f’ı
Ş e rifi gö rd ü m . M u sa h f’ın s o n u n d a : B u n u U kbe b in  m ir k en d i eliyle y azm ıştır,
ib a re si v ard ı. Sahih-i M ü slim ’de K ays b in E b l H âz im ta rik iy le U kbe b in A m ir’d en
riv â y e t edilen b ir h a d is te U kbe şöyle d e m iş ti r : « R esû lu llah (S.Â.V .) M edine-i
M ünevvere’ye te ş rif e tti. B en k o y u n s ü rü s ü n ü g ü d ü y o rd u m . K o y u n ları b ıra k ıp
O ’n u n yanm a, giderek : B enim b ia tim i k a b u l b u y u r, ded im . O d a H ic re t ü zerin e
b ia tim i k a b u l b uyurdu.» E b û D âv û d ve N esâİ d e b u h a d îs i riv ây e t e tm işlerd ir.
(D evam ı 219.CU sa h ife d e)
Bab : 88 KİTABÜ-TTAHÂRB VE ŞÜNENÎHA 219

j a L - J l j (Jrv j ^ i - l (Jft ^ - J .1 ( j »V U vJİ< ( a a )

88 _ Ç O RA PLA R V E PA BUÇLAR ÜZERİN E M ESHETM EK

H A K K IN D A GELEN (HADİSLER) BÂBI

İ t$ ijV I J I ye. < jÇ Îi» ti — «0^

. " * ' J " w * * «•
^ 3 L 'y | | > 3 İ î s v i <5 ş <3 ^ J jA Â fl ^

. j t l j f

j l îjjıl jJU j V . jJ-I İJ^ S j^ S lsXfA j ; ^ J l JUA j K 'j : jjb y . l J&

• jtfiJ Jp

• i t jl ^ »yi-i i ıS-^f* Cf. j * -Jl JuC. 4i*3» ü : İiiU-l J 6 j

T E R C E M E S İ

559) "... El-Muğîre bin Şu’be (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine
göre:
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) a b d e s t a lır k e n ç o ra p la rı
v e p a b u ç la rı ü z e rin e m e s h e tm iş tir.”
N o t : E b û D âv û d : A b d u rra h m a n b in M ehdi, b u h a d îs i an latm azd ı. Ç ü n k ü
E l-M uğîre’d e n m a ’r u f Olan riv â y e t P ey g am b er (S.A .V .)in m e s tle r ü ze rin e m eshet-
m e sid ir, d e m iştir. E l-H âfız d a : A b d u rra h m a n b in M eh d i ve b a ş k a h a d is im a m ­
la rı E l-M uğire’n in b u h a d isin i zayıf sa y m ışla rd ır, d em iştir.

İ Z A H I

T a h a v i , T i r m i z î , ve E b û D â v û d d a b u h a d îs i
r iv â y e t e tm işle r. T i r m i z î ; h a d îs in h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u söy­
le m iştir. F a k a t E b û D â v û d n o tta b e lirtild iğ i g ib i h a d îs i z a ­
y ıf g ö rm ü ş v e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’in m e s tle r
ü z e rin e m e s h e ttiğ in e d â ir E l - M u ğ î r e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’n in
riv â y e ti m a ’r u f o ld u ğ u için, A b d u r r a h m a n b i n M eh di*-

U kbe b. A m ir ................................. (B a ş ta ra fı 218.ci sa h ife d e)

U kbe b in  m ir, F e tih le rd e b u lu n m u ş tu r. Ş am fe th in d e k u m a n d a n ile h alife Hz.
Ö m e r (R .A .) a ra s ın d a p o sta c ı idi. H ic re tin 58. yılı M ısır’d a v efat e tm iştir. S ah ih
h a d is k ita p sa h ip le ri o n d a n riv â y e tte b u lu n m u şla rd ır. (M en h el Cild 2, S ah. 156)
220 SÜNEN-1 İBN-1 MÂCE

n in b u h a d îs i r iv â y e t e tm e d iğ in i sö y le m iştir. E l-M en h el y a z a r ı : «Fı-

k ıh ç ıla r ile h a d is ç ile rin b ir k ısm ı b u h a d is i z a y ıf g ö rm ü ş tü r, d e r. D a­
h a so n ra A b d u r r a h m a n b i n M e h d i ’ n in söz k o n u s u
h a d is i r iv â y e t e tm e m e k iç in g ö s te rile n g e re k ç e n in şu şe k ild e re d d e ­
d ild iğ in i n a k l e d e r : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’in m e s t­
le r ü z e rin e m e s h e ttiğ in e d â i r E l - M u ğ î r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’-
n in riv â y e ti b u riv â y e te m u h a lif d e ğ ild ir. Ç ü n k ü E 1 -M u ğ î r e
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in
m e s tle r ü z e rin e m e s h e ttiğ in i g ö rü n c e , b u n u r iv â y e t etm esi; b a ş k a
b ir z a m a n d a ç o r a p la r ü z e rin e m e s h e ttiğ in i g ö r d ü k te n s o n r a b u h â li
d e r iv â y e t e tm iş o lm a sı m u h te m e ld ir.

B e y h a k î Ç o r a p la r ü z e rin e m e s h e â it E l - M u ğ î r e ’ n in
h a d is i m ü n k e rd ir. S ü f y â n - ı S e v r î , A b d u r r a h m a n
bin M e h d i, A h m e d bin H a n b e l , Y a h y â bin
M u i n , Al i b i n El-M e d e n i ve M ü s l i m b i n E 1-
H a c c â c , b u n u z a y ıf g ö rm ü ş le rd ir, dem iştir.»

H A D ÎSİN M Â N Â SI

Ç o ra p d iy e te rc e m e e ttiğ im iz k e lim e b a ş lık ta ve h a d îs te «Cevreb»

o la r a k g e ç er. Bu k e lim e ile ilg ili o la r a k E l-M en h el’d e ş u m a lû m a t v a r ­
d ır :
«C evreb, p a m u k v e y a k e te n y â h u t y ü n d e n m e st şe k lin d e im â l
ed ilir. E l-L isân y a z a r ı : C ev reb , a y a k s a rg ıs ıd ır, d e m iştir. D e h 1 e v i
d e : C ev reb , m e sti k i r ve ıs la k lık ta n m u h a f a z a e tm e k ve s o ğ u k ta n
k o r u n m a k için m e s t ü z e rin e g iy ile n v e to p u k la rı k a p a ta n b ir m e s t
ç e şid id ir, d e m iştir. E 1 - A y n i d e : İk lim i so ğ u k o la n Ş a m do­
la y la rın d a k i h a lk ın s o ğ u k ta n k o ru n m a k için b ü k ü lm ü ş y ü n ip liğ in ­
d e n im â l e d ile n ve to p u k la rın y u k a rıs ın a k a d a r a y a ğ a g iy ile n b ir
g iy e c e k tir, dem iştir.»
H a d is in : « Ç o ra p la rı ve p a b u ç la rı ü z e rin e m esh e tm iştir.» ifâ d e si­
n in m â n â s ı ile ilgili o la r a k E l-M enhel y a z a rı şöyle d e r :
«Y ani p a b u ç la rı ve ç o ra p la rı m e s h e tm iştir. Ç o ra p la rın m esh i
e s a s tır. A y a k la rın y ık a n m a s ın a b e d e l o la n m esh işi b u d u r. P a b u ç ­
l a r ü z e rin e , fa z ile t için m e s h e tm iştir.
P ab u ç; lü g a tta ve a r a p la r m ö rfü n d e ; m e s tte n a y rı b ir şey d ir.
I b n ü ’ l - A r a b î : (P a b u ç o la r a k t a r i f e ttiğ im iz ) «N a’l», P e y g a m ­
b e rle rin lib a sıd ır. H alk , m ın tık a la r ın d a k i ç a m u r n e d e n iy le b a ş k a
Bâb : 88 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENlHÂ 221,

a y a k k a b ıla r im a l e tm iş tir. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) ’in

n a ’im d a k ıl y o k tu . İk i a d e t s ırım ı v a rd ı. K a t â d e ’ d e n r iv â y e t
e d ild iğ in e g ö re k e n d is i E n e s b i n M â l i k ’ e P e y g a m b e r (S a l­
la lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in n a ’lın ın ş e k lin i so rm u ş. E n e s de:
İk i s ın m lı idi, d e m iş tir. İ b n ü ’ l - C e v z î : R esûl-i E k re m (Aley-
h is s a lâ tü V e ’s -s e lâ m )’in N a ’lin in in iki s ırım ı v a rd ı. B ir sırım a y a ğ ın
b ü y ü k p a rm a ğ ı ile y a n ın d a k i p a r m a k a ra s ın d a n , d iğ e ri d e o r ta p a r ­
m a k ile k ü ç ü k p a rm a ğ ın y a n ın d a k i p a r m a k a r a s ın d a n g e ç irile re k
a y a k ü z e rin d e b u lu n a n ü ç ü n c ü s ırım la b irle ştirild i. Ş em âil-i T irm iz î’-
n in ş e rh in d e bö y le a n la tılm ış tır, d er.
H adîs, p a b u ç la r g iy ilm iş ik en , ç o r a p la r ü z e rin e m e s h e tm e n in
m e ş r û iu ğ u n a d e lâ le t e d e r. F a k a t, y a ln ız p a b u ç la r ın ü z e rin e m e s h e t­
m e n in c â iz liğ in e d e lâ le t etm ez.
Î b n ü ’ l - K a y y ı m , T e h z ib ü ’s -S ü n e n ’d e : B e y h a k î de­
mi ş ki : E b ü ’ l - V e l i d , ç o ra p la r ın m e s h in e â it h a d îs i şöyle y o ­
r u m la m ış tır : Y â n i a ltın a d e ri g e ç irilm iş o la n ç o ra b a m e sh e tm iş. Ç o­
r a b a v e p a b u c a a y n a y n m e s h e tm e m iş tir. ‘B ence z â h ir ş u d u r k i :
M ü s ta k il p a b u ç la r a ltın d a g iy ilm iş o la n ç o r a p la r a m e s h e tm iştir. M e­
tin d e k i ifâ d e ta r z ı b u n a d e lâ le t e d er. Ç o ra b ın a ltın a g e ç irilm iş o la n
d e riy e a r a p l a n n lü g a tın d a «N a’l» d e n m e z ...’
 lim le r ç o r a p la r ü z e rin e m e s h e tm e h u s û s u n d a ih tilâ f e tm iş le r­
d ir. H a n e f i â lim le ri A h m e d b i n H a n b e l , İshak,
bin R â h a v e y h , S e v r i v e 1 b n ü ’ 1 - M ü b â r e k : B u­
n a m e s h e tm e k c â iz d ir, d e m işle rd ir. Ç o ra p la r m ü c e lle d y a n i, h e r t a ­
r a f ı n a d e ri ç e k ilm iş o lab ilir. M ü n a a l, y a n i y a ln ız a ltm a d e ri çek ilm iş
o lab ilir. Ş a h in y a n i a y a k ta d u ra b ile n , k a im ve s u g e ç irm iy e c e k şe k il­
d e s ık d o k u n m u ş o la b ilir. D a y a n ık lığ ı b a k ım ın d a n m e z h e b le re g ö ­
r e a y rı b ir ta k ım ş a r t la r v a rd ır. (M eselâ H a n e f î â lim le rin e gö­
r e k o ş u la n ş a r tla r d a n b irisi; ü z e rin d e ü ç m il k a d a r y ü rü m e y e d a y a ­
n ık lı o lm a sıd ır.)
M â l i k i â li m l e r i : Ç o r a p la r ü z e rin e m e s h e d e b ilm e k için ü s ­
tü n e ve a ltm a d e ri ç e k ilm iş o lm a sı ş a r ttır , d e m işle rd ir.
E b û H a n î f e ş a h in o la n ç o r a p la r ü z e rin d e m esh e tm e y i
c â iz g ö rm e z d i. F a k a t v e fâ tm d a n ü ç g ü n ve b ir riv â y e te g ö re b ir h a f ­
t a ö n ce h a s ta lığ ın d a s a h în ç o ra p la rı ü z e rin e m e s h e d e r e k : B en h a l­
k a y a s a k la m ış o ld u ğ u m şeyi y a p tım , d e m iştir.
Ş â f i î â lim le rin e g ö re a r d a r d a ü z e rin d e y ü rü m e y e d a y a n ık lı
olup, s u g e ç irm e y e n m e s t v e b e n z e ri g iy ec e k ü z e rin e m e s h y a p ıla b i­
lir. H e r ta r a f ın a v e y a b ir k ısm ın a d e ri ç e k ilm iş o ls u n o lm a sm fa rk e t-
222 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

m ez. M ü h im o lan , o n u n sa ğ la m lığ ı, d a y a n ık lığ ı ve su g eç irm e z liğ i-

dir.»
Y u k a rıd a b e lirtile n b ü tü n m e z h e b le re g ö re to p u k la r la b e r a b e r
a y a k la n ö rte n g iy e c e ğ in d a y a n ık lı o lm a sı ş a r t k o ş u ld u ğ u için h a ­
d îste g e ç e n c e v re b (ço rab ) ile b ild iğ im iz ve k u lla n m a k ta o ld u ğ u m u z
y ü n ve b e n z e ri ç o r a p la r k a s d e d ilm e m iş tir. Ç ü n k ü p a b u ç s u z o la r a k
ü ç m il y ü rü m e y e b u n e v i ç o ra p la rın d a y a n m a d ığ ı v e y a s u g e ç ird iğ i
b ilin m e k te d ir.

fcl'*» Û’J 3 JlİJ . (jfciS3^ 3 ‘ eri) •

T E R C E M E S İ

560) Ebû Musa El-Eş’ârî (Radıyallâhü anh)\\tn rivâyet edildiğine

g ö re:
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) a b d e s t a ld ı d a ç o ra p ­
l a r ı n a ve p a b u ç la rın a m e s h e tti. E l-M uallâ, k e n d i riv â y e tin d e d e d i k i s
B en E b û M û sâ ’n ın «... ve p a b u ç la rın a ...» d e d iğ in i b ilirim , b a ş k a t ü r lü
d e d iğ in i b ilm em ."
N o t : E b û D âvûd : S ened m u tta s ıl değ ild ir, dedi. D a h h â k ’d an râ v i İ s â b in
S in â n ’d ır. A hm ed, İbn -i M uin, E b û Z u r’a, N esâî ve b a ş k a la rı o n u zayıf say m ış­
la rd ır. B u seb ep le h a d îs kuv v etli değildir.

İ Z A H I

H adîs, B e y h a k î ve T a h a v î ta r a f ın d a n d a r iv â y e t e d il­
m iştir. S e n e d in s o n u n d a k i râ v i E l - M u a l l â ’ n ııı h a d îs m e tn i­
n in s o n u n d a : ‘B en E b û M û s a E l - E ş ’ a r î ' n in a n c a k «vs
p a b u ç la rın a ..» d e d iğ in i b ilirim .’ sö z ü n d e n m a k s a d ı h a d îs i bö y le te ’vil
e d e n le ri re d e tm e k tir. Şöyle k i :
Bâb : 88 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜ'NENÎHÂ 223

B âzı â lim le r; = «... Ç o ra p la r ve p a ­

b u ç la rı ü z e rin e ...» ifâ d e sin i; û v & * jjru = «... A ltın a d e ­

r i g e ç irilm iş o la n ç o ra p la r ü z e rin e ...» d iy e te ’v il e tm iş le rd ir. H a d îsin

la fz ı b u te ’v ild e n u z a k tır.

N o tta iş â r e t e d ild iğ i g ib i E b û D â v û d h a d îs s e n e d in in
m u tta s ıl o lm a d ığ ın ı sö y le m iştir. E l-M en h el y a z a n d e r k i : " 'Ç ü n k ü
râ v î D a h h â k b i n A b d i r r a h m a n ’ i n E b û M û s a ’ -
d a n h a d îs işittiğ i s â b it d e ğ ild ir. M u tta s ıl h a d îs s e n e d i h e r h a n g i b ir
r â v in in d ü ş m e s in d e n s â lim o la n a d e n ir. Y ine n o tta iş â r e t ed ild iğ i
g ib i h a d îs k u v v e tli d e ğ ild ir. Ç ü n k ü se n e d in d e b u lu n a n İ s a b i n
S i n â n ’ m z a y ıf o ld u ğ u A h m e d , îbn-i Mu i n , E b û
Z u r ’ a ve N e s â i ta r a f ın d a n ifâ d e e d ilm iştir. E b û H â t i m :
İ s â k u v v e tli d e ğ ild ir, d e m iş tir. B e y h a k i de; İ s a ile ih ti-
c â c ed ilm ez, d e m iştir. E l-M en h el y a z a rı; Y a h y a b i n M u i n ’ i n
İ s a ’ y ı s ik a k a b u l e ttiğ in i, E 1 - İ c 1 î ’ n in d e : İ s a z a ra r s ız ­
d ır, d e d iğ in i n a k le d e r.
i" L■■'?'
E b û D â v û d : ‘ A l i b i n E b î T â l i b , İ b n - i M e s ’-
ûd, B e r â ’ b i n  z i b , E n e s b i n M â l i k , E b û
Ü m â m e , S e h l bi n S a ’ d ve A m r b i n H u r e y s
(R a d ıy a U âh ü a n h ü m ) ç o r a p la r ü z e rin e m e s h e ttik le ri v e Ö m e r
b i n E l - H a t t â b ile İ b n - i A b b â s (R a d ıy a U âh ü a n h ü m ) “ü n
b ö y le y a p tık la r ı r iv â y e t e d ilm iştir, d e r. ‘‘

E l-M enhel y a z a n : K o n u h a k k ın d a g e n iş n a k ille r ve b u s a h â b i-

le re â it e s e rle ri k a y d e ttik te n s o n r a şöyle d e r : Y u k a n d a n b e ri v e ri­
le n m a ’lû m a tta n ş u n e tic e a l ı n ıy o r : E b û D â v û d ç o ra p ü z e ­
r in e m e s h e tm e n in 9 s a h â b îd ç n r iv â y e t e d ild iğ in i b e y a n e d e r. A h -
m e d b i n H a n b e l ç o ra p ü z e rin e m e s h e tm e y i c â iz g ö rm ü ş ­
tü r . O n u n d a y a n a ğ ı a n ıla n s a h â b île r ve a ç ık k ıy a s tır. Ç ü n k ü ço­
r a p l a r ile m e s tle r a r a s m d a h ü k m ü d e ğ iş tire c e k k u v v e tli b ir f a r k y o k ­
tu r. B u g ö rü ş, İ s h a k , İ t n ü ’ l - M ü b â r e k , S e v r î , S a î d
bin Cübeyr, Saîd bin E 1-Müseyyeb, İ b r â h i m
E n - N e h a ı , H a s a n - ı B a s r î ve b a ş k a la n n d a n r iv â y e t ed il­
m iştir.

Ü z e rin e m e s h e d ile ce k ç o ra b ın s u g e ç irm e m esi, a y a k k a b ıs ız

o la r a k m e s e lâ 3 m il k a d a r ü z e rin d e y ü rü m e y e d a y a n ık lı ve k a lın ol­
m a s ı â lim le tc e ş a r t k o ş u ld u ğ u d ik k a tte n u z a k tu tu lm a m a lıd ır.
224 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

^ J l l ( j »U U (m )

89 — SA RIK ÜZERİNE M ESH ETM EK H A K K IN D A

GELEN (HADÎSLER) BÂBI

T E R C E M E S İ
561) “ ... Bilâl (Radıyallâhü ank)'den rivâyet edildiğine göre :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) m e s tle ri v e s a n g ı ü z e ­

r in e m e s h e tm iştir."

T E R C E M E S İ
562) Amr (76) (bin Ümeyye ed-Damrî (Radıyallâhü anh)'den rivâ­
yet edildiğine- göre şöyle söylemiştir :
Ben R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’in m e s tle rin e ve

(76) K a h ra m a n la rd a n o lan b u z a tm 20 h ad isin d e n b irisin i B u h â ri ve M üs­

lim , d iğ e r b irisin i d e B u h â ri riv â y e t e tm iştir. R â v ile r i: O ğ u lları Ca’fer, A bdul­
la h ve E l-F adl’d ır. U hud sa v a şın d a n s o n ra m ü slü m a n o lm u ş tu r. R z. M uaviye dev­
rin d e Ş a m ’d a v efat e tm iştir. ( H u l a s a : 287)
B â b : 89 KtTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENtHA 225

T E R C E M E S İ

S63) “ ... Zeyd bin Suhân mevtası Ebû Müslim (Radtyallâhü anhümâ) ’den
rivâyet edildiğine göre şöyle söylem iştir:

B en, S e lm a n (R a d ıy a U âh ü a n h ) 'm b e ra b e r in d e id h n . S e lm â n (Ra-

d ıy a llâ h ü a n h ) a b d e s t iç in m e s tle rin i ç ık a r a n b ir a d a m ı g ö rd ü v e
ona:
. M e stle rin e , s a r ığ ın a ve b a ş ın ın ö n k ıs m ın a m e s h e t. Ç ü n k ü b en ,
R e sû ln U a h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’in m e s tle re v e s a r ığ a m es-
h e ttiğ in i g ö rd ü m , d e d i.”

T E R C E M E S İ

564) Enes bin Mâlik (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre
şöyle söylem iştir:

B en, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in a b d e s t a ld ığ ın ı

g ö rd ü m . (M ü b â re k ) B a şın d a K ıtriy y e (77) b ir s a r ık v a rd ı. (M ü b â ­
re k ) E lini s a rığ ın a ltm a s o k a r a k b a ş ın ın ö n k ısm ın ı m e s h e tti v e s a r ı­
ğ ı k a ld ırm a d ı."

İ Z A H I
561 n o lu B i l â l (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in h a d îs in i M ü s l i m
ve N e s â i d e riv â y e t e tm iş le rd ir. 562 n o lu A m r (R ad ıy aU âh ü
a n h ) ’in h a d is in i B u h â r i ve A h m e d d e riv â y e t e tm işle rd ir.
S elm ân (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’m h a d is in i A h m e d riv â y e t etm iş,
T i r m i z i d e E l-İlel’d e r iv â y e t e tm iş tir. T i r m i z î ’ n in b u a r a d a
E b û Ş ü r e y h ’ i n k im o ld u ğ u n u B u h â r i ’ ye so rd u ğ u n u ,
(77) B a h rey n ta ra fın d a n K a ta r adlı k ö y im a la tın d a n o ld u ğ u için b u ism i al­
m ış tır. N ihaye de : K a ta r, k ırm ızım sı, desen li ve o ld u k ç a s e r t b i r h irk a çeşid id ir
d en ilm iştir. B u ta k d ird e s a rık b u tü r k u m a şta n y ap ılm a d ır.

S ünen-i îb n -i M âce — C . : 2 - F . : 15
226 SÜNEN-t İBN-Î MÂCE

B u h â r i ’ n in . d e :rT a n ım a m , a d ın ı d a bilm em , d iy e c e v a p v e rd iğ in i,
a y n c a s e n e d d e k i E b û M ü s 1 i m ’ in m e ç h u l olup, a d ın ı b ilm e ­
d iğ in i, T u h fe tii’l-A h fezî n a k le d e r. 564 n o lu E n e s ’ i n h a d îs im de
E b û D â v û d ve; î b * n - i M â c e h n a k le tm iş le rd ir. Z e h e -
b i : S a n k ü z e rin e m e s h e tm e k h a k k ın d a E n e s (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’d e n r iv â y e tte b u lu n a n E b û M a ’k i l ta n ın m ıy o r, dem iş;
Î b n ü ’ l - K a t t â r i d a : 0 m e ç h u ld ü r, d e m iştir.

T i r m i 2 i ı « Ç o ra p la r ve S a r ık Ü z e rin e M eshetroe» b â b ın d a
E l - M u ğ î r e b i n Ş u ’b e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n iki r iv a y e t­
te b u lu n m u ş tu r. M u ğ i r e , b irin c is in d e R eşûl-i E k re m (A leyhis-
s a lâ tü V e’s -s e lâ m )’in m e s tle r ve s a rık ü z e rin e m e sh e ttiğ in i; d iğ e rin ­
d e h e m s a n k ü z e rin e , h e m d e b a ş ın ın ö n k ıs m ın a m e s h e ttiğ in i b ild ir­
m iştir. T i r m i z î , b u h a d îs in b ir k a ç y o ld a n E l - M u ğ i r e ’ -
d e n r iv â y e t ed ild iğ in i, b a z ıla rın d a b a ^ ın ü s t k ıs m ın a ve s a rığ a m es-
h e d ild iğ in i, b a z ıla r ın d a b a ş ın ü s t k ıs m m d a n b a h s e d ilm e d iğ in i b e lirte ­
r e k b u b â b ta A m r b i n Ümeyye, S e l m â n , S e v b a n
ile E b û Ü m â m e ’ d e n riv â y e tle r b u lu n d u ğ u n a ve E 1 - M u -
ğ ı're b i n Ş u ’ b e ’ n in h a d is in in h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u ifâ d e
e tm iştir.

M ü e llifim izin riv â y e t e ttiğ i ilk iki h a d is te P e y g a m b e r (S a lla lla ­

h ü A ley h i ve S e lle m )’in s a r ık ü z e rin e m e s h e ttiğ i b ild irilirk e n , b a ş a
m e s h e tm e s in d e n söz ed ilm e d iğ i g ö rü lm e k te d ir. S on iki h a d is te ise
O ’n u n h e m s a r ığ a h e m d e m ü b â re k b a ş ın ın ön k ısm ın a m e s h e ttiğ i
a ç ık la n m ıştır.

E bû D â v û d ; « S a n k Ü z e rin e M esh» b â b ın d a S e v b a n
ve E n e s b i n M â 1 i k ’ in h a d îs le rin i r iv â y e t e tm iş, S e v -
b â n ’ ın h a d îs in d e b a ş a m e s h e d ilm e s in d e n b a h se d ilm e m iş; E n e s ’-
in k in d e ise b u r a d a o ld u ğ u gibi b a h s e d ilın iştir. E l-M enhel y a z a rı ko­
n u h a k k ın d a a ş a ğ ıd a k i m a 'lu m a tı v e r m i ş t ir :
« S e v b â n (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın h a d is in in z â h irin e göre; y a l­
n ız s a r ığ a m e s h e tm e k k â fi olup, b u n u n y a n ın d a b a ş a d a m esh e tm e -
y e g e re k y o k tu r. Â lim le rin ço ğ u b u y o la g itm iş le rd ir. T i r m i z î ,
S ü n e n ’i n d e : ‘B u g ö rü ş s a h â b île r in â lim le rin d e n b ir k ısm ın ın k a v li­
d ir. E b û B e k i r , Ö m e r ve E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ,
b u n la r d a n d ır . E v z â i , A h m e d ve î s h a k d a böyle d e m iş­
le rd ir, d e r. Bu g ö rü ş te k i â lim le r, s a n k ü z e rin e m e s h e tm e n in y e te r ­
li o lm a sı için s a rığ ın a b d e stli ik e n g iy ilm iş o lm a sı ş a r t m ıd ır, değil
m id ir? d iy e ih tilâ f a d ü ş m ü ş le rd ir. E b û S e v r : S a rığ ın a b d e s t­
li ik e n g iy ilm iş o lm a sı ş a r ttir , d e m iş tir. D iğ e rle ri ise; ş a r t d e ğ ild ir,
Bâb : 89 KİTABÜ-TTAHÂRE V® ŞÜNENlHÂ 227

d e m iş le rd ir. K e z â E b û S e v r ’ e göre; s a n k ü z e rin e m esh e t-

m ek , m e s tle r ü z e rin e m e s h e tm e k s ü re s in e ta b id ir. Y a n i m u k îm b ir
g ü n , m is a fir d e ü ç g ü n b a ş ın a m e s h e tm e d e n y a ln ız s a rığ a m esh e t-
m e k le y e tin e b ilir. B u n la rın c u m h u ru , b u ta h d id i k o y m a m ıştır.
A lim le rd e n b ir c e m a a t d a : S a r ık ü z e rin e m e sh e tm e k , b a ş a m e s­
h e tm e k y e rin e geçm aa, d e m iş le rd ir. T i r m i z i : S a h â b ile rin ve t a ­
b iile rin â lim le rin d e n b ir kısm i; y a ln ız s a r ık ü z e rin e m e s h y a p ıla m a z ,
f a k a t s a r ık la b e r a b e r b a ş ın b i r k ısm ı m e s h e d ilirs e o lu r, d e m işle rd ir.
M â l i k , Ş â f i i , S ü f y a n - i S e v r î ve İ b n ü ’ l - M ü b â -
r e k d e böyle d e m iş le rd ir. ■ ~
E 1 - H a t t â b i şö y le d e r : « F ık ıh ç ıla n n e k se risi y a ln ız s a ­
n k ü z e rin e m e sh e tm e y i m e n e tm iş le rd ir. Bu h u s û s ta v â rid o la n h a ­
d îsle ri şöyle y o r u m la m ış la r d ır : «R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i
ve S e lle m l, b a ş ım n h e r ta r a f ın ı m e sh e d e rd i. F a k a t s a n k lı o ld u ğ u z a ­
m a n , b a ş ın ın b ir k ısm ın ı m e s h e tm e k le y e tin e re k s a n ğ ın ı k a ld ır m a z ­
dı. B a ş ın a m e s h e tm e d iğ i k ısım y e rin e s a n ğ ı ü z e rin e m e sh y a p a rd ı.
B u â l i m l e r : E 1 - M u ğ i r e b i n Ş u ’ b e ’ n in h a b e ri b u y o ru ­
m a d e lâ le t e d e r. Ç ü n k ü E l - M u ğ î r e , R esûl-i E k re m (S a lla l­
la h ü A ley h i v e S e lle m )’in a b d e s t şe k lin i a n l a t ı r k e n :
« ...V e b a ş m ın ö n k ıs m ın a ve s a rığ ın ın ü z e rin e m e s h e t t i ...» d i­
y e re k , s a n k ü z e rin e m e sh e tm e y i, b a ş ın ö n k ıs m ın a m e s h e tm e n in t a ­
m a m la y ıc ısı o la r a k a lm ış tır, d e m işle rd ir.

B u g ö rü ş te k i â lim le r ş u n u d a s ö y le m iş le r d ir : A llah , b a ş a m e s­
h e tm e y i f a r z k ılm ıştır. A sıl o la n d a b u d u r. Y aln ız s a n ğ a y a p ıla n
m e s h e â it h a d îs, te ’vile m u h te m e ld ir. (Y ani s a n k la b e r a b e r b a ş ın bii*
k ısm ı d a m e sh e d ilm iştir, d e n ile b ilir. Ç ü n k ü bö y le r iv â y e tle r d e v a r ­
d ır.) Y a p ılm a s ın ın g e re k liliğ i k e sin lik le b ilin e n b ir asıl, m u h te m e l
h a d îs le te rk e d ile m e z ...»

H a n e f i â l i m l e r i : ‘S a n k ü z e rin e m e s h e tm e k câ iz d e ğ ild ir. Bu,

m e s tle r ü z e rin e m e sh e tm e y e b en zem ez. Ç ü n k ü m e s tle ri ik id e b ir çı­
k a r m a n ın g ü ç lü ğ ü d o la y ısıy la b ir r u h s a t o lm a k ü z e re m e s h e tm e m ü-
sa d e si v e rilm iştir. S a n ğ ı ç ık a r m a k ta ise böyle b ir g ü ç lü k y o k tu r.
S e v b a n (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın h a d îsi, a n la tıla n s a v a ş o lay ın a
m a h s u s tu r. Y â h u t s a n ğ a m e s h e tm e y e â it h a d îs m e n s u h tu r ’ d e m iş­
le rd ir.

M â 1 i k i ’ 1er ise : Z a r û r e t o lm a d ık ç a s a n ğ a m e s h e tm e k câiz

d e ğ ild ir, d e m işle rd ir. O n la n n m e ş h u r k a v li b u d u r. S e v b a n (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın h a d îs in i d e z a r û r e t h â lin e h a m le tm işle rd ir.»
 SÜNEN-Î İBN-Î MACE

TEYEM M ÜM BÂBLARI

T ey em m ü m ; A ra b d ilin d e h e rh a n g i b ir şeyi k a s d e tm e k tir.

Ş e ria tta ; A b d e stsiz o la r a k y a p ılm a sı y a s a k o la n n a m a z v e y a b e n ­
z e ri b ir şey i m ü b a h k ılm a k n iy e tiy le te m iz b ir to p ra k v e y a b e n z e ri­
n i y ü z e ve iki k o la s ü rm e y i k a s d e tm e k tir. A b d e st a lm a y ı g e re k tir e n
h e r şey, te y e m m ü m ü d e g e re k tir ir . S u b u lu n m a d ığ ı v e y a b u lu n m a ­
s ın a r a ğ m e n k u lla n ıla m a d ığ ı h a ld e te y e m m ü m y a p m a k m ü m k ü n d ü r.
Ç ü n k ü te y e m m ü m a b d e s t y e rin e g e ç er. A b d e st a lm a k m ü m k ü n ik e n
te y e m m ü m y a p ıla m a z . T ey em m ü m , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve
S e lle m )’im izin ü m m e tin ö m a h s u s tu r. K itap , s ü n n e t ve ic m â ’ ile s a ­
b ittir. A şim e t Veyâ r u h s a t o ld u ğ u h u s ü s u n d a ih tilâ f v a rd ır. B âzı â lim ­
le re g ö re s u b u lu n m a d ığ ı z a m a n te y e m m ü m y a p m a k a z im e ttir. H a s­
ta lık g ib i b ir m â z e re t d o la y ısıy la su k u lla n ıla m a d ığ ı z a m a n te y e m ­
m ü m y a p m a k r u h s a ttır . Â lim ler, a b d e sts iz lik v e y a c ü n û b lü k h a lin ­
d e te y e m m ü m ü n m e ş r û lu ğ u n a ic m a ’ e tm iş le rd ir. K im se m u h a lif ol­
m a m ış tır. Y aln ız İ b r â h i m E n - N e h â î ’ n in , a n c a k a b d e s t­
siz lik h a lin d e te y e m m ü m y a p ıla b ile c e ğ in i ve c ü n ü p lü k h a lin d e ya-
p ılm ıy a c a ğ ın ı sö ylediği h ik â y e e d ilm iştir. A s h a b ta n Ö m e r b i n
E l - H a t t â b (R a d ıy a U âh ü a n h ) ve İ b n - i M e s ’ û d (R a -,
d ıy a llâ h ü a n h ) ’d a n d a böyle b ir şey r iv â y e t e d ilm iş ise de, b u gö­
r ü ş te n r ü c u ’ e ttik le ri sö y le n m iştir.
T e y e m m ü m ü n se m e re si h u s ü s u n d a ih tilâ f v a rd ir. H a n e f i
â lim le rin e g ö re te y e m m ü m a y n e n a b d e s t v e y a boy a b d e s ti k u v v e tin -
d e d ir. M a ’z e re t b itin c e y e k a d a r a b d e sts iz lik h â li te y e m m ü m le k a l­
k a r. B u n u n için b ir te y e m m ü m le k işi, d iled iğ i k a d a r f a r z n a m a z la ­
rı, n â file n a m a z la r ı k ıla b ilir, K u r ’ a n - 1 t a ş ır ve a b d e s t a lın m a s ı
g e re k li o la n h e r tü r lü ib â d e ti y a p a b ilir.
M â li k i, Şâfii, H a n b e l î â lim le ri ve c u m h u r a g ö re
te y e m m ü m a b d e sts iz lik h â lin i g id e rm e z . A n c a k n a m a z ve b e n z ş r i
m e z k û r ib â d e tle ri m ü b a h k ıla r. B u n u n için b ir te y e m m ü m le kişi,
y a ln ız b ir f a r z n a m a z ve d iled iğ i k a d a r n â file n a m a z ı k ıla r. F a k a t
b ir te y e m m ü m le ik i v â y a d a h a ço k f a r z n a m a z ı k ıla m a z . K ezâ f a r z
n a m a z k ılm a k n iy e tiy le te y e m m ü m e d ilirse , o te y e m m ü m le f a r z ve
n â file n a m a z k ılm a k m ü b a h tır . F a k a t, n â file n a m a z k ılm a k için y a ­
p ıla n te y e m m ü m ile f a r z n a m a z k ıla m a z . B ir te y e m m ü m le b ir k a ç
c e n a z e n a m a z ı k ılın a b ilir. A y n i te y e m m ü m le b ir f a r z n a m a z d a
k ılın a b ilir. N a m a z v a k ti g irm e d e n ö n c e te y e m m ü m y a p ıla m a z .
Bâb : 90 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 229

90 — TEYEM M ÜM SEBEBİ (H A K KIND A) GELEN

H A DİSLER BÂBI

*
T E R C E M E S İ

565) "... Ammâr bin Yâsir ( Radtyallâhü anhüma) ’den rivâyet edildiğine
görtf şöyle dem iştir:

R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) ’in s e fe rle rin in b i­

rin d e ) Â işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n m g e rd a n lığ ı d ü ş tü . G e rd a n lığ ı a r a ­
m a k iç in  işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , g e c ik ti. (H e rk e s b u lu n m a s ı için
b ek led i.) B u n u n ü z e rin e E b û B e k ir (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , Â işe (R adı-
y a llâ h ü a n h â ) ’n in y a n m a v a r a r a k h a lk ın te k le m e s in e s e b e p o ld u ­
ğ u iç in o n a ş id d e tle ö fk ele n d i. B ira z s o n r a A lla h (A zze v e C elle) te ­
y e m m ü m r u h s a tın ı ( b ir â y e tle ) in d ird i. A m m â r (R a d ıy a llâ h ü a n h )
d e d i k i : Biz o g ü n (te y e m m ü m e d e r k e n to p ra k la ) o m u z la rım ız a k a ­
d a r m e s h e ttik . A m m â r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) d e d i k is B u n d a n s o n r a E b û
B e k ir (R a d ıy a llâ h ü a n h ) Â işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in y a n ın a v a r a ­
r a k : B en s e n in b u k a d a r m ü b â r e k o ld u ğ u n u b ile m e d im , d e d i.’’

T E R C E M E S î

566) “ ... Ammâr bin Yâsir (Radtyallâhü anhütnâ) ’den rivâyet edildiği­
ne göre şöyle dem iştir:
330 SÜNEN-Î ÎBN-t MÂCE

B iz , R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ile b e r a b e r o m u z ­

la r ım ız a k a d a r te y e m m ü m e ttik .”

V j\lj £ . p C jj £r U7 J 3 V-A*1- - Û*\V

1 o® ‘ ^ ' 3* 4 ^ 4 ^ * S ? y \ u' • 5 ^ 4 j» ı
■«' j ^ 3 1Aş«U d »36 £§§> 3 j - j 31
T E R C E M E S İ

567) “ ... Ebû Hüreyre (Radtyallâhü anh) ’den Resûlullah (Sallallahü

Aleyhi ve Sellem) ’in şöyle buyurduğu rivâyet edilmiştir:
»Y e r (y ü z ü ), b e n im iç in m e s c id ve ta h a re t seb eb i k ılın d ı.»”

^ C-ı. I } ^ £^#y ? I , ]L V ^ i
< *j/ *cf• f <jc ‘ A*l—I j >
^
\ Uf . ** ,i I ÛX »Xj jH ^
— 6 \A

. s * , £ î j . 'o j C a y ^ l i . v iy

ly G , m ‘J ı \ \ y ‘\ t â . s L ’> : i i j L î . î & j ı i t s s A ■ y £ jC .t-1

V ' - '
dJL3yu <sı>. r ;; «iı :^ 3 ^ 31a . *3 V f
• j. ^ ‘ V 3 *1 ^ 3*37 VI

T E R C E M E S İ

568) “... Urve (78) (bin ez-Züheyr’in teyzesi) Aişe (Radıyallâhü anhüm f -
den rivâyet edildiğine göre :

(78) U rve b in E z-Z übeyr b in El-Avvâm E b û A b d illah m e şh u r y ed i fıkıhçı-

d a n b irisi ve ta b iîn âlim le rin d en d ir. B a b asın d an , an n esi E sm a ’d an , tey zesi  işe’-
d cn h a d is riv â y e t e ttiğ i gibi Ali, M u h am m ed b in M eslem e ve E b û H ü re y re (R .A .)’-
d en de riv â y e tte b u lu n m u ştu r. R â v ile ri ise o ğ u l l a n : O sm an , A b d u llah ve H işâm ,
a y n c a Y ahya, M u h am m ed , S ü ley m an ve îb n -i E b i M üleyke gibi p ek ço k ta b ii’d ir.
îb n -i S a ’d : O, sik a d ır, h a d isi ç o k tu r. Â lim dir. P ık ıh çıd ır, d em iştir. İclî d e : O,
h iç b ir fitn ey e k a n ş m a d ı, d em iştir. K e n d is i: B en, Â işe (R.A.)*nin b ü tü n h a d is-
le rin i ö lü m ü n d e n ü ç yıl önce z a p te ttim , d em iştir. İbn-i Şevzeb : O ’n u n h e r gece
K u r’a n ’ın d ö rtte b irin i o k u d u ğ u n u söylem iştir. H ic re tin 29. yılı d o ğ an U rve’n in
82, 93, 94 ve 95. yılı v efa t e ttiğ i y o lu n d a m u h te lif riv â y e tle r v a rd ır. O ru ç lu ik en
v efat etm iştir. ( H u l a s a : 265)
Bâb : 90 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 231

 işe (R adıyaU âhü a n h â ), (kız k ard eşi) E sm â (R adıyaU âhü a n ­

h â ) ’d en e m ân ete n b ir g erd an lık alm ış idi. (Resûl-i E krem (S allalla­
h ü A leyhi ve Sellem ) ile b e ra b e r y ap ılan b ir yolculuk esn asın d a) b u
g erd an lık kaybo lm u ş ve P ey g am b er (S allallah ü A leyhi ve Sellem )
(Ü seyd b in H u d a y r (R adıyaU âhü an h ) ’ın b aşk an lığ ın d a) b ir k aç k i­
şiyi g erd an lığ ı a ra m a y a gön d erd i. G idenler, n a m a z v ak ti olu n ca s u
b u la m a d ık la rı için ab d estsiz o la ra k n a m a z la rım k ılm ışlard ı. Pey­
g a m b e r (SaU allahü A leyhi ve S ellem )’in y a n ın a (dönüp) g eü n ce
h allerin i O’n a arze ttiler. B u n u n ü zerin e tey em m ü m ây eti n âzil oldu.
Ü seyd b in H u d ay r (R adıyaU âhü a n h ), Â işe (R adıyaU âhü a n h â ) ’y a :
A llah sen i h a y ırla m ü k â fa tla n d u sm . V allah i sen in b a şm a n e gelm iş
ise m u tla k a AUah sen in için o n d a b ir ç ık a r yol ih sa n kılm ış ve o işte
m ü slü m a n la r için b ir b e re k e t kılm ıştır.”

BU BÂBTAKİ HADÎSLERİN İZAHI

568 nolu H z . Â i ş e (R adıyaU âhü an h â ) ’n in had îsin i B u h â ­

r i , M ü s l i m , E b û D â v û d , N e s â i , B e y h a k i ve
A h m e d u z u n ve k ısa m e tin ler h âlin d e m ü te a d d it sen ed lerle riv â ­
y et etm işlerdir. B u h â r i ve M ü ş 1 i m riv ay e tle rin d e H z .
 i ş e "(R adıyaU âhü a n h â ) , g e rd an lığ ın B e y d â veyâ Z a t ü ’ 1 -
C e y ş d enilen m evkide k ay b o ld u ğ u n u b elirtm iştir. H adîste söz
k o n u su o la n yolculuğun, B e n î M ü s t a l i k sa v a şm a veya
Z a t ü r - R i k â sa v a şın a â it o lduğu h u sü su n d a ih tilâ f v ard ır.
M u h a m m e d bin Habib El-Ahvâri: Aişe (Radı-
y allâ h ü a n h â ) ’n in g erd an lığ ı b ir d e fa Z â t ü ’ r - R i k a sav aşın ­
da, b ir d e fa d a B e n î M ü s t a l i k . sav aşın d a olm ak üzere iki
d e fa k ay b o lm u ştu r. M eşh u r î f k hâdisesi, B e n i M ü s t a l i k
s a v a şın d a v u k u ’ b u lm u ş o lduğu için b u ra d a k i h ad îslerd e a n la tıla n
g erd a n lık hâdisesin in , o n d an so n ra v u k u b u lm u ş olm ası g erek ir. Ç ü n ­
k ü M ü s l i m ve î b n - i M â c e h ’ i n b u ra d a k i riv ây etin d e
Ü s e y d bi n E 1- H u d a y r ’ m H z . Â i ş e (RadıyaU âhü
a n h â ) ’y e : «Allah sen i h a y ırla m ü k â fa tla n d ırsın ...» diyerek, övm e­
si ve g erd an lığ ın k ay b o lm asın ın d a h a önce m ü slü m a n la r için b ere­
k e t vesilesi o ld u ğ u n a iş â re t v ard ır. M ü s 1 i m ’ in d iğ e r b ir riv â ­
yetin d e Ü s e y d b i n H u d a y r (R adıyaU âhü a n h ), Â i ş e
(R adıyaU âhü a n h â ) ’y e : «Ey E bü B ekir’in h â n e halkı! B u sizin ilk
b erek e tin iz değildir.» şek lin d ek i sözleri de î f k 'hâdisesine b ir işa­
re ttir. T a b e r â n i ' n in riv ây e tin d e n de î f k h âdisesinin, te ­
yem m ü m ü n m e şru ’ k ılın m a sın d an önce v u k u ’ b u ld u ğ u an laşılır. Ç ün­
k ü o ra d a  i ş e (R adıyaU âhü an h â ) :
232 SÜNEN-t İBN-t MACE

«Benim g erd an lığ ım h âd isesi g eçtik ten ve m ü fte rile r d ed ik o d u la­

rın ı y a p tık ta n so n ra P ey g am b er (S allallah ü A leyhi ve Sellem ) ile be­
ra b e r, b a ş k a U r sa v a şa çıktım . Y ine g erd an lığ ım d ü ş tü ve a ra n m a r
sı için o rd u n u n b ekletilm esine sebep oldum . Ş a fa k söktü. Ben d e
E bû B ekir (R ad ıy allâh ü an h ) ’d en b ir h a y li a z a r işittim . B an a t «Her
yo lc u lu k ta h a lk ın b a şın a b e lâ o luyorsun. H alk ın ab d e st alm ası için
s u yok» dedi. B u n u n ü zerin e A llah tey em m ü m e â it ru h s a tın ı in d ir­
di. E bû B ekir (R ad ıy allâh ü an h ) de B a n a : ‘S en in böyle m ü b â re k ol­
d u ğ u n u bilm em işim ’ dedi. der.
G erd an lık a ra m a y a giden sah â b île rin su b u la m ay ın c a abdestsiz
o la ra k n a m a z k ıld ık la rın a d â ir fık ra n ın izah ın ı y a p a rk e n El-M enhel
y aza rı şöyle d e r : G erek tiğ in d e abdestsiz o la ra k n am az k ılm an ın vâ-
cipliğinej b u fık ra d elâlet eder. İÇünkü b u sah âb iler, n am azın o n la­
r a fa rz o ld u ğ u n a itik a d ed erek n a m a z kılm ışlar, Resûl-i E krem (Sal-
la llâh ü A leyhi ve S ellem )’de o n ların y ap tık la rın a k a rş ı su sm u ştu r.
Eğer b u haliyle n am az o n la ra fa rz olm am ış olsaydı, P ey g am b er (Sal­
la llah ü A leyhi ve Sellem) o n la n n itik âd ettik leri n a m a z k ılm a m ec­
b u riy etin in söz k o n u su olmadığımı ve o n la n n y a p tık la n işin h a tâ lı ol-
d u ğ u n ıf k en d ilerin e bildirecekti]
i
Ş a f i i , A h m e d , had îsçilerin cu m h u ru . M â l i k ’ in ar-
k a d a ş la n n ın ek serisi b u g ö rü şted irler. Y ani şe r’i ta h a r e t y a p m a im-,
k âm b u lu n m ad ığ ı za m a n ab d estsiz o la ra k najmaz k ılm ak g e re k ir de­
m işlerdir. A n cak b ilâ h a re b u n am azın iâd esin in vâcib olup olm adı­
ğı h u s û su n d a b u n la r a ra s ın d a ih tilâ f v ard ır. Ş â f i î ve a rk a d a ş ­
la rın ın çoğu, ia d en in gerek liliğ in e h ü k m e d erek b u ö z ü r n âd ird ir.
İâde etm ek g ereğ in i dü şü rm ez, dem işlerdir. A h m e d b i n H a n -
b e 1 ’ in m e şh u r k av lin e gö re b ilâ h a re iâde geVekmez. E 1 - M ü -
zeni, S a h n u n ve l b n ü ' l - M ü n z i r de böyle dem iş­
lerdir. O n la n n delili b u h ad istir. Ç ü n k ü e ğ e r k ılın an n am azın lâd e­
si vâcib olsaydı, Resûl-i E krem (S allallah ü A leyhi ve S ellem ), d u ­
ru m u o n la ra açık lay acak tı. Bu gerekçe, Ş â f i i ve â r k a d a ş la n n -
c a reddedilm iştir. Böyle k ılm an n am azın ilk f ır s a tta iâdesi zo ru n lu
değildir. T eh ir edilebilir. A cele etm e m ecb u riy eti olm adığı için d u ­
ru m u n b ey ân ı d a gecikebilir.
E b û H a n î f e ve M â l i k ’ te n y ap ılan m e şh u r riv ây e te
g ö re ab d e st ve tey em m ü m im k ân ı o lm ad ığ ı za m a n n am az k ılm ak s a ­
h ih değildir. G erd an lığ ı a ra m a y a g id en lerin k ıld ık la n n am a z ın y a n ­
lış olduğunu, belki P ey g am b er (S allallah ü A leyhi ve Sellem ) b ildir­
m iştir. H adîste böyle b ir şey in ah latılm am ası, b u işin Vüku’ b u lm a­
m asını g erek tirm ez. H al böyle o lu n ca o n la n n n a m a z k ılm a la n içti­
B â b : 90 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 233

h a d a d ay alıd ır. M ü cteh id h a tâ y a p a b ilir... Bu â lim le rin E b û H a ­

n i f e , O ’n u n a rk a d a şla rı, S e y r i v e E v z â i ; a b d e st ve te­
y em m üm im k â n ı b u la m a y a n k im se n in b ilâ h a re n a m a z ı k«zA etm e­
si g erek ir, d em işlerd ir’ M e d i n e âlim le rin in M â l i k ’ te n ri-
v â y e tle rin e g ö re k a z â gerekmez:
H ad iste indiğ i b ild irilen tey em m ü m â y e ti El-M enhel y a z a rın ın
dediğine g ö re H icret’in 5. yılı B e n i M ü s t a l i k sav aşm d a
in m iştir. B u ây e tle N i s â â y e tin in m i, M â i d e â y e tin in m i
kasdedildiği h u s ü su n d a ih tilâ f v a rd ır. Ç ü n k ü :

= « ... E ğ er h a s ta v ey â y o lc u lu k ta iseniz v ey â a y a k y o lu n d a n gel­

m işseniz y â h u t k a d ın la ra d o k u n m u şsan ız v e su bulam am ışsan ız, te ­
m iz b ir to p ra k la tey em m ü m ediniz. Y ü zlerin iz v e ellerin ize sü rü n ../*
N azm -ı celil’i, N i s â sû re sin in 43. ve M â i d e sû resin in 6. â y e ­
tin d e geçm ektedir.
K u r t u b i : ‘H ad îste in d iğ i b ild irilen âyet, N i s â sû resin ­
d ek i â y e ttir. Ç ü n k ü M â i d e sû resin d ek i âyete, a b d e st âyeti, is­
m i v erilir. N i s â sû resin d ek i â y e tte ab d e stte n bahsedilm ez. Bu
ned en le N i s â â y e tin in tey em m ü m ây eti o la ra k ta h sisi u y g u n d u r,
dem iştir. El-M enhel y a z a n : H ad istek i â y e t ile M â i d e â y etin in
k asd ed ild iğ i d a h a açık tır. B u h â r î b u n a te m a y ü l etm iş, b u h a ­
disi M â i d e sû re sin in te fsirin d e ta h ric etm iş ve b u g ö rü şü , A m r
b i n E l - H f i r i s ’ in, A b d u r r a h m a n b i n E l - K â s ı m ’ -
ria-n riv â y e t ettiğ i ş u eserle te ’y id e tm iş tir : Bu h a d îste a n la tıla n olay
h ak k ın d a;

J | ... ‘r & srj IjU li Jl »İ|

' *k>
 yeti n â z il o lm u ş tu r. (M âide 6)

B u d u ru m a g ö re a n ıla n â y e tin n ü z u lü n d e n önce d e a b d e st alm a k

vâcibti. İ b n - i A b d i ’ l - B e r r : N am az fa rz o ld u ğ u a n d a n
itib a re n P e y g a m b e r (S allallah ü A leyhi ve Sellem ) ’in a b d e st a la ra k
234 SÜNEN4 İBN-Î MACK

n a m a z k ıld ığ ı, s iy e r e h lin in hepS ince b ilin m e k te d ir. A y e tte a b d e s t

a lın ış şe k li a n la tıld ığ ı h a ld e râ v in in b u n a te y e m m ü m â y e ti d e m e si
ile s a h â b île r in b u â y e tle te y e m m ü m h ü k m ü n ü ö ğ re n m iş o ld u k la r ın a
ve a b d e s t h ü k m ü n ü d a h a ö n c e bilm iş, o ld u k la r ın a iş a r e t v a rd ır. S a-
h a b île r, a b d e s t a lm a y ı ây'etin in iş in d e n ö n c e b ilm e le rin e ra ğ m e n a b ­
d e s t ş e k lin in â y e t ile b ild irilm e s in in h ik m e ti, b u d u n fa rz iy e tin in
K u r ’a n - 1 K e r i m ile b ilin m e sid ir. .
565 nolu A m m â r b i n Y â s i r (R ad ıy allâh ü a n h ) ’in h adisihi
E b û D â v û d d a h a u z u n m etin le riv â y e t etm iş, T a h a /v i
de ona b en zer b ir m etin le ta h riç etm iştir. B u rad a d a H z .
Âişe (R ad ıy allâh ü a n h â ) ’n in g erd an lığ ın ın düşm esinden, b u ­
lu n m ası için beklenm esinden, E b û B e k r (R ad ıy allâh ü an h ) ’in
Âişe (R ad ıy allâh ü an h â ) ’ye öfkelendiğinden, b u olay dolayısıyla
teyem m üm â y etih in in m esin d en ve E b û B e k r (R adıyallâhü
a n h ) ’in b ilâ h a re  i ş e (R adıyallâhü a n h â ) ’ye giderek; m ü b â re k
o ld u ğ u n u bild irm esin d en bah sed ilm ek ted ir. A y rıca y ap ılan teyem ­
m üm de o m u z la ra k a d a r k o lla ra to p ra k sü rü lm e sin d en b ah sed ilm ek ­
tedir. 565 n o lu sened ile riv â y e t o lu n a n A m m â r b i n Y â s i r
(R adıyallâhü a n h ) ’in h ad îsin d e yine sa h â b île rin P ey g am b er (S allal­
la h ü A leyhi ye S ellem )’in b erâb e rin d e o m u z ların a k a d a r teyem m üm
y a p tık la rı bildirilm ektedir. T eyem m üm ün yapılış tarzım , b u n u ta k ip
ed en 91 ve 92 n o lu b â b la rd a k i h a d islerin izah ın ı y a p a rk e n a n la ta c a ­
ğım ızda A m m â r (R ad ıy allâh ü an h ) ’ın bu riv ây e tle rin i ele a la ­
cağız.
567 nolu E b û H ü r e y r e (R ad ıy allâh ü a n h ) ’n in b u ra ­
d a k i hadîsi kısad ır. B u h â r î ve M ü s l i m ’ de d a h a u zu n ola­
ra k C â b i r b i n A b d u l l a h (R ad ıy allâh ü an h ) ’ta n riv â ­
y et etm iştir . O ra la rd a k i h ad isin m eâli ş ö y le d ir: Resûl-i E k rem ' (Sal­
la lla h ü A leyhi ve S e lle m ):
«Benden önce hiç kim seye verilm em iş o la n beş şey b a n a veril­
m iştir s B ir ay lik m esafede (b u lu n an d ü şm an larım ın k albine) k o rk u
(verilm ek) ile m a n su r kılındım . Y er (yüzü) b a n a m escid ve ta h â r e t
sebebi kılındı. Bu nedenle ü m m etim d en o lan h e r h a n g i b ir ad am , n a ­
m a z v a k tin e erişti m i n am azım h em en kılıversin. G an im etle r b a n a
h elâl edildi. H alb u k i b en d en önce hiç kim seye h elâl değildi. B ana
ş e fâ a t etm e yetkisi yerildi. H er p ey g am b er y aln ız k endi k av m in e
g önderiliyordu. Ben b ü tü n in s a n la ra gönderildim .»
B u h a d is d e y e r y ü z ü n ü n ta h â r e t se b eb i k ılın m ış o ld u ğ u n u , y a ­
n i to p r a k ve b e n z e ri m a d d e le rle lü z u m u h â lin d e te y e m m ü m y a p ıla ­
b ile c eğ in i v e to p ra ğ ın d a s u g ib i b ir t a h â r e t a r a c ı o ld u ğ u n u h ü k m e
b a ğ la m ış tır.
B â b : 91 KÎTABÜ TTAHÂRE v e SÜNENI h A 235

(3 »V *— ( ^) )

91 — TEYEMMÜMDE BİR DARBE HAKKINDA

GELEN HADÎSLER BÂBI
L., < t* ^ / i i *
( A' ^ Lw . juL) <X«^ — 0 ^
. "I * << * ' * * *

it î*"ı o-* " M / f • - ".*? .* ’ tı • ' .* ' ■ ' SC . '

( *—>Uoi-ı a ^ J I ü l • A-ı11 jjC «t 5 ^ 1U #>*■J v c/ •V —â® ‘

iri: 3 ^ . V : * Jf 3 ^ . *Lî\ A»-\ *^9 J} :3ts»

•<3*^ ^ •Î^Jl '^9 luî^-Î# . (3 O ’İJ-Ol i| ! C
i Hİ d ü ’s o I T ' â İ < İ İ ^ J l o £ Î 0 6 • c i a i j L İ 2 3 t i U lj

* pf* f" ‘ tij <—

> ® it | » 3&

T E R C E M E S İ

S69) “ ... Abdurrahm an bin E b zâ (Radtyallâhü an A )’den rivâyet edildiği­

ne göre b ir adam Ö m er bin e l-H a ttâ b (Radtyallâhü anh)’& gelerek :

— B e n c ü n ü p oldum d a su b u lam ad ım , dem iş. Ö m er (Radıyal-

lâ h ü an h ) : -

— (Su b u lu n c a y a k a d a r) N am az kılm a, dem iştir. B u n u n ü zerin e

A m m â r b in Y âsir (R adıyallâhü an h ü m â ) :

— Y â Em ireT-M ü’m inln! H an i b en ile sen b ir a sk e rî k ıt’a d a idik,

ikim izde cü n ü p o ld u k d a (gusül için) ş u b u lam ad ık . S en n a m a z k ıl­
m adın. A m a b en to p ra k içinde y u v a rla n d ık ta n s o n ra n a m a z kıldım .
B ilâh are P ey g am b er (S allallah ü A leyhi ve S ellem )’in y a n m a Vardı­
ğım z a m a n (ikim izin b a şın d a n geçen) d u ru m u O’n a an la ttım . B unun
üzerin e O s

«Şüphesiz s a n a (şu) yeterdi» b u y u rd u ve ellerin i y ere v u rd u ,

s o n ra ellerin e ü fü rd ü ve elleri ile y ü zü n e ve b ileklerle b e ra b e r iki
eline m eshetti.»”
 SÜNSN-1 ÎBN-Î MÂCE

• aI**». A Jl J*£. j £ A£*I_J t ^ \ jrl < j . ,_ d^ljLwf| * -Xİ } j \ ^

T E R C E M E S İ

570) “ ... El-Hakem ve Seleme bin Küheyl (Radtyallâhü anhümâ)'dan ri­

vâyet edildiğine göre ikisi Abdullah bin Ebi Evfa (Radtyallâhü anh)’a, teyem­
mümden soru sormuşlar ve Abdullah (Radtyallâhü anh) :
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m ), A m m â r (R a d ıy a llâ -
h ü a n h ) ’a şö y le te y e m m ü m e tm e s in i e m re tm iş tir, d iy e re k e lle rin i y e­
r e v u r d u k ta n s o n ra silk e le m iş ve y ü z ü n e m e sh e tm iş, E l-H ak em (Ra-
d ıy a llâ h ü , a n h ) ’in d e d iğ in e g ö re k o lla rın ı d a m e s h e tm iş v e S e lem e
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in d e d iğ in e g ö re d irs e k le rin e d e m e s h e tm iş ü r.”
N o t: Zevâid’de bunun senedinde İbn-i Ebi Leylâ bulunduğu, adının Muham­
med bin Abdurrahman olduğu, hıfzı yönünden zayıflığı dolayısıyla isnadın zayıf
olduğu bildirilmiştir.

İ Z A H I

A b d u r r a h m a n bi n Ebzâ (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m 569

n o lu h a d is in i K ü tü b -i Süitte s a h ip le rin in h e p si r iv â y e t e tm iş le rd ir. B â­
zı riv â y e tle r, b u r a d a k in d e n d a h a u z u n d u r. E b û D â v û d ’un
te y e m m ü m b â b ın d a t a h r iç e ttiğ i r iv â y e t b u r a d a k in d e n n is b e te n u z u n
o ld u ğ u iç in m e â le n b u r a y a a la lım :
« A b d u r r a h m a n b i n E b z â (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n
r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re şöyle d e m iş tir :
B en, Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m y a n ın d a id im . (B edevi) b ir
a d a m O ’n a g e le r e k : Biz, b ir y e rd e b ir a y , ik i a y b u lu n u ru z . C ü n ü p
o lu r, s u b u la m a y ız , d iy e re k d u r u m la r ın ın n e o la c a ğ ın ı s o rm a k iste ­
d ile r. Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ; B en, ş a h s e n s u b u lu n c a y a k a d a r n a ­
m a z k ılm a m , d iy e c e v a p v e rd i. B u n u n ü z e rin e A m m â r (R a d ıy a llâ h ü
anh) :
Böb : 91 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 237

— Y â E m ire ’l-M ü m in în ! H a tırla m ıy o r m u su n ? B en ile se n d e ­

v e le ri g ü tm e k te idik. İkim ize d e c ü n ü p lü k h â li is â b e t e tti. Ben, to p ­
r a k iç in d e y u v a rla n d ım . S o n ra P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S el­
le m ) ’e g eld ik . Bu d u r u m u O ’n a a n la ttım . B u n u n ü z e rin e b u y u r d u k i :
«Şöyle y a p m a n s a n a k â fi idi.» ve m ü b â r e k e lle rin i y e re v u r d u k ta n
s o n ra o n la r a ü fled i. D a h a s o n ra , e lle ri ile y ü z ü n e v e k o lla rın d a n d ir ­
sekle ı .n e k a d a r o la n k ısm ın y a rıs ın a m e s h e tti. B u n u n ü z e rin e Ö m e r
(R ad ıy aU âh ü a n h ) :
— Y â A m m âr! A lla h ’t a n k o rk d iy e re k (olayı u n u tm u ş v e y a k a ­
rış tırm ış ih tim a li ile riv â y e tin d e titiz o lm a sın ı iste m iştir.) A m m â r
(R ad ıy aU âh ü a n h ) d a :
— Y â E m îre ’l-M ü’m in în ! İste rs e n v a lla h i ile le b e d b u n u a n la t-
m ıy a c ağ ım , d iy e k a rş ılık v e rd i. Ö m e r (R â d ıy a llâ h ü a n h ) :
— H a y ır. C ü n ü b ü n te y e m m ü m e d e b ilec e ğ in e â it sö y le d iğ in sö­
z ü n s o ru m lu lu ğ u n u s a n a b ıra k ıy o ru z , dedi."
Ö m e r (R ad ıy aU âh ü a n h ) ile A m m â r (R a d ıy a U âh ü a n h )
a ra s ın d a c e re y â n e d e n s o h b e tte Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) c ü ­
n ü p lü k iç in te y e m m ü m ü n c â iz o lm a d ığ ın a ve n a m a z ı te ’h i r e tm e y e
â it g ö r ü ş ü n ü b e y a n , e tm iştir. A m m â r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’m te ­
y e m m ü m ü n ü n a slı h a k k ın d a b ir bUgisi b u lu n d u ğ u n u , k e n d is in i to p ­
r a k için d e y u v a rla m a s ın d a n ve b u n d a n s o n ra n a m a z k ılm a s ın d a n
a n lıy o ru z . R esûl-i E k rem (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e b a ş v u r d u k ­
ta n s o n ra c ü n ü p lü k için d e te y e m m ü m y a p ıla c a ğ ın a ve te y e m m ü m ü n
a lın ış şe k lin e â it m a ’lu m a tı ö ğ re n m iş oluyor.
H a d isin z â h irin e g ö re te y e m m ü m d e y ü z ve k o lla rı m e s h e tm e k
için e lle ri b ir d e fa to p ra ğ a v u r m a k k â fid ir. Bâzı â lim le r böyle d e ­
m iş le rd ir. İle rid e a ç ık la y a c a ğ ız . E lleri iki d e fa to p ra ğ a v u rm a n ın
g e re k liliğ in e h ü k rp e d e h â l i m l e r : Bu h a d îs, m e sh e tm e y i ö ğ re tm e k
için d ir. T am b ir te y e m m ü m ü n e tra flıc a a n la tılm a s ı için d e ğ ild ir, d e ­
m işle rd ir.
K o lların m esh in d e , d irs e k le re k a d a r m esh y a p ılm a m ış, b ile k le rin
b ira z ile risin e k a d a r g itm e k le y e tin ilm iş tir. T e y e m m ü m d e e lle re , bi­
le k le re k a d a r m e s h e tm e k k â fid ir, d iy en â lim le r b u h a d îsi d elil g ö s­
te rm iş le rd ir. D irse k le rle b e ra b e r k o lla rı m e s h e tm e k g e re k ir, d iy en
â lim le r y in e öyle c e v a p v e rm işle rd ir. Y a n i b u r a d â te y e m m ü m şekli
ö ğ retiliy o r. A m a g e re k e n b ü tü n te f e r r u a t a n la tılm ıy o r.

A m m a r (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’m Ö m e r (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’e
s ö y le d iğ i: İste rs e n e b e d iy e n b u n u a n la tm a y a c a ğ ım , sö z ü n d e n m a k -
238 SÜNEN-Î İBN-1 MÂCE

s a d ı ş u d u r : ‘E ğ e r b u h a d is i a n la tm a m a m h â lin d e k i m a s la h a tı, a n ­
la tm a m h â lin d e k i y a r a r a te r c ih e tm e g ö rü ş ü n d e ise n b e n s u s a rım .
Ç ü n k ü g ü n a h a g irm e d u r u m u h â riç , s a ir işle rd e h a life o lm a n h a s e ­
b iy le s a n a i ta a t e tm e k b a n a v â c ib tir,’ A m m â r ’ m ş u g ö rü ş te ol­
m a s ı m u h te m e ld ir : ‘B ildiği s ü n n e ti te b liğ e tm e h iz m e tin i ifâ e tm iş
d u r u m d a d ır. B u n d a n s o n r a s u s s a d a h i, b ild iğ in i g iz le y e n le re d â h il
o lm a y a c a k tır. Z iy âd esi ile te b liğ ise o n a v â c ib d e ğ ild ir.’
Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in ö ’n a : S öz k o n u s u m ese le h a k ­
k ın d a sö y le d iğ in s ö z ü n s o ru m lu lu ğ u n u s a n a b ıra k ıy o ru z , d e m e sin in
s e b e b i şu o l a b i li r : A m m â r (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’ın h a tâ lı o ld u ğ u ­
n a k e s in k a n a a t s a h ib i o lm a d ığ ı gibi o lay ı d a h a tır la y a m a m ış tır . B u
n e d e n le k e n d is in in u n u tm u ş o la b ile c e ğ in i v e y â A m m â r (R adı-
y a llâ h û a n h l ’ın y a n ıla b ü e c e ğ in i d ü ş ü n m ü ş tü r.

H A D ÎSTEN ÇIK A RILA N F IK H Î HÜKÜ M LER

1 — ö ğ r e tic i b ir m e s ’eley i ö ğ re tirk e n , e n a ç ık y o lla iz a h e tm e lid ir.

2 — T e y e m m ü m d e y ü z ü v e k o lla rı m e s h e tm e k için e lle ri b ir d e ­
f a to p ra ğ a v u r m a k k â fid ir. (İle rd e iz a h e d ile c e k tir.)
3 — E lleri - to p r a ğ a v u r d u k ta n s o n ra e lle re fa z la to p ra k y a p ış ­
m ış ise, o n la rı s ilk e le m e k m e ş r u ’d u r.
#
-

4 — T e y e m m ü m d e b ir d e fa d a n f a z la m e ş h y a p m a k m ü s ta h a b d e ­
ğ ild ir. (Bu h ü k ü m e lle ri silk e le m e k te n a n la ş ılır.)
5 — K o lların m e s h in d e e lle ri b ile k le re k a d a r m e s h e tm e k k â fi­
d ir. (Bu h u s u s ta ile rd e iz a h a t v e rile c e k tir.) 1
6 — P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) z a m a n ıç d a S a h â -
b ile r ic tih a d e tm iştir..
7 — M ü cteh id , o la n c a g ü c ü n ü h a rc a d ığ ı ta k d ir d e iç tih a d ın d a is a ­
b e t e tm e m iş o lsa b ile k ın a n m a z v e iç tih a d ı ile a m e l e ttiğ i z a m a n , b i­
lâ h e r e y a n ıld ığ ı a n la ş ıls a bile y a p tığ ı ib â d e ti iâ d e e tm e si g e re k m ez .
570 n o lu h a d îs te A b d u l l a h bi n Ebî E v f a (R adı-
y a llâ h ü a n h ) , R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi v e S e lle m )’in A m -
m â r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’a t â r i f e ttiğ i te y e m m ü m ş e k lin i a n la tır ­
k e n e lle rin i to p ra ğ a v u r u p s ilk e le d ik te n s o n ra y ü z ü n e m e s h e tm iştir.
E l - H a k e m d e m iş k i : A b d u l l a h k o lla rın ı d a m e sh e t-
m iş, S e l e m e d e : A b d u l l a h y ü z ü n e ve d irs e k le rin e m es-
h e tm iş, d e m iştir.
Bâb : 92 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 239

92 — İKİ DARBE İLE TEY EM M ÜM E Â İT BÂB

jü t u ? . \ s ı s * ^ ‘ — ûVN
,s'.~ .• 1, . - t '» .*1 ' r •'•'*.*1
ye. t Juft (J 4#l A-^fr ^ < ‘t 'V - <■* O* ‘ -A1- <-> er*-?- " ^ ' * '-+*y 0 ]

4_»lJÜİ ^ IjT ^ l». 1j t j j t i (JTuJu^J^ _/*^* < J iU®* 0 ^

l ^ r i i lji\p . ÖA»-İJ Â3«—>• IjSbMM* i l l i 'JA *|i j

. .? « ' ’V-s' *11'» *C"'f

• Al' U ı^BIUm4İ I• ^ Ao»aAİ * w

T E R C E M E S İ

571) “ ... Ammâr bin Yâsir (Radtyallâhü anhümâ)’dan :

S a h â b ile r, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’in b e ra b e ­
rin d e te y e m m ü m e d e rle r k e n R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S el­
lem ) m ü s lü m a n la r a e m ir b u y u rd u . O n la r d a (e m re g ö re) a v u ç la rım
to p r a ğ a v u r d u la r d a to p r a k ta n b ir şe y a v u ç la m a d ıla r. S o n r a b ir d e ­
f a y ü z le rin e m e s h e ttile r. D a h a s o n ra d ö n ü p b ir k e re d a h a a v u ç la rın ı
to p ra ğ a v u ru p , (b u k e re ) k o lla r ın a m e s h e ttile r."

İ Z A H I

E bû D â v û d . Nesâi, T a h a v î ve B e y h a k î d e
b u h a d îs i m ü te a d d it ta r îk le rd e n r iv â y e t e tm iş le rd ir. A n c a k U b e y -
dullah b i n A b d i l l a h ’ ı, A m m â r b i n Y â s i r (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ’in râ v is i o la r a k g ö s te re n s e n e d le rin m u n k a tı’ o ld u ­
ğ u , ç ü n k ü b u z â tın A m m â r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’a y e tişm e d iğ i
E l - M ü n z i r ta r a f ın d a n b e lirtilm iş tir. B âzı s e n e d le r böyle ise
de, d iğ e r s e n e d le rd e U b e y d u l l a h ile A m m â r (R adıyal-
lâ h ü a tth ) a r a s ın d a A b d u l l a h İ bn- i U t b e b u lu n u r.
İ b n - i M â c e h , b u rad a k i senedde U b e y d u l l a h ’ ta n son­
r a A m m â r ’ ı g ö s te rm iş tir. M ü n z i r ’ i n d e d iğ in e g ö re se ­
n e d m u n k a tı’ o lu r. 566 n o lu s e n e d d e ise b u iki r â v i a r a s ın d a A b -
d u l l a h İ b n - i U t b e a n ılm ış tır. Bu s e n e d d e in k ıta y o k tu r.
E l-M enhel y a z a n : N e s â i , İ b n - i M â c e h , E b û D â v û d ,
T a h a v i ve B e y h a k i m ev su l o la r a k v e h ep si, r â v ile rd e n
 SÜNEN-I İBN-Î MÂCE

U b e y d u l l a h bin A b d i l l a h b i n U t b e ’ n in b a b a ­
sı A b d u l l a h b i n U t b e ' den ve A b d u l l a h bin,
U t b e ’ ni n A m m â r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e ttiğ in i se-
n e d d e b e lirtm iş le rd ir.
B u h a d is , te y e m m ü m şe k lin i b ild irm e k te v e b u m a k s a tla s a h â -
b ile rin R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i v e Selldm ) ’in e m riy le e l­
le rin i iki d e fa to p r a ğ a v u rd u k la rın ı; b irin c i d e fa e lle rin i y ü z le rin e
m e s h e ttik le rin i, ik in c i d e fa to p r a ğ a v u r d u k la r ı e lle rin i k o lla r ın a m es-
h e ttik le rin i b ild irir. B ir ö n c e k i b â b ta g e ç e n h a d is le rd e ise, te y e m ­
m ü m m a k s a d ı ile b ir d e fa e lle ri to p r a ğ a v u r m a n ın y e te rli o ld u ğ u
b e lirtilm e k te d ir. B öylece b â z ı h a d îs le rd e b ir d a rb e , d iğ e r b ir k ısım
h a d îs le rd e iki d a r b e ile te y e m m ü m y a p ıld ığ ı b ild irild iğ i için, k o n u
â lim le r a r a s ın d a çe şitli g ö rü ş le re s a h n e o lm u ş tu r.
f
E l-M enhel y a z a n , te y e m m ü m b â b ın d a â lim le r a ra s ın d a k i ih tilâ ­
fı şöyle b i l d i r i r :
«Bu h a d is (571 n o lu A m m â r’ın hadîsi)., te y e m m ü m ü n ik i d a r b e ­
d e n o lu ş tu ğ u n u , b u n la r d a n b iris in in y ü z için, d iğ e r in in ise k o lla r için
a y rıld ığ ın ı b ild irir. Â lim le rin e k s e risin in m e z h e b i b u d u r. E b û
H a n i f e , Ş â f i î , S e v r i , Ali bi n Ebî T âlib, A b ­
d u l l a h bi n Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ü m ) ’ü n k a v li b u d u r.
M â l i k ’ te n b ir r iv â y e tte -de bö y led ir.
B ir c e m a a t d a : Y üz ve e lle r'iç in v â c ib o la n d a rb e b ird ir, d e m iş­
le rd ir. H a d îsçiler, A t â ’ , M e k h û l , D â v û d , E v z â i ,
T a b e rî, A hm ed, t s h a k b in R a h a v e y h ve I b -
n ü ’ l - M ü n z i r böyle d e m işle rd ir. M â l i k ve Z ü h r i ’ d e n
b ir riv â y e t d e bö y led ir.

TEYEM M ÜM DE KOLLAR NEREYE KA DA R

M ESHEDİLM ELİDİR ?

Bu h u s u s ta d a h a d is le rd e f a r k lı ifâ d e le re ra s tla n ıy o r. K o lların

m e sh i a n la tılır k e n b â z ı riv â y e tle rd e «Kef» k e lim e si g e ç er. Kef; elin
b ile k le re k a d a r o la n k ısm ın a d e n ir. 569 n o lu h a d îs te d e «Kef» t â ­
b iri g e ç m iştir. B âzı h a d îs le rd e «Yed» g e ç er. Yed? kol d e m e k tir. Bu
h a d is le rd e k o lla rın n e k a d a rın m m esh e d ile c eğ i b e lirtilm e m iş tir. 571
n o lu h a d îs te «Yed» keU m esi k u lla n ılm ış tır. A m m â r bi n Y â-
s i r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in b ir riv â y e tin d e , k e n d isi v e a r k a d a ş la r ı­
n ın k o U a n n ı o m u z la rın a k a d a r m e s h e ttik le rin i a n la tm ış tır. 566 n o lu
h a d îs te b u ifâ d e k u lla n ılm ış tır.
B â b : 92 k î t a b ü -t t a h Ar e VE SÜNENÎHÂ 241

H â f ı z , E l-F eth ’in te y e m m ü m b a h s in d e şöyle d e r :

« T ey em m ü m ş e k lin e â i t o la n h a d is le rd e n E b û C ü h e y m
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) v e A m m â r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m h a d is le ri
h â r iç h iç b iris i s a h ih değil, y a z a y ıf tır y a d a m e r f u ’ v e m e v k u f ol­
d u ğ u h u s û s u n d a ih tilâ f v a rd ır. M e rfu ’ o lm a m a s ı g ö rü ş ü k u v v e tli­
d ir. E b û C ü h e y m (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d îs in d e k o lla n n
m e sh i z ik re d ilm iş f a k a t n e k a d a r ın ın m e s h in in y e te rli o la c a ğ ı b ild i­
rilm e m iş tir. A m m â r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın h a d îs in e g e lin c e B u ­
h â r i v e M ü s l i m ’ i n riv â y e tle rin d e «Kef = B ilek lere k a d a r
el» g e ç e r. S ü n e n le rd e k i riv a y e tle rd e ise; k im isin d e d irs e k le r k im isin ­
d e k o ltu k la r a k a d a r , k im is in d e d e ‘Z irâ ’ = K o lu n p a r m a k u ç la r ın d a n
d irs e ğ e k a d a r o la n k ısm ı’n ın y a n s ı g ib i d e ğ işik ifâ d e le r k u lla n ılm ış ­
tır. D irs e k le r riv â y e ti ile Z irâ ’ın y a n s ı r iv â y e ti sö z g ö t ü r ü r tü r d e n ­
d ir. K o ltu k la ra k a d a r o la n riv â y e te gelin ce; Ş â f i î v e b a ş k a â lim ­
l e r : E ğ e r k o ltu k la r a k a d a r m e s h e d e n le r P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m )’in e m riy le bö y le y a p m ış la r ise, b u n d a n s o n ra y a ­
p ıld ığ ı s â b it o la n te y e m m ü m , o n u n e s h e tm iş tir. E ğ e r O ’n u n e m ri o l­
m a d a n y a p ılm ış ise, e m re d ilm iş o la n m ik ta r e s a s tır, d e m işle rd ir. R e­
sû l-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )’d e n s o n ra A m m â r
(R a d ıy a llâ h ü m ıh ) ’m : T e y e m m ü m d e b ile k le re k a d a r e lle ri m esfaet-
m e k k â f id ir , d iy e fe tv â v e rişi B u h â r î ve M ü s l i m ’ i n «Kef»
riv â y e tin i ta k v iy e e d e r. Ç ü n k ü h a d îs râ v is i, o h a d is le k a sd e d ilm iş
o l a n m â n â y ı h e rk e s te n d a h a iyi b ilir. H e le râ v i, m ü c te h id s a h â b î ise,
ta ş ıd ığ ı k u v v e t k a t k a t fa z la d ır .’

T a h a v i : d e : « T e y e m m ü m ü n y a p ılış şek li h u s û s u n d a â lim ­

le r ih tilâ f a d ü ş ü n c e v e riv â y e tle r d e m u h te lif o lu n c a biz, b u n l a n n
h e p s in i te tk ik e d e re k ş u n e tic e y e v a r d ı k : A b d e s tte y ık a n m a s ı e m ro -
lu n a n u z u v la r b e llid ir. T e y e m m ü m d e b a ş v e a y a k la r h ü k ü m d e n d ü ­
ş ü rü lm ü ş , y ü z v e k o lla r k a lm ış tır.

Bu ik i u z u v , a b d e s t u z u v la n o ld u ğ u iç in k o ltu k la r a k a d a r m es-
h in y a p ıla c a ğ ım s ö y le y e n le rin sö z ü tu ta r s ız d ır . Ç ü n k ü , a b d e s tte m es-
h e d ilm e s i g e re k e n b a ş v e y ık a n m a s ı g e re k e n a y a k la r, te y e m m ü m d e
to p r a k la m e s h e d ilm e z k e n a b d e s tte y ık a n m a s ı g e re k li g ö rü lm e y e n
d irs e k le o m u z a ra s ın d a k i k ısm ın te y e m m ü m d e m e sh e d ilm e m e si g a ­
y e t ta b ii k a rş ıla n ır. K o lla n n d irs e k le re k a d a r m ı y o k s a b u n u n y a n ­
sı k a d a r m ı m e sh e d ile c e ğ i h u s û s u n d a k i ih tilâ f a b a k tık . Biz b a k ıy o ­
r u z ki, y ü z s u y la y ık a n d ığ ı g ib i to p r a k la m e sh e d iliy o r. B aş ve a y a k -

Sünen-i îbn-i Milce — C .: 2 - P .: 16

242 8ÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

la r u ı te y e m m ü m ü h iç y a p ılm ıy o r. B ir t a r a f t a y ü z ü n ta m a m ın ın m es-
h i y a p ılıy o r. D iğ e r t a r a f t a n b a ş ve a y a k la r ın ta m a m ı m e s h h ü k m ü n ­
d e n h â r iç tu tu lu y o r. E ğ e r y ık a n m a s ı e m r o lu n a n k o lla rın b ir k ısm ı
m e s h e tm e k te n m u a f tu tu ls a y d i ta m a m ı tu tu lu rd u . M a d e m k i k o lla rın
m e s h i is te n m iş tir, y ık a n m a s ı e m r o lu n a n k ısm ın a y n e n m e s h i u y g u n
o lu r. Ç ü n k ü te y e m m ü m , a b d e s t y e rin e g e ç er...» d e r .
H a t t â b i : D irse k le rd e n d a h a y u k a n o la n k ısm ın m esh ed il-
m e s in in te y e m m ü m e d e n e v â c ib o lm a d ığ ı h u s u s u n d a â lim le r ittif a k
h â lin d e d ir, dem iştir.»

D ö rt m e z h e b in g ö rü ş ü n e gelince-, H a n e f î ve Ş â f i î m ez-
h e b le rin e g ö re, k o lla n d irs e k le rle b e r a b e r m e s h e tm e k g e re k lid ir. M â -
1 i k i v e H a n b e l i m e z h e b le rin e g ö re ise e lle ri b ile k le re k a ­
d a r m e s h e tm e k fa rz d ır. B ile k le rd e n s o n r a d irs e k le re k a d a r o la n k ıs ­
m ı m e s h e tm e k te y e m m ü m ü n s ü n n e tid ir.

T o p ra k ta n b a ş k a b ir m a d d e ile te y e m m ü m y a p m a h ü k m ü :
T e y e m m ü m â y e tin d e v e b â z ı h a d is le rin d e g e ç e n «Saîd» k e lim e ­
si. y e r y ü z ü a n la m ın d a d ır. Y e r y ü z ü to p r a k o lsu n , b a ş k a m a d d e
o lsu n , h e p s in e s a îd d e n ir. Z e c ç â c : B u h u s u s ta lü g a t e h li a r a ­
s ın d a b i r ih tilâ f o ld u ğ u n u b ilin iy o ru m , d e m iş tir. S a î d ’in y a ln ız to p ­
r a k a d ı o ld u ğ u d a s ö y le n m iştir. Bu n e d e n le to p ra k c in s in d e n o lm a ­
y a n y e r y ü z ü n d e k i m a d d e le rle te y e m m ü m y a p ılıp y a p ıla m a y a c a ğ ı
ih tilâ f k o n u s u o lm u ş tu r. Şöyle k i :

E b û H a n i f e ve M u h a m m e d : ‘K ü le d ö n ü şm e y e n ,
y a n d ığ ı z a m a n y u m u ş a m a y a n ve y e r c in s in d e n olup, te m iz s a y ıla n
to p ra k , k u m , çak ıl, ta ş, alçı, tu ğ la , s ü rm e v e b e n z e ri m a d d e le r ile
te y e m m ü m y a p m a k s a h ih tir . Y a n d ığ ı z a m a n k ü le d ö n ü ş e n o d u n ,
ta h ta , g ib i v e y a a te ş te y u m u ş a y a n d e m ir ve k a la y g ib i m a d d e le r ü z e ­
rin d e toz b u lu n m a d ığ ı z a m a n o n u n la te y e m m ü m y a p m a k s a h îh d e ­
ğ ild ir, d e m işle rd ir.

E b û Y û s u f ise : T o p ra k ve k u m d a n b a ş k a m a d d e le rle te ­
y e m m ü m y a p ılm a z , d e m iştir.
Şâfiî, A h m e d b in H a n b e l , D â v û d ve fık ıh -
ç ıla rın ç o ğ u : T e y e m m ü m a n c a k to zu b u lu n a n to p r a k la y a p ıla b ilir.
B a şk a m a d d e le rle y a p ıla m a z , d e m işle rd ir.
M â l i k : Y e r c in s in d e n olup, y a k ılm a m ış o la n h e r şe y le te ­
y e m m ü m y a p m a k s a h ih tir , d e m iştir:
E v z â î ve S e v r î i s e : Y e r ü s tü n d e b u lu n a n h e rşe y le , h a t ­
t â k a r ile te y e m m ü m y a p m a k e â iz d ir, d e m iştir.
Bâb : 93 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 243

^Jr«.ıÂcl fcjj AmJÎ) 4( liiLi AjUAİ j3«Jll k_jll

93 — CÜ N Ü B OLUP, GU SLETM EKTEN K O RK A N

YARALIYA Â İT BÂB

‘L ç 'jjV ' L- L' . j IÎf J ^ İİ a — ûVT

‘ ^ |K A Üİ Lr^îc t> ' : Jt» i ^ J J * J *lLc *^c

■.■ilLtJii. « J I ^ J 1^.11 f \ İ £ j C ' ^ j \ / « i '^ i r î .ijJL j» J l ü g g |

■a c W ‘ * ~ ' J ^ - r J * ^ ~ 3r ^ * 3 6 j | | | *»' 3 j ~j j * f c î< j

• ^laİU o>\jLı#l ! ^

T E R C E M E S İ

572) “ ... A tâ’ bin Ebî Rebâh ( Radtyallâhü anhüm â)'dm rivâyet edil­
diğine g ö re: Ben İbn-i Abbas ( Radtyallâhu anhümâ) ’dan şu haberi duydum,
dem iştir:

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) h a y a tt a ik e n b ir a d a m

b a ş ın d a n y a ra la n m ış s o n r a ih tilâ m o lu p o n a g u s ü l y a p m a s ı g e re k ir
d e n m iş, k e n d is i d e y ık a n a r a k soğuk, a lg ın lığ ı n e tic e s in d e ö lm ü ş tü r.
O lay, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) ’e u la şm ış, b u n u n ü z e ­
r in e O s
«O nu ö ld ü rm ü ş le r. A lla h o n l a n ö ld ü rs ü n . C e h â le tin ş ifâ s ı sor-
jrnak d e ğ il m iydi?» b u y u r m u ş tu r. A tâ ’ : V e R e s û lu lla h (S a lla lla h ü
A ley h i v e S ellem ) ’in s
« V ü c u d u n u y ık a y ıp , b a ş m m y a r a lı y e rin i te r k e tm iş olsaydı.» b u ­
y u r d u ğ u b ize u la ş m ış tır.» ”
N o t: İsnadının münkatı’ olduğu Zevâid’de bildirilmiştir.

İZ A H I

E v z â i d e b u h a d îs i A t â ’ a ra c ılığ ıy la İ b n - i A b b â s
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’t a n 'r i v â y e t e tm iş olu p , d o ğ ru s u d a b u d u r. B e y -
h a k i , m ü te a d d it ta r ik le r d e n r iv â y e t e d e re k , z a y ıf o ld u ğ u n u söy­
244 SÜNEN İ İBN-1 MÂCE

le m iştir. E b û D â v û d ve D a r e k u t n ! ise h a d îs i A t â ’
a ra c ılığ ıy la C â b i r b i n A b d i l l a h E 1- E n s â r i ’ den
r iv â y e t etm işler» İ b n ü ' s - S e k e n d e b u n u s a h ih g ö rm ü ş tü r.
A n c a k b u s e n e d d e A t â ' d a n m ü n fe rid e n r iv â y e t e d e n Z ü b e y r
b i n H a r i k a d lı r â v in in k u v v e tli o lm a d ığ ın ı D a r e k u t n !
s ö y le m iştir. H u lâ s a s a r g ıla r ve c e b ire le r ü z e rin e m e s h e tm e k h u sû -
s u n d a R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) ’d e n b ir şe y s a b it
o lm a m ıştır. L â k in A b d u l l a h îbn-i Ö m e r (R ad ıy aU âh ü
a n h ) ’in b ü tü n m e sh i y a p tığ ı s a b ittir.

H A D ÎSİN M Â N Â SIN A GELİN CE

B a ş ın d a n y a ra lı a d a m , ih tilâ m o lu n c a , y a ra y ı ıs la tm a k ta n k o rk ­
m u ş, b u n e d e n le boy a b d e s tin i a lm a m a k için b ir ç â re n in b u lu n u p
b u lu n m a d ığ ım y a n ın d a k ile r e s o ra ra k ; s u b u lu n m a s ın a ra ğ m e n m â-
z e re tim d o la y ısıy la te y e m m ü m y a p a b ilir m iy im ? d e m e k istem iş. Y a­
n ın d a k ile r d e : Biz, s e n in için b ir r u h s a t o ld u ğ u n u b ilm iy o ru z , d e ­
m işle rd ir. Ç ü n k ü o n la r, s u b u lu n m a d ığ ı z a m a n te y e m m ü m y a p ıla ­
b ilir, s u v a rk e n te y e m m ü m y a p ıla m a z , itik a d ın d a id iler.
H a d iste g e ç e n : «A llah o n la rı c ld ü rs â n .» fık ra sı, b ilm ed e n f e t­
v a v e rm e k te n v e m ü s lü m a n la r a z a r a r v e rm e k te n k a ç ın d ırm a k için
b u y u r u lm u ş o la n -ö n le y ic i b i r te h d it m â h iy e tin d e d ir. Y oksa o n la n n
ö ld ü rü lm e s in i d ile m e n d e ğ ild ir. H adis, y a n lış fe tv â v e rm e n e tic e s in ­
d e d o ğ a n z a r a r ö lü m d a h i o lsa k ısa s y o lu ile fe tv â v e re n in ö ld ü rü l­
m e y e c e ğ in e d e lâ le t e d e r.
« C e h â letin şifâ sı s o rm a k d e ğ il m idir?» fık ra s ı ile ö ğ re n m e k ve
b ile n le re b a ş v u rm a k iste n iy o r. R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve
S e lle m ), k e s in bilgi o lm a d a n f e tv â v e rd ik le rin d e n d o lay ı o n la rı k ı­
n a m ış ve d in d e g ü ç lü k o lm a d ığ ın a d â i r İslâ m î p re n s ib i d ü ş ü n m e m e
k ü s u ru n u işle d ik le rin d e n d o lay ı o n la r a b e d d u a e tm iştir.
E b û D â v û d * u n riv â y e tin d e R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü
A leyhi ve S e lle m )’e â it h a d îs m e tn in d e k işin in y a p m a s ı g e re k li o la n
iş şö y le b u y u r u lu y o r .- - •
«O nun te y e m m ü m e tm e si, y a r a s ın a b ir b e z s a rm a s ı, s o n ra b ezin
ü s tü n ü m e sh c d ip v ü c u d u n u n k a la n k ısm ın ı y ık a m a sı k â fi idi.»
H a t t â b i bu riv â y e tle ilgili o l a r a k : ‘B u ra d a y a ra lın ın s a ğ ­
la m v ü c u d u n u y ık a m a s ı v e te y e m m ü m e tm e si e m re d iliy o r. Y alnız
y ık a n m a v e y a y a ln ız te y e m m ü m k â fi g ö rü lm ü y o r. Rey s a h ip le rin e
Bâb : 93 KtTABÜ-TTAHÂRE V I SÜlfENÎHÂ 245

g ö re k iş in in u z u v la n n ın a z ı y a r a lı ise h e m y ık a n ır h e m te y e m m ü m
ed e r. Ş â y e t y a r a lı u z u v la r ç o ğ u n lu k ta ise s a ğ la m y e rle ri y ık a m a y a
g e re k yok. T e y e m m ü m k â fid ir. Ş â f i i m e z h e b in e g ö re s a ğ la m
k ısım ço k o lsu n a z o lsu n y ık a n m a lıd ır.’ d e r.

E l-M en h el y a z a n şöyle d e r : «H âsılı su k u lla n m a y ı te h lik e li g ö ­

r e n kişi, â lim le rin ittif a k ıy la te y e m m ü m . e d e b ilir. Ş â y e t h a s ta lığ ı­
n ın a r tm a s ın d a n v e y a iy ile şm e sin in g e c ik m e sin d e n e n d iş e le n irs e
E b û H a n i f e ve M â l i k ’ e g ö re te y e m m ü m e tm e si c â iz ­
d ir. B u h â liy le k ıld ığ ı n a m a z ı b ilâ h e re iâ d e e tm e z. Ş â f i i m ez ­
h e b in in r a c ih k a v li d e b u d u r. H e r h a n g i b ir u z v u n d a y a ra , k ın k lık
g ib i b ir şe y olu p , ü z e rin e c e b ire ç e k ilm iş v e a ç ılm a sı te h lik e li g ö r ü ­
lü y o rs a Ş â f i î ’ y e göre; c e b ire ü z e rin e m e sh y a p ıla r a k te y e m ­
m ü m y a p ılır v e e ğ e r c e b ire y i a b d e stli ik e n k o y m u şsa , b ilâ h e re n a ­
m a z ı 'iâ d e e tm e z. (79)

E bû H a n i f e ve M â 1 i’ k ’ e g ö re f v ü c u d u n u n b ir kısm ı
y a ra lı o la n k iş in in b e d e n in in ç o ğ u s a ğ la m ise o ra y ı y ık a r. Y a ra y a
d a m e s h e d e r. Ş â y e t ç o ğ u y a ra lı ise te y e m m ü m e d e r. S a ğ la m y e­
r i y ık a m a s ı g e re k m e z . A h m e d b i n H a n b e l is e : Kişi
s a ğ la m y e ri y ık a r, y a ra lı y e r için te y e m m ü m e d e r, dem iştir.»

Ata’ bin EM Rabâh (R .A .)’ın Hal Tereemesi

A tâ ’ b in E b i R a b â h E l-K ureşi m e v lâ K u re y ş E b û M u h am m ed El-Cündî El

Y em âni, M ekke-i M ü k e rre m e ’d e ik a m e t e d e n im a m ve fık ıh ç ılard a n d ır. Ü sâm e
b in Zeyd, Â işe, E b û H ü re y re , Ü m m ü S elem e, U rve b in Z ü b ey r (R .A .)’d en ve b ir
c e m a a tta n riv â y e t etm iş, râ v ile ri ise E yyüb, H ab ib b in E b i S â b it, C a’fe r b in M u­
h am m ed , C e rir b in H âzım , îb n -i C üreyc ve b ir c e m a a ttır. İbn-i S a ’d : O, sika,
â lim ve ço k h a d is b ilird i. M ekke’de fe tv â o n a d ay a n ırd ı, d em iştir. E b û H an ife
d e : B e n A tâ ’d a n d a h a ü s tü n ve faziletli b ir kim seye ra stla m a d ım , d em iştir. İbn-i
A b bas (R .A .)’a, b ir s o ru so ru lm u ş ve k e n d is i: E y M ekke h alk ı! Y an ın ızd a A tâ
i R.A .) v a rk e n siz b en im b a şım d a to p la n ıy o rsu n u z, d e m iştir. 70 d efa d an fazla h ac
y ap tığ ı söylen m iştir. H a m m â d b in S elem e : B en im h a c y ap tığ ım yüz o n d ö rd ü n cü
yılı A tâ v e fa t e tti, d em iştir. ( H u lâ s a : 266)
(79) C ebire, tey em m ü m ıızvu o lan yüz veya k o ld a ise ab d e stli ik en k o n m u ş
o lsa b ile b ilâ h e re n am az m ia d esi gerek ir. K eza b a ş k a u zu v lara ab d e stli ik e n ko
n â n c e b ire lü z u m u n d a n fa z la y e r k ap lam ışsa, n am az m iad esi g erek ir. G eniş m a ’-
lu m a t için fık ıh k ita p la rın a m ü ra c a a t. (M ü te rc im )
246 SÜNEN-t İBN-t MÂCE

\ ı_i »t»- U (__»L ( \ t )

94 — CÜ NÜBLÜKTEN GUSLETM EK H A K K IN D A
GELEN (HADÎSLER) BÂBI

‘c r ^ ' û * & :Vλ . . u k <j t o - i - j \ j j & J . I \L s jf — û V f

w ^ x J * *

•* 'cf- ‘ c r ^ â ' • o*^c ‘ ^ D*

^ * #* " * '■ -* **' **\
■ U.5^ li . i \ i l . ^ L c Şjj^L ^ :U : c J lî

^Ja^LA j r ®Aj_ dlta jir* . 4 ^ j*"* • 5c ^ -^ J~ ““*

• ^>cl"jlr . a A İ> ^ j ! r 4^ İ j İ j A*^*4<»-j Jl-e-j

T E R C E M E S İ

573) “ ... (P eygam ber ( Sallallahü A le y h i ve Sellem ) ’in m uhterem eşlerin­

den) M eym ûne (R a d ıya llâ h ü an Ad)’d an şöyle d e m iş tir:

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y p / ve S ellem ) için g u s ü l s u y u n u k o y ­

d u m . O d a c ü n ü b lü k te n g u s le tti. Ö n ce sol eliyle s a ğ e lin e k a b ı eğ e­
r e k su d ö k tü ve e lle rin i b ile k le rle b e r a b e r ü ç d e f a y ık ad ı. S o n r a a v ­
r e t m a h a llin e g ü z e lc e s u d ö k ü p y ık a d ık ta n s o n r a e lin i to p r a ğ a s ü ­
r e r e k o v a la d ı. D a h a s o n ra a ğ z ın a s u a ld ı, b u r n u n a su ç e k ti y ü z ü n ü
ve k o lla rın ı ü ç e r d e fa y ık ad ı. B u n u n a r k a s ın d a v ü c u d u n a s u d ö k tü .
B u n d a n s o n ra y e rin i d e ğ iş tire re k a y a k la rm ı yıkadı.»

İ Z A H I

B u h â r i , M ü s l i m , T i r m i z i , N e s â î ve E b û
D â v û d d a b u h a d îsi a z b ir la fız f a r k ıy la riv â y e t e tm iş le rd ir.

H adis, g u s lü n şe k lin i t â r i f e tm e k te d ir. B u h â r i , ve M ü s -

1 i m ’ de R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in s a ğ e liy ­
le sol e lin e su d ö k e re k a v r e t m a h a llin i y ık a d ığ ın ı b e lirtm e k te d ir. T a ­
h a re tle n d ik te n s c n r a sol e lin i y e re s ü r e r e k iyice o v d u ğ u n u M ü s -
1 i m b e lirtm iş tir. E l-M enhel y a z a rı a y n ı b a şlık a ltın d a a ç ıla n g u ­
s ü l b â b ın d a riv â y e t o lu n a n h a d îs in a ç ık la m a s ın d a şöyle d e r :
Bâb : 94 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENtHA 247

«S uyla ta h â r e tle n d ik te n s o n ra e lin g ü z e lc e tem iz le n m e si için to p ­

r a ğ a s ü rü lm e s in in m ü s ta h a b o ld u ğ u n a h a d is d e lâ le t e d er. T o p ra k ­
l a g ü z e lc e o v a la d ık ta n s o n r a e lle rin i t e k r a r y ık a d ığ ı B u h â r î ’ de
b e lirtilm iş tir. t b n ü ’ l - D a k i k ü ' l - î y d şö y le d e m iş tir •.
‘A v re t m a h a llin d e k i n e c â s e t s u y la iyice g id e rild ik te n s o n ra n e ­
c a s e tin k o k u s u k a ld ığ ı z a m a n b â z ı fık ıh ç ıla r a g ö re z a r a r verm ez.
Ş â f i î . m e z h e b in d e b u h u s û s ta ih tilâ f v a rd ır . O k o k u d a n a fıv b u ­
lu n d u ğ u b u h a d îs te n ç ık a rıla b ilir. Şöyle ki, B esûl-i E k re m (S a lla lla ­
h ü A ley h i ve S ellem ) ’in ta h â r e tle n d ik te n s o n ra e lin i to p ra ğ a s ü rm e ­
si b o ş u n a d e ğ ild ir. N e c â se tin g id e rilm e si için o ld u ğ u söylenem ez.
Ç ü n k ü n e c â s e tte n e n u f a k b i r şe y k a ld ığ ı ta k d ir d e t a h â r e t y a p ıl­
m ış s a y ılm a y a c a ğ ı â lim le rin ittifa k iy le s a b ittir. T a h â r e tte n s o n ra
e ld e n e c â s e tte n b ir şey , k a ld ığ ı z a m a n a v r e t m a h â lli d e te m iz le n m e ­
m iş o lu r. N e c â s e tin ta d ın ı g id e rm e k iç in e lin to p r a ğ a s ü rü ld ü ğ ü de
sö y len em ez. Ç ü n k ü ta d m k a lm a s ı n e c â s e tin k a ld ığ ın a a lâ m e ttir.
R e n g in g id e rilm e si a m a c ı d a söz k o n u s u ed ilem ez. Ç ü n k ü ih tilâ m
v e y a c in sî m ü n a s e b e t d o la y ıs ıy la h â s ıl o la n c ü n ü p lü k h â liy le ele
y a p ış a c a k b ir n e c â s e t re n g in i g e re k tirm e z . O lsa bile c id d e n n â d ir
o lu r. B u n e d e n le k o k u n u n g id e rilm e si ih tim a li k a lır. T a h â re tle n -
m e e s n a s ın d a g id e rilm e si v â c ib o la n k o k u n u n g id e rilm e s i için to p ­
r a ğ a el s ü rü lm e s i c â iz d e ğ ild ir. Ç ü n k ü a v r e t m a h a lli iyice te m iz ­
le n d ik te n ve g id e rilm e si g e re k e n k o k u d a iyice g id e rild ik te n s o n ra
e l te m iz o la r a k a v r e t m a h a llin d e n a y rılm ış o lu r. Böyle o lm a z sa n e
a v r e t m a h a lli te m iz s a y ılır n e d e el. Ş u h a ld e g id e rilm e si g e re k li
o lm a y a n b ir r â y ih a izi k a lm ış o la b ilir ki b u iz b a ğ ış la n m ış tır ve b a ­
ğ ışık lık k a z a n a n m u h te m e l izin d e k a lm a m a s ı için e n g ü z e l b ir şe­
k ild e ih tiy a tlı d a v r a n ıla r a k el to p ra ğ a s ü rü lm ü ş olur.»
H a d is’te P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'in m ü b â re k
a ğ z ın a ve b u r n u n a su a ld ığ ı b ild irilm e k te ve m a z m a z a ile istin şa k
ism in i a la n b u işle m in m e ş ru lu ğ u b ild irilm e k te d ir. A b d e st ve g u s ü l
d e a ğ ız ve b u r u n a su a lm a n ın h ü k m ü h a k k ın d a â lim le r ih tilâ f e t­
m iş le rd ir. İ b n ü ' l - M ü b â r e k , A h m e d ve İ s h a k ile
b â z ı â lim le r h e m g u s ü ld e h e m d e a b d e s tte v â c ib tir, d e m işle r. H a -
n e f i â lim le ri ve S ü f y a n - ı S e v r i ; g u s ü ld e vâcib, a b d e s t­
te s ü n n e ttir , d e m işle r. M â l i k ve Ş â f i î ise; g u s ü ld e de a b ­
d e s tte d e s ü n n e ttir , d e m işle rd ir. Bu g ö rü ş le r d e lille ri ile b e râ b e r
a b d e s t b â b ın d a g e n işç e iz a h v e rilm iştir. .
H ad îs, m a z m a z a ve is tin ş â k ta n s o n ra R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü
A ley h i ve S e lle m )’in m ü b â r e k y ü z ü n ü ve k o lla rın ı ü ç e r d e fa y ık a ­
dığı, b ü tü n v ü c u d u n a s u d ö k e re k g u s lü n ü y a p tık ta n s o n ra b a ş k a
248 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

b ir y e re ç e k ile re k a y a k la rım y ık a d ığ ım ifâ d e e d e r. Ş u h a ld e ö n ce

a b d e s t a lm ış f a k a t a y a k y ık a m a işin i g u s ü ld e n s o n ra y a b ıra k m ış tır.
B u h â r i ve M ü s l i m ’ i n r iv â y e tle rin d e R esûl-i E k re m
( S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) ’in g u s ü ld e n ö n c e : « N am az a b d e s ti g i­
bi a b d e s t aldığı» tâ b ir i ve B u h â r î ’ n in r iv â y e ti n d e : ‘A b d e st
a lır k e n a y a k la rın ı y ık a m a işin i g u s ü ld e n s o n ra y a b ıra k tığ ı’ ta s r ih
e d ilm iştir. E b û D â v û d ’ u n  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d e n
r iv â y e t e ttiğ i h a d is te i s e : N a m a z a b d e s ti g ib i ta m a b d e s t a ld ığ ı b il­
d irilm e k te d ir. B u n u n z â h irin e g ö re a y a k la rın ı d a o z a m a n y ık a ­
m ıştır.
E l-M enhel y a z a r ı : «Bu r iv â y e tle r a r a s ın d a ih tilâ f y o k tu r. Ç ü n ­
k ü şöyle y o ru m y a p m a k m ü m k ü n d ü r. R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü
A leyhi ve S ellem ) g u s ü ld e n ö n ce a b d e s t a lır k e n b â z e n a y a k la rın ı
d a y ık a rd ı. B âzen d e a y a k y ık a m a işini g u s ü ld e n s o n ra y a b ıra k ırd ı.
D eğişik riv â y e tle r d o la y ısıy la â lim le r m u h te lif g ö r ü ş le r b e y a n e tm iş ­
le r :
C u m h u r ’a g ö re a y a k y ık a m a y ı g u s ü ld e n s o n ra y a b ıra k m a k m ü s ­
ta h a b tır . E b û H a n i f e ve a r k a d a ş la r ı ise; ‘E ğ e r su to p la n -
m ıy a c a k b ir y e rd e g u s ü l y a p ıla c a k s a ğ u s ü ld e n ö n ce ta m a b d e s t a l­
m a k e fd a ld ır. Ş a y e t k ü v e t, le ğ e n g ibi su b irik e c e k b ir y e rd e g u sü l
y a p ıla c a k s a a y a k y ık a m a y ı g u s ü ld e n s o n r a y a b ıra k m a k d a h a efdal-
d ır, d e m iş le rd ir.’ \
M â l i k ise; ‘G u sle d ile n y e r te m iz ise g u s ü ld e n ö n ce a y a k la rı
y ık a m a k m ü s ta h a b d ır, a k si h a ld e g u s ü ld e n s o n ra a y a k la rı y ık a m a k
m ü s ta h a b d ır.'
Ş â f i i m e z h e b in d e k i m e ş h u r ve e n s a h ih k a v le g ö re ta m a b ­
d e s t a lm a k e fd a ld ır. Ç ü n k ü Â i ş e ve M e y m û n e (R adıyal-
lâ h ü a n h ü m â ) ’d a n e d ile n riv a y e tle rin e k se risi böyledir.» d e m iştir.
G u s ü ld e n ö n ce a lm a n a b d e s tin h ü k m ü n e gelince; C u m h u ru n
m e z h e b in e g ö re s ü n n e ttir . D â v û d ve E b û S e v r ’ e g ö re
v â c ib tir.
 i ş e ve M e y m û n e (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) ’d a n e d i­
le n riv â y e tle rin b ir k ıs m ın d a R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve
S e lle m ): g u s le d e rk e n m ü b â r e k b a ş ın a üç d e fa su d ö k tü ğ ü ta s r ih ed il­
m iştir. B u ra d a k i 574 n o lu riv â y e t d e b ö y led ir. N e v e v i : «Başa
üç d e fa su d ö k m e n in m ü s ta h a b lığ ı h u s û s u n d a â lim le rin ittifa k ı v a r ­
d ır. A rk a d a ş la rım ız ın b ir kısm ı v ü c u d u n ş â ir k ısm ın ı b a ş a v e a b ­
d e s t u z u v la r ın a k ıy a s la y a ra k ; ü ç d e fa y ık a n m a s ı m ü s ta h a b d ır, d e ­
B â b : 94 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 249

m iş le rd ir. B u n a k im s e n in m u h a le fe t e ttiğ in i b ilm iy o ru z . Y a ln ız a r-

k a d a ş la n m ız d a n E b ü ’ l - H a s a n E l - M â v e r d i b i r d e fa ­
d a n f a z la s u d ö k m e k m ü s ta h a b d e ğ ild ir d e m iş f a k a t o n u n b u sözü
t e r k e d ilm iş tu ta r s ız b ir sözdür.» E l-M en h el y a z a r ı b u n a k li y a p tık ­
ta n so n ra H a n e f î ve H a n b e l î â lim le rin in d e b ö y le d e ­
d ik le rin i f a k a t M â l i k î ’ le r in b a ş ta n b a ş k a v ü c u d u h h e r h a n g i
b ir ta r a f ım ü ç d e f a y ık a m a n ın m ü s ta h a b o lm a d ığ ın ı, a b d e s tin g u s-
le k ıy a s la n a m ıy a c a ğ ın ı ç ü n k ü g u s ü ld e ç o k g ü ç lü k o ld u ğ ıu ıu söyle­
m iş le rd ir.

G U SLÜ N FARZLARI

1 — M â l i k i m e z h e b in e g ö re g u s lü n f a r z la r ı n iy e t, vüçp< |un
h e r ta r a f ın ı s u y la y ık a m a k , v ü c u d u o v a la m a k , s a ç la rın a r a s ım o v a ­
la m a k ve a r a v e rm e d e n g u s lü ta m a m la m a k tır. , 1 ,.
2 — Ş â f i i m e z h e b in e g ö re g u s lü n f a r z la r ı n iy e t ile b ü tü n
v ü c u d u v e v ü c u t ü z e rin d e k i s a ç v e k ılla r ın ta m a m ım s u y la y ık a m a k -
tır. ü
3 — H a n e f i â lim le rin e g ö re a ğ ız ve b u r u n a s u a lm a k ile
b ü tü n v ü c u d u y ık a m a k tır.
4 — H a n b e l î m e z h e b in e g ö re s u y u n d e riy e u la ş m a s ın a m â ­
n i h e rh a n g i b ir m a d d e ve n e c â s e t v a r s a g id e rm e k , n iy e t, b esm ele,
a ğ ız v e b u r u n d â h il v ü c u d u n h e r ta r a f ın ı ve k ılla rın ta m a m ın ı s u y ­
la ıs la tm a k tır.
N e v e v i , M ü s l i m ’ i n ş e rh in d e ‘G u sle d e n k iş in in ö n e m ­
li o la n ş u h u s ü s a d ik k a t e tm e si g e r e k i r : A v re t m a h a llin i g ü z e lc e
y ık a d ık ta n s o n ra , o y e rin ve ç e v re s in in c ü n ü p lü ğ ü n ü k a ld ırm a k n i­
y e tiy le y ık a n m a s ı u y g u n o lu r. Ç ü n k ü o e s n a d a b a c a k la rın a r a s ı­
n ın g u s lü n ü y a p m a z s a b ilâ h e re o ra y ı u n u ta b ilir. D o lay ısıy la g u s ­
lü s a h ih olm az. B ir d e b a ş ın ı ve v ü c u d u n ş â ir y e rle rin i y ık a y ıp
g u s le ttik te n s o n ra a v re t y e rin in g u s lü n ü y a p m a d ığ ın ı h a tır la r s a y a
ç ıp la k eliy le o r a la r ın g u s lü n ü y a p m a s ı g e re k ir, elin i s ü rm e s i ic a p
e d e r k i a v r e t m a h a llin e el a y aS ln m d o k u n m a s ıy la a b d e sti b o z u lm u ş
o lu r. Y a h u t d a a b d e s tin in b o z u lm a m a sı için e lin e b ir bez b a ğ la ­
m a s ı ic a b e d e r ki b u d a b ir g ü ç lü k tü r. Ş u n u d a b e lirte lim k i g u s ü l
y a p ılırk e n h iç k im se a b d e s t a lm a y ı v â c ib g ö rm e m iştir.
D â v û d - i Z â h i r i ve a r k a d a ş la r ı h â riç . O n la ra g ö re v â ­
c ib tir.
C u m h u r ’a g ö re a b d e s t a lm a k s ü n n e ttir . G u s ü ld e n s o n r a n a m a z
k ılm a k ve K u r ’ a n - ı e lle m e k gibi a b d e stsiz y a p ıla m a y a n .ib â ­
250 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂGE

d e tle r g u s le tm e k le m ü b a h k ılın ır. Y â n i c ü n ü p o la n k işi a b d e s t a l­

m a d a n v ü c u d u n h e r ta r a f ı n a s u d ö k e re k g u s lü n ü y a p tığ ı ta k d ir d e
y a p tığ ı g u s ü l s a h ih o lu p o n u n la n a m a z ve b e n z e ri ib â d e tle r y a p ­
m a k m ü b a h o lu r, d e m iştir.

G U SLÜ N EFDALİ
E l-M enhel y a z a n şöyle d e r : « G u sledecek k işi k a b a e lle rin i b a tır ­
m a d a n ö n c e üç d e fa y ık a d ık ta n s o n ra a v r e t m a h a llin i g ü z e lc e y ık a ­
m a lı ve v ü c u d u n u n h e r h a n g i b ir y e rin d e b u lu n a n n e c â se t, k i r ve
s u y u n d e riy e y a h u t k ılla r a u la ş m a s ın a e n g e l o la n n e v a r s a g id e rm e ­
li. B u n d a n s o n ra n a m a z a b d e sti g ib i ta m a b d e s t a lm a lı ve b u n u n a k a ­
b in d e su a v u ç la y a r a k s a k a lım s a ç la rım h ilâ lle m e lid ir. Y a n i p a r m a k ­
la r ın ı k ılla r a r a s ın a g e ç irip h e r ta r a f ın ı ısla tm a lıd ır. D a h a s o n ra
b a ş ın a ü ç d e fa su d ö k m eli ve k o ltu k la r a ltı g ö b e k n a h iy e si, k u la k ­
l a r ve s a ir v ü c u t k ıv rım la rın ı g ü z e lc e o v a ra k h e r t a r a f ı ısla tm a lı
d a h a s o n r a b a ş ın a üç d e fa su dö k m eli, v ü c u d u n u n h e r ta r a f ın ı y ık a ­
m a lı ve e lle rin in y e tiş tiğ i h e r ta r a f ın ı o v a la m a lıd ır. V ü c u d u n a sü
d ö k e rk e n ü s t k ıs ım la rın a ve s a ğ t a r a f a ö n c e lik ta n ım a lı. G u sle b a ş ­
la r k e n n iy e t e tm e li, v ü c u d u n d a b u lu n a n k ılla r ın h e r ta r a f ın ı g ü z e l­
c e ısla tm a lıd ır.

• ö' Ju* ju tf — o V£

• ( J / ç* c S İ Û \ : 3 li i L' . J u .1 J L”

’ İH J>**j Çya-l J fc ' : IaÛ I İ İ .

Ü j D r’4 f ■t y t i f Z y . ^ & s-J*

J| Jc . 0 I3 *

■ J» -'

T E R C E M E S İ
S74) “ ... Cümey’ bin Ümeyr (80) Et-Teymî (Radtyallâhü anh)'ten ri­
vâyet edildiğine göre şöyle söylem iştir:

(80) C üm ey’ b in Ü m eyr E b ü l-E sv e d E l-K û fi: îb n -i Ö m er, E b î BUrde ve

 işe (R .A .)’d e n riv â y e tte b u lu n m u ş tu r. R â v ile ri ise S a d a k a b in S aid . El-A’m eş, E b û
(D evam ı 251.ci sa h ife d a )
Bâb : 95 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 251

B e n , h a la m v e te y z e m le b e r a b e r g id ip  iş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’-
n in y a n m a v a r d ık v e R e s û lu lla h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i n c ü -
n ü p lü k t e n g u s le t t iğ i z a m a n n a s ıl y a p t ığ ım so rd u k . Â iş e (R a d ıy a llâ -
h ü a n h â ) ş ö y le c e v a p v e r d i s
«E lle r in e ü ç d e f a s u d ö k t ü k t e n s o n r a e lle r in i k a b a s o k a r d ı. S o n r a
b a ş ın ı ü ç d e fa y ık a r d ı. D a h a s o n r a v ü c u d u n a s u d ö k e r d i. S o n r a n a m a ­
z a d u ru rd u . A m a b iz s a ç ö r g ü s ü n d e n d o la y ı b a ş la r ım ız ı b e ş d e fa y ı ­
k a r ız .- ”
İ Z A H I
N e s â i , E b û D â v û d ve D a r e k u t n î d e b u h a d î­
s i r iv â y e t e tm iş le r d ir . S e n e d le r in d e C ü m e y ’ b i n Ü m e y r
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) b u lu n u r . T i r m i z î o n u n h a d îs in i h a s e n s a y ­
m ış is e d e z a y ı f o ld u ğ u n u s ö y le y e n le r b ir k iş i d e ğ ild ir . Â i ş e (R a -
d ıy a llâ h ü a n h ) ’n i n b u rad ak i sözü n d en k a d m ın b a ş ın a beş. d e fa su
dökm esi hükm ü ç ık a r ılıy o r . Fakat râ vi C ü m e y (R a d ıy a llâ h ü
anh) d o la y ıs ıy la h a d is z a y ıftır . K a ld ı k i k a d m ın b a ş ın a üç d e fa su
d ö k m e s in in y e t e r liliğ i M ü s l i m , N e s â î , T i r m i z î ve
İ b n - i M â c e h ’ in r iv â y e t e ttiğ i Ü m m ü S e l e m e ’ n in
h a d is i, B u h â r i , İ b n - i M â c e h ve E b û D, â v û d ’ u n
r iv â y e t e ttik le r i  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â )’n in h a d is i v e E b û
D â v û d ’ un r iv â y e t e ttiğ i S e v b a n ’ ın h a d îs i ile s a b ittir .
B â zı r iv â y e tle r d e  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , R e s û l- i E k r e m
(S a lla lla h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’in n a m a z a b d e s t in in a y n ıs ın ı g u s ü ld e n
ö n c e a ld ığ ın ı, s o n r a b a ş ın a su d ö k t ü ğ ü n ü ifâ d e e tm iş t ir .

i Li-İ J— ı İ v-Â ( \o )

95 — CÜNÜBLÜKTEN GU SÜ L H A K K IN D A BİR BÂBTIR

C üm ey b. Ü m eyr ....................................................................... (B a ş ta ra fı 250.Cİ sa h ife d e)

îs h a k E ş-Şeybânî, El-A lâ’ b in S a lih ve b a şk a la rıd ır. B u h â r i : O n u n riv ây e tin i te t­
k ik g ere k ir, d em iştir. İbn-i A diy ise : H a d isle ri in celen m elid ir. R iv ây et e ttiğ i h a ­
d îsle rin m ü tâ b iî p e k b ulunm az, d em iştir. İbn-i N iim eyr : O, çok y a la n söyleyen­
le rd e n d ir. d e m iş; İbn-i H ib b â n ise : O, râfizî idi. H ad îs u y d u ru y o rd u , d em iştir.
El-İclî ise, O ’n u n sik a b ir ta b iî o ld u ğ u n u söy lem iştir. E b û D âvûd, T irm izî, N esâî
ve İbn-i M âceh o n d an h a d is riv ây e t e tm işlerd ir. (M enhel cild : 3, S ah. 6)
252 SÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

T E R C E M E S İ

575) Ciîbeyr bin M ut’im (Radtyallâhü anhyûtn rivâyet edildiğine

göre şöyle dem iştir:
S a h â b ile r R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in h u z u r u n ­
d a g u s ü l h a k k ın d a m ü b a h a s e e ttile r. B u n u n ü z e rin e R e s û lu lla h (S a l­
la lla h ü A le y h i v e S ellem ) :
«B ana g e lin c e : B en d e b a p m a ü ç a v u ç s u d ö k e rim .» ”

İ Z A H I

B u h â r î, M ü s l i m , B e y h a k î , N e s â i ve E b û
D â v û d d a b u h a d îs i r iv â y e t e tm iş le rd ir.
E b û D â v û d ’ u n riy â y e tin e g ö re s a h â b ile r R esûl-i E k re m
(S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’in h u z u r u n d a c ü n ü p lü k te n g u s le tm e k ­
te n b a h s e ttile r. M ü s l i m ’ in, C â b i r b i n A b d i l l a h
(R a d ıy a llâ h ü a n h l ’t a n riv â y e tin e g ö re S a k î f h e y ’e ti R esûl-i E k ­
r e m (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )’e : Bizim m e m le k e tim iz s o ğ u k tu r.
A c a b a n a s ıl g u sle d e c eğ iz ? d iy e s o rm u ş la r. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü
A le y h i v e S ellem ) d a fh a d îs te k i c e v a b ı b u y u r m u ş tu r. T e rce m ed e g e ­
ç e n m ü b a h a s e d e n m a k s a t, h e r s a h â b în in n a s ıl g u s le ttiğ in i a n la tm a ­
sıd ır. B â z ıla n ; g u s ü l bö y le y a p ılır, b â z ıla n ; şöyle y a p ılır d e y in c e R e­
sûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) d e : «Ben şöyle y a p a n m » ,
b u y u r m u ş tu r.

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü

ı — C ü n ü p lü k te n d o lay ı g u sü l a b d e s ti a lırk e n b a ş a ü ç d e fa su
d ö k m e k m e ş rû d u r.
2 — D in b ü y ü k le rin in h u z u r u n d a ilm i m ü z a k e re y a p m a k m e ş­
r û d u r.
3 — Ö ğ retici, ö ğ re n c in in k o la y c a a n la y a b ile c e ğ i b ir y o lla ö ğ re ­
tim y a p m a lıd ır.
B â b : 93 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE ŞÜNENİHÂ 253

T E R C E M E S Î

576) Ebû Saîd-i Hudrî (Radtyallâhü anAJ’den rivâyet edildiğine

göre:
B ir a d a m , c ü n ü p lü k te n (dolayı) g u s ü l h a k k ın d a O n a s o ru s o r­
m u ş, k e n d is i d e :
Ü ç d e f a (b a ş ın a s u d ök) d iy e c e v a p v e rm iş tir. B u n u n ü z e rin e
a d a m : B enim s a ç ım ç o k tu r, d e m iş tir. (Üç d e fa n ın k e n d is in e y e tm e ­
y e c e ğ in i a n la tm a k iste m iş) E b û S a id (R a d ıy a llâ h ü a n h ) d e : R e sû lu l­
la h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’in s a ç ı s e n in k in d c n d a h a ço k ve
d a h a te m iz d i, d e m iş tir.”

T E R C E M E S İ
577) Câbir (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre şöyle söy­
lemiştir :

Ben; Y â R e sû la lla h ! B en s o ğ u k b ir y e rd e y im . C ü n ü p lü k te n (d o la­

y ı) g u s ü l n a s ıld ır? d iy e so rd u m . R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve
S ellem ) :
« B ana g elin ce, b e n b a ş ım a ü ç a v u ç s u d ö k erim .» d iy e c e v a p b u ­
y u rd u .”
254 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

T E R C E M E S İ

578) Ebû Hüreyre (Radtyallâhü anA)’den rivâyet edildiğine göre bir

adam C n a : -
B en c ü n û b ik e n b a ş ım a k a ç d e fa s u d ö k e y im ? d iy e so rm u ş; k e n ­
d isi d e :
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), m ü b â r e k b a ş ın a ü ç
a v u ç s u d ö k e rd i, d iy e c e v a p v e rm iş. A d a m o n a : B enim sa ç ım u z u n ­
d u r , d e y in c e k e n d is i t R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) ’in s a ­
çı s e n in k in d e n d a h a ço k v e d a h a tem iz d i, d iy e k a rş ılık v e rm iştir."

İ Z A H I

C ü n ü p lü k te n g u s ü l için g e re k e n a s g a r i s u m ik t a n b ir s â ’d ır. Bu
k o n u d a g e n iş iz a h a t iste y e n le r, ta h â r e t k ita b ın ın b irin c i b a b ın a m ü ­
r a c a a t e tsin le r.

( j t»->l ,(V\)

96 — G U SÜ LD EN SO N R A ABDEST ALM AK BÂBI

T E R C E M E S İ

579) Âişe ( Radtyallâhü anhâydan rivâyet edildiğine göre:

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m ), c ü n ü p lü k te n (dolayı)
g u s le ttik te n s o n r a a b d e s t a lm a z d ı."

İ Z A H I
B e y h a k î , N e s â i , E bû D â v û d , T i r m i z i ve
H â k i m d e b u h a d îs i a z la fız f a r k ıy la riv â y e t e tm iş le rd ir. T i r ­
m i z i ve H â k i m , s a h ih ö ld ü ğ ü n ü d a b e lirtm iş le rd ir. E b û
D â v û d ’ u n riv â y e tin d e  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) şöyle, d e r :
Bâb : 96-97 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 255

« R e sû lu llah (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), g u s le d e rd i. V e iki

r e k ’a t Is a b a h f a r z ın d a n ö n c e k i s ü n n e t) n a m a z ile s a b a h f a r z m ı k ı­
la rd ı. G u s ü ld e n s o n ra a b d e s t a ld ığ ın ı b ilm em , (veya) san m am .»
E l-M cn h el y a z a n şöyle d e r : « C ü n ü p lü k g u s lü n d e n s o n r a a b d e s tin
m e ş rû o lm a d ığ ı b u h a d is te n a n la ş ılıy o r. T i r m i z î : S a h â b î v e
ta b iîle rd e n b ir k ısm ın ın k a v li b u d u r, d e m iştir. î b n - i Ö m e r
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re R e s û lu lla h (S a lla lla h ü
A ley h i v e S ellem ) ’e; G u s ü ld e n s o n ra a b d e s t a lın ıp a lm m ıy a c a ğ ı so ­
r u ld u ğ u z a m a n O : «H angi a b d e s t g u s ü ld e n d a h a efd ald ır.» d iy e ce­
v a p v e rm iş tir. E l - H â k i m b u n u r iv â y e t e tm iş tir. î b n - i E b î
Ş e y b e ' ni n İ b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n riv â y e t e t­
tiğ in e g ö re g u s ü ld e n s o n ra a b d e s t a ld ığ ın ı sö y le y e n b ir a d a m a i b n - i
Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) : H a k ik a ta n se n işi d e rin le ş tirm iş s in , d e ­
m iştir. T i r m i z î ’ ni n  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d e n riv â y e t e t­
tiğ in e g ö re R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), g u s ü ld e n s o n ­
r a a b d e s t a lm a z d ı. H u z e y f e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n riv â y e t
e d ild iğ in e g ö r e : T e p e sin d e n a y a ğ ın a k a d a r y ık a n m a k b irin iz e y e tm i­
y o r m u ki, a b d e s t a lsın ? d e m iş tir. S a h â b île rd e n b ir c e m â a t v e o n ­
la r d a n s o n ra b ir ço k â lim , a y n i şeyi sö y le m işle rd ir. H a ttâ E b û
B e k i r bin E Â r a b i : A b d e stin , g u s lü n a ltın a g ird iğ i hu -
s û s u n d a â lim le r a r a d a ih tilâ f y o k tu r, d e m iştir.
H ad îş, s a b a h f a r z ın d a n ö n c e iki r e k ’a t fe c ir s ü n n e tin in k ılın m a ­
s ın ın m e ş r û lu ğ u n a ve g u s ü ld e n s o n ra a b d e s t a lm a n ın m e ş r û o lm a ­
d ığ ın a d e lâ le t e d er.

d)) jJ-î A» 1^»lı ı_ —^ «—A; (Vf)

97 — CÜNÜ BLÜ KTEN GUSLEDEN AD A M IN H ENÜZ
GU SLETM EYEN KA RISIYLA ISIN M A K İSTEM ESİ BÂBI

T E R C E M E S Î
580) “ ... Âişe (Radıyallâhü anhâ)’dtx\ şöyle demiştir :
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) c ü n ü p lü k te n g u s le ttik ­
te n soıu*a h e n ü z b e n g u s lü m ü y a p m a m ış ik e n b e n im le ıs ın m a k is-
te rd i.
256 SÜNEN-1 ÎBN-Î MÂCE

İ Z A H I
T i r m i z i , b u h a d îs i a z b ir la fız f a r k ıy la r iv â y e t e d e re k , is­
n a d ın d a beis o lm a d ığ ın ı b e y a n e tm iş tir. O ra d a k i r iv â y e tte  i ş e
(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) şe y le d e r :
« R e ş û li E k re m iS a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), ço k d e fa c ü n ü p ­
lü k te n g u s le ttik te n s o n ra g e lird e , b e n im le ıs ın m a k iste rd i. B en d e
g u s lü m ü h e n ü z y a p m a d ığ ım h a ld e , ıs ıtm a k iç in O ’n a sa rılırd ım .»
T u h fe t ü ’lrA h fez’in y a z a rı, h a d is i a ç ık la rk e n şöyle d e r : Â i ş e (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n i n : «B enim le ıs ın m a k isterd i.» sö z ü n d e n m a k s a d ı
ş u y d u : ‘Y â n i R esûl-i E k re m iS a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) m ü b â ­
r e k u z u v la rın ı ö r tü s ü z o la r a k b e n im u z u v la rım ın ü z e rin e b ıra k a ra k ,
b e d e n im d e k i h a r â r e t ile ıs ın m a k iste rd i.’ E l-L em aât sa h ib i, Â i ş e
(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in s ö z ü n ü böyle a ç ık la m ıştır. S e y y i d C e -
m â l ü d ’d i n , E lM ir k a t a d lı k ita b ın d a : ‘H ad îs, c ü n ü p a d a ­
m ın ç ıp la k v ü c u d u n u n n e c is o lm a d ığ ın a d e lâ le t e d e r. Ç ü n k ü ısın m a k
ik i t a r a f ı n ç ıp la k v ü c u d la rın ın b irb irin e te m a s e tm e siy le m e y d a n a
g e lir.’ d e m iştir. T ı y b i : H a d îs b u n a d e lâ le t e tm iy o r, d e m iştir. E 1-
K â r i ’ , T ı y b î ’ n in m a k s a d ın ın ş u o lab ile c e ğ in i s ö y le r : ‘Ç ü n ­
k ü ıs ın m a k iste ğ i e lb ise ile d e m ü m k ü n d ü r. M u tla k a v ü c u d la r m ın çıp ­
la k o lm a sı ş a r t d e ğ ild ir.’

98 — C Ü N Ü B Ü N SU Y A D O K U N M A D A N
C Ü N Ü P OLARA K U Y U M A SI BÂBI

T E R C E M E S İ
581) “ ... Aişe (Radtyallâhü anhâ)'den şöyle söylemiştir:
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) c ü n ü p o lu rd u . S o n ra
s u y a d o k u n m a d a n u y u r d u . B ilâ h a re u y a n d ığ ı z a m a n g u s le d e rd i.”

İ Z AH I
T i r m i z i , N e s â i , E b û D â v û d , T a h a v î ve
B e y h a k î d e b u h a d îs i r iv â y e t e tm iş le rd ir.
Bâb : 8» KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 257

H a d is te g e ç e n « su y a d o k u n m a d a n ...» k a y d ın ı a ç ık la y a n El-M en-

h e l y a z a n şöyle d e r : «Y ani R esul-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i v e S el­
lem ) c ü n ü p o ld u k ta n s o n ra g u s ü l e tm e d e n v e a b d e s t a lm a d a n
u y u rd u . B u h a d îs , c ü n ü b ü n u y u m a d a n ö n c e a b d e s t a lm a s ın ın m ü s-
te h a b o ld u ğ u n a d â i r r iv â y e t o lu n a n h a d is le re m u h â lif d e ğ ild ir. Ç ü n ­
k ü a b d e s t a lm a d a n c ü n ü b ü n u y u m a s ın ın c â iz liğ in i b e y a n e tm e k için
R esûli- E k re m (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), b â z e n a b d e s t a lm a zd ı.
N e v e v i , M ü s 1 i m ’ in ş e r h i n d e ; ‘E ğ e r b u h a d is s a h ih ise R e­
s û l-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’i n : « C ü n ü p o ld u ğ u z a m a n
a b d e s t a lı r d a öyle u y u rd u .» m e a lin d e k i h a d îs le re m u h â lif olm az. G ö­
r ü le n z â h ir i m u h a le fe t iç in ik i c e v a p v a r d ı r : B irisi, E b u ’ l A b b â s
bin Ş ü r e y h ve E b û B e k i r e 1 - B e y h â k i ’ n in ce­
v a b ıd ır. B u y ü c e ik i im a m d e r le r k i : ‘S u y a , g u s le tm e k iç in d o k u n m a ­
d ığ ı k a s d e d ilm iş tir.’ B u c e v a b a g ö re R esul-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i
v e S e lle m )’in a b d e s t a lm a d ığ ı m â n a s ı ç ık m a z. İk in c i c e v a b ş u d u r :
A b d e s t a lm a d a n c ü n ü b ü n u y u m a s ın ın c â iz liğ in i b e y â n e tm e k için
R esû l-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), b â z e n h iç s u y a d o k u n ­
m a d a n u y u rd u . Ç ü n k ü e ğ e r d â im a a b d e s t a l a r a k u y u m u # olsay d ı,
b u n u n v â c ib o ld u ğ u z a n n e d ilird i. B u c e v a b b e n c e g ü z e ld ir.’

i 0^4 j l '&■ < t/O î-V t y\ u?. j J S J C f J'\ — oAT

. l * C x î 4>-U h U I j | ‘-A jj t ^ j İ j jj ^i
■* *

. sl» IfS" V jr
T E R C E M E S Î
582) “ ... Âişe (Radtyallâhü anhâ)’da.n şöyle dem iştir:
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) ’in , e ş le rin e ih tiy a c ı ol­
d u ğ u ta k d ir d e g id e rird i. S o n ra s u y a d o k u n m a d a n o v a z iy e tte u y u r d u .”

« j- V b » < m ^ ij L i i u ur. 3 [f L A k — oA f

. ,u ı ? v 4 - ^ ^ f u * . u y i &

«1* A İ.I lÂa X I) ! jj i l cj cJlSi < JL <!*<_jJri Âi : jÜ £ DÜ

■KÂ
Sünen-i İbn-i Mâce — C .: 2- P .: 17
258 SÜNEN-I ÎBN-I MÂCE

T E R C E M E S İ

583) Âişe ( Radtyallâhü anhâ)’da.n şöyle d e m iş tir:

‘R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) c ü n ü p o lu rd u . Son­

r a s u y a d o k u n m a d a n o v a z iy e tte u y u r d u .’
S ü fy â n d e m iş k i : B en b i r g ü n b u h a d is i a n la ttım . İsm a il b a n a :
E y genç! B u h a d is b ir şey le b a ğ la n ır, ded i."

İ Z A H I

M e rh u m m ü e llifim iz b u b â b ta  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in
h a d is in i ü ç s e n e d ile r iv â y e t e tm iş tir. T i r m i z i d e ik i se n e d le
z ik re tm iş v e : ' S a i d b i n E l - M ü s e y y e b ile b a ş k a s ı b ö y ­
le d e m iş le rd ir. H a lb u k i; R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i v e S el­
lem ) ’in u y u m a d a n ö n ce a b d e s t a ld ığ ın a d â ir E 1 - E s v e d ’ i n
 i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d e n r iv â y e t e ttiğ i h a d îs i b ir k a ç k işi
E 1 - E s v e d ’ d e n n a k le tm iş tir. O h a d is E b û İ s h a k ’ ın
E 1 - E s v e d ’ d e n r iv â y e t e ttiğ i b u h a d îs te n d a h a s ıh h a tlid ir. H a t­
t â Ş u ’ b e , S e v r i v e b a ş k a la r ı b u h a d îs i E b û İ s h a k ’ t a n
r iv â y e t e d e rk e n h a d is te k i « ...s u y a d o k u n m a d a n ...» k a y d m ı E b û
I s h a k ’ ı n g a la tı o la r a k g ö s te rm iş le rd ir, d e m iş tir. T u h fe tü ’l-A hfe-
zî y a z a n b u h a d îs in a ç ık la m a s ı b a h s in d e I b n - i A r a b i ’ n in
E İ-Â n z a a d lı e s e rin d e : E b û t s h a k ’ ın u z u n b ir h a d is i k ıs a l­
t a r a k r iv â y e t e d e rk e n b u g a la tı y a p tığ ın ı sö y le m iştir, d e r. B u n e d e n ­
le b u h a d îs i r iv â y e t e tm e n in c â iz o lm a d ığ ın ın A h m e d b i n S a ­
lih t a r a f ın d a n sö y ie n d iğ i n a k le d ilm iş tir.
583 n o lu h a d îs in s o n u n d a I s m â i l , S ü f y â n ’ a sö y led i­
ğ i söz ile a y n ı şeyi k a s d e tm iş o lab ilir. H a d is in s ıh h a tın a itira z o lm u ş
ve s a h ih o ld u ğ u k a b u l e d ild iğ i ta k d ir d e y o r u m a m u h ta ç o ld u ğ u göz
ö n ü n d e b u lu n d u ru lu rs a , y a n lış a n la m la r a y e r v e rm e m e k iç in r iv a ­
y e t ed ilm e m e si u y g u n g ö rü lm ü ş o lab ilir. F a k a t 581 n o lu h a d is in a ç ık ­
la m a s ın d a N e v e v i ' d e n n a k le ttiğ im iz g ib i a b d e s t a lm a n ın
v â c ib o lm a d ığ ın ı b e y a n e tm e k ü z e re P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i
v e S ellem ) 'in b â z e n a b d e s t a lm a y ı te r k e ttiğ i m u h te m e ld ir.
Bâb : 90 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 259

<ÖLa1I ** ^ J r i (S*" *—*4'^ V {j* (\\)

99 — N A M A Z A B D E S T İ G İB İ A B D E S T A L M A D IK Ç A
C Ü NÜ B Ü N U Y U Y A M IY A C A Ğ IN I S Ö Y L E Y E N L E R İN BÂBI

, <f Z S Z & t â .

. % . } fe y a s i «j > 3 '& : ofe s& £ y , Î L dj &

T E R C E M E S İ

584) " . . . Â iş e (R a d ıy a U â h ü a n h â ) 'd a n ş ö y le s ö y l e m i ş t i r :

R esûlullah (S allallah ü A leyhi ve Sellem ) cü n û b o la ra k u y u m a k

istediği zam an n a m a z ab d esti gibi ab d est alırd ı.”

İ Z A H I
Bu had isi B u h â r i , M ü s l i m , E b û D âv û d ve di­
ğ e r sa h ih h a d is m ü ellifleri riv â y e t etm işlerdir.
Z â h i r i y e m ezh eb in e m en su b â lim ler ile M â l i k i âlim ­
le rin d en İ b n - i H a b î b : Bu h a d is’e d a y a n a ra k g u sletm eden
u y u m a k istey en k im sen in ab d est alm ası v âcib tir, d em işler ise de
cu m h u r, ab d estin vâcib değil m ü sta h a b o ld u ğ u n u söylem işler ve a b ­
d est alın m ası isten en riv ây e tle rd ek i em ri m e n d u p lu k için y o ru m la­
m ışlard ır. Ç ü n k ü P ey g am b er (S allallah ü A leyhi ve S ellem )’in su y a
d o k u n m a d a n u y u d u ğ u n a d â ir  i ş e (R adıyaU âhü a n h â )'n in h a ­
dîsi v ard ır. B una b en zer b aşk a h a d isle r de m ev cu t olup, El-M enhel’-
de nak led ilm iştir.
 lim lerden b ir g ru p d a : H adiste söz k o n u su o lan ab d est ile şe r’i
ab d est kasdedilm eyip, a v re t m a h allin in ve ellerin y ık an m ası m u-
ra d d ır, dem işlerdir. O n ların delili ise M â l i k ve T a h a v i ’ n in
riv â y e t e ttik leri ve İ b n - i Ö m e r (R ad ıy allâh ü an h ) ’in cü n ü p
iken ab d est aldığını ve a y a k la rın ı y ık am ad ığ ın ı b ild iren h ad istir. Lâ­
k in o n la n n delili m e rd u ttu r. Ç ü n k ü ‘ab d est’ kelim esiyle şe r’i ab d est
kasdedilm iştir. N itekim b u ra d a k i riv ây e tte  i ş e (R adıyallâhü
a n h â ) , P ey g am b er (S allallah ü A leyhi ve Sellem ) ’in n am az ab d esti gi­
bi ab d est aldığını b elirtm iştir, t b n - i Ö m e r (R ad ıy allâh ü an h )
b ir ö zü r dolayısıyla a y a k la rın ı y ık am am ış olabilir.
260 SÜNEN-Î İSN -l MÂCE

Bu ab d estin h ik m etin e gelince; B u n u n la c ü n ü p lü k h a lin in h a ­

fifletilm iş olduğu söylenm iştir. Ç ü n k ü İ b n - i E b i Ş e y h e ’ -
nin, râv ile ri sik a o lan b ir sen ed ile sa h â b île rd e n Ş e d d â d b i n
E v s (B adıy allâh ü a n h ) ’d e n riv â y e t ettiğ in e gö re şöyle d e m iştir:
‘G eceleyin b irin iz cü n ü b o lu r d a g u sletm ed en u y u m a k iste rse a b ­
d e st alsın. Ç ü n k ü ab d est, cü n ü p lü k g u slü n ü n y an sıd ır.» Şöyle b ir
h ik m et de a n la tılm ış tır .- Kişi u y k u h alin d e ik en ölebilir. Hiç olm az­
sa ab d estli o la ra k u y u su n . Bu h u s u sta d a İ b n - i E b i Ş e y b e ’ -
n in  i ş e (R ad ıy allâh ü a n h a ) 'd en şöyle b ir riv ây e ti v a r d ı r :
«C ünüp o la ra k u y u m a k istey en in iz o lu rsa ab d est alsın. Ç ü n k ü
u y k u d a ik e n b aşın ıza b ir m u sib e t gelebilir.» 1 b n ü ’ 1 - C e v.z i de:
‘A bdestin hikm eti, m elek lerin k ir ve pis k o k u d an n e fre t etm esi, şey­
ta n la rın d a böyle şey lerd en h o şlan m asıd ır.’ dem iştir.
S u b u la m a y a n v ey â k u lla n a m a y a n k im sen in teyem m üm etm esi
m ü sta h a b tır. Ç ü n k ü B e y h a k î , Â i ş e (R adıyallâhü a n h â ) den
ş u n u riv â y e t e tm iş tir :
‘R esû lu llah (S allallah ü A leyhi ve Sellem ) cü n ü b olup uyum ak
istediği ab d est alırd ı v ey a tey em m ü m ederdi » Bu h ad îsin zâ
b îrine göre, ab d est ve tey em m ü m h u sû su n d a kişi m u h ay y erd ir. H an
gisini isterse o n u yap ab ilir. F a k a t teyem m üm , y u k a rıd a an latıld ığ ı
gibi, su b u lu n m ad ığ ı v ey a ö z ü r dolayısıyla k u llan ılam ad ığ ı zam an
d a m ü sta h a b tır. A bdest alın ab ilirk en teyem m üm o n u n y erin e geç­
mez.

T E R C E M E S İ
585) “ ... ( A b d u lla h ) tb n i-i Ö m e r (R a d ty a llâ h ü ankum ây& m r iv â y e t
e d ild iğ in e g ö re (b a b a s ı) Ö m er b in e l-H a ttâ b (R a d ty a llâ h ü a n h ), R e s û lu lla h
(S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’e :

B irim iz cü n ü p ik e n u y u y ab ilir m i? diye sorm uş. O d a :

«Evet, ab d e st aldığı za m a n (u y u y a b ilir)» b u y u rm u ştu r."

t Z A H I
Buhârî, Müslim, Nesâi, Beyhakî, Ebû D â­
v û d ve M â l i k , değişik y o lla rla ve az lafız fa rk ıy la riv â y e t e t­
B â b : 100 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENlHÂ 281

m iş le r d ir . B ü tü n r iv â y e t le r e göre R e s û l- i E k rem (S a lla lla h ü A le y h i

v e S e lle m ) , c ü n ü p a d a m ın a b d e s t a ld ığ ı z a m a n c ü n ü p o la r a k u y u y a ­
b ile c e ğ in i b ild ir m iş tir .

< Ju^ U? . ju în Cj ‘ (4U-J* J 'jj * J* I —6

o • ' "
^ • tf , - î • > ıs-: • t, r? ı ,• *ı •— *
• C ÎJ " * ' ‘ ‘-®" (J ( 5V4J' cT 4»1 Juc (j’ İİJ İ ^
^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^

-»r*-i-! î f
|T l # j *l ? . m < ^ - f - M ' ı*f|i ” ^ ı"î^ ı >-* ^ ^ ^f
,|»bM ^ ol <Jdİl» i lıjLI Aav^ o® <t 1

i E R C E M E S 1

586 “ ... E M S a id -i H u d r î (R a d ty a llâ h ü a n k ) ’d e n r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re :

K e n d is i g e c e le y in cünüp o lu r d u . G u s le tm e d e n uyum ak is te r d i 1
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) a b d e s t a lm a s ın ı, s o n r a u y u ­
m a s ın ı e m r e t t i."

N o t : Hadisin isnadının sahih olduğu Zevâid’de bildirilmiştir.

C u m h u r ’ a g ö r e , a b d e s t a lm a k m e n d u b o ld u ğ u iç in b u r a d a k i e m ir ,
m e n d u p lu k iç in d ir .

L»j> i ^ w 4 ^ t i ‘- A ( ' *’)

10 — C Ü N Ü B A D A M IN T E K R A R C ÎN S İ M Ü N Â S E B E T T İ
B U LU N M AK İS T E D İĞ İ Z A M A N ABDEST
A L A C A Ğ IN A D Â İR BÂB

. sl j o xŞ u; . <1 \ <j d)P *' a * İ j 'XU \^sÎ0 — 0 AV

â l 3 JİS 36 : 3fe S A - J\ y . jT y â \ jj & <J > V I ^ u-

. « U < j Vitjl < «U! A>-| (J i lij B

T E R C E M E S İ

587) " ... E b û S a id (-i H u d r î) (R a d ty a llâ h ü f l « A ) ’d e n r i v â y e t e d ild iğ i n e

g ö re R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e U e m ) ş ö y le b u y u r m u ş t u r :

« B ir in iz e ş in e y a k la ş ır , son ra te k ra r y a k la ş m a k is te d iğ i zam an
a b d e s t a ls ın ,»”
262 SÜNEN-Î ÎBN-t MÂCE

İ Z A H I

M ü slim , Ebû D â v û d , Nesâî, İbn-i Huzejr-

me, îbn-i H i b b a n , T a h a v i ve B e y h a k i debu.
h a d îs i r iv â y e t e tm iş le rd ir. T i r m i z i d e r iv â y e t e d e re k h a s e n -
s a h îh o ld u ğ u n u söylem iş, E l - H â k i m d e E l-M ü ste d re k ’te r iv â ­
y e t e d e re k , s a h ih liğ in i b ild irm iş tir.
H a d îs te k i y a k la ş m a k ta n m a k s a d , c in si m ü n a s e b e ttir. îs te n e n a b ­
d e s t ile ş e r ’î a b d e s t k a s d e d ilm iştir. Ç ü n k ü m u tla k o la r a k k u lla n ıld ı­
ğ ı z a m a n bö y le a n la ş ılır. A y rıc a î b n - i H u z e y m e ’ n i n r i ­
v â y e tin d e :
« N a m a z a b d e s ti g ib i a b d e s t alsın.» b u y u r u lm a k ta d ır.
H a d îs te k i a b d e s t e m ri, Z â h i r i y e m e z h e b i â lim le rin e v e
M â 1 i k i o la n î b n - i H a b i b ’ e g ö re v ü c u b için d ir. O n la r,
h a d is in z â h ir in i tu tm u ş la rd ır . F a k a t C u m h u r, e m rin m ü s te h a b lık
iç in o ld u ğ u n u sö y le m işle rd ir. Ç ü n k ü T a h â v i ’ n i n  i ş e (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d e n r iv â y e t e ttiğ in e g ö re P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley-,
h i ve S e lle m ), b â z e n a b d e s t a lm a d a n t e k r a r y a k la ş ırd ı.
H a n e f i â lim le rin d e n E b û Y û s u f ’ a g ö re sö z k o n u ­
s u a b d e s t n e v â c ib tir n e d e m enduptuj*. H a d is te k i e m ir d e m u b a h ­
lık için d ir.
Bâzı â lim le r d e : H a d iste k i «vudu’ (ab d e st)» .k e lim e si ile ş e r ’i
a b d e s t d eğ il, ly ğ â v i a b d e s t o lan , a v r e t m a h a llin i y ık a m a k a n la m ı k a s ­
d e d ilm iş tir, d e m iş le rd ir.
H ad is, ik i c im a ' a r a s ın d a a b d e s t a lın m a s ın ın m a tlu b o ld u ğ u n a
ve g u s le tm e n in v â c ib o lm a d ığ ın a d e lâ le t e d er.

İAp-Ij 4j L.İ (j-* ‘- A *))

101 — EŞLERİNİN H E PSİN E YA KLA ŞM AK TAN
DOLAYI BİR G U SÜ L ED EN H A K K IN D A
GELEN HADİSLER BÂBI
^ i'*,/ • ^ Si %*• A9 )| m '
t ü (j* ^ Cj — ®AA
.*ı *.ı / rı • ^ - ^

T E R C E M E S İ
588) “ ... Enes (bin Mâlik) (Radtyallâhü anh)'ûer\ rivâyet edildiğine «öre:
B âb : 101 KİTABÜ-TTAHARE VE SÜNENİHÂ 263

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) te k b ir g u s ü l e tm e k

n iy e tiy le b ü tü n h a n ım la r ın ı d o la şırd ı."

T E R C E M E S Î

589) "... Enes (bin Mâlik) (Radtyallâhü an A)’den şöyle söylemiştir:

B en, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) iç in g u s ü l s u y u ­
n u k o y d u m . B ir g e c ed e b ü tü n h a n ım la r ın a y a k la ş m a k ta n ö tü r ü b ir
g u s ü l y a p tı.”

İ Z A H I
B u h â r i , M ü s l i m , B e y h a k î , N e s â î ve E b û
D â v û d , R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )’in b u u y ­
g u la m a s ın a â it E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d is in i d e ğ işik la-
f i^ la r la r iv â y e t e tm iş le rd ir. B ü tü n r iv â y e tle re g ö re b ird e n f a z la c in ­
si m ü n â s e b e t, iç in b i r g u s ü l k â fid ir. îlk h a d is te k i «dolaşm ak» k e li­
m esiy le c in sî m ü n â s e b e t k a s d e d ilm iştir.
B u h â r i ’ n in b ir r iv â y e tin d e ö g ü n için R esûl-i E k re m (Sal-
l a lla h ü A le y h i v e S ellem ) ’in d o k u z eşi, d iğ e r r iv â y e tin d e o n b ir zev ­
c esi b u lu n d u ğ u b e lirtiliy o r. B u h u s u s â lim le r 'a r a s ın d a ih tilâ flıd ır.
B u h â r i ’ n i n riv â y e tin e g ö re , K a t â d e , R esûl-i E k re m
(S â lla lld tiü A le y h i v e S e lle m )’in b u n a n a s il d a y a n d ığ m ı E n e s ’ e
so rm u ş. E n e s d e :
O n a o tu z e r k e k k u v v e ti v e rild iğ in i a r a m ız d a k o n u ş u y o rd u k , d i­
y e c e v a p v e rm iştir.
R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) ’in h a n ım la r ın a b ir
g u s ü l ile y a k la ş tığ ın d a ik i y a k la ş ım a r a s ın d a a b d e s t a lm ış o lm ası
k u v v e tle m u h te m e ld ir. E b û D â v û d ’ u n riv â y e tin i a ç ık la y a n
M e n h el y a z a n , R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’in d u ­
h u l e ttiğ i h a n ım la r ı ism e n şö y le s ı r a la m a k t a d ır :
H u v e y l i d k ız ı H a d i c e , Z a m , ’ a k ız ı S û d e , E b û
B e k i r k ızı Â i ş e , Ö m e r b i n E 1 - H a t t a b " ın kızı
H a f s a , E b û Ü m e y y e E l - M u ğ ı r e ’ n i n k ızı Ü m m ü
Seleme ( = H in d ) E l - H â r i s k ız ı C ü v e y r i y e , Cahş
264 SÜNEN-Î ÎBN-1 MÂCE

k ızı Z e y n e b , H u z e y m e k ızı Z e y n e b , B en i K u -
r e y z a k a b ile s in d e n , b ir riv â y e te g ö re B e n i N a d i r k a b i­
le s in d e n Z e y d k ız ı R e y h â n e , E b û S ü f y a n kızı Ü m -
m ü Habibe ( = R a m l e ) , H a y y b i n A h t a b k ız ı S a-
f i y e v e E 1 - H â r i s k ızı M e y m û n e . B u n la rd a n başka
D a h h â k k ızı F â t i m a ve N u ’ m a n k ızı E s m â ile;
e v le n m iştir.

PEY G A M BERİN Ç O K KA DINLA EV LEN M ESİN İN HİKM ETİ

E l-M enhel y a z a n b u h u s u s ta ş u n la r ı s ö y le r : « P e y g a m b e r (S at-

la lla h ü A le y h i v e S ellem ) ’in ç o k k a d ın la e v le n m e s in in h ik m e ti, on­
la r ın şe r-i ş e r i f e â it â ile v i v e d â h ili h ü k ü m le ri h ıfz e tm e le ri v e bu
h ü k ü m le r i fa y d a la n m a k is te y e n le re n a k le tm e le rid ir. Z e v c ele rin in
ç o k lu ğ u , d ü n y a lık için, y â h u t n e fsi a r z u l a n ta tm in iç in d e ğ ild ir...»
B ilindiği g ib i B esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) E fe n ­
d im iz 25 y a ş m a k a d a r h iç e v le n m e m iş 'v e 25 y a ş ın d a ik e n 40 y a ş ın ­
d a b ir d u l k a d ın la e v le n m e y e r â z ı o lm u ş v e 50 k ü s û r y a ş m a k a d a r
o n u n la y a ş a m ış tır. B ird e n f a z la k a d ın la e v le n m esi, O ’n u n ö m rü n ü n
so n s e n e le rin e r a s tla r , ö m r ü n ü n b u b ö lü m ü n d e g ıd a a lm a s ı b a k ım ın ­
d a n d a ço k sâ d e b ir h a y a t s ü rd ü r d ü ğ ü , b â z e n h a f ta d a ik i g ü n o ru ç
t u ttu ğ u , b a z e n d e fâ s ıla s ız o la r a k b ir a y d a n f a z la o ru ç tu ttu ğ u s â ­
b ittir. Y u k a r ıd a isim le ri a n ıla n m u h te re m z e v c e le rin h e r b iris i ile
e v le n m e s in in n e d e n le ri te tk ik ed ild iğ i z a m a n , Islâ m d în in in y a y ılm a ­
sı, y a n lış f ik ir v e in a n ış la r ın ezilm esi ve g ü z e l a h lâ k d ü s tû r u n u n
y e rle ş tirilm e s i gibi ç o k u lv î ve p e k ö n e m li a m a ç la r ın g ü d ü ld ü ğ ü a n ­
la şılır.

102 — EŞLERİNİN HER BİRİSİNE Y A KLA ŞTIĞIND A

G U SLED EN H A K K IN D A K İ BÂB

c p y & K : .! l» ı* . £ j \ İ Ş 6 $ . s J Z Z & H V

•M J J f '- t i a sğ i < Ş f& . 2rV

tIİJİ ap , t :"itâ . ofe

. « L Ş \ j J f ' j \ 'J* » 3 ^ 3
Bâl? : m KİTABÜrTTAMÂRE V® SÜNENİHÂ 266

T E R C E M E S İ

590) "... Ebû Râfi’ (RadtyaUâkü a » k )’dea rivâyet,edildiğine göre şöyle

^em iştir:

Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) b ir g e c e d e h a n ım la r ı­

n ın h e p s in i d o la ş tı v e d o la ş ır k e n her b ir in in y a n ın d a g u s le d iy o r d u .
K e n d is in e t Y â R e s û la llâ h ! N e d e n b ım u b ir le ş tir e r e k , b ir g u s ü l y a p ­
m a d ın ? d iy e s o r u ld u . B u n u n ü z e r in e R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i
v e S e lle m ) :

«B u (= H e r y a k la ş m a d a n son ra g u s le t m e k ) daha sevap, daha

g ü z e l y e d a h a ç o k t e m iz le y ic id ir .» b u y u r d u .”

İ Z A H I

B u h a d is i E b û D â v û d , A h m e d , B e y h a k î ve
N e s â i d e r iv â y e t e tm iş le rd ir.
B u h a d is e g ö re R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), b ir
h a n ım ıy la c in sî m ü n â s e b e tte b u lu n d u k ta n s o n r a g u sle tm iş, g u s ü l­
d e n s o n r a d iğ e r e şin e y a k la ş m ış tır. B u h a d îs, b i r ö n c e k i b â b ta g e ç en
E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d îs in e m u h â lif d e ğ ild ir. Ç ü n k ü ,
Enes (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in r iv â y e t e ttiğ i h a d is te k i u y g u la m a , böy­
le y a p m a n ın c â iz liğ in i b e y a n için d ir. B u ra d a k i u y g u la m a n ın çeşitli
y ö n le rd e n d a h a iyi o ld u ğ u , R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i v e S el­
lem ) ta r a f ın d a n b e y a n b u y u r u lm u ş tu r . N e s â i : Bu h a d is ile
E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'i n h a d îs i a r a s ın d a ih tilâ f y o k tu r. B ir
d e fa öyle y a p m ış, b i r d e fa bö y le y a p m ış, d e r. N e v e v i d e : R e­
sû l-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )’in a y n a y rı z a m a n la r d a
ik i şe k ild e g u s le ttiğ i y o ru m u i l a g ö rü le n z â h ir i ih tilâ f b e r t a r a f ed ilir,
d e m iştir.
E bû D â v û d 'u n r iv â y e tin e g ö re, E b û R â f i ’ (R adı-
y a llâ h ü a n h ) , R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e n için
b ir g u s ü l Ue y e tin m e d iğ in i s o rm u ş tu r. Bu d u r u m d a s o ru s â h ib i E b û
R â f i ’ (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d ir. E b û R â f i ' , R esûl-i E k re m
( S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’in d e fa la r c a y ık a n m a k ta n m u ta z a r r ır
o lm a sı e n d işe si ile s o ru s o rm u ş o la b ilir. G izli o lm a sı b e k le n e n b u
d u r u m a E b û R â f i ’ (R a d ıy a llâ h ü a n h ) n a s ıl m u tta li old u ? d e ­
n em ez. Ç ü n k ü E b û R â f i ’ (R a d ıy a llâ h ü a n h ) O ’n u n hizm et-
çisiydi. S u y u n u o g e tirird i.
266 SÜNEN-İ ÎBN-1 MÂCE

103 — C Ü N Ü B Ü N YEM ESİ İÇM ESİ BÂBI

591) "... Âişe (Radtyallâhü anhâ) ; şöyle demiştir :

R e sû l-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), c ü n ü p ik e n (b ir
şe y ) y e m e k iste d iğ i z a m a n a b d e s t a lırd ı.”

T E R C E M E S 1

592) “ ... Câbir bin Abdillah (Radtyallâhü anhümâ)’âa.n şöyle demiştir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )’e : C ü n ü p , u y u y a b ilir
m i, v e y a y iy e b ilir m i, y â h u t iç e b ilir m i? d iy e s o ru s o ru ld u . R e sû ­
lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) d e s
«Evet, n a m a z a b d e s ti g ib i a b d e s t a ld ığ ı z a m a n (b u n la rı y a p a b i­
lir.)» b u y u r d u .”

İ Z A H I

H z . Â i ş e (R a d ıy a llâ â ) ’n in h a d is in i M ü s l i m , N e ­
s â î , E b û D a v û d ve B e y h a k i d e r iv â y e t e tm iş le rd ir.
Bu h a d îs b u n d a n s o n ra k i b â b d a g e le n H z . Â i ş e (R a d ıy a llâ -
h ü a n h â ) 'n i n h a d îs in e m u h â lif d e ğ ild ir. O ra d a , P e y g a m b e r (S a lla l­
l a h ü A ley h i v e S e lle m )’in y a ln ız e lle rin i y ık a m a k la y e tin d iğ i b ild iri­
liyor. B â z e n öyle y a p a r a k c â iz liğ in i b e y â n b u y u r a n e fe n d im iz (S a l­
la lla h ü A ley h i ve S ellem ) e k s e riy e tle a b d e s t a la r a k b u n u n d a h a ef-
d a l o ld u ğ u n u g ö s te rm iş tir.
B âb : 103-104 KlTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 267

S i n d i : ‘C â b i r b i n A b d i l l a h (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m
h a d îs in d e c ü n ü p iç in s o ru ld u ğ u b ild irile n s o ru d a n m a k s a d , c ü n ü b ü n
b u işle ri y a p m a s ın ın u y g u n v e g ü z e l o lu p o lm a d ığ ıd ır. Ç ü n k ü , c ü ­
n ü b ü n a b d e s t a ld ık ta n s o n r a böyle y a p m a s ı m e n d u p tu r , ş a r t d e ğ il­
d ir. N ite k im b u n d a n s o n ra g e le n h a d is te n , c ü n ü b ü n y a ln ız e lle rin i
y ık a m a k la y e tin m e s in in c â iz liğ i a n la ş ılır, d er.
H u lâ s a c ü n ü p , g u s le tm e d e n u y u y a b ilir, y iy eb ilir, iç e b ilir ve h a ­
n ım ın a y a k la ş a b ilir. N e v e v i , M ü s l i m ’ i n ş e r h i n d e : ‘Bu
h u s û s ta ic m a ’ v a rd ır. K ezâ c ü n ü b ü n b e d e n i ile te r in in te m iz liğ in e
â lim le r ic m a ’ e tm iş le rd ir.' d e r. C ü n ü b ü n a n ıla n işle ri y a p m a d a n ö n ­
c e a v r e t m a h a llin i y ık a m a s ı v e a b d e s t a lm a s ı m ü s te h a p tır. N e -
v e v i : ‘A b d e st a lm a d a n b u işle ri y a p m a n ın m e k r û h o ld u ğ u n u a r ­
k a d a ş la rım ız k e sin lik le b e lirtm iş le rd ir. H a d is le r b u n a d e lâ le t e d e r.
B ü a b d e s tin v â c ib o lm a d ığ ı h u s u s u n d a b izce ih tilâ f y o k tu r. C urh-
h u r ’u n g ö rü ş ü d e b u d u r ...’ d e m iştir.

î j * ı—»t ( \ ♦t )

104 — CÜ N Ü B Ü N ELLERİNİ YIKA M ASI

YETERLİDİR DİYENLERİN BÂBI

T E R C E M E S İ

593) "... Âişe ( Radtyallâhü anhâ)'(\ax\ rivâyet edildiğine göre:

R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) cüıîÜp 5 illen b ir şey*
y e m e k iste d iğ i z a m a n e lle rin i y ık a rd ı.”

İ Z A H I
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), câizliğ i b e y â n için, e l­
le ri y ık a m a ile y e tin m iş tir. N e s â î , Ebû D â v û d ve D a -
r e k u t n i ’ n in riv â y e tle ri ş ö y le d ir :
« R e sû lu llah (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), c ü n ü p ik e n u y u m a k
iste d iğ i z â h ıâ ft a b d e s t a lırd ı ve c ü n ü p ik e n y e m e k iste d iğ i z a m a n el-
268 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

le ıin i y ık a r d ı.» B e y h a k î is e M ü e llif im iz in r iv â y e t e ttiğ i m e tn i

a y n e n r i v â y e t e tm iş t ir . T a h a v i d e a y n is in i r i v â y e t e tm iş , y a l ­
n ız « y e d » k e lim e s i y e r in e «k e ff» k e lim e s in i n a k le tm iş tir . K e f f k e li­
m e s i b ile k le r e k a d a r e l m â n â s ım ifâ d e e d e r . Y e d k e lim e s i is e b u m â ­
n â d a k u lla n ılm a k la b e r a b e r , e k s e r iy e tle k o l m â n â s ın ı ifâ d e e d e r.

• J f ti® ^ ^ ( \ •»)
105 — TA H Â R ET O LM A KSIZIN K U R’A N O K UM A K
H A K K IN D A GELEN HA DİSLER BÂBI

T E R C E M E S İ

594) “ ... Abdullah bin Seleme (Radtyallâhü anh)’âen rivâyet edildiğine

göre şöyle demiştir :
B e n , A l i b in E b i T â lib (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m y a n m a g ir d im . Bu­
yu rd u k i :

«R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) h e lâ y a u ğ r a y ıp ih t i­

y a c ın ı g id e r d ik t e n s o n ra ç ık a r v e (a b d e s t a lm a d a n ) b iz in ile b e r â b e r
e k m e k le e t y iy e r , K u r ’a n o k u r d u . C ü n ü p lü k te n b a ş k a h iç b ir ş e y , O ’n u
k u r ’a n o k u m a k ta n m e n e t m e z d i.»”

İ Z A H I

A h m e d M b n - i H i b b a n , E b û D â v û d , E l - H â -
k i m , E l - B e z z â r , D a r e k u t n i , E l - B e y h a k i , fiii-
N e s â i d e b u h a d îs i t a h r iç e tm iş le r , T i r m i z i , t b n ü ’ s - S e -
k e n , A b d ü ’ l - H a k ve B a ğ a v i b u n u n s a h ih o ld u ğ u n u
s ö y le m iş le r d ir . B â z ı r iv â y e t le r d a h a u z u n d u r.

T ı y b i : E t y e n d ik t e n s o n r a a b d e s t t a z e le n m e d e n ve ağza su
a lın m a d a n n a m a za d u rm ak s a h ih o ld u ğ u g ib i, K u r ’ an okum a-
B â b : 105 KİTABÜ-TT AHARE VE SÜNENİHÂ 269

n in d a s a h ih o ld u ğ u n u b ild irm e k iç in b u r a d a e t y e m e k ile K u r ’ a h.

o k u m a k b ir a r a d a a n la tılm ış o la b ilir d e m iştir.
>W / ’
R âvi, H z . A l i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'n in ; a v e y a ;

d e d iğ in d e te re d d ü d e tm iş tir. H a n g i fiil k u lla n ılm ış is e

n e tic e d e ğ ilm e z . H e r iki fiilin m â n â s ı m e n e tm e k tir. O n u n için t# -* *

c e m e d e .■ «O nu m e n etm ez.» d iy e a n la tıld ı.
H adis, c ü n ü p a d a m ın K u r ’ a n o k u m a s ın ın c â iz o lm a d ığ ın a
d e lâ le t e d e r. C u m h u r ’u n g ö rü ş ü b u d u r. D elilleri d e bu h a d îs, b u n ­
d a n s o n ra g e le n İ b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d îs i ve
D a r e k u t n i ’ ni n E b u ’ l - G a r i f E 1 - H e m e d â n i ’ d e n
riv a y e tle H z Ali (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in şu m e â ld e k i h a b e rid ir :
«C ü n ü p o lm a d ığ ın ız m ü d d e tç e K u r’a n o k u y u n u z . B irin ize cü-
n ü p lü k is a b e t e d e rse K u r’a n o k u m a s ın . T ek b ir h a r f in i d e o k u m asın .»
C u m h u ru n g ö rü şü n e , d e lâ le t e d e n riv â y e tle r ç o k tu r. B â z ıla rın ın s a ­
h ih liğ in e itira z e d ilm iş ise d e r iv â y e tle r b irb irin i ta k v iy e e d er.
M â l i k i l e r : ’Â y e t ü ' l - K ü r s i , I h l a s ve M u a -
v e z e t e y n g ib i a z b ir p a rç a y ı, k o r u n m a k ve b e n z e ri m ak sa d -
la r la o k u m a k c â iz d ir. F a k a t u z u n p a r ç a o k u m a k h a ra m d ır , d e m iş­
le rd ir.
Ş â f i i l e r : K u r ’ a n n iy e ti ile değil, z ik ir v e y a d u â n iy e ­
tiy le a z b ir şey o k u m a k c â iz d ir, d e m iş le r d ir .: 3
A h m e d bin Hanbel: C ü n ü b ü n b ir â y e t m ik d a n n ı o k u ­
m a s ın a r u h s a t v e rilm iştir, d e f.
E bû Hanife.-. B ir â y e tin b ir p a rç a s ın ı o k u m a k c â iz d ir, d e ­
m iştir.
E l - H a t t â b î şöyle d e r : « C ü n ü b ü n K u r ’ a n ok u y am ı-
y a c a ğ ı h ü k m ü , h a d îs te n ç ık a rılıy o r. A y b aşı â d e tin i g ö re n k a d ın ’d a
o k u y a m a z . Ç ü n k ü o nüft a b d e stsiz liğ i, c ü n ü b ü n a b d e sts iz liğ in d e n d a ­
h a a ğ ırd ır. İ m a m M â l i k , c ü n ü b ü n b ir â y e t m ik ta rın ı o k u ­
y a b ile ce ğ in i sö y le m iştir. K e n d is in in : A y b aşı â d e ti g ö re n k a d m
K u r ’ a n o k u y a b ilir. F a k a t c ü n ü b o k u y a m a z . H ayz s ü re s i u z a ­
y a b ild iğ i için k a d m o k u m a d ığ ı ta k d ird e , K u r a n - 1 u n u ta b ilir.
F a k a t c ü n ü b lü k s ü re s i u z u n d e ğ ild ir, ded iğ i riv â y e t e d ilm iştir. 1 b -
n ü ’ l - M ü s e y y e b ve İ k r i m e ’ n in de, c ü n ü b ü n K u r ' a n
o k u m a s ın d a beis g ö rm e d ik le ri riv â y e t e d ilm iştir. Â lim le rin e k serisi,
c ü n ü b ü n K u r ’ a n o k u m a s ın ın h a ra m o ld u ğ u n u söylem işlerdir.»
270 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

E l-M enhel y a z a n ‘C ü n ü b ü n K u r’a n O k u m a s ı B âbı’n d a y u k a ­

rıd a k i b ilg ile ri v e rd ik te n s o n ra , c ü n ü b ü n K u r ’ a n - ı e lle m e sin in
c u m h u ra , g ö re h a r a m o ld u ğ u n u b ild irir. B u a r a d a c u m h u r u n d e lil o la ­
r a k g ö s te rd ik le ri â y e t v e h a d is le ri n a k le d e r. K o n u n u n u z a tılm a m a s ı
için d e lille ri b u r a y a n a k le tm e k te n v a z g eç tim . E l-M enhel y a z a n d a ­
h a s o n r a a b d e sts iz o la r a k K u r ’ a n - 1 e lle m e n in h ü k m ü n e â it fı-
k ıh ç ıla n n g ö rü ş le rin i şöylece n a k l e d e r :
« H a n e f î l e r . Ş â f i î l e r ve H a n b e l i l e r : ‘K u r ' :
a n - 1 ö ğ re te n ve ö ğ re n e n d â h il h iç k im se a b d e sts iz o la r a k K u r ' -
a n ’ ı elleyem ez. A n c a k ç o c u ğ u n , â y e tle r in y a z ılı o ld u ğ u le v h a lâ n
elle m e si z a r û r e t ic â b ı e â iz d ir. M u s h a f ’ m cild in i, s a h ife le rin
y a z ısız o la n k e n a r la n n ı, s a tı r l a r a r a s ın d a k i b o ş lu k la rı e lle m e si d e
h a ra m d ır . K ezâ k ılıf iç in d e v e y a r a h le ü z e rin d e y a h u t e ş y a iç e ris in ­
d e K u r ’ a n ’ ı ta ş ım a s ı d a h a ra m d ır . A n c a k , e ş y a n ın ta ş ın m a s ı
d a k a sd e d ild iğ i ta k d ir d e h a r a m değildir.» d e m iş le rd ir. H a n e f i
ve H a n b e l t â lim le rin e g ö re M u s j ı . a f ’ a y a p ış ık o lm a y a n
k ılıfı iç in d e K u r ' a n - 1 a b d e sts iz o la r a k ta ş ım a k e â iz d ir.
M ü s h a f ' ı n y a n g ın ve sel g ib i b ir â fe tle z â y i o lm a sı te h li­
k e s i k a rş ıs in d a , y a h u t k â fir le rin ts lâ m m e m le k e tin i işg a l e tm e si h a ­
lin d e , v e |râ h u t p is y e re a tılm ış o la n M u s h a f ' ı k u r ta r m a k n iy e ­
tiy le a b d e sts iz in o n u ta ş ım a s ı, h a t t â c ü n ü b ü n ta ş ım a s ı v â c ib tir.
M u s h a f ' ı n k o r u n m a s ı v e sa y g ın lığ ı b u n u g e re k tir ir . E ğ e r a b ­
d e stsiz v e y a c ü n ü p k işi, M u s h a f ' ı k u r ta r a b ild iğ i h a ld e ta ş ı­
m a z d a y a n c ın v e y a se ld e z â y i o lm a s ın a y a h u t k â fir le rin is tilâ s ın a
m â r u z k a lm a s ın a göz y u m a r s a g ü n a h k â r o lu r. Ş â y e t p is y e rd e n k a l­
d ırm a z s a k â f ir o lu r.
K e z â a b d e sts iz o la r a k K u r 'a n â y e tin i y a z m a k d â h a ra m d ır .
B a ğ a v i : ‘D u v a r la r ı ve e lb ise le ri â y e tle rle v e y a A lla h 'ın a d ­
la r ıy la sü sle m e k , y a n i b u y e rle re y a z m a k m e k r u h tu r. M u s h a f ' ­
la r ı y a s tık g ib i k u lla n m a k c â iz d e ğ ild ir. K ezâ d in i ilim le re â it k ita p -
la r ı y a s tık g ib i k u lla n m a k c â iz d e ğ ild ir. A n c a k k a y b o lm a s ın d a n k o r ­
k u ld u ğ u ta k d ird e , o n a d a y a n m a k e â iz d ir. K ü ç ü k y â ş ta k i ç o c u ğ a ve
d e liy e K u r ’ a n - 1 e lle tm e k câ iz d e ğ ild ir,’ d e m iştir.
B â b : 105 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHA 271

T E R C E M E S İ

595) (A bdullah) İb n -i Ö m er (RâdtyaUâhü anküm â ) ’d an riv â y e t edil­

diğine göre R esû lu llah (SaUallahü A leyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, dem iştir :

« C ü n ü b ve a y b a ş ı h â lin d e k i k a d ın K u r’a n o k u y a m a z .» "

• 3 * •p 3 fü* t' .jfCjh Uj :J±\ jy ji - *V\

^ ^ •' Jl» ‘ J l je t t J Lf

. « ji> » ı J k flb j
T E R C E M E S İ

596) (A bdullah) İbn-i Ö m er (Radtyallâhü anhümâ)(\<in :

Şöyle d em iştir. R esûlullah (Sallallahü A leyhi ve Sellem ) :
« C ü n ü b ve h a y z h â lin d e k i k a d ın K u r’a n ’d a n hiç b ir şey ok u y ar
m az la r» b u y u rm u ş tu r."

İ Z A H I
T i r m i z i d e İ b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'i n h a d î s i n i 596
n o lu m e tin le r iv â y e t e d e re k ; B u n u I s m â i 1 b i n A y y â ş ’ ın
ş u se n e d iy le ta n ın z , d e m iş ve b u r a d a k i s e n e d i z ik re tm iş tir. T i r -
m i z i b u a r a d a şöyle d e r : C ü n ü b ve h a y ız h â lin d e k i k a d ın ın
K u r ’ a n - 1 o k u y a m ıy a c a ğ ı h ü k m ü , S a h â b ile r, tâ b iile r ve O n la r ­
d a n s o n ra g e le n â lim le rin ç o ğ u n u n k a v lid ir. S ü f y â n - ı S e v r i ,
Î b n ü ’l - M ü b â r e k , Ş â f i i , A h m e d ve l s h a k ’ ı n
rifthil o ld u k la rı b u â lim le re g ö re c ü n ü b ve h a y z h â lin d e k i k a d ın K u r ’-
â n ’d a n b ir â y e t d a h i o k u y a m a z . A n c a k b ir h a r f ve â y e tin b i r kısm ım
o k u y a b ilir d iy e n le r v a rd ır. Â lim le r c ü n ü p ye h a y z h â lin d e k i k a d ın ın
te ş b ih v e te y h id k e lim e sin i ç e k m e le rin e r u h s a t v e rm işle rd ir. B en, M u-
h a m m e d b i n I s m â i l ’ d en şu n u iş ittim : İsm ail bin
A y y â ş H i c â z ve I r a k e h lin d e n b ir ta k ım m ü n k e r h a d is ­
le r r iv â y e t e d e r.’ İ s m a i l b i n A y y â ş ’ ı n y a ln ız o la r a k bu
ik i bölge s â k in le rin d e n y a p tığ ı riv â y e tin z a y ıflığ ın ı b e lirtm e k içih
M u h a m m e d bi n I s m â i l ' i n bö y le sö y le d iğ in i s a n ırım .
B u z a t ş u n u d a s ö y le d i: ‘ I s m â i l b i n A y y a ş ' ı n Ş a m h a l­
k ın d a n riv â y e t e ttiğ i h a d îs, s a h ih tir .’ A h m e d bin H a n b e l:
I s m â i l bin A yyâş, B a k i y y e ' d e n iy id ir, d e m iştir.
T i r m i z i ' n in ş e rh i T u h fe y a z a n şöyle d e r : ' î b n - i M â ­
c e h de I b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d isin i b u yol­
272 SÜNEN-İ ÎBN-Î MÂCE

d a n r iv â y e t e tm iş tir. H a d is z a y ıftır. Ç ü n k ü h a d is im a m la rı, 1 s -

m â i l b i n A y y â ş ’ı Ş a m h a lk ın d a n y a p tığ ı r iv â y e tle rd e
s ik a s a y m ış la r. F a k a t H i c â z 1 ı l a r d a n y a p tığ ı r iv â y e tle ri z a y ıf
g ö rm ü ş le rd ir. K en d isi b u h a d is i H i c â z h a lk ın d a n o la n M û s â
b in U k b e ’ d e n r iv â y e t etm iştir.»
H u lâ s a , b u h a d is in s e n e d i z a y ıf d a s a y ıls a m e tn i s a h ih tir. Ç ü n ­
k ü b u h u s u s ta m ü te a d d it h a d is le r b u lu n u r. B u n la r b irb irin i ta k v i­
y e e ttiğ i için C u m h u r, c ü n ü b v e h a y z h â lin d e k ile rin K u r ’ a n o k u ­
m a la rın ı h a r a m sa y m ış tır.

i L> - * ( ^*^)

106 — H ER KILIN ALTINDA BİR CÜNÜBLÜK

VA RD IR, BÂBI

‘A i j ^ l- • l- .
t* *

;j.2 y j] » g g & 'J j ~ j J f e s J l i i X };J>

/•I
^ . i lı>»

• -yh y j j 4aZ± Jkİ

T E R C E M E S Î

597) “ ... Ebû Hüreyre (RadtyaUâhü anh)’den:

Şöyle söylem iştir: Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) buyurdu k i :
«H er k ılın a ltın d a b ir c ü n ü b lü k b u lu n u r. B u n u n iç in k ılla n y ı­
k a y ın ız ve d e riy i iyice tem izley in iz.» ”
N o t: Tirmizî ve Ebû Dâvûd, bu hadîsi zayıf görmüşlerdir.
Bâb : 106 KİTABÜ-TTAHARE VE s ü n e n î i j A 273

T E R C E M E S İ

598) Ebû Eyyüb El-Ensârî (Radıyallâhü anh) ’den :

Şöyle dem iştir: Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) buyurdu k i:

«Beş v ak it nam az, C u m a n a m a z la rı ve em an eti ed a etm ek, a r a ­

la rın d a k i (küçük) g ü n a h la ra k e ffâ re t olur.» B e n : E m an eti e d â etm ek
n ed ir? diye sordum . B u y u rd u la r k i:
«C ünüblük g u slü d ü r. Ç ü n k ü h e r k ılın a ltın d a b ir cü n ü b lü k v a r­
dır.»”
N o t : Râvilerden Talha bin Nâfi, Ebû Eyyûbtan hadîs işitmediği için, bu
senedin zayıf olduğu Zevâid’de bildirilmiştir.

İ Z A H I

Ebû H ü r e y r e (R adıyaU âhü an h ) ’n in h ad îsin i B e y h a ­

ki, E b û D â v û d ve T i r m i z î de riv â y e t etm işlerd ir.
T i r m i z î : R âvi E l - H â r i s İ b n - i V e c i h ’ i n h ad îsi ga-
rib tir. K endisini y aln ız h ad îsin d en ta n ın z , dem iştir. E b û D â ­
v û d d a : E l - H â r i s b i n V e c i h ’ i n h ad isi m ü n k e r olup,
kendisi zayıftır, dem iştir.
H adîsin m â n â sın a g e lin c e : «Her k d ın a ltın d a b ir c ü n ü b lü k v a r­
dır.» cüm lesi Ue v ü c u d u n u n dış k ısm ının ta m â m e n cü n ü b sayıldığı
bildirilm ek istenm iştir. V ü cu d u n h e r ta ra fı cü n ü b sayıldığı için, vü-
cu d d ak i b ü tü n k ılla rın y ık a n m ası em rediliyor.
H a t t â b i : «Hadîsin zâ h iri saç ö rg ü lerin in c ü n ü b lü k ten g u ­
sül ed ilirk en çözülm esini v âcib kılıyor. Ç ü n k ü örgü, çözülm edik­
çe b ü tü n k ılla rın h e r ta ra fın ın ıslatılm ası m ü m k ü n değildir. 1 b r â -
h im E n - N a h â i , ö rg ü n ü n çö zd ü rü lm esin i v âcib g ö rm ü ştü r.
F a k a t âU m lerin k a h ir ek seriy etin e g ö re ö rg ü n ü n çözülm esi önem li
değildir. M ühim o lan b ü tü n k ılların h e r ta ra fın ın ıslatılm asıdır. Is-
latıldığı ta k d ird e ö rg ü çö zd ü rü lm ed en y ap ılan g u sü l k âfid ir.’ dem iş­
tir. Ö rg ü çö zd ü rm e ile ilgili geniş ta fs ilâ t 108. b â b ta a n la tıla c a k tır.
H a d îs in : «Deriyi iyice tem izleyiniz.» cü m lesinden m ak sad , d e­
rin in k irle rd e n ve su y u n d eriy i ısla m asın a m ân ı o lan m ad d elerd en
giderilm esidir. Ç ü n k ü h e r h a n g i b ir şey, d e rin in en k ü ç ü k b ir y eri­
ne su y u n u la şm asın a m ân i olduğu ta k d ird e cü n ü b lü k kalkm az.

' Süneni îbn-i Mâce — C .: 2 - F . : 18

274 SÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

H a t t â b i : « C ü n ü b lü k te b u r u n a s u ç e k m e k ve a ğ ız a s u a l­
m a k v â c ib tir, d iy e n le r b u h a d îs e d a y a n ır la r . Ç ü n k ü b u r u n için d e
k ıl b u lu n u r. A ğ z ın içi d e v ü c u d u n d ış ın d a n s a y ılır, d e m işle rd ir. F a ­
k a t b u g ö rü ş lü g a t e h lin in sö z ü n e a y k ırıd ır. Şöyle k i : H a d is te g e ç e n
«beşere» k elim esi, b a k a n a d a m ın gözle g ö rd ü ğ ü b e d e n in d ış k ısm ı­
n a d e n ir. A ğ ızın iç k ısm ı b ilin d iğ i g ib i k a r ş ıd a n b a k ıld ığ ı z a m a n gö-
rü lm e z . A ğ ız ve b u r u n u n iç k ısm ın a ; ' d e n ir, d e m iş tir. H a t-
t â b i ’ n in b u sö z ü re d d e d ilm iş tir. Ç ü n k ü lü g a t e h lin d e n C e v-
h e r i ve b a ş k a la rı j O » ’ n in , d e rin in e te b a k a n iç y ü z ü n e d e n il­
d iğ in i b e lirtm iş le rd ir. A ğız ve b u r u n u n iç k ısm ı bö y le d e ğ ild ir. Bu
itib a r la g u s ü ld e a ğ ız a s u a lm a n ın g e re k liliğ i b u h a d îs te n ç ık a rıla ­
b ilir.
E 1 - A y n i de.- ‘ İ m a m - 1 Â z a m b u h a d îs e d a y a n a r a k
g u s ü ld e m a z m a z a ve is tin ş a k ’m f a r z o ld u ğ u n u sö y le m iştir. İs tin ş â k
fa rz d ır. Ç ü n k ü R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) :
«H er k ılın a ltın d a c ü n ü b lü k var.» b u y u r m u ş tu r. B u ru n u n iç in ­
d e d e k ıİla r v a rd ır. M a z m a z a y a g elin ce; A ğ ızın içi, b e d e n in d ış k ıs ­
m ın d a n sa y ılır. N itek im , o r u ç ta a ğ ız a b ir şey a lın a b ilir. M a z m a z a
b u itib a r la f a r z k ılın m ış, H a t t â b i ’ n in d e d iğ i itib a r la f a r z k ı­
lın m am ıştır,» d e m iştir.

H A D İSTEN ÇIKA RILAN FIK IH HÜKÜM LERİ

1 — B ü tü n d e riy i ve k ılla rı s u y la ıs la tm a k g u s lü n fa rz ıd ır.
2 — D eri ve k ılla r a s u y u n u la ş m a s ın a m â n i o la n ş e y le ri g id e r­
m ek g e re k ir.
E bû Eyyûb-i E n s â r î (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îs in e
gelince; Bu h a d îs te beş v a k it n a m a z ile C u m â n a m a z m m ve e m a n e ­
ti ö d e m e n in fa z ile ti a n la tıla r a k , b u n la r a r iâ y e t ed ild iğ i ta k d ir d e b u n ­
ların , a r a la r ın d a işle n e n g ü n a h la r a k e f â r e t o ld u ğ u b ild irilm iştir. G ü ­
n a h la r d a n m a k s a d , k u l h a k k ı ile ilg isi o lm a y a n k ü ç ü k g ü n a h la r d ır .
B una b e n z e r h a d îs le r böyle y o ru m la n ır. H a d iste g e ç e n : « E m an etin
edası» ile c ü n ü b lü k te n dolay ı, y a p ıla n g u s lü n k a sd ed ild iğ i, r â v in in
s o ru s u ü z e rin e R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve Seli em ) t a r a f ı n ­
d a n a ç ık la n m ıştır. S i n d i , c ü n ü b lü k te n d o la y ı y a p ıla n , g u s lü n ,
b ir e m â n e ti ö d e m e k o la r a k s a y ılm a s ı ile ilgili o la r a k şöyle d e r : ‘E m â ­
n e t sâ h ib i, e m â n e te m ü s ta h a k o ld u ğ u gibi, in s a n v ü c u d u d a , c ü n ü p -
lü k te n s o n ra g u s le m ü s ta h a k o lu r. B u n e d e n le g u sü l, s â h ib in e ö d e n ­
m esi v â c ip o la n e m â n e tle r c ü m le s in d e n sa y ılm ış v e o n a e m â n e t d e n ­
m iştir.
Bâb : 106 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 275

T E R C E M E S İ

599) "... Ali bin Ebi Tâlib (Radtyallâhü anh)’den:

Şöyle söylem iştir: Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) :
« C ü n ü b lü k te n g u s le d e rk e n , c e se d in d e n b ir k ıl y e rin i te rk e d ip y ı­
k a m a y a n k im se y e c e h e n n e m a te ş in d e n şöyle, şö y le a z a b verilir.» b u ­
y u r m u ş tu r.
A li (R a d ıy a llâ h ü a n h ) : İşte b u n d a n d o la y ı b en , k ılla r ım a k a rş ı
d ü ş m a n c a d a v ra n d ım , d e m iş tir. V e k ılla rın ı t r a ş e d e rd i.”

İ Z A H I
A h m e d , E b û D â v û d , D â r i m i ve B e y h a k î
d e b u h a d îs i r iv â y e t e tm iş le rd ir.
H a d îs te k i (kıl y e ri) tâ b iriy le , k ılın d e ri iç in d e k i k ö k ü k a sd ed il-
m e m iş tir. S u y u n o r a y a u la ş m a s ı v â c ib d e ğ ild ir. B u tâ b ir d e n m a k ­
sa d , c ü n ü b lü k te n g u s le d ilirk e n , y ık a n m a y a n e n u f a k b i r y e rd ir. H a ­
d îsin te h d id ile ilg ili c ü m le s in d e : « ...O n a ...» z a m iriy le , b e d e n in d e n
k u r u b ir y e r b ır a k a n k işi v e y â h u t, k u r u k a la n y e r k a ş d e d ilm iştir.
Y â n i y a a d a m ın t a ’z ib e d ile ce ğ i v e y a k u r u k a la n y e rin t a ’zib e d ile ­
ceğ i h a b e r v e riliy o r. A l i (R a d ıy a llâ h ü a n h : «Ben k ılla r ım a k a r ­
ş ı d ü ş m a n c a d a v ra n d ım .» sö z ü ile ş u n u k a s d e d e r : ‘B u te h d id i v e şid ­
d e tli a z a b ı d u y d u ğ u m iç in b a ş ım m s a ç la rın a k a rş ı d ü ş m a n c a d a v ­
r a n d ım .’ H z . A l i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) d e ris in in ve k ılla rın ın h e r
ta r a f ı n a s u y u n b u la ş m a m a s ı e n d işe si ile s a ç ın ı sık sık k ıs a ltır v e y a
u s tu r a y la k a z ıtırd ı.

H A D ÎS İN FIK IH Y Ö N Ü
1 — C ü n ü b lü k g u s lü n d e b ü tü n b e d e n i ve b e d e n ü z e rin d e k i k ıl­
la r ın h e p s in i s u y la ıs la tm a k v â c ip tir.
2 — B u n d a n a z b ir p a rç a y ı b ile te rk e d e n k iş in in g u s lü b â tıl ol­
d u ğ u için, A lla h ’ın d ile d iğ i s ü re c e a te ş te t a ’zib e d ilir. G u sle d e rk e n ,
276 SÜNEN-1 ÎBN-Î MÂCE

b ir y e ri te rk e d ip , p e k a r a v e rm e d e n o ra y ı d a y ık a y a n k im s e n in gus-
lü , â lim le rin ittif a k ı ile s a h ih tir . V e b ir a z a b a m ü s ta h a k o lm az. Ş â ­
y e t g u s le d e rk e n ıs la ttığ ı u z u v la r m u te d il b ir h a v a d a k u r u d u k ta n
b ir s ü re s o n ra y ık a m a d ığ ı y e ri s u ile ıs la tırs a , H a n e f i , Ş â f i î
ve H a n b e 1 i im a m la rın a g ö re g u s ü l s a h ih tir. Ç ü n k ü b ü tü n v ü ­
c u d u a ra lık s ız y ık a m a y ı ş a r t k o ş m a m ış tır. M â l i k i m e z h e b in e
g ö re, b u a d a m ın b ü tü n v ü c u d u n u y e n id e n y ık a m a s ı g e re k ir. Ç ü n ­
k ü o n la r a g ö re b ü tü n v ü c u d u a ra lık s ız y ık a m a k g e re k ir.
3 — B aşı u s tu r a y la tr a ş e tm e k v e y a sa ç ı k ıs a ltm a k c â iz d ir.

107 — RÜ Y A SIN D A ERK EĞ İN G Ö R D Ü Ğ Ü N Ü

G Ö R EN K A D IN H A R K IN D A K İ BÂB

T E R C E M E S İ
600) "... (Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ’in muhterem hanım­
larından) Ümmü Seleme (Radtyallâhü anhâ)'âs.n rivâyet edildiğine göre şöyle
söylem iştir:

(E nes b in M â lik (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m a n n e si) Ü m m ü S ü le y m

(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’e g i­
d e re k , r ü y a s ın d a e rk e ğ in g ö rd ü ğ ü şeyi g ö re n k a d ın ın d u r u m u n u O ’n a
s o rd u . R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) :
«Evet. K a d m s u (m en i) g ö rd ü ğ ü z a m a n g u sletsin .» b u y u rd u . B u­
n u n ü z e rin e b e n (so ru s â h ib i Ü m m ü S ü le y m ’e) : S e n k a d ın l a n re z il
e ttin , k a d m ih tilâ m o lu r m u ? d e d im . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i
v e S ellem ) (b a n a ) :
«Elin to p ra k la n s ın . ( = a y ıp e d iy o rsu n .) K a d ın ın s u y u y o k s a h a n ­
gi seb ep le ç o c u ğ u k e n d is in e ben zer?» b u y u r d u .”
B â b : 107 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 277

% İ Z A H I

B u h â r î , M ü s l i m , E bû D â v û d ve T i r m i z î
de Ü m m ü S e l e m e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in h a d îs in i fa rk lı
la f ız la rla r iv â y e t e tm iş le rd ir. B ü tü n riv â y e tle rd e Ü m m ü S ü -
1 e y m (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’in , ih tilâ m o la n k a d ın ın h ü k m ü n ü R e­
sû l-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’e s o rd u ğ u ve v e rile n ce­
v a p ta , m e n i g ü n lü ğ ü ta k d ir d e g u s le tm e s in in g e re k li o ld u ğ u b e lirtili­
yor, Ü m m ü S ü l e y m (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’in s o ru s u ve v e ri­
le n c e v â b ı r iv â y e t e d e n S a h â b î, b â z ı riv â y e tle rd e Ü m m - ü S e ­
leme (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) o ld u ğ u gib i, d iğ e r b ir k ısım riv â y e tle rd e
de  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d ir. B âzı r iv â y e tle rd e E n e s b i n
M â l i k (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , o lay ı a n la tıy o r. N ite k im 601 n o lu h a ­
d is b ö y led ir. K e z â b â z ı riv â y ö tle rd e Ü m m ü S e l e m e (R adı-
y a llâ h ü a n h â ) ’n in , d iğ e r b i r k ısım riv â y e tle rd e  i ş e (R adıyal-
l â h ü a n h â ) ’n i n Ü m m ü S ü l e y m (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’y a itira z
e ttiğ i b ild irilm e k te d ir. B u n e d e n le R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley ­
h i v e S e lle m )’in b u ik i m u h te re m h a n ım ın ın b e r â b e r itira z e tm iş
o lm a la n m u h te m e ld ir.

R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’in, k a d ın ın s u g ö r­

m esi h â lin d e g u s le tm e s in in g e re k liliğ in i b ild irm e sin d e n s o n r a b ö y ­
le b ir s o ru y u s o rd u ğ u n d a n d o la y ı Ü m m ü S ü l e y m (R adıyal-
l â h ü a n h â ) ’y i k ın a y a n Ü m m ü S e l e m e (R a d ıy a llâ h ü a n h â )
veyâ Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in : «K adm ih tilâ m o lu r m u?» so ­
r u s u i n k â r a n la m ın ı ta ş ır. Y â n i böyle b ir şe y o lm a z d e n m e k is te n ­
m iş tir. E l - I r a k i b u h u s û s ta şö y le d e r : ‘R esûl-i E k re m (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S e lle m )’in c e v â b ın d a n s o n ra P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A ley h i v e S e lle m )’i n m u h te r e m zevcesi, s o ru s â h i b i n e : «K adm ih ti­
lâ m olm az» d e m iştir. Bu söz P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
le m ) ’in b u y r u ğ u n a te r s d ü şm e z . Ç ü n k ü b ir şe y in ş e r ’i h ü k m ü n ü
a n la tm a k , o n u n b ilfiil v u k u ’ b u lm a s ın ı g e re k tirm e z . N ite k im fık ıh -
çıla r, h ü k ü m le ri b ilin sin diye, v u k u ’ b u lm a s ı a k le n m ü m k ü n o lan
b ir ç o k m ese ley i a n la tır la r .. H a lb u k i h iç d e v a k i olm az. K a d ın ın ih ­
tilâ m o lm a sı a k le n m ü m k ü n o lm a k la b e r â b e r b ilfiil v u k u b u lm a sın ı
ta h m in e tm e y e n m u h te re m a n n e m iz , k a d ın la rı m a h ç u p e d e n b u so ­
r u y a g e re k g ö rm e d iğ i için so ru s â h ib in i y a d ırg a m ış ve böyle şey ol­
m a z dem iştir.»

İ b n - i A b d i ’ l - B e r r ise şöyle d e r : ‘H e r k a d ın ın ih tilâ m

o lm a d ığ ı h a d îs te n a n la ş ılıy o r. Ç ü n k ü h e r k a d ın b u n u g ö rse y d i  i ş e
ve Ü m m ü S e l e m e (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) , b u n u i n k â r e t­
278 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

m ezlerd i. B âzı e rk e k le r d e ih tilâ m olm az. Ancak k a d ın la rd a ih tilâ m

o lm a m a k o ra n ı d a h a y ü k s e k tir.’
S ü y û t i de : ‘R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) in
m u h te re m z e v c e le rin in b ir özelliği m â h iy e tin d e o lm a k ü z e re ih tilâ m
o lm a k ta n k o ru n m u ş o lm a la rı m u h te m e ld ir. N asıl ki, P e y g a m b e rle r
d e ih tilâ m o lm a z la r.' d e m iştir.
'j l ’- .t c 4 y c ü m le sin i te rc e m e e d e r k e n : «Elin to p ra k la n sın .»
diy e m â n â la n d ır d ık ve p a re n te z içi i i â d e y le : «Ayıp e d iy o rs u n > dıyo
y o ru m la d ık . Bu c ü m le n in a sıl m â n â s ı, d ed iğ im iz g i b i : «Elin to p r a k ­
lansın.» olup, f a k ir o lm a k ta n k in â y e d ir. Y â n i : « F a k ir olasın» d e ­
m e k tir. L â k in a r a p l a r b u c ü m le y i a sıl m â n â s ın d a n b a ş k a m â n â la r d a
k u lla n m a y ı itiy a t h â lin e g e tirm iş le r ve b ir b e d d u â a n la m ın ı k a sd e t-
m ez o lm u ş la rd ır. Bu n e d e n le R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h iv e S el­
lem ), m u h te re m zev cesin e h itâ b e n k u lla n d ığ ı b u c ü m le ile b e d d u â
k a s d e tm e m iş tir. G ay e, z e v ce sin in s o ru y u y a d ırg a m a s ın ı r e d e tm e k
ve b ilâ k is o n u k ın a m a k tır.
H a d isin so n k ısm ın d a ç o c u ğ u n a n a s ın a b e n z e m e sin in n e d e n i o la ­
ra k , o n u n m en îsi g ö ste riliy o r. E l-M enhel y a z a r ı b e n z e r b a ş lık a ltın ­
d a a ç ıla n b â b ta riv â y e t o lu n a n b u h a d is in a ç ık la m a s ın ı y a p a rk e n ,
ç o c u ğ u n a n n e s in e b e n z e m e sin i şöyle a n l a t ı r : « B u ra d a k i b e n z e m e k ­
te n m a k s a d bâzı v a s ıfla rd a ç o c u ğ u n a n n e s in e o r ta k o lm a sıd ır. Şöy­
le ki; E rk e ğ in su y u k a d ın ın s u y u n a g a lip g eld iğ i z a m a n ç o c u k b a b a ­
y a b e n z e r. A ksi h a ld e a n n e y e b e n z er. E ğ e r a n n e n in su y u o lm a sa y d ı
çocuk, a s lâ o n a b en zem ezd i. M ü s 1 i m ’ in s a h îh ’in d e : « A n nenin
s u y u b a b a n ın s u y u n a ü s tü n g e lirse ço c u k d a y ıla rın a b e n z e r. B a b a ­
n ın su y u ü s tü n g e ld iğ i z a m a n , ç o cu k a m c a la r ın a b e n z e r. Ç o cu k a n ­
n e sin e b e n z ed iğ i için d a y ıla rın a , b a b a s ın a b e n z e d iğ i için a m c a la r ın a
benzer.»

H A D ÎSİN FIKIH YÖ NÜ

1.. Y a ra rlı o la n m e s ’eley i s o rm a k ta n h a y â e d ilm e m e lid ir.

2. L ü z u m u h â lin d e böyle so ru s o ra n kişi k ın a n m a m a lıd ır.
3. O n u k ın a y a n k işi, d a v ra n ış ın d a n d o lay ı a y ıp la n m a lıd ır
4. K a d ın ih tilâ m olup, su g ö rd ü ğ ü z a m a n g u sle tm e lid ir.
5. K adın, e rk e k g ib i ih tilâ m o lab ilir. V e su y u v a rd ır.
6. Ç ocuk, b â z e n b a b a s ın a b e n z ed iğ i gibi b â z e n de a n n e s in e b e n ­
zer.
B âb; 107 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 279

T E R C E M E S İ
601) "... Enes (bin Mâlik) (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine
g ö re:
Ü m m ü S ü le y m (R a d ıy a llâ h ü a n h â ), u y k u s u n d a e r k e ğ in g ö r d ü ğ ü
şeyi gören k a d ın ın h ü k m ü n ü , R e s û lu lla h (S a lla lla h ü . A l e y h i v e S e l­
l e m ) ’e s o r m u ş v e R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) :

«K a d m onu (ih t ilâ m ı) r ü y â s ın d a görü p m en i ç ık a r ır s a g u s le t­

m e s i g e r e k ir .» b u y u rm u ş tu r . B u n u n ü z e r in e (P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A l e y h i v e S e l l e m ) ’in z e v c e le r in d e n ) Ü m m ü S e le m e (R a d ıy a llâ h ü an­
h â ) : Y â R e s û la lla h ! B u o lu r m u ? d iy e s o r m u ş tu r . R e s û lu lla h (S a lla l­
la h ü A l e y h i v e S e lle m ) O 'n a :

«E v e t ( o l u r ) . E r k e ğ in s u y u k o y u b e y a z d ır . K a d ın ın s u y u in c e s a ­
n d ır . İ k i s u d a n h a n g is i ö n c e g e lir v e y â g â lip o lu r s a , ç o c u k o n u n sâ-
h ib in e b e n z e r .» b u y u r m u ş tu r .”

Ümmü Süleym (R.A. )’in Hal Tercemesi

Peygamber (S.A.V.)’e soru soran Ümmü Süleym (R.A.), Milhân bin Hâlid
bin) Zeyd bin Haram bin Cündüb (R.A.)’ün kızı olup, Ensardandır. Peygamber
(SyA.V.l’in hizmetçisi Enes bin Mâlik (R.A.)’in annesidir. Bu künye ile tanınmış
ojup, ismi hakkında ihtilaf vardır. Kimisi Sehle, kimisi Rumeyle, kimisi de Mü-
leyke demiştir. Çahiliyet devrinde Mâlik bin En-Nadr ile evlenmiş ve ondan oğlu
Enes (R.A.) olmuştur. Ensâr-ı Kiram ’dan ilk müslümanlarla beraber im an etmiş­
tir. Kocası Mâlik, bu durum a çok kızmış ve Şam’a gidip, orada ölmüştür. Bun­
dan sonra Ebû Talha (R.A.) ile evlenmiştir. İm am Ahmed’in Enes bin Mâlik
(R.A.)’den rivâyet ettiğine göre Ebu Talha (R.A.) müslüman olmadan önce Üm
m ü Süleym (R.A.)’e istekli çıkmış ve Ümmü Süleym (R.A.) ona verdiği cevap­
ta müsliimanlığı kabullenmesi halinde kendisi ile evleneceğini ve müsiümanlığı
kabullenmesinden başka bir sıdak istemiyeceğini bildirmiştir. Bunun üzerine Ebu
Talha (R A .) gidip düşünm üş daha sonra gelerek, kelime-i şahadet getirmiş ve
bundan sonra evlenmişlerdir. Ümmü Süleym, Resûlullah (S.A.V.) ile beraber sa­
vaşmıştır.
280 SÜNEN-1 İBN-İ MÂCE

c r ‘ * : I f j i j ]3 A i İL £>- V T

*—
-JLm I• ij i A» j (jf ^c.
A
A"
<J—* V^-£ » J^ » • (J3^ ^ o J. <S (S J }\S*1^Cf" j ~j

*y% &y y j 4 %\&

\'< r ^
(&
jr
.

WX f

T E R C E M E S İ
o02) ... Havle bint-i Hakim (RadıyaUâhü anhı2J’dan rivâyet edildiğine
uurt-:
R ü y a sın d a e rk e ğ in g ö rd ü ğ ü şeyi g ö re n k a d ın ın h ü k m ü n ü k e n d i­
si R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e s o rm u ş ve R e s û lu lla h
( S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) :
S u in z a l e tm e d ik ç e e rk e ğ e g u s le tm e k g e re k m e d iğ i g ib i k a d ın a
d a, su in z a l e tm e d ik ç e g u s le tm e k g e re k m ez .» ”
N ot : ‘R avi Ali b in Zeyd zayıf old u ğ u için, h a d îsin isn a d ın ın zayıf olduğu
Z evaid’d e b ild irilm iştir. N esâî, h a d îsin aslın ı riv â y e t e tm iştir.’
N esâi. A hm ed ve Ibn-i E b î Ş ay b e’n in b u h a d isi riv ây e t e ttik le rin i b ey a n ed en
M ifta h u ’l-H ace y a z a n şöyle d e r : S ü y û ti, E l-C am iü’l-K ebir’d e b u h a d îsin sa h ih ol­
d u ğ u n u söylem iştir. E l-H âfız d â PethÜ ’l-B ari’d e b u h a d îsi z ik re tm iş fa k a t ü zerin d e
k o n u şm a m ıştır. H ad îsin m â n â s ı ü zerin d e ittifa k v ard ır.
601 n o lu E nes (R .A .)’in h ad îsin i M üslim d e riv ây et etm iştir.

Ü m m ü Selem e (R .A .)'n in H al T ercem esi

Resûl-i E k re m (S.A .V .)’in m u h te re m zev celerin d en o lan b u h a n ım ın ad ı H ind
bint-i E b i Ü m eyye El-K ureşiyye E l-M ahzum iye’d ir. R e sû lu llah (S.A.V.) ile evlen­
m ed en önce E b u S elem e A bdullah b in A bdi’l-Esed’in n ik â h ı a ltın d a idi. Eşiyle
b e ra b e r ilk m ü slü m a n la rd a n olup, H a b e şista n ’a h ic re t etm işler, o r a d a S elem e adlı
k ız la n olm uş, s o n ra M ekke’ye d ö n m ü şle r ve M edine’ye h ic re t e tm işlerd ir. M edi­
n e ’de Ö m er, D u rre ve Z eyneb ad lı ço c u k la rı o lm u ştu r. M ed in e’de ik en eşi vefat
edip, id d e ti b ittik te n so n ra E b u B e k ir (R .A .) ken d isiy le ev lenm ek istem iş, fak a t
O, re d d e tm iştir. B ilâ h a re Resûl-i E k re m (S.A.V.) evlilik ta leb in d e b u lu n u n c a Ü m ­
m ü S elem e şu cevabı g ö n d e r m iş tir : ‘B en k ısk a n ç b ir k ad ın ım . Ç o cu k larım v a r­
d ır. Y ak ın larım d a n k im se b u r a d a y o k tu r.’ B u n u n ü zerin e Resûl-i E k re m (S.A.V.)
o n u n b u m a z e re tle rin i şöyle c e v a p la n d ırm ıştır : «Senin k ısk an çlığ ın için A llah’a
d u a ed erim , k ısk a n çlığ ın gider. Ç o c u k la rın a b en b a k a n m . Y ak ın ların b u rd a olsun
olm asın, b u işte n h o şla n m ıy a ca k yoktur.» B u n u n ü zerin e Ü m m ü S elem e (R.A .),
oğlu Ö m er’e : K alk, P ey g am b er (S.A .V .)’in n ik â h işin i b itir, d em iş ve P ah r-i K âin at
efendim izle evlenm e şerefine n âil o lm u ştu r.
(D evam ı 281.ci sah ifed e)
B âb: 108 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 281

108 — KADINLARIN CÜNÜBLÜKTEN GUSLETMELERİ

HAKKINDA GELEN (HADÎSLER) BÂBI

T E R C E M E S İ

603) "... Ümmü Seleme (Radtyallâhü anhâ)'dan rivâyet edildiğine göre

kendisi şöyle demiştir :

Ben R esûlullah (S allallah ü A leyhi ve Sellem ) ’e : Y â R esûlallah!

Ben saçım ın ö rg ü sü n ü çok sıkı b ağ lay an b ir k adınım . C ü n ü b lü k gus-
lü için ö rg ü m ü çözeyim m i? diye sordum . R esû lu llah (S allallah ü A ley­
hi ve Sellem ) b u y u rd u la r ki s , -

«Başına üç av u ç su a tm an , so n ra v ü c u d u n a su dökm en kâfid ir.

Sen b u n u n la tem izlenirsin.» veya b u y u rd u k i : «İşte o zam an sen te ­
m izlenm iş olursun.»”

İ Z A H I

M üslim, N esâi, Ebû D â v û d , B e y h a k î ve

T i r m i zî de bu h ad isi riv ây e t etm işlerd ir. T i r m i z i , h a d î­
sinin h a se n - sah ih o ld u ğ u n u söylem iştir.

Ü m m ü S elem e (B a ş ta ra fı 280.ci sa h ifed e)

Ü m m ü S elem e (R .A .) P ey g am b er (S.A .V .)’d en 378 h a d is riv ây e t e tm iştir. B u­
h â r î ve M ü slim 13 h a d îsi m ü tte fik a n ve ü ç e r h a d isi m ü n fe rid e n riv ây e t e tm işle r­
d ir. R âvileri, oğlu Ö m er, kızı ve N âfi, E b û O sm a n En-N ehdî, S a îd b in El-Müsey-
yeb, K ü rey b m evla îbn-i A bbas ve b a ş k a la rıd ır. H ic re tin 59. yılı v efat etm iş ve E bû
H ü re y re (R .A .), cenaze n am azım k ıld ırm ıştır. Z ehebî, R esûl-i E k re m (S.A .V .)’in son
v efa t e d e n h a n ım ın ın Ü m m ü S elem e (R .A .) o ld u ğ u n u sö y lem iştir. (El-M enhel
Cilt : 2, Sah. 332) .
282 SÜNEN-1 ÎBN-Î MÂCE

Ü m m ü - S e l e m e , sık ı b a ğ la d ığ ı p e lik le rin i, c ü n ü b lü k gus-

lü iç in ç ö z m e k m e c b u riy e tin d e o lu p o lm a d ığ ın ı s o ru n c a P e y g a m b e r
( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), ü ç a v u ç .s u y u b a ş ın a d ö k m e s in in k â ­
fi g e ld iğ in i b u y u r m u ş tu r. P e lik le ri ç ö z m e n in g e re k li o lm a d ığ ı a n la -
şü ıy o r. Ü ç a v u ç s u y u d ö k m e k ş a r tı k a s d e d ilm e m iş tir. G aye, s u y u n
h e r t a r a f a u la ş m a s ıd ır, ö r g ü l ü s a ç ın iç k ıs ım la rın ın ısla tılm a s ı iç in
ç o ğ u z a m a n , ü ç d e f a s u d ö k m e k g e re k tiğ i için , h a d îs te , «Üç defa»
tâ b ir i k u lla n ılm ış tır. B â z e n b ir d e fa ile h e r t a r a f ısla tıla b ilir, b â z e n
d e üç d e fa d a n fa z la y a ih tiy a ç d u y u lu r.
H a 1 1 a b i : ‘C ü n ü p a d a m ın s u y a d a ld ığ ı v e y a bol s u y u v ü c u ­
d u n a d ö k tü ğ ü z a m a n , eliy le v ü c u d u n u o v a la m a s a b ile g u s lü n ü n s a ­
h ih o ld u ğ u h a d îs te n a n la ş ılıy o r. M â l i k b i n E n e s h â riç b ü ­
t ü n f ık ıh ç ıla n n k a v li b u d u r. M â l i k b i n E n e s ’ e g ö re, k i­
şi c ü n ü b lü k te n g u s le ttiğ i z a m a n e lin i v ü c u d u n u n h e r ta r a f ı n a s ü r ­
m ed ik ç e g u s ü l ta m sa y ılm a z . K ezâ, k o lu n u v e y â a y a ğ ım s u y a ta h â -
r e t n iy e tiy le b a tır d ığ ı z a m a n o n u eliyle* o v a la m a d ık ç a o u z v u n ta-
h â r e ti y a p ılm ış o lm az. H a t t â b î , sö z le rin e d e v a m la şöyle d e r :
B ir a v u ç s u y la b a ş ın h e r t a r a f ı ısla tıld ığ ı z a m a n b u n u n k â fi g e ld i­
ğ i v e ü ç d e fa y ık a m a n ın v â c ib o lm ay ıp , m ü s ta h a b o ld u ğ u h a d îs te n
a n la ş ılıy o r’ d e m iştir. E l-M enhel y a z a n , b u k o n u iç in a ç ıla n b â b ta r i ­
v â y e t o lu n a n m e z k û r h a d îs in a ç ık la m a s ı b a h s in d e şöyle d e r :

«Hadîs, k a d ın ın c ü n ü b lü k g u s lü n ü y a p a rk e n p e lik le ri çö zm ek
z o ru n d a o lm a d ığ ın a d e lâ le t e d e r. B u h u s u s ta , â lim le r a r a s ın d a ih ti­
l â f v a r d ır

1 — H a n e f î â lim le rin e göre; p e lik le rin d ip k ısm ı ıs la n ırs a

k a d ın , o n u ç ö z m e k m e c b u riy e tin d e d e ğ ild ir. F a k a t e rk e k , p e lik le ri-
n in difi k ıs m ın a s u u la ş s a bile, ç ö z m e k m e c b u riy e tin d e d ir. E rk e k ile
k a d ın a ra s ın d a k i a y ırım ın h ik m e ti ş u d u r : P e lik le ri ç ö z m e k k a d ın a
g ü ç tü r. S a ç la rım k e sm e si d e s u ç tu r. B u n u n için p e lik le ri çö zm ek
y ü k ü m lü lü ğ ü k a lk m ış tır. F a k a t e rk e k böyle d e ğ ild ir. G u s le d e rk e n
m u tla k a p e lik le ri çö zm ek m e c b u riy e tin d e d ir. Ç ü n k ü g ü ç lü k y o k tu r.
(Y âni sa ç ın ı d a k ıs a lta b ilir, p e ilk le rin i k e se b ilir.) D elilleri b u ve b e n ­
z e ri h a d îs le rd ir.

2 — Ş â f i î l e r ’ e göre; P e lik ç ö z ü lm e d e n s a ç la rın h e r t a r a ­

f ın a s u u la ş ır s a ç ö z m e k v â c ip d e ğ ild ir. A k si ta k d ir d e v â c ib tir. Bu
h u s u s ta e rk e k ile k a d m a r a s m d a b ir f a r k y o k tu r. A y n ı şe k ild e c ü ­
n ü p lü k , la h u s a lık v e a y b a ş ı â d e ti a r a s ın d a b ir f a r k y o k tu r. D elilleri
ise; 597 - 598 n o lu h a d îs le rd ir. B ir d e : Ü m m ü S e l e m e (R adı-
y a lla h ü a n h â ) ’n in s a ç la rı h a fifti. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve
Bâb : 108 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 283
1

S ellem ), saçın ın h e r ta ra fın a su y u n u laşacağ ın ı bildiği için pelikle-

rin i çözm esini em retm em iştir, derler.
3 — M â l i k i ’ le re göre; Saç, k ıv ırc ık o lup, çok sık ı ise g u -
sü ld e ç ö z ü lm esi v â c ip tir. A b d e s tte v â c ib d e ğ ild ir. Ş â y e t ü ç v e y a
d a h a f a z la ip le ö rü lm ü ş ise, sık ı o lsu n o lm a s ın g u s ü l ve a b d e s tte
çö z ü lm esi v â c ib tir. E ğ e r L ir v e y a ik i ip le ö r ü lü olup, sık ı ise çö zü ­
lü r, a k si ta k d ir d e ç ö z ü lm esi m e c b u ri d e ğ ild ir. B u h u s u s ta e rk e k le
k a d m a r a s ın d a bir. f a r k y o k tu r. K ezâ c ü n ü p lü k g u s lü ile d iğ e r gu-
s ü lle r a r a s ın d a b ir f a r k y o k tu r. O n la n n d e lille ri de, Ş â f i l l e r ’ i n
delil o la r a k g ö s te rd ik le ri h a d îs le rd ir.
4 — H a n b e 1 i â lim le rin e g ö re h a y z ve n ifa s g u s lü n d e pelik-
le ri ç ö z m e k v â c ib tir. C ü n ü p lü k g u s lü n d e ise p e lik le rin d ip k ısm m a
s u u la ş ırs a p e liğ i çö z m e k v â c ib d e ğ ild ir. B u a y ır ım a d e lil olaralç d a
R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’in h a y ız d a n g u s lü n ü
y a p m a k iste y e n  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’y a b u y u rd u ğ u ş u e m ­
r i g ö s te r m iş le r d ir : «B aşım (saçın ı) çöz v e ta ra .» H a n b e l i l e r :
T a ra m a k , ö rg ü lü o lm a y a n s a ç ta m ü m k ü n d ü r, d e m işle rd ir. F a k a t b u
d elil şöyle r e d d e d ilm iş tir : Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in h a d îs i
h a c m e v sim in d e idi. U m r e için ih r a m a g irm işti. S o n r a M e k -
k e ’ y e g irm e d e n a y b a ş ı â d e tin i g ö rd ü , B u n u n ü z e rin e R esûl-i E k­
r e m (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) O ’n a b a ş ın ın p e lik le rin i çö zü p t a ­
ra m a s ın ı ve y ık a n ıp , h a c iç in ih r a m a g irm e sin i e m re tm iş ti. Â i ş e
(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , h a y z d a n h e n ü z te m iz le n m e m işti. B u n e d e n le ,
o n u n y a p tığ ı g u sü l, h a y z d a n k e silm e g u s lü değil, te m iz lik için y ık a n ­
m a d ır. D o lay ısıy la Ü m m ü S e l e m e ’ n in h a d îs in e m u â rız o la ­
m az.»

HADİSTEN ÇIKARILAN FIKIH HÜKÜMLERİ

1 — C ü n ü p lü k g u slü n d e kadın, pelik lerin i çözm eye m e cb u r d e­

ğildir.
2 — V ü cû d u n h e r ta ra fın ın su y la ıslatılm ası k âfid ir. Bu h u su s­
ta k i ta fsilâtı ve pelik leri çözm e h u su su n d a âlim ler a ra sın d a k i ih tilâ ­
fı y u k a rd a verdik.
 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

T E R C E M^ E S t

604) Ubeyd bin Umeyr (81) (Radtyallâhü atıhümâ)'dan rivâyet edil­

diğine göre şöyle dem iştir:

 işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , A b d u lla h b in A m r (R a d ıy a llâ h ü

a n h ) 'ıh , k e n d i y a k m ı o la n k a d ın la r a g u s le ttik le ri z a m a n p e lik le rin i
ç ö z m e le rin i e m re ttiğ in i d u y m u ş v e :
«Bu İb n -i A m r'e ş a ş a rım . K a d ın la ra , g u s le ttik le ri z a m a n s a ç la rı­
n ı t r a ş e tm e le rin i n iy e e m re tm iy o r? V a lla h i b e n ve R e s û lu lla h (S al­
la lla h ü A le y h i ve S ellem ) b ir k a b ta n g u sle d e rd ik . B a şım a û ç d e fa
s u d ö k m e k te n f a z la b ir şey y a p m a z d ım .» "

İ Z A H I

M iftâ h ü ’l-H âce’n in b e y â n ın a g ö re b u h a d îs i A h m e d ve M ü s - •

1 i m d e r iv â y e t e tm iş le rd ir. H a d îs k a d ın la rın g u s ü l için p e lik le rin i
ç ö z m e le rin in v â c ib o lm a d ığ ın a d e lâ le t e d e r. A b d u l l a h b i n
A m r ’ ın p e lik le ri çözm e e m rin e gelince; O ’n u n , y a k ın ı o la n h a ­
n ım la rın s a ç la rın ın g ü r olup, ç ö z ü lm e d e n ısla n m ıy a c a ğ m ı b ild iğ i için
b u e m ri v e rd iğ i m u h te m e ld ir. Y â h u t Ü m m ü S e l e m e ve
 i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) ’m n h a d îs le ri k e n d is in e u la ş m a d ığ ı
için, b e h e m e h a l p e lik le ri çözm eyi v â c ib g ö rm ü ş o lab ilir. B ir d e şu
ih tim â l v a r : M ü s ta h a b lık ve ih tiy a t için b u e m ri v e rm iş olup, vâcib-
liği g ö rü ş ü n d e o ld u ğ u için d eğ ild ir.

(81) U beyd b in U m eyr b in K a tâ d e b in S a id El-Leysî, M ekkeli olup, b u yerin

k ad ılığ ım y ap m ıştır. B ab asın d an , Ö m er, Ali, E b û M û sa El-Eş’â rî. U beyd b in K k ’b
ve d iğ e rlerin d en (R .A .) riv ây e t e tm iştir. R â v isi A tâ b in E b î R ab ah , A m r b in Di-
n â r, M iicahid ve b a şk a la rıd ır. îb n -i M uin ve E b û Z u r’a sik a o lduğunu, El-Îclî de,
tâ b iîle rin b ü y ü k le rin d e n b ir sik a o ld u ğ u n u sö y lem işlerd ir. H icre tin 64 veya 68. yılı
v efat e tm iştir. (El-M enhel C. 4, S ah. 112)
Bâb : 109 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 285

«_*V» ( \ * \ )

109 — D U R G U N SU Y A D A LA N CÜ N Ü B
G U SLETM İŞ OLUR M U ? BÂBI

T E R C E M E S İ
605) Hişam bin Zühre’nin mevlâsı Ebü’s-Sâib (Radtyallâhü anhüm)’-
den :
E b û H ü re y re (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n şö y le d e d iğ in i i ş i t t i m : R e­
s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) b u y u r d u k i :
«H er h a n g i b irin iz c ü n ü b ik e n , s a k ın d u r g u n s u d a y ık a n m asın.»
E b ü ’s - S â ib : Y â E b â H ü re y re ! A d a m n a s ıl y a p a c a k ? d iy e so rd u .
B u n u n ü z e rin e E b û H ü re y re (R a d ıy a llâ h ü a n h ) : O s u d a n a lıp , y ık a ­
n a c a k , d ed i.”

İ Z A H I

‘ H a d iste geçen-, Y c ü m le si o lu m s u z lu k v e y a y a s a k ­
lık için o lab ilir. O lu m su z lu k için ise «G usledem ez.», y a s a k lık için ise
«gusletm esin.» d e m e k tir.
S i n d i ’ n in d e d iğ in e g ö re E 1 - K â d ı , E l-M esâbih ş e rh in ­
d e şöyle d e m i ş ti r : «G u sletm em e h ü k m ü n ü n d u r g u n s u y a b a ğ la n m a ­
sı, c ü n ü b lü k g u s lü n d e k u lla n ıla n su y u n , d u r g u n o ld u ğ u ta k d ir d e te ­
m iz le y ic ilik v a s fm ı y itirm iş o ld u ğ u n a d e lâ le t e d er. E ğ e r tem iz le y ic i­
lik v a s fı k a lm ış o lsa y d ı d u r g u n lu k k a y d ı m â n â s ız o lu rd u . T em izle­
y ic ilik v a s fı k a lk ın c a , y a E b û H a n î f e ’ n in d e d iğ i g ibi te m iz ­
liğ i d e k a lm a z y â n i o su p is sa y ılırd ı. Y a d a Ş â f i l ’ n in dediği
g ib i te m iz le y ic ilik v a sfı g itm e k le b e r â b e r te m iz d ir. Y â n i a b d e st, g u ­
sü l v e n e c â s e tin g id e rilm e s in d e k u lla n ıla m a z . F a k a t b a ş k a tü r lü k u l­
la n ıla b ile n te m iz b ir sudur.»
286 SÜNEN-Î ÎBN-1 MÂCE

S i n d i bu n a k li y a p tık ta n s o m a : «B ence ııa d îs te k i y a s a k la ­

m a. ş e r i v e y â tıb b ı y ö n d e n m e k r u h lu k için d ir. Y âni d u r g u n s u d a g u s ­
le tm e k d în e n m e k r u h tu r. V e y â h u t s a ğ h k y ö n ü n d e n m e k r u h tu r. Y a­
sa k la m a , d u r g u n s u iç in d e g u s ü l e d ile edile, o n u n re n k , k o k u ve ta d
b a k ım ın d a n d e ğ işm e sin e yol a ç m a e n d işe si iç in d e o lab ilir. D u rg u n
s u m ik ta r ı b e lirtilm e d e n k o n m u ş o la n y a s a k la m a , sö z ü m ü z ü te ’y id
ed e r. K a d ın ın d e d iğ i g ib i o lm u ş olsay d ı, o d u r g u n s u y u n a z su ol­
m a s ı ş a r tı k o ş u la c a k tı. K i H a n e f î m e z h e b in e g ö re b o y u tla rı
10 z ir a ’d a n a z olan; Ş â f i i m e z h e b in e g ö re d e ik i k u lle d e n az
o la n su, ş e r ’a n a z sa y ılır. H u lâ s a h a d îs te m u ş ta ’m e l su h a k k ın d a ,
m e z h e b le rd e n h e rh a n g i b iris in in g ö rü ş ü n e d e lâ le t y o k tu r.» d e m iştir.
H ad îs, , M ü s 1 i m ’ in (D u rg u n S u d a G u sle tm e y i Y a s a k la m a )
b a b ın d a r iv â y e t e d ilm iştir. N e v e v i , b u h a d îs i a ç ık la rk e n a ş a ­
ğ ıd a k i m a lû m a tı v e riy o r :
«Ravi E b ü ’ s - S â i b ’ in a d i b ilin m iy o r. D u rg u n s u d a g u s
le tm e n in h ü k ü m le r in e gelince; Ş â f i i o la n a r k a d a ş la r ım ız ve b a ş ­
k a â lim le r d e m iş le r k i : ‘D u rg u n s u a z o lsu n , ç o k o lsu n için d e g u s ­
le tm e k m e k r u h tu r. K ezâ, a k a n k a y n a k s u y u iç in d e g u s le tm e k de
m e k r u h tu r .’ Ş â f i i ra h m e tli, E l-B uveytî’d e : ‘T aşsın , ta ş m a sın ,
c ü n ü b ü n k u y u iç in d e g u sle tm e si m e k r u h tu r. D u rg u n s u y u n azı ve
ço ğ u b ird ir. Ben, o n d a g u sle tm e y i m e k r u h g ö r ü rü m ,’ d e m iştir. İşte
Ş â f i i im a m ın ın n a s s ı b u d u r. K ezâ a rk a d a ş la r ım ız ve b a ş k a
â lim le r, a y n i sö z ü sö y le m işle rd ir. A n ıla n k e r â h e t ta h r im iç in değil,
te n z ih iç in d ir. M e k ru h o ld u ğ u h a ld e kişi, d u r g u n s u d a c ü n ü b lü k g u s ­
lü n ü y a p tığ ı z a m a n s u m u s ta ’m e l (k u lla n ılm ış ve ta h â r e t için e lv e ­
riş li s a y ılm a y a n s u y a b u isim v e rilir) s a y ılır m ı? Bu h u s û s ta a rk a -
d a ş la rım ız c a b ilin e n şu ta f s ilâ t v a r d ı r : E ğ e r s u ik i k ü lle (y a k la ş ık
o la r a k 210 litre ) v e y a d a h a çok ise, için d e b ir k a ç k işi a y rı a y rı z a ­
m a n la r d a g u s le ts e le r bile m ü s ta ’m ele d ö n ü şm e z . Ş â y e t s u iki k u l­
led e n a z ise, c ü n ü b k işi g u sle n iy e t e tm e d e n için e d a la r d a , b ü tü n
v ü c û d u su için e g ö m ü ld ü k te n s o n ra g u sle n iy e t e d e rse c ü n ü b lü ğ ü
k a lk m ış o lu r. S u d a m ü s ta ’m e l sa y ılır. E ğ e r v ü c û d u n u n b ir kısm ı,
m e se lâ d iz le rin e k a d a r s u y a g ird ik te n s o n ra ve h e n ü z b ü tü n v ü c û d u
s u y u n için e g ö m ü lm e d e n ö n ce g u sle n iy e t e d e rse su m ü s ta ’m ele d ö ­
n ü ş ü r. S u için d e b u lu n a n u z u v la rın ın c ü n ü b lü ğ ü â lim le rin ittifa k ıy ­
la k a lk a r. D ış a rd a k a la n v ü c u d u n u s u y a g ö m d ü ğ ü z a m a n Ş â f i i
m e z h e b in in sa h ih , m e ş h u r ve fe tv â v e rile n k a v le g ö re, o y e rle rin
c ü n ü b lü ğ ü de k a lk m ış o lu r. Ç ü n k ü g u s le d e n kişi, o s u d a n ç ık m a d ık ­
ç a o n u n için m ü s ta ’m el sa y ılm a z . A rk a d a ş la rım ız d a n E b û A b -
d i l l a h El-H ıdrî: K işin in su d ış ın d a k a la n u v u z la rın ın cü-
Bâb : 110 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 287

n ü b lü ğ ü a r tık o s u y la k a lk m a z , d e m iş ise de, d o ğ ru s u ilk g ö rü ş tü r.

Y u k a rıd a k i h ü k ü m , v ü c û d u n u n b ir k ısm ın ı s u y a d a ld ırıp , g u sle n i­
y e tle n d ik te n s o n ra , s u d a n ç ık m a d a n v ü c û d u n u n k a la n k ısm m ı d a
s u y a d a ld ır a n k im se için d ir. Ş â y e t v ü c û d u n u n b ir k ısm m ı d a ld ırıp ,
g u sle n iy e tle n d ik te n s o n ra , s u iç in d e n ç ık a r d a , s o n ra t e k r a r su y a
g irip , k a la n u z u v la rın ı d a ld ır ır s a â lim le rim iz in ittifa k ıy la ik in c i g i­
r iş te y ık a n a n u z u v la r ın c ü n ü b lü ğ ü k a lk m a z .
Ş â y e t ik i k u lle d e n a z s u için e ik i k iş in in d a lm a s ı m ü m k ü n o lu r
d a , ik isi d a ld ık ta n s o n ra b e r â b e r g u s le n iy e t e d e rle rs e , g u s ü lle ri s a ­
h ih o lu r. S u d a m ü s ta ’m e l s a y ılır. E ğ e r b irisi d iğ e rle rin d e n önce g u s ­
le n iy e t e d e rse , o n u n c ü n ü p lü ğ ü k a lk a r . S u d a a r k a d a ş ı iç in m ü s ta ’­
m e l s a y ılır. D o la y ısıy la a r k a d a ş ın c ü n ü b lü ğ ü k a lk m a z . M e zh e b in s a ­
h ih v e m e ş h u r k a v li b u d u r.»
H a n e f i â lim le rin in g ö rü ş ü n e gelince; O n la r a g ö re d u r g u n
s u a s lm d a te m iz ise de, için d e c ü n ü b lü k g u s lü y a p ıld ık ta n d o lay ı
tem iz le y ic i o lm a v a s fın ı k a y b e d e r. B u n u n için, için d e g u sle d ilm e si
y a s a k la n m ış tır. A b d e s t v e y â g u s ü ld e k u lla n ıla n s u y a m ü s ta ’m el d e ­
n ilir. H a n e f î â lim le ri, s u y u n n e şe k ild e m ü s ta ’m el sa y ıla c a ğ ı
h a k k ı n d a ih tilâ f e tm iş le rd ir. E b û Y û s u f ’ a g ö re, h a d e s te n
t a h â r e t t e v e y â c ü n ü b lü k te n t a h â r e tte v e y â h u t ib â d e t n iy e tiy le k u l­
la n ıla n su , m ü s ta ’m e l sa y ılır. E b û H a n î f e ’ d e n y a p ıla n b ir
r iv â y e t d e b ö y led ir. İ m a m M u h a m m e d ’ e g ö re ib â d e t n i­
y e tiy le k u lla n ıla n s u m ü s ta ’m el sa y ılır.
E bu H a n î f e ve E b û Y û s u f ’ a g ö re m ü s ta ’m el su,
p is s a y ılır. H a t tâ E b û H a n î f e ’ d e n b ir r iv â y e te g ö re n e c âse t-i
g a liz e s a y ılır. B a ş k a b ir riv â y e te g ö re h a fif n e c â s e tte n sa y ılır. İ m a m
M u h a m m e d , İ m a m Ş â f i î gibi m ü s ta ’m el su y u tem iz s a y ­
m ış, a n c a k ; tem iz le y ic i d e ğ ild ir, d e m iştir. Y ân i te k r a r a b d e s t ve g u ­
s ü ld e k u lla n ıla m a z . F e tv â b u k a v le g ö red ir.

*UI £jA elll ı_ il ( \ \ « )

110 — SU, M ENÎDEN DOLAYI (G EREK İR), BÂBI

288 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

T E R C E M E S İ

606) "... Ebû Saîd-i Hudrî (Radıyallâhü anİı)'den şöyle demiştir:

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ), E n s â r ’d a n b ir a d a m a
u ğ ra m ış t a k e n d is in i ç a ğ ırtm ış . A d a m d a , b a ş ın d a n s u d a m la d ığ ı h a l­
d e h e m e n ç ık m ıştır. B u n u n ü z e rin e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) :
— «G aliba s a n a a c e le e ttird ik » b u y u r m u ş tu r. A d a m d a :
— E v et, Y â R e sû la lla h ! d iy e c e v a p v e rm iş. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü
h ü A ley h i v e S ellem ) :
— « S a n a a c e le e ttir ilir (de m e n in in ç ık m a s ın a f ır s a t v erilm ez)
■veyâ m e n in in ç ık m a s ın d a n tu tu l u r s a n s a n a g u s ü l g e re k m e z d e a b ­
d e s t g e re k ir.» b u y u rm u ş tu r."

İ Z A H I

B u h â r î ve M ü s l i m d e b u h a d îs i r iv â y e t e tm iş le rd ir.
B u ra d a n ve M ü s 1 i m ’ d e y a p ıla n r iv a y e tte n P e y g a m b e r (S a l­
la lla h ü A le y h i ve S e lle m )’in E n s â r ’d a n o la n z a tm e v in e u ğ ra d ığ ı
ve o n u ç a ğ ırttığ ı a n la ş ılıy o r. M ü s 1 i m ’ in b ir riv a y e tin d e u ğ r a ­
n ıla n E n s â r î ’ n in 1 t b a n o ld u ğ u b e lirtilm iş tir. B âzı riv â y e t-
le re g ö re u ğ r a n ıla n z â tın a d ı S a l i h ' tir. Bu d u r u m a g ö re olay
iki y e rd e o lm u ş tu r.
A d a m ın , b a ş ın d a n su d a m la y a d a m la y a h u z û r a ç ık m a sı ü z e rin e
d u r u m u se z e n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) :
«H er h a n g i b ir n e d e n le m e n i ç ık m a z s a y a ln ız c in si m ü n a s e b e tte
b u lu n u lm a k la c ü n ü b lü k h â lin in o lm ıy a c a ğ ım ve d o la y ısıy la g u sle g e ­
re k o lm a y ıp a b d e s t a lm a k la y e tin ile c e ğ in i b ild irm iştir.»
S i n d i , h a d is in (608, 009, 610 ve 611 n o lu ) h a d is le rle m e n s û h
o ld u ğ u n a C u m h u rc a h ü k m e d ild iğ in i, h a tt â m ü te a h h ir in â lim le rin in
b u n e s ih işin d e ic m â ’ e ttik le rin in sö y le n d iğ in i n a k le d e r.

S a h â b î ve ta b iin d e n b ir c e m a a t m e n i in m e d ik ç e c in sî m ü n â s e b e t­
le g u s ü l g e re k m e z , d e m iştir. E b û E y y u b - i E n s â r i , Ebû
S a i d -i H u d r î , î b n - i M e s ’û d , S a ’d b i n E b i
V a k k a s , Ü b e y y b i n K â ’b, R â f i ’ b i n H a d î c
ve Z e y d b i n H a 1 i d (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) bö y le d e m iş le r­
d ir. T a b iîle rd e n d e A t â ' b i n Ebi R a b â h , Ebi S e l e ­
m e ve S ü l e y m a n E l - A ’m e ş (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) böy­
B â b : 110 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 289

le d e m işle rd ir. Z â h i r i y e m e z h e b in e m e n s u b â lim le rin g ö r ü ­

ş ü d e b u d ıır. D e lille ri ise E b û S a i d - i H u d r î (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’n in m e z k û r h a d îsi, E b û E y y u b - i E n s â r î (R adıyal-
lâ h ü a n h ) ’n in (607 n o lu ) h a d is i ve b u n la r a b e n z e y e n E b û H ü ­
reyre (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ile O s m a n bin A f f â n (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ’d a n r i v â y e t e d ile n h a d îs le rd ir. F a k a t b u h ü k ü m , H u -
la fâ -i Râşidiri, Â i ş e, Ab d u l l a h b i n Ö m e r ,
A b d u lla h îbn-i Abbâs, A b d u l l a h bin M es'ûd
(R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’d e n v e d iğ e r m u h â c irle rd e n r iv â y e t o lu n a n h a ­
d isle rle m e n s u h tu r. B u d u r u m a m u tta li’ o la n O s m a n b i n A f ­
f â n , A l i b i n E b i T â l i b ^ , İ b n - i M e s ' û d ve İ b n - i
A b b â s (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’ü n ilk f e tv a la r ın d a n r ü c u ’ e ttik le ­
ri İ b n - i H a z m ta r a f ın d a n a ç ık la n m ış tır. N e v e v i de;
‘S a h â b île rd e n b i r c e m a a t m e n i in z a l o lm a d ık ç a c im a ’ ile g u s ü l ic a b
etm ez, d e m iş le r ise de, b i r k ısm ı b u fe tv â d a n r ü c u ’ e tm iş ve d iğ e r­
le rd e n s o n ra , m e n i g e lsin g e lm e sin c im â ’ ile g u s lü n ic a b e ttiğ i h a k ­
k ın d a ic m â ’ o lm u ş tu r,’ d e r.
< û j ' r f - 1 41x
1«. in j L ( j - Juk —*VV
^ • *■ • " ti.* - •

Û J İ 3 6 . 3 6 s• * ,• * ' • ^^ 4 '* ‘- P ' ^J ı »* .

T E R C E M E S İ

607) -‘... Ebû Eyyûb (El-Ensârî) (Radtyallâhü anh)'den rivâyet edildi­

ğine göre :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) şö y le b u y u r d u d e m i ş ti r :

. «Su, s u d a n d o la y ı g e re k ir.» " -

İ Z A H I

B u h a d is i N e s â i d e E b û E y y û b (R a d ıy a llâ h ü â n h ) ’-
den,- M ü s l i m , T i r m i z î , T a h â - v î ye B e y h a k î de
E b û S a î d - i H u d r î (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n riv â y e t e tm iş ­
le rd ir.

H a d is te k i b irin c i ‘Su, k e lim e si ile g u s ü l su y u , ik in c i ‘S u, k e lim e ­

si ile d e m e n i k a s d e d ilm iştir. H a d îsin m â n â s ı ş u d u r : «G usül için su,
m e n îd e n d o la y ı g e re k ir.»
Sünen-i tb n -i M âce — C. : 2 - P . : 19
290 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

H adîs iki şekilde y o ru m la n m ış tır: B irinci y o r u m : ‘Cinsi m ü n a ­

sebet yapıldığ ı za m a n m enî gelm ezse g u sü l icab etm ez. M eni gelin­
ce gusül g erek ir.’ Bu ta k d ird e h ad îs İslâm iy etin ilk z a m a n la rın d a k i
d u ru m u n a â it olup, s o n ra d a n b u y u ru la n h ad îslerle m e n sû h olm uş­
tu r. İkinci y o ru m şekli İ b n - i A b b â s (R ad ıy allâh ü an h ) ’a
â ittir. O d a ş u d u r : H adîs m e n su h d eğ ild ir ve cinsî m ü n âseb etle ilgi­
si yo k tu r. M a k s a d : R ü y asın d a ih tilâm o lan k im sen in m enisi gelm e­
dikçe, gusletm esi gerekm ez. T i r m i z i , İ b n - i A b b â s (Ra-
d ıy a llâh ü a n h ) ’m bu y o ru m u yaptığını, k en d isin e in tik a l ed en b ir
sened ile b e lirtm iştir. N e s â î de b u h ad îsi 'R ü y asın d a İh tilâm
O lup M eni G örm eyen B âbı’n d a riv â y e t etm ekle İ b n - i A b b â s
(R adıyallâhü a n h ) ’m y o ru m u n a iş â re t etm iştir. Bu y o ru m şekli, ci-
m â ’ h âlin d e m enî gelm ese bile g u slü n g erek tiğ in e d â ir h ad îslerle bu
h ad îs a ra s ın d a zâh iren g ö rü len çelişkiyi k ald ırır. F a k a t b u yorum
şekli reddedilm iştir. Şöyle k i :

Bu h ad is ih tilâm h a k k m d a değil, cim â h a k k ın d a b u y u ru lm u ştu r.

Ç ü n k ü M ü s l i m , ken d i sa h îh ’inde, E b û S a î d - i H u d r î
(R adıyallâhü an h ) ’d en riv ây e t ettiğ i b u h ad iste E b û S a î d şöy­
le d e r :
«Bir p a z a rte si g ü n ü ben, R esû lu llah (S allallah ü A leyhi ve Sel­
le m )’in b e rab e rin d e K ü b a’y a d o ğ ru yola çıktım . Benî Selim k ab ile­
sin in b u lu n d u ğ u y ere v ard ığ ım ız zam an R esû lu llah (S allallah ü Aley­
h i ve S ellem ), İtb â n ’ın k ap ısı önü n d e d u ra ra k o n a seslendi. İtb â n el­
bisesini (üzerine) çek erek çıktı. R esû lu llah (S allallah ü A leyhi ve Sel­
lem ) :

«A dam a acele ettirdik» b u y u rd u . İtb â n :

Y â R esûlallah! Ne h ü k ü m b u y u ru rsu n ; A dam k a rısı ile cim â’
ed erk en o n a acele e ttirilir de m enî indirm ezse o n a n e g erek ir? diye
sordu. R esûlu llah (S allallah ü A leyhi ve Sellem ) d e :

«Su a n c a k su ( = m enî) d en dolayı gerekir.» buyurdu.»

İbn-i A b b â s (R ad ıy allâh ü an h ) ’e b u h ad îs u la şm ad ığ ın ­
d a n dolayı m e zk û r y o ru m u y apm ış olabilir. E ğer u laşsay d ı böyle te f­
s ir etm ezdi. Şöyle d e n e b ilir : H adîs m en sû h olsa bile ih tilâm b ak ım ın ­
d a n h ü k m ü geçerlidir. Ç ü n k ü ih tilâm h âlin d e g u slü n gerekliliği h u ­
s û su n d a m en in in çıkm ası esastır. İ b n - i A b b â s (R adıyallâhü
an h ) bu yönden h ad îsin h ü k m ü n ü n geçerliliğini b elirtm ek istem iş o la ­
bilir.
B âb : 111 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 2S1

jlıb i.1 jp )l iil »L U (\\\)

111 — SÜNNET YERLERİ BİRBİRİNE KAVUŞTUĞU

ZAMAN GUSLÜN GEREKLİLİĞİ HAKKINDA GELEN
(HADÎSLER) BÂBI

T E R C E M E S İ

608) Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in (mübârek) zevce­

si Âişe (Radtyallâhü anhâ) ’den, şöyle demiştir :
S ü n n e t y e rle ri b irb irin e k a v u ştu ğ u ( = d u h u l olduğu) zam an g u ­
sü l vâcib olm uş olur. Ben ve R esû lu llah (S allallah ü A leyhi ve Sellem)
b u n u y apm ışız ve gusletm işizdir.”

İ Z A H I

M ü’m in lerin a n a sı H z . Â i ş e (R ad ıy allâh ü an h â ) ’nm , k a r ­

deşi M u h a m m e d ’ i n oğlu E 1 - K â s ı m (R ad ıy allâh ü an h ) ’a
b ey ân b u y u rd u ğ u b u h ad is T i r m i z i de riv â y e t etm iştir. O ’n u n
riv ây e ti şöyle b a ş l a r :
= «S ünnet y e ri s ü n n e t yterini geçtiği
zam an ...»
Bu riv â y e t d a h a s a rih tir. Ç ü n k ü te n â sû l u zu v ların ın b irb irin e do­
k u n m a sı ile g u sü l gerekm ez. A ncak erk eğ in te n â sû l u zv u n u n s ü n ­
n e t y eri içeri g irerse -o zam an g u sü l gerek ir. 611 no lu h ad îste de bu
s a râ h a t v a rd ır. T i r m i z i , H z . Â i ş e (R adıyallâhü an h â) ’nin
h ad îsin i m ü te a d d it sen ed lerle riv â y e t ed erek h a se n - sah ih o ld u ğ u ­
n u b elirtm iştir. Bu a ra d a ş u n la rı d a s ö y le r : ‘Bu h u sû sta E b û H ü ­
r e y r e , A b d u l l a h b i n A m r ve R â f i ’ b i n H a ­
292 SÜNEN-İ İBN-Î MÂCE

d î c ’ te n d e r iv â y e tle r v a rd ır. E b û B e k i r , Ö m e r , O s ­
m a n , A l i ve  i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h ü m â ) ’n in d â h il o ld u k la ­
r ı â lim s a h â b île r in e k se risi, T a b iîle rin fık ıh ç ıla rı v e o n la r d a n so n ­
r a g e le n S ü f y â n - ı Sevri, Şâfiî, A h m e d ve İ s -
h a k g ib i f ık ı h ç ıl a r : S ü n n e t y e rle ri b irb irin e k a v u ş u n c a ( = e rk e ­
ğ in s ü n n e t m a h a lli d u h u l e d in ce) g u s ü l g e re k ir, dem işlerd ir.»
T u h fe tü ’I-A hvezI y a z a r ı d a : ‘ H z . Â i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’-
n in h a d îs in in z â h irin e g ö re m a k s a d ı ş u d u r : «M eni n â z il o lm a s a b ile
d u h u l o lu n c a g u s ü l g e r e k ir ve «Su a n c a k su d a n d ır.» m e â lin d e k i h a d îs
m e n s u h tu r.» , d e m iştir.
S i n d i : ‘B u ra d a k i riv â y e te g ö re h a d îs, H z . Â i ş e (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h â ) ü z e rin d e m e v k û f ise d e M ü s 1 i m ’ d e ve b a ş k a
k ita b la r d a m e rfu o la r a k r iv â y e t o lu n m u ş s a h ih b i r h a d îs tir. M e rfû
o lm a k la delil o lu şu ta m a m la n ır ...’ d e m iştir.
^ •1 , 1 " JL • A f, î ^ ^ ^^ 1 ^ y ^I . A . M .
‘ jl t ^ y _ l u . I . y f ( j OUÎe. L' . j l l ) CJ ~ V A

: tâ <jT S î i * İ- ÎİM • İJâaCLM J Û - S S

' ^ tâ î tâ

. £ ş < î 'J f J

T E R C E M E S İ
1
609) " ... Ü beyy bin K â ’b (Radtyallâhü an A)’d e n ; Şöyle d e m iştir:

O h ü k ü m ( = su , m e n îd e n d o lay ı g e re k ir h ü k m ü ) İslâ m iy e tin ilk

z a m a n la r ın a â it b ir r u h s a t idi. S o n ra , g u s ü l e tm e k le e m ro lu n d u k .”

İ Z A H I

B u h a d is i B e y h a k i , Ahm ed, D â rim î, Ebû D â ­

v û d ve T i r m i z i d e r iv â y e t e tm iş le rd ir. T i r m i z î ’ n in
la fz ı ş ö y le d ir : «Su, m e n id e n d o lay ı g e re k ir, h ü k m ü İslâ m ın b a ş la n ­
g ıc ın a m a h s u s b ir r u h s a t idi. S o n r a bu r u h s a t y a sa k la n d ı.» E b û
D â v û d ’ un r iv â y e ti ise ş ö y le d ir : « R e sû lu llah (S a lla lla h ü A ley­
h i v e S e lle m ), İslâ m ın ilk z a m a n la r ın d a e lb is e le rin a zlığ ı n e d e n iy le,
s u m e n id e n d o la y ı g e re k ir, h ü k m ü n ü h a lk için b ir r u h s a t kılm ıştı.
S o n ra (m en i g e lm e se bile, c im â o lu n ca ) g u s le tm e y i e m re tti. V e o
r u h s a tı y asak la d ı.» T i r m i z î b u h a d îs in h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u
Bâb : 111 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 29Î

v e ilim e h lin in e k s e ris in in b u n u n la a m e l e ttiğ in i sö y le m iştir. İ b n - i

Hu z e y m e ve İ b n - i H i b b â n d a, b u n u n s a h ih o lu p h ü c ­
c e t o lm a y a e lv e rişli o ld u ğ u n u sö y le m işlerd ir.
E l-M enhel y a z a n ‘İk sâ l b â b ı’n d a riv â y e t o lu n a n b u h a d is i a ç ık ­
la r k e n a ş a ğ ıd a k i m a ’lu m a tı v e r i y o r :
« Islâ m iy e tin ilk z a m a n la r ın d a m ü s lü m a n la rın e lb ise le ri azdı. S ık
s ık ısla tılm a sı, o n u n ç a b u k ç ü rü m e s in e s e b e b iy e t v e rird i. M ü s lü m a n ­
la r ın ç o k g u s ü l y a p m a la n h â lin d e o n la r a z a r a r d o k u n a b ilird i. Bu
n e d e n le m e n i g e lm e d e n y a p ıla n h e r d u h û lü n g u s lü ic a b e ttirm e s i
m ü s lü m a n la rın için g ü ç lü k ve s ık ın tı o lab ilird i. Bu n e d e n le k o la y ­
lık o lsu n d iy e m ü s lü m a n la ra b u r u h s a t v e rild i. S o n ra d u h u l ile g u s ­
lü n g e re k liliğ i h ü k m ü k o n d u . H u l â f â - i R â ş i d i n , S ahâ-
b île rin c u m h u r u ile f ık ıh ç ıla n n c u m h u ru , m en i g e lm e se b ile m u tla k
d u h u l ile g u s lü n g e re k liliğ in e h ü k m e tm iş le rd ir. N e v e v i , M ü s ­
l i m ' i n ş e r h i n d e : ‘B ilki m e n i g e lm e se bile c im â ile g u s lü n g e re k ­
liliğ i ü z e rin d e ü m m e tin tü m ü iç tim â e tm iş tir. S a h â b ile rd e n b ir g r u p :
M eni g e lm e d ik ç e g u s ü l ic a b e tm e z d e m işse d e b ilâ h a re b ir k ısm ı b u
f e tv â d a n r u c u ’ e tm iş v e k a la n k ısım d a n s o n ra , m e n i g e lm e se bile,
s ır f c im â ’ ile g u s lü n g e re k liliğ i ü z e rin d e ic m a ’ o lm u ş tu r. C u m h u r,
b u h u s u s ta v â rid o la n b i r ç ö k h a d îs i d elil g ö s te rm iş le rd ir. B u n la rın
b i r k ısm ı b u b â b ta g e ç e n h a d is le rd ir. (E l-M enhel y a z a n , E b û D â ­
v û d ’ u n s ü n e n in d e r iv â y e t o lu n m a y a n ve C u m h u r u n d elil g ö s te r­
d iğ i B u h â r i ve M ü s l i m ’ d e k i b â z ı h a d is le ri d e n a k le d e r.
B u n la rd a n b iris i k ita b ım ız d a k i 610 n o lu E b û H ü r e y r e (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îs id ir.) C u m h u r, m e n i g e lm e d ik ç e g u s ü l g e ­
re k m e z d iy e n le rin g ö s te rd ik le ri d e lille rin , Ü b e y y b i n K â ’b
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m b u b â b ta k i h a d is i (k ita b ım ız d a k i 609 n o lu h a ­
d îsi k a s d e d e r.) ve T a h a v i ’ n i n Y e z i d b i n E b î H a b î b ’ -
d e iı r iv â y e t e ttiğ i R u f â a (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m n şu h a d îs iy le m e n ­
s u h o ld u ğ u n u s ö y le m iş le r d ir :
R u f â a (R a d ıy a llâ h ü a n h ) şöyle d e m i ş ti r : ‘Ben, Ö m e r
b i fi E l - H a t t â b (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m y a n ın d a o tu ru y o rd u m .
A n id e n b ir a d a m g d le r e k : ,, . ,
Y â E m îre ’l-M ü’m in în ! Ş u Zeyd b in S â b it, c ü n ü b lü k te n g u sü l
h a k k m d a k e n d i r e ’yi ile h a lk a fe tv a v e riy o r, d ed i. B u n u n ü z e rin e
H a l if e : B a n a a c e le Z eyd’i g e tirin , d ed i. B iraz s o n ra Zeyd geldi. H alîfe
Z eyd (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’e •.
— P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in m e sc id in d e se n in
k e n d i re 'y in le c ü n ü b lü k te n g u s ü l h a k k ın d a h a lk a f e tv â v e rd iğ in h a ­
b e ri b a n a u la ştı, d ed i. Zeyd (R a d ıy a llâ h ü a n h ) O ’n a :
294 SÜNEN-I tBN-1 MÂCE

— Y â E m ire 'l-M ü ’m in in ! V a lla h i b e n k e n d i r e ’yim le fe tv a v e r­

m ed im . L â k in a m c a la r ım d a n b ir şey işitm iştim . O n u n la h ü k m e ttim ,
diy e c e v a p v e rd i. H a life o n a :
— H a n g i a m c a la rın d a n ? (B u n u işittin .) d iy e so rd u . Zfeyd s r
— Ü b ey y b in K â’b, E bû E y y û b ve B u fâ a b in R â fi (R a d ıy a llâ h ü
a n h ü m ) ’d e n işittim , dedi. B u n u n ü z e rin e H z. Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ,
b a n a b a k a r a k : B u g e n ç n e d iy o r? d iy e s o rd u . R âv i R u fâ a b in R âfi
d e d i k i : Bu s o ru ü z e rin e b e n h a lif e 'y e :

— Biz, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), z a m a n ın d a h a ­

k ik a te n b u n u y a p a rd ık , (m enî g e lm e d e n c im â y a p a rd ık ) S o n ra giıs-j
letm e z d ik , d ed im . H a life : -1
— Siz, ş u y a p tığ ın ız ı P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem İ ’e
s o rd u n u z m u ? d ed i. B en :

— H a y ır, d ed im . H alife :
— O h a ld e s a h â b île ri b a n a to p la y ın , d e d i. B u n u n ü z e rin e to p la ­
n a n h a lk ; «Su, a n c a k m e n id e n d o lay ı g e re k ir.» h ü k m ü n d e ittif a k e t­
tile r. Y a ln ız A l i ve M u â z b i n C e b e l (R a d ıy a llâ h ü an -
h ü m â ) ta r a f ın d a n g e le n b ilg i böyle d e ğ ild ir. O n la r; S ü n n e t y e ri içe­
ri g irin c e g u s ü l g e re k ir, d e d ile r. B u n u n ü z e rin e r â v i :

— Ey M ü ’m in le rin E m îri! B u h u s û s ta R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley- >

h i ve S e lle m )’in e m rin i m u h te re m z e v c e le rin d e n d a h a iy i b ile n h iç
b ir k im se y i b u la m a m , d ed i. B u n d a n s o n ra H alîfe, Hz. H a fs a (R adı-
y a llâ h ü a n h â ) ) 'y a h a b e r g ö n d e rip s o rd u . Hz. H a fs a (R a d ıy a llâ h ü a n ­
h â ) : B u h u s û s ta b ilg im y o k d iy e c e v a b g ö n d e rd i. S o n ra H alife, Hz.
 işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’ye h a b e r g ö n d e rd i. Hz.  işe (R a d ıy a llâ h ü
a n h â ) : S ü n n e t y e ri, s ü n n e t y e rin i g e ç in c e g u s ü l v â c ib o lm u ş o lu r
dedi. B u n u n ü z e rin e H a life h id d e tle n d i ve :V a llâ h i b i r k im s e n in böy­
le y a p ıp g u sle tm e d iğ i h a b e rin i a lırsa m , o’n u c e z a la n d ırırım , d e d i.’

C u m h u ru n d elil o la r a k g ö s te rd ik le ri h a d is le rd e n b irisi d e y in e
T a h a v i ’ n in U b e y d u l l a h bi n A d i y y b i n El -
H ı y a r (R a d ıy a llâ h ü a n h i ’d a n riv â y e t e ttiğ i h a d îs tir ki, b u h a ­
d îste d e R u f a â ’ n in a n la ttığ ı o lay z ik re d ilm iş tir.

T â h a v i : ‘İşte H a l i f e Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , Re-

sûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) 'in s a h â b île r in in h u z û r u n ­
d a h a lk ı g u s le tm e y e z o rla m ış, s a h â b île rd e n hiç k im se b u h ü k m e k a r ­
şı ç ık m a m ış tır’ d er.
Bâb : 111 KİTABÜ-TTAHÂRE v e s ü n e n î h â 295

H A D İSTEN ÇIKA RILAN FIK IH HÜKÜM LERİ

1 — M eni g e lm e se bile c im â ’ ile g u s ü l v â c ib tir.

2 — G u slü n , y a ln ız m e n î g e lm e s in e . ta h s is i Islâ m iy e tin ilk z a ­
m a n la r ın a â it olu p , s o n ra d a n n e sh e d ilm iştir.
3 — Ş e r’î h ü k ü m le r in b ir k ısm ı, d iğ e r b ir k ısım la n e sh e d ilir.
4 — H adîs, h a d îs le n e sh e d ilir.

T E R C E M E S İ
610) “ ... Ebû Hüreyre (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre şöy­
le dem iştir:

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) b u y u r d u la r ki $

«E rkek, k a d ın ın d ö r t ş u ’b e si a r a s ın d a o tu ru p , d u h u l e d e rse , h e r
ik isin e g u s ü l v â c ip o lu r.» ”

İ Z A H I
B u h a d is i K û tü b -i S itte s â h ip le rin in h ep si, a y rıc a B e y h a k i ,
D a r e k u t n i ve T a' h a v i d e a z b ir la fız f a r k ıy la riv â y e t e t­
m iş o lup, m â n â b a k ım ın d a n h e p si, m e n î g e lm e se b ile s ır f d u h u l ile
ik i t a r a f a g u s lü n v â c ib liğ in i ifâ d e e d e rle r. H a ttâ M ü s 1 i m ’ in b ir
r iv â y e tin d e ; «M eniyi in z a l e tm e s e bile...» c ü m le si d e v a rd ır.
H a d îste g e ç e n «Şuab» k elim esi, « şu'be»nin ç o ğ u lu d u r. Ş u ’b e a s ­
lın d a a ğ a ç d a lm a d e n ir. H a d îs te k i «Şu’beler» k elim esi ile k a d ın ın
k o lim i v e a y a k la n k a ş d e d ilm iştir. E rg in lik ç a ğ ın a g e le n ta r a f l a r a
g u s le tm e k v â c ib tir. H adîs, b ir ö n c e k i h a d isi te ’yid e d er.
296 SÜNEN-Î İBN-Î MÂCE

\jjt ! Aıly^l ^

T E R C E M E S İ

611) "... Amr bin Şuayb’m dedesi (olan Abdullah bin Amr bin El-Âs)
(Radtyallâhü anhüm)’den rivâyet edildiğine göre, Resûlullah (Sallallahü Aleyhi
ve Sellem) şöyle buyurdu dem iştir:
« S ü n n e t y e rle ri b irb irin e k a v u ş tu ğ u ve e rk e ğ in s ü n n e t m a h a lli­
n e k a d a r o la n k ısm ı k a y b o ld u ğ u z a m a n g u sü l v â c ib o lm u ş olur.»"
N ot : R â v i H accâc b in E r t â t zayıf old u ğ u için h a d isin isn a d ın ın zayıf ol­
d u ğ u riv ây e t ed ilm iştir. M ü slim ve b a şk a la rı, ay n i h a d is i b a ş k a sen ed lerle riv ây et
etm işlerd ir.

X ^ C r* ( " T)

112 — İHTİLÂM OLUP, ISLAKLIK G Ö RM EY EN İN BÂBI

T E R C E M E S İ

612) "... Aişe (Radtyallâhü anhâydan rivâyet edildiğine göre: Resûlul­

lah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, dem iştir:
«B iriniz u y k u s u n d a n u y a n ır d a ih tilâ m o ld u ğ u n u h a tırla m a d ığ ı
h a ld e b ir ısla k lık g ö rü rs e g u sle tsin . İh tilâ m o ld u ğ u n u b ilir d e ısla k ­
lık g ö rm e d iğ i z a m a n o n a g u s le tm e k g e re k m ez .» ”

İ Z AH I

H a d isin h ü k m ü n ü b e lirtm e d e n ö n ce ş u n u s ö y le y e y im :
T e n a sü l u z v u n d a n ç ık a n sid ik te n b a ş k a üç ç e şit su v a r. B u n la r­
d a n m eni; n o rm a l lezzetle ve ta z y ik le ç ık a r ısla k ik e n h a m u r k o k u ­
su n u . k u r u d u k ta n s o n ra y u m u r ta k o k u s u n u v e rm e k le ta n ın ır.
Bâb : 112 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHA 297

M ezı ise a z ş e h v e t o ld u ğ u z a m a n ç ık a n ince, s a r ım tır a k b ir s u ­

d u r. B âzen ç ık tığ ın ın f a r k ın a v a rılm a z d a k ilo tu n ısla n m a s ı ile ç ık ­
tığ ı a n la ş ılır.
V e d î ise g e n e llik le s id ik te n h e m e n s o n ra v e y a a ğ ır b ir y ü k k a l­
d ırıld ığ ı z a m a n ç ık a n k a lın , b e y a z ve b u la n ık b ir s u d u r.
H adis, B e y h a k i , T i r m i z î , A h m e d , D â r i m î ,
İ b n - i E b î Ş e y be ve E b û D â v û d ta r a f ın d a n d a r iv â ­
y e t e d ilm iştir. E b û D â v û d ’ u n riv â y e ti ş ö y le d ir :
«Âişe (R a d ıy a U âh ü a n h â ) d e m iş tir k i : Isla k lık b u lu p d a ih tilâ m
o ld u ğ u n u h a tır la m a y a n a d a m ın h ü k m ü R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i v e S ellem ) ’e s o ru ld u . R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) :
«A dam g u s le d e r (g u s le ts in )» b u y u rd u . B u d e fa ih tilâ m o lu p d a,
ıs la k lık b u la m a y a n a d a m ın d u r u m u so ru ld u . R e s û lu lla h (S a lla lla h ü
A ley h i v e S ellem ) :
«O na g u s û l g erekm ez.» c e v â b ın ı b u y u rd u . Ü m m ü S ü le y m ■. K a ­
d m b u n u g ö re b ilir. O ’n a d a g u s ü l g e re k ir m i? d iy e .sordu. R e sû lu lla h
(S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) :
« K ad ın lar, e rk e k le rin k a rd e ş le rid ir. (H uy, ta b ia t ve h ü k ü m le rd e
e rk e k le r g ib id ir.) b u y u r d u .”
E l-M enhel y a z a r ı b u h a d îs in a ç ık la m a s ı b a h s in d e şöyle d e r : «Ha­
d isin z â h irin e g ö re u y k u d a n k a lk a n kişi, ısla k lık b u ld u ğ u ta k d ird e ,
o ısla k lık n e o lu rs a o lsu n , y â n i m eni, m ezî ve v e d î’d e n h a n g is i o lu r ­
s a o lsu n g u s ü l g e re k ir. î b n - i A b b â s , Ş a ’ b î , î b n - i C ü ­
b e y r ve N a h â î böyle d e m işle rd ir. T i r m i z î : Şahabı
ve T â b iile rd e n bö y le sö y ley en b ir kişi d e ğ ild ir, d e m iştir.
E bû İ s h a k , A t â ve M ü c â h i d : Isla k lık , m e n i ol­
d u ğ u z a m a n g u sle d ilir, d e m işle rd ir.
H a n e f i â lim le rin e g ö re k işi ih tilâ m ı h a tı r la r ve ısla k lığ ın
m e n i v e y a m ezî o ld u ğ u n u b ilirse y â h u tta m e n i m id ir, m ezî m id ir,
v ed i m id ir? diy e ş ü p h e için d e k a lırs a o n a g u s le tm e k g e re k ir. Ş â y e t
v ed î o ld u ğ u n a h ü k m e d e rs e , g u sle tm e si g e re k m ez . E ğ e r ih tilâ m ol­
d u ğ u n u h a tır la m a z s a d u r u m u n a b a k ılır. Ş â y e t ısla k lığ ın vedi o ld u ­
ğ u n a in a n ır s a g u s ü l g e re k m ez . M eni o ld u ğ u n a in a n ırs a g u sle tm e si
g e re k ir. M eni m i, m ezî m i, vedi m i d iy e ş ü p h e e d e rs e E b û H a ­
n i f e ve M u h a m m e d ’ e g ö re y in e g u sle tm e si g e re k ir. ‘
E bû Yûsuf: ‘ih tilâ m o ld u ğ u n u h a tır la m a d ık ç a o n a g u s le t­
m ek g e re k m ez . Asıl olan , k işin in c ü n ü b o lm a m a sıd ır. K esin bilgi ol-
 298 S Ü N E N -I İB N -Î M ÂCE
‘

m a d ık ç a g u s ü l g e re k m e z . K ıy as d a b u d u r ’ d e m iş tir. E b û H a n i -
f e ve M u h a m m e d ( B a h im e h u m u lla h ), ih tiy a tlı d a v ra n m ış la r,
Ç ü n k ü u y u y a n k işi g â fild ir. M enî, h a v a ile in c e le ş e re k m ezîy e b e n ­
z e y eb ilir. I h tiy a ta n g u s le tm e s i g e re k ir, d iy e ic tih a d e tm iş le rd ir.
Ş â £ i i â lim le rin e g elin ce, u y k u d a n u y a n ıp ıs la k lık g ö re n kişi,
m e n î m i, m ezî m i d iy e ş ü p h e e d e rse , k a n a a tin e g ö re h a r e k e t e d er.
E ğ e r m e n î o ld u ğ u ih tim a lin i se çe rse g u sle d e r. M ezî o ld u ğ u ih tim a li­
n i te rc ih e d e rs e o y e ri y ık a r ve a b d e s t a lır. T a h k ik b u d u r ki; e ğ e r m e ­
n i o ld u ğ u n u b ilirse ih tilâ m ı h a tır la s ın h a tır la m a s ın g u s le tm e s i g e re ­
k ir. Ş â y e t ısla k lığ ın sid ik , m ez î v e y â ved î o ld u ğ u n a in a n ır s a g u s ü l
g e re k m e z . E ğ e r m e n î m i, d iğ e rle ri m i, d iy e ş ü p h e e d e rs e ih tiy a ta n g u s ­
le tm e si g e re k ir.
M â l i k î l e r ' e g ö re : U y k u d a n u y a n ıp , e lb ise sin d e v e y â b e ­
d e n in d e ısla k lık b u la n k işi, m e n i o ld u ğ u n u b ilirs e y a h u t, m e n î m i
b a ş k a b ir şe y m i d iy e ş ü p h e e d e rs e g u s le tm e s i v â c ib tir. Ş â y e t m en î-
d e n b a ş k a b ir şe y o ld u ğ u n u b ilirse , y â h u t m e n î m i, m ez î m i, ved î
m i d iy e ş ü p h e e d e rs e g u s le tm e s i g e re k m ez .
H a n b e l i l e r ' e g öre; u y u y a n v e y â b a y ıla n k işi u y a n ıp d a,
e lb ise sin d e v e y â v ü c û d u n d a b ir ıs la k lık g ö rü rs e b a k a r; E ğ e r m e n î
o ld u ğ u ta h a k k u k e d e rse , ih tilâ m o ld u ğ u n u h a tır la m a z s a b ile g u s ­
letmesi^ v â c ib tir. Isla k lığ ı y ık a m a s ı g e re k m e z . Ç ü n k ü m e n î tâ h ir d ir .
E ğ e r m ez î o ld u ğ u ta h a k k u k e d e rse , o r a l a n y ık a r ve o n a g u s ü l g e ­
re k m e z ; Ş â y e t m e n î v e y â m ezî o ld u ğ u ta h a k k u k e tm e z se v e u y u ­
m a d a n ö n c e h a n ım ıy la o y n a şm a k , ' ş e h v â n i şe y le ri d ü ş ü n m e k y e y â
ü ş ü tm e k g ib i b ir şey g e ç irm e m işse g u s le tm e s i v e ısla k lığ ın d o k u n d u - •
, ğ u y e ri tem iz le m e si g e re k ir. E ğ e r u y u m a d a n önce, a n ıla n b ir n e d e n
geçm iş ise g u s ü l g e re k m e z . O y e ri y ık a m a k g e re k ir. Ç ü n k ü z a h ire
g ö re o ısla k lık m ez îd ir. Z îra u y u m a d a n ö n ce b ir s e b e b i g ö rü lm ü ş tü r.
E ğ e r b u a d a m ih tilâ m o ld u ğ u n u h a tı r la r s a g u s ü l g e re k ir. Ç ü n k ü , çı­
k a n ısla k lık ih tilâ m s e b e b in e b a ğ la n ır.

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü

1 — U y k u d a n u y a n ın c a b ir ısla k lık b u lu n d u ğ u ta k d ird e , ih tilâ m

h a tır la n m a s a b ile g u s ü l g e re k ir. B u h u s u s ta k i ta f s ilâ t y u k a rıd a g eçti.
2 — Ş e r ’î b ir h ü k m ü b ilm e y e n k işi so rm a lı, b u n d a n ç e k in m e m e ­
lidir.
' 3 — E b u D â v û d ’ u n riv â y e tin d e b e lirtild iğ i g ib i e rk e k n a ­
sıl ih tilâ m o lu y o rs a k a d ın d a ih tilâ m o lab ilir.
Bâb :113 KÎTABO-TTAHARE VE SÜNENtHÂ 299

Ai® j l ı i —Vt cj (\ ır)

113 — GU SLED ERK EN Ö R TÜ N M EK H A K K IN D A

GELEN HA DİSLER BÂBI

- ^ ^* •
*"<*,? t -?. ^/ d • t *£ ftI ^ ^ I ff ■1 I ^ I^
^ Îj Li» . Cj l** ; ÎJ
" + + • m * * ^

;ı;î ılj İ K j f i l i i i 3 " , 3i s .&£ 3 3*

■ *. '3 ‘ 1 $ ^ <Jjl» « j » J l i <J - J u l j |
'■' • ■ m ^ ^ m

T E R C E M E S Î

613) “ ... Ebü’s-Semh (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre şöy­
le dem iştir:
B en, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’e h iz m e t e d e rd im .
G u s le tm e k iste d iğ i z a m a n :
S ırtın ı b a n a d ö n d ü r.» b u y u rd u . B en e n se m i O ’n a d ö n d ü r ü r ve
e lb isey i g e re r e k o n a p e rd e tu ta r d ım .”

« < w >Ç *î t j r l < .w * Cj m . Cj a *^ 0—

\ L s ji t

* •'■' Jiıll-l. 1 | y| > ^ **. I ^ î | -* *xf ^p1" ? 'I S I J*wa I <••«.

• j*** (3 f®-?** jjŞpfy u _ j" j ü l l2Ju* : <Jw 4î 1 \ .js j> Cj *#' A]*® ^ <u)' Ju® -,e

•■rf, -t" - ij>s.Î ıiı' ı-* * • 1" 11 * - > * ! * - •.» ~

. ^ Ü V ^ I c ^AJ Ali ‘.X»-l A >-\’^»

• o L ) J (3 ^ j r « ,Jl.®li «'4*1® J v l i jL~)

T E R C E M E S Î

614) “ ...Abdullah bin Abdillah bin Nevfel (Radtyallâhü anh)’den; şöyle

söylem iştir:
B en R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in y o lc u lu k ta n â ­
file n a m a z ı k ılıp k ılm a d ığ ın ı so rd u m . B eni b u h u s u s ta h a b e r d a r e d e ­
n i b u la m a d ım . N ih a y e t E b û T a lib ’in k ız ı Ü m m ü H â n i, (R a d ıy a llâ h ü
a n h ü m â ) b a n a h a b e r v e rd i k i s
 SÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) M e k k e ’n in fe th e d il-

d iğ i yıl, M e k k e ’y i te ş rifle rin d e b i r p e rd e n in g e rilm e s in i e m re tti. O n a
p e rd e g e rild i de, g u s lü n ü y a p tı. S o n r a s e k iz r e k ’a t n a m a z k ıld ı.”

İ Z A H I

B u h a d îs i B u h â r î «N am az, T a h a r e t v e Edeb» k ita b la r m d a

m u h te lif la f ız la rla r iv â y e t e tm iş, M ü s l i m d e «H ayız v e N am az»
k ita b la rm d a ; T i r m i z î İsti’z a n k ita b ın d a ; N e s â i d e T a h â -
r e t k ita b ın d a d e ğ işik râ v ile r d e n r iv â y e t e tm iş le rd ir. Ü m m ü H â -
n i ’ in R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) ile ilg ili o la r a k
b e y a n e ttiğ i b ilg ile r k ısm ı, a n ıla n riv â y e tle rd e m e v c u ttu r. İ b n - i
H â n i ’ in râ v is i o la n A b d u l l a h ' ı n y a p tığ ı s o r u ş tu r m a k ıs­
m ı, riv â y e tle rin ç o ğ u n d a y o k tu r. M ü s 1 i m ’ in b ir riv â y e tin d e
Ü m m ü Hâni (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in şöyle d e d iğ i E b û M û r -
r e ’ d e n r iv â y e t e d ilm iş tir : x
■ «M ekke’n in fe th e d ild iğ i se n e R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S e lle m ); M e k k e 'n in y u k a rıs ın d a b u lu n d u ğ u b ir s ır a d a Ü m m ü H â n i’
O ’n u n y a n m a v a rm ış, R esûl-i. E k re m (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ),
y ık a n m a y a k a lk m ış; k ız ı F â tim a (R ad ıy aU âh ü a n h â ) d a O ’n a p e rd e
tu tm u ş , s o n r a R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) e lb ise sin i a la ­
r a k o n a s a rın m ış , s o n ra s e k iz r e k ’a t k u ş lu k n a m a z ım kılm ıştır.» N e ­
v e v i , b u h a d is i a ç ık la rk e n şöyle d er: 'A r a d a b ir p e rd e o ld u ğ u z a m a n
^«işinin, m a h r e m i s a y ıla n k a d ın ın b u lu n d u ğ u y e rd e g u s lü n ü y a p m a ­
sın ın c â iz o ld u ğ u b u h a d îs te n a n la şılıy o r. H adis, k u ş lu k n a m a z ın ın
se k iz r e k ’a t o ld u ğ u n a d a d e lâ le t e d e r. B âzı r iv a y e tle rd e k u ş lu k n a ­
m a z ı k a y d ı o lm a d ığ ı için, b ir k ısım in s a n la r, M e k k e fe th i n e ­
d e n iy le P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in se k iz r e k ’a t n a ­
m a z k ıld ığ ın ı s a n m ış la rd ır. B u k a y ıt, b u h u s u s ta k i ş ü p h e le ri b e r ta ­
r a f e d e r. Â lim ler, b u h a d îs e d a y a n a r a k sek iz r e k ’â t k u ş lu k n a m a z ı­
n ın v a rlığ ın ı is p a t e tm işlerd ir.»
 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 301

• j (j® ! (J -İj . sj \ f {J >—

**»* (Jf V > a**û> ! .!<Ij jSI J

• (Jf 4İİİ Ju£ A j| £jA mİ j» • i BiİmC

T E R C E M E S İ
615) “ ... Abdullah bin Mes’ûd (Radıyallâhü anhy d e n :
Şöyle dem iştir: Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) buyurdu k i :
« S ak ın h e r h a n g i b irin iz çölde v e v ü c u d u n u ö rtm e y e n b i r d a m
ü z e rin d e g u s le tm e s in . Ç ü n k ü ş ü p h e s iz o, k im se y i g ö rm e se b ile ken?
d isi m u h a k k a k g ö rü le b ilir.» ”
N o t: Râvi Haşan bin İm are’nin zayıflığına âlimler ittifak ettikleri, batta
hadisini terketmeye icma’ ettikleri ve Ebû Ubeyde (R.A.)’nin, babası Abdullah bin
Mes’ud (R.A.)’den hadis işitmediği söylendiği için hadisin isnadının zayıf olduğu
Zevâid’de bildirilmiştir.

J - i jî <yU) J ,L Uwl (u t)
114 — ABDESTİ DA R O LA N IN NA M AZ
K ILM A SIN D A N N EH İY H A K K IN D A
GELEN (HADÎSLER) BÂBI

T E R C E M E S İ
616) “ ... Abdullah bin Erkam (Radtyallâhü anh)'den:
Şöyle dem iştir: Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) buyurdu k i :
«B iriniz a b d e s t b o z m a k iste d iğ i v e n a m a z k ılm a k v a k ti d e geld iğ i
z a m a n , ö n c e a b d e s tin i b o zsu n .» ”

İ Z A H I
E l - H â k i m , h a d îs i r iv â y e t e d e re k B u h â r i ve M ü s ­
l i m * in ş a r tı ü z e rin e s a h ih o ld u ğ u n u sö y le m iştir. M â l i k ve
N e s â i d e m e â le n şö y le r iv â y e t e tm iş l e r d i r :
« A b d u llah b in E rk â m a r k a d a ş la r ın a n a m a z k ıld ırırd ı. B irg ü n n a ­
m a z a d u r m a z a m a n ı o ld u d a k e n d isi a b d e s t b o z m a y a g itti. S o n ra
302 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

döndü ves Ben R esûlullah (S allallah ü A leyhi ve S ellem )’d en işittim .

B uyurdu k i t «Biriniz d ışarı çıkm a ih tiy acı d u y d u ğ u zam an n am a z d a n
önce on u yapsın.»"
A hm ed, Şâfiî, İbn-i H u z e y m e , İbn-i Hib-
b a n ve E b û D â v û d d a h ad îsi riv â y e t etm işlerd ir. E b û
D â v û d ’ u n riv ây etin d e b ey ân edildiğine göre : ‘ A b d u l l a h
b i n E r k â m H ac veya U m re y ap m ak ü zere yola çıkm ış ve be-
râberindekilerfe n am az k ıld ın y o rm u ş. Bir g ü n sa b a h n am a z ın a ik â ­
m e t g etird ik ten so n ra a rk a d a ş la rın a h itâ b e n : B iriniz öne geçsin, di­
y erek kendisi h e lâ y a gitti. S o n ra Resûl-i E krem (S allallah ü Aleyhi
ve S ellem )’in b u y u rd u ğ u hadîsi riv â y e t etti.'
B u b â b ın b a ş lığ ın d a ve 617 ile 618. h a d is le rd e g e ç en «Hâkin»
k e lim e si k ü ç ü k a b d e s tin i tu ta n ve s ık ış a n a d e n ir. B ü y ü k a b d e stin i
t u t a n a «H âkıb» d e n ir. B u ra d a k u lla n ıla n h â k in k e lim e si, b ü y ü k a b ­
d e s tin i tu ta n a d a m a ve k ü ç ü k a b d e stin i tu ta n a d a m a ş u m ü llü olarak '
k ü lla n ılm ış tır.
*
K üçük veyâ b ü y ü k ab d estin i tu ta r a k sık ışan ad am ın bu hâliyle
kıldığı n am az h u s û su n d a fık ıh çılar a ra s m d a değişik g ö rü şler b ey ân
edilm iştir. H adis-i şeriflere g ö re böyle b ir kişi, önce ab d estin i bozup,
ra h a ta kavuşm alı, ken d isin i m eşgul eden gâiled en k u rtu ld u k ta n son­
r a k alb h u z u ru ile n a m a z a d u rm alıd ır. Ç ünkü sıkışık v aziy ette nâ-<
m a za b a ş la rs a kalb i m eşg u liy etin d en ve h u şû eksikliğinden dolayı fe-
ra ğ a tla ibâdete yönelem ez.
H a n e f i , Ş â f i ı ve H a n b e l i âlim lerin e göre; bu adam ,
n am a z ın fa rz la rın d a n b ir şey eksik y ap m azsa n am az sah ih tir, lâdesi
gerekm ez. A ncak k e râ h e t işlem iş olur.
İ m â m T a h â v i : ‘N am aza d u ra n ad am ın kalbi d ü n y a y a âit
h e r h an g i b ir şey ile m eşgul olsaydı, kıldığı n am azı iâde etm esi m üs-
ta h a b olm azdı. A bdestin sıkışm ası d a dünyevi m eşguliyete benzer.
E b û Ö m e r dem iş k i : Bu b â b ta en güzel şey, A b d u l l a h
b i n E r k â m (R adıyaU âhü a n h ) ’m bu hadisi ile  i ş e (Radı-
y a llâ h ü a n h ) ’den riv â y e t o lu n an şu m eâldeki P eygam ber (S allallahü
A leyhi ve S ellem )’in h ad îsid ir :
«Her h an g i birin iz yem ek h a z ır iken veya küçük, b ü y ü k ab d est
kendisini sıkıştırm ışk en n a m a z a durm asın.» Â lim ler, yem ek h a z ır iken
kişi n am azın ı ta m kıldığı ta k d ird e sah ih o ld u ğ u n a icm â’ etm işlerdir.
A bdesti sıkışan kişi de böyledir. Ama bu hâliyle n am aza d u rm ası
m e k ru h tu r. N am azını eksiksiz kılsa bile iyi b ir şey yapm ış olmaz.»
Bâb : 114 k î t a b ü -t t a h â i Ce VE SÜNENİHÂ

d e m iş tir. Ş â f i i m e z h e b in e â it E l-M in h âc k ita b ın d a N e v e v i ,

H â k in ve H â k ıb ’m n a m a z ın ın m e k r u h o ld u ğ u n u b ild irm iş tir. H a n -
b e l i m e z h e b in e â it E l-K ın â’ k ita b ın d a d a a y n ı şey b ild iriliy o r.
M â l i k i m e z h e b in e göre; k ü ç ü k v e y a b ü y ü k a b d e s ti d a r o lan
k işin in , k ıld ığ ı n a m a z ı iâ d e e tm e si g e re k ir. B u m e s ’ele h a k k ın d a ta f ­
s ilâ t v a r. E 1 - B â c i , E l-M u v a tta ’ın ş e rh in d e b u ta f s ilâ tla ilgili
o la r a k şöyle d e r :
«A bdesti d a r o la n kişi, s ık ış tığ ın d a n d o lay ı n a m a z ı b ir a n önce
b itirm e k için a c ele e d e r ve f ik r e n b u n u n la m e şg u l o ld u ğ u h a ld e n a ­
m a z d a n ç ık m a y ıp , d e v a m e d e rse , k ıld ığ ı o n a m a z ı iâ d e e tm e si g e re ­
k ir. M â l i k : V a k it için d e o lsu n , v a k it ç ık tık ta n s o n ra o lsun, o
şe k ild e k ılm a n n a m a z ın iâ d e ed ilm e si a rz u la n ır , d e m iştir. B izim d e ­
lilim iz m e z k û r h a d is tir. Ç ü n k ü h a d îs, ö n ce a b d e s t b o z m a y ı e m re d e r.
B u e m ir n a m a z ı ö n e a lm a y ı y a s a k la r. Y a sa k la m a , y a s a k la n m ış o lan
şe y in y a p ıld ığ ın d a , b o z u lm a sın ı g e re k tirir. S ık ışık h a ld e k ılın a n n a ­
m a z y a s a k la n m ış o ld u ğ u n a g ö re, k ılın s a bile g e ç e rli d e ğ ild ir. M â n â
y ö n ü n e g elin ce, n a m a z a d u r a n k işin in , d e v a m lı s û re tte a b d e stin i t u t ­
m ası, a m e l-i k e s ir (çok h a re k e t) s a y ılır. N a m a z ın d e v â m ın a m â n i
te ş k il e d e r. D iğ e r a m e l-i k e s irle r, n a m a z ı b o z d u ğ u g ib i b u n u n d a
b o z m a sı g e re k ir. Şöyle k i : N a m a z için d e a ğ ır b ir şeyi ta ş ıy a n k im ­
se, n a s ıl k e n d isin i z o rlu y o rsa a b d e sti s ık ış a n a d a m d a b a c a k la rın ı
b itiş tir ir ve d e v a m lı s ık ış tırır. Bizim a rk a d a ş la rım ız , a b d e s t d a r a l­
m a s ın ı ü ç k ısm a a y ır m ış la r d ır :
1 — H a fif d a ra lm a . Bu h a ld e n a m a z a d u r u lu r . N a m a z için d e b e ­
lirirse , b u n d a n d o lay ı n a m a z kesilm ez.
2 — O r ta d e re c e d e d u y u la n tu tm a ih tiy a c ı n e d e n iy le kişi b a ­
c a k la rın ı b irb irin e y a p ış tırır. Bu h a ld e n a m a z a d u ru lm a m a lıd ır. D u­
r u ld u k ta n s o n ra g ö rü lü rs e , n a m a z k e silm e lid ir. E ğ e r b u h a ld e n a ­
m a z a d e v a m e d ilirse n a m a z s a h ih tir. H e n ü z v a k it ç ık m a d a n iâ d e e d il­
m esi m ü s ta h a b tır.
3 — A b d e st d a ra lm a s ı, kişiyi m eşg u l e d e re k b ir a n ö n ce n a m a ­
zı b itirm e k için acele, e ttir irs e n a m a z k e silm e lid ir. K esm eyip d e v a m
e d e rse , v a k it için d e iâ d e e tm e si g e re k ir. Z a m a n ın d a iâ d e e tm e se b i­
le v a k it ç ık tık ta n s o n ra iâ d e e tm e si gerek ir.» T abii b u k e r â h e t h ü k ­
m ü , n a m a z v a k tin in g e n iş o lm a sı h â lin e a ittir. N a m a z v a k ti d a r ise
a b d e s t ta z e le m e d e n ve y e m e k y e m e d e n n a m a z k ılm a k v â c ib d ir.

A bdullah b in E rk â n ı (R .A .)’ın H al T ercem esi

A bdullah b in E l-E rkâm b in Abd-i Y ağûs b in V eheb b in A bdi M e n âl b in Züh-
(Devamı 304.CÜ sahifede)
304 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

<
jr U
?. v_jÇİ^I İ j L?. I3 J n . —"\YV

3 -4 ‘. â X i ^ \ ı i Jt

• «Jf * jî^J' . <->ti ■ *- |— ’• Ji] ^

T E R C E M E S İ

617) "... Ebû Ü m âm e (Radtyallâhü anh)'d e n ; şöyle d e m iş tir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ye S e lle m ), a d a m ın a b d e s ti d a r

ik e n n a m a z k ılm a s ın ı y a s a k la m ış tır.”
N o t : Râvi Sevr ve Bişr bin Adem zaif oldukları için isnadın zayıf oldiiğu
Zevâid’de bildirilmiştir.

t Ia A o* ‘ i *L' ■ ti.' 3 -is — İN A

l " ^ J \ J] A*..| ç J * ' V» *ü\ £ ) Jli : Jl» i iJ_^A 3® ‘ 5i t 3*

■»«
• «1»
. <JL>Vs?»:L.I (3

T E R C E M E S İ
618) " ... E b û H ü re y re (Radtyallâhü a» A )’d en :

A bdullah b. E rb â m ....................... (B a ş ta ra fı 303.CÜ sa h ife d e )

re E l-K ureşî E z-Z ühri (R .A .), P ey g am b er (SJV.V.)’e, s o n ra E b û B e k ir ve Ö m e r
(R .A .)’e k â tib lik y ap m ıştır. M ek k e’n in fe th i y ılın d a m ü slü m an lığ ı k a b u l e tm iştir.
P ey g am b er (S.A .V .)’d en yalnız b u h a d isi riv ây e t e tm iştir. Hz. Ö m e r (R .A .) dev ­
rin d e B e y tü ’l-M âl’e b a k a rd ı. E şh eb ’in M âlik ’te n riv ây e t e ttiğ in e g öre H z .Ö m er
( R .A .) : Ben, A bdullah’ta n d ah a fazla A llah ’ta n k o rk a n kim seyi g ö rm ed im , d erd i.
B a ğ a v fn in A b dullah b in Z ü b ey r (R .A .)’d en ta h ric ettiğ in e göre P ey g am b er (S.A.V.),
A bdullah b in E rk â m (R .A .)’a m e k tu b y az d ırırd ı. O d ere ce g ü v en iy o rd u k i, bazi
M eliklere m e k tu b y azm asm ı em re d erd i. A b d u llah (R .A .) d a yazardı. Resûl-i Ek*
re m (S.A.V .), O n a güvendiği için, m e k tu b u o k u m a d a n m ü h ü rle rd i. A m r b in Di­
n a r ’d a n riv â y e t edildiğine g ö re Hz. O sm a n (R .A .) d a B e y tü ’l-M âl’ı o n a tev d i e tti
d e em eğine k a rşı o n a 300 d irh em verdi. F a k a t A bdullah (R .A .), o n u alm ad ı ve :
B en A llah için çalıştım . E crim A llah’a a ittir# dedi. R â v ile ri Hz. Ö m er ( R.A. )’in
m evlası E şlem , A bdullah b in U tbe b in M es’ûd, Yezid b in K a tâ d e ve U rve b in
Z ü b ey r’dir. E b û D âvûd, T irm izi, N esâi ve İbn-i M âce. o n d a n riv ây e t e tm işlerd ir.
Hz. O sm an (R .A .)’m h ilâ fetin d e v efat e tm iştir. (El-M enhel Cild : 1, Sah. 291)
Bâb : 114 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHA 305

Ş ö y le d e m i ş t i r : R e s û l u l l a h (SaUallahü Aleyhi ve Sellem) b u y u rd u k i :

« H e r h a n g i b ir in iz d ış a r ı ç ık m a ih t iy a c ın ı d u y a r k e n s a k ın n a m a ­
z a d u r m a s ın .»”

N o t : H a d isin isn a d ın d a k i ric a lin sik a o ld u k la rı Z ev âid ’de b ild irilm iştir.

•* (Ja- j Mj
T E R C E M E S İ

619) “ ... Sevbân (Radtyallâhü anh)’den :

Ş ö y le d e m i ş t i r : R e s û l u l l a h (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) b u y u rd u k i :

« A b d e s t i d a r o la n h iç b i r m ü s lü m a n a b d e s t in i (ta z e le m e k le ) ha­
fifle t m e d ik ç e n a m a z a d u r m a s ın .»”

İ Z A H I
S e v b â n (R a d ıy a U â h ü a n h ) ‘m b u h a d îs in i E b û D â v û d ,
T i r m i z î ve A h m e d d e r iv â y e t e tm iş le r d ir . E b û D A -
v û d ’ un r iv â y e t in e g ö r e R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )
ş ö y le b u y u r m u ş tu r .-

Ü ç şey v a r d ı r k i, o n l a n yapm ak h iç k im s e iç in h e lâ l d e ğ ild ir :

N a m a z d a y a ln ız k e n d is in e d u â e d ip , c e m a a t ı d u â s ın a k a tm a y a n k i­
ş i, o n l a r a n a m a z k ı l d ı r m a s ı n . E ğ e r b ö y l e y a p a r s a , o n l a r a h iy â n e t e t­
m iş o lu r . B ir e v e g ir m e k iç in iz in is t e m e d e n e v in iç in e b a k m a s ın . E ğ e r
b a k a r s a , iz in s iz eve g ir m iş s a y ılır . A b d e sti dar o la n k iş i, a b d e s t in i
(b o z u p ) h a fifle t m e d ik ç e n a m a z a d u r m a s ın .»

î b n - i M â c e h te , h a d îs in b ir in c i c ü m le s in i n a m a z k it a ­
b ın d a şu l a f ız la r iv â y e t e t m iş t i r :

p r ji ju *. f j j î = «N a m a zd a y a l-
♦
m z ş a h s ın a d u â e d ip c e m a a t ı d u â s ın a k a t m a y a n kul nam az k ıld ır ­
m a s ın .»

Sünen-i tb n -i M âce — C. : 2 - P . : 20
306 SÜ^EN-İ İBN-1 MÂCE
'

N a m a z için d e k i d u â la r ın b ir k ısm ın d a ç o ğ u l z a m iri v â rid o lm u ş­

tu r. Ö rn e ğ in K u n u t d u a s ı b ö y led ir. B ir k ısm ı te k il z a m iri ile vâ-
..rid o lm u ş tu r. R ü k u ’ ve se cd e te ş b ih le ri gibi. Ç oğul z a m iri ile v â rid
olup, b ü tü n c e m a a tı k a p s a y a n d u a y ı y a p a rk e n , im a m ço ğ u l z a m iri
y e rin e , m ü te k e llim e â it te k il z a m irin i k u lla n a c a k o lu rsa , b ü tü n ce­
m â a te ş u m ü llü o la n b ir d u â y ı k e n d i ş a h s ın a ta h s is e tm iş v e c e m â a ti
b u n d a n m a h r u m e tm iş o lu r.

^ j\ ı— lİ 1— ( " ®)
115 — K A N I DEVAM LI GELEN VE D A H A Ö N CE
AYBAŞI Â D ETLERİNİN G Ü N LER İN İ HESAPLAYABİLEN
M ÜSTA H Â ZA K A D IN H A K K IN D A GELEN HA DÎSLER BÂBI

Bu b â b ta g e le n h a d is le rin te rc e m e ve iz a h ın a g e ç m e d e n önce
m ü s ta h â z a k a d ın h a k k ın d a ö zlü , bilgi v e rm e y i lü z u m lu g ö rü y o ru m .
« İs tih â z a » : A y b aşı â d e ti ve lo b u sa h k z a m a n ı d iş in d i, kadıftiftt»
ra h m in d e k i â z il a d ı v e rile n d a m a r d a n g e le n k a n d ır.
«M ü stah âza» : Bu k a n ı g ö re n k a d ın a m ü s ta h â z a denir.-

MEZHEBLERE G Ö R E AYBAŞI ÂDETİ SÜ RESİ

1 — H a n e f i mezhebine göre, aybaşı âdeti süresinin' eti aZı

üç gün, en çoğu da 10 gündür.
2 — Ş â f i i ve H a n b e l i m e z h e b le rin e g ö re, a y b a şı â d e ­
tin in en azı 24 s a a t ve en ço ğ u o n b e ş g ü n d ü r.
3 — M â l i k i m e z h e b in e g ö re a y b a ş ı â d e tin in e n a z s ü re s i
için, ib a d e t b a k ım ın d a n b ir s ın ır y o k tu r. İd d e t ve is tîb rk itib a riy le
bir, g ü n v e y â g ü n ü n b ir k ısm ıd ır. Bu â d e tin e n ço ğ u o n b e ş g ü n d ü r.
L o h u s a lık h â li h â riç , y u k a r ıd a b e lirtile n s ü r e le r d ışın d a , k a d im li
ra h m in d e n g e le n k a n , fık ıh ta b e lirtile n ş a r t la r ta h a k k u k e ttiğ i t a k ­
d ird e istih â z e k a n ı sa y ılır.

M Ü STA H Â ZA N İN MEZHEBLERE G Ö RE
AYBAŞI ÂDETİ SÜ RESİ
1 — H a n e f i m e z h e b in e g ö r e : M ü s ta h â z e y e n i k a n g ö rm e ­
ye b a ş la m ış olup, k a n ı d e v a m lı g e lirse o n u n a y b a şı â d e ti .10 g ü n
k a b u l e d ilir. O n b irin c i g ü n ü n d e n a y s o n u n a k a d a r g eçen y irm i g ü n
 Bâb : 114 KİTABÜ-T’TAHARE VE SÜNENÎHÂ 307

m ü sta h a z a ..sa y ılır. Bu h e s a p la m a h e r a y d e v a m ed e r: L o h u s a lık s ü ­

re s i k ırk g ü n s a y ılır. K ırk b irin c i g ü n ü n d e n a ltm ışın c ı g ü n ü n e k a d a r
g e ç e n y irm i g ü n m ü s ta h â z a sa y ılır. İki ay h ita m ın d a n itib a re n h e r
ilk o n g ü n h a y z ve o n u ta k ip e d e n y irm i g ü n istih â z a sa y ılır.
K a d m m u ’ta d e ise y a n i; d a h a ö n ce b e lirli b ir â d e ti v a r iken, m e ­
se lâ a y ın b irin d e n itib a r e n b eş g ü n k a n g ö rü p , y irm ib e ş g ü n tem iz
ik en , b u â d e ti b o zu lu p , d e v a m lı k a n g ö rü rs e ve eski â d e tin i u n u t-
m a m iş ise, o n u n h a y z ve is tih â z a s ü re le ri esk i â d e tin e d ö n d ü rü lü r.
Y ân i b ü tü n a y k a n g ö rm e sin e ra ğ m e n eski â d e ti v eçh ile h e r ayın;
m eselâ, ilk b e ş g ü n ü h a y z ve o n d a n s o n ra k i y irm ib e ş g ü n ü istih â z a
say ılır.

• K ad m n rü te h a y y jre ise y a n i, e sk i â d e tin i u n u tm u ş ise, o n u n d u ­

r u m u n u 've h ü k ü m le r in i ö ğ re n m e k is te y e n le r fık ıh k ita b la r m a m ü ­
r a c a a t e tsin le r. -» m

2 — Ş â f i î m e z h e b in e g ö re, m ü s te h â z a k a d ın , y en i k a n g ö r
m ey e b a ş la m ış ise, k u v v e tli k a n i z a y ıf k a n d a n -a rif'a b iliy o rs â oha
''m üm eyyize d e n ilir. Kfevvetli k â n ı y irm i d ö r t s a a tte n a z olm ay ıp , °15
g ü n d e n d e fa z la d e ğ il ise ve zayıf, k a n 15 g ü n d e n â z d eğ il ise o n u n
g ö rd ü ğ ü k u v v e tli k a n Kâyz sâ y ılır. Z ay ıf k a n istih â z a o lu r. Ş â y e t
k u v v e t ve z a y ıflık b a k ım ın d a n k a n d a b ir Y ark g ö rm ü y o rs a Vöyi^
k u v v e tli k a n y irm id ö rt s a a tte n a z Veyâ o n b e ş g ü n d e n ç ö k ise yâfttft
d a z a y ıf k a n , o n b e ş g ü n d e n a z ise, k a d ın g â y ri m ü m e y y iz e sâyİİır.
H a y z ı'b ir g ü n k ab u l; e d ilir. A yın y irm i d o k u z g ü n ü is tih â z a â a y ılır.
'7 ’ <V
Ş â y e t k a d ın ın e sk i b ir â d e ti olup, b u n u z a m a n ve s ü re b a k ım ın ­
d a n h a tırlıy o rs a ; m eselâ, e s k id e n h e r a y m ilk y ed i g ü n ü k a n g ö rü p ,
.y irm i ü ç g ü n te m iz ik e n b u â d e ti b o zu lm u ş, b ü tü n a y k a n g ö r ü ­
y o rsa d u r u m u n a b a k ılır. E ğ e r m ü m e y y iz ise, y â n i k a n ı k u v v e tli ve
z a y ıf o la r a k iki ç e şit g ö rü rs e , k u v v e tli k a n h a y z sa y ılır, zayıfı is-
tîh â z a o lu r. E ğ e r m ü m e y y iz e değil ise o n u n h a y z ve istih â z e si eski
â d e tin e g ö re h e s a p la n ır.

E ğ e r eski â d e tin i d e h a tır la m ıy o r s a o n a m ü te h a y y ire (şa şk ın )

d e n ir. H ü k ü m le ri için fık ıh k ita p la r ın a m ü r a c a a t edilsin.

3 — M â l i k i , m e z h e b in e g ö re, k a d ın g e le n k a n ın h a y z k a n ı
o ld u ğ u n u k o k u , re n k , k a tılık g ib i b e lirtile rle ta n ır s a o k a n h a y z s a ­
yılır. Ş u ş a r tla ki; o k a n ı g ö rm e d e n ö n ce o n b e ş g ü n tem iz k a lm a sı
g e re k ir. Ş â y e t o n b e ş g ü n tem iz k a lm a m ış s a v e y â g e le n k a n ın h a y z
k a n ı o ld u ğ u n u h e r h a n g i b ir b e lirtiy le b ilem ezse k a d ın m ü s ta h â z e
sa y ılır. H a y a tı b o y u n c a k a n d e v a m e d e rse h e p m ü s ta h â z e sa y ılır. M ü-
308 SÜNEN-İ ÎBN-İ MÂCK

m ey y ize ( h e r h a n g i b ir b e lirtiy le h a y z k a n ım ta n ıy a n ) k a d ın , n o rm a l
h a y z â d e tin i b itird ik te n s o n ra ü ç g ü n « İstith âr» y a p m a z . Â d e ti b i­
t e r b itm e z te m iz le n m iş sa y ılır. F a k a t h a y z o la r a k ta n ıd ığ ı k a n d e ­
v a m e d e rs e â d e ti b ittik te n s o n r a ü ç g ü n is tith â r e d e r. îs tith â r , k a ­
d ın ın h a y z s ü re s i b ittik te n s o n ra , ü ç gür.3 k a d a r h e r g ü n y ık a n m a ­
sıd ır.
4 — H a n b e l î m e z h e b in e g ö re m ü s te h â z a k a d ın , m u ’ta d e
ise, y â n i e sk i b ir â d e ti v a r ise k â n ı k u v v e tli v e z a y ıf o la c a k g ö rse
b ile h a y z s ü re s i e sk i â d e tin e g ö re h e s a p la n ır. M e se lâ h e r a y ın ilk
d ö r t g ü n ü k a n g ö rü p , y irm ia ltı g ü n te m iz k a la n k a d in , b ü k e re b ü ­
t ü n a y k a n g ö rm e y e b a ş la r, a y ın ilk ik i g ü n ü sim siy a h , o n d a n so n ­
r a ik i g ü n k ırm ız ı r e n k te o n d a n s o n r a d a y irm ia ltı g ü n s a n k a n
g ö rü rs e , e sk i â d e tin e b a k a ra k , a y ın ilk d ö r t g ü n ü h a y z sa y ılır. Y ir-
m ia ltı g ü n is tih â z a sa y ılır.
Ş â y e t k a d ın y e h i k a n g ö rm e y e b a ş la m ış ise y a m ü m e y y iz e ­
d ir, y a d e ğ ild ir. E ğ e r m ü m e y y iz e ise, te m y iz in e g ö re h a y z ı h e s a p ­
la n ır. A n c a k k u v v e tli g ö rd ü ğ ü k a n ın y irm id ö rt s a a tte n e k s ik v e o n ­
beş g ü n d e n ç o k o lm a m a sı ş a r ttır . E ğ e r m ü m e y y iz e d eğ ilse, y a n i
k a n ı h e p a y n ı r e n k te g ö rse v e y a k u v v e tli k a n ı b i r g ü n d e n a z v e y â
o n b e ş g ü n d e n f a z la g ö rse , o n u n h a y z l b ir g ü n b i r g e c ed ir. S o n ra
g u s le d e r v e te m iz k a d ın la r ın y a p tığ ı h e r şeyi y a p a r. B irinci, ik in ­
ci, ü ç ü n c ü a y böyle h e s a p la n ır. D ö rd ü n c ü a y d a g e n e l h a y z â d e ­
tin e u y a r a k a ltı v e y â y e d i g ü n ü h a y ız s a y a c a k tır. H a y ız s ü re s i­
nin a İti v e y â y e d i g ü n o lu ş u n d a k e n d is in in a r a ş tır m a s ı v e k a n a a ti
e s a s tır. A y m k a la n s ü re s i is tih â z a sa y ılır.

T E R C E M E S İ
620) “... Urve bin Zübeyr (Radtyallâhü anhütnâ)’dan rivâyet edildiğine
göre Fâtime bint Ebî Hubeyş (Radtyallâhü anhâ) O’na şunu anlatm ıştır:
F â tim e, R e s û lp lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) ’in y a n m a g e ­
le r e k k a n d a n ş ik â y e t e tm iş tir. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S el­
lem ) :
Bâb : 115 KİTABÜ-T’TAHAHCE V I SÜNENİHÂ 309

«Bu (hayız değil), b ir d a m a r (d an gelen k a n id ir. B unun için sen

bak, m u ’ta d h ay ızm z am an ı gelince n am az kılm a. S enin hayızın z a ­
m a n ı geçince guslet, so n ra iki h ayız a ra sın d a k i sü rece n am az kıl,»
b u y u rd u ."

t Z A H I

Bu h a d îs i N e s â i , B e y h a k î ve E b û D â v û d da
r iv â y e t e tm iş le rd ir. İ b n - i H a z m ’ ın d e d iğ in e g ö r e : ‘ U r v e
b in Z ü b e y r , F i t i m e b i n t E b i H u b e y ş ’ in z a ­
m a n ın a u la ş m ış olu p , b u o lay ı k e n d is in d e n ve a y rıc a  i ş e (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h â ) ‘d a n işitm iş o la b ilir.’ Bu d u r u m a g ö re se n e d d e b ir
in k ıta ’ y o k tu r.
•
H a d îsin m â n â s ın a gelince-, F â t i m e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’nin ,
â d e t d ışı d e v a m e d e n k a n ın d in m e m e si ü z e rin e h â lin i R esûl-i E k rem
(S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’e a rz e d e re k , b u h â liy le n a m a z d u r u ­
m u n u so rd u ğ u , v e rile n c e v a p ta n ve b u n d a n s o n ra g e le n h a d is te n
a n la ş ılıy o r. B u ra d a k i r iv â y e tte F â t i m e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n iıi
ş a h s e n R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e s o rd u ğ u n a v e ­
y â b iris in in a ra c ılığ ıy la s o rd u r d u ğ u n a d â ir b ir s e ra h a t y o k tu r. B e y ­
hak î, D a r e k u t n i ve E b û D â v û d ’ u n b ir riv â y e ti-
n e g ö re F â t i m e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) P e y g a m b e r’in zevcesi
M e y m û n e ’ n in k a rd e ş i o la n E s m â (R a d ıy a llâ h ü a n h â )
a ra c ılığ ıy la b u d u r u m u R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e
s o rd u rm u ş tu r. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), b u k a ­
n ın h a y ız k a n ı o lm a y ıp b ir h a s ta lık k a n ı o ld u ğ u n u b ild ire re k , h a ­
yız z a m a n ı g e ld iğ in d e n a m a z ı b ıra k m a s ın ı ve h a y ız s ü re s i b itin ce
g u s le d e re k n a m a z a b a ş la m a s ın ı e m re tm iş tir. H a d iste g e ç en «K ar’»
k e lim e si h a y z m ü d d e ti a n la m ın d a k u lla n ılm ış tır. B âzen iki h a y ız
a ra s ın d a k i tem iz lik s ü re s i a n la m ın d a k u lla n ılır. E l-M enhel y a z a rı
«İstihâza» b â b m d a riv â y e t o lu n a n b u h a d îs b a h s in d e : Ö m e r b i n
E l - H a t t â b (R a d ıy a llâ h ü a n h ) : «K ar’» k e lim e sin in m â n â s ı h a ­
yız s ü re s id ir, d e m iştir. E b û H a n ı f e ve M â l i k de k e li­
m ey i böyle y o ru m la m ış la rd ır. Bu h a d iste , k e lim e bu m â n â d a k u l­
la n ıld ığ ı için h a d is, o n la rın h ü c c e tid ir. H a t t â b i : «K ar’»ın h a ­
k ik i m â n â s ı h a y ız v ey â tem iz lik h â lin in d ö n d ü ğ ü z a m a n ıd ır. Bu n e ­
d e n le h a y ız h â lin d e «K ar’» d e n ild iğ i gibi, tem iz lik h â lin e de «K ar’»
d e n ilm iştir. B u ra d a h a y ız m â n â s ı k a ş d e d ilm iş tir,-d e m iş tir.
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), iki h a y ız z a m a n ı a r a ­
s ın d a g e ç en s ü re n in tem iz lik sü re si g ib i k a b u l e d ile ce ğ in e işa re tle.
310 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

F â t i m e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) 'n i n n a m a z k ılm a sın ı e m re tm iş tir.

F â t i m e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in d e v a m lı k a n g ö rm e d e n önce
b ir a y b a ş ı â d e tin in b u lu n d u ğ u * 'v e k e n d is in in b u â d e ti h a tırla d ığ ı,
h a d îs in c e v a p k ıs m ın d a n an laşılıy o r.»
E ski â d e ti b u lu n a n m ü s te h â z a k a d m a v m u ’tâ d e d e n ir. M u ’tâ d e
ik e n â d e ti b o z u la ra k d e v a m lı k a n g ö re n k a d ın ın h a y ız g ü n le rin in
h e s a p la n m a s ın d a , â lim le r a r a s ın d a ih tilâ f v a rd ır. H a n e f î , â lim ­
le r ve A h m e d b i n H a n b e l ’ e g ö re m u ’tâ d e k a d ın eski
â d e tin i h a tırlıy o rs a , g ö rd ü ğ ü k a n ın k u v v e tliliğ in e ve z a y ıflığ ın a , y a ­
n i siy a h , k ırm ız ı, s a r ı ve b u la n ık r e n k le ri a r a s ın d a ' b ir a y ırım y a p ıl­
m a d a n e sk i â d e ti d ik k a te a lın a c a k v e h a y ız g ü n le ri o n a g ö re h e s a p ­
la n a c a k tır. M e se lâ h e r a y ın ilk b e ş g ü n ü h a y ız g ö re n kâclım n â d e ti
d e ğ iş e re k b ü tü n a y k a n g ö rm e y e b a ş la y ın c a , k a n ın k o y u lu ğ u n a ve
a ç ık lığ ın a v e d iğ e r v a s ıf la r ın a b a k ılm a k s ız ın e sk i â d e tin e g ö re h e r
a y ın ilk b e ş g ü n ü h a y ız sa y ılır. O n d a n s o n ra 25 g ü n is tih â z a sa y ılır.
B u g ö rü ş ü s a v u n a n â lim le r b u h a d is i d elil g ö s te rm iş le rd ir. Ç ü n k ü
b u h a d is te F â t i m e (R a d ıy a llâ h ü â n h â ) ’n in , h a y ız m ü d d e tin e
b a k m a s ı b u m ü d d e t g e lin c e n a m a z ın ı b ıra k m a s ı ve m ü d d e t b itim in ­
d e g u s lü n ü yap*u*ak ik in c i b ir h a y ız z a m a n ı g e lin c ey e k a d a r n a m a ­
z ın a d e v a m e tm e si e m re d ilm iş tir.
H a .p e f i â lim le ri ve A h m ed b in H a n b e l ’ in m e ş­
h u r k a v li b u d u r.

T E R C E M E S İ
621) “... Âişe (Radtyallâhü anhâ) ’dan rivâyet edildiğine göre şöyle de­
miştir :
Bâb : 115 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 311

F âtnaıe b in ti Kbî H u b e y ş, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S el­

lem ) ’e g e le re k > Y â R e sû lalla h ! B en m ü s te h â z a b ir k a d ın ım . K a n d a n
te m iz le h e m iy ö ru m . N a m a z ı t e r k e d e y im m i? d iy e s o rd u . R e sû lu lla h
( S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) b u y u r d u k i s
«H ayır! O a n c a k b ir d a m a r k a n ıd ır, h a y z d e ğ ild ir. H ay z geld iğ i
z a m a n n a m a z ı b ıra k ve h a y z g ittiğ i z a m a n k a n ın ı y ık a ve n a m a z
kıl.» Bu V ekî (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d is id ir.”

İ Z A H I

Bu h a d is i K ü tü b -i S itte s â h ib le rin in h epsi riv â y e t e tm işle rd ir.

E l-M enhel y a z a rı, b u h a d is in a ç ık la m a s ı b a h s in d e şöyle d e r ;
Tl * ' ....
« F â tim e b in t Ebi H u b e y ş (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’in
Ü m m ü S e l e m e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) a ra c ılığ ıy la bu s o ru y u
•P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e in tik a l e ttird iğ i b â z ı r i ­
v â y e tle rd e b e lirtilm iş tir. B a şk a b ir riv â y e te g ö re M e y m û n e
(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in k a rd e ş i o la n E s m â (R a d ıy a llâ h ü a n h â ),
b u s o ru d a a ra c ılık e tm iş tir. B u ra d a k i h a d is in z â h irin e g ö re F â ­
t i m e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ş a h s e n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi
ve S e lle m K e 's o rm u ş tu r. R iv â y e tle r a r a s ın d a b ir ih tilâ f y o k tu r. Ç û n :
k ü s o ru n u n te k e r r ü r e tm e si m u h te m e ld ir. Ş ö y le de d e n ile b ilir : F â~
t i m e (R a d ıy a llâ h ü . a n h â ) , s o rd u rm u ş tu r. R âvi, a ra c ıy ı z ik re tm e -
m iştir. ............
H a d îs in : «H ayız geld iğ i z a m a n ...» v e : «H ayız g ittiğ i z a m a n ...»
ifâ d e le ri iki şe k ild e y o r u m la n a b ilir :
1 — ‘S e n in h a y ız g ü n le rin g e ld i ğ i ... ve g ittiğ i z a m a n ...’ b u n a
g ö re esk i' â d e te g ö re h a y ız g ü n le ri h e s a p la n a c a k tır. H a n e f i
â lim le rin in ve A h m e d b i n H a n b e 1 ’ in m e ş h u r g ö rü şü
b u d u r.
2 — ‘H a y z ın b e lirtisi o lan k o y u re n k li k a n geldiği ...v e b u k a n
b itip h a y z ın b itim b e lirtisi o la n açık re n k li k a n g elm ey e b a ş la d ığ ı...-
Bu ta k d ir d e h a y lz g ü n le rin in h e s a p la n m a s ı, k a n ın k u v v e t ve z a a ­
fın a d a y a n ır. Ş â f i i â lim le ri ile M â 1 i k ’ in g ö rü şü b u d u r.
Y u k a rıd a b e lirtild iğ i gibi h a y ız â d e tin in b a şla n g ıç ve bitim i, e s­
k i â d e te g ö re h e s a p la n a b ild iğ i gibi, k a n ın k u v v e t ve z a a f v a sfın a
g ö re d e h e s a p la n a b ilir. Bu n e d e n le h ad îs, m ü t â d e ka dı nı n hayız
h e s a p la m a s ı, â d e te g ö re d ir, d iy en â lim le rin , veyâ: â d e te g ö re değil
312 SÜNEN-Î İBN-I MÂCE

d e te m y iz e (k a n ın re n g in i a y ıra b ilm e k ) g ö re d ir, d iy en a lim le rin g ö ­

rü ş ü n e m ü s a ittir. (îk i t a r a f t a n b iris in in g ö rü ş ü n ü te ’yid e d e r d u ­
r u m d a g ö rü lm e m e k te d ir.)
H a d îs in : «H ayız g ittiğ i z a m a n k a n ın ı y ık a ...» fık ra s ı ile k a d ın ın
g u sle tm e si ve k a n lı y e rin i y ık a m a s ı k a sd e d ilm iştir. Ni t eki m B u -
h â r i ’ ni n b ir r iv â y e ti n d e : J —ic-l - « S o n ra g u sle t
ve n a m a z kıl,» b u y u ru lm u ş , k a n lı y e rin y ık a n m a s ı z ik re d ilm e m iştir.
Bu ih tilâ f H i ş a m ’ m a r k a d a ş la r ı a ra s ın d a d ır. O n la rın b ir k ıs­
m ı, k a n ı y ık a m a y ı z ik re tm iş, g u sle tm e y i z ik re tm e m iş tir. D iğ e r b ir
k ısm ı g u sle tm e y i a n la tm ış , k a n ı y ık a m a y ı z ik re tm e m iş tir. H epsi si­
k a d ır. H a d îsle ri B u h â r î ve M ü s l i m ' d e b u lu n u r. Bu n e ­
d e n le g e re k k a n ı y ık a m a ve g e re k se g u sle tm e g e re ğ i a ç ık o ld u ğ u
için, iki g u r u p riv â y e tle rin d e k ıs a ltm a y a p m ış tır, d iy e y o ru m y a p ı­
lır.

H A YIZIN K ESİLM ESİN İN ALÂMETİ

İ m a m E b û H a n i f e ve a r k a d a ş la r ın ın g ö rü ş ü n e gö­
re m ü s ta h â z a k a d ın ın h a y ız s ü re s in in b itim in e a lâ m e t, o n u n eski
â d e ti ve z a m a n ıd ır. Â d e tin i u n u ttu ğ u ta k d ird e , a r a ş tır m a y a p a c a k ,
k u v v e tli s a n ıs ın a g ö re h a r e k e t e d e c e k tir. Ş â y e t, k u v v e tli b ir k a n a a ­
ti y o k sa bild iğ i g ü n le r in e n a z ıy la a m e l e d er.
İ m a m Ş â f i i ve a r k a d a ş la r ın a g ö re h a y ız ın b itim i eski
â d e te g ö re değil, k a n ın ın r e n k d e ğ işik liğ in e g ö re te s b it ed ilir. S iy ah
k a n k ırm ız ıd a n k u v v e tlid ir. K ırm ızı k a n , Sarı k a fid an ; s a rı k a n da
b u la n ık k a n d a n k u v v e tlid ir. M ü s ta h â z a k a d ın ın k u v v e tli k an ı, h a ­
yız sa y ılır. Z ayıfı d a is tih â z a k a b u l e d ilir. K a n ın ı k u v v e tli ve zay ıf
g ö re n k a d ın a m ü m e y y iz e d e n ir. T em y izin g eçerliliğ i için üç ş a rt
v a rd ır:

1 — K u v v etli k a n o n b e ş g ü n d e n fa z la d e v a m etm iy ecek .

2 — K u v v etli k a n y irm id ö rt s a a tte n az o lm a y a c a k ki, h a y ız sa-
y ılab ilsin .

3 — Z ay ıf k a n , o n b eş g ü n d e n a z o lm a y a c a k . T â ki, iki h a y ız
a r a s ın d a b ir te m iz lik s ü re s i sa y ıla b ilsin .

M â l i k ve A h m e d ’ in de b u n u n la h ü k m e ttik le ri E 1 - A y n i
ta r a f ın d a n ifâ d e e d ilm iştir. E 1 - A y n i d a h a s o n r a .- ‘Bu ş a r t ­
Bâb : 115 KlTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 313

l a r a u y g u n o la r a k g ö rü le n k u v v e tli k a n kesilip , z a y ıf k a n g elm ey e

b a ş la y ın c a v e bö y lece h a y ız z a m a riı b itin c e k a d ın ın d e r h a l g u s lü ­
n ü y a p ıp n a m a z a b a ş la m a s ı v â c ib tir. B u n d a n s o n ra , n a m a z v e y â
o r u c u te rk e tm e s i c â iz d e ğ ild ir. M ü s ta h â z a o la n b u k a d ın ın h ü k m ü
te m iz o la n k a d ın ın h ü k m ü g ib id ir. î s tith â r e (h a y ız b itim in d e n itib â-
re n , ü ç g ü n e k a d a r g u sle tm e k ) lü z u m y o k tu r. Ş â f i î ’ n in h ü k ­
m ü b u d u r. M â l i k ’ te n ü ç r iv â y e t v a r d ı r :
1 — H ay ız b itim in d e n itib a r e n üç g ü n i s tith â r y a p a c a k , o n d a n
s o n ra is tih a z a b a ş la m ış o lu r.
2 — K u v v e tli k a n kesilip , y e rin e z a y ıf k a n g e lm e y e b a ş la s a b i­
le k a d m , o n b e ş g ü n e k a d a r n a m a z k ılm a y a c a k , ç ü n k ü h a y ız ın e n
ço k s ü re s i o n b e ş g ü n d ü r.
3 — M e zh eb im izd e o ld u ğ u g ib id ir; d e m iştir. E 1 - A y n i ’ n in
d e d iğ in e g ö re h a y ız ın e n a z m ü d d e ti, İ m a m - ı M â l i k ’ i n m ez ­
h e b in d e y irm id ö rt s a a ttir . H a lb u k i m e ş h u r m e z h e b in e g ö re, h a y ız ın
e n a z s ü re s i ib â d e t b a k ım ın d a n b ir la h z a d ır. İd d e t b a k ım ın d a n b ir
g ü n v e y â g ü n ü n b ir p a rç a s ıd ır.

H A D İS İN F IK IH YÖ N Ü

1. C â h il a d a m , b ilm ed iğ i şe y le ri â lim le re s o rm a lıd ır.

2. G e re k tiğ in d e , k a d ın e rk e k le rle k o n u ş a b ilir. (İslâm î ö r tü n ­
m ey e r iâ y e t e tm e k ş a rtıy la )
3. U ta n ıla n h u s u s la r ı s o rm a k e â iz d ir.
4. İh tiy a ç z a m a n ı n â m a h r e m k a d ın ın se sin i d in le m e k e â iz d ir.
5. S o ru la n z â t, b ü y ü k de o lsa s o ra n a c e v a p v e rm e lid ir.
6. H ay ız h â lin d e k a d ın , n a m a z ı b ıra k ır. S o n ra d a k a z â etm ez.
H a r i c î l e r m ü ste s n a , k im se b u h ü k m e m u h â le fe t e tm e m iştir.
7. M ü s ta h â z a k a d ın , h a y ız z a m a n ın d a n a m a z k ılm a k ta n m e n
e d ilm iştir. Bu y a s a k la m a h a r a m k ılm a k için d ir. Y âni n a m a z k ılm a ­
sı h a r a m olup, k ıls a bile fâ s ittir. Y a s a k lık b a k ım ın d a n fa rz n a m a z
ile n â file n a m a z e ş ittir. K â ’ b e ’ y i ta v â f e tm e k , c e n â z e n a m a z ı,
tilâ v e t ve ş ü k ü r secd eleri, K u r ’ a n ’ ı e lle m e k ve c â m iy e g itm e k
d e n a m a z g ib id ir.
8. H ay ız k a n ı n e c istir. P islik le ri g id e rm e k g e re k ir.
9. H ay ız k a n ı k e s ilir kesilm ez, is tith â r y a p m a d a n n a m a z k ıl­
m a k eâizdir.»
314 SÜNEN-t İBN-Î MACE

</ i \C $1 j j * <j «*-*** *\XX

\+£- Cj *»*'j \ Cj* ‘ tM c Ü Ü *a’ -*-c Cf" ‘ <•* ** • \ J t V-J'

^ ^ • y-^ v ■Jr ■< • < / •^ ♦ *”

cJ^ t S ^ > ’ f l û * ‘ 4*11® < 1 / û ft ‘ 4*11* c f l

' * •' * * "■ # ^ „ ''
Jtlc V Jl> - o Jİs .; • jt» - İJ < - ^ ~ l îC J l» • fy.

« ftl^İA (_£ I î ^ l» j 9 3 l i . 4>-û- t î A J l ( j j [ I *#1 3_J ”“J “_ !w * l* ic J ll* . • u <•*'_j <jî> -'

• lf~* j j ^-*lı Li . ®>^»a.n ^Z*Za A İ j . a 4 ^ ^ ’ Aûi->- I j | :iJ1*Jlİ

j £ -ii . > 5 ^ 1 j a : v iJ ı i « ®all ^ » . V 4 ıU i J k J 1 d il c * * i l » 3 ^

» • ,
. di» i* j •!>
^ ^ ^
T E R C E M E S İ

622) “ ... Ü m m ü H a b îb e b in t-i C a h ş ( R g d ıy a llâ h ii a n h â ) 'd u n : şöyle sö y ­

le m iştir :
B en çok ve u zu n zam an m ü s ta h â za o lu y o r d u m . N ih a y e t d u ru ­
m unu b ild ir m e k ve f e t v â is te m e k iç in Peygam ber (S a lla lla h ü Aljşy-
h i ve S ellem ) ’i n y a n m a g e l d i m . O ’ n u k ı z k a r d e ş i m Z e y n e b (P eygam -
b e r ’in h a n ım ı) (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n ı n y a n ı n d a b u l d u m . Ü m m ü H a r
b î b e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) d e d i k i t B e n : Y â R e s û l a l l a h ! S a n a i h t i y a ­
c ım v a r d ır , d e d im . O :

«E y h e n t â h (8 2 ) ih t iy a c ın n e d ir ? » d iy e s o rd u . B e n : U zu n s ü r e li
ve bü y ü k is tih â z a g ö r ü y o r u m . Bu k a n , b e n im n a m a z ım a ve oru cu ­
m a m â n i o ld u . B u k a n h a k k ın d a b a n a n e e m r e d e r s in ? d iy e s o r d u m . O :

«B e n s a n a p a m u ğ u n ö z e lliğ in i a n la ta y ım . Ç ü n k ü o, k a n ı g id e r ir .»
b u y u r d u . B e n : K a n ç o k f a z l a d ı r , d e d im . B u n u n ü z e r in e , r â v i Ş e r î k ’ in
(625 riolu) h a d is in in b e n z e r in i b u y u r d u .”

İ Z A H I
Ü m m ü H a b î b e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) 'n in bu h a d isin i, K ü -
tü b -i S it te s â h ib le rin in hepsi, k ısa ve u z u n m e tin le r h â lin d e riv â y e t

(82) N ihuye’cle bu kelim e : Ey şu kadın! d ern ek tir. Cevheri : Bu kelim e ca u-

n lu ıa y a m a h s u s tu r d em iştir. (S iııdi)
Bâb : 115 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 31£

.e tm işle rd ir. E l-M enhel y a z a r ı : K e n d isin e Ü m m ü H a b i b e d e n ­

d iğ i g ib i . Ü m m ü H a b i b de d e n iliy o r. A dı H a b î b e ’ d ir.
M ü s 1 i m ’ in riv â y e tin d e b e lirtild iğ i g ib i A b d u r r a h m a n
b i n A v f ’ m n ik â h ı a ltın d a idi. İ b n - i A b d i . ’ l - B e r r ’ i n
d e d iğ in e g ö re C a h ş ’ ıh; Z e y n e b , Ü m m ü H a b i b e - ve.
H a m n e a d ın d a ü ç k ızı v a rd ı. Z e y n e b , P e y g a m b e r (S allai-
la h ü A ley h i ve S ellem ) ’in zev cesi idi. Ü m m ü H a b î b e , A b ­
d u r r a h m a n b i n A v f ’ m zev cesi idi. H a m n e de T a 1 -
h â b in U b e y d u l l a h ’ ı n h a n ım ı idi. H epsi m ü s ta h â z a o lu - '
y o rla rd ı. İ b n ü ’ l - A r a b i ’ n in d e d iğ in e g ö re, P e y g a m b e r (Sal-
la lla h ü A ley h i ve S ellem ) z a m a n ın d a m ü s ta h â z a o la n k a d ın beş t a ­
n e id i H a m n e b i n t - i C a h ş , K a rd e şi H a b i b e ^ F 'â t i -
m e bint-i Ebi H u b e y ş , S e h l e b i n t Ebi S ü ­
h e y l v e m ü ’m in le rin a n n e le rin d e n (Ş ev d e).
Ş e r i k ’ in riv â y e tin d e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
lem ) , şöyle b u y u r m u ş t u r :
« M ü sta h â z a k a d ın , h a y ız g ü n le rin d e n a m a z ı b ıra k ır. H a y ız g ü n ­
le ri b itin c e g u s le d e r ve h e r n a m a z için a b d e s t a lır, o ru ç tu ta r , n a m a z
kılar.»
M ü s 1 i m ’ in b ir riv â y e tin d e Ü m m ü H a b î b e (R adı-
y a llâ h ü a n h â ) ’n in h e r n a m a z için g u s le ttiğ i b ild irilm iş ve E l - L e y s
b i n S a ’d: Ş i h â b , P e y g a m b e r. (S a lla lla h ü A le y h i ve Sellem )
Ü m m ü i l a b i b e ’ y e h e r n a m a z için g u s le tm e e m rin i v erd i, d e ­
m e m iştir. Ü m m ü H a b i b e k e n d iliğ in d e n b u işi y a p m ış tır,
d e r. M ü s 1 i m ’ in b ir riv â y e tin d e : «... G u s le t ve n a m a z kıl.» e m ­
r i v e rilm iştir. Bu e m rin , b ir d e fa g u s le tm e k için m i, y o k s a h e r n a ­
m a z için m i o ld u ğ u h u s û s u n d a b ir s a r a h a t, y o k tu r. B âzı riv â y e tle r
de, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in Ü m m ü Habi-
b e ’ y e ’ «H er n a m a z iç in y ık am a » e m ri v e rd iğ i, d iğ e r b ir k ısım r iv â ­
y e tle rd e : «H er n a m a z için a b d e s t alm a» e m ri v e rd iğ i g ö rü lm e k te d ir.
B â z ıla n b u h a d îs in F â t i m e b i n t Ebi H u b e y ş (Ra‘-
d ıy a llâ h ü a n h â ) h a d îs iy le n e sh e d ild iğ in i sö y le m işle rd ir. Ç ü n k ü Â i ş e
(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in ve-
f â tın d a n s o n ra F â t ı m a (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) h a d îsiy le fe tv â v e r
m iş ve Ü m m ü H a b î b e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) h a d îs in e m u h a ­
le fe t e tm iştir.
T a havi: Ü m m ü H a b î b e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in h a
d isi F â t i m e b i n t Eb i H u b e y ş (R a d ıy a llâ h ü a n h â )
h a d îs i ile m e n s u h tu r, d e m iştir. Ç ü n k ü F â t i m e (R a d ıy a llâ h ü an-
316 SÜNEN İ İBN-İ MÂCE

h â l ’n i n h a d îs in d e , her n a m a z ‘ iç in a b d e s t a lm a em ri var, g u s le t m e
em ri y o k tu r. İk i h a d îs in a r a s m d a : g ö r ü le n ih t ilâ fı b e rta ra f e tm e k
iç in Ü m m ü H a b i b e (R a d ıy a U â h ü a n h â ) ’n in h a d îs in d e k i e m ­
ri m e n d u b lu k iç in y o r u m la m a k daha iy id ir .

B e y h a k i de, R a b i ’ t a r ik i ile Ş â f i i ’ den r iv â y e t

e ttiğ in e g ö r e Ş â f i î : R e s û l- i E k r e m (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )
Ü m m ü H a b î b e (R a d ıy a U â h ü a n h â ) ’y e g u s le t m e k v e nam az
k ılm a k e m r in i v e r m iş tir . H e r n a m a z iç in g u s le t m e e m r i o n u n h a d î­
s in d e y o k tu r. Ş ü p h e s iz onun g u s lü e m r e d ild iğ i iç in d e ğ il, ta a t o l­
su n , d iy e y a p ılm ış t ır , d e m iş tir .

E b û D â v û d ’u n b ir r iv â y e tin d e ; T jL a J* »H ■ U J İ l i ,

= «P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) Üm m ü H a b ib e (R a d ı-

y a l l â h ü a n h â ) ’y a h e r n a m a z i ç i n g u s le tm e y i e m r e t t i...» F ık r a s ı v a r ­
d ır . E l- M e n h e l y a z a r ı : « H a d is h â f ı z l a n b u f ı k r a y a it ir a z e d e r e k Z ü h -
r i ’ n in s ik a a r k a d a ş la r ı b u ilâ v e y i z ik r e t m e m iş le r d ir . Z ü h r i ’ -
n in r â v ile r in d e n y a ln ız İ b n - ı î s h a k ’ ın r iv â y e t in d e b u lu n u r .
B u n e d e n le B e y h a k i : « İ b n - i İ s h â k ’ ın r iv â y e ti g a la t­
tır . Ç ü n k ü Z ü h r i ’ den y a p ıla n b ü tü n r iv â y e tle F e m u h a lift ir , d e ­
m iş t ir .» d e r.

M Ü STAH Â ZA HER FARZ İÇ İN A B D E S T A L IR M I ?

E l- M e n h e l y a z a r ı şu m a ’lu m a tı v e r ir :

« E l - F e t i h » ’t e : «İs tih â z a k a n ın ın hükm ü, a b d e s t s iz lik hükm ü g i­

b id ir . C u m h u r ’u n g ö r ü ş ü n e g ö r e m ü s ta h â za k a d ın , h e r f a r z n a m a z ,
iç in a b d e s t a l ı r v e b ir a b d e s t le b ir d e n fa z la f a r z n a m a z k ıla m a z . K a ­
z â n a m a z ı d a v a k tin d e k ılın a n n a m a z g ib id ir . Y â n i b ir a b d e s t le b ir ­
den fa z la k azâ n a m a z ı d a k ıla m a z . Çünkü h a d îs te h e r n a m a z iç in
a b d e s t a lm a e m r i v e r ilm iş tir . .

M a l i k i 1 e r ’ e göre, h er fa r z iç in a b d e s t a lm a s ı v â c ib o l­
m a y ıp , m ü s ta h a b t ır . B a ş k a n e d e n le a b d e s ti b o z u lm a d ığ ı ta k d ir d .e is ­
t ih â z a k a n m ın g e lm e s iy le y e n id e n a b d e s t a lm a s ı g e r e k m e z .

A h m e d ve İ s h a k ’ a g ö re, h e r fa r z iç in g u s le d e r s e da­
ha ih t iy a t lı d a v r a n m ış o lu r .

H a n e f i l e r ’ e göre, a b d e st, n a m a z v a k tin e b a ğ lıd ır . D o­

la y ıs ıy la m ü s ta h â za k a d ın b ir v a k it nam az iç in a ld ığ ı abdest ile o
Bâb : 115 KİTABÜ-TTAHARE VE SÜNENÎHÂ 317

v a k tin f a r z ı ile , v a k it ç ık m a d ık ç a d ile d iğ i k a d a r k azâya k a lm ış na­

m a z la r ım d a k ıla b ilir . H a d îs t e k i« H e r n a m a z iç in a b d e s t a lm a k » e m ­
r in in m â n â s ı, h e r n a m a z v a k t i iç in a b d e s t a lm a k t ır . A b m e d ve
İ s h a k ' ı n bu y o r u m u , d e lile m u h t a ç t ır .» d e n ilm iş t ir .

H â n b e l i l e r ’ in m e z h e b i, H a n e f i l e r ’ in m ezh ebi g ib id ir .
D e lille r i is e E b û H a n i f e (R a h i m e h u l l a h ) ’d e n m e r f u ’ o la r a k r i v â ­
y e t o lu n a n şu h a d is t ir :

«M ü s t a h â z a k a d ın , h e r n a m a z v a k t i iç in a b d e s t a lır .»

E l- M e n h e l y a z a n , b u a r a d a b a ş k a d e lille r i d e z ik r e d e r .

t <a C~\ J> \ u: : Vfe . -CU <j 1u \L s je — *VIT

ü
^&* ^ *x* ~ e’ C
• I c j t » : C<Jλ • ‘ ‘ t-r6
+ * ^ + * . w
^ 5 • V » cK* ? • ’^ - a ll £ 3 l i i . (J | : c j t » ^ y jl

. J jI m # »c f j # t i k / c l s ^ î ı a u ij^ ılv ı jji

•* ‘ v->*i y

T E R C E M E S t

623) “ ... (P eygam ber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem )'\n zevcelerinden)

Ü m m ü Seleme (Radtyallâhü anhâ)'û<m rivâyet edildiğine göre şöyle d e m iş tir :

B ir k a d ın . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’e s

B e n , m ü s t a h â z a b ir k a d ın ım . T e m iz le n e m iy o r u m . (K a n ım k e s il­
m iy o r .) B en , n a m a z ı b ır a k a y ım m ı? d iy e s o r d u . O :

«H a y ır . L â k in d a h a e v v e l h a y ız g ö r d ü ğ ü n g ü n le r v e g e c e le r k a ­
d a r n a m a z ı b ır a k . S o n r a g u s le t v e b ir b e z le is t is fa r e t v e n a m a z k ıl.»
b u y u rd u .
R âvi Ebû B e k ir , k e n d i r iv â y e t in d e dedi k i: Peygam ber (S a lla l­
la h ü A l e y h i v e S e lle m ) :

«...v e a y in h a y ız g ü n le r i v e g e c e le r i k a d a r ...» d a b u y u r d u .”
318 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

İ Z A H I
B u h a d îs T i r m i z î h â riç , K ü tü b -i S itte s a h ip le ri ta r a f ın d a n
riv â y e t e d ilm iştir. E l-M enhel y a z a r ın ın b e y â n ın a g ö re P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e so ru s o ra n k a d ın F â t i m e b i n t i
E b i - H u b e . y ş ’ tir. N ite k im b â z ı riv â y e tle rd e ism e n g eçiy o r' Y i­
n e b â z ı riv â y e tle re g ö re Ü m m ü S e l e m e , k a d ın ın s o ru s u n u
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e ile tm iştir. V e rile n ce­
v â b a g ö re k a d ın , m ü s te h â z a o lm a d a n önce, k a ç g ü n vö g ece h a y ız
k a n ı g ö rü y o rd u y s a b u n d a n s o n ra k i a y la r d a h a y z s ü re s in i esk isi g i­
bi h e s a p la y a c a k ve a y d a p k a la n g ü n le rd e m ü s te h â z a s a y ılıp n am a-,
zın ı k ıla c a k tır. M,eselâ, m ü s te h â z a o lm a d a n ö n c e h e r a y ın b a ş ın ­
d a n itib a r e n b ir h a f ta h a y z g ö rü p , o n d a n s o n ra gelecek a y b a ş ın a
k a d a r te m iz k a la n k a d ın ın b u â d e ti b o z u lu p , b ü tü n a y k a n ' g ö r ü r - -
se, h e r a y ın ilk h a f ta s ı h a y ız k a n ı sa y ılıp n a m a z k ılm ay a c a k ,- h a f ­
t a b itin c e g u sle d ip n a m a z ın ı k ıla c a k ve k a n d evam , e tse bile ib â d e tin i
b ıra k m a y a c a k tır.
Bu h a d is i î b n - i M â c e h ’e E b û B e r k i r b i. n E b î
Ş e y b e ve Alî b i n M u h a m m e d riv â y e t e tm iş le rd ir.
B u n la rd a n A lî b in M u h a m m e d ’ i n . riv â y e tin d e haıdisin
m e tn i m e â le n ş ö y le d ir :
«H ayır! (N a m a z m ı b ıra k m a ) V e lâ k in d a h a ö n c e .b a y ız g ö rd ü ğ ü n
g ü n le r ve g e c e le r m ik ta r ın c a n a m a z ı b ıra k , s o n ra g u sle t...»
Ebû B e k i r bin E b î Ş e y .b e ’ n in riv â y e tin d e k i m e ­
tin a r a s ın d a b ir z iy a d e v a rd ır. O n a g ö re m e tin m e â le n ş ö y le d ir :
«H ayır! (N a m a z m ı b ıra k m a ) V e lâ k in d a h a ö n ce h a y ız gördji-
ğ ü n g ü n le r ve g e c e le r m ik ta r ın c a ve a y d a n o g ü n le r ve g e c e le r m ik-
ta r ın c a n a m a z ı b ıra k . S o n ra g u sle t...» H a t t â b>i : ‘M ü ste h â z a -
lık 'ille tin e tu tu lm a d a n ö n ce h e r a y ın b e lirli g ü n le rin d e h a y ız g ö re n ,
ve s o n ra â d e ti b o z u lu p d e v a m lı k a n g ö re n k a d ın ın h ü k m ü '.b u h a ­
d îste te s b it e d ilm iştir. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), b u
k a d ın a m ü s te h â z a lık h a s ta lığ ın a tu tu lm a d a n ö n cek i â d e te g ö re h a ­
yız sü n esin i h e s a p la m a s ın ı ve o g ü n le rd e n a m a z ın ı b ıra k m a s ın ı s ü ­
re y i d o ld u ru n c a b ir d e fa g u s le tm e s in i ve n a m a z m a d e v a m ın ı e m ­
re tm iş tir. B u k a d m o ru ç ve n a m a z k ılm a so ru m lu lu ğ u , K â b e ’ yi
ta v â f e tm e si ve e ş in in y a k la ş m a s ı h u s û s u n d a te m iz k a d m h ü k m ü n ­
d e d ir. T em iz k a d ın d a n şu f a r k ı v a r d ı r : N a m a z k ılm a k iste d iğ i z a ­
m a n h e r f a r z için a b d e s t a lm a s ı'g e r e k ir . Ç ü n k ü o n u n a b d e sti b ir
z a r û r e t abdest-idir. B u y ü z d e n te y e m m ü m e d e n kişi gibi b ir a b d e s t­
le iki f a r z kılam az.» d e m iştir.
Bâb : 115 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNEJVIHÂ 319

Bu k a d ın ın m y s ta h â z a o lm a d a n önce, b ir h a y z â d e tin in b u lu n :
d u ğ u ve b u â d e tin i h a tır la d ığ ı h a d îs te n a n la ş ılıy o h K a d ın ın m ü ­
m ey y iz o lu p o lm ad ığ ı, y â n i k a n ı k u v v e tli ve z a y ıf o lm a k ü z e re ç e ­
şitli o la r a k g ö rü p g ö rm e d iğ i a ç ık la n m a m ış tır. ,E b û ,H a n. i f e
ve' m e ş h u r r iv â y e tin e g ö re A h m e d b i n H a n ' b e l , h a d isi
d elil g ö s te re re k d e m iş le rd ir k i : M ü s ta h â z a o lm a d a n ö n ce h a y ız â d e ­
ti b u lu n u p b u n u h a tır la y a n k a d m m ü9ıtahâza o lu n c a h a y ız •süfesi,
e sk i â d e tin e g ö re h e s a p la n ır is te r k a n ın ı k u v v e tli ve z a y ıf o lâ ra k
g ö rm e k le m ü m e y y iz o lsu n , is te r k â n ım h e p a y n ı' re n k te g ö rü p g a y ri
m ü m e y y iz e o lsun, fa rk e tm e z . Ç ü n k ü P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi
ve S e lle m ), b u k a d ın a m ü m e y y iz e o lu p o lm a d ığ ın ı s o rm a m ış tır. Bu-,
n u s o rm a m a sı, m ü m e y y iz e liğ in n e tic e y i d e ğ iş tirm e d iğ in e a lâ m e ttir.
M â l i k ye Ş â f i î ise : E ğ e r k a d m m ü m e y y iz e d eğ ilse ( k a :
n ı h e p a y n ı v a s ıfta g ö rü y o rs a ), h a y ız ı eski â d e tin e g ö re h e s a p la n ır;
M ü m ey y ize ise, te m y iz in e g ö re h e s a p la m a y a p ılır ,- d e m iş le r d ir
j s t i s f â r : H a d iste g e ç e n : l îs tis f â r et» c ü m le s in in 'm ânâsınla g e ­
lince; İstiS fâ r ş u n a d e n i r : îçr p a m u k la d o ld u ru la n g e n işç e b ir bez,
u y lu k k e m ik le ri a ra s ın d a n ve a v re t m a h a llin in ü z e rin d e n g e ç irile ­
re k , u ç la n y u k a rıy a k a ld ırılıp k u ş a k , k e m e r gibi b ir şeye b a ğ la n ır:
B öylece k a n ın d in d irilm e s in e ç a lışılır. Istisfâ r, ‘Sefr., k e lim e sin d en
tü re m e d ir. S e fr ise, a tın k u y ru ğ u n u n a ltın d a n g e ç irile re k e y e re bâğ^
la n a n k a y ış a d e n ir.

C f ‘ £^<5 ^ : 1 ü' ^ — TT1 •

£»fÇ : c J k i je ( j % . j j \J
% ^ ^ ' m* ** /

I i \ y \ (J| ! û)' 3 j ^ : cJtîs (J ^‘■lÂ;

‘ <3*/i dUS W[ . V'B 3^» î eoîi \ .

•« ^ j . j J~ Â cl j r . d-La.ii ^lı_l

T E R C E M E S İ
624 " ... Âişe (R a d ty d iâ h ü anhâ)'d a n Tİvâyet edildiğine göre şöyle söy­
lem iştir : .

F â tim e b in t Ebî H u b e y ş (R ad ıy aU âh ü a n h â ) P e y g a m b e r (S al­

la lla h ü A leyhi ye S e lle m )’e g e le re k 1
320 SÜNEN-1 İBN-Î MÂCE

Y â R e s û la lla h ! B e n m ü s ta h â z a o la n b ir k a d ın ım . T e m iz le n e m i­
yoru m . (K a n ım k e s ilm iy o r .) B en n a m a z ı b ır a k a y ım m ı? d iy e s o r d u .
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) :
«H a y ır ! O an cak b ir dam ar k a n ıd ır . H a y ız d e ğ ild ir . Sen h a y ız
o ld u ğ u n g ü n le r d e nam azdan u zak k a l. S on ra g u s le t v e kan, h a ş ir
Ü z e r in e d a m la s a b ile h e r n a m a z iç in a b d e s t a l . » ’*

İ Z A H I
F â t i m e b i n t E b i H u b e y ş (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’in
Peygam ber (S a lla la h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’e v â k i m ü r a c a a t ın a ve a l­
d ığ ı c e v â b a â it o la n b u h a d îs az b ir ' la fız fa r k ıy la U r v e b i n
Z ü b e y r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n 620 n u m a r a d a r iv â y e t e d ilm iş ti.
O rad a U r v e b i n Z ü b e y r , (R a d ıy a llâ h ü a n h ), F â t i m e
b i n t E b i H u b e y ş ( R a d ı y a l l â h ü a n h â ) ’d e n h a d is i iş it t iğ in i
b e lir t m iş t ir . B u r a d a is e  i ş e ( R a d ı y a l l â h ü a n h â ) ’d a n i ş i t t i ğ i k a y ­
d e d ilm iş tir . ö y l e a n la ş ılıy o r k i, U r v e (R a d ıy a llâ h ü anh) bunu
hem  i ş e (R a d ıy a llâ h ü anhâ) hem d e soru s â h ib i F â t i m e
(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d e n i ş i t m i ş . H a d i s , i h t i v â e t t i ğ i h ü k ü m b a k ım ın ­
d a n d a h a ö n c e g e ç e n r iv â y e t t e n fa r k s ız g ö r ü lü y o r . Z â h ir in e g ö r e , m ü s ­
t a h â z a k a d ın ın h a y ız g ü n le r in in h e s a p la n m a s ın d a e s k i â d e t i e s a s tır .
H a d is in s o n u n d a : »...k a n , h a ş ir in ü z e r in e d a m la s a b ile ...» fık ­
rası ile ilg ili o la r a k E l- M e n h e l ya za rı ş ö y le d e r : ‘B u fık r a , is tis fâ r
e d ip , k a n ın ın a k m a s ın ın ö n le n m e s i iç in gerek en te d b ir i ,a la n ve bu­
n a r a ğ m e n , k a n ı d u r d u r u la m a y a n k a d ın iç in y o r u m la n ır . B u d ü r ü m ­
d a k a d ın , s â h ib - i ö z ü r h ü k m ü n d e d ir .

H a n e f ı l e r e g ö r e m ü s t a h â z a k a d ın , k ü ç ü k a b d e s t in i tu ­
ta m a y a n veyâ b u rn u d e v a m lı kanayan s â h ib - i özü r h ü k m ü n d e d ir .
B ir v a k it iç in g ü z e lc e t a h â r e t le n ip , is tis fâ r d e n ile n bez b a ğ la m a iş i­
n i s a ğ la m c a y a p tık ta n s o n ra , a ld ığ ı a b d e s t ile o v a k it ç ık ın c a y a ka­
d a r v a k it n a m a z ı ile b ir ç ö k k a z â n a m a z ı k ıla b ilir .
Ş â f i i 1 e r e göre v a k it g ir d ik te n s o n ra , k a d ın t a h â r e t le n ip ,
is t is fâ r d e n ile n iş le m i y a p ıp a b d e s t a lır v e y a ln ız b i r f a r z nam az k ı­
la r . B u n u n y a n ın d a d ile d iğ i k a d a r n â file nam az k ıla b ilir . K azâya
k a lm ış f a r z n a m a z la r ın hükm ü de b u d u r. Y â n i, kazâ o ls u n , e d â o l­
s u n b ir d e n f a z la f a r z n a m a z k ıla m a z . T â r i f e d ile n ş e k ild e bez bağ­
la y ıp abdest a lır k e n veyâ a b d e s t a ld ık ta n so n ra ara verm ed en na­
m a za d u ru rk en , k a n d a m la s a b ile ö z ü r s â h ib i s a y ılır .’

özü r s â h ib i ile ilg ili fık ıh h ü k ü m le r v e ş a r tla r ı u z u n iz a h a t is ­

te r. İs t e y e n le r H a n e f i veyâ Ş â f i i fık ıh k ita b la r ın a m ü-
r â c a a t e ts in le r .
Bâb : 115 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 321

i dl j l U? : v\î . J - j i ü ; j ‘m
& ~ tij 3 i \ — lYû
O- ^ #«* * <*•

jİ^ ( »-!>■ < o l *^6. < ,> ^£Ac < j l L i p l (J \

.t^ a îj Ç l û > . 1^1 AieUelJİJt#

T E R C E M E S Î

625)“ ... A diyybin Sâbit’in dedesi (Radtyallâhü a»hüm)’dea :

Şöyle söylemiştir : Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem), buyurdu­
lar k i :

« M ü sta h â z a k a d ın (eski â d e tin e g ö re h e s a p la n a c a k ) h a y ız g ü n ­

le rin d e n a m a z ı b ıra k a c a k tır . O n d a n s o n r a (b ir d e fâ ) g u sle d e c e k ve
h e r n a m a z iç in a b d e s t a la c a k o ru ç tu ta c a k , n a m a z k ıla c a k tır.» "

İ Z A H I

B u h a d is i E b û D â v û d ve T i r m i z î d e riv â y e t e tm iş ­
le rd ir. T i r m i z î ’ d e k i m e tin , m e â le n ş ö y le d ir: ‘R e s û lu lla h (S al­
la lla h ü A ley h i ve S ellem ) b u y u r d u k i :
« M ü s ta h â z a k a d ın , d a h a ö n ce h a y ız g ö rd ü ğ ü g ü n le rd e n a m a z ın ı
b ıra k a c a k , (o g ü n le r g e ç tik te n ) s o n ra g u sle d e c e k ve h e r n a m a z için
[abdest a la c a k , o ru ç tu ta c a k , n a m a z k ıla c a k tır.» T i r m i z î , bu
a r a d a şöyle d e r : ‘B u h a d îs i E b û Y e k z a n ' d a n y a ln ız Ş e -
r i k r iv â y e t e tm iş tir. B en M u h a m m e d ’ e b u h a d îs in d u r u ­
m unu so ra ra k : A d i y y b i n S â b i t ’ i n d e d e sin in a d ı n e d ir?
diy e so rd u m . M u h a m m e d , o n u ta n ım a d ı. Bu k e r e Y a h y â
b i n M û i n ’ i n: A d i y y ’ in d e d e sin in a d ı D i n a r ’ d ır, d e ­
d iğ in i söyledim . M u h a m m e d , b u söze iltif a t e tm e d i.’ T i r ­
m i z î ’ n in ş e rh i T u h fe tü ’l-A hfezî y a z a rı, b u h a d îs i a ç ık la rk e n , h a ­
d iste e m re d ile n g u s lü n b ir d e fâ y a m a h s u s o ld u ğ u n u ve h e r n a m a z
iç in y a ln ız a b d e s t a lm a s ın ın g e re k liliğ in i b e lir ttik te n s o n ra : Bu h a ­
d îs z a y ıftır. L â k in h â fız Z e y 1 â i ve h â fız î b n - i H a c e r ,
b u h a d îs i te ’y id e d e n ş â h itle rin i z ik re tm iş le rd ir. Bu ş â h itle rd e n b i­
risi, H z . Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in F â tim e b i n t E b î
H u b e y ş (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ile ilgili h a d îs id ir. T u h fe tü ’l-A hvezî

Sünen-i İbn-i M âce — C. : 2 - F. : 21

322 SÜNEN-1 ÎBN-İ MÂCE

yazan, A d i y y b i n S a b i t ’ i n d e d e sin in a d ı ile ilgili o la ­

ra k , E 1 - M ü n z i r i ’ d e n ş u n u n a k l e d e r : ‘ A d i y y ’ n in d e ­
desi tâ b iriy le a n a s ın ın b a b a s ı A b d u l l a h bin Yezîd E 1-
H ı t m i ’ n in k a s d e d ild iğ in î sö y le m iştir. D a r e k u t n i : Söy­
le n e n isim le rin h iç b irisi d o ğ ru d e ğ ild ir, d e m iş tir. Y a h y â ’ d a n
b a ş k a k im se le r, o n u n a d ın ın K a y s E 1 - H 1 1 m i o ld u ğ u n u söy­
lem işler. H a d îs im a m la rın ın b e y a n la rın a g ö re b u a d a m tanınm ıyor.*
B u h a d is de, m ü s ta h â z a k a d ın ın esk i b ir h a y ız â d e ti v a r ise ve b u
â d e ti u n u tm a m ış ise h a y ız g ü n le rin i o n a g ö re h e s a p la y a c a k , m e se ­
lâ; e sk id e n h e r a y ın ilk b e ş g ü n ü h a y ız g ö re n ve y irm ib e ş g ü n te ­
m iz k a la n b ir k a d ın ın â d e ti b o z u lu p d e v a m lı k a n g ö rm e k le m ü s ta ­
h â z a o lu n c a , h e r a y ın ilk b e ş g ü n ü h a y ız sa y ılır. Bu g ü n le rd e n a m a ­
zı te rk e d e c e k , a ltın c ı g ü n g u sle d ip n a m a z ın a , o r u c u n a ve ş â ir ib â ­
d e tin e b a ş la y a c a k . A y s o n u n a k a d a r tem iz s a y ıla c a k tır.

i 4_kaT lr U ia l- â - i 4.!*» l a O . i l tU -U ı_ jl» \\j

116 — M Ü STA H Â ZA N IN K A N I KA RIŞIK OLUP.
HA YIZ G Ü N LER İN İ BİLMEDİĞİ ZA M A ND AK İ
DU R U M U H A K K IN D A (GELEN) HADİSLER BÂBI

• U> o» < a f i c • ' i :*- 3 ü * U A t - ı n

: o li» ö\ i *^*c' ® 1 Jy*. cJ * İ jF C/"

- •- **- İl I
. ı_A— < <-*j f - U 0 \ A-U»- a l 1

. ^ û‘ [ 3 . o i 'J 5 }» $ jg | d öi o C H

. fl o l î [ J . i^ C a J I O İ - * » l 'İ İ *

t. -A*IS^j . O*» * • ÂOle 0»li*

' " ' * ' ,
. îL l' jL »- ! a-)i' öJ t O İ; j
, ' l •
T E R C E M E S İ

626) " ... P e y g a m b e r ( Sallallahü A le y h i ve S ellem y m zevcesi A ışe ( R ıi-

(hyallâhii a n h â )'dan :

Şöyle s ö y le m iş tir : Ü m m ü H a b îb e b in t-i C a h ş (R a d ıy a llâ h ü a n ­

h â) A b d u r r a h m a n bin A vf’m zevcesi ik e n yedi yıl is tih â z a g ö rm ü ş
B âb : 116 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ

v e h â lin i P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’e a r z e t m iş t i, P e y ­

gam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) de s

«B u , ş ü p h e s iz h a y ız d e ğ il d e a n c a k b ir d a m a r (k a n ı) d ır . B u n u n
iç in h a y ız z a m a n ı g e lin c e s e n n a m a z ı b ır a k v e h a y ız z a m a n ı g id in c e
g u s le t v e n a m a z k ıl.»

 iş e (R a d ıy a U â h ü a n h â ) : "B u n d a n s o n r a Ü m m ü H a b ib e h e r n a ­
m a z iç in g u s le d e r , s o n r a n a m a z k ıla r d ı. V e k ız k a r d e ş i Z e y n e b b in t- i
C ahş ( P e y g a m b e r ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i n z e v c e l e r i n d e n d i r . )
(R a d ıy a U â h ü a n h â ) ’n m b ir ç a m a ş ır te k n e s i iç in d e o tu ru p g u s le d e r -
d i. H a t t â k a n ın k ı r m ı z ı l ı ğ ı s u ü s tü n e ç ık a r d ı. ’ d e m iş t ir .

İ Z A H I

B u h a d îs i B u h â r i , M ü s l i m , E b û D â v û d , N e -
s. â î ve, B e y h a k i d e r iv â y e t e tm iş le r d ir . Â i ş e (R a d ıy a llâ -
h ü a n h â ) , b u h a d is te Ü m m ü H a b i b e ( R a d ı y a U â h ü a n h â ) ’y i
İk i ş e y le t a n ıt m ış t ır . B ir in c is i A b d u r r a h m a n b i n A v f ’ m
z e v c e s i o la r a k , İk in c is i P e y g a m b e r (S a U a lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’in
h a n ım ı Z e y n e b b i n t - i C a h ş (R a d ıy a U â h ü a n h â ) ’ı n k ı z
k a r d e ş i o la r a k g ö s t e r m iş t ir .

H a d is te , Ü m m ü H a b i b e (R a d ıy a U â h ü a n h â ) ’ n in m üs-
t a h â z a lık h â lin in y e d i y ıl d e v a m e t t iğ i b ild ir ilm iş t ir .

H a d îs te P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e v e S e lle m ), Ü m m ü

H a b î b e ( R a d ı y a U â h ü a n h â ) ’y e : « H a y ız z a m a n ı g e lin c e ... v e h a ­
y ız z a m a n ı g id in c e ...» b u y u rd u ğ u iç in Ü m m ü H a b î b e (R â -
d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n i n bu z a m a n la r ı b ild iğ in e d e lâ le t e d iy o r . D o la y ı­
s ıy la , Ü m m ü H a b î b e (R a d ıy a U â h ü a n h â ) ’n in m u ’t â d e y â ­
n i e s k i b ir h a y ız â d e t i b u lu n d u ğ u a n la ş ılıy o r . E s k i h a y ız â d e tin i b i­
le n k a d ın , k a n ı k u v v e t li v e z a y ıf o la r a k a y ır t e d e b iliy o r s a , o n a m ü­
m e y y iz e d e n ilir . A y ı r t e d e m iy o r s a , g a y r - i m ü m e y y iz e d e n ir . Ü m -
m ü H a b î b e (R a d ıy a U â h ü a n h â ) ’n in m ü m e y y iz e o lu p o lm a d ığ ı
h u s û s u n d a h a d îs te b ir s e ra h a t y o k tu r. Çünkü, h a y ız z a m a n ın a ge­
liş v e g id iş i k a n ın k u v v e t v e z a a fın a göre te s b it e d ile b ild iğ i g ib i, e s ­
k i h a y ız â d e t in e g ö r e d e h e s a p la n m a s ı m ü m k ü n d ü r . Ü m m ü H a ­
b î b e , (R a d ıy a U â h ü a n h â ) h a y ız z a m a n ın ın g e liş g id iş in i e s k i h a ­
y ız z a m a n v e s ü r e s in e g ö r e m i, y o k s a k a n ın k u v v e t v e z a a fın a g ö r e
m i h e s a p la m ış tır ? B â z ı â lim le r , Ü m m ü H a b i b e * (R a d ıy a l-
lâ h ü a n h â ) ’n i n g a y r - i m ü m e y y iz e o ld u ğ u n u s ö y le m iş le r , m ü e llif de,
324 SÜNEN-Î ÎBN-I MACE

b u h a d is i a ld ığ ı b â b m b a şlığ ın d a ; «K anı K a rışık O lu p ...» ifâ d e sin i

k u lla n d ığ ın a g ö re g a y r-i m ü m e y y iz e o la r a k k a b u l e tm iş tir.
E l-M enhel y a z a rı « M ü s ta h â z a n m h e r n a m a z iç in g u sle d e c eğ in i
r iv â y e t e d en ler» b â b ın d a r iv â y e t e ttiğ i b u h a d is in a ç ık la m a s ın d a ez­
c ü m le şöyle d e r :
« E l - H a t t â b i : ‘Bu h a d is k ısa d ır. O n d a k a d ın ın h â li ve is-
tih â z a s ın m k e y fiy e ti z ik re d ilm e m iş tir. M ü s ta h â z a o la n h e r k a d ın ın ,
h e r n a m a z için g u s le tm e s i v â c ib d e ğ ild ir. Bu y ü k ü m lü lü k , m ü te h a y -
y ire (şa şk ın ) o la n k a d ın a â ittir . M ü te h a y y ire k a d ın , k a n ı k a r ış ık gö­
rü r, k u v v e tli ve z a y ıf o la r a k a y ıra m a z . Y â h u t e sk i b ir h a y ız â d e ti
v a r id iy se d e u n u tm u ş , s ü re s in i v e z a m a n ın ı b ilem ez. A yın k a ç ın d a
k a n g ö rm e y e b a ş la rd ı? K aç g ü n s ü re rd i? ve k a ç ın c ı g ü n k a n k e s ilir­
di? B u n la rı b ilem ez. Böylece, m ü te h a y y ire o la n k a d ın h e r n a m a z
için g u sle d e r. Ç ü n k ü , o a n d a h a y ız b itm iş o la b ilir...' d er.
El-Bey haki b u h a d îs h a k k ın d a : ‘ E b ü S e l e m e (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d e n bize g e le n riv â y e te g ö re Ü m m ü H a b i b e
(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , y a ln ız b ir g u s ü l y a p a rd ı. E b û S e l e m e
(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’d e n
r iv â y e t e ttiğ i b ir h a d îs te O ’n a m u h â le fe t e tm e z .’ d e m iş tir. B e y h a ­
k î , b u sözüyle h e r n a m a z için g u s le tm e h a k k ın d a E b û S e l e -
m e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d e n y a p ıla n riv â y e tin s a h ih o lm a d ığ ın ı sö y ­
lem ek iste m iştir.
H a ttâ b i, Ü m m ü H a b ib e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’yi m ü ­
te h a y y ire o la r a k g ö ste rm işse d e M ü s 1 i m ’ in S a h ih ’in d ek i r i ­
v â y e tle r ile re d d e d ilm iş tir. Şöyle k i : M ü s 1 i m ’ in b ir r iv â y e tin ­
de R esûl-i E k re m (S a la lla h ü A leyhi ve S ellem ) Ü m m ü Habîbe
(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’y e :
«Senin h a y z ın e sk id e n se n i ib â d e tte n a la k o y d u ğ u m ü d d e t k a d a r
d u r, s o n ra g u s le t ve n a m a z kıl.» b u y u r m u ş tu r. Bu riv â y e t Ü m m ü
H a b i b e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in m u ’ta d e v e y â m ü m e y y iz e o ld u ­
ğ u n a d e lâ le t e d e r. Bu d u r u m a g ö re Ü m m ü H abibe (R adıyal-
lâ h ü a n h â ) , h a y ız d a n te m iz le n e re k g u sle ttiğ i h a ld e , h e r n a m a z için
g u s le tm e k g e re k liliğ in in O ’n â e m re d ilm e si m ü m k ü n o lu r m u ? Ş â y e t
böyle b ir e m ir v e rilm iş o lsay d ı bile te d a v i ve s a ğ lık için v ey â m en-
d u p lu k için y â h u tta b e d e n in k a n d a n tem iz le n m e si için b u e m ir v e ril­
m iştir, diy e y o ru m y a p ıla c a k tı. E 1 - H â f i z d a E l-F etih ’te : ‘ Ü m -
m ü ' H a b i b e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in m ü te h a y y ire o ld u ğ u n a
d â ir H a t t â b i ’ n in d ed iğ i söz tu ta rs ız d ır. Ç ü n k ü 1 k r i m e ’ -
n in riv â y e tin d e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o’n a h a y ız
Bâb : 116 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 325

g ü n le r i s ü re s in c e b e k le m esin i e m re tm iş. M u s 1 i m ’ i n U r v e
(R a d ıy a U âh ü a n h ) ’d e n riv â y e tin d e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve
S e lle m ), Ü m m ü H a b i b e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’ye :
« ...E s k id e n , h a y z ın se n i (ib â d e tte n ) a lık o y d u ğ u s ü re c e dur.» b u ­
y u r m u ş tu r. E b û D â v û d ve b a ş k a la rın ın E v z â i ve İ b n - i
U y e y n e ta rik iy le Z ü h r i ’ d e n y a p tık la rı riv â y e tle r de böy-
ledir.
Ü m m ü Ha b i b e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’n in m ü m e y y iz e o ld u ­
ğ u n u s ö y le y e n le rin b ir kısm ı, g u s le tm e y e â it e m ri, v ü c û d u n a d o k u ­
n a n k a n ı y ık a m a y a y o ru m la m ış la rd ır.
T a h a v i : Ü m m ü H a b î b e (B a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in h a ­
disi, F â t i m e bi nt Ebî H u b e y ş (R ad ıy aU âh ü a n h â ) ’in
h a d is i ile m e n s u h tu r. Ç ü n k ü o ra d a , h e r n a m a z için g u s ü l y a p m a s ı
d e ğ il a b d e s t a lm a s ı e m re d ilm iş tir,’ d er.
Ü m m ü H a b î b e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’n in h a d is in d e k i g u s
le tm e e m ri m e n d u p lu k iç in y o r u m la n m a k s u re tiy le h e r iki h a d is in iş­
le rliğ i d a h a u y g u n d u r.»
M ü e llifim izin y u k a rıd a te rc e m e s in i v e rd iğ im iz (626 n olu) h a d i­
si, Ü m m ü H a b i b e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’n in m ü te h a y y ire d e ­
ğil, m u ’ta d e o ld u ğ u n u g ö s te rm e k te d ir. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S ellem ) E fe n d im iz in b u y r u ğ u n d a Ü m m ü H a b î b e (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in h e r n a m a z için g u s le tm e s in e d â ir b ir serah at, y o k ­
tu r. T e rce m ed e d e g ö rü ld ü ğ ü g i b i :
«... H a y ız z a m a n ı g id in c e g u s le t ve n a m a z kıl.» b u y u ru lm a k ta d ır.
A ncak  i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) , Ü m m ü H a b i b e (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in h e r n a m a z için g u s le ttiğ in i b ild iriy o r.
B ir ö n c e k i 'b â b ın h a d îs le rin i a ç ık la rk e n , m ü s te h â z a n ın h e r n a m a z
iç in g u s le tm e s in e g e re k o lm a d ığ ın a d â ir â lim le rin g ö rü ş ü n ü n a k le t­
m iştik . B u ra d a N e v e v i ’ n in M ü s 1 i m ' in ş e rh in d e v e rd iğ i
m a ’lu m a tı n a k le tm e k le y e tin e lim .

T i r m i z î ’ n in « M ü ste h â z a h e r n a m a z z a m a m g u sle d e r» bâ-

b ın d a riv â y e t e ttiğ i Ü m m ü H a b i b e (R ad ıy aU âh ü a n h â ) 'n in
h a d îs in i a ç ık la y a n T u h fe y a z a rı, N e v e v i ' n in şöyle d e d iğ in i
n a k le d e r, biz d e a y n e n a k t a r a l ı m : «Bil ki m ü s te h â z a k a d ın h e s a p ­
l a n a c a k h a y ız s ü re s in in b itim in d e , b ir d e fa y a m a h s u s o lm a k ü z e ­
re g u s le d e r. B u n d a n s o n ra k ıla c a ğ ı n a m a z la r için g u sle tm e si v âcip
d e ğ ild ir. S e lef ve h a le fin , â lim le rin c u m h u r u böyle h ü k m e tm iş le rd ir.
326 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

Bu hü k ü m , A l i , î b n - i M e s ’ u d , İ b n - i A b b â s ve
 işe (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’d e n r iv â y e t e d ilm iştir. U r v e b i n
Zübeyr, Ebû Seleme bin A b d u r r a h m a n , M â ­
lik, E b û H a n î f e ve A h m e d (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’ü n
k a v li d e b u d u r. î b n - i ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , İ b n - i
Z ü b e y r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ve A t â ’ b i n E b i R a b a h
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d a n g e le n riv â y e te g ö re b u n l a r : M ü s te h â z a n ın
h e r n a m a z için g u s le tm e s i v â c ib tir, d e m işle rd ir. A l i ve î b n - i
A b b â s (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’d a n d a böyle b ir r iv â y e t g e lm iştir.
Âişe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d e n g e le n b ir riv â y e te g ö re k e n d is i .- M üs-
te h â z a h e r g ü n b ir d e fa y ık a n ır, d e m iştir. Î b n ü ’ l - M ü s e y y e b
ve E 1 - H a s a n i s e : ö ğ l e n a m a z ın d a n öğle n a m a z ın a k a d a r,
g ü n d e b ir d e fa g u s ü l y a p ılm a lı, d e m işle rd ir.
B ir d e fâ d a n fa z la g u s le tm e s in e g e re k o lm a d ığ ın a h ü k m e d e n c u m ­
h u r u n d e lili ş u d u r : A sıl o la n ı v â c ib h ü k m ü n ü n b u lu n m a y ış ıd ır. Ş e r’î
şe rif, b ir şeyi v â c ib k ılm a d ık ç a , v ü c u b h ü k m ü d ü ş ü n ü le m e z . P ey­
g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’d e n s a h ih o la r a k s ü b u t b u ­
la n h ü k ü m , m ü s ta h â z a k a d ın ın h a y ız m ü d d e tin in b itim in d e ' b ir d e ­
f a g u s le tm e s i e m rid ir. O e m ir d e ş u d u r :
«H ayız z a m a n ı g e lin c e n a m a z ı b ıra k ve h a y ız z a m a n ı g id in c e
guslet.» B u e m ird e t e k r a r t e k r a r g u sle tm e y i b e lirte n b ir ifâ d e y o k tu r.
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in Ü m m ü H a b î b e
(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’y e g u s le tm e y i e m re ttiğ in e d â ir E b û D â-
v u d , B e y h a k î ve d iğ e rle rin e â it s ü n e n le rd e v â rid o la n h a ­
d îsle re g elince, b u n la r iç e ris in d e s â b it o la n b ir şe y y o k tu r. B e y ­
h a k î v e k e n d is in d e n ö n ce g e le n â lim le r, o h a d îs le rin z a y ıf o ld u k ­
la r ın ı b e y â n e tm iş le rd ir. Ü m m ü H a b i b e (R a d ıy a llâ h ü a n ­
h â ) ’n in h e r n a m a z iç in g u s le tm e s in e d â ir, s a h ih h a d is, y a ln ız B u -
h a r i ve M ü s 1 i m ’ in k e n d i s a h ih le rin d e r iv â y e t e ttik le ri ş u
m e â ld e k i h a d î s t i r :
« Ü m m ü H a b î b e bint-i C ah ş (R a d ıy a llâ h ü a n h â )
m ü s ta h â z a oldu. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) o n a :
«Bu, b ir d a m a r (k a r n id ir . S e n g u sle t. S o n ra n a m a z kıl.» b u y u rd u .
Ü m m ü H a b î b e de h e r n a m a z z a m a n ı gu sled erd i.»
Ş â f i î şöyle d e m i ş ti r : ‘R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve "Sel­
lem ), Ü m m ü H a b î b e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’ye g u s le tm e s in i
ve n a m a z k ılm a s ın ı e m re tm iş tir. Bu h a d is te h e r n a m a z iç in g u s le t­
m e s in in e m rin e â it h iç b ir şey y o k tu r. Ş ü p h e siz Ü m m ü H ab i-
b e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in y a p tığ ı g u sü l, b ir m e n d u p o la r a k y a p ıl­
Bâb : 117 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 327

m ış, e m ir o ld u ğ u için y a p ılm a m ış tır. S ü f y a n îbn-i U y e y -

n e , E 1 - L e y s b i n S a ’ d ve b a ş k a la rı d a böyle sö y le m iştir.
T u h fe y a z a r ı, N e v e v i ’ den y u k a r ıd a k i n a k li y a p tık ta n s o n ­
ra ş ö y le d e r: ‘Â l i m l e r i n b ir k ıs m ı, h e r nam az iç in g u s le t m e y e â it
h a d îs le r i m ü s ta h a b lık m â n â s ın a y o r u m la m ış la r d ır .

cJ* A iî *U>U t_Â ( \ \v)

117 — KIZ, M Ü STA H Â ZA OLARAK K A N GÖRM EYE

BAŞLADIĞI ZA M A N V EYA M Ü STA H Â ZA N IN
ESK İD EN H A YIZ GÜ NLERİ BU LUN UP
U N U TT U Ğ U ZA M A N D A K İ DU RU M U
H A K K IN D A (GELEN) HA DÎSLER BÂBI

T E R C E M E S İ

627) “ ... H am ne bint-i C ahş (Radtyallâhü anhâ ) ’<\an rivâyet edildiğine

g ö re :

K e n d is i R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’in z a m a n ın d a

m ü s t a h â z a o lm u ş v e R e s û lu lla h (S a U a lla h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’e ge­
le r e k s

Ş ü p h e s iz b e n n e fr e t e d ile n ve ç e tin b ir ş e k ild e is tih â z a y a tu t u l­

m u ş u m , d e d i: P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) O nat '
328 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

«K an ç ık a n y e re p a m u k koy» b u y u rd u . H a m n e . O ’n a : G e rç e k te n
k a n ço k d a h a şid d e tlid ir. B en d en ço k fa z la k a n a k ıy o r, d ed i. R esû-
lıılla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) :
«K an a k a n y e ri g e m g ib i b ir b ezle sık ıc a b a ğ la ve h e r ay , A l­
la h 'ın (k a d ın la r için) ta k d ir e ttiğ i a ltı g ü n v e y a y e d i g ü n k e n d in i
(hayızlı sa y . S o n ra g u s le t ve y irm iiîç v e y a y irm id ö rt g ü n n a m a z k ıl
ve o ru ç tu t. (İste rse n ) öğle f a r z ın ı g e c ik tir. İk in d i f a r z ın ı d a ilk a n ­
d a k ıl v e ik i n a m a z iç in b ir g u s ü l y a p . A k ş a m n a m a z ın ı d a g e c ik tir.
Y a ts ıy a a c e le et. B u ik i n a m a z için d e b ir g u s ü l y a p . B u so n şekil,
b e n c e d a h a sevim lidir.»

İ Z A H I
Bu h a d isi, B e y h a k i , D â r e k u t n î , A h m e d , T i r ­
m i z î ve e 1 - H a k i m d e r iv â y e t e tm iş le rd ir. T i r m i z î ve
A h m e d h a d îs in s a h ih o ld u ğ u n u b e y a n e tm işle r. H a d îsin m e tn i
b â z ı riv a y e tle rd e u z u n , b â z ıla r ın d a k ısa d ır. T i r m i z î ’ n in r iv a ­
y e tin d e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e â it h a d îs in son
c e v a p k ısm ı m e â le n şö y le d ir :
«Ben s a n a ik i h ü k ü m e m re d e c e ğ im . S en, b u n la r d a n h a n g is in i
u y g u la r s a n s â n a k â fid ir. E ğ e r se n ik is in i d e y a p a b ilirs e n , a r t ı k se n
b ilirsin . S en, b u n d a n s o n ra a ltı v e y a y e d i g ü n k e n d in i h a y ız lı say .
(H ayız s ü re s in in a ltı v e y a y e d i g ü n o lu şu ) A lla h ’ın ilm in d e d ir. S on­
r a g u s lü n ü y a p . S e n k e n d in i h a y ız d a n ç ık m ış ve te m iz le n m iş o la r a k
g ö rü n c e y irm id ö rt v e y a y irm iü ç gece ve g ü n d ü z n a m a z k ıl ve o ru ç
tu t. Bu s a n a k â fid ir. K a d ın la r h a y ız g ö rd ü ğ ü v e h a y ız s ü re s in in b i­
tim in d e te m iz le n d ik le ri gibi s e n de böyle y a p . G ü c ü n y e te rs e şöyle
d e y a p a b ilir s in : Ö ğle f a r z ın ı g e c ik tirip ik in d i f a r z ın ı e rk e n k ılm a k
k a y d ıy la b u ik i n a m a z için b ir g u s ü l y a p ve b u n la r ı kıl. S o n ra , a k ­
şa m n a m a z ın ı g e c ik tir. Y a tsı n a m a z ın a a c e le e t ve g u sle d ip b u n la ­
r ı kıl. S a b a h v a k tiy le b e r a b e r g u s le t ve s a b a h n a m a z ın ı kıl. Böy-
lece y a p v e o r u c u n u tu t. E ğ e r b u n u y a p a b ilirs e n b e n c e d a h a çok
beğenilir.»
H a m n e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in , g ö rd ü ğ ü şid d e tli is tih â z a k a ­
n ı d o la y ısıy la v â k i m ü r â c a a tı ü z e rin e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i
v e S e lle m ), önce p a m u k k u lla n m a s ın ı ta v s iy e e tm iş, f a k a t p a m u k la
d in m e s in in m ü m k ü n o lm a d ığ ı sö y le n in c e b u d e fa k u v v e tli b ir ça-
p u tla k a n y e rin in sık ıc a k a p a tılm a s ı e m ri v e rilm e k le b e ra b e r; h e r
a y ,a ltı v e y a yed i g ü n h a y ız lı sa y ılm a sı e m ri v e rilm iştir. B u e m ir v e­
r ilir k e n «... A ltı v e y â y e d i g ü n ...» b u y u ru lu y o r. E l-M enhel y a z a n , b u
h a d is in a ç ık la m a s ı b a h s in d e şöyle d e r :
B â b : 117 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 329

«Y âni a ltı v e y â yed i g ü n , n a m a z ı b ıra k ve h a y ız lı k a d ın d a v ­

r a n . «A ltı v e y a y e d i g ü n ...» tâ b ir in e g elin ce, r â v in in te re d d ü d ü n d e n
ile ri g e ld iğ i sö y le n m iştir. Y ân i P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
le m ), a ltı g ü n m ü b u y u rm u ş , y o k s a y e d i g ü n m ü b u y u rm u ş ? Bu h u ­
s u s ta r â v i ş ü p h e lid ir. Şöyle d e o la b ilir : H a m n e M u ’tâ d e idi.
E ski â d e tin d e a ltı g ü n m ü , y ed i g ü n m ü ? h a y ız g ö rd ü ğ ü n ü u n u t ­
m u ş, b u n u n için P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) O n a a ra ş -
tır ıp ic tih a d y a p tık ta n s o n ra k a n â a ti b u ik i s a y ıd a n h a n g is in e g e lirse
o n a g ö re h a y ız ın ı h e s a p la m a s ın ı iste m iş tir. « A llah 'ın ilm in d e ...» t â ­
b iri, b u ih tim a li t e ’y id ed iy o r. Y â n i s e n in h a y ız s ü re n in a ltı v e y â
y e d i g ü n o ld u ğ u n u A lla h b ilir, d e m e k tir. B u t â b ir in m u h a y y e rlik için
o ld u ğ u d a sö y le n m iştir. B u n a g ö re H a m n e s e rb e s t b ıra k ılm ış tır.
K en d isin i, d ile rse a ltı g ü n , d ile rse y e d i g ü n h a y ız lı s a y a r.
«Y irm i üç g ü n v e y a y irm i d ö r t g ü n ...» tâ b ir in e gelince; b u ifâ ­
de, ç e şitlilik iç in d ir. Y â n i h a y ız s ü re s i y e d i g ü n s a y ılırs a te m iz lik s ü ­
re s i y irm i ü ç g ü n s a y ılır. Ş â y e t h a y ız s ü re s i a lti g ü n s a y ılırsa , te m iz ­
lik s ü re s i y irm i d ö r t g ü n sa y ılır.
H a m n e ’ n in g u s le tm e s i m e s ’e le sin e gelince; b u h u s u s ta o n a
ik i l d i g ö s te rilm iş tir. B irincisi, k e n d is in i h a y ız lı sa y d ığ ı s ü re n in b iti­
m in d e b ir d e fâ g u sle d ip , n a m a z ve o r u c u n a b a ş la m a s ıd ır. İkincisi,
g ü n d e ü ç d e fa g u sle tm e sid ir. H e r g ü n s a b a h n a m a z ı iç in b ir g u s ü l
y a p a r, ö ğ le f a r z ın ı t e ’h i r e d e r, ik in d i n a m a z ı y a k la ş ın c a g u sle d ip
öğle f a r z m ı k ıla r. B iraz s o n ra ik in d i v a k ti g irin c e .g e c ik tirm e d e n h e ­
m e n ik in d i fa rz m ı d a k ıla r. B öylece ik in d i fa r z ın ı to p la m ış g ib i o lu r.
S o n r a a k ş a m f a r z ın ı g e c ik tirir, y a ts ıy a d o ğ ru g u sle d ip a k ş a m f a r z ı­
n ı k ıla r. Y a tsı v a k ti g irin c e d u r m a d a n h e m e n y a ts ı n a m a z m ı k ıla r.
H e r g ü n b e lirtile n şe k ild e ü ç d e fa g u s le tm e s in in d a h a iyi o ld u ğ u h a ­
d isin s o n u n d a b ild iriliy o r.
T i r m i z î ’ n in b u h a d îs b a h s in d e v e rd iğ i b e y â n a g ö re İ m a m
A h m e d b. H a n b e 1 (R a h im e h u lla h ) v e İ s h a k b. R a -
h a v e y h (R a h im e h ü m u lla h ) şöyle d e m iş le r d ir : M ü s ta h â z a k a d m ,
h a y ız s ü re s in in g eliş ve g id işin i a n la y a b iliy o rs a o n u n h ü k m ü , F â -
t i m e b i n t E b î H u b e y ş (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’in h a d îs in e
g ö re d ir. H a y z ın gelişi, k a n ın s iy a h la şm a s ıy la ; g id işi de, k a n re n g i­
n in s a rıy a d o ğ ru r e n k d e ğ iştirm e siy le b ilin ir. E ğer, m ü s ta h â z a k a ­
d m b u h â le d ü ş m e d e n ö n c e k i h a y ız z a m a n ve s ü re s in i h a tırlıy o rs a ,
o n a g ö re h a y z ın ı h e s a p la r. H ay ız g ü n le rin d e n a m a z ı b ıra k ır, s ü re b i­
tin c e g u s le d e r ve h e r n a m a z iç in a b d e s t a lır, n a m a z k ıla r. Ş â y e t m ü s ­
ta h â z a k a d m , d e v a m lı k a n g ö rü r, h a y ız z a m a n ve s ü re s in i b ilem ez
ve h a y ız ın g eliş ve g id işin i k a n re n g iy le te s b it e d e m e z se o n u n h ü k ­
mü H a m n e b i n t C a h ş (R a d ıy a U âh ü a n h â J ’m h a d îs in e
g ö re d ir, d e m işle rd ir.
 330 SÜNEN-1 IBN-Î MÂCE

T i r m i z i ’ ni n İ m a m A h m e d b. H a n b e l ve t s -
h a k b. R a h a v e y h ’ te n y a p tığ ı n a k ild e n a n la şıld ığ ı' gibi
H a m n e , k a n re n g iy le h a y ız s ü re s in in g e liş v e g id işin i b ile m e ­
m iştir. K eza, H a m n e ’ n in is tih â z a h a s ta lığ ın a tu tu lm a d a n ö n ­
c e k i z a m a n ın a â it, h a tır la d ığ ı b ir h a y ız â d e ti d e , yokm uş,.
E l-M enh el y a z a rı E 1 - A y n i ’ n in şöyle d e d iğ in i n a k l e d e r : ‘B u
h a d is in h ü k m ü Ü m m ü S e l e m e { R a d ıy a llâ h ü a n h â ) 'n i n h a d îş
h ü k m ü n e ve  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in h a d is h ü k m ü n e m ş -
h â liftir. H a m tt e , y e n i k a n g ö rm e y e b a ş la y a n , r e n k ile v a s ıf b a ­
k ım ın d a n g ö rd ü ğ ü k a n d a tiir fa r k lılık b u la m a y a n v e d e v a m lı k a n g ö ­
r e n b ir k a d ın d ır. B u n u n iç in R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sel-
‘le m ), o n u n d u r u m u n u k a d ın la n e k s e riy e tle g ö rd ü k le ri â d e te d ö n d ü r ­
m ü ş tü r .’ ' '[ w r.
E l-M enhel y a z a n d a h a d is in fık ıh y ö n ü n ü a ç ık la r k e n : M ü sta -
h â z a k a d ın â d e tin i h a tır la m a z s a ve k a n ı r e n k le re g ö re a y ır a m a z s a
k a d ın la n n h a y ız v e te m iz lik h u s û s u n d a k i â d e tin e g ö re h â y ız ve te ­
m iz lik s ü re s in i h e s a p la r, d e m iştir.

ÂLİM LERİN, ESK İ Â D ETİN İ U N U TU P K A RIŞIK K A N

G Ö R EN M Ü STA H Â ZA İLE Y E N İ K A N G Ö REN
M Ü STA H Â ZA H A R K IN D A K İ GÖ RÜ ŞLERİ
a
:: .
1 — İ m a .m E b û H a n i f e (R a h im e h u lla h ) ’y e g ö re :
a) M ü s ta h â z a o la r a k e rg in lik ç a ğ ın a g e le n kâSdımn h a y z ı şöy­
le h e s a p l a n ı r : H e r a y ın ilk o n g ü n ü h a y ız sa y ılır. S o n r a g u s le d e r v â
a y d a n k a la n s ü re c e n a m a z k ıla r. H e r n a m a z v a k ti için a b d e s t a lır
b) M u 'tâ d e o lu p e sk i â d e tin in z a m a n v e s ü re s in i u n u t a n k a ­
d ın , a r a ş tır ıp ic tih a d e d e r ve k a n a â t ın a g ö re g ü n le rin i te s b it e d e r.
H ay ız v e te m iz lik a r a s ın d a te r e d d ü t e ttiğ i z a m a n , h e r n a m a z v a k ­
ti için a b d e s t a lır. Ş â y e t h a y ız d a m ıd ır? T em izlik h â lin d e m id ir ? H a -
y ızlık s ü re s i b itti de, te m iz lik s ü re s in e m i g eld i d iy e te r e d d ü t e d e r ­
se, b u te r e d d ü d ü d u y d u ğ u z a m a n , h e r n a m a z v a k ti için g u sle d e r,
g a y r-ı m ü e k k e d e s ü n n e tle ri kılm az, c â m i’ye g irm e z v e eşiy le cinsi
m ü n â s e b e tte b u lu n m a z .
c) E ski â d e tin in z a m a n ve s ü re s in i u n u tu p , y a p tığ ı a r a ş tır m a
n e tic e s in d e hiç b i r k a n a a t a v a rm a y a n k a d ın m ü te h a y y ire (şa şk ın ) s a ­
y ılır. N e tem iz liğ in e , n e d e h a y z ın a h ü k m e d ilir. B ü tü n h ü k ü m le r ­
de, e n ih tiy a tlı o la n ı tu ta r . H ay ızlı k a d ın g ib i n a m a z d ış ın d a K u r ’ a n
o k u m a z , M u s h a f ’ ı ellem ez, e fin e y a k la ş m a z , h e r n a m a z v a k ti
için g u sle d e r, b u g u sü l ile f a r z n a m a z ı ve v itir n a m a z ın ı k ıla r. N a m a ­
B â b : 117 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 331

z ın s ıh h a ti iç in g e r e k e n e n a z â y e t le r i o k u r . F â t ih â v e s û r e v â c ib o l­
d u ğ u iç in , b u n la n o k u r , d e n m iş t ir . H a c y a p tığ ı z a m a n ifâ d a ta v â -
fın ı ya p a r, çü n k ü o rü k ü n d ü r. On gün ara v e r d ik te n son ra te k ra r
ifâ d a t a v â fın ı y a p a r , s o n r a v e d â t a v â fın ı y a p a r . Ç ü n k ü v â c ib tir . R a ­
m a z a n o r u c u n u tu ta r, s o n ra y ir m i b e ş g ü n k a z â e d e r . *

2 — î m a m Ş a f i i ( R a h im e h u lla h )’y e g ö r e :
a) Y en i kan görm eye b a ş la y ıp kanı k e s ilm e m e k le m ü s ta h â za
o la n k a d m , g a y r - i m ü m e y y iz e is e , y â n i k a n ı h e p a y n ı d u ru m d a gö­
r ü y o r s a h a y ız d a k i k a d m a h a r a m o la n n a m a z v e s â ir ş e y le r i k a n ı g ö r ­
düğü a n d a n it ib a r e n b ır a k a c a k , k a n on beş gü n d e v e y â daha az za­
m a n d a k e s ilir s e , k a n ın t a m a m ı h a y ız s a y ılır . E ğ e r , o n b e ş g ü n d e n f a z ­
la s ü re d e v a m ed erse, k a n görd ü ğü ilk gün ve gece h a y ız v e k a la n
sü re a y s o n u n a k a d a r t e m iz lik s a y ılır . B u n e d e n le ilk a y ın b ir in c i
günü h â r iç , b ü tü n g ü n le r in in n a m a z ın ı k a z â edecek ve ilk aydan
s o n r a h e r a y ın ilk g ü n ü h a y ız ve y ir m id o k u z günü t e m iz lik s a y ıla ­
cak , v e ilk gü nden s o n ra b ü tü n n a m a z la r ın ı v a k tin d e edâ edecek.

b) Y en i kan görm eye b a ş la y ıp , k a n ı k e s ilm e d iğ in d e n m ü s ta h â ­

za s a y ıla n k a d m m ü m e y y i z e is e , y â n i k a m k u v v e t li v e z a y ıf o la r a k
g ö r ü r s e , d u r u m a b a k ıla c a k ; E ğ e r k u v v e t li k a n y ir m id ö r t s a a tte n a z
b ir zam an g ö r ü lü r s e veyâ on beş gü nden fa z la sü re d e va m ed erse,
y â h u t z a y ı f k a n o n b e ş g ü n ü d o ld u r m a z s a , h ü k ü m a y n id ir . Y â n i k a n
görd ü ğü ilk y ir m i d ö rt s a a ti h a y ız ve ondan so n ra k i y ir m i dokuz
gün t e m iz lik s a y ılır . İlk gü nden s o n ra k i g ü n le r e â it n a m a z la r ı ka­
zâ edecek ve o tu z g ü n ü d o lu n c a h e r a y ın ilk günü h a y ız y ir m i do­
kuz günü m ü s t a h â z a s a y ılıp , ib â d e t le r in i y a p a c a k .

c) M ü s ta h â za k a d ın , m u ’t â d e is e , y â n i d e v a m lı kan görm eye

b a ş la m a d a n ö n c e , h e r a y ın b e lir li g ü n le r in d e h a y ız g ö r m e k t e is e f a ­
k a t b u â d e tin z a m a n v e s ü r e s in i u n u tm u ş is e n iy e t e t m e n in ş a rt o l­
m a d ığ ı h u s u s la r d a h a y ız lı kadm h ü k m ü n d e d ir . N iy e t e d ilm e s i şart
o lm a y a n iş le r ; n a m a z d ış ın d a K u r ’ a n okum ak, M u s h a f ' ı
e lle m e k , m e s c id d e n g e ç m e k , e ş in e y a k la ş m a k v e b e n z e r i iş le r d ir . B o ­
ş a m a k ta ve n iy e tin ş a r t o ld u ğ u n am az, oru ç, ta v â f ve itik â f g ib i
ib â d e t le r d e te m iz k a d ın g ib id ir . M ü s ta h â za o lm a d a n ön ceki za­
m a n la r d a , g ü n ü n h a n g i s a a tin d e k a n ın ın k e s ild iğ in i b ilm iy o r s a , h e r
fa r z ın v a k t i g ir d ik te n son ra o fa r z iç in g u s le t m e s i g e r e k ir . E ğer
e s k id e n günün hangi s a a tin d e h a y ız k a n ın ın k e s ild iğ in i b iliy o r s a ,
m e s e lâ G ü n e ş b a t t ığ ı z a m a n h a y ız k a n ın ın k e s ilip g u s le t t iğ in i h a t ır ­
lıy o r s a m ü s t a h â z a lık s ü r e s in c e G ü n e ş b a t ın c a g u s le t m e s i g e r e k ir . B u
g u s ü l ile akşam n a m a z ın ı k ıla r . D iğ e r n a m a z la r iç in y a ln ız abdest
a lır .
332 SÜNEN-Î iBN-I MÂCE

3 — i m a m A h m e d bin H an b el ( R a h im e h u lla h )’e

g ö re
a) M ü s ta h a z â lık h â lin e tu tu la n k a d ın , m ü m e y y iz e ise, y â n i m e ­
s e lâ k a n ı s iy a h ve k ırm ız ı o lm a k ü z e re iki r e n k te g ö rse f a k a t siy’h h
k a n y irm i d ö r t s a a tte n e k s ik v e y â o n b e ş g ü n d e n f a z la g ö r ü ld ü ğ ü için,
h a y ız S a y ılm ay a elv e rişli olm azsa;
b) K a d ın ın b ilin e n b ir â d e ti y o k sa ve m ü m e y y iz e d e değilse,
m e se lâ h e p a y n ı r e n k te k a n görse;
B u iki ih tim a ld e h e r a y a ltı v e y â yedi g ü n n a m a z ın ı v e s â ir iş­
le rin i te r k e d e r e k k e n d isin i h a y ız lı sa y a c a k . S ü re n in a ltı v e y â yedi
g ü n o lu ş u n d a ve b u s ü re n in a y ın b a ş ın a m ı, o r ta la r ın a m ı, s o n u n a
m ı te s a d ü f e tm e si h u s û s u n d a k a d ın ın a r a ş tır m a s ı ve iç tih a d ı e s a s ­
tır. K ezâ b u h u s u s ta k e n d is in in â d e tin e v e y â y a k ın ı o la n k a d ın la ­
r ın a y b a ş ı â d e tin e h a n g i z a m a n ve s ü re n in d a h a y a k m o ld u ğ u h u ­
s u s u n d a v e y â h a n g i s ü re d e k i k a n ın h a y ız k a n m a d a h a çok b e n z e ­
d iği h u s u s u n d a k a d ın ın k a n a a ti e s a s tır. Bu e s a s la rd a n h a re k e tle ,
k a n a a tın a g ö re h a y ız s ü re s i b itim in d e g u s le d e r ve n a m a z a b a ş la r.
D ö rt m e z h e b im a m la rın d a n y a ln ız A h m e d b i n H a n b e l ’ in,
a n la ttığ ım ız b u fe tv â s m ı te rc e m e e ttiğ im iz h a d îs e d a y a n d ırd ığ ı g ö ­
r ü lm e k te d ir. D iğ e r im a m la r b u h a d îs le a m e l e tm e m iş le rd ir. Ç ü n k ü
s e n e d d e k i r â v ile rd e n A b d u l l a h bin M u h a m m e d bin
A k i l z a y ıf sa y ılm ıştır. G ö rü ş ü n ü a n la tm a d ığ ım ız M â l i k i m ez­
h e b in e gelince; o d a ş ö y le d ir :
4 — M â 1 i k ’ e g ö re, d u r u m u ü ç ü n c ü m a d d e d e b e lirtile n m ü s­
ta h â z a k a d ın ın h a y z ı o n b e ş g ü n k a b u l ed ilir. S o n ra g u s le d e r ve n a ­
m a z a b a ş la r.

*1» (3 (i

118 — ELBİSEYE D O K U N A N HAYIZ KA N I

H A K K IN D A GELEN HADÎSLER BÂBI

H anim e b in t C ahş El-Esediyye (R adıyaU âh ü a n h â ), P ey g am b er (S a lla llah ü

A leyhi ve S e lle m )’in m u h te re m zevcesi Zeyneb b in t C ahş (R ad ıy aU âh ü anhâV m
k a rd e şid ir. M u s'ab b in U beydullah (R ad ıy aU âh ü a n h )’ın h an ım ıy d ı. M us’ab, U hud
sa v a şın d a şe h îd o lu n c a T a lh a b . U beydullah (R ad ıy aU âh ü a n h ) ile evlendi. R â v is L
o ğlu tm r â n b in T a lh â ’d ır. E b û D âvûd, T irm izi v e Ibn-i M â ce h o n u n h a d is le rin i r i­
v â y e t e tm işle rd ir. (El-M enhel cild : 3, S ah. 92)
B âb : 118 k î t a b ü -t t a h A r e VE SÜNENÎHÂ 333

İl ü t : U i 1 ^ 4
0 ** *
. « ‘j j • jA İ)ij* Ü l u J ı » a t

T E R C E M E S İ
628) “ ... Ümmü Kays (Radtyallâhü anhâ)’dan rivâyet edildiğine göre şöy­
le deniiştir:
B en, e lb ise y e d o k u n a n h a y ız k a n ılıd a n R e s û lu lla h (S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m )’e s o rü so rd u m . B u y u rd u ki.:
« O n u s u v e s id r a ğ a ç to z u y la y ık a v e b ir dıla* bile o lsa o n a
sü rt.» "

İ Z A H I
S id r: T r a b z o n h u r m a s ın a b e n z e y e n b i r a ğ a ç tır. O h a a r a p
k ira z ı d e n ir. T ozu te m iz lik işin d e k u lla n ılır.
D ıla : A s lın d a h a y v a n k a b u rg a s ın ın a d ıd ır. B u ra d a k a b u r g a y a
b e n z iy e n ç u b u k k a s d e d ilm iştir. Ş ık a h a d îs ç ile r, k e lim e y i böyle tes-
b it e tm iş le rd ir. İ b n - i D a k i k i ’ l - i y d -. ‘ N e s â î ’ n in b ir
yiİüm a n ü s h a s ın d a b u k elim ö «Sal’» o la r a k g e ç m iştir. B a şk a b ir y e r ­
d e «D ıla’» o la r a k g e ç m iştir. D ıla’ k e lim e s in in k o n u y la ilg is i'g ö rü lm e ­
m e k te d ir. S a l’ ise ta ş d e m e k tir. T aş, h e r y e rd e b u lu n a b ild iğ i ve s ü r t ­
m e işin e e lv e rişli o ld u ğ u için z ik re d ilm iş o la b ilir’, d e m iştir. F a k a t
E l - I r â k i o n a itira z e d e r e k : R iv a y e tte b ilin e n ve z a p te d ile n k e ­
lim e «D ıla’»dır, d e n m iş tir.
H a t t â b i : H ay ız k a n ın ı ç u b u k la g id e rm e e m ri v e rilm iş k i
e lb ise y e y a p ış a n ve s e rtle n e n k a n , ç u b u ğ u s ü rtm e k le ç ık a rıls ın , a r ­
k a s ın d a n s u y la y ık a m a k s û re tiy le k a la n e s e ri g id e rilsin , d e m iştir.
E lb ise n in iyice tem iz le n m e si ve k a n e s e rin in ta m a m e n g id e ril­
m esi için, y ık a m a d a s id rin k u lla n ılm a s ı iste n m işse d e ş a f t d e ğ ild ir.
S u y la y ık a m a k k â fid ir.
B u h a d is i A h m e d , E b û D â v û d , İ b n - i H ü z e y m e
ve İ b n - i H i b b â n d a riv â y e t e tm iş le rd ir. A b d ü 1 h a k
d a b u n u E l - A h k â m ’ d a z ik re tm iş ve : ‘S a h ih h a d is le rd e d ıla '
ve s id r k e lim e si y o k tu r, d e m iştir. 1 b n ü ’ l - K a t t â n : Bü iki
k e lim e n in z ik re d ilm e si, h a d is in s ıh h a tin e h a le l g e tirm e z . H adîslî‘g â-
y e t s ıh h a tlid ir. N e s e n e d in d e n e d e m e tn in d e s a h ih liğ in i ih lâ l edici
b ir şe y v a rd ır, d e m iştir.
334 SÜNEN-İ İBN-l MÂCE

. naj o y i ® j l ? . u j d i (3 ^ j ^ î , [^ jc

T E R C E M E S İ

629) “ ... Esmâ bint-i Ebî Bekr-i Sıddîk (Radtyallâhü ankümâ)’<\an ri­
vâyet edildiğine göre şöyle dem iştir:

E lbisede b u lu n a n h a y ız k a n ın ın h ü k m ü R e s û lü lla h (S a lla llah ü .

A ley h i ve S e lle m )’e so ru ld u . O d a :
«Su d ö k ü p , p a r m a k u ç la n v e tır n a k la r la o v a la y ıp s ık ve y ık a .
S o n ra o elb isey le n a m a z kıl.»"

İ Z A H I

H adîs, K ü tü b -i S itte s a h ip le ri ta r a f ın d a n a z lafız fa r k ıy la ve a y ­

n ı m â n â y ı ifâ d e e d e r m â h iy e tte riv â y e t e d ilm iştir. B u h â r i ve
M ü s 1 i m ’ in riv â y e tle rin d e E s m a ’ (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) : «Bir
k a d ın g e le re k ş o ru sordu.» d iy e r iv â y e te b a ş la r. Ş â f i i ’ n in S ü f -
y â n b in U y e y n e ' d en , O n u n d a H â ş i m ’ d e n O n u n d a
F â t i m e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d en , O n u n d a E s m â R adıyai-
lâ h ü a n h â ) 'd a n riv â y e t e ttiğ in e g ö re s o ru s â h ib i E s m â (R adı-
y a llâ h ü a n h â ) ’d ır. E l - H â f ı z î b n - i H a c e r i - l ’A s k a l a -
n i ’ n in E l-F etih ü -l’B â ri’d e ifâ d e e ttiğ i g ib i E s m â (R ad ıy allâ-
h ü a n h â ) , s o ru s â h ib i o ld u ğ u h a ld e ism in i k a p a lı tu tm u ş o lab ilir.
B u h â r î ’ n in riv â y e tin d e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S el­
le m ) ’e â it h a d is k ısm ı ş ö y le d ir :
«K adın, e lb ise sin i eliyle o v a la r. S o n ra ü z e rin e s u d ö k ü p s ık a r.
D a h a s o n ra a z a r a z a r su d ö k ü p y ık a r ve o n u n la n a m a z kılar.»
H a d iste geçen; fiili «Kars» k ö k ü n d e n a lın m a d ır. N ihâ-
y e ’d e : K ars, su d ö k ü p p a rm a k u ç la rı ve tır n a k la r la o v a la m a k ve
n e c a s e tin e se ri g id e rilin c e y e k a d a r o v a la m a y a d e v a m e tm e k tir, d e n ­
m iştir. H a 11 â b i d e : K a rs, a s lın d a b ir şeyi iki p a rm a k la tu tu p
iyice s ık m a k tır, d e m iş tir. H a d isd e sık m a ve o v a la m a e m rin in h ik ­
m eti, y ık a m a y ı k o la y la ş tırm a k tır.
B âb : 118 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 335

H A D ÎS T E N Ç IK A R IL A N F IK IH H ÜKÜ M LERİ

1 — D înî h ü k ü m le ri ö ğ re n m e k g e re k ir. M ü ra c a a t e d ile ce k z â ta

u ta n ıla n ş e y le r d e so ru la b ilir.
2 — M ü ra c a a t e d ile n z â t, s o ru y u c e v a p la n d ırm a lıd ır.
3 — K a n n e c is tir. Bu h u s u s ta ic m a ’ v a rd ır.
4 — N e c â s e tin g id e rilm e si g e re k ir. N e c â set, g id e rilin c e y e k a d a r
y ık a m a y a d e v a m e d ilir. B u n u n için k a ç d e fa s u d ö k ü lm e si g e re k liliğ i
y o k tu r, ö n e m li o lan , n e c â s e tin g id e rilm e sid ir.
5 — N a m a z a d u r a n k iş in in e lb ise sin in tem iz o lm a sı g e re k ir.
6 — N e c â se tin g id e rilm e si için s u y la y ık a m a k g e re k ir.

N A M A Z İÇ İN B A Ğ IŞ L A N A N N E C Â S E T İN M İK T A R I

E l - A y n i , B u h â r i ş e r h in d e ş ö y le d e r :

İbn-i B a t ta l : E sm â (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’m n h a d îs i e l­
b ise d e k i n e c â s e tle rin y ık a n m a s ı h a k k ın d a â lim le r n e z d in d e b ir k a y ­
n a k tır . B u h a d îs, â lim le rc e f a z la k a n a y o ru m la n m ış tır. Ç ü n k ü A l­
la h T e â lâ , k a n m n e c isliğ i iç in m e sfu h , y â n i a k m ış o lm a sın ı ş a r t k o ş­
m u ş tu r. M e sfu h o lu şu , a k a n f a z la k a n d a n k in â y e d ir. Â lim lere gö­
r e a z k a n d a n a fv v a rd ır. N a m a z a m â n i d e ğ ild ir. Â lim ler, k a n ın
a z lığ ı v e ç o k lu ğ u iç in d e ğ işik ö lç ü le r b e y â n e tm iş le rd ir.

K ü f e â lim le rin e g ö re, k a n ve d iğ e r n e c â s e tle r için ö lçü b ir

d irh e m m ik ta rıd ır. B u n a g ö re n a m a z k ıla n k im s e n in e lb ise sin d e v e­
y â n a m a z k ıld ığ ı y e rd e b i r d irh e m m ik ta rı, y â n i el a y a sı k a d a r b ir
n e c â s e t b u lu n u rs a , n a m a z s a h ih o lu r. Bu m ik ta r a z sa y ılır. N ecâset-i
g a liz a , b ir el a y a s ın d a n d a h a g e n iş b ir s a h â y ı k a p la m ış s a , n a m a z
s a h ih d e ğ ild ir. N e câset-i g a liz a c â m id ise; b u m ik ta r b ir m isk al,
y â n i y irm i k ır a tta n fa z la ise n a m a z a m â n i o lu r. D a h a a z ise m â n i
olm az.

M â 1 i k ’ e g ö re a z k a n d a n a fv v a rd ır. F a k a t d iğ e r n e c â s e t­
le r â z d a o lsa y ık a n m a s ı g e re k ir. İ b n - i V e h e b ’ d e n riv â y e t
ed ild iğ in e g ö re h a y ız k a n ı a z bile o lsa o n d a n a fv y o k tu r. D iğ e r n e ­
c â s e tle r v e ço k k a n g ib i n a m a z a m â n id ir. H ay ız k a n ın d a n b a ş k a
k a n ç e ş itle rin in a z ın d a n a fv v a rd ır. Az h a y ız k a n ın ın ço k k a n h ü k ­
m ü n d e o ld u ğ u n a d â ir delil, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
lem ) ’in E s m â (R ad ıy aU âh ü a n h â ) ’y a :
336 SÜNEN-İ ÎBN-İ MÂCE

«(H a y ız k a n ın ı) Su döküp p arm ak u ç la n ve t ır n a k la r la o v a la

s ık ve y ık a ...» ş e k lin d e b u yu rd u ğu e m r id ir . Bu em ri v e r ir k e n az
k a n ile çok kan arasm d a b ir a y ır ım y a p m a m ış , k a n m ik t a n n ı s o r ­
m a m ış , b ir d ir h e m m ik t a r ı v e y â daha az b ir ö lç ü İle ta h d id e tm e ­
m iş t ir . E l - A y n i , İ b n - i V e h e b ’ in bu görü şü n e k a r ş ı­
lık  i ş e (R a d ıy a U â h ü a n h â ).’d e n r iv â y e t o lu n a n şu m e â ld e k i
h a d îs i d e lil g ö s t e r m iş t ir :

«H iç b ir im iz in b ir d e n fa z la e lb is e s i y o k tu . Onda h a y ız â d e tin i
gö rü rd ü . A z b ir k a n o e lb is e y e d ok u n u rsa tü k ü rü ğ ü ile o n u ıs la tır ,
son ra t ü k ü r ü ğ ü y le p a r m a k la n a r a s ın d a o v a r a k s ık a r d ı.» Bu h a d is i
E b û D â v û d ve B u h â r i t a h r ic e tm iş le r d ir .

B e y h a k i : Â i ş e (R a d ıy a U â h ü a n h â ) ’n in b u h a d is i, a f o l u ­
nan a z ıc ık k a n h a k k ın d a d ır . F a z la k a n h a k k ın d a is e  i ş e (R a -
d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d e n s a h ih r iv â y e tle s â b it o lm u ş t u r k i,: k e n d i s i o n u
g ü z e lc e y ık a r d ı. Ş u h a ld e a z n e c â s e t ile ç o k n e c â s e t a r a s m d a b i r f a r k
v a r d ır .

Ş â f i î m e z h e b in e göre necâset ç e ş it le r in d e n ş u n la r d a n af
v a r d ır : T a ş la is tin c â e d ild iğ i t a k d ir d e , k a la n necâset e s e r i, k e s in ­
lik le n e c is o ld u ğ u b ilin e n v e s a k ın ılm a s ı g ü ç o la n s o k a k ç a m u r u , ç o k
b ile o ls a p ir e k a n ı, s in e k p is liğ i, s iv ilc e le r d e n ç ık a n kan, h a c a m e t,
n e ş te r , y a r a v e ç ıb a n la r d a n g e le n k a n v e b a ş k a s ın ın a z k a n ı, n a m a ­
za d u r a n ın e lb is e s in e d ok u n u rsa nam az s a h ih tir . Y a ra d a n ç ık a n
ir in ve su d a kan h ü k m ü n d e d ir . F a k a t h a y ız k a n ı s id ik hü km ünde­
d ir . A z ın d a n b ile a f y o k tu r.

N am aza m â n i o lm a y a n n e c â s e t ç e ş itle r i ve m ik t a r la r ı ile ş a rt­

la r ı h a k k ın d a k ö k lü b ilg i e d in m e k iç in , h e r m e z h e b e â it f ı k ı h k ita b -
la r ın d a g e n iş iz a h a t v a r d ır . O r a la r a m ü râ ca a t e d ilm e s i ve b u rad a
v e r d i ğ i m i z b i lg i ile y e t in ilm e m e s i t a v s iy e o lu n u r . Ç ü n k ü bu konuyu
d e ta y la r ıy la iz a h e tm e k , m ü s â it y e r v e zam an is te r .

E sm â (R .A .)’n ın H al T ercem esi ,

E b û B ekr-i S ıd d ik (R .A .)’m kızı o lan b u h atu n , Z ü b ey r b in A vvâm (R .A .)’ın

zevcesidir. P ey g am b er ( S.A.V. )’d en riv ây e tte b u lu n m u ş tu r. R âv ileri, ik i o ğlu A b­
d u lla h ile U rve ve to ru n la rı A bb âd b in H am za b in A bdillah, A b b âd b in A bdillah
ve A bdullah b in U rve b in Z ü b ey r ile F â tim e b in t E l-M ünzir’d ir. 17 sa h â b id e n so n ­
ra m ü slü m an lığ ı k ab u l ed en ilk m ü slü m a n la rd a n d ır. O ğlu A b d u llah ile h â m ile iken
M edine’ye h ic re t e tm iştir. B ir a s ır yaşam ış, b u n a rağ m en ak im a b ir h alel gelm e­
m iştir. H icre tin 73. yılı M ekke’de v efât etm iştir. (El-M enhel Cilt : 3, Sah. 230)
 «âb : 119 KİTABÜ-TTAHÂRE, VE SÜNENÎHÂ 337

1 ^ ^
t/ ( j j? - \ • e/** l . «
1/ ^Uj»-
•
— ^ r*
'

: cJÎ* lr *\ i ‘ ‘ £ û * ^ ' - V 'cf-

4 —«-» İa ^ 1» X^ft ^ fJİI ^ 2 7 V‘ ^A .seJ UjL_*>| C - J ^

+> *> f 1■ *

• y . l İ ^ Y ı s-sS ~ & .

T E R C E M E S İ
630) “ ... Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ’in zevcesi Âişe (Radt­
yallâhü anhâ) ’dan 'rivâyet edildiğine göre şöyle demiştir :

Ş ü p h e s iz b irim iz h a y ız â d e tin i g ö rü rd ü , s o n r a te m iz le n in c e e l­
b ise sin e d o k u n a n h a y ız k a n ın ı s u d ö k ü p p a r m a k u ç la n ve t ır n a k ­
la r la o v a la y ıp s ık a r a k y ık a rd ı. E lb ise n in k a n d o k u n m a y a n k ı s m ı n ı
d a a z a r a z a r s u d ö k ü p y ık a rd ı. S o n ra o elb isey le n a m a z kılardı.»

(.^âaT V (jAİ »—»t ( \ \ \ )

119 — HAYIZLI K A DIN N A M AZI KAZÂ ETMEZ, BÂBI

‘ \ j j ? t i l t i x f r Mû c ‘ J t~ * t i [jf- v 1 Cj — *VT N
~ * ** + *y

* î& » :ö t î t ^ y * j5dl ? 4 r ^ « S S î |î
* . î ^ - î i'
l 'j i l p . jlr AU İl İ T ' A» î c J | i J J j > - 1: A-^\c iji cJ&Â

a ı •*’
. ^LlaJL

T E RC E M E S İ
631) “ ... Âişe (Radtyallâhü anhâ)’dan rivâyet edildiğine göre; bîr kadın,
kendisine:
H a y ız lı k a d ı n ı n (h a y ız d a n te m iz le n d ik te n s o n ra h a y ız z a m a n ın ­
d a k ılm a d ığ ı) n a m a z ı k a z â e tm e si g e re k ir m i? d iy e so rm u ş, Â işe (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h â ) : S e n H a ru riy y e m isin ? Biz P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m )’in y a n ın d a h a y ız â d e tin i g ö rü rd ü k , s o n r a (te m iz ­
le n in c e ) g u sle d e rd ik . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) n a ­
m a z ı k a z â e tm e m iz i b ize e m re tm e z d i, d iy e c e v a p v e rm iş tir.”

Sünen-i İbn-i M âce — C. :^2 - F . : 22

338 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

İ Z A H I
B u h a d îs i B u h â r i , M ü s l i m , Nesâi ve E b û D â ­
v û d d a riv â y e t e tm iş le rd ir. T i r m i z î d e b u h a d îs i r iv â y e t e d e ­
re k , h a d îs in h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u b ild irm iştir.

 i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’ye s o ru s o ra n k a d ın ın ism i b u rg -

d a b ild irilm e m iştir. B u h â r i ’ n in b ir riv â y e tin d e k a d ın ın M u â -
ze b i n t - i A b d i l l a h E l - A d e v i y y e o ld u ğ u b e lirtil­
m iştir. H a r û r i y e k elim esi, K u f e ’ y e iki m il m e sa fe d e k i
H a r u r a k ö y ü n e n is b e t e d ile n b ir k e lim e d ir. H a r i c î l e r
ilk o la r a k b u k ö y d e to p la n d ık la rı için o n la r a H a r û r i y e ism i v e­
rilm iş tir. H â r i c i 1 e r , d in d e ç o k ta a s s u p e d e re k ç irk in d a lâ ­
le tle re s a p m ış tır. S a p ık lık la rı c ü m le s in d e n o la r a k h a y ız â d e tin d e k ı­
lın m a y a n n a m a z la r ın b ilâ h a re k a z a e d ilm e sin in g e re k li o ld u ğ u n u
id d ia e d e rle r. H a d îsle re in a n m a z la r. Â i ş e . (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ,
bu k a d ın h a y ız d a k ılın m a y a n n a m a z la r ın k a z a e d ilm e sin in g e re k ­
liliğ in i s o ru n c a : S e n h a ric île rd e n m isin ? diy e s o rm u ş tu r. K adın, b a ş ­
k a b ir riv â y e te g ö re H z . Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’y e şö y le s o r­
m u ş tu r .- H ay ız g ö re n k a d ın n iç in o ru c u n u k a z â e d e r d e n a m a z ın ı
k a z â etm ez. Ş e r’î h ü k m ü i n k â r e d e r g ib i s o ru y ö n e ltilm e s in d e n ş ü p ­
h e le n e n  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) : S e n H a ru riy y e m isin ? d iy e
ta a c c ü b ü n ü b e y a n b u y u r m u ş tu r. B ir riv â y e te g ö re k a d ın : H ay ır. B en
H a r u r i y y e değilim . L âkin, b e n ş e r ’î h ü k m ü ö ğ re n m e k iç in s o r­
d u m , d e m iştir.
 işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) : «Biz...» d e m e k le P e y g a m b e r (Sâl-
la lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in h a n ttn la n rtı k a s d e tm iş tir .
H adis, h a y ız â d e tin i g ö re n k a d ın ın te m iz le n d ik te n s o n ra h a y ız
g ü n le rin d e k ılm a d ığ ı n a m a z la r ı k ılm a k la m ü k e lle f o lm a d ık ın a ' d e lâ ­
le t e d e r. B u h u s û s ta ic m â ’ v a rd ır. Y aln ız H â r i c i 1 e r ’d e n b ir
tâife, n a m a z ın k a z â e d ilm e sin in g e re k li o ld u ğ u n u sö y lem iştir.
E l-M enhel y a z a rı, N e v e v i ’ n in M ü h e zz e b ş e rh in d e şöyle d e ­
d iğ in i n a k le t m i ş ti r .- ‘B izim m e z h e b im iz ve S e lef ile h a le f â lim le ri­
n in c u m h u r u n u n m e z h e b in e g ö re h a y ız g ö re n k a d ın n a m a z k ılm a k ­
la m ü k e lle f o lm a d ığ ı gibi a b d e s t a lm a k , te ş b ih v e y a z ik ir y a p m a k ­
l a d a m ü k e lle f d e ğ ild ir. E v z â î , M â l i k , S e v r î , E b û H a ­
n î f e ve a r k a d a ş la r ı böyle h ü k m e d e n , â lim le rd e n d irle r. H a s a n - ı
B a s r ı ve E b û C a ’ f e r ’ d e n r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re b u iki
z â t, h a y ız lı k a d ın ın a b d e s t a lıp te ş b ih ve z ik ir e tm e le rin i iste m iş le r­
di^. O n la r, b u T s te y iş le ri m ü ş îa h a b lık a n la m ın a y o ru m la m ış la rd ır
T e şb ih in m ü s ta h a b lığ ı husûSTu /-fçin h iç b ir m esn e d o lm a m a k la be-
Bâb : 120 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 339

ra b et m a h zu ru da y p k tu r . F a k a t a b d e s t a lm a s ı, b iz c e ve cu m h u rca
s a h ih d e ğ ild ir . B ilâ k is kadm bu a b d e s t le b ir n e v i ib â d e t m a k s a d ın ı
g ü d e r s e b u n u n la g ü n a h a g ir e r .

O ru cu n k a z â s ı g e r e k ir k e n n a m a z ın kazâ e d ilm e m e s in in h ik m e ­
t i a ç ık tır . Ç ü n k ü o ru ç , y ıld a b ir a y d ır . F a k a t n a m a z y ıl b o y u n c a d e ­
vam ed er. B u n u n kazâsm m vücubu g ü ç lü ğ e v e m e ş a k k a te y o l a ça r.
Bunun iç in k a d ın , n a m a z ın k a z â s ın d a n m u a f t u t u lm u ş t u r .

■t-»»»!! jjlatlli-l <_Aı (iT v)

120 — HAYIZLI K A DIN M ESCİDDEN

BİR ŞEY ALABİLİR, BÂBI

T E R C E M E S İ

632) " ... Aişe (RadıyaUâhü anhâ)’âsxi rivâyet edildiğine göre şöyle söy­
lem iştir : R esûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) bana şöyle b u y u rd u :

« H u m r e y i M e s c id d e n b a n a v e r .» B e n : H a y ız h a lin d e y im , d e d im .
B u n u n ü z e r in e R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) f

«S e n in h a y ız (k a n l ın s e n in e lin d e d e ğ ild ir .»”

İ Z A H I

B u h a d is i- M ü s l i m , B e y h a k i, E b û D â v û d , T i r ­
m i z î , N e s â i ve A h m e d de r iv â y e t e tm iş le r d ir . T i r ­
m i z î , h a d îs in h a s e n o ld u ğ u n u s ö y le m iş tir .

H u m re: H u r m a ç ö p le r i v e b e n z e r i b itk ile r d e n ö r ü lm ü ş k ü ç ü c ü k

h a s ır a d e n ir . S e c d e iç in b a ş h iz a s ın d a y e r e s e r ilir , ü z e r in e s e c d e e d i­
lir . Y eri ö rttü ğ ü iç in , yâhut h u rm a ç ö p le r i d ik iş y e r le r in i ö rttü ğ ü
iç in o n a b u is im v e r ilm iş t ir .

H a t t â b i : H u m r e , k ü ç ü k s e c c â d e d e m e k t ir , d e m iş tir .
« H u m r e y i m e s c id d e n b a n a v e r . » c ü m le s i ik i ş e k ild e a ç ık la n a b ilir :
m SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

1 — P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), m esc id d ey d i ve

 i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) k e n d i o d a sın d a y d ı. P e y g a m b e r (S allal-
lâ h ü a le y h i ve S ellem ) o n d a n h u m re iste m iş, Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü
a n h â ) h a y ız lı o ld u ğ u için v ü c u d u m esc id d ış ın d a b u lu n m a k la b e r a ­
b e r, y a ln ız e lin i m e sc id in iç e ris in e u z a tm a s ın ın ş a k ın c a lı o la c a ğ ın ı
sa n m ış tır. B u ih tim a le g ö re h a d îs in m â n â s ı ş u d u r : P e y g a m b e r (S al­
la lla h ü A ley h i v e S e lle m ), m esc id d en , y â n i m esc id d e ik en , m e sc id in
d ışın d a b u lu n a n h u m re y i iste m iş ve  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’-
n in , eliy le b u n u k e n d is in e d o ğ ru u z a tm a s m ı a rz u la m ış tır. Â i ş e
(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) h a y ız lı h â liy le , elin i m e sc id in iç in e u z a tm a s ın ın
s a k ın c a lı o ld u ğ u n u s a n d ığ ı için : «Ben h a y ız h â lin d e y im » d e m e k le
ö z ü rü n ü h a tırla tm ış ; R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) de
elin i m escid e u z a tm a s ın ın s a k ın c a lı o lm a d ığ ın ı b e y a n i ç i n : «Senin

h a y ız ın s e n in e lin d e değildir.» b u y u r m u ş tu r. B u n a göre;

k e lim e le ri 'JU fiilin e ta a llû k e d e r.

.4
2 — H a ttâ b i ve im a m la rın e k s e risin e göre-,

k e lim eleri; fiilin e ta a llû k e d er. B âb ın b a şlık k ısm ın a ve

/
h a d îs in z â h irin e u y g u n o la n ı d a b u d u r. Ç ü n k ü m esc id d e n m ü n â v e le
(v e rm e k ), e h li m escid e s o rm a k la m ü m k ü n d ü r. P e y g a m b e r (S allal-
lâ h ü A ley h i ve S ellem ) ’i n : «Senin h a y ız ın s e n in e lin d e değildir.»
b u y r u ğ u d a b u n a d e lâ le t e d e r. B u y o ru m şe k lin e g ö re P e y g a m b e r
( S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) m e sc id in d ışın d a , h u m re m e sc id in için ­
d e f a k a t k a p ıs ın a ço k y a k ın d ı. Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) o d a ­
s ın d a b u lu n u y o rd u . O d a s ın d a n elin i m esc id e u z a tm a k la h u m re y i
a la b iliy o rd u . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) o n a e lin i m e s­
c id in iç e risin e u z a tip h u m re y i ç ık a rm a s ın ı e m re tm iş, Â i ş e (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h â ) ö z ü rü n ü h a tırla tm ış , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi
ve S ellem ) d e e lin in h a y ız lı o lm a d ığ ın ı y â n i m escid e u z a tm a s ın ın s a ­
k ın c a lı o lm a d ığ ın ı b e y a n b u y u rm u ş tu r.

Ib n -i H a c e r : & k e lim eleri; L” fiilin e m u-

ta a llik tir. M a k sa d ın şu o ld u ğ u m u h te m e ld ir :

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü

a n h â ) ’y e .- «M escidde d u r m a d a n v e d o la ş m a d a n h u m re y i b a n a v e r ­
m e k için m escid e gir.» d e m e k iste m iş o lab ilir. Ç ü n k ü h a y ız lı k a d ın ın
m esc id i k irle tm e k te n e m in o ld u ğ u z a m a n d u r m a d a n ve d o la ş m a d a n
m escid e g irip ç ık m a sı c â iz d ir. Şöyle de y o r u m la n a b ilir : «Sen m es-
Bâb : 120 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 341

c id in d ış ın d a o ld u ğ u n h a ld e , e lin i m escid e s o k u p h u m re y i al, s o n ra

b a n a ver.» B u h a re k e t, h a liy le e â iz d ir. B irin ci y o ru m şe k lin e g ö re
k e lim e le rin ta a llu k u c a iz se d e u z a k ih tim a ld ir.»
K â d ı I y â z ’ı n b irin c i şe k le g ö re y o ru m y a p m a s ın ın sebebi,
M ü s l i m ve N e s â i ' n in E b û f ü r e y r e (R a d ıy a U âh ü •
a n h â ) ’d e n r iv â y e t e ttik le ri şu m e â ld e k i h a d îs tir .-
‘R esû lu U ah (S a lla lla h ü A İeyhi v e S e lle m ) m esc id d e ik e n b ir a r a :
«Yâ Â işe! B a n a elb ise ver» b u y u rd u . Â işe (R a d ıy a U âh ü a n h â ) d e :
B en n a m a z k ılm ıy o ru m , d ed i. B u n u n ü z e rin e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) O n a :
«O (h ay ız) s e n in eU nde değildir.» b u y u rd u . Â işe (R ad ıy aU âh ü
a n h â ) d e e lb isey i P e y g a m b e r (S a U a lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’e uzattı.»
H a t t â b i , Ebû H ü r e y H (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’n in h a ­
d îsi ile  i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’n in h a d îs in i b ir o la y la ilgili o la ­
r a k y o ru m la d ığ ı için y u k a r ıd a b e lirtile n b irin c i y o ru m u se çm iştir.
H a lb u k i o la y ın ta a d d ü d ü a ç ık tır. (Ç ü n k ü b iris in d e elbise, d iğ e rin d e
h u m re iste n iy o r.)
H a d îste geçen; k elim esi «H ayzatuki» ve «H iyazatuki»
d iy e o k u n a b ilir. H a y z a t, b ir d e fa lık k a n d e m e k tir. H iz a t ise h a y ız lı
k a d ın ın k e n d is i iç in h e lâ l o lm a y a n ş e y le rd e n u z a k d u r m a s ı h â lid ir:
S a h ih ve m e ş h u r riv â y e te g ö re N e v e v i ’ n in d e d ed iğ i g ib i b u
k e lim e «H ayzat» o k u n u r. M â n a b a k ım ın d a n m ü n a s ip o la n ı d a b u ­
d u r. Ç ü n k ü k a n ç ık m a sı ve a k m a s ı el o rg a n ın d a d e ğ ild ir. F a k a t h a ­
y ız h â li b ü tü n v ü c u d o r g a n la rın d a v e b u a r a d a felde d e b u lu n u r. N i­
tek im h a y ız lı k a d ın K u r ’ a n - 1 elleyem ez. -
H a t t â b i : ‘H a d isç ile r b u k e lim e n in «H ayzat» o ld u ğ u n u söy­
le m iş le r ise d e h a tâ d ır. D o ğ ru su «H îzat»tır, d e m iştir.
K âdı ly â z , H a t t â b i ’ n in s ö z ü n ü k a b u l e tm e m iş ve :
« D oğrusu h a d îs ç ile rin d e d iğ id ir . Ç ü n k ü b u k e lim e y le k a n k a s d e d il­
m iştir. Z irâ P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) : « ...se n in e lin ­
d e değildir.» b u y u rm u ş tu r. B u n u n m â n â s ı ş u d u r : ‘M e sc id le rin k o ­
r u n m a s ı g e re k li o la n n e c â s e t — ki h a y ız k a n ı d ı r — s e n in e lin d e d e ­
ğ ild ir’» d e m iştir.
N e v e v i : H a d îsç ile rin te rc ih e ttik le ri şık, a ç ık o la n ıd ır. H a t ­
t â b i ’ n in s a v u n d u ğ u şık k ın d a u y g u n lu ğ u v a rd ır, d e m iştir.
E l-M enhel y a z a r ı : N e v e v i ’ n in iş a r e t e ttiğ i u y g u n lu k ş u ­
d u r, d e m i ş t i r :
342 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

« Âi ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) m esc id in k o ru n m a s ı g e re k li o lan

h a y ız n e c â s e tin in e lin e b u la ş m a d ığ ın ı b iliy o rd u . H a y ız d a n d o lay ı b ü ­
tü n v ü c û d u n a â rız o la n h â lin e lin d e de b u lu n d u ğ u n u b ild iğ i için eli­
n i m escid e s o k m a k ta n ç e k in m iştir. Bu b ilg id e n b a ş k a o n u ç e k in d i­
r e n h iç b ir n e d e n y o k tu . Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in ç e k in m e
n e d e n i d o la y ıs ıy la P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) şöyle
c e v a p v e rm e k i s t e m i ş ti r : ‘H ayız.lık h â li  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n ­
h â ) ’y a v ü c û d u n u n tü m ü itib a riy le p e y d a olm uş; v ü c û d u n u n p a r ç a ­
la r ı itib a riy le d e ğ il’. N ite k im f a la n ın eli h a y ız lıd ır, d e n m e z ki, m e s­
cid e u z a tılm a s ı y a sak la n sın .»

H A D İSİN FIK IH Y Ö N Ü

1 — H ay ızlı k a d ın , elin i m escid e so k u p o n d a n b ir şey a la b ilir.

2 — K a d ın ın k o c a s ın a h iz m e t e tm e si m e ş rû d u r,
3 — H a t t â b i : H a d îste şu fık ıh h ü k m ü d e v a rd ır, d e m i ş ti r :
Eve, m escid e v e y â b e n z e ri b ir y e re g irm e m e k için y e m in e d e n kişi,
elin i v e y â v ü c û d u n u n b ir k ısm ın ı o y e re s o k u n c a y e m in in i b o zm u ş
o lm az. B ü tü n v ü c û d u n u so k u n c a y e m in in i b o z m u ş o lur.

. d : y fc . 3 %') ‘ j ‘3 j \ - ır r
ili j J \ $§§> [jfJ' & : ’c J b L
. 4 -jlc [ y İ 4.; \ [ y i o / y J /A a [y

. \j "aU-c-Is < l 1 " j / ^ ja_j < lj

T E R C E M E S İ

633) " ... Âişe (R a d ıya llâ h ü a n h â )'d a n ; şöyle d e m iştir:

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) (m escidde) itik â f ’t a

ik e n ve b e n (o d am d a ) h a y ız lı ik e n m ü b â r e k b a ş ın ı b a n a d o ğ ru u z a ­
tırd ı. Ben d e b a ş ın ı y ık a r ve ta r a rd ım ."

İ Z A H I
Bu h a d is i B u h â r i , Mâ l i k , M ü s l i m , Eb û D â ­
v û d ve T i r m i z î de b ira z lafız fa r k ıy la r iv â y e t e tm iş le rd ir.
R iv â y e tle rin b ir k ıs m ın d a  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) k e n d isin in
h a y ız lı o ld u ğ u n u b e lirtm e m iş tir. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve
S e lle m )’in z e v c e le rin in h e r b iris in e m a h s u s o lan h ü c re (oda) le rin
Bâb : 120 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 343

k a p ıla lı M e s c i d - i Ş e r i f ’ e a ç ılırd ı. Bu tâ r ife g ö re P e y ­

g a m b e r ( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), Â i ş e (E a d ıy a llâ h ü a n ­
h â ) ’n in h ü c re s in e b itişik , m e sc id in b ir k ö şe sin d e itik â f b u y u r m u ş tu r.
Bu h a d is, B u h â r i ’ d e d a h a u z u n d u r. U r v e b. Z ü b e y r
(R a d ıy a U âh ü a n h ) ’e b i r i :
‘H a y ız lı k a d ın ın b a n a h iz m e t e tm e si y â h u t b u k a d ın ın c ü n ü p ik e n
y a n ım a g e lm e si c â iz m id ir? d iy e so rm u ş. O d a şö y le c e v a p v e r m i ş t i r :
«B ence h e p s i câiz. H a y ız lı o la n d a , c ü n ü b o la n d a b a n a h iz m e t
e d e r. B u n d a n ö tü r ü t a r a f l a r iç in b ir s a la n c a y o k tu r. Â işe (R adıyal-
lâ h ü a n h â ) bam a d e d iğ in e g ö re k e n d isi h a y ız lı ik en ...»

H A D İSTEN ÇIKA RILAN FIK IH HÜKÜM LERİ

1 — İ tik a fa g ire n kişi, m e sc id d e n a y rılm a m a lıd ır.

2 — B e d e n in in b ir k ısm ın ı m e sc id d e n ç ık a rm a s ı z a r a r etm ez.
3 — Itik a fta k i a d a m m b a ş ın ı y ık a m a s ı ve ta r a m a s ı e â iz d ir. S aç
tra ş ı, k o ltu k a ltı y o lu n m a sı, t ır n a k la r ın k e silm e si ve b e d e n in tem iz-
letilm esi, h a d îs te k i b a ş y ık a m a ve sa ç t a r a m a h ü k m ü n e ilh a k e d i­
leb ilir.
4 — H ay ızlı k a d ın ın b e d e n i n e c is say ılm az.

jjL i: < İÇİL t l i I . Ö'/J' V u :. â Ü fr - yrı

. j\y \\ Lmj

T E R C E M E S İ

634) “ ... Âişe (RadıyaUâhü anhâ)'Aan-, şöyle demiştir:

Ben, h a y ız lıy k e n R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) m ü ­
b â re k b a ş ın ı k u c a ğ ım a k o y a r, K u r'a n o k u rd u .”

İ Z A H I
B u h â r i , M ü s l i m , N e s â î ve E b û D â v û d da
b u h a d îs i r iv â y e t e tm iş le rd ir. B u h â r î ve M ü s l i m ’ i n b ir
r iv â y e ti n d e : « P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b a ş ın ı k u ­
c a ğ ım a y a sla rd ı» tâ b ir i k u lla n ılm ış tır.
344 SÜNEN-İ tBN-İ MÂCE

Bu h a d îs, h a y ız lı k a d ın a y a s la n a r a k K u r ’ â n o k u m a n ın câiz-
liğine, h a y ız lı k a d ın ın y a k m m d a o tu rm a n ın c â iz liğ in e ve h a y ız lı k a ­
d ın ın ş a h s ı ile e lb ise sin in te m iz liğ in e d e lâ le t e d e r. B ir n e c a s e tin k a ­
d ın d a n y a n ın d a k in e b u la ş m a s ı h â lin d e y a n a ş m a k c â iz d e ğ ild ir.

U a iU cj ^ 4»-| {j* J) U ( \T \ )

121 — K A D IN HAYIZLI OLDUĞU ZAM AN

K O CA SI İÇ İN HELÂL OLAN YAKLAŞM A BÂBI

A-e U? . c ^ ■A--c — "Âfû

f "l5 ^ I.* S■' ** " ı*KM^ ^ ^ •a I" **t ^
ut -X>-j ^ ^c- t ( j c V ’ ■ u-al>- (j* £

û*V ö * ■ v " 4 <3... \jF ‘ J f " * ‘Â (Jc ü,^ -A-! J*.l

u ja \ i U jC t İ m â » - ! . <—
jic < 4.. \ ^ ( i ^ ı .v t <jri

;> j 'J - İ - ' y

T E R C E M E S İ

635) •‘... Âişe (Radtyallâhü anhâ )'d a n rivâyet edildiğine göre şöyle d e­
m iştir :

B izden b irisi h a y ız lı o ld u ğ u z a m a n R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley­

h i ye Sellem ) ona; h a y ız m ın ş id d e tli z a m a n ın d a iz â r k u ş a n m a s ın ı e m ­
re d e r, s o n ra o n a m ü b â ş e r e t e d e rd i. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) n e fs in e h â k im o ld u ğ u gibi h a n g in iz n e fs in e h â k im o la b ilir? ”

İ Z A H I
K ü tü b -i S itte s â h ip le rin in h e p si b u h a d is i riv â y e t e tm iş le rd ir.
H a d îste g e ç en b â z ı k e lim e le ri a ç ık la y a lım :
F e v r ; B ir şey in b a şla n g ıc ı, şid d e ti ve ço ğ u a n la m ın a g elir. B u ra ­
d a «H ayzın Fevri» ile k a n ın e n ç o k ve e n şid d e tli a k m a s ı k a sd ed ilm iş-

tir. B âzı riv â y e tle rd e ; jjt* yerin e;

b u lu n u r, a y n ı m â n â y ı ifâ d e ed er.
Bâb : 121 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 345

İrb s B u k e lim e ik i m â n â y a m u h te m e ld ir. B irisi ih tiy a ç a n la m ı­

d ır, îrb , E reb, İrb e v e M e’re b e k e lim e le rin in h e p si a y n ı m â n â d a k u l­
la n ılır. «İrb» in b ir ik in c i m â n â s ı o rg a n d ır. V e te n â s ü l u z v u n d a n ki-
n â y e d ir.
N ih â y e ’d e b e y a n e d ild iğ in e g ö re h a d îs ç ile rin b ir k ısm ı d a h a d is ­
te g e ç e n k e lim e y i «îrb» o la r a k r iv â y e t e tm iş le rs e d e h a d îs ç ile rin e k ­
s e risi «Ereb» o la r a k r iv â y e t e tm iş le r v e b u n u n la ih tiy a ç a n la m m ı
k a s d e tm iş le rd ir. H a t t â b i , «Ereb» riv â y e tin i te r c ih e tm iş ve
«İrb» riv â y e tin i i n k â r ederek', bö y le sö y le y e n le ri k ın a m ış tır. E 1 - Ü b -
b î : «İrb» te n â s ü l o rg a n ı ile ih tiy a ç a n la m la r ın a g e le b ilir. H a t ­
t â b i te n â s ü l o rg a n ı a n la m ın d a k u lla n ılm a s ı n e d e n iy le «İrb» r i ­
v â y e tin i re d d e d ip böyle sö y le y e n le ri k ın a m ış tır. H a lb u k i «İrb» k e li­
m esi H a 11 â b î ’ n in ta s v ip e ttiğ i «Ereb» k e lim e si g ib i ih tiy a ç a n ­
la m ın ı d a ifâ d e e d e r. «İrb» riv â y e ti, c in sî m ü n â s e b e t ş e h v e tin d e n ki-
n â y e o ld u ğ u iç in b u n d a b ir te k e llü f y o k tu r.’ d e m iştir.
H a d îsin b u f ık r a s ın d a n m a k s a d ş u d u r : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) b e ld e n a ş a ğ ı p e ş te m a l g ib i b ir e lb ise y le ö r tü n e n
zev cesiy le a y n ı y a ta k ta y a ttığ ı h a ld e , y a s a k o la n cin si m ü n â s e b e tte
b u lu n m a m a k ta n e m in d i. N e fsin e h â k im d i. H a n g in iz o n u n gibi n e f ­
sin e h â k im o lab ilir.
M ü b a ş e r e t: T eni te n e d e ğ irm e k tir. C insî m ü n â s e b e t m â n â s ın d a
d a k u lla n ılıy o r ise d e b u r a d a k i m ü b â ş e r e tte n m a k s a d , o değil, öp­
m ek, o y n a ş m a k ve b e n z e ri ş e h v a n i d a v ra n ış la rd ır .
î ’t i z a r : İ z â r g iy m e k tir. İz â r, g ö b e k te n diz k a p a k la rın ın a ltın a k a ­
d a r olan , v ü c û d u ö rte n g iy ec e ğ e d e n ir. İz â r, e te k lik , p e şte m a l, ç a r ş a f
ve b e n z e ri ş e y le r olab ilir.
H adîs, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in, h a y ız lı zev ­
ce le ri iz â r g iy d ik le ri z a m a n o n la r a m ü b â ş e r e t e ttiğ in e d e lâ le t e d er.
H ay ızlı k a d ın a m ü b a ş e r e tin ç e şitle ri v a r d ı r :
1 — C insî m ü n â s e b e tte b u lu n m a k s û re tiy le o la n m ü b â ş e re ttir.
B u n e v i m ü b â ş e re t, k ita b , s ü n n e t v e ic m a ’ ile h a r a m k ılın m ış tır. Bir
m ü slü m a n , b u n u n h e lâ l o ld u ğ u n u itik a d e d e rse k â f ir o lu r. H a ra m
o ld u ğ u n a in a n d ığ ı h a ld e , b ile bile y a p a r s a b ü y ü k b ir g ü n a h işlem iş
olu r. D e rh a l te v b e e tm e si ve k e fa r e t v e rm e si g e re k ir. K e fa re t d u r u ­
m u n u 123 n o lu b â b ta in ş a a lla h a n la ta c a ğ ız .
2 — G ö b e k te n y u k a rı ve diz k a p a ğ ın d a n a ş a ğ ı y e rle re m ü b â ­
ş e re ttir. Bu, ic m a ’ ile h e lâ ld ır. U b e y d e E s - E s e l m â n î ve
b a ş k a s ın ın b u n e v i m ü b â ş e re ti c â iz g ö rm e m e le rin e d â'ir y a p ıla n ri-
346 SÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

v â y e t ş â y â m k a b u l d e ğ ild ir, m ü n k e rd ir, ta n ın m ıy o r, F a r a z a böyle

b ir r iv â y e t s a h ih o ls a b ile K ü tü b -i S itte ’d e riv â y e t o lu n a n s a h ih h a ­
d îsle rle m e rd u d d u r.
3 — G ö b ek ile d iz k a p a ğ ı a r a s ın d a y a p ıla n ve c in sî m ü n â s e b e t
d ış ın d a k a la n m ü b â ş e r e ttir . Bu t ü r m ü b â ş e r e t h a k k ın d a â lim le rin üç
g ö rü ş ü v a r d ı r :
a — Ebû Hanife, Mâlik, Saîd bin El-Müsey-
yeb, Şüreyh, Tâvus, A t a ’, S ü l e y m a n b i n Ye-
s â r ve K a t â d e ’ ye g ö re c im â e n d işe si b u lu n s u n , b u lu n m a s ın
b u n e v î m ü b â ş e r e t m u tla k a h a ra m d ır . E b û Y û s u f ' t â n b ir
r iv â y e t d e b ö y led ir. Ş â f i i l e r ’ i n s a h ih k a v li d e b u d u r. D elil
le ri ise b u b â b ta k i h a d îs le rd ir. B ir d e M â 1 i k ’ i n r iv â y e t e ttiğ i
Z e y d b i n E ş l e m ’ i n ş u m e â ld e k i h a d îs i d ir : ‘B ir a d a m P ey ­
g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e g e le r e k : E şim h a y ız lı ik e n
İbana n e y i h e la ld ir? d iy e s o rd u . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) :
« İz â n n ı iyice k u ş a sın . S o n ra y u k a r ıs ın a m ü b â ş e r e t edebilirsin.»
b u y u r d u .’
b — Bu n e v i m ü b â ş e re t te n z ih e n m e k r û h tu r. İ k r i m e , M ü -
câhid, Şâdi, Nehâî, El-Hakem, Sevrî, Evzâî.
Ahmed, t s h a k bin R â h a v e y h , Ebû Sevr, İ b -
n ü ’ 1 -"M ü n z i r ve İ m a m - ı Â z a m ’ m a rk a d a ş ı M u ­
h a m m e d b i n E l - H a s a n ile M â l i k i l e r ’ d e n A s -
b a ğ ’ m k a v li b u d u r. B u n la rın d elili ise B u h â r î ’ d e n b a ş k a
s a h ih h a d îs k ita b la r m d a m e r f u ’ o la r a k r iv â y e t o lu n a n E n e s ’ in
ş u h a d is id ir : Sfl 1 = «C im a’d a n b a ş k a
h e r şey y a p a b ilirsin iz .» P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in
iz â r ü z e rin e m ü b â ş e re t e tm e k le y e tin m e si, k a v li ve fiilî h a d is le rin in
işle rliğ in i k o ru m a k için m ü s ta h a b lık a n la m ın a y o ru m la n m ıştır.
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ’in, h a y ız lı z e v ce lerin e
iz â r ü z e rin d e k i m ü b â ş e re ti şe h v e t d u y g u s u n a ih tira s ın d a n d o lay ı
değil, ş e r’i h ü k m ü n te ’sisi için d ir. Z ev celeri m ü te a d d id k e n , h e p sin e
h a y ız h â lin d e m ü b â ş e r e t etm esi, b u ş e r’i h ü k m ü n y a y ılm a s ı a m a c ı­
n ı g ü d e r. N asıl ki, ç o k h a n ım la e v le n m e sin d e n m a k s a d ı, o n la r a r a ­
c ılığ ıy la ş e r’î h ü k ü m le ri y a y m a k ve h e r z e v ce n in m ü ş â h e d e e d ip iyi­
ce b elled iğ i fiili ve k a v li s ü n n e tle ri b ild irm e sid ir.
c — K işinin, cin si m ü n â s e b e tte b u lu n m a te h lik e s in d e n e m in se
m ü b â ş e r e t etm esi e â iz d ir. A ksi ta k d ir d e h a ra m d ır.
§ â b : 121 KÎTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ 347

E l-M enhel y a z a n : «H adîsin z â h irin e g ö re iz â r k u ş a n m a em ri,

h a y z m şid d e tli z a m a n ın a â ittir . B öyle o lu n c a k a n ş id d e tin i k a y b e t­
tik te n s o n ra , g ö b e k te n diz k a p a ğ ın a k a d a r o la n y e rle ri ö r te n iz â r y e ­
rin e , y a ln ız a v r e t m a h a llin i ö r te n b ir e lb ise y le m ü b â ş e r e tin câizliğ i
h ü k m ü ç ık a r. E b û D â v û d ’ u n r iv â y e t e ttiğ i b i r h a d îs , b u
h ü k m ü t e ’y id e d e r. Şöyle d e o la b ilir : H a y ız ın ş id d e tli z a m a n ı d a ­
h a ö n e m li o ld u ğ u için, b u d e v re d e k i m ü b â ş e r e t şek li b ild irilm iştir.
B u e s n a d a iz â r ü z e rin e m ü b â ş e r e t c â iz o lu n c a b u d e v re a tla tıld ık ­
ta n s o n ra iz â r ü z e rin e m ü b â ş e r e tin c â iz liğ i m ese le d e ğ ild ir.

H A D ÎSTEN ÇIKA RILAN FIK IH HÜKÜM LERİ

1 — H a y ız lı k a d ın a iz â r ü z e rin e m ü b â ş e re t c â iz d ir.
2 — N e fsin e h â k im o lm a y a n iç in b u t ü r m ü b â ş e r e tte n s a k ın m a k
d a h a iy idir, d e m iştir.

t l ıjC- t J y 3: K — "V H

1*j *\ i lil i iıİA»-| • Aiilc ti

* * ~*"
T E R C E M E S İ

636) • Â işe ( R a d ty a llâ h ü a « A â )’d a n : şöyle d e m iş tir :

B izden b irisi h a y ız g ö rd ü ğ ü z a m a n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley­

h i ve S e lle m ), o n a b ir iz â r g iy m e sin i e m re d e rd i. (O d a iz â r k u ş a n ­
d ık ta n ) s o n ra P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) o n a m ü b â ş e ­
r e t e d e rd i.”
K ü tü b -i S itte s â h ib le rin in h e p si b u h a d is i riv â y e t e tm işle rd ir.
348 SÜNEN-I İBN-İ MÂCE

• oU î x \jji j

T E R C E M E S İ

637) “ ... (M ü’minlerin annelerinden) Ümmü Seleme (Radtyallâhü anhâf-

dan rivâyet edildiğine göre şöyle söylemiştir :

B e n R e s û lu U a h (S a lla lla h ü A le y h i' v e S e lle m ) ile b erâ b er onun

ç a r ş a fı a lt ın d a id im . K a d ın la r ın g ö r d ü ğ ü h a y ız k a n m ı o e s n a d a gör­
d ü m . B en , ç a r ş a fm a ltın d a n h e m e n s ıv ış t ım . B u n u n ü z e r in e R e s û lu l­
la h (S a lla U a h ü A le y h i v e S e lle m ) :

« H a y ız m ı g ö r d ü n ? » d iy e s o rd u . B e n : K a d ın la r ın görd ü ğü h a y ız
k a n ın ı g ö r d ü m , d e d im . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) :

«B u , A l l a h ’ın  d e m k ız la r ın a y a z m ış o ld u ğ u b i r ş e y d ir .» b u y u r d u .
Ü m m ü S e le m e d ed i k i: B en s ıv ış t ık t a n son ra d u ru m u m u d ü z e lttim
(= H a y ız e lb is e m i g iy ip t e d b ir im i a ld ım .) S o n r a d ö n d ü m . R e s û lu lla h
(S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) bana:

« G e l d e , b e n im le b e r a b e r ç a r ş a fın a ltm a g ir .» b u y u rd u . Üm m ü
S e le m e d e d i k i : B u n u n ü z e r in e ben d e O ’n u n la b e r a b e r ç a r ş a fın a l­
tın a g ir d im ."

N o t: İsn a d ın ın sa h ih ve ric â jin in sik a o ld u ğ u Z ev âid ’de b ild irilm iştir.

İ Z A H I

B u h â r i , M ü s l i m ve N e s i i d e b u h a d is i a z b ir la ­
fız fa r k ıy la , aynı m ânâyı ifâ d e e d e r m â h iy e tte r iv â y e t e tm iş le r d ir .
Y a ln ız «B u A l l a h 'ı n  dem k ız la r ın a y a z m ış o ld u ğ u b ir ş e y d ir .» fık ­
rası B u h â r i ve M ü s l i m ’ in r iv â y e tin d e y o k tu r.

B u h a d is e g ö r e h a y ız lı k a d ın la b ir y a t a k t a y a tm a k e â iz d ir . Y a l­
n ız ç ıp la k t e n le r in g ö b e k le d iz a r a s ın d a t e m â s ın a m â n i, b ir ö r t ü bu­
lu n m a s ı g e r e k ir .

E b û D â v û d ’ un  i ş e (R a d ıy a U â h ü a n h â ) ’d e n r iv â y e t
e ttiğ i b ir h a d îs , b u h a d îs e z â h ir e n te rs d ü şer. O h a d îs in m e â li ş ö y ­
le d ir :
Bâb : 121 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 349

‘B en h a y ız g ö rd ü ğ ü m z a m a n (P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve

S ellem ) ’in ) y a ta ğ ın d a n in e r e k h a s ır ü z e rin d e (y a ta rd ım .) Biz h a y ız -
d a n te m iz le n in c e y e k a d a r R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’e
y a k la ş m a z d ık .’ G ö rü ld ü ğ ü g ib i b u h a d is e g ö re P e y g a m b e r (S a lla lla ­
h ü A le y h i ve S ellem ) ’in m u h te re m z e v c e le ri h a y ız ik e n o n d a n u z a k
d u r u rla rd ı.
 i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) h a d îs iy le Ü m m ü S e l e m e
(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) h a d îs in in a ra s ın ı b u lm a k iç in E l-M enhel y a z a rı
şöyle d e r :
« P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in m u h te re m z ev cele­
r in in b â z e n u z a k d u r d u k la r ı m u h te m e ld ir. Ç ü n k ü P e y g a m b e r (S al­
la lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in o n la r la b e r â b e r a y n i y a ta k t a ve a y n ı
ç a r ş a f a ltın d a y a ttığ ı s â b ittir. Ş u d a v a r d ır k i P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A le y h i ve S ellem ) o n la r a y a k la ş ırd ı. F a k a t P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S e lle m )’in iste ğ i o lm a d a n , o n la r k e n d iliğ in d e n P ey ­
g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e y a k la ş a m a z la rd ı d e n ile b ilir.
E 1- A y n î : ‘Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in h a d îs i iz â rlı o la ra k
m ü b â ş e r e tin y a s a k lığ ın a d e lâ le t etm ez. Ç ü n k ü P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A ley h i v e S e lle m ), h a y ız lı h a n ım la r ın a b â z e n m ü b â ş e r e t e d er.
B âzen d e m ü b â ş e r e t e tm e z d i.’ d e m iştir. T ı y b i : Â i ş e (R adı-
y a llâ h ü a n h â ) ’n in h a d îs in d e k i y a k la ş m a , c in si m ü n â s e b e t m â n â s ı­
n a h a m le d ile b ilir. A ksi ta k d ir d e h a d îs m e n s u h tu r ’ d e m işse d e b u sö­
z ü re d d e d ilm iş tir. Ç ü n k ü h a d îs le rin a r a s ın ı b u lm a k m ü m k ü n o lm a ­
d ığ ı ta k d ir d e m e n s u h lu k y o lu n a g id ilir. Y u k a rıd a a ç ık la n dığı ü z e ­
r e b u ik i h a d is i cem e tm e k m ü m k ü n d ü r.
H a d is te n a n la ş ıld ığ ı gibi, k a d ın ın h a y ız için a y rı e lb ise k u lla n ­
m a sı ve h a y ız lı ik e n g e re k li te d b iri a ld ık ta n s o n ra e ş in in y a ta ğ ın a
g irm e si m ü s ta h a b tır.

‘ ü ‘ ~ *VTA
"• ı'!-* î .* " «• \'* • ' Â " .* •; - \'* • ' .* • ' ' î .* i
<ai.4-.ji ı o 4» -.c < £■ a 4» r f- < i c/ ’
* -• - • - ^• - * '- • •
1 « Ö İ J : 1^31 . <JU i <4-u>- ^1 (je-

I jljl jlü i l» O jl iİ * : c J ta î (j
** ^ ^ ^ ^ ^ ^

.• «Âl J j  k c â C ü I <J|

. «Ijıj Jıij
350 SÜNEN-İ ÎBN-Î MÂCE

T E R C E M E S İ
638) Muâviye bin Ebî Süfyan (Radtyallâhü anhümâ)'dan rivâyet
edildiğine göre şöyle söylemiştir :
B en, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in zevcesi o la n
(kız k a rd e ş im ) Ü m m ü H a t ib e (R a d ty a llâ h ü a n h â ) ’ye1: S e n h a y ız
k a n ı g ö rd ü ğ ü n d e R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ile n a sıl
y a p a rs ın ? d iy e so rd u m . Ü m m ü H a b îb e d e d i k i :
B irim iz h a y ız k a n ın ı g ö rm e y e b a ş la y ıp ş id d e tli z a m a n ın d a u y lu k
k e m ik le rin in y a n l a r ı n a k a d a r u z a n a n i z a n ü z e rim iz e b a ğ la rd ı. S o n ­
r a R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ile b e r â b e r (a y n ı y a ta k ­
ta ) y a ta r d ı.”
N o t : S in d i şöyle d e m iştir : ‘S en ed in râ v ile ri a ra s m d a M u h a m m e d b in İs-
h a k ’m b u lu n d u ğ u ve te d lisç i o lu p h a d îsi a n ’an e ile riv ây e t e ttiğ i gerekçesiyle b u
isn a d ın söz g ö tü rd ü ğ ü Z evâid’de b elirtilm işse de h a d is m â n â c a s a h ih tir .’

İ Z A H I
N e s â î ve B e y h a k i b e n z e r m â n â y ı ifâ d e e d e r b ir h a ­
disi P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’in zevcesi M e y m û -
n e (R ad ıy aU âh ü a n h â ) ’d e n r iv â y e t e tm iş le rd ir. O r iv â y e tte izâ-
n n u z u n lu ğ u n u n u y lu k k e m ik le rin in y a n l a n n a k a d a r v e y a d iz le ri­
n e k a d a r o ld u ğ u ifâ d e si b u lu n u y o r. B u n a g ö re iz â r, b â z e n d iz le re
k a d a r u z u n o lu rd u , b â z e n d e d iz le re k a d a r v a rm a z . B u h a d îs de,
d a h a ö n ce g e ç e n h a d îs le r g ib i iz â r ü z e rin d e h a y ız lı k a d ın la m ü b â -
ş e re tin c â iz liğ in e d e lâ le t e d e r. S i n d i , i z â n n u z u n lu ğ u y lâ ilgili Ola­
r a k şöyle d e r : F ık ıh â lim le rin in b e y a n la rın ın z â h ir in e g ö re i z â n n
d iz k a p a k la r ın a k a d a r u z u n o lm a sı g e re k ir. D a h a k ıs a o lu rs a m ü b â ­
ş e re t c â iz d e ğ ild ir.

jL r| (m )

122 — HAYIZLI KADINLA CİM Â ETM EDEN

NEHİY BÂBI
*ı*' * / .'Tr i-"* >• * /•
Bâb : 122 KlTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENİHÂ -51

^ û fr ^ û 6, f ^ f f * ~ • Z * * - Cj ' w»jİ-II.İa ü y ö V : Jli

• Ja-Ldl J» ^J! xs. tİJJki-l Ijl» ü \fj

T E R C E M E S İ

639) “ ... Ebû Hüreyre (Radtyallâhü an A)’den rivâyet edildiğine göre Re-
sûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu demiştir :
«H ayızlı k a d ın la c im â e d e n v e y â k a d ın ın d ü b iir ü ile c im â e d e n
y a h u t b i r k â h in e v a n p o n u n d e d iğ in i ta s d ik e d e n k im se (Hz.) M u­
h a m m e d (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’e in d irile n e k ü fre tm iş o lu r.» ”
N o t : T irm izİ d e m iştir k i : Biz b u h a d isi y alnız H ak im E l-E srem 'd en E b û
T em im e El-H ticeym i’d e n E b û H ü re y re ’d en ta n ırız . İlim eh li n ezd in d e b u h a d isin
m â n â s ı a n c a k te şd id içindir.

İ Z A H I

B ir ö n c e k i b â b ta h a y ız lı k a d ın a m ü b â ş e r e t ç e şitle rin i b u n la r d a n
h a n g is in in h e lâ l, h a n g is in in m e k r u h ve h a n g is in in h a r a m o ld u ğ u n u
k o n u h a k k m d a k i â lim le rin g ö rü şle riy le b irlik te b e y a n e tm iştik . C i­
m â ş e k lin d e k i m ü b â ş e r e t K u r ’ a n - ı K e r î m ’ i n n a s s ıy la h a ­
r a m k ılın m ış tır. B a k a r a s û re s in in 222. â y e tin d e n m e â le n şöyle b u y u ­
r u lu y o r :
« S a n a h a y ız m e s’e le sin i s o ru y o rla r. De k i : O b ir e z a d ır. Bu se ­
b e p le siz h a y ız h â lin d e k a d ın la r la ( c im â )d a n s a k ın ın ız ...»
K ita b ile y a s a k la n d ığ ı gibi s ü n n e t ve ic m a ’ ile d e h a ra m k ılın ­
m ıştır. H a ra m lığ ın ı in k â r, k ü f r ü m u c ib tir. H a ra m lığ ın ı bile bile bu
s u ç u işley en k işi b ü y ü k g ü n a h işlem iş o lu r. T ev b e e tm e si â lim le rin
ittifa k ıy la v â c ib tir. B âzı â lim le re g ö re k e ff a re t ö dem esi d e v â c ib tir.
C u m h u r a g ö re m ü s ta h a b d ır.
Tirm iz î d e b ü h a d îs i riv â y e t e tm iş b u a r a d a şöyle d e m i ş t i r :
«Â lim ler n e z d in d e h a d îs te şd id ve te h d id için d ir. Ç ü n k ü P e y g a m
b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’d e n şöyle b ir h a d îs r iv â y e t ed ilm iş­
tir :
«Kim h a y ız lı k a d ın la c im â e d e rse b ir a ltın s a d a k a versin.» (K i­
ta b ım ız d a 640 n o ’d a g e ç er) E ğ e r h a y ız lı k a d ın la c im â e tm e k k ü f rü
g e re k tirs e y d i b u su ç için k e f f a r e t ö d em e e m ri v e rilm e y e c e k ti. (Ç ü n ­
k ü k e f f a r e t m ü s lü m a n ın işled iğ i g ü n a h ın b ir n ev i c e za sı ve a fv v e si­
lesid ir. K â firle r için k e ff a re t ö d e n m e si söz k o n u s u d eğ ild ir.
352 SÜNEN-t IBN-Î MÂCE

K â h in s E l - C e z e r i ’ n in , E n - N ih â y e ’d e beyân e ttiğ i g ib i
k â in a tta ile r d e vu ku b u la c a k ş e y le r d e n haber veren ve k â in a t s ır ­
la r ın ı b ild iğ in i id d ia e d e n k iş id ir . A r a p la r d a ç e ş it li k â h in le r v a r d ır .
B u n la r ın b ir k ıs m ı e m ir le r in d e c in le r in b u lu n d u ğ u n u v e k e n d ile r in e
c in le r t a r a fın d a n h a b e r le r g e t ir ild iğ in i id d iâ e d e r le r d i. D iğ e r b ir k ıs ­
m ı b â z ı e m â r e le r le ile r d e m e y d a n a g e le c e k o la y la r ı b ild iğ in i, k o n u ş ­
tu r d u ğ u k iş in in s ö z, f i i l v e h â lin d e n b u o la y la r ı ç ık a r d ığ ın ı id d iâ e d i­
y o r la r d ı. Ç a lm a n m a lın veyâ k a y b o la n e ş y a n ın k im ta r a fın d a n ça­
l ın d ığ ın ı v e y â b u lu n d u ğ u n u , h â le n n e r e d e o ld u ğ u n u b ild ik le r in i s ö y ­
le r le r d i. İs t ik b a ld e k im in ne yapacağm ı k â in a tta ne g ib i o la y la r ın
v u k u b u la c a ğ ın ı k e s in o la r a k k im s e b ile m e z . B u y ü z d e n k â h in ’in g a -
y ıp t a n v e r d iğ i h a b e r i d o ğ r u la m a k k ü fü r d ü r , b ö y le le r in e in a n m a m a k
g e r e k ir .

H a y ız lı k a d ın la c im a ’ e d e n v e y â k a d ın la liv a ta e d e n k iş i b u fii­
lin m übah o ld u ğ u n u it ik a d e d e r s e k â f i r o lu r . H a d is i b ö y le y o r u m la ­
y a n la r o lm u ş tu r . A m a bu suçu iş le y e n k iş i h a r a m lığ ın ı itik a d ede­
rek iş le m iş s e bundan d o la y ı k â fir o lm a z b ü n e d e n le h a d is te geçen
k ü fü r d e n m aksad k ü fr a n -ı n im e t (n a n k ö r lü k ) tü r d iy e de yoru m
y a p ıla b ilir . T i r m i z î ş e rh i T u h fe y a z a n bu ik i y o r u m ş e k lin i
n a k le tm iş tir .

L k ıV ijlijf" j <-»1 (\ r r )

123 — HAYIZLI KADINLA C İM A ’ ED EN İN

KEFFARETİ H A K K IN D A BÂB
î ' \ *•. -
I d 'J i X M |jf •

. « jl dÇ j < ^ ıi
r ^ o» ^ y ^ ^
... »ı.«,a î jL i)i Aju^aı . aŞ c. ) i jb » I j j A»j : Jlu J İ J li

T E R C E M E S İ

640) ” ... (Abdullah) bin Abbâs (Radıyallâhü anhütnâ)’dan rivâyet edil­

diğine göre;
Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), z e v c e s iy le h a y ız lı o l­
d u ğ u h a ld e c im a e d e n k im s e h a k k ın d a ş ö y le b u y u r d u , d e m iş t ir :
«O b ir a ltın v e y â y a r ım a ltın ile ta s a d d u k e d e r .»"

N o t : S i n d i : E b û D âvûd, T irm iz î ve N esâî d e b u h a d is i riv â y e t etm işler,

zayıflığı h a k k ın d a b ir şey söylem em işlerdir, d em iştir.
B âb : 123 KİTABÜ-TTAHÂBE VE SÜNENÎHÂ 353

İ Z A H I

H a d is te k i « T a sa d d u k eder» fiili e m ir a n la m ın d a d ır. N itek im b â ­

zı r iv â y e tle rd e : « T a sa d d u k etsin» b u y u ru lm u ş tu r.
H a d îs te k i «Bir a ltın v e y â ...» tâ b ir i ta k s im için d ir. Ç ü n k ü bâzı
riv â y e tle rd e b e lirtild iğ i g ib i c im a ’ işi h a y ız ın ilk g ü n le rin d e o lu rs a
b ir a ltın , h a y ız ın s o n la n n d a ise y a n m a ltın k e ff a re t ç ık a rılır.
E l-M enhel y a z a n şöyle d e r :
.« T i r m i z i ’ n in İ b n - i A b b a s (R a d ıy a U âh ü a n h ) 'ta n
r iv â y e t e ttiğ i b ir h a d is e g ö re P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
lem ) şöyle b u y u r m u ş t u r : «H ayız k a n ı k ırm ız ı ik e n b ir d in a r, s a rı
ik e n y a n m d in a r...»
A h m e d ’ in riv â y e t e ttiğ in e g ö re R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S ellem ) h a y ız k a n ı d e v a m e d e rk e n c im a ’ e d e n e b ir a ltın ve k a n
k e silip h e n ü z g u s ü l y a p ılm a d a n c im a ’ e d e n e y a rım a ltın ö d e n m e s i­
n i e m re tm iş tir.
H ad is, h a y ız h â lin d e k i eşi ile c im a' e d e n k işiy e k e ffâ re tin vâcib-
liğ in e d e lâ le t ed er.

KEFFÂRET H A K K IN D A K İ ÂLİM LERİN G Ö R Ü ŞÜ :

i ^
1— 1 i b n - i A b b â s ; H a s a n - ı B a s r i , S a î d bin
C ü b e y r, K atâde, E y z â i , l;s h â k , K a d î m k a v lin e
g ö re Ş â f i i , iki riv â y e tte rv b irisin e g ö re A h m e d b i n H a n -
b e 1 k e ff â re tih v â c ib lığ in e h ü k m e tm iş le rd ir. B u n la rd a n E 1 - H a -
sa n v e S a i d ’ e ğ ö re k e ff â re t b ir köleyi â z a d e tm e k tir. D iğ e r­
le rin e g ö re k e ff â re t riv â y e tle rin ih tilâ fın a ve k a d ın ın h a y ız h â lin e
g ö rş b â z e n bir; a ltın , p a z en y a rım a ltın d ır. Bu â lim le rin d elili bu
b â b ta g e ç en h a d is tir. K e ffâ fb tin ö d e n m e s i e rk e ğ e â ittir. B u ik e ffâ re -
ti fakirler**- s a rfe d e c e k tir.
2 — ) A t â ’ , Ş^â ’ b i ,* N a-4ı~â..i,. M e k h u l , Z ü h r i,
*S u f y Aa H- i S e v r f , L e v s b' i ji S a - d , M â l i k , E b u
H a n i f Le, e n s a h ih ; k a v lin e g ö re Ş â f i i , ik i r iv â y e tin b i­
ris in e g ö re A h m e i b i n H a n b e 1 v e S e le f’in i c u m h u ­
r u k e ff â re tin v â c ib o ip ıa d ıg u u sö y le m işlerd ir. B u n la ra g ö re a d a ­
m ın is tiğ f a r Ve te v b f e tm e si g e re k ir. L â k in b u s u ç u : h a y a n
ilk g ü n le rin d e işlem işse b ir a ltın v e so n iajrında ise y a rım a ltın
s a d a k a ç ık a rm a s ı m ü s ta h a b tır. B u n la r m e z k û r h a d is in b ir kaç yön
1 i * i
Üünen-i Ibn-i M âce — C. :? 2 - P : 83
354 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

d e n ille tli o ld u ğ u n u sö y le m işle rd ir. İlle tle rd e n b â z ıla n ş u n l a r d ı r :

H ad îs, m ü rs e l o la r a k r iv â y e t edilm iş, m û d a l o la r a k r iv â y e t edilm iş,
m e v k u f o la r a k r iv â y e t e d ilm iştir. F a k a t E l - H â k i m , İ b n ü ’ l -
K a t t â n ve İ b n - i D a k i k i ’ l - I y d h a d îs in s a h ih o ld u ğ u ­
nu, A h m e d b i n H a n b el d e h a d îs in h a s e n o ld u ğ u n u söy­
le m iştir.
H a 1 1 â b î d e : ‘Â lim le rin e k s e risi b u h a d is in m ü rs e l v e y â m ev-
k û f o ld u ğ u n u ş a n m ış la rd ır. H a lb u k i h a d îs m u tta s ıl v e m e r f u ’d u r, d i­
y e re k g e re k ç e s in i iz a h e tm iş tir.
M ü e llifim iz h a d îs i m e r f û o la r a k r iv â y e t e tm iş tir. H ad îs, h a y ız lı
e şiy le c im â e d e n a d a m ın b ir a ltın v e y a y a rım a ltın ta s a d d u k e tm e ­
s in in g e re ğ in e d e lâ le t e d e r. B u k o n u d a k i â lim le rin ih tilâ fın ı y u k a r ­
d a g ö rd ü n ü z . B ü h a d îs i N e s â i , E b ü D â v û d , T i r m i z i ,
B e y h a k î , A h m e d , D â r i m i ve t b n ü ’ l - C â r u d d a
r iv â y e t e tm iş le rd ir. E l - H a k i m ve b a ş k a l a n h a d îs in s a h ih ol­
d u ğ u n u sö y le m işle rd ir.

v V (>«)
124 — HAYIZLI K A D IN N A SIL G U SÜ L ED ER BÂBI

j s* Jî * ıj* Oıi»; Jl» ■ ^!U-j I : •lîljj)! ıj

T E R C E M E S İ
641) "... Âişe (Radtyallâhü anAâ)’dan rivâyet edildiğine göre;
K en d isi h a y ız lı ik e n (h a c iç in ih r a m a g ire c e ğ i z a m a n ) , P e y g a m ­
b e r (S a lla lla h ıi A le y h i v e S ellem ) O n a t
« S a ç la rı (n m ö rg ü le ri) n i çöz v e g u slet» b u y u r d u .”
H âvi A li k e n d i h a d îs riv â y e tin d e d e d i k i : «B aşını çöz...»
N o t: Bn hadisin isnadındaki ricâlin sika olduğu Zevâid'de bildirilmiştir. Sin­
di : Bu hadis Zevâid kısmından değildir. Bilâkis Buh^rl, Müslim ve başkalarında
da mevcuttur, demiştir. “’ .
Bâb : 124 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 355

İ Z A H I

B u h a d is i m ü e llifim iz e E b û B e k i r b i n E b i Ş e y b e
ve A l i b i n M u h a m m e d r iv â y e t e tm iş le rd ir. E b û B e -
k i r ’ i n riv â y e tin d e h a d is in m e tn i: « S a ç la rın ı çöz...» diye b a şla r.
A 1 i ’ n in riv â y e tin d e ise : « b aşını çöz...» d iy e b a ş la r. İki riv â y e t a r a ­
s m d a m â n â itib a riy le b ir f a r k y o k tu r. G aye, s a ç la rı ta ra y a b ilm e k
iç in ö rg ü le ri ç ö z m e k tir. B u h a d îs, h a y ız s o n u n d a v â c ib o la n boy ab-
d e s ti ile ilg ili d e ğ ild ir. Â i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’n in h a y ız h â li
d e v a m e d iy o rd u :H ac için ih r a m a g ire c e k ti. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m ), h a y ız lı h â lin in ih r a m a g irm e sin e e n g e l o lm a d ı­
ğ ın a iş â r e tle te m iz lik v e n e z a fe t için y ık a n m a s ın ı ve b u c ü m le d e n
o la r a k s a ç la rım ta ra y a b ilm e s i iç in sa ç ö rg ü le rin i çö zm esin i e m re t­
m iş tir. B u h â r i , M ü s l i m v e b a ş k a h a d is k ita b la r ın m «Hac»
b a h s in d e b u h a d îs r iv â y e t e d ilm iştir. B u n e d e n le h a y ız ın s o n u n d a
y a p ılm a s ı g e re k li g u s le â it b u b â b ta , b u h a d îs in n iç in z ik re d ild iğ i b i­
lin m iy o r. S i n d i : «Bu d u r u m a te m a s ed iy o r, h a y ız d a n dolayı
y a p ıla c a k g u s lü n h ü k m ü d o la y lı o la r a k b u h a d îs te n a n la ş ıld ığ ı için
m ü e llifim iz b u r a d a riv â y e t e tm iş, d e n ile b ilir,’ d e m iştir.

Vaİ j l îy t < £*2» L? . ü m • ü — * MT

i t J ^ o ü * I a j A — j  i-lT » t

. j <1 a:» l^w»!j J* Y

îÇ . z*T: *.\'AU ı» i ı; t,-j>Ü İT p
. <ü\ ' f \ £ J Ş ( d ili \ î « Ç .ifJ tü ı & » Dfe

. > ' i U C ‘j r 1İ 4 i l i ' > ■ ,* E h & j d t ı ^ 'â t i :tA

.Çüj j jîd i£T_)jc» Ç j j Jç «Üt jl

ıCfc)l^.’»ic “j, !jC û V U C -i : AdJU . « &-*-«*■ J f (*"*

. Cj ^ j
+• *
356 SÜNKN-Î ÎBN-Î MÂCE

T E R C E M E S İ

642) " ... Âişe ( RadtyaUâhii anhâ)’dan rivâyet edildiğine göre şöyle söy­
lemiştir :
(E n s â r’d a n şe k e l k m ) E sm â (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , h a y ız d a n dola­
y ı y a p ıla c a k g u s ü l k e y fiy e tin i R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sel­
le m ) 'e so rm u ş, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) d e :
«Sizden b irisi s u y u n u v e s id rin i a ld ık ta n s o n ra a b d e s t a lır, ab-
d e s tin i g ü z e lc e a lır v e y a a b d e stin ! m ü k e m m e l a lır. S o n ra b a ş ın a su
d ö k e re k , b a ş ın ı s ık ıc a o v a la r. T â ki, s u b a ş ın ın k e m ik le rin e v e saç
d ip le rin e u la ş s ın . S o n r a v ü c u d u n a s u d ö k e r. D a h a s o n ra ü z e rin e m isk
s ü rü lm ü ş b ir p a m u k v e y a b e z p a rç a s ı a la r a k , o n u n la tem izlenir.»
b u y u r m u ş tu r. E sm â (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) :
‘O n u n la n a s ıl te m iz le n e c e ğ im ? d iy e so rm u ş. R esûl-i E k re m (S al­
la lla h ü A ley h i v e S ellem ) :
« S ü p h â n e lla h ! O n u n la tem izlen.» b u y u r m u ş tu r. Â işe (R adıyallâ-
h ü a n h â ) s ö z ü n ü g iz le rc e sin e (E sm â 'y a fıs ıld a y a ra k ) ; O n u k a n ın
d o k u n d u ğ u y e re s ü r, d em iş.
 işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) d e m iş tir k i . E sm â (R a d ıy a llâ h ü a n h â ).
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )’e c ü n ü b lü k te n d o la y ı (yapı­
la n ) g u s ü l k e y fiy e tin i d e s o rm u ş ve R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) :
«B iriniz s u y u n u a ld ık ta n s o n ra , ö n ce a b d e s t a lır, a b d e s tin i g ü ­
zelce a lı r v e y a a b d e s tin i m ü k e m m e l a lır. N ih a y e t b a ş ın a su d ö k erek ,
başını, iy ice o v a la r. T â ki, s u b a ş ın ın k e m ik le rin e v e sa ç d ip le rin e
u la ş s ın . S o n ra v ü c û d u n a , s u a k ıtır.» b u y u r m u ş tu r. B u n u n ü z e rin e
 işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) : .
‘Ş u E n s â r h a n ım la r ı n e iyi h a n ım la rd ır. H a y â , o n la n d in i b ilgi­
le ri e d in m e k te n a lık o y m u y o r.’ d e m iş tir."

İ Z A H I

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e s o ru s o ra n E s m â

(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â l'n i n kız k a rd e şi
o la n E s m â d e ğ ild ir. M ü s 1 i m in b ir riv â y e tin d e b e lirtild iğ i gibi
E n s a r ' d a n Ş e k k e 1 kızı o la n E s m â (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) 'd ir.
H a tlb ; Y ezid kızı o la n E s m â (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) o ld u ­
ğ u n u sö y lem işse d e böyle d e ğ ild ir. M ü s l i m ’ d e n önce d e E b û
B â b : 124 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 357

B e k i r b i n E b i Ş e y b e , k e n d i m ü sn e d in d e ve E b ü
A v â n e ile E b û N a i m , k e n d i m ü s ta h re c le rin d e b u h â tu n u n
Ş e k e 1 k ızı o ld u ğ u n u sö y le m işle rd ir. İ b n - i S a ’ d , T a b a -
r ân î, B â r u d î ve İ b n - i M e n d e h , E s m â b int-i
Ş e k e 1 ’ i a s h a b a r a s ın d a z ik re tm iş le rd ir.
E l-M enhel y a z a n , h a d is in a ç ık la n m a s ı ile ilgili o la r a k a ş a ğ ıd a k i
m a ’lu m a tı v e r i r :
« H e rh a ld e E s m â (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , e n m ü k e m m e l g u s ü l
ş e k lin i s o rm u ş o la c a k k i P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m ), g u ­
sü l için s u y la b e r a b e r s id rin a lın m a s ın ı b u y u r m u ş tu r. Ç ü n k ü g u sü l-
d e s id rin k u lla n ılm a s ı f a r z d e ğ ild ir. K e z â g u s ü ld e n ö n ce a b d e s t a l­
m a k ve m is k s ü rü lm ü ş p a r ç a k u lla n m a k f a r z d e ğ ild ir. B u sebeble,
b u n l a n n h e r h a n g i b iris in in f a r z o ld u ğ u n u ile ri s ü re re k , b u h a d îs i
d e lil g ö s te rm e k y a n lış o lu r.
S id r : D a h a ö n ce d e g e ç tiğ i g ib i T r a b z o n h u r m a s ı d e n ile n
a ğ a c ın a d ıd ır. B u a ğ a c m y a p r a k la r ı ö ğ ü tü lü p , g u s le d ilirk e n s a b u n
g ibi tem iz le y ic i o la r a k k u lla n ılır. G u sü l b a h s in d e k u lla n ıla n «Sidr»-
d e n m a k s a d , a ğ a c ın ö ğ ü tü lm ü ş y a p r a k la n d ır .
F ı r s a t : P a m u k v e y a b e z p a rç a s ı olu p , h a y ız k a n ın ın te m iz le n m e ­
s in d e k u lla n ılır.

H a d iste b u p a r ç a ile te m iz le n m e ta v siy e si y a p ılıy o r. H ay ız v e y â

la h u s a lık h â lin d e n d o lay ı y a p ıla c a k g u s ü ld e evli o la n ve o lm a y a n
h e r k a d ın ın m isk s ü rü lm ü ş b u p a rç a y ı k u lla n m a s ı m ü s ta h a b tır. M isk
b u lu n m a d ığ ı ta k d ird e , b a ş k a e s a n s la r k u lla n ılır. H a ttâ g ü z e l ko­
k u lu m a d d e le ri b u la m a y a n k a d m m k e rih k o k u y u g id e ric i ç a m u r v e­
y a b e n z e tin i k u lla n m a s ı m ü s ta h a b tır. H iç b ir şey b u la m a z s a su k â ­
fid ir.

M isk k u lla n ılm a s ı h ik m e ti h a k k ın d a ih tilâ f o lm u ş tu r. S a h ih ye

m e ş h u r k a v le g ö re g ay e, k a n ın d o k u n d u ğ u y e re g ü z e l k o k u s ü rm e k
ve k e rih k o k u y u g id e rm e k tir. E l - M â v e r d î b â z ı k im s e le rin :
M a k sa d ç g b u k g e b e liğ i s a ğ la m a k tır, d e d iğ in i h ik â y e e tm işse de, N e -
v e v î b û h ik m e ti z a y ıf v e y â b â tıl o la r a k n ite le y ip şö y le d e m iş tir:
B u n la n n d e d iğ i g ib i o lsa y d ı m isk s ü rm e n in , k o c a sı h a z ır o la n k a d ın la r
r a m a h s u s o lm a sı g e re k ird i. H iç b ir â lim in b ö y le b ir ta h s is y a p tığ ım
b ilm iy o ru z . H a d îs le rin m u tla k o lu şu , b u n la r ın sö z le rin i re d d e d e r.
D o ğ ru su ş u d u r k i : M a k sa d , k a n d o k u n a n y e re g ü z e l k o k u s ü rm e k
v e p is k o k u y u g id e rm e k tir. Bu, evli o lsu n c lm a s m , h a y ız d a n v e y â
la h u s a lık ta n d o la y ı g u sle d e n h e r k a d ın için m ü s ta h a b tır.
358 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

E s m â (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) m isk s ü rü lm ü ş p a r ç a y la y ık a n a ­
c a ğ ın ı s a n d ığ ı için P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’e : B en
b u n u n la n a s ıl tem iz le n ec e ğ im ? diy e s o rm u ş tu r. P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S ellem ) E s m â (R a d ıy a llâ h ü a n h â l ’m n b u istif h a ­
m ın d a n h a y r e t e d e r e k :
« S ü b h â n a lla h ! İşte b u n u n la tem izlen » diy e b u y u rm u ş , b u n u n ü z e ­
r in e  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) y a ln ız E s m â (R a d ıy a llâ h ü
a n h â ) ’n ın d u y a b ile c e ğ i b ir ses t o n u y l a :
‘O n u k a n ın d o k u n d u ğ u y e re s ü r ’ d iy e re k m e s ’eley i a n la tm ış tır.
E s m â (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , c ü n ü b lü k te n g u s ü l d u r u m u n u d a
s o ru p ö ğ re n d ik te n s o n ra , Â i ş e , o n u n d în î m e s ’e le le ri ö ğ re n m e ­
ye k a rş ı g ö s te rd iğ i titiz liğ e h a y r a n k a lm ış, b ilh a s s a k a d ın la rla ilgili
o lu p , h a y â : e d ile n m e s ’e le le ri ö ğ re n m e k iç in g a y re tin i b e ğ e n m iş ve
E n s a r k a d ın la rın ı ö ğ m ü ştü r.

H A D İSTEN ÇIKA RILAN FIK IH HÜKÜM LERİ

1 — B ir şeye h a y r e t ed ild iğ i z a m a n ; S ü b h â n a lla h , d e m e k c â iz d ir.

2 — A v re t m a h a lliy le ilg ili m e s ’e le le rd e k in â y e li k o n u ş m a k g e ­
re k ir.
3 — H a y â y ı g e re k tir e n d u r u m k a rş ıs ın d a ç e k in g e n lik a ç ığ a v u ­
ru lm a lıd ır.
4 — Kişi, d in ile ilgili b ilm ed iğ i h u s u s la r ı so rm a lıd ır.
5 — G u sle d ilirk e n , y ık a m a d a m ü b a lâ ğ a y a p ılm a lıd ır. O v u ş tu r ­
m a k d a m ü b a lâ ğ a d a n b ir p a rç a d ır.
6 — H a y ız d a n g u s le d e n k a d ın v ü c û d u n d a n k a n ın .d o k u n d u ğ u
b ü tü n y e rle re m isk ve b e n z e ri k o k u la r s ü rm e lid ir. L o h u sa d a h a y ız lı
k a d ın g ib id ir.
7 — D ini s o ru s o ra n kişi, v e rile n c e v â b ı a n la m a d ığ ı ta k d ird e , ce­
v a b te k r a rla n m a lıd ır.
8 — Â lim in sö z ü n ü , o n u n h u z û r u n d a a n la m a y a n k işiy e a n la t­
m a k c â iz d ir. Ş u ş a r t la k i : B u a n la tış , â lim in h o ş u n a g itsin .
9 — D a h a ü s tü n b ir z â tın h u z û ru n d a , o n u n k a d a r ü s tü n o lm a ­
y a n eh il z â tla r d a n ilim a lm a k c â iz d ir.
10 — ö ğ r e n m e k iste y e n e k a rş ı y u m u ş a k d a v ra n ılm a lıd ır.
11 — H adîs, R esûl-i E k re m (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in ü s-,
tü n h u y u n u , y ü c e h a lim liğ in i ve b ü y ü k h a y â s m ı ifâ d e ediyor.
B âb : 125 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 359

^ *W l» t_Aı j( VTo)

125 — HAYIZLI KADINLA BERÂBER YEM EK VE

O N U N A R TIĞ I H A K K IN D A GELEN H A DÎSLER BÂBI
• + j • I'' fı > ^ A# i + t |- A. —
t/ i a«ium L? * l» • ju ^

. '^ k îC t"Ij j i l l l »3 ^ i ı | c i ^ i l^ lp < A jÎ < ı^ U ijrt

1 «*■’ # ^*

41 & £ -'> ■# u v > İ5 ^ £ 5 4 iM as

. g ^ j u WÎJ . j b c^»- M

T E R C E M E S İ

643 “ ... Âişe (Radtyallâhü anhû)’dan: şöyle söylemiştir :•

B en h a y ız lı ik e n k e m ik ü z e rin d e k i e tin ç o ğ u n u d işle rim le alıp,

y iy e rd im . S o n r a R e s û lü lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m ), o e tli k e ­
m iğ i a la r a k a ğ z ım ın d o k u n d u ğ u y e r e m ü b a r e k a ğ z ın ı k o y u p (o n d a n
y e rd i) B en, k a p ta n iç e rd im . S o n r a R e s û lu lla h ( S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) k a b ı a lır, m ü b â r e k a ğ z ın ı a ğ z ım ın d o k u n d u ğ u y e re k o y u p
iç e rd i v e b e n .hayızlı id im ."

İ Z A H I

B u h a d îs i M ü s l i m . Nesâi, Ebû D â v û d ve A h ­
m e d d e r iv â y e t e tm iş le rd ir.
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), Â i ş e (R a d ıy a llâ ­
h ü a n h â ) ’yi s e v in d irm e k ve h a y ız lı k a d ın la b e r â b e r o tu rm a k ta n , b ir ­
lik te y e m e k y e m e k te n ve b e n z e ri ş e y le rd e n k a ^ ın ılm a m a s ın ın g e re ­
ğ in e iş â r e t b u y u rm u ş tu r.

 i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’m n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi

v e S ellem ) ’d e n ö n c e y e m e ğ e v e içm ey e b a ş la d ığ ı h a d is te n a n la şılıy o r.
B u n u n e d e b e a y k ırı o ld u ğ u sö y len em ez. Ç ü n k ü R e s û lu lla h (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S ellem ) o n u n ö n c e b a ş la m a s ın ı e m re d e rd i. Ç ü n k ü
N e s â i ’ n in riv â y e tin d e  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) şöyle d e r :
«O, e tli k e m iğ i a lır, b e n im h isse m i tâ y in e d e rd i. B u n u n ü z e rin e
b e n d e h isse m i d işle rim le y iy ip k a la n ı b ıra k ırd ım . S o n ra , O a lır d iş­
 SÜNEN-İ tBN-t MÂCE

le riy le y iy erd i. V e o e tli k e m ik te n a ğ z ım ın d o k u n d u ğ u y e re m ü b a ­

r e k a ğ z ın ı k o y u p y iy e rd i. İçe c e k iste rd i. O n d a n iç m e d e n ö n c e b e lir­
li b ir k ısm ın ı b e n im içm e m i iste rd i. B en a lıp h isse m i iç tik te n s o n ra
b ıra k ırd ım . S o n r a O a lı r v e b a rd a ğ ın a ğ z ım ı k o y d u ğ u m y e rin e , m ü-
b â r e k a ğ z ım k o y u p içerdi.»
H a d iste g e ç e n « E te a rra k u » fiili « T a a rru k » m a s d a n n d a n y a p ılm a ­
d ır. T a a rr u k , k e m ik ü z e rin d e k i e ti d işle rle a lm a k tır. B u n u n k ö k ü
o la n «A rak» ise, ü z e rin d e k i e tin ç o ğ u a lın m ış o la n k e m ik d e m e k tir.

H A D İSİN FIK IH Y Ö N Ü
- %
1 — H ad is, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’in s o n d e ­
re c e m ü te v â z i o ld u ğ u n a d e lâ le t e d er.
2 — E rk e k , z e v ce sin e k a r ş ı y u m u ş a k d a v ra n m a lı v e z e v ce sin i se-
v in d irm e lid ir.
3 — H a y ız lı k a d ın la a y n ı k a b ta n y e m e k v e iç m e k c â iz d ir.
4 — H ay ızlı k a d ın ın y iy ec e k v e içe c e k a rtığ ı, eli, a ğ z ı v e ş â ir
u v u z la rı te m iz d ir.
< u; . j J l£ . {j (

. Vj l" V j . j \j% T S i jc

J-* \ y j ^ \ £ ti j& j

. « v*ı & p y j tcl)i

T E R C E M E S İ

644) u... Enes (bin Mâlik) (Radtyallâhü anA)’den rivâyet edildiğine gö­
re şöyle dem iştir:
Y a h u d ile r, h a y ız lı k a d ın la b ir e v d e o tu rm a z la rd ı. O n la rla b ir ­
lik te y e m e z le r, içm e zle rd i. E n e s d e d i k i s Y a h û d ile rin b u d u r u m u P ey ­
g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’e a n la tıld ı. B u n u n ü z e rin e A l­
la r T e â lâ :
... J \j!y& Û j i l S* İP
= « S a n a k a d ın la rın h a y ız h a lle rin i d e s o ru y o rla r. De k i s O, n e f­
B âb: 125 KİTABÜ-TTAHARE VE SÜNENÎHA 361

r e t e d ile n b ir p islik tir. B u n u n iç in h a y ız z a m a n ın d a k a d ın la rın ız d a n

a y n im (cin sî m ü n â s e b e tte b u lu n m a y ın )...» â y e tin i in d ird i. (83) R e­
s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) d e i
«C im â’d a n b a ş k a h e r şe y y ap ın » b u y u r d u .”

İ Z A H I

M ü s l i m , N e s â i , E b û D â v û d , A h m e d ve B e y ­
h a k î d e b u h a d îs i r iv â y e t e t m iş le r d ir . R iv â y e t le r in b ir k ıs m ı d a ­
h a u zu n d u r. E b û D â v û d ’ un r iv â y e ti ş ö y le d ir : E n e s ( b i n
M â l i k ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’d e n r i v â y e t e d i l d i ğ i n e g ö r e Y a h û-
d i l e r ’ den b i r k a d ın , h a y ız â d e t in i g ö r m e y e b a ş la y ın c a o n u e v d e n
ç ık a r ır la r d ı. O n u n la n e y e r le r d i n e d e iç e r le r d i. O n la r la aynı evde
o tu rm a z v e ih t ila t e tm e z le r d i. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l­
l e m ) ’e b u d u r u m s o r u ld u . B u n u n ü z e r in e A l l a h Su bh ân eh u ve
T e â lâ ; Ll j â y e tin in ta m a m ın ı in d ir d i. Bunun

ü z e r in e R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) :

« H a y ız lı k a d ın la r la e v le r d e h e r ç e ş it ih t ıla t ı y a p ın ız . V e c im â ’ ­
d a n b a ş k a h e r ş e y y a p ın ız .» b u y u rd u . B u n u n ü z e r in e Y a h u d ile r : N e ­
y im iz v a rs a , b u a d a m (H z . M u h a m m e d ’i k a s d e d iy o r la r ) h e p s in e m u ­
h a le fe t e d iy o r . ( Y a h û d i l e r i n ..s ö z ü n ü d u y a n ). Ü seyd b in H u dayr ve
. A b b â d b in . B iş r , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’e g e l e r e k :
Y â R e s û la lla h ! Y a h u d ile r ş ö y le ş ö y le , s ö y le r le r . B iz (o n la r ın in a d ın a )
h a y ız h â lin d e k a d ın la r la c im â e t m iy e lim m i d iy e s o r d u la r . P e y g a m b e r
- (S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’in m ü b â rek yü zü d e ğ iş ti. H a ttâ , on­
la r a k ız d ığ ın ı z a n n e ttik . O n la r d a ç ık t ıla r . Y o ld a Peygam ber (S a lla l­
la h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’e h e d iy e o la r a k g e t ir ile n s ü tle k a r ş ıla ş tıla r .
Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), a r k a la r ın d a n haber gön­
d e r ip ç a ğ ır tt ı v e o n la r a s ü t iç ir d i. B u d e fa , o n la r a k ız m a d ığ ın ı s a n ­
d ık .»

Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’e y a h û d ile r in d u ru ­

m u n u a n la ta n la r ın Ü s e y d b i n H u d a y r ve A b b â d
b i n B i ş r o ld u k la r ı E b û D â v û d ’ un r iv a y e tin d e n an­
la ş ılıy o r .

 y e tin a ç ık la m a s ın a g e lin c e , A lla h T e â lâ m e â le n ş ö y le b u yu ru ­

y o r : «O n la r , h a y ız kanı devam e ttiğ i zam an , k a d ın la r la te m a s e t-

<83 > B a k a ra , 222)

362 SÜNEN-t tBN-İ MÂCE

m e n in h ü k m ü n ü s a n a s o r a r la r . De k i : O k a n , tik s in d iric i b ir k ird ir.

R engi, k o k u s u , n e c â s e ti v e z a r a r lıs ıy la tik s in d iric id ir. B u sebeple,
k a d ın la r d a n h a y ız h â lin d e u z a k d u ru n .» Bu k a ç ın m a d a n m a k sa d ,
c in sî m ü n â s e b e tte n k a ç m a k tır. Â y e t n â z il o ld u ğ u z a m a n , s a h â b île -
r in b ir k ısm ı u z a k k a lm a y ı m u tla k a n la d ıla r. H a ttâ , m e sk e n d e b i­
le, b ir a r a d a k a la m ıy a c a k la n n ı z a n n e d e n b â z ı A r a p l a r :
Y â R e sû lalla h ! S o ğ u k ç e tin d ir. E lbise a z d ır. E ğ er, h a y ız lı k a d ın ­
la rım ız ı e v h a lk ım ız a te r c ih e d e re k e v d e tu ta r s a k , e v h a lk ı d ış a r d a
k a lır, h e lâ k o lu rla r. O n la rı d a m e sk e n e a lırs a k , b u h ü k m e k a rş ı g el­
m iş o lu ru z , d e d ile r. B u n u n ü z e rin e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) :
«Siz, y a ln ız c im â ’d a n k a ç ın m a y la e m ro lu n m ü ş s u n u z . A c e m le r g i­
bi, o n l a n e v le rd e n ç ık a rm a y la e m ro lu n m a m ışsm ız .» b u y u r d u .”

H A D ÎSTEN ÇIKA RILAN FIK H Î HÜKÜM LER

1 — H ay ızlı k a d ın la cin si m ü n a s e b e tte b u lu n m a k h a ra m d ır . Bu

h u s û s ta ic m â ’ v a rd ır. H a ra m lığ ı i n k â r e d e n k â fir o lu r.
2 — B a şk a tü r lü m ü b â ş e r e t e â iz d ir.
3 — H ak, k o la y ve m a ’k u l din , a n c a k m ü s lü m a n la n n d in id ir.

*1» t» j »«jl»
126 — HAYIZLI K A D IN IN M ESCİD D EN UZAK KALM ASI
H A K K IN D A (GELEN) HADÎSLER BÂBI

. 1 2 : Vl* • ‘ Io ~ ® •
*\ - - v

: cJ\i i û* ‘& ti ^Cf’ * ^6* ti - ^

. Jta«!LjV İÂ__* ^ *JûV3 j i j J i o : < <X~ j^ \
*^ ^ ^

.. jı ı • . {i • u.■«««* : jkTljil

T E R C E M E S İ

645) “ ... Ü m m ü Seleme (R a d ty a llâ h ü a n h â )'dan rivâyet edildiğine «öre

şöyle dem iştir :
B â b : 126 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 363

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) bu m e s c id in a v lu s u n a

g ir e r e k en y ü k s e k s e s iy le :

« Ş ü p h e s iz m e s c id , c ü n û b a d a m a v e h a y ız lı k a d m a h e lâ l d e ğ ild ir .»
b u y u r d u .”

N o t: Râvi Mahdûç sika olmadığı ve râ,vi Ebü’l-Hattâb meçhul olduğu için

isnadın zayıflığı Zevâid’de bildirilmiştir.

İ Z A H I

B u h a d is in h ü k m ü n ü if â d e e d e n  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â )’-
n in u z u n c a b ir :h a d îs in i B u h â r i , E t - T â r i h ü ’ l - K e b i r ’d e v e E b û
D â v û d , s ü n e n in d e r iv â y e t e t m iş le r d ir . İ b n - i H u z e y m e ,
h a d is in s a h ih o ld u ğ u n u , İ b n ü ’ l - K a t t â n d a hasen o ld u ğ u - ,
n u s ö y le m iş , E b û D â v û d is e r iv â y e t ed erk en b ir ş e y s ö y le ­
m e m iş tir .' Ş ü k u t e t m e s i, k a b u l a lâ m e t id ir . E b û D â v û d ’ un r i­
v â y e ti ş ö y le d ir : ‘ Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d e n r i v â y e t e d i l d i ğ i ­
ne göre ş ö y le d e m iş tir : S a h â b île r in e v le r in in k a p ıla n m e s c id e a ç ı­
lıy o r d u . R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) g e le r e k :

« B u e v le r in k a p ıla r ım m e s c id c e p h e s in d e n b a ş k a t a r a f a ç e v ir in .»
b u y u r d u v e iç e r i g ir d i. S a h â b ile r , k e n d ile r in e b i r r u h s a t in e c e ğ i ü m i­
d iy le k a p ı c e p h e s in i d e ğ iş t ir m e d ile r . B ilâ h e r e Peygam ber (S a lla lla -
h ü A le y h i v e S e lle m ) o n la n n b u lu n d u ğ u y e r e ç ı k a r a k :

«Ş u e v le r in k a p ıla r ın ı m e s c id c e p h e s in d e n ç e v ir in . Çünkü ben

m e s c id i h a y ız lı.k a d m ve c ü n ü b iç in h e lâ l k ılm a m .» b u y u rd u .” .

H a d îs in z â h ir in e g ö r e h a y ız lı k a d ın ın v e c ü n ü b ü n c a m iy e g ir m e ­
s i m u tla k a h a r a m d ır . C â m id e d u rm ak ile c â m id e n g e ç m e k a r a s ın d a
b ir f a r k y o k t u r . F a k a t , c ü n ü b a d a m ın ih t iy a ç o ls u n o lm a s ın , a b d e s t li
o ls u n o lm a s ın m e s c id d e n g e ç m e s in in c â iz liğ i ik i h a d îs le s â b ittir .
S a i d ve î b n - i E b î Ş e y b e ’ n in r iv â y e t e t tik le r in e göre
C â b i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) b iz d e n b ir is i, c ü n ü b o la r a k m e s c id d e n
g e ç e r d i, d e m iş tir . t b n ü ’ l - M ü n z i r ’ in r iv â y e tin e g ö r e Z e y d
b i n E ş l e m (R a d ıy a llâ h ü anh) : Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i
v e S e lle m )’in ash â b ı cü nü b o la r a k m e s c id d e y ü r ü y o r la r d ı, d e m iş tir .
Bu ik i h a d îs te b ild ir ile n g e ç iş le r , Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve
S e l l e m ) ’i n z a m an ın d a id i. O d a b u h a r e k e t i r e d d e t m iş t ir . Bu neden­
le m e z k û r h a d is le r , c ü n ü b ü n c a m i’d e n g e ç iş in in m u tla k a c â iz o ld u ­
ğ u n a d e lâ le t e d e r le r . Y a n i ih t iy a ç o lm a s a d a v e a b d e s t a lın m a s a da
geçm ek c â iz d ir .
364 SÜNEN-Î İBN-Î MÂCE

1 — İbn-i Mes'ûd, İbn-i A b b â s , Ş a f ii , Ş â ­

f i î ’ n in a r k a d a ş la r ı v e A h m e d bi n H a n b e l böyle d e ­
m iş le rd ir. B u n la r N i s â s û re s in in 43. â y e tin d e geçen;
. . VI Sfj = « ...C ü n ü b ik e n d e — y o ld a n ge­
ç e n le r m ü s t e s n a — ( n a m a z a y a k la ş m a y ın ) ...» ilâ h ı n a z m ’ı d elil o la­
r a k g ö s te rirle r. O n la r, â y e tte g e ç e n « U b û r = Geçiş» a n c a k n a m a z
y e rin d e o lab ilir. B u g e ç işin y o lc u y a ta h s is in e d â ir h e r h a n g i b ir d e ­
lil y o k tu r. Y â n i y o lc u la r c ü n ü b o la r a k m e sc id d e n g e ç e b ilirle r de,
m u k im p la n la r g e ç em e z d iy e â y e ti y o r u m la m a k için b ir d elil y o k ­
tu r . B ilâkis, â y e tin z â h irin e g ö re k a s d e d ile n m â n â o y e rd e n g eçen
h e rk e s tir. Ç ü n k ü y o lc u a d a m d a n â y e tin s o n la rın d a b a h s e d ilm e k te ­
d ir. E ğ e r «geçen kim seler» tâ b iriy le y a ln ız y o lc u la r k a s d e d ilm iş ol­
sa y d ı, â y e tte a y n ı şe y in te k e r r ü r e tm iş o lm a sı n e tic e s in e v a rılıy o r ki,
K u r ’ a n bpyle te k r a r la r d a n k o ru n m u ş tu r. î b n - i C e r î r ’ i n
Y e z i d b i n E b î H a b î b ’ te n riv â y e t e ttiğ in e g ö re, E n -
s â r - ı K i r a m ’ d a n b irk a ç z a tın e v le rin in k a p ıla rı M e c i d - i
N e b e v i y y e ’ ye a ç ılıy o rd u . B azen o n la r a c ü n ü b lü k h â li â rız
o lu y o rd u d a e v le rin d e s u b u la m ıy o rla rd ı. S u b u lu n a n y e re g itm e le ri
için, m e sc id d e n g e ç m e le ri g e re k iy o rd u . Ç ü n k ü b a ş k a y o lla n y o k tu .
B u n u n ü z e rin e y u k a r ıy a a lm a n n a z m -ı çelil n â z il oldu. Bu e s e r â y e t­
le k a s d e d ile n in m esc id d e n g e ç e n h e rk e s o ld u ğ u h u s û s u n d a e n u fa k
b ir ş ü p h e b ıra k m a z .
E n-N eyl s â h i b i : Â yeti, m esc id d e ik e n c ü n ü b o la n k işiy e ta h s is
e d e re k y o ru m la m a k m e sn e d siz d ir, d e m iştir.
2 — E bû H a n î f e ve a r k a d a ş la r ın a g ö re c ü n ü b ve h a y ız lı
k a d ın ın , d u r m a d a n g e ç m e k n iy e tiy le d e olsa, m esc id e g irm e le ri h a ­
ra m d ır. Ç ü n k ü h a d îs m u tla k tır. A n c a k b ir z a r û r e t v a rs a , m eselâ
e v in k a p ıs ı m esc id e a ç ılır .k a p ı c e p h e sin i d e ğ iş tirm e k m ü m k ü n ol­
m a z s a v e b a ş k a d a m e s k e n b u lu n m a z s a , c ü n ü b ve h a y ız lı k a d ın ın
m e sc id d e n g e ç m e le ri, z a r û r e t ica b ı câiz o lu r. E ğ e r m esc id d e ik en
c ü fîü b o lu rs a , b u lu n d u ğ u y e rd e d e rh a l te y e m m ü m e d ip h e m e n ç ık ­
m a s ı g e re k ir. K ezâ c ü n ü b o ld u ğ u n u u n u t a r a k m esc id e g ird ik te n so n ­
r a c ü n ü b lü ğ ü n ü h a tır ja r s a a y n i şeyi y a p a r. Ş â y e t te y e m m ü m y a p ­
m a d a n s ü r ’a tle c â m id e n ç ık a r s a c â iz d ir. E ğer, m esc id d en ç ık m a y a
g ü c ü y e tm e z se te y e m m ü m ed ip d u r a c a k tır . L âk in n e n a m a z k ıla b i­
lir, n e K u r ’ a n o k u y a b ilir.
3 — M â l i k i l e r ’ i n ç o ğ u n a g ö re c ü n ü b ü n z a r û r e t o lm a d ık ­
ç a c â m id e n g eçm esi câ iz d e ğ ild ir. Z a r û r e t h â lin d e te y e m m ü m e d e re k
g eçer. O n la r d a, b u b â b ta k i h a d is in u m u m iliğ in i delil g ö s te rirle r.
Bâb : 127 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 365

HAYIZLI K A D IN VE CÜ N Ü B Ü N M ESCİD DE DURM ALARI

 lim le rin c u m h u r u n a g ö re b u y a s a k tır. Y alnız, • H a n b e 1 i 1 e r

ve î s h a k ’ a g ö re c ü n ü b a d a m , a b d e stli ise d u ra b ilir.
H a n e f i â lim le rin e g ö re h a y ız lı v e la h u s a k a d ın ın m escid e
g irm e le ri y a s a k tır.
M â l i k î l e r ’ e g ö re d e d u r u m a y n ıd ır. A n c a k m a l v e y â c a n
te h lik e s i o lu rs a m escid e g irm e le ri c â iz d ir.
Ş â f i i ve H a n b e l î â lim le rin e g ö re h a y ız lı ve la h u s a k a ­
dın , m esc id i k a n la k irle tm e k te n e m in ise le r m e sc id d e n g e ç e b ilirle r.
M escidde d u r m a la r ı ise Ş â f i i 1 e r ’ e g ö re m u tla k a y a s a k tır.
H a n b e l i l e r ’ e g ö re ise, e ğ e r k a n k e s ilir v e a b d e s t a lır la r s a d u r ­
m a la rı câ iz d ir.
\

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü
1 — D îne u y g u n o lm a y a n ş e y le ri d e ğ iş tirm e y e ç a lış m a k g e re k ir.
2 — H ay ızlı k a d ın ve c ü n ü b ü n m esc id e g irm e le ri y a s a k tır.

i ^ J a ) l -X.l (_£j »U- U TV)

127 — TEM İZLENDİKTEN SO N R A SA RI VE BULANIK
RENKLERİ G Ö R EN HAYIZLI K A D IN H A K K IN D A
(GELEN) HA DİSLER BÂBI

. Olîf AİU-j ; i ejL J : a f i j

T E R C E M E S İ
646) “ ... Âişe (Radtyallâhü anhâ)'dan rivâyet edildiğine göre şöyle söy­
lemiştir :
T e m iz le n d ik te n s o n ra şü p h e y e d ü ş ü rü c ü şeyi g ö re n k a d ın h a k k ın ­
d a R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) b u y u r d u k i :
366 SÜNEN-1 İBN-l MÂCE

«O, a n c a k d a m a r v e y a d a m a r la r (k a n ı) dır.»
R â v i M u h a m m e d b in Y a h y â d e d i k i t « T e m iz le n d ik te n so n ra » d a n
m a k s a d , te m iz le n ip g u s le ttik te n s o n ra k i z a m a n d ır .”
N o t : îsnaduı sahih ve ricâlinin sika olduğu Zevaid’de bildirilmiştir.

T E R C E M E S Î

647) “ ... Ümmü Atiyye (Radıyallâhü anhâ)'Aon; şöyle dem iştir:

Biz (P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) z a m a n ın d a kam­
d a k i) s a rılığ ı v e b u la n ık lığ ı ( n a m a z a m â n i o lm a sı b a k ım ın d a n ) h iç
b ir şe y o la r a k g ö rm e z d ik .
M u h a m m e d b in Y a h y â d e d i k i : Bize M u h a m m e d b in A b d illa h
E r-R a k k â ş i ta h d is e tti. Bize V ü h e y b ta h d is e tti. O d a E y y û b ’d e n , o d a
H a fs a ’d a n , o d a Ü m m ü A tiy y e (84) ’d e n ta h d is e ttiğ in e g ö re Ü m m ü
A tiy y e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) :
Biz (P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve Selleırç) z a m a n ın d a ) s a r ı­
lığ ı v e b u la n ık lığ ı (n a m a z a m â n i o lm a sı b a k ım ın d a n ) h iç b ir şey
sa y m a z d ık .
M u h a m m e d b in Y a h y â d e d i k i : Bizce b u riv â y e tte V ü h e y b için
ö n c e lik v a rd ır .”

(84) Adı Nesîbe veya Nüseybe olup, Ensâr’dan Ka’b ’m kızıdır. Peygamber
(S.A.V.)’den kırk hadisi vardır. Buhâri ve Müslim altısını ittifakla, birer tanesi
ni de münferiden rivâyet etmişlerdir. Râvileri Enes bin Mâlik, Sirin’in iki oğlu
Muhammed ve Hafsa, Abdü’l-Melik bin Ümeyr ve Ümmü Şarâhil’dir. Resûk'
Ekrem (S.A.V.) ile beraber savaşlara katılır, yaralıları tedavi eder ve hastalara
bakardı. Basra’ya gidip ikamet etm iştir. Sahâbilerden bir grup ve tabiilerin Bas­
ra ’daki âlimleri, ölü y ık a m a k la ilgili hadisleri ondan alırlardı. (M enhel: Cild 3,
Sahife : 128)
B â b : 127 k î t a b ü -t t a h A r e VS SÜNENÎHA 367

İ Z A H I

B u h a d is i B e y h a k i , E b û D â v û d v e E l - H â k i m
deş riv â y e t e tm iş le rd ir. E l - H â k i m : B u h â r i v e M ü s l i m ’in
ş a r t l a n ü z e rin e s a h ih tir , d e m iş tir. E l - l s m â i l i m ü s ta h ric in d e
v e D a r e k u t n i d e a z b ir la fız f a r k ıy la r iv â y e t e tm iş le rd ir.
H ad is, h a y ız lı k a d ın ın a y b a ş ı â d e t g ü n le r i g e ç ip te m iz le n d ik te n
s o n ra g ö rd ü ğ ü s a r ıh k v e b u la n ık lığ ın h a y ız d a n s a y ılm a d ığ ı h a k k ın ­
d a d ır.
Ü m m ü A t i y y e : «Biz, s a rd ığ ı v e b u la n ık lığ ı sa y m a z d ık »
d e rk e n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’in z a m a n ın d a ve
O ’n u n b ilg isi a ltın d a b u r e n k le ri h a y ız d a n s a y m a d ık la rım a n la tm a k
iste m iş tir. K a sıt b u o lu n c a h a d is m e r f û h ü k m ü n d e sa y ılır.
B u ra d a k i r iv â y e tte s a r ım tır a k v e b u la n ık r e n k le rin h a y ız s ü r e ­
s in in b itim in d e n s o n r a o ld u ğ u n a d â ir bir. k a y ıt y o k s a d a E b û D â -

v û d ’un riv â y e tin d e ; = «H ayız' g ü n le ri geç­

t ik te n s o n ra ...» k a y d ı m e v c u ttu r. E l-M en h el y a z a n , b u k a y ıtla ilgili

o l a r a k : ‘K a d ın , g u s le tm e m iş o lsa b ile h a y ız s ü re s i g e ç tik te n s o n ra
g ö rd ü ğ ü s a n lığ ın v e b u la n ık lığ ın h a y ız d a n s a y ılm a y a c a ğ ı k a sd e d il-
m iş tir. D â r i m i ’nin riv â y e tin d e b u lu n a n ; J ‘~«U jju
= « G u sü ld e n s o n ra ...» k a y d ı, ç o ğ u z a m a n d a k i u y g u la m a y a y o ru m ­
la n ır. Ç ü n k ü k a n k e s ild ik te n s o n r a ç o ğ ü z a m a n k a d ın , h e m e n gus-
lüriü. y a p a r. H ad is, h a y ız â d e ti dışm dft. v e te m iz lik g ü n le rin d e g ö rü ­
le n m e z k û r r e n k le r in h a y ız d a n s a y ılm a y a c a ğ ın a d e lâ le t e d e r. Do-
lâ y ıs ıy lâ h e n ü z â d e t s ü re s i d o lm a d a n g ö rü le n b u r e n k le rin h a y iz d â n
s a y ıla c a ğ ın ı ifâ d e e d e r.’ d e m iş tir. E l-M en h el y a z a r ı şu m a ’lu m a ti v e ­
rir:
« E l - H a t t â b î : ‘H ay ız â d e ti, k a d ın te m iz le n d ik te n s o n ra
g ö rü le n s a rılık v e b u la n ık lık h a k k ın d a â lim le r ih tilâ f e tm iş le rd ir.
1— A 1 i (R a d ıy a llâ h ü a n h l ’d e n r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re te m iz ­
lik h â lin d e g ö rü le n b u re n k le r, h a y ız d e ğ ild ir. K a d ın n a m a z ın ı bı­
ra k a m a z . A b d e st a lıp n a m a z a d e v a m e d e r. S ü f y â n - ı S e .v r i
v e E v z â i ’ n in k a v li d e b u d u r.

2 — S a l d b i n E l - M ü s e y y e b : k a d m , te m iz lik h â lin ­
d e b u r e n k le ri g ö rü n c e g u sle d ip n a m a z k ıla r d e m iş tir. A h iri e d
b in H a n b e l ’ i n g ö rü ş ü d e b u d u r.
368 SÜNEN:Î ÎBN-İ MÂCE

3 — E b û H a n i f e : K adın, h a y ız â d e tin d e n ve k a n k e sil­

d ik te n s o n r a b ir ik i g ü n m e z k û r r e n k le ri g ö rd ü ğ ü z a m a n , h a y ız g ü n ­
le riy le b e ra b e r, to p la m o n g ü n ü g eçm ed ik çe, h e p si h a y ız s a y ılır ve
b u r e n k le r kesilip , b e y a z s u g ö rm e d ik ç e te m iz sa y ılm a z , d e m iştir.
4 — Ş â f i i m e z h e b in in m e ş h u r k a v lin e g ö re k a d ın a y b a ş ı â d e t
k a n ı k e s ild ik te n s o n r a m e z k û r re n k le ri g ö rd ü ğ ü z a m a n h a y ız g ü n ­
le riy le b e ra b e r, to p la m s ü r e o n b e ş g ü n ü g e ç m e d ik ç e h e p si h a y izdir.»
d e m iştir. i ,
E l - A y n i : ‘A rk a d a ş la rım ız ın d elili M â l i k ve M u h a m ­
m e d b i n El l - H a s a n ’ ın İçendi M u v a 11 a ’ l a n n d a  i ş e
(R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in m e v la sı Ü m m ü A l k a r n a ’ d a n r i­
v â y e t e ttik le ri ş u h a b e r d ir :
« K a d ın la r, Â işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’ye, ü z e rin d e h a y ız k a n ı­
n ın s a n lığ ı b u lu n a n p a m u k p a rç a s ın ı g ö tü re r e k n a m a z k ılıp k ıla-
m a y a c a k la r ın ı o n a s o ra r la r d ı. Â işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) d e o n l a r a :
‘Â cele e tm e y in iz . P a m u ğ u k a n y e rin d e n ç ık a n r k e n , k ire ç g ib i b e y a z
o lu n c a y a k a d a r n a m a z k ılm a y ın ’» d iy e re k h a y ız d a n tem iz le n m e y i
b e k le m e le rin i em red erd i.» d e m iştir.
M u h a m m e d : Biz b u n u n la h ü k m e d e re k k a d ın , k ırm ız ı v e y â
s a r ı v e y â h u t b u la n ık r e n k g ö rd ü k ç e te m iz le n m e z ve b e m b e y a z r e n k
g ö rü n c e tem iz le n m iş o lu r, d eriz, d e m iştir.

j U Ü ' y l l ( \yA)
128 — LO H U SA K A D IN KAÇ G Ü N
(NAM A Z KILM AYIP) OTURUR, BÂBI

T E R C E M E S İ
648) "... Ümmü Seleme (Radtyallâhü anhâ)'dan rivâyet edildiğine göre
şöyle söylem iştir:
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) z a m a n ın d a lo h u s a k a ­
d ın k ır k g ü n (n a m a z sız ) o tu ru r d u . Ve. b iz k e le f (le k e siz )d e n â o la y ı
y ü z le rim iz i v e rs (Y em en z a ’f e r a n b itk isi) ile s ıv a rd ık .”
Bâb : 128 KÎTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 369

İ Z A H I

E l - H â f ı z , E t-T elh ls’t e : B u h a d is i A h m e d , E b û

D â v û d , Tirmizî, îbn-i M â c e h , D a r e k u t n î ve
E l - H â k i m r iv â y e t e tm iş le rd ir, d e m iştir. N e v e v i : F ıkıhçı-
la r d a n b ir c e m â a t b u h a d is i z a y ıf g ö rm ü ş le rs e de, b u g ö rü ş m e rd u d -
d ü r. İ b n - i M â c e h ’ i n E n e s (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’d e n r iv â ­
y e t e ttiğ i (649 n o lu ) h a d îs, o n u n ş a h id id ir, d e m iştir.
H a d îs te g e ç e n b â z ı k e lim e le ri a ç ık la y a lım :
N ü fe s â t D o ğ u m a n ın d a v e y â d o ğ u m u m ü te â k ip k a n g ö re n k a ­
d ın a n ü f e s â d e n ir. B u k e lim e n in ç o ğ u lu «N ifâs»tır.
V e rs s S a n b i r o ttu r. Y e m e n ’ d e b u lu n u r. Kış ile y a z a r a ­
s m d a ç ık a r. B oya işle rin d e k u lla n ılır. O n a Y e m e n z a ’f e r â n b it­
k isi d e n ir.
K e le f : S iy a h ile k ırm ız ı a r a s ın d a b ir r e n k h â lin d e , b â z e n d e b u ­
la n ık k ırm ız ı h â lin d e v e s u s a m şe k lin d e y ü z d e b e lire n le k e d ir. D o­
ğ u m d a n d o lay ı g ö rü le n b u lek ey i te d a v i e tm e k için v e rsi y ü z le rin e
s ü rd ü k le ri a n la ş ılıy o r.
L o h u sa k a d ın ın k ır k g ü n o tu rm a s ın d a n m a k s a d , k ırk g ü n n a m a z
k ılm a m a s ı v e h a y ız lı k a d ın g ib i h a r e k e t e tm e sid ir. B u sü re , b â z ı la-
h u s a la r a g ö re d ir. U m u m i d e ğ ild ir. Ç ü n k ü b ir a s rın b ü tü n k a d ın la -
n n 'ın la h u s a lık v e y a k a n ım g ö rm e k s ü re s in d e m ü tte f ik o lm a la rı d ü ­
ş ü n ü le m e z . B u s ü re d o lm a d a n ö n ce k a n ı k e silip te m iz le n e n k a d ın la ­
r ın k ır k g ü n ü n d o lm a sın ı b e k le m e d e n h e m e n g u s ü l e d ip n a m a z a b a ş ­
la m a la r ı g e re k ir. B u n d a n s o n ra g e le c e k o la n (649 n o lu ) h a d is de b u
d u r u m u a y d ın la tır.

LO HUSALIK H Â LİN İN AZAM Î SÜ R ESİ H A R K IN D A K İ

ÂLİM LERİN GÖ RÜ ŞLERİ

1 — ö m ü r b i n E l - H a t t â b , O s m a n , Ali, İbn-i
A bbas, Enes bin M â li k , Âişe, Ü m m ü Seleme,
S ü f y â n - ı S e v r i, E b û H a n i f e ile a r k a d a ş la r ı A h ­
m e d ve İ s h a k b i n R a h e v e y h (R a d ıy a U âh ü a n h ü m ) :
L a h o sa lık h â lin in a z a m i s ü re s i 40 g ü n d ü r, d e m işle rd ir. İlim e h lin in
e k s e ris in in k a v li b u d u r. D elilleri b u h a d îs tir.

Sünen-i îb n -i M â c e . — C . : 2 - F. : 24
370 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

2 — Ş â 'b İ , A t â ’ ve Ş â f i î ’ ye g ö re â z a m i s ü re 60
g ü n d ü r.
3 —r M â l i k ' te n r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re k e n d isi ilk z a m a n la r
Ş â ’ b i v e a r k a d a ş la r ı g ib i sö y lü y o rd u . S o n ra b u sö z d en r ü c u ’
e d e r e k : B u h u s u s k a d ın la r a s o ru lm a lıd ır, d e m iş ve m u a y y e n b ir
s ın ır k o y m a m ış tır. L â k in o n u n a rk a d a ş la r ı, ilk k a v li ü z e rin d e d u ­
ru p , r a s tla n a n v a k ıa la r ın e n u z u n s ü re s i b u d u r, d e m iş le rd ir. H a -
s a n - 1 B a s r i i s e : Â z a m i s ü r e 50 g ü n d ü r, d e m iştir:
E l - M e n h e l y a z a r ı b u n a k ille r i y a p tık ta n s o n r a : S û r e n in â z a m i­
s in in 40 g ü n o ld u ğ u n a d â ir d e lille r, b irb irin i ta k v iy e e d iy o rla r, d iy e ­
r e k h a d is le ri n a k le d e r.
T i r m i z i : S a h â b ile rin , ta b iile rin ve o n la r d a n s o n ra g e le n ­
le r in â lim le ri la h o s a k a d ın 40 g ü n e k a d a r n a m a z ı b ıra k ır, a n c a k , d a ­
h a ö n ce te m iz le n m iş o ld u ğ u n u g ö rü rs e d e riıa l g u s le d ip n a m a z k ıla r.
40 g ü n d e n s o n r a k a n g ö rü rs e , â lim le rin e k s e ris in e g ö re k a d ın 40 g ü n
b itti m i n a m a z ı te r k e tm e y e c e k tir, d e m iştir.

L O H Ü S A L IĞ IN EN A Z S Ü R E S İ H A R K IN D A K İ
 L İM L E R İN G Ö RÜŞLERİ

Ş â f i i , M â l i k i v e H a n b e 1 i â lim le rin e g ö re ia h o sa -
lığ ın e n a z s ü re s i için b ir s ın ır y o k tu r. Y â n i k a n , b ir la h z a g e lip k e si­
le b ilir v e la h o s a k a d jn o h a ld e n ç ık m ış s a y ılır, g u sle d e r, n a m a z a b aş-
lar. . -' - ;
E b û H a n i f e v e a rk a d a ş la r ın ın ib â d e t b a k ım ın d a n g ö rü ş ­
le ri d e b u d u r. Ş â y e t b o ş a n m a v e y â ö lü m n e d e n iy le k a d ın ın idde-
tin in h e s a p la n m a s ın a ih tiy a ç o lu rs a E b û H a n i f e ’ y e g ö re
la h o s a lığ ın e n a z s ü re s i 2 5 .g ü n d ü r, E b û Y û s u f ’ a . g ö re 11
g ü n d ü r, M u h a m m e d ’ e g ö rç b ir s a a ttir , S e v r i ’ y e g ö re
e n a z ,s ü r e ü ç g ü n d ü r.

H A D ÎS İN F IK IH Y Ö N Ü

' 1 L a h o sa lık s ü re s in in a z a m is i 40 g ü n d ü r. Bu h û s u s ta k i ta f s i­
la tı y u k a r ıd a g ö rd ü n ü z .
2 ■— T e d a v i m eşrû d u r. .
B â b : 129 K ÎT Â B Ü -T T A H Â R E V E S Ü N E N ÎH Â 371
'■ > ■ Il ı I . I . ' ......... — ..............

• d ' J ‘ ^ j ^ J V L î . A j.— *S>t LlAü? “ *• M * s

& : ‘ ‘ -îO J * ^ ' 3 •

. a 'i ^ '^ ı ı ^ - y vı / u 'i '^ j U C t ş i J î ^ İ ı i a ^ .

T E R C E M E S İ

649) “ ... E n e s (b in M â l i k ) (Radtyallâhü anh)'d e n r i v â y e t e d ild iğ i n e g ö r e

ş ö y le s ö y l e m i ş t i r :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) , la h o ş a k a d ın ın d a h a

ö n c e te m iz le n m e m e s i h â lin d e , o n a 40 g ü n lü k b ir z a m a n tâ y in e tm iş ­
tir”
N o t : Enes’in bu hadisine âit isnadın sahih olup, ricâlinin sika olduğu. Ze­
vâid’de bildirilmiştir.
Ktitüb-i S itte’den yalnız silnenimizde bulunduğu için Zevâid’den sayılan ve
sahih olan bu hadis lahosalığm âzam i'süresinin 40 gün olduğuna delâlet eder ve
bu görüşü savunanlar için delildir.
' 6
^ ( \ ta) -

129 — HAYIZLI İK EN EŞİYLE C İM A ’ EDENE Â İT BÂB

İ X f Ü* 1 U * ^ — *^o •

‘ ^ J ? '{ f ^ A ‘ c ö ' ^ '■ ^ ‘ ü ) Cf- ‘ 'cf-

. « x * m $ çS .

T E R C E M E S İ

650) . “ ... (Abdullah) İbn-i Abbas (Radtyallâhü atthümâ) ’dan rivâyet

edildiğine göre şöyle söylemiştir :
f -

A d a m , zev cesiy le h a y ız h â lin d e ik e p c im â e ttiğ i z a m a n , P e y g a m ­

b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), O n a y a rım a ltın s a d a k a ç ık a r m a ­
sın ı e m re d e rd i."

, Keffâreb husûstf 123 nolu bâbta geçen 640 nolu hadisin izahı bahsinde açık­
lanmıştı. Orspra mürâcaat edilsin. " '
372 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

(\r-)

130 — HAYIZLI KADINLA BERABER YEM EK YEMEK

H A K K IN D A K İ BÂB

4>_ jU j» J y » £jf £ j*- J \ \ . l Uî . ^ Ü > - c / < J - D J». 1 — ^0 ^

+• ^ ,* < ^ * #! y
i j£ . j İ\ & .& , X J . j / J . , C ,p \ j i& \ £ , g lC J l

. « • aîs.y k jü ıiîiy 3 j i : c J t •. $

T E R C E M E S İ
651) “ ... Abdullah bin Sa’d (85) (Radtyallâkü anh) ’den rivâyet edildi­
ğine göre şöyle söylem iştir:
Ben, h a y ız lı k a d ın la b e r â b e r y e m e k y e m e n in h ü k m ü n ü R e sû lu l­
la h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m J’e s o rd u m . B u y u rd u k i s
« O n u n la y e m e k y iy eb ilirsin .» "

Hayızlı kadınla berâber yemek yemek, su ve benzeri m eşrubâtı içmek ve bir­

likte oturup konuşmak hakkında gerekli izahı 125 nolu bâbta geçen hadislerin
izahı bahsinde anlatmıştık. Oraya m üracaat edilebilir.

<
—>S J

131 — HAYIZLI K A D IN IN ELBİSESİ İLE

N A M AZ KILM AK H A K K IN D A K İ BÂB

'cf- ‘ ^ ü j Z -1 y . \ - "\o Y
*
i & 0 ^ i « Ş ü a»a^ S

. İ İ li t j V j a * jp 3 . b i j i a İ > - J l fc ij

T E R C E M E S İ
652) “ ... Âişe (Radtyallâhü anhâ)’dan : şöyle demiştir :

(85) Abdullah bin Sa’d El-Enbâri (R.A.) El-Kureşi de denilir. El-Ezdi diyen­
ler de vardır. Bu zat H arâm bin Hakim’in amcasıdır. Onun Abdullah bin Hâlid
bin Sa’d olduğu da söylenmiştir. Buna göre Sa’d, onun dedesidir. Şam’d a ikamet
etmiştir. Râvisi H arâm ve Hâlid bin Mi’dâm ’dır. Sahâbîdir. Yalnız iki hadisi var.
Ebû Dâvûd, Tirmizî ve İbn-i Mâceh rivâyet etmişlerdir. (Menhel Cild 2. Sahife : 267)
Bâb : 130-131 JCÎTABÜ-TTAHARB V I SÜNENtHA 373

Ben, h a y ız lı o la r a k R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in

y a k ın ın d a ik e n (g eceley in ) n a m a z k ıla rd ı. Ü stü m d e b e n im F u ta m
b u lu n u y o rd u . V e F u ta m ’m b i r k ısm ı o n u n ü z e rin d e y d i."

T E R C E M E S İ

653) "... Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve SeUem)’iı\ (zevcesi) Meymûne

(Radıyallâhü a» Ad)’den rivâyet edildiğine göre :

K en d isi h a y ız d a ik e n R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ),

ü z e rin d e b ir f u t a o ld u ğ u h a ld e n a m a z k ıld ı. F u ta n ın b ir k ısm ı O ’n u n
ü z e rin e b ir k ısm ı d a M e y m û n e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n ın ü z e rin d e y d i."

İ Z A H I
Âişe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in h a d is in i M ü s l i m , N e s â i
ve E b û D â v û d d a r iv â y e t e tm iş le rd ir. M e y m û n e (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n i n h a d is in i ise a z la fız f a r k ıy la B u h â r î , M ü s ­
l i m ve E b û D â v û d d a r iv â y e t e tm iş le rd ir. M ü s 1 i m ’ in
riv â y e tin d e M e y m û n e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) m e â le n şöyle d e ­
m iş tir :
« R esû lu llah (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) n a m a z k ılıy o rd u . B en
d e h a y ız lı o la ra k , O ’n u n h iz â s ın d a b u lu n u y o rd u m . K endisi se cd e e t­
tiğ i z a m a n b â z e n e lb ise si b a n a d o k u n u y o rd u .»
H a d is te g e ç e n «M ırt» k e lim e sin i «Futa» o la r a k te rc e m e e ttik .
E l-M en h el’d e r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re «M ırt» y ü n , k e te n ve b a ş k a şe y ­
le rd e n m â m u l e lb ise d ir. Y aln ız y e şil r e n k li o la n elb isey e «M ırt» d e n ir,
d iy e n le r de o lm u ş tu r. M ırt, r id a ve iz â r o lab ilir. Y â n i v ü c û d u n ü s t
k ıs m ın d a k u lla n ıla n c e k et, p a lto , m a n to , a b a g ib i elb ise o lab ild iğ i
gibi b e d e n in b e ld e n a ş a ğ ıs ın ı ö rte n e lb ise d e o lab ilir. M ırt, e rk e k ve
k a d ın elb isesi o lab ilir.
 i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in h a d is in d e n a n la ş ıld ığ ın a g ö re
F u ta  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’ye â itti ve ü z e rin d e y d i. O n u n b ir
k ısm ı n a m a z a d u r a n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in
ü z e rin d e y d i. M e y m û n e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in h a d îs in d e ise
374 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

f u ta n ın P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’in ü z e rin d e o ld u ­

ğ u v e b i r k ısm ın ın M e y m û n e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in ü z e rin e
b u lu n d u ğ u b e lirtiliy o r,

HA D ÎSLERİN FIK IH Y Ö N Ü
1 — Ü z e rin d e k a n v e y â b a ş k a n e c â s e t g ö rü lm e d ik ç e h a y ız lı k a ­
d ın ın elb isesi te m iz d ir. ;
2 — K işinin, h a y ız lı h a n ım ın ın b itişiğ in d e n a m a z a d u rm a s ı c â ­
izd ir.
3 — K işinin, b ir ta r a f ı h a y ız lı â ile s in in ü z e rin d e b u lu n a n b ir el­
b ise y le n a m a z a d u r m a s ı câ iz d ir.

jl \ ^ (irt)
132 — KIZ, H A YIZ Ç A Ğ IN A GELİN CE BAŞ ÖRTÜSÜZ
N A M A Z KILAMAZ BABI

i ^ e ; vs s i'J. 3 13 X : i.\ t f c - v t '

d§§ y i j î s ü n » • a -- 6 o* •
^ w * n* •_ > «"I ^ *

^ «î 3& i W 3^
- « « o\ >
✓. ^

jr_ı jiî j j . > jjfl (iıj 4 ^ 3 • 3

• i jJI -UP

T E R C E M E S İ
654) “ ... Âişe (Radtyallâhü anhâ) ’dan rivâyet edildiğine göre :
(B ir d e fa ) o d a s ın a P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) g ir ­
m iş ve (O g irin c e  işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in c â riy e s i g iz le n m iştir.
B u n u n ü z e rin e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) :
— «H ayız g ö rd ü (m ü?)» b u y u rm u ş . Â işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) de s
— E vet, (h ay ız g ö rd ü .) diy e c e v a p v e rin c e , R e s û lu lla h (S a lla lla
h ü A ley h i v e S e lle m ), (m ü b â re k ) s a n g ın d a n b ir p a r ç a k e sm iş ve câ-
riy e ’y e :
« B u n u n la b a ş ın ı ört» b u y u r m u ş tu r.”
N o t : Z ev âid ’d e : H ad îsin isn a d ın d a A b d u lk erim b in E l-M u h an k v a rd ır. İm a m
A hm ed ve b a şk a sı o n u zayıf g ö rm ü şler. H a tta İbn-i A bdi’l-B err’in ded iğ in e göre
o n u n zayıflığı h a k k ın d a ic m â v a rd ır, d en m iştir.
B âb : 132 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 375

İ Z A H I

 i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’n in c â riy e s i e rg in lik ç a ğ m a g e le ­
r e k h a y ız g ö rm e y e b a şla m ış; P e y g a m b e r (S a U a lla h ü A le y h i ve S el­
lem ) Â i ş e . (R a d ıy a U â h ü a n h â ) ’n in h ü c re s in e g irin c e c â riy e s a k ­
lan m ış; R esû l-i E k re m (S alIaU ah ü A le y h i v e S e lle m ), o n u n h a y ız
g ö m ie y e b a şla d ığ ın ı, s a k la n ış ın d a n a n la m ış; d u r u m u te ’y id m a k s a ­
d ıy la  i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’y e s o rm u ş ve «Evet» c e v â b ın ı
a lın c a m ü b â r e k s a rığ ın d a n k e stiğ i b ir p a rç a y ı v e re re k c â riy e n in b a ­
şım ö rtm e sin i e m re tm iş tir. B u h a d is in s e n e d in d e b u lu n a n r â v i A b -
d û l k e r i m z a y ıf o ld u ğ u iç in is n a d z a y ıfs a d a h a d îs in m e tn i m â ­
n â b a k ım ın d a n s a h ih tir. Ç ü n k ü e rg in lik ç a ğ m a g e le n b ir k ız n a ­
m a z d ış ın d a d a n â m a h r e m e k a r ş ı b a ş ın ı ö rtm e k z o ru n d a d ır. B u zo­
ru n lu lu k K u r ’ a n - ı K e r i m ’ in n a s s ı ile s â b ittir. A y n c a
E b û D â v û d ’un M u h a m m e d b i n Ş î r î n ’ d e n r iv â ­
y e t e ttiğ i  i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’n in b a ş k a b i r h a d is i b u h a ­
d îsi te ’y id e d e r, m a h iy e tte d ir. Şöyle k i M u h a m m e d b i n Ş î r î n
(R a d ıy a U âh ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e d ild iğ in e göre; (C em el v a k ’a s ın ­
d a n s o n ra ) Â i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) B a s r a ' d a A b d u l ­
lah b in H a le f in k a s r ın d a S a f i y y e Ü m m ü Tal-
h a E t - T a l a h â t ’ a m is a fir o ld u ğ u n d a S a f i y y e ’ n in k ız ­
la r ın ı g ö rm ü ş, (h a y ız ç a ğ m a g e le n b u k ız la rı b a ş a ç ık o la ra k ' g ö rm ü ş
o la c a k ki) Â i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) : ‘R esû lu U ah (S a lla lla h ü
A le y h i v e S ellem ) b i r d e fa o d a m a g ird i. O e s n a d a o d a m d a g e n ç b ir
k ız b u lu n u y o rd u . (Bu kız, Â i ş e R a d ıy a U â h ü a n h â ) ’n in c â riy e ­
si idi.) R e s û lu lla h (S a U a lla h ü A le y h i v e S ellem ) iz â n n ı b a n a a t a ­
rak :

«B unu ik iy e böl. Y a n s ım ş u n a v e r. Y a rısın ı d a Ü m m ü S elem e

(R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’n in y a n ın d a b u lu n a n g e n ç k ız a v e r. Ç ü n k ü b e n
ik is in in d e h a y ız ç a ğ m a g e ld ik le rin i sa n ıy o ru m .» b u y u r d u .’ d e m iştir.

B u h a d îs, -P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e U e m l’in, iz â n n ı

 i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’y e v e re re k  i ş e (R a d ıy a U âh ü a n ­
h â ) ’n in c â riy e siy le Ü m m ü S e l e m e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’n in
c â riy e s i a r a s m d a ta k s im e tm e s in i e m re ttiğ in i s a r a h a te n b e lirtir. M ü ­
e llifin riv â y e tin d e ise P e y g a m b e r (S a U a lla h ü A le y h i ve S e lle m )’in
s a n ğ m d a n b ir p a r ç a k e s e re k  i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’n in c â ri-
y e sin e o n u n la tîa şm ı ö rtm e si için v e rd iğ in i b ild irir, tk i h a d îs a r a s ın ­
d a b ir i h tü â f y o k tu r. Ç ü n k ü o la y ın te k e r r ü r e tm iş o lm a sı m u h te m e l-
, . ‘ e'
376 SÜNEN-1 İBN-t MACB

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü

H adis, e rg in lik çağına, g e le n kızın , b ü tü n v ü c û d u n u , n a m a z ın

için d e ve d ış in d a ö rtm e s in in v ü c u b u n a d e lâ le t e d e r. A n c a k Ş â ri-i H a ­
k im , y ü z ve b ile k le re k a d a r e lle ri b u h ü k ü m d e n m ü s te s n a kılm ış­
tır.
H ü r k a d ın a â it ş e r ’î h ü k ü m b u d u r. C â riy e n in a v r e t d u r u m u n a
â it â lim le rin g ö r ü ş ü n ü b u n d a n s o n ra k i h a d îs in iz a h ın d a b e lirte c e ­
ğiz.

T E R C E M E S İ

655) “ ... Â işe ( R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d a n riv â y e t e d ild iğ in e g ö re P e y g a m b e r

( S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) şöy le b u y u r m u ş tu r :

«A llah, h a y ız g ö rm e ç a ğ m a g e lm iş o la n k a d ın ın b a ş ö r tü s ü o lm a k ­
s ız ın (k ıldığı) n a m a z ı k a b u l etm ez.»”

İ Z A H I

Bu h a d îs i A h m e d , T i r m i z î , E b û D â v û d , i b n - i
H u z e y m e , E l - H â k i m , E l - B e y h a k î ve T a b a r â n î
d e r iv â y e t e tm iş le rd ir. T a b a r â n î ’ n in riv â y e ti b ira z d a h a u z u n ­
d u r.
« A lla h ... k a b u l etm ez» tâ b ir in d e n m a k s a d , h a y ız ç a ğ m a g e lm iş
o la n k a d ın ın b a ş ö rtü s ü z o la r a k k ıld ığ ı n a m a z s a h ih d e ğ ild ir. B ir
c e m â a t, h a d îs i böyle a ç ık la m ıştır.
H a d iste g e ç e n «Hâiz» k elim esiy le, h a y ız y a ş ın a g elm iş o la n k a ­
d ın k a s d e d ilm iştir. Bilfiil h a y ız h â lin d e k i k a d ın k a s d e d ilm e m iş tir.
Ç ü n k ü o n a h a y ız g ü n le rin c e n a m a z k ılm a k v â c ib d e ğ ild ir, h a tt a n a ­
m a z k ılm a s ı y a s a k tır.
B âzı â lim le re g ö r e : «A llah ... k a b u l etm ez.» tâ b ir in d e n m a k sa d ,
A llah ta m o la r a k k a b u l etm ez, d e m e k tir.
Bâb : 133 KİTABÜ-T’TAHÂRE VE SÜNEN ÎHÂ 377

A v re t b a k ım ın d a n c â riy e , h ü r k a d ın g ib id ir, d iy e n Z a h i r i y e
m e z h e b i m e n s u b la rı, b u h a d îs i d e lil g ö s te rm iş le rd ir. F a k a t C u m h u r :
C â riy e a v re ti, e rk e ğ in k i gibi, g ö b e k ile diz k a p a ğ ı a ra s ıd ır , d e m iş­
le rd ir. C u m h u r u n d e lili ş u m e â ld e k i h a d î s t i r :
«B iriniz c â riy e ş in i kölesiyle- v e y â h izm e tç isiy le e v le n d ird iğ i z a ­
m a n , a r t ı k c â riy e s in in d iz k a p a ğ ı ile g ö b eğ i a r a ş m a b a k m a sın .» Bir
d e ş u h a d îs i d e lil g ö s te r m iş le r d ir :
«A dam , b ir c â riy e s a tın a lm a k iste d iğ i z a m a n , a v r e t m a h a lli h â ­
riç, b a ş k a y e rle rin e b a k a b ilir. C â riy e n in a v re ti, d iz k a p a ğ ı ile p e şta -
m a lin i b a ğ la d ığ ı y e r a ra sıd ır.»
H ad is, n a m a z a d u r a n k a d ın ın b a ş ın ı ö rtm e s in in v â c ib o ld u ğ u n a
d e lâ le t e d e r. B u h u s u s ta k i a ç ık la m a y u k a r d a geçti.

133 — HAYIZLI K A DIN (K IN A ÎLE)

BOYANABİLİR, BÂBI

• j* v j î A j • ö j j* I j j » : ju l j j l j

T E R C E M E S Î
656) “ ... M u âza (86) (Radıyallâhü anhâ)'dan rivâyet edildiğine göre bir
kadın , Âişe (Radtyallâhü anhâ)'ye:
H a y ız lı k a d ın k ın a ile b o y a n a b ilir (m i?) d iy e so rm u ş, Â işe (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d e : Biz, k ın a k u lla n d ığ ım ız h a ld e P e y g a m b e r (S al­
la lla h ü A ley h iv e S e lle m )’in y a n ın d a b u lu n u y o rd u k d a , bizi b u n d a n
m e n e tm e zd i, d iy e c e v a p v e rm iş tir.”
N o t : Z evâid’d e : B u isn a d sa h ih tir. R â v i H accâc, îb n -i M in h al’d ır, R âvi
E yyub d a E s-S a h tay â n i’d ır, d en m iştir.

(86) M u âza b in t A bdillah El-Adeviyye Ü m m ü ’s-S ah b â E l-B asriyye El-Âbide,

Ali ve  işe (R .A .)’d a n riv ây e t e tm iş tir. R â v ile ri ise E b û K u lâb e, Y ezid Er-R eşk,
Eyyub, A sım El-Ahvel ve b ir c e m a a ttır. îb n -i M uin, O n u sik a ve h ü c c e t o la ra k
g ö ste rm iştir. Z ehebî, o n u n geceyi ih y â e ttiğ in i ve k a b irle rd e u z u n s ü re u y u y aca­
ğım b ildiği halde, «uyuyan göze şa şarım » dediğini riv â y e t e tm iştir. Îb n ü ’l-Cevzi,
o n u n h ic re tin 83. yılı v efat e ttiğ in i söy lem iştir. (H u lâ sa , S ah ife : 496)
378 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

İ Z A H I

M ifta h ü ’l-H âce y a z a n şöyle d e r : H ad is, h a y ız lı k a d ın ın k ın a ile

b o y a n m a s ın ın c â iz liğ in e d e lâ le t e d e r. K ın a n ın saç, e lle r v e a y a k la r ­
d a k u lla n ılm a s ı h u s û s u n d a b i r f a r k y o k tu r. K a d ın ı e r k e k te n a y ir a n
s ü n n e t b u d u r. K a d ın la rın k ın a k u lla n m a y ı te rk e tm e le ri m e k r u h tu r.
B âzı â l i m l e r : H a y ız lı k a d ın ın v e c ü h ü b ü n ö n c e k ın a k u lla n m a s ı, so n ­
r a g u s le tm e s i c â iz d ir, d e m iş le rd ir. (Y ân i k ın a re n g i, g u s lü n s ıh h a tm a
e n g e l o lm az, d e n m e k iste n m iş tir.
) ‘ ,

ERKEKLERİN SA Ç BO Y A M A SIN A Â İT
DÖ RT M EZHEBİN G Ö R Ü Ş Ü :

1 — H a n e f i â lim le rin e g ö re, e rk e ğ in s a k a lın ı v e b a ş ın ı k ı­

n a ile b o y a m a sı m ü s ta h a b tır. K ın ay ı,' e l v e a y a k la r d a k u lla n m a s ı ise
m e k r u h tu r. Ç ü n k ü o n d a k a d ın la r a b e n z e m e k v a rd ır. K ezâ, ş e r’î
b ir a m a ç o lm a k sız ın s a ç la rın ı s iy a h re n k le b o y a m a s ı d a m e k r u h tu r.
S a v a ş ta d ü ş m a n a k a r ş ı d a h a h e y b e tli g ö rü n m e s i g ib i ş e r ’î b ir a m a ç ­
l a s iy a h a b o y a rs a iyi b ir şey y a p m ış sa y ılır. E ğ e r e ş in e k a r ş ı sü s le n ­
m e k iç in y a p a r s a b i r k a v le g ö re m e k r u h tu r, d iğ e r b ir k a v le g ö re '
m e k r u h d e ğ ild ir.

2 — Ş â f i i m e z h e b in e g ö re sa ç v e s a k a lı s iy a h a b o y a m a k m e k ­
r u h tu r . S a n v e k ırm ız ıy a b o y a m a y a gelince; e ğ e r s a v a ş ta d ü ş m a ­
n a k a r ş ı d a h a k u v v e tli v e g e n ç g ö rü n m e k g ib i ş e r ’î b i r g a y e ile o lu r­
s a c â iz d ir. F â s it b ir a m a ç la o lu rs a , k ö tü b ir şe y y a p m ış o lu r. K ezâ
ç e v re s in in i tib a r v e sa y g ısın ı k a z a n m a k , ş â h id liğ in in k a b u l e d ilm e ­
si v e b e n z e ri f e n â g a y e le re u la ş m a k iç in y a ş lı g ö rü n m e k ü z e re sa ç ve
s a k a lı b e y a z a b o y a m a s ı d a m e k r u h tu r. S a k a lı b e y a z a b o y a m a k m e k ­
r u h o ld u ğ u g ib i a ğ a r a n k ı ll a n y o lm a k d a m e k r u h tu r.

3 — M â l i k i 1 e r ’ e g ö re e rk e ğ in a ğ a r a n saç ve s a k a lım si­

y a h a b o y a m a s ı te n z ih e n m e k r u h tu r. A n c a k , d ü ş m a n ı k o r k u tm a k
g ib i ş e r’î b ir m a k s a tla y a p a r s a m a h z u r u y o k tu r. B ilâk is s e v a b k a ­
z a n ır. A m a e v le n m e k iste d iğ i b i r k a d ın ı a ld a ta r a k o n a g e n ç g ö r ü n ­
m e k g ib i f â s it b ir n iy e tle y a p a r s a h a r a m işlem iş o lu r. K m a gibi, saç-
l a n s a r a r t a n b o y a y ı k u lla n m a k m e k r ü h d e ğ ild ir. Ç ü n k ü e rk e ğ in saç
ve s a k a lın ı k m a ve b e n z e ri ş e y le rle b o y a m a s ı c â iz d ir. El v e a y a k la ­
r ın d a k ın a v e b e n z e rin i k u lla n m a s ı c â iz d e ğ ild ir. Ç ü n k ü k a d ın la r
s ü s iç in b u n u k u lla n ır la r . E rk e k le rin k a d ın la r a b e n z e m e le ri c â iz d e ­
ğild ir.
B&b: 134 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHÂ 379

4 — H a n b e l l l e r ’ e g ö re k ın a ve b e n z e ri b o y a la n k u lla n ­
m a k s ü n n e ttir . F a k a t s iy a h a b o y a m a k , ş e r ’î b ir n iy e tle o lu rs a m e k r u h
d e ğ ild ir. A k si ta k d ir d e m e k r u h tu r. Ş â y e t e v le n m e k iste d iğ i k a d ın a
g e n ç g ö rü n m e k g ib i k ö tü b ir n iy e tle y a p a r s a h a ra m d ır . (87)

('f 0
134 — CEBİRELER ÜZERİNE M ESH ETM EK BÂBI

:> ■ < y t e » ^ r • { * ; > t l i t • ' £ c 3 * J a J j î 3&

«*»

.^ a A - I jC ı* : i£j\ğgJ\ J 6 j . £ * . j ; l j A rt . jf o jr y f o U « l j : X IjjSI j

. II < J p jr ajj j jt < ; ^ i-l JS j . i^jaİi JS j

T E R C E M E S İ

657) “ ... Alî bin Ebî Talib ( Radtyallâhü a n h ) ’den rivâyet edildiğine gö­
re şöyle dem iştir:
«Bilek k e m ik le rim d e n b iris i k ın ld ı v e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A le y h i ve S e lle m )’e so rd u m . B a n a c e b ire le r ü z e rin e m e sh e tm e m i e m ­
retti.»
E b ü ’l-H a sa n b in S elem e d e d i k i : Bize E d-D eberj A b d ü r r a z z a k ’ta n
b u h a d is in b e n z e rin i h a b e r v e rd i.”
N o t : Z evâid’d e : B u n u n isn a d ın d a râ v i A m r b in H â lid v a rd ır. İm a m A hm ad
ve İbn-i M u in o n u tek zib e tm iş le r; B u h â r î : O n u n h a d isi m ü n k e rd ir, d e m iş; V ekî’
v e E b û Z u r’a : O, h a d is u y d u ru r, d e m işle r; E l-H akîm d e : O, Zeyd b in Ali’den
m ev zu h a d isle r riv ây e t e d e r d em iştir, diye bilgi v erilm iştir.

İ Z A H I
C e b ire s F ık ıh ç ıla rın ıs tıla h ın d a y a ra lı y e re s a n la n s a rg ı v e y â y a ­
r a ü z e rin e k o n a n ilâ ç tır. S a rg ıd a , t a h t a ç u b u k la r ve b e n z e ri şe y le rin
k u lla n ılm ış o lm a sı ş a r t d e ğ ild ir. K ezâ, s a rg ılı uzvun* k ırık o lm a sı d a

(87) E l-Fıkıh A le’l-M ezâhibi’l-E rbaa CUd : 2, S ah ife 46-47 ; 6. b ask ı.

380 SÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

ş a r t d e ğ ild ir . C e b ir e n in h ü k m ü h u s û s u n d a ö n e m li o la n n o k ta , u z v u n
h a s t a o lm a s ıd ır . K ı r ı k o la b ilir , ç ık ık o la b ilir , y a r a l ı v .b . o la b ilir .

E l-M en h el y a z a n , « Y aralı T e y e m m ü m E d e r B âbı»’ın d a b u h u ­

s û s ta g e n iş m a ’lu m a t v e rir. Biz, 572 n o lu h a d îs in iz a h ın d a , k o n u h a k ­
k m d a k i â lim le rin g ö rü ş le rin i n a k le tm iş tik . B u ra d a , ö zlü o la r a k ş u n u
sö y le m e k le y e tin e lim :
H a n e f i ve M â l i k i m e z h e b in e g ö r e , c ü n ü b o la n k im s e ­
n in v ü c û d u n u n ç o ğ u s a ğ la m o l u p , k a l a n ı d a y a r a l ı is e , s a ğ l a m yer­
le r in g u s lü n ü y a p a r, y a r a lı y e r in c e b ir e le r in e m esh ed er. A yn ca te ­
yem m ü m yap m aya gerek y o k tu r. Ş â y e t, b e d e n in in çoğu y a r a l ı is e ,
y a ln ız te y e m m ü m le y e t in ir . S a ğ la m y e r le r i y ık a m a s ın a ve c e b ir e le ­
re m e ş h e t m e s in e g e r e k k a lm a z . A b d e s t in hükm ü de b ö y le d ir .
A h m e d b i n H a n b e l ’ e g ö r e , k iş i s a ğ la m y e r le r i y ık a r ,
y a r a lı y e r iç in te y e m m ü m ed er.
Ş â f i i m e z h e b in e g ö r e , h e r h a n g i b ir u z v u n d a c e b ir e b u lu n u p
a ç ılm a s ı te h lik e li g ö r ü le n k iş i, s a ğ la m y e r le r i y ık a r . C e b ir e n in ü ze­
r in e m e s h e d e r v e ıs la n m a y a n y e r iç in te y e m m ü m ya p a r.
C e b i r e i l e i l g i l i ş e r ’î h ü k ü m l e r , m e z h e b l e r e g ö r e g e n iş iz a h a t is ­
te r. F ık ıh k it a b l a n n a m ü r a c a a t e d ilm e s i t a v s iy e o lu n u r .

c-Aı (ir® )

135 — TÜ KÜRÜK ELBİSEYE D O K U N U R BÂBI

««»

. J 4 İ W A d i l d i ! jJ jjl ^

T E R C E M E S İ

658) “ ... E bû H ü rey re ( Radtyallâhü anh )'d e n rivâyet edildiğine göre

şöyle s ö y le m iş tir:
B en , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )’i görd ü m . H ü se­
y in b in A l i (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) ’y ı m ü b â r e k o m u z u n d a t a ş ıy o r d u .
H ü s e y i n ’i n tü k rü ğ ü de Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’in
ü z e r in e a k ıy o r d u ."

N o t : Z evâid’de isn a d ın ın sa h ih olup, ric â lin in sa h ih h a d is ric a li o ld u ğ u b il­

d irilm iştir,
Bâb : 13S Kİ'TABÜ-T’TAHÂRE v e s ü n e n î h A 381

İ Z A H I

H adisin zâ h irin e g ö re H ü s e y i n (R ad ıy allâh ü an h ) ’in a ğ ­

zın d a n a k a n tü k rü k , P ey g am b er (S allallah ü A leyhi ve Sellem ) ’in el­
bisesi ü zerin e ak m ıştır. E ğ er necis olsaydı P ey g am b er ( S a l l a . i l a . h i j
A leyhi ve Sellem ) böyle y ap tırm azd ı. Bu d u ru m , tü k rü ğ ü n tem izli­
ğine d elâlet eder.

İn san ın ağ ızın d an a k a n tü k rü k , aslın d a İslâm âlim lerin in ittifa-

k ıy lâ tem izdir. A ğızın içi, b a ş k a b ir n ed en le pislen irse dolayısıyla
tü k rü k de pislenm iş o lu r k i b u b a ş k a b ir k o n u d u r.

El-Fıkıh A la’l-M ezâhibi’l-A rb aa adlı k ita b ın 1. cildinin baş kıs­

m ın d a ‘Tem iz M addeler, b ah sin d e şöyle d e n iliy o r:

‘D iri o la n h e r şeyin göz yaşı, te ri, tü k rü ğ ü ve sü m k ü rü ğ ü , m ez­

h eb lerin b ey ân ı vechiyle tem iz sayılır. (Y âni n a m a z a m â n i değildir.)

Ş â f i i l e r ’ e göre m e zk û r m ad d eler, eti yenen, yenm eyen ve

ş e r’a n tem iz say ılan h a y v a n la ra â it ise tem izdir.

M â 1 i k i 1 e r ’ e göre u y an ıld ık vey a u y k u h âlin d e ağızd an

a k a n tü k rü k , ittifa k la câizdir. F a k a t m ideden ağ ıza g elen sü necistir.
M ide su y u re n k v ey a k o k u su n u n değişikliği ile ta n ın ır. M eselâ, a k a n
s u s a n olup pis k o k u y o rsa m ideden gelm edir. E ğ er kişi b u n a m üb-
te la ise kendisine av f v ard ır. A ksi ta k d ird e afv yoktur.

H a n b e 1 i âlim lerin e göre, göz yaşı, ter, tü k rü k ve süm kü-

rü k , eti y en en h a y v a n la ra â it ise tem izdir. Eti yenm eyip kedi veya
on d an k ü ç ü k ise ve b ir n e ç â se tte n d oğm a değilse o n a â it m e zk û r
m ad d eler de tem izdir.

H a n e f î âlim lerin e göre, d irin in te r ve tü k rü ğ ü tem izlik ve

n ecâ se t b ak ım ın d an o n u n a rtığ ı gibidir. Y âni a rtığ ı tem iz o lan c a n ­
lının te r ve tü k ü rü ğ ü tem izdir. A rtığı necis o lan ın k i ise n ecistir.’

Ş â f i i fık h ın a â it N ih ây etü ’l-M uhtaç ad lı k itab ın «Necâset»

b â b m d a ağ ızd an gelen su ile ilgili o la ra k ezcüm le şöyle d e n iliy o r:

‘U yuyan kişin in a ğ zın d an a k a n su, m ideden gelm e ise necistir.

B unun b ir alâm eti, su y u n s a rım tıra k ve pis k o k u lu o luşudur. Ş ây et
m ideden gelm iyo rsa v ey â m id ed en gelm e olup o lm ad ığ ın d a şü p h e edi­
lirse ö n ü n tem izliğine hü k m ed ilir. E ğer b ir şah ıs m ideden gelm e su
ak m asıy la m ü b tela ise o n d an afv v a rd ır.’
 \
383 SÜNEN-Î ÎBN-1 MACB

»Iî V\ j gU ()r\)

136 — AĞIZDAN KABA SU AKMASI BÂBI

• 4
^JUu (lyj Jİİ • İLm ^ ^ Jîlj jl*X-l Ju£> j V • ^»Ui'ı» t J fljjt j

T E R C E M E S İ

659) “ ... Vâil (Radtyalfâhü anh)’den rivâyet edildiğine göre şöyle de­
miştir :
Ben, P ey g am b er (S allallah ü A leyhi ve Sellem ) ’e b ir k o v a (su)
getirildiğini gördüm . K ovadan m ü b â re k ağ z ın a su alıp ç alk ala d ık ­
ta n s o n ra o n u m isk v ey â m isk ten d a h a güzel k o k u lu o la ra k ağ zın d an
k o v ay a a ttı. B u rn u n a d a su çekip, k o v an ın d ışın a sü m k ü rd ü .”
N o t: Râvi Abdü’l-Cebbâr bin Vâil’in babasından hadis işitmediğini İbn-i
Muin ve başkası söylediği için isnadının m unkatı’ olduğu Zevâid’de bildirilmiştir.

İ Z A H I
Bu h ad îs Zevâid k ısm m daıidır. B u h â r î ’ n in T â i f gav-
zesi b ah sin d e E b û M ü s a E I - E ş ’ â r î (R ad ıy allâh ü a n h ) ’-
d en riv â y e t ettiğ i şu m eâld ek i hadîs, b u h ad îsin m â n âsın ı te ’yid ed er
m â h iy e tte d ir: « E b û M û s a E l - E ş ’â r î şöyle d e m iş tir:
‘P ey g am b er (S allallah ü A leyhi ve Sellem ) M ekke ile M edine a ra s ın ­
d a Ci’râ n e m evkiinde k o n ak lad ığ ın d a b en o n u n h u z û ru n d a b u lu n u ­
yordum . Bu e sn a d a b ir a ’ra b î P ey g am b er (S allallah ü A leyhi ve Sel­
le m )’e g elerek s
— B an a v erd iğ in sözü h â lâ y erin e getirm iy ecek m isin? dedi. Pey­
g a m b e r (S allallah ü A leyhi ve Sellem ) :
«— (H uneyn g an im et ta k sim i v ey â sab retm ek le k az a n ıla c a k bü-
yiiz sev ab zam an ın ın y ak laştığ ım ) s a n a m üjdelerim !» b u y u rd u .
Â’ra b l s
Bâb : 136 KİTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 383

B a n a , «m üjdelerim » s ö z ü n ü ç o k e ttin , d ed i. B u n u n ü z e rin e P e y ­

g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) E b û M û s a v e B ilâl (-1 H a b e ­
şî) ’y e d ö n e re k ö fk eli v a z iy e ti g ib i şö y le b u y u r d u i
«— B u a d a m , v e rd iğ im m ü jd e y i re d d e tti, ik in iz (bu m ü jd e y i) ' k a ­
b u l ed in iz» b u y u rd u . O n la r d a >
— K â b û l e ttik , d e d ile r. S o n r a R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve
S ellem ) b ir b a r d a k s u iste d i. M ü b a re k e lle rin i v e y ü z ü n ü b u k a b iç in ­
d e y ık a d ı. A ğ z ın a a ld ığ ı s u y u b a r d a ğ a d ö k tü . S o n r a :
«— B u n d a n içiniz, y ü z le rin iz e , g ö ğ ü s le rin iz e s ü rü n ü z ! S izi m ü j­
delerim .» b u y u rd u . E b û M û s a ile B ilâl d e, s u k a b ın ı a ld ıla r ve R e sû ­
lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’i n e m rin i y e rin e g e tird ile r. Bu
a r a d a R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’in zev cesi Ü m m ü S e­
lem e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , p e rd e a r k a s ın d a n :
— E v lâd ım . O s u d a n a n a n ız a d a b ir m ik ta r b u n lu n , d iy e ses­
le n d i. O n la r d a . Ü m m ü S e lem e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) 'y e b ir m ik ta r su
b ır a k tıla r .’
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), T â i f s a v a ş m a g it­
m e d e n önce. H u n e y n s a v a ş m a â it g a n im e t m a lın ı C i ’ r â -
n e ’ y e g ö n d e rip T â . i f s e fe ri d ö n ü ş ü n d e b ö lec e ğ in i b ild irm işti.
B e d e v î ’ n in , k e n d is in e v e rild iğ in i sö y led iğ i söz b u v a a d o la b i­
lir. B elki d e b u b e d e v iy e özel b ir v a a d d e b u lu n m u ş tu .
H a d is râ v is i V â i 1 b i n H ü c r E l - H a d r e m i , sa -.
h â b îd ir. 71 h a d is i v a rd ır. M ü s l i m a ltı h a d is in i r iv â y e t e tm iştir.
R â v ile ri, o ğ u lla n A b d ü l - C e b b â r ve A l k a r n a ’ d ır. (88)

i> 'cf- i ‘ • £ - 3 > 0 . 1 Ü . . j\y j y \ SZs’j f —

k • î- • aa& «| J *I > ' <« fi . * ı

* /t ^ y ’
T E R C E M E S İ
660) “ ... Mahınud bin Er-Rabî’ (89) (Radtyallâhü anh)’den, rivâyet edil-
' ■* . -
diğine göre :

(88) Hulâsa : 415

(89) Mahmud bin kr-Rabi' bin Suraka bin Amr bin Zeyd El-Ensârî Hazreç
kabilesindendir. Kudüs’te yerleşmiştir. Peygamber (S.A.V.)’den ve Ubâde bin Es-
Sâmit ( R.A. )’denröTivâyette bulunmuştur. Kendisi 5 yaşmda iken, Peygamber
(SA.V.)'in bir kovadan mübârek ağzına aldığı suyu yüzüne attığım hatırlıyormuş.
Kendisinden rivâyet edildiğine göre Enes bin Mâlik yaşça ondan büyükmüş. Va-
kıdilün dediğine göre hicri 99 yılında vefat etmiştir. (H ulâsa: 371)
384 SÜNEN-Î ÎBN-1 MACE

K en d isi, k a b ile s in e â it b i r k u y u d a n a lm a n b ir k o v a s u iç in e R e­
s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem 1’in m ü b â r e k a ğ z ın d a k i s u y u
d ö k tü ğ ü n ü h a tırlıy o rm u ş ."

İ Z A H I

B u ra d a k i riv â y e te g ö re P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e Sellem )

m ü b â r e k a ğ z ın d a k i s u y u k o v a y a d ö k m ü ş tü r. B u b â b m b a ş lığ ın a u y ­
g u n o la n y o ru m b u d u r. F a k a t S i n d i ’ n in b e y â n ın a g ö re P e y ­
g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) a ğ z ın d a k i s u y u r â v i M. a h -
m u d (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’u n y ü z ü n e a tm ış tır. B u n u n h ik m e ti d e y a
ç o c u k la o y n a ş m a k y â h u t M a h m u d ’ u b u s u ile m ü b â r e k k ıl­
m a k tır. N ite k im P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e SeUem ) s a h â b î-
le r in ç o c u k la rı ile b u şe k ild e m e ş g u l o lu y o rd u . E ğ e r h a d îs , bö y le yo­
r u m la n ır s a b u b â b la ilg isi y o k tu r. S i n d i : P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S ellem ) ’in, a ğ z ın d a k i s u y u o n u n y ü z ü n e a ttığ ı, s a h ih
o la n b a ş k a b ir riv a y e tle s â b ittir, d e m iştir.
B u ra d a k i r iv â y e t ile S i n d i ’ n in b a h s e ttiğ i r iv â y e t a r a s ın ­
d a b ir te z a t y o k tu r. Ç ü n k ü o lay , ik i a y r ı z a m a n d a m e y d a n a g e lm iş
o lab ilir. Y â h u t P e y g a m b e r (S aU aU ahü A ley h i v e S e lle m ), h e m râ -
v in in y ü z ü n e h e m d e k o v a y a su a tm ış o lab ilir.

V - ' h j * ı S x Ö' v 1*. ( Nrv)

137 — K İŞİN İN , D İN K A R D EŞİN İN A V RETİN E
B A K M A SIN IN Y A SA K LIĞ I BÂBI

. jU îft t t (»jL İ!! A ıj L? . ^t i

^ ^ * * * < *

41k3jt;Mifei'oî'. 6^v jş &, -il s s3b

•«A V :>s 4 A V J k vı. ifc» & j| Jk- v , 3t
T E R C E M E S İ

661) Ebû Saîd-i Hudrî (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine gö­
re; Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem), şöyle buyurdu dem iştir;

«K adm , k a d ın a v re tin e b a k m a s ın . E rk e k de, e rk e k a v re tin e b a k ­

m asın.»
B â b : 137 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENÎHA 385

İ Z A H I

B u h a d is i M ü s l i m , E b û D â v û d , N e s â i ve İ b n - i
M â c e h d e r iv â y e t e tm iş le rd ir. T i r m i z i h a d is in h a s e n - g a rib
o ld u ğ u n u b ild irm iş tir.
N e v e v i , b u h a d is in a ç ık la m a s ı b a h s in d e şö y le d e r :
«H adîs, e rk e ğ in e rk e k a v re tin e , k a d ın ın d a k a d ın a v re tin e b a k ­
m a s ın ı h a r a m k ılm ış tır. E r k e ğ in k a d ın a v re tin e b a k m a s ı v e k a d ın ın
e rk e k a v re tin e b a k m a s ı d a ic m a ’ ile h a ra m d ır . B u h a ra m lık , eş d u ­
r u m u n d a o lm a y a n la r h a k k ın d a d ır. E ş le rin ise, te n â s û l u z v u h a riç ,
b irb irle rin in a v r e t m a h a llin e b a k m a la r ı c â iz d ir. T e n â s û l u z v u n a b a k ­
m a k h a k k ın d a ü ç k a v il v a rd ır . E n s ıh h a tli k a v le g ö re ik i t a r a f için
d e h a r a m d e ğ il m e k r u h tu r. İk in c i k a v le g ö re h e r ik isi iç in h a ra m d ır .
Ü ç ü n c ü k a v le g ö re e rk e ğ in b a k m a s ı h a r a m k a d ım n k i m e k r u h tu r.
C â riy e ile e fe n d is in in b irb irin in a v re t y e rle rin e b a k m a la r ın a g e lin ­
ce; E ğ e r c â riy e n e s e b s ü t v e y â k a y ın v â lid e , ü v e y k ız v e o ğ lu n k a ­
r ıs ı g ib i s ih r i n e d e n le k işiy e h a r a m d u r u m u n d a ise, o c â riy e e fe n d i­
sin e k a r ş ı h ü r k a d ın g ib id ir. M e se lâ a d a m ın c â riy e s i s ü t k a rd e ş i ise
v e y â k a y ın v â lid e s i ise o k a d ın , h ü r o la n m a h r e m a k r a b a g ib id ir.
Y â n i o k a d ın ın a v r e ti e fe n d isi iç in g ö b e k ile d iz k a p a ğ ı a ra s ıd ır . Ş â-
y e t c â riy e n in m e z k û r y a k ın lığ ı y o k sa , k e n d is i ile e fe n d isi, a v r e t b a ­
k ım ın d a n e ş le r g ib id ir.

A d a m m , m a h re m le rin e b a k m a s ı ve o n la r ın k e n d is in e b a k m a s ı
ise, s a h ih k a v le g ö re g ö b e k te n y u k a n ve d iz k a p a ğ ın d a n a ş a ğ ı y e r ­
le r iç in câizçlir. B irb irle rin in g ö b e k ile d iz k a p a ğ ı a ra s ın d a k i y e rle ­
r in e b a k m a la r ı c â iz d e ğ ild ir.

B irb irin e y a b a n c ı o la n la rın a v r e t s ın ır ın a g e lin c e :

1 — E rk e ğ in e rk e ğ e k a r ş ı a v re ti g ö b e k le d iz k a p a ğ ı a ra s ıd ır.
2 — K a d ın ın k a d ın a k a r ş ı a v re ti k e z â g ö b e k le diz k a p a ğ ı a ra s ıd ır.
G ö b e k v e d iz k a p a ğ ın ın a v r e tte n sa y ılıp s a y ılm a m a s ı h a k k ın d a
ü ç k a v il v a rd ır. E n s a h ih k a v le g ö re, ik isi d e a v r e t d e ğ ild ir. İk in ci
k a v le g ö re ik isi d e a v re ttir. Ü ç ü n c ü k a v le g ö re g ö b e k a v re ttir, diz
k a p a ğ ı a v r e t d e ğ ild ir.

3 — E rk e ğ in , y a b a n c ı k a d ın ın h e r h a n g i b ir y e rin e b a k m a s ı h a ­
ra m d ır.

S ünen-i îb n -i M âce — C . : 2 - F . : 25
386 SÜNEN-t ÎBN-I MÂCE

4 — K a d ın ın , y a b a n c ı e r k e ğ in h e r h a n g i b ir y e r in e b a k m a s ı h a ­
r a m d ır .

E r k e ğ in y a b a n c ı e r k e ğ in h e r h a n g i b ir y e r in e b a k m a s ı h a r a m d ır .

E r k e ğ in yabancı k a d ın a veyâ k a d ın ın yabancı erk eğe bakm ası

ş e h v e t li o ls u n o lm a s ın h ü k ü m a y n ıd ır . B â z ı â l i m l e r : K a d ın ın , e r k e ­
ğ in y ü z ü n e ş e h v e ts iz b a k m a s ı h a r a m d e ğ ild ir , d e m iş le r s e d e , b u s ö z
t u t a r lı d e ğ ild ir .

Ş â f i i ’ n in a ç ık ç a b e lir t t iğ in e g ö r e e r k e ğ in p a r la k y ü z lü o lu p
h e n ü z s a ç s a k a lı ç ık m a m ış o la n g e n c e b a k m a s ı, ş e h v e t li o ls u n o lm a ­
s ın , b i r f i t n e k o r k u s u o ls u n o lm a s ın h a r a m d ır . Ş â f i i ’ n in d e lili
ş u d u r k i; g e n ç e r k e k , k a d ı n a n l a m ı n d a d ı r . Ç ü n k ü k a d ı n a ş e h v e t l e b a ­
k ıld ığ ı g ib i o n a da b a k ıla b ilir . G ü z e llik b a k ım ın d a n ic a b ın d a d a lıa
g ü z e l o la b ilir . H a tt â k a d ın la r h a k k ın d a y a p ıla m a y a n k ö tü lü k le r , o n ­
la r h a k k ın d a d ü ş ü n ü le b ilir .

Y u k a r ıd a a n la ttığ ım ız bakm ak h a r a m lığ ı, ih t iy a ç o lm a d ığ ı za­

m a n a â itt ir . Ş e r ’î ih t iy a ç b u lu n d u ğ u zam an bakm ak c â iz d ir . M e­
s e lâ , a lış - v e r iş ya p a rk en , te d a v i o lu n u r k e n , ş â h itlik y a p ılır k e n ve
b e n z e r î d u r u m la r d a bakm ak z a r û r e ti v a r d ır . Bu g ib i a h v a ld e şeh­
v e t le b a k m a k h a r a m d ır . Ç ü n k ü ş e h v e tle b a k m a z a r û r e ti y o k tu r.

Ş e h v e tle b a k m a k e ş le r v e c â r iy e e fe n d is i h a r iç , h e r k e s e h a r a m ­
d ır . H a tt â , k iş in in a n a s ın a v e k ız ın a ş e h v e t le b a k m a s ı h a r a m d ır .

H a lk ın ç o ğ u n u n h a m a m la r d a t o p la n m a s ı v e a v r e t m a h a llin i ö r t­
m eye d ik k a t e tm e m e s i, b ir b e lâ h â lin i a lm ış tır . O r a y a g id e n k im s e ­
n in g ö z ü n ü b a ş k a s ın ın a v r e t m a h a llin e b a k m a k ta n k o r u m a s ı; avre­
tin i d e b a ş k a s ın ın gözü n d en h ıfz e tm e s i v â c ib tir . ö rtü n m e y e r iâ y e t
e tm e y e n le r i görü n ce m ü n â s ip ta v ır ve edâ ile u y a r ıd a b u lu n m a s ı
v â c ib t ir . B ir fit n e ç ık m a s ı k o r k u s u o lm a d ık ç a , s ö z ü d in le n s in d in le n ­
m e s in b u g ib i d u r u m la r a m ü d a h a le e tm e s i v â c ib tir .

A d a m ın h iç k im s e n in g ö r m e y e c e ğ i t e n h â b ir y e r d e a v r e t m a h a l­
lin i a ç m a s ın a g e lin c e ; E ğer b ir ih t iy a ç iç in s e c â iz d ir . İh tiy a ç yoksa
a vret m a h a llin i a ç m a s ın ın m e k r u h lu ğ u veya h a r a m lığ ı hu sû su n da
ih t ilâ f v a r d ır . E n s ıh h a tli k a v le g ö r e h a r a m d ır .»

D Ö R T M EZHEBE G Ö RE AV R E T M AH ALLİ

A — Nam az iç in d e k i a v r e t y e r i;

B — N a m a z d ış ın d a k i a v r e t y e r i. '
Bâb : 137 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHA 387

A — N A M A Z İÇ İN D E K İ A V R E T Y E R İ H A R K IN D A K İ
 L İM L E R İN G Ö RÜŞLERİ

1 — H a n e f i â lim le rin e g ö re, n a m a z b a k ım ın d a n e rk e ğ in a v ­

r e ti g ö b e k te n d iz k a p a ğ ın ın a ltm a k a d a rd ır. G öbek, a v r e tte n değil,
f a k a t d iz k a p a ğ ı a v re tte n d ir. C â riy e d e e rk e k g ib id ir. A y n c a k a r ­
nı, s ır tı ve y a n la n d a a v re ttir.
H ü r k a d ın ın a v re ti ise, b ü tü n b e d e n id ir. H a ttâ k u la k la r ın d a n
a ş a ğ ı s a r k a n s a ç la rı d a a v re ttir. Y a ln ız y ü z ü v e b ile k le re k a d a r el­
le ri a v r e t d e ğ ild ir. A y a k la n n ü s t k ısm ın ı d a a v r e tte n is tis n â e d e n le r
v a rd ır.
2 — Ş â f i i l e r ’ e g ö re, n a m a z b a k ım ın d a n e rk e ğ in ve câ-
riy e n in a v re ti g ö b e k ile d iz k a p a ğ ı a ra s ıd ır . G ö b ek v e d iz k a p a ğ ı,
a v r e tte n d e ğ ild ir. B u n u n la b e ra b e r, b u r a l a r a b itiş ik a v r e tin ta m ör-
tü n ü le b ilm e s i için g ö b e k te n ve d iz k a p a ğ ın d a n b ir e r p a r ç a n ın ö r tü l­
m esi g e re k ir.
H ü r k a d ın ın a v r e t i is e , b ü t ü n vü cu d u d u r. K u la k la r ın d a n a ş a ğ ı­
y a d o ğ ru sark a n s a ç te lle r i d e a v r e t tir . Y a ln ız y ü z ve b ile k le r e ka­
d a r e lle r , a v r e t d e ğ ild ir .

3 — H a n b e l î l e r , Ş â f i i 1 e r g ib i a v r e t y e rle rin i te s b it
e tm iş le rd ir. A n c a k a r a l a r ı n d a ş u f a r k v a r : H a n b e l i l e r ’ e
g ö re h ü r k a d ın ın y a ln ız y ü z ü a v r e t değil, b u n d a n b a ş k a b ü tü n v ü ­
c u d u a v re ttir.
4 — M â 1 i k i 1 e r ’ e göre,- N a m a z b a k ım ın d a n e rk e k ye k a ­
d ın a v re ti iki k ıs m a a y n l ı r : G a liz a v re t, h a f if a v re t. G a liz ve h a ­
fif d iy e a d la n d ırıla n a v r e t ç e şitle rin in h ü k m ü d e a y n d ır .
E r k e ğ in g a l i z a v r e t i, e r k e k lik u z v u v e m a k ’a d h a lk a s ı ile - y u m u r -
t a la r ıd ır . G öbek ile d iz kapağı a r a s ın d a k a la n d iğ e r y e r le r h a fif
a v r e t tir .
H ü r k a d ın m g a liz a v re ti b aş, b o y u n , k o lla r, g ö ğ ü s ve g ö ğ ü sü n
h iz a s ın d a k i a r k a l a n ile d iz k a p a ğ ın d a n a y a k tır n a ğ ın a k a d a r o lan
y e rle r h a riç , b ü tü n v ü c û d u d u r. A n ıla n b u y e rle r d e h a fif a v re ttir.
Y üz ve b ile k le re k a d a r e lle r a v r e t d e ğ ild ir.
C â r iy e n in h a fif a v r e ti, e r k e ğ in h a fif a v reti g ib id ir . Y a ln ız şu
fa r k v a r d ır : C â r i y e ’n in k a lç a la n , onun h iz a s ın d a k i y e r le r v e e te ğ i
d e g a liz a v re tte n s a y ılır .
G a liz ve h a fif a v r e t y e r in in ne k a d a r ın ın a ç ılm a s ıy la n a m a z ın
b o z u la c a ğ ın ı ö ğ r e n m e k is t e y e n le r , fık ıh k ita b la n n a m ü r a c a a t e ts in ­
le r . Ç ü n k ü g e n iş iz a h a t is te r .
388 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

B — NAM AZ D IŞIN D A K İ AV RET YERİ H A KK IN DA Kİ

ÂLİM LERİN GÖRÜŞLERİ

1 — H a n e f î m e z h e b in e g ö re e rk e ğ in y a b a n c ı k a d ın a b a k ­
m a s ı câ iz d e ğ ild ir. A n c a k , ş e h v e tsiz o la r a k y ü z ü n e ve b ile k le re k a ­
d a r e lle rin e b a k a b ilir. E ğ e r ş e h v e tte n e m in değilse, b ir ih tiy â ç o lm a ­
d ık ç a y ü z ü n e b a k m a s ı c â iz d e ğ ild ir. H â k im in , şâ h id in , ta b ib in z a r u ­
r e t d u r u m u n a göre, b a k m a la r ı eâ iz d ir.
E rk ek , e rk e ğ in g ö b e k ile d iz k a p a ğ ı a ltm a k a d a r o la n y e rle rin e
b a k a m a z . G ö b e k te n y u k a n ve d iz k a p a ğ ın d a n a ş a ğ ı y e rle re b a k a b i-
lir.
K a d ın d a k a d ın ın g ö b e k ile d iz k a p a ğ ı a ltm a k a d a r o la n y e rle ­
r in e b a k a m a z . G ö b e k te n y u k a r ı ve diz k a p a ğ ın d a n a ş a ğ ı y e rle re b a ­
k a b ilir.
K ad m , e rk e ğ in g ö b e k ile d iz k a p a ğ ı a ra s ın d a k i y e rin e b a k a m â 2 .
D iğ e r y e rle re ş e h v e tsiz o la r a k b a k a b ilir.
E rk e k , z e v ce sin in ve c â riy e s in in h e r t a r a f m a b a k a b ilir.
E rk e k , m a h re m i o la n k a d ın ın y ü z ü n e , b a ş m a , g ö ğ sü n e , d iz k a p a ­
ğ ın d a n a ş a ğ ıs ın a ve k o lla rın a b a k a b ilir. F a k a t a r k a la r ın a , k a r h îh â
ve diz k a p a ğ ın d a n y u k a n k ısm ın a b a k a m a z .
2 — Ş â f i î m e z h e b in e g ö re, e rk e ğ in y a b a n c ı k a d ın a b a k m a s ı
c â iz d e ğ ild ir. K a d ın ın y ü z ü ve e lle ri d e a v re ttir. B a k ıla m az . A n c a k
z a r u r e t ve ih tiy a ç h â lin d e b a k ıla b ilir. M eselâ h â k im , ş â h id , e v le n m e k
iste y e n k işi ve ta b ib fık ıh k ita b la n n d a b e lirtile n ş a r t la r a ltın d a ve
b e lirtile n y e re b a k a b ilirle r.
E rk ek , e rk e ğ in g ö b ek ile diz k a p a ğ ı a ra s ın d a k i y e rle rin e b a k a ­
m az. D iğ e r y e rle rin e b a k a b ilir.
K a d m d a , k a d ın ın g ö b e k ile diz k a p a ğ ı a ltm a k a d a r o la n y e rle ­
r in e b a k a m a z . D iğ e r y e rle re b a k m a s ı e â iz d ir.
K a d ın ın y a b a n c ı e rk e ğ e b a k m a s ı c â iz d e ğ ild ir. E rk e ğ in , y a b a n ­
cı k a d ın ın y ü z ü n e b a k m a s ı n a s ıl h a ra m s a , k a d ın ın e rk e ğ in y ü z ü n e
b a k m a s ı d a a y n ı şe k ild e h a ra m d ır.
3 — M â l i k i m e z h e b in e g ö re e rk e k , e rk e ğ in g ö b e k ile diz
k a p a ğ ı a ra s ın d a k i y e rle rin e b a k a m a z . M a h re m k a d ın la r d a e rk e k le r
g ib id ir. Y âni a n n e kız ve tey z e gibi k a d ın la r, e rk e ğ in diz k a p a ğ ı ile
gö b ek a ra s ın d a k i y e rle rin e b a k a m a z la r, d iğ e r y e rle rin e b a k a b ilir ­
ler.
Bâb : 137 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 389

Y a b a n c ı k a d ın , e rk e ğ in y ü z ü n e , b a ş ın a k o l ve a y a k la r ın a şe h v et-
siz o la r a k b a k a b ilir. Ş e h v e t k o r k u s u v arsa- b a k a m a z .
K a d ın ın b ü tü n v ü c û d u , y a b a n c ı e r k e k le r için a v re ttir. Y alnız, b ir
fitn e k o r k u s u y o k s a y ü z ü n e v e b ile k le re k a d a r e lle rin e b a k m a k c a iz ­
d ir.
E rk e k le rin , m a h re m i o la n k a d ın la rın , y üz, b a ş, b o y u n , k o lla r ve
a y a k la r ın a b a k m a la n c â iz d ir. D iğ e r y e rle rin e b a k m a la r ı c â iz d e ğ il­
d ir.
4 — H a n b e l î m e z h e b in e g ö re k a d ın ın , m a h re m i o la n e rk e k ­
le r e v e k a d ın la r a k a r ş ı a v r e ti d iz k a p a ğ ı a ra s ıd ır.
K a d ın ın y a b a n c ı e rk e ğ e k a r ş ı a v re ti, y ü z ve b ile k le re k a d a r e l­
le r i h â riç , b ü tü n v ü c û d u d u r, k o r k u s u o ld u ğ u ta k d ir d e k a d ın ın y ü z
v e e lle ri d e a v re ttir.
E rk e ğ in e rk e ğ e k a rş ı a v re ti, g ö b e k le d iz k a p a ğ ı a ra s ıd ır.
B ü tü n m e z h e b le rd e , te d â v i g ib i z a r û r e t h â lin d e a v r e t m a h a llin e
lü z u m u k a d a r b a k m a k c â iz d ir.

■ < i.*.» t ^

T E R C E M E S İ

662) “... Âişe (Radtyallâhü anhâ) ’den rivâyet edildiğine göre şöyle söy­
lemiştir :
B e n , R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’i n fe r c in e k a t ’iy -
y e n b a k m a d ım veyâ bu y e r i g ö r m e d im .”

E b û B e k ir d e m iş t ir k i : E b û N u a y m ’in d e d iğ in e g ö r e  i ş e (R a d ı-
y a l l â h ü a n h â ) ’d e n h a d is i r i v â y e t e d e n r â v i , Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’-
n in k a d ın o la n m e v lâ s ıd ır . '

N o t : Bu isnadın zayıf olduğu Zevâid’de bildirilmiştir.

390 SÜNEN-1 İBN-l MACE

İ Z A H I

E d - D i m n e t i , N û r-u M ısb â h ı’z-Z ıcâce’d e b e y a n e ttiğ in e g ö ­

re  i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’n in b u h a d îs te b e y a n e ttiğ i d u ru m ,
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’in b ü tü n h a n ım la r ın a ş ü ­
m u llü d eğ ildi. V e o n la r a y a s a k d a d eğ ild i. N ite k im T a b a r â n i
ve E b û S a ’ d ’ ı n ta h r ic e ttik le rin e göre; O s m a n b i n
M a z ’ ü n (R a d ıy a U âh ü a n h ) , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) ’e :
— Y â R e sû la lla h ! E şim in, b e n im a v re tim i g ö rm e s in i a rz u la m a m ,
dem iş. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) d e O n a :
«— Ş ü p h e siz , A lla h o n u s a n a ö r tü k ılm ış, se n i d e o n a ö r tü k ıl­
m ış tır. B enim e şle rim , b e n im a v re tim i g ö rü rle r. B en d e o n la rın k in i
g ö rü rü m .» b u y u r m u ş tu r.
M iftâ h ü ’l-H âce y a z a n d a •. M ü s 1 i m ’ i n b ir riv â y e tin e g ö re
Âişe (R a d ıy a U âh ü a n h â ) , k e n d isiy le P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley­
h i v e S ellem ) ’in b e râ b e rc e a y n ı k a b ta n s u a la r a k c ü n ü b lü k te n g u s ­
le ttik le rin i b e y a n etm iş, y in e M ü s 1 i m ’ in b a ş k a b ir riv â y e tin e
g ö re  i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ile P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi
v e S e lle m )’in, b ir k a b ta n b e r â b e r c ü n ü b lü k te n g u s le d e rk e n , k a b ta n
n ö b e tle ş e su a ld ık la rı b e lirtiliy o r. B u ik i h a d îs, o n l a n n b irb irle rin e
b a k tık la n n a d e lâ le t e d er, d e m iştir.
M ifta h ü ’l-H âce’n in b a h s e ttiğ i, ilk h a d îs v e b e n z e ri b ir k a ç h a d îs,
S ü n e n im iz in ‘T a h a re t, k ita b ın a â it 35. b â b ta g e ç m iştir. O r a y a m ü ­
r a c a a t ed ileb ilir.
K a n ve k o c a n ın , b irb irin in a v re t m a h a llin e b a k m a la r ın a â it, İs­
lâ m â lim le rin in g ö rü ş le ri b i r ö n c e k i h a d îs ’in a ç ık la m a s ı y a p ılırk e n
a n la tılm ış tır. O ra y a m ü r a c a a t ed ileb ilir.

c.4^ *»U! ly— ^«1 * M - 'û 4 ( ' fA)

138 — CÜNÜ BLÜ KTEN G U SLED İP DE V Ü C U D U N D A N

BİR YERİ K U RU KA LAN ADAM N E Y A PA CA K BÂBI
B âb : 138 K İT A B Ü -T T A H Â R E VE S Ü N E N ÎH Â 391

. Ifd e » cİ * (3^*8-»»^

. <İ^> J f i (JÇ9-JI Jç y .l: JÎİJ jt j

T E R C E M E S İ

663) " ... (A bdullah) İbn-i A bbas (Radıyallâhü anhüm ây dan rivâyet edil­
diğine göre şöyle d em iştir :
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m ) , c ü n ü p lü k te n g u s le t t ik ­
te n s o n ra , b ir y e r in k u r u k a ld ığ ım g ö r d ü . B u n u n ü z e r in e , o m u z la r ı­
n a s a r k m ış b u lu n a n s a ç la r ın ı s ık a r a k , o y e r i ıs la t t ı.
İs h a k , k e n d i r iv â y e t in d e n : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l­
le m ), s a ç la r ın ı k u r u k a la n yer ü z e r in e s ık a r a k (o r a y ı y ık a d ı), de­
m iş t ir .”

N o t : Â lim lerin, se n ed d ek i râ v ile rd e n E b û AH Er-R ahabî*nin zayıflığı h ak k ın ­

d a ic m â ’ e ttiğ i zevâid’de b ild irilm iştir.

. «1)1 ju c ij, Jtf’ >— »jU— (_)

T E R C E M E S İ

664) " ... A li (Radıyallâhü anh) 'd e n r iv â y e t e d ild iğ in e g ö r e ş ö y le d e m iş tir :

B ir a d a m . Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’e g e le r e k i
B e n c ü n ü p lü k te n g u s le t t im ve sabah n a m a z ın ı k ıld ım . S o n r a s a b a h ­
le y in v ü c û d u m d a n b ir tır n a k y e r i k a d a r ın ın k u r u k a ld ığ ın ı g ö rd ü m ,
d e d i. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A l e y h i v e S e lle m ) O ’n a :
«E ğ e r sen, o y e r in ü z e r in e e lin i s ü r s e y d in (v e b ö y le c e o y e r in
ü z e r in d e n su g e ç m e s in i s a ğ la m ış o ls a y d ın ) s a n a k â fi g e le c e k ti.» bu­
y u r m u ş tu r .”

N o t : R âvi M u h a m m e d b in U beydullah’ın zayıf o lm ası sebebiyle isn a d ın za­

yıflığı Z evaid’de b e lirtilm iştir.
392 SÜNEN-Î İBN-1 MÂCE

İ Z A H I
K ü tü b -i H a m s e ’d e b u lu n m a y a n b u iki h a d îs ile ilgili o la ra k
S i n d i şöyle d e m i ş ti r :
‘İlk h a d îs , g u s le d e rk e n b ir u z v u n ü z e rin d e k i ısla k lık v e su y u n ,
b a ş k a b ir u z v a n a k le d ilm e si ve o n u n d a b u s u re tle y ık a n m a s ın ın
c â iz liğ ih e d e lâ le t e d e r. Bu h ü k ü m , H a n e f i â lim le rim iz in k a v ­
lin e u y g u n d u r. G u sle d e rk e n , k u r u k a la n y e rin m e s h e d ilm e s in in y e ­
te rliliğ i a n la m ı, h a d îs te n ç ık a rıla m a z . B ilâk is P e y g a m b e r (S a lla lla ­
h ü A ley h i ve S e lle m )’in m ü b â r e k s a ç la rım sık m a sı s û re tiy le k u r u
k a la n y e r ü z e rin d e s u y u n a k tığ ı h a d îs te n a ç ık ç a a n la şılıy o r, ik in c i
h a d îs te g e ç e n m e s h d e n m a k s a d , y a ln ız ıs la k e lin k u r u k a la n y e re
s ü rü lm e s i s û re tiy le ısla tılm a s ı d e ğ ild ir. G âye, ıs la k e lin s ü rü lm e ­
siy le k u r u k a la n y e r ü z e rin d e n s u y u n k o la y c a a k m a s ın a y a rd ım c ı
o lu n m a s ıd ır. Bu n e d e n le ik in c i h a d îs te d e k u r u k a la n y e rin m e sh e ­
d ilm e s in in k ifâ y e t e d eceğ i m â n â s ı y o k tu r.’
G u s ü l e d ilirk e n k u r u k a la n y e rin b ilâ h e re y ık a n m a s ı ile ilgili,
â lim le rin g ö r ü ş ü n ü b u n d a n s o n ra k i b â b ta g e le n h a d îs le rin iz a h ı b a h ­
s in d e b e lirte c eğ iz .
B â b m b a ş lığ ın d a v e b irin c i h a d îs in m e tn in d e g e ç e n «Lum ’a» Çe­
k m e s in in a sıl m â n â s ı, y eşil s a h a n ın b ir b ö lü k lü d ü r. K u ru ik e n a lı­
n a n b ir p a r ç a o tu n a d ı o ld u ğ iı d a sö y le n ir. B ir d e b a ş k a r e n k için d e
b u lu n a n b e y â z lık v e y a s iy a h lık y â h u t d a k ırm ız ıy a d a lu m 'a d e n ir. Fı-
k ih ç ıla n n İstıla h ın d a ise a b d e s t v e y â g u s ü ld e k u r u k a la n y e re lu m ’a
d e n ir.

139 — ABDEST ÂLIP SU Y U N DO K U N M A D IĞ I

BİR YERİ BIRA KA N AD AM BÂBI

T E R C E M E S İ
665) “ ... Enes (bin Mâlik) (Radtyallâhü ank)'âen rivâyet edildiğine göre:
B ir a d a m , a b d e s t a la r a k (a y a ğ ın ın ü s t k ıs m ın d a n b a ş p a rm a k )
Bâb : 139 KlTABÜ-TTAHÂREVE SÜNENÎHÂ 393

tır n a ğ ı k a d a r b ir y e r i k u ru b ır a k t ığ ı v e oraya su d e ğ m e d iğ i h â ld e
P e y g a m b e r ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i n y a n ı n a g e l d i . P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) O na >

«D ö n d e a b d e s tin i g ü z e l a l.» b u y u r d u .” '

İ Z A H I
B u h a d îs i A h m e d , E b û D â v û d , İ b n - i H u z e y ­
m e , D a r e k u t n i ve B e y h a k î d e r iv â y e t e tm iş le r d ir .

T e r c e m e d e p a r e n te z iç i ifâ d e , E b û D â v û d ’ un r iv a y e tin -
d e n a lın m a d ır . E b û D â v û d , b u h a d îs i « T e f r i k ü ’l- V u d û ’ » bâ-
b m d a r iv â y e t e tm iş t ir . E l- M e n h e l y a z a n , h a d îs in iz a h ı ile ilg ili o la ­
rak a ş a ğ ıd a k i m a lû m a tı v e r m iş t ir :

«H a d îs te a b d e s t a ld ığ ı b ild ir ile n z â t ın k im o ld u ğ u b ilin e m iy o r .

K u r u b ır a k t ığ ı y e r in a y a k b a ş p a r m a ğ ı t ır n a ğ ı k a d a r o ld u ğ u v e a y a ­
ğ ın ü s t k ıs m ın d a b u lu n d u ğ u D a r e k u t n i ' n in r iv â y e t in d e b e ­
lir tilm iş tir .

Peygam ber (S a lla lla h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’in a d a m a s ö y le d iğ i:

« D ö n d e a b d e s t i n i g ü z e l a l . » b u y r u ğ u n u n m â n â s ı : ‘D ö n d e k u r u
b ır a k t ığ ın y e r i y ık a m a k s û r e t iy le a b d e s t in i ik m â l e t ’ d e m iş tir .

A b d e s t u z u v la n a r a s ın d a m û v â la tm ( = abdest u z u v la r ın ı ara
v e r m e d e n y ık a m a n ın ) v â c ib o lm a d ığ ın ı s ö y le y e n H a n e f î â lim ­
le r i v e c e d id k a v lin d e Ş â f i î b u h a d îs i d e lil g ö s t e r e r e k ş ö y le d e ­
m iş le r d ir : ‘Ç ü n k ü , e ğ e r a b d e s t t e m ü v â l a t v â c i b o l s a y d ı P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) : «D ö n de te k ra r a b d e s t a l» b u y u ra ­
c a k t ı. Z i r a O , ş e r ’î h ü k ü m le r i a ç ık la m a k iç in ö z e llik le a ç ık la m a ih ­
t iy a c ı d u y u la n yerd e a y d ın la tıc ı b e y a n la r d a b u lu n m a k iç in gönde­
r ilm iş tir . H a l b ö y le y k e n Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ),
adam a: «...a b d e s tin i g ü z e l a l.» b u y u rm u ş tu r. A b d e s t in gü zel a lın ­
m a s ı, o n u n ta m ve m ü k e m m e l y a p ılm a s ı, ik m a l e d ilm e s i d e m e k tir .
B u d a , e k s ik le r i, g id e r m e k le g e r ç e k le ş ir . N e t ic e ş u d u r k i : K iş in in , a b ­
d e s t in n o k s a n ın ı t a m a m la m a d ık ç a , o a b d e s t le n a m a z a d u r m a s ı c â iz
d e ğ ild ir . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’i n : « D ö n . . . » em ­
r i, t e k r a r a b d e s t a lm a y a d e lâ le t e tm e z . B u e m ir , a d a m ın g e r i g id e ­
rek k u ru k a la n y e r i y ık a m a s ı iç in d ir . H a d îs in b ö y le y o r u m la n m a ­
s ı n ı t e ’y i d eden ; İ b n - i E b î Ş e y b e ’ n in H z . A l i (R a -
d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r i v â y e t e t t i ğ i h a d îs , m e â le n ş ö y l e d i r : «A d a m , a b ­
d e s t a lıp , b a ş ın a m e s h e t m e y i u n u ttu ğ u ve b ilâ h e r e h a tır la d ığ ın d a ,
s a k a lın d a ıs la k lık b u ld u ğ u z a m a n s a k a lın d a n ıs la k lığ ı a la r a k b a ş ın ı
394 SÜNEN-I ÎBN-Î MÂCE

m esh ed eb ilir.» A l i (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’n in b ü h a d îsi, E n e s (Ra-

d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d is in d e n d a h a b â riz b ir şe k ild e m ü v â la tm vâ­
c ib o lm a d ığ ın a d e lâ le t e d e r. Ç ü n k ü b u r a d a kişi, a b d e s tin b ir fa rz ın ı
o ld u ğ u g ib i u n u tu y o r d a b ilâ h e re h a tır la y ın c a t e k r a r a b d e s t a lm a k ­
sız ın y a ln ız u n u ttu ğ u u z v a s u d e ğ d irm e si k â fi geliy o r. A l i (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îs in i E 1 - A y n i z ik re tm iş tir.

P e y g a m b e r (SaU aU ahü A le y h i ve S e lle m )’i n : «... a b d e s tin i g ü zel

al.» e m ri ile « te k ra r a b d e s t al» m â n â s ı k a sd e d ilm iş o lab ilir. K â d ı
I y â z , E v z â î , E l - L e y s b i n S a ’d, K a t â d e , M â ­
l i k i 1 e r ’den A b d ü ’l - A z i z b i n E b î S e l e m e , K a­
d im k a v lin d e Ş â f i î v e b ir r iv â y e tte A h m e d bö y le d e m iş­
le r ve a b d e s tte m ü v â la tm v â c ib o ld u ğ u n a d e lil o la r a k b u h a d is i g ö s­
te rm iş le rd ir. Şöyle ki, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ), a d a ­
m a : ‘K u r u b ıra k tığ ın y e ri y ık a , d e m e m iş d e : « ...a b d e stin i g ü z e l al.»
d e m iştir. F a k a t N e v e v i , M ü s l i m ’ i n ş e r h i n d e : ‘H a d îsi b u
g ö rü şe d elil g ö s te rm e k z a y ıf v e y â b â tıld ır. Ç ü n k ü P e y g a m b e r (S al­
la lla h ü A le y h i ve S e lle m )’in .• « ...a b d e stin i g ü z e l al.» e m rin in , a b ­
d e s tin e k siğ in i ta m a m la m a k ve y e n id e n a b d e s t a lm a k a n la m la r ın a
g elm esi m u h te m e ld ir. Bu ik i ih tim a ld e n b iris in in d iğ e rin e ön celiğ i
y o k tu r.’ d e m iştir. L â k in E l - A y n i : ‘B u e m ir, ik i m â n â y a m u h te ­
m el ise de, a b d e s tin n o k s a n ın ı ik m a l e tm e y e y o ru m la n m a s ı e v lâ d ır.
Evet, a b d e s tte m ü v â la tm v â c ib liğ in e b u h a d îs d e lil g ö ste rile m e z .
Ç ü n k ü böyle b ir şe y e d e lâ le t e tm iy o r. D e lâ le t e ttiğ in i k a b u l e ts e k
b ile m ü v â lâ tın v â c ib o ld u ğ u n u k a b u l etm ey eceğ iz. B ilâk is m ü s ta h a b
o ld u ğ u n a h ü k m e d e riz . Ç ü n k ü m u tla k o la n h a d îs n a s sın ı, v â c ib lik a n ­
la m ın a y o ru m la m a k la , n a s sı k a y ıtla m ış o lu y o ru z ki, b u c â iz d e ğ ild ir,
d e m iştir.

E 1 - H â f ı z d a E l-F etih ’te şöyle d e r :

‘A b d e st ve g u s ü ld e u z u v la rı fa s ıla lı o la r a k y ık a m a k e â iz d ir. Ş â ­
f i î ’ n in ce d id k a v li d e b u d u r. Ş â f i î b u g ö rü ş e şöyle d e lil g e ­
t ir m i ş ti r : A lla h T eâlâ, u z u v la rı y ık a m a y ı e m re tm iş tir. F a sıla sız ve­
y â fa s ıla lı o la r a k u z u v la rın ı y ık a y a n kişi, k e n d is in e v â c ib o la n ı y e ­
r in e g e tirm iş o lu r. Ş â f i î , d a h a s o n ra b u g ö r ü ş ü n ü A b d u l ­
l a h İbn-i Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in fiiliy le te ’y id e tm iş ­
tir. (Ç ü n k ü M â 1 i k ’ in riv â y e t e ttiğ in e g ö re İ b n - i Ö m e r
(R a d ıy a U âh ü a n h ) , ç a rş ıd a a b d e s t a lm ış ve a y â k la rın d a k i m e s tle r
ü z e rin e m e s h e tm e m iş v a b d e s t u z u v la n ü z e rin d e k i ısla k lık k u r u d u k ta n
s o n ra c e n a z e n a m a z ın a d â v e t e d ilin c e m escid e g irm iş ve o r a d a m e s t­
le r ü z e rin e m e s h e d e re k c e n a z e n a m a z ın a d u r m u ş tu r.) İ b n ü ’ 1 -
M üsey y eb , A t â ’ ve b ir c e m â a t d a b u g ö rü ş te d irle r.
B â b : 139 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE SÜNENİHÂ 395

R a b î a ve M â l i k ’ e g ö r e , u z u v la r ı y ık a m a a r a s ın d a b i­
le r e k a r a v e r e n k iş in in y e n id e n a b d e s t a lm a s ı g e r e k ir . U n u ta r a k a r a
v e r e n in b ir ş e y y a p m a s ı g e re k m e z . M â l i k ’ te n b ir r iv â y e t e gö­
r e , k ıs a a r a v e r e n k iş i a b d e s t in e , a r a v e r d i ğ i u z v u y ık a m a ile d e v a m
ed er. U zu n a ra v e r d iğ i ta k d ir d e b a ş ta n b a ş la m a s ı g e r e k ir .

K a t â d e ve E v z â i ’ ye göre, ön ced en y ık a d ığ ı u z u v la r
k u ru yu n caya k a d a r a ra veren k iş i, te k r a r b a ş ta n b a ş la r . A k s i ta k ­
d ir d e b ir ş e y g e r e k m e z .

N e h â i : G u s ü ld e ara verm ek m u tla k a c â iz d ir . A b d e s tte a ra

v e r m e k c â iz d e ğ ild ir , d e m iş tir .

Î b n ü ’ l - M ü n z i r , â lim le r in m e z k û r g ö r ü ş le r in in h e p s in i
a n la tm ış v e : K u ru m a yı ö lç ü tu t a n la r ın e lin d e her hangi b ir d e lil
y o k t u r , d e m iş tir .

T a h a v i d e : K u r u m a k , b ir a b d e s t s iz lik h a li d e ğ ild ir k i, y ı-
kanan u z u v la r ın a b d e s t in i b ozsu n . N a s ıl k i, a b d e s tin b ü tü n u zu v­
l a r ı k u r u m u ş o ls a b u n u n la a b d e s t b o z u lm a z , d e m iş t ir .’

H a t t a b î de: ‘B u h a d îs , a b d e s t u z u v la r ın ı a r a lık lı y ık a m a ­
n ın c â iz o lm a d ığ ın a d e lâ le t e d e r . Ş ö y le k i; Peygam ber (S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m ) : «D ö n de a b d e s t in i g ü z e l a l.» b u y u rm u ş tu r. Bu­
nun z â h ir i m â n â s ı, t e k r a r abdest a lm a k tır . E ğer abdest u z u v la r ın ı
a r a lık lı y ık a m a k c â iz o lm u ş o ls a y d ı, k u r u k a la n y e r i y ık a m a k em ri
ile y e t in ilm e s i b e k le n ir d i. D iğ e r ta r a fta n , k iş iy e a ld ığ ı y e r e dönm e­
s i e m r e d ilm e y e c e k ti. H e m e n o ra d a k u ru k a la n y e r in ıs la tılm a s ı e m ­
r e d ile c e k t i,’ d e m iş tir .

N e v e v i , E l - M ü h e z z e b ’i n ş e r h i n d e ş ö y l e d e m i ş t i r :
Y ık a m a d a u z u v la r a r a s ın d a a z b ir fa s ıla y a p m a n ın z a r a r e tm e ­
d iğ i ic m â ile s â b ittir . U zu n ara verm eye g e lin c e ; M e z h e b im iz d e k i
s a h ih k a v le g ö r e y in e z a r a r v e r m e z . Ö m e r b i n E l - H a t t a b
ile o ğ lu A b d u l l a h , S a î d b i n E l - M ü s e y y e b , A t â ’ ,
T â v u s , H a s a n - ı B a s r i , N a h â î , S ü f y a n - ı S e v -
r i , b ir r iv â y e tte A h m e d , D â v û d - v e ' Î b n ü ’ l - M ü n ­
z i r ’ in k a v li b u d u r.

 lim le r d e n b ir t â i f e : U z u v la r ı a r a lık lı y ık a m a k z a r a r v e r ir ve
m ü v â la t v â c ib t ir , d e m iş tir . Î b n ü ’ l - M ü n z i r , b u k a v li K a ­
t â d e , R a b î a , E v z â i , E l - L e y s ve A h m e d ’ den nak-
le t m iş t ir . î b n ü ’J - M ü n z i r : M â l i k (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n
b u h u s u s ta m u h t e lif g ö r ü ş le r n a k le d ilm iş , d e r. E ş - Ş e y h E b û
H â m i d , M â l i k ve E l - L e y s ’ d e h ş ö y le b ir ş e y n a k le tm iş -
396 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

t i r : E ğ e r u z u v la r b ir ö z ü r d o la y ısıy la a ra lık lı y ık a n ır s a e â iz d ir. ö z ü r ­

sü z a r a v e rilirs e c â iz d e ğ ild ir.
U z u v la r a r a s ın d a m ü v â la tın v â c ib o ld u ğ u n u sö y le y e n ler, E b û
D â v û d ve B e y h a k i ’ n i n H â l i d b i n M i ’ d a n a r a c ı­
lığ ıy la b â z ı s a h â b île r d e n r iv â y e t e ttik le ri ş u m e â ld e k i h a d îs i d elil
g ö s te r m iş le r d ir :
« P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), n a m a z a d u r a n b ir
a d a m g ö rd ü . A y a ğ ın ın ü s t k ıs m ın d a b ir d irh e m m ik ta r ı (b ir el a y a s ı
k a d a r) y e r k u r u k a lm ış tı. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ),
a d a m a y e n id e n a b d e s t a lıp n a m a z ın ı iâ d e e tm e s in i e m re tti.’ B u g ö rü ş ­
te k i â lim le rin d iğ e r b ir d e lili d e Ö m e r b i n E l - H a t t â b
(R a d ıy a U âh ü a n h ) ’d a n r iv â y e t e d ile n ş u m e â ld e k i h a d îs tir :
‘B ir a d a m a b d e s t a ld ı d a a y a ğ ı ü z e rin d e n b ir U m a k m ik ta r ın ı
k u r u b ıra k tı. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), a d a m ı g ö r ü n ­
ce : «Dön d e a b d e s tin i g ü z e l al.» b u y u rd u . A d a m d a d ö n d ü , s o n ra n a ­
m a z kıldı.' ( H z . Ö m e r (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’in b u h a d isi, su n e n i-
m iz in 666 n o lu h a d isid ir.)
Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’d e n m e v k u f o la r a k r iv â y e t e d ild i­
ğ in e g ö re u z v u n d a k u r u b i r y e r b ır a k a n a d a m a « y en id en a b d e s t al»
dem iş; d iğ e r b ir r iv â y e tte « K u ru b ıra k tığ ın y e ri yıka» d e m iştir.
U z u v la r a r a s m d a m ü v â la t v â c ib d e ğ ild ir, d iy e n â lim le rin delü-
le ri ise ş u d u r : v
A U ah, u z u v la n y ık a m a y ı e m re tm iş , m ü v â la tı v â c ib k ılm a m ıştır.
D iğ e r t a r a f t a n M â l i k ’ i n N â f i ’ d e n r iv â y e t e ttiğ i s a h ih b ir
e s e re g ö r e :
« A sh ab ’t a n A b d u lla h İb n -i Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ü m â ) , ç a rş ı­
d a a b d e s t a lm ış, y ü z ü n ü v e k o lla rım y ık a m ış v e b a ş ım m e s h e tm iştir.
B ilâ h e re b i r c e n a z e y e d â v e t edU ince m esc id e g irm iş v e a b d e s t u z u v ­
l a n ta m a m e n k u r u m u ş o ld u k ta n s o n r a m e s tle ri ü z e rin e m e s h e d e re k
n a m a z k ılm ıştır.» B e y h a k i : B u h a d îs s a h ih v e m e ş h u rd u r, d e ­
m iş tir. B u d e lil g ü z e ld ir. Ç ü n k ü I b n - i Ö m e r (R ad ıy aU âh ü
a n h ) , c e n â z e n in b e râ b e r in d e b u lu n a n la r ın h u z û r u n d a bö y le y ap m ış,
h iç k im se d e itira z e tm e m iş tir. M ü v â la tın v â c ib o ld u ğ u n u sö y le y e n ­
le r in deUl o la r a k g ö s te rd ik le ri H â 1 i d ’ in h a d îs i is n a d b a k ım ın ­
d a n z a y ıftır. Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in h a d isin d e , m ü v â la tm
v ü c û b u n a â i t b i r deUl y o k tu r. O n u n e seri, ik i t ü r l ü r iv â y e t e d ilm iş­
tir. Y u k a n d a g e ç tiğ i g ib i b i r r iv â y e tte a b d e s t iâ d e sin i, d iğ e r r iv â y e t­
te k u r u k a la n y e rin y ık a n m a s ın ı iste m iş tir. B u se b ep le t e k r a r ab-
B âb : 139 KÎTABÜ-TTAHÂRE VE CÜNENÎHÂ 397

d e s t a lm a riv a y e tin i m ü s ta h a b lık için, k u r u k a la n y e ri y ık a m a e m ­

r in i c â iz lik iç in y o ru m la m a k g e re k ir. B ilindiği g ib i Ö m e r (R adı-
y a llâ h ü a n h ) ’in m ez h e b i, m ü v â la tın v â c ib o lm am asıd ır.»

H A D İS İN F IK IH YÖ N Ü

1 — A b d e st a lın ır k e n y ık a n m a s ı g e re k e n u z u v la rı iyice y ık a m a k
v â c ib d ir.
2 — B ilm e y e re k v e y â u n u t a r a k b ile o lsa y ık a n m a s ı g e re k e n e n
u f a k b ir y e ri k u r u b ıra k a n ın a b d e s ti s a h ih d e ğ ild ir. Â lim le r b u h u ­
s u s ta m ü tte fik tirle r.
3 — C â h il a d a m a b ilm e d iğ in i ta tlılık la ö ğ re tm e k m a tlu b tu r .
4 — Â lim y a n lış b ir h a r e k e t g ö rd ü ğ ü z a m a n s u s m a m a lı, o y a n ­
lışı d ü z e ltm e y e ç a lışm a lıd ır.

T E R C E M E S İ

666) Ömer bin El-H attab (Radtvallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine
göre şöyle dem iştir:
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), a b d e s t a la n ve ayağı
ü z e r in d e t ır n a k k a d a r b ir y e r i k u r u b ır a k a n b ir a d a m görd ü v e ona
a b d e s t in i v e n a m a z ın ı iâ d e e t m e s in i e m r e t t i. A d a m da d ö n d ü ."

İ Z A H I

B ir ö n c e k i h a d îs in a ç ık la m a s ın ı y a p a r k e n M ü s l i m ’ in H z .
Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r i v â y e t e t t iğ i h a d îs in m e â lin i n a k ­
le t m iş t ik . O rad ak i r iv â y e tte Peygam ber (S a lla lla h ü Â le y h i ve S e l­
le m ) o adam a: «D ö n de a b d e s t in i g ü z e l a l.» b u y u rm u ş tu r. E b û
D â v û d da M ü s l i m ’ deki r iv â y e t g ib i Ö m e r (R a d ıy a l-
lâ h ü a n h l ’ın h a d îs in i t a h r iç e t m iş t ir .
398 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

E l - H â f ı z, E t-T elhis’te şöyle d e r :

‘E l - B e z z â r : C â b i r ’ in Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n
r iv â y e t e ttiğ i h a d îs i a n c a k b u s e n e d le b iliriz , d e m iş tir. E b ü ’ 1 -
F a d l E l - H e r e v î d e : B u h a d is , y a ln ız I b n - i L a h î a
riv a y e tin d e n ta n ın ıy o r. B u n u n m e r f u ’ g ö s te rilm e s i h a tâ d ır . Ç ü n k ü
E l - Â ’ m e ş , b u h a d îs i E b û S ü f y a n a ra c ılığ ıy la C â b i r ’ -
den; O d a Ö m e r C R adıyallâhü a n h ) ’d e n m e v k u f o la r a k r iv â y e t
etm iş; K e z â H â ş i m ' de, b a ş k a b ir se n e d le y in e m e v k u f o la r a k
Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e tm iş tir, d e m iş tir.’
E l-M en h el y a z a n « T efrîk ü ’l-V udû» b â b ın d a b u h a d îs in , m e v k u f
o la r a k Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e d ild iğ in e d â ir m ü -
te a d d id s e n e d le r z ik re tm iş tir. B u a r a d a D a r e k u t n i ’ n in ta h -
r iç e ttiğ i ş u m e â ld e b ir h a d is i d e n a k le t m i ş ti r : U b e y d b i n
Ü m e y r E l - L e y s i ’ d e n r iv â y e t e d ild iğ in e göre;
«Ö m er b in E l-H a tta b (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , a y a ğ ın ın b i r y e ri k u r u
k a lm ış b ir a d a m g ö rd ü d e : S e n b u a b d e s tle m i n a m a z a d u ra c a k s ın ?
d iy e s o rd u . A d a m d a : Ey m ü ’m in le r in E m îri! S o ğ u k şid d e tlid ir. Be­
n i ıs la ta c a k b ir ş e y /d e y a n ım d a y o k tu r, d e y in c e , o n a ö n c e d e n k ız a n
Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) b u s e fe r a c ıy a ra k s A y a ğ ın d a n k u r u b ır a k ­
tığ ın y e ri y ık a v e n a m a z ın ı iâ d e et, b u y u rd u . V e o n a b ir elb ise v e ril­
m e s in i e m re tti.’
E b û D â v û d , A h m e d ve B e y h a k î b u h a d îs in b îr
b e n z e rin i H â l i d b i n M i ' d a n ' d a n r iv â y e t e tm iş le rd ir. Bu
r iv â y e tte « P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’in b â z ı s a h â b î-
le rd e n r iv â y e t e d ild iğ in e göre» ifâ d e si k u lla n ılm ış tır. S a h â b în in m eç ­
h u l o lu şu , h a d îs in s ıh h a tın a z a r a r v e rm e z. B u ra d a k i r iv â y e tte d e
a y a ğ ın d a n b i r y e ri k u r u b ır a k a n a d a m ın , a b d e s t v e n a m a z ın ı iâ d e
e tm e si e m re d ilm iş tir. N a m a z m iâ d e ed ilm e si e m ri a ç ık tır. Ç ü n k ü
n o k s a n b ir a b d e stle n a m a z a d u r u lm u ş tu r . A b d e s tin iâ d e s in e g e lin ­
ce, b u d a m ü v â la tm v â c ib o ld u ğ u n a h ü k m e d e n â lim le re g ö re d u r u m
b e llid ir. H a ttâ b u h a d is o n la r iç in d e lil o lu r. M ü v â la tm v â c ib o lm a ­
d ığ ı g ö rü ş ü n d e o la n la r a g ö re a b d e s tin iâd esi, m ü k e m m e l b ir a b d e s-
tin a lın m a s ı v e ib â d e tte ih tiy a tlı d a v ra n ılm a s ı için d ir. H ad îs, z â h i­
r in e g ö re m ü v â la tm v ü c û b u n a h ü k m e d e n le r için b ir delil ise de, h a ­
d îsin s ıh h a tm a itir a z la r y a p ılm ış tır. B u n u n s a h îh o ld u ğ u k a b u l e d il­
se bile, d iğ e r riv â y e tle rle b irlik te işle rliğ in in k u r u lm a s ı için v e rile n
e m rin m e n d u b lu k için o ld u ğ u y o ru m u y a p ılır.
 SN i * a)î l J \ jS — T

2 — N AM AZ KİTABI

iö L J l £+j >\j a (î)

1 — N A M A Z V A K İT L E R İ B Â B L A R I

^ A 'ü ö£-i l-. :y i jiL. 3 «gpi 3 _ yw

«jii. 33, i j._3 jji c . 5yı jyş; 3 jjî GjJ.j ^. dilli. tlil.jjjvı
^ L ^11dİJjij<V:3iı t <.}& ■. ,£ ; j Oi; ^
v* yiî y^U ı) f i «yŞyjı 3X. CS*js»3(5. ;£ji 3; 4tî
.'üT,Cş u î-y î^ ij .ysıVfifeiy;l” . y ^ t iy ^ * . y-fc
• <3 ^ 1 ^ *y'y ■y S îıı la - o ji^ ı »y*

ylıidit : y i. j â /j jr ^ 'j tr û î . yŞiir^y». yşaı^tî :y:1j?

ı»_^-ı *^y^y* tr*^5 * j-® *Vv ji ^iij. y ®yî*
cJj*w*s 1: jS ıid.îı j£*j . y^diı ö\y j ş , Jbı iu*. ’jc
"* *

:JarS"3^«î *y>3^ ' ^ ®cH»^r*•Ç. 'J A * •<j~û'

400 SÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

T E R C E M E S İ

667) Büreyde (bin El-Husayb) (Radtyallâhü anh)’dtn rivâyet edil­

diğine göre şöyle söylemiştir :

B ir a d a m , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'e g e le re k

k e n d is in e (beş) n a m a z (m ) v a k it (leri) n i s o rd u . P e y g a m b e r {S allal­
la h ü A ley h i ve S ellem ) o n a :
«Bu ik i g ü n b izim le b e r a b e r n a m a z kıl.» b u y u rd u . G ü n e ş (gök
o r ta s ın d a n b a tıy a d o ğ ru ) z e v a la v a rm c a P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley ­
h i ve S ellem ) B ilâl (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’a e m re tti. B ilâl (R a d ıy a U âh ü
a n h ) d a e z a n o k u d u . S o n ra e m re tti. O d a öğle n a m a z ı iç in ik a m e t
g e tird i. S o n ra o n a e m re tti. O d a G ü n e ş h e n ü z y ü k s e k v e b e m b e y a z
ik e n ik in d i n a m a z ı için ik a m e t e tti. S o n r a O n a e m re tti. O d a G ü n e ş
b a ttığ ı z a m a n A k ş a m n a m a z ı iç in ik a m e t e tti. S o n r a O n a e m re tti.
O d a ş a f a k b a ttığ ı z a m a n y a ts ı n a m a z ı iç in ik a m e t e tti. S o n r a O n a
e m re tti. O d a F e c ir d o ğ d u ğ u z a m a n , s a b a h n a m a z ı iç in ik a m e t e tti.
İk in c i g ü n o lu n c a o n a e m re tti. O d a öğle iç in e z a n o k u d u d a öğle n a ­
m a z ın ı s e rin liğ e b ıra k tı. H e m d e h a v a iy ice se rin le y in c e y e k a d a r g e ­
c ik tird i. S o n r a g ü n e ş h e n ü z y ü k s e k ik e n ik in d i n a m a z m ı kıldı» İlk
g ü n k ü v a k itte n s o n r a y a te h ir e tm iş o ld u . D a h a s o n ra ş a fa k b a tm a - '
d a n ö n ce a k ş a m n a m a z ın ı k ıld ı. Y a tsı n a m a z m ı d a g e c e n in ü ç te b i­
r i g e ç tik te n s o n ra k ıld ı. S a b a h n a m a z m ı d a , o rta lık iyice a y d ın la n ­
d ık ta n s o n r a k ıld ı. D a h a s o n r a :
« N am az v a k it (leri) n i s o ra n k işi n e re d e d ir? » b u y u rd u . A d a m d a :
B en (b u ra d a y ım ) Y â R e sû lalla h ! d ey in ce, O :
« N a m a zın ız ın v a k ti, g ö rd ü ğ ü n ü z s ü r e le r a ra sıd ır.» b u y u rd u ."

İ Z A H I
Bu h a d îs i M ü s l i m ve T i r m i z î de r iv â y e t e tm işle r;
T irm iz î, b u n u n h a s e n - g a r îb - s a h îh o ld u ğ u n u sö y lem iştir.
N ev ev i, h a d îs in m u h te v a s ıy la ilgili o la r a k şöyle d e r :
«1 — H e r n a m a z için b ir fa z ile t v a k tin in b ir d e ih tiy a r v a k tin in
b u lu n d u ğ u ;
2 — A k şa m n a m a z ı v a k tin in , ş a fa k b a tm ç a y a k a d a r d e v a m e t­
tiği;
3 — K u v v e tli b ir m a s la h a t için n a m a z ın ilk v a k it fa z ile tin i b ı­
r a k a r a k ih tiy a r v a k tin in son a n m a k a d a r te h ir in in m e ş ru lu ğ u ;
Bâb : 1 KİTABÜ-S’SALÂ VB 8ÜNENÎHÂ 401

4— Ş e r ’i b ir h ü k m ü n a ç ık la n m a s ın ın ih tiy a ç z a m a n ın a k a d a r
b e k le tilm e s in in câizliği;
5 — Ş e r’î b ir h ü k m ü n sözle o ld u ğ u gibi, fiil ile d e a ç ık la n a b i­
leceğ i g ib i h ü k ü m le r h a d îs te n a n la şılıy o r.

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’i n :

« N a m a zın ız ın v a k ti, g ö rd ü ğ ü n ü z s ü r e le r a ra sıd ır.» h ita b ı s o ru
s a h ib in e v e d iğ e rle rin e d ir. F ık ra n ın m â n â s ı ise ş u d u r : H e r n a m a z ;
iki g ü n d e a y n a y r ı v a k itle rd e k ılın m a k la , h e r n a m a z ın v a k tin in b a ş ­
la n g ıç v e n ih a y e ti g ö s te rilm iş olu y o r. İk in c i g ü n n a m a z k ılm a n v a ­
k it, ih tiy a r v a k tin in s o n u n u a ç ık la m a k iç in d ir. Y a tsı n a m a z ın ın , g e­
c e n in ü ç te b iris i g e ç in c e k ılın m a sıy la , i h tiy a r v a k tin in b itim in in b u
o ld u ğ u a n la ş ılıy o r. M ü s l i m ’ i n r iv â y e t e ttiğ i A b d u l l a h
b i n A m r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m h a d îs in d e ise g ece y a n s ı o lu n ­
c a y a ts ı n a m a z ı k ılın d ığ ı b ild irilm iştir. B u n a g ö re ih tiy a r v a k ti g e ­
ce y a n s ın a k a d a r d e v a m e d e r. Â lim ler, h a n g is in in k u v v e tli o ld u ğ u
h u s û s u n d a ih tilâ f e tm iş le rd ir. Ş â f i î ’ n in b ir k a v lin e g ö re g e­
c e n in ü ç te b irisin e , d iğ e r k a v lin e g ö re y a ts ı n a m a z ın ın v a k ti g ece­
n in y a n s ın a k a d a r d e v a m e d e r. İk in c i k a v li d a h a s ıh h a tlid ir.

( H a n e f i â lim le rin e g ö re y a tsıy ı, g e c e n in ü ç te b iris in in b iti­

m in e k a d a r te h ir e tm e k m ü s te h a b tır.)

E b ü 1’A b b a s b i n Ş ü r e y h : N e r iv â y e tle r a r a s ın d a n e
d e Ş â f i i ’ n in ik i k a v li a r a s ın d a ih tilâ f y o k tu r. Ç ü n k ü m a k s a d ,
g e c e n in ü ç te b iris in in b itim i, y a ts ın ın i h tiy a r v a k tin in b a ş la n g ıc ıd ır.
G e c e n in y a n s ın ın b itim i de, ih tiy a r v a k tin in n ih â y e tid ir. R iv â y e tle r
a r a s ı b ö ylece b u lu n u r, d e m iş tir. E b ü ’ l - A b b â s ’ m söylediği
b u söz, h a d îs le rin la fız la rın ın z â h irin e u y g u n d u r. Ç ü n k ü A b d u İ -
l a h b i n A m r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m h a d îs in d e P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’i n :

« Y atsın ın v a k ti gece y a r ış m a k a d a rd ır.» b u y ru ğ u n u n z â h ir i g e ­

ce y a n s ın ın , i h tiy a r v a k tin in n ih a y e ti o ld u ğ u d u r.

B ü r e y d e v e E b û M û s a ’ n in h a d îs in e göre,. P e y g a m ­
b e r ( S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) n a m a z v a k itle rin i s o ra n a d a m a
v e b a ş k a la r ın a ö ğ re tm e k ü z e re ik in c i g ü n , y a ts ı n a m a z ın a g e c e n in
ü ç te b iris i b ittik te n s o n ra b a ş la d ığ ı b ild irilm iştir. O h a ld e b u n a gö­
r e y a ts ın ın i h tiy a r v a k ti g ece y a n s ın a y a k ın b i r z a m a n a k a d a r de-

Sünen-i İbn-i Mâce — C .: 2 - P .: 26

402 SÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

vam e d e r . B ö y le y o r u m y a p m a k la , b u k o n u d a v â r id o la n f i i lî v e k a v ­
li h a d îs le r in a r a la n ' b u lu n m u ş ö lü r .»
İk in c i g ü n ö ğ le n a m a z m m h a v a s e r in le y in c e y e kadar te h ir e d il­
d iğ i v e ik in d i n a m a z ın ın d a , .b ir in c i g ü n e n is b e t e n t e h ir e d i l d i ğ i b il-
d ir ilm iş t r . T u h f e t ü ’l - A h v e z î yazan bu ifâ d e le r d e k a s d e d ile n m ânâ
şu d u r, d e r :

‘İ l k g ü n , h e r ş e y in is t iv a ( = G ü n e ş g ö k o r ta s ın d a o ld u ğ u ) zam a­
n ın d a k i g ö lg e s in d e n b a ş k a g ö lg e s i o ş e y in b o y u k a d a r u z a n ın c a P e y ­
gam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ik in d i n a m a z ım k ılm ış , ik in c i
g ü n is e , g ö l g e o ş e y in b o y u n u n i k i k a t ı k a d a r u z a n ın c a - i k i n d i y i e d â
e tm iş t ir .’ .

İk in c i g ü n ö ğ le n a m a z m m s e r in liğ e - b ır a k ıld ığ ı b ild ir iliy o r . Fa­

k a t b u ra d a k i r iv â y e tte te h ir su resi b e lir t ilm e m iş tir . M ü s l i m ,
E b û D â v û d , N e s â ı ve B e y h a k i ’ ni n E b ü M ü s a
E l - E ş ’ â r î (R a d ıy a U â h ü a n h ) ’d e n r i v â y e t e t t ik le r i b e n z e r h a d îs ­
te ik in c i g ü n k ü ö ğ le n a m a z m m , ilk günkü ik in d i n a m a z m m k ılın d ı­
ğ ı zam an a y a k ın b ir v a k itte k ılın d ığ ı b ild ir ilm iş t ir . B ö y le c e s e r in li­
ğe b ır a k ı l m a s ı d u r u m u d a a ç ı ğ a k a v u ş m u ş o lu r /

P e y g a m b e r ( S a U a U a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’e n a m a z v a k i t l e r i n i s o ­
r a n k iş in in is m i b ild ir ilm e m iş t ir .

T E R C E M E S İ

668) " ... İbn-r Şihâb ( R a d iyû ltâ h ü omA )’den rivâyet edildiğine g ö re:
Bâb : 1 KlTABÜ-S’SALÂ v e s ü n e n î h A -403

K e n d is i K le d in e - i M ü n evvere E m îr i Ö m er b in A b d ü ’l - A z l z (1 )
(R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) ’n ı n d ö ş e k le r i ü z e r in d e o tu ru y o rm u ş . Y a n ın ­
da d a U r v e b in E z-Z ü b ey r (R a d ıy a llâ h ü anh) b u lu n u y o r m u ş . E m ir
Ö m er (R a d ıy a llâ h ü a n h ), ik in d i n a m a z ım b ir a z t e h ir e tm iş . B u n u n
ü z e r in e U r v e O n a :

D ik k a tli o l. Ş ü p h e s iz C ib r il (A le y h is s e lâ m ) in d i de R e s û lu lla h
(S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’e im a m o la r a k n a m a z k ıl d ı r d ı d e m iş ;
Ö m e r '( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’d e ona:

— N e s ö y le d iğ in i b il y a U r v e , d e y in c e U r v e d e ş ö y le d e m iş tir :

— B en , B e ş ir b in E b î M e s ’u d ’u d in le d im . D iy o r d u k i : B en (b a ­
bam ) Ebû Id e s ’u d ’u (U k b e b in A m r E l- E n s â r î) d in le d im d iy o r d u k i:
B en , R e s û lu lla h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i ş ö y l e b u y u r u r k e n d i n ­
le d im :

«C ib r il, in d i d e b a n a im a m o ld u . B e n de o n u n la n a m a z k ıld ım .
S o n r a o n u n la n a m a z k ıld ım . S on ra o n u n la nam az k ıld ım . S on ra
o n u n la n a m a z k ıld ım . S o n r a o n u n la n a m a z k ıld ım .» P e y g a m b e r (S a l­
la lla h ü A le y h i ve S e lle m ) b ö y le b u yu ru rk en beş n a m a zı m ü b â rek
p a r m a k la r ıy la h e s a p lıy o r d u .”

İ Z A H I

E b û M e s ’ u d (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’a â i t h a d îs k ı s m ı n ı B u -
h â r î , M ü s l i m , E b û D â v û d , N e s â i , B e y h a k î ,
T a h â v î ve - D a r e k u t n i b â z ı la fız fa r k la r ıy la r iv â y e t e t­
m iş le r . M â l i k ve A h m e d d e tâ h r iç e tm iş le r d ir .

E l- M e n h e l y a z a n , h a d îs in iz a h ı ile ilg ili o la r a k a ş a ğ ı d a k i m a ’l u -

m a tı v e r m iş t ir :

(1 ) B u zat, E m evi h alîfele rin d en olup, ta k v a ve a d â le ti ile m e şh u rd u r. E nes

b in M âlik, A bdullah b in C â’fer, U kbe b in  m ir, S â ib b in Y ezid v e b ir ço k z a tta n
riv â y e tte b u lu n m u ş tu r. K en d isin d en d e E b û S elem e b in A b d irra h m an , İbn-i Şiha-
b i’z-Ziihrî, Ö m er b in M u h a cir ve b ir c e m a a t riv â y e t e tm iş tir. M â lik b in E n es :
S a îd b in El-M üseyyeb, b u n d a n b a ş k a hiç b ir halifeye gitm ezdi, d e m iş ; İbn-i S a ’d ’d a :
O sika, em in, âlim , fık ıh çı ve ta k v a sa h ib i olup, b ir h ay li h a d is riv â y e t etm iş, âd il
b ir h a life idi, d em iştir. M ü c âh id d e : B iz o n a ö ğ re tm e k iç in g id erd ik . F a k a t h e r
se fe r o n d a n b ir şey ö ğ ren ird ik , d em iştir. M eym u n b in M ih râ n d a : Â lim ler o n u n
y an ın d a ta le b e le r gibiydi, d e m iştir, ö ld ü ğ ü g ü n H asan-ı B a s r î : İn s a n la rın en h a ­
y ırlısı-ö ld ü , d em iştir. H i c r i : 101 yılı, 39 k ü s u r y aşın d a ik en v efat e tm iş tir. (El-M en­
h el b ild : 3, S ahife : 291)
404 SÜNEN İ İBN-İ MÂCE

« B u h â r i 1n in b ir riv â y e tin d e b e lirtild iğ i g ib i Ö m e r b i n

A b d ü ’ l - A z i z l R a d ıy a U â h ü a n h ) b i r g ü n ik in d i n a m a z m ı, m ü s-
ta h a b o la n ilk v a k tin d e n b ira z te h i r e tm iş tir. B u ra d a k i r iv â y e tte b u ­
n a iş â r e t e d e r. Y o k sa Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in n a m a z g e c ik ­
tirm e y i itiy a d h â lin e g e tird iğ i söz k o n u s u d e ğ ü d ir. U r v e (Radı»
y a llâ h ü a n h ) ’n in d u r u m a m ü d a h a le s in in se b eb i C i b r i l (A ley­
h is s e lâ m )’in P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h iv e S e lle m )’e n a m a z k ıl­
d ırd ığ ı fa z ile t v a k tin in k a ç ırılm a s ı idi.
K a d ı 1 y a z: ‘Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in ik in d iy i te h ir
etm esi, b ir m a z e re tte n d o la y ı d eğ ilm iş. Ç ü n k ü U r v e ’ n in itira z ı
ü z e rin e Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) b ir ö z ü r b e y a n e tm e m iş tir. N a ­
m a z fa z ile t v a k tin in ta h d id in i b ile b ile k a s d e n g e c ik tirm e s i d e söz
k o n u s u d e ğ ild ir. Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) b u te h ir in c â iz liğ in i
s a n d ığ ı iç in böyle y a p m ış tır. Z â te n h a d is te b e lirtild iğ i g ib i g e c ik tir­
m e o la y ı b ir d e fa v u k u b u lm u ş, y â n i itiy a d h â lin e g e tirilm iş d e ğ il­
di. H a l b ö y ley k e n e ğ e r n a m a z ı i h tiy a r v a k tin d e n s o n ra y a b ıra k m ış ­
sa, U r v e 1n in itira z ı v e m ü d a h a le s in in se b e b i a ç ık tır. Ç ünkü-
e m ir değil, a v â m ta b a k a s ın d a n o la n b ir m ü s lü m a n d a h i, n a m a z ı b u
k a d a r te h ir e tm e m e lid ir. Ş â y e t Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) c e m â a t
için s ü n n e t o la n fa z ile t v a k tin i k a ç ırm ış o lm a k la b e râ b e r , h e n ü z ih ­
t iy a r v a k tin d e ik e n U r v e (R a d ıy a U âh ü a n h ) u y a n d a b u lu n m u ş
ise b u n u n se b eb i Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) g ib i b i r ş a h s iy e tin
ö rn e k o lu şu d u r. O n u n b u d a v ra n ış ı, to p lu m için b ir m e sn e d e d ile b i­
lir e n d işe siy le U r v e itira z d a b u lu n m u ş tu r.
E m i r Ö m e r (R a d ıy a U ah ü a n h ) , C i b r i l (A ley h isse­
lâ m ) 'in n a m a z v a k itle rin i s ın ırla n d ırd ığ ım b ü m e m iş o lab ilir. Ç ü n ­
k ü in s a n m b ü tü n h a d îs le ri b ilm esi m ü m k ü n d e ğ ü d ir,’ d e m iştir.
E l - K u r t u b î : Ö m e r b in A b d ü l a z i z (R adıyâl-
lâ h ü a n h ) ’in fa z ile tin e u y g u n o la n y o ru m ş u d u r k i : Ö m e r (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) o g ü n ik in d i n a m a z ın ı e n fa z ile tli v a k itte n s o n ra y a
b ıra k m ış, k e n d isi ö n d e r o ld u ğ u için n a m a z ı te h ir e tm e siy le b u h a ­
lin s ü n n e t o ld u ğ u s a n ılm a s ın d iy e U r v e m ü d a h a le e tm iş tir, d e ­
m iş tir .
N e v e v i de, M ü s 1 i m ’ in ş e rh in d e : ‘ Ö m e r (R adı-
y a llâ h ü a n h ) , ik in d iy i te h ir e d in c e U r v e (R a d ıy a U âh ü a n h ) iti­
r a z d a b u lu n m u ş . E l - M u ğ î r e b i n Ş u ’ b e de K ü f e ’ de
b ir d e fa te h ir e d in c e E b û M e s ’ u d E l - E n s â r i , itira z e t­
m iş; ik isi d e C i b r i l (A le y h is s e lâ m )’in im a m lık m e s’e le sin i d e ­
lil g ö s te rm iş le rd ir. Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ve E I - M u ğ î r e ’ -
Bâb : 1 KlTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENİHÂ 405

n in g e c ik t ir m e le r i y a C i b r i l h a d îs in in k e n d ile r in e u la ş m a m a ­
s ın d a n ya da v a k it ç ık m a d ık ç a , t e h ir in c â iz liğ i görü şü n d e o lm a la ­
r ın d a n d ır . N ite k im b iz im m e z h e b im iz v e c u m h u r u n m e z h e b i d e b u ­
d u r. U r v e ve E b û M e s ’ u d ’ un C i b r i l (A le y h is s e ­
l â m ) ’i n h a d i s i n i d e l i l g ö s t e r m e l e r i n e g e l i n c e , E b û D â v û d ve
T i r m i z i s ü n e n le r i ile b a ş k a k it a b la r d a İ b n - i A b b â s (R a -
d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın ve b a ş k a s a h â b île r in r iv a y e t i ile s â b it o ld u ğ u g i­
bi C i b r i l (A le y h is e s lâ m ), b e ş v a k it n a m a z ı ik i d e fa ik i g ü n d e
Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’e im a m o la r a k k ıld ır m ış -
tır . İ lk g ü n b e ş v a k it n a m a z ı, ilk v a k it t e k ıld ır m ış , ik in c i g ü n is e ih ­
t i y a r v a k t in in s o n u n d a k ıld ır m ış t ır . H a l b u o lu n c a , C i b r i l (A le y ­
h i s s e l â m ) ’i n h a d is i, U r v e ve M e s ’ u d (R a d ıy a llâ h ü anh)
t a r a fın d a n n a s ıl d e lil g ö s te r ilm iş tir ? B u s o r u y a ş ö y le c e v a b v e r ile b i­
lir : Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü anh) ve E l - M u ğ i r e (R g id ıy ş llâ ;
h ü a n h ) ’n i n i k i n d i y i i h t i y a r v a k t i n d e n ç ı k a r m i ş o lm a la r ı m u h te m e l­
d ir . İk in d in in ih t iy a r v a k ti, b ir c is m in is tiv a a n ın d a k i g ö lg e s in d e n
b a ş k a , o c is m in boyunun ik i k a t ı k a d a r u z a m a s ı z a m a n ıd ır .’ d e m iş e
tir .

U r v e ’ n in : «D ik k a t e t.» s ö zü , Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’e
uyan m a h iy e t in d e d ir , ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in d e ona. s ö y ­
le d iğ i : «N e s ö y le d iğ in i b il...» sözü n d en m aksad: «G a fil o la r a k b ir
ş e y s ö y le m e . İ y i b e lle d iğ in v e g ü z e lc e z a b te tt iğ in h a d is i n a k le t .» d e ­
m e k tir . Ş â f i i ’ n in S ü f y â n a r a c ılığ ıy la Z ü h r i ’ den y a p ­
t ığ ı r iv â y e tte Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’i n sözü ş ö y le d ir : «E y
U r v e ! A l l a h ’t a n k o r k v e s ö y le d iğ in s ö z e d ik k a t e t .»

R â f i i : U r v e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) g ib i b ir z â t ith a m e d ile ­

m ez. Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in m a k s a d ı, U r v e (R a d ıy a l-
lâ h ü a n h ) ’h i n ih t iy a t lı d a vra n m a sı ve iy ic e düşünü p h a tır la d ık ta n
s o n r a h a d is i r i v â y e t e tm e s i, y a n ılm a v e u n u tm a g ib i, in s a n a â r ız o la n
d u r u m la r d a n k a ç ın m a s ıd ır , d e m iş tir .

Ö m e r ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’in bu sözü , U r v e (R a d ıy a llâ h ü

a n h ) iç in b ir ik a z d ır . B u ik a z a ih t iy a ç d u y u lm a s ın ın s e b e b i d e , U r -
v e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n i n sened z ik r e t m e d e n d o ğru d a n d oğru ya :
«C ib r il in d i...» d iy e r e k h a d is r iv â y e tin e g ir iş m e s id ir . N ite k im ik a z ­
d a n so n ra U r v e (R a d ıy a llâ h ü a n h ); h a d îs i s e n e d iy le b e r â b e r r i ­
v â y e t e d in c e , Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ). k a n a a t g e t ir m iş t ir .

B u ik i z â t a r a s ın d a c e r e y a n e d e n o la y , â lim le r in e m ir le r in y a n ı­
n a g itm e le r i v e d în e a y k ır ı g ö r d ü k le r i iş le r d e it ir a z e tm e le r i, ih tilâ f
h â lin d e s ü n n e te b a ş v u r m a g e r e k liliğ i g ib i h ü k ü m le r v a r d ır .
406 SÜNEN-t İBN-İ MÂCE

jşoÂ)l C İ j< - A ( r )

g — SAB AH N A M A Z IN IN V A K T l BÂBI

*
t û * < +&* â L< • K * r J ' 3 J Ç ”
" *• * i. ' * ■
*îC» £ • t}Ju«y :c J Ö S [jt i i y j t

. J 3 ı ^ ‘o ^ î â j ^ u - ; . *;•
«■ *" *■>’ -«'

T E R C E M E S İ

669) "... Aişe (Radtyallâhü anhâ) ’den rivâyet edildiğine göre şöyle de­
miştir :
M ü 'm in k a d ın la r d a n b â z ı l a n Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i V e
S e lle m ) ile b e r a b e r s a b a h n a m a z m ı k ıla r la r d ı. S o n r a e v le r in e d ö n e r ­
le r k e n , a la c a k a r a n lık t a n d o la y ı k im s e o n la r ı t a n ım a z d ı.”

İ Z A H I

B u h a d îs i B u h â r î , M ü s l i m , T i r m i z î , E b û D â ­
v û d , N e s â î ve B e y h a k i d e m u h t e lif s e n e d le r le v e a z la ­
f ı z fa r k ıy la r iv â y e t e tm iş le r d ir . B u h â r i , M ü s l i m ve bâzı

s ü n e n s a h ip le r in in r iv â y e t le r in d e o liiliü » = «K a d ın ­

la r ç a r ş a fla r ın a b ü r ü n e r e k ...» k a y d ı m e v c u d tu r.

E bû M es’u d ve oğlu B e şir ( R .A .)’in H al T ercem eleri

E b û M es'u d U kbe b in A m r b in S a ’lebe E l-E n sârî sa h ab i o lu p P ey g am b er

(S.A .V .)’d e n ' h ad îş riv ây e t e tm iştir. K en d isin d en d e o ğ lu B eşîr, E b û V âil, A lka­
rna, Etiti'l-Â hvas, K ays b in E bî H âz im ve b a ş k a la n riv ây e t e tm işle rd ir. S a h ih k a v ­
le göre B e d ir sa v aşm a k a tılm ıştır. O n u n iç in B u h â ri o n u B e d ir eh lin d en saym ış,
M ü slim d e B e d ir’d e b u lu n d u ğ u n u sö ylem iştir, İbn-i S a ’d, o n u n U hud ve d a h a
so n ra k i sa v a şla rd a b u lu n d u ğ u n u sö ylem iştir. H ic re tin 40. yılı v efat e ttiğ i sö y len ­
m iştir.
O ğlu B e şir ise, B u h â ri, M üslim , İbn-i H ib b â n ve E b û H â te m ta ra fın d a n ta b iî­
le rin sik a la rı a ra sın d a z ik re tm iştir. El-İcli de, o n u n sik a b ir ta b iî o ld u ğ u n u söyle­
m iştir. İbn-i M ün ed d eh ise, o n u n sa h â b ilik şerefin e k av u ştu ğ u n u sö y lem iştir. K en­
d isi b a b a sın d a n riv â y e tte b u lu n m u ş tu r. R â v ile ri ise o ğlu A b d ü ra h m a n , U rve b in
E z-Z übeyr, Y û n u s b in M eysere ve H ilâl b in C e b r’dir. B u h â ri, M ü slim ve İbn-i M â­
ceh o n u n h a d isle rin i riv â y e t e tm işle rd ir. (El-M enhel, Cild 3, S ah ife : 292-293)
Bab : 2. KlTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENİHÂ 407

G a le s s A la c a k a ra n lık , d e m e k tir.
T a ğ lis : A la c a k a r a n l ık t a s a b a h n a m a z ın ı k ılm a k , d e m e k tir.'
671 n o lu h a d îs te g e ç e c e k o la n «İsfâr» s a b a h n a m a z ın ı o r ta lık a y ­
d ın la n ın c a k ılm a k tır. Ş â f i i , A h m e d . ve İ s h a k ’ a g ö re
«İsfâr» t a n y e rin in iyice a ğ a rm a s ı d e m e k tir.
S a b a h n a m a z ın ın a la c a k a r a n lık ta k ılın d ığ ı ve c e m â a te g id en
k a d ın la rın , n a m a z d a n ç ık ın c a b u k a r a n lık h e n ü z d e v a m e ttiğ i için
k im s e n in o n la rı ta n ım a d ığ ı b u h a d îs te ifâ d e ed ilm iştir.
T i r m i z i ’ n in ş e rh i T u h fe tü ’l-A hvezî y a z a rı, E 1 - H â f ı z
İ b n - i H a c e r i ’l - A s k a l a n î F e th ü ’l-B a rî’d e şöyle d e d iğ in i
«Tağlis» b â b m d a n a k le t m i ş ti r :
« D a v u d i: «A laca k a r a n lık ta n d o la y ı k im se o n la rı ta n ım a z ­
dı.» f ık r a s ın ın m â n â s ı ş u d u r : B a k a n a d a m , o n la r ın k a d ın m ı, e rk e k
m i o ld u k la rın ı b ilem ezdi. Ç ü n k ü , sa d ec e , k a r a l tı la r g ö rü rd ü , d e m iş­
tir.
B â z ı l a n : B u f ık r a d a n m a k s a d , g e ç e n k a d ın la rın H a t i c e mi
Z e y n e b m i d iy e ş a h s e n ta n ın m a m a la n d ır , d e m işle rd ir. N e v e -
v i : ö r t ü l ü k a d m g ü n d ü z d e ş a h s e n ta n ın m a z . B u ra d a a la c a k a r a n ­
lığ ın h e n ü z d e v a m e ttiğ i b ild irilm e k iste n iy o r. C â m id e n d ö n e n k a ­
d ın la r ın ö r tü lü o ld u k la n için ş a h s e n ta n ın m a m a la rı, ö rtü le rin d e n
d o lay ıd ır. B u n e d e n le sö y le n e n b u y o ru m , b ir m â n â ifâ d e e tm e z d e ­
m iştir.
H â f ı z : E ğ e r f ık r a d a n m a k s a d , b u n la r ın e rk e k le r m i, k a d ın ­
l a r m ı o ld u k la rın ın b ilin m e m e si o lm u ş olsay d ı, f ık r a d a ta n ım a k a n ­
la m ın ı ifâ d e e d e n «M a’rifet» fiili y e rin e , a n la m ın ı ifâ d e e d e n «İlim»
fiili k u lla n ıla c a k tı. «M a’rife t» fiili k u lla n ıld ığ ı için, f ık r a d a n m a k s a d
k a d ın la rın ş a h s e n ta n ın m a m a la n d ır . N e v e v i ’ n i n : « Ö rtü lü
k a d ın la r g ü n d ü z d e ş a h s e n ta n ın m a z la r» sö z ü n e itira z ed ilir. Ç ü n k ü
g e n e llik le k a d ın la r g iy in işle ri, y ü rü y ü ş le ri ve g e n e l d u r u m la rıy la b ir ­
b irle rin d e n a y ır t e d ile b ilirle r, d e m iştir.
E l - B â c ı d e : H adîs, o k a d ın la rın y ü z le rin in a ç ık o ld u ğ u n a
d e lâ le t e d e r. Ç ü n k ü y ü z le ri k a p a lı o lsay d ı k a r a n lık ta n d o lay ı d e ­
ğil, k a p a lı o lu ş la rın d a n d o lay ı ta n ın m a m ış o lu rla rd ı, d e m iş tir. N e -
v e v i ’ n i n sö z ü n e y a p ıla n itira z , E l - B â c ı ’ n in sö z ü n e de y a ­
p ılır.
E bû B e r z e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in :
«A dam , y a n ın d a o tu ra n kişiy i ta n ıy a b ild iğ i b ir a y d ın lık olu n ca.
108 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) sabah n a m a z ın d a n dö­

n e r d i.» m e a lin d e k i h a d is i, Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n i n h a d is i­
n e t e r s d ü ş m e z . Ç ü n k ü a d a m ın , y a n ın d a o t u r a n a d a m ı t a n ım a s ı b a ş ­
ka b ir ş e y d ir , s o k a k ta n geçen ö r tü lü k a d ım ta n ım a m a s ı başka b ir
ş e y d ir .»

T i r m i z î , b u h a d îs i r iv â y e t e t t ik t e n s o n r a ş ö y le d e r :

‘ Â i ş e ( R a d ı y a l l â h ü a n h â ) ’n i n h a d i s i h a s e n - s a h i h b i r h a d i s t i r .
S a h â b île r d e n E b û B e k i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) v e Ö m e r (R a -
d ıy a llâ h ü a n h ) ’in d â h il o ld u ğ u b ir k ıs ım â lim le r v e o n la r d a n son ra
g e le n t â b iî â lim le r in b ir k ıs m ı, s a b a h n a m a z m ı a la c a k a r a n lık t a k ı l ­
m a y ı te r c ih e tm iş le r d ir . Ş â f i î , A h m e d ve t s h a k d a sa­
bah n a m a z ı n d a ta ğ \ js i m ü s t a h a b g ö r m ü ş le r d ir .’

E l- M e n h e l y a z a n d a ‘S a b a h V a k t i’ b â b m d a r iv â y e t o lu n a n b u h a ­
d îs in a ç ık la m a s ın ı y a p a r k e n ş ö y le d e r :

«H a d is , s a b a h n a m a z ın ı ta n y e r i a ğ a r d ık t a n h e m e n s o n r a k ılm a ­
n ın m ü s ta h a b o ld u ğ u n a d e lâ le t e d e r . M â l i k , Ş â f i î , . A h ­
m e d , İ s h a k , E b û S e v r , E l - E v z â î , D â v û d b i n
A l î ve T a b e r î b ö y le d e m iş le r d ir . Ö m e r , O s m a n ,
İ b n - i Z ü b e y r , E n e s , E b û M û s a ve E b û H ü r e y -
r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’d e n r iv â y e t o lu n a n k a v il de b u d u r.
E l - H â z i m i , b u k a v li H u l e f â - i R â ş i d î n ' den k a la n
E b û B e k i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ile A l i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’-
den, a y n c a E b û M e s ’ u d - i E n s â r i ve H i c â z e h lin ­
d e n r i v â y e t e tm iş t ir .

B u â lim le r , Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in b u h a d îs in i, E b û
M e s ’ u d ’ un ş u m e â ld e k i h a d îs in i v e b e n z e r s a h ih h a d îs le r i d e lil
o la r a k g ö s t e r m iş le r d ir :

«P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), s a b a h n a m a z ın ı, b ir

d e fa a la c a k a r a n lık ta k ıld ı. B aşka b ir d e fa o r ta lık a y d ın la n d ık ta n
s o n r a k ıld ı. O n d a n s o n r a , v e f a t e d in c e y e k a d a r t a ğ lis e tti. Y â n i d a i­
m a a la c a k a r a n lık t a k ıld ı. H iç iş fa r a d ö n m e d i.» Â lim le r , a y n c a « H a y ­
r a t iç in y a r ış ın ız » v e «R a b b in iz in m a ğ fir e tin e k o ş u ş u n u z .» â y e tle r in i
d e d e lil g ö s te r m iş le r d ir .

E b û H a n î f e , a r k a d a ş la r ı, S e v r i ve I r a k â lim le ­
r in in e k s e r is i s a b a h n a m a z ın d a is fâ r ın a fd a l o ld u ğ u n u s ö y le m iş le r d ir .
A s h a b ta n A l i ve İ b n - i M e s ’ u d (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) ’-

d a n d a b u k a v il r iv â y e t e d ilm iş tir .
Bâb : 2 KİTABÜ-S'SALÂ v e s ü n e n î h A 409

B u g ö rü ş te k i â lim le r R â f i ’ b i n H a d i c ’ in (672 n o lu )
h a d is in i d e lil g ö s te rm iş le rd ir. B ir d e B u h â r î ve M ü s l i . m ’ i n
İ b n - i M e s ’u d (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e ttik le ri ş u m e a l­
d e k i h a d is e d a y a n m ı ş la r d ı r :
«Ben, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) ’i h e r h a n g i b ir
n a m a z ı v a k tin d e n b a ş k a b i r z a m a n d a k ıla r k e n g ö rm e d im . Y a ln ız ş u
ik i n a m a z ı g ö rd ü m . (M ü zd elife’d e a k ş a m v e y a ts ı n a m a z ın ı b e r â b e r
kıldı. V e o g ü n s a b a h n a m a z ın ı v a k tin d e n ö n c e k ıldı.)» B u â lim le r :
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )’in s a b a h n a m a z m ı fe c ir
d o ğ m a d a n ö n ce k ılm a d ığ ı m a lû m d u r. O g ü n s a b a h n a m a z ın ı fe c ir
d o ğ d u k ta n s o n ra , h e n ü z o r ta lık a y d ın la n m a d a n k ıla r a k ta ğ lis e tm iş ­
tir. Ş u h a ld e h a d is , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )’in b a ş ­
k a z a m a n ta ğ lis e tm e d iğ in e d e lâ le t e d e r. Isfa r, c e m â a tin ç o ğ a lm a ­
sın a , s a f la r ın d o lm a s ın a v e n â file n a m a z için g e n iş b ir z a m a n ın v e ­
rilm e s in e vesile o ld u ğ u iç in d a h a fa z ile tlid ir, d e m işle rd ir.
D iğ e r â lim le r şö y le c e v a b v e r m iş le r d ir : R â f i ’ b i n H a d i c
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d is in d e k i i s f â r ’d a n m a k s a d , t a n y e rin in iy i­
ce a ğ a rm a s ı v e b e lirg in o lm a sıd ır. R â f i ’ in h a d is in d e k i:
« Ş a fak iy ice z u h u r e ttik te n s o n ra s a b a h n a m a z ın ı e d â e tm e n in
e c ri d a h a b ü y ü k tü r.» fık ra sı, i s f â n n bö y le y o r u m la n m a s ın a eiıgel
d e ğ ild ir. Ç ü n k ü b u n a g ö re is f â r d a n ö n ce s a b a h n a m a z ı k ılm a b iliy o r-
s a d a e c ri d a h a a z d ır. Ç ü n k ü k iş in in v a k tin g ird iğ in i k e s in o la r a k b il­
m e m e k le b e ra b e r, k u v v e tli z a n ile k a n a a t e ttiğ i z a m a n n a m a z a d u r ­
m a s ı c â iz d ir ve e c ri v a rd ır. E ğ e r fe c rin d o ğ d u ğ u n u b e lirg in b ir h a l­
d e m ü ş a h e d e e ttik te n s o n ra n a m a z a d u r u r s a d a h a a fd a ld ır ve e cri
d a h a b ü y ü k tü r. Y â h u t is f â r e m ri m e h ta b lı g e c e le re m a h s u s tu r. Ç ü n ­
k ü fe c rin d o ğ u şu , m e h ta b lı g e c e le rd e ilk a n la r d a b e lirg in olm u y o r.
Böyle g e c e le rd e ih tiy a r o lm a k ü z e re is f a rla e m rö lu n m ü ş la r, d e n ile ­
b ilir.
î b n - i M e s ’u d (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’u n h a d îs in e d e şöyle ce­
v a p v e rilm iş tir: P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ş â ir z a ­
m a n la rd a , fe c ir d o ğ d u k ta n s o n r a c ü n ü b a d a m ın g u s lü n ü y a p a b ile ­
ceği ve a b d e sts iz in a b d e s t a la b ile c e ğ i b ir s ü re b e k le d ik te n s o n ra s a ­
b a h n a m a z ın ı k ılm a y ı itiy a t h â lin e g e tirm işk e n ; M ü z d e l i f e
gecesi s a b a h o lu n c a H a c m e n â s ik in e g e n işç e b ir v a k tin a y rılm a s ı
için, m u ’tâ d m d a n ö n ce s a b a h n a m a z ın a d u r m u ş tu r.
T a h a v î «Tağlis h ad îsleri» ile « isfâ r h a d i s l e r i n i n a ra s m ı b u l­
m a k iç in şöyle d e m i ş t i r : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem )
a la c a k a r a n lık ta s a b a h n a m a z ın a b a ş la r ve k ıra a tim u z a ta ra k , o r - .
410' SÜNEN İ ÎBN-Î MÂCE

t a lik a y d ın la n d ık t a n s o n r a n a m a z d a n ç ık a r d ı* T a h a v i : Â i ş e
( R a d ı y a l l â h ü a n h â ) ’n i n h a d î s i , s a b a h n a m a z ı n d a ' k ı r â a t ı u z a t m a e m ­
r in d e n ö n c e id i. B ü n e d e n le  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n i n h a d îs i
m e n s u h tu r, d e m iş tir . F a k a t T a h a v i ’ h in m e n s u h lu k d â v a s ı m es-
n e d s iz d ir . T i r m i z î ’ ni ri : Â i ş e ( R a d ı y a l l â h ü a n h â ) ’ rjun h a d î ­
s i h a s e n - s a h ih tir . E b û B e k i r ve Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n -
h ü m â ) ’n m d â h il o ld u ğ u b ir g r u p s a h â b î v e o n la r d a n s o n r a g e le n tâ -
b iîle r , bu h a d îs te beyan e d ild iğ i g ib i s a b a h n a m a z ın d a ta ğ lis i seç­
m iş le r d ir , ş e k lin d e k i s ö z ü , h a d is in m en su h o lm a d ığ ın ı t a k v iy e ed er.
Ç ü n k ü , e ğ e r m e n s u h o lm u ş o ls a y d ı n e s ih d u r u m u n u h e r k e s t e n d a h a
iy i b ile n b u b ü y ü k z a t la r ta ğ lis i te r c ih e tm iy e c e k le r d i. Â i ş e (R a -
d ıy a llâ h ü a n h â ) 'n i n h a d îs in in b â z ı h a lle r e â it o ld u ğ u u m u lu r . Ç ü n ­
k ü d e lille r in z â h ir in e g ö r e ç o ğ u zam an P eyga m b er (S a lla lla h ü A le y r
h i V e S e lle m ) k aran h k va rk en s a b a h n a m a z ın a b a ş lıy o r m u ş . B â z e n ,
h e n ü z a y d ın lık o lm a d a n n a m a z d a n ç ık a r m ış k i  i ş e (R a d ıy a l-
lâ h ü a n h â ) ’n in h a d is i b u n a d e lâ le t e d iy o r . B âzen o r ta lık a y d ın la n ­
d ık ta n son ra n a m a zd a n ç ık a r m ış ki E b û B e r z e ’ nin h a d is i
b u n a d e lâ le t e d e r. K ır a a t in u z u n lu ğ u n a v e k ıs a lığ ın a göre bü d e ğ i­
ş ik d u r u m la r o lu y o r m u ş . Ç ü n k ü s a b a h n a m a z ın d a b â z e n a lt m ış â y e t,
b â zen d e y ü z â y e t ok u yorm u ş.
Y u k a r ıd a n b e r i v e r d iğ im b ilg ile r i o k u d u k ta n son ra ta ğ lis görü ­
ş ü n ü n d e lille r i s ıh h a t li v e daha k u v v e t li o ld u ğ u iç in bu k a v il d a h a
r a c ih tir .

H A D ÎS T E N Ç IK A R IL A N F IK IH H ÜKÜM LERİ

1 — Sabah n a m a z ın ı a la c a k a r a n lık ta k ılm a k d a h a e fd a ld ır .

2 — B ir f it n e e n d iş e s i o lm a d ığ ı t a k d ir d e k a d ın la r ın g e c e le y in n a ­
m a z iç in c â m iy e g it m e le r i c â iz d ir .
3 — M e ş r û b ir a m a ç la e v le r in d e n ç ık a n k a d ın la r iy ic e ö r tü r im e -
lid ir le r .

& t s i \ ı \£. : i; j Aj u ? . * -• ı ı M S
* *£* - IV *

4 * ■^ 4 * ^ & * * '( i& ı

• * jV " j İ j ^ ü b 3Û - 's Jt-4*4& Jİ Ö\’J İ _

T E R C E M E S İ

670) “ ... Ebû Hüreyre (Radtyallâhü anh)’âen rivâyet edildiğine «öre Re­
sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) .*
B&b : 2 KİTABÜ -S’SALÂ VB SÜNENÎH'A -411

«... B ir de sabah n a m a z ı kı^l. Ç ü n k ü ş ü p h e s iz sabah n a m a z ın a

ş â h id lik e d ilm iş o lu r .» (2 ) m e a lin d e k i â y e t b ö lü m ü n ü o k u y u p b u yu r­
du k i *

«G e c e v e g ü n d ü z m e le k le r i, s a b a h n a m a z ın d a h a z ır b u lu n u r la r .»”

İ Z A H I
Bu h a d îs de sabah n a m a z ın d a ta ğ lis in i s f â r ’d a n d a h a a fd a l o l­
d u ğ u n a , d e lâ le t e d e r . F a h . r - ı R â z i b u â y e t in t e fs ir in d e , ş ö y le
d er: ‘B u â y e t , t a ğ lis in is f a r d â n d a h a e f d a l o ld u ğ u n a d e lâ le t e d e n k e ­
s in v e k u v v e t l i b i r d e lild ir .. Ç ü n k ü in s a n , f e c i r d o ğ d u k t a n h e m e n s o n ­
r a s a b a h n a m a z ın a b a ş la y ın c a , g e c e k a r a n lığ ın ın b ir k ıs m ı h e n ü z k a l­
d ı ğ ı iç in g e c e m e le k le r i h a z ı r b u lu n u r . S o n r a u z u n k ır a a t ile n a m a z
u z a tılın c a k a r a n lık g id e r ve a y d ın lık zu h u r ed er. Bu k ere gündüz
m e le k le r i d e h a z ır b u lu n m u ş o lu r . B ö y le c e hem gece hem gündüz
m e le k le r i s a b a h n a m a z ın d a h a z ır b u lu n m u ş o lu r la r . F a k a t is f a r v a k ­
tin d e s a b a h n a m a z ın a b a ş la n d ığ ı z a m a n a r t ık g e c e m e le k le r i k a lm a ­
d ı ğ ı iç in , â y e t t e a n la t ıla n m â n â h â s ıl o lm a m ış o lu r . B ö y le o e â y e t , s a ­
bah n a m a z ı n ın ilk v a k t in d e k ılın m a s ın ın daha e fd a l o ld u ğ u n a d e lâ ­
le t e d e r .’

S i n d i d e : Peygam ber ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’ih «G e ­

ce ve g ü n d ü z ...» b u y ru ğ u , â y e tte k i «Ş ü p h e s iz sabah n a m a z ı n a . ...»
İlâ h î n a z m ın te fs ir id ir . M ü e llif, bu h a d is i b u r a d a z ik r e t m e k le , m er-
fû o la n b u t e fs ir ile s a b a h n a m a z ın d a t a ğ lis e tm e n in u y g u n lu k h ü k ­
m ü n ü ç ık a r m a k m ü m k ü n d ü r. Ç ü n k ü ş e r ’î g ü n d ü z , a la c a k a r a n lığ ın
b itm e s iy le b a ş la r v e g ü n d ü z m e le k le r in in in iş iy le gece m e le k le r in in
d ö n ü ş ü z a h ir e n b u v a k t e r a s t la r . İ k i g r u p m e le ğ in s a b a h n a m a z ın d a
iç tim â e tm e le r i n a m a z m b u v a k it t e k ılın m a s ın ı g e r e k t ir ir . B u h a d îs - •
te n ta ğ lis hükm ünün ç ık a r ılm a s ı, in c e b ir is tin b a t d ır , d e m iş tir .

(2) İs râ sûresi, â y e t : 78
412 SÜNEN-1 ÎBN-Î MÂCE

T E R C E M E S İ

671) Muğîs bin Sümeyye (3) (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildi­
ğine göre şöyle dem iştir:

B en , A b d u lla h b in E z-Z ü b ey r (R a d ıy a U â h ü a n h ü m â ) ile b e r â b e r

s a b a h n a m a z ın ı a la c a k a r a n lık t a k ıld ım . A b d u lla h (R a d ıy a U â h ü a n h )
s e lâ m v e r in c e ( — b iz nam azdan ç ık m c a ) ben (A b d u lla h ) b in Ö m er
(R a d ıy a U â h ü a n h ü m â ) ’y a d ön erek : Bu n a m a z n e d ir ? d iy e sord u m .
İb n -i Ö m e r (R a d ıy a U â h ü a n h ü m â ) : (T a ğ lis le k ılm a n ) b u n a m a z b i­
z im R e s û lu U a h (S a lla U a h ü A l e y h i v e S e U e m ) ile b e r â b e r v e Ebû B e­
k ir ile Ö m e r (R a d ıy a U â h ü a n h ü m â ) ile b e r â b e r k ıla g e ld iğ im iz n a m a -
z ım ız d ır . Ö m er (R a d ıy a U â h ü anh) (t a ğ lis le k ıld ır d ığ ı s a b a h nam a­
z ın d a ) v u r u lu n c a , O s m a n (R a d ıy a U â h ü anh) sabah n a m a z ım is fa r ­
d a k ıld ı, (o r t a lık a y d ın la n ın c a k ıld ı.) d i y e c e v a p v e r d i. ''

İ Z A H I

H a d îs te b e lir t ild iğ in e g ö r e P e y g a m b e r (S a U a lla h ü A le y h i v e S e l­

le m ) z a m a n ın d a v e E b û B e k i r (R a d ıy a U â h ü a n h ) ile Ö m e r
(R a d ıy a U â h ü a n h ) ’in h ilâ fe tle r i d e v r in d e sabah n a m a z ın d a tâ ğ lis e
devam e d iliy o r m u ş . H z . Ö m e r (R a d ıy a U â h ü a n h ) h en ü z o rta ­
lık k a r a n lık k e n s a b a h n a m a z m ı k ıld ır d ığ ın d a ş e h id e d ilin c e , k a t ilin
k a r a n lık ta n fa y d a la n d ığ ı n e d e n iy le h a lîfe H z . O s m a n (R a d i-
y a llâ b ü anh) o r ta lık a y d ın la n d ık ta n s o n r a s a b a h n a m a z ın a d u rm a­
y ı t e r c ih e tm iş v e a n ıla n m a s la h a t n e d e n iy le s a h â b île r d e H z . O s ­
m a n (R a d ıy a U â h ü a n h ) ’a m u v a fa k a t e tm iş le r d ir . Çünkü gü ven ­
lik b a k ım ın d a n is fa r , t a ğ lis t e n d a h a iy i g ö r ü lm ü ş t ü r . T a h a v i ' n in
r iv â y e t e ttiğ in e göre İ b r â h i m E n - N a h â i : S a h â b île r is ­
f a r ü z e r in d e it t if a k e t t ik le r i k a d a r h iç b ir ş e y ü z e r in d e ittifa k e tm e ­
m iş le r d ir , d e m iş tir . S i n d i : ' İ b r â h i m , O s m a n (R a d ıy a l-
lâ h ü a n h ü m â ) ’m h i l â f e t i v a k t in d e u y g u la n a n i s f a r ı k a a d e t m iş t ir . H a l­
b u k i b e lir tile n m a s la h a t n e d e n iy le y a p ıla n is f a r u y g u la n m a s ı, t a ğ li-
s in m e n s u h lu ğ u n a d e lâ le t e tm e z . B ilâ k is v a r lığ ın ı t e ’y i d ed er, de­
m iş t ir .

Z e v â id ’d e h a d îs in in is n a d ın ın z a y ı f o ld u ğ u b ild ir ilm iş t ir . S i n -
d i , Z e v â id ’d e n n a k le n b u b ilg iy i v e r d iğ in e g ö r e h a d îs K ü t ü b - i S it-
t e ’d e n y a ln ız s ö n e n im iz d e r iv â y e t o lu n a n Z e v â id k ıs m ın d a n d ır .

(3 ) E b û Eyyûb-i Ş â m i denilen b u z â t Ö m er’in râ v isid ir. O n u n râ v isi  sim

bin Ebî N ü cû d ’dur. S ikadır.
Bât?: 3 KlTABÜ-S’SALÂ VE SÜNBNİHÂ 413

** » t Ş_ •ı * | f ^ Ç lü ,1 / • /d*»/ j â
i Σ h -£ Cf\ Cj ota-**» t a l . ^ t a *)l «x*^ — ^V T

y i û * ‘^ y : ^ u * ( c$j ^. ) • i» â y* â j^ U

. «* ^ j i < .>*04 l^ r * ı > 3fe / g jı j \

T E R C E M E S İ

672) “ ... Râfi’ bin Hadic (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre
şöyle demiştir : Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) buyurdular k i :
«F e c ir d o ğ u n c a h e m e n sabah n a m a z ın ı k ılın ız . Ç ü n k ü ş ü p h e s iz ,
o a n d a s a b a h n a m a z ım k ılm a n ın sevabı dah a ç o k tu r .»"

İ Z A H I

T i r m i z i , N e s â i ve E b û D â v û d d a b u h a d is i r i ­
v â y e t e tm iş le r ; T i r-m i z i , b u n u n h a s e n - s a h îh o ld u ğ u n u d a s ö y le ­
m iş t ir . T ir m iz î'n in r iv â y e t in d e h a d is in la fz ı;

I\ / j L \

= « Ş a fa k a y d ın la n ın c a s a b a h n a m a z ın ı k ılın ız .» d iy e b a ş la r . T i r-
m i z i , bu h a d is i is f a r b a b ın d a a ç m ış ve h a d îs i r iv â y e t e ttik te n
son ra : ‘P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’i n ashâbm dan ve
ta b iile r d e n b â z ı ilim e h li s a b a h n a m a z ın d a is fa r e tm e n in d a h a f a z i ­
le t li o ld u ğ u n u s ö y le m iş le r d ir . S ü f y â n - ı S e v r î d e b u n u n la
h ü k m e tm iş t ir . (B u n la r , h a d is te k i is f a r ile o r ta lığ ın a y d ın la n m a s ın ın
k a s d e d ild iğ ih i s ö y le m iş le r d ir . Ş â f i i , A h m e d ve I s h a k ’ a
göre h a d is te k i i s f a n n m â n â s ı, fe c r in doğdu ğu nu n iy ic e a n la ş ılm a s ı
v e e n u f a k b i r ş ü p h e n in k a lm a m a s ıd ır . I s f a r ’ın m ânâsı sabah nam a­
z ın ın o r t a lık a y d ın la n ın c a y a k a d a r t e h ir e d ilm e s i d e m e k d e ğ ild ir , d e ­
m iş t ir . *

S ü y û t î : İ b n - i M â c e h s ü n e n in d e k i R â f i ’ b i n

H a d i ç ’ in h a d îs la fz ın ın ; d iy e b a ş la m a s ın -

d a n a n l a ş ı l ı y o r k i, d i ğ e r r i v â y e t t e g e ç e n ; ifâ d e s i

ile aynı m ânâ k a s d e d ilm iş ve h a d îs m ânâ it ib a r iy le r iv â y e t e d ilm iş

o lu r . Y â n i h e r i k i r i v â y e t l e k a s d e d ile n m ânâ, sabah n a m a z ın ı o rta -
4, ı SÜ N EN -İ İBN.-Î MACE
- - -» ' -

lık a y d ın la n ın c a y a k a d a r t e h ir e tıh e k d e ğ il, m a k s a d ta n y e r i a ğ a r u v

ca h e ^ r°n s a b a h n a m a z ın a d u r m a k t ır .’ d e m iş tir

- S i n d i , S ü y û t i ’ n in s ö z ü n ü n a k le tt ik t e n s o n r a : «E s fir û
B i’ l F e c r i. . . » ifâ d e s in in , h a d is i m â n â it i b a r i y l e 'r iv â y e t e tm e k m â h i­
y e tin d e o ld u ğ u n u n .b e lir le n m e s i, d e lile m u h ta ç t ır . Ç ü n k ü b u n u n ak­
s i d e o l a b i l i r Y â n i : B u r i v â y e t a s ild ir , «A s b ih û B i’ l S u b h i» ifâ d e s i,
h a d îs i m â n a İ t i b a r i y l e r iv â y e t o la b ilir . E v e t , s a b a h ’ n a m a z r n tla is fa -
r ın m ü s t a h a b o ld u ğ u g ö r ü ş ü n d e k i â l im le r in is f â r r iv a y e t in i d | lil g ö s ­
t e r m e le r i k a k ü le şayan d e ğ ilç U ç * \ Ç ü n k ü d iğ e r r iy ğ y g tin a s ıl,; o l m a s ı
v e is fa r .r iv â y e tin in , r â v in in b ir ta s a r r u fu o lm a s ı m u h te m e ld ir . N a­
s ıl k i, s a b a h n a m a z ın d a ta ğ lis in m ü s ta h a b lığ ım s ö y le y e n â lim le r in
«A s b ih û » r iv â y e t iy le is tid la l e t m e le r i d e ta m d e ğ ild ir . Ç ü n k ü ‘î s f a r ’
r i v â y e t i a s ıl o la b ilir , ‘îs b a h , r i v â y e t i r â v i n i n t a s a r r u fu d u r , d e n ile b ilir .
A n cak şu var k i ta ğ lis d e lille r in e u ygu n o la n ı «îs b a h » r iv â y e tid ir .
T a ğ lis d e lille r i ç o k tu r. İs fa r r iv â y e tin d e n başka is fa r d e lili y o k tu r.
H a d îs le r a r a s ın d a ç e liş k in in o lm a y ış ı a s ild ir . B u n e d e n le d iğ e r d e lil­
le r e m u v â fık o la n « îs b a h » r iv â y e t in in a s ıl o lm a s ı v e « İ s f a r » la fz ın ın ,
r â v in in t a s a r r u fu o lm a s ı a ç ık tır .

Ş u v a r k i «îs b a h » r iv â y e tin e g ö r e , «S a b a h o lu n c a s a b a h n a m a z ı­
n ı k ılm a n ın s e v a b ı d a h a ç o k tu r .» Ş u h a ld e s a b a h o lm a d a n s a b a h n a ­
m a z ın ı k ılm a k d a e â iz d ir . V e onun da s e v â b ı v a r d ır , g ib i y a n lış b ir
m ânâ ç ık a b ilir . B u s a k ın c a ş ö y le b e r t a r a f e d i l e b i l i r : H a d is in m ânâ­
sı ta n y e r i iy ic e a ğ a r ın c a v e fe c r in d o ğ d u ğ u h u sû su n d a e n u fa k b ir
ş ü p h e y e y e r k a lm a d a n , k e s in lik le s a b a h o ld u ğ u n u b ild iğ in iz zû m ân
sabah n a m a z ın a d u r m a n ız ın sevabı daha ç o k tu r. B u n u n la b erâ b er,
fe c r in d o ğ d u ğ u n a k u v v e t le k a n a a t g e tir d iğ in iz za m a n , u fa k b ir şü p ­
h e n iz o ls a b ile s a b a h n a m a z ın a d u r m a n ız e â iz d ir . V e sevâbı da va r­
d ır . L â k in s e v â b ı d iğ e r i k a d a r d e ğ ild ir .’ d er.

E l- M e n h e l y a z a r ın ın yoru m ş e k li, b e n c e daha u ygu n d u r. Ona

göre h a d is in m â n â s ı ş u d u r : ■ F e c ir d o ğ d u ğ u zam an sabah nam azm ı
k ılm a n ın s e v a b ı, o r t a lık a y d ın la n ın c a y a k a d a r s a b a h n a m a z ın ı te h ir
e tm e n in s e v a b ın d a n d a h a ç o k tu r .

H u lâ s a y u k a r ıd a v e r ile n m a lû m a t t a n d a a n la ş ıld ığ ı g ib i is b a h v e
.is fa r d a n m a k s a d , fe c r in d o ğ d u ğ u n u n a n la ş ılm a s ıd ır .

H a d is in fık ıh y ö n ü is e , s a b a h n a m a z ı n d a t a ğ l i s i n m a tlu b o ld u ğ u
v e f e c i r d o ğ d u k t a n s o n r a h e m e n s a b a h n a m a z ın ı k ılm a n ın s e v a b ın ın ,
o n u o r ta lık a y d ın la n ın c a y a k a d a r te h ir e d e r e k k ılm a n ın s e v â b ın d a n
d a h a ç o k o ld u ğ u d u r .
Bâb : 3 KÎTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENİHÂ 415

c*»j <—A» ( r )

3 — ÖÇLE N A M A ZIN IN VAKTİ BÂBI

9 «" • t,|" ■ ^ **»«»• Â 9 »■» ^ 1 ^ 1 ^ -»# 1 * _ •
tc -f Jy * - i /f C i » L m ' i J 1 ^ — I V î
/ ^ <w ‘ ^ * ♦

- . ^ » İ J İ OxÂ>-:> ^ ı ^ i ^ ğ s Ü P CŞ"^ 0 * * ^ -/.^T tlrfr

T E R C E M E S İ

673) " ... C â b ir* b in S em u re .( R a d ıy a llâ h ü a n h )'d e n riv â y e t ed ild iğ in e göre

şö y le d e m i ş t i r : .

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) öğle n a m a z ın ı g ü n e ş

( g ö k 'o rta s ın d a n b a tıy a ) k a y d ığ ı z a m a n k ıla rd ı.

İ Z A H I

Bu h a d is i A h m e d , M ü s l i m ve E b û D â v û d da
r iv â y e t e tm iş le rd ir. E b û D â v û d ’ u n riv â y e tin d e : _ '
«G üneş g ö k o r ta s ın d a n z â il o lu n c a B ilâl Öğle e z a n ın ı okurd u .»
d e n ilm iştir. İki riv â y e tin ifâ d e e ttiğ i m â n â a y n ıd ır.
D a h d : H a d îste g e ç en ve b u m a s ta r d a n tü re m e ‘D a h a t, fi’lin in
asıl m â n â s ı k a y m a k tır. B u ra d a m a k s a t g ü n e ş in g ö k o r ta s ın d a n zâil
o lm a sı ve b a tıy a d o ğ ru k a y m a s ıd ır. G ü n e şin k a y d ığ ı ve öğle v a k ti­
n in g ird iğ in i a n la m a k için h e n ü z g ü n e ş gök o r ta s ın a v a rm a d a n ö n ­
ce d ü z g ü n b ir y e re b ir ç u b u k d ik ilir ve g ö lg esin in u c u n a iş â r e t k o ­
n u r. G ölge k ısa ld ık ç a h e n ü z g ü n e ş in g ö k o r ta s ın a v a rm a d ığ ı a n la ­
şılır. G ölge k ısa lm a s ı d u r d u ğ u a n g ü n e ş g ö k o r ta s ın a v a rm ış o lu r. Bu
â n a ‘İstiv a , z a m a n ı d e n ir ve b u a n d a k i gölg ey e de ‘İstiv a, gölgesi d e ­
n ir. Bu a n d a k i g ö lg e n in u c u n u iş a re tle m e lid ir. Ç ü n k ü o gölge ik in ­
di n a m a z ı v a k tin in h e s a p la n m a s ın d a lâzım , o lu r. D u rg u n o la n göl-
g ş u z a m a y a b a ş la y ın c a G ü n e ş ’in g ö k o r ta s ın d a n b a tıy a d o ğ ru k a y ­
d ığ ı a n la ş ılm ış o lu r. İşte o z a m a n öğle v a k ti g irm iş o lu r. O ç u b u ğ u n
g ö lgesi g ittik ç e u z a r. N ih â y e t istiv a g ö lg e sin d e n b a ş k a , ç u b u ğ u n göl
gesi, ç u b u ğ u n b o y u k a d a r u z a y ın c a öğle n a m a z ın ın v a k ti so n a e r ­
m iş o lu r.
N e v e v i . - Bu h a d is, öğle n a m a z ın ı ilk v a k tin d e k ılm a n ın m üs-
ta h a b lığ ın a d e lâ le t e d er. Ş â f i î ve c u m h u r u n k a v li de b u d u r, d e ­
m iştir.
«a SÜNEN-Î ÎBN-İ MâÇB

E l - A y n i i s e : H a d îs , ö ğ le n a m a z ın ın , ilk v a k t in d e k ılın m a s ı­
n ın m ü s ta h a b lığ ın a d e lâ le t e tm e z . Çünkü hava s e r in le y in c e y e ka­
d a r ö ğ le n a m a z m ı g e c ik t ir e r e k k ıla n k iş i d e b u h a d îs g e r e ğ in c e g ü ­
n e ş in z e v a lin d e n s o n r a n a m a z k ılm ış d e n ile b ilir , d e m iş tir .

‘ (J \ Ü Â» < Ü E? . j Û j 0 JLrffi — * \V t

jçfJS l%> JyJİ Jfc' : 3^ i *j j . (31 jj® t <*"& (j jÇL

^ ■ .* V ^ /* * < *

. ılı < V

T E R C E M E S İ

674) “ ... Ebû Berze El-Eslemî (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine
göre şöyle söylem iştir:

Peygam ber (S a lla lla h ü A l e y h i v e S e lle m ), s iz in ö ğ le n am azı de­

d iğ in iz h e c lr n a m a z m ı, g ü n e ş (g ö k o r ta s ın d a n ) k a y ın c a k ıla r d ı."

İ Z A H I

H e c îr s G ü n ü n o r ta s ı d e m e k tir , ö ğ l e n a m a z ı d a b u s ır a la r d a k ı­
lın d ığ ı iç in ; r â v i o n a h e c ir n a m a z ı d e m iş t ir . T u h f e t ü ’l - A h v e z î ’n in b e ­
y â n ın a g ö r e B u h â r î ve M ü s l i m de E b û B e r z e (R a d ı-
y a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îs in i r i v â y e t e t m iş le r d ir . B u h a d îs d e b ir ö n c e ­
k i h a d îs in h ü k m ü n ü ifâ d e e d e r . E b û D â v û d i se E b û B e r -
z e ( R a d ı y a U â h ü a n h ) ’n i n h a d î s i n i d a h a u z u n b i r m e t i n h â l i n d e r i ­
vâ y et ed erek ö ğ le , ik in d i, y a ts ı v e sabâh n a m a z la r ın ın Peygam ber
(S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ta r a fın d a n hangi v a k itte k ılın d ığ ın ı
a ç ık la m a k ta d ır .

E bû B erze (R .A .)’Jn H al T ercem esi

E b û B erze (R .A .)’n in ad ı N adle o lu p b a b a sın ın ad ın ın U beyd veya Aiz o ld u ğ u

söylen m iştir. E şle m i o la n b u z a t m ü slü m an lığ ı ilk k a b u l e d e n sa h â b île rd e n d ir. P ey­
g a m b e r (S.A.V .) ile b e ra b e r yedi sa v a şa k a tılm ış ve M ekke fe th in d e b u lu n m u ş tu r.
F e y g a m b e r (S.A .V .)’d e n k ırk a ltı h a d is riv ây e t e tm iş o lu p ; B u h â ri ve M ü slim iki
h ad isin i, yalnız M üslim 4 h ad isin i ve yalnız B u h â ri ik i h a d isin i riv ây e t e tm işlerd ir.
R â v ile ri E b u ’l-M inhal, E b û O sm an En-N ehedi, K in ân e b in N aîm , E z ra k b in K a y a
ve b a ş k a la rıd ır. B a sra 'd a ik a m e t etm iş, P ey g am b er (S.A.V .) d e v rin d e n s o n ra H o ra ­
s a n sa v a şın a k a tılm ış ve M uâviye (R .A .)’n in h ilâ fe tin in so n la rın d a v ey â h u t Ye-
z id ’in g ü n le rin d e H o ra sa n ’d a v efat e tm iştir. (El-M enhel C. 3, S ah. 307)
Bâb : 3 KİTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENÎHÂ 417

( • â ı i ’J ^ : # s j ş - 'c i . . i j ç t ı ^ i ü j ı

•û p ş -jü

^ • t 5 j C» ) V^ 12 . j «- L j » J U j ı i . : j l
- * # .
• &*•} ^ yl>i^ij^>-

T E R C EM E S İ

675) "... Habbâb (4) (Radtyallâhü a»A)’den rivâyet edildiğine göre şöyle
söylem iştir:
‘B iz R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’e k ız g ın k u m la r ın
h a r a r e t in d e n ş ik â y e t e ttik . F a k a t ş ik â y e t im iz i g id e r m e d i.’
E l- K a t t â n d e d i k i s B iz e E b û H â t im ta h d is e tti. (O d a d e d i k i :)
B iz e E l- E n s â r î t a h d is e t t i. (O d a d e d i k i :) B iz e A v f b u h a d îs in m is ­
lin i ta h d is e t t i...”

N o t : H a b b â b (R .A .)’m h a d isin i M ü slim ve N esâi de riv ây e t etm işlerd ir.

C ^ ,* • ^ . • ıy (> • ^ ^ s, . jii . .
‘ c f- * <
*
ç i i A u *>_j L «
* * *
12. 0* j >. l \ls je — * \Y * \

(^ 1 1 ( i l Ü»’ ü t A j | * \e < {j .

• V ‘J’. 2İİL • Jlî* •»««-«• j l jL J j :* j£lj j \ j

T E R C E M E S İ
676) "... Abdullah bin Mes’ud (Radıyalâhü anh) ’den rivâyet edildiğine
göre şöyle dem iştir:
Biz, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e k ız g ın k u m la rın
h a r a r e tin d e n ş ik â y e t e ttik . F a k a t bizim şik â y e tim iz i g id erm ed i."
N o t : R â v î M âlik-i T â î’n in tan ın m a d ığ ı ve M uâviye b in H işâ m ’ın p ek za b ıt
ra h ib i o lm a m a sı nedeniyle b u isn a d ın söz g ö tü rd ü ğ ü Z evâid’d e b ild irilm iştir.

(4) H a b b â b E b û Y ahyâ b in E r a tt (R .A .) A sh ab ’d a n olup, â z a d k k ö lelerd en ­

dir. B azıları onun a ra p o ld u ğ u n u söylem işlerdir. B e d ir g azâsın a iş tira k etm iştir.

Sünen-i İbn-i M âce — C. : 2 - F . : 27

418 SÜNEN-1 ÎBN-t MÂCE

1Z A H I
R a m d a ’ : G ü n e ş h a r â r e tiy le f a z la ıs ın a n k u m d u r.
İş k â ’ : Ş ik â y e ti g id e rm e k tir. S a ’leb, b u n a b a ş k a b ir m â n â b u la ­
r a k : Ş ik â y e t e tm e y e m u h ta ç k ılm a m a k tır, d e m iştir.
Nesâî, H a b b â h (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın h a d îs in i «M evâkit»
k ita b ın d a r iv â y e t e tm iş tir. S ü y û t î , N e s â î ’ n in ş e rh in d e b u
h a d îs le ilg ili o la r a k şöyle d e r :
« N ih ây e’d e b e lirtild iğ in e g ö re r â v i H a b b â b şu n u dem ek
is t e m i ş ti r : ‘S a h â b ile r öğle n a m a z ım k ılm a k iç in m esc id e g itm e k ü z e ­
r e d ış a rı ç ık tık la rı z a m a n , k ız g ın k u m la r ın h a r a r e t i a y a k la r ın a d o ­
k u n a r a k o n la rı r a h a ts ız e d iy o rd u . B u n e d e n le öğle n a m a z ım b ira z
te h ir e tm e k ta le b in d e b u lu n m u ş la r, f a k a t P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A le y h i ve S ellem ) o n la r ın d ile k le rin i y e rin e g e tirm e m iş v e ş ik â y e t­
le rin i g id e rm e m iş tir.’ H a d îsçiler, b u h a d îs i n a m a z v a k itle r i b a h s in ­
d e z ik re d e rle r. Ç ü n k ü r â v is i E b û î s h a k ’ a : S a h â b île rin şi­
k â y e ti öğle n a m a z ın ın e rk e n k ılın m a s ı h a k k ın d a m ıy d ı? d iy e s o ru l­
m uş; E b û İ s h a k d a : E vet, d iy e c e v a p v e rm iş tir. F ık ıh ç ıla r
ise b u h a d îs i S ecd e b a h s in d e z ik re d e rle r. S e b e b i d e şu d u r.- K u m la ­
r ın sıc a k lığ ın ın ş id d e tin d e n d o la y ı s a h â b ile r e lb is e le rin in b ir k e n a ­
r ı ü z e rin e secd e e d iy o rla rd ı. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ),
o n la rı böyle y a p m a k ta n m e n etm işti. S a h â b ile r k ız g ın k u m ü z e rin ­
de secd e e tm e n in m e ş e k k a tin i P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e Sel-
le m ) ’e ş ik â y e t e d e re k e lb is e le rin in b ir ta r a f m ı se cd e e d e rk e n a lın -
l a n n ı n a ltın a k o y m a iz n in i iste m iş le r f a k a t P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) bö y le y a p m a la r ın a m ü s a a d e e tm e m iş tir.
K u r t u b i d e : ‘P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in
söz k o n u s u şik â y e ti g id erm em e si, m u h te m e le n öğle n a m a z ın ın s e rin ­
liğ e b ıra k ılm a s ı e m ri v e rilm e d e n ö n ceym iş. Y â h u t h a v a n is b e te n se­
rin le n in c e y e k a d a r öğle n a m a z ın ın g e c ik tirilm e s i e m ri v e rilm işk e n
şik â y e tç i o la n z a tla r , öğle n a m a z ın ı d a h a f a z la te h i r e tm e ta le b in d e
b u lu n m u ş la r d a P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) o n la rın t a ­
leb in i k a b u l e tm e m iş tir, d e m iştir.

S a ’l e b ise, h a d isin ; jjli c ü m le sin i şöyle y o ru m la

m ı ş t ı r : «Y âni b izi ş ik â y e t ve s ız la n m a y a m u h ta ç b u y u rm a d ı. V e h a ­
v a s e rin le n in c e y e k a d a r ö ğ le n a m a z ın ı g e c ik tirm e k iç in bize r u h s a t
verdi.» S a ’ l e b ’ i n b u y o ru m ş e k lin i K â d ı E b ü ’ l - F e r e c
n a k le tm iş tir. B u y o ru m şe k lin e g ö re H a b b â b ’ m h a d îs i ile
öğle n a m a z ın ın s e rin liğ e b ıra k ılm a s ın ın c â iz liğ in e â it h a d îs le r, a y n ı
m â n â y ı ifâ d e e tm iş o lu rla r.
Bâb : 4 KÎTABÜ-S’SALA V I SÜNENlHA 419

» a — (j - j j J i J l a l ^ V l o l (tj

4 — ŞİDDETLİ SICA K TA ÖĞLE N A M A ZIN I

SERİN LİĞ E BIRA KM A K BÂBI

£ » k*) \ J \ l ; . JZ t S d | }£ ' l ; . 3 £ \ i * — ~ \Y V

, i ü h j ı / v l » fa 5 a » û j . . f l i a t . a t * *
* .* Jr
'*.s~ •< >, * Lı c£. * ‘. i r
• *■ iti ~

T E R C E M E S İ
677) “ ... Ebû Hüreyre (Radıyallâhü anh)’den rivâyet edildiğine göre;
Peygamber ( Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu dem iştir:
«S ıcak ş id d e tle n d iğ i z a m a n (öğle) n a m a z ın ı s e rin liğ e b ıra k ın ız .
Ç ü n k ü ş ü p h e siz s ıc a ğ ın ş id d e ti, c e h e n n e m in k a y n a m a s ın d a n d ır.»”
.* .0
■X — t o ' C - J J ' i. t j *\ . ç g j 3 r *xU. \ ^s>Jg — - \V A

a t « ş ^ a j t s y *
^ j ^ • j ; >■•
•* J5-;* ı^ î I ji tj £ \ Jl^î.1 li| #

T E R C E M E S İ

678) “ ... Ebû Hüreyre (Radıyalâhü anh)’den rivâyet edildiğine göre:

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu dem iştir:
«S ıcak ş id d e tle n d iğ i z a m a n öğle n a m a z ın ı s e rin liğ e b ıra k ın ız .
Ç ü n k ü ş ü p h e s iz s ıc a ğ ın ş id d e ti c e h e n n e m in k ü k re y iş in d e n d ir.» ”

c r ^ ' *C f- ‘ 3*} ^ ■ L A fr — *\V^

V*' J ■+ *

* « j*'4s7 0 î * ü* ^ ‘ jS * j - * j D 'i : i I

T E R C E M E S İ
679) “ ... Ebû Saîd-i H udrî (Radtyallâhü anhy den rivâyet edildiğine göre:
Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, dem iştir:
« ö ğ le n a m a z ın ı s e rin liğ e b ıra k ın ız . Ç ü n k ü ş ü p h e s iz s ıc a ğ ın şid ­
d e ti, c e h e n n e m in k ü k re y iş in d e n d ir.» ”
420 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

. A j JfJ *\}J • '-A» AİU-j . «*b<J • •*»!jjH J>

T E R C E M E S I

680) “ ... E l-M u ğ îr e b in Ş u ’b e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'd en r i v â y e t e d ild iğ i n e

g ö r e ş ö y le d e m i ş t i r :

B iz , R e s û l a l l a h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ile b e r a b e r ö ğ le n a ­

m a z ım (z e v a ld e n hem en son ra ) gü n d ü zü n o r ta s ın d a ve s ıc a ğ ın d a
k ıla r d ık . S o n r a O , b i z e :

« ( ö ğ l e ) n a m a z ım s e r in liğ e b ır a k ın ız . Ç ü n k ü ş ü p h e s iz s ıc a ğ ın ş id ­
d e t i c e h e n n e m in g a le y a n m d a n d ır .» b u y u ru rd u .* '

Not :• Zevâid’d e ; isnadının sahili, ricâlinin de sika olduğu, İbn-i Hibbân’ın

bu hadisi sahihinde rivâyet ettiği bildirilmiştir.

. asKtjf j (jU>. tij »lyj • î j

T E R C E M E S î

681) “ ... (A b d u lla h ) İb n - i Ö m e r (R a d ıy a lâ h ü a n k ü m â ) ’d e n r iv â y e t e d il­

d iğ in e g ö re , R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ş ö y le b u y u r d u d e m i ş t i r :
« Ö ğ le n a m a z ın ı s e r in liğ e b ır a k ın ız .»"

N o t : Zevâid’de : İsnadının sahih olduğu ve İbn-i Hibbân’ın bunu sahihinde

rivâyet ettiği bildirilmiştir.

BU B Â B T A K İ H A D ÎS L E R İN İZ A H I

B u b â b ta geçen E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in
h a d is i K ü tü b - i S it t e s â h ip le r in in h e p s i t a r a fın d a n r iv a y e t e d ilm iş tir .

T u h fe tü ’l- A h v e z i y a z a r ın ın b ild ir d iğ in e göre E b û S a î d

(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d îs in i B u h â r i de r iv â y e t e tm iş t ir .
Bâb : 4 KÎTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENÎHÂ 421

E l-M u ğ ire (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îs i (n o tta b ild irild iğ i gibi

Z e v â id k ıs m ın d a n o lm a k la b e ra b e r) A h m e d ta r a f ın d a n d a ta h -
riç e d ilm iştir. İ b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d is in i B u -
h â r i d e r iv â y e t e tm iş tir. (H a lb u k i n o tta b e lirtild iğ i g ibi Z ev âid
y a z a n , İ b n - i Ö m e r ’ i n h a d îs in i Z evâid k ıs m ın d a n sa y m ıştır.)
T irm iz î, Ebû H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d i­
sin i r iv â y e t e d e re k h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u sö y le d ik te n s o n ra : «Bu
b â b ta E b û S a i d , E b û Z e r , İ b n - i Ö m e r , E l - M u ­
ğ i r e , E b û M û s a , İ b n - i A b b â s , E n e s ve S a f v â n
(R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’d e n r iv â y e tle r v a rd ır. A lim le rd e n b ir c e m â a t
s ıc a ğ ın ş id d e tli o ld u ğ u z a m a n la r d a öğle n a m a z ın ı te h ir e tm e y i te rc ih
e tm iş le rd ir. 1 b n ü ’ l - M ü b â r e k , A h m e d ve İ s h a k ’ m
k a v li b u d u r. Ş â f i i d e ; C e m â a ti u z a k y e rd e n g e le n m esc id d e k ı­
lın d ığ ı z a m a n , şid d e tli s ıc a k ta öğle n a m a z ın ı t e h i r e tm e y i te r c ih e t­
m iş f a k a t m ü n fe r it o la r a k n a m a z k ıla n ile k e n d i y a n ın d a k i m e sc id ­
d e n a m a z k ıla n la r ın b e n c e sev im li o la n ı şid d e tli s ıc a k ta b ile öğleyi
t e h i r e tm e m e le rid ir, d e m iş tir. M ü n fe rid o lsu n olm asın ; k e n d i m a h a l­
le m esc id in d e k ıls ın v e y a u z a k b ir c â m iy e g itsin , h a d is le re u y m a b a ­
k ım ın d a n e n u y g u n o lan ı, sıc a ğ ın ş id d e tli z a m a n ın d a Öğle n a m a z ın ı
te h ir e tm e k tir.» d e m iştir.

E l-M enhel y a z a n «Ö ğle n a m a z ı v a k ti b â b ı» n d a r iv â y e t o lu n a n

h a d is le rin iz a h ı b a h s in d e a ş a ğ ıd a k i m a lû m a tı v e r m i ş t i r :
« ö ğ le n a m a z ın ı şid d e tli s ıc a k ta ib ra d e tm e y â n i s e rin liğ e b ır a k ­
m a y a â it h a d is le rin z â h ir in e g ö re ib ra d v â c ib tir. K â d ı I y â z ’ ı n
a n la ttığ ın a g ö re b â z ı l a r ı : İ b ra d v â c ib tir, d e m işle rd ir. F a k a t c u m h u ­
r a g ö re h a d îs te ib r a d ile ilg ili v e rile n e m ir, m e n d u b lu k iç in d ir. V ü-
c u b iç in o lm a d ığ ın ın a lâ m e ti ş u d i ı r : İ b ra d ’m h ik m e ti n a m a z k ıla ­
n ın z o rlu k ta n k u r ta r ılm a s ı o lu n c a v e rile n e m ir o n u n m e n f a a ti ve
g ü ç lü k te n k u r ta r ılm a s ı iç in d ir. E ğ e r v e rile n e m ir v ü c u b için olsaydı,
bu. e m ir o n u n iç in k o la y lık d e ğ il b ir g ü ç lü k v e ta z y ik o lu rd u . D ola­
y ısıy la o n u n y a r a r ın a d eğ il z a r a r ın a o la c a k tı.
C u m h û ra g ö re ib ra d m m e n d u b lu ğ u , sıc a ğ ın ş id d e tli z a m a n ın a
m a h s u s tu r.

H a d is le rin z â h irin e g ö re ib râ d h u s û s u n d a c e m â a tla n a m a z k ıla n

ile m ü n fe r it n a m a z k ıla n a r a s ın d a f a r k y o k tu r. A h m e d , 1 s h a k ,
İ b n - i M ü n z i r ve K ü f e â lim le ri bö y le d e m işle rd ir.

M â 1 i k i 1 e r ’ in e k s e risin e g ö re m ü n fe r it için e fd a l o la n ı ib­

r a d e tm e m e k tir.
422 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

Ş â f i î , ib r a d e tm e y i s ıc a k m e m le k e tle re ta h s is e tm iş v e : U z a k ­
la r d a n g e le n c e m â a t iç in ,ib r a d m e n d u b tu r. F a k a t c e m â a t to p lu h a l­
d e h a z ır ise, y â h u t g ö lg e lik te g itm e le ri m ü m k ü n ise, a c e le e tm e k , ib-
r â d d a n e fd a ld ır, d e m iştir.
B u n d a n ö n c e k i b â b ta g e ç e n ve ö ğ le n a m a z ın ın z e v â ld e n h e m e n
s o n ra k ılın m a s ın ı ö n g ö re n h a d is le r ile ib r â d a â it h a d is le r a r a s ın d a
z â h ir e n b ir ç e lişk i g ö rü lü y o rs a d a â lim le r b u d u r u m u şöyle c e v a p ­
la m ış la r d ır :
ö ğ le n a m a z ın ın t a ’cili v e ilk v a k tin d a h a fa z ile tli o lu ş u n a d â ir
v â rid o la n h a d is le r m u tla k tır v e y a u m u m îd ir, ib r a d h a d îs le ri k a y ıt­
lıd ır v e y â h u s u s îd ir. U m û m î h a d îs ile h u s u s î h a d îs a r a s m d a v ey â-
h u t m u tla k h a d îs ile k a y ıtlı h a d îs a r a s m d a b ir ç e liş k in in v a rlığ ı söz
k o n u s u ed ilem ez. Y â n i ş id d e tli s ıc a k - z a m a n ı öğle n a m a z ın ın te h ir i
ib ra d h a d îs le ri ile iste n d iğ i iç in bSyle g ü n le rd e k ılm a n öğle n a m a z ı,
ilk v a k it fa z ile ti h ü k m ü n d e n m ü s te s n a k ılın m ış o lu r. B öyle z a m a n ­
la r d a öğ le n a m a z ın ın ib râ d ı d a h a e fd a ld ır. Ş â ir z a m a n la r d a ise t a ’­
cili e fd a ld ır.
675 n o d a g e ç e n H a b b â b (R a d ıy a U âh ü a n h l ’ın h a d is in e d e
â lim le r şöyle d e m iş le r d ir :
E s r e m ve T a h â v î 'n i n d e d iğ i g ib i H a b b â b (R a-
d ıy a U â h ü a n h ) ’ın h a d is i m e n s u h tu r. D elili d e E l - M u ğ i r e (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in (680 n o lu ) h a d is id ir.
H a b b â b (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’m h a d îs i iç in şöyle d e d e n ile ­
b ilir : B âzı s a h â b île r ib ra d iç in ta n ın a n te h i r s ü re s in i a z g ö re re k
s u re y i u z a tm a k iç in k u m la r ın h a r a r e tin d e n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A le y h i ve S e lle m )’e ş ik â y e t e tm işle r, P e y g a m b e r (S â U a lla h ü A le y h i
v e S ellem ) b u d ile ğ i re d d e tm iş tir. H a b b â b (R a d ıy a U â h ü a n h )
b u n u a n la tm a k iste m iş tir. B âzı â l i m l e r : I b râ d h a d is iy le ta n ın a n g e ­
c ik tirm e sü re si, e ş y a n m ö ğ le d e n s o n ra k i g ö lg e sin in y a r a r la n ıla b ilir
h â le g e lm e si ile tâ y in e d ilm iştir. A r tık g ö lg e lik le rd e n f a y d a la n a r a k
m e sc id le re g itm e k m ü m k ü n o lu r. B u k a d a r lık b i r g e c ik tirm e y e m ü ­
s a a d e e d ilm iştir. H a b b â b (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’m h a d îs iy le is­
te n ile n g e c ik tirm e s ü re s i ise k u m ve ç a k ılla r ın s o ğ u m a s ı iç in g e re ­
k e n s ü re d ir. G ü n e ş s a r a r m a d ık ç a b u n l a r soğumaz!. B u n u n iç in i b r â ­
d a m ü s a a d e ed ilm iş f a k a t n a m a z ın , öğle v a k ti ç ık ın c a y a k a d a r te ­
h irin e m ü s a a d e e d ilm e m iştir.
N e y e v î d e : ‘Â lim ler, E â b- b â b (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’m
h a d îs i ile ib ra d h a d îs le rin in a r a s ın ı b u lm a k h u s û s u n d a ih tilâ f e tm iş ­
le rd ir. B â z ıla n ib r a d r u h s a ttır , t a ’cil e fd a ld ır d iy e re k H a b b â b
Bâb : 4 KİTABÜ-S’SALÂ VB SÜNENİHÂ 423

(R a d ıy a llâ h ü a n h l ’ın h a d is in e d a y a n m ış la r v e ib r a d h a d is in i; r u h s a t
ve k o la y lık iç in d ir , d iy e y o r u m la m ış la r d ır . B iz im a r k a d a ş la r ım ız ın
b ir k ıs m ı v e d iğ e r m e z h e b â lim le r i b ö y le d e m iş le r d ir .

 lim le r d e n b ir c e m â a t d a ; H a b b â b (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m
h a d is i, ib r a d h a d is le r iy le m e n s u h tu r, d e m iş le r d ir . .

B a ş k a b ir g r u p â lim d e; İb ra d m ü ş ta h a b t ır . Ç ü n k ü b ir çok ha­

d is le s â b ittir . H a b b â b (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m h a d îs i de bâzı
ıh â b île r in ib r â d s ü r e s in d e n d a h a f a z l a b ir s ü r e t e h ir ta le b in d e b u ­
lu n d u k la r ı y o lu n d a y o r u m la n ır , d e m iş t ir .’ d iy e m a lû m a t v e r m iş t ir .

İb r a d h a d îs le r in d e ö ğ le n a m a z ın ın g e c ik tir ilm e s i n e d e n i o la r a k
«... Ç ü n k ü s ıc a ğ ın ş id d e t i c e h e n n e m in k a y n a m a s ın d a n , k ü k r e m e s in ­
d e n , g a le y a n ın d a n .» b u y u r u lm u ş tu r .

B u fık r a d a geçen «F e y h » k e lim e s i g a le y a n , k a y n a m a , k ü k rem e,

y a y ılm a v e b e n z e r i m â n â la r a g e ld iğ i iç in t e r c e m e le r d e bu k e lim e le ­
r e y e r v e r ilm iş tir .

Ş id d e t li s ıc a k , n a m a z ın h u z u r v e h u ş u u n u g id e r d iğ i iç in ve m e­
ş a k k a ti d e fe tm e k g a y e s iy le ş id d e tli s ıc a k ta ö ğ le n a m a z ın ın ib r â d ı
m e ş r û k ılın m ış tır . A ç ı k o la n h ik m e t b u d u r.

Ş ö y le de d e n ile b ilir : S ıc a ğ ın ş id d e ti a n ın d a İlâ h i azab y a y ılır .

B u n e d e n le o e s n a d a n a m a z a d u r u lm a m a s ı is t e n m iş t ir .

Ş ö y le b ir s o ru h a tır a g e le b ilir : N a m a z , İlâ h i r a h m e te v e s ile d ir .

N a m a z k ılm a k , İlâ h i a z a b m k a lk m a s ın a y a r a r . Bu ib â d e tin o esna­
d a te r k e d ilm e s i n a s ıl e m r e d ile b ilir . E b ü ’ l - F e t h E l - Y a ’ m ü -
r i ş ö y le c e v a p v e r m i ş t i r :

Ş â r i î H a k i m t a r a fın d a n g e le n h ik m e tin s i m k a vra n m a -

sa b ile k a b u l e d ilm e s i g e r e k ir .

E z - Z e y n b i n E l - M ü n i r is e ş ö y le m ü n â s ip b ir c e v a p
v e r m iş tir : Îlâ h î ö fk e n in z u h u r e ttiğ i v a k it m e z u n o la n z â t la r m ü s-
te s n â h iç k im s e n in d ile ğ i y e r in e g e t ir ilm e z . N a m a z , d ile k v e duâdan
boş d e ğ ild ir . Îlâ h î g a z a b ın y a y ıld ığ ı esnâda m ezu n o lm a y a n z â t la ­
r ın o e s n â d a s u s m a s ı u y g u n d ü ş e r. .

F ık r a n ın z â h ir in e g ö r e s ıc a ğ ın ş id d e t i g e r ç e k t e n C e h e n n e m in h a ­
r a r e tin in y a y ılm a s ın d a n ve k a y n a m a s ın d a n m e y d a n a g e lir . Bu fık ­
ra t e ş b ih ü z e r in d e k u r u lm u ş o la b ilir . Y â n i: S ıc a ğ ın ş id d e ti, c e h e n ­
n e m a t e ş in e b e n z e r . B u n d a n k a ç ın ın v e z a r a r ın d a n s a k ın ın , d e n ilm iş
o la b ilir .
424 SÜNEN-t ÎBN-t MÂCE

N e v e v î : D oğru su b u n u n , z â h ir in e göre k a b u l e d ilm e s id ir .

Ç ü n k ü fık r a n ın h a k ik i m â n â s ın a y o r u m la n m a s ın a h iç b ir m â n i y o k ­
tu r, d e m iş tir . îb r â d s ü r e s in in son u cu h u sû su n d a â lim le r ih t ilâ f e t­
m iş le r d ir . K im is i e ş y a n ın is t iv a z a m a n ın d a k i g ö lg e s in d e n b a ş k a , g ö l­
g e n in b ir a r ş ın k a d a r u z a m a s ın ı; k im is i n o r m a l b ir b o y u n d ö r tte b i­
ri k a d a r, k im is i ü ç te b ir i k a d a r, k im is i de y a r ıs ı kadar u z a m a s ın ı
ib r â d s ü r e s in in b it im i o la r a k g ö s te r m iş le r d ir . E l - M â z i r i : lb -
râd s ü r e s in in b it im i, zam an ve a h v a le göre d e ğ iş ir . Zam an ve ze­
m in n e o lu r s a o ls u n , b u s ü r e n in ö ğ le v a k tin in b itim in e k ad ar u za­
m a m a s ı ş a r t t ır , d e m iş tir .

yaAlJİ O İ j t—>l> (O)

5 — İK İN D İ N A M A Z IN IN V A K T İ BÂBI

J \ y . ü} . g i 'j s t i — -v at

. o. 'C Ş r j. > 'Jı £4 SS' j -»J 'âı a M

•
i aC
«»- » •
31

* ® "

T E R C E M E S İ

682) “... Enes bin Mâlik (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre
şöyle dem iştir:
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ik in d i n a m a z ın ı g ü n e ş
henü z yü ksek ve d ip d ir i ik e n k ıla r d ı. N a m a z d a n s o n r a A v a l i ’y e g it­
m e k is te y e n a d a m h e n ü z g ü n e ş y ü k s e k ik e n o r a y a g id e r d i.”

İ Z A H I

B u h a d îs i B u h â r î , M ü s l i m , N e s â î , E b û D â v û d
ve B e y h a k î d e r iv â y e t e t m iş le r d ir . B â z ı r iv â y e t le r d e h a d is in s o n
fık r a s ı ş ö y le d ir :

‘ İ ^ j r , j U iı J a jı> iı ;jı Lafoı

« N a m a z d a n s o n r a A v a l i ’y e g it m e k is t e y e n k im s e g id e r v e güneş
h e n ü z y ü k s e k ik e n A v a l i ’y e v a r ır d ı. »
A v a li s  l i y e ’n i n ç o ğ u lu d u r .  liy e yü ksek d e m e k t ir . B u ra d a
A v a l i ’d e n m a k s a d M e d i n e - i M ü n e v v e r e ’ n in y a k ın ın ­
d a k i y ü k s e k y e r le r d ir .
Bâb : 5 KÎTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENÎHÂ 425

E l-M enhel y a z a r ın ın «İkindi n a m a z ı b â b ı» h d a k i b e y â n ın a g ö re

A v a li M e d î n e - i M ü n e v v e r e ’ n in d o ğ u t a r a f ı n d a b u lu ­
n a n v e e n y a k ın ı 2 m il, e n u z a ğ ı d a 8 m il m e s â fe d e k i k ö y le re d e n ird i.
E l-F eth y a z a n : A v a li M e d î n e - i M u n e v v e r e ' n in ç e v re s in ­
d e b u lu n a n v e N e c d is tik a m e tin e d ü ş e n k ö y le rd ir. T i h a m e
y ö n ü n d e k i k ö y le re Ş â file d e n ir, d e m iş tir. İ b n ü ’ l E s i r : A v a ­
li d e n ile n k ö y le rd e n M e d i n e ’ y e e n y a k ın o la n ı 4 m il v e e n
u z a ğ ı 8 m il m e s â fe d e d ir, d e m iştir.
1 m il 3500 ile 4000 a d ım lık m e sa fe d ir.
E l- M e n h e l y a z a n h a d is in a ç ık la m a s ı ile ilg ili o la r a k ş ö y le d e r :
«H adîs ik in d i n a m a z m m ilk v a k tin d e k ılın m a s ı m ü s ta h a b lığ m a
d e lâ le t e d e r. Ç ü n k ü h e r c ism in is tiv a a n ın d a k i g ö lg e s in d e n 'b a ş k a
g ö lg esi o n u n b ir b o y u k a d a r u z a d ığ ı z a m a n b i r k im se ik in d i n a m a ­
z ın ı k ılıp y o la ç ık a r s a g ü n e ş h e n ü z y ü k s e k ve s a r a r m a m ış ik e n iki
ü ç m illik m e sa fe y i k a te tm e s i m ü m k ü n d ü r. Ş â y e t c ism in g ö lgesi iki
b o y u k a d a r u z a d ık ta n s o n ra n a m a z k ılıp y o la ç ık a r s a a n ıla n m e s a ­
feyi k a t e d in c e y e k a d a r G ü n e ş b ir h a y li a lç a lm ış ve s a ra r m ış o lu r.
D e m e k o lu y o r k i c ism in g ö lg esi is tiv a g ö lg esi m ü s te s n a b ir b o y u k a ­
d a r u z a d ığ ı z a m a n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) ik in d i
n a m a z ın ı k ıla rm ış. Bu v a k it ik in d i n a m a z ın ın ilk v a k tid ir. H a d îste
a n ıla n v e ü ç - d ö r t m il m e s a fe d e k i A v a li’y e v a rılır k e n G ü n e ş ’in h e ­
n ü z y ü k s e k te o lu şu a n c a k u z u n g ü n le rd e o la b ilir. E b û D â v û d’u n
Z ü h r î ’ den b ir s e n e d le r iv â y e t e ttiğ in e g ö re Z ü h r î : A vâ-
li’n in 2 - 3 v e y a 4 m illik m e s a fe d e o ld u ğ u n u sö y le m iştir. H ad îs, ik in ­
d i v a k tin in h e r c ism in is tiv a a n ın d a k i g ö lgesi h â riç , b i r b o y u k a d a r
g ö lgesi u z a d ığ ı z a m a n , ik in d i v a k tin in g ird iğ in i sö y le y e n â lim le rin
c u m h u r u n u n m e z h e b in e d e lild ir. H a n e f î â lim le rin d e n E b û
Y û s u f , M u h a m me d , E l - H a s a n , Z ü f e r ve T a h â -
v i c u m h u r u n m e z h e b in i b e n im s e m işle rd ir. E 1 - H a s a n ’ m
E b û H a n i f e ’ d e n riv â y e ti d e b ö y led ir. T u tu la n v e a z h a r o la n
k a v il b u d u r . B u n u n la f e tv â v e rilir. B ir ço k h a b e r v e e s e r b u n a d e;
lâ le t e d e r. F a k a t E b û H a n i f e ’ n in m e ş h u r k a v lin e g ö re, c is ­
m in istiv a z a m a n ın d a k i gölgesi h â riç , iki boyu k a d a r bölgesi u z a ­
m a d ık ç a , ik in d i n a m a z m m v a k ti g irm e z. E b û H a n i f e ’ n in
d elili P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’i n :
« ö ğ le n a m a z ın ı s e rin liğ e b ıra k ın ız .» m e a lin d e k i h a d is id ir . Şöy­
le k i : H a d îs in m â n â s ı, s ıc a k lığ ın ş id d e t i a z a lın c a ö ğ le n a m a z ım k ı­
lın . H i c a z ' da s ıc a ğ ın ş id d e ti, c is m in g ö lg e s i is tiv a a n ın d a k i
h â r iç , b ir boyu kadar u z a d ığ ı zam an g e r ç e k le ş ir . Ve ik i boyu ka­
d a r u z a d ık t a n s o n r a s ıc a k lık h a fifle r . H a d is le r , b ir b ir in e m u â r ız o lu n ­
426 SÜNEN-t İBN-İ MÂCE

ca, h e r h ü k ü m e s k is i g ib i k a lır , ö ğ le n a ıp a z ın ın v a k ti, k e s in lik le

s â b ittir . Ş ü p h e y le d e ğ iş m e z . İk in d i n a m a z ın ın k a t ’i o la n ı b e llid ir .
Ş ü p h e y le d a h a ö n c e g ir m e z , d e m e k is t e m iş t ir . E b û H a n î f e ’ -
y e g ö r e , a n ıla n c is m in g ö lg e s i, b ir b o y u k a d a r u z a m a d a n ö ğ le n a m a ­
z ı k ılın m a lı v e ik i b o y u k a d a r u z a d ık ta n s o n r a ik in d i n a m a z ı k ılın ­
m a lıd ır . B ir boy ile ik i b o y a r a s ın d a k i z a m a n z a r fın d a ne ö ğ le ne
d e ik in d i n a m a z ı k ılın m a m a lıd ır . E l- M e n h e l y a z a n d a h a son ra E b û
H a n î f e ' n in , H i c a z ' d a s ıc a k lığ ın ş id d e tin in , c is im le r in g ö l ­
g e le r i is t iv â z a m a n ın d a k i h â r iç , b ir b o y u k a d a r u z a d ığ ı z a m a n o lu ş ­
t u ğ u v e ik i b o y u k a d a r u z a m a d ık ç a g e v ş e m e d iğ i, y o lu n d a k i s ö z ü n ü n
kabul o lu n m a y a c a ğ ın ı b e y a n la ş ö y le d e r: Çünkü E b û Z e r r
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’i n h a d îs iy le s â b it o ld u ğ u g ib i ö ğ le n a m a z ın ın ib -
râ d sonucu te p e c ik le r in g ö lg e s in in zu h u r e t m e s id ir . C is im le r in g ö l­
g e le r in in b ir b o y u k a d a r u z a m a s ı ö lç ü s ü ib r â d iç in söz konusu de­
ğ ild ir .

İm a m E b û H a n î f e ’ n in d e lille r in d e n ik is i d e ş u m e â ld p -
k i h a d îs le r d ir : ^ ’
‘A l i b in Ş e y b â n : B iz R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A l e y h i v e S e lle m ) ’in
yanm a varm ak iç in M e d in e ’y e g ittik . O, güneş bem beyaz k a ld ığ ı
m ü d d e tç e ik in d i n a m a z ın ı g e c ik t ir ir d i, d e m iş t ir .’ ‘C â b i r : H e r c is m in
g ö lg e s i, i k i b o y u k a d a r u z a y ın c a , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve
S e lle m ), b iz e ik in d i n a m a z ım k ıld ır d ı, d e m iş tir .’
B u ik i h a d îs in d e lil g ö s t e r ilm e s i p e k u y g u n d e ğ ild ir . Çünkü bun­
la r , g ö l g e i k i k a t k a d a r u z a d ığ ı, z a m a n ik i n d i n a m a z ı n ı k ı l m a n ı n c â i^ -
liğ in e d e lâ le t e d e r le r . F a k a t b u ld a n ö n c e ik in d i n a m a z ı v a k t in in g ir ­
m e d iğ in e d e lâ le t e t m e z le r . K a ld ı k i b i r ç o k s a h ih h a d i s l e r h e r ş e y ijn
g ö l g e s i , i s t i v â y a k t i n d e k i n d e n b a ş k a o n u n b o y u k a d a r u z a d ı ğ ı z a m a jn
ik in d i v a k t in iıi g ir d iğ in e d e lâ le t e d e r le r .
F ık ıh ç ıla r d a n , b ir c e m â a t, İ m a m - ı A ’ z a m (R a h im e h u İ-
la h ) ’m ik i b o y g ö lg e h ü k m ü n d e n b ir b o y h ü k r ü n e r ü c u ’ e t t iğ in i a n ­
la t m ış t ır .

H a d îs te g e ç e n «...G ü h e ş d ip d ir i ik e n . . . » tâ b ir i ile , G ü n e ş ’in s ı­

c a k lığ ın ın ş id d e ti, r e n g in ih b e m b e y a z lığ ı v e ış ığ ın ın k a lış ı k a s d e d il-
m iş t ir . B e y h a k î bu yoru m u H a y s e m e ’ den b ir s e n e d le
n a k le tm iş tir .

** +■ '* J *+

. Jİa ’j, İ (j | § J jjpJl :c J İ i

Bâb ; 5 KÎTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENİHÂ 427

T E R C E M E S İ

683) Âişe (Radtyallâhü anhâ) ’den rivâyet edildiğine göre şöyle de­
m iştir:
G ü n e ş b e n im h ü c re m iç in d e o lu p g ö lgesi h e n ü z h ü c re m in ü s tü ­
n e y ü k s e lm e m iş ik e n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) b iz e '
ik in d i n a m a z ın ı k ıld ırd ı.”

İ Z A H I
K ü tü b -i S itte s a h ip le rin in h e p si b u h a d îs i r iv â y e t e tm işle r, T i r -
m i z i : «Bü h a d îs h a s e n - s a h ih tir. S a h â b î v e ta b iîle rd e n ilim e h ­
lin in b i r k ısm ı Â i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) 'n i n h a d îs in i s e ç e re k
ik in d i n a m a z m m e rk e n k ılın m a s ın a ve te h ir in in m e k r u h o ld u ğ u n a
h ü k m e tm işle rd ir^ Ö m e r , A b d u l l a h İ b n - i M e s ’u d ,
 i ş e ve E n e s (R a d ıy a U âh ü a n h ü m ) ile A b d u l l a h ,
İbn-i M ü b â r e k , Ş âfiî, A h m e d ve İ s h a k (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ü m ) bö y le d e m işle rd ir.» d e m iştir.
 i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â )'n in .- «G üneş b e n im h ü c re m iç in ­
d e ...» s ö z ü n d e n m a k s a d ı G ü n e ş ışığ ı O ’n u n o d a s ın ın z e m in in d e ik e n
v e g ü n e ş g ö lg esi O ’n u n o d a s ın m ta b a n ın ın ta m a m ın ı k a p la m a m ış
ik e n ik in d i n a m a z ın a d u r u ld u ğ u n u b e y a n e tm e k tir. K ezâ : « (G üneş)
g ö lgesi h e n ü z h ü c re m in ü s tü n e y ü k se lm e m iş...» c ü m le s in d e n m a k ­
s a d ı g ü n e ş ışığ ın ın h ü c re ta b a n ın d a n d o ğ u d u v a r ın a y ü k se lm e m iş
o ld u ğ u n u b e lirtm e k tir. H a 11 â b i : B u c ü m le d e k i «Zuhur» u n m â ­
n â s ı G ü n e ş ışığ ın ın y ü k se lm e sid ir, d e m iştir. N e v e v i : Â i ş e
(R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’n in h ü c re s i d a rd ı. D u v a r la r ı k ısay d ı. Ö yle k i d u ­
v a r la r ın ın y ü k se k liğ i; h ü c re n in g e n iş liğ in d e n b ira z faz lay d ı. D u v a ­
r ın g ö lg esi b ir b o y u k a d a r u z a y ın c a ik in d i v a k ti g irm iş o lu rd u . V e
G ü n e ş ışığı, h ü c re ta b a n ın ın s o n la r ın a ç e k ilm iş o lu rd u . B u e s n a d a
gö lg e h e n ü z d o ğ u c e p h e s in d e k i d u v a r a g e lm e m iş o lu rd u . Â i ş e
(R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’n in b u h a d îsi, c isim le rin g ö lgesi b ir m isli u z a ­
d ığ ı z â m a n ik in d i v a k tin in g ird iğ in e ve P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S e lle m )’in ik in d i n a m a z ın ı ilk v a k itte k ıld ırd ığ ın a d e lâ le t ed er,
d e m iştir.
E l-H â fız , E l-F etih ’te : İk in d i n a m a z m m ilk v a k tin d e kılın-
m asm ıp * s ü n n e t-î N e b e v iy y e ’y e u y g u n lu ğ u b u h a d îs te n a n la şılıy o r.
 i ş ef; (R ad ıy aU âh ü a n h â ) ’n in râ v is i U r v e ’ n in g ö rü ş le ri bu-
d u r. U x v _ e , b u n a d a y a n a r a k ik in d i n a m a z ın ı te h ir e d e n Ö m e r
b i n A b d ü l a z i z ’ i u y a rm ış tır, d er.
 SÜNEN-Î İBN-Î MÂCE

T a h a v i : B u h a d is ik in d i n a m a z m m e rk e n k a lın d ığ ın a d e lâ ­
le t etm ez. Ç ü n k ü h ü c re d u v a rın ın a lç a k o lm a sı m u h te m e ld ir. B u
ta k d ir d e G ü n e ş ışığı, a n c a k g r u b a y a k m , h ü c re d e n k a lk m ış o lu r v e
d o la y ıs ıy la h a d îs ik in d i n a m a z m m e rk e n d e ğ il b ilâ k is te h ir in e d e lâ ­
le t e d e r, d e m iş tir. F a k a t, h ü c re ta b a n ı g e n iş o ld u ğ u ta k d ir d e T a -
h a v i ’ n in d e d iğ i şe y d ü ş ü n ü le b ilir. H a lb u k i m ü ş a h a d e v e b ir çok
riv â y e tle rle s â b it o lm u ş tu r ki, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S el­
lem ) ’in m u h te r e m z e v c e le rin in h ü c re le r i g e n iş d e ğ ille rd i. D a r o la n
b ir o d a n ın ta b a n ın d a g ü n e ş ışığ ın ın b u lu n m a s ı, a n c a k g ü n e ş y ü k ­
s e k te ik e n m ü m k ü n o lab ilir. G ü n e ş, ta m o la r a k eğ ild iğ i z a m a n , ışı­
ğ ı d a r o la n h ü c re n in ta b a n ın d a n k a lk a r.
Ş â f i î , b u h a d is i z ik r e ttik te n s o n r a : B u h a d is , ik in d i n a m a - -
z m m ilk v a k itte k ılın d ığ ın a d â i r riv â y e tle rin e n a ç ık o la n la n n d a n -
d ır. Ç ü n k ü P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h iv e S e lle m )’in z e v c e le rin in
h ü c re le ri M e d i n e ’ n in a lç a k b ir s e m tin d e id iler. V e h ü c re le r
g e n iş d eğ ildi. Bu n e d e n le ik in d i’n in ilk v a k tin d e G ü n e ş ışığ ın ın h ü c ­
r e le rd e n k a lk m a s ı k a v i g ö rü lm e k te d ir.

6 — İKİND İ N A M A ZIN A SIK ICA DEVAM ETM E BÂBI

# . • - - t '» - .* l" • - , " ** , A* A . .
j ^j C f ‘ *0 01/***»
0 **C f * *A i ü ♦ m *" v: ■ * ü• — * w,%
\K l

3 ı £ , 3 'j İ ' i 3&

* 0* 0 ** 0 0 0•

•® o* ^ ‘^ rS z'.

T E R C E M E S İ
684) "... Ali bin Ebî Tâlib (Radtyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre
şöyle dem iştir:

R esû lu U ah (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), H e n d e k g ü n ü k â fir le r

h a k k ın d a b u y u r d u la r k i :
«O nlar, bizi o r ta n a m a z d a n a lık o y d u k la rı g ib i A lla h d a o n la rın
e v le rin i v e k a b ir le r in i a te ş le d o ld u rsu n .» ”

İ Z A H I
Bu h a d is i K ü tü b -i S itte s a h ip le rin in h e p si a z b ir la fız f a r k ıy la
riv â y e t e tm iş le rd ir. B u h â r î v e M ü s 1 i m ’ in riv â y e tle rin -
Bâb : 6 KÎTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENİHÂ 429

d e k i h a d îs in sonunda; J ji> — «... G ü n e ş b a tın c a -

ya k a d a r ...» ifâ d e s i d e b u lu n u r .

B â z ı r iv â y e t le r d e H e n d e k günü y e r in e A h z â b günü
ifâ d e s i b u lu n u r . M eşh u r H e n d e k s a v a ş ın a A h z â b savaşı
d a d e n i l d i ğ i 'i ç i n ik is i a y n ı m â n â y ı ifâ d e e d e r .

B u h â r î ’ n in te rc ih in e g ö re H e n d e k sa v a şı, h ic re tin
4. y ılı Ş e v v â 1 a y ın d a v u k u b u lm u ş tu r. 5. y ıh v u k u b u ld u ğ u n u
sö y le y e n le r d e v a rd ır . M e d i n e - i M ü n e v v e r e e tr a fm d a
h e n d e k k a z ıld ığ ı iç in ve s a v a ş H e n d e k d o la y la rm d a c e re y a n e ttiğ i
iç in s a v a ş a b u isim v e rilm iştir. K u r e y ş m ü şrik le ri, Y ah û -
d île r ve o n la r d a n y a n a ç ık a n d ü ş m a n tâ ife le ri, m ü s lü m a n la rla s a ­
v a ş m a k ü z e re to p la n d ık la rı iç in H i z i b l e r d e m e k o la n A h z â b ism i de
b u s a v a ş a v e rilm iştir. S a v a ş a k a tıla n m ü s lü m a n la n n k u v v e ti 3000
k işi idi. M ü ş rik le r 10.000 k işi idi.
Savaş n e d e n le r i, s a fh a la n ve sonucunu , ö ğ ren m e k is t e y e n le r S i­
y e r k ita b la n n a m ü r a c a a t e ts in le r . '

H a d îs in m â n â s ın a g e lin c e ; «O n la r , b iz i o r t a n am azdan a lık o y ­

d u k la r ı...» fık r a s ın ın m â n â s ı ş u d u r: K â fir le r o r t a n a m a z ı k ılm a m ı­
z a m â n i o ld u la r . Ç ü n k ü o n la n n y ü z ü n d e n h e n d e k k a z m a k la m e ş g u l
o ld u k v e d o la y ıs ıy la o r ta n a m a z ı k ılm a d ık v e y a k ıla m a d ık .

E b û D â v û d ve M ü s l i m ’ i n r iv â y e tin d e o r ta n a m a ­
z ın ik in d i n a m a z ı o ld u ğ u b e lirtilm iş tir. M ü s l i m ’ in, Â i ş e (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in a z a tlıs ı E b û Y û n u s ’ t a n r iv â y e t e ttiğ i­
n e göre; Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , k e n d isi için b ir m u s h a f y a z ­
m a s ın ı E b û Y û n u s ’ a e m re tm iş v e : « N a m a z l a r a v e o r t a n a ­
m a z a d e v a m e d i n . » (m e â lin d e k i B a k a r a s û re s in in 238.) â y e ti­
n e u la şıld ığ ı z a m a n h a b e r d a r e d ilm e sin i istem iş. E b û Y û n u s
M u s h a f’ı y a z a r a k , o â y e te v a rın c a  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â J ’ye
h a b e r v e rm iş; Â i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) d e o n a â y e ti şöyle y a z ­
m a s ın ı e m r e tm iş : ;
> İİI p L a lV , ifljİLaJI & \jk i&

= « N a m a z la r a , o r ta n a m a z a v e ik in d i n a m a z ın a d e v a m e d in iz ...»
V e R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’d e n böyle işittiğ in i b il­
d irm iş, E b û Y u n u s d a böyle y a z m ıştır.
E l - M e n h e l y a z a r ı « O r t a n a m a z b â b ı» n d a r iv â y e t o lu n a n A 1 i
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îs in i a ç ık la rk e n şöyle d e r :
430 SÜNEN-İ İBN-İ MACE

«H adis, o r ta n a m a z ın ik in d i n a m a z ı o ld u ğ u n u s ö y le y e n le r için d e ­
lild ir. Ali, İ b n -i M g s ' u d , E b û E y y â . b , î b n - i
A b b a s , E b û S a î d - i H u d r î , E b û H ü r e y r e ,
U b e y d e E e - S e lm â n i , Haşan.-ı Basrî, İ b r â h i m î
N a h a l, K atâd e, D a h h â k , El-Kelbî, M u k â t i l ,
Eb û H a n î f e , A h m e d , D â v û d , î b n ü ’l - M ü n z i r
(R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) v e b i r ço k â lim b u g ö rü ş te d ir. T i r m i z î :
A s h a b ta n v e o n la r d a n s o n r a g e le n le rd e n â lim le rin e k s e ris in in k a v ­
li b u d u r, d e m iş tir. E l-M en h el y a z a n b u a r a d a m e z k û r â lim le rin d e ­
lille rin i s ır a y la z ik re tm iş d a h a s o n r a sö z le rin e d e v a m la şöyle d e ­
m iş tir : ‘
Ö m e r b i n E1-H at t âb, Mu âz b i n C e b e l , C â ­
bir, b ir r iv â y e te g ö re İ b n - i A b b â s ile İ b n - i ö m e r
v e a s h a b ta n s o n r a g e le n â lim le rd e n . A t â ’ , î k r i m e , M ü c, â -
h i d , R a b i " b i n E n e s , M â l i k ve Ş â f i î (R adıyal-
lâ h ü a n h ü m ) o r ta n a m a z ın s a b a h n a m a z ı o ld u ğ u n u sö y le m işlerd ir.
E l-M en h el y a z a n , b u g ö rü ş te k i â lim le rin d e lille rin i v e g ö s te rd ik ­
le ri g e re k ç e y i b e y a n e ttik te n s o n r a şö y le d e r :
O r ta n a m a z ın s a b a h n a m a z ı o ld u ğ u n u sö y le y e n â lim le rin g ö s te r­
d ik le ri d e lille r, o r t a n a m a z ın ik in d i n a m a z ı o ld u ğ u n u sö y le y e n â lim ­
le r in d e lille rin e d e n k g e le c e k d u r u m d a n u z a k tır. O r t a n a m a z ı n ik in ­
d i n a m a z ı o ld u ğ u , m e r f u ’ v e s a h ih o la n h a d is le rd e s a r a h a te n b ild iril­
m iştir.
N e v e v i , E l-M û h ezzeb ’in ş e r h i n d e : S a h ih h a d îs le rin g e re k ­
tird iğ i sonuç, o r ta n a m a z ın ik in d i n a m a z ı o ld u ğ u d u r. M u h ta r o la n
d a b u d u r, d e m iştir.
Ş â f i î â lim le rin d e n E l-H âvî s a h i b i : Ş â f i î o r ta n a m a z ın
s a b a h n a m a z ı o ld u ğ u n u sö y le m iştir. S a h ih h a d îs le r d e o r ta n a m a ­
z ın ik in d i n a m a z ı o ld u ğ u n u te s b it e tm iş tir. Ş â f i i ’ n i n m e z h e ­
bi, s a h ih h a d îs e u y m a k tır. O h a ld e Ş â f i î ’ n in m ez h e b i, o r ta n a ­
m a z ın ik in d i n a m a z ı o lm a sıd ır. B âzı a rk a d a ş la r ım ız ın s a n d ık la n g i­
b i o r ta n a m a z m ese lesi h a k k ın d a Ş â f i î ’ n in ik i k a v li y o k tu r,
d e m iştir.
Z e y d b i n S â b i t , Ü s â m e b i n Z e y d , E b û
S a î d - i H u d r î , Â i ş e , A b d u l l a h b i n Ş e d d â d ve
E b û H a h î f e (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’d e n y a p ıla n b i r riv â y e te
g ö re o r ta n a m a z öğle n a m a z ıd ır.
E l-M en h el y a z a n , b u g ö rü ş te k i â lim le rin d e lille rin i d e z ik r e ttik ­
te n s o n ra , o r ta n a m a z ın a k ş a m n a m a z ı 'o ld u ğ u n u sö y le y e n lerle , o r­
Bâb: 6 KÎTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENlHÂ 431

t a n a m a z ın y a t s ı n a m a z ı o ld u ğ u n u s ö y le y e n le r in g ö r ü ş le r in i d e lille ­
r iy le z ik r e tm iş tir . D a h a s o n r a o r t a n a m a z ın b e ş v a k it n a m a z iç in d e
g iz li o ld u ğ u n u s ö y le y e n le r i d e lille r iy le b ir lik te z ik r e t m iş tir .»

H a d i s i n : « A l l a h d a e v le r in i v e k a b ir le r in i a t e ş le d o ld u r s u n .» f ı k ­
r a s ın a g e lin c e ; b u fık r a , B u h â r i ve M ü s l i m ’ in b â z ı r iv â -
y e t le r in d e : «A lla h k a r ın la r ın ı v e k a b ir le r in i a t e ş le d o ld u r s u n .» şek­
lin d e g e ç e r . B u iıa b e n z e r d e ğ iş ik ifâ d e li r iv â y e t le r d b v a r d ır . F ık r a ,

m ü ş r ik le r iç in b i r b e d d u a d ır . M â z i f i 'l i y l e g e liş i, b e d d u â n m k a b û l e d il­

m e s in in k u v v e t le u m u ld u ğ u n a a lâ m e t t ir .

T ı y b i fık r a y ı ş ö y le y o r u m la m ış tır : Y â n i A lla h , m ü ş r ik le r i

dünya ve â h ir e tte a t e ş le t a ’z i b e y le s in . H em dünyada hem â h ir e t -
te o n la r a a z a b v e r s in .

B â z ıla n d a , b e d d u â ile k a s d e d ile n m â n â ş u d u r : A lla h , d ü n y a d a

e v le r in i ta h r ib e ttir m e k , m a lla r ım tâ la n e ttir m e k ve ç o lu k çocuk­
la r ım e s ir e t t ir m e k le t a ’z ib e y le s in , ö l ü m l e r i n d e n s o n r a d a k a b ir le r i
a te ş le d o lu p t a ş s ın , d e m iş le r d ir .

.D iğ e r b ir k ıs ım â lim le r : M ü ş r ik le r iç in is t e n e n dünya a te ş in ­
den m aksad a te ş g ib i, d a y a n ılm a s ı ç o k z o r o la n ç e ş it li b e lâ la r a ç a r -
p ılm a la n d ır , d e m iş le r d ir .

Y u k a r ıd a b e lir tile n y o r u m la r ın h a n g is i o lu r s a o ls u n A lla h , P e y ­

gam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’in b e d d u a s ın ı k a b u l b u y u r a ­
ra k m ü ş r ik le r i D ü n y a ’d a ç e ş it li fe lâ k e t le r e u ğ r a tm ış tır . K â fir o la ­
r a k ö lm e k le e b e d î a z a b a d a m ü s t e h a k k ılın m ış la r d ır .

H a d is te b e lir t ild iğ i g ib i H e n d e k s a v a ş ı y ü z ü n d e n ik in d i n a ­
m a z ı k a z â y a b ır a k ılm ış tır . A h m e d ve N e s â i ’ n in r iv â y e t-
le r in e g ö r e E b û S a i d (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ş ö y l e d e m i ş t i r : ‘M ü ş ­
r ik le r , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’i ö ğ le , ik in d i v e a k ­
şam n a m a z ın d a n a lık o y d u la r . M ü s lü m a n la r g e c e le y in bu n a m a z la ­
r ı k ıla b ild ile r . B u o la y , k o r k u h â lin d e y a y a v e y a b in e k ü z e r in d e y ü ­
r ü r k e n n a m a z k ılın a b ile c e ğ in e d â ir İlâ h i e m ir g e lm e d e n önce vuku
b u lm u ş tu r .’

T i r m i z i ve N e s â i ’ ni n İ b n - i M e s ’ u d (R a d ıy a l-
lâ h ü a n h ) ’d e n r i v â y e t e t t ik le r in e g ö r e ; ‘M ü ş r ik le r , H e n d e k gü­
nü Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’i d ö r t V a k it n a m a z ın ­
d a n a lık o y m u ş la r v e g e c e d e n , A ll a h 'ı n d ile d iğ i b i r s ü r e g e ç t ik t e n s o n ­
ra b u n a m a z la r k ılın m ış tır .’ F a k a t y a ts ı n am azı z a m a n ı ç ık m a d ığ ı
iç in k a z â y a b ır a k ıla n n a m a z s a y ıs ı d ö r t d e ğ il, ü ç tü r.
432 SÜNEN-1 ÎBN-İ MÂCE

B u h â r i ve M ü s l i m ’ i n A l i ve C â b i r ’ d e n r iv â ­
y e t e ttik le rin e g ö re H e n d e k g ü n ü y a ln ız ik in d i n a m a z ı k a ç ı­
rılm ış tır. B u n u n iç in İ b n ü ’ l - A r a b i , riv â y e tle r a r a s ın d a t e r ­
c ih y o lu n u t u t a r a k ; S a h ih o la n ı y a ln ız ik in d i n a m a z ın ın k a z a y a b ı­
r a k ıld ığ ın a d â ir A l i ve C â b i r ’ in riv â y e tid ir, d e m iştir.
N e v e v i , riv â y e tle r a r a s ın ı şö y le b u l m u ş t u r : H e n d e k
v a k ’a s ı b i r k a ç g ü n d e v a m e tm iş, b â z ı g ü n le rd e ş u n a m a z , b â z ı g ü n ­
le rd e b u n a m a z v e y a o n a m a z k a z â y a k a lm ış tır.
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’in n a m a z ı k a z â y a bı­
r a k m a s ı m u h te m e le n k a s te n o lm u ş tu r. H e n ü z k o r k u n a m a z ı â y e tle ri
in m e d iğ i iç in d ü ş m a n la m e şg u liy e t, n a m a z ı b ile re k k a z â y a b ıra k m a k
iç in m e ş r û b ir ö z ü r sa y ılm ış o lu r. D ü ş m a n la m e şg û liy e ti d o la y ısıy la
n a m a z ı u n u tm u ş o lm a sı m u h te m e ld ir. M ü slim ’in r iv â y e tin d e b e lirtil­
d iğ i g ib i P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) k a z â y a b ıra k tığ ı
ik in d i n a m a z ım a k ş a m ile y a ts ı a r a s ın d a k ılm ıştır.
B u g ü n ise, s a v a ş iç in v a k it n a m a z ın ı k a z â y a b ıra k m a k c â iz d e ­
ğ ild ir. D u r u m a g ö re k o rk u n a m a z ın ı k ılm a k m e c b u riy e ti v a rd ır.

H A D İS İN F IK IH Y Ö N Ü

1 — K e d e rle r d i y â n o la n D ü n y a h a y a tın d a k â fir in m ü s lü m a n a

e z iy e t e d e b ilm e si m ü m k ü n d ü r.
2 — P e y g a m b e rliğ e n o k s a n lık g e tirm e y e n b e ş e ri â n z a l a n n Pey-
g a m b e r ’d e h u s u le g e lm e si m ü m k ü n d ü r.
3 — Z â lim a d a m a , y a p tığ ı z u lm e u y g u n b ir c e z a y a ç a r p tır ılm a ­
sı için b e d d u â e tm e k c â iz d ir.
4 s— O r ta n a m a z ik in d i n a m a z ıd ır.
5 — P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) ve a rk a d a ş la r ı,
d ü ş m a n la m e ş g u liy e tle ri d o la y ısıy la ik in d i n a m a z ın ı k a z â y a b ır a k ­
m ış la rd ır. Ç ü n k ü k o rk u n a m a z ı e m ri, h e n ü z g elm em işti.

T E R C E M E S İ
685) (Abdullah) İbn-i Ömer (Radıyallâhü anhümâyden rivâyet edil­
diğine göre Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Selletn) şöyle buyurdu dem iştir:
«İkindi n a m a z ın ı k a ç ır a n k im se e h li ve m a lı k a ç ırılm ış gibidir.»
Bâb : 6 KITABÜ-S'SALA VB SÜNENİHA 433

İ Z A H I

B u h a d is i B u h â r î , M ü s l i m , Ebû Dâvûd ve Bey-

h a k i d e r iv â y e t e tm iş le rd ir.
H ad isin ; Jj c ü m le sin d e k i fiil, b in â -i M eçh u l
o la r a k o k u n u p «ehil» ve «mal» k e lim e le ri m e n s u b y â n i ü s tü n lü o k u ­
n a r a k «vütire» fiilin in ik in c i m e f u l u v e y a c e r h a r f in in a tılm a s ıy la
m e n s u b o ld u ğ u sö y le n e b ilir. İk in ci, m e f u l o ld u ğ u h a ld e h a d is in m â ­
n â s ı ş u o lu r : İkincli n a m a z ın ı k a ç ır a n a d a m , s a n k i e h li v e m a lı ek-
siltilm iştir. A r tık k im se siz v e m a lsız k a lm ış o lu r. B u y ü z d e n e h li­
n in v e m a lın ın g itm e s in d e n k a ç ın d ığ ı g ib i kişi, ik in d i n a m a z ım k a ­
ç ır m a k ta n s a k ın sın , ik in c i ih tim a le g ö re h a d is in m â n â s ı şöyle o l u r :
İk in d i n a m a z ın ı k a ç ır a n k im se, s a n k i e h li ve m a lı h a k k ın d a b ir m u ­
s ib e te d ü ç a r o lm u ş tu r. Y u k a rıd a y a z ılı c ü m le d e k i «Ehil* ve «mal»
k e lim e le rin in «V ütire» fiilin e n â ib -i f â il o la r a k m e r f ü (ö tü re li) o k u n ­
m a sı e â iz d ir. B u n a g ö re h a d is in m â n â s ı şöyle o l u r : İk in d i n a m a z ın ı
k a ç ır a n kişi, s a n k i e h li ve m a lı k e n d is in d e n a lın m ış tır.

E l-F etih ’t e : M e v tu r 1 G öz g ö re g ö re e h li v e m a lı e lin d e n a lm a n

k im se y e d e n ir. B u şe k ild e e h il v e m a lm a lın m a s ın ın k e d e ri d a h a şid ­
d e tli o ld u ğ u için, ik in d i n a m a z ın ı k a ç ır a n k işi b u n a b e n z e tilm iştir.
Ç ü n k ü m a l ve e h li a lm a n kişi, iki y ö n d e n k e d e rlid ir. B irisi m a lın ın
a lın m a s ı k e d e ri; d iğ e ri d e in tik a m a lm a iste ğ in e â it ız d ıra b tır. İk in ­
d i n a m a z ın ı k a ç ır a n ın d a ik i k e d e ri b u lu n u r. B irisi b ü y ü k b i r g ü n a ­
h a g irm iş o lm a k e d e rid ir. D iğ e ri d e n a m â z ın b ü y ü k se v a b ın ı k a ç ır­
m ış o lm a k e d e rid ir, d e n m iş tir.

t b n - i A b d i ’ l - B e r r d e : L ü g a t e h lin c e ve fık ıh ç ıla rc a

m â n â s ı ş u d u r : İk in d i n a m a z ın ı k a ç ır a n kişi, m a h ve eh li ile ilg ili o la ­
r a k b a ş ın a öyle a ğ ır b ir m u s ib e t g e lm iş ki, a n c a k in tik a m ın ı a lm a k ­
la te se lli b u la c a k k im se g ib id ir. B u a d a m ın b a ş ın d a iki k e d e r to p la ­
n ır. B irisi m u s ib e t k e d e rid ir. D iğ e ri d e in tik a m a lm a h a s re tid ir, d e­
m iş tir.
D â v û d i i s e : H a d isin m â n â s ı ş u d u r; İk in d i n a m a z ın ı k a ç ır a n
kişi, e h lin i v e m a lın ı k a y b e tm iş g ib id ir. A rtık ç o k k e d e rli, p iş m a n ve
h a s r e tli o lm a sı g e re k ir, d e m iştir.

E l-M enhel y a z a n , b u n a k ille r i y a p tık ta n s o n r a : B ence h e p si m u h ­

te m e ld ir. H e p sin in k a s d e d ilm iş o lm a s ın a b i r e n g e l y o k tu r. İk in d i n a -

Sünen-i İbn-i M âce — C. : 2 - F . : 28

434 SÜNEN-İ İBN-İ MACE

m a z ım k a ç ır m a k ta n m a k s a d , g ü n e ş b a tın c a y a k a d a r k ılm a m a k tır.

S u h n u n v e A s 1 1 i b ö y le d e m iş le rd ir. î b n - i C ü r e y e ’ -
d e n r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re k e n d is i : İ k in d i n a m a z ım k a ç ır m a k g ü ­
n e ş in b a tm a s ıy la m ı o lu r? d iy e N â f i ' e so rm u ş; N â f i ’ d e :
Evet, d e m iş tir. R â v i fık ıh ç ı o ld u ğ u z a m a n o n u n y o ru m u b a ş k a s ın ın
y o r u m u n d a n e v lâ d ır. E b û D â v û d , E v z â i ’ n i n : İk in d i n a ­
m a z ın ı k a ç ır m a k G ü n e ş s a r a n n e a y a k a d a r k ılm a m a k la g e rç e k le şir,
d e d iğ in i r iv â y e t e tm iş s e d e h e r h a ld e E v z â i ’ y e g ö re G ü n e ş ’in
s a r a r m a s ıy la ik in d i v a k ti ç ık tığ ı iç ih b ö y le d em iştir.»
H a d îs te k i te h d it, ik in d i n a m a z ın ı u n u t a r a k k a ç ır a n a d a ş ü m u llü
m ü d ü r?
E l-M enhel y a z a n , b u h u s u s ta d a ş u m a ’lu m a tı v e r ir -.
«Bu h u s u s ta â lim le r a ra s ın d a , ih tilâ f v a r d ı r :
S â l im b in A b d i l l a h b i n Ö m e r : B u te h d it, u n u ­
t a r a k ik in d iy i k a ç ır a n h a k k ın d a d ır, d e m iştir.' T i r m i z i de bu­
n a te m a y ü l e tm iş tir. Ç ü n k ü b u h a d is iç in a ç tığ ı b a b ın b a ş lığ ım şöy­
le d ü z e n le m iş tir : ‘İk in d i v a k tin d e n se h v h a k k ın d a g e le n h a d is le r
b â b ı.’
D â v û d i : B u te h d it, ik in d i n a m a z ım k a s d e n k a ç ır a n h a k k ın ­
d a d ır, d e m iş tir. N e v e v î d e b u g ö r ü ş ü b e n im s e m iştir. Z â h ir Ola­
n ı d a b u d u r.
C u m h u r a g ö re ik in d i n a m a z ın ın k a ç ırılm a m a s ı iç in â z a m i itin a
g ö s te rilm e k ü z e re b u te h d it b u y u r u lm u ş tu r .
T e h d it y a ln ız ik in d i n a m a z ın ı k a ç ır m a y a m ı m a h s u s tu r?
H a d îsin z â h ir in e g ö re m e z k û r te h d it, ik in d i n a m a z ın ı k a ç ırm a - ;
y a m a h s u s tu r.
N e v e v î , M ü s l i m ’ i n ş e rh in d e şöyle d e r : î b n - i A b -
d i ’ 1 - B e r r : D iğ e r n a m a z la r ın , ik in d i n a m a z ın ın h ü k m ü n e tâ b i
o lm a sı m u h te m e ld ir. B irisi ik in d i n a m a z ın ı s o rd u ğ u için , h a d is te ik in ­
di n a m a z ın ın ism i g e ç m iş o lab ilir. Y â h u t ik in d i n a m a z ı z ik re d ilm e k ­
le d iğ e r n a m a z la r a d a d ik k a t ç e k ilm iş o la b ilir, d e m iş tir. F a k a t î b n - i
A b d i ’ l - B e r r ’ i n d e d iğ in e itira z e d ile b ilir. Ç ü n k ü ş e r ’î h ü k ü m ,
ik in d i n a m a z ı h a k k ın d a v â rid o lm u ş tu r. H ü k m ü n ille ti b e lirtilm e m iş ­
tir. B a şk a n a m a z la r , şü p h e y le o n a tâ b i tu tu la m a z . Biz ş e r’i h ü k m ü n
ille tin i ta n ıd ığ ım ız ve h a k k ın d a n a s s b u lu n a n m e se le ile, h a k k ın d a
n a s s b u lu n m a y a n m ese le o ille te o r ta k o ld u k la rı ta k d ir d e h a k k ın d a
n a s s b u lu n m a y a n m ese ley i n a s s b u lu n a n m ese ley e k ıy a s la m a k Ve
h ü k m ü n e tâ b i tu tm a k m ü m k ü n d ü r.
Bâb : 7 KİTABÜ-S'SALÂ VE SÜNENÎHA 43S

H A D İSİN FIK IH Y Ö N Ü

v İk in d i n a m a z ın ı k a ç ırm a k b ü y ü k b ir te h d id i m u c ib tir. P e y ­
g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) b u n iı, â ile 1 e fra d ın ı v e n îa lı
m k a y b e d e n e b e n z e tm iş tir. B u b e n z e tm e b izim a n la y ış ım ız a y a k ın ­
lığ ı d o la y ıs ıy la b u y u r u lm u ş tu r . H a k ik a tta ik in d i n a m a z ım k a ç ır a n ın
a z a b ı d a h a ş id d e tlid ir.

ö■ 3* ■»' L' . jjf 3 —'W\

*• W* * *'

« ^ £j 3 * :t i 3 S»
. Î jZ jA i (J»- < *!)C» ö 'f'j& h
^ #<» v ^ *

. . ' . • « ^ • ^ 5 3 ^ '* '^ ^ W .» 3 B

T E R C E M E S İ

686 “... Abdullah (İbn-i Mes’ud ( Radtyalâhü ank)’den rivâyet edildiğine

göre şöyle söylem iştir:

M ü ş rik le r, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’! g ü n e ş ba-

tın c a y a k a d a r ik in d i n a m a z ın d a n a lık o y d u la r. B u n u n ü z e rin e P e y ­
g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) :
« O n la r b izi o r ta (ik in d i) n a m a z ın d a n a lık o y d u la r. A llah , o n la n n
k a b ir le r in i ve e v le rin i a te ş le d o ld u rsu n .» b u y u rd u ."

M ü slim ’in d e r iv â y e t e ttiğ i b u h a d is A li (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in

(684 n o lu ) h a d is in e b e n z e r v e a y n ı h ü k ü m le ri ih tiv a e d e r.

<—>^*11 â'îKrO (v)

7 — A K ŞA M N A M A ZIN IN VA K Tİ BÂBI
. *
• B ş. M % u>* - -uv
c jy lo ijZ » ) I Î T : 3 ^ 13 o l r * : 36 ‘ U?. J i \ jjV t. ı»
 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

T E R C E M E S İ

687) Râfi’ bin Hadiç (Radtyalâkü anh)’den rivâyet edildiğine göre

şöyle dem iştir:

Biz, R esû lu U ah (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) h a y a tt a ik e n a k ­

ş a m n a m a z ım k ıla rd ık . S o n r a b irim iz n a m a z d a n ç ık a r d a a ttığ ı o k ­
la r ın d ü ş tü ğ ü y e rle ri g ö rü rd ü ."
Bize E b û Y a h y â Ez-Za’f e r â n i ta h d is e tti. (O d a d e d i k i :) Bize İb ­
r a h im b in M û s a b u h a d is in m islin i ta h d is e tti.

İ Z A H I
B u h a d is i B u h â r î , M ü s l i m ve B e y h a k i d e r iv â ­
y e t e tm iş le rd ir. H a d is in b e n z e rin i, E b û D â v û d , E n e s b i n
M â l i k ’ ten ; N e s â i , E ş l e m k a b ile s in e m e n s u b b ir s a h â -
b id en ; A h m e d d e E n s a r ' d a n b ir c e m â a tta n r iv â y e t e tm iş ­
le rd ir.
H ad îs, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) ’in , a k ş a m n a ­
m a z ın ı e rk e n k ıld ığ ın a ve a k ş a m n a m a z ın d a k ıs a s û r e le r o k u d u ğ u ­
n a d e lâ le t e d e r. Ç ü n k ü e rk e n k ılm a s a y d ı v e k ıs a s û re le rle y e tin m e -
seydi, n a m a z d a n ç ık a n la rın , a ttık la r ı o k la n n d ü ş tü ğ ü y e rle ri g ö re ­
b ilm e le ri m ü m k ü n d e ğ ild ir. P e y g a m b e r (S a lla U a h ü A le y h i v e S el­
le m ) ’in geneU ikle böyle y a p tığ ı u m u lu r. B u n e d e n le a k ş a m n a m a ­
z ın d a A ’ r a f v e y â S â f f â t v e y â D u h â n veyâ T ü r
veyâ M ü r s e l â t s û re s in i o k u d u ğ u n a d â ir s â b it o la n riv â y e t,
b u h a d îs e m u h a lif d ü şm e z . Ç ü n k ü b â z e n bö y le y a p ıy o rm u ş. B âzen
d e a k ş a m n a m a z ın ı ş a fa ğ ın b a tm a s ın a y a k ın b ir z a m a n a k a d a r te ­
h i r e ttiğ in e d â ir riv â y e tin d u r u m u d a b ö y led ir. Y â n i b â z e n câizliği-
n i b e y a n e tm e k için a k ş a m n a m a z ın ı t e h ir e d iy o rm u ş.
H adîs, m e r f u ’ h ü k m ü n d e d ir. M ü s l i m , E b û D â v û d
v e d iğ e r b â z ı riv â y e tle rd e h a d is in m e tn i m e â le n ş ö y le d ir :
«Biz a k ş a m n a m a z ın ı R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem )
ile b e r a b e r k ıla rd ık . S o n ra b irim iz n a m a z d a n ç ık a r d a a ttığ ı o k la n n
d ü ş tü ğ ü y e rle ri g ö rü rd ü .»

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü
H adîs, a k ş a m n a m a z ın ın e rk e n k ılın m a s ın ın m e ş rû o ld u ğ u n a d e ­
lâ le t e d e r. V e y u k a n d a a n la tıld ığ ı g ib i z a m m -i s û re n in k ıs a o lm a ­
sın ın m a tlu b o ld u ğ u n a z ım n e n d e lâ le t e d e r.
Bâb: 7 KlTABÜ-S'SALÂ VB SÜNENtHÂ 437

Cf * J •Xjf ı j •*->_
*» *- “ • *

T E R C E M E S İ

688) “ ... Seleme bin El-Ekvâ’ (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine
göre:
G ü n e ş (u fu k ) p e rd e s iy le g iz le n d iğ i z a m a n , k e n d is i a k ş a m n a ­
m a z ın ı P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) ile k ıla rm ış."

İ Z A H I

B u h a d isi; B u h â r i , M ü s l i m , E b û D â v û d ve
T i r m i z i , b irb irin e y a k ın la fız la rla r iv â y e t e tm iş le rd ir. T i r -
m i z i h a d i s i n h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u sö y le m iştir.
H a d îs te g e ç e n «Hicab» k e lim e s in in a s ıl m â n â s ı ö r tü v e p e rd e d ir.
B u ra d a u f u k k a ş d e d ilm iştir. Ç ü n k ü u fu k , p e rd e g ib i G ü n e ş ile b a ­
k a n la r a r a ş m a g ir e r ve G ü n e ş, o n u n a r k a s ın d a g iz le n m iş o lu r.
T i r m i z i , S e l e m e ( R a d ıy a llâ h ü 'a n h ) ’n in h a d is in i r iv â ­
y e t e d ip h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u s ö y le d ik te n s o n ra şö y le d e r : ‘S a h â -
b ile rin v e tâ b iile rin ilim e h lin in çoğu, a k ş a m n a m a z ın ın e rk e n k ı­
lın m a s ın ı te rc ih e d e re k , te h ir in i m e k r u h g ö rm ü ş le rd ir. H a ttâ â lim ­
le r in b ir k ısm i : A k şa m n a m a z ı iç in te k b i r v a k it v a rd ır, d e m işle r-'
d ir .

T i r m i z i ’ n in ş e rh i T u h fe tü ’l-A h v ezi’d e b u k o n u d a şu m a ’-
lu m a t v a r d ı r :
'S e lef â lim le ri, a k ş a m n a m a z ın ın b ir v e y a iki v a k te s a h ip o ld u ­
ğ u h u s û s u n d a ih tilâ f e tm iş le rd ir. Ş â f i i ve Î b n ü ’ l - M ü b â -
r e k a k ş a m n a m a z ın ın te k v a k tin in o ld u ğ u n u , o n u n d a ilk v a k ti
o ld u ğ u n u sö y le m işle rd ir. Â lim le rin e k s e r i s i : İki v a k it v a rd ır. V a k ­
tin b a ş la n g ıc ı G ü n e ş ’in ta m a m e n b a ttığ ı a n d ır. V a k tin so n u d a , k ır ­
m ızı ş a fa k ın k a y b o lm a s ıd ır, d e m işle rd ir. Ş â f i î ve î b n ü ’. l -
M ü b â r e k , C i b r i l (A le y h isse lâ m ) ’in h a d îs in e d a y a n m ış la r.
Ç ünkü C i b r i l (A le y h is s e lâ m ), P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve
S e le m )’e n a m a z v a k tin i b ild irm e k için in ip P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
438 SÜNEN-I ÎBN-İ MÂCE

A ley h i ve S ellem ) ’e n a m a z k ıld ırd ığ ı h e r iki g ü n d e d e a k ş a m n a m a ­

z ın ı ilk v a k tin d e k ıld ırm ış tır.
K ırm ızı^ ş a fa k m b a tış ın a k a d a r a k ş a m n a m a z ı v a k tin in d e v a m .
e ttiğ in e h ü k m e d e n ve ç o ğ u n lu k te ş k il e d e n â lim le r M ü s 1 i m ’ in
v e b a ş k a la rın ın r iv â y e t e ttik le ri î b n - i Ö m e r ve E b û M û.-
s a ’ ni n h a d îs le rin i d elil g ö s te rm iş le rd ir. Bu ik i h a d îs , a k ş a m v a k ­
tin in ş a fa k m b a tış ın a k a d a r d e v a m e ttiğ in e d e lâ le t e d e r. B u g ö rü ş
h a k tır . Ç ü n k ü C i b r i l (A ley h isselâ m ) ’in h a d îs i M e k k e ’ d e
b u y u ru lm u ş , b u ik i h a d îs b ilâ h e re ir a d e d ilm iştir. N e v e v i , M ü s -
l i m ’ i n ş e rh in d e İ b n - i Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’i n h a d i­
sin i a ç ık l a r k e n : B u ve b u n d a n s o n ra k i h a d îs le r, a k ş a m v a k tin in ş a ­
f a k m b a tış ın a k a d a r d e v a m e ttiğ in i s a r a h a te n b ild irm iş le rd ir. M ez­
h e b im iz i n a k le d e n c u m h u r y a n ın d a b u k a v il, m e z h e b im iz ih z a y ıf b ir
g ö rü ş ü d ü r. B izim Ş â f i i â lim le rim iz in c u m h u r u : M e zh e b im iz in
s a h ih k a v lin e g ö re a k ş a m n a m a z m m te k v a k ti v a rd ır . 0 d a G ü n e ş
b a ttık ta n s o n ra , b ir a d a m m a b d e s t a lıp a v re tin i ö rtm e si, e zan ; o k u n ­
m a s ı v e ik a m e t e tm e s i ik i r e k ’a t h a fif s ü n n e t k ılm a sı, b u n d a n s o n ra
a k ş a m f a r z ın a d u r m a s ı v e te ş b ih ed ip , a k ş a m f a r z ın d a n s o n ra k i
s ü n n e ti k ılm a s ı için g e ç e n s ü re d ir. A k ş a m f a r z ı b u s ü re d e n s o n r a ­
y a b ıra k ıld ığ ı ta k d ir d e k a z â y a k a lm ış o lu r, d e m iş le rd ir. L â k in M u ­
h a k k ik a rk a d a ş la r ım ız ş a f a k b a tın c a y a k a d a r a k ş a m n a m a z ı v a k ­
tin in d e v a m e ttiğ in e d â ir k a v li te r c ih e tm iş le rd ir. S a h ih o la n Ş. â -
f i î m e z h e b in in b u g ö rü ş ü d ü r. B a ş k a b ir d e y im le d o ğ ru s u b u d u r,
b a ş k a s ı d e ğ ild ir. C i b r i l (A le y h isse lâ m )’in a k ş a m n a m a z ım iki
g ü n d e d e ilk v a k itte k ıld ırd ığ ı n o k ta s ın a g elin ce, b u n a ü ç şe k lîd e
cevap v e rilir :
1 — C i b r ! 1 (A le y h isse lâ m ), öğle n a m a z ı h â riç , d iğ e r d ö rt
n a m a z ın ih tiy a r v a k itle rin i a ç ık la m a k la y e tin m iş, ih tiy a r v a k tin d e n
s o n ra d e v a m e d e n ve n a m a z k ılm a n ın s a h ih o ld u ğ u c e v a z v a k tin i b e ­
y a n e tm e m iş tir.
2 — C i b r i l (A le y h is s e lâ m )’in h a d isi, M e k k e ' d e , n a ­
m a z ın f a r z k ılın d ığ ı e s n a d a b u y u r u lm u ş tu r . A k şa m v a k tin in ş a fa k m
b a tış m a k a d a r d e v a m e ttiğ in i b ild ire n h a d îs le r, b ilâ h e re M e d i n e ' ­
d e b u y u r u lm u ş tu r . Bu seb ep le, b u n la r a d a y a n m a k v â c ib tir.
3 — B u h a d is le rin se n e d le ri C i b r i l (A le y h is s e lâ m )’in h a ­
d isin e â it s e n e d d e n ço k d a h a s ıh h a tlid ir. Bu n e d e n le b u n la r a ö n c e ­
lik fveeilpıesi v â c ib tir ^
M ü ellifim izin 667 nolu h ad işinde^ n a m a z v a k itle r in i s o ra n a d a -
m â -jJ îiz im le ik i^ g ü n i n a m a z kı^» b p y u r a n P eygâm bfiL (Sallalâahy,
 Bâb : 7 KÎTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENlHÂ 439

A ley h i ve S ellem Kin a k ş a m n a m a z ın ı ilk g ü n g ü n e ş b a tın c a k ıld ır­

dığı, ik in c i g ü n is.e ş a fa k b a tm a d a n ö n c e k ıld ırd ığ ı b ild irilm iştir. Bu
d a a k ş a m n a m a z ı v a k tin in ş a fa k m b a tış ın a y a k ın b ir z a m a n a k a d a r
d e v a m e ttiğ in e d e lâ le t e d e r. ,
B u h a d is d e b ir ö n c e k i h a d îs g ib i P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i
v e S e lle m )’in a k ş a m n a m a z ım e rk e n k ıld ırd ığ ın a d e lâ le t e d e r.
B u h a d is d e m e r f u ’ h ü k m ü n d e d ir.

T E R C E M E S İ
689) Abbâs bin Abdilmuttalib (Radtyalâkü anh)'den rivâyet edildi­
ğine göre; Resûlullah (SaUaUahü Aleyki ve Sellem) şöyle buyurdu dem iştir:

Seleme U n El-Ekva (R-A.)’ın Hal Tereemesi

Seleme bin Amr bin El-Akva bin Sinan bin Abdillah El-Eslemi Ebû Müslim
sahâbidir. El-Ekva onun dedesinin lâkabıdır. Bey’atü’r-Rıdvân’da bulunmuş ve o
gün üç defa Peygamber (S.A.V.)’e biat etm iştir. İlk biat edenler arasında biat et­
tikten sonra orada bulunan sahâbilerin takriben yansına yakını biat ettikten son­
ra tekrar cemâatin içerisine girerek biat etmiş ve en son biat edenler araşm a ka­
tılarak üçüncü defa b iatta bulunmakla üç defa bu yüce şerefe erişmiştir. Peygam­
ber (S.A.V.)’den yetmiş yedi hadis rivâyet etm iştir. B uhâri ve Müslim 16 hadisini
müttefikan, Buhâri S, Müslim de 7 hadisini münferiden rivâyet etmişlerdir. Râ-
vilerİ oğlu lyâs, Zeyd bin Eşlem, Ebû Seleme bin Abdirrahman, Yezid bin Ebi
Hubeyd ve b ir çok zatlardır. Kendisi kahraman, nişancı, iyilik sever ve çok hayır
yapan biriydi. Koşarken atlan bile geçtiği söylenmiştir. Hicretin 74. yılı Medine’de
' vefat etmiştir. (El-M enhel: Cild 3. Sah. 240)
440 SÜNEN-1 ÎBN-I MÂCE

«B enim ü m m e tim , y ıld ız la rın iş tib â k in e (ço ğ alıp b irb irin e k a rı-
ş m c a y a ) k a d a r a k ş a m n a m a z ım g e c ik tirm e d ik ç e f ıt r a t ü z e rin d e o la ­
c ak tır.»
(M üellifim iz) E b û A b d illa h b in M â ce te d e m iş tir k i : B en M u h am -
m e d b in Y a h y â ’yı şö y le d e rk e n d in le d im s B a ğ d a t’t a b u h a d is h a k ­
k ın d a h a lk b irb irin e g ird i. B u n u n ü z e rin e b e n v e E b û B e k ir El-A ’y a n
b e ra b e rc e h a d is r â v is i A b b â d b in E l-A v v âm ’ın o ğ lu E l-A vvâm ’a g it­
tik . K en d isi b ize b a b a s ın a â it o rjin a lı ç ık a rd ı. B a k tık ki b u h a d îs on
d a m e v c u ttu r.”
N o t: Zevâid’de hadisin isnadının sahih olduğu ve Ebû Davud'un bunu Ebû
Eyyûb'dan rivâyet attiği bildirilmiştir.

İ Z A H I

B u h a d is i İ b n - i H u z e y m e ve D â r i m i de A b b â s
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d a n r iv â y e t e tm iş le rd ir. B u n u n b ir b e n z e rin i E b û
D â v û d , A h m e d ve E l - H â k i m de E b û E y y û b
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e tm iş le rd ir.
H a d îste g e ç e n «Y ıld ızların iştib â k i» n d e n m a k s a d ço k y ıld ızın gö­
rü lm e s i v e ç o k lu ğ u d o la y ısıy la b irb irin e k a rış m a s ıd ır. B u n u n la , o r­
ta lığ ın k a r a r m a s ı k a s d e d ilm iştir.

F ı t r a t ı K elim esi ile s ü n n e t, h a k d în ve is tik â m e t m u ra d d ır.

B u h a d is d e a k ş a m n a m a z ım e rk e n k ılm a n ın ö n e m in i ve o rta lık
iyice k a r a r ıp ç o k s a y ıd a y ıld ız la r g ö rü lü n c e y e k a d a r g e c ik tirm e n in
s ü n n e te a y k ırı o ld u ğ u n u b e lirtm e k te d ir.

E b û D â v û d ’ u n riv â y e ti ş ö y le d ir : U k b e b i n  m i r ,
M ı s ı r v âlisi ik en , E b û E y y û b (R a d ıy a llâ h ü a n h ) o ra y a
v a n y o r. V â li U k b e , a k ş a m n a m a z ın ı (y ıld ız la rın iş tib â k in e k a ­
d a r) g e c ik tirin c e , E b û E y y û b o n a d o ğ ru k a lk a r a k : Y â U k b e !
B u n a m a z n e d ir? d iy e o n u n b u h a re k e tin i k ın a m ış, U k b e de:
M eşg u l e d ild ik , d iy e c e v a p v e rin c e E b û E y y û b o n a : S e n R e­
s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in şöyle b u y u r d u ğ u n u işitm e ­
d in m i? d iy e re k şu m e â ld e k i h a d îs i b u y u r d u :

«Benim ü m m e tim , a k ş a m n a m a z ın ı y ıld ız la rın iştib â k in e k a d a r

g e c ik tirm e d ik ç e h a y ır lı v e y a f ıt r a t ü z e rin d e o lac a k tır.» « ...h a y ırlı v e­
y a fıtra t...» tâ b iri, r â v in in ş ü p h e sin d e n ileri g e lm iştir.
Bâb : 8 KİTABÜ-S’SALA VB SÜNENİHA 441

H A D İSİN FIK IH Y Ö N Ü
1 — A k şa m n a m a z ın a e rk e n d u r m a k m ü s ta h a b tır.
2 — Y ıld ız la rın iştib â k in e k a d a r t e h ir e tm e k m e k r u h tu r.
3— T e h iri, h a y r ın g itm esin e ; a c e le e d ilm e si de, h a y n n k a z a n ıl­
m a s ın a se b e p tir.
R â f ı z i l e r y ıld ız la rın iş tib â k in e k a d a r a k ş a m n a m a z ın ı g e ­
c ik tirm e y i m ü s ta h a b k ılm ış la rd ır, tc m â ' v e b u b â b ta k i h a d îs le r, o n ­
la r ın id d iâ s m ı re d d e tm iş tir.

»L l J l V_jll ( a )

8 — YATSI N A M A ZIN IN VA KTİ BÂBI

T E R C E M E S İ
690) “ ... Ebû Hüreyre ( Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre, Re­
sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur :
« Ü m m etim e g ü ç lü k y ü k le m e k k o rk u s u o lm a sa y d ı, y a ts ı n a m a z ı­
n ı te h i r e tm e le rin i e m re d e c e k tim ."

T E R C E M E S İ
691) “ ... Ebû Hüreyre ( Radtyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre Re­
sûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurm uştur:

Ü m m etim e m e ş a k k â t y ü k le m e k e n d işe si o lm a s a idi, y a ts ı n a m a ­

zın ı g e c e n in ü ç te b iris in e v e y â y a n s ın a t e h ir e d e ce k tim .» ”

İ Z A H I
667 n o lu B ü r e y d e h a d is in d e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i
ve S e lle m )’in, y a ts ı n a m a z ın ı ilk g ü n ş a fa k b a ttığ ı z a m a n kıldığı,
ik in c i g ü n d e g e c e n in ü ç te b iri g e ç tik te n s o n ra k ıld ığ ı b ild irilm işti.
 442 SÜNEN-Î ÎBN-ÎMÂCE

 lim ler, b u s ü re n in y a ts ı n a m a z ın ın ih tiy a r v a k ti o ld u ğ u n u ve

ta n y e ri a ğ a r m c a y a k a d a r, y a ts ı v a k tin in d e v a m e ttiğ in i b ild irm iş ­
le rd ir.
Ş a f a k ’ın b a tm a s ıy la y a ts ı v a k tin in g ird iğ i h ü k m e b a ğ la n m ış tır.
.Söz k o n u s u ş a fa k m k ırm ız ı ş a f a k m ı, b e y a z ş a f a k m ı old u ğ u ' h u s u ­
s u n d a ih tilâ f v a rd ır. T i r m i z î ’ n in ş e rh i T u h fe tü 'l-A h v e z t «N a­
m a z v a k itle r i b â b ı» n d a şö y le d e r :
«H adîste g e ç e n ş a f a k ta n m a k s a d , e n m e ş h u r k a v le g ö re k ırm ız ı
ş a fa k tır . E l - K â r I bö y le d e m iştir. N e v e v i de M ü s l i m ' i n
ş e rh in d e : ‘Ş a fa k ile k ırm ız ı o la n ı k a s d e d ilm iştir. Ş â f i i *n in ve
f ık ıh ç ıla n n c u m h u r u ile lü g a t e h lin in ç o ğ u n u n g ö r ü ş ü b u d ü r. E b û.
H a n i f e , E l - M ü z . e n î ve f ık ıh ç ıla r ile lü g a t e h lin d e n b ire r
c e m â a t: M a k sa d b e y a z ş a fa k tır, d e m işle rd ir. S e ç k in Ve k u v v e tli o la ­
n ı b irin c is id ir.’ d e m iş tir.
E b û H a n i f e ’ n in a r k a d a ş la r ı E b û Y û s u f ile M u -
h a m m e d d e : Ş a f a k k ırm ız ılık tır, d e m işle rd ir. E b û H a n i -
f e ’ d e n de bö y le b ir r iv â y e t v a rd ır. H a ttâ E n -N e h r s a h i b i : 1 m a m - 1
 ’ z a m b u n a r ü c û ’ e tm iş tir, d e r. E d -D u rr y a z a n d a : E b û Y û ­
s u f ile M u h a m m e d ş a fa k k ırm u z lık tır, d e m işle r; I m a m - 1
 ’ z a m d a b u n a r ü c u ’ e tm iş tir. N ite k im E l-M ecm a’. ve b a ş k a ki-
t a b l a n n ş e rh le rin d e b u d u r u m b e lirtilm iş tir. O n u n i ç i n : H a n e f i
<m e z h e b in in g ö rü ş ü b u d u r, d e m iş tir. S a d r ü ’ş -Ş e rîa d a ; ‘B u n u n la fet-
v â v e rilir. Ş ü p h e siz k u v v e tli ve m u h ta r m ez h e b , k ırm ız ılığ ın ş a fa k
o ld u ğ u d u r. İ b n - i ö ı^ı e r (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’in p e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’d e n r iv â y e t e t t i ğ i : « Ş a fak k ırm ız ılık ­
tır.» h a d is i b u n a d e lâ le t e d e r. D a r e k u t n i , b u n u r iv â y e t e t­
m iş, î b n - i H u z e y m e d e s a h ih o ld u ğ u n u b ild irm iş, b a ş k a s ı
ise h a d îs i î b n - i Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’d e n m e v k u f o la r a k
r iv â y e t e tm iştir,
M u h a m m e d b i n î s m â i l E l - E m i r d e S ü b ü lü ’s-
S e lâ m ’d a : Ş a fa k ın m a h iy e ti lü g a t m ese lesid ir. B u h u s u s ta k i m erci,
lü g a t e h lid ir. î b n - i ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) , lü g a t e h lin d e n
v e a r a p la r ın b e y n id ir. Bu n e d e n le h a d îs, o n a m e v k u f d a o lsa o n u n
sözü h ü c c e ttir, d e m iş tir.’ der.»
Ebû H ü r e y r e ’ n in ik in c i h a d îs in i A h m e d ve T i r ­
m i z î d e r iv â y e t e tm iş le rd ir. O n u n h e r ik i h a d îs i d e y a ts ı n a m a ­
z ın ı te h ir e tm e n in d a h a s e v a b o ld u ğ u n a d e lâ le t e d er.
 lim ler, y a ts ı n a m a z ın ın t e h ir e d ilm e sin in m i y o k sa ilk v a k tin ­
d e k ılın m a s ın ın m ı d a h a s e v a b o ld u ğ u h u s û s u n d a iki g ö rü ş b e y a n
Bâb : 8 KİTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENİHA 443

e tm iş le rd ir. H e r ik i g ö rü ş d e S e lefe â it m eşhur» ik i y o ld u r. Â lim le r­

d e n b ir c e m â a t te h ir e â it h a d îs le re d a y a n a r a k g e c ik tirm e n in d a h a
s e v a b o ld u ğ u n u sö y le m iştir. D iğ e r g r u p : Y a tsı n a m a z ın ı e rk e n k ıl­
m a k d a h a e fd a ld ır, d e m iş tir. D e lille ri d e ş u d u r : R e s û lu lla h (S a lla l­
la h ü A le y h i v e S ellem ) u m u m iy e tle e rk e n k ıla rd ı. B âzen b ir ö z ü r v e­
y a m e ş g u liy e ti d o la y ısıy la y a h u t d a c â iz liğ i b e y a n için geç k ıla rd ı.
E ğ e r te h ir i d a h a fa z ile tli o ls a id i m e ş a k k a t o lsu n o lm a sın b u n a d e ­
v a m e d e ce k ti.
İk in c i g ö rü ş ş ö y le re d d e d ilm iş tir. E ğ e r b u h u s u s ta P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’in y a ln ız fiili d u r u m u o lsa y d ı b e y a n
e ttik le ri g e re k ç e ta m s a y ılırd ı. H a lb u k i b u h u s u s ta k a v li h a d îs le r
d e v a rd ır. İ b n - i M â c e h ve T i r m i z î ’ n i n E b û H ü -
r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e ttik le ri m e z k û r h a d îs le r
gibi. .
."'Ebû H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îs i y a ts ı n a m a ­
z ım te h ir e tm e n in d a h a e fd a l o ld u ğ u n a v e m e ş a k k a t d o la y ıs ıy la P ey ­
g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’in d e v a m lı o la r a k te h i r e tm e ­
d iğ in e d e lild ir. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’in fiili, b u
k a v li h a d îs le rin e m u â n z d e ğ ild ir. İlk v a k tin fa z ile ti h a k k ın d a v â rid
o la n h a d is le r b u h u s u s ta k i h a d is le rle ta h s is e d ilm işle rd ir. Y â n i y a ts ı
n a m a z ı m ü s te s n a k ılın m ış tır. ^
B u h â r i , M ü s l i m , N e & â i ve E b û D â v û d ’ u n
C â b i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e ttik le ri b ir h a d is e g ö re
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) y a ts ı n a m a z ın ı c e m â a t çok
o lu n c a e rk e n k ıld ın rd ı. A z o lu n c a g e c ik tirird i. E b û D â v û d ,
b u h a d is i « P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )’in n a m a z v a k it­
leri» b a ş lık lı b â b ta r iv â y e t e tm iş tir. H a d îs u z u n d u r. Y a tsı n a m a z ı ile
ilg ili f ık r a y ı y u k a r ıd a n a k le ttik .
E l-M enhel y a z a n , C â b i r ’ in h a d is i ile ilg ili o la r a k İbn-i
D a k i k i ’ 1 - 1 y d ’ in şöyle d e d iğ in i n â k le tm iş tir
‘Y a tsı n a m a z ı h u s û s u n d a fık ıh ç ıla r ih tilâ f e tm iş le rd ir. F ıkıhçı-
la r ın b ir k ı s m ı : Y a tsı n a m a z ın ı e rk e n k ılm a k d a h a e fd a ld ır, d e m iş­
le rd ir. Ş â f i î ’ n in m e z h e b in in z â h ir i b u d u r.
B ir g r u p f ık ı h ç ı : T e h iri e fd a ld ır, d e m iştir.
B a şk a g r u p f ık ı h ç ı : C e m â a t to p la n m ış ise e rk e n k ılm a k e fd a ld ır.
C e m â a t geç to p la n ırs a g e c ik tirm e k e fd a ld ır, d e m iştir. M â l i k i -
1 e r ’ d e n , r iv â y e t o lu n a n b ir k a v il b ö y led ir. O n la n n m esn e d i b u
h a d is tir.
 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

D iğ e r b ir k ısım f ık ı h ç ıl a r : D u n u n , m e v sim le re g ö re d e ğ işir. Kı­

ş ın v e R a m a z a n a y ın d a t e h ir ed ilm eli, ş â ir z a m a n la r d a e rk e n
k ılın m a lıd ır. K ışın t e h i r e d ilm e s in in d a h a s e v a b o lu ş u n u n h ik m e ti,
g e c e le rin u z u n lu ğ u v e y a ts ı n a m a z ın d a n s o n ra k o n u ş m a n ın m ek-
r u h lu ğ u d u r .
T i r m i z i , Ebû H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in ik in ­
ci h a d is in i r iv â y e t e ttik te n s o n ra , b u n u n h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u sö y ­
lem iş v e : A s h a b ile ta b iîle rin â lim le rin in e k se risi y a ts ı n a m a z ın ı te ­
h i r e tm e n in d a h a s e v a b o ld u ğ u g ö rü ş ü n d e d irle r. A h m e d ve
İ s h a k d a b u n u n la h ü k m e tm iş le rd ir, d e m iş tir.
T i r m i z i ’ n in ş e rh i T u h fe tü ’l-A h v ezî d e h a d is in «G ecenin ü ç ­
te b iris in e v e y â y a n s ın a ...» tâ b ir i ile ilg ili o la r a k şöyle d e n m iş tir :
«Bu tâ b ir, r â v in in te r e d d ü d ü n d e n ile ri g e le b ilir. B â z ı l a n : Y a z ın g e­
c e n in ü ç te b irisin e , k ışın d a g e c e n in y a n s ın a te h ir ed ilm esi m u ra d -
d ır, d e m işle rd ir.
E l - H â f ı z : ‘E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a ­
d îsin e g ö re y a ts ı n a m a z ın ı te h i r e d e b ile n ve f a z la u y k u s u o lm a y a n ­
l a r iç in te h ir d a h a e fd a ld ır. N e v e v i d e M ü s l i m ’ i n ş e r­
h in d e b u g ö rü ş ü b e n im s e m iştir. Ş â f i i o la n v e o lm a y a n h a d îs
e h lin in ç o ğ u b u k a v li s e ç m işle rd ir. Î b n ü ’ l - M ü n z i r , E 1-
L e y s ’ t e n ve I s h a k ’ t a n n a k le ttiğ in e g ö re b u ik i â lim d e
y a ts ı n a m a z ın ın g e c e n in ü ç te b iris in e k a d a r te h ir in i m ü s ta h a b g ö r­
m ü şle rd ir. T a h a v i de, g ece y a n s ın a b ıra k ılm a s ın ın m ü s ta h a b
o ld u ğ u n u sö y le m iştir. M â l i k , A h m e d ve S a h â b ile rin e k s e ­
ris i ile ta b iile rin ç o ğ u b u n u n la h ü k m e tm iş le rd ir. Ş â f i i ’ n in ce-
d id k a v li b u d u r; K a d im k a v lin e g ö re e rk e n k ılm a k d a h a e fd a ld ır. K a ­
d im k a v lin in te rc ih ed ild iğ i y e rle rd e n b irisi d e b u ra s ıd ır. D elil b a ­
k ım ın d a n te rc ih e ş â y a n k a v il y a ts ın ın te h ir e d ilm e sid ir. C e m â a t ve
o rta m b a k ım ın d a n b â z e n te h ir e tm e k , b â z e n d e e rk e n k ılm a k e f - ,
d a ld ır.
E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îs in d e g e ç e n :
« ...em red ecek tim .» ifâ d e s i ile, u y g u la m a s ı m e c b u ri o la n v ü c u b e m ­
ri k a ş d e d ilm iştir. Y â n i : «Ü m m etim e g ü ç lü k y ü k le m e e n d işe si o lm a ­
say d ı, y a ts ı n a m a z ın ı te h ir e tm e y i o n la r a v â c ib k ılard ım .» d e n m e k
iste n m iş tir. Ş u h â ld e te h ir e tm e k v â c ib d e ğ ild ir. B u n u n v â c ib o lm a ­
yışı te h irin m ü s ta h a b lığ ın a e n g e l teşk il etm ez.»

' ;* . 'ili ı “V 2 t- Ü t u r . £ £ \ j \ J f r - n *T :
Bâb : 8 KÎTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENİHÂ 445

. \ J k '} s <î ± s. C i j Ş î j i ÜT. j A > i

^ -- «- ^

. « 11» yjC o , j lj) iy j j i

• Ü ^ <J*£S d \ <j ^ : t r * ' 3^»

T E R C E M E S İ

692) "... Humeyd (Radtyallâhü anh)’den rivâyet edildiğine göre şöyle

dem iştir:

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A l e y h i v e S e l l e m ) , y ü z ü k k u lla n d ı m ı, d i ­

ye E nes b in M â lik (R a d ıy a U â h ü a n h â J ’e s o r u lm u ş ; E nes (R a d ıy a l-
lâ h ü a n h l ’d e :

— E v et. (Y ü z ü k k u lla n m ış tır .) Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e

S e lle m ) b ir g e c e y a ts ı n a m a z ın ı g e c e y a r ıs ın ın y a k ın ın a k a d a r te h ir
e tti. S o n r a n a m a z k ıld ır ın c a m ü b â r e k y ü z ü n ü b iz e ç e v ir d i v e :

«Ş ü p h e s iz h a lk n a m a z k ılm ış v e u y u m u ş tu r . S iz le r ş ü p h e s iz n a ­
m a z ı b e k le d iğ in iz s ü r e c e , n a m a z iç in d e (s a y ılır ) s in iz .» b u y u r d u . E n e s
(R a d ıy a U â h ü anh) : Onun (g ü m ü ş ) yü zü ğü n ü n p a r ıltıs ı h â lâ gözü ­
m ü n ö n ü n d e d ir , d e m iş t ir .”

İ Z A H I

B u h a d îs i B u h â r î ve M ü s l i m d e r iv â y e t e t m iş le r d ir .
M ü s l i m ’ in r iv â y e tin d e Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l­
l e m ) ’i n y ü z ü ğ ü n ü n g ü m ü ş o ld u ğ u v e E n e s (R a d ıy a U â h ü a n h ) ’in :
«Y ü z ü ğ ü n ü n p a r ılt ıs ı h â lâ g ö z ü m ü n ö n ü n d e d ir .» d e d iğ in d e s o l e lin in
p a r m a ğ ın ı k a ld ır d ığ ı b e lir t ilm iş t ir . Bu iş a r e t , yü zü ğü n Peygam ber
(S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’in büyük p a r m a ğ ın d a o ld u ğ u n u gös­
te r m e k te d ir .

H a d îs , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’i n y a ts ı n a m a ­
z ın ı gece y a r ıs ın a d oğru g e c ik tir d iğ in e ve c e m â a tla nam az k ılm a k
iç in b e k le n e n s ü r e n in ta m a m ın ın n a m a z la g e ç ir ilm iş g ib i sevab o l­
d u ğ u n a d e lâ le t e d e r . A y n c a g ü m ü ş y ü z ü k t a k ın m a n ın c â iz o ld u ğ u n a
d e lâ le t e d e r . B u h u s u s ta ü m m e tin ic m â ı v a r d ır . H a tt â g ü m ü ş y ü z ü ğ ü n
k u lla n ılm a s ın ın e r k e k le r iç in sünnet o ld u ğ u n a d e lil o ld u ğ u da söy­
le n e b ilir .
446 SÜNEN-Î İBN-İ MACE

T E R C E M E S İ

693) Ebû Saîd (-i Hudrî) (Radtyallâhü anh)’den rivâyet edildiğine

göre şöyle söylem iştir:

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) b iz e akşam n a m a z ın ı

k ıld ır d ı. S o n r a (e v e g id e r e k ) g e c e n in y a n s ı g e ç in c e y e k a d a r ç ık m a ­
d ı. B u n d a n s o n r a ç ık a r a k c e m â a t a n a m a z k ıld ır d ı v e n a m a z d a n s o n r a :

«Ş ü p h e s iz h a lk (y a t s ı) n a m a z ım k ılm ış v e u y u m u ş tu r , S iz le r n a ­
m a z ı in t iz â r e ttiğ in iz m ü d d e tç e hep n a m a z d a s ın ız (d e m e k t ir .) E ğer
(in s a n la r d a n ) z a y ıf v e h a s ta o lm a s a y d ı b u n a m a z ı (y a t s ıy ı) gece ya­
n s ın a t e h ir e t m e y i a r z u la y a c a k t ım .» b u y u r d u ."

İ Z A H I

B u h a d îs i A h m e d , N e s â î , E b û D â v û d , B e y h a -
k i ve İ b n - i H u z e y m e d e r iv â y e t e tm iş le r d ir .

H a d îs in : «H a lk , n a m a z ım ...» fık r a s ın d a k i h a lk t a n m a k s a d , o g e ­
ce Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) ile b era b er y a ts ı n a ­
m a z ım k ılm a y a g e lm e y e n m ü s lü m a n la r d ır .

C e m â a t la n a m a z k ılm a k iç in b e k liy e n le r in , -b e k le d ik le r i s ü r e n in
t a m a m ın ı n a m a z la g e ç ir ilm iş g ib i s e v a b ta ş ıd ığ ı b e lir tilm iş tir . Çün­
kü nam azdan m a k sa d , A lla h T e â l â ’y a ib â d e t e tm e k tir . İb â d e t i b e k ­
le m e k d e b ir ib â d e ttir .

«E ğ e r z a y ıf ve h a sta o lm a s a y d ı...» fık r a s ıy la şu hu su s a n la tıl­

m a k i s t e n m i ş t i r : ‘Z a y ı f l ı k v e h a s t a l ı k ö z r ü h a l k t a b u l u n m a s a y d ı b e n
d â im a y a ts ı n a m a z ın ı gece y a n s ın a k a d a r g e c ik tir e c e k tim . L â k in
g ü ç lü ğ ü n d e f ’i iç in d e v a m lı o la r a k g e c ik t ir m e y i b ır a k t ım .'
Bâb : 9 KİTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENÎHÂ m

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), b u fık ra y la , geciktir*

m e n in ik i y ö n d e n fa z ile tin i b e y a n b u y u r m u ş tu r.
1 — H a lk n a m a z ı b e k le d iğ i s ü re c e n a m a z d a o lm u ş o lu rla r.
2 — N a m a z ı g ece y a n s ın a te h i r e tm e n in s e v a b ı d a h a ç o k tu r.
Y u k a n d a iş a r e t o lu n a n fa z ile te r a ğ m e n te h ir e g ü c ü y e tm e y e n
h a s t a l a n n v e z a y ıf la n n d u r u m u n a r iâ y e t e tm e k ü z e re P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), e k s e riy e tle y a ts ı n a m a z ın ı t e h ir e t­
m e m iş tir. Ç ü n k ü t e h ir fa z ile tin i k a z a n m a y o lu n d a c e m â a tin ç o k lu ­
ğ u fa z ile ti k a ç ırılm ış o la c a k tı. C e m a a tın ç o k lu ğ u fa z ile ti, te h ir in f a ­
z ile tin d e n d a h a ö n e m lid ir.

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü

1 — A lim b ild iğ in i b ilm e y e n le re ö ğ re tm e lid ir.

2 — C e m â a tla n a m a z k ılm a k iç in b e k le m e n in se v ab ı, n a m a z la
m e ş g u l o la n ın s e v a b ı g ib id ir.
3 — Z a y ıf v e h a s ta n ın h a lin e r ia y e t e tm e k v e o n la r a a c ım a k m at-
lu b tu r . .
4 — D in, k o la y lık ü z e rin e k u r u lm u ş tu r . O n d a g ü ç lü k y o k tu r,
5 — H ad îs, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) ’in ü s tü n
ş e fk a tin i g ö s te rm e k te d ir.

9 — BULUTLU H A V A D A K İ NA M AZ V A K TİN İN BÂBI

T E R C E M E S İ

694) “ ... B üreyde (bin el-B u say m ) el-E slem î ( Radıyallâhü anh )'d e n ri­
vâyet edildiğine göre şöyle söylem iştir i
448 SÜNEN-1 İBN-Î MÂCE

Biz, b ir s a v a ş ta R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’in b e ra ­

b e rin d e b u lu n u y o rd u k . B u y u rd u la r k i :
« B u lu tlu g ü n d e n a m a z ı e rk e n k ılın ız . Ç ü n k ü ik in d i n a m a z ım k a ­
ç ır a n k im s e n in a m e li b â tıl o lu r,» ”

İ Z A H I

B u h a d is i B u h â r i ve N e s â i d e r iv â y e t e tm iş le rd ir.
B u h â r i ’ n in riv â y e tin d e h a d is ş ö y le d ir :
‘E b ü ’l-M elih (Â m ir b in Ü sâ m e el-H ü zelî) (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'd e n
r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re şö y le d e m iş tir t Biz, b u lu tlu b ir g ü n d e B ürey-
d e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ile b e r a b e r b ir s a v a ş ta b u lu n u y o rd u k . B ürey-
d e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) bize >ik in d i n a m a z ın a a c e le ed in iz. Ç ü n k ü P ey­
g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) :
« İk in d i n a m a z ın ı (k a sd e n ) te r k e d e n k iş in in a m e li (n in se v ab ı)
ş ü p h e siz b â tıl o lm u ş olur.» b u y u r d u .’
B u h â r i ’ d e k i riv â y e te g ö re h a d îs in « B u lu tlu g ü n d e n a m a z ı
e rk e n k ılınız» f ık r a s ı B u r e y d e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in sö zü ­
d ü r. E rk e n k ılın m a s ı is te n e n n a m a z d a ik in d i n a m a z ıd ır.
S ü n e n im iz d e k i riv â y e te g ö re b u f ık r a d a P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A ley h i v e S ellem ) ’in b u y r u ğ u d u r. B u ra d a k i r iv a y e tte e rk e n k ılın m a ­
sı e m r o lu n a n n a m a z ın h a n g i n a m a z o ld u ğ u s a r a h a te n b ild irilm e m iş ­
tir. F a k a t, g e re k ik in c i f ık r a ve g e re k s e B u h â r i ’ n in riv â y e ti,
b u n u n la ik in d i n a m a z m m k a s d e d ild iğ in e d e lâ le t e d e r. M a m a fih h a ­
v a n ın k a p a lı o ld u ğ u g ü n le rd e h e r n a m a z v a k tin in g ird iğ i k e s in lik ­
le b ilin d ik te n s o n ra e rk e n k ılın m a s ı m a tlu b tu r . Ç ü n k ü g e c ik tirild iğ i
ta k d ird e , ih tiy a r v a k tin d e n ç ık a rılm a s ı v e y a c e v â z v a k tin d e n ç ık a ­
r ıl a r a k k a ç ırılm a s ın d a n k o rk u lu r.
S i n d i b u h a d îs in a ç ık la m a s ı b a h s in d e şöyle d e r :
«N am azı e rk e n k ılın ...» f ık ra s ın ın m â n â s ı ş u d u r : B u lu tlu g ü n ­
le rd e n a m a z a a c e le ediniz. Ç ü n k ü h a v a n ın k a p a lı o ld u ğ u g ü n le rd e
n a m a z ı g e c ik tirm e k , ta m a m e n k a z a y a b ıra k m a y a v e y a m ü s ta h a b v a ­
k itte n ç ık a r m a y a s e b e b iy e t v e re b ilir. N a m a z ı k a ç ırm a k , b ilh a s s a ik in ­
d iy i k a ç ır m a k b ü y ü k b ir m u sib e ttir. «İkindi n a m a z ın ı k a ç ır a n ın a m e ­
li b â tıld ır.» fık r a s ı h a k k ın d a şöyle d e n m iştir.- ‘B u n d a n m a k s a d , h a-
k ik a ta n k iş in in a m e lin in b o z u lm a sı ve s e v a b ın ın yok o lm a sı değil,
g ü n a h ın a z a m e tin i b ild irm e k tir.’
3 â b ; 10 KÎTABÜ-S’SALA VE SÜNENÎHA 449

B u y o ru m , k ü f ü rd e n b a ş k a h iç b ir g ü n a h la a m e lin s e v a b ı gitm ez,

h ü k m ü n e g ö re d ir. L âkin;

ıjji

«Ey M ü ’m in le r! S e sle rin iz i P e y g a m b e r’in s e sin d e n y ü k s e k ç ık a r ­

m a y ın v e y e k d iğ e rin iz e b a ğ ır ır g ib i O n a b a ğ ırm a y ın ız . H a b e rin iz ol­
m a d a n a m e lle rin iz b o ş a ç ık ıv e rir. ( H u c u r â t : 2 )» â y e tin in z â h irin e gö­
r e a m e lle rin sev ab ı, k ü f ü rd e n b a ş k a b a z ı g ü n a h la r la g id eb ilir. İk in d i
n a m a z ın ı k a s d e n te rk e tm e k , a m e lin g itm e s in e s e b e p o la n g ü n a h la r
ç e şid in d e n olabilir.»

If.—i j l

10 — U Y K U D A KALARAK V EYÂ U N U TA RA K
NA M A Z KILM AYAN BÂBI

< ö Ü lif . ti la»*- Uf . ü \ l^ • cf j

. ■. 3 l i d f i J V j .
✓ v» ^ V ^ x ✓

. « laJf"* i 1j | lf*^k>. » Dte

T E R C E M E S İ
695) “ ... Enes bin Mâlik (RadıyaUâhü a»A)’den rivâyet edildiğine göre:
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü a le y h i ve S ellem ) ’e n a m a z d a n g a fil k a la ­
r a k u n u ta n v e y â u y u y a k a lıp n a m a z ı k a ç ır a n a d a m ın d u r u m u s o ru l­
m uş. O d a s
« N am azı h a tırla d ığ ı z a m a n kılar.» b u y u r m u ş tu r.”

i Ct l ‘ j j * «Â iijt j»#VUf. i j J ıl3 l Cj ijU»- ~

. . { * jT l \ \ v : , g } «iv 3 / . ' 3 i î :

T E R C E M E S İ
696) “ ... Enes bin Mâlik ( Radtyallâhü anh ) ’den rivâyet edildiğine göre :
R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) şö y le b u y u rd u , d e m iş­
tir l
«Kim b ir n a m a z ı (k ılm ay ı) u n u tu r s a , o n u h a tır la d ığ ın d a k ılsın.»”

Sünen-i îbn-i M âce — C. : 2 - P . : 29

450 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

İ Z A H I

B u h a d îs i B u h â r î , M ü s l i m , N e s â i , E b û D â v û d
ve T a h a v î d e r iv â y e t e tm iş le r d ir . T i r m i z i d e ta h r iç e d e ­
r e k h a s e n - s a h îh o ld u ğ u n u s ö y le m iş t ir . B u h â r î ve E b û D â ­
v û d ' un r iv a y e t le r in d e k i h a d is in s o n u n d a :

d ü i v ı u îju s r y

= «...O n d a n b a ş k a k e ffâ r e t i y o k tu r .» fık r a s ı d a m e v c u ttu r . F ık r a n ın

m â n â s ı : ‘U n u t u la n n a m a z ın h a tır la n d ığ ı z a m a n k aza e d ilm e s in d e n
başka b ir k e ff â r e t i y o k t u r .’ d e m e k t ir . Şu h a ld e b â z ı l a n : U n u tu la n
n a m a z k a z â e d ilm e k le b e r a b e r , e r te s i g ü n o n a m a z ın v a k ti g ir d iğ in ­
de te k ra r k a zâ e d ilir , d e m i ş l e r is e d e b u n u n tu t a r s ız o ld u ğ u a n la ş ı
lıy o r .

H a t t â b i : ‘F ık r a d a n m a k s a d ş u d u r : U n u t u la n n a m a z ın , k a ­
z â e d ilm e s in d e n başka, sa d a k a v e y â b e n z e ri b ir k e ffa r e tin ödenm e­
si gerek m ez. H a lb u k i özü rsü z o la r a k R am azan oru cu n u tu tm a y a ­
na k e ffa r e t g e r e k ir . H ac veyâ u m re iç in ih r a m a g ir m iş o la n k iş i
m e n a s ik te n b ir şeyi te r k e tt iğ i zam an , b âzen k e ffa r e t ödem esi ge­
r e k ir . Nam az b u n la r g ib i d e ğ ild ir . K iş i başkası y e r in e hac y a p a b i­
lir v e o n u n y e r in e b o r ç la r ın ı ö d e y e b ilir . H a d îs , k im s e n in b a ş k a s ı y e ­
r in e n a m a z k ıla m a y a c a ğ m a d e lild ir . K e z a o r u ç v e başka ib â d e tle r in
b o ş lu ğ u b â z e n m a lı t a s a d d u k e t m e k ile t a m ir e d ile b ilir . N a m a z b ö y ­
le b ir ş e y le t a m ir e d ile m e z .' d e m iş tir .
B&b : 10 KİTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENÎHÂ 481

T E R C E M E S İ
697) Ebû Hüreyre (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre:
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) H a y b e r s a v a ş ı (5 )n d a n
d ö n d ü ğ ü z a m a n g ece b o y u n c a y o lc u lu k e tm iş, n ih a y e t u y k u s u g elin-'
ce g ece y a n s ın a d o ğ ru k o n a k la m ış v e B ilâl (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’a :
«Bizim için b u g ecey i s e n koru.» b u y u r m u ş tu r. B u n u n ü z e rin e
B ilâl (R a d ıy a llâ h ü a n h ) k e n d is i iç in A lla h t a r a f ı n d a n ta k d ir ed ild iğ i
k a d a r n a m a z k ılm a k la m e şg u l o lm u ş, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi
v e S ellem ) ve a s h a b ı d a u y u m u ş la rd ı. F e c ir y a k la ş ın c a B ilâl (R adı-
y a llâ h ü a n h ) , y ü z ü n ü fe c re d ö n d ü re re k b in e ğ i o la n d e v e y e y a s la n ­
m ış s o n ra b in e ğ e y a s la n m ış h a ld e u y k u y a d a lm ış ve G ü n e ş h a r a r e ­
ti o n la r a v u r u n c a y a k a d a r , n e B ilâl (R a d ıy a llâ h ü a n h ) n e de hiç
k im se u y a n m a m ış . O n la rın ilk u y a n a n ı R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley ­
h i ve S ellem ) o lm u ş tu r. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e llrm ) u y ­
k u d a n s ı ç r a y a r a k : «Ey Bilâl!» diy e se sle n m iş, B ilâl (R a d ıy a llâ h ü a n h )
d e : B a b a m a n n e m s a n a fe d â o lsu n Y â R e sû la lla h ! S e n in n e fs in i k u d ­
re tin d e tu ta n (A llah) b e n im n e fsim i d e tu tm u ş , dedi.
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) :
«B in ek lerin izi (n y u la r la r ın d a n tu tu p a rk a n ız d a n ) çekiniz.» b u ­
y u rm u ş , S a h â b île r b in e k le rin i ç e k e re k b ira z g itm iş le r s o n ra R e sû lu l­
la h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) a b d e s t a lm ış v e B ilâl (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’a e m re tm iş , B ilâl (R a d ıy a llâ h ü a n h ) n a m a z için ik a m e t etm iş,
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) o n la r a s a b a h n a m a z ın ı kıl-
d ırm ış tır. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) n a m a z ı k a z â e t­
tik te n s o n r a :
«Kim b ir n a m a z ı u n u tu r s a o n u h a tır la d ığ ı z a m a n k ılsın . Ç ü n k ü
A lla h A zze ve Celle; ^ J fjj = «Beni a n d ığ ın z a m a n
n a m a z kıl.» (6) b u y u r m u ş tu r.”

(5) Bu savaş hicretin 8. yılı Muharrem ayında vuku bulmuştur.

(6) Tâ-hâ sûresi, âyet: 14
452 SÜNEN-1 ÎBN-Î MÂCE

(R â v i Y û n u s ) d e m iş t ir k i : İb n - i Ş ih â b , â y e t i (j^ J U U o la r a k

o k u m u ş tu r.

İ Z A H I

B u h a d is i M ü s l i m , E b û D â v û d ve B e y h a k î de
r iv â y e t e tm iş le r d ir . H a d is te geçen «K e râ » k e lim e s i, u y u k la m a k de­
m e k tir . B a z ı l a r ı : U y k u d u r , d e m iş le r d ir . B ir d e : A d a m ın u y k u ile u y a ­
n ık lık a r a s ı h â lin e d e n ir , d iy e n le r v a r d ır .

T a ’ r i s .* Y o l c u n u n g e c e n i n s o n u n d a is tir a h a t v e u y u m a k iç in ko­
n a k la m a s ıd ır . C u m h u r b ö y le d e m iş tir . E b û Z e y d ’ e göre gece
v e y â g ü n d ü z ü n h e r h a n g i b i r v a k t in d e k i k o n a k la m a y a t a ’r is d e n ir .

B u h â r i ’ deki r iv â y e te g ö r e s a h â b ile r k o n a k la m a a r z u s u n u
Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’e ile t m iş le r , P eyga m b er,
(S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) :

«U y k u d a k a lıp (s a b a h n a m a z ın ı) k a ç ır m a n ız d a n k o r k a r ım .» bu­
y u rm u ş, B i l â l (R a d ıy a llâ h ü anh) : B e n s iz le r i u y a n d ır ır ım , d e ­
m iş t ir . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), o n la r iç in ö n c e ih ­
t iy a t lı o la n ı tu tm u ş , s o n r a m u h ta ç o ld u k la r ın ı g ö r ü n c e k o n a k la m a ­
la r ın a iz in v e r m iş tir .

Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ); B i l â l (K a d ıy a l-

lâ h ü a n h ) ’a : «B iz im iç in g e c e y i s e n k o r u .» e m r iy le , s a b a h n a m a z ın ı
k a ç ır m a m a k iç in n ö b e t t u t m a s ın ı is te m iş tir .

Peygam ber (S a lla lla h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’in u y a n ır k e n s ıç r a m a ­

s ı, n a m a z ı n ı n k a ç ı r ı l m a s ı n d a n d o l a y ı d ı r . E l- A s i l i : M ü ş r ik le r in
m ü s lü m a n la n iz le m e le r i e n d iş e s i ile s ıç r a d ığ ım s ö y le m iş s e d e b u s ö z
tu t a r s ız d ır . Çünkü s iy e r e h lin d e n h iç k im s e b ö y le b ir şey s ö y le m e ­
m iş t ir . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), ta m b ir z a fe r ile
H a y be r s a v a ş ın d a n d ö n m ü ş tü . H iç b ir d ü ş m a n ın o n la r ı iz le m e s i
s ö z k o n u s u d e ğ ild i.

Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) ’i n : «Y â B ilâ l!» d iy e

s e s le n iş i şu m a k s a d la d ır : Yâni n iç in uyudun da sabah n a m a z ın ın
v a k t i ç ık tı? î b n - i l s h a k ’ ın r iv â y e tin d e : «B iz e ne y a p tın
Y â B ilâ l? » b u y u rm u ş tu r . B u n a b e n z e r b a ş k a r iv â y e t le r d e v a r d ır . B u n ­
dan m aksad B i l â l ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’ın b i r d a h a n e f s i n e g ü v e n ­
m e m e s i v e b e n z e r id d iâ la r d a n k a ç ın m a s ıd ır . Ç ü n k ü B u h â r i ’ ni n
Bâb : 10 KÎTABÜ-S'SALÂ VE SÜNENÎHÂ 453

riv a y e tin d e g e ç tiğ i g ib i Bilâl (R a d ıy a llâ h ü a n h ) : B en sizi u y a n ­

d ırırım , d e m işti.
S a h â b ile r, Peygaıjtıber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’in e m riy le
b in e k h a y v a n la r ın ın y u la r la r ın d a n ç e k e rç k a z b i r z a m a n y ü r ü d ü k te n
s o n ra d u r u p a b d e s t a lm ış la rd ır.
K a z â n a m a z ı iç in e z a n v e ik a m e t e d ilir m i?
H a d is in : « B i l â l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , s a b a h n a m a z ı i ç i n i k a m e t
etti.» fık ra s ı, k a z a n a m a z ı iç in ik a m e t e d ilm e sin in m e ş r u lu ğ u n a d e ­
lâ le t e d e r. E z a n d a n b a h s e d ilm e d iğ in e g ö re e z a n o k u n m a z . M â l i k ,
c e d id k a v lin e g ö re Ş â f i î v e E v z â î bö y le d e m iş le rd ir. B u n ­
d a n b a ş k a d e lille ri, E b û S a î d - i H u d r i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) '
n in H e n d e k g ü n ü k a ç ır ıla n öğle, ik in d i v e a k ş a m n a m a z i k a ­
z â e d ilirk e n y a ln ız ik â m e t e d ild iğ in e d â i r h a d îs id ir.
E b û H a n i f e, A h m e d ve E b û S e v r ’ e, g ö re h e m
e z a n o k u n u r, h e m ik a m e t e d ilir. Ş â f i î ’ h in k a d im k a v li d e b u ­
d u r. V e Ş â f i i ’ n in a r k a d a ş la r ı b u k a v liy le a m e l e tm iş le rd ir. Bura­
la r ın d elili d e b u o la y ın a n la tıld ığ ı B u h â r i ve. M ü s 1 i m ’ ih
riv â y e tle rid ir. Ç ü n k ü o r a d a :
« B i l â l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) n a m a z i ç i n e z a n o k u d u . S o n r a R e s û ­
l u l l a h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) i k i r e k ’ a t n a m a z k ı l d ı . B u n d a n
s o n r a s a b a h n a m a z ı n ı k ı l d ı r d ı . . . » b u y u r u lm u ş tu r .

S ü f y â n - ı S e v r i ’ ye g ö r e k a z â n a m a z ı iç in n e e z a n o k u ­
n u r n e d e ik â m e t e d ilir . F a k a t o n u n s ö z ü m e v c u t h a d îs le r le r e d d e d il­
m iş t ir .

B irk aç n a m a z b ir a r a d a k a z â e d ild iğ i z a m a n , Ş â f i î â lim le ri

ve H a n e f i 1 e r ’ d e n M u h a m m e d ’ e g ö re y a ln ız ilk n a m a z
için h e m e z a n o k u n u r, h e m ik â m e t e d ilir. O n d a n s o n ra k i n a m a z la r
için y a ln ız ik â m e t e d ilir. E b û H a n î f e ’ y e g ö re e z a n d a
o k u n a b ilir.
H a d is te a n la tıla n g ü n s a b a h n a m a z ı k a z â e d ild ik te n s o n ra P ey ­
g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) : « K i m b i r n a m a z ı u n u t u r s a . »
y â n i : V e y â ü y k u d a k a lırs a , d e m e k tir. N ite k im 695 n o lu E n e s (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h l ’ın h a d îs in d e , y in e E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in
M ü s l i m ’ d e k i riv â y e tin d e , 698 n o lu E b û K a t â d e h a d i­
s in d e ve T i r m i z î ’ n i n E b û K a t â d e ’ d e n o la n r iv â y e tin ­
d e : « . . . v e y â u y k u d a k a l ı r s a . . . » c ü m le si m e v c u ttu r. R â v i b u r a d a
u n u tm a h â lin i z ik re tm e k le y e tin m iş, u y k u h â lin i z ik re tm e m iş tir. Ç ü n ­
k ü ta k s ir a tın v e ş u u r u n o lm a y ışı b a k ım ın d a n u y k u d a u n u tm a k g i­
bid ir.
454 SÜNEN-İ ÎBN-İ MÂCE

U Y U Y A KALAN V EY Â U N U T A N IN K A ÇIRD IĞ I N A M AZI

DERHAL KAZÂ ETM ESİ G EREK İR M İ ?

H a d î s in : «N am azı h a tır la d ığ ı z a m a n kılsın.» fık ra s ı d e r h a l k ılın ­

m a s ın ın v â c ib liğ in e d e lâ le t e d e r.
’ ~' ? 'iTfl
E b û H a n î f e , E b û Y û s u f , E l - M ü z e n i ve ' E 1-
K e r h i böyle d e m iş le rd ir. D elilleri b u h a d îs v e b u n d a n s o n r a g e ­
le n E b û K a t â d e h a d îs i ile d a h a ö n c e g e ç e n E n e s ’ i n h a ­
d îsle rid ir.
Ş â f i î ve M â l i k ’ e g ö re b ilâ h e re k a z â e d e b ilir. O n la rın
d elili d e b u ve b e n z e ri h a d îs le rd ir. Z ira h a d îs te a n la tıla n g ü n , g ü ­
n e ş d o ğ d u k ta n s o n ra u y a n ın c a P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e Sel-
le m ) , s a h â b île r in o y e rd e n h a r e k e t e tm e le rin i e m re tm iş tir. E ğ e r dfiâN
h a l k a z â e d ilm e si v â c ib o lsa y d ı a y n ı y e rd e k a z â e tm e le ri em red ilâ-'
ç e k ti. D iğ e r t a r a f t a n m e z k û r f ık r a d a : « ...h a tır la d ığ ı z a m a h ...» b u ­
y u ru lu y o r. H a tır la m a z a m a n ı g e n iş tir. H a tır la d ık ta n s o n ra b ir m ü d ­
d e t a r a v e rilip k ılın ır s a y in e h a tır la n d ığ ı z a m a n k ılın m ış o lu r. H a ­
tır la n d ığ ı ilk a n d a k ılm a k m ü s ta h a b tır. V e rile n e m ir is tih b a b içiıî-
d ir.

K A SD EN N A M A ZI TERK ED EN İN
KAZÂ ETM ESİ VÂ CİB M İ ?

K a sd e n n a m a z ı te r k e d e n in k a z â e tm e s in in v â c ib liğ i h a d is te n an­
laşılıy o r. C u m h u ru n g ö rü ş ü b u d u r. C u m h u r a g ö re b u had îslerd e" n a ­
m a z ın k a z â ed ilm esi, u n u tm a k v e u y k u d a k a lırıa k la k a y d e d ilm iş ise
de, b u k a y ıtla m a d a n m a k s a d , b ile re k k a z â y a b ır a k a h ın k a z â e tm e ­
m esi d e ğ ild ir. A n ıla n ö z re b in â e n n a m a z ı k a z â y a b ıra k a lı Jkişi k a z â
e tm e k le m ü k e lle f o lu n ca , ö z ü rs ü z o la r a k n a m a z ı k a ç ır a n k im se k a ­
z â e tm e k le y ü k ü m lü tu tu lm a z m ı? Bu h ü k ü m K u r ’ a n - ı K e -
r i m ’ in «B aba v e a n n e y e ö f dem e» e m rin e b e n z e r. B a b a v e a n n e ­
ye öf d e m e k y a s a k la n ın c a b u sö zd en d a h a a ğ ır, o la n sö v m e k v e d ö v ­
m e k gibi d a v r a n ış la r h a y d a h a y y a s a k k ılın m ış oluyor.
B ilerek n a m a z ı k a ç ıra n ın , u n u ta r a k v e y â u y k u d a k a la r a k k a ç ı­
r a n d a n f a r k ı ş u d u r k i : B ilerek k a ç ır a n kişi k a z â e tm e k le m ü k elle f
o lm a k la b e ra b e r, b u n u n la g ü n a h ta n k u r tu la m a z . B u n u n la b e r a b e r
k a z a etm esi, f a y d a d a n h â li d e ğ ild ir. H a d isin s o n u n d a k i â y e te g e lin ­
ce; Bu â y e tin s o n u n d a k i k e lim e m e ş h u r k ır â a te g ö re dir.
Bâb : 10 KİTABÜ-S’SALA VE SÜNENİHÂ 455

Bu k ır â a tu ı z â h irin e g ö re â y e t h a d îs k o n u s u m ü n a s ip g ö rü lm ü y o r.
Ç ü n k ü z â h irin e g ö re â y e tin m â n â s ı ş u d u r : «Beni a n m a k iç in n a m a z
kıl.» B u y o ru m a b e n z iy e n b ir k a ç y o ru m şe k li riv â y e t o lu n m u ş tu r.
B u n la rd a n b ir k ısm ı ş u n l a r d ı r :
1 — «N am az k ıl k i b e n se n i ö v e re k anayım .»
2 — «Zikir (n a m a z ) v a k itle rin d e n a m a z kıl.»
3 — «Ben, a n la tıp e m re ttiğ im iç in n a m a z kıl.»
4 — «Ihlâslı o la r a k b e n i a n m a k iç in n a m a z kıl.»

S i n d i : Â y e tin h a d îs le u y g u n lu ğ u n u s a ğ la m a k içip b â z ı â lim ­

le r â y e ti şöyle y o r u m la m ış la r d ır :
«Ben (im n a m a z ım ) i h a tır la d ığ ın v a k it n a m a z kıl.» v e y â h u t «Be-'
n i h a tır la d ığ ın (y â n i n a m a z ım ı h a tırla d ığ ın ) v a k it n a m a z kıl.»
H e r iki ta k tir d e «Zikr» k e lim e s in in b a ş ın d a c e r h a rf i o la n «lâm»
te v k it için d ir. Y â n i v a k it ifâ d e e d e r. B irin ci y o ru m şe k lin e g ö re z ik ir
k elim esi ile m ü te k e llim z a m iri a ra s m d a s a lâ t k e lim e si m a h fu z d u r.
İk in ci y o ru m şe k lin e g ö re z ik ird e n m a k s a d n a m a z d ır.
İ b n - i Ş i h â b ’ ı n k ır a a tın a g ö re â y e tin h a d îs le m ü n a s e b e ti
a ç ık tır. Ç ü n k ü ; k e lim e si h a tır la m a k d e m e k tir. B a şın d a k i c e r
h a rf i te v k it için d ir. Â y e tin te fs iri ş u d u r : « H a tırla d ığ ın z a m a n n a m a z
kıl.»

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü

1 — İh tiy a ç h â lin d e is tir a h a t e tm e k ve u y u m a k , m e ş rû d u r.

2 — ö n e m li iş le r için n ö b e t tu ttu ru lm a lıd ır .
3 — P e y g a m b e rlik g ö re v in e n o k s a n lık g e tirm e y e n b e ş e rî â rız a -
l a n n P e y g a m b e r (S a lla la h ü A ley h i ve S e lle m )’d e g ö rü lm e si m ü m ­
k ü n d ü r.
4 — M a z e re t d o lay ısıy la v a ’d in i y e rin e g e tirm e y e n in m â z e re tin i
k a b u l e tm e k m e ş rû d u r.
5 — Ş e y ta n y a ta ğ ı o ld u ğ u s a n ıla n y e rd e n b a ş k a y e re g eçm ek
m e ş rû d u r.
6 —K a ç ırıla n n a m a z k â z â ed ilm elid ir.
7 — K a z â n a m a z ı için ik a m e t e d ilm e lid ir.
8 — K a z â n a m a z ın ın c e m â a tle k ılın m a s ı m e ş rû d u r.
9 — Â lim ler, d in î h ü k ü m le r i b a ş k a la r ın a ö ğ re tm e lid irle r.
456 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

10 — U n u tu la n n a m a z h a tır la n d ığ ı z a m a n k a z â ed ilm eli, k e z â

u y k u d a k a lın a r a k k a z â y a k a la n n a m a z ı u y a n d ık ta n s o n ra k ılın m a ­
lıdır.

İbn-i Ş lh â b (R .A .)'ın H al T ercem esi

E b u B e k ir M u h a m m e d b in M ü slim b in U beydillah b in A b d illah b in Ş ih ab ,

b in A bdillah, b in el-H âris b in Z tih re b in K ilâ b el-K ureşî ez-Z ührî, H ic re tin ellinci
yılı doğm uş, h a d is h â fız la rm m e n b ü y ü k âlim le rin d en d ir. İbn-i Ö m er, S eh l b in
S a ’d, E n es b in M âlik, M a h m u d b in R a b !’, S aid b in el-M üseyyeb, E b û Ü m âm e b in
S ehl (R ad ıy allâh ü a n h ü m ) ve o n la rm ta b a k a s ın d a n sa y ılan sa h â b île rin m e ş h u rla n
ile ta b iile r in m e şh u rla rın d a n h a d is riv ây e t e tm iştir. K en d isin d en de Y u n u s b in Ye­
zid Z ebîdî, S a lih b in K eysân, M a’m e r, Ş uayb b in E b i H am ze, E vzâl, el-Leys, M a lik
îb n -i E b i Z i’b, A m r b in el-H âris, îb rfih im b in S a ’d, S ü fy a n b in U yeyne ve b ir ço k zat
h a d is riv ây e t e tm işlerd ir. E b û D âv û d ’u n ded iğ in e g öre ik ib m ikiyüz h a d is i b u ­
lu n u p y a rısı m ü sn e d d ir. Z ü h r î : B en, İ b n ü ’l-M üseyyeb ile b e ra b e r sek iz y ıl o tu r ­
dum . d em iştir. E l-L e y s: B en Z ü h ri’d e n d a h a geniş m a lû m a tı b u lu n a n h iç b ir
â lim görm edim . T erğ îb h a k k ın d a h a d is a n la tırk e n a n c a k b u n u güzel b ilir d e r s in ;
A rap vasE n sâb d an b a h se d e rk e n yalnız b u n u güzel y a p a r d e r s in ; K u r’a n v e sü n n e t­
te n b ah sed e rk e n , b u n u ço k iyi b ilir d ersin , d em iştir. El-Leys’in ded iğ in e g ö re Z üh­
r î : H iç k im se b en im k a d a r ilim y o lu n d a sa b re tm e m iş ve h iç k im se b e n im k a ­
d a r, ilim y ay m am ıştır. K alb im e g iren h iç b ir ilm i m eseleyi u n u tm a m ış ım d em iştir.
M âlik : îbn-i Ş ih â b ’m d ü n y a d a den g i y o k tu r d em iştir. A m r b in D i n a r : A ltın v e
güm üş, Z ü h rî y a n ın d a h ay v a n te rs i gibidir, d e m iştir. H alife H iş â m b in A bdilm elik
ç o c u k la rı için b ir m ik ta r h a d is yazm asın ı Z ü h ri’d e n ric a etm iş, Z ü h rî d e 400 h a d is
yazıp gitm iş b ir ay s o n r a H işâ m ile k arşılaştığ ın d a, yazdığı k ita b ın zâyi «oldu­
ğ u n u öğrenince b ir k â tip iste y e re k y eniden 400 h a d is y az d ırm ış, b ilâ h a re k ay b o ­
la n k ita b b u lu n u n ca, ik i k itâ b k a rşıla ştırılıy o r, a ra la rın d a b ir h a rflik f a r k b ile
g ö rü lm ü y o r. Z ü h rî’n in h ıfzın ın k u v v et d ere cesi K u r’an-ı K e rim 'i sekiz gecede h ıf­
ze tm esin d en anlaşılıyor. M â lik ’te n riv â y e t ed ild iğ in e g ö re îb n -i Ş ih â b M edine’ye
geldiğinde R a b îa ’n ın elin i tu ta r a k b e ra b e rc e d iv a n evine g irm işler, ik in d i v a k ti ev­
d en ç ık tık la rın d a îb n -i Ş i h â b : B en M edine’d e R a b îa gibi b ir â lim in b u lu n d u ğ u ­
n u san m azd ım , d e m iş; R a b îa d a : îb n -i Ş ih â b ’m e riştiğ i ilm i m e rteb ey e h iç b ir
k im sen in erişeceğini za n n etm iy o ru m , d e m iştir. El-Leys : îb n -i Ş ih â b ço k b o l y erd i
ve hiç b a l yem ezdi, d em iştir. i.
Z ü h rî’n in m en ak ıb ın ı a n la tm a k için k ır k sah ifelik y azıya ih tiy aç v ar. E l-H âfız
îb n -i A sâk ir, o n u n h a k k ın d a geniş bilgi v e rm iştir. H ic ri 124. yılı R a m a z a n ayında
v efat e tm iştir. (T ezkire : S ah. 108)

Y ûnus Bin Y ezid ( R A .) 1 n H al T ercem esi

Y ûnus b in Y ezid b in E b î N e c â r E b û Y ezid el-Eyli, m e v lâ M uâviye b in E bi
S ü fy â n ’d ır. İk rim e , el-K âsım , ez-Z ü h rî ve b ir c e m a a tta n h a d is riv ây e t e tm iş ; k en ­
d isin d en de E vzâî, C e rir b in H âzim , el-Leys, îb n -i V eheb, O sm a n b in Ö m e r b in
F â r is ve b a ş k a la rı riv â y e tte b u lu n m u ş la rd ır. H âfız-ı M ısri A h m ed b in S â lih : Biz,
Z ü h rî’d en y a p ıla n riv ây e t h u sû su n d a Hiç kim sey i Y û n u s’a ta k d im etm eyiz, d em iş­
tir. A h m e d : Y ûnus sik a d ır, d em iştir. E b û S a id b in Y û n u s’u n d ed iğ in e g öre h ic­
re tin 152. yılı v efat e tm iştir. (T ezk ire : Sah. 162)
Bâb : 10 KÎTABÜ-fc’SALÂ VE SÜNENİHÂ 457

T E R C E M E S İ

698) " ... E b û K a tâ d e (7 ) (R a d ty a llâ h ü a n h ) ’d e n r i v â y e t e d ild iğ i n e g ö r e

ş ö y le d e m i ş t i r :

S a h â b île r , u y u m a k h u s û s u n d a k i k u s u r la r ın ı a n la t tıla r . O n la r d a n
b ir is i d e s G ü n e ş d o ğ u n c a y a k a d a r u y u d u la r , d e d i. B u n u n ö z e r in e R e ­
s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) :

«U y u m a k h â lin d e k u su r y o k tu r. K u su r, a n c a k u y a n ık lık h â lin -

d e d ir . B u n u n iç in b ir in iz b i r n a m a z ı, u n u ta r a k veyâ uyuya k a la r a k
k ılm a d ığ ı z a m a n o n u h a t ır la y ın c a k ıls ın v e e r t e s i g ü n v a k t in d e (k ıl­
s ın .)* b u y u rd u .

( E b û K a t â d e ’n i n r â v i s i ) A b d u lla h b in R e b â h d e m iş t ir k i s B e n b u
h a d is i a n la t ır k e n İm r â n b in E l- H u s a y n b e n i d in le d i. S o n r a b a n a : E y
g e n ç ! n a s ıl h a d îs r iv â y e t e t t iğ in e d ik k a t e t. Ç ü n k ü b e n a y n ı h a d is in
görgü ş â h id iy im . R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ile b era ­
b e r d im , d e d i. R â v i d e m iş t ir k i : İm r â n , A b d u lla h b in R e b â h ’ın r i v â y e t
e t t iğ i h a d is te n h iç b ir ş e y r e d d e tm e d i.”

İ Z A H I

B u h a d îs i M ü s l i m ve E b û D â v û d d a h a u z u n o la r a k ,
N e s â î ve T i r m i z i d e b u n u n b e n z e r in i r iv â y e t e t m iş le r d ir .
T i r m i z i , h a d is in h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u s ö y le m iş tir .

(7) E b û K a tâ d e (R .A .)’n in hal tere em e si 35 n o lu h a d isin iz ah ın d a g eçm iştir.

458 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

E b û D â v û d ’ un r iv â y e ti ş ö y le d ir :
« E b û K a t â d e ’ den r iv â y e t e d ild iğ in e g ö r e ş ö y le d e m iş ­
tir : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), b ir y o lc u lu ğ u n d a y o l­
d a n a y r ıld ı. B e n d e o n u n la b e r a b e r a y r ıld ım . B u n u n ü z e r in e b a n a :

«B a k (g e le n v a r m ı)» b u y u rd u . B e n d e : İş te b ir s ü v a r i, iş t e ik i
s ü v a r i d a h a . Ş u n la r , ü ç k iş i, d e d im . N i h â y e t b iz y e d i k iş i o ld u k . B u n ­
d an son ra P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) :

« N a m a z ım ız ı (n v a k tin i) k o r u y u n .» b u y u r d u . B u n u n la s a b a h na­
m a z ın ı k a s d e d iy o r d u . S o n r a h e p s i u y u y a k a ld ıla r . V e a n c a k g ü n e ş h a ­
r a r e t i o n la r ı u y a n d ır d ı. U y a n d ık la r ı z a m a n , b ir a z g it t ik t e n s o n r a k o ­
n a k la y a r a k a b d e s t a ld ıla r . B ilâ l (R a d ıy a U â h ü anh) ezan ok u d u . İk i
r e k 'a t sabah s ü n n e tin i k ıld ıla r . S o n ra sabah fa r z ın ı k ıld ıla r ve b i­
n e k le r in e b in d ile r . D aha s o n ra b ir b ir le r in e : B iz , n a m a z ı m ız hak­
k ın d a k u s u r iş le d ik d e d ile r . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) :

«Ş ü p h e s iz u y u m a k ta k u s u r y o k tu r . K u s u r, a n ca k - u y a n ık lık hâ-
lin d e d ir . S iz d e n b ir is i b ir n a m a z ı u n u ttu ğ u z a m a n , o n u h a t ır la y ın c a
k ıls ın ve e r te s i g ü n v a k tin d e ( k ı l s ı n )» b u y u r d u .»

S i n d i b u h a d îs i a ç ık la r k e n ş ö y le d e m iş t ir :
«S a h â b île r , uyuya k a lm a k s e b e b iy le , n a m a z h a k k ın d a ta k s ir a t­
la r ın ı k e n d i a r a la r ın d a a n la tm ış la r . O n la r d a n b ir is i d e k u s u r lu o l­
d u k la r ın ı ifâ d e e tm e k iç in : G ü n eş d o ğu n ca ya k a d a r u y u d u la r , de­
m iş t ir . N a m a z k a ç ır m a la r ı y ü z ü n d e n d u y d u k la r ı m e ş a k k a t v e s ık ın ­
tıy ı g id e r m e k ve m e s e le y i k o la y la ş tır m a k iç in R e s û lu lla h (S a lla lla ­
h ü A le y h i v e S e lle m ) : «U y u m a k h â lin d e k u s u r y o k t u r .» b u y u r m u ş ­
tu r. B u b u y ru k ta n m a k sa d , u y u m a k ta ve bunun iç in g e r e k li h a z ır ­
lığ ı y a p m a k ta k u s u r y o k t u r d e m e k d e ğ ild ir . Ç ü n k ü b â z e n bunda ku­
s u r o lu r . M e s e lâ y a t s ı n a m a z ın ı k ılm a d a n ö n c e u y u m a k , y a t s ı n a m a ­
z ın ın k a ç ır ılm a s ın a sebep o la b ilir . H â liy le b ö y le y a p ıp n a m a z ı k a ç ı­
ran k iş i, k u s u r iş le m iş o lu r . M aksad, uyku h â lin d e y k e n kaçan b ir
ş e y h a k k ın d a k iş i k u s u r lu s a y ılm a z . Ç ü n k ü ir â d e s i d ış ın d a k a ç m ış t ır ,
ib â d e t e tm e d e n u y u m a k te ş e b b ü s ü u y a n ık lık h â lin d e iş le n e n b ir su ç
o lu p , b u suçu iş le y e n k iş i d e k u s u r lu d u r ...»

M ü s 1 i m ’ in riv â y e tin d e b u f ık r a d a n s o n ra şöyle b u y u r u ­

lu y o r :
« A n c a k ş ö y le y a p a n k iş i k u s u r lu d u r : B a ş k a b ir n a m a z v a k t i g e ­
lin c e y e k a d a r n a m a z k ılm a y a n k iş i k u s u r lu d u r .»

H a d is in : «...v e e rtesi gün v a k tin d e (k ıls ın .)» fık r a s ı ile ilg ili
o la r a k E l- M e n h e l y a z a rı ş ö y le d e r:
3 .\b : 10 KİTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENlHÂ 459

«Y â n i e rtes i g ü n v a k t i g e lin c e a y n ı n a m a z ı ik in c i d e fâ kazâ e t­

s in H a d îs in z â h i r i n e g ö r e , k iş i u n u t a r a k v e y â u y u y a k a la r a k k a ç ır d ı­
ğ ı n a m a z ı h a t ı r l a y ı n c a b i r d e f â k a z â e d e c e k , e r t e s i g ü n - v a k t i g e lin - :
c e b ir d a h a k a z â e d e c e k . B ö y le c e k a ç ır d ığ ı n a m a z ı ik i d e fa k a z â e t­
m iş o la c a k t ır . B â z ı â lim le r b ö y le y o r u m y a p m ış la r v e ik in c i d e iâ ka­
zâ e t m e y i m ü s ta h a b lık a n la m ın a y o r u m la m ış la r d ır .

H a t t â b i : ‘İ k in c i d e f â k a z â e d ilm e s in in v â c ib liğ in i s ö y le y e n
h iç b ir fık ıh ç ı b ilm iy o r u m . A y n i v a k it t e k a z â e d ilm e k le v a k tin f a z i­
le t in e e r iş m e k iç in , m ü s t e h a b o lm a k ü z e r e t e k r a r k a z â e d ilm e s i e m r e ­
d ilm iş o la b ilir .’ d e m iş tir .

 lim le r in cu m h u ru : F ık r a n m z a h ir î k a s d e d ilm e m iş t ir . S e le f
â lim le r in d e n h iç k im s e e rtes i gün v a k ti g e lin c e k a ç ır ıla n n a m a z ın
ik in c i d e fâ k a z â e d ilm e s i m ü s t e h a b t ır d e m e m iş t ir , d e r le r .

N e v e v î : ‘F ık r a n ın m ânâsı ş u d u r : K iş i b ir n a m a z ı k a ç ıflp
k azâ e ttik te n son ra , onun v a k t i d e ğ iş e c e k d e ğ ild ir . V a k tin , e s k is i
g ib i k a lır . B u n e d e n le e r t e s i g ü n o lu n c a , o g ü n k ü n a m a z ı, m ü t a d V a k ­
t in d e k ıls ın . Z a m a n ın ı d e ğ iş t ir m e s in . F ık r a n ın m â n â s ı : K a ç ır ıla n na­
m a z ı ik i d e fa k a z â e t s in . H a t ı r l a y ı n c a d e r h a l k a z â e ts in . E r t e s i g ü n
v a k ti g e lin c e k azâ e ts in , d e ğ i l d i r . F ık r a n ın m ânâsı y u k a r ıd a a n la t­
tığ ım ız g ib id ir ,» d e m iş tir .

C u m h û r u n k a v l i n i t e ’y i d e d e n d e l i l l e r d e n b i r i s i D a r e k u tn î ’ -
n in İ m r â n b i n H u s a y m (R a d ıy a llâ h ü a n h l ’d â n r iv â ­
y e t e t t iğ i şu m e â ld e k i h a d is t ir :

‘P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) B ilâ l (R a d ıy a llâ h ü

a n h ) ) ’a e m r e t t i . B il â l ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) i k â m e t e t t i. P e y g a m b e r (S a l­
la lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e k a ç ır ıla n n a m a z ı k ıld ır d ı. S o n r a b i z : Y â -
N e b iy a lla h ! Y a r ın v a k t i g e lin c e bu n am azı (t e k r a r ) k azâ e tm iy e lim
m i? d iy e s o r d u k . R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) o n la r a :

« A l l a h s iz i f â i z c i l i k t e n m e n e d ip , f â i z c i l i ğ i s iz d e n k a b u l e d e r m i? »
b u y u r d u .»
î b r â h i m E n - N a h â î : B ir n a m a z ı te r k e d ip y ir m i s e n e ­
y e k a d a r ,k a z â e tm e y e n k iş i, b u n d a n s o n r a kazâ ed erk en y a ln ız b ir
d e fa k ıla c a k , d e m iş tir .

H A D İS İN F IK IH YÖ N Ü

N a m a z v a k t i g ir m e d e n ö n c e u y u y a k a la n v e v a k t i g e lin c e u y a n ­
m ayan k iş i g ü n a h a g ir m e z . K ezâ v a k it o ld u k ta n s o n r a h e n ü z g e n iş
b ir z a m a n v a r d ır , d iy e uyuyan ve v a k it ç ık tık ta n so n ra uyanan k i­
460 SÜNEN-Î ÎBN-1 MÂCE

ş i d e g ü n a h k â r o lm a z . F a k a t b â z ı â l i m l e r : V a k it g ir d ik t e n s o n ra , n a ­
m a z k ılm a d a n u y u m a y ı a lış k a n lık h â lin e g e tir e r e k u y a n m ıy a c a ğ m ı
k u v v e t le s a n a n k iş i u y u m a d a n n a m a z k ılm a k z o r u n d a d ır . A k s i t a k ­
d ir d e , v a k it ç ık ın c a y a k a d a r u y a n m a z s a g ü n a h a g ir m iş o lu r .

V a k t i d a r a lm ış n a m a z ı k ılm a d a n u y u y a n k iş i, ş ü p h e s iz g ü n a h iş ­
le m iş o lu r .»

ıj ( i i)
11 — ÖZÜR VE Z A R U R E T H Â L İN D E K İ N A M A Z
V A K T İN İN BÂBI

A bdullah B in K ab â h ( R A .) ’m H al T ercem esi

A bdullah b in R a b â h E b û H â lid el-E nsârî, B a s ra ’d a o tu rm u ş tu r. U beyy b in

K a ’b, A m m â r b in Y âsir, E b û K a tâ d e , E b û H ü re y re , Â işe (R .A .) ve b a ş k a la rın d a n
h a d is riv â y e t e tm iştir. K en d isin d en d e S â b it el-B unanl, K a tâ d e , Â sim el-Ahvel,
E b û İ m ra n ve b ir çok z â t riv â y e tte b u lu n m u ş tu r. N esâi ve İbn-i S a ’d o n u sik a
say m ışlar, el-lcli de : S ik a b ir ta b iid ir, d e m iştir. B u h â rî’d e n b a ş k a sa h ih h ad is
k ita b sa h ih le ri o n d a n riv â y e tte b u lu n m u ş la rd ır. (El-M enbel C. 4, S ah . 29)

İ m ra n B in E l-H usayn (R -A .)’m H al T ercem esi

İ m ra n b in el-H usayn b in U beyd b in H ale f el-H uzâl E b û N üceyd, H ay b e r yılı
m ü slü m a n o lm u ştu r. P ey g am b er ( S.A.V. )’d en 180 h a d is riv â y e t e tm iştir. B u h â ri
ve M ü slim 8 h ad isin i ittifa k la , B u h â ri 4 h ad isin i, M ü slim d e 9 h a d isin i m ü n fe ri­
d e n riv ây e t e tm işle rd ir. R â v ile ri E b û R e c â ’ el-U târidî, M u ta rr a f b in A bdillah, Ş a ’bi,
îb n -i Ş irin ve H asan-ı B a s r î’dir. îb n -i S a ’d : M elekler, o n u n la to k a la ş ır ve o n a se­
lâ m v erirle rd i, d em iştir. S a h â b ile r d ev rin d e m e y d an a gelen fitn e d e n u za k k a la n ­
la rd a n d ır. B ir k aç sa v a şa k a tılm ıştır. M ekke feth in d e H u z â a k ab ilesin in b a y ra k ­
ta rlığ ım y a p m ıştır. İbn-i A bdi’l-B err : O, S a h â b ile rin fık ıh ç ıla n n d a n ve ileri ge-
lenlerindendi, d e m iştir. B a sra halkı, k e n d isin in ; h afaza m e lek lerin i g ö rd ü ğ ü n ü ,
o n ia rla k o n u ştu ğ u n u , n ih a y e t b ir h a s ta lık ned en iy le v ü cu d u n u dağ lay ın ca, m elek ­
le rin k en d isin e g ö rü n m ez o ld u k la rım ve d a ğ la m a e s e ri k alm ay ın ca te k r a r o n la r­
la g ö rü şü p k o n u şm a y a b aşlad ığ ım söylediğini n a k le d e rle r. E b û N aîm : O n u n d u ası
m a k b u l idi, d em iştir. H ic re tin 52. veya 53. yılı B a s ra ’d a v efat e tm iştir. (El-M enhel
C. 4, Sah. 38)
B â b : 11 KÎTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENÎHÂ ? 461

T E R C E M E S İ

699) E bû H ü re y re (Radtyallâhü anh) ’den riv â y e t edild iğine göre

R esûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, dem iştir :

«G ü n e ş b a tm a d a n önce ik in d i n a m a z ın d a n b ir r e k ’a t e y e t iş e n
k im s e , n a m a z a y e t iş m iş o lu r v e g ü n e ş d o ğ m a d a n ö n c e b ir r e k ’a t e y e ­
t iş e n k im s e , n a m a z a y e t iş m iş o lu r .* ”

İ Z A H I

K ü tü b -i S it te s a h ip le r in in hepsi bu h a d is i r iv â y e t e tm iş le r d ir .
T i r m i z i h a d is in h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u s ö y le y e r e k , Ş â f i i ,
A h m e d ve İ s h a k ’ ın b u n u n la h ü k m e t t ik le r in i v e b u n la r a
göre h a d is in m â n â s ın ın özü r s a h ib in in m ezkû r n a m a z la r d a n b ir e r
r e k ’a t e y e t iş m e s i h â lin d e n a m a z a g itm iş s a y ıla c a ğ ın ı s ö y le m iş , ö z ü r ,
iç in d e ş u ö r n e ğ i v e r m i ş t i r : M e s e lâ a d a m u y k u d a k a lır v e y â n a m a ­
z ı u n u tu r d a G ü n e ş d o ğ a c a ğ ı v e y â b a ta c a ğ ı z a m a n u y a n ır s a ö z ü r sâ
h ib i s a y ılır .

T u h fe tü ’l- A h v e z î y a z a n E l - H â f ı z , İ b n - i H a c e r A ş ­
k a 1 â n i ’ den n a k le n b e y â n e ttiğ in e g ö r e m eşrü m a ze re ti o lm a -
yan k im s e n in b ir r e k ’a t l i k v a k it k a lın c a y a kadar n am azı g e c ik tir ­
m e s in in h a ra m o ld u ğ u n a â lim le r it t if a k e tm iş le r d ir .

E b û D â v ü d b u h a d is i « O r t a n a m a z * b â b m d a r iv â y e t e t­
m iş , E l- M e n h e l y a z a n d a a ş a ğ ı d a k i m a ’l u m a t ı v e r m i ş t i r :

«C u m h u ra göre h a d is in m ânâsı şu d u r: Adam , v a k tin son u nda

ik in d i n a m a z ın d a n v e y â s a b a h n a m a z ı n d a n b i r r e k ’a t k ı l d ı k t a n s o n ­
ra k ıld ığ ı n a m a z m v a k t i ç ık a r s a o n a m a z ın t a m â m ın ı v a k t in d e e d â
e tm iş s a y ılır . B u h u s u s ta m â z e r e t i o la n v e o lm a y a n a r a s ın d a , n a m a ­
z ın s ıh h a ti b a k ım ın d a n b ir fa r k y o k tu r. (Ö z ü r s ü z o la r a k n am azı bu
k a d a r g e c ik t ir m e k g ü n a h tır .)

Ebû H a n i f e C u m h u ra m u h â le fe t e d e r e k : B ö y le k ılın a n
sabah n a m a z ı b â t ıld ır , d e m iş tir . B â z ı l a n : B ö y le k ılm a n n a m a z ın ta ­
m am ı kazâ o la r a k k ılın m ış s a y ılır , d e m iş le r ; B ir k ıs ım â lim le r d e :
V a k it ç ık m a d a n k ılın a n r e k ’a t e d â , v a k i t ç ık t ık t a n son ra k ılm a n b ir
v e y â d a h a fa z la r e k ’a t k a z â o la r a k k ılın m ış s a y ılır , d e m iş le r d ir .

N e v e v î , M ü s l i m ’ in ş e r h in d e : ‘M e z k û r i h t i l â f m e tk i­
s i, y o lc u n u n , s e fe r i o la r a k k ıld ığ ı n a m a z d a g ö r ü le b ilir . Ş ö y le k i : Y o l ­
c u b ir r e k ’a t k ıld ık t a n son ra nam az v a k t i ç ık tığ ın d a eğer nam azm
462 SÜNEN-t İBN-1 MÂCS
t

ta m a m ın ı e d â o la r a k sa ya rsa k k a s ır y a p a b ilir . (D ö r t r e k ’a tlik fa r z ı

ik i r e k ’a t o la r a k k ıla b ilir .) E ğ e r b ö y le k ılm a n n a m a z ın hepsi veya
b ir k ıs m ı k a z â s a y ılır , d e s e k k a s ır y a p a m a z , n a m a z ı ta m o la r a k k ıl­
m a s ı g e r e k ir . T a b i y o lc u lu k h â lin d e k a z â y a b ır a k ıla n n a m a z , s e fe r d e
k a z â e d ilin c e ta m o la r a k k ılın m a s ı v â c ib t ir , d e s e k d u r u m a n la t t ığ ım ız
g ib id ir .

Ş âyet v a k tin son u nda nam aza d u ran k i ş i , .h e n ü z v a k it ç ık m a ­

d a n b i r r e k ’a t e b ile y e t iş m e z d e r e k ’a t ın b ir p a r ç a s ın ı k ıld ık t a n son­
r a v a k it ç ık a r s a , b â z ı a r k a d a ş l a r ı m ı z : B u n u n h ü k m ü b ir r e k ’a t e y e ­
tiş e n in hükm ü g ib id ir , d e m iş le r s e de, C u m h û ra göre n a m a z ın ta ­
m am ı kazâ o la r a k k ılın m ış s a y ılır ,’ d e m iş tir .

E b û H a n î f e h a d is i ş ö y le y o r u m l a m ı ş t ı r : D e lilik , aybaşı
â d e ti, la h o s a lık , b a y ılm a k v e ç o c u k lu k g i b i ö z ü r ü o la n k iş i m â z e r e t i
k a lk tığ ın d a s a b a h v e y a ik in d i v a k tin d e n b ir r e k ’a tlik s ü r e y e y e t iş ir ­
se b u n a m a z o n a fa r z d ır .

Sabah nam azı d â h il, h e r h a n g i b ir n a m a z ın b ir r e k ’a t in i v a k it

ç ık m a d a n k ıla n k iş in in n a m a z ın ın s ıh h a t ın a v e n a m a z ın ın ta m a m ı­
n ın e d â s a y ıld ığ ın a hü km eden cu m h u ru n görü şü n ü t e ’y i d eden de­
lille r d e n b ir is i B e y h a k î ’ ni n Z e y d b i n E ş l e m (R a d ı-
y a llâ h ü a n h ’d e n r iv â y e t e ttiğ i şu h a d îs t ir :

j J k c. # 'ü t ; & a # &

Y X ^ i \ J ijii J ü

« S a b a h n a m a z ın d a n b ir r e k ’a t e G ü n e ş d o ğ m a d a n , b ir r e k ’a t e d e
G ü n eş d o ğ d u k ta n s o n ra y e t iş e n k im s e n am aza y e t iş m iş o lu r .»

D iğ e r b ir d e lil d e, y in e ^ e y h a k i ' ni n E b û H ü r e y r e
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r i v â y e t e t t i ğ i ş u h a d î s t i r :

«G ü n e ş b a tm a d a n ö n c e b i r r e k 'a t , v e G ü n e ş b a t t ı k t a n son ra k a ­
la n r c k ’a t le r i k ıla n k im s e , ik in d i n a m a z ın ı k a ç ır m a m ış o lu r .»
C u m h û ru n b a ş k a b ir d e lili B u h â r i ’. n i n E b û S e l e m e
ta r ik iy le E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e t­
Bâb : 11 KÎTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENIHA 463

tiğ i bu h a d î s t i r : R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b u y u r ­

du k i ;

o i'S i f a ı .a # ıî]

l»*Jbı ^Üaj °j\ Sİ Oî? ÎJey* ■ÛjsS Ül>

«S izden b irisi, G ü n e ş b a tm a d a n ö n c e ik in d i n a m a z ın d a n b ir sec­

d ey e y e tiştiğ i z a m a n n a m a z ın ı ta m a m la s ın ve G ü n e ş d o ğ m a d a n s a ­
b a h n a m a z ın d a n b ir secd ey e y e tiş tiğ i z a m a n n a m a z ın ı ta m a m la sın .»
H a d îste k i se cd e ile r e k ’a tm ta m a m ı k a s d e d ilm iştir.
C u m h u r u n b ir b a ş k a d elili de N e s â î ’ n in İ b n - i Ş i h â b
y o lu y la S â 1 i m ’ d e n r iv â y e t e ttiğ i ş u m e â ld e k i h a d î s t i r :
« N a m a z d a n b ir r e k 'a te y e tiş e n k im se, n a m a z m ta m a m ın a y e tiş ­
m iş o lu r. A n c a k v a k it iç in d e y e tiş tire m e d iğ i r e k ’a tle r e d e v a m e d e re k
n a m a z ın ı ta m a m la r.»
E 1 - H â f ı z , E l-F etih ’te : ‘M e z k û r d e lille r, T a h â v î ’ n in
E bû H ü r e y r e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’n in h a d îs in d e k i: «bir r e k ’a-
te y e tişm e ...» y i ç o c u ğ u n e rg in lik ç a ğ ın a e rişm e si, h a y ız lı k a d ın ın te ­
m izlen m esi, k â fir in m ü s lü m a n o lm a sı ve b e n z e ri ö z ü rle rin k a lk m a ­
s ın a ta h s is e tm e s in i re d d e d e r. T a h â v i , b u y o ru m la m e z h e b in in
g ö rü ş ü n e y a rd ım c ı o lm a k iste m iş tir. Ç ü n k ü H a n e f i m e z h e b i­
n e g ö re s a b a h n a m a z ın d a n b ir r e k ’a te y e tiş e n v e h e n ü z d iğ e r r e k ’a-
ti k ılm a d a n G ü n e ş d o ğ a n a d a m ın n a m a z ı b o z u lu r. Ç ü n k ü k e r â h e t
v a k tin d e ta m a m la n m ış o lu r. K e râ h e t v a k tin d e n â file n a m a z k ılın -
m a y a c a ğ ın a ittif a k v a r ise d e f a r z n a m a z ın k ılın ıp k ılın m a y a c a ğ ı
h u s û s u n d a m e ş h u r ih tilâ f v a rd ır. B u g ö rü ş, f a r z n a m a z ın d a k ılın a ­
m a y a c a ğ ı e sa sı ü z e rin d e k u r u lu d u r .
E bû H a n i f e , c u m h u r a m u h â le fe t e d e r e k : S a b a h n a m a ­
zını k ıla rk e n G ü n e ş d o ğ a n a d a m ın n a m a z ı b â tıld ır, d e m iş tir. D elili
de G ü n e ş d o ğ a rk e n n a m a z k ılm a n ın y a s a k o ld u ğ u n a â it h a d is le rd ir.
Bâzı â lim le r, b u v a k itte n a m a z k ılm a n ın y a s a ğ ın a â it h a d îs le rin ,
E bû H ü r e y r e (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’n in h a d îs in i n e s h e ttiğ in i id ­
d ia e tm iş le rs e d e b u id d iâ delile m u h ta ç tır. Ç ü n k ü , ih tim a le d a y a ­
n ıla r a k n e s ih y o lu n a g idilem ez. İki h a d îs in a r a s ın ı b u lm a k m ü m k ü n ­
d ü r. Ş ö y le k i: Bu v a k itte n a m a z k ılm a n ın y a s a k lığ m a â it h a d îs le r, b ir
464 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

s e b e b e d a y a lı o lm a y a n n â f i l e n a m a z la r ı h a k k ın d a d ır , d iy e y o r u m la ­
n a b ilir . K a z â n a m a z ı v e b i r s e b e b e d a y a l ı n â f i l e n e v ’in d e n s a y ıla n ta -
h iy y e t ü lm e s c id v e a b d e s t a lın d ık ta n s o n r a k ılm a n a b d e s t s ü n n e ti g i ­
b i n a m a z la r ın b u v a k it t e k ılın m a s ı m e k r u h d e ğ ild ir .’

E l- M e n h e l y a z a n , E l - H â f ı z ’ ın y u k a r d a k i s ö z le r in i n a k ­
le t t ik t e n s o n r a ş ö y le d e r :

H a k b u d u r k i : N e h iy h a d is le r i u m u m îd ir . B ü tü n n a m a z la n k a p ­
sa r. A n ıla n v a k it t e h iç b ir n am azm k ılın m a s ı c â iz d e ğ ild ir . Sebebe?
d a y a l ı o l a n s ü n n e t l e r i l e s e b e b e d a y a l ı o l m a y a n n â f i l e n a m a z l a r a r a f-
s ın d a h iç b ir f a r k y o k t u r . A n c a k b a ş k a b ir d e lil ile is tis n a e d ile n n a ­
m a z la r varsa b u n la r iç in k era h et söz konusu o lm a z . S a b a h nam a­
z ın ın b u v a k it t e k ılın a b ile c e ğ i h a k k ın d a ö z e l h a d is v a r d ır . O da bu
b â b t a k i h a d is tir .

H a d is in m e fh û m u n a göre, v a k it iç in d e b ir r e k ’a t ı t a m a m la y a ­
m ayan ve k a la n k ıs m ı v a k it d ış ın d a k ıla n k iş i ö n a m a z ı k a z â e tm iş
o lu r . C u m h u r u n g ö r ü ş ü d e b u d u r . B a z ı l a r ı : O n a m a z e d â ö lâ r a k ^ k t-^
lın m ış s a y ılır , d e m iş le r is e d e h a d is in m e fh û m u bunu r e d d e d e r . " K ,s“‘
'V '
V A K T İN B İT İM İN D E M Â Z E R E T İ K A L K A N IN H Ü K M Ü

B ir n a m a z v a k t in d e n b ir r e k ’a t lik sü red en d a h a az b ir zam an ,

k a lm ış ik e n m â z e r e t i k a lk a n k iş iy e o n a m a z fa r z m ı, â â ^ İ 'm i ? ; B v i
h u s u s ta â lim le r a r a s ın d a ih t ilâ f v a r d ı r :

M â l i k ’ e ve Ş â f i i ’ n in b ir k a v lin e göre fa r z d e ğ ild ir .

H a d îs in m e fh u m u b u n u g e r e k tir ir . ''

E b û H a n i f e ve Ş â f i i ’ n in en k u v v e tli k a v lin e g ö r e
fa r z d ır . Ç ü n k ü m ü k e lle f, v a k tin b ir p a r ç a s ın a y e tiş m iş tir . H a d îs ti
‘B ir r e k ’a t ’ k a y d ı, ç o ğ u za m a n k i d u ru m it ib a r ı ile d ir . £

B u yoru m u n u z a k lığ ı b e s b e llid ir .

ö z ü r lü a d a m la r ın m a z e r e t l e r i k a l k a r k e n h e n ü z b i r r e k ’a t l ı k sü­
r e k a lm ış is e â lim le r in it t ifa k ı ile o n a m a z fa r z d ır .

N e v e v i , M ü s l i m ’ in ş e r h in d e : B i r r e k ’a t v e y a n a m a ­
za g ir iş iç in gerek en sü red en başka, abdest a lm a k sü resi de şart
m ıd ır ? A r k a d a ş la r ım ız ın ik î g ö rü şü v a r d ır . En s ıh h a t li k a v le göre
ş a r t d e ğ ild ir , d e m iş tir .

Ş u h â ld e Ş â f i i m e z h e b in in k u v v e t li g ö r ü ş ü n e g ö r e ş a r t d e ­
ğ ild ir .
 B âb : 11 KÎTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENtHA 465

M â l i k i l e r ’ e g ö re k â f ir iç in b u s ü r e ş a r t d e ğ ild ir. Ç ü n k ü
d a h a e rk e n M ü slü m a n lığ ı k a b u l e tm e k o n u n e lin d e d ir. F a k a t ö z ü r
s a h ip le ri için b u s ü re ş a rttır .
H a n e f i 1 e r ' e g ö re ö z ü rlü y e b ir n a m a z m f a r z o lm a sı için
o n u n v a k tin d e n a b d e s t a lm a k , a v r e t y e rin i ö rtm e k v e ta h r im te k b i­
rin i a lm a k için g e re k e n b ir s ü re n in k a lm a s ı ş a rttır .
E 1 - A y n I : ‘B u h a d îs, ik in d i n a m a z ın d a n b ir r e k ’a t k ıld ık ta n
s o n ra v a k it ç ık a r s a k işin in n a m a z m m b o z u lm a y a c a ğ ın a ve n a m a z ı­
n a d e v a m e tm e s in in g e re k liliğ in e d e lâ le t e d e n B u h u s û s ic m â ile s a ­
b ittir. S a b a h n a m a z ın d a ise Ş â f i î , M â l i k ve A h m e d
b i n H a n b e l ’ e g ö re h ü k ü m a y n ıd ır. E b û H a n i f e ’ y e
g ö re s a b a h n a m a z ı g ü n e ş in d o ğ m ası ile b o z u lu r. Ş â f i i 1 e r ’ e
g ö re, h a d îs E b ü H a n i f e a le y h in d e d e lild ir, d e m iştir.

BİR REK’ATE YETİŞM EK SA BA H VE

İKİND İY E M İ M A H SU STU R ?

V a k it ç ık m a d a n ö n c e b ir r e k ’a te y e tişm e k , s a b a h ve ik in d i n a ­
m a z la r ın a m a h s u s d e ğ ild ir. Ç ü n k ü B u h â r i ve M ü s l i m
n e z d in d e s â b it o la n v e E b û H ü r e y r e (R â d ıy a llâ h ü a n h )
ta r a f ın d a n m e r f u ’ o la r a k r iv â y e t e d ile n h a d îs te P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S e lle m ), şöyle b u y u r m u ş tu r :

« N a m a z d a n b ir r e k ’a te y e tişe n kişi, n a m a z a y e tişm iş olur.» Bu

h a d is, 699 n o lu h a d îs te n d a h a u m u m îd ir. B âzı â l i m l e r : S ay ısı y azılı
h a d is, ik in d i ve s a b a h n a m a z la r ıy la k a y ıtlıd ır. B u h â r î ve M ü s -
1 i m ’ in h a d is i m u tla k tır. M u tla k h a d îs, k a y ıtlı h a d îs e y o ru m la ­
n ır, d e m işle rd ir. B u n a göre, m u tla k o la n h a d îs le s a b a h ve ik in d i n a ­
m a z la rı k a s d e d ilm iş o lu r. L â k in b u h a d is, h ü k m ü n s a b a h ve ik in d i
n a m a z ın a m a h s u s o ld u ğ u n a , m e fh u m u itib a riy le d e lâ le t e d er. H a l­
buki B u h â r î ile M ü s 1 i m ’ in h a d îsi, m a n tu k y â n i la fz ın
s a r a h a ti itib a riy le h ü k m ü n b ü tü n n a m a z la r d a d e ğ işm e d iğ in e d e lâ ­
le t e d er. H ad îs u s u lü ilm in d e b e lirtild iğ i g ib i m a n tu k , m e fh u m a t e r ­
c ih e d ile re k h ü k ü m ç ık a rılır. B ir d e B u h â r î ve M ü s 1 i m ’ in
h a d îs in d e d iğ e r h a d îs e z ıt o lm a y a n b ir fa z la lık v a rd ır. Bu fa z la lık ge-
ç e rlid ir.

Sünen-i İbn-i M âce — C. : 2 - F. : 30

466 SÜNEN-Î ÎBN-t MÂCE

H A D İS İN F IK IH YÖ N Ü

1 — V a k it ç ık m a d a n Önce b ir r e k ’a tin e y e tiş ile n n a m a z m ta m a ­

m ı e d â sa y ılır. N e v e v i : N a m a z ı b u z a m a n a k a d a r te h ir e tm e ­
n in c â iz o lm a d ığ ı h u s û s u n d a â lim le r ittif a k e tm iş le rd ir, d e r.
2 — V a k tin b itim in e b ir r e k ’a tlik s ü r e k a ld ığ ın d a ö i r ü k a lk a n
kişiy e o n a m a z fa rz d ır.

T E R C E M E S İ

700) “... Aişe (Radtyallâhü anhâ)’dan rivâyet edildiğine göre Resûlul­

lah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu dem iştir:
«G ü n e ş doğm adan önce sabah n a m a z ın d a n b i r r e k 'a t e y e t iş e n
k iş i, s a b a h n a m a z ın a y e t iş m iş o lu r v e güneş b a tm a d a n ö n c e ik in d i
n a m a z ın d a n b ir r e k ’ a t e y e t iş e n k iş i, ik in d i n a m a z ın a y e t iş m iş o lu r .»

İ Z A H I

M üellifim iz, a y n ı h a d is in ik in c i b ir se n e d o la r a k C e m i l bin

E l - H a s a n , A b d ü ’l - A ’l â , M a ’m e r , Z û h r ı , Ebû
S e l e m e ve E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) a ra c ılı­
ğ ıy la k e n d is in e in tik a l e ttiğ in i söylem iştir.»
B u h a d îs i A h m e d , M ü s l i m ve N e s â î de r iv â y e t
e t m iş le r d ir . H a d îs in m e t n i, E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h )1
n in h a d is in in m is lid ir . T a ş ıd ığ ı h ü k ü m le r b a k ım ın d a n a r a la r ın d a b ir
fa r k y o k tu r.
 Bâb : 12 KİTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENİHÂ '467

Ia a ») ^ O

12 — YATSI N A M A ZIN I KILM AD AN ÖN CE

U Y U M A K TA N VE KILDIKTAN SO N R A
K O N U ŞM A K TA N N EH İY BÂBI

ıS* *- -* • -* y*• ' ^ • “I ^ | *A ..

• ^ i Ajumj 1 — V *\

: JU ; ^ I~ V 1 *j*^- ıi.' !>c ‘ ö ‘ J Vr'' J.' 6* ‘ l“ :

g û 'î £ J I r , £ ? ^ 3 • *£•;>' 0\ L * 2 İ

. lilu j
T E R C E M E S İ

701) " ... E bû Herze el-E slem î ( R a dıyallâhü «wA)'den rivâyet edildiğine
«{öre şöyle d em iştir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), y a ts ı n a m a z ın ı te ’h ir

e tm e y i m ü s ta h a b g ö rü rd ü . Y a tsı n a m a z ın d a n önce u y u m a k ta n ve
y a ts ı n a m a z m d a n s o n ra k o n u ş m a k ta n k e r â h e t e d e rd i.”

İ Z A H I

Bu h a d îsi K ü tü b -i S itte s a h ip le ri k ısa ve u z u n m e tin le r h â lin d e

riv â y e t e tm iş le rd ir.

T i r m i z î , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in y a t­

sı n a m a z ın d a n ö n ce u y u m a k ta n ve n a m a z d a n s o n ra k o n u ş m a k ta n
k e r â h e t e ttiğ in e d â ir E b û B e r z e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) h a d îs in i
n a k le ttik te n s o n ra b u n u n h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u sö y le m iştir. O r a ­
d a k i r iv â y e tte y a ts ı n a m a z ın ın te h ir in d e n b a h se d ilm iy o r. T i r m i z î ,
b u a r a d a : İlim e h lin in e k serisi, y a ts ı n a m a z ın ı k ılm a d a n ö n ce u y u ­
m ay ı m e k ru h g ö rm ü ş le rd ir. B âzı â lim le r b u n a r u h s a t v e rm işle rd ir.
A b d u l l a h b i n E l - M ü b â r e k , h a d îs le rin e k s e risin in
k e ra h e te d e lâ le t e ttiğ in i ve b â z ı â lim le rin R a m a z a n aym a
m a h s u s o lm a k ü z e re y a ts ıd a n önce u y u m a y a r u h s a t v e rd ik le rin i söy­
le m iştir, der.
E b û D â v û d ’ un riv â y e tin d e y a ts ı n a m a z ın ın te h iri ile il-
. ğlH fık ra şö y le d ir .
468 SÜNEN-î İBN-İ MÂCE

JlJüt vsJS J! JC V o fc '

«O, y a ts ı n a m a z ın ı g e c e n in ü ç te b irin e k a d a r g e c ik tirm e y e iltif a t

etm ezdi.»
E l-M enhel y a z a rı, h a d îs in a ç ık la m a s ıy la ilgili o la r a k şöyle d e r :
« N e v e v i : Y a tsı n a m a z ın ı k a ç ır m a k e n d işe si o lm a d ığ ı t a k ­
d ird e u y k u s u fa z la g e le n k işin in y a ts ıy ı k ılm a d a n u y u m a s ı m e k r u h
d e ğ ild ir, d e m iştir.
İ b n - i S e y y i d i ’n - N â s , T i r m i z i ş e r h i n d e : Y atsı
n a m a z ın d a n ö n ce u y u m a y ı m e k r u h g ö re n â lim le r, d u r u m u cid d î g ö s­
te rm iş le rd ir. Ö m e r , o ğ lu A b d u l l a h ve İ b n - i A b ­
b a s (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) , b u g ö rü ş te k i â lim le rd e n d irle r. M â -
1 i k d e b u y o ld a n g itm iş tir.
A l i ve E b û M û s a (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â l ’n m d â h il ol­
d u ğ u b ir g r u p â lim , u y u m a y ı c â iz g ö rm ü ş le rd ir. K û fe lile rin m e z h e ­
bi de b u d u r.
Bâzı â lim le r d e : U y u y a n k işin in y a n m d a , k e n d isin i n a m a z için
u y a n d ır a c a k b iris in in b u lu n m a s ı h â lin d e u y u m a k ta k e r â h e t y o k tu r,
d e m işle rd ir. î b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n b u g ö rü ş de
riv â y e t e d ilm iştir. T a h â v i d e b u y o la g itm iştir.
İ b n ü ’l - A r a b i : Y atsı v a k ti ç ık m a d a n ö n ce u y a n a c a ğ ın ı
a lış k a n lığ ıy la b ile n kişi, v e y â h u t o n u u y a n d ır a n b ir k im se b u lu n d u ­
ğ u ta k d ird e y a ts ı n a m a z ın ı k ılm a d a n u y u y a b ilir, d e m iştir.
U y u m a n ın k e râ h e tin e h ü k m e d e n le r, b u b â b ta k i h a d îs i d elil g ö s­
te rm iş le rd ir. M e k ru h o lm a d ığ ın a h ü k m e d e n le r ise B u h â r î ve
b a ş k a s ın ın riv â y e t e ttik le ri  i ş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’n in şu m e ­
a ld e k i h a d îs in i delil g ö s te r m iş le r d ir : « P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley­
hi ve S e lle m ), y a ts ı n a m a z ım g e c ik tird i. H a ttâ Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) , O 'n a s e sle n e re k k a d ın la rın ve ç o c u k la rın u y u d u ğ u n u h a b e r v e r ­
di. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) u y u y a n la r a itir a z e t­
m edi.» D iğ e r b ir d elil de, İ b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in
şu m e â ld e k i h a d îs id ir : « P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ),
b ir gece m eşg u l o ld u ğ u n d a n y a ts ı n a m a z ın ı g e c ik tird i. H a tta b iz m e s ­
cid d e u y u d u k , s o n r a u y a n d ık . D a h a s o n ra uyuduk.- S o n r a u y a n d ık .
P e y g a m b e r. (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) çık ıp y a n ım ız a geldi. P e y ­
g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) u y u y a n la r a itir a z etm edi.»
İ b n - i S e y y i d i ’ n - N â s : Ben, S a h â b île rin m escid d e n a ­
m azı b e k le rk e n u y u k la m a la r ın ı y a ts ı n a m a z ın d a n önce n e h y e d ile n
Bâb : 12 KİTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENtHA 469

u y k u n e v in d e n g ö r m ü y o r u m . O , u y k u d e ğ il, b ir u y u k la m a d ır , d e m iş ­
tir .
(H a d d im o lm a y a r a k ş ö y le de d e n ile b ilir k a n a a tin d e y im : Y a ts ı
n a m a z ın ı k ılm a d a n u y u m a y a s a k lığ ın m s e b e b i y a ts ı n a m a z ın ı k a ç ır ­
m a e n d iş e s i is e , b u e n d iş e , y a t s ı n a m a z ı n ı c e m â a t l e k ı l m a k i ç in c a m i ­
d e to p la n m ış o la n b ir c e m a a t iç in p ek söz konusu o lm a s a g e r e k .)

Y a t s ı n a m a z ın d a n s o n r a k o n u ş m a y a g e lin c e ; P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A le y h i v e S e lle m ), y a ts ı n a m a z ı k ılın d ık ta n s o n r a D ü n y a ile il­
g ili ş e y le r i k o n u ş m a k ta n k e r a h e t e d e r d i. F a k a t y a t s ı v a k t i g ir ip de
h e n ü z y a t s ı n a m a z ı k ılın m a m ış k e n , b u t ü r k o n u ş m a d a n k e ra h e t e t­
m e z d i. N a m a z k ılın d ık t a n s o n r a k o n u ş m a k e r a h e t in in s e b e b i, g ü n lü k
iş in s o n u c u n u n ib a d e tle kapanm a a rzu su d u r. Ç ü n k ü uyku, ö lü m ü n
k a r d e ş id ir .

Y a t s ı n a m a z ın d a n s o n r a k o n u ş m a n ın k e r a h e t in e h ü k m e d e n â lim ­
l e r a r a s ın d a b u lu n a n S a î d b i n E l - M ü s e y y e b : Y a ts ı
n a m a z ın ı k ılm a d a n u y u m a k , y a t s ıy ı k ılıp , a r k a s ın d a b o ş l a f e t m e k ­
te n b e n c e d a h a s e v im lid ir , d e m iş tir .

Ö m e r b i n E l - H a t t â b (R a d ıy a U â h ü a n h ) y a ts ı n a m a ­
z ın d a n s o n r a D ü n y a ile i l g i li k o n u ş m a la r a d a la n h a lk ı d ö v e r e k : G e ­
c e n in i lk i k o n u ş m a k la v e sonu u y k u y la m ı? d e r d i. Sebebi de y a ts ı
n a m a z ın d a n son ra k on u şm ak , u y k u s u z k a lm a y a s e b e b iy e t v e r e b ilir .
B u ta k d ir d e g e ç u y u y a n k iş in in , g e c e n a m a z ın ı v e y a s a b a h n a m a z ı­
nı k a ç ır m a e n d iş e s i d oğar. D iğ e r ta r a fta n geçe uyku su z k a lm a k ,
g ü n d ü z d in v e d ü n y a ile ilg ili iş le r i d e a k s a k lığ a u ğ r a tır .

N e v e v i : Y a t s ı n a m a z ın d a n s o n r a S i r e t ü ’ l - B a t t â l ,
A n t e r e v e b e n z e r î u y d u rm a h ik â y e le r i o k u m a k h a r a m konuşm a
tü r ü n d e n d ir . Am a h a y ır lı b ir iş h a k k ın d a konuşm ak veyâ b ir m â-
z e r e t d o la y ıs ıy la s ö z s ö y le m e k m e k r u h d e ğ ild ir , d e m iş tir .
E l - H â f ı z d a : B u k e r a h e t, m u t la k b ir iş e â it o lm a y a n k o n u ş ­
m a la r a m a h s u s tu r , d e m iş tir .

Y u k a r ı d a y a p ı l a n n a k i l l e r d e n a n l a ş ı l ı y o r k i, y a t s ı d a n s o n r a m e k ­
r u h o la n k o n u ş m a , y a r a r l ı o lm a y a n ş e y le r le i l g i l i k o n u ş m a d ır . Am a
ilm i ç a lış m a , s â lih le r in h ik â y e le r in i a n la tm a k , k iş in in ç o lu k çocu ğu
ile k o n u ş m a s ı, m i s a f ir l e r le g e r e k l i ş e y le r i g ö r ü ş m e k v e m ü s lü m a n la -
r ın m a s la h a t la r ı h a k k ın d a k o n u ş m a k m e k r u h d e ğ ild ir . Ç ü n k ü T i r -
m i z i ’ n in r iv â y e t e ttiğ in e göre, Ö m e r (R a d ıy a U â h ü anh) :
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), m ü s lü m a n la r ın iş le r i h a k ­
k ın d a E b û B e k r (R a d ıy a U â h ü a n h ) ile g e c e le y in g ö rü şü rd ü .
B e n d e , O n la r la b e r a b e r b u lu n u r d u m , d e m iş tir .
470 SÜNEN-1 ÎBN-t MÂCE

. ,b .) a . ^ lta > . j » . L • <-*“i J ’ s * . J>- ' — V *T

' • • C '[ ■ -* *-
J *^ !\ x Ş ’t f . i ^ U k ll JJ 4 j -V i r <Sl A-C UT : Vl» . j».\ 1^

< 3 J 5 $ | | jSI 3 ^C* ^ : c J \i i < $ £ je . ı < A « ^ .U İ i y l

. U X 5 ^r* V j

T E R C E M E S İ

702) Â işe (RadıyaUâhü anhâ)'d en r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re ş ö y le d e m i ş t i r :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) y a ts ı n a m a z ın ı k ılm a 1
dan ö n c e u y u m a m ış v e y a t s ı n a m a z ın d a n s o n r a k o n u ş m a m ış tır .»

Not: Zevâid’de, isnadının sahih, ricalinin de sika olduğu bildirilmiştir.

• #A\\\* il"" " 9" »'•!'*• * >• «.J , «» . *

î İ^ J /T’* ^ 4ÂMJLhC l V * f
‘^ V " * \~' *' * ' "
A • " * i*» M' o ^ ^ i ıl ■'** | T .0" ^ A£*A \ \\
; (j- i » ' A*c. ^ ^ __ ___—Jl 0 ilW U? . 4> a * < î \’J j\»

■ (^ -* 1 • A») ^ İJ l (J _y-“j İl *_jAs» : ^Jİ»

a£ • . _ÎLJl »Üat <U* <J ^ • . Olır «JU-_> Iaa : a îl.jl

. İOti-Vl AJ Al£ ^_}j L_î [
T E R C E M E S İ

703) " . .. A b d u lla h İb n -i M e s ’ud (Radtyallâhü anh)'d en r iv â y e t e d ild i­

ğ in e göre ş ö y le d e m i ş t i r :
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), y a ts ı n a m a z ın d a n s o n ­
ra konu şm a y a p m a m ız ı k ın a m ış tır . Yani b iz i (k o n u ş m a k ta n ) m en
e tm iş t ir .”
Not: Zevâidde : Bu isnadın ricali sikadırlar. İsnadın her hangi bir illetini
bilemiyeceğim. Ancak râvi Atâ’ bin es-Sâib, rivâyetleri birbirine karıştırdıktan
sonra Muhammed bin Pudayl ondan rivâyette bulunmuştur. (Burada Atâ’m râvi­
si Muhammed bin Fudayl’dır.) denilmiştir.

İ Z A H I
S e m e r : G e c e le y in k o n u ş m a k tır . B â z ı r â v ile r , b u k e lim e y i « S e m r »
o la r a k r i v â y e t e t m iş le r d ir . K e lim e n in a s ıl m â n â s ı : ‘A y ış ığ ı’d ır . A r a p -
l a r g e c e le y in a y ış ığ ın d a k o n u ş u r la r d ı. O n u n iç in b u k o n u ş m a y a « S e ­
m er» veya « S e m r » d e n ilm iş t ir .
Bâb : 13 KİTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENÎHÂ

«Çedb» M a s d a n n d a n a lın m a «Cedebe» f i i l i ‘A y ıp lad ı, k ın a d ı,

y e rd i’ v e b a ş k a m â n â la r a g e lir. B u ra d a a y ıp la m a k ve k ın a m a k m â n â ­
s ın d a k u lla n ılm ış tır.
K ü tü b -i S itte s a h ip le rin d e n y a ln ız m ü e llifin r iv â y e t e ttiğ i a n la ­
ş ıla n 702 ve 703 n o lu h a d îs le r K ü tü b -i S itte s a h ip le rin in r iv â y e t e ttik ­
le ri 701 n o lu h a d îs in h ü k m ü n ü te ’y id e d e r m a h iy e tte d irle r.
e

13 — (YATSI N A M A ZIN A ) ATEM E NAM AZI

D EN M ESİN D EN N EH İY BÂBI

T E R C E M E S İ

704) " ... (A b d u lla h ) İb n -i Ö m er (R a d ty a llâ h ü a n h ü n tâ ) ’d a n riv â y e t e d il­

d iğ in e göre şöyle d e m iştir :

Ben, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’i şö y le b u y u r u r ­

k e n d in le d im :
« A ra p la r (şu) n a m a z ın ız ın a d ın d a size g a le b e e tm e s in le r. Ç ü n ­
k ü C H nun ad ı) ‘İŞÂ ’d ır. V e a r a p la r , d e v e le r se b eb iy le (o n a m a z ı)
gece k a r a n lığ ın a te h ir e d e re k o n a «Atem e» ism in i v e rirle r.» ”

İ Z A H I

A te m e : G ece k a ra n lığ ıd ır. A r a p la r y a ts ı n a m a z ın a A te m e d iy o r­

la rd ı. Bu h a d is i M ü s l i m ’ de A b d u l l a h b i n Ö m e r
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n iki se n ed le ve b ira z lafız f a r k ıy la riv â y e t e t­
m iştir. O ra d a k i b ir riv â y e t, m e â le n ş ö y le d ir :
« A ra p la r ş u y a ts ı n a m a z ın ın «İşâ» ism in d e size g a le b e ç a lm a ­
s ın la r. Ç ü n k ü 0 ( n u n ism i) A lla h ’ın k ita b ın d a Îş â ’d ır. V e o n a m a z ,
472 SÜNEN-t ÎBN-İ MÂCE

d e v e le rin s a ğ ılm a s ı seb eb iy le g ece k a r a n lığ ın a te h ir e d ile re k , ona.

«A tem e ism i verilir.»
H a d îsi b u la fız la E l - İ s m â i l î M ü s ta h re c ’in d e E b û
M e s ’ u d R â z î ’ d en, E b û Y a ’ 1 â ile B e y h a k î de
A b d u r r a h m a n b i n A vf ’ ta n riv â y e t e tm iş le rd ir.
B u h â r i , A b d u l l a h El - M ü z e n i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’-
d e n riv â y e t e ttiğ in e g ö re P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S en em )
şöyle b u y u r m u ş t u r :
« A ra p la r a k ş a m n ş m a z ım n M a ğ rib ism in d e size g â lib g e lm e sin ­
ler. A z a p la r, a k ş a m n a m a z ın a İş â d erler.» A r a p la r ın a k ş a m n a m a ­
z ın a İş â ism in i v e rd ik le rin e â it h a d îs in so n c ü m le s in in râ v i A b -
d u 1 1 a h E l - M ü z . e n î ’ ye â it o lm a sı m u h te m e ld ir.
M üellif, M ü s l i m ve y u k a rıd a a d la r ı a n ıla n z a tla r ın riv â y e t
e ttik le ri h a d îs le r ile B u h â r î ’ d e k i h a d îs te n a n la ş ılıy o r ki; A ra p ­
l a r a k ş a m n a m a z ın a «İşâ» v e y a ts ı n a m a z ın a «A tem e» d iy o rla rm ış.
B ir d e A r a p la r a k ş a m ile y a ts ı n a m a z ın ın ik isin e « lşâey n = iki İşâ»
d e rle rm iş.
Nevevi, M ü s l i m ’ in ş e rh in d e şöyle d e r :
«H adîsin m â n â s ı ş u d u r : ‘A ra p la r, y a ts ı n a m a z ın a A te m e ism in i
v e rirle r. Ç ü n k ü a ra p la r , d e v e le ri s a ğ m a k la m e şg u l o ld u k la r ın d a n d o ­
la y ı y a ts ı n a m a z ın ı şid d e tli k a r a n lığ a te h ir e d e rle rd i. H a lb u k i A l­

la h ’ın k ita b ın d a ; ' = « ...v e y a ts ı n a m a ­

z ın d a n so n ra ...» â y e tin d e «İşâ» o la r a k g e ç er. Bu se b ep le siz O n a İşâ

dem elisiniz.»
S a h ih h a d îs le rd e y a ts ı n a m a z ın ın ism i A te m e d iy e g e ç m iştir.
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) y a ts ı n a m a z ın a b ir t a r a f ­
ta n A te m e ism in in v e rilm e m e sin i e m re d iy o r; d iğ e r t a r a f t a n k e n d ile ­
ri b u n a m a z h a k k ın d a «Atem e» ism in i k u lla n ıy o r, diye b ir istifh a m
h a tır a g e le b ilir. B u n a iki şe k ild e c e v a p v e r i l i r :
1 — A tem e ism in in v e rilm e sin e â it y a s a k la m a te n z ih e n k e r a ­
h e t için d ir. T a h rim için d e ğ ild ir. A tem e ism in in k u lla n ıla b ile c e ğ in i
b e y a n için P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) k u lla n m ış tır.
2 — 0 g ü n k ü A r a p la r y a ts ı n a m a z ın a İşâ a d ın ın v e rild iğ in i b il­
m ed ik le ri ve İşâ d e n ilin c e a k ş a m n a m a z ın ı a n la d ık la r ın d a n d o lay ı
b ir y a n lış lığ a m e y d a n v e rilm e m e si için P e y g a m b e r y a ts ı n a m a z ı h a k ­
k ın d a A tem e ism ini k u lla n m ıştır.»
3 âb : 13 KÎTABÜ-S’SALÂ VE SÜNENlHÂ 473

T E R C E M E S İ

705) “ ... E b û H ü re y re ( R a d ty a llâ h ü a n h ) ’d en r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re1:

P e y g a m b e r (S a lla la h ü A le y h i ve S e lle m ) şöy le b u y u rd u , d e m iş tir :

«A r a p la r (y a t s ı) n a m a z ın ın is m in d e s iz e g a lip g e lm e s in le r .»
H â v i İb n -i H a r m e le (R a d ıy a llâ h ü anh) şu fık r a y ı d a r iv â y e t e t­
m iş t ir : «... Çünkü ş ü p h e s iz O (n u n a d ı İ ş â ’d ır . A r a p la r d e v e le r d e
m e ş g u liy e t le r i) s e b e b iy le (y a ts ı n a m a z ın ı) g e c e n in ş id d e tli karanlı­
ğ ın a g e c ik t ir d ik le r i iç in (o n a ) A te m e d e r le r .»”

N o t: Z evâid’de. E b û H ü re y re (R .A .)’n in b u h a d isin in isn a d ın ın sa h ih o ld u ­

ğu b ild irilm iştir.

İ Z A H I

M ü e l l i f , E b û H ü r e y r e ( R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in b u h a ­
d is i iç in ik i s e n e d z ik r e t m iş tir . B ir in c i s e n e d d e k i r â v ile r a r a c ılığ ıy ­
la r iv â y e t e d ile n h a d îs te İ b n - i H a r m e l e ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’-
n in ilâ v e t e n r iv â y e t e t t iğ i fık r a n ın b u lu n m a d ığ ı a n la ş ılıy o r . İ b n -i
H a r m e l e ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’n in d e b u lu n d u ğ u ik in c i s e n e d ile
y a p ıla n r iv â y e t t e h a d îs in ik i fık r a s ı d a m e v c u ttu r .

K ü tü b - i S it te s a h ip le r in d e n y a ln ız İ b n - i M â c e h ’ in r i­
vâyet e t t iğ i a n la ş ıla n bu h a d îs te d e y a ts ı n a m a z ın ın a d ın ın İş â o l­
d u ğ u , A r a p la r ın h a d îs te b e lir t ile n n e d e n le o n a A t e m e is m in i v e r d ik ­
le r i b ild ir iliy o r . İs im h u sû su n da a r a p la r ın g a le b e ç a lm a m a la r ı iç in
y a ts ı n a m a z ın a A t e m e d e ğ il, İş â d e n m e s i e m r e d iliy o r .
 o u -u J) j — x

3 — EZAN VE ONDAKİ SÜNNET KİTABI

»I ( \ )

1 — E ZA N A B AŞLAM A (S E B E B İN İN A Ç IK L A N M A S I) BÂBI

E za n s L ü g a tta b ir ş e y i i ’lâ m e t m e k t ir . Ş e r - i Ş e r i f ’te ö z e l l a f ı z l a r ­

la n a m a z v a k tin in g i r d i ğ i n i i 'l â m e tm e k tir .

E z a n ın b eş v a k it n a m a z iç in m e ş r u lu ğ u ic m â ’ ile s â b ittir . M e ş ­
r u lu ğ u n u n s e b e b i is e b u b â b t a k i h a d îs le r d e a n la t ılm ış t ır .

M e d î n e ’ de m e ş r û k ılm a n e z a n ın b a ş la n g ıc ı B u h â r i ve
M ü s l i m ’ in A b d u l l a h b i n Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ü -
m â ) ’d a n r i v â y e t e t t i k l e r i ş u m e â l d e k i h a d î s t i r :

« M ü s l ü m a n l a r M e d i n e 'd e y e r l e ş t i k l e r i z a m a n to p la n ır la r d a n a ­
m a z v a k i t l e r i n i t e s b it e d e r le r d i. N a m a z i ç in h iç b i r k im s e i ’ lâ m e tm e z­
d i. M ü s lü m a n la r , b ir gün bu h u su sta k o n u ş tu la r . B a z ıla r ı; H ır is ti­
y a n la r ın ç a n ı g ib i b ir ç a n it t ih a z e d in ! B a z ıla r ı d a : Y a h û d ile r in bo­
r a z a n ı g i b i b ir b o r a z a n it t ih a z e d in , d e d ile r . Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ):
N a m a z a ç a ğ ır a n b ir a d a m g ö n d e r m e z m is in iz ? d e d i. R e s û lu lla h (S a l-
la lla h ü A le y h i v e S e lle m ) :

«E y B ilâ l! K a lk d a n a m a z a ç a ğ ır » b u y u r d u .»
H a d is in z â h ir in e göre Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in n am aza
d â v e t iç in adam g ö n d e r m e te k lifi, s a h â b ile r in k e n d i a r a la r ın d a y a p ­
tık la r ı konuşm a esnâsm da o lm u ş tu r . O günden itib â r e n B i l â l
476 SÜNEN-1 İBN-İ MÂCE

m a d ıy a llâ h ü a n h ) :« C e m â a tla n a m a z k ılm a y a geliniz!» d iy e re k m üs-

lü m a n la n n a m a z a d â v e t e tm e y e b a şla d ı. N ih a y e t 706 ve 707 n o lu
h a d îs le rd e a n la tıla n A b d u l l a h b i n Z e y d ve Ö m e r
bin E l-H .attâb (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) ’n ın r ü y a la r ı s o n u c u n ­
d a b u g ü n k ü e z a n ş e k li.m e ş rû k ılın m ıştır.
E z a n ın h ic r e tte n önce M e k k e ’ d e m e ş rû k ü ın d ığ m a d â ir
T a b a r â n i , D â r e k u t n î , İbn-i M ü r d e v e y h ve
B e z z â r ta r a f ın d a n r iv â y e t o lu n a n h a d îs le r s a h ih g ö rü lm e m iş ­
tir.

E Z A N IN H Ü K M Ü

H a n e f î v e Ş â f i i â lim le rin e g ö re e z a n , h a z e rd e ve se ­
fe rd e c e m a a tle v e y â m ü n fe rid e n k ılın a n n a m a z iç in s ü n n e ttir.
M â l i k i m e z h e b in e g ö re, to p lu h a ld e n a m a z k ılm a k m u ’ta d
o la n m esc id ve ş â ir y e rle rd e to p la n a n c e m a a tta n b a ş k a k im s e le rin
g e lm e sin in ta le b i için e z a n o k u m a k s ü n n e t-i k ifâ y e d ir. Ş e h irle rd e
ise fa rz -ı k ifâ y e d ir.
H a n b e 1 i â lim le rin e g ö re h a z e rd e e rk e k le rin c e m a a tla e d â e t­
tik le ri b e ş v a k it n a m a z için fa rz -ı k ifâ y e d ir.
Bâb : 1 KÎTÂBÜ-L’EZÂN 477

: 3 ^ • CîG k 3 / - ; ’j 1 j £ - « -C j o 3te

• 35^ (j^2i . L-^»(î j^ .V 5;^f (j> \ j ! «il 3 j l . j î

** *' ' **' x ** •• ^ “

j^ * ı 4 . i^ J ' ’j j 5}» ^ y>ı o A > 3 t e

. Aşb-«^)I 4 J*^> çA £ ^ > -jV - 3 U « liL * Vry e <£Jv I Aİ li ( >lllî) ( <Jîc-

. oj^a.ıı> k_>ıLIıi â 3 ^ • V. <-p^L j * j

• c£b t £ ^ i}~î ‘^-*’3 j ^ ‘ 0^ J *2 ^ 3 y “) V î 3 t e

^ jC a iV ' jî j 3 <S' ^ 3 İ i î y ^ İ ' J Ç ”i ' : ■£* -?3 3te

:£B<j3te

^ ;jf jlS V l 4 ' Ju*‘ - ^ V ' '*3 3 > ^ t " i *»1 j V 1

'i - ✓
5 * îs â * <*» 1f ^j ' S ; 41 ■ « i - 4 ^) ' 1 * ^ ^ V

^»V j ^j *^r d»^* ^ f; 4 j 3y ıj

** -*• ^ ^ ■'

T E R C E M E S Î

706) " ... A bdullah bin Zeyd (bin Abd-i R abbih) (Radtyallâhü anh ) ’den
rivây et edildiğine göre şöyle d em iştir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) n a m a z a d â v e t iç in bo­

r a z a n ı a rz u la m ış v e ç a n ittih a z ın ı e m re tm iş ve ç a n y a p ılm ıştı. S o n ­
r a (m e z k û r) A b d u lla h b in Z eyd r ü y a g ö rm ü ş ve r ü y a s m ı şöyle a n ­
la tm ış tır : B en r ü y a m d a ü z e rin d e ik i y eşil e lb ise b u lu n a n b ir a d a m
g ö rd ü m . B ir ç a n ta ş ıy o rd u . O n a :
— Ey A lla h ’ın k u lu ! Ş u ç a n ı s a ta r (m ı) sın ? d ed im . A d a m :
— B u n u n la n e y a p a c a k s ın ? d iy e s o rd u . B e n :
— O n u n la n a m a z a ç a ğ ırırım , d e d im . O :
— S e n i ş u ç a n d a n d a h a h a y ır lı b ir şe y e d e lâ le t e tm iy e y im m i?
dedi. B e n :
— D e lâ le t e d e ce ğ in şey n e d ir? d iy e so rd u m . A d a m :
— Ş u n u sö y le rsin , d e d i :
478 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

aJIY j l J4İİ <jjlYI <ü1*5T j l jLf^l j Ş I 4İİ j Ş I ü \ j Ş \ «il j Ş I «il

ö*A't?)I «il J j m j Iju^ j l ^.*1 «il İJu^ j l «ilYI

«ilVI «Jl*>f j Ş I «il j Ş I «il £^UJI j£ . ^ £^U)I ^ î^üall

R a v i d e m iş tir k i : A b d u lla h b in Z eyd, bu rü ya d a n son ra sab ah ­

le y in ç ık a r a k R e s û lu lla h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i n y a n m a v a r ­
m ış v e görd ü ğü rü yayı ona a n la tm a k ü zere:

‘Y â R e s û la lla h ! B en rü ya m d a ü z e r in d e ik i y e ş il e lb is e b u lu n a n
b ir a d a m g ö r d ü m . B ir ç a n ta ş ıy o r d u .’ d e m iş v e görd ü ğü rü ya yı an­
la t m ış t ır . Bunun ü z e r in e R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )
s a h â b île r e :

«S iz in a r k a d a ş ın ız b ir r ü y a g ö r m ü ş tü r .» b u y u r d u k ta n s o n r a (r ü ­
ya gören A b d u lla h ’a ) :

« B ilâ l ile b e r a b e r m e s c id e ç ık d a g ö r d ü ğ ü n e z a n k e lim e le r in i o n a

ö ğ r e t . B i l â l d a ç a ğ ı r s ı n . Ç ü n k ü O n u n s e s i, s e n in k in d e n d a h a g ü r d ü r . »
b u yu rd u . A b d u lla h d e m iş tir k i: B en B ilâ l’le m e s c id e ç ık a r a k Ona
ezan k e lim e le r in i ö ğ retm e y e b a ş la d ım . O da o k e lim e le r le ç a ğ ır ı­
y o r d u . B u n u n ü z e r in e Ö m e r b in E l- H a tta b ezan s e s in i iş it in c e ç ık a ­
g e ld i v e s

— Y â R e s û la lla h ! V a l l a h i A b d u lla h ’ın rü ya d a görd ü ğü n ü n m is ­

lin i b e n de rü ya m d a g ö r m ü ş t ü m , d e d i.

R âvi Ebû U beyd d e m iş tir k i : (R ü y a s a h ib i) A b d u lla h b in Z eyd

E l-E n s â r i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n i n bu rü ya h a k k ın d a a ş a ğ ıd a k i ş iir le ­
r i s ö y le d iğ in i E b û B e k ir E l- H a k e m i b a n a h a b e r v e r m iş tir .

liis rû iftı & r \j î r t m j j S u - i ı i «iı

Iju l / 4j i»jifÜ «u «il j^> jUİJI Aj M

0% ti'-?

E zan iç in , c e lâ l v e ik r a m s a h ib i A lla h ’ a çokça ham d e d e r im .

Çünkü b a n a e z a n ı A l l a h ’t a n b ir m ü jd e c i g e t ir d i. B e n im y a n ım ­
d a o n e g ü z e l m ü jd e c id ir .

E z a n k e lim e le r in i ü ç g e c e ü s tü s te b a n a g e t ir d i. H e r g e liş in d e ö ğ ­
r e n d iğ im i d a h a d a p e k iş tir d i.»
Bâb : 1 KİTÂBÜ-L’EZÂN 479

İ Z A H I

B u h a d îs i E b û D â v û d , A h m e d , D â r i m i , B e y-
h a k i , I b n - i H i b b â n ve I b n - i H u z e y m e d e r iv â ­
y e t e tm iş le r , T i r m i z î d e r iv â y e t e d e re k h a s e n - s a h ih o ld u ğ u ­
n u s ö y le m iş tir . B â z ı r iv â y e t le r d e e z a n k e lim e le r i t a fs ilâ t lı o la r a k g e ç ­
m e m iş tir .

E b û D â v û d ve T i r m i z î ’ n in r iv â y e tin d e A b d u l ­
l a h b i n Z e y d (R a d ıy a U â h ü a n h ) ’in ş iir le r i n a k le d ilm e m iş t ir .
E b û D â v û d ’ un r iv â y e tin d e r â v i A b d u l l a h b i n Z e y d
(R a d ıy a U â h ü anh) şu n u d a d e m iş tir :
♦ R ü ’y a m d a b a n a e za n ı t â r if ed en z â t e z a n ı ta m a m la d ık ta n s o n ­
r a b e n d e n b ir a z g e r i ç e k ild i v e s o n r a : N a m a z a ik â m e t e tm e k is te d i­
ğ in zam an :

Iju * j l ^ * > '* * o ' â f î l - û M * J IV j l jL fil J \ « I J \ 41

#^L^JI 4)1 J I j u^ jl ü^ m I 4)1 J j —j

jŞ I 4)1 jŞ \ 4)1 St>L-aJI C w s li jü »X »a J I C v a li jâ ^ÜUJI ^e- ^^JU I

d e r s in d e m iş t ir .» 4>l*iîl A İl'if

H a d îs in b a ş k ıs m ın d a R e s û lu lla h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i n
b o r a z a n ı a r z u la d ığ ı v e ç a n y a p ılm a s ın ı e m r e t t iğ i b ild ir ilm iş t ir . Bun­
dan so n ra g e le n İ b n - i Ö m e r (R a d ıy a U â h ü a n h ) ’in h a d is in ­
d e v e b a ş k a h a d îs le r d e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) ’e
y â h u d ile r in b orazan ı ve h ır is tiy a n la r ın çanı g ib i b ir ş e y le n am aza
d â v e t y a p ılm a s ı b â z ı s a h â b ile r c e t e k l i f e d ilm iş is e de y a h u d ile r e ve
h ır is t iy a n la r a b e n z e m e m e k iç in P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l­
l e m ) ’in b ora za n v e çan dan k e r â h a t e t t iğ i b ild ir ilm iş t ir . B u h a d îs ile
sözü e d ile n h a d îs le r a r a s ın d a b ir ç e liş k i y o k tu r. Ş ö y le k i, b orazan
v e ç a n te k lifi y a p ıld ığ ı z a m a n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l­
le m ) b u n u is t e m e m iş t ir . B ilâ h e r e h a lk ın n a m a z a ç a ğ ır ılm a s ı iç in s ü r ­
d ü r ü le n is t iş a r e le r n e tic e s in d e d u y u la n z a r û r e t k a r ş ıs ın d a Peygam ­
ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’in b o r a z a n k u lla n ılm a s ın a b ir a r a
te m a y ü l g ö s te r d iğ i v e y in e m e c b u r iy e t h â s ıl o lu n c a ç a n y a p ılm a s ı­
n ı e m r e t t iğ i m u h te m e ld ir . B u ra d a k i r iv â y e t, z a r û r e t d o la y ıs ıy la be­
lir le n e n t e m â y ü lü y a n s ıt m ış o ls a g e r e k .

Bu fık r a d a geçen ; c ü m le s i ik i ş e k ild e m â n â la n d ır ıla -

b ilir .
480 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

1 — T e rc e m e d e g ö rü ld ü ğ ü g ib i « ...ve ç a n y an ılm ıştı.»

2 — « ...v e ç a n y a p ım ın a b a ş lıy a n k işi h a k k ın d a k ın a m a y a p ıl­
m ıştı.»
S i n d i , ik in c i şe k le g ö re m â n â v e rm iştir. B a ş k a c a m â n â v e ­
r e n e r a s tla m a d ım . B ence b u t ü r m â n â u y g u n d e ğ ild ir. Ç ünK u Pay-
g a m b e r ( S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m ), ç a n y a p ım ın ı e m re ttiğ in e go
r e b u e m ri y e rin e g e tirm e k ü z e re ç a n y a p ım ın a b a ş la y a n z â t ı n m ü s-
lü m a n la r c a k ın a n m a s ı d ü şü n ü le m e z . Z irâ b ile b ile o n u k ın a m a k ,
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in e m rin i ta s v ip e tm e m e k
d e m e k tir k i h iç b ir s a h â b îd e n b e k le n e m e z . A n c a k şöyle o l a b i li r ; P ey ­
g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )’in e m rin i d u y m a m ış o la n k im ­
se le r k ın a m a d a b u lu n m u ş o la b ilirle r.
L ü g a t k i ta b la r ın a g ö re, m e z k û r c ü m le b irin c i şe k ild e m â n â la n -
d ın la b ilir. Ç a n y a p ılm ış o ls a b ile n e ç a n la , n e d e b o r a z a n la b ir d e fa
o lsu n n a m a z a ç a ğ rı y a p ılm a m ış tır. Ç ü n k ü h e m e n o s ır a d a A b d u l -
lah bin Zeyd (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in r ü y a o lay ı v u k u bulm uş^
tu r.
H a d îs te g e ç e n e z a n k e lim e le rin in m â n â s ın a gelince;
A llâ h ü E k b e r, A llâ h ü E k b e r : ‘A lla h k ib riy a v e a z a m e tin in m a h i­
y e tin in ta n ın m a s ın d a n ç o k d a h a y ü c e d ir.' V e y a h u t : ‘A lla h a z a m e ­
tin e lâ y ık o lm a y a n h e r h a n g i b ir şe y in o n a is n a d e d ilm e sin d e n çok
y ü c e d ir. ‘Y â h u t d a : ‘A lla h h e r ş e y d e n y ü c e d ir.'
E z a n te k b irle b a ş la r. Ç ü n k ü te k b ir k ıs a o lm a k la b e r a b e r A lla h 'ın
z â tın ın ve lâ y ık o ld u ğ u b ü tü n k e m â l s ıf a tla rın ın v a rlığ ın ı ifâ d e e d er.
E zan , h e r y ü c e m a k a m d a a n ılm a s ı m ü s ta h a b o la n b ir z ik ird ir. E z a n
g e n e llik le y ü k s e k y e rd e o k u n u r. H e r y ü k s e k y e rd e A lla h 'ın b ü y ü k ­
lü ğ ü n ü a n m a k m ü s ta h a b o ld u ğ u için e z a n te k b irle b a ş la r. M irk â t sâ-
h i b i : T e k b irin d ö r t d e fa te k r a rla n m a s ı, b u h ü k m ü n D ü n y a ’n ın h e r
d ö rt c e p h e sin d e c â r i o ld u ğ u n a iş â r e t iç in o lab ilir, d e m iştir.
E şh e d ü e n lâ ila h e illa ’lla h E şh e d ü e n n e M u h a m m e d e n R e sû lu l­
la h : ‘B en, d ilim le i k r a r ve k a lb im le ta s d ik e d e rim k i, A lla h 'ta n b a ş k a
ta p ın m a y a lâ y ık h iç b ir m a ’b u d y o k tu r. M u h a m m e d , A lla h 'ın re sû -
lü d ü r.
H ay y e A le 's -S e lâ : N a m a z a yö n elin .
H a y y e A le 'l- F e lâ h : F e lâ h v e d ile ğ e k a v u ş m a y a y ö n elin iz.
K a d ı I y â z , e z a n ın ta ş ıd ığ ı a n la m h a k k ın d a şö y le d e r :
E zan, im a n siste m in i iç in e a la n v eciz b ir sö z d ü r, ö n c e A lla h ’ın
v arlığ ı, k e m â l s ıf a tla rın ı ta ş ıd ığ ı ve b u n a te r s d ü ş e n b ü tü n e k s ik lik ­
Bâb : 1 KİTÂBÜ-L’EZÂN 481

le rd e n p a k ve n e z ih o ld u ğ u ifa d e ed ildiği. Bu ifad e, te k b ir c ü m le s in ­

d e m e v c u ttu r. S o n r a A lla h 'ın b irliğ i ve h e r t ü r l ü b e n z e r ve o r ta k ta n
tem iz d ld u ğ u Ş e h â d e t k e lim e siy le ilâ n e d iliy o r. D inî v a z ife le rin h e p ­
s in d e n ö n c e g e le n îm a n v e te v h id e sa sı b e lirtild ik te n s o n r a ş a h a d e ­
tin ik in c i c ü m le siy le Hz. M u h a m m e d (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) ’in
n ü b ü v v e t ve B is â le tin in h a k ve g e rç e k o ld u ğ u a ç ık ç a b e lirtiliy o r.
T e v h id d e n s o n ra İslâ m d in in in ik in c i m u a z z a m te m e li o ia n P ey ­
g a m b e re îm a n ilâ n ı ile a k le n in a n ılm a s ı g e re k e n im a n siste m i k e ­
m a le e rm iş o lu r. B u n d a n s o n ra îm a n s is te m in in ışığ ı a ltın d a y a p ıl­
m a sı g e re k li o la n ib â d e te d â v e t ed iliy o r. N a m a z d â v e ti P e y g a m ­
b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’e îm a n d a n s o n ra y a b ıra k ılıy o r.
Ç ü n k ü n a m a z ın f a r z o lu şu , a k ıl ile b ilin em ez. A n c a k P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) v a s ıta s ıy la b ilin e b ilir. B u n d a n so n ­
r a F e lâ h a d â v e t ed iliy o r. F e lâ h , d ile ğ e k a v u ş m a k ve c e n n e t n im e t­
le rin d e ile le b e d y a ş a m a k tır. F e lâ h ç a ğ rısı, ö lü m d e n s o n r a d irilm e ­
yi, â h ir e t m ü k â f â tın ı v e y â c e z a sın ı h a tır la tır . Islâ m a k â id siste m i­
n in s o n u n c u s u â h ir e tle ilgili şe y le re îm a n e tm e k tir.
H a d îste te k b ir d ö rt d e fa te k r a rla n m ış tır. B u n a f ık ıh ç ıla r «T erbi’
— D örtlem e» d e m işle rd ir.
Ebû H a n îfe , Şafii, A h m e d ve â lim le rin c u m h û r u
b u h a d is i ve b u n d a n s o n r a g e le c e k o la n 708 n o lu E b û M a h z û r e
h a d is in i d e lil g ö s te re re k T e rb î’a h ü k m e tm iş le rd ir. D iğ e r t a r a f t a n m üs-
lü m a n la r ın b ilh a s s a h a c m e v sim in d e to p la n d ık la rı M e k k e h a l­
k ın ın te r b i’ u y g u la m a s ın a d a y a n a r a k n e s a h â b ile r d e n n e d e b a ş k a ­
la r ın d a n h iç k im se M e k k e h a lk ın ın k u lla n d ığ ı te r b î’e itira z e t­
m e m iştir, d e rle r.

M â lik , Ebû Y û s u f ve Z e y d bin Ali ise te k ­

b irin ik i d e fa te k r a rla n m a s ı g ö rü ş ü n ü b e n im se m işle rd ir.

E n-N eyl y a z a r ı : G e rç e k ş u d u r ki te r b i’ riv â y e tle ri d a h a k u v v e t­

lid ir. Ç ü n k ü b u r iv â y e tle rd e d iğ e r r iv â y e tle rd e b u lu n m a y a n b ir fa z ­
la lık v a rd ır. B u fa z la lık m a k b u ld ü r. Ç ü n k ü b ir ç e lişk i a rz e tm e z . T a h ­
r ir i d e s a h ih tir , d e m iştir.
H a d îsin z a h irin e göre, e z a n ın d a y a n a ğ ı A b d u l l a h b i n
Zeyd (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in g ö rd ü ğ ü r ü y a d ır. E b û D â v u d ’ u n
riv â y e tin e g ö re A b d u l l a h bin Z e y d (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ,
r ü y a s ın ı a n la tın c a P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) O n a :

Sünen-i İbıı-i M âce — C. : 2 - F. : 31

482 SÜNEN-1 İBN-İ MÂCE

^r\ « ...Ş ü p h e s iz b u , d o ğ ru b ir rü y a d ır.» b u y u r m u ş ­

tu r. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), r ü y a n ın d o ğ ru lu ğ u ­
n a h ü k m e tm iş tir. E l-M en h el y a z a n , b u n u n n e d e n in i şöyle a ç ık la r ~
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) ’in A b d u l l a h bin
Zeyd (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in r ü y a s ın ı d o ğ ru la m a s ın ın s e b e b i ş u d u r :
Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) r ü y a s ın d a e z a n ı g ö rü n c e P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) ’e h a b e r v e rm e k ü z e re h u z u r a v a rd ı­
ğ ın d a P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h iv e S e lle m ), o n a : « S en d en ö n ce
e z a n la ilg ili v a h iy geldi.» b u y u r m u ş tu r. Ş u h a ld e e z a n ın d a y a n a ğ ı
r ü y a d e ğ il v a h iy d ir. Bu d u r u m a g ö re ö n c e v a h iy g elm iş, s o n r a A b -
d u l l a h bin Z e y d (R a d ıy a llâ h ü a n h ) r ü y a s ın ı a n la tın c a ge
le n v a h y in u y g u la m a y a k o n u lm a s ı e m ri v e rilm iştir.
H a d î s in : « Ç ü n k ü B ilâl’in sesi s e n in k in d e n y ü k se k tir.» f ık r a s ı ile
ilg ili o la r a k H a t t â b î d e m iş tir k i : Bu, k im in sesi d a h a y ü k s e k
ise e z a n o k u m a ö n c e lik le o n u n h a k k ı o ld u ğ u n a d e lâ le t e d e r. Z irâ
e z a n b ir ilâ m d ır. K im in sesi d a h a y ü k s e k ise o o k u m a lıd ır.
Ömer (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in d e A b d u l l a h - b i n ' Z e y d
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) g ib i e z a n ı r ü y a s ın d a g ö rd ü ğ ü h a d is te n a n la ş ılı­
yor. E l-M enhel y a z a r ın ın e z a n b â b ın d a k i b e y â n ın a g ö re Ö m e r
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ve A b d u l l a h (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d a n b a ş ­
k a s a h â b île r d e n b ir c e m â a tta e z a n ı r ü y a la r ın d a g ö rm ü ş le rd ir. T a -
b a r â n î ’ n in r iv â y e tin e g ö re E b û B e k i r (R a d ıy a llâ h ü a n h )
d e g ö rm ü ş tü r. G a z â 1 i ’ n in d e d iğ in e g ö re 10 k ü s u r s a h â b î e z a ­
n ı r ü y a la r ın d a g ö rm ü ş le rd ir. î b n - i H a c e r : B u riv â y e tle rd e n
y a ln ız A b d u l l a h b i n Z e y d (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in ve
Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in o la y la rı s â b ittir. D iğ e rle ri s â b it d e ­
ğild ir, d e m iştir.

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü
1 — N a m a z iç in e z a n o k u m a k m e ş rû d u r.
2 — E b û D â v û d ’ u n riv â y e tin d e b e lirtild iğ i g ib i n a m a z
için ik a m e t e tm e k m e ş rû d u r.
3 — E z a n d a y ü k s e k ses m a tlu b tu r .
4— E z a n ın te k b irin d e te r b i’ m e ş rû d u r.
5 — E b û D â v û d ’ u n riv â y e tiy le s â b it o ld u ğ u gibi önce
e z a n o k u n m a s ı ve n a m a z a k a lk ıla c a ğ ı z a m a n ik a m e t ed ilm esi m eş­
rû d u r.
 Bâb : 1 KÎTABÜ-L’EZAN 483

6 —- İk a m e tte ; -f-î^LaM c%*U j i c ü m le sin i ik i d e fâ

o k u m a k m e ş rû d u r,

: ^ L-.. İli Â Ş J 3 £* - V *V

^ * L ü l i < j I jc(^ <oCİ-l £ \

• Crj*& 'jIT i f . â£J' ^ . r& $\ \/f'& . i^JV j j

«I J ll -jCİVI t,* &İBI dü; fIÂJI [gjli . ^CsJI J>-t ^

. ^ ıU -ı s > j , x y s â \ i a

î & ı ı <& & & . . a - j « ■ a * ^ , v » #

»«'

• m fr U jZ :

■x s ? r “ Ö p i ‘ tS b c 4 G a» i û)' Z!jZ-3 •• ^ cH»

• c?" ö ) j >w| Ai*± . J i {j' j f o L J j : jlTI^jSI J

T E R C E M E S İ
707) -... Sâlim’in babası (Abdullah bin Ömer) Radtyallâhü anhüm)’den
rivâyet edildiğine göre şöyle dem iştir:

A bdullah B in Z eyd ( R.A. )’in H al T ereem esi

A bdullah b in Z eyd b in Abd-i R a b b ih b in S u leb e b in Z eyd el-E n sârî el-H azrecî
E b û M u h am m ed el-M edeni, A kabe g ö rü şm esin d e b u lu n m u ş ve B e d ir sa v a şm a k a ­
tılm ıştır. R ü y a sın d a ezam g ö ren z â t o d u r. M edine-i M ü n ev v ere’d e m escid-i N e­
bevi y a p ıld ık ta n so n ra h ic re tin ilk yılı rü y â olayı v u k u b u lm u ş tu r. P ey g am b er
(S.A .V .)’d en h a d is riv ây e t etm iştffc R â v ile r i: O ğlu M u h am m ed , S a id b in el-Mü-
seyyeb, îb n -i E b i L eylâ v e b ir c e m a a ttır. B u h â rî ve İbn-i A diyy : E zan h a d îsin d e n
b a ş k a h a d îs i ta n ın m ıy o r d e m işle rd ir. F a k a t e l-H â fız : Ben, O n u n ezan h ad îsin d e n
b a ş k a h ad îsle rin i b u la ra k b ir cü zd e to p la d ım , d em iştir. H alife Ö m er b in Abdül-
aziz’in h a y a t h ik â y esin d e sa h îh b ir senedle riv â y e t ed ild iğ in e g öre A b d u llah ’ın
kızı, H alife’n İn h u z u ru n a g ir e r e k : Ben, A b d u llah b in Z eyd’in kızıyım . B ab am , B e­
d ir sa v a şın a k a tılm ış ve U h u d sa v aşm d a şe h id e d ilm iştir, d e m iş ; H alîfe d e : Di­
lediğini iste d iy erek dilediği k a d a r o n a y a rd ım d a b u lu n m u ş tu r. O ğlu M u h a m m e d ’-
d en riv â y e t edild iğ in e göre A bdullah, 64 y a şın d a ik e n h ic re tin 32. yılı v efat etm iş
ve O sm a n (R .A .) o n u n n am azın ı k ıld ırm ıştır. (El-M enhel C. 4, S ah. 131)
484 SÜNEN-t tBN-t MAC®

H a lk n am aza g id e r k e n o n la r ı g ü ç lü k ve m e ş a k k a te sokan to p ­
la n m a u s u lü i ç in P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) k e n d ile ­
r iy le is tiş a r e d e b u lu n m u ş , h a lk b orazan d an b a h s e tm iş le r , Peygam ­
ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) y a h û d ile r in n e d e n iy le b o r a z a n d a n
h o ş la n m a m ış , s o n r a h a lk çandan b a h s e tm iş le r . Peygam ber (S a lla l­
la h ü A le y h i v e S e lle m ) h u is t iy a n la r s e b e b iy le ondan da h o ş la n m a -
m ış t ır . İs t iş a r e g e c e s i e n s â r ’d a n A b d u lla h b in Z e y d (R a d ıy a llâ h ü a n h )
i s i n | U 'b i r a d a m v e Ö m e r b i n E l - H a t t â b (R a d ıy a llâ h ü a n h ), e z a n la d a ­
v e t i' i ü ’y a la r ın d a g ö r m ü ş le r . E n s â r ’d a n o la n z â t g e c e le y in R e s û lu lla h
( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’e g e l e r e k (r ü y a s ın ı a n la tm ış ) R e s û lu l­
la h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) B ilâ l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’a b u ç a ğ ­
r ıy ı e m r e tm iş . B ilâ l (R a d ıy a llâ h ü anh) d e e z a n 1o k u m u ş t u r .

Z ü h r î d e m iş t ir k i : B ilâ l (R a d ıy a llâ h ü a n h ), s a b a h n a m a z ı ç a ğ r ı­

s ın d a ; ty» jrti- i ö L a J I = «N a m a z uykudan h a y ır lıd ır .»

c ü m le s in i ilâ v e e tm iş . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), b u

i lâ v e y i o ld u ğ u g ib i b ır a k m ış t ır .

Ö m er (R a d ıy a llâ h ü a n h ) : « Y â R e s û la lla h ! A b d u lla h (R a d ıy a llâ -

h ü a n h ) ’m görd ü ğü n ü n m is lin i b e n d e g ö r d ü m . L â k in o benden ön­
ce d a v r a n d ı, d e d i."

N o t : Z ev âid ’de : H a d isin isn a d ın d a M u h am m ed b in H âlid v ard ır. A hm ed,

îb n -i M uin, E b û Z u r’a ve b a ş k a la rı d a o n u n zayıf o ld u ğ u n u söy lem işlerd ir, d en il­
m iştir.

İ Z A H I

B u h â r i , M ü s l i m ve T i r m i z î ’ ni n İ b n - i Ö m e r
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r i v â y e t e t t ik le r i h a d îs t e m ü s lü m a n la r ın M e -
d î n e ’ ye g e ld ik le r in d e n a m a z iç in t o p la n a r a k v a k it le r in i tâ y in e t ­
tik le r in i, n a m a z iç in ça ğrı u s u lü n ü n b u lu n m a d ığ ın ı, s a h â b île r in b ir
k ıs m ın ın , h ır is t iy a n ia r m ç a n ı g ib i b ir ç a n it t ih a z e d ilm e s in i, b â z ı s a ­
h â b île r in d e y a h û d ile r in b o r a z a n ı g ib i b ir b o r a z a n ın it tih a z e d ilm e ­
s in i s ö y le m iş , Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) de :

N am aza (h a lk ı) ç a ğ ır m a k iç in n iç in b ir adam g ö n d e r m iy o r s u ­
n u z? d e m iş ; R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), b u n u n ü z e r i­
n e : «B ilâ l! H a y d i k a lk d a n a m a z iç in d a v e t e t.» b u y u rm u ş tu r .

T u h f e t ü ’l - A h v e z i y a z a r ı, î b n - i Ö m e r ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’i n
B u h â r i , M ü s l i m ve T i r m i z î ’ deki r iv â y e tin d e Pey­
gam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’in B i l â l (R a d ıy a llâ h ü
Bâb : 1 KÎTÂBÜ-L’EZÂN 485

a n h ) ’e e m re ttiğ i n a m a z a d â v e tin , ş e r ’i e z a n u s û lü ile y a p ıla n d â v e t

o lm a d ığ ın ı ve y a ln ız n a m a z v a k tin in g e ld iğ in i h a b e r v e rm e k te n ib a ­
r e t o ld u ğ u n u K â d ı l y â z 1d a n n a k le n b e y â n e ttik te n so n ra ,
N e v e v î ’ n in şöyle d e d iğ in i s ö y le r : « K â d ı I y â z ’ m d e ­
d iğ i şe y m u h te m e ld ir. H a ttâ ih tim a ld e n ö te d e k e s in d ir. Ç ü n k ü E b û
D â v û d , T i r m i z î ve b a ş k a s ü n e n le rd e r iv â y e t o lu n a n A b ­
d u l l a h bi n Z e y d (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d îs in d e s â b it ol­
m u ş tu r ki; ‘k e n d isi ş e r’î e z a n u s u lü n ü r ü y a d a g ö rm ü ş ve P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) ’e g e le re k h a b e r v e rm iş, k e n d is in d e n
s o n ra d a ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley ­
h i v e S ellem ) ’e g e le r e k :
‘Y â R e sû lalla h ! S e n i h a k ile g ö n d e re n A lla h ’a y e m in e d e rim ki,
o n u n g ö rd ü ğ ü r ü y a n ın m is lin i b e n d e g ö r d ü m ...’ İşte b u h a d îs in z â ­
h irin e g ö re r ü y a a n la tım o la y ı b a ş k a b i r m e c liste v u k u b u lm u ş tu r.
D e m e k o lu y o r ki; M ü s lü m a n la r, M e d i n e ’ ye g e ld ik le ri z a m a n ,
n a m a z iç in to p la n ırla r, n a m a z v a k tin i ta y in e d e rle rd i. N a m a z a ç a ğ rı
y a p ılm ıy o rd u . B ir s ü re s o n r a s a h â b île r b u h u s u s ta is tiş a re e tm işle r.
B ir k ı s m ı : H ır is tiy a n la r ın ç a n ı g ib i ç a n y a p ılsın , dem iş; b ir k ısm ı d a :
Y a h û d ile rin b o r a z a n ı g ibi b ir b o r a z a n y a p ılsın , dem iş; Ö m e r (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) d e : B ir a d a m g ö n d e rilsin . O, h a lk ı n a m a z a d â v e t e t­
sin, te k lifin d e b u lu n m u ş . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem )
d e n a m a z a d â v e t iç in B i l â l (R a d ıy a llâ h ü a n h l ’a e m re tm iş. B i ­

lâ l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ; y â h u t; s^L*aJ!
d iy e ç a ğ rıd a b u lu n m u ş tu r. B u n d a n b ir s ü re s o n r a A b d u l l a h
ve Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) ’n m r ü y a o lay ı v u k u b u lm u ş ­
tu r. R ü y a d a n s o n r a P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) y a v a ­
h iy ile y â h u t ic tih a d la ş e r ’î e z a n u s u lü n ü a n ıla n ik i s a h â b în in r ü y a ­
la r ın d a g ö rd ü k le ri k e lim e le r ile o k u n m a s ın ı e m re tm iş tir. C u m h u r u n
m e z h e b in e g ö re P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in ic tih a d
y a p m a s ı c â iz d ir. Ş e r’î e z a n ın d a y a n a ğ ın ın s ır f r ü y a o lm a sı d ü ş ü n ü le ­
mez.»
El-Hâfız, .E l-F etih ’te : R ü y a o la y m d a n ö n c e B i 1â 1 (Ra-

d ıy a llâ h ü a n h ) 'ın n a m a z a d âv eti; sö zü ile y a p tığ ı

ibn-i S a ’ d ’ ın T a b a k â t’ın d a b ild irilm iş, d e m iştir.

Y u k a rıd a N e v e v î ’ d e n y a p ıla n n a k ild e n a n la ş ıld ığ ın a gö­
re B i l â l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) b ir s ü re n a m a z a y u k a r ıd a a n ıla n te k
c ü m le ile ç a ğ n d a b u lu n m u ş tu r. B u ç a ğ n u s u lü ile h a lk to p la n m a k ­
486 SÜNEN-t ÎBN-t MÂCE

t a g ü ç lü k ç e k m iş tir. B u g ü ç lü ğ ü g id e rm e k iç in P e y g a m b e r (S a lla lla ­

h ü A ley h i v e S ellem ) h a lk la is tiş a re d e b u lu n m u ş y in e k im isi b o r a ­
z a n d a n , k im isi d e ç a n d a n b a h s e tm iş , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i
ve S ellem ) h ıris tiy a n ve y a h u d ile r d o la y ısıy la b u n la r d a n h o ş la n m a ­
d ığ ın ı b ild irm iş v e o g e c e A b d u l l a h (R a d ıy a llâ h ü â n h i ile
Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in r ü y a o la y ı v u k u b u lm u ş tu r.
Y u k a rıd a n b e ri a n la tıla n n a m a z içim to p la n m a , s a fh a la r ın d a n ,
B i l â l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın h a lk ı b ir c ü m le y le ç a ğ ır m a y a b a ş la ­
m a s ın d a n s o n ra k i s a fh a la r , m ü e llifin 707 n o lu h a d îs in d e a n la tılm ış
o lu y o r. B u h â r i , M ü s l i m ve T i r m i z î ’ de ki î b n - i
Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d îs in d e ilk z a m a n la r v e B i 1 â 1
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in te k c ü m le y le d â v e t u s u lü a n la tılm ış olu y o r.
B öylece riv â y e tle r a r a s ı b u lu n m u ş olu y o r.
B i l â l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in s a b a h e z a n ın a ilâ v e e ttiğ i : «N a­
m a z u y k u d a n h a y ırlıd ır.» m e â lin d e k i c ü m le ile ilgili g e re k li m a lu m a ­
tı 715 v e 716 n o lu h a d îs le rin a ç ık la m a s ı b a h s in d e vereceğ iz. O ra y a
m ü r a c a a t ed ileb ilir.

l ( t)

2 — EZA ND AK İ TERCİ (1) BÂBI

İîtil . jpde y \ Uf : VÎî • *& ü *&■ L s Ü r — V *A

. . •** S 5>ı • - • - C- *■• ' ? • i,^îı i ' V . • '- * ? *•.
«J J A 1 •)* * * J ' A * a J 'j & j j » - \ • A j* : â*
^ j ^ ^ ^ ^ ^ | 0 ** *
: V c A ii • •j& r cç*’ * j*** ü ıj 1

SjjÂ* 11 j l J cîî—i j Ji •

X * < S^L Jlı • j * l i c»

■ < ^ .5 it* " ^ ^ \ ~ r# -
4 ^ . J A Â P ( j r $ O d jv j c J ^ -

» o t u -> . j î û 5j br

jir' 3# . ıjet^, ^ £3t 'jj «tp y * « ji ^ ^

(1) T erci’ : E za n d a şe h â d e t kelim elerin i ik işer d efa alçak sesle o k u d u k ta n
so n ra b a ş a d ö n ere k b u k ere ik işer d efa y ü k sek sesle o k u m a k tır,
3; b : 2 KİTABÜ-L'EZAN 487

V *SSfy J ) cg ci| . f \ İ ls^ ^3 <v>A. « û i^ y * J 3^3 • cç*^*"i

.5 -1 o p > o /.s V jf e , ^ A )A . U* % c ^ s . * J jA ;

i İlVI '4 V ol V * ^ İ l t '£ f\ İl <% T ti l <j5"t i l ; *ji» 3&

• il 3P ffii y V I , İl 0p <22 y v ‘ İ l VI % v y V I
. i ı vj *iı v y v ‘ 4 iıv i'4 v y v t . ^ g u jsfcp
•i ^ ı t f •> o /- : ü j y v ‘ « ii3 C u* y v t

j> 'v • « 4 vı 'k v •J İ İ i l *s î l i l . 4?^ 4?fJ-

c /S Ü lv iA İi t>»“

jğ^«*l J p JÎ wiL Jr « »J^Tjp y* < jp Jr <<*>-j jp li^l Jr

: cJli» « dÜLt j dİ '«i' İJjt » *il 3j-j t)^ y* • JI

v *-**4 jS . y i » di» i ! **' İ r - a

v& £ İ İ jS •H i t j ^ ^ İ I J ^
■ 2®^y “) c f oj st» <4^ - t. <â'J !» j j * A--*.|t/i
•** *• - > ^ •'■*•'. f ı" î" i ' ^ •”*r ? "!k*? • ** '.ıı'. *■'•'tî- "if»
• j J t *■ d >»' «V1d -> H * d ? ‘ •J>J,X* . ' 4 ^ 1 ö * 4 ! * J :3“
**v * ^ ^
ı*iU<«ı^ <ö i j t_*««*ıı Aijjj j p . ^jiâcjı j>*-*^ ı_j Ijj* • jıîi/jjı j
. CLAn HUj^ i

T E E C E M E S Î

?Ö8) " ... Ebû Mahzûre bin Mi Ver (Radtyallâhü anhy'm kucağında ye­
tim olarak yetişmiş olan Abdullah bin Muhayrîz (Radtyallâhü anh)'den rivâ­
yet edildiğine göre:

Ebû K fa h z u re k e n d is in i Ş a m ’a gön d erm eye h a z ır la r k e n A b d u l­

la h ş ö y le d e m iş tir s B eh , Ebû M a h zû re (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’y e >
488 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

Ey Am ca! B en Ş a m ’a d o ğ r u y o la ç ık ıy o r u m . V e ş ü p h e s iz s e n in
ezan oku yu şu n b a n a s o r u la c a k t ır , d e d im . (R â v i A b d ü la z iz d e m iş tir
k i) A b d u lla h , E b û M a h z û r e (R a d ıy a U â h ü a n h ) ’n in ş ö y le d e d iğ in i b a ­
n a h a b e r v e r m iş tir :

B en , b ir n e fe r (o n k iş ilik g r u b ) iç in d e y o la ç ık m ış t ım . B iz y o lu n
b ir y e r in d e b u lu n u y o r d u k . R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e l­
l e m ) 'i n m ü e z z i n i , R e s û lu U a h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i n y a n ın ­
d a n a m a z iç in e z a n o k u d u . B iz d e m ü e z z in s e s in i, o n d a n y ü z ç e v ir ­
d iğ im iz h a ld e iş it t ik . B u n u n ü z e r in e b iz o n u n la a la y ed erek ve ba­
ğ ır a r a k e z a n o k u d u k . R e s û lu lla h (S a U a U a h ü A l e y h i v e S e lle m ) (s e s i­
m iz i) iş itti v e b iz e b ir to p lu lu k g ö n d e r d i. G e le n le r b iz i O n u n h u zu ­
r u n d a o t u r t tu la r . O d a :
«S e s in i yü ksek o la r a k iş ittiğ im ş a h ıs h a n g in iz d ir ? » d iy e sord u .
K a v m in h e p s i b e n i iş a r e t e t t ile r v e d o ğ r u s ö y le d ile r . B u n u n ü z e r in e
Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), h e p s in i s a lıv e r d i v e beni
a lık o y a r a k bana:

«K a lk ezan o k u » b u y u rd u . B e n d e k a lk tım . O e s n a d a R e s û lu U a h
(S a U a lla h ü A l e y h i v e Ş e U e m ) ’d e n v e b a n a e m r e ttiğ i e z a n d a n n e fr e t
e ttiğ im k a d a r , h iç b ir ş e y d e n n e fr e t e tm iy o r d u m . N ih a y e t R e s û lu l­
la h (S a lla lla h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’in h u z u r u n d a a y a k t a d u r d u m . R e ­
s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) b iz z a t b a n a e z a n k e lim e le r in i
te lk in ed erek ş ö y le b u yu rd u :
De k i:

JtV jl JIV jl J^-İİ j Ş I 4Üİ j Ş \ «ut j Ş \ 4&I j Ş \ 4Ûİ

<ûıl J j I j l j^mI 4Ûİ I.)«.•*■ jl jl^j I «uılVI

S on ra b an a b u y u rd u k i : « (Ş u n u ok u rk en ) s e s in i y ü k s e lt.

Ofil 4İI İJU^£ jl j^-il 4&bfl jl a p l 4İIVI jl J^jl

Jfr ^ £>U)I J f - S^LaJI J e . ^ l^ L a îIJ t. ^ «ül J j-j İJu^ jl
4 İIV I J I V jS\ <İI J\ 4İıl £ > U )I
S o n r a b e n e z a n o k u m a y ı b it ir in c e b e n i ç a ğ ır d ı v e iç in d e b ir m ik ­
t a r g ü m ü ş b u lu n a n b ir k e s e y i b a n a v e r d i. S o n r a e lin i E b û M a h z û r e
(R a d ıy a U â h ü a n h ) ’in b a ş ın ın ön k ıs m ı ü z e r in e b ır a k ıp y ü z ü , m e m e ­
le r i v e c iğ e r i ü z e r in d e n g e ç ir d i. N ih a y e t R e s û lu lla h (S a U a lla h ü A l e y ­
hi ve S e l l e m ) ’i n eU E b û M a h zû re (R a d ıy a U â h ü a n h ) ’n i n g ö b e ğ in e
u la ş tı. S o n r a R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) :
Bâb : 2 KİTÂBÜ-LTEZÂN 489

«A lla h sen i m ü b â rek k ıls ın , b e r e k e t i, ü z e r in d e o ls u n .» b u y u rd u .

B u n dan son ra b e n :

Y â R e s û la lla h ! M e k k e ’d e e z a n o k u m a y ı b a n a e m r e t t in (m i? ) de­
d im . O :

«E v e t. S a n a e m r e ttim .» b u y u rd u . A r tık R e s û lu lla h (S a lla lla h ü

A l e y h i v e S e l l e m ) ’e k a r ş ı d u y d u ğ u m n e fr e t, ta m a m e n g itti. V e h e p s i
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) iç in m u h a b b e te d ö n ü ş tü .
S o n r a b e n R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’i n M ekke v a lis i
A ttâ b b in E s îd (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m y a n ın a v a r d ım . V e R e s û lu lla h
(S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’i n e m r in d e n d o la y ı A t t â b vark en , n a ­
m a z iç in ben ezan okudum .

R â v i ( A b d ü l a z i z ) d e m iş t ir k i : E b û M a h z û r e ’y e y e t iş e n le r b u h a ­
d is i A b d u lla h b in M u h a y r î z ’in b a n a h a b e r v e r d i ğ i ş e k il ü z e r e bana
t a h d is e t t ile r .”

N o t : Z evâid’d e : B u h ad is, B u h â rİ'n in sa h ih in d e n b aşk a, h a d is k ita b la n n d a

m e v cu ttu r. L âk in m u sa n n ifin riv ây e tin d e b ir ilâ v e v ard ır. M u sa n n ifin rivâyetinch
â it isn ad , sa h ih olup, ric â li sik a la rd ır, d en m iştir.

İ Z A H I

B u h a d is i M ü s l i m , T i r m i z î , E b û D â v û d ve
N e s â i d e r iv â y e t e tm iş le r d ir . O r a la r d a k i r iv a y e t le r d e de b iz z a t
Peygam ber (S a lla lla h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i n E b û M a h z û r e
( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’ y e e z a n teJJrin b u y u r d u ğ u v e t e r c i ’ u s u lü n ü ö ğ r e t ­
t iğ i ifa d e e d ilm iş t ir . F a k a t A b d u l l a h b i n M u h a y r î z
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in Şa m ’ a g ö n d e r ilm e s i h a z ır lığ ı ile ilg ili h u ­
s u s o l s u n , P e y g a m b e r ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i n E b û M a h ­
z û r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’y e M e k k e ’ de ezan ok u m ası em ri
i l e i l g i l i o l a r a k a r a l a r ı n d a g e ç e n k o n u ş m a o ls u n , o r i v â y e t l e r d e m e v ­
c u t d e ğ ild ir .

D a r e k u t n i ve B e y h a k î ’ n in r iv â y e ti, m ü e llifin r i­
v â y e t in e y a k ın b ir u z u n lu k ta d ır . E l- M e n h e l y a z a r ın ın «E z a n b â b ı»n d a
n a k le tt iğ in e g ö r e B e y h a k î ’ n in r iv â y e t i m e â le n ş ö y le d ir :

«E b û M a h zû re (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e d ild iğ in e göre

ş ö y le d e m iş t ir s ‘B e n , o n g e n c in iç in d e , P e y g a m b e r (S a lM la h ü A le y h i
ve S e lle m ) ile b e r â b e r H u rte y n ’e d oğru y o la ç ık tım . S a h â b île r e z a n
o k u d u la r . B e n , y a n ım d a k i g e n ç le r le b e r a b e r , s a h â b île r le a la y ed erek
ezan o k u m a y a g ir iş tik . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) :
490 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

«O g e n ç le r i b a n a g e t ir in .» b u y u rd u . (B iz i O n u n h u z u ru n a g ö tü r ­
d ü k le r in d e ) O . b i z e : «E z a n o k u y u n .» b u y u rd u . G e n ç le r e z a n okudu­
la r . B e n im s e s im , h e p s in in s e s in d e n d a h a y ü k s e k t i. P e y g a m b e r (S a l-
la lla h ü A le y h i v e S e lle m ) :
«S e s in i iş it t iğ im adam b u d u r. G it M e k k e h a lk ın a ezan oku ve
A t t â b b in E s id ( R . A . ) ’e d e k i- . R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l­
le m ) . M e k k e h a lk ın a e z a n o k u m a m ı b a n a e m r e tti.» b u y u rd u ve s

«E z a m ş ö y le o k u » b u y u rd u .

J*51 ** (4 d e f a )

4»W! jl t2 defa)
41 J I J u j f i jl (2 d e fa )

S on ra b a n a : «D ö n d e d e k i s

4İVI jl ■Af'âl (2 d e f a )

41 \,\ȣ jl (2 defa)
*^ L a J I J*- (2 d e fa )

jO U J I ^ (2 d e f a )

4bîl j£ \ 41 j Ş I 41
M ü e llifin r iv â y e t e ttiğ i E b û M a h z û r e (R a d ıy a U â h ü
a n h ) ’n i n h a d is in e göre Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve SeU em )
o n a b iz z a t e z a m te lk in b u y u r u r k e n :

T e k b ir i d ö r t d e fa te k r a r la tm ış .
Ş a h â d e t k e lim e le r in i ik iş e r d e fa te k r a r la tm ış .
S on ra ş a h â d e t k e lim e le r in i yü ksek s e s le ik iş e r d e fa okum asm ı
e m r e tm iş .

S o n ra; # % * a )l ’ı ik i d e fa v e ^ * )U J İ ’ ı ik i

d e fa te k r a r la m a s ın ı v e s o n o la r a k k e lim e - i T e \ h îd -i b ir d e fa o k u m a ­
s ın ı t e lk in b u y u rm u ş tu r.

B u h a d is e g ö r e e z a n d a te r c i' m e ş r û d u r . B u h u s u s ta â lim le r a ra ­
s ın d a ih t ilâ f v a r d ı r :

H a n e f î â lim le r i ile K û f e â lim le r in e g ö r e e z a n d a te r c i'

m ü s ta h a b d e ğ ild ir . D e lille r i d e A b d u l l a h b i n Z e y d (R a -
Bâb : 2 KÎTÂBÜ-L’EZÂN 491

.d ıy allâh ü a n h J 'ın h a d îsid ir. O n la r -. ‘R iv ây e tle rin e k s e risin d e te r c i’

y o k tu r. M ü e z z in le rin re is i o la n B i l â l ıR a d ıy a liâ h ü a n h J ’ın e z a ­
n ın d a te r c i’ y o k tu . I b n - i U m m î M e k t u m IK a d ıy a llâ h ü
a n h J ’u n e z a n ın d a d a te r c i’ y o k tu . B u ik i z â t, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A ley h i v e S ellem ) in m ü e z z in i id iler. T e rc i’ y a ln ız E b û M a h z û -
r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îs in d e v a rd ır. E b û M a h z û r e
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) e z a n o k u rk e n .ş e h â d e t k e lim e le rin i P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) ’in isıe d ığ ı g ib i y ü k s e k sesle o k u m a d ı­
ğı için P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyiıı ve S e iie m ), ş e h â d e t k e lim e ­
le rin i o n a te k r a r o k u tm u ş o lab ilir. N itek im P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) O n a « D ö n de se sin i yükselt.» b u y u r m u ş tu r .’ d e ­
m işle rd ir.
Bu g ö rü şte k i â lim le rin d e lille rin d e n b irisi d e İ b n ü ’ l - C e v -
z i ’ n in dediği, şu h u s u s tu r : ‘ E b û M a h z û r e (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) k â f ir idi. M ü s lü m a n olup, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S el­
lem ) o n a e z a m te lk in e d in c e ş e h â d e t k e lim e le rin i o n a te k r a rla tm ış -
tır. i â ki iyice b ellesin . Ve m ü ş rik o la n a r k a d a ş la r ın ın y a n ın d a te k ­
ra rla y a b ils in . Ç ü n k ü m ü şrik le r, ş e h â d e t k e lim e le rin d e n n e fr e t e t­
tik le ri k a d a r h iç b ir şe y d en n e fr e t e tm e z le rd i. P e y g a m b e r (S a lla lla ­
h ü A ley h i ve S ellem ) o n a ş e h â d e t k e lim e le rin i te k r a rla tın c a , E b û
M a h z û r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) te k ra rla m a y ı, y â n i te rc ii e z a n d a n
s a y m ış tır.’
E l-M enhel y a z a rı bu g ö rü ş ü n a k le ttik te n s o n ra şöyle d e r :
«Lâkin y u k a rıd a sö y le n e n le rin tü m ü n ü , E b û D â v û d ’ un
r iv â y e t e ttiğ i h a d îs re d d e d e r. Şöyle k i : B u r iv â y e tte E b û M a h ­
zûre:
‘B e n : Y â R e sû lalla h ! E zan sünnetindi b a n a ö ğ re t,' d e d im 'dem iş.
P e y g a m b e r (S a lla la h ü A ley h i ve S ellem ) de : «Sen ş a h â d e t k e lim e ­
le rin i a lç a k sesle sö y le rsin , s o n ra y ü k s e k sesle söylersin» b u y u r m u ş ­
tu r.’ d e m iştir.
G ö rü ld ü ğ ü gibi P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ş a h a ­
d e t k e lim e sin i önce a lç a k sesle o k u m a sın ı, s o n ra y ü k s e k sesle o k u ­
m asın ı, e z a n ın s ü n n e tin d e n k ılm ıştır.
Şafii, Mâ l i k , A h m e d ve â lim le rin c u m h u r u n a g ö re
e z a n d a te r c i’ m e ş rû d u r. D elilleri de E b û M a h z û r e (R adıyal-
lâ h ü a n h ) ’n in h a d is id ir. O n u n h a d îsi, s a h ih b ir h a d is c lu p d iğ e r h a ­
d îsle re te rs d ü şm e y e n b ir ilâv ey e s a h ip tir. Bu ilâv ey i k a b u l e tm e k
v â c ib tir. D iğ e r ta r a f ta n , E b û M a h z û r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’-
n in h a d is i tâ r ih b a k ım ın d a n A b d u 11 a h b i n Zeyd (R adı-
492 SÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

y a l l â h ü a n h ) ’i n h a d i s i n d e n s o n r a d ır . N e v e v i , M ü s l i m ’ in
ş e r h in d e : ‘ E b û M a h z û r e ( R a d ı y a U â h ü a n h ) ’n i n h a d î s i , h i c ­
r e t i n 8. y ı h H u n e y n s a v a ş ın d a n s o n r a b u y u r u lm u ş , A b d u l ­
l a h b i n Z e y d (R a d ıy a U â h ü a n h ) ’in h a d îs i is e ( M e d i n e ’ ­
y e h ic r e t e d ild ik te n s o n r a ) ilk z a m a n la r d a o lm u ş tu r ,’ d e m iş tir .

T e r c i! M â l i k i â lim le r in e göre m e n d u b tu r. Ş â f i î ve
H a n b e 1 i â lim le r in c e e n s a h ih g ö r ü le n m e z h e b le r in g ö r ü ş ü n e g ö ­
re t e r c i’ s ü n n e ttir . M ü e z z in , b ile r e k veyâ u n u ta ra k te r c i’ te rk e d s r-
s e e z a n ı s a h ih t ir . F a k a t f a z i l e t i k a ç ır m ış o lu r .

H a d îs ç U e r d e n v e b a ş k a la r ın d a n b ir c e m a a t : E z a n d a t e r c i’in ya­
p ılm a s ı v e y a p ılm a m a s ı h u s u s u n d a m ü e z z in m u h a y y e r d ir , d e m iş le r ­
d ir .

D o ğ r u s u , e z a n d a t e r c î ’in v a r lığ ıd ır . H u lâ s a t e r c i y a p ılm a s ı v e te r -

k e d ilm e s i, h a d îs le r d e s â b ittir . D ile y e n ya p a r, d ile y e n te rk e d e r. Bu
h u su sta k i r iv â y e tle r in d e ğ i ş i k o lu ş u , k ı r a a t l a r d a k i d e ğ i ş i k l i k g ib id ir .

D â r e k u t n î ’ n in r iv â y e tin e g ö r e E b û M a h z û r e (R a -
d ıy a llâ h ü a n h ) ş ö y le d e m iş tir : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l­
le m ), H u n e y n ’e g itm e k ü z e r e y o la ç ık ın c a , b e n M ekke e h lin d e n do­
k u z k iş iy le b era b er O nu iz le m e k ü ze re y o la ç ık t ık . B iz H u n e y n yo­
lu n d a ik e n . Peygam ber (S a U a lla h ü A le y h i ve S e lle m ) H u n e y n ’d e n
döndü ve b ir y e rd e k a r ş ıla ş t ık . Bu esnada Onun m ü e z z in i ezan
o k u d u ...

D â r e k u t n i ’ n in b u r iv â y e ti, E b û M a h z û r e (R a -
d ıy a llâ h ü a n h ) ’y e y a p ıla n e z a n t e lk in in in H u n e y n savaşı dönü­
ş ü n d e o ld u ğ u n u a ç ık ç a b ild ir m e k le , N e v e v i ’ n in h a d îs tâ r ih i
h u s û s u n d a k i s ö z ü n ü t e ’y id e t m e k t e d ir .

A b d u l l a h b i n M u h a y r î z (R a d ıy a U â h ü a n h ) , E b û
M a h z û r e (R a d ıy a U â h ü a n h ) ’n i n k u c a ğ ın d a büyüdüğü iç in ,
* O n a : A m c a , d iy e h it a b e tm iş t ir . A b d u l l a h ( R a d ı y a U â h ü a n h ) ’ ın
r â v is i o la n A b d ü l a z i z b i n A b d ü l m e l i k b i n E b î
M a h z û r e (R a d ıy a U â h ü a n h ), a n ıla n is m in d e n ve is n â d d a n d a
a n la ş ıld ığ ı g ib i E b û M a h z û r e (R a d ıy a U â h ü a n h ) ’n in to ru ­
n u d u r.

Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), E b û M a h z û r e

(R a d ıy a U â h ü a n h ) ’y e e z a 'n o k u t t u k t a n son ra ona b ir m ik t a r g ü m ü ş
v e r m iş tir .

S i n d i , b u h u s u s ta ş ö y le d e r :
Bâb : 2 k ! t A b ü -l *e z A n 499.

«l'bn-i H i b b â n , b u n u d e lil g ö s te re re k e z a n iç in ü c re t
a lm a n ın c â iz o ld u ğ u n u ve ü c re t a lm a n ın y a s a ğ ın a â it h a d is in b u
h a d îs e m u a r ız o ld u ğ u n u sö y le m iştir. F a k a t i b n - i S e y y i d i ' n -
N â s , î b n - i H i b b â n ’ m g ö r ü ş ü n ü şöyle r e d d e tm iş tir E b u
M a h z û r e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’n in h a d isi, ezam iç in ü c r e t u m t -
n m n e h y in e â it h a d îs râ v is i O s m a n b i n E b i ’l - A s itta -
d ıy a ü â h ü a n h ) ’ın m ü s lü m a n lığ ı k a b u l e tm e s ih d e n ö n ced ir. B u se­
b e p le O s m a n (R a d ıy a U âh ü ar»h) ’ın h a d îsi, E b û M a h z û r e
(R a d ıy a U âh ü a n h ) ’n in h a d îs in d e n s o n ra d ır. S o n ra k i h a d îs e itib a r ed i­
lir. D iğ e r ta r a f ta n , P ey g arfıb er (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) ’in E b û
M a h z û r e (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’y e b a ş k a m a k s a d la r la g ü m ü ş v e r ­
diği m u h te m e ld ir. Ü c re t o la r a k v e rd iğ i k e s in b ilin m e d iğ i iç in d iğ e r
h a d îs e m u â n z o lam az. H a ttâ g ü m ü ş v e riliş in in e n y a k m ih tim a li, o n u
îs lâ m a ısın d ırm a k tır. Ç ü n k ü E b û M a h z- û r a (R ad ıy aU âh ü
a n h ) , y e n i m ü s lü m a n o lm u ştu . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S el­
le m ), o g ü n M üellefe-i K u lû b d e n ile n , y â n i g ö n ü lle ri İslâ m iy e t’e h e ­
n ü z ısın m a m ış o la n la ra b a ğ ış la r y a p m ıştı. E b û M a h z û r e
(R ad ıy aU âh ü a n h ) ’y e d e b u k a b ild e n y a rd ım e ttiğ i ih tim a li k u v v e t
lid ir. B u tîir o la y la r, ç e şitli ih tim a lle re m ü s a it o lu n c a o n d a k i k ap u -
lılık d o la y ısıy la d elil o lm a y a e lv e rişli değildir.»
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’in, m ü b a r e k e lin i E b û
M a h z û r e (R ad ıy aU âh ü a n j ı l ’n in b a ş ın a k o y m ası, s o n ra göğ­
s ü n e s ü r e r e k t a g ö b e ğ in e k a d a r g e ç irm e sin e gelin ce, m ü b a r e k elini
s ü rm e k le E b û M a h z û r e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’ye b e re k e t s a ğ ­
la n m a s ı v e te lk in e d ile n e z a n k e lim e le rin i iyice b e lle m e si m a k s a d ıy la
y a p ılm ış o lab ilir. M ü b â re k elin i b ö ylece g e ç ird ik te n s o n ra o n a b e ­
re k e tle d u a e tm e si b u g ö r ü ş ü k u v v e tle n d irir. B ir de m ü b â r e k elini
s ü rm e s i v e d u a e tm e si, E b û M a h z û r e (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’n in
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’e v e e z a n a k a rş ı d u y d u ğ u
n e f r e tin m u h a b b e te d ö n ü şm e si m a k s a d ıy la y a p ılm ış o lab ilir. N itek im
E b û M a h z û r e (R ad ıy aU âh ü a n h ) , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley ­
h i ve S ellem ) ’in k e n d is in e e z a n te lk in in i y a p tık ta n s o n ra m ü b â r e k eli­
n i v ü c û d u n a s ü r ü p k e n d is in e d u â ed in ce, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A ley h i ve S e lle m )’e k a rş ı d u y d u ğ u b ü tü n n e fr e tin m u h a b b e te d ö n ü ş ­
tü ğ ü n ü ifâ d e e tm iştir.
H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü
1 — E zan şek li tâ y in ve te s b it e d ilm iştir.
2 — E z a n d a te rc i’ m e ş rû d u r. Â lim le rin te r c i’ h a k k ın d a k i ih tilâ f ­
la rı y u k a r ıd a a n la tıld ı.
3 — ö ğ r e tic i, ö ğ re n c iy e k a rş ı ş e fk a tli d a v ra n m a lıd ır.
4 — B ü y ü k z â tla r ın m ü b â r e k e lle rin i k e n d ile rin d e n k ü ç ü k o lan
la r ın b a ş ve y ü z le rin e , g ö ğ ü sle rin e s ü rm e le ri m e ş rû d u r:
494 ŞÜNEN-Î ÎBN-İ MACE

E b û M a h zû re ve A bdullah B in M u h a y riz (R .A .)’in H a l T erce m e leri

E b u M ah zû re E l-K ureşî El-M ekkl, sa h â b id ir. A dı E v s’tir. B ir riv ây e te g öre

S em u re’d ir. B a şk a riv â y e tle r d e v ardır.- K endisi, P ey g am b er (S.A .V .)’d e n h a d is
riv ây e tin d e b u lu n m u ş tu r. R â v ile ri ise, o ğ lu A b d ü lm elik , A b d u llah b in M u h ay riz,
M u h a m m e d b in Y ezîd E n-N ahaî ve b a ş k a la rıd ır. H ic re tin 59. yılı v e fa t e ttiğ i söy­
len m iştir. M ekke fe th in d e ez a n o k u m a görevini P ey g am b er (S.A.V .), O n a v erm iş­
tir. H e rk e ste n güzel ez a n o k u rd u v e se si h e rk e sin k in d e n d a h a y ü k s e k ti H ad is lerin i
M üslim , E b û D âvûd, T irm izî, N esâ î ve îb n -i M âceh riv â y e t etm işle rd ir.
A b d u llah b in M uh ay riz b in C en âd e b in V eheb E b û M u h a y riz M ek k eli o lu p ,
K u d ü s’te,, ik a m e t e tm iştir. K en d isi E b û M ah zû re, U b âd e b in E s-S âm it, E b û Said-i
H u d rl, M uâviye b in E b i S ü fy a n ve b a ş k a la rın d a n riv â y e t e tm iş tir. R â v ile ri ise A b­
d ü lm e lik b in E b î M ahzûre, B ü s r b in A bdillah, M ek h u l ve A tâ ’d ır, A hm ed b in Ab-
d illah E l-îcli : O, h a lk iç in d e n se çk in ve s ik a b ir z â ttır, d e m iştir. k e s a fe te o n u n si­
k a o ld u ğ u n u söylem iş, B u h â ri, M üslim , E b û D âv û d v e N esâl o n u n h a d isle rin i ri­
v ây et e tm işle rd ir. (El-M enhel. C. 4. S ah . 136-144)

A ttâ b B in E sıd (R .A .)1n H al T ercem esi

A ttâ b b in E sid b in E b i’l-Iys b in Ü m eyye b in Abd-i Ş em s E b u A b d irra h m an
El-Em evi, El-M ekkl, P ey g am b er (S-A.V.)’d e n h a d is riv â y e t e tm iştir. K en d isin d en
d e A tâ b in E b î R a b â h , S a îd b in E b i A k reb ve S a îd b in El-M ilseyyeb (R .A .) rivâ-
y ette b u lu n m u ş la rd ır. P ey g am b er (S.A.V.), M ek k e fe tih yılı H u n ey n sa v a şın a çı­
k a rk e n k en d isin i M ekke valiliğine ta y in e tm iş ve P ey g am b er (S.A.V .) v efat ed in ­
ceye k a d a r, b u görevi ifa e tm iştir. E b û B e k ir (R .A .), h alife o lu n c a o n u ay n ı gö­
revde tu tm u ş ve E b û B e k ir (R .A .)’in v efa t e ttiğ i g ü n e k a d a r, k en d isi M ek k e vâ-
liliği görevine d ev a m e tm iştir. H alife E b û B e k ir (R .A .)’in v efa t e ttiğ i gün, k en ­
d isi d e v efa t e tm iştir. (El-M enhel. C. 9, S a h . 209)
E b û D âvûd, T irm izî, N esâî ve îb n -i M âceh o n u n h ad isle rin i riv ây e t e tm iş­
lerdir.
Bftb : 2 k î t â b ü -l ’e z A n 495

T E E C E M E S İ

709) Ebû Mahzûre (RadtyaU&ıü anh)’den rivâyet edildiğine göre

şöyle dem iştir:
Peygam ber (S a lla lla h ü A ley h i ve S ell^& a^ bana ezam ondokuz
k e lim e o la r a k , ik a m e t i d e o n y e d i k e lim e a l a r a ^ ^ r e t m i ş t i r .
E zan : - '

ûl I a J lV j ! j Ş I « I j S \ 4 İİ j*S\ «il

Jc «İl I ju * ö f j ^ l «İl f j S 0 | j ^ | ^ ıv f

C w .u os ;^L «a)i w i î m £ > u )i j * ^ ç y jiı j> îx ^ ji

. «İIVI « J I V ^ I « İ l ^ l «İl S-iLaJI

İkamet onyedi kelimedir:

aJfif j l 4 )M *J W Jİ j£ \ 4)1 J?>i 4)1 jŞ \ «İİ jS I 4)1

«iM «JIV j l ^4'**'l 4»l Jo**y I ö l **'I 4)1 J l -^* ^ öl ■^ '*^'1 4İİVI

4)1 ıJıj**j l«x*^ ö l ^4**l 4İİ Jy^j İJ)*^ ö l '^4 ‘~'l 4)1^1 a )W . ö l ^ < «1 ,

j Ş \ 4)1 j Ş \ 4)1 ^ U î l J s - ^ ^ U J I J t- ^ i*)Laîl J f . ^ iftUaJI J £

.«İM «J l*^
İZAHI
Btı hadisi A h m e d , N e s âi. Ebû D â v û d, D â r i-
496 SÜNEN-1 İBN-Î MÂCE

m ı, D â r e k u t n î , E l - H â k i m , T a b e r â n î , Ş â f i î
ve B e y h a k î d e r iv â y e t e tm iş le r d ir . B e y h a k î b ir k a ç y ö n ­
d e n z a y ı f o ld u ğ u h a k k m d a k o n u ş m u ş s a d a t b n - i D a k i k i ' l -
î y d , o n u n s ö y le d ik le r in i r e d d e d e r e k h a d îs in s a h ih o ld u ğ u n u s ö y le ­
m iş t ir . T i r m i z î d e . h a d is i r i v â y e t e d e r e k h a s e n - s a h ih o ld u ğ u n u
s ö y le m iş tir .
H a d îsin m â n â s ın a g e lin c e : H a d îste g e ç e n k e lim e d e n m a k sa d ,
c ü m le d ir. Y â n i e z a n 19 c ü m le d e n ib â r e ttir . T ercîe â it d ö rt c ü m le d e
b u s a y ıy a d â h ild ir.

Ş â f i î â lim le ri ve ilim e h lin d e n b ir c e m a a t e z a n ın o n d o k u z

c ü m le d e n ib â r e t o ld u ğ u n a , b u h a d îs e d a y a n a r a k h ü k m e tm iş le rd ir.
E b û H a n i f e , S e v r i ve A h m e d , e z a n ın 15 c ü m le ­
d e n ib â r e t o ld u ğ u n a h ü k m e tm iş le rd ir. O n la rın delili, A b d u l l a h
b i n Z e y d (R a d ıy a lâ h ü a n h ) ’in (706 n o lu ) h a d is id ir. B u â lim ­
ler, te rc ie â it d ö r t c ü m le y i s a y m a m ış la rd ır. E l - M e n h e l y a z a n , e z a n
k e y fiy e tin e â it b â b ta r iv â y e t o lu n a n E b û M a h z û r e ’ n in m ez ­
k û r h a d îs in i a ç ık la r k e n e z cü m le şöyle d e r : « E b û M a h z û r e ’ n in
h a d îs iy le a m e l e tm e k , A b d u l l a h b i n Z e y d ’ i n h a d îs iy le
a m e l e tm e y e ş u s e b e p le rd e n d o la y ı ta k d im e d i l i r :
1 — E b û M a h z û r e ' n i n h a d îs i, A b d u l l a h b i n
Z e y d ’ in h a d îs in d e n t â r ih b a k ım ın d a n s o n r a d ır . Ç ü n k ü A b d u l ­
l a h b i n Z e y d ' i n h a d îs i H ic r e t t e n s o n r a M ü s lü m a n la r M e ­
d i n e ’ de. y e r le ş in c e b u y u r u lm u ş tu r . H a lb u k i E b û M a h z û ­
r e ’ n in h a d îs i, H i c r e t i n 8. y ı l m a â i t t i r .

2 — E b û M a h z û r e ’ n in h a d is in d e , te r c î’e â it d ö r t c ü m le
ilâ v e si v a rd ır. S ik a r â v in in ilâ v e si m a k b u ld ü r.
3 — E b û M a h z û r e ’ ye e z a n ı b iz z a t P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S ellem ) te lk in b u y u rm u ş tu r.

4 — M ek k e ve M e d i n e h a lk ın ın am eli, E bû M a h -
z û r e ’ n in h a d îs in e g ö red ir.

İ m a m M â l i k ’ e g ö re, e z a n o n y ed i c ü m le d e n ib â r e ttir . Ç ü n ­
k ü o n a g ö re e z a n ın b a ş ın d a ik i d e fa te k b ir a lın ır. O n a g ö re d e te r ­
c i’ v a rd ır. İ m a m M â l i k ’ i n d elili M ü s 1 i m ’ in E b û
M a h z û r e (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’d e n y a p tığ ı riv a y e ttir. O riv â y e tte
te k b ir iki d e fa te k ra rla n m ış tır.»

İk a m e tin on y ed i c ü m le o ld u ğ u h u s û s u n a gelince; E l- M e n h e l ya­

z a n b u k o n u d a d a şöyle d e r :
B âb: 3 KÎTÂBÜ-L’EZÂN 497.

«H adîs, ik a m e te â it c ü m le le rin ç ift o ld u ğ ım a d e lild ir. Y âln ız tev-

h id k e lim e si te k tir. E b û H a n i f e , S e v r î v e İ b n ü l ’ i - M ü -
b â r e k . b u n u n la h ü k m e tm iş le r. D e lille ri d e b u h a d îs tir. B u n a g ö ­
r e te k b ir c ü m le si d ö r t d e fa , d iğ e r c ü m le le r ik iş e r ik iş e r d e fa te k r a r-
la n ır. T e v h id k e lim e si b ir d e f a o k u n u r. M â l i k ’ e g ö re ik a m e t o n
c ü m le d ir. B u n a g ö re te k b ir c ü m le si ik i d e fa te k r a r la n ır . D iğ e r c ü m ­
le le r b i r e r d e fa o k u n u r. Ş a f i i ’ n in k a v l-i k a d im i d e böyledir..
Bu g ö rü ş ü n m e s n e d i ise B u h â r i , M ü s l i m ve b a ş k a la rın ın :
E n e s ’ te n r iv â y e t e ttik le ri ş u m e â ld e k i h a d i s t i r :
«E zanı ç ift v e ik a m e ti te k c ü m le le rle o k u m a k ü z e re B ilâl (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ’a e m re d ilm iş tir.’ B ir d e M e d i n e h a lk ın ın u y ­
g u la m a s ın a d a y a n ılm ış tır.
Ş â f i i ’ ye g ö r e i k â m e t 11 c ü m l e d e n i b â r e t t i r . B u n a g ö r e t e k b i r

c ü m le s i v e ; c^ U jü> c ü m le s i ik iş e r d e fa te k r a r la n ır . D iğ e r
I
c ü m le le r b ir e r d e f a o k u n u r. Ö m e r b i n E l - H a t t â b , oğlu
A b d u llah , Enes, H asan-ı Basrî, Z ührî, Mek-
h û l . E v z â î , A h m e d , İ s h a k , D â v û d ve İ b n ü ’ l -
M ü n z i r ’ in k a v li b u d u r. B u n la rın delili, B u h â r i ’ n i n E n e s
( R a d ıy a llâ h ü a n h l ’d e n r iv â y e t e ttiğ i ş u m e â ld e k i h a d îs tir ı «Ezam
ç ift ve; c -» ü J İ cü m lesi, h â riç , ik a m e ti te k o k u m a s ı için
B ilâl (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’a e m re d ilm iş tir.’ B ir d e t b n - i Ö m e r
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'd e n r iv â y e t o lu n a n v e E n e s (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’in h a d is in e b e n z e y e n h a d is e is tin a d e tm iş le rd ir.
E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d is i v e ik a m e tin te k c ü m le le rle
o k u n m a s ı ile ilg ili ta m a m la y ıc ı b ilg i 6 n o lu « İk âm e t b â h ı» n d a v e ri­
le c e k tir.

jtity j vjl (r)

3 — EZA ND AK İ SÜ N N E T BÂBI

• .Ajm* ‘ ««*«1 ■„ »l.tfD .îVâ-mJ • . jU-1» ^ İJ • .3

Sünen-i İbn-i Mâce — C .; 2 - F . : 32
 SÜNEN-I İBN-İ MÂCE

T E RC E M E S İ

710) " . . . R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’i n m ü e z z in i S a ’d

(E l-K a r a z î (R a d ty a llâ h ü a n h ) ’d e n r i v â y e t e d i l d i ğ i n e g ö r e :

R esûluU ah (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), B ilâl (R a d ıy a U âh ü

a n h ) ’a (ez a n o k u rk e n ) ik i p a rm a ğ ın ı k u la ğ ın a s o k m a s ın ı e m re d e ­
rek t
« Ş ü p h esiz o, s e n in se sin i d a h a ço k y ü k se ltir.» b u y u rm u ş tu r.»
N o t : İsn a d d a k i S a ’d ( R J t .) ’ın evladı zay ıf o ld u ğ u iç in isn a d ın zay ıf o ld u ğ u
Z evâid’d e b ild irilm iştir.

W- « +A j^ ü ^ ^ • t / U * ^- Û i cf* • \^y>U — V^ \

‘ j vlaH : J Iİ i *-» I I tf j t
■ 1» ■ • ««■• > *» -«

• -V j ji(î . ^4* J j * J

. ._»■■«<:> j « U » 4j jli-'Vl lu»

T E R C E M E S İ

711) E b û C u h a y fe (R a d ty a llâ h ü a n h ) ’d e n r i v â y e t e d i l d i ğ i n e g ö r e ş ö y ­
le d e m i ş t i r :

Ben, E l-E b ta h (2) ’t a R e sû lu U a h (S aU aU ahü A le y h i v e SeUem ) ’in

y a n m a v a rd ım .K endisi, k ırm ız ı b ir ç a d ır a ltın d a y d ı. B ira z s o n r a Bi­
lâ l (R a d ıy a U âh ü a n h ) , ç ık ıp e z a n o k u d u . E z a n ın d a d ö n d ü ve ik i p a r ­
m a ğ ın ı k u la k la r ın a so k tu .” ^
N o t : B u isn a d d a Hacc&c b in E rtâ d b u lu n u r. O d a z a y u tır.

İ Z A H I
S ü n e n im iz in h â şiy e si S i n d i ’ n in b e y â n ın a g ö re T i r m i -
z i ilk h a d is i s a h ih b ir s e n e d le r iv â y e t e tm iş tir. H a lb u k i y a p tığ ım
in c e le m e y e g ö re T i r m i z î ‘E z a n d a k u la ğ a p a r m a k s o k m a k b â-
b ı’n d a b ü h a d is i d eğil, b u n d a n s o n ra g e le n E b û C u h e y f e
(R a d ıy a U âh ü a n h ) ’n in h a d îs in i b â ş k a b ir s e n e d le r iv â y e t e d e re k , h a -
se n - s a h ih o ld u ğ u n u sö y le m iştir. N o tta b e lirtild iğ i g ib i ilk h a d is in
râ v is i S a ’ d e l - K a r a z î (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’n in e v la d ı z a y ıf

(2) M ekke h âric in d e b ir se m tin ad ıd ır. O n a B a th â ’ ve M ıh sab d a d enilir.

Bâb : 3 KİTÂBÜ-L’EZÂN 499

g ö r ü ld ü ğ ü için, is n a d z a y ıf sa y ılm ış tır. B u n u n la b e ra b e r, e z a n d a p a r ­

m a k la rı k u la ğ a s o k m a n ın m e ş rû lu ğ u s a h ih s e n e d le rle r iv â y e t o lu n a n
E bû C u h a y f e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îs iy le s â b ittir,
E b û C u h a y f e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h â d is in e gelince;
B unu B u h â r i ve M ü s l i m k ıs a v e u z u n m e tin le r h â lin d e
r iv â y e t e tm işle r; E l - H â k i m , N e s âi, E b û Dâ v û d ,
B e y h a k î ve İ b n - i H u z e y m e d e r iv â y e t e tm iş le rd ir.
T i r m i z î ’ n in riv â y e tin d e , b u r a d a o ld u ğ u g ib i B i l â l (R adı-
y a llâ h ü a n h ) ’ın e z a n o k u rk e n p a r m a k u ç la r ın ı k u la k la r ın a s o k tu ğ u
ilâ v e si de m e v c u ttu r. D iğ e rle rin d e b u ilâ v e y o k tu r.
Ti rmi zi, Ebû C u h e y f e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d î­
s in in h a s e n - s a h i h o ld u ğ u n u sö y le d ik te n s o n r a : İlim e h li, m ü e z z in in
e z a n e s n a s ın d a ik i p a rm a ğ m ı k u la k la r ın a s o k m a s ın ı m ü s te h a p s a y ­
m ış la rd ır. B âzı â lim le r, ik a m e tte d e a y n ı şe y in y a p ılm a s ın ı m ü s te h a p
s a y m ış la rd ır. E v z a i ’ n in k a v li d e b u d u r. E b û C u h a y f e
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in a d ı V e h e b e s - S ü v â i ’ d ir.
E b û D â v û d ' u n riv â y e tin d e E bû C u h a y f e (R adı-
y a llâ h ü a n h ) , m e â le n şö y le d e m i ş t i r :
‘Ben, M ek k e’d e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m )’in y a ­
n m a v a rd ım . K endisi, ta b a k la n m ış d e rid e n m a ’m u l k ırm ız ı, m a h rû -
tî b ir ç a d ırd a y d ı. B ilâl (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , (E b ta h ’a ) ç ık a ra k ’ e z a n

o k u d u . B ilâl (R a d ıy a llâ h ü a n h ); ^ ve ’a

g e lin c e b o y n u n u sa ğ a , s o la ç e v ird i. (F a k a t g ö ğ sü ile a y a ğ ıy la k ıb le ­

d e n ) b a ş k a y ö n e d ö n m e d i...’

E l-M enhel y a z a n şöyle d e r :

«Y âni B i l â l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ; J-c- ^ ve

d e rk e n b o y n u n u s a ğ a s o la d ö n d ü rm ü ş ve g ö ğ s ü n ü k ıb le d e n ç e v irm e ­
m iş, a y a ğ ıy la d a d ö n m e m iştir. H ad îs, e z a n o k u n u rk e n , y a ln ız
ve d e n ild iğ in d e b a ş ın s a ğ a , sola d ö n ­

d ü rü le c e ğ in i, b a ş k a z a m a n d ö n d ü rü lm e y e c e ğ im h ü k m e b a ğ la m ış tır.
B u d ö n ü ş b irk a ç tü r lü o l a b i li r :

i — B o y n u n u s a ğ a d ö n d ü r d ü k te n s o n r a ik i d e f a; S^Laîl J s .

d e r, s o n ra b o y n u n u so la d ö n d ü r ü r ve iki defa; <_y> der.

500 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

N e v e v i : D ö n d ü rm e ç e şitle rin in e n s ıh h a tlis i b u d u r. I r a k â lim ­

le ri v e H o r a s a n â lim le rin d e n b ir c e m â a t, k e s in o la r a k böyle
h ü k m e tm iş le rd ir.
2 — M üezzin, b o y n u n u s a ğ a d ö n d ü rü p ; d e d ik te n
s o n ra y ü z ü n ü k ıb le y e ç e v irir, s o n r a t e k r a r b o y n u n u s a ğ a d ö n d ü rü p
ik in c i defa; »*)La3l ^ d e r. S o n ra boynunu so la d ö n d ü rü p ;
Jrf- y İ* d e r. T e k r a r y ü z ü n ü k ıb le y e ç e v irir. D a h a s o n ra y in e
b o y n u n u s o la d ö n d ü rü p ik in c i d efa; ^ <_*> d e r.
3 — B oynunu sağ a d ö n d ü rü p b ir defa; J s. d er.
S o n ra b o y n u n u so la d ö n d ü rü p ik in ci defa; d e r.
B u n d a n s o n ra a y n ı şekilde-, £v)U)l ıj> d er.
Şâ fi i, N a h â i , Sevri, E v z â i , E b û S e v r ve
b ir riv â y e te g ö re A h m e d b i n H a n b e l ’ e g ö re m ü e z z in in ,
y e rd e o lsu n b a ş k a b ir şey ü z e rin d e o lsu n e z a n o k u r k e n g ö ğ s ü n ü k ıb ­
le d e n d ö n d ü rm e d e n v e a y a k la r ın ın y e rin i d e ğ iş tirm e d e n , y a ln ız b o y ­
n u y la s a ğ a s o la d ö n m e si m ü s ta h a b tır. - H a n b e l i l e r ’ e g ö re
ih tiy a ç h â lin d e y a ln ız g ö ğ s ü n ü d ö n d ü rm e k m ü s ta h a b tır. D elilleri d e
b u h a d îs in z a h irid ir.
M â 1 i k ’ e g ö re m ü e z z in e z a n o k u r k e n d o la ş m a y a c a ğ ı gibi,
b o y n u y la s a ğ a s o la b a k m a y a c a k tır. A n c a k ç e v re d e k ü e re e z a n sesi­
ni d u y u r m a k m a k s a d ıy la s a ğ a s o la b o y n u n u d ö n d ü re b ilir.
E b û ' H a n 1 f e , İ s h a k v e b i r r iv â y e te g ö re A h m e d :
M üezzin, d o laşm a z, s a ğ a s o la b o y n u y la d ö n e r. A n c a k m in a r e ü z e rin ­
d e e z a n o k u y u n c a , m in a r e e tr a f ın d a d o la şır, d e m işle rd ir.
D o la şır d iy e n â lim le r, î b n - i M â c e h ve B e y h a k i ’ n i n
H a c c â c bin E r t â t ta r ik in d e n A v n b i n E b i Ç u ­
h a y f e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’d en , O n u n d a E b û C u h a y f e ’ -
d e n riv â y e t e ttiğ i (711 n o lu ) h a d îs e d a y a n m ış la rd ır. Ç ü n k ü b u h a d îs ­
te B i l â l (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’m e z a n o k u r k e n d o la ş tığ ı b ild iriliy o r.
E z a n d a d o la şılm a z , d iy e n â lim le r î b n - i M â c e h ve B e y -
h a k i ’ n in riv â y e tin e şö y le k a rş ılık v e r m iş le r d ir : B u r iv â y e t z a ­
y ıftır. Ç ü n k ü H e c c â c , z a y ıf ve te d lisç i’d ir. B ilh a s s a a n ’a n e ile
riv â y e t e ttiğ i z a m a n ç o k z a y ıf s a y ılır. D iğ e r ta r a f ta n , b u r iv â y e t s ik a
râ v ile rin A v n b i n E b î C u h a y f e a ra c ılığ ıy la E b û
C u h a y f e ’ d e n y a p tık la r ı r iv â y e te m u h â liftir. B u n e d e n le r e d ­
d e d ilm e si g e re k ir. Ü ç ü n c ü sü , b u riv â y e tte k i is tid â r e (d ö n ü p d o la ş ­
m a k ), r iv â y e tle rin a r a s ın ı b u lm a k ü z e re y a ln ız b o y u n la s a ğ a so la
d ö n m ey e y o ru m la n ır.
B&b : 3 KİTABÜ-L’EZÂN 501

E l - H â f ı z , e l-F e tih ’t e : I s tid â re h u s û s u n d a r iv â y e tle r m u h ­

te liftir. B âzı riv â y e tle rd e B i l â l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'm d ö n d ü ğ ü ,
d iğ e r b a z ı r iv â y e tle rd e B i l â l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'm d ö n m ed iğ i
b ild irilm iştir. «D öndü» d iy e n r â v ile r z a y ıftır. O r â v ile r in se v iy e sin d e
o la n v e y â o n la r d a n k u v v e tli o la n r â v i l e r : D ö n m ed i, d e m iş le rd ir. Rj-
v â y e tle rin a ra s ım şöyle b u lm a k m ü m k ü n d ü r. D ö ndü, d iy e n le r: B a­
ş ın ı d ö n d ü rd ü , d e m e k iste m işle r: D önm edi, d iy e n le r d e b e d e n iy le d ö n ­
m e d iğ in i k a s d e tm iş le r, dem iştir.»
B i l â l /(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m p a r m a k la r ım k u la k la r ın a s o k m a ­
sı h u s u s u n a g elin ce; T u h fe tü ’l-A hvezî y a z a r ın ın n a k le n b e y a n ın a gö­
r e e 1 - H â fı z şöyle d e m iş tir : ‘H a n g i p a rm a ğ ın k u la ğ a s o k u la ­
c a ğ ı h u s û s u n d a size b ir şe y v â rid o lm a m ıştır. N e v e; v i ş a h â d e t
p a r m a k la r ın ın k u la k d e liğ i ü z e rin e k o n m a s ın m m ü s ta h a b o ld u ğ u n u
k e s in o la r a k b ild irm iş tir. H a d is te k i p a r m a k tâ b ir in d e n m a k s a d p â rf
m a k u c u d u r.’
E l-M enhel y a z a n d a b u h u s û s ta şö y le d e r :
« Â lim ler m ü e z z in in e z a n o k u r k e n ik i p a r m a k u c u n u k u la k deliği
ü z e rin e k o y m a s ın ı m ü s ta h a b s a y m ış la rd ır. D e lille ri d e T i r m i z i ’ -
n in E b û C u h a y f e ’ d e n r iv â y e t e ttiğ i h a d is tir.
îbn-i M â c e h ve e l - H â k i m d e b u h a d is in b e n z e rin i
r iv â y e t e tm iş le rd ir. P a r m a k u ç la n y la k u la k d e liğ in i tık a m a k , sesin
d a h a to p lu o lm a s ın a y a rd ım c ı o lu r. N e v e v î : 'A rk a d a şla rım ız ,
p a r m a k la n k u la ğ a s o k m a d a şu fa y d a v a r d ı r : İc â b ın d a a d a m s a ğ ır
o ld u ğ u v e y â u z a k y e rd e b u lu n d u ğ u için v e y â h u t d a b a ş k a s e b e p le r­
d e n m ü e z z in in se sin i işitm ez. M ü ezzine p a r m a k la r ı k u la ğ ın a k o y m a ­
s ın d a n e z a n o k u d u ğ u n u a n la r . Ş a y e t m ü e z z in in b ir eli s a k a t ise d iğ e r
e l p a rm a ğ ın ı k u la ğ ın a so k m a sı m ü s ta h a b tır ’ d e m iş tir .
ik â m e t e d e n k işin in k ıb le y e d o ğ ru a y a k ta d u rm a s ı m ü s ta h a b tır.
B u n u n la b o y n u n u sa ğ a so la d ö n d e rm e sî m ü s ta h a b m ıd ır? Bu h u s u s ­
t a ü ç g ö rü ş v a r d ı r : v-
1 — M ü s ta h a b tır. 1 m a m ü ’ l - H a r a m e y n , a r k a d a ş la ­
r ın b u h u s û s ta ittifa k ın ı n a k le tm iş tir.
2 — M ü s ta h a b d e ğ ild ir. B a ğ a v i , b u g ö r ü ş ü te rc ih e d e ­
r e k : Ç ü n k ü ik a m e t h a z ır b u lu n a n c e m â a t için d ir. Bu se b ep le sa ğ a
so la d ö n m ey e ih tiy a ç y o k tu r, d e m iştir.
3 — C â m i b ü y ü k s e s a ğ a so la y ü z ç e v irir, a k si ta k d ir d e çev irm ez.

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü

1 — Ezanda-, d e rk e n b o y n u n u
s a ğ a so la d ö n d ü rm e k m ü s ta h a b tır. Â lim lerin b u h u s u s ta k i g ö rü şle ri
y u k a rıd a a n la tılm ış tır.
502 S Ü N E N -I ÎB N -İ MÂCE
«

2 — E z a n d a p a r m a k u ç la rın ı k u la k d e lik le rin e s o k m a k m ü sta -

h ab tır.»
E l-F ıkıh A le’1-M ezâhibi’l-E rb a a ’n in E z a n b ö lü m ü n d e m ü e z z in in
«fHayye a le l...» le rd e s a ğ a s o la d ö n ü ş ü ile ilg ili o la r a k şöyle d e n i l i r :
« H a n e f i , Ş â f i î v e H a n b el î â lim le rin e g ö re m ü ­
e zzin m e z k û r c ü m le le ri o k u rk e n y a ln ız b o y n u ile s a ğ a so la d ö n m e ­
lid ir. H a n e f î l e r ’ e g ö re m in a r e d e n e z a n o k u n d u ğ u z a m a n
e z a n ın h e r y ö n d e d u y u lm a s ı iç in m ü e z z in in m in a r e e tr a fın d a d o la ş­
m a s ı s ü n n e ttir . Ş â f i i l e r ’ e g ö re m ü e z z in m in a re d e o lsu n b a ş ­
k a y e rd e o lsu n e z a n o k u d u ğ u n d a k ıb le d e n d ö n m e d e n se sin i h e rk e s e
d u y u ra b ilirs e d ö n m em e si g e re k ir. F a k a t köy b ü y ü k o lu p d ö n ü p d o ­
la ş m a d a n se sin i h e r t a r a f a d u y u ra m ıy o rs a k ıb le d e n b a ş k a y ö n le re
d ö n m esi s ü n n e ttir.
M â l i k i l e r ’ e g ö re se sin i h a lk a d u y u r m a k için m üezz in in k ıb ­
le d e n b a ş k a y ö n le re d ö n m e si ih tiy a c ı d u y d u ğ u ta k d ir d e m e n d u b tu r.
H a n ' b e l i l e r ’ e g ö re m ü e z z in in m in a re ü z e rin d e n e z a n o k u ­
m a sı h â lin d e b ile e z a n .boyunca b e d e n iy le k ıb le d e n d ö n m em e si s ü n ­
n e ttir. A n c a k g ö ğ sü ile s a ğ a so la dönebilir.»

i ^ C. Cj j ^ t ÂJîf u?. ^*-3^ ü LlAiz - V^T

jÜ ua> - » J j —j 3^ ; 3^ • <j\ (jc * ,jc ‘ ıj

. « İÜu y ijl' ' (3Ltl ıj jUîll.»

. jJ (>Â
-i; eJS >
İ—J: -kî' î j ' j

T E R C E M E S İ

712) " ... (A bdullah) İbn-i Ö m er (Radtyallâhü ahümd) daıı rivâyet edil­
diğine göre R esûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu d em iştir :

«M ü ezzin lerin b o y u n la rın a ta k ılm ış o la n m ü s lü m a n la rın iki h a s ­

leti v a rd ır. B u h a s le t m ü s lü m a n la rın n a m a z ve o ru cu d u r.»
N o t : Z ev â id ’de râ v i B akiyye b in El-Velid’in ted lisçiliğ i d olayısıyla isn â d in
zayıflığı b ild irilm iştir.

S a’d (R .A .)’ın H al T ercem esi

S a’d b in A iz m evla A m m â r b in Y âsir m e şh u r b ir sa h â b id ir. K en d isi S a ’d
E l-K arazi ad ı ile ta n ın m ıştır. R â v ile ri o ğ u lla n Ö m e r ve A m m â r’dır. P ey g am b er
(S.A .V .) h a y a tta ik en K ü b a ’d a m üezzinlik e tm iş tir. S o n ra Ö m e r (R .A .) O n u Me-
dlne-i M ünevvere’ye a ld ırm ıştır. H ic re tin 74. y ılm a k a d a r y aşam ıştır. ( H u lâ s a :
S ah. 134)
Bâb: 3 KİTÂBÜ-L'EZÂN 503

İ Z A H I

O r u c u n im s â k v e i f t a r z a m a n ın ın t â y in i u m û m iy e t le e z a n a b a ğ ­
lı o ld u ğ u iç in m ü s lü m a n la n n o r u ç ib â d e tin in s ıh h a ti b a k ım ın d a n m ü ­
e z z in le r e b ü y ü k b ir s o r u m lu lu k p a y ı d ü şer. N am az v a k itle r in in tâ ­
y in i d e b ö y le d ir . B u n e d e n le m ü e z z in le r in gerek im s a k ve u ta ı va­
k it le r in e g e r e k s e n a m a z v a k it le r in e s o n d e r e c e e h e m m iy e t v e tit iz lik
g ö s te r m e le r i g e r e k lid ir . Zam an b a k ım ın d a n h a ta lı ezan o k u y u ş la r ı
m ü s lü m a n la n n o r u ç v e n a m a z ib â d e t le r in i ifs a d e d e b ilir .

A h m e d , I b n - i H i b b â n , Ş â f i î , E b û D â v û d
ve B e y h a k i ile d iğ e r h a d îs ç ile r in . E b û H ü r e y r e ’ den
r iv â y e t e t t ik le r i b a ş k a b ir h a d is te P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e
S e lle m ) ş ö y le b u y u r m u ş tu r :

İm a m z â m in (c e m a a tın n a m a z ım k o ru y u c u v e b u n a ıiâ y e t ç ild ir .

M ü e z z in d e e m in d ir . A lla h ım im a m la r ı ir ş â d e y le (y ü k le n d ik le r i iş ­
te m u v a ffa k e y le ) M ü e z z in le r i d e a fy e y le (y ü k le n d ik le r i e m â n e tte
iş le d ik le r i k u s u r la r ı b a ğ ış la ) B u h a d is d e İ b n - i Ö m e r ’i n m ezkû r ha­
d îs in i te y id eder m â h iy e tte d ir . Ç ü n k ü m ü e z z in ’in e m in o lu ş ü n d a n
m a k s a d m ü s lü m a n la n n , n a m a z , o r u ç v e b e lir li v a k itle r e b a ğ lı d iğ e r
ib â d e t le r in d e onun okuduğu e za n ’a itim a d e tm e le r id ir .

0 * ** * ^
. Y fiy \ ı: . *'
— VVf
t\*y\ > 1 f c ' j . J \ly \

T E R C E M E S İ

713 “ . .. C â b ir b in S e m û re (R a d ıy a llâ h ü a n A J ’d e n r i v â y e t e d i l d i ğ i n e g ö r e
ş ö y le d e m i ş t i r :

B ilâ l (R a d ıy a llâ h ü a n h ), ezan ı v a k itte n h iç g e c ik tir m e z d i. İk a ­

m e ti b a z e n b ir a z g e c ik tir ir d i.”

İ Z A H I

C â b i r b i n S e m û r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n i n h a d is in i
M ü s l i m , T i r m i z i , E b û D â v û d , e l - H â k i m ve
B e y l i akı d e r iv â y e t e tm iş le r d ir .

E b û D â v û d ’ un r iv a y e t i ş ö y le d ir : «B ilâ l (R a d ıy a llâ h ü a n h )
(n a m a z v a k t i g ir in c e ) e z a n o k u r d u , s o n r a m ü h le t v e r ir d i. P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’in (h ü c r e d e n ) ç ık t ığ m ı g ö r ü n c e ik â m e t
e d e r d i.»
504 SÜNEN-İ İBN-l MÂCE

T i r m i z î , de E b û D â v û d ' u n r iv â y e tin e b e n z e r b i r
la fız la r iv a y e tte b u lu n d u k ta n s o n ra , C â b i r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in
h a d is in in h a s e n o ld u ğ u n u sö y le m iştir.
E l-M enhel y a z a n ‘M ü e zz in im a m ı b e k le r b â b ı’n d a riv â y e t olu
nan C â b i r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in h a d îs in i a ç ık la rk e n şöyle d e r :
«Hadîs, e z a n ile ik â m e t a r a s ın d a b ir f a s ıla v e rilm e s in in m e şrû -
lu ğ u n a d e lâ le t e d e r. Ç ü n k ü , f a s ıla v e rilm e m e si h â lin d e c e m a a tla n a ­
m a z k ılm a k is te y e n le rin ç o ğ u c e m a a tı k a ç ırır. B ilh a ssa k a ld ığ ı y e r
c â m iy e u z a k o la n k im se le r, c e m â a te y e tişe m e z . B u n e d e n le ik a m e ti
te h i r e tm e k , h a y ır ve ta k v a y o lu n d a b i r n e v î y a rd ım la ş m a d ır. V e ri­
lec e k f a s ıla m ik t a n T i r m i z î ve H â k i m ’ i n C â b i r (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e ttik le ri ş u m e â ld e k i h a d is te te s b it e d il­
m iş tir.
‘P e y g a m b e r (S a U a lla h ü A ley h i ve S e lle m ), B i l â l (R adıyal-
lâ h ü a n h ) ’a :
« E zanın ile ik a m e tin a r a s ın d a y e m e k y iy en in , y e m e ğ in i y iy eb i­
leceği; s u iç e n in s u y u n u içebileceği; a b d e s ti sık ışık o la n ın k a z â -i h a ­
c e t e d e b ilec e ğ i b ir s ü re m ik ta n n c a a r a ver.» b u y u r m u ş tu r.'
E 1 - H â fı z , e l-F e tih ’te : ‘B u h a d îs in isn a d ı z a y ıf o lm a k la b e ­
rab e r, E b û H ü r e y r e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’n in h a d is in d e n ve
S e 1 m a n (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’ın h a d îs in d e n ş â h id i v a rd ır. B u iki
h a d îs i E b ü ’ ş - Ş e y h ta h r iç e tm iş tir. Ü b e y y b i n K a ’ b ’ m
b ir h a d is i d e ş â h it d u r u m u n d a d ır. F a k a t h e p si z a y ıftır, t b n - i
B a 1 1 â 1: E z a n ile ik â m e t a ra s ın d a k i b e k le m e s ü re s in in h e r h a n g i
b ir s ın ırı y o k tu r. B eklem e sü re si, v a k tin g iriş in in te m k in i v e c e m â a ­
tin to p la n m a s ı k a d a rd ır, d e m iş tir’ d er.

E l-F ıkh A le’l-M e z âh ib ’d e e z a n ile ik a m e t a ra s ın d a k i f a s ıla h a k ­

k ın d a şu b ilg i v e r ilm e k te d ir :

‘H a n e f i ve Ş â f i î â lim le rin e g ö re e z a n o k u n d u k ta n s o n ­
r a , d â im i c e m â a t to p la n ın c a y a k a d a r m ü e z z in o tu rm a lıd ır. V a k tin
fa z ile tin i k o r u m a k la b e r a b e r c e m â a t to p la n ın c a ik â m e t e tm e lid ir. A k ­
ş a m n a m a z ı, b u n d a n m ü s te s n a d ır. Ç ü n k ü a k ş a m e z a n ı ile ik a m e t
a r a s ın d a k ıs a b ir a r a v d rm e lid ir.

M â l i k i m e z h e b in e g ö re ilk v a k tin fa z ile tin i k o r u m a k e s a s tır.

E z a n o k u n d u k ta n s o n ra f a r z d a n ö n ce k ılın m a s ı e m ro lu n a n s ü n n e t
k ılın d ık ta n s o n ra , g e le c e k c e m â a t b e k le n m e d e n n a m a z k ılın m a lıd ır.
Y aln ız öğle n a m a z ın d a istiv â g ö lg e sin d e n b a ş k a k işin in gölgesi, ken-
Bâb : 3 KİTÂBÜ-L’EZÂN 505

d işin in b o y u n u n d ö r tte b iri k a d a r u z a n ın c a ik â m e t e d ilm e lid ir. Ş id ­

d e tli s ıc a k ta b u s ü r e n in v a k tin y a n s ı k a d a r u z a tılm a s ı m e n d u p tu r.
T ek b a ş ın a n a m a z k ıla n ile m e v c u t c e m â a tta n b a ş k a k im s e n in g e lm e ­
si b e k le n m e d iğ in d e , f a r z d a n ö n c e k i s ü n n e t k ılın ır k ılın m a z d e rh a l
ik â m e t e d ilm e lid ir.
H a n b e l i m e z h e b in e g ö re e z a n d a n s o n ra sık ışık o lan ın , ab -
d e s tin i b o z a ca k ; a b d e s t a lm a k iste y e n in , a b d e s tin i ta m a m la y a c a k ve
b u n la n n , iki r e k ’a t n a m a z k ıla c a k s ü r e k a d a r b e k le n ip ik â m e t e d il­
m esi m e n d u p tu r. A k şa m n a m a z ın d a e z a n ile ik â m e t a r a s ın d a k ıs a
b ir a r a v e rilm e si m e n d u p tu r .’

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü
1 — N a m a z v a k tin in g ird iğ i a n la ş ılın c a , e z a n d e rh a l o k u n m a ­
lıdır.
2 — İk â m e ti b ir m ik ta r te h ir e tm e lid ir. T e h ir s ü re s i h u s û s u n d a k i
ta f s ilâ t y u k a rıd a geçti.

i jc i is is y\ \ipja —V M

Âirl Vjl ^1)' \ e . t. Jf ~ \ : Jl» ‘ l jjf jllit jc t jc -

T E R C E M E S İ
714) "... Osman bin Ebi’l-Âs (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine
göre şöyle demiştir :

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in b a n a y a p tığ ı so n

ta v s iy e e z a n için ü c re t a la n b ir m ü e z z in i ittih a z e tm e m e m id i.”

İ Z A H I

Bu h a d îsi E b û D â v û d , N e s â î , T i r m i z î ve
e 1- H â k i m d e riv â y e t e tm iş le rd ir.
E l-M enhel y a z a rı, b u h a d is ile ilgili o la r a k a ş a ğ ıd a k i m a ’lu m a tı
v e r m i ş t ir :
«H adisin z â h iri, e z a n için ü c re t a lm a n ın n e h y in e d e lâ le t e d er. Bu
h u s u s ta â lim le r a ra s ın d a ih tilâ f ve v e rd ik le ri ta f s ilâ t v a r d ır :
a06 SÜNEN-t IBN-Î MÂCE

1 — E b û H a n i f e v e b â z ı â lim le re g ö re e z a n o k u m a k için
ü c re t a lm a k ş a r t k o ş u lm u ş işe, b u ü c re t h a ra m d ır . B u n la rın d e lille ­
rin d e n b irisi m e z k û r h a d is tir. D e lille rin d e n b iris i d e İ b n - i H i b -
b â n ’ m r iv â y e t e ttiğ i ş u m e â ld e k i h a d i s t i r :
‘A d a m ın b irisi İb n -i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’e : B en A lla h y o lu n ­
d a g e rç e k te n se n i se v e rim , d em iş. İb n -i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) de
O n a s B en, A lla h y o lu n d a g e rç e k te n s e n d e n n e f r e t e d e rim , d iy e k a r ­
şılık v e rm iş. A d a m : S ü b h a n e lla h ! B en ^ l l a h y o lu n d a s e n i seviyo­
ru m . S e n A lla h y o lu n d a b a n a b u ğ z e d iy o rs u n , d e y in c e İb n -i Ö m e r
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) : E vet. Ç ü n k ü s e n o k u d u ğ u n e z a n iç in ü c r e t iste rs in ,
d e m iş tir.’ B ir b a ş k a d e lille ri d e İ b n - i - M e s ’ u d - (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) 'd e n r iv â y e t o lu n a n şu m e â ld e k i h a d i s t i r :
‘D ö rt şey v a r d ır ki, o n la r ü z e rin d e ü c re t a lın m a z . B u ş e y l e r :
E zan, K u r’a n o k u m a k , m ir a s ta k s im in i h e s a p la m a k ve ş e r ’i h ü k ü m
v e rm e k tir.’
2 — Ş â f i i 1 e r ’ in ü ç g ö rü ş ü v a rd ır. E n s ıh h a tli k a v le göre;
D ev let reisi, h a z în e d e n v e y â k e n d i m a lın d a n e z a n ü c re tin i ö d e y e b i­
lir. C e m â a tta n o la n la r v e y â b a ş k a ş a h ıs la r k e n d i m a lla r ın d a n e z a n
ü c re tin i ö d e y e b ilirle r. İk in c i g ö rü şe göre; h iç k im s e n in e z a n ü c re tin i
öd em esi c â iz d e ğ ild ir. Ü ç ü n c ü g ö rü ş e g öre; D ev let y e tk ilis i ö d ey eb ilir,
ş a h ıs la r ödeyem ez.
3 — H a n b e l i m e z h e b in e g ö re f a h r i o la r a k e z a n o k u y a c a k
k im se b u lu n u rs a , ü c re tli m ü e z z in tu tm a k c â iz d e ğ ild ir. A k si ta k d ir ­
d e h a z în e d e n n a fa k a s ı ö d e n ir. E v z â i d e böyle d e m iştir.
4 — M â l i k i 1 e r ’ e g ö re ik i g ö rü ş v a rd ır. Î b n ü ’ l - A r a -
b i : «S ah ih k a v le göre,- e z an , n a m a z k ıld ırm a k , ş e r ’î h ü k ü m v e rm e k
ve b ilû m u m d in i h iz m e tle rin ifâ sı için ü c re t a lm a k c â iz d ir. Ç ü n k ü
h a lîfe, b ü tü n d în i h iz m e tle rin y ö n e tic isi o la r a k ü c r e t a lır. D e v le t m e ­
m u rla rı, o n u n a d ın a ç a lış tık la rı için o n u n g ib i ü c r e t a lm a la r ı ta b ii­
d ir. B u n u n te m e l d e l i l i : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in
şu m e â ld e k i h a d îs i d ir :
«Z evcelerim in n a f a k a s ın d a n ve a ta d ığ ım v â lin in m a s r a fın d a n
s o n ra b ıra k tığ ım h e r şe y s a d a k a d ır.»

H A D ÎSİN FIKIH Y Ö NÜ
1 — K a v m in b ü y ü ğ ü m ü e z z in tu ta r a k h a lk ın n a m a z la r ın ı c e m â ­
a tla k ılm a la rın a y a rd ım c ı o lm a lıd ır.
2 — M üezzin, e z a n o k u m a k iç in ü c re t iste m e m e lid ir. Bu h u sû s-
tak-i â lim le rin g ö rü ş le rin i y u k a rıd a a n la ttık . r;:
Bât) : 3 KİTÂBÜ-LTEZÂN 507

»*y- < «e». ^ -)*p

»"• ü« k.' • <*xi.
*s *
\ { j• J &* j \ lly 'J e — V ^ û
■ *

j 'j > \ • / $ * * Iİ5 j j '6* ı\ f ^ ç f ‘

. , j cj û ı j t f 'j < t j >—>V i »3\ cl j -»j

" > * ^ ✓ * * ■ *

T E R C E M E S İ

715) " ... B ilâ l (Radtyallâhü anh ) ’d en r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re ş ö y le d e ­

m iştir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) s a b a h e z a n ın d a te sv ib

e tm e m i e m re tti. V e y a ts ı e z a n ın d a te s v ib e tm e m i b a n a y a s a k la d ı.”

‘ 0 C ‘ -A ’û *4 ‘ ^ ^ ^ • gî'j 4 — VN*\
: [J.-Âi . j3»âM y & o i ‘âî i j î (J 1 <i I -i J^A; ^ ı ^ J lm ^

'e/Slr ( j O j i l î . ^ j j l ^ < ( * ^ j^>- S^LaJt : eltü . "jrt‘ j *

** ^ i * ^Îı *■* ✓I

■ i _ı,___ ^ . . . i l ( J 1 »X-*— . Ic lla J .l 4 . İ , _ ’1% 1 . I—j I aj ■ Ju 1

T E R C E M E S İ

716) ” B ilâ l (Radtyallâhü anh ) ’d en r iv â y e t e d ild iğ in e göre k e n d is i, P e y ­

gam b er (Sallallahü A leyhi ve Sellem )'e g ele r e k :

S a b a h n a m a z ı (vakti) n i h a b e r v e rm e k iste m iş d e B ilâl (Radıyal-

lâ h ü a n h l’a :
Osman Bin Ebi’l-As ( R.A.)’ın Hal Tercemesi
Osman bin Ebi’l-Âs bin Bişr Ebû Abdillah Peygamber (S.A.V.)’in yanma sa-
kif hey'eti içinde gelerek müslümanlığı kabul etmiştir. Peygamber (S.A.V.) Onu
Tâif valiliğine atamış, Peygamber (S.A.V.)’den sonra Ebû Bekir (R.A.) ve Ömer
(R.A.), hilâfetleri zamanında onu bu görevde ibkâ ettirmişler. , Bilâhere Ömer
(R.A.), onu Umman ve Bahreyn valiliğine atamıştır. Peygamber ( S.A.V.Vden
dokuz hadis rivâyet etmiştir. Kendisinden de Saîd bin el-Müseyyeb, Nâfi bin Cü­
beyr, Yezîd bin Abdillah ve el-Hasan bin Ebi’I-Hasan rivayette bulunmuşlardır,
Hicretin 55. veya 51. yılı, Muâviye (R.A.)’nin hilâfeti zamanında vefat etmiştir.
Tirmizî, Ebû Dâvûd ve îbn-i Mâceh, onun hadislerini rivâyet etmişlerdir. (El-Men­
hel, C. 4, Sah. 48)
508 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

O u y u y o r, d e n m iş. B u n u n ü z e rin e B ilâl (R a d ıy a llâ h ü a n h ) : N a ­

m a z u y k u d a n h a y ırlıd ır, n a m a z u y k u d a n h a y ırlıd ır, d em iş; B u n u n
ü z e rin e b u c ü m le s a b a h e z a n ın a y e rle ş tirilm iş v e bö y lece (tesvîb) d u ­
r u m u s â b itle ş m iş tir.”
N ot: Zevâid’de isnadındaki râvilerin sika olduğu, ancak onda bir inkıta’
bulunduğu çünkü Saîd bin el-Müseyyeb’in Bilâl (R.A.)’den hadis dinlemediği bildirU-
miştir.

İ Z A H I

T e s v lb : B ir şeyi ilâ n e ttik te n s o n ra , t e k r a r ilâ n e tm e y e d ö n m e k ­

tir. İk â m e te d e te sv ib d e n ilir. D u â e tm e k , c e z â v e y â m ü k â f a t v e rm e k ,
n a m a z a ç a ğ ır m a k ... v.s. m â n â l a r a d a k u lla n ılır. B ir d e m ü e z z in in

e z a n içindeki; j»yJI ^ = « N a m a z u y k u d a n h a y ır ­

lıdır» c ü m le sin i sö y le m e sin e d e n ir. H a d îste k i te s v ib ’d e n m a k s a d , b u

cü m le y i e z a n a r a s ın d a ik i d e fa o k u m a k tır.
B i l â l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m ilk h a d is in i T i r m i z i ve
B e y h ' a k i d e r iv â y e t e tm işle r, B e y h a k i , r â v i A b d u r -
r a h m a n (R a d ıy a llâ h ü a n h l ’ın B i 1 â l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ile
b u lu şm a d ığ ın ı sö y le m iştir.
B i l â l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın ik in c i h a d îs in i T a b e r â n î
d e riv â y e t e tm iştir.
B i l â l , (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t o lu n a n b u ik i h a d îs in
se n e d in d e in k ıta ’ v a r s a d a E b û D â v û d , A h m e d , İbn-i
H i b b â n , N e s â î , B e y h a k î ve T a h â v i ’ n i n r iv â ­
y e t e ttik le ri E b û M a h z û r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îs in ­
de, O n a e z a m ö ğ re tirk e n şöyle b u y u rd u ğ u r iv â y e t e d ilm iş tir :

«E ğer e z a n , s a b a h n a m a z ı için ise, sen;

er* d iy ec e k sin ...»

T u h fe tü ’l-A hvezî y a z a rı, ‘T esvib b â b ı'n d a şöyle d e r :
« S a b a h n a m a z ın d a k i te sv îb h a k k ın d a E n e s (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’d e n r iv â y e t o lu n a n ş u m e a ld e k i h a d îs i İ b n - i H u z e y m e ,
D â r e k u t n î ve B e y h a k î riv â y e t e tm iş le r, B e y h a k î
is n a d ın ın s a h ih o ld u ğ u n u sö y lem iştir.

M ü ezzin in sabah e z a n ın d a ; dan s o n ra ;

B âb : 3 KİTABÜ-L’EZAN

I»jJI <y> _a> iöLaJI d e m e si s ü n n e tte n d ir.» B u h ü ^ i ^ a rı-

v â y e t o lu n a n b a ş k a h a d is le r N a s b ü 'r-R â y e 'd e m e z k û rd u r: B ilm iş oi

ki; S a b a h e z a n ın d a m e z k û r c ü m le y i o k u m a k , E b û M a h z! û r e
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) h a d îs i v e b ir k ısm ı z ik r ö lu n a n b a ş k a h a d îs le rle ,
sa b ittir.»
E l-M en h el y a z a rı, ‘E z a n b â b ı’n d a r iv â y e t o lu n a n E b ü J M â h -
z û r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d is iy le ilgili o la r a k a ş a ğ ıd a k i m a ’-
lu m a tı v e rm iş tir
« S a b a h e z a n ın d a te s v ib in m e ş rû lu ğ u n u n a slı, T a b e r â n i ’ n in
d e k e n d i se n e d iy le r iv â y e t e ttiğ i g ib i ş u d u r : B i 1 â 1 (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’e g e le re k s a b a h n a ­
m a z ı v a k tin i h a b e r v e rm e k iste m iş ve O n u u y k u h â lin d e b ö lm ü ş ­
tü r. B u n e d e n le B i l â l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , ik i d e fa ':

j»j^ l _A > î'i L a J I d e m iş tir . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i

v e S e lle m ) d e :

«Ey Bilâl! S a b a h n a m a z ı iç in e z a n o k u d u ğ u n z a m a n , e z a n ın a r a ­
ş m a ş u o k u d u ğ u n u y e rle ştir.» b u y u r m u ş tu r. İ b n - i M â c e h de,
T a b e r â n i ’ n in r iv â y e t e ttiğ in in b e n z e rin i S ' â i b b i n
e l - M ü s e y y e b ta rik iy le r iv â y e t e tm iş tir. A n ıla lı b u riv â y e tle r,
M â 1 i k ’ in, e l-M u v a tta ’d a r iv â y e t e ttiğ i şu m e â ld e k i h a d is le ç eliş­
m ez :

‘M ü ezzin, Ö m e r b i n e l - H a t t a b (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’a
g e le re k , s a b a h n a m a z ı v a k tin i h a b e r v e rm e k iste m iş, O n u u y u r gö­

rü n ce ; j»jJI iöLaJI dem iş. Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) d e m ü ­

e z z in e : Ş u o k u d u ğ u n u s a b a h e z a n ı iç e risin e y e rle ş tir, dem iştir.* Ç ü n ­

kü Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in m a k s a d ı m ü e z z in in , b u c ü m ley i
y e rsiz k u lla n ış ın a itira z e tm e k tir. S a n k i m ü e z z in e : R e s û lu lla h (S a l­
la lla h ü A ley h i ve S ellem ) ş u c ü m le y i s a b a h e z a n ı için e y e rle ş tirm iş ,
s e n d e o r a y a y e rle ş tir, d e m e k iste m iş tir. Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’in k e n d iliğ in d e n b u c ü m le y e itira z e ttiğ i s a n ılm a s ın ..

Y u k a rıd a v e rile n b ilg iler, te s v ib in s a d e c e s a b a h e z a n ın d a o k u n ­

m a s ın ın m e ş rû o ld u ğ u n a d e lâ le t e d e r. C u m h û r u n g ö rü ş ü d e b u d u r.
î b n - i M â c e h ’ in r iv â y e t e ttiğ i (715 n o lu ) B i l â l (R adıyâİ-
lâ h ü a n h ) ’m h a d is i de, c u m h û r u n g ö rü ş ü n e d e lil te şk il e d e r. T i t -
m i z vi d e *a y n ı h a d îs i r iv â y e t e tm iş tir.
510 SÜNEN-1 İBN-İ MÂCE

N a h a i , b ü tü n n a m a z la rd a ; H a ş a n b in S â l i h sa­
b a h v e y a ts ı e z a n la rın d a te s v îb in s ü n n e t o ld u ğ u n u sö y le m işlerse de
d e lille ri y o k tu r. Ç ü n k ü h a d is le r, b u n u n y a ln ız s a b a h e z a n ın d a m eş-
r û o ld u ğ u n a d e lâ le t ed er.
F e c ird e n ö n ce v e fe c ird e n s o n ra o lm a k ü z e re , s a b a h n a m a z ı için
iljâ e z a n ın m e ş r û lu ğ u n a h ü k m e d e n â lim le re g ö re h e r ik isin d e tesvîb,,
y ş ln ız ilk e z a n d a m ı m e ş r û d u r? y o k s a ik isin d e d e m e ş rû m u d u r? d i­
y e â lim le r a r a s ın d a ih tilâ f o l m u ş t u r :
- Ş â f i î â lim le rin e g ö re h e r ik i e z a n d a d a te sv îb v a rd ır. M â 1 i -
k î m e z h e b in in z â h ir in e g ö re h ü k ü m b ö y led ir. O n la n n d elili tes-
v îb e â it riv â y e tle rin m u tla k o lu şu d u r. Y â n i s a b a h ın ilk e z a n ı k a y d ı
y o k tu r.
* S ü b ü lü ’s-S elâ m s a h ib i te s v îb in ilk e z a n a m a h s u s o ld u ğ u n a t a r a f ­
t a r o lm u ş tu r. î b n - i H u z e y m e d e b u g ö rü ş ü s a v u n m u ş tu r.
N e s â i ve B e y h a k î ’ n in S ü n e n -i K ü b r a la r m d a k i riv â y e t
d e b ö y led ir. T a h â v i ’ n i n E b û M a h z û r e ’ d e n r iv â y e t e t­
tiğ i h a d îs te P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) ’in k e n d is in e
ilk e z a n d a te s v îb o k u n m a s m ı ö ğ re ttiğ i b ild irilm iştir.
H u lâ s a d ö r t m e z h e b im a m ı, s a b a h e z a n m d a te sv îb ile h ü k m e t­
m iş le rd ir. S a b a h n a m a z ı iç in b ir e z a n o k u n u r, d iy e n le r ile ik i e z a n
o k u n u r, d iy e n le r a r a s ın d a b ir a y rılık y o k tu r.

H A D ÎSLER İN FIK IH Y Ö N Ü

1 — S a b a h e z a n ın d a tesv ib , m e ş rû d u r.
2 — Y a tsı n a m a z ın d a tesv îb , y a s a k tır. D iğ e r n a m a z la r, u y k u
v a k tin e r a s tla m a d ığ ı için, b u n la r a â it e z a n la rd a , te sv îb söz k o n u su
d e ğ ild ir.
Bâb : 3 KÎTABÜ-L*EZAN 511

(İT. Jf 1• ( 4 ■^■■^13 Xm * (İl. \S^" ***** l-'i^ 4 «ia.li-1 * J jj# 1

. virfjki-l jâ ; Jlî» t ^

J jjJ L tljji- l *. ^ii_ _#jsi ı j i l jK " J - * l } ^ ~ 1J-* J f J ^ '- î -

. »I . 3}\i y j aJU- z£-~ dÜji» . rU» ( j> j J - ! » '. U*>1 ı£ y t ^

T E R C E M E S İ

717) “ ...Z iy â d bin el-Hâris es-Sudâî (Radtyallâhü anhyden rivâyet edil­

diğine göre şöyle söylem iştir:

B e n , b ir y o lc u lu k ta R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m l ’in

b e r a b e r in d e y d im . B a n a e m r e tti. B e n ezan o k u d u m , s o n r a B ilâ l (R a -
d ıy a llâ h ü a n h ) ik â m e t e t m e k is t e d i. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e
S e lle m ):

« S u d â ’n ın k a rd eşi ezan o k u m u ş tu r. K im ezan okursa o ik â m e t

e d e r .» b u y u r m u ş tu r .”

İ Z A H I

Bu h a d is i A h m e d , T i r m i z i , E b û D â v û t f ve
B e y h a k î d e r iv â y e t e t m iş le r d ir . İs n a d ın d a k i r â v ile r d e n e i - 1 f -
r i k i ( A b d u r r a h m a n b i n Z i y â d ) ’ n in z a y ı f o ld u ğ u
Y a h y a b i n S a ’ d, e l - K a t t a n ve A h m e d ta r a fın ­
dan s ö y l e n m i f is e de, B u h â r î s ik a o ld u ğ u n u beyân ı ile onun
d u ru m u n u k u v v e t le n d ir e r e k m u k â r ib ü ’l- h a d îs o ld u ğ u n u s ö y le m iş tir .
T i r m i z i de: İlim e h lin in e k s e r is in in u y g u la m a s ı, e z a n okuyan
ta r a fın d a n ik â m e t e d ilm e s id ir , d e m iş tir . S i n d i : ‘Â l i m l e r i n bu
h a d is i k a b u l e d e r e k u y g u la m a la r ı h a d îs i t a k v iy e eden n e d e n le r d e n ­
d ir . B u s e b e p le h a d îs d e lil o lm a y a e lv e r iş lid ir . O n u n iç in E b û D â ­
v û d h a d is in z a y ı f l ı ğ ı h a k k ın d a b i r ş e y s ö y le m e m iş t ir ’ , d e m iş tir .

E b û D â v û d ’ un s ü n e n in d e k i r iv â y e t d a h a u z u n d u r . Bu
r iv â y e t m e â le n ş ö y le d ir : « Z i y â d b i n e l - H â r i s e s - S ü -
d â i ’ den r iv â y e t e d ild iğ in e göre ş ö y le s ö y le m iş t ir :

S a b a h n a m a z ı iç in b ir in c i e z a n v a k t i g e lin c e P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A l e y h i v e S e lle m ) b a n a e m r e tti. B e n de ezan okudum . S on ra
b e n : Y â R e s û la lla h ik â m e t e d e y im d e m e ğ e b a ş la d ım . P e y g a m b e r (S a l­
la lla h ü A le y h i ve S e lle m ) de her s ö y le y iş im d e doğu ta r a fın a fe c r e
512 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

b a k ıy o rd u ve» «H ay ır (ik â m e t e tm e )» b u y u ru y o rd u . N ih â y e t fe c ir
d o ğ u n c a P e y g a m b e r ( S a la llla h ü A le y h i v e S ellem ) a b d e s tin i b o z m a ­
y a g itti s o n ra y a n ım a d ö n ü p g eld i. B u a r a d a g e rid e k a la n s a h â b ile r
de y a n ım ız d a to p la n m ış o ld u la r. P e y g a m b e r a b d e s t a ld ık ta n s o n ra
B ilâl (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ik â m e t e tm e k iste d i. P e y g a m b e r (Sa lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) O n a : «S ü d âî’n in k a rd e ş i e z a n o k u d u . K im e z a n
o k u r s a o ik â m e t eder» b u y u rd u . Z iy â d c le d i k i : B u n u n ü z e rin e b e n
ik â m e t ettim .»

Bu h a d is in z â h ir in e g ö re k im e z a n o k u r s a o n u n ik â m e t e tm e si
g e re k ir,
i
E b û D â v û d , A h m e d ve B e y h a k î ’ n in riv â y e t e t­
tik le ri A b d u l l a h b i n Z e y d (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d î­
sin e g ö r e :

A b d u lla h , r ü y a s m d a e z a m g ö rü p P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i

ve S e lle m )’e g e le re k h a b e r v e rin c e P e y g a m b e r A b d u lla h 'ın g ö rd ü ğ ü
e z a n ı B ilâl (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’a te lk in e tm e s in i e m re tm iş . O d a te l­
k in y a p m ış. B ilâl d e e z a n o k u m u ş tu r. S o n r a A b d u lla h P e y g a m b e r’e :
E z a n ı b e n r ü y a m d a g ö rd ü m , b e n o k u m a k iste rd im , dem iş. P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d e : «O h a ld e s e n ik â m e t et» b u y u r ­
m u ştu r.

Bu h a d is in z â h irin e g ö re b ir ş a h s m e z a n o k u m a s ı ve b a ş k a s ın ın
ik â m e t e tm e si c â iz d ir. B u n u n c â iz liğ i h u s û s u n d a â lim le r i ttif a k e tm iş ­
le rd ir. A n c a k h a n g is in in d a h a iyi o ld u ğ u h u s û s u n d a ih tilâ f e tm iş ­
le rd ir. Şöyle k i :

E b û H a n i f e, M â l i k , E b û S e v r ve H i c â z
ile K ü f e h a lk ın ın e k se risi A b d u l l a h bin Zeyd (R adı-
y a llâ h ü a n h ) ’in h a d îs in in z â h irin i t u t a r a k : E z a n o k u y a n ın ve b a ş ­
k a s ın ın ik â m e t e tm e si a ra s ın d a b ir f a r k y o k tu r, d e m işle rd ir.
Ş â f i l l e r ve H a n b e l î l e r Z i y â d bin el-Hâ-
i -

r i s ’ in h a d îs in i delil g ö s te re re k : E z a n o k u y a n ın ik â m e t e tm e si ev ­
lâd ır, d e m işle rd ir. B u n l a r : ' A b d u 1 1 a h b i n Z e y d (R adıyal-
lâ h ü a n h ) ’in h a d îs in d e se n e d ve m e tin b a k ım ın d a n ih tilâ f v a rd ır.
Z i y â d ' m h ad isi se n ed b a k ım ın d a n A b d u l l a h (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’ın h a d is in d e n d a h a s a ğ la m d ır. D iğ e r t a r a f ta n A b d u 11 a h ’ın
h a d isi e z a n ’m m eşrû i k ılın d ığ ı h ic re tin ilk se n esi b u y u ru lm u ş tu r.
Z i y â d ’ m h a d îsi k e sin lik le b u n d a n s o n ra d ır. T â rih b a k ım ın d a n
so n ra o lan h a d îsi tu tm a k e v lâ d ır,’ d e m işle rd ir.
 Bâb : 4 KÎTABÜ-L’EZAN 513

E n -N eyl y a z a n : Z i y â d ’ m h a d îs i t â r ih b a k ım ın d a n A b -
d u l l a h ’ m h a d îs in d e n s o n r a o lm a m ış o ls a y d ı b ile b u h a d îs A b ­
d u l l a h ’ a m a h s u s tu r d e n ile c e k ti. Sebebi is e , k e n d is in in ezan
r ü y a s ın ı g ö r m e k m e z iy e t id ir , d e m iş tir .

Y u k an d a beyan e d ile n hu su s, e z a n ın b ir k iş i ta r a fın d a n okun­

m a s ı h â lin e m a h s u s tu r . E ğ e r b ir k a ç k iş i b e r a b e r e z a n o k u r la r s a d u ­
r u m a b a k ılır . Ş â y e t a r a la r ın d a n ik â m e t iç in b ir is in i s e ç e r le r s e m e s e ­
le y o k t u r . E ğ e r b u n d a it t i f a k e d e m e z le r s e a r a l a n n d a k u r ’a ç e k ilir .

Ş â y e t b ir k a ç k iş i a r d a r d a ezan o k u r la r s a b a k ılır , e ğ e r ilk oku­

y u c u g ö r e v li m ü e z z in is e v e y â d â im i m ü e z z in y o k s a ilk o k u y u c u ik â ­
m e t e d e r . Ş â y e t d â im i m ü e z z in b u lu n u r d a k e n d is in d e n ö n c e e z a n o k u ­
y a n o lm u ş s a e n s ıh h a t li k a v le g ö r e d â im î m ü e z z in ik â m e t e t m e lid ir .
B ü tü n b u ş ık la r d a ik â m e t e tm e s i e v lâ o la n d a n b a ş k a s ı ik â m e t
e d e c e k o lu r s a , s a h îh k a v le g ö r e o n u n y a p t ığ ı ik â m e t g e ç e r lid ir .

js jL i j l n j j j u u v ı ( t )
4 — M ÜEZZİN İN EZAN O K U D U Ğ U ZA M A N
SÖYLENECEK SÖZLER BÂBI

T E R C E M E S İ

718) " . .. E b û H ü re y re ( R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'd e n riv â y e t e d ild iğ in e g ö re :

R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) şöy le b u y u rd u , d e m i ş t i r :

Ziyad bin el-H âris (R-A.)’in H al Tercem esi

Z iyad b in el-H â ris sa h ab id ir. P ey g am b er (S.A .V .)’in y an ın a g elerek O na b ia t
e tm iş tir. R â v isi Z iyâd b in N u ay m ’d ır. E b û D âvûd, T irm izî ve îb n -i M âceh onun
h ad isle rin i riv â y e t e tm işle rd ir. K en d isi S u d â î lâ k ab ıy la m e şh u rd u r. B u lâ k a b S u d â
'k elim esin e iz âfe e d ilm iştir. S u d â ’ Y em en’d en b ir k a b ilen in b ab a sıd ır. S u d â ’ın asıl
ism i Y ezid b in H a rb ’d ır. (El-Menhel. C. 4. S ah . 170)

Sünen-i îb n -i M âce — C. : 2 - P. : 33
514 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

«M üezzin e z a n o k u d u ğ u z a m a n , siz o n u n s ö y le d iğ in in m islin i sö y ­

leyiniz.»”
N o t: Z evâid’d e : E b û H ü re y re (R .A .)’n in b u h a d iste k i isn ad ı K ü tü b -i S itte
sa h ib le rin in k ita b la n n d a ta h riç e ttik le ri gibi, « Z ü h rî’den, O dia A tâ ’d an , O d a E b û
S a id ’den» o lm a k ü z e re b ilin m iş ve h ıfzed ilm iştir. A hm ed, m ü sn e d in d e b u n u Ali
v e E b û R â fi’ h a d isin d e n ; B e zz âr d a, m ü sn e d in d e E n e s’in h a d isin d e n riv ây e t e t­
m işler, d en ilm iştir.

İ Z A H I

T elh iş’te b ild irild iğ in e g ö re b u h a d is i T i r m i z î , î b n - i

H i b b â n ve e 1 - H â k i m d e E b û H ü r e y r e (R ad ıy al-
l â h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e tm iş le rd ir. B u ra d a k i s e n e d e g ö re I b n - i
Ş i h â b , S a i d b in e l - M ü s e y y e b a ra c ılığ ıy la E b û
H ü r e y r e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’d e n r iv â y e tte b u lu n m u ş tu r. N o tta
b e lirtild iğ i gibi K ü tü b -i S itte s a h ip le ri İ b n - i Ş i h â b ’ ı n A t â ’
a ra c ılığ ıy la E b û S a i d - i H u d r î ’ d e n a y n ı m e â ld e k i h a d i­
si r iv â y e t e tm iş le rd ir. B u n la rın r iv â y e t e ttik le ri h a d îs in la fz ı s ö n e n i­
m izd e 720 n u m a r a d a g e ç m e k te d ir. H a d îs m e tn in in iz a h ı o r a d a g e le ­
c e k tir.

m '

• Ottt 4İU»j • Âüî «JJüC-

T E R C E M E S İ

719) ••... «Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ’in zevcelerinden*

Ümmü Habîbe (RadıyaUâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre :
K e n d isin e â it g ü n ve g e c ed e R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S el­
lem ) o n u n y a n ın d a b u lu n d u ğ u n d a m ü e z z in in e z a n se sin i işittiğ i z a ­
m a n ; Ü m m ü H a b îb e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) , R e s û lu lla h (S a lla lla h ü
B âb : 4 KİTÂBÜ-L’EZÂN {515

A leyhi v e S e lle m )’d e n m ü e z z in in o k u d u ğ u n u te k r a rla d ığ ın ı işitm iş-

tir.” y
N o t : Z evâid’d e r B u n u n isn a d ı sa h ih tir. R â v i A b d u llah b in U tb e’n in riv a ­
y etin i N esâî ve îb n -i H uzeym e k a b u l e tm işle rd ir. A b dullah, îb n -i H u zey m e’ye gö­
r e sik a d ır. D iğer râ v ile r de sik a la rd ır, d en ilm iştir.

İ Z A H I

İbn-i H u z e y m e, e l-H âk im ve T a h â v î ' n i n d e

riv â y e t e ttik le ri b u h a d îs de, m ü e z z in in e z a n se sin i iş ite n k işin in
e z a n c ü m le le rin i te k r a r la m a s ın ın m e ş r u lu ğ u n a d e lâ le t e d e r. K o n u
h ak k ın d a g e n iş iz a h ı b u n d a n s o n ra k i h a d îs in a ç ık la m a s ı b a h s in d e gö­
recek sin iz.

T E R C E M E S İ

720) " ... E b û Saîd-i H u d rî ( Radtyallâhü anh ) ’den riv ây et edildiğine gö­
re R esûlullah (SaUallahü A leyhi ve Sellem) şöyle b u y u rm u ştu r :

«E zan se sin i iş ittiğ in iz z a m a n siz d e m ü e z z in in d e d iğ i g ib i d e ­

yiniz.»”

İ Z A H I

Bu h a d isi K ü tü b -i S itte s a h ip le rin in hep si, a y rıc a M â 1 i k ,

B e y h a k î ve T a h â v i r iv â y e t e tm iş le rd ir.
E l-M enhel y a z a n , h a d îs in a ç ık la m a s ıy la ilgili o la r a k şöyle d e r :
«H adîsin z â h ir in e g ö re m ü e z z in e sözle ic a b e t (y ân i d e d iğ in i te k ­
r a r la m a k ) e z a n se sin i işite n e m a h s u s tu r. B u n a g ö re m ü e z z in i e z a n
y e rin d e g ö rü p e z a n o k u d u ğ u n u b ilip de, u z a k lık v e y â s a ğ ır h k g ib i
b ir n e d e n le se sin i işitm e y e n k iş in in sözle ic â b e t e tm e si iste n m e z .
H a d is in : «... M ü e z z in in d e d iğ i g ib i...» tâ b iri, m ü e z z in in e z a n d a n
b ir c ü m le y i b itirin c e , işite n in o c ü m le y i te k r a rla m a s ın ın m a tlu b ol­
516 SÜNEN-1 İBN-İ MÂCE

d u ğ u n a d e lâ le t e d e r. Y â n i m ü e z z in d e n ö n ce v e y â o n u n la b e r a b e r c ü m ­
le le ri o k u m a m a lıd ır. M ü ezzin i ta k ip e tm e lid ir. T a h â v i ’ n in Ü m -
m ü H a b i b e ( (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e ttiğ i ş u m eâ ld e-
ki h a d îs d e b u d u r u m u te ’y id e d e r :
« P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ), Ü m m ü H a b ib e (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h â ) 'n in y a n ın d a b u lu n u rk e n , m ü e z z in in şe şin i d u y d u ­
ğ u v a k it m ü e z z in in s ü k u t e ttiğ in i t e k r a r b u y u ru rla rm ış .»
H a d isin z a h ir in e g ö re işitm eci, m ü e z z in in o k u d u ğ u b ü tü n c ü m ­

le le ri h a tta ; le ri t e k r a r la r . F a k a t Ö m e r (R a d ıy a U â h ü

a n h ) ’in h a d îsi; J * ^j> c ü m le le rin i b u n d a n is tis n â e d e r. Ç ünkü

Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in h a d îs in d e :

«E zan se sin i iş ite n kişi; d ^ lT” c ü m le le rin i işittiğ i z a m a n s

«İLY! I j î Y? *2 der.» b u y u r u lm u ş tu r . Ö m e r (Hadı-

y a llâ h ü a n h ) ’in h a d îs in i M ü s 1 im , E b û D â v û d , Beyha-

k î ve N e s â i r iv â y e t e tm işle r; B u h â r î d e b u n u n b e n z e rin i
M u â v i y e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e tm iş tir. C u m h u ru n
m e z h e b i d e b u d u r.»

T u h fe tü ’I-A hvezî y a z a n , b u b â b ta şö y le d e r :

A 1 i y y ü ’l - K â r i . e l-M irk â t’t a : E z a n se sin i iş ite n kişi, m ü e z ­

zin in d ed iğ i gibi söyler. A n cak; d*- l t * le rd e ;

4ÛLYI îjâ Y j J > » Y d e r. S a b a h e z a n ın d a m ü e z z in ,•

UtJ) d ed iğ in d e , o n u işite n k i ş i :

CÂkJ ’j i l j o j j i j C iJu tf • = «D oğru sö y led in . Bol h a y ır

k a z a n d ın ve h a k k ı söyledin.» sö zü y le k a rş ılık v e rir, d e m iştir.

E l - K â r i ’ n in; d 6, lt* - la r la ilgili istisn a s ı d o ğ ru d u r.

Ç ünkü Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in h a d îs i b a n a d e lild ir. A m a

s a b a h e z a n ın d a k i m e z k û r söz ise, b u n a d e lâ le t e d e n b ir h a d is e b e n
ra s tla m a d ım . M u h a m m e d b i n I s m â i l e l - E m î r ,

S ü b ü lü ’s-S elâ m ’d a s S a b a h e z a n ın d a k i tesvîbe-, CiJu^? sö z ü y ­

Bâb : 4 KÎTÂBÜ-L’EZÂN 517

le k a rş ılık v e rile c e ğ i sö y le n m iştir, d e r. B u b ir istih s a n d ır. M u te m e d

b ir s ü n n e te d a y a n m a z .»
E l-M enhel y a z a n şöyle d e r :
«U sul â lim le rin in b ir k ı s m ı : U m û m î ve h u s û s i d e lille rin a r a s ı­
n ı b u lm a k m ü m k ü n o ld u ğ u z a m a n h e p s in i işle tm e k g e re k ir, d e m iş­

le rd ir. ö y le y s e e z a n sesin i iş ite n k işin in ; le ri t e k r a r la m a ­

sın ın ve so n ra ; d u a s ın ı o k u m a s ın ın m ü s te h a b lığ ı n iç in

sö y le n e m esin ? Böyle h ü k m e d ilin c e e z a n ic a b e ti ile ilg ili u m û m i h a ­

d îsle r ve-, 1e r d e n ilirk e n ; V d u a s ın ın o k u n ­

m a sın ı e m re d e n h u s u s î h a d îs le r ile a m e l e d ilm iş o lu r. la r

n a m a z a v e f e lâ h a b ir ç a ğ rıd ır. Bu ç a ğ n y ı işite n k iş in in k e n d i n e f­

sin i d â v e t etm esi, s o n ra da; j j > y ■ s ö z ü n ü sö y lem esi s a k ın c a lı

d e ğ ild ir.
Y ine h a d îs in z â h irin e g ö re m ü e z z in in s a b a h n a m a z ın d a o k u d u ­

ğu; \ c ü m le sin i işiten , a y n ıs m ı te k r a r la y a c a k ­

tır. B âzı â lim le r : Bu sö z ü işite n kişi d u â s ın ı o k u r, d e ­

m iş le rd ir. L â k in s ü n n e tte d e lille ri y o k tu r. N e v e v î, bu husus­

ta k i ih tilâ fı n a k le ttik te n so n ra : ‘B u c ü m le y i iş ite n kişi;

s ö z ü n ü sö y ler. B â z ıla r ı:

d e n m e m e lid ir, d e m iş tir.’

^ D e m i r i ' n in d e d iğ in e g ö re İ b n ü ' r - R i f ' a bu h u s u s ta
b ir h a b e r in v â rid o ld u ğ u n u id d iâ e tm işse d e böyle b ir h a b e r ta n ın m a ­
m a k ta d ır.
H a d îs in z â h ir in e g ö re a b d e stsiz lik , c ü n ü b lü k , h a y ız lık h a lle ri d â ­
hil, h e r d u r u m d a m ü e z z in e ic â b e t e d ilir. Ç ü n k ü ic â b e t A lla h ’ı a n ­
m a k tır. H e r m ü ’m in, A lla h ’ı a n m a lıd ır. A n c a k a b d e s t b o z a rk e n ve­
y â cin si m ü n â s e b e tte b u lu n u rk e n e z a n se sin i işite n le r, b ilâ h e re ic â ­
b e t e d e rle r.
N a m a z d a ik e n e z a n se sin i işite n in ic â b e ti h u s û s u n d a â lim le r ih ti­
lâ f e tm iş l e r d i r :
518 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

Ş â f i î l e r ile H a n b e l î l e r ’ e g ö re f a r z o lsu n n â file ol­

su n , n a m a z e s n a s ın d a e z a n a ic a b e t y o k tu r. E ğ e r ic â b e t e d ip «H ayye
A le’s-S alâ » v e y â « E ssa lâ tü H a y rü n ...» d e rs e n a m a z ı b o z u lu r. Ş â -
f i i l e r ’ e g ö re n a m a z d a o ld u ğ u n u ve b u sö z ü n in s a n a b ir h itab r
o ld u ğ u n u b ilirse n a m a z b o z u lu r. A k si ta k d ir d e n a m a z ı b o zu lm az.
H a n e f î l e r ’e g ö re f a r z o lsu n n â file o lsu n n a m a z d a e z a n a ,
ic â b e t edilm ez.
N a m a z d a e z a n a ic â b e t e d ilm e y e c e ğ in e h ü k m e d e n le r, n a m a z b i­
tin c e ic â b e t e d ile ce ğ in i sö y le rle r.
N a m a z d a e z a n a ic â b e t e d ilm e m e sin in delili, B u h â r i ve
M ü s l i m ’in î b n - i M e s ’ u d (R a d ıy a llâ h ü a n h l ’d e n m er-
f u ’ o la r a k r iv â y e t e ttik le ri ş u m e â ld e k i h a d î s t i r : « Ş ü p h esiz n a m a z d a
m e ş g û liy e t v a rd ır.» Y âni, n a m a z d a m a tlu b o la n a m e lle rle m e şg u l ol­
m a k v e b a ş k a ş e y le rle m e ş g u l o lm a m a k g e re k ir. P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S ellem ) ’in n a m a z d a y k e n v e rile n s e lâ m a ic â b e t e tm e ­
yi y a s a k la m a s ı e z a n a ic â b e t e tm e n in y a s a k lığ ın ı te ’y id e d e r. Ç ü n k ü
v e rile n se lâ m ı c e v a b la m a k m ü e z z in e ic â b e t e tm e k te n d a h a ö n e m li­
dir.
ÎCÂBETİN HÜ K M Ü

H a d îs in z â h irin e g ö re e z a n a ic â b e t e tm e k v â c ib tir. H a n e f i -
l e r , M â 1 i k ’ in a r k a d a ş la r ın d a n î b n - i V e h e b ve Z a ­
h i r i y e m e z h e b in e m e n s u p â lim le r, ic â b e tin v ü c û b u n a h ü k m e t­
m işle rd ir. D elilleri d e b u v e b e n z e rî h a d îs le rd ir.
M â l i k , Ş â f i î , A h m e d ve fık ıh ç ıla rm c u m h u r u n a
g ö re e z a n ic â b e ti ile ilgili e m ir is tih b a b için d ir. T a h a v i d e b u
k a v li se çm iştir. E m ri, v ü c u b ta n m ü s ta h a b lığ a d ö n d ü re n delil, M ü s ­
l i m ve T a h a v i ’ n i n A l k a r n a ta r ik in d e n A b d u 1 l a h ’ t a n
riv â y e t e ttik le ri şu m e â ld e k i h a d î s t i r :
‘Biz, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) ’in y o lc u lu k la rın ­
d a n b iris in d e o n u n b e ra b e rin d e y d ik . B ir m ü e z z in in : «A lla h u E kber»
se sin i işitin c e R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S ellem ) : «O, f ıt r a t
ü z e rin d ed ir.» b u y u rd u . M ü e zz in ş e h â d e t k e lim e le rin i sö y ley in ce, R e­
s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) : « A teşten çıktı.» b u y u rd u .
Biz a c ele e d e re k e z a n o k u y a n ı ta n ım a k iste d ik . B a k tık k i, k o y u n g ü ­
d ü y o r. N a m a z v a k tin e y e tiş tiğ i için e z a n okum uş,»
T a h a v i l İşte R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ye S e lle m ), e z a n
se sin i işitm iş def, d e d iğ in d e n b a ş k a b ir şe y b u y u r m u ş tu r . B u o la y , icâ-
Bâb : 4 KÎTABÜ-L’EZAN 519

b e t e m r in in v ü c u b iç in d e ğ il, m ü s t a h a b lık iç in o ld u ğ u n a d e lâ le t e d e r ,
d e m iş tir .

E z a n s e s in i iş it e n k iş i T e r c i ’ y a p a c a k m ı?
H a d îs in z â h ir in e g ö r e y a p a c a k tır . Ç ü n k ü t e r c i’ d e m ü e z z in in s ö y ­
le d iğ i s ö z le r d e n b ir is id ir . N e v e v i : E n ih t iy a t lıs ı v e en k u v v e t­
lis i, i ş i t e n i n t e r c i’ y a p m a s ıd ır , d e m iş tir .
B ir k a ç m ü e z z in b ir d e n ezan o k u r s a , k iş i h e p s in in s e s in i iş it t iğ i
z a m a n y a ln ız ilk iş it t iğ in e m i ic â b e t e d e c e k ? Y o k s a b a ş k a tü r lü mü
ic â b e t e d e c e k ? B u h u s û s ta s e le f a r a s ın d a ih t i l â f b u lu n d u ğ u , K a d ı
I y â z t a r a fın d a n b ild ir ilm iş t ir . N e v e v i : B en , b u h u su sta a r ­
k a d a ş la r ım ız ın b ir s ö z ü n e r a s tla m a d ım . M e s e le ç e ş it li ş e k ille r e m u h ­
t e m e ld ir . T e r c i h e ş â y a n ş u d u r k i; İ c â b e t , s ü n n e t - i M ü e k k e d e d ir . T e r -
k e d ilm e s i m e k r u h tu r . Çünkü s a h ih h a d îs le r , ic â b e ti a ç ık ç a e m re t­
m iş le r d ir . B u e m ir , i l k e z a n a m a h s u ş tu r. Ç ü n k ü e m ir , b ir ş e y in t e k ­

r a r t e k r a r y a p ılm a s ın ı g e r e k t ir m e z . A m a f a z ile t v e s e v a b ın a s lı, i l k

e z a n a ic â b e t e tm e y e m a h s û s d e ğ ild ir .»

j O s £ • t-lii • U /- Ş ı . ^ l 3 2 i ' v t i

* (J I Ü ‘ ıjf îj (J \ Cİ- { ] jXe> *^ t < û ll Jİs. £ \

■ « S I V jI Jy-**uij: üj **3&» 3 ^ t *»13>- j û*

tL i j İlıJ «İli <4 İ 31 dl ^î V

t *' X*3*C j
. « 4) y i t _ l-Ai
"J * '

T E R C E M E S İ

721) “ ... S a’d bin E b î V akkas ( Radıyallâhü anh ) ’den riv â y et edildiğine
göre, R esûlullah (Salallahü Aleyhive Sellem ), şöyle buyurdu d em iştir :

«M ü e z z in in s e s in i iş it t iğ i z a m a n k im >

I j ^ j i j& \ j 'J İ i L ^ i V Î j ^ İIYI 'JlY bl J#l lîlj

— «B e n d e ş a h â d e t e d e r im k i A lla h ’ta n başka ib â d e te lâ y ık h iç

b ir ilâ h y o k tu r . O , b ir d ir . O r t a ğ ı y o k tu r . V e ş a h â d e t e d e r im k i. M u -
520 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

ham m ed, O nu n k u lu v e R e s û lü d ü r . B e n , A l l a h ’ı R a b o la r a k , İs lâ m i­
y e t ! d in o la r a k v e M u h a m m e d ’i P e y g a m b e r o la r a k s e ç t im . B u n a r a z ı
o ld u m .» d e r s e g ü n a h ı b a ğ ış la n ır .»”

İ Z A H I
ı
B u h a d îs i M ü s l i m , E b û D â v û d , N e s â ı e l - H â ­
k i m , T a h a v i ve B e y h a k î d e r iv â y e t e tm iş le r d ir . T i r ­
m i z i d e r i v â y e t e d e r e k h a s e n - s a h ih g a r ib o ld u ğ u n u s ö y le m iş tir .

H a d is in z â h ir in e g ö r e , m ü e z z in ezan ok u rk en ş a h â d e t k e lim e le ­
r in i s ö y le y in c e , s e s in i iş it e n k iş i b u z ik r i o k u r. E z a n b ittik te n so n ra ,
a n ıla n z ik r in o k u n m a s ın ın m a t lu b o lm a s ı d a m u h te m e ld ir . Z ir a d in ­
le y ic i, e z a n e s n â s ın d a b u z ik ir le m e ş g u l o lu n c a b â z ı e z a n c ü m le le r i­
n in ic â b e t in i k a ç ır m ış o la b ilir .

Y u k a r ıd a k i z ik r in m e â li a lt ın a a lın m ış tır . «B e n A l l a h ’ı R a b o la ­
r a k ...» fık r a s ın ın m ânâsı şu d u r: B en , A lla h ’ı Rab o la r a k s e ç t im .
O n u n la y e t in d im , b a ş k a s ın ı is te m e d im , b ü tü n k azâ ve k a d e r in e râ
z ı o ld u m . H z . M u h a m m e d ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’in
bana ve b ü tü n m ü k e lle fle r e R esû l o la r a k g ö n d e r ilm e s in e râzi o l­
d u m . O n u n g e t ir d iğ i İs lâ m d in in in u s û l v e fü r u a â it b ilu m u m h ü k ü m ­
le r in e r â z ı o ld u m . E m ir le r in e u y m a y ı, y a s a k la r ın a s a y g ılı o lm a y ı k a ­
b u lle n d im .

T E R C E M E S İ

722) “ ... C âb ir bin A bdillah (E n sâ rî) (Radıyallâhü ü«A)’d e n :

Ş ö y le d e m i ş t i r : R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) b u yu r­

du ki <
2âb KÎTÂBÜ-L’EZÂN 521.

« E z a n s e s in i iş it in c e ı

İ jL - jJ I Ijc jt. o l U JU İI s k l a J l j *>1)1 * > u ; J4JÜİ

j______

aJİu -j ^ J J I la> î£ U lio i o û l j IüL w3jÜİj

= ‘K ıy a m e t e dek d im d ik d u r a c a k o la n n a m a z ın ve şu m ü kem ­
m e l d â v e t in R a b b ı o la n A l l a h ’ım . M u h a m m e d (S a lla lla h ü A le y h i v e
S e l l e m ) ’e v e s ile ve fa z ile t ver. V e Onu v â d e ttiğ in M a k a m -ı M ah-
m u d ’ a g ö n d e r . ’ d u â s m ı d i y e n h i ç k im s e y o k t u r k i, k ı y â m e t g ü n ü o n u n
iç in ş e fa a t e tm e k v â c ib o lm a s ın .»’’

İ Z A H I

B u h a d îs i B u h â r î , N e s â i , E b û D â v û d , T a b e -
r â n î , B e y h a k î, İ b n - i H i b b â n , î b n - i H u z e y m e
ve T a h a v î d e r iv â y e t e tm iş le r d ir . T i r m i z î d e r iv â y e t e d e ­
r e k s a h îh - h a s e n g a r ib o ld u ğ u n u s ö y le m iş tir .

D a ’v e t î A s ıl m ânâsı ta le b tir . B u ra d a m aksad, e z a n d ır . Çünkü

e z a n , A l l a h ’a ib â d e t e t m e k iç in b ir ç a ğ r ı v e t a le b tir .

E ab b : M â lik , e fe n d i, s a h ib , n im e t v e r ic i ve y e t iş t ir ic i m â n â la ­
r ın a g e lir . B u r a d a : « S a h ip » m â n â s ı k a s d e d ilm iş tir .

E zan d â v e ti, b u rad a ta m ve m ü kem m el o la r a k v a s ıfla n m ış tır .

Çünkü b u d a ’v e t t e , A lla h ve R e s u lü n e övgü var. A lla h ’a ib â d e t e t­
m eye çağn b u lu n u r . A l l a h ’ın o r ta ğ ın ın o lm a d ığ ı b ild ir ilir . D iğ e r ta ­
r a fta n b u d â v e tte ta ğ y ir v e t e d b il o la m a z . B ilâ k is o, k ıy â m e t e k a d a r
h â k id ir . O n u n iç in ş e y t a n la r ş â ir ib â d e t le r d e n p ek k açm azk en , ezan
s e s in i iş it in c e h ız la k a ç a r la r .

D uâdaki «K a im e » k e lim e s in i «K ıy a m e te dek d im d ik d u racak

o la n ,..» d iy e te rc e m e e ttik . M enhel yazan , bu k e lim e y i ş ö y le a ç ık ­
la m ış tır : « Y â n i h iç b ir m ille tin d e ğ iş tir e m iy e c e ğ i ve h iç b ir ş e r ia ­
t ın ip ta l e d e m e y e c e ğ i...» Ç ü n k ü g ö k le r v e y e r d e v a m e ttik ç e , n a m a z
ib â d e ti d e v a m e d e c e k t ir . S a lâ t - ı K â im e ’d e n m a k s a d , e z a n la ç a ğ ı n l a n
n a m a z d ır .

V e s i l e : B u k e lim e , a s lın d a v a s ıt a v e a r a c ı d e m e k t ir . B u r a d a on­

d a n m a k s a d , C e n n e t ’in en yü ksek m a k a m ıd ır . B â z ıla n , b u n u n la k ı-
yâm et günün deki en büyük ş e fâ a tın k a s d e d ild iğ in i s ö y le m iş le r d ir .
B â z ı l a n d a : V e s ile A ’l â y ı İ l l i y y î n ’d e b u lu n a n ik i k u b b e n in a d ıd ır . B i­
522 SÜNEN-t iBN-I MÂCE

ris in d e P e y g a m b e rim iz (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), d iğ e rin d e İ b ­

rahim (A ley h i’s-S elâm ) d u r a c a k , d e m iş le rd ir: F a k a t, M ü s 1 i m ,
N e s â î , . T i r m i z i , E b û İ > â v û d ve b a ş k a la rm m ' A b d u l ­
l a h b i n A m r b i n e l - Â s ’ d a n r iv â y e t e ttik le ri u z u n b ir
h a d îste , P e y g a m b e r { S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ez c ü m le şöyle b u ­
y u r m u ş tu r :
«Ezan işittiğ in iz z a m a n , m ü e z z in in d e d iğ in i sö y ley in . S o n ra b a n a
s a lâ t e d in ... s o n ra b e n im iç in A lla h ’t a n v esile iste y in . Ç ü n k ü v esi­
le, C e n n e t’te öyle b ir m a k a m d ır ki, A lla h ’ın k u lla r ın d a n y a ln ız b iri­
sin e lâ y ık tır...»
Bu h a d is, e z a n d a n s o n ra o k u n a n d u â d a , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) için is te n e n vesile ile n e y in k a s d e d ild iğ in i a ç ık la ­
m ıştır.
F a z ile t •. N o k sa n lığ ın k a rş ılığ ıd ır. B u ra d a , b ü tü n m a h lû k a tın
m e rte b e le rin d e n ü s tü n b ir m e rte b e k a ş d e d ilm iştir. B u n a g ö re fa z i­
le t vesile ile eş a n la m lıd ır. F a z ile t ile b a ş k a b i r m a k a m ın k a s d e d il­
m iş o lm a sı m u h te m e ld ir.
D u â d a k i «M akâm -ı M ah m u d » ile, k ıy â m e t g ü n ü P e y g a m b e r (S a l­
la lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in y a p a c a ğ ı ş e f â a tın m u r a d o ld u ğ u , â lim ­
le rin e k s e risin c e b e y a n e d ilm iş tir. I b n - i H a c e r - i H e y t e m î :
E z a n d u â s m d a k i M a k â m -ı M a h m u d ile  h ire tte k i ş e fâ a tm k a sd e d ilm iş
o lm a s ın a â lim le r ittif a k e tm iş le rd ir, d e m iş tir. F a k a t (Is râ s û re s in in 79.

â y e tin d e g e ç e n ); j l dLj
N azm -ı C elîl’in d e k i M a k a m -ı M a h m u d ile k a s d e d ile n m â n â h a k k ın d a
b ir k a ç y o ru m v a rd ır. E n m e ş h u r-k a v le g ö re b u n u n la d a b ü y ü k ş e fâ a t
k a ş d e d ilm iştir.
. D u â n m s o n u n d a geçen; il fiili; «helâl oldu» a n la m ın ­

d a d e ğ ild ir. Ç ü n k ü e z a n d a n s o n ra b u d u â y ı o k u m a y a n m ü ’m in için

d e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’in ş e f a a t e tm e si h e lâ l-
d ır. Bu n e d e n le m e z k û r f i i l : V â c ib oldu, d iy e te rc e m e edildi. N ite ­
kim T a h a v i ’ n in t b n - i M e s ’ u d (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d a n
o la n riv â y e tin d e , bu fiil y erin e; = «vâcib oldu» fiili
g e ç m e k te d ir. M e z k û r fiil; j J*> m a s d a r ın d a n a lın m a o lab ilir. Bu
ta k d ird e c ü m le n in m â n â s ı : Ş u d u â y ı o k u y a n iç in ş e fâ a t e tm e k v â ­
ki o lm u ş tu r, o lu r. Ş e fâ a tm y a p ıla c a ğ ı m u h a k k a k o ld u ğ u iç in m â z i
fiili k u lla n ılm ış o lu r. Y ani, m u h a k k a k o n a ş e fâ a t e d ile c e k tir.
B âb: 5 KlTÂBÜ-L’EZÂN 523

Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’in , ü m m e tin d e n m ez­

k û r d u a y ı is t e m e s in in s e b e b in e g e lin c e ; b u d u â ile ü m m e t, e c ir ve. s e ­
v a b k a z a n m ı ş o l u r . P e y g a m b e r ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e 5 S e l l e m ) ’e k a r ş ı
b e s le n e n ü s tü n saygı ve s e v g i d ile g e t ir ilm iş o lu r / P e y g a m b e r (S a l­
la lla h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’in m a k a m v e m e r te b e s in in d a h a da yü ce]
m e s i iç in A l l a h ’a n i y a z e d i l m i ş o l u r . D u â ta le b i, P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’in ü s tü n t a v â z u u n u n b i r ifâ d e s id ir .

5 — EZA N IN FAZİLETİ VE M ÜEZZİNLERİN

SEV A BI BÂBI

T E R C E M E S İ

723) Abdurrahman bin Abdillah bin Abdirrahman bin Ebî Sa’saal (3)
(RadıyaUâhü anftümyden rivâyet edildiğine göre:

(3 ) Elde, m e v cu t sü n e n n ü sh a la rın d a k i b u se n ed d e b ir n o k sa n lık v ar. M a t­

b a a h a ta s ı d a olabilir. Şöyle k i : S ahîh-i B u h â rî ve N e sâ î’n in sö n e n in d ek i b u h a ­
d isin isn a d ın d a E b û S a îd ’in râ v is i A bdullah b in A b d irra h m a n b in E b i S a ’s a a ’d ır.
A b d ullah’ın râ v isi d e oğ lu A b d u rra h m a n ’d ır. H u lâ s a ’n ın 204. sa h ife sin d e A bdullah
b in A b d irra h m a n b in E b î S a ’s a a ’n m E b û S a id ’in râ v isî olduğu, k en d isin d e n d e
o ğ u lla n A b d u rra h m a n ve M u h a m m e d ’in riv â y e tte b u lu n d u k la rı, 229. sah ifed e de
A b d irra h m a n b in A b dillah b in A b d irra h m a n b in E b î S a ’s a a ’m n , b a b a sın d a n rivâ-
y e tte b u lu n d u ğ u , R âv ile rin in d e M â lik ve Y ah y â e l-K a ttâ n o ld u ğ u b ild irilm iştir.
A b d ullah b in A b d irra h m an , ta b ii id i. A nnesi, E b û Saîd-i H u d rî ile evlen in ce k en ­
disi, E b û S a îd (R -A .)’in te rb iy e k u ca ğ ın d a b ü y ü m ü ştü . A b d u llah ’ın b a b a s ı A bdur-
ra h m a n b in E b î S a 's a a ve am ca sı K ay s b in E b î S a ’s a a (R . .) sa h ab iy d iler. Du­
ru m . böyleyken, m ü e llifin sü n etıin d ek i m a tb u ’ n ü s h a la r a g öre E b û S a ld (R .A .)’in
râ v is i A b d u llah değil, A b d u llah ’ın b a b a sı ve sa h a b i o la n A b d irra h m a n b in E bî
S a ’sa a ’d ır. V e b u râ v i E b û S a îd ’in k u ca ğ ın d a y etişm iştir. K i b u d u ru m y an lıştır.
B u sebeple sened, şöyle o lm a lıd ır :
AUİJufr jj {jt. Lî ÜjJj»-
i '
- o*
524 SÜNEN-1 İBN-t MÂCE

B abası (A b d u lla h ) : E b û S a îd ( i H u d ri R a d ıy a llâ h ü anh) bana

ş ö y le s ö y le d i d e m i ş t i r :

«B a b a s ı, E b û S a ld ’in k u c a ğ ın d a y e t iş m iş t i.» ”

(E y A b d u lla h !) Sen k ır la r d a o ld u ğ u n z a m a n y ü k s e k s e s le ezan

o k u . Ç ü n k ü b e n , R e s û lu lla h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i ş ö y l e b u ­
yu ru rk en iş it t im :

« M ü e z z i n i i ş it e n h iç b i r c in , in s a n , a ğ a ç , t a ş y o k t u r k i, (k ıy â m e t
günü) o n a ş a h it lik e t m e s in .»”

B u h a d îs i B u h â r î ve N e s â i d e a z b ir la fız fa r k ıy la r i­
v â y e t e t m iş le r d ir .

T E R C E M E S İ

724) " ... E bû H ü rey re (Radtyalİâhü a n h y â tn :

Ş ö y le s ö y le m iş t ir : B en , R e s û lu lla h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i
ş ö y le b u y u r u r k e n i ş i t t i m :

«M ü e z z in e , s e s in in sonu kadar (v e y â h u t), s e s in in y e tiş tiğ i yer

k a d a r m a ğ f ir e t o lu n u r . Y a ş y e k u ru h e r ş e y o n u n iç in is tiğ fa r ed er.
Ç a ğ ır d ığ ı c e m â a t n a m a z ın d a h a z ır b u lu n a n a d a y ir m ib e ş h a s e n e y a ­
z ılır ve ik i n a m a z a r a s ın d a k i g ü n a h la r ı b a ğ ış la n ır .»”

İ Z A H I

B u h a d îs i A h m e d , E b û D â v û d , î b n - i H u z e y m e ,
İ b n - i H i b b â n ve B e y h a k î d e a z la fız fa r k ıy la r iv â y e t
e tm iş le r d ir . N e s â i d e ilk ik i c ü m le y i r i v â y e t e tm iş , d a h a so n ra
d a şu m e a ld e b ir f ık r a y ı n a k le t m iş t ir :

«M ü e z z in e , ç a ğ r ıs ı ü z e r in e n a m a z k ıla n la r ın sevâbm m b ir m is li
v a r d ır .»
B âb : 5 K İT A B Ü -L ’E Z Â N

H a d îs in : lafzı, ç e şitli şe k ille rd e y o ru m la n m ış tır,

E l-M en h el y a z a rı, b u y o r u m la n şöyle s ır a la m ış t ır :
1 — B u la fz ın m â n â s ı, m ü e z z in in s e sin in n ih â y e tid ir. B u n a g ö ­
r e c ü m le n in m â n â s ı şöyle o l u r : M üezzin, e z a n se sin i y ü k s e ltm e k u ğ
r u n d a o la n c a g ü c ü n ü h a rc a d ığ ı z a m a n m a ğ fire tin e n m ü k e m m e lin i
iste m iş o lu r.
2 — B u s ö z ü n te ş b ih v e te m sil v e c h i ü z e rin e g e ld iğ in i sö y le y e n ­
l e r d e v a rd ır. B u n a g ö re m e z k û r la fz ın m â n â s ı, m ü e z z in in se sin in y e ­
tiş tiğ i y e rin n ih â y e tid ir. B u ta k d ir d e c ü m le d e n k a s d e d ile n m â n â ş u ­
d u r : M ü e z z in in s e sin in y e tiş tiğ i y e rin n ih â y e ti ta k d ir ve te s b it e d il­
se ve m ü e z z in in b u lu n d u ğ u y e r ile te s b it e d ile n s ın ır a ra s ın d a k i m e ­
safe, o n u n g ü n a h ı ile d o lu p ta ş s a , A lla h b a ğ ış la y a c a k tır.
3 — B â z ıla r ı: Bu la fız la m ü e z z in in s e sin in y a y ıld ığ ı bö lg e kas-
d e d ilm iş tir v e c ü m le n in m â n â s ı ş u d u r, d e m iş le rd ir : M ü e zz in in s e ­
s in in y a y ıld ığ ı bö lg e için d e işlem iş o ld u ğ u g ü n a h la r b a ğ ış la n ır.
4 M e z k û r la fz ın m â n â s ı ü ç ü n c ü m a d d e d e b e lirtild iğ i g ib id ir.
C ü m le ile k a s d e d ile n m â n â n ın şöyle o ld u ğ u d a s ö y le n m iş tir : E z a n
s e sin in y a y ıld ığ ı b ö lg ed e b u lu n a n la r ın g ü n a h la r ı, m ü e z z in in ş e fâ a tı
ile b a ğ ış la n ır.
5 — M ü e z z in in se sin i iş ite re k ç a ğ ırd ığ ı c e m â a t n a m a z ın d a h a ­
z ır b u lu n a n la rın g ü n a h la r ı, m ü e z z in in d â v e ti iç in b a ğ ış la n ır.
«Yaş ve k u r u h e r şe y o n u n için is tiğ fa r eder.» fık ra s ın d a k i istiğ ­
f a r y e rin e ş a h â d e t g eçer. B u n a g ö re h e r şey, m ü e z z in için â h ir e t g ü -,
n ü g ü z e l ş â h id lik e d e c e k tir. N itek im B u h â r î ’ n i n E b û S a i d
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n e d ile n riv â y e tte söz k o n u s u ş â h itliğ in k ıy â m e t
g ü n ü o la c a ğ ı ta s r ih ed ilm iştir.
M e z k û r ş a h â d e t h a k k ın d a ih tilâ f e d ilm iş tir :
‘ E l - H â f ı z ’ ın, e l-F e tih ’te î b n - i B e z î z e ’ d e n n a k le n
b e y a n e ttiğ in e g ö re işitm e k , ş â h itlik ve te ş b ih e tm e n in a n c a k d irile r ­
d e n m e y d a n a geleb ileceğ i, a lış ıla n b ir g e rç e k tir. A c a b a y a ş ve k u r u
h e r şe y in ş â h itliğ i b u r a d a h a l lis a n ı ile m id ir? Ç ü n k ü b ü tü n v a rlık ­
l a r h a l lis a n ı ile y a ra tıc ıs ın ın b ü y ü k lü ğ ü n ü ifâ d e e d e rle r. Y o k sa b u
ş â h itlik z â h irin e g ö re m id ir? Y ân i b ild iğ im iz m â n â d a k i ş â h itlik m i­
d ir? A lla h T e â lâ ’n ın b ü tü n v a rlık la rd a h a y a t v e k o n u ş m a k a b iliy e ­
tin i y a ra tm a s ı, a k le n m u h a l d e ğ ild ir. Y â n i A llah, b u n a k a d ir d ir.’
D o ğ ru su ş u d u r k i h a y v a n la r, b itk ile r ve b ilû m u m c a n s ız la r d a
b ir bilgi, id ra k ve te ş b ih d u r u m u m e v c u ttu r.
526 ’ SÜNEN-Î ÎBN-Î MACE

A şa ğ ıd ak i â y e tle r b u n u is p a tla r : . ^

,= "*••*▼* y in e
ş ü p h e siz ta ş la r d a n öylesi v a r d ır ki, A lla h k o rk u s u n d a n a ş a ğ ıy a d ü şü -
v e rir...» (4).
; j*4*e»«*T f{jr\û * - û iî = «...ve
hiç bir, şey y o k tu r k i A lla h ’a h a m d ile te ş b ih e tm e sin . F a k a t siz, o n ­
la r ın te ş b ih le rin i a n lıy a m a z s ın ız ...» (5)
B a ğ a v I : E hli s ü n n e tin m e z h e b i, b u d u r. K u rt, s ığ ır ve b a ş ­
k a h a y v a n la rın , k o n u ş m a o la y la rı d a b u n a d e lild ir, d e m iştir.
M ü s l i m ’in C â b i r b i n S e m u r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’
d e n m e r f u ’ o la r a k r iv â y e t e t t i ğ i :

isli*

= «Ş üphesiz b a n a se lâ m v e re n b ir ta ş ı ş u a n d a ta n ırım .» h a d îs i
d e b u g ö rü ş ü te ’y id e d e r. K e z â B u h â r i v e M ü s 1 i m ’ in r i ­
v â y e t e ttik le ri C e h e n n e m a t e ş i n i n : " jû i J fi
= «B enim b ir kısm ım , d iğ e r b ir k ısm ım ı yedi.» sö z ü d e b u n a b ir
delild ir.
M e z k û r ş a h â d e tte k i h ik m e t ise k ıy â m e t g ü n ü k e n d isi iç in şâ-
h itlik ed ile ce k z â tın d e re c e s in in y ü k se k liğ i ve m e rte b e s in in y ü c e liğ i
ile iş tih a r e tm e sid ir. A llah , k ıy â m e t g ü n ü , b â z ı k im se le ri ş â h itie rle
re z îl k ıla c a ğ ı gibi, sev d iğ i b â z ı k u lla r ın ı d a g ü z e l ş a h â d e tle r le y ü c e l­
te c e k tir.
E z a n se sin i d u y a n k im s e n in g id ip c e m â a tla k ıld ığ ı n a m a z d a n do­
lay ı k e n d is in e y irm i b e ş h a s e n e y a z ıla c a ğ ı h a d îs te b ild irilm iştir.
E b û D â v u d ’ u n riv â y e tin d e b u a d a m a y irm ib e ş n a m a z ın se­
v a b ın ın y a z ıla c a ğ ı b ild irilm iştir.

C e m â a te g id e n k işin in c e m â a tla k ıld ığ ı ik i f a r z n a m a z ı a r a s ın ­

d a k i g ü n a h la r ın ın b a ğ ış la n a c a ğ ı b ild irilm iştir. H a d îsin z â h ir in e g ö ­
re b ü tü n g ü n a h la r ı b a ğ ış la n ır. B âzı â lim le r, b u m ü jd e n in k ü ç ü k g ü ­
n a h la r a h a s o ld u ğ u n u sö y le m işlerd ir.

(4) B a k a r a : 74
(5) İsrft : 44
3âb: 5 KİTÂBÜ-LTEZÂN 527
4 _

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü

1. E z a n ı y ü k s e k se sle o k u m a k m ü s ta h a b tır. Ç ü n k ü y ü k s e k se s­
le o k u n a n e z a n g ü n a h la r ın b a ğ ış la n m a s ın a v e v a r lık la r ın ş â h id lik
e tm e s in e vesile o lu r. K eza n a m a z a g e lm e y e b i r d â v e t v e e m ird ir. N e
k a d a r ç o k k işiy e d u y u r u lu r s a s e v a b ı o k a d a r f a z la o lu r. Y aln ız s a ğ ­
lığ a z a r a r v e re c e k d e re c e d e z o r la n a r a k b a ğ ır m a k h a ta lıd ır. N itek im
Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) E b û M a h z û r e (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’n in ço k y ü k s e k sesle e z a n o k u d u ğ u n u g ö rü n c e : « K a rn ın ın p a t ­
la m a s ın d a n k o rk m a d ın m ı?» d e m iştir.
2. A lla h rız a s ı iç in e z a n o k u y a n ın A h ire tte ş a n ı y ü c e d ir.
3. C e m â a tla n a m a z k ılm a n ın fa z ile ti y ü c e d ir.

4. İk i f a r z n a m a z c e m â a tla k ılın d ığ ı ta k d ir d e a r a la r ın d a k i z a ­
m a n iç in d e işle n e n h a t â l a r b a ğ ış la n ır.

T E R C E M E S Î

72S) " . .. M u â v iy e b in S ü fy â n ( R a d ty a llâ h ü a n h ü m â ) ’d a n :

Şöyle d e m i ş ti r : R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) b u y u r ­

d u la r k i <

« M üezzinler, k ıy â m e t g ü n ü b o y u n la rı e n u z u n o la n in sa n la rd ır.»

İ Z A H I

Bu h a d îs i M ü s l i m d e r iv â y e t e tm iş tir. N e v e v i , h a -.
d is ile k a s d e d ile n m â n â h a k k ın d a se le f ve h a le f â lim le rin in ih tilâ f
e ttik le rin i s ö y le y e re k v e rile n m â n â la r ı şöyle a ç ık la m ış tır : B âzı â lim ­
le r : ‘B u n u n m â n â s ı, m ü e z z in le rin h e rk e s te n f a z la ilâ h î r a h m e te özen-
m e le rid ir. Ç ü n k ü b ir şe y e ço k ö z e n e n k im se o n u g ö re b ilm e k için
b o y n u n u u z a tır. B u ö zen iş ve g ö re b ilm e g a y re ti, m ü e z z in le rin g ö re ­
c e k le ri se v a b ın ç o k lu ğ u n a d e lâ le t e d e r.’ d e m işle rd ir.
528 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

E n - N a d r - b i n Ş ü m e y l : ‘K ıy â m e t g ü n ü in s a n la r t e r ­
le r iç e r is in d e b o ğ u lu r k e n te r v e keder m ü e z z in le r e e z iy e t verm eye­
c e ğ in d e n k in a y e o la r a k b o y u n la r ın ın u z u n lu ğ u b ild ir ilm iş t ir , d e m iş ­
tir . B â z ı l a n da h a d is m ü e z z in le r in k ıy â m e t g ü n ü başkan ve e fe n d i
o lu ş la r ın d a n k in â y e d ir . Ç ü n k ü a r a p la r , b ü y ü k a d a m la n b o y u n u z u n ­
lu ğ u y la v a s ıfla n d ır ır la r , d e m iş le r d ir .

H a d îs in m â n â s ı, k ıy â m e t g ü n ü m ü e z z in le r in e tb a la n n m ç o k o la ­
c a ğ ıd ır , d i y e n le r o lm u ş tu r .

İ b n ü ’ l - A r a b î : H a d îs in m â n â s ı m ü e z z in le r in a m e lle r in in
h e r k e s in k in d e n daha fâ z la o lm a s ıd ır , d e m iş tir .

H a d îs te g e ç e n « A ’n â k » k e lim e s i «U n u k »u n ç o ğ u lu d u r . B o y u n la r
d e m e k tir .

v K a d ı I y â z ve b a ş k a s ın ın d e d iğ in e göre b âzı r â v ile r bu

k e îim e y i « İ ’n â k » o la r a k r i v â y e t e t m iş le r d ir . B u k e lim e n in m â n â s ı h ız ­
lı g it m e k t ir . B u n a g ö r e h a d is in m â n â s ı:

‘K ıy a m e t günü m ü e z z in le r h e rk e s te n h ız lı o la r a k c e n n e te g ir e ­
c e k l e r d i r ’ o lu r .

T E R C E M E S İ

726) ,1... İbn-i A bbâs ( Radtyallâhü ahümâ ) ’dan rivâyet edildiğine göre
R esûlullah (Sallallahü A leyhi ve Sellem ) şöyle buyurdu, dem iştir :

«E n s e ç k in le r in iz s iz in iç in ezan o k u s u n la r ve K u r ’a n - ı e n çok
b e lle y e n le r in iz s iz e n a m a z k ıld ır s ı n . » "

İ Z A H I
B u h a d îs i E b û D â v û d d a r i v â y e t e tm iş t ir .
H a d is te g e ç e n «E n s e ç k in le r in iz ...» t â b ir iy le d in iş le r in d e en çok
m u h a fa z a k â r o la n la r k a s d e d ilm iş tir . M ü e z z in le r y ü k s e k m in â r e le r in
ü s tü n e ç ık a r a k e z a n o k u d u k la r ı iç in c â m i ç e v r e s in d e k i b ir ç o k e v in
a v lu ve m ah rem y e r le r in i b u r a la r d a b u lu n a n n â m a h rem k a d ın la r ı
B âb : 5 1 KÎTÂBÜ-L’EZÂN 529

ve e v h a lk ın ı g ö re b ilirle r. M in a re d e n c â m i ç e v re sin d e k i e v le rin m a h ­

re m y e rle rin e b a k m a y a c a k m u h a f a z a k â r in s a n la rın e z a n o k u m a k ­
la g ö re v le n d irilm e le ri b u r a d a ta v s iy e e d ilm iştir. M ü e z z in le rin çok
d ik k a tli o lm a la rı g e re k e n d iğ e r b ir h u s u s d a n a m a z v a k itle rid ir. Bu
v a k itle re â z a m i itin a g ö s te re b ilm e le ri ve ih tiy a tlı d a v r a n a r a k m ü s
lü m a n la r m n a m a z la r ın ın ifs a d ın a s e b e b iy e t v e rm e m e le ri iç in ta k v a
s a h ib i ve m u h a f a z a k â r o lm a la rı ö n g ö rü lm ü ş tü r.
H a d is in z â h ir in e g ö re K u r ’ a n - 1 e n ço k b e lle y en k işi k e n d i­
s in d e n d a h a â lim o la n a d a m a te rc ih e n im a m lığ a liy â k a tlıd ır.
E l-M enhel y a z a r ın ın b e lirttiğ i g ib i K u r ’ a n - ı e n çok belle-
y e n ’in ö n c e lik le im a m lığ a liy a k a ti o n u n n a m a z la ilg ili ş e r ’î h ü k ü m ­
le ri b ilm e k ş a r tm a b a ğ lıd ır. B u s a h a d a â lim o lm a d ığ ı ta k d ir d e ö n c e ­
liği y o k tu r.
T e r c e m e d e : « K u r'a n -ı e n ço k b e lle y e n le rin iz ...» d iy e a ç ık la d ığ ı­
m ız «K urrâ» k e lim e si «K arî’»in ç o ğ u lu d u r. K a ri’ s O k u y u c u d e m e k tir.
B u r a d a k a s d e d ile n m â n â h a k k m d a ç e şitli y o r u m la r m e v c u ttu r.
'E l-M enhel y a z a n « İm a m lığ a e n liy a k a tli olan» b â b ın d a y a p ıla n yo
r u m la r ı şöylece s ır a la m ış tır :
1 — K u r ’ a n - ı e n ço k b e lle y e n in iz ...
2 — K u r ’ a n - ı en g ü z e l o k u y a n ın ız v e h ü k ü m le rin i e n iyi
b ile n in iz ... ik in c i y o ru m a g ö re e z b e r in ç o k lu ğ u ve a z lığ ı im a m lık
iç in b ir ö lçü d e ğ ild ir.
3 — F ık ıh h ü k ü m le rin i e n iyi b ile n in iz ... Ü ç ü n c ü y o ru m u te r ­
c ih e d e n le r m e sn e d o la r a k şöyle d e m iş le rd ir : A sh â b -ı k ir â m ’m du -
r u m l a n d ik k a te a lın d ığ ı z a m a n o n la rın e n k u v v e tli fık ıh ç ıla rın ın
K u r ’ a n - 1 d a h a iyi o k u d u k la rı a n la ş ılır. O h a ld e e n iyi o k u y u ­
c u tâ b iriy le e n k u v v e tli â lim le r k a ş d e d ilm iştir. B u n u n iç in d ir ki
İ b n - i M e s ’u d (R a d ıy a llâ h ü a n h ) :
‘B irim iz K u r’a n ’d a n b ir s û re b e lle d iğ i z a m a n o s û re d e k i h e lâ l ve
h a r a m a â it h ü k ü m le ri v e s â ir b ilg ile ri iyice k a v ra m a d ık ç a b a ş k a b ir
s û r e ’y i b e lle m e y e geçm ezd i,’ d e m iş tir. İbn-i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü
anh) d e :
‘R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e n â z il o la n h e r s û r e ’-
d e k i e m irle ri, y a s a k la n , h e lâ l ve h a r a m ı m u tla k a b iliriz ,’ d e m iştir.
H adîs, K u r ’ a n k ıra a tıy la m e şg u l o lm a n ın y ü c e liğ in i, K u r ’ a n
ö ğ re n im i ve ö ğ re tim in in fa z ile tin i ve A lla h k e lâ m ın ın a z a m e tin i b il­
d irm e k te d ir.

Stinen-i tb n -i M âce — C. : 2 - F . : 34
530 SÜNEN-Î IBN-Î MÂCE

T E R C E M E S 1

727) " ... İb n -i A bbâs (Radtyallâhü a M m â ) ’d an riv ây et edildiğine göre

R esûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem ) şöyle b u y u rm u ştu r :

«S evâb iste ğ iy le y e d i se n e m ü e z z in lik y a p a n a d a m iç in c e h e n n e m

a te ş in d e n b ir b e r a a t y a z ılm ış o lu r.» ”
N o t : T irm izî de b u h a d îsi riv â y e t e d e re k : Â lim ler C â b ir b in Y ezîd el-Cu’fi’y i
zayıf sa y m ışla r, Y ahyâ b in S a îd ve A b d u rra h m a n b in M eh d i o n u te rk e tm iş le r, d i­
ğ er ta ra fta n V e k î'in : C â b ir el-Cu'fi’ o lm asay d ı K üfe h a lk ı h ad îssiz k a lırd ı dediği
riv ây e t ed ilm iştir, der.

İ Z A H I
H a d îs te g e ç e n «M uhtasib» k e lim e si T u h fe tü ’I-A h v ez î'n in b e y â n ı­
n a g ö re e z a n ı ü c r e t iç in d eğil, s e v â b iste ğ iy le o k u y a n d e m e k tir.
H a d îs te g e ç e n «B erâet» k e lim e si d e k u r tu lu ş d e m e k tir.
E l - M ü n â v î : A lla h rız a s ı iç in 7 se n e m ü e z z in lik y a p a n k i­
şin in C e h e n n e m a te ş in d e n k u r tu lu ş u n u n se b eb i ş u d u r : 'A n ıla n u z u n
s ü re c e A lla h y o lu n a d e v a m e ttiğ i ve d e v a m lı s û re tte ş e h â d e t k e li­
m e le rin i t e k r a r e d e d u rd u ğ u için v ü c û d u te v h îd ile y o ğ ru lm u ş g ib id ir.
Bu h â le g e le n b ir v ü c û d u a te ş y a k a m a z . M ü e z z in in o k u d u ğ u e z a n için
ü c re t a lm a s ın ın m e n d u p lu ğ u b u h a d îs te n ç ık a r ılır ,’ d er.

• (jf' .U)! JU£ . i ‘ •■ " JüIjjJI ^

3âto : 0 KtTÂBÜ-L’EZÂN 531

• T E R C E M E S I

728) (Abdullah) İbn-i Ömer (Radtyallâhü anhümâ)’den rivâyet edil­

diğine göre Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, demiştir :

«12 y ıl e z a n o k u y a n k im se iç in c e n n e te v â c ib o lu r. E z a n o k u d u ­
ğ u n d a n d o la y ı h e r g ü n o n u n iç in 60 h a s e n e ve h e r ik â m e ti iç in 30
h a s e n e yazılır.»
N o t : R â v i A bdullah b in S â lih zayıf old u ğ u için is n â d ın ın zayıflığı Z ev âid ’de
b ild irilm iştir.

İ Z A H I

C â m iü ’s -S a ğ îr ş e rh i e s -S irâ c ü ’l-M ü n lr’de, el-A Ikem î’n in ş e y h in ­

d e n n a k le n b e y â n e d ild iğ in e göre; k a d ı C e l â l ü d d i n e l - B u l -
k i n i şöyle d e m i ş ti r : ‘H a d îste b ild irile n e z a n s e v â b ım n 12 yıl e z a n
o k u m a k s ü re s in e b a ğ la n m a s ın ın h ik m e ti b a n a so ru ld u . B u n u n ü z e ­
r in e şöyle b ir c e v a b b a n a b e l i r d i : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) ’in ü m m e tin d e n e n u z u n ö m ü rlü k işi 120 y ıl y a ş a r. 12 y ıl b u
y a ş ın o n d a b irid ir. H e r h a y r ın e n a z 10 k a t a r ttır ılm a s ı A lla h 'ın b ir
v â d id ir . N it e k im : liL io l jĞ s- ZLZLL * l>
40 S
= «Kim b ir h a s e n e işle rs e ,ona, işle d iğ i h a s e n e n in 10 k a tı v a rd ır.»
â y e tin d e b u ilâ h i v a a d b ild irilm iştir. B u n a g ö re 12 y ıl m ü e z z in lik y a ­
p a n k işi 120 yıl m ü e z z in lik y a p m ış g ib i s e v a b k a z a n ır.
D iğ e r h a d îs te 7 s e n e lik m ü e z z in liğ in fa z ile ti b ild ir ilm iş t ir . Bu­
n u n h ik m e t i is e 7 y ı l 'ı n o r ta la m a yaş o la n 70 y ı l ’ı n o n d a b ir is i o lu ­
şu d u r. ö m r - ü g â lib 70 y ıl k a b u l e d ilin c e 7 y ıl b u n u n o n d a b ir in i te ş ­
k il e d e r . Ş u h a ld e 7 y ı l e z a n o k u y a n k iş i 70 y ı l e z a n o k u m u ş g ib i s e ­
v a b k a z a n ır .

u y ı ı >iı ( t)

6 — İK Â M E T C Ü M L E L E R İN İ B İR E R DEFA
O K U M AK BÂBI
532 SÜNEN-t İBN-Î MÂCE

T E R C E M E S İ

729) Enes bin Mâlik (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre
şöyje söylem iştir:

« M ü slü m a n la r n a m a z v a k itle rin i b ir şe y le b ild irm e k iste d ile r. Bu­

n u n ü z e rin e B ilâl (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’e e z a n ı çift, ik â m e ti d e te k la fız ­
la r la o k u m a sı e m ro lu n d u .» ”

T E R C E M ES î

730) "... Enes (bin Mâlik) (Radtyallâhü anh)’Aen rivâyet edildiğine gö­
re şöyle söylemiştir :
«Bilâl (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’e e z a n ı ç ift v e ik â m e ti te k la fız la rla
o k u m a s ı e m ro lu n d u .» ”

İ Z A H I

E z a n c ü m le le rin in ç ift ve ik a m e t c ü m le le rin in te k o k u n m a s ın a

d â ir E n e s (R ad ıy aU âh ü a n h ) 'in h a d îs in i B u h â r î , M ü s ­
lim, A h m e d , B e y h a k î , E b û D â v û d , N e s â î ,
T i r m i z î , T a h a v î ve D â r e k u t n î d e r iv â y e t e tm iş ­
lerd ir.
M ü s 1 i m ’ in m ü te a d d it s e n e d le rle r iv â y e t e ttiğ i Enes (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d îs in in b ir r iv â y e ti ş ö y le d ir :
«A shâb, ta n ıy a c a k la r ı b ir şe y le n a m a z v a k itle rin i b ild irm e k te n
b a h s e ttile r. B â z ıla n a te ş y a k m a y ı, b â z ıla n d a ç a n ç a lm a y ı te k lif e t­
tile r. B u n u n ü z e rin e e z a n ı çift, ik â m e ti te k la f ız la rla o k u m a s ı e m ­
redildi.»
M ü s 1 i m ’ in m e z k û r riv â y e ti b u h a d îs in n a m a z v a k itle rin d e
h a lk ı e z a n a d â v e t e tm e k için s a h â b île r in m ü z a k e re s i s o n u c u n d a A b ­
d u l l a h bin Z e y d (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in r ü y a g ö rm e si olayı
n e tic e sin d e B i l â l (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’e v e rile n e m ri b ild irm e k te ­
dir.
E z a n ın ç ift o k u n m a s ın d a n m a k s a d e z a n d a k i c ü m le le rin ik iş e r
d e fa o k u n m a s ıd ır. E z a n d a k i c ü m le le rin ç o ğ u n u n ç ift o k u n m a s ı em -
Bâb : 6 KİTÂBÜ-L’EZÂN 533

re d ild iğ i iç in b u ifâ d e ta r z ı k u lla n ılm ış tır. Ç ü n k ü s a h ih riv a y e tle rle

s â b it o ld u ğ u g ib i e z a n ın b a ş ın d a k i « A i l a h u E k b e r » c ü m le si d ö r t d e fa
v e e z a n m s o n u n d a k i « L â i l â h e İ l l e l l a h » c ü m le si d e b ir d e fa o k u ıiu r.
K ezâ ik â m e tin te k o k u n m a s ın d a n m a k s a d b u n d a k i c ü m le le rin ço
ğ u n u n te k o k u n m a s ıd ır. Z irâ ik â m e tin b a ş ın d a k i « A i l a h u ekber»
c ü m le si ile « K a d k a m e t . . . » c ü m le s in in ik iş e r d e f a o k u n m a s ı s a h ih h a
d işle rle s â b ittir.
E z a n ve ik a m e t c ü m le le rin d e n h a n g is in in k a ç a r d e fa o k u n a c a ­
ğ ın a d â ir â lim le r: a ra s ın d a k i ih tilâ f 709 n o lu E b û M a h z û r e
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d is in e â it a ç ık la m a s ın d a z ik re d ilm iş tir.
E l-M enhel y a z a n b u h a d is i a ç ık la r k e n şöyle d e r :
«Bilâl (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’e e m ro lu n d u ...» f ık r a s ın d a söz k o n u s u
e d ile n e m ir, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ta r a f ın d a n
v e rilm iştir. N itek im , N e s â î , D â r e k u t n î ve B e y h a k î ’ -
n in riv â y e tle rin d e E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) :
« R e sû lu llah (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) B ilâl’e e m re tti...» d e ­
m iştir.

«E zan'ı ç ift ve ik â m e t’i te k la fız la rla ...» f ık r a s ın d a n m a k sa d .

e z a n c ü m le le rin i ik iş e r d e fa o k u m a k tır. E z a n ın s o n u n d a k i tev lıid
cü m le si b u n d a n m ü s te s n a d ır. Ç ü n k ü te v h id k e lim e si s a h ih h a d îs le r ­
d e te k o la r a k g e ç m e k te d ir. Â lim le r b u h u s u s ta m ü tte fik tirle r. E z a n ’ın
b a ş ın d a k i « A llah ü E kber» c ü m le si ise; b u n u n ik i ve d ö r t d e fa te k ­
r a r la n a c a ğ ın a d â ir riv â y e tle r m e v c u ttu r. M â 1 i k i m e z h e b in e
g ö re ik i d e fa te k r a r la n ır . D iğ e r m e z h e b le re g ö re d ö r t d e fa t e k r a r ­
la n ır.
M e z k û r f ık r a y a g ö re ik a m e t c ü m le le ri b ir e r d e fa o k u n u r. B u -
h â r i , M ü s l i m ve E b û D â v ü d ' u n riv â y e tle rin d e , bu
fık r a n ın s o n u n d a : « K a d k a m eti’s-S alâ» c ü m le si m ü s te s n â b u y u r u lu ­
yor. Y â n i ik â m e t e d ilirk e n «K ad k â m e ...» c ü m le s in in b ir d e fa değil,
iki d e fa o k u n m a s ı e m re d ilm iştir.
İk â m e tin b a ş ın d a k i ve s o n u n d a k i « A l l a h ü E k b e r » cü m le si d e bu
h ü k ü m d e n m ü s te s n a d ır. İk iş e r d e fa o k u n u r. Ç ü n k ü b u d u r u m d a s a ­
h ih r iv â y e tle r ile s â b ittir. Bu h a d îs te is tis n a ed ilm e m e si b ir m a h z u r
te ş k il etm ez.
El-Hâfız İbn-i H acer-i A s k a l â n i , e l-F e tih ’t e :
«Bu h a d îs, ik â m e t k e lim e le rin in e z a n k e lim e le ri g ib i ik iş e r d e fa o k u ­
n a c a ğ ın a h ü k m e d e n le r a le y h in d e d e lild ir. B â z ı H a n e f i â lim le ri,
ik â m e tin ilk z a m a n la r d a te k o ld u ğ u n u , s o n ra b u h ü k m ü n ik â m e tin
534 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

ç ift o ld u ğ u n u b ild ire n E b û M a h z û r e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’n in

(709 n o lu ) h a d is i ile m e n s u h o ld u ğ u n u , z ir a b u n u n h a d is in in E n e s
(R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in h a d îs in d e n s o n ra o ld u ğ u n u sö y le m işle rd ir. F a ­
kat H a n e f î â lim le rin e şöyle c e v a b v e rilm iş tir : E b û M a h -
z û r e (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’n in h a s e n o la n b â z ı tâ r ik le rle riv â y e t
o lu n a n h a d îs in d e «T erci’» de v a rd ır. O h a ld e b u n a d a h ü k m e tm e le ri
g e re k ir. (B ilindiği gibi H a n e f î â lim le rin e g ö re e z a n d a te r c i’
y o k tu r.)

İk a m e t c ü m le le rin in b ire r d e fa o k u n m a s ı h ü k m ü n ü n E b û
M a h z û r e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’n in h a d îs i ile m e n s u h o ld u ğ u n u
sö y le y e n le rin s ö z ü n ü r e d d e d e n A h m e d b i n H a n b e l şö y ­
le d e m i ş ti r : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) M e k k e
f e th in d e n s o n ra M e d î n e ’ y e d ö n ü ş ü n d e B i l â l (R ad ıy aU âh ü
a n h ) ’in ik â m e t k e lim e le rin i b ir e r d e fa o k u y u ş u n a itira z e tm e m iş ve
S a ’d e l - K a r a z î (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’ye böyle ö ğ retm iş, S a ’ d
(R ad ıy aU âh ü a n h ) d a B i l â l (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’d e n s o n ra ik â m e ­
ti böyle o k u m u ş tu r, d er.

E z a n k e lim e le rin in ç o ğ u n u ik iş e r ik iş e r sö y le m e k ve ik a m e t k e ­
lim e le rin in ç o ğ u n u b ir e r d e fa sö y le m e k h u s û s u n d a Ş â f i î , M â ­
l i k i ve H a n b e l î m e z h e b le ri ile H a n e f î m e z h e b i a r a s ın ­
d a ih tilâ f v a rd ır. Üç m e z h e b im a m la rın ın d e lille ri E n e s (R adı-
y a llâ h ü a n h ) ’in b u h a d îs i ile A b d u l l a h b i n Z e y d bin
A b &.* i R a b b i h ’ in h a d is i ve P e y g a m b e r E fe n d im iz in E b û
M a h z û r e ’ ye e z a n k e lim e le rin i ik iş e r ve ik â m e t k e lim e le rin i
b ire r o lm a k ü z e re o k u m a s ın ı e m re ttiğ in e d â ir B u h â r i ’ n in
«Efâl-i îb âd » k ita b ın d a k i h a d îsid ir. M e d i n e h a lk ın ın u y g u ­
la m a s ın ın bö y le o lm a sı ve H i c â z , Y e m e n , Ş a m , M ı ­
s ı r ve A f r i k a ’ d a k i İslâm m e m le k e tle rin d e k i ta tb ik a tın b ö y ­
le o lm a sı m e z k û r ü ç m e z h e b in d e lille rin e d a h a d a k u v v e t k a z a n ­
d ırır. H a n e f î â lim le ri yıl b o y u n c a ve b ilh a s s a h ic â z m ev si­
m in d e b ü tü n İslâ m m e m le k e tle rin d e n çok s a y ıd a ih s a n la r ın to p la n ­
d ığ ı M e k k e ' d e ik â m e t c ü m le le rin in ik iş e r d e fa o k u n m a s ı a m e ­
lin e b a k a r a k d iğ e r im a m la ra m u v a f a k a t e tm e z le r. V e ik â m e t ke­
lim e le rin i ik iş e r d e fa o k u rla r. H a n e f î â lim le rin in d a y a n a ğ ı
o la n h a d îs le r d e v a rd ır. M eselâ; A b d u l l a h b i n Z e y d ’e
ik â m e tin r ü y a d a ik iş e r d e fa o la r a k ö ğ re tild iğ i B e y h a k i ve
E b û A v â n e ta r a f ın d a n r iv â y e t e d ilm iştir. K ezâ T i r m i ­
z î ’ ni n E b û C u h a y f e riv â y e tin d e B i l â l (R ad ıy aU âh ü
a n h ) ’m ik â m e t la fız la rın ı ik iş e r d e fa o k u d u ğ u ve T a h a v î ’ n in
İbn-i H u z e y m e ta r ik in d e n y a p tığ ı riv â y e te g ö re P e y g a m ­
z :.h : 6 KtTÂBÜ-L’EZÂN 535

b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in m ü e z z in i S e v b â n (R adı-

y a llâ h ü a n h ) ’ın bö y le ik â m e t e ttiğ i r iv â y e t e d ilm iştir.
H u lâ s a P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in m ü e z z in le ­
r in d e n B i l â l b i n R a b a h ve A m r b i n Ü m m ü
M e k tu m M e d i n e - i M ü n e v v e r e ’ de, S a ’ d e l - K a -
razi, K ü b a ’ d a ve E b û M a h z û r e (R a d ıy a llâ h ü an h ).
M e k k e - i M ü k e r r e m e ’ d e b u lu n u rla rd ı.
B u n la rd a n B i l â l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) e z a n d a te rc i e tm e z ik â ­
m e tte i f r a t e d e rd i, (k elim e le ri b ire r, d e f a o k u rd u .) E b û M a h ­
z û r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ise e z a n d a te rc i e d e r, ik â m e tte te sn iy e
e d e rd i. (C ü m le le ri ik iş e r d e fa o k u rd u .) İ m a m Ş â f i î ve M e k -
k e h a lk ı E b û M a h z û r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in e z a n ı ile
B i l â l (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in ik a m e tin i tu ttu la r .
î m a m E b û H a n i f e ile I r a k e h li B i l â l CRadı-
y a llâ h ü a n h ) ’ın e z a n ı ile E b û M a h z ü r e ’ n in ik â m e tin i a l­
d ıla r. A h m e d b. H a n b e l ile Me d î n e h a lk ı B i 1 â l
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m e z a n ı ile ik a m e tin i a ld ıla r.
İ m a m M â l i k ise ik i y ö n d e n m u h a le fe t e d e re k ik â m e t c ü m ­
le le rin in v e e z a n d a k i te k b ir le rin ik iş e r o k u n m a s ın a h ü k m e tti.
G e re k e z a n c ü m le le rin in v e g e re k s e ik â m e t lâ fız la rın ın k a ç a r
d e fa o k u n a c a ğ ın a h ü k m e d e n İslâ m â lim le ri a ra s ın d a k i ih tilâ f la r ı v b
d a y a n d ık la r ı d e lille ri a y rın tılı o la r a k b ild irm e k çok u z u n iz a h iste iv
O b ilg ile ri b u r a y a a k ta r m a y a z a m a n ve z e m in im iz m ü s â it olm a d ığı
için şim d i b u r a y a a la m a d ık . A rz u e d e n le r T i r m i z i ’ n in şe rh i
T u h fe tü ’l-A h v ezî v e y â E b û D â v û d ’ u n ş e rh i e l-M e n h el’in
e z an ve ik â m e t b a h s in e m ü r a c a a t e ts in le r. i-. ^ î.

• ı-) Ji : juljjJI j
T E R C E M. E S İ

731 “ ... Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)’in müezzini Sa’d (el-Ka-

razî (Radtyallâhü anh) ’den rivâyet edildiğine göre şöyle demiştir :
B ilâl (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in e z a n (la fız la rı) ı ik iş e r ik iş e r idi. O n u n
ik â m e t (la fız la r) i d a b ir e r idi."
N o t : S â ’d el-K arazi’n in evlâdı (h a d îs riv â y e ti y ö n ü n d en ) zayıf o ld u k la rı için
b u h a d îsin isn ad ın ın zayıflığı ve fa k a t h a d îs m e tn in in m â n â s ın ın sahih-i B u h â ri
de b u lu n d u ğ u Z evâiz’d e b ild irilm iştir.
536 SÜNEN-t ÎBN-t MÂCE

• A jil o. l tİ P j^ ıL u V * . jb ljjJ I

T E R C EM E S î
732) " ... Peygam ber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'İTL m evlâsı E b û R a fi’
(Radıyallâhü anh) ’den riv ây et edildiğine göre şöyle dem iştir :
Ben, B ilâl (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’i, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S e lle m )’in h u z u r u n d a e z a n c ü m le le rin i ik iş e r ik iş e r te k r a r la y a r a k
e z a n o k u rk e n v e ik â m e t c ü m le le rin i b ir e r d e f a o k u y a ra k ik â m e t
e d e rk e n g ö rd ü m ." f
N o t : Â lim ler R â v i M a’m e r b in M u h a m m e d b in U b eydullah’ın ve b a b a sı M u-
h am m ed ’in zayıflığı ü z e rin d e ittif a k e ttik le ri iç in h a d is is n a d ın ın zayıflığı Z ev âid ’de
b ild irilm iştir.
(J c J j i l l i | » l ı (v)

7 — SEN M ESCİDDE İKEN M ÜEZZİN EZA N O K U D U Ğ U

ZAM AN D IŞA RI ÇIK M A BÂBI

T E R C E M E S İ

733) " . .. E b ü ’ş-Ş a 'sâ (Süleynı bin el-E sved) (Radıyallâhü anh ) ’den riv a­
yet edildiğine göre şöyle söylem iştir :
Biz E b û H ü re y re (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ile b e r a b e r m esc id d e o tu r u ­
y o rd u k . M üezzin, (ik in d i için) e z a n o k u d u . E z a n ’d a n s o n r a b ir a d a m
m e sc id d e n k a lk ıp b ö b ü rle n e re k g itti. E b û H ü re y re (R a d ıy a llâ h ü a n h )
o n u m esc id d e n ç ık ın c a y a k a d a r g ö zü y le ta k ip e tti. S o n ra E b û H ü ­
r e y re (R a d ıy a llâ h ü a n h ) :
B âb : 7 KtTÂBÜ-L’EZÂN 537

«A m m a şu a d a m ş ü p h e siz k i E b ü ’l-K â sım (S a lla lla h ü A ley h i ve

S e lle m )’e isy a n e tti, dedi.»”

İ Z A H I

B u h a d is i M ü s 1 i m , T i r m i z î ve E b û D â v û d da
r iv â y e t e tm iş le rd ir. A h m e d d e b u n u r iv â y e t e tm iş v e ş u f ık r a y ı
ilâ v e e t m i ş t i r :
E bû H ü r e y r e (R a d ıy a U âh ü a n h ) d e m iş tir k i : R e s û lu lla h
(S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) :
«Siz m esc id d e o lu p d a e z a n o k u n d u ğ u z a m a n s a k ın h iç b irin iz
n a m a z k ılm a d a n m e sc id d e n çıkm ayınız.» b u y u rd u . E b û D â -
v û d ’ u n riv â y e tin d e o lay ik in d i e z a n ı o k u n u r k e n v u k u b u lm u ş ­
tu r.
E z a n b ittik te n s o n ra a d a m ın m e sc id d e n ç ık tığ ı N e s â i ’ n in
r iv â y e tin d e b e lirtilm iş tir.
H a d iste E b û H ü r e y r e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’n in «A m m a ş u
a d a m ...» d ey işi d a h a önce, n a m a z k ılın c a y a k a d a r m esc id d e b e k le ­
y e n in fa z ile tin i b e lirtm iş g ib i b ir ta v ır ta k ın d ığ ın a d e lâ le t ed er.

EZA N D A N SO N R A M ESCİD DEN Ç IK M A N IN HÜ KM Ü

H a d isin z â h iri e z a n d a n s o n ra m e sc id d e n ç ık m a n ın h a ra m lığ ın a
d e lâ le t e d er. Ç ü n k ü h a d is m e v k u f ise d e m e r f u ’ h ü k m ü n d e d ir. Ç ü n ­
k ü b ir s a h â b î b u g ib i sö z le ri k e n d i r e ’y in d e n söylem ez. Bil’a k is b u
t ü r sö z le ri a n c a k P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S e lle m )’d e n a l­
d ığ ı b ilgi d o la y ısıy la söyler.
H a n b e l î l e r ’e göre; e z a n d a n s o n ra m esc id d e n ç ık m a k h a ­
ra m d ır.
M â l i k î l e r ’ e g ö re ,e z a n d a n s o n ra ve h e n ü z ik â m e t e d ilm e ­
m iş ik e n m esc id d e n ç ık m a k m e k r u h tu r. İk â m e t e d ild ik te n s o n ra d a
h a ra m d ır.
H a n e f i ve Ş â f i î â lim le rin e g ö re e z a n d a n s o n ra m escid
d en ç ık m a k m e k r u h tu r. İk â m e t e d ild ik te n s o n ra d a h ü k ü m a y n ıd ır.
İ b n ü ’l - H ü m a m : E z a n d a n s c n r a m e sc id d e n ç ık m a n ın y a ­
sa k liği n a m a z k ılm a m ış o lu p b a ş k a b ir c â m i c e m â a tin in ta n z im i k e n ­
d isin e â it o lm a y a n k im se le re m a h s u s tu r. Y â n i o v a k it n a m a z m ı k ıl­
m ış b u lu n a n k işin in e z a n d a n s o n ra m e s c itte n ç ık m a s ın a b ir s a k ın c a
y o k tu r. K ezâ b a ş k a b ir c â m i c e m â a tin in d ü z e n le n m e si k e n d is in e â it
338 SÜNEN-Î ÎBN-Î MÂCE

o la n k işin in e z a n d a n s o n r a b ir m e sc id d e n çık ıp ilişk isi o la n c e m â a ta

v a rm a s ın d a b ir s a k ın c a y o k tu r, d e m iştir.
İ b r a h i m e n - N a h â î d e : M ü e zz in ik â m e te b a ş la m a ­
d ık ç a m e sc id d e n ç ık m a k ta b ir s a lo n c a y o k tu r, d e m iştir.
Y u k a rıd a b e y a n e d ile n â lim le rin g ö rü ş ü z a r û r e t o lm a d ığ ı h a l­
d e m e sc id d e n ç ık a n k işile re â ittir . A b d estsizlik , a b d e s tin sık ışık lığ ı:
v e b u r u n d a n k a n a k m a s ı g ibi b ir z a r û r e t d o la y ıs ıy la m e s c id d e n ç ık ­
m a k ta b ir s a k m c a y o k tu r. N ite k im b u n d a n s o n ra k i 734 n o lu O Si-
ın a n (R ad ıy aU âh ü a n h l ’ın h a d is i b u n u te ’y id e d e r.
İ m a m M âlik: «B ana u la ş tığ ın a g ö re b ir a d a m h a c ib â d e ­
tin i ifâ e tm e k ü z e re g e lm iş ve b u a r a d a S a î d ' b i n e l - M ü s e y -
y e b ’ in y a n ın d a o tu r u r k e n e z a n o k u n m u ş. A d a m e z a n d a n s o n ra
n a m a z k ılm a d a n m e sc id d e n ç ık m a k istem iş. S a î d o n a : Ç ık m a
Ç ü n k ü b a n a u la ş tığ ın a g ö re e z a n d a n s o n ra m e sc id d e n ç ık ıp d ö n m e ­
y e n k im s e n in b a ş ın a b ir k ö tü lü k g e lir d em iş, b u n u n ü z e rin e a d a m
o tu rm u ş . S o n r a ik â m e t b ira z g e c ik in c e a d a m : S a î d b e n i b u ra y a ,
h a p s e tm iş tir, d iy e re k ç ık m ış v e b in e k h a y v a n ın a b in ip g itm iş tir. Y ol­
d a h a y v a n d a n d ü ş m ü ş v e b i r t a r a f ı k ırılm ış tır. B ilâ h e re b u n u n d u ­
ru m u S a î d b i n e l - M ü s e y y e b ’ e b ild ir ilin c e : B aşın a
h o ş la n m a d ığ ı b ir ş e y in g e le c e ğ in i sa n m ış tım , dem iştir.» d e r.

Ibn-i Rüşd: « t b n ü ’ l - M ü s e y y e b ’ i n : «B ana u la ş ­

m ış tır...» s ö z ü n ü n m â n â s ı : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S el­
lem ) ’d e n r iv â y e t e d ilm iştir, d e m e k tir. Ç ü n k ü b u g ib i s ö z le r re y le söy­
lenm ez. İ b n ü ’ l - M u s e y y e b vin b ild ird iğ i m u sib e t e z a n d a n
s o n ra n a m a z k ılm a d a n m e s c itte n ç ık a n ve t e k r a r d ö n m e y e n k işin in
b a ş ın a g e le n d ü n y e v i b ir m u sib e ttir. Ç ü n k ü o kişi, d ü n y a s ıy la ilgili
işle rin i z a m a n ı g elm iş o la n n a m a z a te rc ih e tm iş oluyor» d e m iştir.

E b û A m r b in A b d i ’ l - B e r r : A b d e stli ik e n e z a n d a n
s o n ra n a m a z k ılm a d a n m esc id d e n ç ık a n kişi h a k k ın d a b u h a d îsle
h ü k m e d ilm e si ü z e rin e â lim le r ittif a k e tm iş le rd ir. K eza m e sc itte k i
a d a m te k b a ş ın a fa rz ın ı k ılm ış ise t e k r a r c e m â a tla o n a m a z ı k ılm a k
ü z e re m esc id d e b e k le m elid ir. C e m â a tla o n a m a z ı t e k r a r k ılm a d ık ç a
m e sc id d e n ç ık m a sı c â iz d e ğ ild ir. A n c a k k ıld ığ ı n a m a z t e k r a r c e m â a t­
la iâ d e si m a tlu b o la n n a m a z la r d a n d eğ ilse ç ık m a s ın d a b ir s a k ın c a
y o k tu r. Söz k o n u s u a d a m ın a b d e s t ta z e le m e k gibi b ir m a k s a d la te k ­
r a r m escid e g e lm e k ü z e re ç ık m a s ın d a b ir m a h z u r y o k tu r, d e m iştir.

E z a n d a n s o n ra m esc id d e n ç ık m a y ı m ü b a h k ıla n m a z e re tle rd e n

b irisi d e b u g ü n k ü b irta k ım in s a n la rın m e s c itle rd e ih d a s e ttik le ri
B âb : 7 KÎTÂBÜ-L’EZÂN 539

b id ’a t ve g a y ri m e ş rû h a re k e tle rd ir . M eselâ; İm a m ın sesi b ü tü n ce­

m â a t ta r a f ın d a n d u y u ld u ğ u h a ld e m ü b e lliğ lik yapm ak» im â m ın ip e k ­
li elbise g iy m esi v e y â a ltın ta k ın m a s ı, im a m ın P e y g e m b a r (S a lla lla ­
h ü A ley h i ve Sellem ) ve H u l a f â - ı R â ş i d î n ’ i n n a m a z kıl-
d ın ş m a a y k ırı b ir ta r z d a n a m a z k ıld ırm a s ı ve b e n z e ri h a r e k e tle r o
m esc id d e n n a m a z k ılm a d a n ç ık m a y ı m e ş rû k ıla r.
E b û D â v û d ’ u n ‘T esvîb b â b ı’n d a M ü c â h i d ' den ri­
v â y e t e ttiğ in e g ö re şöyle s ö y le n m iş tir :
«Ben A b d u lla h b in Ö m e r b in e l-H a ttâ b (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â )
ile b e ra b e rd im . B ir m ü e z z in öğle v e y â ik in d i e z a n ın d a te s v îb e tti.
Y â n i « E s-S alâtu H a y r ü n M in en n ev m » d ed i. İb n -i Ö m e r M ü c â h id 'e i
«Bu m esc id d e n çık ıp gid elim . Ç ü n k ü ş u te s v îb (öğle v e y â ik in d i e z a ­
n ın d a o k u n d u ğ u için) b id ’a ttır» , d e m iştir.

H A D İSİN FIK IH Y Ö N Ü

H adis, e z a n d a n s o n ra m esc id d e n ç ık m a n ın y a s a k o ld u ğ u n a d e lâ ­
let ed er. B u n u n ta f s ilâ tı y u k a r ıd a geçti.

**"- 1®Î--İ ^ f. f ~ * ı Sa \ o' ^^ ^

WC»’ I . j JiUJ>- — V fi

• Ö6 ‘ ^ ‘^ * ‘- * - x 0; ‘ ^ 1(>' J *

‘ j <y f * ü S'îvı iT îil ^ ^ > 3y , d i :d i

. « J

^ •’ «SI 0; [ «"!_• . j ! jr I #.>UJ ; j*|} j | j

• j f û; jU-l
E bu ş-Şa'sa (R .A .)’ın H âl T ercem esi

S üleym b in E sved b in H anzala el-M uhârîbi el-K ûfi’dir. Ö m er b in el-H attab,

o n u n oğ lu A bdullah, E b û Z err, H uzeyfe, îb n -i M esud, Âişe, E b û H ü re y re ( R A .)
ve b a ş k a la rın d a n h a d is riv ây e t e tm işlerd ir. K en d isin d en de İ b ra h im en-N ehâî,
A b d u rraiım a n b in el-Esved, Câftıi’ b in Ş ed d âd , E b û İ s h â k ve b ir c e m a a t riv ây e tte
(R .A .), b u lu n m u ş la rd ır. Ib n i M uin, el-îcli, N esaî ve A h m ed o n u n s ik a old u ğ u n u
söy lem işlerdir. îb n -i A bdil-B err de : Â lim ler o n u n sik a o ld u ğ u n u ic m â e tm işle rd ir
H : 83 veya 85 yılı v e fa t e tm iştir. K ütü b -i S itte sa h ih leri, o n u n h ad isle rin i naklet-
m işle rd ir. (El-M enhel C. 4, S ah. 217) -
540 SÜNEN-t IBN-Î m â c e

T E E C E M E S I

734) Osman (Radtyallâhü anh)’den rivâyet edildiğine göre Resûlul-

laA (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu dem iştir:

«M e s c id d e ik e n e z a n o k u n d u k ta n s o n r a d ış a n ç ık a n k im s e b ir ih ­
t iy a ç iç in ç ık m a m ış v e d ö n m e k is t e m e m iş is e , o k iş i m ü n a f ık t ır . »

N o t : Z ev âid ’d e : İ s n a d ı za y ıftır. Ç ü n k ü is n a d d a İbn-i E b i F erv e v a rd ır. O n u n

a d ı İ s h a k b in A b dillah’tır. Â lim ler o n u zayıf sa y m ışla rd ır. A b d ü lce b b ar İbn-i Ö m e r
de o n u n gibidir, d e n m iştir.
 4 — MESCİDLER VE CEMAATLAR KİTÂBI

\Xa*+*A <D ^ ı_jl>

1 — A LLAH ÎÇ İN B ÎR M E S C İD Y A P A N BÂBI

. A«*« jj* U? . A-»a£ t j ' lj*J j>" Lf , O ^ i (J 1 û" J*.! — VT6

^ * ' 0 ** *? *#■»
• 'îı ■' • — i *',•?,« »ı • ^ f a» t / , fi*
J < ^ ü l A** U)1 A-ft a jb L? • 4 î *-2>(3I c X j X j J»,l b A » j -

‘ ( i l ‘j ’ ^ ‘ « j1 <> «Si JÛ * <> Aı J« L j r - . J u tfî t> l

İl 3r>
' <"
:36 sJİ& ü'Jt'cf* u /d ' «Si <>İl i î i i c i . v
«>• , * * * ✓ * ✓ • w

. « a îİ :i j & <1 J,' < «3#ı p o y ' i lA a e U

_♦».; < >wallai.l ö . j f t f - iS j j i * l ^ dr *İI a-* 0 ; (jlp* Ojf • J —(/* ^ jls » : J u ljjl j

. ^U»Yl \x^~ j j lo - c/J »I_JjJ . ı3 4^* * C ı ^»«»l jlj < A*V •■!>'

T E R C E M E S
f
735) "... Ömer bin el-Hattâb (Radtyallâhü a«A)’den rivâyet edildiğine
göre şöyle demiştir :

B en , R e s û lu lla h ( S a l l a l l a h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’i *
542 SÜNEN-Î ÎBN-I MÂCE

« H e r k im , iç in d e A l l a h a d ı a n ıla n b ir m e s c id i b in â e d e r s e A lla h
da onun iç in c e n n e tte b ir e v b in â e d e r », b u y u r u r k e n iş ittim .»”

N o t : Z evâid’d e : Ö m er (R .A .)’in h a d is i m ü rse ld ir. Ç ü n k ü O sm a n h in Ab-

d illah b in S ü ra k a , Ö m e r (R .A .)’d e n riv â y e t etm iş. H alb u k i Ö m er (R .A .), O n u n
a n a sın ın b a b a sıd ır. V e O sm a n k e n d isin d e n h a d is işitm e m iştir. B u n u el-Mizzîy
et-T ehzib’te söy lem iştir. İbn-i H ib b â n d a sa h ih in d e b u sen ed le h a d isi riv ây e t e t ­
m iş tir . d en ilm iştir.

T E R C E M E S İ

736) “ ... Osman bin Affân (Radıyallâhü anh)'âttı rivâyet edildiğine gö­
re şöyle dem iştir:

B en , R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e n D ’i ş ö y l e ü r i ö ’-

k en iş ittim :

« H e r k im A lla h iç in b ir m e s c id b in â e d e r s e A lla h d a o n u n iç in
Ç e n n e t ’t e o n u n m is lin i b in â e d e r .» ___ , _________

^ .■ 1 ‘ ^ 1 a 4*A*ilIt 6 İ J J J ilj li J u J jllj a - / jp S a 4 i ı t

T E R C E M E S İ

737) Ali bin Ebî Tâlib (Radıyallâhü anh)’den rivâyet edildiğine göre
Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, dem iştir:
« H e r k im kendi m a lın d a n A lla h iç in b ir m e s c id ya p a rsa A lla h
d a o n u n iç in C e n n e t ’t e b i r e v y a p a r .»

N o t: Z evâid’d e : R â v i el-V elid b in M ü slim ted lisçi o lu p b u n u a n ’an e ile r i­

v ây et e tm iştir, şeyhi L eh ia d a zay ıftır. B u n ed e n le Ali (R .A .)’m h a d is in in isn ad ı
zayıftır, d en ilm iştir.
Bâb : 1 KtTÂBÜ-L’MESÂCÎD 543

• OU» 4İU >i ı ju l_^^l ^

T E R C E M E S Î

738) “ ... C âb ir bin A bdillah (Radtyallâhü ankürnâ) ’d a n ; şöyle d e m iştir:

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) b u y u r d u la r k i :
«H er k im A lla h için b a ğ ır tla k k u ş u y u v a s ı g ib i v e y â d a h a k ü ç ü k
b ir m escid y a p a r s a A lla h d a o n u n için C e n n e t’te b ir ev y a p a r.»
N o t : ZevâM ’d e : İsn a d ı sah ih , rica li d e sik a d ır, d en ilm iştir.

BU BÂBTAKİ HA D İSLERİN İZAHI

Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d is in i, î b n - i H i b b â n ;
O s m a n (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın h a d îs in i B u h â r i , M ü s l i m
ve T i r m i z î ; C â b i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d is in i i b n - i
H u z e y m e d e riv â y e t e tm iş le rd ir. A 1 i (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in
h a d is in i, m ü e llifte n b a ş k a r iv â y e t e d e n in b u lu n u p b u lu n m a d ığ ın ı b il­
m iy o ru m .,
T i r m i z i. O s m an (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m h a d îs in i r iv â ­
y e t i t t i k t e n s o n r a : Bu k o n u d a E b û B e k i r , Ö m e r , Ali,
A b d u l l a h bin Amr, Enes, îbn-i A b b â s , Âişe,
Ü^ m m ü H a b î b e , E b û Z e r, A m r b i n A b e s e ,
V â s i l e b i n e 1- E s k a ’ E b û H ü r e y r e ve C â b i r
bin A b d i l la h (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’d e n d e r iv â y e tle r v a rd ır.
O s m a n (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m h a d îs i h a s e n - s a h ih tir, d e m iştir.
Bu b â b ta g e ç e n b ü tü n h a d is le r A lla h iç in b ir m escid y a p m a n ın
n e k a d a r se v a b o ld u ğ u n u ifâ d e e d e rle r. H a d îsle rd e «A llah için ...» t a ­
b irin d e n m a k s a d , M escid y a p m a k ta n g a y e n in A lla h rız a s ı o lm a sıd ır.
O n u n iç in e l-F e tih ’te b e y a n e d ild iğ in e g ö re I b n ü ’ l - C e v z i :
K im y a p tığ ı m esc id ü z e rin e ism in i y a z a r v e y â y a z d ır ır s a ih lâ s ta n
u z a k k a lm ış o lu r, d e m iştir. Ü c re t m u k a b ilin d e m esc id in ş a a tın d a ç a ­
544 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

lış a n k im se iç in d e b u özel v a a d h â s ıl olm az. Ç ıin k ü ih lâ s y o k tu r.

B u n u n la b e r a b e r s e v a b ı b u lu n u r.
H a d îs in : «A llah o n u n iç in b i r m islin i C e n n e t’te y a p a r.» f ık r a s ı­
n a gelince; N e v e v i ; F ı k r a d a k i : «...m isli...» k e lim e si iki m â n â ,
y a m u h te m e ld ir :
1. Y â n i A lla h ’ın C e n n e t’te y a p a c a ğ ı b in â ev d e n ilm e si B a k ım ın ­
d a n m esc id g ib id ir. A m a, g e n işliğ i ve d iğ e r y ö n le rd e n ü s tü n lü ğ ü m a ­
lû m d u r. Ç ü n k ü C e n n e t’te k i y a p ıla r, h a d îs le s â b it o ld u ğ u gibi, h iç b ir
g ö z ü n g ö rm e d iğ i h iç b i r k u la ğ m işitm e d iğ i ve h iç b ir b e ş e rin d ü ş ü ­
n e m e d iğ i g ü z e llik te d irle r.
2. M escid, d ü n y a e v le rin d e n ü s tü n o ld u ğ u g ib i A lla h ’ın o k işiy e
C e n n e t’te y a p a c a ğ ı b in â , c e n n e t’te k i e v le rd e n ü s tü n o la c a k tır, d e ­
m iştir.
T u h fe tü ’l-A h v ezî y a z a r ın ın b e y â n ın a g ö re, b â z ıla n , f ı k r a d a k i :
« ...m isli...» k e lim e sin i şöyle y o r u m la m ış la rd ır : A lla h ’ın c e n n e tte y a ­
p a c a ğ ı b in a , b ü y ü k lü k b a k ım ın d a n k işin in y a p tığ ı m esc id g ib id ir.
L â k in b ir ç o k y ö n le rd e n d a h a g ü z e l o la c a k tır. C â b i r (R adiyal-
l â h ü a n h ) ’in h a d is in d e : « B a ğ ırtla k k u ş u y u v a s ı g ib i v e y â d a h a k ü ç ü k
b ir m escid ...» b u y u ru lu y o r. Â lim le rin e k s e risi b u ifâ d e y i m ü b a lâ ğ a
ü z e rin e y o ru m la m ış la rd ır. Ç ü n k ü g e rç e k te n b a ğ ır tla k k u ş u y u v a sı
k a d a r k ü ç ü k o la n b ir y e rd e , b ir in s a n m n a m a z k ılm a s ın ın m ü m k ü n
o lm a d ığ ı b ilin m e k te d ir. G ây e, e n u f a k b ir m escid i b ile y a p m a n ın f a ­
z ile tin i a n la tm a k ta d ır .
B âzı â lim le r b u ifâ d e y i z â h irin e g ö re y o r u m l a y a r a k : H a d îsin
m â n â s ı ş u d u r, d e m iş le r d ir : B ir m escid i g e n iş le tm e k ih tiy a c ı d u y u l­
d u ğ u z a m a n , y a p ıla c a k ilâve, b ir k u ş y u v a s ı k a d a r b ile olsa, a n la ­
tıla n se v a b ı k a z a n d ırır. Y â h u t b ir c e m â a t, o r ta k la ş a b ir m esc id in ­
şâ e d e rle r de, k a tk ıd a b u lu n a n la r m y a rd ım h issesi, b ir k u ş y u v a sı
tu ta r ın d a bile olsa, h a d îs te b ild irile n s e v a b ı k a z a n d ırır.
B â z ı l a n : M escid ile, b ilin e n m â n â k a sd e d ild iğ i ta k d ir d e a n la tı­
la n y o r u m la ra ih tiy a ç d u y u lu r. L âkin, m escid k e lim e si ile secd e y e ri
k a sd e d ilirse , m e z k û r y o r u m la ra ih tiy a ç d u y u lm a z , d e m işle rd ir. T u h ­
f e tü ’l-A hvezî y a z a n : M escid ile, secd e y e ri d eğ il d e b in â n m m ü ra d
o ld u ğ u b â z ı riv â y e tle rd e n a ç ık ç a a n la şılıy o r. M eselâ Ü m m ü H a -
b i b e 'n i n h a d îsin d e ; U-j 4U, ^ = «Kim A lla h n z a s ı
için b ir ev y a p a rs a ...» b u y u r u lm u ş tu r . Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in
(735)* n o lu ) h a d îs i n d e : «Kim, iç in d e A lla h ism in in a n ıld ığ ı b i r m e s­
cid y a p a rs a ...» b u y u r u lm u ş tu r , d e m iştir.
 Bâb : 2 KİTÂBÜ-L’MESÂCİD 545

-* , Jla-Lil Xx£İ (t)

2 — M E S C İD L E R İ T E Ş Y ÎD (Y Ü K S E L T M E K ) BÂBI

t %
c f- *■ *ü ^ ^ K .3 & ^ ~ vn

£ & L r f j i r V » ^ 3 . r - 3 3 & : 3U î

. « Jk>-dU ^ L i .^

t e r c e m e s i

739) “ ... Enes bin Mâlik (Radıyallâhü anh)’den rivâyet edildiğine göre;
Resûllulah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, demiştir : J

« İn sa n la r, m e sc id le ri (y a p m a k ) ile b irb irle rin e k a rş ı ö ğ ü n ü p if­

tih a r e tm e d ik ç e k ıy â m e t k o p m a y a c a k tır.» ”

İ Z A H I

B u h a d is i E b û D â v û d ve A h m e d d e r iv â y e t e tm iş ­
le r d ir . N e s â i d e b u n u , şu m e a ld e k i b ir la fız la r iv â y e t e t m iş t ir :

« İn sa n la rın m e sc id le ri y a p m a k ile b irb irle rin e k a rş ı ö ğ ü n ü p , if ­

t ih a r e tm e le ri, k ıy â m e tin a lâ m e tle rin d e n d ir.»
E l- M e n h e l y a z a n : in s a n la r ın öğünüp iftih a r e tm e le r i, ö r n e ğ in
ş ö y le o la b ilir : B e n im m e s c id im , s e n in k in d e n d a h a y ü k s e k tir veyâ
daha s ü s lü d ü r v e y â daha g ü z e ld ir veyâ daha g e n iş tir ... Bunu söy­
le r k e n k iş i r iy â , g ö s t e r iş ve i f t i h a r n i y e t i n i ta ş ır .

H a d îs , m e s c id le r in y a p ım ı ile ift ih a r e tm e n in k ıy â m e tin a lâ m e t­

le r in d e n o ld u ğ u n a d e lâ le t e d e r , d e m iş tir .

ı 0*"^ +’hŞ. Cj•

#»
CJ
•
İZ A fr ~ VI •

J - 1 Î - 'f \ > \ » Cf- / S < »iZİ \ t -

i * '*■' ^ , * - * " w
. aç i ^ ir i iı^ \ir î ^ i r ^

aİ mJ * ujuaiλ î
*
. j L J I 1^1 jU» U - « i/ ( j-L t j j g

S ü n en i tb n -i M âce — C . : 2 - F . : 35”
546 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

T E R C E M E S İ

. 740) " ... İb n -i A b b â s (R a d ıya llâ h ü anhüm â)'t\an riv â y e t e d ild iğ in e göre
ResııUıllah (Sallallahü A le y h i ve Sellem ) şöyle b u y u rm u ş tu r :

« Y a h u d ile r h a v r a la r ın ı y ü k s e lttik le r i ve h r is tiy a n la r k ilis e le r i­

n i y ü k s e lt t ik le r i g ib i s iz le r in d e b e n d e n s o n ra m e s c id le r in iz i y ü k s e l­
t e c e ğ in iz i b iliy o r u m .» ’’

N ot : Z ev âid ’de : İsn a d ı zay ıftır. Ç ü n k ü senedde C ü b are b in el-M uğallis b u ­

lu n u y o r ki o çok yalan cıd ır. E b û D âv û d d a b u h a d îsi b a ş k a b ir ifad e ile ve kendi
senediyle İbn-i A bbas (R .A .)’ta n m e rfu ’ o la ra k riv ây e t e tm iştir, d en ü m iştir.

İ Z A H I

N o tta b e lir t ild iğ i g ib i E b û D â v û d da bu h a d is i İ b n - i

A b b â s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'd e n şu la fız la r iv â y e t e tm iş tir :

« B e n m e s c id le r in te ş y id i ile e m r o lu n m a d ım . İb n - i A b b a s d e d i k i s

Y a h u d ile r v e h r is tiy a n la r (m â b e d le r in i) y a ld ız la s ü s le d ik le r i g ib i
s iz le r d e m u h a k k a k s ü s le y e c e k s in iz .»
T e ş y îd : M ü e llif b u bâbm b a ş lığ ın d a v e E b û D â v û d da
İ b n - i A b b a s ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’ı n h a d î s i n d e b u k e lim e y i k u l­
la n m ış la r d ır . E l-M e n h e l y a z a r ın ın E l - B a ğ a v i ’ den n a k le n be­
yan e ttiğ in e g ö re , m e s c id le r in te ş y îd in d e n m aksad, o n la r ı y ü k s e k
y a p m a k tır . T e ş y îd in lü g a t m â n â s ı, b in a y ı y ü k s e ltm e k , s a ğ la m yap­
m a k , in ş a a t ın d a a lç ı v e k ir e ç g ib i m a lz e m e le r i k u lla n m a k d e m e k tir .

E b û D â v û d ’ un r iv â y e t e ttiğ i İ b n - i A b b a s (R a d ı-
y a llâ h ü a n h ) 'm h a d îs in d e : « Y a h u d ile r v e h r is t iy a n la r ...» fık r a s ı m e v ­
ku f yâni İ b n - i A b b â s ’ ın s ö z ü o la r a k g e ç m e k te d ir . İ b n - i
H i b b â n ’ ın r iv a y e t i d e b ö y le d ir . B u n u n la b e ra b e r m e rfu ’ h ü k ­
m ü n d e d ir. Ç ü n k ü bu g i b i s ö z l e r , r e ’y e d a y a lı o la m a z .
Z u h ru fe : E b û D â v û d ’ un r iv â y e tin d e geçen fiilin m as-
d a r ı o la n bu k e lim e n in a s ıl m â n â s ı s ü s le m e k t ir .
Z u h r u f : K e l i m e s i is e a s l ı n d a a l t ı n d e m e k tir . B ilâ h e r e a lt ın la ya­
p ıla n her tü r lü s ü s le m e y e d e n ilm iş tir . N i h â y e ’n i n b e y â n ın a g ö re
Z u h r ü f, a lt ın la y a p ıla n n a k ış la r v e r e s im le r d ir .
E l-M e n h e l y a z a r ı, h a d îs in a ç ık la m a s ı ile ilg ili o la r a k a ş a ğ ıd a k i
m a ’l u m a t ı v e r m i ş t i r :
Bâb : 2 KİTÂBÜ-L’MESÂCÎD 547

Y a h u d île r ve h r is tiy a n la r , k u ts a l k ita b la r m ı ta h r if e d e re k , b u n ­

la r la a m e l e tm e y i b ıra k ın c a , m â b e d le rin i a ltın la sü sle m ey e g iriş m iş ­
le rd ir. H adis ile s a n k i şöyle u y a rı y a p ılıy o r : ‘S izler, a m e ld e ih la sı b ı­
r a k tığ ın ız ve m esc id le ri y ü k s e k ve sü s lü y a p m a k la ö ğ ü n e re k b irb iri­
n ize k a rş ı if tih a r e ttiğ in iz z a m a n , sizin h â lin iz y a h u d l ve h ris tiy a n -
la r m h â lin e d ö n e c e k tir.’
M escidleri, ilk o la r a k s a h â b e d e v rin in s o n la rın d a e 1 - V e 1 î d
b in A b d ü l m e l i k bin M e r v â n sü sle m iş ve ilim e h li­
n in çoğu, fitn e k o rk u su y la , b u n u n k a rş ıs ın d a s u s m u ş tu r.
.E l-A y n î; ‘İ b n - i A b b â s (R ad ıy aU âh ü a n h l ’ın h a d i­
sin i delil g ö s te re n a rk a d a ş la rım ız ; M escid leri sü sle m e k m e k ru h tu r.
H ele v a k ıf m a lın d a n m a s r a f y a p a r a k sü sle m ek , câ iz d e ğ ild ir. Bu m a s ­
ra f, h a rc a m a y a p a n m ü te v e lli v e y â b a ş k a s ın d a n ta n z im ed ilir, d e ­
m işle rd ir. Kişi, k e n d i m a lın d a n sü sle m ey i y a p ın c a n iç in k e r â h e t v a r?
diye b ir so ru h a tır a g e le b ilir. B u n u n sebebi, y a n a m a z k ıla n k işin in
sü sle m ey e b a k a r a k m eşg u l o lm a s ıd ır y a d a p a ra y ı y e rsiz h a rc a m a s ı­
d ır,’ d e m iştir.
İbn-i Reslân: Bu h a d îs, a ç ık b ir m û ciz ed ir. Z ira P e y g a m ­
b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), k e n d is in d e n s o n ra m e y d a n a g e le ­
cek o la n d u r u m u h a b e r v e rm iştir. M escid leri sü sle m e k ve b u n u if­
t i h a r vesilesi y a p m a k , b u g ü n M ı s ı r , Ş a m ve K u d ü s ’ t e
d e v le t a d a m la r ı a r a s ın d a y a y g ın b ir h a l a lm ıştır. B u ra d a k i d e v le t
a d a m la rı, h a lk ın m a lın ı c e b re n a la r a k m esc id le ri ve o k u lla rı m o d e rn
b ir şe k ild e y a p m a k ta d ır la r . A lla h ’ta n s e lâ m e t ve â fiy e t d ileriz, d e ­
m iştir.
E ş - Ş e v k â n î : H adîs, m e sc id le rin y ü k s e k ve sü slü y a p ılm a ­
s ın ın b id ’a t o ld u ğ u n a d e lâ le t e d er. E b û H a n ı f e ’ n in b u n a
r u h s a t v erd iğ i riv â y e t o lu n m u ş tu r, d e m iştir.
E l - B e d r b i n e l - M ü n i r : H a lk ın e v le rin i y ü k s e k ve s ü s ­
lü y a p ın c a m esc id le ri de böyle y a p m a la rı m ü n â s ip tir. T â ki m escid-
le r h a k ir g ö rü n m e k te n k o ru n s u n , d e m iştir.
M escidleri y ü k s e k ve s ü s lü y a p m a y ı câ iz g ö re n le rin d a y a n a ğ ı,
S e lefin böyle y a p a n la r k a rş ıs ın d a su s m a s ıd ır. B u n la ra g ö re b id ’at-ı
h a s e n e sa y ılır, m esc id le re r a ğ b e t e d ilm e sin i sa ğ la r.
S ü slem e n in , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in e m r in ­
d e n o lm a d ığ ın a , k ıy â m e tin a lâ m e tle rin d e n s a y ıld ığ ın a ve y a s a k la n a n
if tih a r ç e şid in d e n o ld u ğ u n a d e lâ le t e d e n h a d îs le r m ü v a c e h e sin d e a n ı­
la n d a y a n a ğ ın tu ta rs ız lığ ı â ş ik â rd ır.
548 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

S e le f’in su sm a sı, k a b u l a lâ m e ti sa y ıla m a z . Ç ü n k ü y u k a r ıd a a n ­

la tıld ığ ı g ib i b u iş, d e v le t a d a m la r ın d a n b a ş la m ış tır. Selef, b ir f it­
n e ç ık m a sın d iy e su sm a y ı te rc ih e tm iştir.
E 1 - H â f ı z , e l-F e tih 'd e şöyle d e m iş tir :
‘B azı â lim le r, m e sc id le ri y ü k s e k ve s ü s lü y a p m a y a r u h s a t v e r ­
m işle rd ir. E b û H a n i f e d e : Bu iş, m e sc id le re t a ’zim m a k s a ­
d ıy la ve h â z in e d e n h a r c a m a y a p m a m a k ş a rtıy la c â iz d ir, d e m iştir. B u­
r a d a b ir k a ç ön em li n o k ta v a r d ı r :
1. M escid leri sü sle m ek , n a m a z k ıla n la r ın k a lb in i m e şg u l ed ecek
d u r u m d a ise b u n u n m e k r u h lu ğ u n a â lim le r ittif a k e tm işle rd ir.
2. S ü slem ek ; ö v ü n m ek , if tih a r e tm e k , r iy â k a rlık ve g ö ste riş için
ise y in e m e k r u h tu r. H a ttâ d e ğ il sü sle m ek , m esc id le ri böyle b o z u k
n iy e tle rle in ş â e tm e k d e m e k r u h tu r.
3. S a ğ la m o lsu n diy e m escid in ş a a tın d a alçı, k ire ç ve b e n z e ri
m a lz e m e le ri k u lla n m a k m e k r u h d e ğ ild ir. B u n u n d elili O s m a n
(R ad ıy aU âh ü a n h l ’ın h a lîfe ik en M e d î n e ’ d e k i M e s c i d i
N e b e v i ’ yi y ık tırıp ta ş ve k ire ç le in ş â e tm iş o lm a sıd ır.
İbn-i A b b â s (R ad ıy aU âh ü a n h l ’m : « ...M escid leri sü sle y e ­
ceksiniz.» şözü, s ü s le m e n in y a s a k lığ m a d elil d e ğ ild ir, ç ü n k ü m e v k u f­
tu r. H ü k m e n m e r f u ’ o ld u ğ u k a b u l ed ilse şöyle y o r u m la n ır - B u n d a n
m a k sa d , n a m a z k ı la n ’ kişiyi m eşg u l ed e n sü sle m ed ir. V ey â riy â ve
g ö s te riş için y a p ıla n sü sle m ed ir.
4. -H a lk ta n z o rla p a r a a lıp m escid y a p m a k h a ra m d ır.
5. M ü tev elli ve b e n z e ri k işile rin v a k ıf m a lın d a n h a rc a m a y a p a ­
r a k , m escid i sü sle m e le rid ir. Bu d a h a ra m d ır . Hiç b ir âlim , b u n a ru h
s a t v e rm e m iştir.

A b d u l l a h b i n Z ü b e y r (R ad ıy aU âh ü a n h ) , K â ’ b e ’ yi
y e n id e n y a p a rk e n e sk isin d e n d a h a fa z la y ü k s e lte re k m u h k e m y a p ­
m ıştır. K e n d isin e m u h â le fe t e d e n le rin e lin d e hiç b ir delil y o k tu r. B ü­
tü n itira z la r ı R â ’ b e ' n in e sk isin d e n fa z la y ü k s e ltilm e s in d e n ib a ­
re tti. N itek im İ b n - i Z ü b e y r (R ad ıy aU âh ü a n h ) K â b e ’ yi
y ık a r a k d u v a rla rın ı y e n ile m e k isted iğ i z a m a n İ b n - i A b b â s
(R a d ıy a U âh ü a n h ) K â ’ b e d u v a r la r ın d a n e ğ ilm iş o la n y e rle ri tâ-
m ir e tm e k le y e tin ile re k d u v a r la r a b ir ilâ v e y a p ılm a m a s ın a t a r a f t a r
o ld u ğ u n a iş â r e t e d e re k İ b n - i Z ü b e y r (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’e :
S e n d e n s o n ra g e le n b ir e m îrin s e n in y a p tığ ın ı d e ğ iştirm iy e c e ğ in d e n
e m in d eğ ilim , d e m iştir.
B âb: 2 KİTÂB Ü-L’MESÂCİD 549

H alîfe H â r u n e r - E a ş î d ’ in v e y â e 1 - M e h d i ’ n in
y a h u t d a e l - M a n s û r ’ u n K a b e ’ yi y ık tır a r a k İ b n - i
Z ü b e y r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in y a p tırd ığ ı şe k ild e y e n ile m e sin i is­
te d ik le ri ve İ m a m - 1 M â 1 i k ’ in o n la rı u y a r a r a k : K â b e ’ -
n in m e lik le rin o y u n c a ğ ı h â lin e d ö n ü ş m e s in d e n k o rk a rım , d em esi ü z e ­
rin e b u iş te n v a z g e ç tik le ri riv â y e t o lu n m u ş tu r.
Y u k a rıd a n b e ri v e rile n iz a h ta n a n la ş ıld ığ ı g ib i Ş e v k â n i ’ n in
ve b a ş k a s ın ın b ir a y ırım y a p m a d a n : M escid leri y ü k s e ltm e k ve s ü s ­
le m e k y a s a k tır, sö zleri y e rin d e d e ğ ild ir!’»

H A D İSİN FIK IH Y Ö N Ü

1. M e sc id le ri y ü k s e k y a p m a k m e ş ru d e ğ ild ir. B u n d a k i ta f s ilâ t

y u k a r ıd a g ö rü ld ü .
2. A ltın , g ü m ü ş ve b e n z e ri ş e y le rle m e sc id le ri sü sle m e k câ iz d e ­
ğ ild ir. Bu iş y a h u d ile rin ve h r is tiy a n la r ın k â rıd ır. Bu sebeple, b u n ­
d a n u z a k d u r m a k g e re k ir.

T E R C E M E S İ

741) " ... Ö m er bin e l-H a ttâ b (Radıyallâhü anh )'d en rivâyet edildiğine
göre R eşûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle b u y u rm u ştu r :

«A m eli b o zu k b ir h â le g e le n h e r k a v im , m e sc id le rin i y a ld ız la s ü s ­
lem e y e k a lk ış ırla r. (Böyle o lm a y a n b ir k a v im g e lm e m iştir.» ”
N o t : Z evâid’de : B u h ad isin isn a d ın d a E bû İs h a k b u lu n u r. K i k en d isi ted lis
y ap a rd ı. R â v i C ü b â re de çok y alan cıd ır, d en m iştir.

İ Z A H I

S i n d i : H a d is in m â n â s ın ın şöyle o ld u ğ u u m u lu r : H e r k av -
m in a m e li b o zu k b ir h â le g elince, y â n i b ü tü n e n e tti ve g a y re tle ri y ü k ­
se k b in a la r y a p m a k ve sü sle m e k o lu n ca, bu h a l o n la rı m esc id le ri de
550 SÜNEN İ İBN-İ MÂCE

a ltın y a ld ız ı ile sü sle m ey e s ü rü k le y e c e k tir. Ç ü n k ü e v le ri y ü k se k ,

m â m u r ve n a k ış lı ik e n m e sc id le rin in böyle o lm a m a s ın d a n h o şla n m ı-
y a c a k la rd ır, d e m iştir.
Ş u h a ld e b ir k a v m in m e s c id le rin in y a ld ız la rla sü sle n m iş o lm ası,
o k a v m in h a y rin e a lâ m e t değil, b ilâ k is a m e lle rin in b o z u k b ir h â le
g e ld iğ in e b ir b e lirtid ir. B u n u n için m esc id le ri a ltın , g ü m ü ş ve b e n ­
zeri m a d d e le rle s ü s le m e k te n s a k ın m a k g e re k ir.

»U» c/l »V» (r)

3 — NEREDE M ESCİDLER YA PM AK CÂİZDİR, BÂBI

& « 3 u c .j & ı-y T j ı s . j ö S ^ - v ır

. ^ 'çrf's* $C
' dfŞ. ^ ‘

Âi-lî V : yte a4>. ,j jljl*» 1*13^ .

v l »3> ; ^ tjSiî. ^ a ü . ftj ^

<İ~V- 3-V i*§| : 3^ 4 j i . VI <_rîf

•*

T E R C E M E S İ

742) " ... E n e s b in M â lik { R a d ty a llâ h ü a n h ) 'd m riv â y e t ed ild iğ in e göre,

şöyle d e m iş tir :

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in M e d in e ’d e k i m esc i­

d in in y e ri, Benî N e c c â r k a b ile s in e â it idi. O r a d a h u r m a a ğ a ç la rı ve
m ü ş rik le rin k a b ir le r i b u lu n u y o rd u . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve
S e lle m ), o k a b ile y e :
«Bu y e ri p a r a m u k a b ilin d e b a n a veriniz.» b u y u rd u . O n la r d a .•
Bu y e r için k a t ’iy y en p a r a a lm a y a c a ğ ız , d e d ile r. E nes (R ad ıy aU âh ü
a n h ) , d e m iş tir k i : B u n u n ü z e rin e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve
S e lle m ), o r a d a m escid y a p m a y a b a şla d ı. S a h â b île r de O n a (m a lz e ­
m e) v e riy o rla rd ı. V e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) şö y ­
le d i y o r d u :
«Bilmiş o lu n ki, g e rç e k h a y a t â h ir e t h a y a tıd ır. (A lla h ’ım ) E n s â r
v e M u h â c irle re m a ğ fire t eyle.» E nes (R ad ıy aU âh ü a n h ) d e m iş tir k i :
Bâb : 3 KÎTÂBÜ-L’MESÂCÎD 551

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), m esc id y a p m a d a n önce

n a m a z ı v a k tin e e riş tiğ i y e rd e k ıla rd ı.”

İ Z A H I
Bu h a d is i B u h â r î , M ü s l i m , E b û D â v . û d ^ e N e
s â î d e r iv â y e t e tm iş le rd ir. B u h â r i , M üsfs 1 i m ve E b û
D â v û d ’ u n r iv a y e ti d a h a u z u n d u r.
B e n i N e c c â r k a b ile si, E n s a rd a n b ü y ü k b ir k a b ile d ir.
N e c c â r , o k a b ile n in b a b a sıd ır. A dı T e y m ü ’ l - L â t ’ tır. O n a
N e c c â r (m a ra n g o z ) lâ k a b ın ın v e rilm e s in in sebebi; sö y le n d iğ in e
g ö re k e s e r ile s ü n n e t o lm u ş o lm a sıd ır. Bu k a b ile , P e y g a m b e r (S a l­
la lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in d e d e si A b d ü ’ l M ü t t a 1 i b ’ in.
d a y ıla rı idi. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), b u a k ra b a lık
. d o la y ısıy la o n la rı ç a ğ ır ta r a k , k e n d ile rin e â it o la n m escid y e rin i s a ­
tın a lm a k iste m iştir.
H a d isin z â h irin e g ö re B e n î N e c c â r k a b ile si, a r s a bede
lin i a lm a m ış la rd ır. L â k in Z ü h r i ’ d e n r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re a r
sa, b u k a b ile y e m e n s u b A m r ’ ın S e h l ve S ü h e y l a d lı
iki o ğ lu n a âitm iş. Y etim o la n b u ç o c u k la r, E b û Ü m â m e E s ’a d
b i n Z u r â r e ’ n in y a n ın d a y e tiş tiriliy o rla rm iş . H ic re tle P e y g a m ­
b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), M e d in e ’y e ş e re f v e rd iğ i g ü n d e ­
vesi b u a r s a d a ç ö k ü n c e : « İn şâ a lla h m en z ilim iz b u ra sıd ır.» b u y u rm u ş ;
s o n ra y e tim le ri ç a ğ ır ta r a k , a r s a la r ın d a m escid y a p tır m a k ü z e re arşı*
d e ğ e rin i b ild irm e le rin i istem iş; Y e tim le r : Y â R e sû lalla h ! P a r a y la d<-
ğ il de, o n u s a n a h ib e ed eriz, d e m işle r. F a k a t P e y g a m b e r ( S a lla lla h f
A ley h i ve S e lle m ), h ib e o la r a k k a b u l e tm e k te n im tin â e tm iş ve ni-
h â y e t o n la r d a n s a tın a ld ık ta n s o n ra o r a d a m escid y a p tırm ış tır.
E 1 - V â k ı d i : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) m e s­
cid a rs a s ın ı A f r â ’ o ğ u lla r ın d a n on d in a r a ltın m u k a b ilin d e s a ­
tın a lm ış ve b u p a r a y ı E b û B e k i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ö d e ­
m iştir, d e m iştir.
Bu riv â y e te g ö re E s ’ a d b i n Z ü r â r e , m ezkûr a rsa
y e rin e , ş a h s ın a â it b ir h u r m a b a h ç e s in i y e tim le re v e rm iştir. B ir b a ş ­
k a riv â y e te g ö re E b û E y y û b (R a d ıy a llâ h ü a n h ) : Bu y er,
iki y e tim in d ir ve b e n o n la rı r â z ı e d e rim , d e m iş ve o n la rı râ z ı e tm iş ­
tir.
E l-M enhel y a z a rı, b u riv â y e tle ri n a k le ttik te n s o n ra : R iv â y e tle rin
a ra s ı şöyle b u lu n u r, d e m i ş t i r : « B e n i N e c c â r k ab ilesi, a r s a
552 SÜNEN-1 ÎBN-İ MÂCE

b e d e lin i iste m e d ik le rin i sö y ley in ce P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve

S e lle m ), a r s a n ın a s ıl s a h ip le rin in k im o ld u ğ u n u so rm u ş, o n la r d a
m e z k û r ik i y e tim i g ö sterin ce" P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
lem ) , o n la r d a n s a tın a lm ış tır. A rs a b ed eli ö d e n m e k iste n d iğ in d e E b û
Bekir (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , E s ’ a d b i n Z ü r â r e (R adıyal-
lâ h ü a n h ) v e E b û E y y û b (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , o r ta k la ş a b e d e ­
li ö d e m işle rd ir.
B u y e rd e h u r m a a ğ a ç l a n ve m ü ş rik le rin k a b ir le r in in b u lu n d u ­
ğ u b e lirtilm iş tir. B u h â r î , E b û D â v û d v e M ü s l i m ’ i n
riv â y e tle rin d e , h u r m a a ğ a ç la rın ın P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve
S e lle m l’in e m riy le k e sild iğ i v e m ü ş rik le rin k a b ir le r in in n a k le d ild iğ i
b ild irilm iştir.
M ü ş rik le rin k a b ir le r i a ç ıla ra k , iç in d e k i k e m ik le r ve c e s ş t k a lın ­
tıla r ı ç ık a rılm ış tır. M ü ş rik le re b i r h ü r m e t g ö s te rm e k söz k o n u s u ol­
m a d ığ ı iç in k a b ir le r in in a ç ılm a s ı e m re d ilm iştir.

K a b ir, iç in d e g ö m ü lü b u lu n a n a m a h s u s tu r. P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A le y h i v e S ellem ) n a s ıl m ü ş rik le rin k a b ris ta n ın ı s a tm a lm ış ve
k a b ir le r in i a ç tırm ış tır? şe k lin d e b ir s o ru h a tı r a g e le b ilir. C e v â b ı ş u ­
d u r .- K a b r is ta n ın s a tın a lın a m a m a s ı v e c e se t n a k lin in y a s a k lığ ı m ü s-
l ü m a n la n n k a b ir le r in e m a h s u s tu r. K â firle rin k a b r is ta n ı iç in böyle
b ir h ü k ü m y o k tu r. Ş öyle c e v a b v e rm e k d e m ü m k ü n d ü r : Z a r u r e t ve
ih tiy a ç , m ü ş r ik le r in k a b ir le r in i a ç m a y ı g e re k tirm iş tir. B u se b e p le aç-
tırılm ış tır. F a k a t ilk c ev ab , d a h a k u v v e tlid ir.

K â firle rin k a b irle rin i a ç tırıp , y e rin e m e s c id le rin y a p ılm a s ın ı c â iz

g ö re n â lim le rin d e lille rin d e n b irisi b u h a d îstir.»

M Ü SLÜ M A N LA RIN K A BR İSTA N IN D A

M ESC İD Y A PM A K CÂ İZ M İD İR ?

İslâ m â lim le rin in b ir k ısm ın ın b u h u s u s ta k i g ö rü şle ri, el-M en-

h e l'd e şöyle a n l a t ıl m ı ş tı r :

1 — « H a n e f î l e r ’ d e n e İ - A y n i : A rk a d a ş la rım ız m e s­
c id y ık ılıp y e rle b ir o ld u ğ u ve ç e v re s in d e c e m â a t b u lu n m a d ığ ı za-
rh a n k a b r is ta n d a ço k e sk iy ip n e c e se t izi, n e d e m e z a r ism i k a lm a ­
d ığ ı z a m a n , b u n la r , s a h ip le rin in m ü lk ü n e d ö n ü ş m ü ş ohır.j S â h ib i-
n in ftıa lın a d ö n ü şü n c e , m a l s a h ib i m esc id y e rin e e v ve k a b r is ta n y e ­
r in e m esc id v e y a b a ş k a şe y y a p tıra b ilir. E ğ e r m esc id y e ri ve k a b ­
r is ta n ın s a h ib i y o k sa , b u y e r le r h â z in e y e in tik a l e d e r, d e m iştir.
 Bâb : 3 KİTÂBÜ-L’MESÂCtD 553

2 — Ş İİ a lim le rin e g ö re, k a b r is ta n o la r a k v a k f e d ilm iş o la n

^S ahada ölü g ö m ü lü ' o lsu n o lm asın , y e r a ltın d a ve y e r ü s tü n d e b in a
y a p m a k h a ra m d ır. H â k i m , b u g ib i y e rle rd e y a p ıla n b ü tü n b i­
n a la r ı y ık tırm a k la m ü k e lle ftir. Ç ü n k ü b in a y a p ım ı, k a b r is ta n g a y e ­
sin e te r s d ü ş e r, h a lk a s ık ın tı v e rir. Y a p ıla n b in a e v o lsu n , m esc id ol­
s u n b a ş k a şey o lsu n hiç fa rk e ttn e z . M ü lk iy e ti ş a h s a â it özel k a b ris ­
ta n ın ö lü g ö m ü lm e m iş o la n k ıs ım la rın d a b in a y a p m a k ise m e k r u h ­
tu r.
3 — H a n b e l i l e r ’ e g ö re, ö lü le r ta m a m e n ç ü rü d ü k te n so n ­
r a k a b r is ta n d a e k in e k m e k ve ü z e rin e b in a y a p m a k c â iz d ir. A ksi
ta k d ir d e c â iz d e ğ ild ir.
4 — M â l i k il e r ’ d e n İ b n ü ’ l - K â s ı m : M ü s lü m a n la ­
r ın k a b ris ta n ın m izi k a lm a d ığ ı z a m a n o r a d a b ir m escid y a p ılm a s ın ­
d a b eis g ö rm em . Ç ü n k ü k a b ris ta n m ü s lü m a n la rın , ö lü le rin i d e fn e t­
m e k için v a k fe ttik le ri b ir y e rd ir. H iç k im s e n in m a lı o lam a z. Bu y e r ­
d e m e z a r izi k a lm a y ıp b u n d a n bö y le ö lü le ri o r a y a d e fn e tm e k ih tiy a ­
cı k a lm a y ın c a b u y e ri m esc id e ç e v irm e k c â iz d ir. Ç ü n k ü m escid de
m ü s lü m a n la rın v a k ıf m a lla r ın d a n b irisid ir. Kimse, m esc id e s a h ip çı­
k a m a z , d e m iştir.
B e y h a k î ’ n in r iv â y e tin e g ö re M e s c i d - i N e b e v i y a ­
p ılırk e n k ıb le si M e s c i d - i A k s a ’ y a y ö n e lik o la r a k y a p ılm ış ­
tı. M escid, k a r e şe k lin d e y d i. U z u n lu ğ u ve g e n işliğ i y ü z e r z ir â ’ idi.
B ir riv â y e te g ö re ö n c e y e tm iş z ir â ’ idi. H a y b e r f e th in d e n so n ­
r a b ir m isli d a h a b ü y ü tü ld ü . M escid in üç k a p ıs ı v a rd ı. B ir k a p ı m e s­
c id in s o n u n d a idi. Â t i k e k a p ıs ın a B a b ü r ’ ’r - E a h m e d e ­
n ilm iştir. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü . A leyhi ve S ellem ) ’in m escid e g ird i­
ği k a p ıy a b u g ü n  1- i O s m a n d e n ilir. Bu iki k a p ı k ıb le n in
K â ’ b e y ö n ü n e d e ğ iş tirilm e s in d e n s o n ra d a a y n e n k a lm ış tır. F a ­
k a t m e sc id in s o n u n d a k i k a p ı k a p a tıla r a k h iz a s ın d a b a ş k a b ir k a p ı
a ç ılm ıştır.
B ir riv â y e te g ö r e :
C e b ra il (A ley h i’s-S elâm ) g e le re k m escid y a p m a e m rin i te b liğ
e d in c e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), y a p ıla c a k m escid in
y ü k s e k liğ in i so rm u ş, C e b ra il (A ley h i’s-S elâm ) d e : Y edi z ir â ’s b ir r i ­
v â y e te g ö re d e : Beş z ir â ’ o lsu n , dem iştir.»
B u h â r î ve E b û D â v û d ’ u n riv â y e tin d e s a h â b île rin ,
m escid in ş a a tı için ta ş ta ş ıd ık la rı b e lirtilm iş tir. R iv â y e te g ö re d u v a ­
r ın üç z ir â ’lık k ısm ı ta ş ile y a p ılm ış, o n d a n s o n r a h a m k e rp iç ile t a ­
m a m la n m ış tır.
554 SÜNEN-t İBN-t MÂÇE

Ü m m ü S e l e m e (R a d ıy a llâ h ü a n h l’d e n r iv â y e t e d ild iğ in e

g ö re :

Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) a s h â b iy le b e r a b e r m e s ­

c id in ş a a tın d a ç a lış ıy o r d u . H e r s a h â b î b ir e r k e r p iç ta ş ıy o r d u . Am -
m â r b i n Y â s i r is e , b i r i s i k e n d i s i i ç i n d i ğ e r i d e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m ) iç in o lm a k ü z e r e ik iş e r k e r p iç ta ş ıy o r d u . Peygam ­
ber (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) b ir a r a k a lk ıp Am m âr (R a d ıy a l-
lâ h ü a n h ) ’ı n s ır t ın a m ü b a rek e lin i sü rd ü v e : «E y Sü m eyye o ğ lu !
S e n in iç in ik i s e v a b v a r d ır . H a lk iç in b ir s e v a b . D ü n y a ’d a n son r ız ­
k ın b ir y u d u m s ü ttü r. Â s i t a ife s e n i ö ld ü r e c e k tir .» b u y u rm u ş tu r.

İ m a m A h m e d b i n H a n b e l ’ in E b û H ü r e y r e
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e ttiğ in e göre:

«P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) d e s a h â b ile r le b era ­

b e r k e r p iç ta ş ıy o r m u ş . E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü anh) d iy o r k i : B ir
ara Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) b ir k e r p ic i m ü b a rek
k a r n ı ü z e r in e k o y a r a k ta ş ıy o r d u . K e r p iç in O n a a ğ ı r g e ld iğ in i s a n d ım
da Onu k a r ş ıla d ım v e : Bana ver Y â R e s û la lla h ! d e d im . E e s û lu lla h
(S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) : «B a ş k a b ir k e r p iç a l Y â E bâ H ü reyre.
Ç ü n k ü â h ir e t h a y a t ın d a n b a ş k a h iç b ir h a y a t y o k t u r .» b u yu rd u .

E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in b u h a d îs i, ik in c i m e s ­
c id y a p ım ın a â it t ir . Ç ü n k ü ilk m e s c id in ş a a t ın d a , E b û H ü r e y -
r e (R a d ıy a llâ h ü anh) b u lu n m a m ış tır . B ilin d iğ i g ib i E b û H ü ­
r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n i n Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve
S e l l e m ) ’e g e le r e k m ü s lü m a n lığ ı k a b u l e tm e s i H a y b e r y ılın a
r a s tla r . D o la y ıs ıy la E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü anh) h a d i­
s iy le Ü m m ü S e l e m e (R a d ıy a llâ h ü anh) h a d îs i a r a s ın d a b ir
ç e liş k i y o k tu r .

H a d îs in : «P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) m e s c id i y a ­

p ıy o r d u . S a h â b ile r de Ona (m a lz e m e ) v e r iy o r la r d ı.» ifâ d e s in in zâ-
h ir in e g ö r e Peygam ber (S a lla lla h ü A l e y h i v e S e lle m ), b iz z a t m e s c id
d u v a r la r ın ın y a p ım ın d a ç a lış m ış tır .

M e s c id in d u v a r la r ı k e r p iç te n y a p ılm ış , dam ı h u rm a d a lla r ıy la

ö r tü lm ü ş , d ir e k le r i d e h u r m a k ü t ü ğ ü n d e n m iş . Ö m e r (R a d ıy a llâ -
hü anh) z a m a n ın d a y a p ıla n t â m ir d e , m e s c id e b ir ilâ v e y a p ılm a m ış ,
O s m a n (R a d ıy a llâ h ü anh) h ilâ fe t i z a m a n ın d a m e s c id b ü y ü tü l­
m ü ş , d u v a r la r ı ta ş ve k ir e ç le y a p ılm ış , d ir e k le r i ta ş ta n y a p ılm ış ve
t a v a n ı h in t ç ın a r ı v e h in t a r d ıc ı d e n ile n v e H i n d is t a n ’ d a ye­
tiş e n , a b a n o z a b e n z e y e n s e r t a ğ a ç l a r l a ö r t ü lm ü ş t ü r . M e s c id in b u d u ­
Bâb : 3 KtTÂBÜ-L’MESÂCtD 555

r u m u n u b e lirte n 1 b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h l ’in h a d îsi,

B u h a r ı ve E b û D â v û d ta r a f ın d a n r iv â y e t ed ilm iştir.
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) : «Bilmiş o lu n u z ki, g e r ­
ç e k te n h a y a t...» fık ra s ın ı m escid in ş a a tın d a ç a lışm a y ı k o la y la ş tırm a k
ve ç a lış m a k a rş ılığ ın d a S a h â b île r için A llah ta r a f ın d a n h a z ırla n m ış
o la n u h re v i m ü k â f a tı m ü jd e le m e k ü z e re b u y u rm u ş tu r.
M ü s l i m ve E b û D â v û d ’ u n riv â y e tin d e P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ve S a h â b ile r ç a lış ırk e n şöyle d e r l e r d i :

jrV> Sil jry> Y

«A llahım ! Â h ıre t h a y rın d a n b a ş k a hiç b ir h a y ır y o k tu r. S en, En-
s â r ile M u h a c irle re y a rd ım eyle.»
B u h â r i ’ n in riv â y e tin d e ik in ci m ısra , s ü n e n im iz d e k i la fız ­
la r la g e ç m iştir.
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) için ş iir sö y le m e k h a ­
r a m k ılın m ıştır. B u ra d a P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ye Sellem )
ş iir sö y lem iş o lm u y o r m u ? d en ilem ez. Ç ü n k ü b u secili b ir sö zd ü r,
ş iir d e ğ ild ir. Z ira vezni y o k tu r. V ezinli o ld u ğ u k a b u l edilse bile bu
in şâ d eğ il in şâ d d ır. Y ân i ş iir icâ d ı değil, b a ş k a s ı ta r a f ın d a n s ö y le n ­
m iş o la n b ir şiiri n a k le tm e k tir. N itek im B u h â r i ’ n in b ir r iv â ­
y etin d e; B ir m ü s lü m a n ta r a f ın d a n sö y le n m iş o la n b u şiiri P e y g a m ­
b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) o k u d u , d e n ilm iştir. P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A ley h iv e S e lle m )’e y a s a k k ılm a n şey, b a ş k a s ın ın şiirin i
o k u m a k değil, ş iir in şa e tm e k tir. K ald ı ki â l i m l e r : Ş iir, vezin le sö y ­
len m e si k a sd e d ilm iş o la n söz dizisid ir. E ğ er k a s ıd o lm a k sız ın v e z in ­
li b ir c ü m le dil ü z e rin d e c e re y a n ed e ce k o lu rsa , b u n a ş iir d en m ez,
d iy e ittifa k e tm iş le rd ir. B u n u n için P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve
S ellem ) ta r a f ın d a n b u y u ru lm u ş o la n ş iir şe k lin d e k i h a d îs le ri b u n a
h a m le d ilm iş tir. Ö rn e ğ in ; •
UM I oJI Cİ ‘J * ISI

«Ben a n c a k P e y g a m b e rim . H iç y a la n d e ğ ild ir.

Ben A b d ü lm u tta lib in oğluyum .»

H A D ÎSİN FIK IH YÖ NÜ
1 — N am azı, v a k ti g e lin c e h e r h a n g i b ir y e rd e k ılm a k m e ş rû d u r.
2 — İh tiy a ç h a lin d e b ir a n ö n c e m e sc id le ri in ş a e tm e k m a tlu b tu r.
3 — A lış - v e riş m e ş rû d u r. B a şk a sın ın m a lın ı g a s b e tm e k y a s a k tır.
556 SÜNEN-t İBN-İ MÂCE

4 — A lla h rız â sı için te b e r r u y a p m a k m e ş rû d u r.

5 — M ü ş rik le rin e sk i k a b irle rin i a ç ıp n a k le tm e k ve k a b r is ta n la ­
r ın ı s a tm a k c a iz d ir.
6 — İh tiy a ç h â lin d e m ey v eli a ğ a ç la rı k e sm e k eâ iz d ir.
7 — M ü ş rik le rin k a b irle rin i a ç ıp iç in d e k ile rin i ç ık a r d ık ta n s o n ­
r a o r a d a n â m a z k ılm a k e â iz d ir. H a t t â b i : M ü ş rik le rin k a b irle ri
a ç ılıp to p ra ğ ı n a k le d ild iğ i ve o r a d a to p ra ğ a k a rış a c a k b ir n e c â s e t
b u lu n m a d ığ ı z a m a n o y e rd e n a m a z k ılm a k e â iz d ir. K a b r is ta n d a n a ­
m a z k ılm a n ın y a sak lığ ı, to p ra ğ ın a ö lü le rin k a n la r ı ve İrin le ri k a r ış tı­
ğı z a m a n a m a h s u s tu r. K a b ir e se ri ve ism i k a lm a y ın c a , o y e rin h ü k ­
m ü tem iz liğ e d ö n ü ş ü r, d e m iştir.
8 — M ü ş rik le rin k a b irle ri y e rin d e m escid y a p m a k e â iz d ir. H a t ­
tâ b i: H a y a tta ik e n k a n ı m u h te re m o lm a y a n k işin in , ö lü m ü n d e n
s o n ra k e m ik le rin in de m u h te re m o lm a d ığ ın a b u h a d îs d e lild ir, d e ­
m iştir.
9 — A ğ ır işle rd e ç a lış ırk e n te ş v ik için ş iir sö y le m e k eâ iz d ir.
10 — D ev am lı h a y ır, a n c a k â h ir e t h a y rıd ır. M ü s lü m a n la r a A l­
l a h ’ın y a rd ım ın ı d ile m e k m e ş rû d u r.
11 — H adis, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in te v â z u u -
n u ve a h lâ k ın ın ü s tü n lü ğ ü n ü ifâ d e e d er.

T E R C E M E S İ

743) " ... O sm an bin E b i’l-As (Radtyallâhü anh )'d e n rivâyet edildiğine
göre :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), T â if h a lk ın ın p u tla r ın ın

y e rin i T â if m escid i k ılm a s ın ı k e n d is in e e m re tm iş tir."

İ Z A H I
Bu h a d isi E b û D â v û d ve e 1 - H â ki m d e riv â y e t e t­
m işlerd ir.
T â i f , M e k k e - i M ü k e r r e m e ’ n in d o ğ u s u n d a , ik i ve­
y â üç k o n a k m e sâ fe d e b ir ş e h ird ir.
Bâb : 3 KÎTÂBÜ-L'MESÂCÎD 557

T a ğ iy e s O n la r ın A l l a h ’a o r t a k k o ş t u k l a r ı p u t l a r v e b en zeri şey­
le r d i^ . E b û D â v û d ’ un s ü n e n in d e ‘T a v â ğ i y e t ’ d i y e g e ç e r . B u
k e lim e ‘T a ğ u t ’u n ç o ğ u lu d u r . T â ğ û t : Ş e y t a n v e p u t a n la m ın d a k u lla ­
n ılır . B u ra d a p u t a n la m ın d a k u lla n ılm ış tır .

T â i f h a lk ın ın p u tla r ın ın b u lu n d u ğ u y e r i m e s c id h â lin e g e t ir ­
m e e m r in d e n d o la y ıd ır k i ıh ü s lü m a n la r f e t h e t t ik le r i m e m le k e t le r d e ­
k i k ilis e v e h a v r a la r ı m e s c id le r e ve m e d r e s e le r e ç e v ir e g e lm iş le r d ir .
B u n d a n g a y e , k ü fr ü ç iğ n e m e k , iz in i s ilm e k v e k â f ir le r e e z iy e t e t m e k ­
tir . Z i r a o n l a r b u y e r l e r d e A l l a h ’t a n b a ş k a s ın a ta p a r la r d ı.

H A D ÎS İN F IK IH Y Ö N Ü

K â fir le r in d iy a r ı İs lâ m m e lin e g e ç t iğ i z a m a n o n la r ın ib â d e t y e r ­
le r in i m e s c id le r e ç e v ir m e k s û r e t iy le k ü fü r a lâ m e tle r in i y o k e tm e k
m a tlu b tu r . B ir ç o k s a h â b i b ö y le y a p m ış t ır

2 * 0 S S / > t-.£ 4 3 L A * -m

j - ir 4 ' cf- ‘ ğ ? 'c? ‘ ^ 4 4 '

•â Ü
* *<
j^
V1 *-**4 • * 4 *
. ÂljuJl el.*J Jij . ^ (İT. ^ V* ‘ '-*-**■» 4:1 LÎ

T E R C E M E S İ
744; (A bdullah) İbn-i Ö m er (R a d ıya llâ h ü ahüm â)'d e n riv ây et edil­
diğine göre, içine insan terslerinin atıldığı bahçeler (de nam az kılınm ası) hükm ü
kendisine sorulm uş ve şöyle cevap verm iştir :

«J > b a h ç e l e r , d e fa la r c a s u la n d ığ ı z a m a n iç in d e nam az k ıla b ilir ­

s in iz .» İb n -i Ö m er (R a d ıy a llâ h ü a n h ), bu h a d is i Peygam ber (S a l­
la lla h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’e r e f e d e r e k s ö y le m iş t ir .

N o t : Z evâid’de : İsn a d ı zayıftır. Ç ü n k ü o n d a M u h am m ed b in İs h a k b u lu n u r.

K endisi te d lis y ap a rd ı. B unu d a a n ’ane ile riv ây e t e tm iştir, diye b ilg i v erilm iştir.

İ Z A H I

S i n d i : «D e fa la r c a s u la n d ığ ı...» ifâ d e s in d e n m a k s a d , b a h ç e y e
a tılm ış o la n p is lik e s e r i k a lm a y a c a k k a d a r ü z e r in d e n suyun bol bol
g e ç m iş o lm a s ıd ır , ö lç ü b u d u r. Yoksa şu k a d a r d e fa s u la m a k gere­
k ir , d iy e b i r ş e y s ö y le n e m e z , d e m iş t ir .
558 SÜNEN-İ ÎBN-İ MÂCE

H i y t â n : H â itin ç o ğ u lu d u r. H âit, d u v a r a d e n ir. B ir d e b a h ç e ve

b o s ta n a d e n ilir. N ih â y e s a h i b i : H âit, e tr a fı d u v a r la ç e v rili b a h ç e y e
d e n ir, d e m iştir.

4 - N A M A Z K ILM AN IN M EKRUH OLDUĞU

YERLER BÂBI

T E R C E M E S İ

745) •... Ebfı Saîd-i H u d rî ( R a dtyallâhü an h ) ’den rivâyet edildiğine gö­

re : R esûlullah (Sallallahü A le y h i ve S ellem ) şöyle buy u rd u d e m iştir:

« K a b rista n ve h a m a m d a n b a ş k a y e r y ü z ü n ü n h e p si m esc id d ir.» ”

İ Z A H I

Bu h a d îsi Ş â f i î , A h m e d , E b û D â v û d , Ibn-i
Hibbân, İ b n - i H u z e y m e ve T i r m i z î d e riv â y e t e t­
m işlerd ir.
H a d îs in : «...m esciddir.» f ık ra s ın d a k i m escid k elim esi iki m â n â ­
y a y o ru m la n a b ilir :
1 — M escid d en m a k s a d , ib â d e te ta h s is e d ilm iş o la n b in a ve b e n ­
zeri m u a y y e n y e rd ir. Bu ta k d ird e f ık r a d a te ş b ih v a rd ır. Y âni istis-
n â ed ilen y e rle r h a riç , y e ry ü z ü n ü n h e r ta r a f ı m escid g ib id ir. H e r y e r
d e n a m a z k ılm a b ilir.

2 — M escid kelim esi, ism -i m e k â n o lu p b u r a d a lü g a t m â n â s ı

m u ra d d ır. N a m a z k ılın a n h e r h a n g i b ir y e r d e m e k tir. Bu ta k d ird e
f ık r a d a te şb ih y o k tu r, m â n â d a ş ö y le d ir : İs tis n a e d ile n y e rle r h â ­
riç, y e r y ü z ü n ü n h e r ta r a f ın d a n a m a z k ılın a b ilir.

H e r iki y o ru m d a d a h a d îs, bu ü m m e te v e rile n İlâhî b ir n im e ti

h a b e r v e rm e k te d ir. Ç ü n k ü g eçm iş ü m m e tle r, n a m a z la r ın ı a n c a k m â-
b e d le rin d e k ıla b ilirle rd i. M â b ed le ri d ışın d a ib â d e t e d e m e z le rd i. Ce-
Bâb : 4 KİTÂBÜ-L’MESÂCÎD 559

n â b -ı A llah , Ü m m et-i M u h a m m e d iy e ’y e b ü y ü k k o la y lık ih s a n e d e re k ,

m â b e d le ri d ışın d a n a m a z k ılm a la rın a r u h s a t v e rm iştir. A n c a k n e c a ­
se t ve b e n z e ri s a k ın c a la r d o la y ısıy la k a b ris ta n , h a m a m , ç ö p lü k ve
b e n z e ri y e rle rd e n a m a z k ılm a y ı y a s a k la m ış tır.
S i n d i : B u n d a n s o n r a g e le n t b n -i ö m e r (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) v e ö m e r b. e l - H a t t a b (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın h a d is le ­
r in d e n a m a z k ılm a n ın y a s a k o ld u ğ u y e rle r y e d i ik e n b u r a d a ik i y e r
'z ik re d ilm iştir. B u ik i y e r e b e n z e y e n d iğ e r y e rle r d e o n u n h ü k m ü n d e
o ld u k la rı için b u h a d îs te y a ln ız iki y e rin is tis n â e d ilm esi b ir s a k ın ­
c a te şk il etm ez, d e m iştir.
H ad îse g ö re k a b r is ta n d a ve h a m a m d a n a m a z k ılm a k y a s a k tır.

K A BRİSTAN DA N A M A Z KILM AK H A K K IN D A
ÂLİM LERİN G Ö R Ü ŞÜ

1 — Sevri, E v z â î ve E b û H a n î f e ' y e g ö re k a b ­
r is ta n d a n a m a z k ılm a k m e k r u h tu r. E şilip ö lü le rin k e m ik le ri v e sai-
resi y e r y ü z ü n e ç ık a rılm ış o lsu n o lm a sın h ü k ü m a y n ıd ır.
2 — Ş â f i . i l e r ’ e g ö re k a b ir le r e şilip y e r y ü z ü to p ra ğ ın a
ö lü le rin k a n ı, irin i v e sa ire si k a rış m ış s a , o r a d a n a m a z k ılm a k câiz d e ­
ğ ild ir. Ç ü n k ü o r a la r d a n e c a s e t b u lu n u r. Ş a y e t o ra n ın te m iz b ir y e ­
r in d e n a m a z k ıla rs a , n a m a z ı s a h ih tir. F a k a t k e r â h e t v a rd ır. Ş a y e t
k a b ir le r eşilm e m iş ise, o r a d a k ılm a n n a m a z , s a h ih o lm a k la b e rb e r
m e k r u h tu r. B ir k a b ris ta n ın eşilip e şilm e d iğ in d e te r e d d ü t e d ilirs e en
k u v v e tli k a v le g ö re m e k ru h o lm a k la b e ra b e r k ılm a n n a m a z s a h ih ­
tir.
3 — M â l i k î l e r ’e g ö re k a b r is ta n d a n a m a z k ılm a k s a h ih ­
tir. K e râ h e t d e y o k tu r.
4 — H a n b e l i l e r ’ e g ö re k a b irle ri e şilm iş o lsu n o lm a sın
se cc a d e g ibi te m iz b ir şey se rm e k s u re tiy le d e o lsa k a b r is ta n d a n a ­
m az k ılm a k h a ra m d ır . Ve k ılın a n n a m a z s a h ih d e ğ ild ir, is te r ö lü le ­
r in g ö m ü lü o ld u ğ u s a h â d a k ılsın, is te r b u s a h â d a n a y r ıla r a k ev gibi
b ir h â le g e tirilm iş o lan y e rd e k ılsın fa rk e tm e z . Z a h i r i y e m ez­
h e b in e m e n sû b â lim le r d e b u g ö rü şte d irle r.
İ b n - i H a z m : S e le fte n b ir k a ç tâ ife böyle d e m iştir. S a h â
b ile rd e n Ö m e r , A l i , E b û H ü r e y r e , E n e s ve İ b n - i
A b b â s (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m l ’ü n , m e z a rlık ta n a m a z k ılm a k ta n
n e h y e ttik le ri r iv â y e t e d ilm iştir. Biz, b u s a h â b île re m u h â lif k a la n
S60 SÜNEN-t İBN-İ MÂCE

h e r h a n g i b ir s a h â b îy i b ilm iy o ru z . S a h â b île rd e n s o n ra g e le n ta b iîle r ­

den İ b r a h i m en-Nahâi, N â f i ’ bin C ü b e y r bin
M u t im, T â v û d , A m r b i n D i n a r , . H a y s e m e
ve b a ş k a la rı d a a y n ı h ü k m ü v e rm iş le rd ir, d e m iş tir.
İ b n - i H a z m : M e z k û r s a h â b île r e m u h a le fe t e d e n b ir sa-
h â b î b ilm iy o ru z , d e rk e n k e n d i b ilg isin i ifâ d e e d iy o r. Ç ü n k ü H a t -
t â b î A b d u l l a h b i n Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in k a b ­
r is ta n d a n a m a z k ılm a y a r u h s a t v e rd iğ in i h ik â y e e tm iş tir. K ezâ
e 1 - H a s a n ’ m k a b r is ta n d a n a m a z k ıld ığ ı n a k le d ilm iş tir.

H A M A M D A N A M A Z KILM AK H A K K IN D A K İ
ÂLİM LERİN G Ö R Ü ŞÜ
E l-M enhel y a z a rı, ‘N a m a z k ılm a n ın c â iz o lm a d ığ ı y e rle r b â b ı’n-
d a k a b r is ta n d a n a m a z k ılm a k la ilgili, â lim le rin y u k a r d a a n la tıla n
g ö rü ş le rin i n a k le ttik te n s o n ra , h a m a m d a n a m a z k ılm a k h a k k ın d a
â lim le r ta r a f ın d a n v e rile n h ü k ü m le ri ö z e tle şöyle a n l a t ı r :
«1 — A h m e d b i n H a n b e l , E b û S a i d - i H u d r i ’-
n in h a d îs in in z â h irin i t u t a r a k h a m a m d a n a m a z k ılm a n ın s a h ih ol­
m a d ığ ın ı sö y le m iştir. E b û S e v r ve Z â h i r i y e m e z h e b i­
n in â lim le ri d e b u n u n la h ü k m e tm iş le rd ir, i b n - i A b b â s (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) 'd a n r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re şöyle d e m iş tir:
«Ne h a m a m d a n e d e h e la y a d o ğ ru d u r u la r a k n a m a z kılın m asın .»
İ b n - i H a z m : Bu h ü k m ü n d e s a h â b île rd e n i b n - i A b b a s
(R a d ıy a U âh ü a n h ) ’a m u h â lif k a la n h iç b ir s a h â b î b ilm iy o ru z , d e m iş ­
tir. Bu g ö rü ş, N â f i ’ b i n C ü b e y r , İ b r a h i m en-Na-
h a i , H a y s e m e ve e 1 - A 1 â b i n Z i y â d ’ d a n d a riv â y e t
e d ilm iştir.
I b n - i H a z m : H a m a m ın h iç b ir y e rin d e n a m a z k ılm a k câ iz
d e ğ ild ir. B u h u s u s ta h a m a m ın g iriş y e ri, d iğ e r y e rle ri, d a m ı, k ü l­
h a n ın ın ü s tü , d u v a rla rın ın ü z e ri a y n ı h ü k m ü ta ş ır. H a ttâ y ık ılm ış
d u r u m d a d a o lsa o n a h a m a m ism i v erild iğ i m ü d d e tç e h ü k ü m a y n ı­
d ır. Ş â y e t y ık ılıp h a m a m d e n m iy e c e k b ir d u r u m a g e lirse o n u n a r a ­
s ın d a n a m a z k ılm a k c â iz o lu r, d e m iştir.
2 — M â l i k î l e r ’e g ö re h a m a m d a n a m a z k ılm a k s a h ih tir,
k e r â h a t d a y o k tu r.

3 — C u m h u r a g ö re n e c â s e tte n e m in o lu n d u ğ u ta k d ird e , m e k r u h
o lm a k la b e r a b e r h a m a m d a k ılın a n n a m a z s a h ih tir. Ş â y e t n e c â s e tte n
e m in o lu n m a z s a k ılm a n n a m a z s a h ih değildir.»
Bâb : 4 KİTÂBÜ-L’MESÂCİD 561

* > i *

: 3^ i ^ â» ^ ^ t v Ç j& S V /> ^ i V j^ S JÎJ <L J j

Û ^ 3 h * h $£!> a : £^ 4 3 ^ ^

. <*^lfl S j i j J»VI ^Lİrij jı_ jiajt Âtjüj

■• ■"’ *■ ^ ** •* "
r E R C E M E S İ

746) “ ... (A bdullah) bin Ö m er (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â )’den rivâyet edil­

diğine göre şöyle d e m iş tir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) yed i y e rd e naıw«gı k ıl­

m a k ta n n e h iy b u y u r m u ş t u r : Ç ö p lü k te, m e z b a h a d a , k a b ris ta n d a , yo­
lu n o rta s ın d a , h a m a m d a , d e v e y a ta k la r ın d a ve K â b e (-i M u a z z a m a )
d a m ı ü z e rin d e .”

• j*.I 12 : Vb . ,(j|w*îl< jr f j p SZ s’je

:j I jr Jukj <SjlS < — V1V

i l > 3 % J tâ s â s

İ j jJlj S
jÇSOIj *
1)1o* : â^LâJI Çj jjjîtf V 3^>

. « o i J * 5' 53 $ ' ? '^ '5

T E R C E M E S İ

747) “ ... Ö m er bin e l-H a tta b (R a d ıya llâ h ü anh) ’deıt rivâyet edildiğine
göre şöyle d e m iş tir: R esû lu llah (Sallallahü A le y h i ve S ellem ) b u y u r d u la r k i :

«Yedi y e r v a r. O r a la r d a n a m a z k ılm a k c â iz d e ğ il d ir : B eytU llah’ın

ü s tü , k a b ris ta n , çö p lü k , m e z b a h a , h a m a m , d ev e y a ta ğ ı v e cad d e.» ”

İ Z A H I

B u ik i h a d îs te k a b r is ta n ve h a m a m d a n b a ş k a , n a m a z k ılın m a ­
s ın ın y a s a k la n d ığ ı b e ş y e r d a h a z ik re d ilm iş tir. B u y e rle rd e n d e v e y a ­
ta k la r ın d a n a m a z k ılm a k la ilgili ş e r ’i h ü k m ü n özeti 497 n o lu h a d î-

Sünen-i İbn-i Mâce — C .: 2 - F . : 36

562 SÜttEN-İ İBN-t MÂCE

sin a ç ık la m a s ı b a h s in d e v e rilm işti. M e sc id le r k ita b ın ın o n ik in c i bâ-

b m d a d a h a g e n iş iz a h y a p ıla c a k tır.
S i n d î ’ n in b e y â n ın a g ö re ç ö p lü k te ve m e z b a h a d a n a m a z k ıl­
m a n ın y a s a k la n m a s ın ın seb eb i, b u y e rle rin p isliği, k irliliğ i v e n e c â ­
s e tte n h â li o lm a m a sıd ır. Yol ü z e rin d e n a m a z k ılm a n ın y a s a k la n m a ­
sın ın se b e b in e gelince; ö r a d a n g e ç e n le r n a m a z a d u r a n ın d ik k a tin i çe­
k e r. D iğ e r t a r a f t a n o n u n ö n ü n d e n g e ç e n le r o la b ilir. A y rıc a o r a d a n a ­
m a z k ılm a k la y o ld a g e ç e n le re e z iy e t ve y o ld a b ir tık a n ık lığ a s e b e b i­
y et v e re b ilir.
K â b e d a m ı ü z e rin d e n a m a k k ılm ak , b ir n e v i sa y g ısız lık o ld u ­
ğ u için b u n d a n n e h y e d ilm iştir.
E l-M enhel y a z a r ı : «N am az k ılm a n ın y a s a k la n d ığ ı y e rle r ç o k tu r.
Ş öyle k i : A ş a ğ ıd a y a z ılı y e rle rd e n a m a z k ılm a n ın y a s a k lığ m a d â ir
h a d îs le r v a r d ı r :
H a m a m ve k a b r is ta n d a n a m a z k ılm a n ın y a s a k lığ ı, E b û S a i d - i
H u d r î (R ad ıy aU âh ü a n h ) 'n i n h a d is iy le ve b a ş k a h a d îs le rle sâ-
b ittir.
Ç ö p lü k , m e z b â h a , y o lu n o rta sı, d e v e y a ta k la r ı ve K â ’ b e ’ n in
d a m ı ü z e rin d e n a m a z k ılm a n ın y a sa k lığ ı, î b n - i M â c e h ve
T i r m i z î ’ ni n î b n - i Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’d e n riv â y e t
e ttik le ri h a d îs te n a n la şılıy o r. T i r m i z î , b u h a d îs in isn a d ın ın
p e k k u v v e tli o lm a d ığ ın ı sö y le m iştir.
K ilisede, h a v ra d a , k a b re k a rş ı, g u s ü lh â n e d u v a r ın a k a rş ı, re s im ­
le re k a rş ı, y a k ıla n a te ş e k a rşı, u y u y a n a k a rş ı d u r u p n a m a z k ılm a k
d a m e k ru h tu r.» d iy e re k b u y e rle rd e n a m a z k ılm a n ın n e h y in e â it h a ­
d îsle ri n a k le tm e k te d ir. B u n la rı b u r a y a a k ta r m a k b ir h a y li u z u n s ü ­
re c e ğ i için b u n d a n f e r a ğ a t e ttik . E l-M enhel y a z arı, d a h a s o n ra Ş e v -
k â n î ’ n in şöyle d e d iğ in i n a k le d e r :

‘A n ıla n y e rle rin h e p s in d e v e y â e k s e risin d e k ılm a » -n a m a z ırfsıh h a -

tın a h ü k m e d e n le r;

«N erede n a m a z v a k ti s a n a y e tiş irs e o r a d a n a m a z kıl.» h a d is in e

v e b e n z e rî h a d îs le re d a y a n m ış la rd ır. H a lb u k i k a b ris ta n , h a m a m ve
b e n z e rî y e rle rd e n a m a z k ılm a y ı y a s a k la y a n h a d îs le r h u s û s î o ld u k ­
la rı için u m û m î h a d îs le rd e n is tis n a e d ilm e le ri g e re k ir.’

Y u k a rıd a k i ik i h a d is te n a m a z k ılm a n ın y a s a k o ld u ğ u y e rle rd e n

k a b r is ta n ve h a m a m d a k ılm a n n a m a z h a k k ın d a k i îslâ m â lim le rin in
B âb : 4 KtTÂBÜ-L’MESÂCİD 563

g ö rü ş le rin i 745 n o lu E b û S a î d - i H u d r î (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’-

n in h a d îs in in a ç ık la m a s ı b a h s in d e a n la tm ış tık . D iğ e r y e rle rd e k ılı­
n a n n a m a z ın ş e r ’î h ü k m ü h a k k ın d a el-F ıkh A la ’l-M e z h ah ib i’l-E rb a a ’-
n ın « N a m a zın m e k ru h la rı» b a h s in d e v e rd iğ i m a lû m a tı özlü o la ra k
n a k le d e lim :
I — K âb e ü z e rin d e k ılm a n n a m a z ın h ü k m ü t
1 — H a n ç f î l e r ' e g ö re K â b e ’ n in için d e ve d a m ı ü z e ­
rin d e , f a r z o lsu n n â file o lsu n k ılın a n n a m a z s a h ih tir. A n c a k d a m ı
ü z e rin d e k ılm a k m e k r u h tu r. Ç ü n k ü sa y g ısız lık o lur.
2 — Ş â f i i l e r ’ e g ö re K â b e iç in d e k ılın a n f a r z ve n â ­
file n a m a z s a h ih tir. A n c a k k a p ısı a ç ık k e n K â b e için d e k a p ıy a
d o ğ ru d u r a r a k k ılın a n n a m a z s a ta lı d e ğ ild ir. K â b e ’ n in d a m ı
ü z e rin d e n a m a z k ılm a k d a s a h ih tir. Ş u ş a r tla : N a m a z a d u r a n ın ö n ü n ­
d e in s a n z irâ i ile 2 /3 z ir â ’ b o y u n d a b ir s ü tr e n in b u lu n m a s ı ş a rttır .
3 — M â l i k ı l e r ’ e g ö re K â b e ’ n in ü s tü n d e k ılın a n
f a r z n a m a z fa sid d ir. G a y ri m ü e k k e d e n â file n a m a z s a h ih tir. S ü n n e t-i
m ü e k k e d e h a k k ın d a e ş it iki k a v il v a r d ı r : K â b e ’ n in iç in d e ise
f a r z n a m a z k ılm a k k e r â h a tı şe d id e ile m e k r u h tu r. H e n ü z v a k it ç ık ­
m a d a n k ılm a n n a m a z ı iâ d e e tm e k m e n d u b tu r. S ü n n e t-i m ü e k k e d e
d e öyledir. A n c a k iâd e si isten m ez. N â file n a m a z ın K â b e için d e
k ılın m a s ı ise m e n d u b tu r.
4 — H a n b e l î l e r ’ e g ö re K â b e için d e k ılın a n f a r z n a -
m a z s a h ih d e ğ ild ir. K â b e ü s tü n d e k ılın s a h ü k ü m a y n ıd ır. A n ­
c a k K â b e ’ n in d a m ın d a ta m k e n a r ü z e rin d e d ışa d o ğ ru d u r s a
ve ö n ü n d e K â b e ’ d e n h iç b ir şey k a lm a s a k ılm a n n a m a z s a h ih ­
tir. V ey â K â b e ’ n in d ış ın d a d u r u p için d e secd e e d e rs e s a h ih ­
tir. N â file ve a d a k n a m a z ın ise K â b e ’ n in için d e ve d a m ı ü z e ­
rin d e k ılın m a sı s a h ih tir. A n c a k ta m k e n a rı ü z e rin d e se cd e e d e rs e s a ­
h ih d e ğ ild ir. Ç ü n k ü b u ta k d ir d e K â b e ’ ye d o ğ ru d u r m u ş s a y ıl­
m az.
II — Ç ö p lü k te, m e z b a h a d a , y o lu n o rta s ın d a , d e v e y a ta k la r ın d a
n e c â s e tte n e m in o lu n s a d a h i n a m a z k ılm a k , H a n e f i ve Ş â f i î
m e z h e b le rin e g ö re m e k r u h tu r.
H a ’ n b e l î l e r ’ e g ö re z a r û r e t o lm a d ık ç a b u y e rle rd e k ılı­
n a n n a m a z fâ s id d ir. V e b u r a d a n a m a z a d u r m a k h a ra m d ır . A n c a k b u
y e rle re h a p s e d ilm e k gibi b ir z a r û r e t h â lin d e n a m a z k ılm a b ilir.

M â 1 i k i 1 e r ’ e g ö re n e c â s e tte n e m in o lu n d u ğ u ta k d ir d e ç ö p ­
lü k te , m e z b a h a d a ve c a d d e d e n a m a z k ılm a k , k e h â h e ts iz o la r a k câiz-
564 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

d ir. N e c a se tte n e m in o lu n m a d ığ ı z a m a n e ğ e r n e c a s e tin b u lu n d u ğ u

m u h a k k a k v e y â k u v v e tle s a n ılıy o rs a k ılın a n n a m a z b â tıld ır. Ş â y e t
z a y ıf b ir ih tim a l v a rs a , h e n ü z v a k it ç ık m a m ış k e n n a m a z iâ d e ed ilir.
A n c a k m escid in d a rlığ ı d o la y ısıy la yol ü z e rin d e n a m a z k ılın ıp d a y e ­
rin te m iz liğ in d e n ş ü p h e e d ilse bile, n a m a z ı ia d e si g e re k m ez . D eve
y a ta k la r ın d a ise n e c â s e tte n e m in o lu n d u ğ u ta k d ir d e n a m a z k ılm a k
m e k r u h tu r. V a k it ç ık m a d a n n a m a z iâ d e e d ilm e lid ir. Bu h ü k ü m , su
ç e v re sin d e k i d e v e y a ta k la r ın a m a h s u s tu r. D e v e lerin g e c e le d ik le ri v e ­
y â g ü n d ü z s ıc a ğ ın d a k a ld ık la rı y a ta k la r d a n e c â s e tte n e m in o lu n d u ­
ğ u z a m a n n a m a / k ılm a k n ıû te m e d k a v le g ö re m e k ru h d e ğ ild ir.

\ (®)
5 M ESCİDLERDE YAPILM ASI
M EKRUH OLAN ŞEYLER

• u » w 4ı t (Jp I : J İ \ juc. <jd J 6 • S ju > J j 3 «—*»»* j j f >— »s Vi d • j

T E R C E M E S İ

74H) " ... (A bdullah b. Ömer ( RadıyaU âhü a n h ü m a )’<\en rivâyet ed il­
diğine göre; R esıılullah (Sallallahü A le y h i ve Sellem ) şöyle buyurdu, d e m iştir:

«M escidde şu ş e y le r y a p ılm a m a lıd ır : M escid yol ed in ilem ez, o r a ­

d a silâ h çek ilip ç ık a rıla m a z , o r a d a y a y ’a k iriş b a ğ la n ıp s a lm a m a e ,
o r a d a ok a tıla m a z , iç in d e n çiğ e t g e ç irile m e z , o r a d a h a d o la r a k k im ­
se dö v ü lem ez, o r a d a hiç k im se n in k ısa s c e za sı ta tb ik edilem ez, o r a ­
sı ç a rşı edin ilem ez.»"
Not : R âv i Z eyd b in C eb îre’n in zayıflığı ü zerin d e â lim le r ittifa k e ttik le ri için
ve İbn-i A bdi’l-B err, O n u n zayıflığına â lim le rin ic m â e ttik le rin i n a k le ttiğ i için is­
n ad ın zayıflığı Z ev âid ’de b ild irilm iştir.
Bâb : 5 KİTÂBÜ-L’MESÂCÎD 565

İ Z A H I

K ü tü b -i S itte s a h ip le rin d e n y a ln ız m ü e llifin riv â y e t e ttiğ i a n l a ­

ş ıla n b u h a d îs te a n ıla n işle rin m e k ru h lu ğ u , b â b ın b a ş lığ ın d a n d a a n ­
la ş ılm a k ta d ır. H a d isin b a ş k ısm ın d a g e ç e n : «M escidde şu şe y le r...»
fık ra s ın ı C â m iü 's -S a ğ ir ş â rih i e 1 - A z i z i şöyle y o r u m l a r : Y â­
ni m escid d e şu şe y le ri y a p m a k m e k r u h tu r. H a ttâ tem iz b ir m ad d e
ile bile olsa m esc id in k irle tilm e sin e se b ep o la n h e r h a re k e t h a r a m ­
dır.
«M escid yol edinilem ez.» c ü m le s in d e n m a k sa d , m esc id in iki v ey â
d a h a f a z la k a p ışı b u lu n d u ğ u ta k d ird e , b ir k a p ıd a n g irip d iğ e r k a p ı­
d a n -ç ık m a k s u re tiy le b ir yol gibi k u lla n ılm a m a s ıd ır.
« ...O r a d a y a y ’a k iriş...» c ü m le sin d e n m a k sa d , o r a d a y a y ve k i­
rişle m eşg u l o lu p k irişi b a ğ la m a k ve s a lm a k s u re tiy le b u n u n iyi o lu p
o lm a d ığ ı d e n e n m e m e lid ir. Ç ü n k ü böyle d e n e n d iğ i ta k d ird e ses çı­
k a rır. Ş â y e t n a m a z a d u r a n h e r h a n g i b ir k im s e n in d ik k a tin i ç e k m e
y e c ek o lu rsa , b u n u n la m eşg u l o lm a k m e k r u h tu r. E ğ e r n a m a z d a k i
le rin n a m a z la r ın ı ş a ş ır m a la r ın a se b e b iy e t v e rirse bu h a re k e t h a ra m
sa y ılır. O r a d a ok a tılm a s ı h ü k m ü de a y n id ir.
«... İçin d e n çiğ e t geçirilem ez.» f ık r a s ın a gelince; E g er çig e tte n
k a n d a m la m a s ı ve m escid d ö şe m e sin in n ecis edilm esi s a n ılm ıy o rs a
ç iğ e t g e ç irm e k m e k ru h tu r. S a n ılıy o rs a y â n i k u v v e tle m u h te m e lse
b u d a v ra n ış h a ra m d ır.
H ad o la ra k a d a m d ö v m e n in ve k ısa s c e za sın ı u y g u la m a n ın ya
p ılm a m a s ın ın n e d e n i iz a h ta n v â re s te d ir.
« ...O r a s ı ç a rş ı edinilem ez.» c ü m le sin d e n m a k sa d , m escid d e alış
v e riş y a p ılm a m a sıd ır.

M ESCİÜDEN G EÇİŞ HAK KINDAKİ

ÂLİMLERİN GÖRÜŞLERİ
1. H a n e f i m ez h e b in e g ö re b ir z a ıû r e t o lm a d ık ç a m escidin
b ir k a p ıs ın d a n g irip , d iğ e r k a p ıs ın d a n ç ık m a k s û re tiy le o ra y ı yol gi
bi k u lla n m a k ta h rim e n m e k ru h tu r. E ger b ir z a r û r e t n e d e n iy le ge
ç ilirse c â iz d ir. Z a r û re t y o k k e n geçişi itiy a t h â lin e g e tire n kişi fâsık
olu r. A m a g ü n d e b ir iki d e fa g e ç m e k le fâ sık o lu n m a z . G ire rk e n i ti
k â f a n iy e t e tm ek , fâ s ık s a y ılm a k ta n k o ru r. H e r g ü n o ra d a n geçm ek
d u r u m u n d a o lan k işin in , g ü n d e b ir d e fa T a h i y y e t ü ’ l - M e s c i d
s ü n n e tin i k ılm ası k â fid ir.
566 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

2 — Ş a f i î m e z h e b in e g ö re tem iz k işin in ve c ü n ü b a d a m ın
m e sc id d e n g e ç m e le ri, ih tiy a ç o lsu n o lm a sın c a iz d ir. H ay ızlı k a d ın ın
m escid i k irle tm e k te n e m in o ld u ğ u ta k d ir d e bile o lsa m esc id d e n g e ç ­
m esi m e k r u h tu r. K irle tm e k te n e m in değ ilse g e ç m e si h a ra m d ır.
3 — H a n b e l î l e r ’ e g ö re tem iz k işin in ve c ü n ü b ü n m esc id ­
d e n yol g ibi g e ç m e le ri m e k r u h tu r. H ayızlı k a d ın ile lo h u s a k a d ın ın
ih tiy a ç o lm a d a n g eç m e le ri, m escidi k irle tm e k te n e m in o lu n m a sı ş a r ­
tı ile m e k r u h tu r. İh tiy a ç h â lin d e h ep si için, k e râ h e ts iz ca iz d ir. Y o­
lu n k e s tirm e o lu şu , ih tiy a ç ta n sa y ılır.
4 — M â 1 i k i 1 e r ’ e g ö re m esc id d e n geçiş n â d ir ise ca iz d ir.
E ğ e r sık sık g e ç iliy o rsa b a k ılır Ş â y e t m escid y a p ılm a z d a n ö n ce o r a ­
d a yol b u lu n u y o rd u y s a , s o n ra d a n y a p ıla n m e s c id d e n g e ç m e k m e k ­
r u h d e ğ ild ir. A ksi ta k d ir d e m e k r u h tu r. G e ç e n k işi T a h i y y e t ü ’ l -
M e s c i d n a m a z ın ı k ılm a k la m u h a ta b d e ğ ild ir.

T E j l C E M E S İ

749) A nır b in Ş u a y b ’ın d ed esi (A b d u lla h b in A nır b in el-A s) ( R a -

d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’fr<m riv â y e t ed ild iğ in e g öre şöyle d e m iş tir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), m e sc id le rd e s a tm a k ­

ta n , s a tın a lm a k ta n ve k a rş ılık lı ş iir le r o k u m a k ta n n e h iy b u y u r m u ş ­
tu r .”

İ Z A H I
Bu h a d isi T i r m i z i , E b û D â v û d ve N e s â i de
r iv â y e t e tm iş le rd ir. T i r m i z i b u h a d îs k o n u s u için a ç tığ ı b â b ta
riv â y e t e tm iştir. T i r m i z i b u n u riv â y e t e ttik te n s o n ra şöyle d e r :
A b d u l l a h bin A m r bin el-Âs (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın
h a d îs i h a s e n d ir. A m r ’ m b a b a sı Ş u a y b , M u h a m m e d
b i n A b d i l l a h b i n A m r b i n e l - Â s ’ m o ğ lu d u r. B u -
h â f i : Ben, A h m e d ve İ s h a k ’ ın, A m r b i n Ş u a y b
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m h a d îs in i delil s a y d ık la rın ı g ö rd ü m , d e m iştir.
M u h a m m e d : Ş u a y b bin M u h a m m e d , A bdul-
Bâb : 5 KÎTÂBÜ-L’MESÂCtD 567

1 a h b i n A m r ’ d e n h a d îs d in le m iş, d e m iş tir, ilim e h lin d e n

b ir c e m â a t, m esc id d e s a tış a k d in i y a p m a n ın k e râ h e tin e h ü k m e tm iş ­
tir. A h m e d ve İ s h a k bö y le h ü k m e d e n le rd e n d irle r. T a b iî­
le rd e n b â z ı ilim a d a m la rı, m esc id d e s a tış a k d in e r u h s a t v e rm işle rd ir.
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’d e n , m esc id d e ş iir o k u m a ­
y a r u h s a t v e rd iğ in e d â ir r iv â y e t o lu n a n h a d îs b ir ta n e d e ğ ild ir.’
T i r m i z î ’ n in ş e rh i T u h fe tü ’l-A h v ezî y a z a rı, h a d îs in a ç ık la ­
m a s ıy la ilg ili, o la r a k şö y le d e r : «M escidde a lış v e riş e tm e k , c u m h u ­
r a g ö re y a s a k tır. H a k o la n ı d a b u d u r. A lış - v e riş in m e k r u h o lm a d ığ ı­
n ı sö y le y e n le rin e lin d e h iç b ir d e lîl y o k tu r. B ilâkis b u b â b ta riv â y e t
e d ile n h a d îs le r o n la r ın g ö r ü ş ü n ü re d d e d e r.
Ş e v k â n i , e n -N e y l’d e : ‘Â lim le rin c u m h u ru ; M esçidde sa-
tışL akdinin y a p ılm a s ın a d â ir, h a d îs te k i n e h iy k e ra h e te h a m le d ilir, d e ­
m iş le rd ir. E 1 - 1 r â k î : Â lim ler, m esc id d e y a p ıla n s a tış a k d in in
g e ç e rsiz s a y ıla m ıy a c a ğ ın a ic m â ’ e tm işle r, d e m iştir. E l - M â v e r d i
d e böyle d e m iştir. B iliy o rsu ıh k i; â y e t v e y â h a d îs te m e v c u t n e h iy , a s ­
lın d a h a r a m h k iç in d ir, d iy e n le re g ö re b ir n e h y in h a r a m lık ta n m ek-
r u h lu ğ a d ö n d ü rü le b ilm e s i için, h a ra m lık a n la m ın a o lm a d ığ ın a d â ir
b ir a lâ m e te ih tiy a ç v a rd ır. Â lim le rin y a p ıla n a k d in s ıh h a ti ü z e rin e
ic m â ’ e tm iş o lm a la rı, a k id y a p m a n ın h a ra m lığ ın a m â n i d e ğ ild ir. Y â­
ni m esc id d e s a tış a k d in i y a p m a k h a ra m d ır , g ü n a h tır , b u n u n la b e r a ­
b e r fâ sid d e ğ ild ir, s ıh h a tlid ir. O h a ld e a k d in s ıh h a ti, n e h y in m e k ru h -
lu ğ u h a y o ru m la n m a s ın a k a rin e ve a lâ m e t o lam a z. Ş â f i i ’ n in b â ­
zı a r k a d a ş l a r ı : M escidde s a tış a k d in in y a p ılm a s ı m e k r u h d e ğ ild ir,
d e m iş le rs e d e h a d îs le r b u g ö rü ş ü r e d d e d e r ’, dem iştir.» \
E b û D â v û d d a : «C um â n a m a z ın d a n ö n ce m esc id d e h a lk a
k u rm a k » b â b ın d a b u h a d îs i d a h a u z u n b ir m e tin le y in e A b d tı 1 -
la h b in A m r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e tm iştir.
E l-M enhel y a z a r ı ö zetle şöyle d e r :
«H adîs, m escid d e s a tış a k d in in h a ra m lığ ın a d e lâ le t e d er. Bu h u ­
s u s ta m e z h e b â lim le rin in g ö rü şle ri ş ö y le d ir :
1 — H a n e f i â lim le rin e g ö re m esc id d e a lış - v e riş işi y a y g ın ­
la ş tığ ı z a m a n m e k r u h tu r. N a d ire n y a p ıld ığ ı ta k d ir d e m e k r u h d e ğ il­
dir.
2 — Ş â f i i l e r ' e g ö re itik a f ta o lm a y a n k işin in , m esc id d e h e r
h a n g i b ir şeyi s a tm a s ı v e y â s a tın a lm a s ı m e k r u h tu r. İ tik a fta o la n k i­
ş in in ih tiy a ç d u y d u ğ u şe y le ri s a tm a s ı ve a lm a s ı e â iz d ir. D iğ e rle ri m e k ­
r u h tu r . •
568 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

3 — M â 1 i k i 1 e r ’ e g ö re s a tm a k ve s a tm a lm a k işi b a ğ ır a r a k
y a p ılırs a h a ra m d ır. Ç ü n k ü b u ta k d ird e , m esc id p a z a r y e rin e ç e v ril­
m iş o lu r. A lç a k sesle y a p ıla n s a tış ve a lış işle m le ri m e k r u h tu r.
E l- M e n h e l y a z a n : B u üç m ezh eb â lim in in a y r ın tılı g ö r ü ş le r in i
te y id e d e n h e r h a n g i b ir d e lil y p k tu r, d iy e r e k H a n b e l i l e r ’ in
ş u g ö r ü ş l e r i n i n k u v v e t l i o l d u ğ u n u s ö y l e r .-

4 — Hanbeliler, h a d îs in z a h irin i tu ta r a k : M escidde s a tın

a lm a ve s a tm a n ın h e r çeşidi h e rk e s iç in h a ra m d ır . İ tik a fta o lan ın ,
o lm a y a n ın ; ih tiy a ç m a d d e si ile d iğ e r m a d d e n in ve s a tış işle rin in a z ­
lığı ve ç o k lu ğ u n u n f a r k ı y o k tu r, d e m işle rd ir. A h m e d b i n H a n -
b e 1: Ş u m e s c id le r A lla h ’ın e v le rid ir. İçin d e s a tış ve a lış y a p ıla ­
m az, d e m iştir.

M E S C İD L E R D E Ş İİR O K U M A K

M escidde ş iir o k u m a n ın c â iz o lm a d ığ ı h a d îs te n a n la şılıy o r. Y a­

s a k la n a n şiir, y e rsiz ö v g ü v e y a y e rm e y i ih tiv a e d e n y â h u t k ib irle n ­
m eyi ifâ d e e d e n k ısm a y o ru m la n m ıştır. Böyle y o ru m la n ın c a B u -
h â r i ve M ü s 1 i m ’ in S a î d b i n e 1 - M ü s e y y e b ’ d e n
r iv â y e t e ttik le ri şu m e â ld e k i h a d îse m u h â lif k a lm a z -. ‘ Ö m e r (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) , b ir a r a m esc id d en g e ç e rk e n (şâir) H a s s a n (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ş iir o k u y o rd u . Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) O n a b i­
r a z k u la k v erd i. B u n u n ü z e rin e H a s s a n (R a d ıy a llâ h ü a n h )
O n a : Ş u m escid d e s e n d e n d a h a h a y ırlı o la n z a t R e s û lu lla h (S a lla l­
la h ü A leyhi ve S ellem ) b u lu n u rk e n , b e n ş u r a d a ş iir o k u rd u m , d e d ik ­
te n s o n ra E bû H ü re y re (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ye d ö n e r e k : ‘A lla h için
söyle. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’i b a n a şöyle b u y u ­
r u r k e n iş ittin m i : «Ey H a ssa n ! B enim y e rim e se n c e v a p v e r. A lla h ’ım
H a s s a n (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ı R u h ü ’l-K u d ü s ile tey id eyle»’ diye so rd u .
E bû H ü re y re (R a d ıy a llâ h ü a n h ) : Evet! dedi.»
K â firle r, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) h a k k ın d a h i­
civ ş iirle rin i sö y lem işlerd i. R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ),
H a s s a n (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın o n la r a c e v a p v e rm e sin i e m ir b u ­
y u rm u ş tu r.
H adîs, a n la tıla n şek ild e y o ru m la n d ığ ı ta k d ird e A h m e d bin
Hftnbel'in C â b i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n ‘riv â y e t e ttiğ i şu
m e â îâ e k i h a d îs e te r s d ü şm e z : ’ C â b i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) d e m iş­
t i r k i :' B en yüz defadan fazla Resûlullah (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
le m ) ’! mâSCİdde gördüm. Ashabı şiir müzâkeresini yaparlar ve câhi-
 Bab : 5 KİTÂBÜ-L’MESÂCÎD 569

liy e t d e v rin e â it b â z ı ş e y le ri a n la tır la r d ı. Z a m a n z a m a n P e y g a m b e r

(S a lla lla h ü A leyhi v e S ellem ) O n la rla b e r a b e r g ü lü m s e rd i.'
B u ve b e n z eri h a d is le r, m ü ş rik le ri y e rm e y i, ■P e y g a m b e r (S a lla l
la h ü A leyhi ve S e lle m ) ! övm eyi, t a k v a ve g ü z e l a h lâ k a te şv ik e t ­
m eyi ih tiv a e d e n ş iirle rin m esc id d e o k u n m a s ın ın c â iz liğ in e delâllet
ed er.
İ b n ü ’ 1 - A ( r a b i : D in le h in d e ve ş e r ! ş e rifin a y a k ta tu tu l
-m ası ile ilgili ş iirle ri m esc id d e o k u m a k ta b ir b eis y o k tu r, d e m iştir.
N e v ş v i d e ; Şiir, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) !
v e y â İs lâ m iy e t! ö v ü c ü m â h iy e tte ise v e y â g ü z e l a h lâ k , ta k v â ve b e n ­
z e rî h a y ır ç e şitle ri h a k k ın d a ise m e s c id d e o k u m a sı s a k ın c a lı değil-
diir. A m a b ir m ü s lü m a n ı h iciv e tm e k , içkiyi övm ek, k a d ın la rı a n la t ­
m ak , b ir zâlim i övm ek, y a s a k o la n b ö b ü rle n m e k g ib i k ö tü ş e y le ri iş ­
ley e n ş iirle ri m e sc id le rd e o k u m a k h a ra m d ır , d e m iştir.
 lim lerin ek serisi m escitlerd e şiir o k u m a n ın y asak lığ ın a d â ir h a ­
dimler ile câiz o ld u ğ u n a d â ir h a d isle rin a ra sım anlattığ ım ız şekilde
bu lm u şlard ır.
t ] Ş u n u d a b e lirte lim ki o k u n m a s ı c â iz g ö rü le n ş iirle rin n a m a z kıl-
ıtia k / K u r ’ a n o k u m a k ve z ik ir e tm e k le m e şg u l O lanları şa şırt-
^m ası h â lin d e o k u n m a s ı h a ra m d ır.»

T E li C E M E 5 i

750) "... V asile bin e l-E sk â (1) (R a d ty a llâ h ü « » A )’d en riv ây e t e d ild iğ i­
ne göre P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) şöyle b u y u rd u , d e m iş tir :

« Ç ocuklarınızı, d e lile rin iz i, s a tın a lm a n ız ı, sa tışın ızı, m ü n a k a ş a

ların ız ı, se sle rin izi y ü k se ltm e y i, h a d c e z a la rın ız ın in fa z ın ı m escidle-

(1) 530 n o lu h ad îsin izah ın d a h al te rc em e si g eçm iştir.

570 SÜNEN-t ÎBN-t MÂCE

rin izd en u zak tu tu n . M escidlerinizin k a p ıla rın ın y ak ın ın d a a b d e st a l­

m a y erlerim ittih a z ediniz. Ve C u m â g ö n le rin d e m escidlerinizi b u ­
h u rla tütsüleyiniz.»”
N ot: Zevâid’de râvi el-Hâris bin Nebhâ'mn zayıflığı üzerinde ittifak edildiği
için isnadının zayıflığı bildirilmiştir.

İ Z A H I

H adis, k ü ç ü k ç o c u k la rı ve d e lile ri m e sc id le re s o k m a n ın y a sa k -
lığ ın a d e lâ le t e d er. M e z h e b le rin b u h u s u s ta k i g ö rü ş le ri ş ö y le d ir :
1 — H a n e f î m e z h e b in e g ö re b u n la rın , m escid i n e c is e tm e ­
le ri k u v v e tle z a n n e d ild iğ i z a m a n m escid e s o k u lm a la rı ta h r im e n m e k ­
r u h tu r . A ksi ta k d ir d e te n z ih e n m e k r u h tu r.
2 — Ş â f i î l e r ’ e g ö re h e n ü z m ü m e y y iz lik ç a ğ m a e rm e m iş
o la n k ü ç ü k y a ş ta k i ç o c u k la rın ve d e lile rin m escid i k irle tm e le rin d e n ,
iç in d e k ile re z a r a r v e rm e le rin d e n ve a v r e t y e rle rin i a ç m a la r ın d a n
e m in o lu n d u ğ u ta k d ird e m esc id e s o k u lm a la rı c â iz d ir. M ü m ey y iz
o la n ço c u ğ u n , m escid i o y u n c a k h â lin e g e tirm e m e s i ş a r tıy la m escid e
a lın m a s ı c â iz d ir. A ksi ta k d ird e h a ra m d ır.
3 — M â l i k i l e r ’ e g ö re ço c u k ve d e lin in m esc id e ith a li,
m escid in n e c is e d ilm e sin e se b e b iy e t v e rd iğ i ta k d ir d e h a ra m d ır . Ke-
z â m escidi p isle m e m e k le b e r a b e r y a ra m a z lık e d e rle rs e , m escid e a lın ­
m a la rı h a ra m d ır. M escidi p isle m iy e c e k ve h a y la z lık e tm iy e c e k v e y â
e d in c e u y a rıld ığ ı z a m a n u s lu d u r a c a k ç o c u ğ u n m esc id e g ö tü rü lm e ­
si c âizd ir.
4 — H a n b e l ^ i l e r ' e g ö re o k u tm a k g ib i b ir ih tiy a ç için m ü ­
m ey y iz o lm a y a n ç o c u ğ u m escid e s o k m a k m e k r u h d e ğ ild ir. İh tiy a ç
o lm a d a n m escid e g irm e si m e k r u h tu r. D elin in h ü k m ü d e b ö y led ir.
M escid lerd e a lış v e riş e tm e n in ş e r ’î h ü k m ü , b u n d a n ö n c e k i h a ­
d îste a ç ık la n d ı.
M escid lerd e s e sle ri y ü k s e ltm e n in y a s a k lığ ı b u h a d is te n a n la ş ılı­
yor. Bu d a m e k r u h tu r

M e z h e b le rin k o n u h a k k m d a k i g ö rü ş le ri şö y le d ir :
1 — H anefî m e z h e b in e g ö re m esc id d e n a m a z a d u r a n la r ı ş a ­
ş ır ta c a k v e y â o r a d a u y u y a n la r ı u y a n d ır a c a k şe k ild e y ü k se k sesle
Bâb : 5 KI t ABÜ-L’MESÂCÎD 571

z ik re tm e k m e k ru h tu r. Böyle b ir d u r u m söz k o n u s u d eğ ilse k e r a h e t

y o k tu r. B ilâkis zikretmenin; ib â d e te k a rş ı h e v e sin in a r tm a s ı u y k u y u
d e fe tm e si ve k a lb in i u y a r m a s ı g ib i b ir f a y d a m ü lâ h a z a ed ild iğ i z a ­
m a n y ü k s e k se sle z ik re tm e si d a h a e fd a ld ır. Z ik rin d ışın d a k i sö z le re
gelince; m ü b a h o lm a y a n sö zleri y ü k s e k se sle sö y le m e k ta h r im e n
m e k r u h tu r. M ü b a h o la n sö zleri y ü k s e k sesle sö y lem ek , n a m a z k ıla ­
n ın şaşm asına;1 se b e b iy e t v e rirs e m e k r u h tu r :.A k s i ta k d ir d e k e r â h e t
y o k tu r. TTabiî k işi ib â d e t m a k s a d ıy la m escid e g irm iş ise k e r â h e t y o k ­
tu r. Ş â i e t j u j f f J t e ^ ^ l t & in ^
•ru h tu r. ’ ı
2 — Ş 4 f|i i 1 e r ’ e gö re m escidde ySüh^şif- gesle zik retm ek , eğerf
»nanaşa Acılan/ îders v eren , •-ten*aâ*İBf m eşğ«l m htST âa' e^ eff
birisini*şaşırtırsa m e k ru h tu r. K ezâ U y an d aılm ası.sü n n et o lm ay an biri
u y u y a n ı u y a n d ırırsa y in e m e k ru h tu r. -Aksı ta k d ird e m e k ru h değildir-'
Y üksek sesle konfüŞhıaya ğeli^e/43ackS '% ye u y d û ru ld u g ü h a d is âlin i;
. le rin c e b e lir le n m if ’sö zleri o k u m a k ğibi h e lâ l o lm a y a n k o n u ş m a tü ­
rü n d e n ise , a n ıla n k işile rd e n b ir is m f ş a ş irts ın , ş a ş ırtm a s ın m u tla k a
h a ra m d ır; M ü b a h J ç p n u ş n ^ cin sin d h ft îsq m e z k u r ş a h ıs la r ı ş a ş ır tır ­
s a m e k r u h tu r. Ş a ş ırtm a z s a m e k ru h d e ğ ild ir. ^

3 — M â l i k î l e r ’e g ö re z ik ir ye ilim le bile o lsa m escid d e

» v. V-,, . ,
sesi y ü k s e ltm e k m e k r u h tu r. A n c a k d ö r t h a ld e h ü k ü m d e ğ iş i r :

a — M ü d e rris in ö ğ re n c ile re se sin i d u y u r m a k için ih tiy a ç d u y ­

d u ğ u ta k d ir d e se sin i y ü k s e ltm e s in d e k e r â h e t y o k tu r.

b — N a m a z k ıla n ı ş a ş ır tır s a h a ra m d ır.

c — M e k k e veyâ M i n a m esc id in d e y ü k s e k sesle «Leb-

beyk» d u â s ın ı o k u m a k m e k r u h d e ğ ild ir.

d — N ö b e t b e k le y e n in sesin i y ü k s e ltm e s i m e k r u h d e ğ ild ir.

4 — H a n b e l î l e r ’ e g ö re n a m a z d a k ile rin ş a ş ır m a s ın a se ­
b e b iy e t v e rilm e m e si h â lin d e m escid d e y ü k s e k sesle z ik re tm e k m ü-
b a h tır. M ü b a h n e v in d e n o la n k o n u ş m a la r d a b ö y led ir. B u n la r n a m a z
k ıla n la r ı ş a ş ır tır s a m e k r u h tu r. M ü b a h o lm a y a n sö z le rle ses y ü k s e lt­
m ek, k im se y i ş a şırts ın , ş a ş ır tm a s ın m u tla k a m e k r u h tu r.

H ad c e z â la rım m e sc id le rd e in fa z e tm e k ve k ılıç la rı çe k ip ç ık a r ­
m a k d a, g e re k b u h a d îs te ve g e re k s e 748 n o lu İbn-i Ö m er (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d isiy le y a s a k la n m ış tır.
572 SÜNEN İ İBN-İ MÂCE

»_j L

6 — M E S C İD D E U Y U M A K BÂBI

«x j â t'Bî. }d 3 it ’s±c . s i c j uş», - vo

■^ § ^ 5 * ' J j - j ^ j p J ' ti t j* ~ : İN» * û) ‘ ı& '&

T E R C E M E S İ

751) “ ... İb n -i Ö m er ( R a d ty a llâ h ü a n h iim â )'d e n riv â y e t e d ild iğ in e göre

şöyle sö y le m iştir :

B iz , R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) h a y a tta y k e n m es-

c id d e u y u y o r d u k ."

<jr jÇvft L? . Ja 0 1 U? . OJt ^ 1 cf jö — V®T

- - s. f . »»fi „ . - .• "-"T' ? .• ı - ı »4 „ • -
tA-l ol i \ ^s.«jjü j \ a t J\ a-t
^ ^ ^ ; / " j ~

*jil 3 _y*»j Ü c)l» ! • Ââİjl

. «■* ' *
1 *<»*A»-
ç
yjLs. j|» ^ <3»$ ji-j kır"\j 4 ksu*ji»« »

. 4 & & ‘j f : Û a J k « -uirJı4 . & ti*

T E R C E M E S İ

752) ' ... K a y s b in T ıh fa (2) (R a d ty a llâ h ü a n h ) S u ffe a s h a b m d a m lı.

K en d isi söyle d e m iştir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) b i z e : ‘ (M e s c id d e n e v i­

m e ) G i d in iz . » b u y u r d u . B u n u n ü z e r in e b iz , Â iş e (R a d ıy a llâ h ü a n h â )’-
n in o d a s ın a g id e r e k y e d ik v e iç t ik . S o n r a R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A l e y ­
h i V e S e lle m ) b iz e :

«İs te r s e n iz b u rad a u y u y a b ilir s in iz . D ile r s e n iz m e s c id e g id e b ilir ­

s in iz .» b u y u r d u . K a y s b i n T ı h f e : B i z d e •.
H a y ır m e s c id e g id e r iz , d e d ik ; d e m iş t ir .”

(2) Bu zatın adının Tıhfe bin Kays olduğu da söylenmiştir. Adı hakkında
başka rivayetler de vardır. Tehzıb ve Takrîb’te doğrusunun Tıhfe olduğu söylen­
miştir. Bu zat sahâbîdir. Yüzükoyun yatmaktan nehiy hakkında bir hadisi vardır.
(Hulâsa : Sah. 181)
Bâb : 6 KİTÂBÜ-L’MESÂCÎD 573

İ Z A H I

î bn- i Ö m e r (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’in h a d îs in i B u h â r î ,
T i r m iz î , ve N e s â î d e riv â y e t e tm iş le rd ir. B u h â r i ’ n in
r iv â y e tin d e İ b n - i Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in, g e n ç ve b e k â r
o lu p e h li y o k k e n M e s c i d i N e b e v i ’ de u y u d u ğ u n u sö y le­
d iği b ild irilm e k te d ir.
M üslim, T irm iz î ve N e s â i de b u n u riv â y e t e tm iş ­
lerd ir.
K a y s b i n Tıhf'e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’n in h a d îs in in m ü e l­
lifte n b a ş k a d iğ e r k ü tü b -i s itte s a h ip le rin d e n İ m a m Ebû D â ­
v û d 35. K ita b u -l’Edeb, 103. B â b u n f i r ’re c ü liy e n b e th â a lâ b a th in i,
h a d is no 5040 ta h r ic e tm iş tir. A y rıc a İ b n - i M â c e h a d îs in
m e tn in i S ü n e n 33. K itâ b u -l’Edeb, 27. B a b u n N eh y i a n i’l izticâ-i ale-1’
v e c h ’d e 3727 No. ile riv â y e t e d ilm iştir.
S u ffe : M e s c i d - i N e b e v i ’ de f a k ir s a h â b île r in k a ld ığ ı
ü s tü k a p a lı b ir y e rd ir. B u h â r î ’ n in ‘M escidde e rk e k le rin u y u ­
m a sı b â b ı’n d a r iv â y e t e ttiğ i b ir h a d îs te E b û H ü r e y r e (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) şöyle d e m i ş t i r : ‘Ben, S u ffe a s h a b ın d a n y e tm iş kişi
g ö rd ü m . Hiç b iris in in ü z e rin d e r id â (b e d e n in y u k a r ı k ısm ın ı ö rte n
elbise) y o k tu . Y a iz â r (b e d e n in b e ld e n a ş a ğ ıs ın ı ö rte n elbise) v a rd ı
y a d a b o y u n la rın a b a ğ la d ık la rı k is â d e n ile n ö r tü v a rd ı. B â z ıla rın ın
k is â d e n ile n ö rtü le ri to p u k la r ın a k a d a r u z u n d u , b ir k ısm in in k i a n ­
c a k diz k a p a ğ ın ın a ltın ı ö rtü y o rd u . A v re t y e ri g ö rü n m e s in d iy e e lle ­
riy le ö r tü y ü to y la y a n la r o lu y o rd u .’
S u ffe ehli; m escid için d e k e n d ile ri için a y rıla n y e rd e y a tıp k a l­
k a rla rd ı. O n la rın o r a d a u y u m a la rı, m esc id d e u y u m a n ın e â iz liğ in e d e ­
lâ le t ed er.
T i r m i z î , İbn-i Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in h a d îsin i
r iv â y e t e ttik te n s o n ra b u n u n h a s e n - s a h îh o ld u ğ u n u sö y lem iş ve ilim
e h lin d e n b ir k a v m in m esc id d e u y u m a y a r u h s a t v e rd iğ in i sö y le d ik ­
te n s o n r a : İ b n - i A b b a s (R ad ıy aU âh ü a n h ) :
fi '
' % J&.j I- V = «S ak ın k im se m escid i gece ve g ü n ­
d ü z u y k u s u için y a ta c a k y e r edinm esin.» b u y u rm u ş tu r. İlim e h lin ­
d e n b ir c e m â a t d a İ b n - i A b b â s (R ad ıy aU âh ü a n h l 'ı n k a v ­
li ile h ü k m e tm iş le rd ir, d e m iştir.
E l-M enhel y a z a r ı m esc id d e u y u m a k h a k k ın d a â lim le r a r a s ın d a ­
ki ih tilâ fı ö zetle şöyle a n la tm ış tır :
574 ŞÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

1 — S a î d b i n e 1- M ü s e y y e b , H a s a n - ı Basrî,
A t â ’, M u t a. m m e d b i n Ş î r î n ve Ş â f i î â lim le ri :
M escidde u y u m a k : c a iz d ir. B u n d a k e r â h e t y o k tu r. A n c a k o r a d a u y u ­
m ak ; n a m a z k ıla n la r ın y e rin i d a r a l tı r v e y â n a m a z la r ın ı ş a ş ır m a la r ı­
n a s e b e b iy e t v e rirse , h a ra m d ır , d e m iş le rd ir. O n la rın d e lille ri İ b n - i
Mâceh, Buhârî, Müslim, Tirmizî ve N e s â î ’n in
r iv â y e t e ttik le ri İ b n - i Ö m e r (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’in (751 n olu)
h a d îsid ir. D iğ e r b ir d elili de B u h â r î ’ ni n S e h 1 b i n S a ’ d
(R ad ıy aU âh ü a n h ) ’d e n riv â y e t e ttiğ i şu m e â ld e k i h a d is tir :
« R e sû lu llah (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) (B ir g ü n kızı) F â tim e
(R ad ıy aU âh ü â n h â ) ’n in ev in e geldi. Ali (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’yi (o ra d a )
b u la m a d ı «A m cam o ğ lu n ered e?» d iy e so rd u . F â tim e (R ad ıy aU âh ü
a n h â ) d e : A ra m ız d a b ir şe y g eçti. B irb irim iz e ö fk ele n d ik . B u n u n
ü z e rin e g ü n d ü z u y k u s u n u b e n im y a n ım d a u y u m a d ı, diy e c e v a p v e r ­
di. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b i r i s in e : «Bak n e re d e ­
dir?» b u y u rd u . A d a m (gidip) geldi. V e : Y â R e sû lalla h ! Ali m esc id d e
u y u y o r, d ed i. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) m escid e v a r ­
dı. A li (R a d ıy a U âh ü a n h ) y a n t a r a f ı n a y a tm ış, rid â s ı b ir y a n ın d a n
sıy rılm ış v ü c û d u to p r a ğ a b u la n m ış tı. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i
ve S ellem ) to p ra ğ ı o n d a n silk m ey e b a ş la d ı. V e : «K alk ey E bû T u ra b !
( = to p ra ğ ın b a b a s ı) » b u y u r d u .’
N e v e v î : «Suffe e s h â b m ın ve s a h â b île rd e n b ir c e m â a tin
m escid d e u y u y a g e ld ik le ri s â b ittir. K ezâ S ü m â m e b i n î s â l’ın
m ü slü m a n lığ ı k a b u l e tm e d e n ö n c e m esc id d e u y u d u ğ u s â b ittir. B u n ­
la r ın h ep si, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) h a y a tta ik en
o lm u ştu r. Ş â f i î : M ü şrik m esc id d e g e c ele y in c e m ü s lü m a n ın g e ­
celem esi d e e n a z o n u n gibi k a b u l e d ilm e lid ir, dem iştir.» d er.

H a n e f î â lim le rin d e n e l - A y n î : ‘Î b n ü l - M ü s e y y e b
ve S ü l e y m a n b i n Ye s i t ' a m esc id d e u y u m a n ın h ü k ­
m ü so ru lm u ş; K e n d ile ri d e : S u ffe eh li m esc id d e u y u y o rla rd ı. O n ­
la r, m e s k e n le ri m escid o la n b ir k a v im idi. H al böyle ik e n b u n u n e
d iy e s o ra rs ın ız ? d iy e c e v a p v e rm işle r; T a b e r î de e l - H a -
s a n ’ m şöyle d e d iğ in i z ik r e tm iş tir : O s m a n bi n Af f a n
(R a d ıy a U âh ü a n h ) h a life ik e n m escid d e u y u d u ğ u n u g ö rd ü m . O ra d a
n ö b e t b e k le y e n d e y o k tu ,’ d e m iştir.

2 —- 1 m a m - 1 M â l i k : M esk en i o la n k im s e n in m esc id d e
g ece v e y â g ü n d ü z u y u m a s ın ı h o ş g ö rm e m , d e m iştir. î m a m A h -
m e d ve t s h a k d a b u g ö rü ş te d irle r. O n la ra g ö re m e sk e n i
o la n ın m esc id d e u y u m a s ı m e k r u h tu r. Y a b a n c ın ın u y u m a s ı m ek-
Bâb : 7 KİTÂBÜ-L'MESACİD 575

r u h d e ğ ild ir. İ m a m M â l i k ’ e g ö re m esc id d e u y u y a n s a h â -

b ile rin e v le ri y o k m u ş. N a m a z ı b e k le rk e n u y u m a k ta k e râ h e t o lm a ­
d ığ ı k e n d is in d e n r iv â y e t e d ilm iştir.
İbn-i M e s ' u d , T â v û s , M ü c â h i d ve E v z â i
d e m esc id d e u y u m a y ı m e k r u h g ö rm ü şle rd ir.»
Y u k a rıd a k i b ilg i e l-M e n h el’i n : « C ü n ü b m esc id e g ire r» b â b m d a n
a lın m ış tır.

Ç ? (v)

7 — H A N G İ M ESCİD İLK OLARA K

K U RU LD U ? BÂBI

i 3 jŞ 3 g U fr - vor

: c ü 3&»fCh >3&13‘>i Vj- J îs>!p' Dr ı { Ü J 3&

3 >j*ı j? .' a üj « i-ıriı p . 36 st*ı p
. « ı: a .

T E R C E M E S İ

75.1) E b û Z e rr-i G ifâ ri ( Radtyallâhü a n k y â m rivâyet edildiğine gö­

te şöyle s ö y le m iş tir: Ben :
— Y â R e sû la lla h ! Y e ry ü z ü n d e ilk k u r u la n m e sc id h a n g is id ir?
d iy e so rd u m . R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S e l le m ) :
— «M escid-i H a r a m ’dır.» b u y u rd u . E b û Z e rr d e m iş tir k i t B en *
— S o n r a h a n g is id ir? d iy e s o rd u m . R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i
v e S e l le m ) :
— « S o n ra M escid i A k s â ’dır.» b u y u r d u . B en s
— B u ik i m esc id a r a s ın d a n e k a d a r z a m a n v a rd ır ? d iy e s o r­
dum . O l
— «K ırk yıl. S o n ra y e r y ü z ü s e n in iç in n a m a z g â h d ır . N e re d e n a ­
m a z v a k ti s a n a g e lirse o r a d a kılıver.» b u y u r d u .”
576 SÜNEN İ İBN-İ MÂCE
— '» “T ............................... ............................ 1 1 — ......... I I I I I

İ Z A H I
B u h a d îs i B u h â r î , ‘E n b iy â K i t a b ı ’n d a ; M ü s l i m , ‘M e s -
c id le r K it a b ı’n d a ; N e s â î d e , ‘ E n b i y â ’ v e ‘T e f s i r ’ b a h i s l e r i n d e r i -
v â y e t e tm iş le r d ir . R iv â y e t le r a r a s ın d a a z b ir la f ız fa r k ı v a r s a d a h e p ­
si a y n ı m â n â y ı if â d e e d e r le r .
M e s c i d - i H a r a m , M e k k e - i M ü k e r r e m e ’ de
b u lu n a n K â ’ b e ’ nin ç e v r e s in d e k i m e s c id d ir . M e s c i d i A k -
s â ile K u d ü s ş e h r in d e k i m e ş h u r c â m id ir .

A ksa: En u zak d e m e k t ir . K u d ü s ’ te k i c â m iy e bu is m in
v e r ilm e s in in s e b e b i, K â ’ b e ’ ye p e k u z a k o lu ş u , y â h u t o n d a n d a ­
ha geri is tik a m e t te b a ş k a b ir m a b e d in b u lu n m a y ış ıd ır . B â z ıla n n a
göre bu is m in v e r iliş s e b e b i, m e s c id in p is lik le r d e n u zak tu t u lm a s ı,
te r te m iz ve m ukaddes o lu ş u d u r .

K â ’ b e ' n in İ b r a h i m ( A l e y h i ’s - S e l â m ) , M e s c i d - i
A k s â ’ ni n da S ü l e y m a n ( A l e y h i ’s - S e lâ m ) ta r a fın d a n y a ­
p ıld ığ ı ve a r a la r ın d a b in y ıld a n fa z la zam an b u lu n d u ğ u c ih e tle bu
h a d îs te ik i m e s c id in , y a p ım ı a r a s ın d a k ır k y ıllık b ir s ü r e n in b u lu n u ­
şu K u r t u b I ta r a fın d a n ş ö y le y o r u m la n m ış t ır :

B u k o n u d a v â r i d o la n â y e t v e h a d is , İ b r a h i m ile S ü l e y -
m a n ’ m m ezkû r m e s c id le r i y e n i in ş â e tm e d ik le r in e ve daha ön­
ce b a ş k a la r ı ta r a fın d a n y a p ılm ış o la n b in a la r ı y e n ile d ik le r in e d e lâ ­
le t e d e r . K â ’ b e ’ n in ilk y a p ıc ıs ın ın  d e m ( A l e y h i ’s - S e lâ m )
o ld u ğ u da r iv â y e t e d ilm iş tir . E ğer bu r iv â y e t a s ıl kabul e d ilir s e
 d e m ( A l e y h i ’s - S e lâ m )’d e n k ır k y ıl s o n ra e v lâ d ın d a n b ir is i ta ­
r a fın d a n M e s c i d - i A k s a ’ n in y a p ılm ış o ld u ğ u b u h a d îs te n
ç ık a r ıla b ilir .

A y n i ’ n in b e y â n ın a g ö r e K â ’ b e ’ yi ilk d e f a m e l e k l e r b i-
n â e tm iş , s o n r a İ b r a h i m ( A l e y h i ’s - S e lâ m ), o n d a n s o n r a s ır a y ­
la A m â l i k a , C ü r h û m ve K u r e y ş o n u y e n ile m iş le r ­
d ir . K u r e y ş ’ in K â ’ be ’ yi yapm ası Peygam ber (S a lla lla h ü
A l e y h i v e S e lle m ) ’in n ü b ü v v e t in d e n ö n c e k i y ı l l a r a r a s t la r . D a h a s o n ­
ra A b d u l l a h b i n Z ü b e y r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ve ondan
son ra d a H a c c â c ta r a fın d a n y a p ılm ış tır .

İ b n - i K e s i r ; M e s c i d - i A k s â ’ yı m e s c id o la r a k it­
tih a z e d e n ilk z â t ın İ s r a i l ( A l e y h i ’s - S e lâ m ) o ld u ğ u n u , S ü l e y ­
m a n ( A l e y h i ’s - S e l â m ) ta r a fın d a n o n a r ıld ığ ın ı s ö y le m iş tir .

B u h â r i ’ n in ‘M e k k e fa d h b â b ı’n d a k i C â b i r b i n A b ­
d u l l a h ’ ın h a d îs i b a h s in d e K a s t a l â n i , K â ’ b e ’ ni n ya-
Bâb : 7 K I t A B Ü -L ’M E S Â C İD 577

pim i ve o n a r ım la n h a k k ın d a g e n işç e bilgi v e rm iştir. A n la ttığ ın a

g ö re K â ’ b e , o n d e fa b in â e d ilm iştir. İlk y ap ılışı Â d e m (A ley­
h i’s -S e lâ m )’in y a ra tılış ın d a n önceki d e v irle rd e m e le k le r ta r a f ın d a n
o lm u ş tu r. İk in ci y a p ıc ısı Â d e m (A ley h i’s -S e lâ m )’d ir. N û h
tu fa n ı d o la y ısıy la y ık ıla ra k y e ri bile k a y b o la n K â ’ b e . K u r ’ -
a n ’ m n a s s ıy la s â b it o ld u ğ u g ibi İ b r â h i m (A ley h i’s-S elâm )
ta r a f ın d a n z iy a re tç ile re h a z ırla n m ış ve İ b r â h i m (A ley h i’s-S e­
lâm ) ü ç ü n c ü y ap ıcısı o lm u ş tu r. H a ttâ şöyle d e n ilm iş tir : Ş u d ü n y a
â le m in d e K â ’ b e ’ d e n d a h a şerefli b ir b in â y o k tu r. Ç ü n k ü y a p ıl­
m a sın ı e m re d e n , M e l i k - î Ç e l i l , m ü h e n d isi C i b r i l , -us­
ta s ı İ b r a h i m H a lil ve kalfası 1 s m â i 1' dir.
D a h a s o n ra s ıra y la A m â l i k a , C ü r h ü m , K u s a y y
b i n K ilâb, K u r e y ş, A b d u l l a h bi n Z ü b e y r
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) ve H a c c â c ta r a f ın d a n y e n ile n m iştir.
H â r u n R e ş i d v e y â b a b a s ı y â h u t d a d edesi K â ’ b e ’ yi
y ık tır a r a k y e n id e n A b d u l l a h b i n Z ü b e y r (R ad ıy allâ-
h ü a n h ) ’in y a p tırd ığ ı şe k ild e y e n ile m e k iste m işse de t m a m - 1
M â l i k h a life y i u y a r a r a k : K â ’ b e ’ n in m e lik le rin o y u n c a ğ ı
h â lin e d ö n ü ş m e s in d e n k o rk a rım d e m e k s û re tiy le ilg ilile ri b u te ş e b ­
b ü s te n v a z g e ç irm iş tir...
Ebû Zçrr ( R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley­
hi ve S e lle m )’e y ö n e lttiğ i s o ru la ra gelince; G ö rü ld ü ğ ü g ibi ö n ce y e r
y ü z ü n d e k u r u la n ilk m escid in h a n g isi o ld u ğ u n u ö ğ re n m e k istem iş,
b u n u ö ğ re n d ik te n s o n ra ikinci m escidi so rm u ş, b u n u d a ö ğ re n in c e
iki m escid in y ap ılışı a ra s ın d a g eçen sü re y i ö ğ re n m e k iste m iştir. P ey­
g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve Ş e lle m ), O n u n s o ru la rın ı c e v a p la n d ır­
d ık ta n s o n ra y e r y ü z ü n ü n m escid h ü k m ü n d e o ld u ğ u n u , n a m a z v a k ti
g irin c e o lu n d u ğ u y e rd e n a m a z k ılın a b ile c e ğ in i b ild irm iştir. Fazileti
ü s tü n o la n m e sc id le re u la ş m a k için k a z â y a b ıra k ıla c a k şe k ild e n a ­
m azı g e c ik tirm e y e m a h a l o lm a d ığ ın a h a d is te iş â r e t v a rd ır. B u ra d a
y e r y ü z ü n a ra a z g â h o la ra k g ö s te rilm e k te ise d e n a m a z k ılm a n ın
m e k ru h o ld u ğ u k a b ris ta n , h a m a m , çö plük, m e z b a h a , y o lu n o rta s ı ve
d e v e le rin y a ta k la r ı gibi y e rle r özel h a d îs le rle bu h ü k ü m d e n m ü s te s ­
n a d ırla r. N a m a z k ılm a n ın m e k ru h o ld u ğ u y e rle rin b ir k ısm ın ı b ild i­
re n h a d îs le r d ö rd ü n c ü b â b ta 745 - 746 ve 747 n u m a r a la r d a g e ç m iştir.
E bû Z e r r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in s o ru s u h a n g i m esc id in t â ­
rih İtib a riy le ö n ce y a p ıld ığ ın a d â ir o la b ild iğ i gibi, fa z ile t b a k ım ın d a n
h a n g is in d e ö n celik b u lu n d u ğ u n a d â ir de o lab ilir,

Bünen-i İbn-i Mâce - C. : 2 - F . : 37

578 SÜ N E N -İ ÎB N -Î MÂCE
....... —- " '■ rmt; ■*- ■,v„ ■

(_j <_jL (A)

8 — EVI.ERDE M ESCİDLER ED İN M E BÂBI

{ i £jC ( JüM«^ aAI L# • \J |X*^ i v«ı

/ 1^ • y * • l^ " i*

j; j ^ Aı 3 ^ ı? « f i * '& ) < İ j ü v ı £ i y i S > fi &

jŞ ş ^ p ? .w ® 3 • ; ( ! '" tğT ^ 3 * f ^ l 0 * Ş. 2e‘t& /ıÂ

•üA ıa Jl ı Aı 3jiS t :Cu H Açı/.; Aufi, £

• ^

• *3^‘• <>(J^İJ •t/J* Âael^ J <İX>

* **
(J„- C/r“3 •<£*/“*£üt
. « » jü • < (j**-* * ü r l U tjğ'-u ı j ^ w " i r j l o _ l j j j i

’i j .*y c J i l i . j i ^ l j a:x.1 U a*î t j , \ j ^ İ Ş *alj_y—j Iaa#

* * \ + +
L » l t$ il jls C d l j | o \--ll c 5 3 1:6 ctfl ^ 6 1 61 î - ^ 6 _ l » DÜ t £ -

İİŞ .I v . ı^îSo£ j65 . ÜİÎ.Gİ2.3. Aı3^-j (K . «j J J 6*

• ; , /" • - *; ı- ;
• ' jü” (S !

T E R C E M E S İ

754) “ ... R e sû lu lla h (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in k e n d ile r in e â it bir

k u y u d a k i k o v a d a n (m ü b a r e k a ğ z ın a ) a ld ığ ı su y u y ü z ü n e p ü sk ü r ttü ğ ü n ü h a tır ­
la y a n M a h m u d b in e r -R a b î’ e l-E n s â r î (3 ) (Radtyallâhü anh)'d e n , o d a . R esû -
lu lla h (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ile b erab er B ed ir sa v a şın a k a tıla n v e m e n ­
su b u b u lu n d u ğ u B e n î S â lim k a b ile sin in im a m lığ ın ı y a p a g e le n İtb â n b in M â lik
es-S â lim î (RadıyaUâhü anh)'d e n riv â y e t e ttiğ in e göre İtb â n (Radtyallâhü anh)
şö y le s ö y l e m iş t ir :

Ben, R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )'in y a n m a g e le re k t

‘Y â R e s û la lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem )! G e rç e k te n gö zü m
z a y ıfla d ı. (Y a ğ m u r y a ğ d ığ ı z a m a n ) sel g e lir d e b e n im le k a v m im in
m escid i a r a s ın a g ire r ve o n u g e ç m e k b a n a m e ş a k k a t v e rir. E ğ e r be-

(3) B u z a tın h a l terceıftesi 660 no lu h a d îs in izah ın d a geçti.

Bâb : 8 KÎTÂBÜ-L’MESÂCÎD 579

n im ev im e g e lm e y i ve m esc id e d in e c e ğ im b ir yerim de b ir n a m a z k ıl­

m a y ı u y g u n g ö rü rs e n iz b u n u lü tfe d in iz ,’ d e d im . O d a :
«Y aparım ,» b u y u rd u . E rte s i g ü n R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi
v e S ellem ) E b û B ek ir (R a d iy a llâ h ü a n h ) ile g ü n y ü k s e ld ik te n s o n ra
te ş r if e tti ve R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), (eve g irm e k
için) iz in isted i. B en d e g irm e sin e izin v e rd im . E ve g ird iğ in d e :
«Sen, e v in in n e re s in d e m escid e d in m e n için n a m a z k ılm a m ı a r-
z u lu y o rsu n ? » b u y u r u n c a y a k a d a r o tu rm a d ı. B u n u n ü z e rin e o na, n a ­
m a z k ılm a s ın ı a r z u e ttiğ im m e k â n ı iş a re tle d im . R e s û lu lla h (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S ellem ) d e n a m a z a d u rd u . Biz d e a r k a s ın d a s a f ol­
d u k . Bize ik i r e k ’a t n a m a z k ıld ırd ı. S o n ra k e n d ile ri için p işirile n b ir
h a z îre (y i y en m esi) için o n u a lık o y d u m .’

İ Z A H I
Bu h a d îs i B u h â r i , M ü s l i m , N e s â î ve T a b a r â -
n î d e r iv â y e t e tm iş le rd ir. B u h â r i ve M ü s l i m ’ i n r iv â ­
y e t e ttik le ri h a d is m e tn i d a h a u z u n d u r.
M ecc : N e v e v i ’ n in b e y â n ın a g ö re â lim le r : M ecc a ğ ız d a n
su y u p ü s k ü rm e k tir, d e m işle rd ir. B u h â r i ’ n in riv â y e tin d e M a h -
m u d b in e r - R a b i ’ : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
le m ) ’in y ü z ü m e su p ü s k ü rd ü ğ ü n ü h a tır la rım , d e m iştir.
Ç o c u k la rın y ü z ü n e su p ü s k ü rm e k te , o n la r la ş a k a la ş m a k ve b a ­
b a la r ın a ik ra m e tm e k g ib i y a r a r l a r v a rd ır. B âzı â l i m l e r : P e y g a m ­
ber (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) M a h m u d (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’u n y ü z ü n e m ü b â r e k a ğ z ın d a k i su y u p ü s k ü rm e k ile, M a h -
m u d (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’u n b u o lay ı b e lle m e si ve b ilâ h e re a n la t ­
m a k la r iv â y e t fa z ile tin e k a v u ş m a s ın ı ve s a h â b îliğ in in s ü b u tü n ü k as-
d e tm iş tir, d e m işle rd ir. O t a r ih te M a h m u d (R a d ıy a llâ h ü a n h )
beş y a ş ın d a idi. D ö rt y a ş ın d a o ld u ğ u d a sö y le n m iştir. P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) h e n ü z h a y a tta ik en , M a h m u d
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) b ilâ h e re m ü m e y y iz lik ç a ğ m a e rm iştir.
K a s t a l â n î ’ n in b e y â n ın a g ö re I t b â n C um â g ü n ü Pey­
g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ’e m ü r a c a a t e tm iş ve P e y g a m ­
b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) C u m a rte s i g ü n ü o n u n e v in i şe re f-
le n d irm iştir. E b û Ü v e y s ’ i n riv â y e tin e g ö re b e râ b e rle rin d e
Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) d e b u lu n m u ş tu r. M ü s 1 i m ’ in b ir
riv â y e tin e g ö re I t b â n : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S el­
lem ) ve S a h â b île rd e n A lla h ’ın diled iğ i z a tla r geldi, d e m iştir. Ri-
580 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

v â y e tle -in a ra s ı şöyle b u lu n m u ş tu r : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi

ve S ellem ) E b û B e k i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ile y o la çıkm ış,
Itbân (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın e v in e g irile c e ğ i z a m a n Ö m e r (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ve d iğ e rle ri o r a y a to p la n a r a k P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A ley h i ve S ellem ) ile b e ra b e r ev e g irm iş le rd ir.
Nevevî, İ t b â n (R a d ıy a llâ h ü a n h J ’ın h a d is in d e n istifâ d e
e d ile n h u s u s la r d a n b ir k ısm ın ı şöyle a n l a t ı r :
t. S â lih le rd e n , e s e rle rin d e n ve n a m a z k ıld ık la rı y e rle rd e n a m a z
k ılm a k ta n feyiz ve b e re k e t a lın ır.
2. B ü y ü k z â tla r d a n fey iz ve b e re k e t a lm a k iste n m e lid ir.
3. B ü y ü k z â tla rın , k e n d ile rin d e n k ü ç ü k o la n la rı z iy â re t e tm e ­
leri ve z iy a fe tle rin d e b u lu n m a la r ı m e ş rû d u r.
4. ö z ü r d o lay ısıy la c e m â a ta g itm e m e k m e ş rû d u r.
5. Â lim , d e v le t a d a m ı ve b e n z e rle ri y o lc u lu ğ a ç ık a rk e n bâzı a r ­
k a d a ş la rın ı b e ra b e rin d e g ö tü rm e lid irle r.
6. B ir a d a m ın e v in e g irilirk e n izin iste n m e lid ir. Ev sa h ib i ö n c e ­
d e n davet, e tm iş o lsa bile m ü s a a d e a lın m a d a n g irilm e m e lid ir.
7. B ir k a ç iş v a rk e n e n ö n e m lisin d e n b a şla m a lı. Ç ü n k ü P e y g a m ­
ber, (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), n a m a z k ılm a k için g itm işti. N a ­
m a z k ılm a d a n o tu rm a m ış tır.
8. N âfile n a m a z ın ı c e m â a tla k ılm a k câ iz d ir.
9. G eceley in k ılın a n n â file n a m a z ın d a o ld u ğ u gibi, g ü n d ü z kılı
n a n n â file n a m a z ın d a d a iki r e k ’a tte b ir se lâ m v e rm e k e fd a ld ır.
10. D â im a evin m u a y y e n b ir y e rin d e n a m a z k ılm a k m e ş r û d u r.’
H a z îre diy e g e ç en y e m e ğ in y a ğ lı ç o rb a o ld u ğ u n u sö y le y e n le r b u ­
lu n d u ğ u gibi; H a z î r e : U fak k ıy ılm ış e t ve u n d a n y a p ılm a s u lu b ir
y e m e k tir, d iy e n le r de v a rd ır. Bu y e m e ğ e e t k a rış tırılm a d ığ ı ta k d ir
de ism i A sîd e’d ir.

T E R C E M £ S 1
755) . Ebû Hüreyre ' (Radıyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre,
Bâb : 8 KİTÂBÜL’MESÂCİD 581

Ensârdan bir adam, gözlerini kaybettikten sonra Resûlullah (Sallallahü Aleyhi

ve Sellcm )'c:
T e ş r if e t d e e v im d e b e n im iç in b ir m e s c id t â y in e t. O r a d a n a m a z
k ıla r ım , d iy e O n u e v in e d a v e t e tti. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e
S e lle m ) d e g e le r e k (d e d iğ in i) y a p tı.”

İ Z A H I

S i n d i : ‘Bu h a d îs te m übhem o la r a k a n ıla n adam I t b â n

( R a d ı y a l l â h ü a n h J ’d i r . B u h a d i s , B u h a r ı , M ü s l i m ve d i­
ğ e r s a h ih h a d îs k it a b la r m d a g e ç e n I t b â n - (R a d ıy a llâ h ü a n h V ’m
h a d îs in d e n d ir . E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü anh) tâ r ik in d e n
o ld u ğ u iç in b u r a d a z ik r e d ilm iş tir . Ş ö y le b ir ş e y h a tır a g e l e b i l i r : î t -
b â n (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’m h a d is in d e , k e n d is in in Peygam ber (S a l-
la lla h ü A l e y h i v e S e l l e m ) ’in y a n ın a g e l e r e k d ile ğ in i a r z e t t iğ i b e lir t il­
m iş ; E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îs in d e is e
E n s â r i h a b e r y o lla m a k s û r e t iy le Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i
v e S e l l e m ) ’i e v in e d â v e t e tm iş t ir . B u d u r u m m ü b h e m s a h â b in in İ t -
b â n (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'd a n b a ş k a b ir z â t o ld u ğ u n a d e lâ le t e tm e z
m i? B u n a ş ö y le c e v a p v e r ilir : I t b â n (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ın önce
şahsen P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ’e g e lm e s i, s o n r a d a
O n a h a b er gön d erm esi veyâh u t bunun a k s in e önce haber y o lla m a ­
s ı, b i l â h a r e b i z z a t g i t m e s i m ü m k ü n d ü r . Z â t e n î t b â n (R a d ıy a llâ -
hü a n h ) ’ ın h a d îs in e â it b â z ı r iv â y e tle r d e , I t b â n (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’ın P e y g a m b e r S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’e h a b e r g ö n d e r d i ğ i
b ild ir ilm iş t ir .’ d e m iş tir .

j u-> ' ^ ‘^ İ} < U y J j S ı L- - v o

' j Ç. : 3 6 : . j j j l b S j ü f 1j , j

•9 , j ^ 'o\ L - l j i : M *J$ ' M .C u M & £

3"A3 i . J jaeiti < IJλ

* ^ ** ^

. â i (jjjJ I jJ i : 4 > -U (J 4J#I J u t j r l

* * * ^*
582 SÜNEN-Î İBN-t MÂCE

T E R C E M E S İ

756) " ... E nes bin M âlik (Radıyallâhü anh )'d e n riv ây et edildiğine göre
şöyle d em iştir :

B enim a m c a la r ım d a n b irisi, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve

S ellem ) için y e m e k y a p tı ve P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S el­
le m )'e :
E vim de y e m e k y e m e n i ve n a m a z k ılm a n ı a rz u lu y o ru m , dedi.
E nes (R a d ıy a llâ h ü a n h ) d e m iş tir k i : B u n u n ü z e rin e P e y g a m b e r (S al­
la lla h ü A leyhi ve S ellem ) O n u n ev in e g eld i ve ev d e şu h a s ır la r d a n
b ir ta n e b u lu n u y o rd u . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ),
e v in b ir k e n a rın ı (h a z ırla m a y ı) e m re tti. H e m e n o ra s ı s ü p ü rü ld ü ve
h a fifç e s u la n d ı. S o n ra P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) n a ­
m a z a d u rd u . Biz de O n u n la b e r a b e r n a m a z k ıld ık .”
E bû A b d illa h b in M âce d e m iş tir k i : F a h l : S iy a h la ş m ış h a ş ir ­
d ir.
N o t : Z evâid’de : İsn a d ı h asen d ir. H ad îsin aslı B u h â ri’d e v ard ır, d en ilm iştir.

İ Z A H I

B u h â r i , M ü s l i m , Eb û D â v û d , T i r m i z i ve
N esâi de E n e s b i n M â l i k (R a d ıy a llâ h ü a n h l ’d e n r iv â ­
y e t e d ile n fıa d isin m e â li b u n u n m e â lin e b e n z er. A n c a k K ü tü b -i H am -
s e ’de r iv â y e t o lu n a n E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d îs in d e Pey-
g e m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ’i d â v e t e d e n z â t E n e s (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ’in a m c a s ı değil, o n u n a n n e a n n e si M ü 1 e y k e ’ d ir.
B âzı r iv â y e tle rd e d â v e t e d e n h â tû n , E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in
an n esi Ü m m ü S ü l e y m ’ dir.
B u h â r i ve M ü s l i m ’ i n r iv â y e t e ttik le ri h a d is in m e tn i
m e â le n şö y le d ir : « E n e s b i n M â l i k (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n .
r iv â y e t e d ild iğ in e g ö re b ü y ü k a n n e s i (4) M ü 1 e y k e , P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’i, O n u n için h a z ırla m ış o ld u ğ u y e m e ­
ğ e d â v e t e tti. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), y e m e k te n
b ira z y e d ik te n s o n r a :
«K alkınız. S ize n a m a z kıld ıray ım .» b u y u rd u . E nes (R ad ıy allâ-
h ü a n h ) d e m iş tir k i : U z u n s ü re k u lla n ılm a s ın d a n d o lay ı k a ra r m ış

(4 ) K & stalânî’n in b ey a n ın a göre E nes (R .A .)’in an n esi Ü m m ü S ü ley m ’dir.

A nne an n esi M üleyke’dir.
Bâb : 8 KİTÂBÜ-L’MESÂCİD 583

o la n b ir h a s ırım ız a d o ğ ru k a lk ıp g ittim . (Y u m u şa tm a k v e y â te m iz ­
le m e k için) h a s ır ı h a fifç e su la d ım . R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) h a s ır ü z e rin d e a y a k ta d u rd u . B en ve y e tim ( = P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in m e v lâ sı (D u m ey re b in Ebi D u m e y re )
O n u n a r k a s ın d a s a f o lduk. İ h tiy a r h a tu n (M üleyke) bizim a rk a m ız a
d u rd u . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), b ize ik i r e k ’a t n a ­
m a z k ıld ırd ı. S o n r a (n a m a z d a n ) çık tı. (V e e v in e g itti.) ”
B u h â r i ve M ü s l i m b u h a d îs i ‘H a s ır ü z e rin d e n a m a z
b â b ı’n d a r iv â y e t e tm iş le rd ir.
N e v e v i , b u h a d îs in a ç ık la m a s ı b a h s in d e şöyle d e r .-

H A D ÎSİN İH TİV A ETTİĞİ HÜ KÜ M LER ŞU N LA RD IR s

«1 — D ü ğ ü n d o la y ısıy la v e rile n ve v elim e a d ı v e rile n z iy â fe tte n

b a ş k a z iy â fe tle r için de y a p ıla n d â v e te ic â b e t e d ilm e lid ir. B u icâ-
b e tin m e ş r û lu ğ u n d a ih tilâ f y o k tu r. A n c a k ic â b e t v â c ib m id ir? F arz-ı
k ifâ y e m id ir? S ü n n e t m id ir? diy e Ş â f i i â lim le ri ve d iğ e r m ez-
h e b â lim le ri a r a s ın d a m e ş h u r ih tilâ f k o n u s u o lm u ş tu r. H a d is le rin
z â h irin e g ö re b u d â v e t v â c ib tir. Y eri g e lin c ç ^ n ş a a lla h iz a h e d e ce ­
ğiz.
2 — N â file n a m a z ı c e m â a tle k ılm a k câ iz d ir.
3 — S â lih ve â lim z a tla r ın b ir ev d e n a m a z k ılm a la rı ev h a lk ın a
b e re k e t vesilesi o lu r. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), te ş ­
rifle riy le o n la rı b e re k e tle n d ird iğ i gibi, n a m a z k ılm ış şe k lin i u y g u ­
la m a lı o la r a k o n la r a ö ğ re tm e k iste d iğ i u m u lu r. Ç ü n k ü k a d ın P e y g a m ­
b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )’in n a m a z k ılışın ı m esc id d e e n d e r
g ö re b ilir. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ), k ılm ış şe k lin i
o k a d ın a g ö ste rm e k , ö ğ re tm e k ve k a d ın ın d a b a ş k a la r ın a ö ğ re tm e s i­
n i iste m iş o lab ilir.
4 — H a s ır v.s. b itk ile r ü z e rin d e n a m a z k ılm a k c â iz d ir. Bu h u ­
s u s ta ic m â v a rd ır. Ö m e r bi n A b d i l a z i z (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’in m u h a lif k a lışı, to p ra k ü z e rin d e n a m a z k ılm a k la te v â z u g ö s­
te rm e n in m ü s ta h a b lığ ın a y o ru m la n m ış tır.
5 — E lb iselerd e, s e rg ile rd e , h a s ır la r d a ve b e n z e ri e ş y a la rd a asıl
o la n h ü k ü m , b u n la r ın te m iz o lu şu d u r. N e c â s e tle ri g e rç e k le şm e d ik ç e
te m iz lik h ü k m ü d e v a m e d er.
6 — G ece n â file le rin d e o ld u ğ u gibi, g ü n d ü z k ılın a n n â file n a ­
m a z la r ın d a ik i r e k ’a tte n s e lâ m v e rm e k d a h a e fd a ld ır.
7 — M ü m e y y iz lik ç a ğ m a e rm iş ç o c u ğ u n n a m a z ı s a h ih tir.
584 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

8 — Ç ocuk, e rk e k le rle b e ra b e r sa fı ta m a m la r. M ezh eb im izin s a ­

h ih ve m e ş h u r k a v li b u d u r. Â lim le rin c u m h ü r u d a b u n u n la h ü k m e t­
m işle rd ir. Y aln ız I b n - i M e s ’u d ve a rk a d a ş la r ı, m u h a le fe t
e d e re k : İm a m a u y a n la r iki kişi o ld u k la rı ta k d ird e im a m la b e ra b e r b ir
s a f o lu rla r. İm a m o r ta la r ın d a d u r u r, d e m işle rd ir.
9 — E rk e k le rin c e m a a tın d a b ir k a d ın b u lu n d u ğ u ta k d ird e , k a ­
d ın te k b a ş ın a ve e rk e k le rin a r k a s ın d a d u ru p , im a m a u y a r.
E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) , y u m u ş a tm a k için h a ş iri su la m ış tır.
Ç ü n k ü b a ş k a r iv a y e tte a ç ık la n d ığ ı gibi h a sır, h u r m a d a lla rın d a n y a ­
p ılm ay m ış. R ir d e ü z e rin d e k i toz ve b e n z e rin in g id e rilm e si iste n m iş ­
tir. K a d ı İ s m a i l e l - M â l i k i ve b a ş k a â lim le r, su la m a y ı
böyle y o ru m la m ış la rd ır. K a d ı 1 y â z ise : ‘K u v v etli ih tim a l ş u ­
dur k i: E n e s (R a d ıy a lâ h ü a n h ) . h a s ır ın n e c â s e ti h u s û s u n d a ş ü p ­
h e d u y d u ğ u için s u la m ış tır,’ d e m iştir. K â d ı I y â z ’ ın b u sözü
m e z h e b in e g ö re d ir. Ç ü n k ü Ö n ü n m e z h e b in e g ö re şü p h e li n e c â se t,
h a fifç e s u la m a k la g id e rile b ilir. H a lb u k i bizim m ez h e b im ize ve c u m ­
h u r u n m e z h e b in e g ö re, n e c isle n e n b ir şe y iyice y ık a n m a k la te m iz o la ­
b ilir. Bu n e d e n le se çk in y o ru m , ilkidir.» ,

a >LJİİ t. jİi

9 — M ESCİDLERİ TEMİZ TUTM AK VE GÜZEL

KOKULARLA GÜZELLEŞTİRM EK BÂBI

J* i j* cjt <jd d cAJL» tjl» . Qij ^-UaJül 4 asllMİ l ı_İ

• £jtl o d'

T E R C E M E S İ
757) ” ... E bû Saîd-i H u d rî ( R a d ıya llâhü arifi)'d en riv ây et edildiğine göre
R esûlullah (Sallallakü A le y h i ve S ellem ) şöyle buyurdu, d em iştir :
«H er kim m escid d e b u lu n m a s ı u y g u n o lm a y a n b ir şeyi o ra d a n
ç ık a r ır s a , A lla h o n u n içih C e n n e t’te b ir e v y a p a r.» ”
N o t ; Z evâid’de ; İsn a d ın d a ifik ıtâ ’ ve gevşeklik v a rd ır. Ç ü n k ü râv ilerin d en
İbn-i Eİiî M ery em o la n S elm a n b in Y esâr, E b û Said-i H u d rî R . .İ’d e n h a d is işit*
mem iştiif, fiiğ e r râ v i M uham m ed b in S â lih ’te de gevşeklik v ard ır, d en ilm iştir.
Bâb : 9 KİTÂBÜ-L’MESÂCİD 585

: W . S S tfi * p J l Ü > 3 iF jt e - V *A
i&iks. - t ' t * - J*f / - ?• - fı-l f.f^M ^ » r im
jiggfc aa)i j j J İ i <~>U ^ < < j 1 < a j^ c <jr j L a l»Lji \ . t / <-5^ 1~
«• s t* ^sî r *, ? t ıı • *î ı-’" fı * *\
. JJo^ j i j < jjJ)< (3 J ı A>-wJlı ^»ı
♦ ** * * * ^ ^ <*»'

T E R C E M E S İ

758) " ... Aişe (Radtyallâhü anhâ) den ıiv ây et edildiğine göre şöyle d e ­
m iştir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) m a h a l l e l e r d e m e s c i d le -

r in (v e y â ) e v le r d e n a m a z y e r le r in in y a p ılm a s ın ı v e t e m iz tu t u lu p g ü ­
z e l k o k u s ü r ü lm e s in i e m r e t m iş t ir .» "

;2ı'j I» . 3C H S Ç. & » • ^ S it o h U>* - V«t

" * * * *
m.<3W *cf 1 ‘ “J -'t ^ ‘ ^*'‘Ü ^

T E R C E M E S İ

759) " ... Âişe (RadıyaUâhü anhâ ) ’den riv â y e t edildiğine göre şöyle de­
m iştir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) m a h a lle le r d e m e s c id le -

r in (v e y a ) e v le r d e nam az y e r le r in in it t ih a z e d ilm e s in i ve te m iz tu ­
tu lu p g ü z e l k o k u s ü r ü lm e s in i e m r e t m iş t ir .» ”

İ Z A H I
M ü e llifin ik i s e n e d le r iv â y e t e t t iğ i a y n ı m â n â d a k i  i ş e (R a -
d ı y a l l â h ü a n h a fr fln h a d is in i E b û D â v û d . İ b n - i H i b b â n ,
A h m e d ye T i r m i z i d e r iv â y e t e t m iş le r d ir .

E b û D â v û d ’ un, ‘M a h a lle le r d e (v e y â ) e v le r d e m e s e id le r in
it t ih a z ı b â b ı’n d a r iv â y e t e ttiğ i  i ş e (R a d ıy a U â h ü a n h â ) ’n in ha­
d is in i a ç ık la y a n e l- M e n h e l, ö z e t le şu b ilg iy i v e r m iş t ir :
/ .....
« D û r : ‘D â r ’m ç o ğ u lu d u r . D â r k e lim e s i b in â , a r s a v e m a h a lle a n ­
la m la r ın a g e lir . Çünkü a r a p la r , b ir k a b ile n in to p lu h a ld e b u lu n d u ­
ğu m a h a lle y e D â r a d ın ı v e r ir le r . H a d îs te k i D û r k e lim e s i m a h a U e le r
586 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

a n la m ın a y o ru m la n d ığ ın d a h a d îs te k i ‘M e sâ c id ’ k e lim e si ile m e sc id le r
a n la m ı k a s d e d ilm iş o lu r. B u ta k d ir d e c ü m le n in m â n â s ı şöyle o l u r :
‘R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) m a h a lle le rd e m e sc id le ri
y a p m a y ı e m re tm iş tir.’
Ş â y e t ‘D ü r’ k e lim e s i: ‘E v le r’ a n la m ın a y o ru m la n ırs a , M e sâ c id k e ­
lim esi ile n a m a z k ılın a n y e rle r k a sd e d ilm iş o lu r. Y â n i b u k e lim e ‘M es-
c id ’in ç o ğ u lu değil, secd e ve n a m a z y e ri a n la m ın ı ta ş ıy a n ‘M esced’in
ço ğ u lu o lm u ş o lu r. B u n a g ö re c ü m le n in m â n â s ı ş u d u r : ‘R e s û lu lla h
(S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), e v le rd e n a m a z y e rle rin in y a p ılm a s ın ı
e m re tm iş tir.’
E l-M irk â t s a h i b i : B irinci y o ru m te rc ih e ş â y a n d ır. T a tb ik a t d a
o n a g ö re d ir. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in h e r m a h a l­
le h a lk ın ın k e n d ile ri iç in b ir e r m escid y a p m a la rın ı e m re tm e s in in h ik ­
m eti, b i r m a h a lle h a lk ın ın b a ş k a m a h a lle d e k i m esc id e g itm e le rin in
z o rlu ğ u v e y a im k â n sız lığ ı ve b u n e d e n le m esc id d e n a m a z k ılm a n ın
ve c e m â a tin fa z ile tin d e n m a h r u m k a lın m a s ıd ır. H e r m a h a lle h a l­
k ın ın g ü ç lü k ç e k m e d e n b u fa z ile tle ri k a z a n m a la r ı için k e n d i m a h a l­
le le rin d e m escid y a p m a la r ın ı e m re tm iş tir, d e m iştir.
H a 11 â b i , ik in ci y o ru m u a n la tm ış , b irin c i şe k ild e y o ru m y a ­
p ıld ığ ın ı d a sö y le m iştir.
E 1 - A y n i de, e 1 - H a 11 â b i g ib i ik in c i y o ru m u d a h a a ç ık
g ö re re k şöyle d e m i ş t i r : ‘B ir y e r sâ h ib i ta r a f ın d a n v a k fe d ilm e d ik ç e
ve h a lk o r a d a c e m â a tla n a m a z k ılm a d ık ç a m escid sa y ılm a z , d iy en
a r k a d a ş la r ım ız için b u h a d îs b ir d e lild ir. E ğ e r y e r s a h ib in in m escid
ism ini v e rm e siy le iş ta m a m la n m ış olsay d ı, ş a h ıs la r ın k e n d i e v le rin ­
d e n m escid o la r a k a y ır d ık la rı k öşe v e y â oda, o n la r ın m ü lk ü o lm a k ­
ta n ç ık m ış o la c a k tı. Ş u h a ld e b ir y e re m escid ism in i v e rm e k , o y e rin
m escid sa y ılm a sı için y e te rli d e ğ ild ir. B u n u n için H id a y e s a h i b i : E ğ e r
kişi e v in in iç in d e n b ir y e ri m esc id e d in e re k h a lk ın o r a y a g irip n a ­
m a z k ılm a la rın a izin v e rirse , o y e ri s a ta b ilir v e ö lü m ü h â lin d e m i­
ra s ç ıla rın m a lı o lu r. Ç ü n k ü m escid, için e g irilm e sin e hiç k im s e n in
m â n i o la m ıy a c a ğ ı b ir y e rd ir. K işinin, e v in d e n m escid o la r a k a y ırd ığ ı
y er, o n u n m ü lk ü ile ç e v rili o ld u ğ u için o ra y a k im se y i s o k m a y a b ilir.
O h a ld e o ra s ı m escid h ü k m ü n e g irm iş d e ğ ild ir, d e m iştir.
M a h a lle le rd e m e sc id le rin v e e v le rd e n a m a z g â h la r ın y a p ılm a s ın a
â it v e rile n e m ir v ü c u b için değil, izin m a h iy e tin d e d ir. Ç ü n k ü b u n ­
d a n g a y e u z a k m e sc id le re g itm e k m e ş a k k a tin d e n k u r tu lm a la r ıd ır .
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) m e sc id le rin te m iz t u ­
tu lm a s ın ı e m re tm e k le m esc id d e b u lu n m a s ı m ü n a s ib o lm a y a n h e r şey­
Bâb : 9 KÎTÂBÜ-L’MESÂCİD 587

d e n a rın m a s ın ı, p is k o k u d a n k irle rd e n k o ru n m a s ın ı ve te rte m iz m u ­

h a fa z a s ın ı iste m iştir. B u n u n y a n ın d a m e sc id le re g ü z e l k o k u la rın s ü ­
rü lm e s in i e m re tm iş tir. Ç ü n k ü b u y e rle rd e n a m a z k ılın d ığ ı için, c a ­
m ile r g ibi h ü r m e t ed ilm esi g e re k ir.

îbn-i R e s l â n : ‘M escid lere e rk e k le rin k u lla n d ık la rı ve

re n k izi b ıra k m a y a n g ü z e l k o k u tü r le r i s ü rü lm e lid ir. Ç ü n k ü r e n k izi
n a m a z a d u r a n la r ın d ik k a tin i ç e k eb ilir. M e sc id le re g ü zel k o k u s ü r ü ­
lü rk e n e n iyisi c e m â a tin n a m a z k ıld ık la rı ve se cd e e ttik le ri y e rle re
sü rü lm e lid ir, d e m iştir.
G ü zel k o k u s ü rm e k d iy e te rc e m e e ttiğ im iz ‘T a ty îb ’ kelim esin i,
b u h u r la tü ts ü le m e k d iy e y o ru m la m a k c â iz d ir. B u n u n iç in d ir ki î b n - i
H a c e r : M escidi b u h u r la tü ts ü le m e n in m ü s ta h a b lığ ı h a d is te n a n ­
laşılır. M â l i k b u n u m e k ru h g ö rm e k le m u h â le fe t e tm iş tir. H a l­
buki Ö m e r b i n e l - H a t t â b (R a d ıy a llâ h ü a n h ) m in b e r ü z e ­
rin d e o tu rd u ğ u z a m a n A b d u l l a h (R a d ıy a llâ h ü a n h ) m escidi
b u h u r la tü ts ü le rd i. S elefin b ir kısm ı, m escid e z a fe r a n ve g ü z e l k o k u
s ü rü lm e s in i m ü s ta h a b s a y m ış la rd ır. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi
ve S e lle m )’in d e b u n u y a p tığ ı riv â y e t o lu n m u ş tu r, d er.
§ a ’ b i : M escide g ü zel k o k u s ü rm e k s ü n n e ttir , d e m iştir. İ b n - i
E b i Ş e y b e ’ n in ta h r iç e ttiğ in e g ö re A b d u l l a h İbn-i
Z ü b e y r , K â b e ’ yi y a p tığ ı z a m a n d u v a rla rın ı m isk ile s ıv a ­
m ıştır.
H adîs, e v le rd e n a m a z g â h la r ın ittih a z e d ilm e sin in m e ş r u lu ğ u n a
d e lâ le t e d e r, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in, a s h a b ta n
î t b â n bin M â l i k (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in e v in in b ir k ö şeşin i
m escid o la ra k ittih â z e tm e sin i s a ğ la d ığ ı sâ b ittir.»

. Ij* £ \. et jy • ı ı _ î

T E R C E M E S İ

760) “ ... E b û Saîd-i H u d rî (Radıyallâhü anh )'d e n riv ây et edildiğine göre

şöyle d em iştir :
588 SÜNEN-t İBN-İ MÂCE

M e sc id le rd e ilk lâ m b a y a k a n z â t T em im e d -D âri (R a d ıy a llâ h ü

a n h ) ’d ir,”
N o t : Z ev âid ’de : H ad is m e v k u ftu r. İs n a d ın d a k i râ v ile rd e n H alil b in İy a s’m
zayıflığı ü z e rin d e â lim le r ittif a k etm işle rd ir, d e n m iştir.

İ Z A H I
K Ü tüb-i S itte s â h ib le rin d e n y a ln ız m ü e llifin r iv â y e t e ttiğ i a n la ­
şıla n b u h a d îs, m e sc id le rd e ışık y a k m a n ın m e ş r u lu ğ u n a d e lâ le t ed er.
E bû D â v û d 'u n 'M e sc id le rd e lâ m b a y a k m a k b â b ı’n d a riv â y e t
e ttiğ i h a d is e g ö re P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in a z a tlı
c â riy e si M e y m u n e b i n - t S a ’ d (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) , P ey ­
g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’d e n M e s c i d - i A k s â ’ d a
n a m a z k ılm a n ın h ü k m ü n ü so rm u ş. P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i
ve S ellem ) d e :
« O ray a g id in iz ve için d e n a m a z k ılın ız. (O bö lg ed ek i ş e h irle r, o
s ır a la r d a g a y r-i m ü slim le rih h a k im iy e tin d e y d i.) E ğ e r ş iz le r M escid-i
A k sâ ’y a g id em e z ve için d e n a m a z k ıla m a z s a n ız k a n d ille rin d e y a k ı­
la c a k z e y tin y a ğ ın ı g ö n d erin iz.» b u y u r m u ş tu r.
E b û D â v û d ’ u n riv â y e t e ttiğ i b u h a d is İ b n - i M â c e h
ta r a f ın d a n d a r iv â y e t e d ilm iştir. M e z k û r iki h a d îs, m e sc id le rd e lâ m ­
ba, k a n d il v e b e n z e ri ış ık la rın y a k ılm a s ın ın m e ş r û lu ğ u n a d e lâ le t
ed er.
E l-M enhel y a z a rı, M e y m u n e (R a d ıy a lâ h ü a n h â ) ’n in h a d is in d e n
ç ık a rıla n fık h î h ü k ü m le r i şöyle s ır a la m ış t ır :
1 — M e s c i d - i A k s â ’ n in fa z ile ti ve o r a d a n a m a z k ılm a k
için y o lc u lu k e d ilm e sin in m e ş rû lu ğ u an laşılıy o r!
2 — Y a k ılm a k ü z e re m e s c id le te y a k ıt g ö n d e rm e k , h a tt â b a ş k a
ş e h irle rd e k i m esc id le re g ö n d e rm e k m e ş rû d u r.
3 — K ü fü r d iy a r ın d a b u lu n a n m e sc id le rd e n a m a z k ılm a k iste y e n
m ü s lü m a n la rın y a ra r la n m a s ı için m e sc id le rin a y d ın la tılm a s ın d a k u l­
la n ılm a k ü z e re o r a l a r a z e y tin y a ğ ın ı g ö n d e rm e k m e ş rû d u r. M escid­
le rin y a r a r ın a o la n b a ş k a m a d d e le r d e y a ğ g ib id ir.
4 — Ş e r'i h ü k m ü b ilm ey en kim se, b ile n le re s o ru p ö ğ re n m e lid ir.

T em im ed-D âri (R .A .)'m n H âl T ercem esi

T em im ed-D âri b in E vs b in H ârice, m e şh u r b ir sa h â b id ir. E sk id en h ristiy an -
m ış. D ev rin in h ristiy a n la rıru n rahibiym iş. H ic re tin d o k u zu n cu yılı k a rd e şi N âim
(D evam ı 589.cu sa h ife d e)
 Bâb : 10 KtT ÂBÜ-L’MESÂCİD 589

10 — M E S C İD D E B A L G A M IN M EKRUH LU Ğ U BÂBI

•: «j£
^
.$• >J r ;ı*s L-. & {id3ı
»»
İC İ3• 2i ' 7üs>-V v\
o ¥ . '- » 'Â ! I < - ,• I »i ıl • - .* •" l"' .*1 '
x — j i j < »«o* j » y * ^ y u y y ^ sy ey ‘ ^ y -c /> y

; ju . ai'G. j^ jı /a» j u * J j * 3ı 3jis y fcf1istsjÂi'ı

I ıjj j*3j . *^c- Vj < 543-j ^jS ^ x»-\ \ î | » Jl» . ÇsdiT
"" ■« » r » ? ».i"* • "
. « iS s-M ' ^ X s j \ 4jlr|
*» - ”■ _____
1 E R C E M E S İ

761) “ ... Humeyıl bin Abdirrahman bin Avf (Radtyallâkü m ıh)’den ri­
vâyet edildiğine göre:
E b û H ü r e y r e v e E b û S a îd - i H u d r î (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ), k e n d i­
s in e ş u h a b e r i v e r m i ş l e r d i r : R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )
m e s c id in d u v a r ın d a b a lg a m görm ü ş de e lin e a ld ığ ı b îr ç a k ıl t a ş ıy la
o n u k a z ım ış , s o n r a ş ö y le b u y u r m u ş t u r :

«S iz d e n b ir is i b a lg a m ç ık a r d ığ ı z a m a n n e ö n ü n e n e d e s a ğ ın a a t­
m a s ın , S o lu n a v e y a s o l a y a ğ ın ın a ltın a tü k ü r ü ğ ü n ü a ts ın .»”

• 4 ’y ‘ ti i- • cj — V^Y

sfcı ijfc . >•»S- • " «Jb^’ı

i
&- «i ztâ J\j ^m V Jİ
' ' '
.< 19 j^yS& . iil cX^3 \^ İx 0 i\y
T E R C E M E S İ

762) -... Enes bin Mâlik (Radıyallâhü anh)'den rivâyet edildiğine göre
şöyle demiştir :
T em im ed-D ârî ............................................................................. (B a ş ta ra fı 588,ci sa h ife d e)
ile b e ra b e r M edine’ye gelerek m ü slü m a n o lm u şla r ve T em im , P ey g am b er (S.A .V .)’in
b e ra b e rin d e sa v aşa çık m ıştır. M escidde ilk lâ m b a y a k a n o o lm u ştu r. F ilistin ’de
y erle şm iştir. G eceleyin çok ib â d e t ederm iş. Ş a m ’d a v efat etm iş, m ezarı F ilistin şe­
h irle rin d e n o la n Beyt-i C ib rin ’d ed ir. (El-M enhel, C. 5, S ah. 312)
590 SÜNEN-1 İBN-İ MÂCE

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ), m e sc id in k ıb le d u v a ­

r ın d a b ir b a lg a m g ö rd ü . B u n u n ü z e rin e ö fk ele n d i. H a ttâ m ü b â r e k y ü ­
z ü k ıp k ırm ız ı k esild i. B iraz s o n ra E n s a rd a n b ir k a d m g e le re k o n u
k a z ıd ı v e y e rin e h a lû k (5) s ü rd ü . B u n u n ü z e rin e R e s û lu lla h (S a lla l­
la h ü A ley h i ve S ellem ) :
«Bu n e g ü z e l ş e y d ir.- b u y u rd u .

^ -v*vr

Jp4 3^3 ‘ 'h j flt & 3 « A : $ *^ ^ ^

« s A j i j 36" 3 ı» ^ ‘

. « (J V r j 3 ^ C j* ^C $ •V r) ^ .

T E R C E M E S İ
763) “ ... İb n -i Ö m er (Radryallâhü anhümâ ) ’den rivâyet edildiğine gore
şöyle d em iştir :
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i v,e S ellem ) (b ir g ü n ) c e m â a ta n a ­
m a z k ıld ırırk e n m e sc id in k ıb le d u v a r ın d a b a lğ a m g ö rm ü ş, n a m a z ­
d a n ç ık tığ ı z a m a n şöyle b u y u r m u ş t u r :
«S izden b iris i n a m a z d a o ld u ğ u z a m a n , A lla h (m k ıb lesi) o n u n
y ü z ü n ü n d ö n d ü ğ ü t a r a f t a o lm u ş o lu r. B u n e d e n le s a k ın h iç b irin iz
n a m a z d a ik e n y ü z ü n ü n o ld u ğ u t a r a f a b a lg a m a tm a s ın .» ”

‘ cf4*33* 3* ‘ * y 3 i S [J* —V*U

. j^ J ı i j j i t £ £ y 1oî ‘

<!*>.•*>■,j-* cjj»jsb^)I j tijjıi-lj .OCu -JUj_j < ojU—İ : a fljjl j

. ^ j r Jll

T E R C E M E S Î
764) u ... Âişe (Radıyallâhü anhâ ) ’den rivâyet edildiğine g ö re :
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) m esc id in k ıb le d u v a ­
rın d a k i b ir tü k r ü ğ ü k a z ım ış tır.”
N o t : Z ev âid ’de : İsn a d ı sa h ih tir. R icali sik a la rd ır. B ııh â ri ve M ü slim ’d e b u
h a d is m e tn i E b û H ü re y re , E b û Saîd-i H u d rî ve A b d u llah b in Ö m er (R .A .)’d e n
riv ây e t e d ilm iştir, d en m iştir.

(5) H alu k , güzel k o k u la rın b ir k a rışım ıd ır. İç in d e k i m a d d e le rin ço ğ u n u za’-

fe ra n teşkil e d e r
Bâb : 10 KtTÂBÜ-L'MESÂCİD 591

İ Z A H I

764 n o lu  i ş e (R ad ıy şd lâh ü a n h â ) ’n in h a d îs in in K ü t ü b - i S i t -
te ’d e n y a ln ız sü n e n im iz d e riv â y e t e d ild iğ i n o tta b e lirtild iğ i g ib i Z e­
v â i d sa h ib i ta r a f ın d a n sö y le n m iş ise d e b u h a d îs M ü s 1 i m ’ in
‘M escid d e t ü k ü r m e k t e n n e h iy ’ b â b ın d a riv â y e t o lu n m u ş tu r. İz a h ın
s o n u n d a M ü s li m ’ d e k i m e tn i se n e d iy le b e r a b e r n a k le d e c eğ iz .
E b û S a î d ’î H u d r î (R ad ıy aU âh ü a n h ) , E b û H ü r e y ­
r e ) ve A b d u l l a h bin Ö m e r (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in h a d îs ­
leri, B u h â r î ve d iğ e r s a h ih h a d îs k ita b la r ın d a a z la fız fa r k ıy la
r iv â y e t ed ilm iştir.
N ü h â m e : G ö ğ ü s te n ç ık a n b a lg a m d ır. B â z ıla ri: B u r u n y o lu y la
b a ş ta n in e n b a lg a m a N ü h â m e d e n ilir, g ö ğ ü s te n ç ık a n b a lg a m a N ü -
h â a d e n ilir, d e m işle rd ir.

B ü s â k ve B ü z â k k e lim e le ri, t ü k ü r ü k d e m e k tir.

B âzı riv â y e tle rd e ‘ N ü h â m e ’ g e ç er, d iğ e r b ir k ısım riv â y e tle rd e
‘ B ü s â k ’ ; b a ş k a r iv â y e tle rd e ‘ B ü z â k ’ g eçer.

M escid lerd e, g ö ğ ü s te n ç ık a n b a lg a m , b a ş ta n in e n b a lg a m ve
a ğ ız d a o lu ş a n tü k ü r ü ğ ü n a tılm a s ı a r a s ın d a b ir f a r k y o k tu r. H epsi
y a s a k tır. B u itib a r la m e z k û r k e lim e le rd e n h a n g is i r iv â y e t o lu n m u ş ­
s a n e tic e değişm ez.
761 n o lu E b û H ü r e y r e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ve E b û
S a î d -i H u d r î (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’n in h a d îs in in B u h â r î
ve M ü s l i m ta r a f ın d a n d a r iv â y e t e d ild iğ in i y u k a r ıd a sö y lem iş­
tik. B u h a d îs, k ıb le ve s a ğ t a r a f a tü k ü rm e y i y a s a k lıy o r. B u y a s a k la ­
m a u m u m îd ir. Y â n i n a m a z için d e v e y â m escid için d e o lm a ş a rtın ı
k o şm u y o r.
T i r m i z î , E b û D â v û d ve N e s â î ’ ni n T â ri k * b i n
A b d i l l a h e l - M u h â r i b î (R a d ıy a U âh ü a n h ü m â ) ’d e n r iv â ­
y e t e ttik le ri b e n z e r h a d îs te P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem )
şöyle b u y u r u y o r :
«A d a m n am aza d u rd u ğu zam an veyâ b ir in iz nam az k ıld ığ ı z a ­
m a n n e ö n ü n e n e d e s a ğ m a tü k ü r m e s in ...»

E l - M e n h e l y a z a r ı ‘M e s c i d d e t ü k ü r m e n i n k e r â h e t i b â b ı ’n d a k i T â -
r ı k (R a d ıy a U â h ü a n h ) ’m h a d îs in i a ç ık la r k e n ş ö y le d e r :

«H adiste k ıb le ve s a ğ ta r a f l a r ı n a tü k ü r m e k y a s a k k ılın d ığ ın d a n
y a s a k la m a z â h ir e n h a r a m k ılın m a a n la m ın ı ta ş ır. B u h â r î ’ ni n
592 SÜNEN-t İBN-1 MÂCE

E n e s (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’d e n o la n riv â y e tin d e y a s a k la m a se b eb i­
n in A llah T e â lâ ’n ın k işi ile k ıb le a r a s ın d a o lu ş u n u n g ö ste rilm e si d e
h a ra m lık a n la m ın ı te ’y id e d er.

E l - H â f ı z : ‘Bu se b e b e b a ğ la m a k , k ıb le t a r a f ı n a tü k ü rm e n in
m u tla k a h a r a m o ld u ğ u n a d e lâ le t e d er. Kişi m esc id d e o lsu n o lm a sın
h ü k ü m a y n ıd ır, ö z e llik le n a m a z e s n a s ın d a b u h a r e k e t şid d e tle h a ­
ra m d ır. A rtık m e sc id d e tü k ü r m e n in m e k r u h lu ğ u te n z ih için m i? ta h -
rim için m i d iy e b ir ih tilâ f söz k o n u s u d e ğ ild ir. İ b n - i H u z e y -
m e ve İ b n - i H i b b â n ’ m s a h ih le rin d e n H u z e y f e (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n m e rfû o la ra k riv â y e t e d ile n b ir h a d is te :
«Kıble t a r a f ı n a tü k ü r e n k işi, k ıy â m e t g ü n ü tü k r ü ğ ü g ö z le ri a r a ­
s ın d a o ld u ğ u h a ld e gelir.» b u y u ru lm u ş ; y in e İ b n - i H u z e y -
m e ’ ni n İ b n - i ö rfı e r (R a d ıy a lâ h ü a n h ) ’d e n m e rfu o la ra k
r iv â y e t e ttiğ i b a ş k a b ir h a d î s t e :
«Kıble t a r a f ı n a b a lg a m a ta n k işi, k ıy â m e t g ü n ü b a lg a m ı y ü z ü n ­
d e o ld u ğ u h a ld e h a şre d ilir.» b u y u ru lm u ş tu r. E b û D â v û d ve
İ b n - i H i . b b â n ' m e s - S â i b b in H a l i â d (R ad ıy allâ-
h ü a n h ü m â ) ’d a n r iv â y e t e ttik le ri h a d îs te :
B ir a d a m b ir k a v m e im a m lık e tm iş d e k ıb le t a r a f ın a tü k ü rm ü ş .
N a m a z d a n ç ık ın c a (R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ), o k a v ­
m e ; «O ş a h ıs size im a m lık y ap m asın .» b u y u rm u ş ve a d a m a : «G erçek­
te n sen, A lla h ’a ve R e su lü n e e z iy e t ettin.» b u y u r m u ş tu r ’ d e m iştir.

T â r i k (R a d ıy a lâ h ü a n h ) ’in h a d îs in in z â h ir in e g ö re k ıb ley e
ve s a ğ t a r a f a tü k ü rm e n in y a s a k lığ ı n a m a z h â lin e m a h s u s tu r. İ m a m-ı
M â 1 i k ’ e g ö re n a m a z d ış ın d a s a ğ t a r a f a tü k ü r m e k te b eis y o k tu r.
N e v e v i : N a m a z için d e ve n a m a z d ış ın d a kıb le y ö n ü n e ve s a ğ t a ­
r a f a tü k ü rm e k m u tla k a y a s a k tır, d e m iştir. B u h â r î ve M ü s -
1 i m ’ in riv â y e t e ttik le ri E b û H ü r e y r e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’
n in (761 n o lu ) h a d îs i m u tla k a y a s a k lığ a d e lâ le t e d er. E b û S a i d - i
H u d r î (R a d ıy a U âh ü a n h ) ile C â b i r (R ad ıy aU âh ü a n h ) ‘in
h a d îs i de b u n a d e lâ le t ed er.

E 1 - H â f ı z : ‘S a ğ t a r a f a tü k ü rm e n in m u tla k a y a s a k o ld u ğ u ­
n a d e lâ le t e d e n d e lille rd e n b irisi d e İ b n - i M e s ’ û d (R adıyal-
lâ h ü a n h ) ’u n n a m a z d a d e ğ ilk e n sa ğ t a r a f a tü k ü rm e k te n kerah et,
e ttiğ in e d â ir Ab d ü r r e z z â k ve b a ş k a s ın ın riv â y e t e ttik le ri
h a d îs tir. M u â z b i n C e b e l (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in d e -. Ben
m ü s lü m a n o lalı s a ğ ta r a f ım a tü k ü rm e d im , ded iğ i riv â y e t o lu n m u ş
tu r.
Bâb . 10 KÎTÂBÜ-L’MESÂCÎD S93

Ö m e r bin A b d ü l a z i z (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’in de, o ğ lu ­

nu sa ğ t a r a f a tü k ü rm e k te n m e n e ttiğ i riv â y e t o lu n m u ş tu r,’ d e m iştir.
K â d ı I y â z : N a m a z e s n a s ın d a m e c b u r o lm a d ık ç a sa ğ t a r a ­
fa tü k ü rm e k y a s a k tır. B u n d a n b a ş k a hiç b ir ç a re b u lm a k m ü m k ü n
değ ilse z a r u r e t n e d e n iy le y a p a b ilir, d e m iştir.
E 1 - H . â f ı z : N a m a z a d u r a n k işin in ü z e rin d e elb ise v a rk e n
s a ğ t a r a f a tü k ü rm e k te n b a ş k a b ir ç a re y o k tu r d en em ez. Z â te n Ş a r - i
H a k i m m e c b u r k a lın d ığ ın d a elb ise için e tü k ü r m e y o lu n u g ö s te r­
m iştir, d e m iştir.
H a d îsin z â h irin e g ö re sol t a r a f a v e y â sol a y a k a ltın a tü k ü rm e
r u h s a tı v e rilm iştir. T â r i k (R ad ıy aU âh ü a n h l ’ın riv â y e tin d e şöy-
^ 1—^ ^ I ı ^ ' ' a s ı '*
le b u y u r u lu y o r : 'q \£ j l s jL J «UİJ ‘J c. ’j f J j = « V elâkin sol

t a r a f ı boş ise o r a y a tü k ü rs ü n ...»

Ş u h a ld e a d a m ın sol ta r a f ın d a b ir k im se v a rs a o r a y a d a tü k ü -
rem ez. A n c a k sol a y a ğ ın ın a ltın a tü k ü re b ilir.
N e v e v i : Sol t a r a f t a veyâ- sol a y a ğ ın ın a ltm a tü k ü rm e r u h ­
s a tı m esc id in d ışın d a k i a d a m a m a h s u s tu r. M escid için d e kişi b u r a ­
la r a d a tü k ü re m e z . A n c a k elb isesi için e tü k ü re b ilir. Ç ü n k ü :

SLJa> JayUll = «M escidde tü k ü r m e k g ü n a h tır.» h a d îs i s a ­

h ih tir, d e m iştir.

N e v e v i ş u n u d e m e k is t e m i ş ti r : P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley ­

h i ve S ellem ) m esc id d e tü k ü rm e n in h a tâ o ld u ğ u n u b e y a n e ttik te n
s o n ra m esc id d e tü k ü rm e y e izin v erm esi a k ıld a n u z a k tır.
İ b n - i H a c e r ‘M iş k â tü ’l-M e sâb îh ’ ş e rh in d e : K işin in sol t a ­
r a f ın a v e y â sol a y a ğ ın ın a ltm a tü k ü rm e s i r u h s a tı, n a m a z d a k i ş a h ­
sın m esc id d e n b a ş k a b ir y e rd e n a m a z k ılm a sı z a m a n ın a m a h s u s tu r.
V e y a h u t m e sc id d e ik e n tü k ü rm e s i h â lin d e tü k r ü ğ ü n ü n m esc id in h e r
h a n g i b ir y e rin e d o k u n m a m a s ı ş a r tın a b a ğ lıd ır. N a m a z d ışın d a k i t ü ­
k ü r m e ve m e sc id d ışın d a k i tü k ü rm e h ü k m ü de, n a m a z için d e k i t ü k ü r ­
m e h ü k m ü g ib id ir, d e m iştir.

İ b n ü ’l l m â d : M escidde h a k a r e t m a k s a d ıy la tü k r ü ğ ü n ü
h e r h a n g i b ir t a r a f a a ta n k işin in k ü fre g ittiğ i h u s u s u n d a â lim le r
a r a s ın d a h e r h a n g i b ir ih tilâ f y o k tu r, d e m iş tir.’

Sünen-i İbn-i M âce — C. : 2 - F. : 38

594 SÜNEN-t İBN-İ MÂCE

M E S C İD D E T Ü K Ü R M E N İ N M EZH ERLERE
GÖRE ŞE R Î H Ü KM Ü

1 — H a n e f î l e r ’ e g ö re m escid i tü k ü rü k , s ü m k ü r ü k ve
b a lg a m d a n k o ru m a k v â c ib tir. M escid in d u v a r la r ın a v e y â zem in in e;
d ö şe m e sin in ü s tü n e v e y â a ltın a tü k ü rm e k , ta h r im e n m e k r u h tu r. B u­
n u y a p a n ın d e rh a l tem iz le m e si g e re k ir. M escid ta b a n ın ın to p ra k lı
o lu şu , s e r t b ir m a d d e ile k a p lı o lu şu k e z a döşem eli, d ö şem esiz o lu ­
şu a ra s ın d a hiç b ir f a r k y o k tu r.
ı
2 — Ş â f i i â lim le rin e g ö re m e sc id in ta b a n ı y u m u ş a k b ir to p ­
r a k ta b a k a s ın d a n te ş e k k ü l e tm iş o lu p k işi ö n c e d e n b ir ç u k u r k a z ıp
için e tü k ü r d ü k te n s o n ra to p ra k la iyice ü s tü n ü ö rte rs e h a r a m işlem iş
sa y ılm a z . Ç u k u r k a z m a d a n tü k ü r s e h a r a m işlem iş o lu r. T ü k ü r d ü k ­
te n s o n ra o n u g ö m erse, g ü n a h ın d e v a m ın ı ö n lem iş o lu r. K eza m e s­
cid in s e rt ta b a n ın a t ü k ü r ü k a tm a k la h a r a m işlem iş o lu r. G ü n a h ın
d e v a m ın ı ö n le m e k için, o n u k a z ım a sı g e re k ir.
3 — M â l i k î l e r ’ e g ö re ta b a n ı s e rt o la n m esc id in ta b a n ın a
a z t ü k ü r ü k a tm a k m e k r u h tu r. Ç ok o lu n c a h a r a m o lu r. M escid in t a ­
b a n ı ç a k ıl ta ş la rıy la d ö şeli o ld u ğ u z a m a n y e re tü k ü rm e k m e k r u h d e ­
ğ ild ir.
4 — H a n b e l î l e r ’ e g ö re m escid d e tü k ü rm e k h a ra m d ır . T a ­
b a n ı to p ra k v e y a ç a k ıl ta ş la rıy la , d ö şeli o la n m esc id in ta b a n ın a a tı­
la n tü k ü rü k , s a h ib i ta r a f ın d a n y e re g ö m ü ld ü ğ ü ta k d ird e g ü n a h ın
d e v a m lılığ ı ö n le n m iş o lu r. Ş â y e t ta b a n ı s e r t ise k a z ım a s ı v e y â sil­
m esi g e re k ir. B u n u h a s ır la ö rtm e k k â fi d e ğ ild ir. S â h ib i ta r a f ın d a n
g ö rü le m e y e n tü k ü r ü ğ ü g ö re n in , b u n u n g id e rm e si v â c ib tir. (6)
763 n o lu î b n - i Ö m e r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d îs in i y u ­
k a r ıd a a n la ttığ ım ız gibi B u h â r î , M ü s l i m , E b û D â v û d ,
N e s â î ve M â l i k a z lafız f a r k ıy la r iv â y e t e tm iş le rd ir.
Bu h a d îs te n a m a z e s n a s ın d a k ıb le t a r a f ı n a tü k ü rm e n in y asak lığ ı,
g e re k ç e li o la r a k b ild irilm iştir.
E l - M e n h e l y a z a rın ın , b u h a d îs in a ç ık la m a s ı ile ilgili o la r a k v e r ­
diği b ilg in in b ir k ısm ı ş ö y le d ir : «H adîsin z â h irin e g ö re P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), m esc id in k ıb le ta r a f ın d a g ö rd ü ğ ü b a l­
g a m ı b iz z a t g id e rm iş tir. N e s â î ’ n in E n e s (R a d ıy a llâ h ü a n h ) '
d en riv â y e t e ttiğ i b ir h a d îs e (762 n o lu h a d îsim iz i k a sd e d iy o r.) g ö re
E n s â r’d a n b ir k a d ın k a lk ıp m esc id in d p v a rın d a k i b a lg a m ı k a z ım ış ve

(6) M ezheblerin görümleri el-Fıkh A la’l-M ezâhib’in M escidler b a h sin d e n alın ­

m ıştır.
B âb : 10 KtTÂBÜ-L’MESÂCÎD 595

y e rin e h a lû k d e n ile n g ü zel k o k u y u s ü rm ü ş tü r . P e y g a m b e r (S a lla l­

la h ü A leyhi ve S ellem ) de b u n u b e ğ e n m iş tir, ik i h a d îs a r a s ın d a b ir
çelişki y o k tu r. Ç ü n k ü o lay ın te a d d ü d ü m u h te m e ld ir.
R iv â y e tin z a h ir in e g ö re g ö rü le n b a lg a m k u ru y m u ş . Ç ü n k ü y a ş
olm u ş o lsay d ı r â v i : «...kazıdı» y e rin e «...sildi» d iy ec e k ti. H adîs, y a ş
b a lg a m gibi k u ru b a lg a m ın d a pis o ld u ğ u n a d e lâ le t ed er.
H a d îsin : c ü m le sin in z â h iri m â n a s ı :
«A llah T e â tâ n a m a z a d u r a n ın y ü z ü n ü n d ö n d ü ğ ü t a r a f t a o lm u ş
olur.» d e m e k tir. H a lb u k i A lla h m e k â n d a n m ü n e z z e h tir. H e rS y e rd e
h a z ır ve n â z ırd ır. B u n u n iç in b u c ü m le şöyle y o r u m la n m ış tır : «Al­
la h ’ın kıb lesi...» v e y â «A llah’ın a z a m e ti...» y a h u t «A llah’ın se v ab ı...»
y â n i e h lin in m a lû m u o ld u ğ u ü z e re lafz a-i C e lâ l’in d ışın d a b ir m u z a f
k e lim e ta k d ir edilir.
H a t t â b i , c ü m le y i şöyle y o r u m la m ış tır : A lla h ’ın, n a m a z k ı­
lın ırk e n O n a d o ğ ru d u rm a y ı e m re ttiğ i kıble, n a m a z k ıla n ın y ü z ü n ü n
d ö n d ü ğ ü ta r a f ta d ır . O h a ld e k ıb le ta r a f ın ı b a lg a m d a n k o ru su n . K â -
b e ’ ye A lla h ’ın k â b e si ve A lla h ’ın evi d e n ild iğ i gibi n a m a z k ıla n ın
y ü z ü n ü n d ö n ü k o ld u ğ u t a r a f a A lla h ’ın ta r a f ı ve A lla h ’ın k ıb lesi d e ­
n ileb ilir.
H a d îste «Kişi n a m a z d a o ld u ğ u z a m a n ...» b u y u ru lm u ş tu r. N a m a z
d ışın d a d a k ıb le t a r a f ı n a tü k ü rm e n in y a sa k lığ ı, s a h ih h a d îs le rle s â ­
b ittir. Y u k a rıd a d a g e re k li iz a h v e rilm iştir. B ilh a ssa n a m a z için d e
k ıb le ta r a f ın a tü k ü rm e k çok d a h a a ğ ır o ld u ğ u için b u h a d îs te « ...n a ­
m a z d a o ld u ğ u ...» k a y d ı k o n u lm u ş tu r.

H A D İSİN FIKIH Y Ö N Ü

1 — M escidi, k irle tic i o la n h e r şe y d e n k o ru m a k g e re k ir.

2 — im a m , m esc id in d u r u m u n u k o n tro l e d e re k , p islik le rd e n k o ­
r u n m a s ın a titiz lik g ö ste rm e lid ir.
3 — H adis, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in y ü k s e k
te v a z u u n u ifa d e e d er.
4 — ö z e llik le k ıb le y ö n ü n e çok h ü r m e t e d ilm e lid ir.
Z e v â id ’d e y a ln ız İ b n - i M â c e h ta r a f ın d a n riv â y e t e d ild i­
ği b ild irile n  i ş e (R a d ıy a U âh ü a n h â ) ’n in h a d îs in in M ü s l i m ’­
d e de r iv â y e t e d ild iğ in i iz a h ın g iriş in d e b e lirtm iş tik . M ü s 1 i m ’ in
riv â y e ti ş ö y le d ir :
596 SÜNEN-Î ÎBN-1 MÂCE

^ iJL t “' j J t i ^-Jİ cj» dUU ^ -u*-. en j

«... Â işe (R a d ıy a llâ h ü a n h â ) ’d a n riv â y e t e d ild iğ in e göre-, P e y g a m ­

b e r (S a lla lla h ü A le y h i ve S ellem ) (m escid in ) k ıb le d u v a rın d a b ir t ü ­
k ü r ü k v e y â s ü m ü k v e y â b a lg a m g ö rm ü ş d e o n u k azım ıştır.»

â»u«İÎ (_i *—>L ( w )

11 — M ESCİD DE DAVÂLL ( = y itik le r)

İN ŞA D IN D A N N EH İY BÂBI

Bu b â b m b a ş lığ ın d a g e ç e n ‘İn ş â d ’ ve ‘D a v â ll’ k e lim e le rin i a ç ık ­

la y a lım :
İn şâ d i K a y ıp a ra m a k , k a y b o la n m a lı t â r i f e tm e k , b u lu n a n b ir
şeyi ilâ n e tm e k ve y ü k s e k sesle ş iir o k u m a k g ibi çe şitli m â n â la r a g e ­
lir. B u ra d a in ş a d d a n m a k s a d , kaybolan" b ir m a lı y ü k s e k sesle tâ r i f
e tm e k tir. E İ-M enhel y a z a rı k a y ıp ilâ n ıy la ilgili h a d îs le rin zik red il-
d iği b â b m b a ş lığ ın d a ve h a d is le rd e g e ç en ‘İn ş â d ’ın bu m â n â d a k u l­
la n ıld ığ ın ı sö y le m iştir. O n a g ö re h a d îs le rd e g e ç e n ‘N eşd ’ k e lim e si
ise, k a y ıp a r a m a k v e o n u t â r i f e tm e k a n la m la r ın d a k u lla n ılm ış tır.
S i n d î ’ ye g ö re ‘Y itik in ş â d ı’ y ü k s e k şeşle y itik a ra m a k tır.
D a v â ll î ‘D â lle ’n in ç o ğ u lu d u r. K a y b o la n h a y v a n ve b a ş k a m a lla r
d e m e k tir. N ih â y e y a z a r ı ‘D â lle ’ k e lim e sin i böyle tâ r i f e tm iş tir. El-M is-
b a h ’t a : D âlle, y itik h a y v a n a m a h s u s tu r. K a y b o la n b a ş k a m a la ‘D â y i’
ve ‘L a k it’ d en iliy o r, d iy e bilgi v e rilm iştir.
Bâb : 11 KİTÂB Ü-L’MESÂCID 597

T E R C E M E S İ

765) ”... Büreyde ( R a d ıy a llâ h ü a n h ) ' den rivâyet edildiğine göre şöyle
demiştir :
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) (sa b a h ) n a m a z ı (m )
k ıld ık ta n s o n ra b ir a d a m : K ırm ızı d ev ey i (g ö rü p ) sö y le y e n v a r m ı?
d ed i. P e y g a m b e r (S a lla la h ü A ley h i ve S ellem ) :
«O nu b u la m ıy a s m . Ç ü n k ü m esc id le r, a n c a k m a lu m işle rd e k u l­
la n ılm a k için y ap ılm ıştır.» b u y u r d u .”

İ Z A H I

B u h a d is, M ü s 1 i m ’ de m ü te a d d it se n e d le rle ve N e s â i ’ -
d e b ir s e n e d le riv â y e t e d ilm iştir. M ü sİ i m , m esc id d e d e v e a r a ­
y a n z â tın Ş e y b e bin N e â m e o ld u ğ u n u sö y le m iştir. Y ine
M ü s 1 i m ’ in b ir riv â y e tin d e :
« P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) s a b a h n a m a z ın ı k ıld ır­
d ık ta n s o n ra , b ir a ’r a b i b a ş ın ı m e sc id in k a p ıs ın d a n iç e ri s o k a r a k :
K ırm ızı d ev ey i...» d iy e geçer.

T E R C E M E S t

766) '... Amr bin Şuayb’ın dedesi (Abdullah bin Amr bin el-As) (Radt-
yallâhü anhüm)'âen rivâyet edildiğine göre şöyle demiştir :

R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), m esc id d e k a y ıp ilâ ­

n ın d a n , (veya) ta r ifin d e n n e h iy b u y u r m u ş tu r.”
598 SÜNEN-t ÎBN-t MÂCE

T E R C E M E S İ

767) " ... E b û H ü rey re ( R a dtyallâhü a n h ) \\tn rivâyet edildiğine güre

kendisi : R esûlullah (Sallallahü A le y h iv e S e lle m Y i şöyle buyururken işittim , de­
m iştir :

«M escidde k a y ıp a r a y a n a d a m ı işite n k işi d e sin k i : ‘A llah (onu)

s a n a g e ri v e rm e sin .' Ç ü n k ü ş ü p h e siz m e sc id le r b u n u ıı için y a p ılm a ­
m ıştır.» ”

İ Z A H I

Ebû Hüreyre (R a d ty a llâ h ü a n h ) n in h a d isin i Müslim,

Ebû Dâvûd ve N e s â i de riv â y e t e tm işle rd ir.
H adîsin: && i j *5|i — A llah s a n a g e ri verm esin!» fık-
ra s ı M ü s 1 i ııı ' de : - «A llah o n u s a n a g eri
v
v erm esin.» N e s â i ’ de; O B ulm ayasın!» ve E b û

D â v û d ’ da; tiJÜI mİI l ilil A llah o n u s a n a u la ş tır-

m asın!» d iy e geçer.
î bn- i R e s 1 a n : Bu fık ra , m escid d e k a y ıp a r a y a n kişiye
a ra d ığ ın ı b u lm a m a s ı için b e d d ü â e tm e n in câ iz liğ in e d e lâ le t e d er, d e ­
m iştir.
« ...Ç ü n k ü ş ü p h e siz m e sc id le r b u n u n için y a p ılm a m ıştır.» f ık r a ­
sın ın m â n â s ı a ç ık tır. Y âni m escid ler, k a y ıp a r a m a k için y a p ılm a m ış,
A llah T e â lâ ’yı a n m a k , n a m a z k ılm a k , ilim ö ğ ren m e k , ö ğ re tm e k ve
b e n z e ri işle r için y a p ılm ıştır.
İbn-i Ebî Ş e y b e ’ n in h a s e n b ir se n e tle riv â y e t e ttiğ i
n e g ö re Ö m e r (R ad ıy aU âh ü a n h ), b ir g r u p tü c c a rın m escid d e
tic a re tte n ve d ü n y a işle rin d e n b a h s e ttik le rin i işitince, o n la r a : Ş ü p h e ­
siz şu m e sc id le r a n c a k A lla h ’ı a n m a k için y a p ılm ıştır. Siz tic a re tin i­
zi ve d ü n y a n ız ı a n m a k iste d iğ in iz z a m a n b a k îa ç ık ın ız d e m iştir.
BU b â b ta g e ç e n h a d îs le r, m escid d e k a y ıp ilâ n ın ın y a s a k lığ ın a d e ­
lâ le t e d er,
Bâb : 12 KÎTÂBÜ-L’MESÂCİD 599

N e v e v î , b e n z e r b a ş lık a ltın d a a ç ıla n b â b ta riv â y e t o lu n a n

B ü r e y d e ve E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m â ) ’n in
h a d îs le rin i a ç ık la r k e n şöyle d e r : « H ad îsler m esc id d e k a y ıp ilâ n ın ın
y a s a k lığ ın a d e lâ le t e d e rle r. A lışv e rişle r, k i r a l a r ve b e n z e ri işle re â it
a k itle r i m esc id d e y a p m a n ın h ü k m ü d e b u d u r.
K â d ı I y â z ’ ı n d e d iğ in e g ö re î m a m - ı M â l i k ve
â lim le rd e n b ir c e m â a t, m esc id d e y ü k s e k sesle İlm î ve b e n z e rî ç a lış­
m a y ı m e k r u h g ö rm ü ş le rd ir. E b û H a n î f e ve M â . l i k ’ i n
a r k a d a ş la r ın d a n M u h a m m e d b i n M e s 1 e m e , bunu
câ iz g ö rm ü ş le rd ir.
K â d ı I y â z : ‘B u h a d îs le r m esc id d e te rz ilik ve b e n z e ri s a ­
n a tl a r l a iştig a l e tm e n in y a s a k lığ ın a d e lâ le t e d e rle r. B âzı â lim le r
m esc id d e ç o c u k la ra d e rs o k u tm a y ı m e n e tm iş le r. B âzı h o c a la rım ız ise
m u a y y e n ş a h ıs la r ın y a r a r ın ı h e d e f t u ta n s a n a tla r ı m e sc id le rd e s ü r ­
d ü rm e y i m e n e tm iş le rd ir. A m a İslâm to p lu m u n u n d in le ilg ili m e n fa ­
a tle r in i h e d e f a la n İlm î ç a lışm a , s a v a ş â le tle rin i o n a rm a k g ib i m es-
c id le rin k u ts a llığ ın a ve y ü c e liğ in e gö lg e d ü ş ü rm e y e n ç a lış m a la rı s ü r ­
d ü rm e k te b eis o lm a d ığ ın ı sö y le m işlerd ir.
B âzı â lim le r, m e sc id le rd e ç o c u k la ra d e rs o k u tm a n ın c â iz liğ i hu -
s û s u n d a ih tilâ f e tm iş le rd ir,’ d em iştir.»
D ö rt m e z h e b â lim le ri m e sc id le rd e k a y ıp a r a m a n ın m e k r u h ol­
d u ğ u n a h ü k m e tm iş le rd ir. B u n la rd a n Ş â f i î â lim le ri şöyle b ir t a f ­
s ilâ t y a p m ı ş la r d ır : M e sc id le rd e k a y ıp ilâ n ı, o r a d a u y u y a n la r ı v e y â
n a m a z k ıla n la r ı m e şg u l e tm e z se m e k r u h tu r. Ş â y e t n a m a z k ıla n ı ş a ­
ş ır tır ve u y a n d ırılm a s ı s ü n n e t o lm a y a n u y u y a n la r ın u y k u la rın ı k a ­
ç ır ırs a h a ra m d ır . B u h ü k ü m le r, M e s c i d - i H a r a m ’ d a n b a ş ­
k a m e sc id le re â ittir. Ç ü n k ü M e s c i d - i H a r a m ç o k s a y ıd a
in s a n la rın to p la n d ığ ı y e r o ld u ğ u için m e k r u h d e ğ ild ir.

J .V I jlL c I (J

12 — SU K E N A R IN D A K İ DEVE YA TAKLARINDA
VE K O Y U N A Ğ ILIN DA N A M A Z KILMA BÂBI
600 S Ü N E N -İ İB N -İ M Â C E

• f d», y ı jl L © \ <3 l jC * î V j < j^ Ill t İ I A * » < J» V I

T E R C E M E S İ

768) " ... E bû H ürey re (R a d ty a llâ h ü a n h ) ' den rivâyet edildiğine jiö ıe :
R esûlullah (S a lla lla h ü A le y h i i’c S e lle m ) şöyle buyurdu, dem iştir :

« E ğ e r s iz (n a m a z k ılm a k iç in ) koyun a ğ ılla r ın d a n ve deve ya­

t a k la r ın d a n b a ş k a b ir y e r b u la m a z s ın ız , k o y u n a ğ ılla r ın d a n a m a z k ı­
lın ız v e d e v e y a ta k la r ın d a n a m a z k ılm a y ın ız .»’’

Not : İsn ad ın ın sahili olduğu Z cvâid’de b ild irilm iştir.

" î*ı — - ^ e*»* f ı» l» ', >1, *
* * *>\** £ * *r

\ l û V j . p ‘l J a p J \ j t » | | ^ dU i£ • * d i» ^ ^

•* 6? 0% *- • d .y » d

. Jj y i û l U Î ^ a ı î l 1 ^ -jL id l •' j j J - * l î . Jb u o »iL-,1: _Clj j \ j

T E K C E M E S İ

769) " ... A bdullah bin el-M uğaffel el-M üzeııî ( R a d ty a llâ h ü a n h ) ' den ri­
v âyet edildiğine göre; P eygam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) şöyle buyurdu,
dem iştir ;

«K o y u n a ğ ılla r ın d a nam az k ılın ız ve deve y a ta k la r ın d a nam az

k ılm a y ın ız . Ç ü n k ü d e v e le r ş e y ta n la r d a n y a r a tılm ış la r d ır .»”

N ot : Z evâid’de : M üellifin isn ad ı h a k k ın d a k o n u şu lm u ştu r. N esâi bu h a d i­

sin, 'deve y a ta k la rın d a n am az k ılm a k ta n n eh iy ’ b ü lü m ü n ü riv ây et etm iş, koyun
ağ ılın d a n am az k ılm ak la ilgili k ısm ı riv ây et etm em iş, d en ilm iştir.

«adi i : S û . j e h a X i b •Z Ş j Vs J Z j ‘\ U f r - w -
* £ * *

<^l 0\ i o l < ıJ .I Cf ü <>l

• ®^|*^ll t i J ^ . 5 ‘ d .y ^ y ^ * l t i V »
 B âb : 12 KİTÂBÜ-L’MES ÂCİD 601

T E R C E M E S İ

770) " ... Sebere bin M a ’bed el-C ühenî ( RadıyaU âhü a n k )\\e n rivâyet
edildiğine göre; R esûllulah (Saalallahü A le y h i ve Sellem ) şöyle buyurdu, d e­
m iştir :

«Deve y a ta k la r ın d a n a m a z k ılın m a z ve k o y u n a ğ ılın d a n a m a z k ı­

lın ır.» ”
N ot : Z evâid sa h ib i b u h ad isi z ik re tm iş de, o n u n isn a d ı h a k k ın d a konuşm a-
m ıştır.

BU BÂBTAKİ H A DÎSLERİN İZAHI

Z evâid y a z a rın ın b e y â n ın a g ö re E b û H ü r e y r e (R adıyal-

lâ h ü a n h ) ile S e b e r e (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’n in h a d is le rin i K ü tü b -i
S itte s a h ih le rin d e n y a ln ız m ü ellifim iz riv â y e t e tm iştir.
H a lb u k i T i r m iz i ‘K oyun a ğ ılla r ın d a ve d e v e y a ta k la r ın d a
n a m a z k ılm a k h a k k ın d a g e le n h a d is le r b â b ı’n d a E b û H ü r e y -
r e (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’d e n m e r f u ’ o la r a k şu h a d îs i riv â y e t edip, ha-
sen - s a h ih o ld u ğ u n u söylem iştir.-

«K oyun a ğ ılla r ın d a n a m a z k ılın ız ve d e v e y a ta k la r ın d a n a m a z

k ılm a y ın ız .» .
G ö rü ld ü ğ ü gibi T i r m i z î ’ ni n E b û H ü r e y r e (R adı-
y a llâ h ü a n h ) ’d e n riv â y e t e ttiğ i h a d is m e tn i d a h a k ısa d ır.
N e s â i ’ n in A b d u l l a h b i n M u ğ a f f e l ' den m er­
f u ’ o la ra k riv â y e t e ttiğ i h a d îs in m e tn i d e şö y le d ir :

J /iîl j j^jC-aJI J z («i—j A -it AÜİ <Öİ J j~ ıj j l

«Ş üphesiz R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) d ev e y a ta k -

' la r ın d a n a m a z k ılm a k ta n n e h iy etm iştir.»
M ü s 1 i m ’ de ‘D eve e tle rin (i y em ek ) d e n d o lay ı a b d e s t a lm a k
b â b ı’n d a C â b i r b i n S e m û r e (R ad ıy aU âh ü a n h ) ’d e n ri­
v â y e t e ttiğ i u z u n c a b ir h a d îs te :
«Bir a d a m , P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi v e Sellem ) e : Ben, k o ­
y u n a ğ ılla r ın d a n a m a z k ıla y ım m ı? d iy e so rm u ş; P e y g a m b e r (S a l­
la lla h ü A leyhi ve S ellem ) : «Evet» b u y u rm u ş ; A d am b u d e f a : D eve
602 SÜNEN-Î İBN-İ NfÂCE

y a ta k la r ın d a n a m a z k ıla y ım m ı? d iy e s o r u n c a P e y g a m b e r (S a lla lla ­

h ü A le y h i v e S e lle m ) : « H a y ır » d iy e cevab b u y u rm u ş tu r .» d e m e k te ­
d ir .

E b û D â v û d da C â b i r b i n S e m û r e (R a d ıy a llâ -
h ü a n h ) ’n i n h a d i s i n e b e n z ş r b i r h a d î s i B e r â ’ b i n  z i b (R a -
d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e tm iş t ir . A b d e s t b a h s in d e r i v â y e t e t t iğ i
h a d îs in a ç ık la m a s ın ı y a p a r k e n e l- M e n h e l y a z a r ı ş ö y le d e r:

«H a d is in z â h ir in e g ö r e d e v e y a t a k la r ın d a n a m a z k ılm a k h a ra m ­
d ır . A h m e d b i n H a n b e l b u n u n la h ü k m e d e r e k : B u r a d a
k ılm a n n a m a z k a tiy y e n s a h ih d e ğ ild ir , Iâ d e e d ilm e s i g e r e k ir , d e m iş ­
tir .

C u m h û ra göre b u rad a nam az k ılm a k m ek ru h tu r. H a d îs te deve

y a ta k la r ın d a nam az k ılm a n ın y a s a k lığ ın a gerek çe o la r a k d e v e le r in
ş e y ta n la r d a n y a r a tılm ış o ld u k la r ı g ö s te r ilm iş tir . G e r e k ç e n in z â h ir i­
n e g ö r e y a s a k la m a h ü k m ü , d e v e le r in * o r a d a b u lu n d u ğ u z a m a n a â it -
t ir . D e v e le r orad a yoksa ve n e c â s e tte n e m in o lu n u r s a nam az k ıl­
m ak yasak d e ğ ild ir . Çünkü E b û Z e r r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’i n
h a d îs in d e Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) :
«Y e ry ü z ü b e n im iç in te m iz le y ic i v e m e s c id k ılın m ış tır .» b u yu r­
m u ş tu r.

Ş â f i i , e l- Ü m m a d lı k it a b ın d a : ‘P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y ­
h i v e S e l l e m ) ’i n :

«D e v e y a ta k la r ın d a nam az k ılm a y ın . Ç ü n k ü deve, c in d e n ya ra ­

t ılm ış b ir c in d ir .» h a d îs i söz konusu y a s a ğ ın , o y e r in n e c â s e tin d e n
d o la y ı d e ğ il, d e v e n in k e n d is in d e n d o la y ıd ır ...’ d e m iş tir .

H a d is in : «...ç ü n k ü ş e y ta n d a n y a r a tılm ış tır .» fık r a s ın a g e lin c e ;

Bu fık r a A h m e d b i n H a n b e l ’ in r iv â y e t in d e m e â le n ş ö y ­
le d ir :

«... Ç ü n k ü d e v e c in d e n y a r a t ılm ış t ır . K a ç t ığ ı z a m a n g ö z le r in i v ş
d u r u m la r ın ı görm ü yor m usun?»

B u r iv â y e tle r in z â h ir in e göre deve ş e y ta n n e s lin d e n t ü r e m e d ir .

H a tt â k e n d ile r i d e ş e y t a n la r g ib id ir .

F ık r a d a n k a s d e d ile n m â n â şu o la b ilir : D eve, ş e y ta n la r g ib i na­

m az k ıla n la r ı m eşg u l ed er. Çünkü d e v e le r ra h a t d u rm a z, ic â b ın d a
k iş i n a m a z d a ik e n deve ü rk er v e y â k a ç ıp g id e r , s a ğ ı s o lu k a r ış t ır ır
v e b u d a v r a n ı ş l a r ı ile , k iş in in n a m a z ın ı y a r ıd a b ır a k m a s ın a s e b e b i­
y e t v e r e b ilir . K iş in in , n a m a z ın ı ş a ş ır m a s ı, k a r ış t ır m a s ı h a t t â ic â b ın ­
Bâb : 13 KİTÂBÜ-L’MESÂCİD 603

d a k e sm e si h u s u s u n d a d e v e le r ş e y ta n a b e n z e tilm iş o lu r. B u h a lle r,
k o y u n d a y o k tu r.
H a d îs in : «K oyun a ğ ılın d a n a m a z kılın» e m ri v ü c û b için değil,
m ü b a h lık için d ir. Y ân i b u y e rd e k ılın ab ilir.»
T u h fe tü ’l-A h v ezi’n in b e y â n ın a g ö re c u m h u r : D eve y a ta k la r ın ­
d a n e c â s e t y o k k e n n a m a z k ılm a k m e k r u h tu r. N e c â se t v a rk e n h a r a m ­
d ır, d e m iştir. __ __________
J j»-> -ll* »IcJİI (ir)

13 — M ESCİDE GİRİLDİĞİ ZA M A N (O K U N A N )
DUÂ BÂBI

. I I Juı) <*J»İ9 ı^î-le j f ^ S \ 4*1»İİ i)jjıî Oİ>

T E R C E M E S İ

771) " ... R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S cllcn ı)" m k ızı F â tim e ( R a d ı-
ya llâ h ü anhâ)'ûax\ riv â y e t ed ild iğ in e göre şöy le d e m iş tir :
R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve Sellem ) m escid e g ird iğ i z a m a n
şöyle d e r d i :

S ebere bin M a’bed (R .A .)’in H âl T ercem esi

B u z â ta S ebere b in Avsece b in H arm e le b in S eb ere b in H ad ic el-Cüheni de
d en m iştir. F a k a t İbn-i H ib b â n R e b î’in b a b a sı o lan S eb ere b in M a’b e d ile S eb ere b in
A vsece’n in ayrı ay rı şa h ısla r o ld u k la rı sö ylenm iştir. R e sû llu lah (S.A .V .)’d a n ondo-
k uz h a d îsi v ard ır. M üslim , O n u n b ir h ad isin i riv ây e t e tm iştir. R âvisi, o ğlu R e b î’-
d ir. M uâviye’n in h ilâ fe ti za m a n ın d a v efat e tm iştir. E b û D âvûd, N esâî, T irm izî ve
İbn-i M âceh, O n u n h ad îsle rin i riv ây e t e tm işlerd ir. (El-M enhel, C. 4, Sah. 120)
604 SÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

9 ufİJ** 4Üİ J j y * J ıi* 4fll | * ^ -

« A l l a h ’ın a d ıy la . S e lâ m d a A l l a h ’ ın R e s u lü n e o ls u n . A l la h ım ! B e ­
n im g ü n a h la r ım ı m a ğ fir e t e y le v e r a h m e tin in k a p ıla r ın ı b a h â a ç .»”

V e R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i ve S e lle m ) m e s c id d e n ç ık tığ ı

z a m a n ş ö y le d e r d i :

V Ö J * f$ & t j y İ»\ ( ^ ;

/ ■
« A l l a h ’ın a d ıy la . S e lâ m d a A l l a h ’ın R e s û lü ’n e o ls u n . A l l a h ı m ! G ü ­
n a h la r ım ı m a ğ fir e t e y le v e fa d im in k a p ıla r ın ı b a n a a ç .» ’’

N o t: T irm izî, F â tim e (R .A .)’n in h a d îsin i ta h riç e ttik te n s o n r a : H a d is ha-

sendir. İsn a d ı ise m u tta sıl değildir. Ç ü n k ü (P ey g am b er (S.A .V .)’in to r u n u ) H ü ­
seyin (R .A .)’in kızı o lan F â tim e (R .A .), (n en esi o la n ) b ü y ü k F â tim e (R .A .)’ya
y etişm em iştir. Z ira b ü y ü k F â tim a (R .A .), P ey g am b er (S.A .V .)’d en so n ra b ir k aç
ay y aşam ıştır, dem iştir.

Fâtim â (R .A .)’nın Hâl Tercemesi

Hz. F a tim e tü ’z-Z eh râ (R .A .) Resûl-i E k re m (S.A .V .)’in zevcesi Hz. H adice
(R .A .)’d en d o ğ m a en k ü ç ü k kızıdır. Hz. Ali (R .A .) ile ev len m iştir. H aşan , H ü ­
seyin ve M u h sin ism in d e 3 oğ lu ile Z eyneb ve Ü m m ü G ü lsü m a d ın d a 2 kızı ol­
m u ştu r. P ey g am b er (S.A .V .)’in d iğ e r k ız ların d a n b ir k ısm ın ın çocuğu olm am ış,
o la n la rın ç o c u k la rı d a k ü ç ü k y a şta v efat e tm işle rd ir. B u sebeple P ey g am b er
( S.A .V .) m ü b â re k nesli F â tim e (R .A .)’m n ço c u k la rın d a n ve to ru n la rın d a n ib â re t
k alm ıştır,
F â tim e (R .A .)’n in fazileti ve P ey g am b er (S.A.V .)’in o n a k a rşı b esled iğ i sevgi
ve d eğ e ri ifade eden h ad îsle rd e n B u h â ri’n in riv ây e t e ttiğ i b ir - ik i h a d îsin i n a k le t­
m ekle yetinelim :
P eygam berim iz (S.A.V .) v efat h a sta lığ ın d a F â tim e (R .A .)’yı y an m a’ ç a ğ ıra ­
r a k k u la ğ ın a yavaşça b ir şey söylem iş. F â tim e (R .A .) ağ lam ıştır. T e k ra r çağ ırıp
gizli b ir şey d a h a söyleyince b u d efa g ü lm ü ştü . B ilâ h a re  işe (R .A .) ağ lam a ve
g ülm e sebebini F â tim e (R .A .)’ye so rm u ş, Âişe (R .A .)’n in riv ây e tin e göre F â tim e
(R .A .) ken d isin e ş u a ç ık la m a d a b u lu n m u ş tu r :
«R esûlullah (S.A .V .)), b a n a önce v efa t edeceğini söyledi. B en de ağ lad ım . Son­
r a b a n a : «C ennet k a d ın la rın ın b ü y ü ğ ü o lm a k ta n h o şlan m az m ısın?» b u y u rd u ve :
F.hl-i b ey t içinde önce ben im öleceğim i m üjd eled i. B u n a d a güldü. S evindim diye
cevap verdi.
Bu hadis dolayısıyla Buhârî, Fâtim a (R A .)’nm m ehâkıbı İçin açtığı bahsin
başlığında şunu y a z m ış tır^
d li- l J jj — *K ât,n ıa cen n et ehlinin k a d ın la rın ın b ü y ü ğ ü d ü r.»
* --- -- ” (D avam ı eâS'.bl sa h ıfed e)
Bâb ; 13 KİTÂBÜ-L'MESÂCÎD 605

‘ ü o&ü /J* —vvv

ûc ‘c r Ç S cJ’n ^ i l- *^& 3üG i

tJλ : cJU i X^~ ^I i <A<J—ö' A*»—(J1 dipl *-ft

fia> s ip v ^ ü i^ ı^ ,

. « dlU at £ - ü lL .1 J J ; J i - Ü ç j i - t y j . * i b » j ._ ,tj| I J ^ i t

T E R C E M E S İ
772) "... Ebû Hümeyd es-Sâidî (7) (Radıyallâhü anh ) ’den rivâyet edil­
diğine göre Resûlullah (Sallallahü Aleyhiv e Sellem) şöyle buyurdu, demiştir :
«B iriniz m esc id e g ird iğ i z a m a n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y ­
h i ve S e lle m )’e se lâ m e tsin . S o n ra şöyle d e s in :
. »C-1- ^ ^ ^ ^Ö ^ ^ ^
i i l i i - j L j I^I (J ‘^ i l j^JJt — ‘A llah ım ! B a n a r a h m e tin in k a p ı­
la rın ı aç .’ ve ç ık tığ ı z a m a n şöyle d e sin ;

'i i U L a i ^ 'd l k J J | j* lîl = ‘A llah ım ! S e n in f a d lın d a n

s a n a d ile k d e b u lu n u ru m .’»”

F â tım a ( R A .) ................................................................................. (B a ş ta ra fı 604.CÜ sa h ife d e)

B u h â rî’n in M isver İbn-i M a h re m ’d en riv ây e t ettiğ in e g öre P ey g am b er (S.A.V.)
şöyle b u y u rm u ştu r :
^ j • ^ i--'-, ^ 1 » ('
«■<?.£ > J j t î — « F â tım a b en d en b ir p a rç a ­

d ır. K im o nu ö fk ele n d irirse şü p h esiz beni öfk elen d irm iş sayılır.»

F â tim a (R .A .) P ey g am b er <S.A.V.)’in v efa tın d an so n ra 6 aylık k ısa b ir sü re
y aşam ış ve P ey g am b er (S.A .V .)’in d e m ücize o la ra k ö n ced en h a b e r verdiği gibi
ehl-i b e y t’te n ilk o la ra k k en d isi v efat e tm iştir,
F â tım a (R .A .)'d an 18 h a d îs riv ây e t edilm iş, b irisin i B u h â ri ile M ü slim m üt-
te fik a n riv ây e t e tm işlerd ir. K end isin d en eşi Ali (R .A .), oğlu H üseyin, Âişe, E nes
b in M âlik ve sa h â b île rd e n b ir c e m â a t riv ây e t e tm işlerd ir, (R a d ıy a llâ h ü an h ü m ).

(7) Âdı M ü n zir veya A bdurrahm an*dır. B ab ası S a ’d b in el-M ünzir'dir. De­
d esin in M âlik b in S a ’d b in H âlid b in S u ’lebe b in A m r b in el-H azreç o ld u ğ u söy­
le n m iştir. P ey g am b er (S.A .V .)’d en 26 h a d îsi v a rd ır. B u h â ri ve M ü slim ü ç h a d isi­
n i b e ra b e r ve b ir h a d isin i m ü n fe rid e n riv ây e t e tm işle rd ir. R â v ile ri C â b ir b in Ab-
dillah, U rve b in Z übeyr, A bbâs b in Seiıl, A m r b in Selim , A b d ü lm elik b in S a îd ve
b a ş k a la rıd ır. U hud sa v aşın a ve o n d an so n ra k i sa v a şla ra k a tılm ıştır. K ütüb-i S itte
sa h ip leri, O n u n h ad isle rin i riv ây e t e tm işle rd ir. (El-M enhel, C. 4, S ah . 73)
606 S Ü N E N -İ İB N -İ M Â C E

. ö& 3 k i» <z. X: $ ■ M s. - vvr

. « ^ y ı jik iı & ^ fi» : jrfj

t-OAâ? 4İI»JJ

T E R C E M E S İ

773) " ... E b û H ü rey re (R a d ıya llâ h ü a nh )'d e n rivâyet edildiğine göre Re-
sûlu]laM ^fSa//a//aA» Al-eyhive S ellem ) şöyle buyurdu, d em iştir :

«B iriniz m escid e g ird iğ i z a m a n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi

ve S e lle m )’e se lâ m e ts in ve şöyle d e s in :
• ^ e < /•

uh+ j v £ l J j u i l j*UI = ‘A llahım ! B a n a r a h m e tin in

k a p ıla rın ı a ç .’ V e ç ık tığ ı z a m a n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve

S e lle m )’e se lâ m e tsin ve şöyle d e s in :

y U a l3 l {j a (j û 1uajc.| = ‘A llahım ! Beni, şe y ta n -ı ra-

c im ’d e n k o ru .’»"
N ot : H ad îsin isn a d ın ın sa h ih ve rica lin in sik a la r o ld u ğ ıT Z e v â id ’d e b ild iril­
m iştir.

İZ A H I
E bû H u m e y a (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ıh h a d îs in i M ü s İ i m,
- N e s a i , A h m e d ve E b û D â v û d ’ da r iv â y e t e tm iş le r d ir ,*

1 â t i m ‘e (R a d ıy a llâ h ü a n h â l ’n in h a d isin i T d r m i z .i ve*

A h m e d d e riv â y e t e tm iş le rd ir. V ^
Y alnız M ü ellif ta r a f ın d a n riv â y e t ed ild iğ i 1Z e v â id ’de b ild irile n
E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îsin d e , m escid e g i­
re r k e n o k u n m a s ı e m re d ile n d u â E b û H ü m e y d (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’in h a d îs in d e k i d u a n ın a y n ısıd ır. Ç ık a rk e n o k u n m a s ı e m re d ile n
d u â n m b e n z e ri E b û D â v û d ta r a f ın d a n A b d u l l a h bin
A m r bi n el-Âs (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’ta n m e r f u ’ o la r a k r i­
v â y e t o lu n a n b ir h a d îs te m escid e g ire r k e n o k u n m a s ı e m re d ilm iş tir.
E l - H â k i m de E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in
h a d isin i riv â y e t e d e re k s a h ih o ld u ğ u n u sö y le m iştir.
Bâb : 13 KÎTÂBÜ-L’MESÂCÎD 607

Ü ç h a d îs te g e ç e n : «M escide g ird iğ i z a m a n ...» f ık r a s ın d a n m a k ­

s a d : ‘M escide g irm e k iste d iğ i z a m a n ...» v e y a h u t .• ‘M escide fiilen g i r ­
diği z a m a n ...’dır.
M escide g ire r k e n A lla h ’d a n d ile n e n r a h m e t k a p ıla rın ın a ç ılm a ­
s ın d a n m a k sa d , ih s a n ve n im e tle rin e e riş m e k k o lay lığ ın ı b a h ş e tm e k ­
tir.
E l-M enhel y a z a r ın ın b e y a n e ttiğ i g ibi m escid e g ire rk e n r a h m e t
k a p ıla rın ın ve m e sc id d e n ç ık a rk e n fa d l k a p ıla rın ın a ç ılm a sı v e y â fa d l
d ile n m e s in in s ırrı ş u d u r : M escide g ire n kim se, k e n d isin i R a b b in ın
s e v a b ın a ve c e n n e tin e y a k la ş tır a c a k o la n şe y le rle m e şg u l o lu r. Bu
n e d e n le r a h m e t d ile m e k u y g u n o lu r. R ızık ta le b e tm e k ü z e re m e s ­
c id d e n ç ık tığ ı z a m a n fa d l d ile m e k m ü n a s ib olur. N itek im C enâb-ı

« C um a n a m a z ı k ılın ın c a y e r y ü z ü n e d a ğ ılın ız ve A lla h ’ın f a d ­

lın d a n ta le b ediniz» (8) b u y u r m u ş tu r.
H u c c e tü ’lla h e l-B â liğ a ’d e : M e sc id e g ire n in r a h m e t ve ç ık a n ın
fa d l d ile m e sin in h ik m e ti ş u d u r : R a h m e t, K u r ’ a n - ı K e r i m ’ -
de, v e lilik ve P e y g a m b e rlik gibi u h re v î ve n e fs â n î n i ’m e tle r a n la ­
m ın d a k u lla n ılm ış tır. U ü jj

«Ve R a b b ’in in r a h m e ti (P e y g a m b e rlik ), k â fir le rin (m al ve m ü lk

o la ra k ) to p la d ık la rı ş e y le rd e n d a h a h a y ırlıd ır.» (9) â y e tin d e o ld u ğ u
gibi.

F ad l ise D ü n y a n i’m e tle ri a n la m ın d a k u lla n ılm ış tır,’ d e n ile re k y u ­

k a rıy a a ld ığ ım ız â y e t m isâl g ö ste rilm iştir.

Son h a d îs te g e ç en « Ş eytân-ı R ecim ...» fık ra s ın d a k i Ş ey tan -ı r e ­

cim k e lim e le rin in m â n â la r ın a g e lin c e :
Ş e y ta n : t b n - i A b b â s (R ad ıy aU âh ü a n h l ’ın ded iğ i gibi
şeytân- İn sa n , »cin ve h a y v a n la rd a n a z m ış o lan , d e m e k tir. Bu k elim e
Ş a ta n a = u z a k la ş tı.’ fiilin d e n tü re m e o lab ilir. Bu ta k d ird e ‘Ş e y ta n ’
k e lim e sin in m â n â s ı, A lla h ’ın ra h m e tin d e n u z a k la ş tırılm ış o lan d e ­
m e k tir. ‘Ş e y ta n ’ kelim esi ‘Ş â ta = y a n d ı’ fiilin d e n a lın m ış o lab ilir. Bu
ta k d ir d e ‘Ş e y ta n ’ k e lim e sin in m ân â sı; A lla h ’ın a z â b ıy la h e lâ k edilm iş
o lan , d e m e k tir.

(8) C um ’a : 10
(9) Z u h ru f : 32
60fi SÜNEN-Î İBN-Î MÂCE

R a c lm : T a ş la n m ış o la n d e m e k tir. Ş e y ta n a le y h i’l-L a’n e lâ n e tle n

d iğ i ve yıldız a le v le rin e tu tu la g e ld iğ i için o n a b u isim v e rilm iştir.
F ık ra n ın m â n â s ı ş u d u r : A lla h ’ım! R a h m e tte n u z a k la ş tırıla n ,
a z â b ın la h e lâ k e d ile n azgın; lâ n e t ta ş m a ve yıldız a le v in e tu tu lm u ş
o la n Ş e y ta n ’ın v e sv ese sin d e n , a ld a tm a s ın d a n , s a p ıtm a s ın d a n b e n i
S en k o ru .

F ık ra d a k i k o r u m a k ta n m a k s a d , ş e y ta n ın h u y u o la n h a se d , kib ir,
b ö b ü rle n m e, a ld a n m a , a ld a tm a ve isy a n gibi v a s ıf la r d a n k o ru m a k
o lab ilir.
E l-M enhel, M escide g ire rk e n ve o r a d a n ç ık a rk e n o k u n m a s ı v â rid ■
o la n z ik irle rin to p la m ı ş u d u r, d e r •.
M escide g ire rk e n o k u n a c a k zikir;

jU fl (jk-JJLİİ ıj J& \ . U~\l o d .

v& k
c < fX < S s \4 * \

M escidden ç ık a rk e n a y n ı z ik ir o k u n a c a k , a n c a k ; •

t y i -j J y erin e; U U l^i 'd fe J J>\

d u â s ı o k u n a c a k tır.
E l-M enhel y a z a rı, 773 n o lu h a d îs te g eçen ve m esc id d en ç ık a rk e n
o k u n m a s ı e m ro lu n a n d u a y ı a lm a m ış tır. Y u k a rıd a k i d u â y a b u n u n
ek le n m esi u y g u n o lıır. . , /

14 — NAM AZA YÜRÜ IYEREK C1TIM EK BABI

j; , £ <V jC . i ğ A~ 3 £** : y.î - vvı

t'i- %. jjH^âpySi S itti» } &
î î ; v; * s & h v & İ V ' . ö Ü j i v‘ı î - f e v f

V -3 3 - ^ . ıF - ■ ^ V * '
Bâb : 14 KİTÂBÜ-L’MESÂCİD 609

T E R C E M E S İ

774) " ... E bû H ü rey re (R a d ıya llâ h ü anh)'A en rıvâyet edildiğine göre Re-
sûlullah (Sallallahü A leyh ive S ellem ) şöyle buy u rdu, dem iştir :

«S iz d e n b ir is i g ü z e lc e abdest a ld ık ta n son ra nam azdan başka

h iç b ir m a k s a d la e v d e n ç ık m a y a r a k ve s ır f nam az k ılm a k n iy e tin i
gü d erek m e s c id e d oğru yü rü d ü ğü zam an , m e s c id e g ir in c e y e kadar
a tt ığ ı h e r a d ım la A lla h onu b ir d e re c e y ü k s e ltir ve k e n d is in d e n b ir
h a ta d ü ş ü rü r. M e s c id e g ir in c e de n a m az onu a lık o y d u ğ u sü rece n a ­
m a z iç in d e o lm u ş o lu r . » ’

İ Z A H I
B u h a d îs i K ü t ü b - i S it t e s a h ip le r in in h e p s i, b ir b ir in e y a k ın la fız ­
la r la r iv â y e t e tm iş le r d ir . M â l i k , İ b n - i H i b b â n ve B e y ­
ti a k i d e b u n a y a k ın la f ız la r la r iv â y e t e t m iş le r d ir .

E b û D â v û d ’ un r iv â y e t e t t iğ i m e t in d a h a u z u n d u r . Onun
r iv â y e t e ttiğ i h a d îs in b a ş k ıs m ın d a , k iş in in c e m â a tla k ıld ığ ı nam a­
z ın , e v in d e v e ç a r ş ıs ın d a k ıld ığ ı n a m a z d a n y ir m ib e ş d erece fa z la o l­
duğu b ild ir iliy o r . H a d îs in son k ıs m ın d a d a :
«K iş i n am azı b e k le r k e n m e s c id d e k im s e y e e z iy e t e tm e d ik ç e ve
a b d e s ti b o z u lm a d ık ç a m e le k le r onun iç in duâ e d e r e k : ‘A lla h ım ona
m a ğ f ir e t e y le , A lla h ’ım o n a r a h m e t e y le , A l l a h 'ı m o n u n te v b e s in i k a ­
b u l e y le ; d e r le r .’ » ilâ v e s i v a r d ır .

H a d îs te k i « ...n a m a z d a n başka h iç b ir m a k s a d la ...» c ü m le s in d e n

a n la ş ılıy o r k i; k iş i s ı r f n a m a z iç in d e ğ i l d e , n a m a z k ılm a k n iy e t iy le b e ­
r a b e r b a ş k a m ü l â h a z a l a r l a m e s c i d e v a r d ı ğ ı t a k d i r d e , h a d i s t e v a ’d o l u -
n a n fa z ile ti k a z a n a m a z .
S ır f n a m a z k ılm a k m a k s a d ıy la m e s c id e g id e r i k iş i, a tt ığ ı beher
a d ım k a r ş ılığ ın d a hem b ir hasen e k a z a n ır , hem de b ir g ü n a h ı s ili­
n ir .

K iş i m e s c id e g ir d ik t e n so n ra nam az iç in b e k le d iğ i sü rece seva b

k azan m ası yön ü n d en n a m a z la m e ş g u l o la n ın h ü k m ü n d e d ir .

Y u k a r ıd a E b û D â v û d ’ un s ö n e n in d e n n a k le n beyan e t­
t i ğ i m i z r i v â y e t t e b e l i r t i l d i ğ i g i b i k iş i o r a d a k im s e y e söz veyâ f i i l ile
e z iy e t e tm e d ik ç e ve a b d e sti b o z u lm a d ık ç a , n a m a z d a y m ış g ib i sevab
k a z a n m ış o lu r . K im s e y e e z i y e t e t t iğ i v e y â a b d e s t i b o z u ld u ğ u z a m a n ,
n a m a z la m e ş g u lm ü ş g ib i s ü r e g e le n seva b ı son b u lu r .

Sünen-i İbn-i M âca — C. : 2 - F. : 39

610 SÜNEN-Î İBN-İ MÂCE

H A D İSİN FIK IH Y Ö N Ü
’.ı *■
1 — A b d e st a lır k e n g ü z e lc e a lm a lıd ır. Y â n i a b d e s tin s ü n n e tle ­
r in e ve â d â b m a r iâ y e t e d e re k , m ü k e m m e l o la ra k a lm a lıd ır.
2 — A b d e st a lm a d a n m escid e g irilm e m e lid ir.
3 — M escide g id e rk e n ih la slı b ir n iy e tle g itm e lid ir. N a m a z d a n
b a ş k a hiç b ir d ü n y a m e n fa a tim d ü ş ü n m e m e lid ir.
4 — M escide g irin c e h u ş û için d e n a m a z ı b ek lem eli, m e sc id in â d a ­
b ın a a y k ırı d a v r a n ış la r d a n s a k ın m a lı ve n a m a z d a y m ış gibi ' edebli
b e k le m elid ir.
5 — H a d iste b e lirtile n ş a r t la r a r iâ y e t e d ile re k n a m a z için m e s ­
cide g id ild iğ in d e a tıla n h e r a d ım b ir se v a b ın k a z a n ılm a s ın a ve b ir
^günahın b a ğ ış la n m a s ın a v esile k ılın m ıştır.

^ S 'r + ü .l u t ■ t â S '£ £ « J j & ı - W «

j\ • ‘ (jfl
«,»• z * •+ w j • y
Jl ^ Jl 9 ^ ^6 ^9*9* ^ ® ^ •'«’ A 4 *■”
•. i* t**** * 1 9 JU

.« » £ ü ' j p k U j i i l . c J Ç lİJ i

T E R C E M E S İ

775) “ ... E b û H iireyre (Radtyallâhü atık ) ’den rivayet edildiğine göre;

P eygam ber (Sallallahü A leyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, d em iştir :

« N a m a za ik a m e t g e tirild iğ i v a k it s a k ın o n a, k o ş a ra k g elm ey in iz,

y ü rü y e re k g elin iz. S ü k û n e t ve v a k â r d a n a y rılm a y ın ız . Y e tişe b ild iğ i­
n iz k a d a rın ı (im a m la) k ılın ız . Y etişe m ed iğ in iz i (k e n d in iz ) ta m a m ­
lay ın ız.» ”

İ Z A H I
Bu h a d is i B u h â r î , M ü s l i m , Ebû D â v û d ve b a ş ­
k a la r ı d a r iv â y e t e tm iş le rd ir.
H a d îste « N a m a z a ik a m e t g e tirild iğ i v a k it...» b u y u ru lm u ş tu r.
B u h â r î ’ n in b ir riv â y e tin d e : lil " = «İka­
m e t se sin i iş ittiğ in iz z a m a n ...» ; b a ş k a b ir riv â y e tte d e :
Bab : 14 KtTABÜ-L’MESACÎD 611

»% -ai\ lif — «N a m a z a g e ld iğ in iz z a m a n ...» b u y u r u l-

m u ş tu r.

«İk a m e t e d ild iğ i v a k it k o ş a r a k n a m a z a g itm e y in » b u y u r u lu r k e n :

İk a m e t e d ilm e d e n ön ce n a m a za k oşarak g id e b ilir s in iz , h ü k m ü ç ık a ­
r ıla m a z . E s â s e n n a m a z a b a ş la r k e n im a m la b e r a b e r n iy e t e tm e y e y e ­
tiş e b ilm e k iç in , ik a m e t e d ilir k e n k o ş m a n ın m e ş r û lu ğ u d ü ş ü n ü ld ü ğ ü n ­
d en d o la y ı b u d ü ş ü n ü ş ü n y a n lış lığ ın ı b e lir tm e k iç in ö z e llik le ik a m e t ­
te n b a h s e d ilm iş tir . İk a m e t g e tir ilir k e n im a m la b era b er ta h a rru m
t e k b ir in in fa z ile t in e e r iş m e k m a k s a d ıy la k o ş m a k y a s a k ik e n ik a m e t ­
te n ö n c e k o ş m a k h a y d a h a y y a s a k o lu r . Ş u h a ld e g e r e k ik a m e t e d ild i­
ğ i v a k it ve gerek se başka zam an k oşa ra k nam aza g itm e k , c â iz de­
ğ ild ir .

E b û D â v ı i d ’ un s ü n e n in in 'N a m a z a koşm ak b â b ı ’ n d a r i-
v â y e t o lu n a n b u h a d is in a ç ık la n m a s ın d a e l- M e n h e ! y a z a n ş ö y le d e r :

«B â z ı â lim le r h a d is te k i ik a m e t k a y d ın ı d ik k a te a la r a k ‘İk a m e t
g e tir ilm e d e n önce k o ş m a k c â ız d ir . İk a m e t g e t ir ilir k e n c â iz d e ğ ild ir .
C â iz o lm a y ış ın ın sebebi de şu d u r: İk a m e t e d ild iğ i zam an k oşa ra k
g e lip n a m a za d u raA k iş i t a m b ir h u şû ile k ır a a tin i v e d iğ e r v e c îb e ­
le r i y e r in e g e t ir e m e z . Fakat ik a m e t te n Ö nce k oşarak g e le n ş a h ıs ,
ic a b ın d a d in le n ir , s o n r a ik a m e t e d ilir v e h u ş û ile n a m a z a b a ş la r ,' d e ­
m iş le r d ir .

N e v e v i -. ‘İ k a m e t g e t i r i l m e d i ğ i z a m a n la r d a k o ş a r a k n a m a z a
g e lm e n in y a s a k lığ m a d ik k a ti ç e k m e k iç in h a d is t e : « İ k a m e t g e t ir ilir ­
k e n ...» b u y u r u lm u ş tu r . Ç ü n k ü ik a m e t g e t ir ilir k e n c e m â a tla k ılm a n
n a m a z ın b ir k ıs m ın ı k a ç ır m a k e n d iş e s i b u lu n m a s ın a rağm en koş­
m a k y a s a k o ld u ğ u n a g ö r e , b ö y le b ir e n d iş e o lm a d ığ ı y â n i h e n ü z ik a ­
m e t e d ilm e m iş k e n k o ş m a n ın y a s a k lığ ı k e n d iliğ in d e n a n la ş ılır . K oş­
m aya gerek o lm a d ığ ın a d â ir P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l-
i e m 'i n :

= «Ç ü n k i b ir in iz n a m a z a g it m e y e k a s d e d ip (y ü r ü y ü n c e ) a r tık o
k iş i n a m a z d a d ır .» b u y r u ğ u ik a m e t t e n ö n c e d e k o ş m a n ın m â n â s ız o l­
d u ğ u n a d e lâ le t e d e r. N e zam an o lu r s a o ls u n , n a m a z n iy e tiy le y o la
ç ık a n k iş i, m a d e m k i n a m a z d a s a y ılır , is t e r ik a m e t e d ilir k e n , is t e r h e ­
nüz ik a m e t e d ilm e m iş k e n koşm aya lü z u m k a lm a m ış o lu r . H a d îs in
s o n u n d a k i:
612 SÜNEN İ İBN-İ MÂCE

«Y e t iş e b ild iğ in iz k a d a r ın ı (im a m la ) k ılın , y e t iş e m e d iğ in iz k ıs m ı

(k e n d in iz ) ta m a m la y ın .» b u y r u ğ u da bu görü şü t e ’y id e d e r .’ d e m iş ­
tir .

H a d is , n a m a z a k oşarak g it m e n in y a s a k lığ ın a d e lâ le t ed er. Bu

h u sû s ta C u m â n a m a z ı ile v a k it n a m a z la r ı a r a s ın d a b ir fa r k y o k tu r.
T a h a rrü m te k b ir in i v e y â b â z ı r e k ’a t la n , h a ttâ c e m â a ti k a ç ır m a en­
d iş e s i b u lu n s u n b u lu n m a s ın h ü k ü m a y n ıd ır . Z e y d b i n S â b i t ,
E n e s , A h m e 1d ve E b û S e v r ’ in m e zh e b i b u d u r. î b -
n ü ' l - M ü n z i r de bu görü şü s e ç m iş tir . Â lim le r in e k s e r is in in
buna h ü k m e ttik le r i r iv â y e t o lu n m u ş tu r .

İ b n - i M e s ’ u d , İ b n - i Ö m e r , e l - E s v e d b i n
Y e z î d , A b d u r r a h m a n b i n Y e z i d ve İ s h a k
b i n R a h a v e y h (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ’e g ö r e t a h a r r ü m te k ­
b ir in in f a z ile t in i k a ç ır m a e n d iş e s i v a r s a k o ş u lu r .

N e v e v î : E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r i v â y e t
o lu n a n m e z k û r h a d îs d o la y ıs ıy la b ir in c i g ö r ü ş ü n d a h a s ıh h a t li o ld u
ğ u n u s ö y le m iş tir ,

T i r m i z i : Â lim le r in b ir k ıs m ı: T a h a r r ü m te k b ir in in fa z ile ­
t in i k a ç ır m a k e n d iş e s i v a r s a k o ş u lu r , d e m iş le r h a ttâ b u n la r d a n ko­
ş a r c a s ın a h ız lı y ü r ü y e n o lm u ş tu r . B ir k ıs ım â l i m l e r is e , b u e n d iş e o l ­
s a b ile k o ş m a y ı m e k r u h s a y m ış v e s ü k u n e tle , v a k a r la g it m e y i t e r c ih
e t m iş le r d ir . A h m e d ve İ s h a k b u n u n la h ü k m e d e r e k : U y­
g u la m a , E b û H ü r e y r e ( R a d ı y a l l â h ü a n h ) ’n i n h a d is in e g ö ­
r e d ir , d e m iş le r d ir . Bu arad a İ s h a k : T a h a rrü m t e k b ir in in fa z i­
le tin i k a ç ır m a k ta n k o r k a n k iş in in h ız lı y ü r ü m e s in d e b e is y o k t u r , d e ­
m iş t ir .

« Y e t iş e b ild iğ in iz k a d a r ın ı (im a m la ) k ılın ız .» f ı k r a s ı n a g e lin c e - ,

C e m a a t la n a m a z k ılm a n ın fa z ile t i o la n y ir m iy e d i d e r e c e lik ü s t ü n lü k ,
n a m a z ın b ir k ıs m ın d a c e m â a t a y e tiş e n k im s e iç in de v a r d ır , d iy e n
cu m h u r, bu h a d îs i d e lil g ö s t e r m iş t ir . O n la r a g ö r e b a ş ın d a n it ib a r e n
b ü tü n n a m a z ı c e m â a tla k ılm a n ın d e r e c e le r i d a h a m ü k e m m e l o lm a k ­
la b era b er, n a m a z ın en kü çü k b ir p a r ç a s ın d a , m e s e lâ son o tu ru şta
c e m â a ta y e t iş e n k iş i d e c e m â a t in fa z ile tin e k a v u ş m u ş o lu r .

B âzı â lim le r e göre c e m â a tin fa z ile tin e kavuşm u ş s a y ıla b ilm e k

iç in n a m a z ın e n a z b ir r e k ’a tın ın c e m â a tla k ılın m a s ı g e r e k ir .

«Y e tiş e m e d iğ in iz i (k e n d in iz ) ta m a m la y ın ız .» fık r a s ın ın m ânâsı

ş u d u r : İm a m ın s iz d e n ö n c e k ılm ış o ld u ğ u r e k ’a t l e r i o s e l â m v e r in c e
k ılın ız . F ı k r a d a k i : « . . . t a m a m l a y ı n ı z » l a f z ı , k iş in in i m a m l a k ı l d ı ğ ı k ıs
Bâb : 14 KİTÂBÜ-L’MESÂCÎD 613

m ın , n a m a z ın b a ş k ısm ın a m a h s u b e d ild iğ in e ve im a m se lâ m v e rd ik ­
te n s o n ra k ılın a c a k k ısm ın , n a m a z ın so n k ısm ın a m a h s u b e d ild iğ in e
d e lâ le t e d e r. Bu h u s û s ta â lim le r a r a s ın d a ih tilâ f v a r d ı r :
C u m h û r a g ö re geç k a la n ş a h s ın im a m a y e tiştiğ i r e k ’a tle r, o n u n
için n a m a z ın b a ş k ısm ıd ır. A l i b i n E b ı T a 1 i b, S a i d
b i n e l - M ü s e y y e b , Hasan-ı B a s r î , M e k h û l ,
A t â ’ , Z ü h r î , E v z â î ve İ s h a k (R a d ıy a llâ h ü a n h ü m ) ,
b u n u n la h ü k m e tm iş le rd ir. D e lille ri D â r e k u t n î ’ ni n K a t â -
d e ’ d e n r iv â y e t e ttiğ i A l i b i n E b i T â l i b (R a d ıy a llâ h ü
a n h ü m â ) ’in ş u h a b e rid ir :

« İm a m la b e ra b e r y e tiş tiğ in m ik ta r, s e n in n a m a z ın ın ev v elid ir.

İm a m ın s e n d e n ö n ce o k u d u ğ u K u r’a n ’ı se n ta m a m la .» Â lim le rin ik in ­
ci delili, E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h l ’n in m e z k û r h a d i
sidir. B u n la rın ü ç ü n c ü d elili ş u d u r : A k şa m f a r z ın d a im a m la b ir
r e k ’a t k ıla b ile n kişi, im a m ın s e lâ m ın d a n s o n ra k a lk a r, b ir r e k ’a t k ıl­
d ık ta n s o n ra te ş e h h ü d e o tu ru r , s o n ra ü ç ü n c ü r e k ’a te k a lk a r. Bu h u ­
s u s ta b ü tü n â lim le r m ü tte fik tirle r. E ğ e r im a m ın d a h a ö n ce k ıld ığ ı
r e k 'a t le r geç k a la n ş a h sın n a m a z ın ın b a ş k ısm ın a m a h s u b e d ilm iş
o lsay d ı, im a m se lâ m v e rd ik te n s o n ra a y a ğ a k a lk a n b u şa h ıs, b ir r e k ’a t
k ıld ık ta n s o n r a o tu rm a m a lıy d ı. Ç ü n k ü a k ş a m n a m a z ın ın ilk r e k ’a-
tin d e n s o n ra o tu rm a k y o k tu r.

Süfyân-ı Sevrî, Ebû H an îfe, A h m e d . Mü

c â h i d ve î b n - i S i r i n ' i n d â h il o ld u ğ u b ir c e m â a ta g ö re
g e ç k a la n ş a h s ın im a m a y e tiş tiğ i r e k ’a tla r , ş a h s m n a m a z ın ın so n
k ıs m ın a m a h s u b e d ilir. H a t t â : İki r e k ’a t k a ç ır a n kişi, im a m se lâ m
v e rd ik te n s o n ra k a lk ıp b u n la r ı k ıla r k e n k ır a a tm ı a ç ık ta n o k u m alı,
F â tih a ’y a s û re e k le m e lid ir, d e m iş le rd ir. B u n la rın d elili ise E b û
H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in m e z k û r h a d îs in in b â z ı riv â y e t-

le rin d e b u fık ra d a k i; = « tam am lay ın ız.» e m ri yerin e;

i A *^
>>»U = « k a z a ediniz.» e m rin in b u lu n u ş u d u r. O n l a r : kaza,

a n c a k k a ç ırılm ış o la n için k u lla n ılır, d e m işle rd ir.

C u m h u ru n g ö rü ş ü k u v v e tlid ir. F ık ra d a k i iki lafız a r a s ın d a b ir
çelişk i y o k tu r. Ç ü n k ü k a z â k elim esi, e d â v a k tin d e k ılın m a y a n n a ­
m a z ın s o n ra d a n k ılın m a s ın d a k u lla n ıld ığ ı gibi, n a m a z ın a sıl v a k ­
tin d e k ılın m a s ın d a d a k u lla n ılır. Y â n i e d â ile eş a n la m lıd ır. N ite ­
k im K u r ’ -’a n - 1 K e r i m ’ in ş u â y e tle rin d e ‘K a z â ’ k elim esi
‘E d â ’ m â n â s ın d a k u lla n ılm ış tır :
614 S Ü N E N -İ İB N -İ M Â C E

İİÛ» — «N am azı ta m a m la d ığ ın jz zam an...» ( l ö )

'(££+» & İİU-l* ^ «M enâsikinizi ta m a m la d ığ ın ız zam an...» (11)

SVLoil ■V İ U : = «C um a n a m a z ı e d a edilince...» (12)

- ' ' İJy ' t
R iv a y e tle rin a ra s ın ı b u lm a k için; yu, c ü m le si ile; ;
cü m le si a y n ı m â n â y a y o ru m la n ır. V e k a z â k elim esi k a la n r e k ’a t l a n

y a p m a k d e m e k tir. E sa sen riv a y e tle rin e k seri; -y u 'd u r.

B e y h a k i: d iy e n le r ç o ğ u n lu k ta d ır. Ebû Hürey-

r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ye d a h a sıkı te m a s ta b u lu n m u ş la r ve h ıfz

i{ \
y ö n ü n d e n d a h a k u v v e tlid irle r. Bu ned en le; riv â y e ti ö n celik
kavzanır, d e m iştir.

H A D İSİN FIKIH Y Ö N Ü

1 — N a m a z a g id e rk e n k o şm a k y a s a k tır.
2 — S ü k û n e t ve v a k a r la n a m a z a g id ilm e lid ir.
3 — İm a m la n a m a z ın b ir p a rç a s ın ı k ılm a y a y e tişe n k işi için ce­
m â a t fa z ile ti v a rd ır.
4 — İm a m n a m a z ın n e re s in d e o lu rs a o lsu n o n a u y m a k câ iz d ir.
5 — İm a m la b e r a b e r k ılm a n r e k ’a tle r, n a m a z ın b a ş k ısm ın a m ah -
ş ü b edilir.
û j 12. 1 ^ - 4 1 2 . o - t , j \ â J İ Ç j»,!\ ls j0 — V V 1
, * ■• ifl ' f .* ' •" I .» .* İ, • *
‘ A*»—,J ı / j t < -Ç*»» 4 (Jf A.*rf *1)1 /-c

4» A ı . 4». ' ü i i ^ ^ V b ) İ * 5 ! 3 4i |

. « y ^ a S \ A*J Â^«Aİİ jltcjM j <

ı3 ^ cî^^- tij.) “^ .3^ Â.^ J 1J ü b J

(10) N is a : 103
11) B a k a ra : 200
(12) O um ’a : 10
Bâb : 14 KİTABÜ-L’MESA c I ü 615

T E R C E M E S Î

776) E bû Saîd-i H u d rî (R a d ıya llâ h ü anh)\\nw riv ay et edildiğine göre

kendisi R esûlullah (Sallallahü A leyh ive S e lle m )’den, şöyle buyurduğunu işit-
m iştir :

— «A llah ’ın, g ü n a h la r a k effâret. ve h a s e n a tı a r tır m a y a v esile k ıl­

d ığ ı şe y le ri size g ö ste re y im m i?» S a h â b îl e r :
— G ö ste r, Y â R e sû lalla h ! d e d ile r. R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi
ve Sellem ) :
— G ü ç lü k le re ra ğ m e n a b d e sti ta m o la r a k a lm a k , m esc id le re
d o ğ ru ço k a d ım a tm a k ve b ir n a m a z d a n s o n ra d iğ e r n a m a z ı b e k le ­
m ek tir.» b u y u r d u .”
N o t : Z evâid’de : E b û S a id (R .A .)’in h ad îsin i İbn-i H uzeym e ve İbn-i H ib b ân
d a riv â y e t e tm işlerd ir. Sahîh-i M ü slim ’de ve b a ş k a h a d îs k ita b la rm d a b u h ad îsin
şa h id i v a rd ır, d en ilm iştir.
M üellif, ‘A b d estte isb a ğ ’ b â b ın d a b u h ad îsi riv ây e t e tm iştir. 427 n o lu . o la ra k
geçen b u h a d îs ile g erekli izah, o r a d a y ap ılm ıştır. G en iş bilg i için o ra y a m ü ra c a a t
edilebilir.

; ■ ’ I ”' '
^ «kJkLf.^jâu. 3£ * u S• £ * - vvv
iiilsc-l» < IJL..* Ijic <uîl j | eTj^t : J b t 4J)Î -X^c- 'jc- ı ^ I

* O'*" . * • **’

ı <}* ı j j - 3 j l ') . £_r *

V I îf'Ş t-iJbej l»j ıj x2 ij . J *^_1aî J‘ j . <ciL

(j ^ > . c n i i j l l ü}_; C j İ j -G )j • fjM * 1

—r * ' . t ' » - f i 'w* *"■ ' A u * • i—

• 3 la»* t«* ı Asb*».*)' (31 A»»..* < j 3 |JaJı ( J ^ J ( j£

. 4 Î . l a i - <ic Ja»-j < 41 £»j Vj

T E R C E M E S Î
V.
777) “ ..i A bdullah (bin M es’ud) (R a d ıya llâ h ü an h ) dfin riv ây et edildiği­
ne göre şöyle d e m iş tir :

K im y a rın m ü s lü m a n o la r a k A lla h ’a k a v u ş m a k ta n se v in irs e şu

616 SÜNEN-İ ÎBN-İ MÂCE

b e ş v a k i t n a m a z ım e z a n o k u n a n y e r d e m u h a f a z a e ts in . Ç ü n k ü b u n a ­
m a z la r h id a y e t s ü n n e tle r in d e n d ir ve ş ü p h e s iz A lla h , P e y g a m b e r in iz
(S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’e h ü d a (= h id a y e t) s ü n n e tle r in i m e ş -
r û k ılm ış tır . A n d o ls u n k i, e ğ e r her b ir in iz k e n d i e v in d e n a m a z k ıl­
m ış o ls a y d ı s iz P e y g a m b e r in iz (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) sü nn e­
t in i t e r k e t m iş o lu r d u n u z . V e P e y g a m b e r in iz (S a lla lla h ü A le y h i ve
S e lle m ) s ü n n e tin i t e r k e t m iş o ls a y d ın ız , ş ü p h e s iz d a lâ le t e düşm ü ş
o lu r d u n u z . V a lla h i b e n , b iz le r i (s a h â b ile r i) b ilir im k i m ü n a fık lığ ı
m a lû m o la n m ü n a fık la r d a n b a ş k a h iç k im s e c e m a a t t a n g e r i k a lm a z ­
d ı. V a l l a h i s a f a g ir in c e y e k a d a r ik i k iş i a r a s ın d a tu t u la r a k m e s c id e
g e t ir ile n i b ilir im . H iç k im s e y o k t u r k i t e r t e m iz ve g ü z e lc e a b d e s t in i
a lıp m e s c id e g id e r , iç in d e nam az k ıla r da a tt ığ ı , h e r a d ım la A lla h
o n u b ir d e r e c e y ü k s e ltm e s in v e h e r a d ım la o n u n b ir g ü n a h ın ı a f f e t ­
m e s in .”

İ Z A H I

Bu h a d is i M ü s l i m , E b û D â v û d ve N e s â i de
İ b n - i M e s ’ u d (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’a m e v k u f o la r a k r i v a y e t e t ­
m iş le r d ir .

«Ş u b eş v a k it n a m a z la r ı...» fık r a s ın d a n m aksad, beş v a k it na­

m a z ı, ş a r t la r ın a , r ü k ü n le r in e ve a d a b ın a r iâ y e t ed erek m e s c id le r d e
c e m a a tla e d â e tm e k tir .

H a d is te b e ş v a k it n a m a z ın , h id â y e t s ü n n e tle r in d e n o ld u ğ u b ild i­
r iliy o r . S ü n n e t, y o l d e m e k tir . H id â y e t d e h a k v e d oğru d e m e k t ir . H i­
dâyet s ü n n e ti d e m e k , h id â y e tin ta k e n d is i o la n y o l d e m e k t ir . Bu­
n a g ö r e s ü n n e tte n m ak sad, fa r z v e v â c ib te n son ra y a p ılm a s ı is te n i­
le n v e f ık h i b ir t e r im o la n s ü n n e t d e ğ ild ir .

İk in c i ih t im â l, fık h i t e r im d ir . Y â n i f a r z v e v â c ib t e n s o n ra , y a p ıl­
m a s ı is te n e n ib â d e t le r ç e ş id i a n la m ın d a k u lla n ılm ış o lu y o r . F ık ıh ve
U s u l - ü F ı k ı h ’t a s ü n n e t l e r i k i y e a y r ı l m ı ş t ı r :

1 — Sü nen i H üdâ,

2 — S ü n e n i Z e v â id .

S ü n n e t-i H ü d â ; D in i m ü k e m m e lle ş t ir m e k iç in d e v a m lı o la r a k y a ­
p ılm a s ı is t e n e n s ü n n e ttir . B u t ü r s ü n n e ti ö z ü r s ü z o la r a k , s ü r e k li s û ­
r e ttö te rk e tm e k m ek ru h tu r. V e te rk eden k iş i, k ın a n m ış o lu r . C e-
m â a tâ devam e tm e k , e z a n , ik a m e t v e b e n z e r i ib â d e t le r bu tü r sü n­
n e tt e n d ir .
Bâb : 14 KÎTÂBÜ-L’MESÂCtD 617

S ü n n e t i Z e v â id : Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l l e m ) ’i n

â d e t ü z e r e y a p t ığ ı fiille r d ir . Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l­
l e m ) ’i n k a lk ıp o t u r m a s ı, y iy ip iç m e s i, u z a n ıp uyum ası g ib i d u ru m
ve d a v r a n ış la r ıd ır . B u n la r ı tu tm a k g ü z e ld ir , sevabı v a r d ır . T e rk e t-
m ek is e m e k r u h d e ğ i l d i r , k ın a n m a y ı g e r e k t i r m e z .

İ b n - i  b i d i n D ü r r ü ’l- M ü h t a r h a ş iy e s in d e ş ö y le d e r:
‘M e ş r u k ılın a n ib â d e tle r , fa r z , v â c ib , s ü n n e t v e n â file o lm a k ü z e ­
r e d ö r t k ıs m a a y r ı l ı r :

Y a p ılm a s ı y a p ılm a m a s ın d a n e v lâ o lu p , b ır a k ı l m a s ı y a s a k o la n
i b â d e t k a t ’i b i r d e l i l i l e s â b i t o l u r s a o n a ‘F a r z ’ d e n ir .

Ş â y e t z a n n i b ir d e lil il e s â b it o lu r s a o n a 'V â c i b ’ d e n ir .

Y a p ılm a s ı y a p ılm a m a s m d a n e v lâ o la n b ir ib â d e tin te r k e d ilm e s i

yasak k ılın m a m ış s a b a k ılır : E ğer P eygam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve
S e l l e m ) ’rn v e o n d a n s o n r a H u l a f â - i R â ş i d i n ’ in d e v a m lı
s û r e tte y a p t ık la r ı ib â d e tle r d e n is e o n a S ü n n e t d e n ir .

D e v a m lı y a p m a m ış la r s a o n a M endûb ve N â file d e n ir .

S ü n n e t ik i ç e ş it t ir . B ir is i S ü n n e t- i H ü d â ’d ır . Bunun te rk i m ek­
r u h lu k v e is â e y i g e r e k t ir ir . C em â a t, e z a n ve ik a m e t b u tü r s ü n n e t­
t e n d i r . D i ğ e r i S ü n n e t - i Z e v â i d ’d i r . B u n u n t e r k i i s â e v e y â k e r a h e t i g e ­
r e k tir m e z . Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’in g iy im ku şa­
m ı, o t u r u p k a lk m a s ı b u tü r s ü n n e tle r d e n d ir . N â file ve m en du bu n
f â i l i s e v a b k a z a n ı r . T e r k e d e n i k ı n a n m a z . B â z ı l a r ı .- N â f i l e Z e v â i d s ü n ­
n e tle r in d e n d e ğ e r b a k ım ın d a n g e r id ir , d e m iş le r d ir .’

«V a lla h i B en b iz le r i (s a h â b île r i) b ilir im ...» fık r a s ın ın m â n â sı şu ­

d u r : V a lla h i b e n k e n d im in ve s a h â b ile r in b ü tü n n a m a z la r ı c e m â a t-
la k ıla g e ld iğ im iz i b ilir im v e m ü n a fık lık la r ı b e s b e lli o la n m ü n a fık la r ­
d a n b a ş k a h iç k im s e b u s ü r e c e c e m â a t t a n g e r i k a lm a z d ı.

M ü n â fık lık , k ü fr ü g iz le m e k v e im a n lı g ö r ü n m e k t ir . M ü n a fık da

k ü frü n ü g iz le y e n ve m ü ’m in g ö r ü n e n k iş id ir .

« V a lla h i s a fa y e r le ş t ir ilin c e y e k a d a r ...» fık r a s ın ın m â n â s ı d a şu ­

d u r : V a lla h i z a y ıflığ ın d a n d o la y ı k e n d i b a ş ın a m e s c id e g e le m e y e c e k
d u r u m d a o la n a d a m ın ; ik i k iş i t a r a fın d a n tu t u la r a k v e b u n la r a da­
yanm ak s u r e t iy le y ü r ü y e r e k m e s c id e g e ld iğ in i v e b ö y le c e s a fa yer­
le ş t ir ild iğ in i b ilir im .

B u f ık r a , c e m â a t la n a m a z k ılm a n ın ö n e m in e , c e m â a t a g it m e k u ğ ­
ru n d a g ü ç lü ğ e ta h a m m ü l e tm e n in g e r e k liliğ in e ve h a sta ile b en ze­
618 SÜNEN-1 tBN-İ MÂCE

r in in im k â n n is b e tin d e c e m a a t a k a t ılm a s ın ın m ü s t a h a b lığ m a d e lâ le t

ed er.

H a d îs in : «E ğ e r h e r b ir in iz k e n d i e v in iz d e ...» fık r a s ın ın m ânâsı

ş u d u r : E ğ e r s iz le r beş v a k it n a m a z ın ız ı e v le r in iz d e k i n a m a z g â h la r -
d a k ılm ış o ls a y d ın ız P e y g a m b e r in iz in (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m )
y o lu n u b ır a k m ış o lu r d u n u z . Çünkü O, fa r z n a m a z la r ı u m û m î m es-
c id d e e d â e d e r d i v e b ir ö z ü r o lm a d ık ç a e v in d e k ılm a z d ı v e eğer Pey­
g a m b e r in iz in (S a lla lla h ü A le y h iv e S e lle m ) s ü n n e tin i te r k e tm iş o l­
s a y d ın ız d a l»le | e d ü ş e r d in iz . E b û D â v û d ’ un r iv â y e tin d e ;
t - •» f*'
j =t « d a l â l e t e d ü ş e r d i n i z . » cü m le si y e rin e :
’^ k’R ü f r e g itm iş o lu r d u n u z .» cü m le si b u lu n u r.
F a r z n a m a z l a r ı c e m â a t l a k ı l m a k , F a r z - ı A y n ’d ı r , d i y e n l e r b u f ı k ­
ra yı d e lil g ö s te r m iş le r d ir . L â k in fık r a , n a m a z ın c e m â a tla k ılın m a ­
s ın ın F a r z - ı A y n o ld u ğ u n a d a lâ le t e tm e z . Ç ü n k ü : «...d a lâ le t e d ö ş e r ­
d in iz .» veyâ «...k ü fr e g id e r d in iz .» ifâ d e s i, cem âat n a m a z ın ı te rk e t-
m e y e â it t e h d id v e te ş d id a n la m ın a y o r u m la n m ış o lu r . Y â h u t c e m â a t ­
la n a m a z k ılm a y ı k ü ç ü m s e y e r e k v e h a k ir g ö r e r e k t e r k e t m e y e y o r u m ­
la n ır .

H a t t â b i ş ö y le y o r u m y a p m ış tır : Peygam ber (S a lla lla h ü

A le y h i v e S e l l e m ) ’in s ü n n e t in i t e r k e t m iş o ls a y d ın ız , bu h â lin iz İs lâ ­
m î e m ir le r i t e d r ic e n te r k e d e e d e m a a z a lla h b ir g ü n k ü fr e g itm iş o la ­
b ilir d in iz .

H A D ÎS İN F IK IH YÖ N Ü

1 — B eş v a k it n a m a z ın ; ş a r tla r ın a , r ü k ü n le r in e v e â d â b m a r iâ ­
y e t e tm e k k a y d ıy la c e m â a tla k ılın m a s ın a te ş v ik e d ilm iş tir .
2 — B eş v a k it n a m a z ın c e m â a tla ve m e s c id d e k ılın m a s ı, hüdâ
s ü n n e tle r in d e n v e h id â y e t y o lla r ın d a n d ır .

3 — P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in s ü n n e tin i te r k

e tm e k çok te h lik e lid ir.
4 — C e m â a ta g itm e m e k , m ü n â f ık la rın k â rıd ır.
5 — H a s ta a d a m ın , im k â n b u ld u ğ u n d a b a ş k a s ın ın y a rd ım ıy la
d a o lsa c e m â a ta g itm e si a rz u la n ır.
6 — Â d â b , şart v e r ü k ü n le r in e r iâ y e t e d e r e k a b d e s t a lıp m e s c i­
d e g id e n ve o r a d a c e m â a tla n a m a z k ıla n k im s e n in , a d ım b a ş ın a b ir
d e r e c e s i y ü k s e lir v e b ir g ü n a h ı b a ğ ış la n ır .
Bâb : 14 KÎTÂBÜ-L’MESÂCÎD 619

ji3JiS l? . '^ 0 1 * 1 1 J ^ 3 Z i - vva

dllh.^ i dille dtiC-1 J | : JlS £;CJlJ| a£» ^ ^ »

£»*#5 • S £ V j i.j V i w vj #c > 1 -j Ju". &

"*ül . jj j?i ti o \j jül {j* (j Â*»? j \ dill—l» . d lrU ® & z ) j «ilkse—

. « «İli Liil d>*--*• ^ t <jl* *âl JİJİ _ c J \ V» «-»jmH V

JyftjVûl ^ dr, I-aa • «j

. eJUt jf» i O. J ^ * ıjA j 4 t j * - (İTİ • 'J > • *U »i

•'• T E R C E M E S İ
778) “ ... E bû Saîd-i H u d rî (R a d ıya llâ h ü a n h )'d e n riv ây et edildiğine gö­
re ; R esûlullah (Salal/ahü A leyh i v e Sellem ) şöyle buy u rd u , dem iştir :

«Kim n a m a z a g itm e k ü z e re e v in d e n ç ık tık ta n s o n ra şu d u a y ı

o k u rsa , A llah , ra h m e tiy le o n a y ö n e lir ve y e tm iş b in m ele k , o n u n g ü ­
n a h la r ın ın b a ğ ış la n m a s ın ı (A lla h ’ta n ) d ile r :

•jj J Ü Ijjb '^K Ş s jiy 'tîüsLİi dOi. CrJîCJl olfcj J l .

"dkO yı ;u iji 'dikk- ;ü|i c i.> j ^ % X j % \% % ı> r£ > ı
, ^ J ^ b& 3- û' ^

= ‘A llahım ! S e n d e n istiy e iıle rin S e n in k a tın d a k i h a k k ı için g e r ­

ç e k te n S e n d e n istiy o ru m . V e ş u y ü r ü y ü ş ü m h a k k ı için S e n d e n istiy o ­
ru m . Ç ü n k ü b e n n e k ib irle n m e k n e d e b ö b ü rle n m e k için ve n e g ö r­
s ü n le r diy e n e d e d u y s u n la r d iy e (evden) ç ık m a d ım . V e b e n S e n in
k ız m a n d a n s a k ın m a k ve S e n in rız â n ı ta le b e tm e k için ç ık tım . Bu se ­
b e p le C e h e n n e m a te ş in d e n b e n i k o ru m a n ı ve g ü n a h la r ım ı ö rtm e n i
S e n d e n istiy o ru m . Ş ü p h e siz S e n d e n b a ş k a hiç k im se g ü n a h la r ı ö rte ­
m ez.’»”
N o t : Z evâld’de ; B u h ad îsin isn ad ı zayıf râ v ile r zin cirin d en kuruludur.- Atiy-
ye .el-Avfi, F u d a y l.b in M erzûk ve el-Fadl b in el-M uvaffak adlı râ v ile rin h ep si z a ­
y ıftır. L â k in İbn-i H uzeym e k e n d i sa h ih in d e b u h a d îsi F u d ay l b in M erzû k ta r î­
k in d e n riv â y e t e tm iştir. H ad is İbn-i H uzeym e y a n ın d a sa h ih tir, d en ilm iştir.
620 SÜNEN-İ İBN-Î MÂCE

İ Z A H I

H a d iste g e ç e n : « ...S e n d e n is te y e n le rin S e n in k a tın d a k i h a k k ı

iç in ...» ve «... Ş u y ü r ü y ü ş ü n h a k k ı için ...» c ü m le le rin d e g e ç e n ‘H a k ’
k elim esi, A lla h ta r a f ın d a n k u la ö d e n m e si g e re k li k a z a n ılm ış b ir is­
tih k a k d e m e k d e ğ ild ir. Ç ü n k ü A llah , h iç b ir şeyi y a p m a y a m e c b u r
d e ğ ild ir. F aili M u h ta r ’d ır. D iled iğ in i y a p a r. T am irâ d e s â h ib id ir. H iç
b ir k u lu n ö d e n m e si g e re k li h e rh a n g i b ir h a k k ı A lla h k a tm d a y o k ­
tu r. K u lu n h a y a t b o y u n c a y a p tığ ı tü m k u llu k g ö re v le ri ve ib â d e tle ri
b a ş a rm a s ı, A lla h ’ın in â y e tiy le d ir. V e b ü tü n h a y r a tı A lla h ’ın k e n d i­
sin e v e rm iş o ld u ğ u sa y ısız n i ’m e tle rd e n m e s e lâ b ir a k ıl n i’m e tin e
d e n k g elem ez. Bu şe b ep le h a d is te g e ç e n ‘H a k ’ta n m a k s a d ; A lla h ’ın;
d ile k te b u lu n a n m ü ’m in k u lla r ın a l ü tu f v e ih s a n ı ile v e ta m a m e n
k a rş ılık s ın b ir ik ra m m â h iy e tin d e o lm a k ü z e re v e re c e ğ i v a ’d b u y u r ­
d u ğ u fa z ile ttir. K işi, ‘H a k ’ k e lim e sin i k u lla n a r a k d u â e d e rk e n ş u n u
d e m e k i s t i y o r : A lla h ’ım! İh tiy a c ım ın g id e rilm e si ve d ile ğ im in k a b u ­
lü u ğ r u n d a b e n S e n d e n d ile k te b u lu n a n la r için v a ’d e ttiğ in y ü c e k a ­
tın d a k i fa z ile te te v e ssü l e d e re k S e n d e n d ile k te b u lu n u y o ru m .
‘H a k ’ k e lim e si b u m â n â y a y o ru m la n ın c a s a k ın c a lı b ir ta r a f ı k a l­
m a m a k la b e râ b e r, b u in c e lik le re a k lı e rm e y e n k im s e le rin z ih in le rin ­
d e y a n lış m â n â la r a y e r v e rile c e ğ i e n d işe siy le H a n e f î â lim le ri,
« Ş u n u n h a k k ı için ...» g ibi sö z le rle d u â e tm e k te n k a ç ın m ış la r ve b u
t ü r k e lim e le ri m u tla k k u lla n m a y ı k e râ h e tte n h â li g ö rm e m işle rd ir.
' û* ^ t? —m

:$ { * y .j* j . \ y « j) s y 6

• « li j| ö »J § | J»l 3 /~J 'JU

T E R C E M E S İ

779) " ... E bû H ü rey re (Radtyallâhü anh)'âen riv ây et edildiğine göre,

R esûlullah ( Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, d e m iştir:

« K a ra n lık la rd a m e s c id le re çok (defa) y ü rü y e n le r, işte o n la r Al

la h 'ın r a h m e tin e ç o k ç a d a la n la rd ır.» " 1

5 * 5 <* ■ > r y t * * - va-

^ «** 0 * ** w 0V+ • w '■VV 0 *

Bâb : 14 KİTÂBÜ-L’MESÂCİD 621

. « jy i (3

T E R C E M E S Î

780) “ ... Sehl bin Sa'(l es~i>aidi (Radiyallâhü anh)’den rivâyet edildiğine
göre; R esûlullah ( Sallallahü Aleyhi ve Selletn) şöyle buyurdu, dem iştir :

«Gece k a r a n lık la r ın d a (m escid lere) çok (d efa) y ü rü y e n le r, kı-

y â m e t g ü n ü n d e k i ta m n u r la se v in sin le r.» ”
Bu h a d is i H â k i m d e r iv â y e t e d e re k s a h ih o ld u ğ u n u sö y le­
m iştir. î b n - i H u z e y m e ve B e y h a k i ' d e r iv â y e t e t­
m işle rd ir. Z ev âid y a z a r ı d a is n a d ın ın h a s e n o ld u ğ u n u sö y lem iştir.

ijı'jA t t jLiu. t i «1yt- — VAN

* t f t i j \ & «ü j & c j p <

T E R C E M E S Î

781) “ ... E nes bin M âlik (Radıyallâhü anh)\\en rivâyet edildiğine gö­
re ; R esûlullah (Salallahü Aleyhi ve Selletn) şöyle buyurdu, d em iştir :

« K a ra n lık la rd a m e sc id le re çok (d efa) y ü rü y e n le ri k ıy â m e t g ü n ü n ­

d e k i ta m n u r la m ü jd e le .» ”
N o t : Z ev âid ’d e E n es (R .A .)’ın h ad îsin e â it isn a d ın zayıf o ld u ğ u b ild irilm iştir.

İ Z A H I
M ü e llifin Enes bin M âlik (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'te n
riv â y e t e ttiğ i h a d îs, m e tn in i, E b û D â v û d b a ş k a b ir sen ed le
B ü r e y d e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d a n m e r f u ’ o la r a k r iv â y e t e tm iş ­
tir. T i r m i z i , e l - H â k i m ve B e y h a k î de riv â y e t e t ­
m işlerd ir.
« K a ra n lık la rd a m e sc id le re ç o k (d efa) y ü rü y e n le ri...» ifâ d e sin in
m â n â s ı ş u d u r : G ece k a r a n lık la r ın d a b ir iki d e fa y ü rü y e n le ri değil
d e çok d e fa y ü rü y e n le ri ve gece k a ra n lığ ın d a m escid e g itm ey i itiy a t
h â lin e g e tire n le ri k ıy â m e t g ü n ü n d e k i d â im i ve eb ed î n u r la m ü jdele.
 \

622 SÜNEN-1 İBN-t MÂCE

P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’in : «...m üjdele.» e m r in ­

d e k i h itâ b u m û m îd ir. M ü jd e le m e d u r u m u n d a o la n â lim le r ve b e n ­
z e rî y e tk ilile rin h e p sin i k a p s a r . Bu h ita b la m u a y y e n b ir kişi k a sd e-
d ilm e m iştir.
K ıy a m e t g ü n ü n d e k i ta m n u r, k ıy â m e t g ü n ü m ü ’m in le r için h â ­
sıl o la n ve C e n n e t’e g irin c e y e k a d a r d e v a m e d e n n u r d u r . M ü n â fık -
l a r böyle d e ğ ild ir. Ç ü n k ü o n la r D ü n y a ’d a ik e n te v h id k e lim e sin i d il­
leriy le sö y le d ik le ri için k ıy â m e t g ü n ü b a ş la n g ıç ta o n la r için d e b ir
n u r h â s ıl o la c a k ve b e lird ik te n h e m e n s o n ra s ö n ü v e re c e k tir. M û n â -
fık la r, m ü ’m in l e r e : Bize d o ğ ru b a k ın ız . T â ki siz in n u r u n u z d a n ik ­
tib a s edelim , d iy ec e k le r. M ü n â fık la r a is tih z a m â h iy e tin d e .- G e risin
g e riy e d ö n ü n d e n u r ta le b ed in , d e n ile ce k ; M ü n â fık la r g e ri d ö n e c e k ­
ler, b u n d a n s o n ra k e n d ile ri ile m ü ’m in le r a r a s ın a k a p ılı b ir s u r k o ­
n u la c a k . S û r u n m ü ’m in le r ta r a f ın d a o la n iç k ıs m ın d a r a h m e t b u lu ­
n a c a k ve m ü n â f ık la r ta r a f ın d a o la n d ış k ıs m ın d a a z a b o la c a k tır.
G ece k a r a n lığ ın d a m e sc id le re g itm e y e te şv ik ed ici m â h iy e tte d a ­
h a b ir çok h a d îs v a rd ır. O n la rı b u r a y a g e ç irm e y e lü z u m g ö rm ü y o ­
ru m .
S i n d i ’ n in b e y â n ın a g ö re b u h a d îs, y a ts ı ve s a b a h n a m a z ın ­
d a m esc id e g itm e n in fa z ile tin i ifâ d e e d e r. S a b a h n a m a z ın d a ta ğ lis
y a p ıld ığ ı ta k d ir d e o h a şâ m ild ir. İs fâ rd a , y â n i; o rta lık a y d ın la n ın c a
s a b a h fa rz ın ı k ılm a k e v lâ d ır, d iy e n le re g ö re h a d îs in s a b a h n a m a z ı­
n a şü m u lü y o k tu r

SO N ÜÇ H A D ÎSİN FIK IH YÖNLERİ

1 — H a y ır işle y e n i m ü jd e le m e k m e ş rû d u r.
2 — G ece k a r a n lık la r ın d a m e sc id le re çok a d ım a tm a k u h re v î
s a a d e te vesîle olur.
3 — H a d îs le r s a b a h ve y a ts ı n a m a z la r ın ı m e sc id le rd e k ılm a y a
d e v a m e tm e y e te şv ik e tm iş tir. Ç ü n k ü g ece k a ra n lığ ın d a e d â e d ile n
n a m a z la r b u n la rd ır.

4 — S a b a h ve y a ts ı n a m a z la r ın d a m e sc id le re g itm ey i â d e t h â ­
lin e g e tir e n le rin m ü jd e le n m e sin e iş â r e t v a rd ır.
Bâb : 15 KlTÂBÜ-L’MESÂCÎD 623

gj^ 7 ^
jisb—JII Ju)V^ <—>ı> ()®)

15— M ESCİD DEN EN UZAK OLANLARIN

CUZAKLIK DERECELERİNE GÖRE)
SEV ÂBI D A HA BÜYÜK BÂBI

T E R C E M E S İ

782) " ... E b û H ü rey re ( Radtyallâkü ank)'den :

Şöyle d e m i ş t i r : R esûlullah (Sallallahü A le y h i ve Sellem ) buy u rd u k i :

«M escidden e n u z a k o la n la rın (u z a k lık d e re c e s in e g ö re) se v â b ı
d a h a b ü y ü k tü r.» ”

İ Z A H I

Bu h a d îs i A h m e d , Ebû D â v û d ve B e y h a k î de
r iv â y e t e tm iş le rd ir. E 1 - H â k i m d e riv â y e t e d e re k s a h ih o ld u ­
ğ u n u sö y lem iştir.
H a d is te n k a s d e d ile n m â n â ş u d u r K a l d ı ğ ı y e r m e sc id d e n d a h a
u z a k o la n ın , c e m â a ta gelişi d o la y ısıy la k a z a n d ığ ı se v âb , d u r d u ğ u y e r
m esc id e o k a d a r u z a k o lm a y a n ın c e m â a t s e v â b m d â n d a h a b ü y ü k tü r.
B öylece k işin in m e sk e n i v e y â b u lu n d u ğ u y e r m e sc id d e n u z a k la ş tık ­
ç a se v âb ı d a h a ç o k o lu r.
M ü s l i m ’ in E b û M û s â (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'd a n r iv â ­
y e t e ttiğ i b ir h a d îs e g ö re R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem )
şöyle b u y u r m u ş t u r :

«N am az h a k k ın d a s e v â b ı e n b ü y ü k o la n in sa n , n a m a z y o lu en
çok u z a k olan d ır.»
H a d îsle r, m e s k e n i m esc id d e n u z a k o la n k im s e le r içirt b ir teselli
k a b ilin d e n d ir. Ç ü n k ü m e sk e n i m escid e y a k ın o la n ın m esc id d e d u r ­
m a sı ve o r a d a bol bol n a m a z k ılm a sı k o la y d ır, s e v â b ı d a b u n a g ö re
ç o k tu r. Evi m e sc id d e n u z a k o la n k im se b u n la r d a n m a h r u m d u r. O n a
tese lli o lsu n d iy e m esc id e g e lip g itm e k iç in k a rş ıla ş tığ ı m e ş a k k a t ve
624 StJNEN-î ÎBN-İ MÂCE

ç o k a d ım a tm a s ı k a rş ılığ ın d a bol se v a b k a z a n m a k la m ü jd e le n m iş-

tir.
H a d îs le rd e n m a k s a d , m e s k e n le ri m e s c id le rd e n u z a k la ş tırm a k d e ­
ğ ild ir. Ç ü n k ü P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m l’in evi m e s ­
cid e ço k y a k ın d ı. Bu n e v î h a d is le r : ‘O ru ç lu a d a m ın a ğ ız k o k u s u n u n
A lla h in d in d e m isk k o k u s u n d a n d a h a g ü z e l o ld u ğ u n u ’ b ild ire n ha-*
dîs g ib id ir. Ç ü n k ü o h a d îs te a ğ ız k o k u s u n u b o z m a y a te şv ik e tm e
a n la m ı y o k tu r. M a k sa d , o ru ç lu n u n , a ğ z ın a b ir şey a lm a m a s ı n e d e ­
n iy le b o z u la n a ğ ız k o k u s u d o la y ısıy la teselli e d ilm esi ve ç o k ç a se v a b
k a z a n m a k la m ü jd e le n m e sid ir.

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö NÜ
H ad is, m e sc id le re çok a d ım a tm a n ın , s e v â b ı bol o la n ib â d e tle r ­
d e n o ld u ğ u n a d e lâ le t eder.

T E R C E M E S Î

783) " ... Ü b e y bin K a ’b (Radıyallâhü anh)' d e n :

Şöyle d e m i ş ti r : E n s a rd a n b ir a d a m v a rd ı. O n u n evi, M e d in e ’n in
(m escid d en ) e n u z a k o la n eviydi. B u n u n la b e ra b e r, R e s û lu lla h (S al­
la lla h ü A leyhi v e S ellem ) ile b e ra b e r n a m a z k ılm a y ı hiç k a ç ırm a z d ı.
Ü beyy (R a d ıy a llâ h ü a n h ) d e m iş tir k i : Ben, o n a a c ıd ım v e :
— Y â F ilan! E ğ e r se n b ir m e rk e p s a tın a lsa y d m , sen i şid d e tli sı­
c a k ta n k o ru rd u . A y a ğ m a ta ş d e ğ ip in c in m e s in d e n y ü k s e k tu ta r d ı ve
y e rin z e h irli h a y v a n la rın d a n k o ru rd u , d ed im . A d a m :
B â b : 15 K İT Â B Ü -L ’M E S Â C İD 625

— V a lla h i e v im in M u h a m m e d (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’in

e v in in b itiş iğ in d e o lm a s ın d a n h o ş la n m a m , dedi. Ü b ey d e m iş tir k i :
B en a d a m ın s ö z ü n ü is tis k a l e d e re k a lın d ım . H a tta P e y g a m b e r (S al­
la lla h ü A ley h i ve S ellem ) ’in e v in e v a r a r a k , d e d ik le rin i O n a a n la t­
tım . B u n u n ü z e rin e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) a d a m ı
ç a ğ ırtıp o n a s o rd u . A d a m d a , b a n a d e d iğ in in m islin i O n a z ik r e tti ve
(a ttığ ı a d ım la rın ) iz in d e n s e v a b u m d u ğ u n u a n la ttı. R e s û lu lla h (S al­
la lla h ü A ley h i ve S ellem ) de O n a .-
« G erçek ten s a n a , s a k la y ıp u m d u ğ u n (sev ab ) v a rd ır.» b u y u r d u .”

İ Z A H I

Bu h a d îs i M ü s l i m , Ebû D â v û d ve Bey h a k i de
a z b ir la fız f a r k ıy la r iv â y e t e tm işle rd ir.
H a d îste g e ç en b â z ı k e lim e le ri a ç ık la y a lım :
B a m a d : Ş id d e tli s ıc a k ve k ızg ın y e r ü z e rin d e y ü rü m e k a n la m ­
la r ın a gelir.
V a k ’a : T a şın a y a ğ a d e ğ ip in citm e si d e m e k tir.
T u n u b s Ç a d ır ipi d e m e k tir. B u ra d a y a k ın lık ta n k in â y e d ir.
İh tis â b s H e s a p la m a k , y e tin m e k , z a n n e tm e k , sa y m a k , m ü k â f a tı­
nı A lla h ’t a n b e k le m ek , s a k la m a k , A lla h ’ın rız a s ın ı ta le b e tm e k , se­
v a b ta le b iy le b ir şey y a p m a k gibi d e ğ işik m â n â la r a g e lir. Bu m â n â ­
la r ın b ir k a ç ı b u r a y a u y g u n d ü şe r.
H a d îsin m â n â s ın a gelince; Ü b e y y (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’ip b a h ­
s e ttiğ i E n s â r î ’ n in ism in i b ilem ed im . Bu z â t M e d i n e ' ­
d ek i m ü s lü m a n la rd a n evi m escid e en u z a k o la n k im se o lm a s ın a r a ğ ­
m e n b e ş v a k it n a m a z ı m esc id d e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve
S e lle m )’in a r k a s ın d a k ıla r. V e c e m â a ti h iç k a ç ırm a z d ı. O b e y y
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) , o n u n b u h â lin e a c ıy a ra k b ir m e rk e p s a tın a lm a ­
sın ı söylem iş ve b in e r e k g e lip g itm e s in in fa y d a la r ın ı a n la tm ış; g ü n ­
d ü z g eliş g id işle rin d e , G ü n e ş ’in k ız g ın s ıc a ğ ın d a n ve k ızg ın k u m la r
ü z e rin d e y ü r ü m e k te n k u rtu la c a ğ ın ı; gece, g ü n d ü z g eliş ve g id iş le rin ­
d e z e h irli h a y v a n la r ın ş e rrin d e n ve y o lla rd a k i ta ş la r ın a y a ğ ın ı in ­
c itm e s in d e n k u r tu la c a ğ ın ı h a tır la tm ış tır. A d am , a n la tıla n z o rlu k la r ­
d a n k u r tu lu ş u n d iğ e r b ir ç â re s in in m escid e y a k ın b ir y e rd e y e rle ş ­
m e k o ld u ğ u n u , f a k a t u z a k m e s a fe d e n y ü r ü y e r e k g e lip g itm e k le d a ­
h a çok s e v a b k a z a n m a y o lu n u te rc ih e ttiğ in i, sö y le m e k iste m iştir.

Sünen i İbn-i Mâce — C. : 2 F .: 40

626 S Ü N E N -Î İB N -İ M Â C E

A n c a k e v in in P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi v e S e lle m )’in e v in e y a ­

k ın o lm a s ın d a n h o ş la n m a d ığ ın ı k a p a lı b ir ifa d e y le sö y le d iğ in d e n d o ­
layı, Ü b e y y (R a d ıy a llâ h ü a n h ) b u sö z ü istisk a l e d e re k P ey ­
g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’e ile tm iş v e n ih a y e t P e y g a m ­
b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) a d a m ı ç a ğ ırtıp s a rfe ttiğ i sö z ü n m â ­
h iy e tin i so ru n c a , a d a m m a k s a d ım a ç ık lam ış, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü
A ley h i ve Sellem ) d e n iy e tin e g ö re k a rş ılık b u la c a ğ ın ı b ild irm iş tir.
H a d îsin « G e rç ek te n s a n a , sa k la y ıp ...» fık r a s ın d a n m a k s a d ş u d u r
A d am r iy a k â rlık ve g ö s te riş gibi sü fli e m e lle ri k a r ış tır m a d a n ta m
b ir ih lâ s la am el e ttiğ i z a m a n A llah T e â lâ y a n ın d a s e v â b a lâ y ık o la ­
c a ğ ın ı m ü jd e le m e k tir.

H A D ÎSİN FIKIH Y Ö NÜ

1 — S a h â b île r, b irb irle rin e k a rş ı fa z la s ıy la m e rh a m e tliy d ile r.

2 — D inî y ö n d e n g ö rü n ü ş te n o k s a n lık a rz e d e n b ir h â l ve h a r e ­
k e t g ö rü ld ü ğ ü n d e d u r u m u k a v m in b ü y ü ğ ü n e ile tm e k g e re k ir.
3 — K a v m in b ü y ü ğ ü , e tb â m d a n b iris in in u y g u n s u z h a re k e tte
b u lu n d u ğ u n u h a b e r a ld ığ ı z a m a n , h e m e n c e zâ y o lu n a g itm em e li, ö n ­
ce d u r u m u iyice te tk ik ve te s b it e tm e lid ir.
4 — M escide çok y ü r ü m e n in s e v â b ı fa z la d ır.
5 — A m elde ih lâ slı o lm a k e sa stır.

T E H C E M E S İ

784) E n e s b in M â lik ( R a th y a llâ fıü a nh ) 'd e n riv â y e t ed ild iğ in e g öre

şöyle d e m i ş t i r :

(E n s a r d a n ) B a n î S e lim e k a b ile s i, (P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A le y h i

v e S e l l e m ) ’i n m e s c i d d e n u z a k k a l a n ) e v l e r i n d e n ç ı k a r a k m e s c i d i n y a ­
k ın ın a g e lm e k is te d ile r . Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ),
( M e d in e ’y i m u h â f a z a e d e n bu e v le r i ta h liy e e tm e k le ) M e d in e ç e v r e ­
s in i b o ş b ır a k m a la r ın ı a r z u b u y u r m a d ı. V e Peygam ber (S a lla lla h ü
A le y h i v e S e lle m ) o n la r a :
B â b : 15 K ÎT Â B Ü -L ’M E S Â C lD 627

«Ey Benî Selim e! S îzler, (m escide g elip g id e rk e n ) a ttığ ın ız a d ım ­

la rın ız ın iz le rin i h e s a b a k a tm a y a c a k m ısınız?» b u y u rd u . B u n u n ü z e ­
rin e o n la r, y e rle rin e ik a m e t e ttile r.”

İ Z A H I

Bu h a d îsi B u h â r î de riv â y e t e tm iştir. M ü s l i m ise,

a y n ı olayı a n la ta n b ir h a d îs i C â b i r b i n A b d i l l a h (R adı
y a llâ h ü a n h ) ’ta n , b a ş k a la fız la rla , m ü te a d d it s e n e d le rle riv â y e t e t­
m iştir.
S i n d i : ‘B e n i S e l i m e k a b ile si, E n s a r - ı K i r a m 'ın
b ir k o lu d u r. A r a p la r d a n b u isim li b a ş k a k a b ile y o k tu r. O n la rın ev ­
leri M e s c i d - i N e b e v i ’ d e n b ir h a y li u z a k tı. M e sa fe n in
u zak lığ ı, çok k a r a n lık g ecelerd e, y a ğ ışlı h a v a la r d a ve şid d e tli s o ğ u k ­
la r d a m e sc id le re g e lm e le rin e m â n i o lu y o rd u . Bu n e d e n le M e d i n e ’­
n in y a k ın ın a g e lm e k iste d ile r. F a k a t P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi
ve S e lle m ), . M e d i n e ’ n in e tr a fın ın boş k a lm a s ın ı a rz u la m a d ı­
ğı için, b u n la r b u is te k te n vaz g e ç tile r. P e y g a m b e r (Ş a lla lİa h ü A ley­
hi ve S e lle m ), o n la rın m e sa fe u z a k lığ ı d o la y ısıy la m escid e g e lişle ­
rin d e a ttık la r ı a d ım la rın ço k ça s e v â b a vesile o la c a ğ ın ı b ild irm iş tir,’
d e m iştir.
M ü s l i m ’ i n b u k a b ile d e n o la n C â b i r bin. A b d i l ­
l a h e l - E n s â r î (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n riv â y e t e ttiğ i b u k o ­
n u d a k i h a d îs le rd e n b iris in d e C â b i r (R a d ıy a llâ h ü a n h ) şöyle
d e m iştir: E v lerim iz m e sc id d e n u z a k tı. Biz, e v le rim iz i s a tıp m e sc id in y a ­
k ın m a y e rle şm e k iste d ik . F a k a t P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve Sel-
lem ), bizi m e n e tti v e : İ> j S jt = «Ş üphesiz
a ttığ ın ız h e r a d ım a k a rş ılık size b ir d e re c e v a rd ır.» b u y u rd u .

.■’c £ s t* . İ i ' Ş . | ] ? Ü A * - V A »

. t j» j ö ı' o î ' : (J -Ç 3 ' j e

* M" -»f ' ı ' > >i**" - •
. t Jl» - j u cJ jâ»
: j l t I J lî s » jt-l»- y j j < V j » ö J’ jA J 1 - ^ £* V •
628 SÜNEN-1 İBN-Î MÂCE

T E R C E M E S l

785) (A bdullah) İb n -i A bbâs (Radıyallâhü anh)Wer\ :

Şöyle d e m iş tir E n s â r ı n evleri m escidden u zak tay d ı. Y ak ın a gel-

m ek istediler. B unun üzerine; = «Ve

biz, o n la rın önden g ö n d erd ik lerin i ve eserlerin i yazarız.» (13) ây eti

nazil oldu. İb n -i A bbas d em iştir k i : O n la r d a (evlerinde) k a ld ılar.”
N o t ; Zevâid’de : Ş u hadîs mevkuftur. Senedinde İbn-i Harb olan Simâk var­
dır. İbn-i Muin ve Ebû Hâtim, onu sika saymışlarsa da A hm ed: Onun hadîsleri
m ustaribtir, demiştir. Yâkub bin Şeybe de : Simâk’ın yalnız İkrîm î’den olan rivâ-
yeti m ustarib olup, başkalarından olan rivâyeti yararlıdır, demiş diye bilgi veril­
miştir. >
B uhâri ‘IhtisâbU'l-Âsâr bâbı’nda Enes (R.A.)'in <t784i nolu) hadîsini rivâyet
ederken şöyle der :
> X. * * /
Miicâhid : A jL Ij Ij-oJJ Lo âyetinin tefsirinde ‘Âsâr’dan

rtıaksad adımlardır, demiştir.

Buhârî, Enes (R.A.)’in mezkûr hadîsini rivâyet ettikten sonra da şöyle der ;
Mücâhid, Âsâr kelimesini adım lar olarak açıklamış ve : Onların âsârı yerde
ayakları ile yürümeleridir, demiştir.
K astalân î: Müellif (Buhârî) bu ta’liki iki defa zikretmekle Benî Selime ka­
bilesinin anılan kıssasının mezkûr âyetin iniş sebebine işaret etmiştir. İbn-i Mâ-
ceh, âyetin iniş sebebinin bu kıssa olduğunu kuvvetli b ir sened ile rivâyet etmiş­
tir. Im -i Ebî Hatim de böyle rivâyet etmiştir, der.

(3 iwjlı (\*\)

16 — CEMÂATLA NAMAZ KILMANIN

FAZİLETİ BÂBI

-^ 4 JÜ -t? . ti.* 3 J ? i 1 ~ VÂ*\

< U l? J » |§ § 13^ t I3V* - a .' ‘ ^ d .'

. « ü J z * j ^ ai. * ıi O & 0* 4 & “V '

* *
T E R C E M E S Î

786) " ... E b û H ü rey re (Radtyallâhü a n k )’c\en riv ây et edildiğine göre

R esıılullah (Sallallahü Aleyhive Sellem) şöyle buy u rd u , d em iştir :

ıl3 ) Yâsin : 12
Bab : 16 KtTÂBÜ-L’MESACİD 629

«A dam ın (m escidde) c e m â a tla k ıld ığ ı n a m a z (ın sev ab ı, te k b a ­

şın a ) e v in d e k ıld ığ ı ve ç a rş ıs ın d a k ıld ığ ı n a m a z (ın s e v â b m ) d a n y ir­
m i k ü s ü r d e re c e fa z la d ır.» ”

T E R C E M E S İ

787) "... Ebû Hüreyre (RadıyaUâhü anh)'ûeı\ rivâyet edildiğine göre:

Resûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) buyurdu, dem iştir:

« C e m â a tla k ılm a n n a m a z ın b irin iz in te k b a ş ın a k ıld ığ ı n a m a z a

ü s tü n lü ğ ü y irm ib e ş c ü z ’d ü r.» ”

İ Z A H I
M ü ellifin iki a y rı s e n e d le riv â y e t e ttiğ i E b ü- H ü r. e y. r e
(R a d ıy a U âh ü a n h l ’n m h a d is in i B u h â r î , M ü s l i m , E b û
D â v û d ve T i r m i z i d e u z u n ve k ıs a m e tin le r h â lin d e ve
az lafız f a r k ıy la riv â y e t e tm iş le rd ir. Bâzı r iv â y e tl e r d e : « ...y irm ib e ş
d e re c e ...» ; b ir kısım r iv â y e tle rd e : « ...y irm ib e ş cü z...» ve M ü s 1 i m ’in
b ir r iv â y e ti n d e : « ...y irm ib e ş n a m a z ...» ifa d e le ri b u lu n m a k ta d ır. Bu
n e d e n le ‘d e re c e ’ ve ‘c ü z ’ k e lim e le ri, n a m a z a n la m ın a y o ru m la n m ıştır.
E b û D â v û d ’ u n s ü n e n in d e k i ‘N a m a z a y ü r ü y e r e k g itm e n in f a ­
zileti h a k k ın d a g e le n h a d îs le r b â b ı’n d a r iv â y e t o lu n a n b u h a d is in a ç ık ­
la m a s ın ı y a p a n el-M enhel y a z a rı şöyle d e r .-
« R iv â y e tle rd e : « ...y irm ib e ş d e re c e ...» , « ...y irm ib e ş c ü z ’...» Ve
« ...y irm ib e ş n a m a z ...» tâ b ir le rin in d e ğ işik o lu şu n u n , r â v ile r in t a s a r ­
r u f u n d a n ile ri g eld iğ i k a n a â tın d a y ım .
H a d îsin m â n â s ı ş u d u r : A d a m ın m escid d e c e m â a tla k ıld ığ ı n a ­
m a z ın sev âb ı, o n u n ev d e ve ç a rş ıd a k e n d i b a ş ın a k ıld ığ ı y irm ib e ş n a ­
m a z ın s e v â b m d a n fa z la d ır. B u rad a' ‘A d a m ’ tâ b iriy le k a d ın ın b u h ü ­
k ü m d e n is tis n a e d ilm esi k a s d e d ilm e m iş tir. Ç ü n k ü k a d ın ın m escid e
g itm esi, b â z ı ş a r tla r la câiz o ld u ğ u n a g ö re a y n ı s e v a b o n u n için de
m e v c u ttu r.
H a d isin z a h irin e g ö re ev d e ve ç a rş ıd a k ılın a n n a m a z , c e m â a tla
d a k ılın m ış o lsa h ü k ü m a y n ıd ır. L âkin, b u m â n â k a sd e d ilm e m iştir.
630 S Ü N E N -t İB N -İ M Â C E

M a k s a d , m e s c id d e c e m â a t la k ılm a n n a m a z ın , b a ş k a y e r le r d e te k ba­
ş ın a k ılın a n n a m a z d a n ü s tü n lü ğ ü n ü ifa d e e t m e k t ir . Ç ü n k ü k on u bu-
d u r. H a d îs te b u d u r u m u n a ç ık ç a b e lir tilm e m e s in in s e b e b i, m e s c id d e -
k i c e m â a ta g ir m iy e n le r in e k s e r iy e tle n a m a z ı te k b a ş la r ın a k ılm a la r ı
o la b ilir . H â l b ö y le o lu n c a m e s c id d e k i c e m â a t ile e v ve ç a r ş ıd a k i ce­
m â a tin fa z ile t in in e ş it o lm a s ı g e r e k m e z . B ilâ k is ç a r ş ıd a n başka yer­
de k ılın a n n a m a z , ç a r ş ıd a k ılın a n n am azdan e fd a ld ır . Çünkü ç a r ş ı­
n ın , ş e y t a n l a r ı n y e r i o ld u ğ u n a d â i r h a d is v a r d ır . B u n u n la b e r a b e r e v ­
d e v e ç a r ş ıd a n a m a z ı c e m â a t la k ılm a k , t e k b a ş ın a k ılm a k t a n e v lâ d ır .

B â z ı r i v â y e t le r d e b u lu n a n ‘D e r e c e le r ’ v e ‘C ü z ’l e r ’, ‘N a m a z l a r ’ m â ­
n â s ın ı ta ş ır . Ç ü n k ü b â z ı r i v â y e t l e r d e D e re c e v e C ü z ’ y e r in e ‘N a m a z ’
k e lim e s i k u lla n ılm ış tır . Ş u h a ld e m e s c id d e c e m â a t la k ılın a n n a m a z ın
s e v â b ı, evde ve ç a r ş ıd a k ılm a n y ir m ib e ş n a m a z ın s e v â b ın d a n fa z ­
la d ır .

İlk h a d îs te k i: «...y ir m ib e ş k ü s u r ...» fık r a s ın d a küsur d iy e k a r-,

ş ılık v e r d iğ im iz ‘B ıd ’ k e lim e s i, b ir d e n v e y â ü ç te n o n a k a d a r o la n sa­
y ı l a r iç in k u lla n ılır . D iğ e r r iv â y e tle r d e y ir m ib e ş s a y ıs ı k e s in o la r a k
g e ç tiğ i iç in , b u r a d a k i k ü su rd a n m a k s a d , b e ş tir .

İ k i n c i h a d î s t e k i ‘ C ü z ’ k e l i m e s i is e , b i r p a r ç a d e m e k t i r . B a şk a r i­
v â y e t le r d e b u k e lim e y e r in e d e re c e v e y â n a m a z k e lim e le r i b u lu n d u ­
ğ u iç in ‘C ü z ’ k e lim e s i i l e n a m a z k a s d e d ilm iş t ir .

H A D ÎS İN F IK IH YÖ N Ü

1 — C e m â a t la k ılm a n n am az, te k b a ş ın a k ılm a n n a m a z la r d a n

ü s tü n d ü r.

2 — F a r z n a m a z la r ı e v le r d e v e ç a r ş ıla r d a k ılm a k c â iz d ir .
3 — F a rz n a m a z la r ın c e m â a tla k ılın m a sı ş a r t d e ğ ild ir. T ek b a ­
şın a d a k ılın a b ilir.

T E R C E M E S İ

76H) " ... E bû Saîd-i H u d rî (Radiyallâhü m h )'A m rivâyet edildiğine gö­

re R esû lu llah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, d em iştir :
Bâb : 16 KÎTABÜ-L’MESACÎD 631

«A d a m ın (m e s c id d e c e m â a tla k ıld ığ ı n a m a z 'm s e v a b ı) e v in d e

(t e k b a ş ın a ) k ıld ığ ı n a m â z ’ın s e v a b ın d a n y ir m ib e ş d e r e c e f a z la d ır . » ”

B u h â r î ’ ni n E b û S a î d - i H u d r i (R a d ıy a U â h ü a n h ) ’-
d e n m e r f u ’ o la r a k r iv â y e t e t t iğ i h a d îs in l a f z ı ş ö y l e d i r :

= «C e m â a t n a m a z ı, m ü n fe r id e n n a m a z ın d a n y ir m ib e ş d e r e c e ile
e f d a l - o lu r .»

E b û D â v û d ’ un r iv a y e t in d e k i h a d is in m e t n i is e ş ö y l e d i r :

= «C e m â a t la k ılın a n n am az, (m ü n fe r id e n ) k ılın a n y ir m ib e ş n a ­

m a z a d e n k g e lir ....

E b û D a v û d ’ un r iv a y e t in d e k i ö n e m li ö z e llik , d e r e c e v e c ü z ’
y e r in e n a m a z k e lim e s in in k u lla n ılm a s ıd ır .

U ' j f ' â j s z * u?. & F J& + V fr -V A A .

Âclar (j » gjsL û)l J J t)^ : • 'j * Cf- <$ {f

.« â>- j-“c j jp

T E R C E M E S İ

789) " ... A bdullah İbn-i Ö m er (Radtyallâhü anhiimâ )'d e n riv ây et edildi­
ğine g ö re; R esûlullah (Sallallahü A leyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, d e m iştir:

«A d a m ın c e m â a tla k ıld ığ ı n a m a z , a d a m ın k e n d i b a ş ın a k ıld ığ ı

n a m a z d a n y ir m iy e d i d e re c e ü s t ü n d ü r .» ’’

İ Z A H I

B u h â r î , M ü s l i m ve T i r m i z i d e , b u h a d îs i a z l a ­
f ı z fa r k ıy la r iv â y e t e tm iş le r d ir .
T i r m i z î , İ b n - i Ö m e r (R a d ı y a U â h ü a n h ) ’in h a d is in in
s a h ih - h a s e n o ld u ğ u n u s ö y le d ik te n son ra ş ö y le d e r : C e m â a t la k ılı­
nan n a m a z ın te k b a ş ın a k ılm a n nam azdan ü s tü n lü ğ ü n e d â ir , Pey­
gam ber (S a lla lla h ü A le y h i ve S e l l e m ) ’in h a d îs in i r iv â y e t e d e n le r in
h e p s i: «...y ir m ib e ş ...» d e m iş le r d ir . Y â ln ız Ö m e r (R â d ıy a İlâ h ü
■u ^ l - : > . . . j i r m l y e d i . . . » d e m i ş t i r .
632 SÜNEN-1 tBN-İ MÂCE

E 1 - H â f ı z : Bu iki s a y ıd a n h a n g is in in k u v v e tli o ld u ğ u hu.sü

s u n d a ih tilâ f e d ilm iştir. « ...y irm ib e ş ...’in râ v ile ri çok o ld u ğ u için bu
riv â y e t te rc ih e d ilir d iy e n le r... o ld u ğ u gibi, « ...y irm iy e d i...» riv a y e ­
tin d e â d il v e .h â fız r â v in in ilâv esi b u lu n d u ğ u için bu riv â y e t te rc ih
e d ilm e lid ir, d iy e n le r d e o lm u ş tu r, d e m iştir.

N e v e v i : ‘İki riv a y e tin a ra s ın ı üç y ö n d e n b u lm a k m ü m k ü n

d ü r:

1 — İki riv â y e t a r a s ın d a b ir çelişki y o k tu r. Az o la n d e re c e le

r in z ik re d ilm e si, çok d e re c e y e m â n i d e ğ ild ir. U sul â lim le rin in c u m h u ­
r u n a g ö re s a y ıla rın m efh u m -i m u h â lifi b â tıld ır.
,2 — . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h iv e S e lle n ı), önce az o la n de
re c e le ri h a b e r v e rm iştir. B ilâ h e re A llah T e â lâ fa z ile t d e re c e sin in d a ­
h a fa z la o ld u ğ u n u b ild irin c e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve Sel
lem ), bu d e fa fa z la o la n ı h a b e r v e rm iştir.
3 — D erece sayısı, n a m a z k ıla n la r ın h a lle rin in d e ğ işik liğ iy le ve
n a m a z ın d eğ işik liğ iy le d e ğ işir. N a m a z k ıla n la r ın b â z ıla rın a y irm ib e ş
d erece, d iğ e r b ir k ısm ın a y irm iy e d i d e re c e v e rilir. Bu fa rk lılık , n a ­
m a z ın â d â b m a r iâ y e t e tm e k , h u ş û ve h u z u r ş a r tla r ın a riâ y e t e tm e k ,
c e m â a tin ço k lu ğ u , c e m â a ta k a tıla n la rın ü s tü n lü ğ ü , n a m a z k ılın a n
y e rin d a h a k u ts a l o lu şu g ib i n e d e n le rd e n bu fa rk lı d e re c e le r m e y d a ­
n a g elir.
R iv â y e tle r a ra s ın ı b u lm a k için g ü v e n ilir c e v a b la r b u n la rd ır. B aş­
k a c e v a b la r d a v e rilm işse d e b u n la rı n a k le tm e y e g e re k y o k tu r.
Bizim a rk a d a ş la r ım ız ve c u m h u r, bu h a d isle ri delil g ö s te r e re k :
N a m a z ın s ıh h a ti için c e m â a t ş a r t d e ğ ild ir, d e m işle rd ir. D â v û d - i
Z a h i r i m u h â le fe t e d e re k : Ş a rttır, d e m iştir. Y ine b u h a d isle r,
c e m â a tin farz -ı a y n o lm a d ığ ın a d e lild ir. Â lim lerd e n b ir c e m â a t, b u ­
n a m u h â lif k a l a r a k : N a m a z ı c e m â a tla k ılm a k f a r z ı a y n ’d ır, d e m iş­
lerd ir. M u h tâ r h ü k ü m , c e m â a tin fa rz ı k ifâ y e o lu şu d u r. S ü n n e ttir,
d iy e n le r d e v a rd ır. Ben, a n ıla n g ö rü ş le rin d e lille rin i a ç ık o la ra k
e l-M ü h ezzeb ş e rh in d e b ild irm iş im d ir,’ d e m iştir.
E 1 - H â fı z , c e m â a tla k ılın a n n a m a z ın d e re c e le rin in fa z la lı­
ğ ın a vesile o la n şu se b e p le ri ez-Zeyn b in e l-M ü n îr’d e n n a k le tm iş
tir:
‘1. — C e m â a tla n a m a z k ılm a k m a k s a d ıy la m ü e z z in in d â v e tin e
ic â b e t etm ek .
2 — V a k tin ev v e lin d e n a m a z a g itm ek .
Bâb : 16 KÎTABÜ-L’MESACİD 633

3 — M escide v a k a r la y ü rü m e k .
4 — M escide d u â e d e re k g irm e k .
5 — M escide g irild iğ i z a m a n ta h iy y e n a m a z ın ı k ılm a k . B un­
la r ın h e p si c e m â a tla n a m a z k ılm a k n iy e tiy le o lu şu r.
6 — C e m â a ti b ek lem ek .
7 — C e m â a ti b e k le rk e n m e le k le rin o n a s a lâ t o k u m a la rı, is tiğ fa r
e tm e le ri ve iyi ş a h â d e t e tm e le ri.
8 — İk a m e te ic a b e t e tm e k ve ik a m e t g e tirilirk e n k a ç a n ş e y ta ­
n ın ş e rrin d e n k o ru n m a k .
9 — İm a m ın ta h a r r ü m te k b irin i b e k le y e re k a y a k ta d u rm a k ,
im a m la b e r a b e r n a m a z a g irm e k v e t a h a r r ü m te k b irin in fa z ile tin e k a ­
v u şm a k .
10 — S a fla rı d ü z g ü n tu tm a k , a r a d a k i b o ş lu k la rı d o ld u rm a k .
11 — İm a m ‘S em iallah ü lim en h am id eh ’ d e rk e n o n a c e v a b v e rm e k .
12 — G e n e llik le y a n ılm a k ta n e m in o lm a k ve im a m y a n ıld ığ ı z a ­
m a n te ş b ih v e y â fe tih le o n u u y a rm a k .
13 — H u şû ve e k s e riy e tle m e şg u l edici ş e y le rd e n s e lâ m e tte b u ­
lu n m a k .
14 — C e m â a tin ç e v re s in d e m e le k le rin h a lk a k u rm a s ı.
15 — K ıra a ti p e k iş tirm e k , r ü k ü n le r i ve s ü n n e tle ri ö ğ re n ip o n ­
la r a r iâ y e t etm ek .
16 — İslâm ş iâ rın ı a ç ığ a v u rm a k .
17 — İb â d e t ü z e rin d e to p la n a ra k y a rd ım la ş m a k la ş e y ta n ı ç ile ­
d e n ç ık a rm a k .
18 — İb â d e te k a rş ı g e v şek liğ i o la n ın c a n la n m a s ı.
19 — M ü n â fık lık v a s fın d a n ve s û iz a n d a n s e lâ m e tte b u lu n m a k .
20 — İm a m ın se lâ m ın ı a lm a k .
21 — C e m â a tin d u â ve z ik ir ü z e rin d e to p la n m a la rın d a n y a r a r ­
la n m a k .
22 C e m a a tta k i k â m il z â tla r ın b e re k e tin in , n o k sa n lığ ı o la n la
r a u la şm a sı.
23 — K o m şu la r a r a s ın d a k a y n a ş m a d ü z e n in in k u ru lm a sı.
2 4 ’— N a m a z v a k itle rin d e s e m t s â k in le rin in b u lu şm a la rı.
25 — M ü s lü m a n la r a r a s ın d a b u lu n m a s ı g e re k li o la n b irlik ve
b e râ b e rliğ in ö rn e k b ir m isâ lin i v e rm e k v e p e k iştirm e k .
İşte c e m â a tla n a m a z k ılm a k ta g ö rü le n y irm ib e ş h a s le t...
634 SÜNEN-Î ÎBN-İ MÂCE

İki ö zellik d a h a v a r d ır ki, b u n la r c e h ri n a m a z la r a m a h s u s tu r.

B u n la rd a n b irisi, im a m o k u d u ğ u z a m a n s u s u p d in le m e k , d iğ e ri d e
i m a m : ‘Â m in ’ d e d iğ i z a m a n c e m â a t i n : ‘Â m in ’ d iy e re k m e le k le rin
‘Â m in ’ d e m e siy le b e ra b e rlik s a ğ la m a k . Böylece y irm iy e d i d e re c e lik
ü s tü n lü ğ ü n c e h ri n a m a z la r a m a h s u s o lu şu ih tim â li k u v v e t k a z a n ır.’

T ı y b i , T u rb e ş tî’d e n n a k le n b e y a n e ttiğ in e g ö re c e m â a tin şu

k a d a r d e re c e ü s tü n lü ğ ü n ü n h ik m e ti, r e ’y ile id r a k edilem ez. B u­
n u n m ercii, a k ıl s a h ip le rin in ilim le rin in id râ k in d e n âciz o ld u k la rı
n ü b ü v v e t ilm id ir.

a . ‘j i b v v
' J * < + * *

$ ■ c)k * ü *S) ü * ‘ 1 d .V # ^ ‘ &

' o y l f t j C i *j\ Jİ-^ Jİ} ^ (i tijr-J

.< îj _j i— j l

T E R C E M E S İ
790) “ ... Ü beyy bin K a ’b ( Radıyallâhü anh ) ’den riv ây et edildiğine göre;
R esûlullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, d e m iştir:
« A dam ın c e m â a tla k ıld ığ ı n a m a z , a d a m ın te k b a ş ın a k ıld ığ ı n a ­
m a z d a n y irm id ö rt v e y â y irm ib e ş d e re c e ü s tü n d ü r.» ”
Bu h a d isi A h m e d , Ebû D â v û d , N e s â î , İbn-i
H u z e y m e ve İ b n - i H i b b â n d a r iv â y e t e tm iş le rd ir.
Y a h y â bin M u in ve Z ü h r i h a d îs in ' s a h ih o ld u ğ u n u b e ­
lirtm iş le rd ir.

4e.liri cJtLscJl ,J JâjLidl (\v)

17 — CEM Â A TTA N (ÖZÜRSÜZ) G ERİ KALM AK

H A K K IN D Â K İ TEŞDÎD BÂBI

C f- ‘ t r ^ V I i ü j £ S j>l — VM

;£ j V y ‘- 2 » 0 â 3 J İ 3 3 Ü : 3Ü i ? ;;> j j ^ j j

ıf.ı •T - f r ^
B â b : 17 K İT Â B Ü -L ’M E S Â C İD 635

T E R C E M E S Î

791) " ... E bû H ürey re (R a d ıya llâ h ü a n h )'â en :

Şöyle d em iştir : R esûlullah ( Sallallahü A le yh i vc Sellem ) buy u rd u k i :

«V allahi iç im d e n .ö y le a rz u e ttim k i n a m a z a d u ru lm a s ın ı e m re ­
dey im de ik a m e t g e tirilsin . S o n ra b ir a d a m a e m re d e y im h a lk a n a ­
m a z k ıld ırsın . Bu e m ird e n s o n ra b e ra b e r le rin d e o d u n d a n d e m e tle r
b u lu n a n b ir k a ç a d a m ı c e m a a ta (ö zü rsü z ) g e lm e y e n g ü r u h a g ö tü rü p
de ü z e rle rin e e v le rin i a te ş le c a y ır c a y ır y a k a y ım .» ”

İ Z A H I

Bu h a d îsi B u h â r i , M ü s li m , Eb û D â v û d . Ne-
sâî ve A h m e d d e riv â y e t e tm işle rd ir.
E l-M enjjel y a z a rı, h a d is in m â n â s ı ile ilgili o la r a k şöyle d e r :
« P ey g am b er (S a lla lla h ü A ley h i ve Sellem ) b â z ı m ü s lü m a n la rı
fa rz n a m a z c e m a a tla rın ın b â z ıs ın d a b u lm a y ın c a b u h a d îsi b u y u r ­
m u ş tu r. N itek im M ü s 1 i m ’ in b ir riv a y e tin d e h a d îs şöyle b a ş la r :
‘P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b â z ı n a m a z la r d a b ir k ı­
sım in s a n la rı b u lm a y ın c a : « V allahi içim d e n ...» b u y u r m u ş tu r .’ B e y -
h a k i ’ n in riv â y e tin d e P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) :
« M ü n â fık la ra e n çok a ğ ır g e le n n a m a z y a ts ı ve s a b a h n a m a z la rıd ır.
E ğ e r b u ik i n a m a z d a k i se v a b ı b ilse le rd i, e m e k liy e re k de o lsa b u n ­
l a r a g e lirle rd i. V a lla h i iç im d e n ... b u y u rm u ş tu r.
C e m â a ta ö z ü rs ü z d e v a m e tm e y e n le re , ta m n a m a z k ıld ın la c a ğ ı
e s n a d a o n la rın e v in e g id ilm esi iste ğ in in sebebi, o n la rın s u ç ü s tü y a k a ­
la n m a la rıd ır. Ö z ü rs ü z o la r a k c e m â a ta g itm e y işle ri te s b it e d ild ik te n
s o n ra c e z a y a m ü s te h a k o ld u k la rı m ü şa h e d e e d ilm iş olur.
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) ’in .• « S o n ra b ir a d a m a
e m re d e y im ...» b u y ru ğ u , im am ın ; ön em li b ir işi ç ık tığ ı z a m a n , c e m â a ­
ta n a m a z k ıld ıra c a k b irisin i y e rin e v e k il b ıra k a b ile c e ğ in e d e lâ le t e d er.
H a d îste k i n a m a z g e n e l o lu p b ü tü n f a r z n a m a z la r ı için e a lır. Z â - .
h ir d e b u d u r.
H a d îste k i n a m a z , ile y a ln ız y a ts ı n a m a z ın ın k a sd e d ilm iş ol­
m a sı m u h te m e ld ir. Ç ü n k ü A h m e d ’ i n E b û H ü r e y r e
(R a d ıy a lla h ü a n h ) ’d e n riv â y e t e ttiğ i b ir h a d îs te P e y g a m b e r (S a lla l­
la h ü A ley h i ve Sellem ) :
636 SÜNEN-t ÎBN-t MÂCE

«E ğer e v le rd e k i k a d ın la r v e ç o c u k la r o lm a m ış olsay d ı, y a ts ı n a ­
m a z ın a b a ş la rd ım . V e e v le rd e k ile ri a te ş le y a k tırırd ım .» b u y u rm u ş tu r.
İbn-i H u z e y m e , A h m e d ve H â k i m ’ in İ b n - i
Ü m m i M e k t u m (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’d e n r iv â y e t e ttik le ri b ir
h a d îs d e y a ts ı n a m a z ın a g e lm e y e n le rin b a ş la r ın a e v le rin i y a k tır m a
a rz u s u n u n P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) ta r a f ın d a n iz­
h a r e d ild iğ in e d e lâ le t ed er.

H a d îste k i n a m a z d a n m a k s a d a k ş a m v e y a ts ı n a m a z la r ı o lab ilir.

Çünkü M ü s l i m , Nesâi, İbn-i M â c e h , E b û Dâ-
v û d ve A h m e d ' i n E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’-
d e n riv â y e t e ttik le ri b ir h a d îs te P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve
S ellem ) :

« M ü n a fık la ra en a ğ ır g e le n n a m a z la r, y a ts ı ve s a b a h n a m a z la r ı­
d ır...» b u y u rm u ş tu r.
H a d iste k i n a m a z la C u m ’a n a m a z ın ın k a sd e d ilm iş o lm ası ih tim â ­
li d e v a rd ır. Ç ü n k ü M ü s l i m ’ i n İ b n - i M e s ’ u d (R adıyal-
lâ h ü a n h ) 'd a n r iv â y e t e ttiğ i b ir h a d îs te P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley­
h i ve S ellem ) ö z ü rs ü z C u m ’a n a m a z ın d a n g e ri k a la n b ir k a v im için
şöyle b u y u r m u ş t u r :
« V allahi içim d e n geçti k i b ir a d a m a e m re d e y im (C u m ’a) n a ­
m a z ın ı k ıld ırs ın . S o n ra C u m 'a n a m a z ın d a n ö z ü rs ü z g e ri k a la n a d a m ­
la r ın b a ş la r ın a e v le rin i y akayım .»

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü

1 — T a leb o lm a d a n y e m in e tm e k m e ş rû d u r.
2 — Ş e r ’î c ezâ v e rilm e d e n ö n ce s u ç lu n u n te h d id i c a iz d ir. B u­
n u n h ik m e ti ise, k ö tü lü k e h v e n b ir c e zâ ile ö n len e b ild iğ i ta k d ird e
b u n u n la y e tin ilm e sid ir.
3 — M e şru işle rd e b a ş k a s ın d a n y a rd ım d ile m e k ca iz d ir.
4 — H a d isin z â h irin e g ö re m a l ile c e z â la n d ırm a k câ iz d ir. M â -
1 i k î 1 e r ' den b ir c e m â a tin g ö rü ş ü b u d u r. F a k a t c u m h u r : M al
ile c e z â la n d ırm a , İslâ m iy e t’in ilk g ü n le rin d e v a rd ı. S o n ra n e sh ed ild i,
d e m iştir.

5 — B orçlu v e y â su ç lu o lu p h a k k ın y e rin e g e tirilm e s in e k a rş ı

ç ık a n k işin in , ev in d e s a k la n d ığ ı z a m a n , e v in d e n isteğ i d ış ın d a d ışa rı
ç ık a rılm a s ı c â iz d ir. Ç ü n k ü P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ),
B â b : 17 KtTÂBÜ-L’MESACİD 637

c e m â a ta g itm e y e n k im se le rin , e v le rin i y a k m a k la d ış a r ı ç ık a rılm a la ­

r ım a rz u la m ış tır.

6 — N a m a z ın c e m â a tla k ılın m a s ın ın n e k a d a r ön em li o ld u ğ u b e ­
lirtilm iştir.
r • - • " - - t - î -*? * a » V " . .»£. ,
û* 4 â* ‘ J1.' ^ <> \iP je ~ V*l V ’

* -İ j ~° ‘ - £ ^ d l : : Ok • f i ü} & i ı> j j d 1

«s «UJİ [J i» Ok ?*«*»-.> (J4*• •$* <icr*Jj •jÛI u

. «X U »-j dU A»-| l l » £)İ5. ^ r ^1»

T E R C E M E S İ

792) “ ... (A bdullah) bin Ü m m i M ek tu m (Radtyallâhü a n h )’den rivâyet

edildiğine göre şöyle d em iştir :

Ben, P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m )’e d e d im k i s B en

y a şlı, â m â , evi (m escid d en ) u z a k b ir k im se y im . B a n a y a rd ım ed ip
m escid e g ö tü re c e k y e d e k ç im d e y o k tu r. (C e m â a ta g e lm e m e m için)
B ir r u h s a t b u lu r m u s u n ? P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i v e S ellem ) :
«Sen e z a n (sesini) işitiy o r m u su n ?» diy e s o rd u . B e n : Evet, d e ­
dim . O :
«Ben s e n in iç in b ir r u h s a t b u lam a m .» b u y u rd u ."

İ Z A H I
Bu h a d îsi E b û D â v û d , A h m e d , . e l - H â k i m ve
İ b n - i H u z e y m e . d e riv â y e t e tm iş le rd ir. ;
M ü e llifin s ü n e n n ü s h a la r ın d a ve E b û D .â v û d ’ u n sü n e-
% 1 *' >' > '
n in ih e k s e r i s i n d e ^ V a liy e g e ç e n c ü m le n in ; o lm ası
g e re k ir. E b û D â v û d ’un b â z ı n ü s h a la r ın d a ; ^ cüm ­
le sin in b u lu n d u ğ u , M e n h e l y a z a r ı ta r a f ın d a n b ild irilm iştir.
H a 11 â b î : D o ğ ru olanı; ;dir. M â n â s ı : « B a n a y a r-
* %* *1 1
d ım e tm e z, b a n a m u v a f a k a t etm ez.» d e m e k tir, ^ » j ^ ' ^ â s e : «Beni
638 S Ü N E N -İ tB N -1 M Â C E

k ın a m a z , b e n de o n u k ın am a m .» m â n â s ın ı ifâ d e e d e r ki, k o n u y la b ir
m ü n â s e b e ti y o k tu r, d e m iştir.
İbn-i Ü m m i M e k t u m (R a d ıy a llâ h ü a n h ) P e y g a m b e r
( S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m )’d e n m esc id d e c e m â a tla n a m a z k ılm a k ­
ta n g e ri k a lıp n a m a z ın ı ev d e k ılm a k için r u h s a t istem iş, P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) d e : «Ben s e n in için b ir r u h s a t b u la ­
m am .» b u y u r a r a k , e z a n sesin i işittiğ i için n a m a z ın ı c â m id e c e m â a tla
k ılm a sın ı iste m iştir.
E l-M enhel y a z a rı şöyle d e r :
«H adîs, c e m â a tla n a m a z k ılm a k fa rz -ı a y n ’d ır d iy e n le r için d e ­
lildir. Ç ü n k ü râ v i m a ’z e re tin i a n la ttığ ı h a ld e e z a n sesin i işittiğ i için,
c e m â a te g itm e m e sin e r u h s a t v e rilm e m iştir.
N a m a z ı c e m â a tla k ılm a k s ü n n e ttir, d iy e n le r • H a d îsin m â n â s ı
ş u d u r, d iy e y o ru m d a b u lu n m u ş la rd ır.
‘C e m â a ta k a tılm a d a n c e m â a tin fa z ile tin i elde e tm e n için b e n r u h ­
s a t b u la m ıy o ru m .’ H a d îsin m â n â s ı, râ v in in m esc id e g itm e s in in vâ-
c ibliği d e ğ ild ir.’
B u h â r î , M ü s l i m ve (754 n o ’d a) m ü e llifim iz in riv â y e t
e ttik le ri b ir h a d îs e g ö re P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ),
g ö z ü n d e n şik â y e tç i o la n a s h a b ta n 1 t b â n b i n M â l i k ’ in
k e n d i e v in d e v a k it n a m a z la r ın ı k ılm a s ın a ifein v e r m iş tir .' Bu olay
İbn-i Ü m m i M e lc tû m (R a d ıy a llâ h ü a n h l ’u n m e z k û r h a ­
d îsin in ik in ci şek ild e y o ru m la n m a s ın ı t e ’yid eder.
P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), İ t b â n (R a d ıy a llâ h ü
a n h ) ’a r u h s a t v e rd iğ i h a ld e İ b n - i Ü m m i M e k t û m (R adı-
y a llâ h ü a n h l ’a r u h s a t v e rm e m e s in in seb eb i şu o la b ilir : P e y g a m b e r
(S a lla lla h ü A ley h i ve S e lle m ), o n u n m e ş a k k a t ç e k m e d e n m escid e ge
leb ileceğ in i bild iğ i için r u h s a t v e rm e m iştir. A slın d a k ö rlü k m e ş rû
m â z e re ttir.

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü

1 — D înî p ro b le m i o lan kişi, â lim e m ü r a c a a t e tm e lid ir.

2 — K örlü k , c e m â a tta n g e ri k a lm a k için b â z e n y e te rli ö z ü r s a ­
y ılm a y a b ilir.
3 -— C e m â a tla n a m a z k ılm a k çok önem lidir.»
Bâb : 17 KtTÂBÜ-L’MESÂCtD 639

793) "... (Abdullah) İbn-i Abbas (Radtyallâhü anh)'den:

Ş öyle d e m iş tir r P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi ve S e lle m ) bu­
y u rd u ki s
«E zan se sin i işitip d e o r a y a (ö zü rsü z ) g itm e y e n in n a m a z ı (m a k ­
bul) o lm az.»’

İ Z A H I

Bu h a d îs i İ b n - i H i b b â n ve e 1 - H â k i m d e riv â y e t
e tm iş le rd ir. E b û D â v û d ve D â r e k u t n î ' ni n İ b n - i
A b b â s ’ d a n m e rfu o la ra k riv a y e tle ri ş ö y le d ir :
‘«H er k im k i n a m a z a ç a ğ ır a n ı iş itir d e h e r h a n g i b ir ö z ü r g it­
m e sin e m â n i o lm a z s a (c e m â a ta g itm e d e n ) k ıld ığ ı n a m a z , k e n d is in ­
d e n k a b u l olm az.» S a h â b îl e r : Ö z ü r n e d ir? d e d ile r. P e y g a m b e r (S a l­
la lla h ü A leyhi ve S ellem ) ; «K orku v e y a h a s ta lık tır.» b u y u r d u .’
H a d îsin m â n â s ı ş u d u r : F a rz n a m a z için o k u n a n e z a n se sin i d u ­
y a n k im se n in , m e ş rû b ir m â z e re ti b u lu n m a d ığ ı h a ld e m esc id e g itm e ­
y e re k k ıld ığ ı n a m a z , k a b u l o lu n m a z .
E zan se sin i işitm e k ve işitile n e z a n ın o k u n d u ğ u m escid e g itm ek ,
e k se ri h a lle r d ik k a te a lın a r a k b u y u ru lm u ş tu r. Ç ü n k ü in s a n g e n e l­
lik le e z a n se sin i d u y d u ğ u c e m â a ta g id e r. Y oksa s a n ıld ığ ı gibi c e m â a ­
t a g itm e k y ü k ü m lü lü ğ ü , e z a n se sin i işitm e y e b a ğ lı d e ğ ild ir. İşitm ese
b ile c e m â a ta g itm esi m a tlu b tu r . E zan sesin i işitm e m e k , c e m â a ta git-

tbn-i Ü m m i M ek tû m (R .A .)’un H â l T ercem esi

İbn-i Ümmti Mektum’un adı Abdullah’tır. Amr bin Kays olduğu da söyle­
nir. Annesinin adı Âtike bint-i Abdillah’tır. tik zamanlarda müslümanlığı kabul
edenlerden olup, ilk muhacirlerdendir. Peygamber (S.A.V.)’den önce Medine’ye
hicret etmiştir. Peygamber (S.A.V.), ori üç defa savaşlara giderken, halka namaz
kıldırmak için O’nu Medine’de vekil bırakmıştır. Kâdisiye fethinde bulunan îbn-i
Ümmü Mektûm, fetih günü elinde sancak bulunduğu halde şehid edilmiştir. ‘A be­
se’ sûresi, O’nun hakkında nâzil olmuştur. Peygamberimize (S.A.V.), âma olarak
müezzinlik yapmıştır. (El-Menhel, C. 4, Sah. 217)
040 SÜNEN-1 İBN-İ MÂCE

m e m e k için m e ş ru ' s a y ıla n ö z ü rle rd e n d e ğ ild ir. K ezâ kişi e z a n s e ­

sin i işittiğ i m esc id e g itm e z d e b a ş k a b ir m escid e g id erse , k e n d is in d e n
iste n ile n i y a p m ış o lu r.
S i n d i : ‘E z a n se sin i işite n kişi, d a h a ö n c e n a m a z k ılm ışsa
t e k r a r m escid e g itm e si g e re k li d e ğ ild ir.
« ...O n u n n a m a z ı (m a k b u l) olm az.» c ü m le s in d e n m a k s a d ş u d u r :
E z a n se sin i iş ite n kişi, ç a ğ ır ıla n n a m a z ı k ılm a m ış v e m esc id e g itm e ­
sin e e n g e l h iç b ir ö z rü y o k ik e n m esc id e g itm e z d e b a ş k a y e rd e n a ­
m a z k ıla rs a , n a m a z ı s a h ih d e ğ ild ir. H a d isin z â h iri b u m â n â y a d e lâ ­
le t e d e r. F a k a t b u m â n â , fık ıh e h lin in g ö rü ş le rin e m u h â lif d ü şe r.
B u n u n için h a d is te n m a k s a d , böyle k ılın a n n a m a z ın n o k s a n o lu şu ­
d u r .’ d e m iş tir.
■ E b û D â v û d ’ u n riv â y e tin d e h a s ta lık ve k o rk u ö z ü r s a y ıl­
m ıştır. M al, c a n v e ırz a â it k o r k u ç e şitle ri b u n a g ire r. E l-M enhel
y a z a n : Ş id d e tli y a ğ m u r ve s o ğ u k ile fa z la a c ık m a ve k ü ç ü k v e y â
b ü y ü k a b d e s tin sık ışık lığ ı d a ö z ü rle rd e n sa y ılır, d e m iş ve b u n a â it
d e lille ri n a k le tm iş tir. D elilleri b u r a y a a k ta r m a y a g e re k g ö rm ü y o ­
ru m .
N a m a z ı c e m â a tla k ılm a k fa rz -ı a y n ’d ır, d iy e n le r b u h a d is i d e d e ­
lil g ö s te rm iş le rd ir. L â k in h a d îs te n m a k s a d , k işin in kıld ığ ı n a m a z ın ,
ta m o la r a k k a b u l o lu n m a d ığ ım b e lirtm e k tir.
E l - A y n î : Bu h a d îs te h d id iç in d ir.«... N a m a z ı k a b u l olunm az.»
ifâ d e si n a m a z ın fa z ile t ve k e m â lin in o lm a y ışın ı b ild irm e k için d ir. Bu
# *• ® ' JÜ* > *V 1 f
h a d îs ;- " j VI jUL
**' * ^ SVİö■ Vj =* «M . escidin k o m şu su iç in an -
c a k m esc id d e n a m a z k ılm a k v a rd ır.» h a d is in e b e n z e r, d e m iştir.
>
* 4—- - - i . - j.
N e v e v i d e : N a m a z ın k a b u l o lu n m a m a s ın ın m â n â sı, n a m a z
d a s a h ib i iç in s e v a b ın olm ay ışıd ır. A m a k ılm a n n a m a z , f a r z ın ifâsı
iç in 1 k â fid ir. G asb& Ö îen V v d e k ılın a n nafrıaz s a h ih tir. B u n u n la 1 b£
r a b e r s a h ib in e b ir s e v a b k a z a n d ırm a z . Bu d a o n u n g ib id ir, d e m iş­
tir.

H A D ÎSİN FIK IH Y Ö N Ü

1 — N a m a z ın c e m â a tla k ılın m a s ın ın ön em i b e lirtilm iş tir.

2 — C e m a a tta n , ö z ü rs ü z o la r a k g e ri k a la n kişi, bol s e v a b d a n
m a h r u m k a lm ış o lu r.
3 — ö z ü r n e d e n iy le c e m â a tta n g e ri k a lm a k m e ş rû d u r.
Bâb : 17 KÎTÂBÜ -L’MESÂCÎD 641

r c d j f a .

L f \ £ \ i 'J f c /t (J jj»-l • tlt £jC. t J & S ^ J 1 jjfl

* J İ . * û l ı f e Z X } \ ') \ % < Z 5 » o Ç İ j s « 3 A f ll ^

•« ^ o j* ^ 4 * f ‘ J rr.^ 8 ■J F

T E R C E M E S İ

794) “ ... İbn-i A bbas ve İbn-i Öm er (Radtyallâhü anhüm )'d e n rivâyet

edildiğine göre kendileri P eygam ber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)"\ m inber
ağ a çla n üzerinde şöyle b u y u ru rk en işitm işlerdir :

«V allahi b â z ı k a v im le r c e m a a tla rı te r k e tm e k te n v a z g e ç e c e k le r
y a d a A lla h o n la rın k a lb le rin i m ü h ü rle y e c e k tir. S o n ra d a m u h a k k a k
g â fille rd e n o la c a k la rd ır.» ”

İ Z A H I
N e s â i , b u h a d îs i ‘C u m ’a ’ b a h s in d e riv â y e t e tm iştir. O r a d a ­
ki riv â y e tte m e z k û r te h d id C u m ’a n a m a z ın ı te r k e d e n le r h a k k ın d a
b u y u ru lm u ş tu r.
C â m iü ’s-S a ğ ir y a z a rın ın b e y â n ın a g ö re A h m e d , Müslim,
N e s â i ve İ b n - i M â c e h bu h a d îsi riv â y e t e tm işle rd ir.
N e s â î ’ n in riv â y e tin d e ; — « ...M in b e rin in

a ğ a ç la rı ü z e rin d e ...» b u y u r u lm u ş tu r . P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi

ve S e lle m )’in m in b e ri üç b a sa m a k lıy d ı. Ü ç ü n c ü b a s a m a k ü z e rin d e
o tu ru r d u . M ü b â re k s ırtın ı üç a ğ a c a d a y a rd ı. M in b e rin iki ta r a f ın d a
d a b ire r a ğ a ç b u lu n u rd u . M in b e rin y ü k se k liğ i, g en işliğ i, u z u n lu ğ u
v.s. ö zellik leri h a k k ın d a g e n iş m a lû m a t in ş â a lla h 'C u m ’a n a m a z ı’
b a h s in d e v e rile c e k tir.

S i n d i şöyle d e r : K u r t u b i : K albi m ü h ü rle m e k , A lla h ’ın,

söz k o n u s u k a v im le rin k a lb le rin d e y a ra ta c a ğ ı c e h â le t, k a s v e t ve c e ­
fâ d ır, d e m iştir. E 1 -K â d ı d a M e sâ b ih ş e r h i n d e : H a d îste b u y u ­
r u la n iki şe y d e n b irisi m u tla k a g e rç e k le şe c e k tir. Y a c e m â a tla rı t e r ­
k e tm e k te n v a z g eçip c e m â a ta d e v a m e d e c e k le rd ir. Y a d a A llah, on-

Sünen-i İbn-i M âce — C. : 2- F . : 41

 642 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

l a n n k a lb le rin i m ü h ü rle y e c e k tir. Ç ü n k ü c e m a a tla rı b ıra k m a y ı a lış ­

k a n lık h â lin e g e tirm e k , k a lb i k a r a r t ı r ve in sa n ı ib â d e tte n so ğ u tu r,
d e m iştir.

T E R C E M E S Î

795) "... İsâm e bin Zeyd (15) ( Radıyallâhü anhümâ)'dan rivâyet edildi­
ğine göre; Resûlullah (-SallaUahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, demiştir:

«V allahi b âzı a d a m la r c e m â a ti te rk e tm e k te n v a z g e ç ec e k le r. Y a ­
h u t ş ü p h e siz Een, o n la rın e v le rin i y a k a c a ğ ım .» ”
N ot : Z evâid’de : B u h ad isin isn a d ın d a tedlisçi olan el-Velid b in M üslim
ed-D ım ışki b u lu n u r. R âv i O sm a n ’ın h â li b ilinm iyor. H ad îs m e tn in in m â n â sı Bu-
h â rl, M ü slim ve b aşk a k ita b la rd a m e v cu ttu r, deniliyor.

ÂLİM LERİN, NAM AZLARI CEMÂATLA KILM AK

H A RK IN D A K İ GÖRÜŞLERİ
1 — V a k it n a m a z la rın ı c e m â a tla k ılm a k fa rz -ı a y n ’d ır. A t â ’ ,
Evzâı, İ s hak, H a n b e l i ’l er , E b û Sevr, îbn-i
H u z e y m e , İ b n ü ’l - M ü n z i r , İ b n - i H i b b â n ve
Z â h i r i y e m ezhebi m e n s u p la n bu g ö rü şte d irle r. O n la rın d e lil­
le ri 791 n o lu E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) 'n in h a d îsi
ve b e n z e rî h a d îs le rd ir. N a m a z ın s ıh h a ti için c e m â a t ş a r t m ıd ır? d e ­
ğil m id ir? diye bu g r u p ta k i â lim le r a ra s ın d a d a ih tilâ f v a r d ı r :

(15) Ü sam e b in Z eyd b in H a rise el-Kelbi, P ey g am b er (S.A .V .)’in sevgisine

m a z h a r o lm u ştu r. 128 h ad isi v ard ır. B u h â ri ve M üslim onbeş h ad isin i m ü tte fik a n ,
ik işer h ad îsin i m ü n fe rid e n riv ây et etm işlerd ir. R â v ile ri İbn-i A bbas İb ra h im b in
S a ’d b in E bi V akkas, U rve, E bû V âil ve çok zâ tla rd ır. E b û B e k ir (R .A .) ve Ö m er
(R .A .)’in k a tıld ık la rı b ir a sk e ri kuvvetin b a şın a P ey g am b er (S.A.V.) ta ra fın d a n
k u m a n d an o la ra k a ta n m ıştır. M ute savaş. ıd a b u lu n m u ştu r. Âişe ( R .A .) : K im Al­
la h ve R esû lü n ü seviyorduysa Ü sâm e (R .A .)’yi sevsin, d em iştir. H ic re tin 54. yılı
75 yaşın d ay k en V â’d i’l-K ura’da, b ir riv ây e te göre M edine'de v efat e tm iştir. (H u ­
lâ s a : 26)
Bâb : 17 KİTÂBÜ-L’MESÂCÎD 643

Z a h i r i y e m ezh ebi I m a m - ı D â v û d v e k e n d is in e
tâ b i o la n la r c e m â a t la k ılm a y ı, n a m a z ın s ıh h a tin in ş a r tla r ın d a n say­
m ış la r d ır .

İbn-i H a z m : E z a n se sin i işite b ile n e rk e k le rin , n a m a z la ­

r ın ı m escid d e c e m â a tla k ılm a la rı fa rz d ır, ö z ü r s ü z o la r a k ve b ile b i­
le b u n u te rk e d e n in n a m a z ı s a h ih d e ğ ild ir. E zan sesin i işitm e y e ce k
d u ru m d a y s a , e n a z b ir k işiy le c e m â a t k u r u p n a m a z k ılm a sı fa rz d ır.
Böyle y a p m a s a , k e n d i b a ş ın a k ıla c a ğ ı n a m a z s a h ih d e ğ ild ir. Ş â y e t
c e m â a t o la c a k h iç k im se y i b u la m a z s a m ü n fe rid e n n a m a z k ıla b ilir.
Ş e r ’i m â z e re ti o la n ın k e n d i b a ş ın a n a m a z k ılm a sı s a h ih tir, d e m iştir.
B u g r u p ta k i d iğ e r â lim le r e göre c e m â a t fa r z -ı a y n o lm a k la be­
r a b e r k e n d i b a ş ın a k ılm a n n a m a z s a h ih tir .

2 — C e m â a t fa r z - ı k ifâ y e d ir . B â z ı Ş a f i i â lim le r iy le M â -
1 i k i 1 e r, bu görü şü b e n im s e m iş le r d ir . H a n e f î â lim le r in ­
den T a h a v i ve K e r h i d e b u n u s e ç m iş le r d ir .

B u n la r d a b irin c i g r u b u n d e lille rin e d a y a n m ış la rd ır. A n c a k b u

h ü k m ü fa rz -ı a y n ’d a n fa rz -ı k ifâ y e ’ye ç e v iric i k a r in e le r b u lu n d u ğ u
i ç i n : F a rz-ı a y n ’d ır, d e m e m işle rd ir. G ö s te rd ik le ri k a r i n e :
« C e m â a t la k ılm a n n a m a z , t e k b a ş ın a k ılın a n n a m a z d a n y ir m ib e ş
d erece e fd a ld ır .» m e â lin d e k i h a d is tir . Çünkü bu h a d is , te k b a ş ın a
k ılm a n n a m a z ın s ıh h a tin i ifâ d e ed er. Ş u h a ld e d e lille r d e n ç ık a r ıla n
v ü c u b , k ifâ y e iç in d ir .

3 — C e m â a t s ü n n e t-i m ü e k k e d e d ir. H a n e f i , Ş â f i i ve
M â l i k i m e z h e b le rin in m e ş h u r g ö rü ş le ri b u d u r. B u n la rın d e lil­
leri, c e m â a tla k ılm a n n a m a z ın , te k b a ş ın a k ılın a n n a m a z d a n y irm i­
b eş d e re c e ü s tü n o ld u ğ u n u ifâ d e e d e n î b n - i Ö m e r (R adıyal-
lâ h ü a n h l ’m (789 n o lu ) h a d isi, E b û S a i d - i H u d r i (R adı-
y a llâ h ü a n h l ’n in 788 n o lu h a d is i ve E b û H ü r e y r e (R adı-
y a llâ h ü a n h ) ’n in (786 ve 787 n o lu ) h a d îs le rid ir. Bu â l i m l e r : C e m â a t
n a m a z ın ın m ü n fe rid n a m a z ın d a n e fd a l o lu şu , m ü n fe rid n a m a z ın d a
d a fa z ile tin in b u lu n d u ğ u n a d e lild ir, d e m işle rd ir.
C e m â a ta g e lm e y e n le rin e v le rin in P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A leyhi
v e S ellem ) ta r a f ın d a n y a k ılm a s ı a r z u s u n a â it 791 n o lu h a d îs e g e lin ­
ce; b u n a m ü te a d d it c e v a p la r v e rilm iştir.
E l- M e n h e l y a z a r ı c e v a p la r ın b ir k ıs m ın ı ş ö y le s ır a la m ış tır :
1 — E v le rin y a k ılm a s ıy la ilgili h a d is, ö z ü rsü z o la r a k c e m â a t-
t a n g e ri k a la n ve te k b a ş la r ın a n a m a z k ıla n m ü n â f ık la r h a k k ın d a d ır.
N ite k im I b n - i M e s ’ u d (777 n o lu ) h a d î s t e :
644 SÜNEN-İ İBN-İ MÂCE

«B e n b ilir im k i b e s b e lli m ü n a fık la r d a n b a ş k a h iç b ir im iz c e m â a t-

ta n g e r i k a lm a z d ı,» d e m iş tir .

2 — Peygam ber (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) :

«C e m a a tta n g e r i k a la n la r ın e v le r in i y a k m a k a rzu su iç in d e n g e ­
lir .» b u yu rm u ş am a bunu g e r ç e k le ş tir m e m iş tir . E ğ e r g e r ç e k le ş m e s i
v â c ib o ls a y d ı te r k e tm e z d i.

3 — K â d ı I y a z : N a m a z ı c e m â a t l a k ı l m a k | lk z a m a n l a r d a
fa r z -ı ayn k ılın m ış . Tâ ki m ü n â fık la n n c e m a a tta n geri d u r m a la r ı
ö n le n s in . S o n r a b u v ü c u b n e s h e d ilm iş t ir , d e m iş tir .

E l- F e tih y a z a r ı .- C e m â a t fa z ile ti h a k k ın d a v â r id o la n h a d is le r ,
n e s h e d e lâ le t e d e r . Ç ü n k ü e f d a liy e t t e k b a ş ın a k ılın a n n a m azd a fa ­
z ile tin a s lın ın b u lu n m a s ın ı g e r e k tir ir . F a z ile tin a s lın ın o lu ş u , te k
b a ş ın a k ılın a n n a m a z ın c e v â z m a d e lâ le t e d e r , d e m iş tir .

C e m â a t in sünnet o ld u ğ u n a hü km eden c u m h u r ’u n görü şü , a ç ık

o la n g ö r ü ş tü r .- Ç ü n k ü b u t a k d ir d e b ü t ü n d e l i l l e r i n a r a s ı b u lu n u r . H iç
b ir is i ih m a l e d ilm e m iş o lu r .

ÂcAj*" (_j <U)

16 — Y A TS I VE SAB AH N A M A Z IN I
C E M ÂA TLA K IL M A K BÂBI

İe&vı * - vv\
• A>> . 1*^*1^ (jf .X». . j& 5 \ cf İS -

y k . j £ y3ı * j » j g | <ü)i3 / 0 3 (5 : ü u i < :$ S ğ fc ;

T E R C E M E S İ

796 Âişe (Radtyallâhü attha)’ûan :

Ş ö y le s ö y le m iş t ir : B e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) bu­
yu rd u ki s

« E ğ e r h a lk y a ts ı v e s a b a h n a m a z la r ı c e m â a tla r m d a k i fa z ile t i b il­

s e le r d i o n la r (iç in m e s c id i e e m e k liy e e m e k liy e d e o ls a g e l i r l e r d i . » "
Bâb : 18 KİTABÜ-L’MESACİD 645

'h 7 j ? i \ . VjÛ / ' tşt- Sgâ.J S '^ ^ U**-VW

ş !
je ^Üf\ ^ ^ & 3 j ~ J «S* : ttfî * 0 „ S * <3.' ^ ‘ ti.' |

. « ^ 5 W ^ ö j& i J j • »ll-M *^C»

***** **"

T E R C E M E S t

797) " ... E b û H ü rey re (Radıyallâhü anh)' d e n :

Şöyle d e m i ş t i r : R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h iv e S ellem ) b u y u r ­

d u kİ :
« Ş ü p h esiz m ü n a f ık la r a e n çok a ğ ır g e le n n a m a z , y a ts ı ve s a ­
b a h n a m a z la rıd ır. E ğ e r b u n la r d a k i s e v a b ı b ilm iş o ls a y d ıla r b u ik i
n a m a z (için m e s c id )e e m e k liy e e m e k liy e d e o lsa g e lirle rd i.» ”

İ Z A H I

Ebû H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îs in i B u h â r î
a z lafız f a r k ıy la v e 791 n o lu h a d îs m e tn i ile b irlik te , M ü s l i m ' d e
b u r a d a k i m e tn i a y n e n v e 791 n o lu m e tn i a z la fız f a r k ıy la v e b ir m e ­
tin h â lin d e r iv â y e t e tm iş le rd ir. <,
E b û D â v û d d a b e n z e r b ir m e tn i Ubeyy bin K a ’b ’-
d a n r iv â y e t e tm iş tir.
E l-M enhel y a z a r ı : ‘Y a tsı v e s a b a h n a m a z la r ın ın fa z ile tin in d a ­
h a ü s tü n o lm a s ın ın seb eb i, ik is in in d e u y k u v a k tin e ra s tla m a s ıd ır.
U y k u s u n u n ta tlı o ld u ğ u z a m a n d a 'A llah T e â lâ için a n c a k t a k v a s a ­
h ib i m ü ’m in y a ta ğ ın d a n k a lk a r . M ü n â fık a d a m lez z e tli u y k u s u n u
b ıra k ıp n a m a z a d u rm a z . İşte b u se b ep le y a ts ı ve s a b a h n a m a z ın ın f a ­
z ile ti d a h a ç o k tu r.
İk in c i h ik m e t, b u iki n a m a z ın g ece k a r a n lığ ın d a o lu şu d u r. G ös­
te riş iç in n a m a z k ıla n m ü n â f ık la n n g a y e si, b u iki n a m a z d a k o la y ­
c a g e rç e k le şe m e z . Ç ü n k ü g ece k a ra n lığ ın d a p e k a z k işi o n la rı g ö r e ­
b ilir. M ü n â f ık la n n d in î b ir a m a c ı b u lu n m u y o r k i o n la n c e m â a ta g it­
m ey e z o rla sın . B u n e d e n le a n ıla n iki n a m a z a g itm e k te m ü n â f ık la n n
n e d in î n e d e d ü n y e v î g a y e le ri b u lu n u r ’ d e m iş tir.
E b û H ü r e y r e (R a d ıy a llâ h ü a n h ) ’n in h a d îs in d e g e ç en
«... m ü n â fık la r...» k e lim e si ile z â h ir e n m ü s lü m a n ve k a lb e n k â f ir
646 SÜNEN-İ ÎBN-1 MÂCE

o la n h a k ik i m ü n a f ık la r m ı k a s d e d ilm iştir? y o k sa k a lb e n de m ü ’m in
o lu p g ü n a h m ü n a fık lığ ın a d ü ş e n le r m i k a s d e d ilm iştir?

K a s t a l â n i ve A y n î : B u r a d a k i m ü n a fık tâ b ir iy le k ü ­
fü r m ü n a fık la r ı d e ğ il, günah m ü n a fık la r ı k a s d e d ilm iş tir . T e h d ıd ve
t e ş d i d i ç i n m ü ’m i n l e r e m ü n a f ı k d e n m i ş t i r . Ç ü n k ü b u m ü ’ m i n l e r , m e s ­
c id e g e lm e z le r . H iç b ir ö z ü r le r i o lm a d ığ ı h a ld e n a m a z la r ın ı e v le r in d e
k ıla r la r d ı. N ite k im E b û H ü r e y r e (R a d ıy a U â h ü a n h l ’n in
E b û D â v û d ’ un s ü n e n in d e r iv â y e t o lu n a n h a d is in d e :

. . . S l f Jhç j ^ = « . . . S o n r a h iç b i r i l l e t i

o lm a d ığ ı h a ld e n a m a z la r ın ı e v le r in d e k ıla n kavm e g id e y im ...» bu­

y u r u lm u ş tu r . O h a ld e b u n la r , m ü ’m in k im s e le r d ir . T e h d ıd iç in on­
la r a m ü n â fık is m i v e r ilm iş t ir , d e m iş le r d ir .

« . . . M ü n a f ı k l a r . . . » tâ b iriy le h a k ik i m ü n â f ık la rın k a sd e d ilm iş ol­

m a sı d a m u h te m e ld ir. A b d u l l a h İ b n - i M e s ’u d (R adı-
y a llâ h ü a n h ) ’u n 779 n o lu h a d is i b u ih tim a li te ’y id e d er. Ç ü n k ü İ b n-i
M e s ’u d (R ad ıy aU âh ü a n h ) , o h a d is te :
‘V a lla h i m ü n â fık lığ ı b e s b e lli o la n m ü n a fık la r h â r iç h iç b ir im i­
z in c e m a a tta n g e r i k a lm a d ığ ın ı b ild im ’ d em iştir.
Buna göre m ü ’m in le r d e n ö zü rsü z o la r a k c e m â a tta n geri k a la n
o lm a m ış tır .

K a n a a tım c a ü çü n cü b ir ih t im a l o la r a k «... M ü n â fık la r ...» tâ b i­

r iy le d a h a g e n iş k a p s a m lı b ir a n la m k a s d e d ilm iş o la b ilir . Y â n i hem
k ü fü r m ü n â fık la r ı h e m günah m ü n â fık la r ı k a s d e d ilm iş o la b ilir . K a l ­
b e n in a n m a y a n la r m e s c id e g it m e k t e n g e r i k a ld ık la r ı g ib i k a lb e n in a ­
n ıp c e m â a t a ö z ü r s ü z g it m e y e n le r d e o lm u ş o la b ilir . B u t a k d ir d e E b û
H ü r e y r e ( R a d ı y a U â h ü a n h ) ’n i n h a d is i ile tb n -i M e s ’ u d
(R a d ıy a U â h ü a n h )’u n h a d is in in a r a la r ı b u lu n m u ş o lu r . İ b n - i
M e s ’ u d (R a d ıy a U â h ü anh) h a k ik i m ü n â fık la r d a n b a ş k a la r ın ın
c e m â a t t a n g e r i k a ld ık la r ın d a n h a b e r i o lm a m ış o la b ilir . E b û H ü ­
r e y r e (R a d ıy a U â h ü a n h ) b u n d a n h a b e r d a r o lm u ş o la b ilir .

îk i g r u b a d a , b ilh a s s a y a t s ı v e s a b a h v a k itle r in d e m e s c id e g id e ­
rek bu n a m a z la r ı c e m â a tla k ılm a k çok a ğ ır g e lm iş tir . Peygam ber
(S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) :

« E ğ e r m ü n a fık la r a n ıla n ik i n a m a z ı m e s c id d e c e m â a t la k ılm a n ın

f a z i l e t i n i ş u u r lu o la r a k b ils e le r d i e m e k liy e e m e k liy e b ile o ls a y d ı m e s ­
c id e g id e r e k c e m â a tla k ıla r la r d ı.» b u y u r m a k iste n m iş tir.
B âb : 19 KİTÂBÜ-L’MESÂCİD 647

‘ K f 3 •$* 'Cf ‘ j K* 3 u j j 3 0&» —v*\A

i ‘y ^ £ > 'y , d £ â j \ '£
‘ yfcm {j* JjV i MV^ât v < *iA—TJ Jrı_-îj| < Âcli- ( jia*l^ (J

. « jû ı^ ıîiC t f 'â i L H '•

J ^ lc lJ . « b (ij U | «jU ±U_ (i: jliUljÜ 5İ.JÜ I JU ,I u : jJ b jl j

T E R C E M E S Î
798) “ ... Ö m er bin e l-H a ttâ b (Radıyallâhü anh )'d e n rivâyet edildiğine
göre; P eygam ber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle bu y u ru rd u , d e m iştir:
«Kim k ırk gece m escid d e c e m â a tla n a m a z k ıla r ve b u s ü re c e y a t­
sı n a m a z ın ın ilk r e k ’a tin i k a ç ırm a z s a , A llah b u n u n la o k im se için
C e h e n n e m a te ş in d e n b ir â z a d lık y a z a r.» ”
N o t : Z evâid’de : H ad isin isn a d ın d a m ü rsellik ve zaaf v ard ır. T irm izi ve Dâ-
r e k u t n i : U m âre, E nes ( R .A J ’e yetişm em iş ve o n u n la b u lu şm am ıştır. D iğer râ v i
îs m â il d e ted lis ederdi, d em işlerd ir, denilir.

A>-L.il (\\)

19 — M ESCİDLERE DEVAMLI GİTM EK VE

- (ORADA CEM ÂATLA) NAM AZ KILMAK
İÇİN BEKLEMEK BÂBI

''<y ‘Kf^y.' 3 J Ç " - VAA

< ı l j | * 5 < a » .İ j | # ŞjşİifieJLj 3 b :3 b ‘ â ^ 1
’ l *"
• i;*^ ° ıS ^ *53i»-l Je j j i u a - i 4^3'âDIj . $LJâ î'£U\ cJ%' u

•* Ktl ■ 5 :* ‘- ' ■ ^ 4 • 5 ;^ c • < *"j ' :j } y (

T E R C E M E S Î

799) “ ... E b û H ü rey re (Radıyallâhü a n â ) ’d e n :

Şöyle d e m iş tir : R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A leyhi ve S ellem ) b u y u r ­
d u kİ :
648 SÜNEN-t ÎBN-İ MÂCE

«Ş ü p h esiz b irin iz m escid e g ird iğ i z a m a n , n a m a z o n u a lık o y d u

ğ u m ü d d e tç e n a m a z d a (im iş g ib i se v a b k a z a n m ış ) o lu r. V e sizd en
b irisi n a m a z k ıld ığ ı y e rd e n a y rılm a d ığ ı, a b d e sti b o z u lm a d ığ ı ve k im ­
seye e z iy e t e tm e d iğ i m ü d d e tç e m e le k le r : ‘A lla h ’ım ! B u n a m a ğ fire t
eyle. A lla h ’ım! B u n a r a h m e t eyle. A lla h ’ım! B u n u n te v b e sin i k a b u l
e y le ’ d iy e re k d u â ve is tiğ fa r e y le rle r.» ”

İ Z A H I
Bu h a d îsi B u h â r î , T i r m i z î , E b û D â v û d ve
B e y h a k i , u z u n ve k ıs a m e tin le r h a lin d e riv â y e t e tm işle rd ir.
H adîs, m escid e g ire n a d a m ın c e m â a tla k ılın a n n a m a z için m e s­
cid d e b ek led iğ i s ü re c e n a m a z la m eşg u l o lm u ş g ib i s e v a b k a z a n d ığ ı­
n a ve n a m a z k ıld ığ ı y e rd e o tu rd u ğ u s ü re c e m e le k le rin d u â ve istiğ
f a r ın a m a z h a r o ld u ğ u n a d e lâ le t e d er. T u h fe tü ’l-A hvezî y a z a rın ın b e ­
y â n ın a g ö re d u â ve is tiğ fa r e d e n m ele k le r, h a fa z a m e le k le ri v e y â g e ­
zici m e le k le r y a h u t u m u m î m e le k le r o lab ilir. M e le k le rin s ü re k li d u â
ve is tiğ fa r e d işle ri üç ş a r t a b a ğ la n m ış tır : B irinci ş a rt; K işinin, n a ­
m az k ıld ığ ı y e rd e n a y rılm a m a s ıd ır. M ü e llifin riv â y e tin d e o ld u ğ u g i­
bi B u h â r î ve E b û D â v û d ’ u n riv â y e tin d e h a d îs in zâ-
h irin e g ö re b u ş a r t k o ş u lm u ş tu r. E l-M enhel y a z a rı, b u h a d is i a ç ık la r ­
k e n : ‘N a m a z d a n s o n ra y e rin d e n k a lk m a m a k k a y d ı, e k s e ri h a lle r iti­
b a riy le d ir. Y âni b u k a y ıt ş a r t m a h iy e tin d e d e ğ ild ir. Ö n em li olan , k i­
şin in m esc id d en ç ık m a m a s ıd ır. N a m a z d a n s o n ra y e rin d e n k a lk ıp y i­
n e m escid için d e b a ş k a b ir y e rd e d u r a n k işi için m e le k le r d u â ve
is tiğ fa r la rın ı k e sm e y ip s ü r d ü r ü r le r .’ d er.
T i r m i z î ’ n in riv â y e tin d e b u kay ıt;
= « ...K iş i m esc id d e k a ld ığ ı sü re c e ...» d iy e g eçer. Bu ifa d e El-M en-
h e l’in y o ru m u n u t e ’yid ed er.

H u lâ sa, m escid e n a m a z için g ire n kişi n a m a z k ıld ığ ı y e rd e b e k ­

le sin v e y â m esc id in b a ş k a b ir y e rin e g eçip o r a d a b e k le sin m esc id d en
ç ık ın c a y a k a d a r m e le k le r o n a d u â ve is tiğ fa r e tm e y e d e v a m e d e r­
ler.

N a m a z k ılın a n y e rd e s a b it d u r m a k ş a r t o lm a y ın c a iki ş a r t kal-

ntiş o l u r :
B irisi, a d a m m a b d e s tin in b o z u lm a m a sıd ır. T i r m i z î ’ n in ri-
v â y e tin e g ö re H a d r a m û t ’ l u b ir a d a m E bû H ü r e y r e
(R a d ıy a U âh ü a n h ) ’y e :
Bâb : 19 KİTÂBÜ-L’MESÂCİD 649

«A bdestin b o z u lm a sı nedir?» d iy e so rm u ş. E bû H ü r e y r e
(R a d ıy a llâ h ü a n h ) d e : -i » l # L i = «Sessiz v e y â sesli y e l­
dir.» diy e c e v a b v e rm iştir.
E l-M enhel y a z a rın ın b ild ird iğ in e g ö re Î b n ü ’ l - M ü h e l l e b :
H a d îs te n a n la ş ılıy o r ki m esc id d e a b d e s tin b o z u lm a sı h a ta d ır. S a ­
h ib in in , m e le k le rin d u â ve is tiğ fa r la rın d a n m a h ru m k a lm a s ın a seb ep
olu r, d e m iştir.
D iğ e r ş a rt, söz v e y â fiil ile k im sey e eziy et e tm e m e k tir.

H A D ÎSİN FIKIH Y Ö NÜ

1 — C e m â a tla n a m a z k ılm a k için m escid e g id e n kişi, n a m a z için

b ek led iğ i s ü re c e n a m a z d a y m ış gibi s e v a b k a z a n ır.
2 — A d am m escid için d e k im se y e eziy et e tm e d ik ç e ve a b d e sti
b o z u lm a d ık ç a m ele k le r, k e n d is in e d u â ve is tiğ fa r e d e rle r.
3 — M escidde e z iy e t e tm e k v e y â y e lle n m e k m e le k le rin d u â ve
is tiğ fa r la rın ın k e silm e sin e se b ep olur.
4 — A b d e stsiz o la r a k m escid d e d u r m a k c â iz d ir.

T E R C E M E S İ

800) " ... E b û H ü rey re (R a d ıya llâ h ü anh)'d e n rivâyet edildiğine göre;
P eygam ber (Sallallahü A le y h i ve S ellem ) şöyle buyurdu, dem iştir :

« G u rb e tte k i a d a m aile e fra d ın ın y a n m a d ö n d ü ğ ü z a m a n k e n d i­

s in in d ö n ü şü y le , o n la r s e v in d ik le ri gibi; A llah , m esc id le ri n a m a z ve
z ik ir için v a ta n e d in e n ( b u r a la r a d e v a m lı g id en ) h e r m ü s lü m a n
a d a m (m b u h ali) için se v in ir.» ”
N o t : ‘Z ev â id ’de isn a d ın ın sa h ih ve ric â lin in sik a la r o ld u ğ u b ild irilm iştir.
K ütüb-i S itte sa h ip le rin d e n yalnız m üellifin riv ây e t e ttiğ i b u h ad îsi el-H âkim
650 S Ü N E N -İ ÎB N -İ M Â C E

de riv ây e t e tm iştir. M etin d e geçen ‘T ebeşbiiş’ü n aslı iki d o s tta n b irisin in gelişiy­
le d iğ e rin in sevinm esi, yönelm esi, güleryüz g ö sterm esid ir. C aım 'ü s-S ağ ir'in şerh i
es-S irâc ü ’l-M ünir’de b ey a n edildiğine göre Z a m a h ş e r i: B u ra d a ‘T eb eşb ü ş’te n m a k ­
s a d ; k u lu n m escid lere gönül bağ lay ışın d an A llah 'ın râz ı e lm a sı ve b u güzel dav ­
ra n ışın ın O ’n u n k a tın d a m a k b u le geçm esidir, d em iştir. S in d i d e k elim en in lü g a t
m â n â sım n a k le ttik te n s o n r a : B u ra d a k asd ed ilen m â n â A llah'ın o k u lu zâ tın a
y ak ın laştırm ası, ik râ m ve in ’a m d a b u lu n m a sıd ır, d em iştir.

• <>—-ü» ^ J U - I j j b :j u l ^

T E R C E M E S İ

801) " ... A bdullah bin A nır ( R a d ty a llâ h ü a n h iim â )' d a n :

Ş ö y le d e m i ş t i r : B iz , R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e lle m ) ile

b era b er akşam n a m a z ın ı k ıld ık t a n so n ra (e v in e ) dön en döndü ve
b e k liy e n b e k le d i. B ir s ü r e s o n r a R e s û lu lla h (S a lla lla h ü A le y h i v e S e l­
le m ) k oşa ra k , h ız lı n e fe s a la r a k ve d iz k a p a k la r ı a ç ılm ış b ir h a ld e
g e ld i. V e (b iz e ) b u y u rd u k i s

«M ü jd e le n in iz . İş te R a b b in iz gök k a p ıla r ın d a n b ir kapı a ç m ış ,

m e le k le r e k a rşı s îz le r le övü n erek (o n la r a ) : ‘Ş u k u lla r ım a b a k ın ız .
B ir f a r z ı k ılm ış la r v e d iğ e r fa r z ı b e lk iy o r la r ,’ b u y u r u y o r .»”

N ot : Z ev âid ’de : Bu, sa h ih b ir isn a d d ır. R icâli s ik a la rd ır, d en m iştir.

B u h ad is de b u n d a n önceki gibi K ütüb-i S itte sa h ih le rin d e n yalnız m ü e llif ta ­
ra fın d a n riv ây e t ed ilm iştir.
H adis, b ir farz n am az ı c e m â a tla k ıld ık ta n so n ra m escid d en çık m ay ıp d iğ e r
fc.rzı beklem enin ü s tü n faziletin i b ild irm ek te d ir. H ad iste geçen ‘A k k ab a’ fiili,
T a ’k îb ’ m a sd a rın d a n alın m a d ır. S in d i'n in b ey an ın a göre S u y û ti : M pscidlerde
‘T .ı'k îb ’ b ir fa rz n a m a z d a n so n ra m escid içinde d iğ eri için b ek lem e k tir, d em iştir.
E s-S ıh âh ’ta ise : N am a zd a T a ’k ib ’, n am azı k ıld ık ta n s o n ra d u â, d ilek ve b en z eri b ir
şey için o tu rm a k tır, denilm iştir.
H a d isin so n u n d a k i A llah’ın b u y ru ğ u , t a ’k ib k elim esi ile S u y û tî’n in tâ r if e t­
tiğ i m â n â n ın kasd ed ild iğ in e d elâle t eder.
B â b : 19 K ÎT Â B Ü -L 'M E S Â C ÎD 651

<t: ) Î > ü — A *T
W» «*• ** +* ^

HÜ ü* 1 ^ r < j } C f ‘ d . ' Oc

• i - T ^ <s»ı * - c ; w i : j ü i&ı j i . . ju v ı ^ »ja^ u < * j c S\

”” ^ - ' ' 5J ..
. « *;"vi

T E E C E M E S 1

S02) " ... E b û Suid-i H u d ri (RadtyaU ahii a ıth )'â en :

Şöyle d e m i ş ti r : R e sû lu lla h (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) b u ­

y u rd u kİ :
«Siz, a d a m ın m esc id le re g id ip g elm eyi itiy a t h â lin e g e tird iğ in i
b ild iğ in iz (veyâ) g ö rd ü ğ ü n ü z z a m a n , o n u n im a n lı o ld u ğ u n a ş â h itlik
ediniz. A llah T eâlâ; j »ju lil = «Ş üphesiz A l­
la h 'ın m esc id le rin i a n c a k A lla h 'a ... in a n a n la r im â re t e d e rle r.’ (16)
b u y u rm u ş tu r.» ”
İ Z A H I
Bu h a d isi T i r ra i z i de riv â y e t e d e re k h a s e n o ld u ğ u n u sö y ­
lem iştir. Â y e tte k i 'İm a re t' k elim esiy le k a sd e d ile n m â n â h u s u s u n d a
â lim le r iki g ö rü ş riv â y e t e tm iş le r d ir : B u n la rd a n b ir k ı s m ı : İm â re t-
te n m a k sa d , m a ’lum o lan m â n â d ır. Y âni m esc id le ri y a p m a k , b in a y ı
s a ğ la m la ş tırm a k , o n a rm a k , y ık ıld ığ ı z a m a n y e n id e n y a p m a k tır. K â­
f ir kişi b u n d a n m e n ed ilir. H a ttâ b ir m escid y a p ılm a sın ı v â s iy e t e t­
se b u v â siy e ti k a b u l e d ilm e y e c e k tir, d e m işle rd ir. İkinci k a v le g ö re
im â r e tte n m a k s a d m escide g irm e k ve o ra d a o tu rm a k tır.
İm â re t, iki k a v le göre de m ü 'm in in ş â n ıd ır. ö z e llik le m esc id le ri
ib â d e tle ve k ılın a n c e m â a t n a m a z la rıy la c a n la n d ırm a k , e n b ü y ü k
m â n e v i im â re ttir. M escidlere n a m a z için gidip gelm eyi itiy a d h â li­
n e g e tire re k sık sık g irip ç ık a n k im se n in b u h â li, m ü ’m in o lm a sın ın
a lâ m e tid ir. B u n u n için de h a d is te böyle a d a m ın im a n lı o lu ş u n a şehâ-
d e t ed ilm esi e m re d ilm iştir.
Ş e h â d e tte n m ak sa d , böyle a d a m ın m ü ’m in o ld u ğ u n u d ille söyle­
m ek m i y o k sa k a lb e n itik a d e tm e k m id ir?

(16) T evbe : 18
652 SÜNEN-İ İBN-t MÂCE

S i n d i ’ n i n b e y â n ın a g ö re T ı y b i : ‘» ...Ş e h â d e t e d in iz ...»
e m rin in m â n â s ı : A d a m ın im a n lı o ld u ğ u n a k e sin lik le h ü k m e d in . Ç ü n ­
k ü şe h â d e t, k a lb te k i k a n â a t ve in a n c a u y g u n o la r a k d ille k e s in söz
sö y le m e k tir,’ d e m iştir. S i n d i : T ı y b i ’ n in y o ru m u , h a d is in
s o n u n d a , h a d îs in h ü k m ü n ü te ’y id m â h iy e tin d e o k u n a n â y e tte u y g u n
o la n y e g â n e y o ru m d u r. A n c a k şöyle h ir s o ru n v a r : B u h â r î ve
M ü s 1 i m ’ in riv â y e t e ttik le ri b ir h a d îs e göre; S a ’d (R ad ıy allâ-
h ü a n h ) b ir a d a m h a k k ı n d a : ‘Ş ü p h e siz b u a d a m m ü ’m in d ir.’ d e y in ­
ce P e y g a m b e r (S a lla lla h ü A ley h i ve S ellem ) :
«V eyâ m ü slü m a n d ır.» b u y u rm u ş tu r. Bu h a d is, k im se n in im a n lı
o lm a s ın a k e sin lik le h ü k m e tm e n in n e h y in e d e lâ le t e d e r.
Bu s o ru n a şöyle c e v a p v e rile b ilir : S a ’ d (R a d ıy a U âh ü a n h ) ’m
h a d îs in d e b a h si g e ç e n a d a m , m e sc id le re m ü d â v im değildi. B u s e ­
b e p le o n u n im â n ın a k e sin lik le h ü k m e d ilm e m e s i a rz u la n m ış tır. M es­
cide m ü d â v im k im se n in ise im a n lı o lm a s ın a E b û . , S a i d (Ra-
d ıy a llâ h ü a n h ) ’in h a d isi g e re ğ in c e h ü k m e d ilm e lid ir.
M e z k û r p ro b le m şöyle d e ç ö z ü le b ilir : E b û S a i d (R adıyal-
lâ h ü a n h ) ’ın h a d is in d e k i im a n d a n m a k sa d , İslâ m iy e ttir, teslim o lm a k ­
tır. Y âni m e sc id le re d e v a m e d e n k im s e n in m ü s lü m a n o lm a s ın a h ü k ­
m ed ilir. A m a için d e k i in a n c ın g e rç e k m â h iy e tin i a n c a k A lla h b ilir.
F a k a t b u çözüm şe k lin e şöyle itira z e d ile b ilir: K işin in m ü slü m a n -
lığ m a h ü k m e tm e k için m escid ler, d e v a m e tm e s in e ih tiy a ç y o k tu r.
Ç ü n k ü m e sc id le re m ü d â v im o lsu n o l m a s ın : ‘B en M ü s lü m a n ım ’ d iy e n
h e rk e s in m ü s lü m a n lığ m a h ü k m e d ilir.
En u y g u n y o ru m şekli, h a d is te k i ş e h â d e tte n m a k s a d ın m esc id le ­
re m ü d â v im o lan k işin in im a n lı o ld u ğ u n a k a n â a t e d ip itik a d e tm e k
o ld u ğ u n a d â ir o la n y o ru m d u r.

İKİN Cİ CİLD’İN SO N U
Ü Ç Ü N C Ü CİLD NA M AZI LÂYIKI VEÇHİLE
EDÂ ETM EK KİTABI İLE
BAŞLAYACAKTIR.
 K İT A B IN S A H İF E L E R İN E G Ö R E M E V Z U L A R IN
M ÜCM EL F İH R İS T İ

40 U ykudan u y an a n ad a m , elin i y ık a m ad a n önce k a b a so k a b ilir m i?

b i b i .......................................................................................... 5
393— N o Ju E b û H ü re y re (R .A .) H ad isi ........................................... 5
394— N o.lu A bdullah b. Ö m er (R .A .) H ad isi ................................... 6
395— N o.lu C â b ir (R .A .) H ad isi ................... 6
396— N o.lu E l-H ârîs (R .A .) H a d is i ................... 6
H a d isle rin i z a h ı .................................................................................... 7
H a d is te n ç ık a rıla n fık h i h ü k ü m le r ........................... 11
41 A b d estte te sm iy e (A llah ’ı a n m a k ) h a k k ın d a gelen h a d is le r b â b ı ... 12
397— N o Ju E b û Said-i H u d rî (R .A .) h a d isi .......... 12
398— N o Ju S a îd b. Z eyd (R .A .) h a d îsi .................................... 12
399— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h a d îsi .......................................... 13
400— N o Ju S ehl b. S a id es-S aîdî (R .A .) h a d îsi ............... 13
H a d isle rin izah ı ............................................................................ 14
42 A b d estte sa ğ d a n b a şla m a k b â b ı .................................................................... 17
401— N o.lu Âişe (R .A .) h a d isi ........................................................... 17
İZ A H I .................................................................................................... 18
402— N o Ju E b û H ü re y re (R .A .) h a d isi ........................................... 19
43 B ir av u ç ta n m azm aza ve istin şa k b â b ı .................................................... 19
403— N o.lu İbn-i A b b âs (R .A .) h a d isi ........................................... 20
404— N o Ju Ali (R .A .) h a d isi .................................................................... 20
405— N o Ju A bdullah b. Y ezîd (R .A .) h a d îs i ................................... 20
Ü ç h a d isin izahı ......................... 20
44 İs tin ş a k ve L stinsarda m ü b â lâ ğ a e tm e k b â b ı ............................................. 24
406— N o Ju Selem e b. K ays (R .A .) h a d isi ........................................... 24
İZ A H I ... ............................................................................................ 24
407— N o Ju L ak ît b. S â b îr a (R .A .) h a d îs i ........................................... 26
İZ A H I ................... 26
H a d is te n ç ık a rıla n fık h i h ü k ü m le r ........................................... 27
408— N o.lu A bdullah b. A bbâs (R .A .) h a d isi ................................... 27
İZ A H I .................................................................................................... 28
409— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad îsi ........................................... 28
45 B ire r d efa a b d e st (u zu v ların ı y ık a m a k ) h a k k ın d a gelen (h a d îsle r)
b â b ı ............................................................................................................................ 28
410— N o.lu S â b it b. E bî S afiyye es-S üm âli (R .A .) h a d isi ........... 29
411— N o Ju İb n -i A bbâs (R .A .) h a d îsi ........................................... 31
İZ A H I ................................................................... 31
412— N o.lu Ö m er b. H a tta b (R .A .) h ad isi 32
46 A b d est u zu v larım ü ç e r d efa y ık a y arak a b d e st a lm a k b â b ı .................... 32
413— N o.lu Ş ak i b. Selem e (R .A .) h ad îsi ................................... 32
414— N o Ju E l-M uttalib b. H a n ta b (R .A .) h a d îsi ........................... 33
415— N o.lu E b î H ü re y re (R .A .) h ad isi .......................... 33
416— N o Ju A bdullah b. E bî E v fâ (R .A .) h ad isi ........................... 34
417— N o.lu E b û M âlik El-Eş’a ri (R .A .) h a d isi ... 34
418— N o.lu E r-R ubeyyi bint-i M uavviz (R .A .) h ad isi ................... 35
B u b â b ta k i h a d îsle rin izahı ................................................... 35
47 B irer, ik işe r ve ü ç e r d efa elleri y ık a y arak a b d e st alm ak b â b ı ........... 36
419— N o.lu A bdullah b. Ö m er (R .A .) h ad isi ................................... 36
İZ A H I ............................................................................................. - 37
654 FİHRİST

Bab No. Hadîs No. Hadisin Râvisi Sahife No.

420— N o Ju Ubeyy b. KaTs (R .A .) h a d îs i ................... 39

48 A b d estte ik tis a t ve b u n d a isra fın k e ra h e ti b â b ı 40
421— N o Ju Ü beyy b. K a ’b (R .A .) h a d îsi ... ........... 40
İZ A H I ........................................................................... 40
422— N o lu A m r b. Ş uay b (R .A .) h a d îsi ................... 41
İZ A H I ........................................................................ 41
H a d îs te n çık arıla n fık h i h ü k ü m le r ........... 43
423— N o.lu E b û İsh a k es-Ş âfiî (R .A .) h ad isi ........... 44
424— N o Ju A bdullah b. Ö m er (R .A .) h ad îsi ........... 44
425— N o.lu A bdullah b. Ö m er (R .A .) h a d isi ........... 45
İZ A H I ........................................................................... 45
49 A bdest isb ağ ı ( ta m alın m a sı) h a k k m d a k i h a d îsle ri b â b ı 46
426— N o Ju A bdullah b. A bbâs (R .A .) h a d îsi ........... 46
İZ A H I ........................................... ........................... 46
427— No lu E b û Said-i H u d rî (R .A .) h a d îsi ........... 47
İZ A H I ........................................................................... 47
428— No lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad îsi ................... 48
50 S ak al tah lili h ak k ın d a k i h a d is le r b â b ı ... ................... 49
429— N o.lu A m m â r b. Y â sir (R .A .) h a d îsi ........... 49
430— N o.lu O sm an (R .A .) h ad îsi ........... ................... 50
431— N o Ju E nes b. M âlik (R .A .) h a d îsi ................... 50
432— N o Ju A bdullah b. Ö m er (R .A .) h a d îsi .......... 50
433— N o.lu E b û E yyûb E l-E nsâri (R .A .) h a d îsi ... 51
İZ A H I ................................................... ................... 51
51 B aşa m e sh etm ek h ak k ın d a gelen h a d îsle r b â b ı ........... 53
434— N o.lu A m r b. Y ahya (R .A .) h a d îs i ................... 53
İZ A H I ........................................................................... 54
435— N o.lu O sm an b. A ffân (R .A .) h a d îsi ........... 58
436— N o.lu Ali (R .A .) h a d isi ................................... 58
437— N o Ju Selem e b. E l-E kra (R .A .) h ad îsi ..: ... 58
438— N o.lu M uavviz b. A frâ (R .A .) h ad îsi ........... 59
İZ A H I ................................ .......................................... 59
Selem e (R .A .)’m h a l tercem esi ................... 59
52 K u la k la rın m eshi h ak k ın d a gelen h a d îsle r b âb ı ........... 60
439— N o Ju A bdullah b. A bb âs (R .A .) h ad isi ........... 60
İZ A H I ........................................................................... 60
440— N o.lu E r-R ubeyyi bint-i M uavviz (R .A .) h ad isi 61
441— N o Ju E r-R ubeyyi bint-i M uavviz ( R .A .) h ad isi 61
442— N o Ju El- M ık d âm b. M â d ik erîb (R .A .) h ad îsi 61
İZ A H I ..................... i................................................ 62
53 K u la k la r b a şta n d ır, b â b ı ........................................................... 62
443— N o.lu A bdullah b. Z eyd (R .A .) h a d îsi ........... 63
E l-M ikdam b. m a 'd ik e rib (R .A .) h al te rcem esi 63
444— N o.lu E b û Ü m ân e (R .A .) h ad isi ................... 64
445— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad isi ................... 64
İZ A H I ........... ........................................................... 64
54 P a rm a k la n h ilâ lla m a k b â b ı ................................................. 66
446— N o.lu E l-M üstevrid b. Ş e d d â d (R .A .) h ad isi 66
E b û Ü m âm e (R .A .)’m h a l te rcem esi ........... 66
 FİHRİST 655

Bab No. Hadîs No. Hadisin Râvisi Sahife No.

İZ A H I .........................................................v 67
447— N o.lu A bdullah b. A bbâs (R A .) h ad isi ................................. 68
448— N o lu L akit b. S a b ira (R .A .) h ad isi ................................. 69
İZ A H I ................................................................................................... 69
449— N o lu E b û R a f i (R .A .) h a d îsi ................................................... 71
55 A rakıybı y ık a m a b â b ı .................................................................................... 71
450— N o lu A bdullah b. Ö m er (R .A .) h a d isi ................................... 71
İZ A H I ................................................................................................... 72
H a d is te n çık a rıla n h ü k ü m le r ................................................... 73
H ad îsi rivâyet ed e n le r ... ... 74
451— N o lu Âişe (R .A .) h a d î s i ................................................................... 75
452— N o.lu E b û Selem e (R .A .) h a d isi ................................................... 75
İZ A H I .................................... 76
453— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h a d isi ........................................... 76
454— N o lu C âb ir b. A bdillah (R .A .) h ad isi ..................................... 77
455— N o lu H âlid b. V elid (R .A .) h a d isi ..................................... 77
56 A y a k la n y ık a m a h a k k ın d a gelen h a d îsle r b â b ı ..................... 78
456— N o lu E b û H ayye (R .A .) h a d isi ........................................... 78
İZ A H I ... ........................................................................................... 78
457— N o lu E l-M ikdâm b. M â d ik erib (R .A .) h a d is i ................... 82
458— N o.lu El-R übeyyi b. M uavviz (R .A .) h a d îsi ........................... 82
İZ A H I ................................................................................................... 82
57 A llah T e â lâ ’n ın e m ri ü ze rin e a b d e st a lm a k h a k k ın d a gelen h a d îsle r
bfifat ................................................... 84
459— N o lu C âm i b. Ş e d d a d (R .A .) h a d i s i ........................................... 84
İZ A H I ................................................................................................... 85
460— N o lu R ifâ a b. R â fi (R .A .) h ad isi ........................................... 85
58 A b d estten so n ra su se rp m e k h a k k ın d a gelen h a d îsle r b â b ı .............. 86
461— N o lu E l-H akem b. S ü fy an (R .A .) h ad isi ........... 86
İZ A H I .......................................................... 86
H a d isin fık ıh yönü ................................................................... ... 87
462— N o.lu Z e y d b . H a rise (R .A .) h ad isi ......................... 88
463— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h a d îsi ........................................... 89
İZ A H I ................................... ... ................................................... 89
464— N o.lu C âb ir (R .A .) h a d isi ........................................................... 90
59 A b d est ve gusfilden so n ra m e n d il k u lla n m a k b â b ı .............................. 90
Z eyd b. H â rise (R .A .) hal te rc em e si ................................................... 90
465— N o lu Ü m m ü H â n i (R .A .) h a d isi ........................................... 91
İZ A H I ................................................................................................... 91
Ç eşitli riv ây e tle rd e n ç ık a rıla n h ü k ü m le r ........................... 91
466— N o.lu K ays b. S a ’d (R .A .) h a d îsi ............................................. 92
467— N o.lu Ibn-i A bbâs (R .A .) h a d isi .................................... 93
İZ A H I ................................................... 93
K u ru lam a y ı m e k ru h gö ren ler ................................................... 93
K u ru lam a y ı m u b a h g ö ren le r ................................................... 94
Ş â fiile r’in g ö rü şü ........................................................................... 94
S u y u s ilk e le m e k .................................................................................... 95
468— N o.lu S elm an - F â ris i (R .A .) h a d isi ........................................... 96
İZ A H I .................................................................................................... 96
656 FİHRİST

B ab N o. H a d is N o. H a d îsin H âvisi S a b ite No.

60 A b d esttep s o n r a sö y len en d u â b â b ı ........................................................... 96

469— N o Ju E n es b. M â lik (R .A .) h a d îsi ........................................... 97
ÎZ A H I .................................................................................................... 97
470— N o Ju Ö m er b. E l-H a ttâ b (R .A .) h a d îsi ................................... 98
İZ A H I ................. 98
61 S a n b a k ır (k a p ) ile a b d e st a lm a k b â b ı ................................................... 100
471— N o Ju A bdullah b. Z eyd (R .A .) h a d îsi ................................... 100
İZ A H I ................................................................................................ 100
H ad îsin fık ıh y ö n ü ........................... 100
472— N o Ju Z eyneb b int-i C ahş (R .A .) h a d isi ................................... 101
İZ A H I ........................... 101
Z eyneb (R .A .)’m h a l te rcem esi ................................................... 101
473— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad îsi .......................................... 102
62 U y u m ak tan dolay ı a b d e st a lm a k b â b ı ........................................................... 102
474— N o Ju  işe (R .A .) h a d îsi ........................................................... 102
475— N o Ju A bdullah b. M es’u d (R .A .) h a d îsi .................................. 103
476— N o Ju A bdullah b. M es’u d (R .A .) h a d îsi .......... 103
477— N o Ju A h b. E b î T âlib (R .A .) h a d îsi .......................................... 104
478— N o.lu S a fv â n b. A ssâl (R .A .) h a d îs i 104
H a d îsle rin i z a h ı .................................................................................... 104
U yku h a k k ın d a â lim le rin g ö rü şleri .......... 105
63 E rk e k lik u z v u n a elin d o k u n m a sın d a n d o lay ı a b d e st a lm a k b â b ı ... 108
479— N o Ju B ü s re bint-i S afv ân (R .A .) h ad isi ................................... 109
İZ A H I .................................................................................................... 109
H ad îsin fık ıh y ö n ü ............................................................................ 112
H ad isi ta h rîç e d e n le r ................................................................... 113
480— N o Ju C â b ir b. A bdillah (R .A .) h ad îsi 113
B ü sre (R .A .)’m hal te rc e m e si ................................................... 113
481— N o Ju Ü m m ü H ab ib e (R .A .) h ad îsi ................. 114
482— N o.lu E b û E yyûb (R .A .) h ad îsi ........... 115
64 E rk e k lik uzvuna d o k u n m a h a k k ın d â k i r e h s a t b â b ı .............................. 115
483— N o.lu T alk b. Ali (R .A .) h ad isi ................................................... 115
İZ A H I ........... 115
H ad isin fık ıh yönü ........................................... 117
484— N o Ju E b û Ü m âm e (R .A .) h ad isi ........................... 118
65 A teşte pişen şeyleri y em ek ten dolayı a b d e st alm ak b â b ı ...................... 118
485— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad îsi .......................................... 118
486— N o Ju  işe (R .A .) h a d isi ........................................................... 119
487— N o Ju Y ezîd b. E bî M âlik (R .A .) h ad îsi .................................. 119
İZ A H I ................................................................................................... 120
66 A teşte pişen şeyleri y em ekten dolayı a b d e st a lm a m a h ak k ın d a ki
r u h s a t b â b ı ............................................................................................................ 121
488— N o.lu İbn-i A bbâs (R .A .) h ad îsi .................................................. 121
489— N o Ju C â b ir b. A bdillah (R .A .) h ad îsi .................................. 122
490— N o.lu Z ü h rî (R .A .) h a d îsi ........................................................... 122
491— N o Ju Ü m ü Selem e (R .A .) h a d îsi ........................................... 123
492— N o.lu S ü v ey d b . N û m an (R .A .) h a d isi .......................... 123
493— N o Ju E b û H ü re y re (R .A .) h a d îs i ..................................... 124
B u b â b ta k i h a d îsle rin izahı............................................................... 124
 F I H Rİ ST 657

Bab No. Hadis No. Hadisin Hâvisi Sahife No.

67 Deve e tlerin d e n dolayı a b d e st alm ak h a k k ın d a se le n h a d isle r bâbı 126

494— N o.lu B e râ b. Âzib (R .A .) h a d îsi .......................................... 126
495— N o.lu C â b ir b. S em û re (R .A .) h ad isi .................................. 126
496— N o.lu Ü seyd b. H u d a y r (R .A .) h ad isi .................. 129
497— N o.lu A bdullah b. A m r (R .A .) h ad îsi .................................. 129
ÎZ A H I .................................................................. 130
68 S iit iç m ek ten dolayı m azm aza b âb ı ........................................... 130
498— No.lu İbn-i A bbâs (R .A .) h ad îsi .......................................... 130
499— No.lu Ü m rnü Selem e (R .A .) h a d îsi ......................................... 131
500— N o.lu S ehl b. S a ’d es-Saîdi (R .A .) h ad îsi .......................... 131
501— N o.lu İ s h a k b. İ b râ h im (R .A .) h ad îsi .................................. 131
İZ A H I ... 132
69 ö p m e k te n dolayı a b d e st a lm a k b â b ı ..................................................... 132
502— N o.lu U rve b. Z ü b ey r (R .A .) h ad îsi ........... 133
503— N o.lu Z eyneb es-Sehm iye (R .A .) h a d îs i ................................... 133
İZ A H I .................................................................................................... 133
D ok u n m an ın a b d e sti b o zd u ğ u n u s ö y le y e n le r........................... 135
Ş ehvetle d o k u n m a n ın a b d e sti b o zd u ğ u n u söyleyenler ... 137
H anefî ve Ş âfiî m ezhebine göre a b d e sti b o za n d o k u n m a 137
70 M ezîden dolayı a b d e st a lm a k b âb ı ............................................................ 138
504— N o.lu Ali (R .A .) h ad îsi ................................................................... 138
İZ A H I .................................................................................................... 138
505— — N o.lu M ik d â d b. El-Esved (R .A .) h a d îsi ........................... 139
İZ A H I .................................................................................................... 140
B u h a d îste n çıkan fık h î h ü k ü m le r ........... 140
506— N o.lu S ehl b. H uneyf (R .A .) h a d îsi ........................................... 141
İZ A H I ........... 141
H ad îsin fık h î yönü ........................................................................... 142
507— N o.lu A bdullah b. A bbâs (R .A .) h ad îsi ................................... 143
71 U yum ak için a b d e st alm ak b â b ı ... _........................................................... 143
508— N o.lu İbn-i A bbâs (R .A .) h ad îsi .......................... 144
İZ A H I .................................................................................................... 144
72 H e r n am az için a b d e st a lm a k ve b ü tü n n a m a z la rı b ir a b d e stte
k ılm ak b âb ı ............................................................................................................ 145
509— N o.lu E n es b. M â lik (R .A .) h ad îsi ........................................... 145
İZ A H I .................................................................................................... 145
B ir ab d e stle b ird e n faz la farz n am az ın k ılın ıp k ılın am a y a­
cağı h u su su n d a âlim le rin g ö rü şü ... ................................... 146
510— N o.lu B ü rey d e ( R .A .) h ad isi ........................................................... 14S
İZ A H I ...................................* ............................................................ 149
İk i h a d îste n ç ık a rıla n fık h î h ü k ü m le r ................................... 150
511— N o.lu El-Fadl b. M ü b eşşir (R .A .) h a d îsi ................................... 150
İZ A H I .................. 150
73 A b d est üzerin e a b d e st a im a k b â b ı ............................................................ 151
512— No.lu E bû G u tay f el-H üzelî (R .A .) h ad îsi ........................... 151
İZ A H I .................................................................................................... 152
H ad îsin fık ıh yönü ................................... 152

S ü n en i İbn-i M âce — C. : 2 - F. 42
658 FİHRİST

Bab No. Hadîs No. Hadîsin Râvisi Sahile No.

74 A bd est a lm a n ın a n c a k ab d e stsizlik ten d o lay ı lü z u m u b â b ı ............ 158

513— N o.lu A bb âd b. T em im (R .A .) h a d îsi ................................... 153
İZ A H I ................................... 153
514— N o.lu E b û Saîd-i H u d rî (R .A .) h a d isi ................................... 156
İZ A H I ... .................................................................. 157
515— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h a d îsi ........................................... 156
516— N o.lu M u h am m ed b. A m r b. A tâ (R .A .) h ad îsi ................... 157
75 N ec âse tin girm esiyle, n ecislenm eyen su m ik ta rın ın b ey â n ı b â b ı ... 158
517— N o.lu A bdullah b. Ö m er (R .A .) h ad îsi ................................... 158
518— N o.lu A bdullah b. Ö m e r (R .A .) h ad îsi ................................... 158
İZ A H I .................................................................................................... 159
H a d îsin fık ıh yönü ............................................................................ 161
7(f H av u z lar b â b ı ..................................................................................................... 162
519— N o.lu E b û S aîd H u d rî (R .A .) h ad îsi 162
İZ A H I .................................................................................................... 163
520— N o.lu C â b ir b. A bdillah (R .A .) h ad îsi .................................... 163
İZ A H I ......................... 163
521— N o.lu E b û Ü m âm e el-B âhili (R .A .) h a d îsi ........................... 164
İZ A H I .................................. 164
H a d îsin fıkıh yönü ........................... 165
77 H enüz yem ek yem eyen çocu ğ u n bevli h ak k ın d a gelen h a d îs le r b â b ı 166
522— N o.lu L ü b âb e b int-i H â ris (R .A .) h ad îsi....................................... 166
İZ A H I ................................... 167
523— N o.lu Âişe (R .A .) h a d î s i .................................................................... 167
İZ A H I .................................................................................................... 167
524— No.lu Ü m m ü K ays bint-i M ih san (R .A .) h ad îsi ..................... 168
İZ A H I ................................... 168
Ü m m ü K ay s’ın h al te rcem esi ................................................... 170
525— N o.lu Ali (R .A .) h a d îsi ................................................................. 171
İZ A H I .................................................................................................... 172
526— N o.lu E b u ’s-Sehm (R .A .) h ad îsi .......... 173
527— N o.lu Ü m m ü K ü rz (R .A .) 173
B u b â b ta geçen h a d îsle rd e n çık a rıla n fık ıh h ü k ü m le ri ... 174
78 B evlin isa b e t e ttiğ i y erin n asıl y ıkan acağ ı b â b ı ............................ 174
528— N o.lu E n es b. M âlik (R .A .) h a d îsi .................................. ... 174
529— No.lu E b û H ü re y re (R .A .) h a d îsi ........................................... 175
530— N o.lu V âsile b. El-E skâ (R .A .) h a d îsi ................................... 176
B u b â b ta k i h a d îsle rin izahı ........................... 176
F ık h i h ü k ü m le r ............°c)................................................................... 178
79 Y er y ü zü n ü n b ir kısm ı d iğ e r b ir k ısm ı tem iz ler b â b ı ..................... 179
531— N o.lu A b d u rra h m a n b. Avf (R .A .) h a d îsi ........................... 180
İZ A H I ................................................. ISO
H a d îs te n çık an fık ıh h ü k ü m le ri ........................................... 182
532— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h a d îsi ........................................... 182
İZ A H I .................................................................................................... 182
533— N o.lu B enî A bdi’l E şhel (R .A .) h ad îsi ............................ 183
H a d îs te n ç ık a rıla n fıkıh h ü k ü m le ri ........................................... 184
80 C ü n ü b ile to k a la şm a k b âb ı ............................................................................. 185
534— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h a d îsi ... 185
535— N o.lu H uzeyle b, Y em ân (R .A .) h a d îsi....................................... 185
 P İ H RI ST 659

tia b No. H ad îs No. H ad îsin H âvisi S ahife No.

H ad islerin i z a h ı .................................................................................... 186

81 E lbiseye d o k u n an m enî b âb ı ........................................................................... 188
536— No.lu A m r b. M eym ûn (R .A .) h ad isi ................................... 188
İZ A H I ................................................................... 188
H ad isin fık ıh yönü ........................................................................... 190
82 E lbiseden m enîyi ovalam ak b â b ı .................. 190
537— No.lu  işe (R .A .) h a d i s i ................................................................... 190
538— N o.lu H em m âm b. E l-H âris (R .A .) h ad isi ........................... 191
539— No.lu Âişe (A .R .) h ad îsi ........................................................... 191
İZ A H I .................................................................................................... 191
M enî h a k k m d a k i ih tilâ f ................................................................... 192
H a d îsle rin fıkıh y ö n ü ................................................................... 193
83 İçinde cinsî m ü n â se b e t y ap ılan elbiseyle n am az k ılm ak b â b ı ........... 193
540— N o.lu M uâviye b. S ü fy â n (R .A .) h a d isi ........................ 193
İZ A H I .................................................................................................... 194
H ad îsten çık a rıla n fık h i h ü k ü m le r ........................................... 194
541— N o.lu E b u ’d-D erdâ (R .A .) h ad îsi ........................................... 195
542— No.lu C â b ir b. S em û re (R .A :) h ad îsi ................................... 195
İZ A H I .................................................................................................... 195
84 M e stle r ü ze rin e m e sh etm ek h a k k ın d a gelen h a d is le r b âb ı ........... 196
543— N o.lu H em m âm b. H â ris (R .A .) h a d isi ................................... 196
İZ A H I ........... 196
H ad isin fıkıh yönü .......................... 199
544— No.lu H uzeyfe b. Y em ân (R .A .) h ad îsi ................................... 199
545— N o.lu M u ğ îre b. Ş u b e (R .A .) h ad îsi ........................................... 200
İZ A H I .................................................................................................... 200
546— No.lu İbn-i Ö m er (R .A .) h ad îsi ................................................... 202
İZ A H I .................................................................................................... 203
547— N o.lu S ehl es-Saîdi (R .A .) h ad îsi ........................................... 203
548— N o.lu E nes b. M âlik (R .A .) h ad îsi ........................... 204
549— N o.lu B ü rey d a b. E l-H usayb (R .A .) h ad isi ........................... 204
İZ A H I .................................................................................................... 204
N ecâşî’n in H al T ercem esi ........................................................... 205
85 M e stin ü stü n e ve a ltın a m esbetm eye â it b â b ................................... 206
550— N o.lu M uğîre b. Ş ûbe (R .A .) h ad isi ........................................... 206
İZ A H I .......................................................... 207
V âcib ve sü n n e t o la n m esh m ik ta rın d a k i ih tilâ f ........... 208
551— No.lu C â b ir (R .A .) h ad îsi ........................................................... 210
86 M ukîm ve m ü s â fir için m eshedebilm e sü re si h a k k ın d a gelen h ad îs­
le r b âb ı .................................................................................................................... 210
552— N o.lu Ş ü re y h b. H ân i ( R .A .) h ad isi ........................................... 210
553— N o.lu H üzeym e b. S â b it (R .A .) h ad îsi ................................... 212
554— N o.lu H üzeym e b. S â b it (R .A .) h ad îsi ................................... 212
555— N o.lu E bû H ü re y re (R .A .) h ad îsi ........................................... 213
556— No.lu E bû B ek re (R .A .) h ad îsi ................................................... 213
M esh sü re si h u sû su n d a k i â lim le rin g ö rü şü ........................... 214
87 Z am an la sın ırla n d ırm a olm aksızın m e sh etm e h a k k ın d a gelen h ad îs­
le r b â b ı 216
557— N o.lu Ü bey b. İ m â re (R .A .) h a d îsi ........................................... 216
558— N o.lu U kbe b. Â m ir (R .A .) h ad isi ........................................... 217
660 FİHRİST

B ab No. H a d îs No. H a d isin R âvisi S a b ite No.

İZ A H I ... ........... 217

U kbe b. Â m ir’in H al T ercem esi ................................................... 218
88 Ç o ra p la r ve p a b u ç la r üzerin e m e sh e tm e k h a k k ın d a gelen h a d îsle r
b â b ı ............................................................................................................................ 219
559— N o.lu E l-M uğîre b. Ş ûbe (R .A .) h ad isi ........................... 219
İZ A H I .......................................... 219
H a d isin m â n â s ı .................................................................................... 220
560— N o.lu E b û M û sa el-Eş’â r î (R .A .) h ad isi ................... 222
İZ A H I .................................................................................................... 222
89 S a rık ü ze rin e m e s h etm ek h a k k ın d a gelen h a d îsle r b â b ı ... .......... 224
561— N o.lu B ilâl (R .A .) h a d îsi ........................................................... 224
562— N o.lu A m r b. Ü m eyye ed-D am rî (R .A .) h ad isi ................. 224
563— N o.lu Z eyd b. S û h a n (R .A .) h a d isi ......................................... 225
564— No.lu E n es b. M â lik (R .A .) h a d îsi ... 225
T eyem m üm b â b l a r ı ........................... 228
90 T eyem m üm sebebi (h a k k ın d a ) gelen h a d îsle r b â b ı ........................... 229
565— N o.lu A m m â r b. Y â sir (R .A .) h a d isi .................................. 229
566— N o.lu A m m â r b. Y â sir (R .A .) h a d îsi .................................. 230
567— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h a d îsi ........................................... 230
568— N o.lu U rve b. Z ü b ey r (R .A .) h ad îsi ........................................... 230
B u b â b ta k i h a d îsle rin izahı ........................................................... 231
91 T eyem m ü m d e b ir d a rb e h a k k ın d a gelen h a d îsle r b â b ı .................... 235
569— N o.lu A b d u rra h m a n b. E b zâ (R .A .) h a d îs i ........................... 235
570— N o.lu Selem e b. K üheyl (R .A .) h ad îsi ................................... 236
İZ A H I .................................................................................................... 236
H a d îs te n ç ık a rıla n fık h î h ü k ü m le r ................... 238
92 İk i d a rb e ile tey em m ü m e â it b â b ............................................................. 239
571— N o.lu A m m â r b. Y â sir (R .A .) h ad isi ................................... 239
T eyem m üm de k o lla r n ere y e k a d a r m e sh ed ilm elid ir ........... 240
93 C ü n ü b olup, g u sle tm e k te n k o rk a n y a ra lıy a â it b â b ........................... 243
572— N o.lu A tâ b. E bî R a b â h (R .A .) h a d îsi ................................... 243
İZ A H I ................................................................................... 243
A tâ b. E bî R a b a h ( R .A .) H al T ercem esi ................................... 245
94 C ü n ü b lü k ten gusletm ek h a k k ın d a gelen h a d îs le r b â b ı ............ 246
273— N o.lu M eym ûne (R .A .) h a d îsi ................................................... 246
İZ A H I .................................................................. *. „ ......................... 246
G u slü n fa rz la rı ........................................................................... .,. 249
G u slü n efdali .................................................................................... 250
İZ A H I .................................................................................................... 251
95 C ü n ü b lü k te n g u sü l h a k k ın d a b ir b â b .................................. 251
574— N o.lu C üm ey b. Ü m eyr (R .A .) h ad îsi .................................. 352
575— N o ju C übeyr b. M u t’im (R .A .) h a d îsi ................................. 2$3
İZ A H I ... ............................................................................................ 252
H ad isin fıkıh yönü ................................... 252
576— N o.lu E b û Said-i H u d rî (R .A .) h a d îsi .................. 253
577— N o.lu C â b ir (R .A .) h ad îsi .................. 253
578— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad îsi ......................... 254
İZ A H I .................................................................................................... 254
96 G u sü ld e n so n ra ab d o st alm ak b â b ı ........................................................... 254
 FİHRİST 661

B ab N o. H a d îs N o. H ad îsin H âvisi S ah ife No.

579— N o lu Âişe (R .A .) h a d îsi ........................ 254

İZ A H I .................................................................................................... 254
97 C ü n ü p lü k te n gusled en a d a m ın h en ü z g u sletm ey en k a rısıy la ısın m a k
iste m e si b â b ı ............................................................................ 255
580— N o.lu Âişe (R .A .) h a d îsi ................................................... 255
98 C ü niibün suya d o k u n m a d a n c ü n ü p o la ra k uyum am b â b ı .................... 256
581— N o Ju  işe (R .A .) h ad îsi ........................................................... 256
İZ A H I .................................................................................................... 256
582— N o.lu Ali (R .A .) h ad îsi ................................................................... 257
583— N o.lu  işe (R .A .) h a d i s i .................................................................... 258
İZ A H I .................................................................... 258
99 N am az a b d e sti gibi a b d e st a lm a d ık ç a c ü n iib ü n uyu y am ıy acağ ım söy­
le y en lerin b â b ı ............................................................................................ 259
584— N o.lu Âişe (R .A .) h a d îs i ........... 259
İZ A H I ................................................................... 259
585— N o.lu A bdullah b. Ö m er (R .A .) h a d isi ................... 260
İZ A H I .................................. ... .................................................... 260
586— N o Ju E b û Said-i H u d rî (R .A .) h a d îsi ........................... 261
100 C ü n ü b a d a m m te k r a r cinsi m ü n â se b e t y ap m ak isted iğ i za m a n ab ­
d est alacağ ın a d â ir b â b .................................................. 261
587— N o.lu E b û Said-i H u d rî (R .A .) h ad isi .................................. 261
İZ A H I .......................................................................... ............. ... 262
101 E şlerin in h ep sin e y a k la şm a k ta n dolayı b ir g u sü l y a p a n h a k k ın d a
gelen h a d isle r b â b ı ... 262
588— N o.lu E n es b. M âlik (R .A .) h a d is i ............................ 262
589— N o.lu E nes b. M âlik (R .A .) h ad îsi ............................ 263
İZ A H I ........................................... 263
P ey g am b erin çok k a d ın la ev len m esin in h ik m e ti ................... 264
102 E şlerin in h e r b irisin e y a k laştığ ın d a gusleden h a k k m d a k i b â b ... 264
590— N o.lu E b û R â fi (R .A .) h a d îsi ................................................... 265
İZ A H I ... ............................................................................................ 265
103 C ü n ü b ü n yem esi içm esi b â b ı ............................................................................ 266
591— N o.lu Âişe (R .A .) h a d îsi ........................................................... 266
592— N o.lu C â b ir b. A bdillah (R .A .) h a d îsi ................................... 266
İZ A H I ......................................................................... 266
104 C ü n ü b ü n ellerin i y ık a m ası y e te rlid ir d iy en lerin b âb ı................................ 267
593— N o.lu Âişe (R .A .) h ad îsi ........................... 267
İZ A H I .................................................................................................... 267
105 T a h â re t o lm aksızın K u r’an ok u m ak h a k k ın d a gelen h a d îsle r b â b ı 268
594— N o Ju A bdullah b. Selem e (R .A .) h a d îsi ................................... 268
İZ A H I ... ................... 268
595— N o.lu A bdullah b. Ö m er (R .A .) h ad isi ............................. ... 271
596— N o Ju A bdullah b. Ö m er (R .A .) h a d îsi ................................... 271
İZ A H I .................................................................................................... 271
106 H e r k ılın a ltın d a b ir cü n ü b lü k v a rd ır, b â b ı ............................ 272
597— N o Ju E b û H ü re y re (R .A .) h a d îsi ........................................... 272
598— N o Ju E yyûb el-E nsârî (R .A .) h a d îsi 273 .
İZ A H I .................................................................................................... 273
H a d iste n çık a rıla n fık ıh h ü k ü m le ri ........................................... 274
662 F İ H R î ST

Bab No. Hadis No. Hadîsin Râvisi S a h ile No.

599— N o.lu Ali b. E bî T âlib ( R .A .) h ad isi ........................................... 274

İZ A H I ................................... 275
H ad isin fıkıh yönü ........................................................................... 275
107 R ü y a sın d a erk eğ in g ö rd ü ğ ü n ü gören k ad ın h ak k ın d ak i b â b ............ 276
600— N o.lu Ü m m ü S elem e (R .A .) h ad isi .... 278
İZ A H I ................................................................................................... 277
H ad isin fıkıh yönü ' .................................................. 278
601— No.lu E nes b. M âlik (R .A .) h ad îsi ............................ 279
Ü m m ü Selem e (R .A .)’in hal te reem esi ... 279
602— N o.lu H avle bint-i H akim (R .A .) h a d îsi ................................... 280
108 K ad ın ların c ü n ü b lü k te n g u sletm eleri h ak k ın d a gelen h ad îsle r b âb ı 281
603— N o.lu Ü m m ü Selem e (R .A .) h ad îsi ................................... 281
İZ A H I .................................................................................................... 281
H a d iste n ç ık a rıla n fıkıh h ü k ü m le ri ........................................... 283
604— N o.lu U beyd b. U m eyr (R .A .) h ad îsi 284
İZ A H I .................................................................................................... 284
109 D urgun suya d alan c ü n ü b g usletm iş o lu r m u? b âb ı ............................ 285
605— No.lu H işam b. Z ü h re (R .A .) h a d isi ........................................ 285
İZ A H I ........... 285
110 Su m e n id en dolayı (g e re k ir) b âb ı ............................................................ 287
606— No.lu E bû Said-i H u d rî (R .A .) h ad isi ................................... 288
İZ A H I .................................................................................................... 288
607— N o.lu E bû E yyûb el-E nsâri (R .A .) h ad isi ........................... 289
İZ A H I ................................................................................................. 289
111 S ü n n e t y erleri b irb irin e k av u ştu ğ u zam an gu slü n gerekliliği h a k ­
k ın d a gelen (h a d isle r) b âb ı ........................................................................... 291
608— N o.lu Âişe (R .A .) h ad isi ........................................................... 291
609— N o.lu Ü bey b. K âb (R .A .) h ad isi ........................................... 292
İZ A H I ................................................................................................... 292
H ad isten çık arıla n fıkıh h ü k ü m le ri ........................................... 295
610— No.lu Ebû H ü re y re (R .A .) h ad isi ........................................... 295
İZ A H I ................... 295
611— N o.lu A m r b. Ş uayb (R .A .) h ad isi ........................................... 296
112 th tilâ m o lup ıslaklık görm eyenin b âb ı ..................................................... 296
612— N o.lu Aişe (R .A .) h ad isi .............................................. 296
İZ A H I ................................................................................... 296
H a d isin fık ıh yönü ........................................................................... 298
113 G u sle d erk en ö rtü n m e k h ak k ın d a gelen h a d îsle r b âb ı .................... 299
613— N o.lu E b u ’s-Sem h (R .A .) h a d îsi .................................................. 299
614— N o.lu A bdullah b. A bdillah b. Nevfel ( R .A .) h ad îsi .......... 298
İZ A H I ................................................. 30C
615— N o.lu A bdullah b. M es’u d (R .A .) h ad îsi ................................... 301
114 A bdesti d a r olan ın n am az k ılm asın d an nehiy h a k k ın d a gelen h a­
ris le r b â b ı ............................................................................................................ 301
616— N o.lu A bdullah b. E rk a m (R .A .) h a d îsi ................................... 301
İZ A H I .................................................................................................... 301
A bdullah b. E rk â m ( R.A. )’ın H al T ereem esi ........................... 303
%17— N o.lu E b û Ü m âm e (R .A .) h ad isi ................................................... 304
616— N o.lu E bû H ü re y re (R .A .) h ad isi ........................................... 304
 FİHRİST 663

B ab N e. H ad is N e. H ad îsin R âv isî S a b ite No.

619^— N o lu S evbâıı (R .A .) h a d îsi .......................... 305

İZ A H I ... ... ... .'.......................................... 305
115 K a n ı d ev a m h gelen m ü sta h a z e k ad ın h a k k ın d a m ezh eb lere göre ay­
b aşı â d e ti s ü re s i .......... 306
M ü sta h â z a n m m ezheblere göre ay b aşı â d e ti s ü re s i ............. 306
620— N o.lu U rve b. Z ü b ey r (R .A .) h ad îsi ................... 308
621— N o.lu Âişe (R .A .) h ad îsi ................ 309
İZ A H I ..’................................................................................................. 311
H ayızm k esilm esin in a lâ m e ti ........................... 312
H a d isin fık ıh yönü ......................................................................... 313
622— N o Ju Ü m m ü H ab îb e b int-i Çalış vR.A.) h ad îsi ................... 314
İZ A H I .......... 314
M ü sta h a z a h e r fa rz iç in a b d e st a lır m ı? ... 316
623— N o Ju Ü m m ü S elem e (R .A .) h a d isi ........................................... 317
İZ A H I ........... 318
624— N o Ju Âişe (R .A .) h ad isi .................................................................... 319
İZ A H I ... ........................... 320
625— N o Ju A diy b. S â b it (R .A .) h ad îsi ................... 321
İZ A H I ........................................ ... 321
116 M ü stah az an ın k an ı h a n ş ik olup, hayız g ü n le rin i b ilm ediği zam an ­
d a k i d u ru m u h a k k ın d a gelen h a d is le r b â b ı ........................................... 322
626— N o Ju  işe (R .A .) h a d i s i ................................................................... 322
İZ A H I ........... 323
117 Kız, m ü sta h a z a o la ra k k a n görm eye b aşlad ığ ı zam an 327
627— N o.lu H am n e bint-i C ahş (R .A .) h ad îsi ................................... 327
İZ A H I ........................................... 328
 lim lerin, esk i âd e tin i u n u tu p k a rış ık k a n g ö ren m ü sta h a z a
ile yeni k a n g ö ren m ü sta h a z a h a k k ın d a k i g ö rü şle ri ........... 330
118 E lbiseye d o k u n a n hayız k an ı h a k k ın d a gelen h a d îsle r b âb ı ............. 332
628— N o.lu Ü m m ü K ays (R .A .) h a d îsi ........................................... 333
İZ A H I .................................................................................................... 333
629— N o.lu E sm â bint-i E bi B ek ir (R .A .) h ad îsi ........................ 334
İZ A H I .................................................................................................... 334
H a d is te n çık a rıla n fıkıh h ü k ü m le ri ........................................... 335
N am az için b a ğ ışla n an n e c â se tin m ik ta rı........ ........................ 335
E sm â (R .A .)’m hal te rcem esi ................................................... 336
630— N o.lu Âişe (R .A .) h ad îsi ................................................................... 337
119 H ayızlı k a d m n am az ı k a z â etm ez, b âb ı ................................................... 337
631— N o.lu Âişe (R .A .) h a d î s i ........................................... ........................ 337
İZ A H I ............................................................................ 338
120 H ayızlı k a d ın m escid d en b ir şey alab ilir, b â b ı ................................... 339
632— N o.lu Âişe ( A.Ş.) h a d î s i .................................................................... 339
İZ A H I ........................................................... 339
H ad îsin fıkıh yönü ........................................................................... 342
633— N o.lu Âişe (R .A .) h a d îsi ................................................................... 342
İZ A H I ........... 342
H a d is te n ç ık a rıla n fık ıh h ü k ü m le ri ........................................... 343
634— N o.lu Âişe (R .A .) h ad îsi ........................................................... 343
İZ A H I ................................... ... 343
121 K ad ın hayızlı o ld u ğ u zam an kocası için h e lâ l olan y ak laşm a b â b ı 344
664 FİH RİST

Bab No. Hadis No. Hadîsin Râvisi Sahife No.

635— N o.lu  işe ( R .A .) h ad isi ................ 344

İZ A H I ................................................................................................... 344
H a d îs te n çık a rıla n fık ıh h ü k ü m le ri ........................................ 347
6 3 6 ^ - N o.lu  işe (R .A .) h a d î s i .................. 347
637— N o.lu Ü m m ü Selem e (R .A .) h ad îsi ...................................... 348
İZ A H I ................................................................................................... 348
638— N o.lu M uâviye b. E bî S ü fy an (R .A .) h a d is i ... 350
İZ A H I ................................................... 350
122 H ayızlı k ad ın la cim â etm ed e n nehiy b âb ı 350
639— No.lu E bû H ü re y re (R .A .) h ad isi .................... 351
İZ A H I ........... 351
123 H ayızlı k ad ın la cim â edenin k e fâ re ti h a k k ın d a b â b ı ............................ 352
640— N ol.u A bdullah b. A bbâs (R .A .) h ad îsi ................................... 352
İZ A H I ................................................................................... 353
K e ffâ re t h ak k m d ak i âlim le rin g ö rü şü ................................... 353
124 H ayızlı kad ın n asıl gusül e d e r b âb ı ............................................................ 354
641— N o.lu Âişe (R .A .) h a d î s i ........................................... 354
İZ A H I .................................................................................................... 355
642— N o.lu Âişe (R .A .) hadisi ........................................................... 356
İZ A H I ................................................................................................... 356
H a d iste n ç ık a rıla n fık ıh h ü k ü m le ri........ ....................................... 358
125 H ayızlı k ad ın la b e râ b e r yem ek ve o n u n artığ ı h a k k ın d a gelen h a­
d isle r b âb ı ............................................................................................................ 358
643— N o.lu Âişe (R .A .) had isi 359
İZ A H I ... 358
H ad isin fıkıh yönü ........................................................................... 360
644— N o.lu E n es b. M âlik (R .A .) h ad isi ....................................... 360
İZ A H I ................................................................................................... 361
H ad isten çık arıla n fıkhi h ü k ü m le r................................................ 362
126 H ayızlı k ad ın ın m escidden uzak k alm ası h ak k ın d a gelen h a d îsle r
b âb ı ................................................................................................................... 362
645— No.lu Ü m m ü Selem e (R .A .) h ad isi ................................... 362
İZ A H I ................................................................................................... 363
H ayızlı k ad ın ve cü n ü b ü n m escid d e d u rm a la rı ..................... 365
H ad îsin fıkıh yönü ........................................................................... 365
127 T em izlendikten s o n ra sa rı ve b ulan ık re n k le ri gören hayızlı k ad ın
h a k k ın d a gelen h a d îsle r b âb ı ................................................................... 365
646— No.lu Âişe (R .A .) h ad isi ................................... 365
647— N o.lu Ü m m ü A tiyye (R .A .) h ad îsi ....................................... 366
İZ A H I .......................................................................................... ... 367
128 L o h u sa kad ın kaç gün n am az kılm ayıp o tu r u r b âb ı ........................... 368
648— N o.lu Ü m m ü Selem e (R .A .) h ad isi............................................... 368
İZ A H I ................................................................................................... 369
L ohusalık h âlin in âzam i sû re si h ak k m d ak i âlem lerin gö­
rü şle ri .................................................................................................... 369
L ohusalığın en az sü re si h ak k m d ak i âlim le rin g ö rü şleri ... 370
649— N o.lu E n es b. M âlik (R .A .) h ad isi....................... 371
129 H ayızlı ik en eşiyle cim â edene â it b â b ................................................... 371
N o.lu A bdullah b. A bbâs (R .A .) h ad îsi ................................... 371
 FİHRİST 665

B ab No. H ad is No. H ad îsin R â v isi S ahife No.

130 H ayızlı k a d ın la b e ra b e r yem ek yem ek h a k k m d a k i b â b .................... 372

651— N o.lu A bd u llah b. S a ’d (R .A .) h ad îsi ................................... 372
131 H ayızlı k a d ın ın elbisesi ile n am az k ılm ak h a k k ın d a k i b â b .............. 372
652— N o.lu Âişe (R .A .) h a d îsi ......................... 372
653— N o.lu M eym ûne (R .A .) h ad îsi ... ........................................... 373
İZ A H I .................................................................................................... 373
H a d isle rin fık ıh yönü .......................... 374
132 Kız hayız çağm a gelince b aş ö rtü sü z n am az k ıla m a z b â b ı .............. 374
654— N o.lu Âişe (R .A .) h a d îsi ... ........................................................... 374
İZ A H I ................................................................... 375
H ad isin fıkıh yönü ........................................................................... 376
655— N o.lu Âişe (R .A .) h a d îsi ............................................................ 376
İZ A H I ................................................................... 376
133 H ayızlı k ad ın ( k ın a ile ) b o y an a b ilir b âb ı .................................................... 377
656— N o.lu M uâza (R .A .) h ad îsi ........................................................... 377
İZ A H I .................................................................................................... 378
E rk e k le rin saç b o y am asın a â it d ö rt m ezh eb in g ö rü şü ... 378
134 C eb ireler üzerin e m esh etm ek b â b ı ........................................................... 379
657— N o.lu Ali b. E bî T âlib (R .A .) h a d îsi ........................................... 379
• İZ A H I ........................................................................... 379
135 T ü k ü rü k elbiseye d o k u n u r b â b ı .................................................................... 380
658— N o.lu E b û H ü re y re ( R .A .) h ad isi ........................................... 380
İZ A H I ................................................................................................... 381
136 A ğızdan k ab a su alm ak b âb ı .................................................................... 382
659— No.lu V âil ( R .A .) h ad isi ........................................................... 382
660— No.lu M uh am m ed b. R ebi (R .A .) h ad isi ................................... 383
İZ A H I ................................................................................................... 384
137 K işinin, din k ard e şin in av re tin e b ak m asın ın y asak lığ ı b â b ı .............. 384
661— N o.lu E b û Said-i H u d rî (R .A .) h ad isi ................................... 384
İZ A H I .................................................. 385
D ört m ezhebe göre av re t m ah alli ........................................... 386
N am az içindeki av re t y eri h a k k m d a k i â lim le rin g ö rü şleri 387
N am az dışın d ak i av re t y eri h ak k m d ak i â lim le rin g ö rü şleri 388
662— No.lu Aişe (R .A .) had îsi ... 389
İZ A H I ................................................................................................... 390
138 C ü n ü b lü k ten gusledip de v ü cû d u n d a n b ir y eri k u ru k alan ad am ne
yap acak b â b ı ............................................................................................................ 390
663— N o.lu A bdullah b. A bb âs (R .A .) h ad isi ................................... 391
664— N o.lu Ali (R .A .) h a d îsi ................................................................... 391
İZ A H I .................................................................................................... 392
139 A bdest alıp su y u n d o k u n m ad ığ ı b ir y eri b ıra k a n ad a m b â b ı .............. 392
665— N o.lu E nes b. M âlik (R .A .) h a d îsi ........................................... 392
İZ A H I ........................................................... 393
H ad isin fıkıh yönü ........................................................................... 397
666— N o.lu Ö m er b. el-H attab (R .A .) h ad îsi ................................... 397
İZ A H I ................................................................................................... 397
NAM AZ K İT A B I ......................................... 399
1 N am az v ak itle ri b â b ı ......................................................................... .............. 399
667— N o.lu B ü rey d e b. H useyb (R .A .) h ad îsi ................................... 400
İZ A H I ................................................................................................... 400
666 PÎHRÎST

Bab No. Hadis No. Hadisin Râvisi Sahife No.

668— N o.lu İbn-i Ş ih ab (R .A .) h ad îsi ......................................... 402

İZ A H I ........................................................... 403
2 S ab ah n am az ın ın v a k ti b â b ı ................................................... 406
669— N o.lu Âişe (R .A .) h ad îsi .;...................... 406
İZ A H I .................................................................................................... 406
E b û M es’u d ve oğlu B eşir (R .A .) h al te rcem esi ... 406
H a d iste n ç ık a rıla n fık ıh h ü k ü m le ri ....................................... ... 410
670— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h a d isi ........................................... 410
İZ A H I ........................................... 411
671— N o.lu M uğiz b. S üm eyye (R .A .) h ad îsi .................................. 412
İZ A H I ................... 412
672— N o.lu R â fi b. H ad îç (R .A .) h a d îsi ........................................... 413
İZ A H I ................................................................................... !.......... 413
3 ö ğ le n am az ın ın v a k ti b â b ı ........................................... 415
673— N o.lu C âb ir b. S em ü re (R .A .) h a d isi . . . , ........................... 4İ5
İZ A H I ................................................... 415
674— No.lu E b û B erze el-Eslem î (R .A .) h a d isi ........................... 416
E b û B erze (R .A .)’ın hal terc em e si ......................................... 416
675— N o.lu H a b b â b (R .A .) h ad isi ................................................... 417
676— N o.lu A bdullah b. M es’u d (R .A .) h ad isi ................................... 417
İZ A H I .................................................................................................... 418
4 Ş id d etli sıc a k ta öğle n am azım serin liğ e b ıra k m a k b â b ı ................... 419
677— No.lu E b û H ü re y re (R .A .) h a d is i .......................................... 419
678— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad îsi .......................................... 419
779— N o.lu E b û S aîd H u d rî (R .A .) h a d isi ......................................... 419
680— N o.lu El-M uğîre b. Ş ûbe (R .A .) h ad isi .................................. 420
681— No.lu A bdullah b. Ö m er (R .A .) h ad îsi ................................. 420
H a d îsle rin izahı ........................................................................... 420
5 İk in d i nam azın ın v ak ti b â b ı .................................. 424
682— N o.lu E nes b. M âlik (R .A .) h a d isi ........................................... 424
İZ A H I .................................................................................................... 424
683— N o.lu Âişe (R .A .) h a d î s i ................................................................... 427
İZ A H I ................................................................................................... 427
6 İk in d i n am az ın a sıkıca devam etm e b â b ı ............................................ 428
684— N o.lu Ali b. E bî T âlib (R .A .) h ad îsi ..................................... 428
İZ A H I .................................................................................................... 428
H ad îsin fık ıh yönü ................................... 432
685— N o.lu A bdullah b. Ö m er (R .A .) h ad îsi ................................... 432
İZ A H I ................................................................................................. 433
H ad isin fıkıh yönü .................................. 435
686— N o.lu A bdullah b. M es’ul (R .A .) h a d isi .................................... 435
7 A kşam n am az ın ın vakti b âb ı .......................................................................... 435
687— N o.lu R âfi b. H ad îc (R .A .) h a d îsi ........................................... 436
İZ A H I .................................................................................................... 436
H ad îsin fıkıh yönü ........................................................................... 436
688— No.lu Selem e b. E k v â (R .A .) h ad îsi ... 437
İZ A H I ................................................................................................... 437
689— No.lu A bbâs b. A b d ilm u ttalib (R .A .) h ad îsi ........................... 439
Selem e b. E k v â (R .A .)’ın hal te rcem esi ................................... 439
İZ A H I ........................................................................... 440
 FİH RİST 667

B ab No. H ad îs No. H a d îsin R âvisi S ahife No.

H ad isin fık ıh yönü ........................... ........................................... 441

8 Y atsı nam azın ın v ak ti b â b ı ........................................................................... 441
690— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad îsi ........................................... 441
681— N o.lu E bû H ü re y re (R .A .) h ad îsi ........................................... 441
İZ A H I ........................................................... ................... ........... 441
692— N o.lu H um eyd (R .A .) h a d isi ... .......................................... 445
İZ A H I ........................................................... .................................. 445
693— N o.lu E b û S a id H u d rî ( R .A .) h a d îsi ........................................... 446
İZ A H I ................. ................................................................................. 446
H ad isin fık ıh yönü ................................................ .......................... 447
9 B u lu tlu h a v a d a k i n a m a z v ak tin in b â b ı ................................................... 447
694— N o.lu B üreyde b. el-H usayn (R .A .) h a d îsi ........................... 447
İZ A H I ........................................................................................... 448
10 U ykuda k a la ra k veyâ u n u ta ra k n a m a z k ılm ay an b â b ı ................... 449
695— N o.lu E nes b. M âlik (R .A .) h a d îsi ........................................... 449
696— N o.lu E nes b. M â lik (R .A .) h a d î s i ................... .......................... 449
İZ A H I ................................................................................................ . 450
697— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad îsi ........................................... 451
İZ A H I ................... .......................... ........................................... 452
U yuya k a la n veyâ u n u ta n ın kaçırd ığ ı n am azı d e rh a l k azâ
etm esi g ere k ir m i? ................................................................... ... 454
K asd en n am azı te rk e d e n in k a z â etm esi vâcib m i? ......... 454
H a d îsin fıkıh yönü ........................................... ........................ 455
İbn-i Ş ih ab ’m hal te reem esi ........................................................... 456
Y ûnus ve Y ezid’in hal te re em e si ................................... 456
698— N o.lu E b û K a tâ d e (R .A .) h a d îsi ................................................... 457
İZ A H I ................................................................................................... 457
H ad isin fıkıh yönü ........................................................................... 459
11 Ö zü r ve z a ru re t h âlin d ek i nam az v ak tin in b â b ı ................................... 460
A bdullah R a b â h (R .A .) hal tere em e si ................................... 461
İ m ra n b. H usayn (R .A .) hal te reem esi ................................... 460
699— N o.lu E bû H ü re y re (R .A .) h ad îsi ........................................... 461
İZ A H I ................................................................................................... 461
V ak tin b itim in d e m â z e re ti k alk an ın h ü k m ü ........................... 464
B ir re k 'a te y etişm ek sa b a h ve ikindiye m i m a h s u stu r? ... 465
H ad isin fıkıh yönü ........................................................................... 466
700— N o.lu Âişe (R .A .) had îsi ................................................................... 466
12 Y atsı n am az ım k ılm ad a n önce u y u m a k ta n ve k ıld ık ta n so n ra ko­
n u şm a k ta n nehiy b â b ı ................................................................................... 467
701— N o.lu E b û B erze el-Eslem i (R .A .) h ad isi ................................... 467
İZ A H I ................................................................................................... 467
. 702— N o.lu Âişe (R .A .) h ad îsi ........................................................... 470
703— N o.lu A bdullah b. M es’u d (R .A .) h a d îsi ................................... 470
İZ A H I ........................ .................. ................................................... 470
13 Y atsı n am az ın a atem e nam azı den m esin d en n eh i b âb ı ................... 471
704— N o.lu A bdullah b. Ö m er (R .A .) h ad isi ................................... 471
İZ A H I ........................................................................................... 471
705— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h a d îsi ' ........................................... 473
İZ A H I ................................................................................................... 473
668 FİHRİST

Bab No. Hadîs No. Hadîsin Râvisi Sahife No.

1 EZAN B A H Sİ ................... 475

1 E zan a b a ş la m a b â b ı ............................................................................................ 475
E za n ın h ü k m ü .................................................................................... 476
706— N o.lu A bdullah b. Zeyd (R .A .) h a d îsi ................................... 477
İZ A H I .................................................................................................... 479
H a d isin fık ıh y ö n ü ......................................................................... 482
707— N o Ju A bdullah b. Ö m er (R .A .) h a d îsi ... ......................... 483
A bdullah b. Z eyd (R .A .) h al te rc em e si ................................... 483
İZ A H I ......................................................................... 484
2 E zan d ak i te rc î b â b ı ........................................................... 486
708— N o Ju E b û M ah zû re b. M i’y e r (R .A .) h a d îsi ........................... 487
İZ A H I .......... 489
H ad isin fık ıh yönü ............................................................................ 493
E b û M a h zû re ve A bdullah b. M u h ay riz ( R A .) h al terce-
m eleri .................................................................................................... 494
A ttâ b b. E sîd (R .A .)’m h al te rc em e si ................................... 494
709— N o.lu E b û M ah zû re (R .A .) h a d îsi ........................................... 495
İZ A H I ........................................... 495
3 E zan d ak i sü n n e t b â b ı ................................................................................... 497
710— N o Ju S a ’d E l-K arazi (R .A .) h ad isi .......................................... 498
711— N o.lu E b û C uhayfe (R ,A .) h a d îsi .......................................... 498
H ad isin fıkıh yönü ... ........... 501
712— N o Ju İbni- Ö m er (R .A .) h ad îsi ... ... 502
713— N o.lu C â b ir b. S em û re (R .A .) h a d îsi ................................... 503
İZ A H I ........................... 503
H a d îsin fık ıh yönü ........................................................................... 505
714— N o.lu O sm an b. Ebi-1 Âs (R .A .) h ad îsi ................................... 505
İZ A H I .................................................................................................... 505
H a d isin fık ıh yönü ................................................... 507
715— N o.lu B ilâl (R .A .) h ad îsi ................... 507
716— N o lu B ilâl (R .A .) h ad îsi .............................................................. 507
İZ A H I ... 508
H a d îsle rin fıkıh yönü ........... 510
717— N o.lu Z iyâd b. E l-H âris (R .A .) h ad îsi ................................... 511
İZ A H I .......................................................................... 511
4 M üezzin ezan o kuduğu zam an söylenecek sö zler b â b ı ................... 513
718— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h a d îsi ........................................... 513
İZ A H I ......................................................................................... ,... 514
719— N o Ju Ü m m ü H ab îb e (R .A .) h a d îsi ........................................... 514
İZ A H I ................................................................................................... 515
720— N o Ju E b û S aid H u d rî (R .A .) h a d isi ................................... 515
İC A B E T İN H Ü K M Ü ................................................................... 518
721— N o Ju S a ’d b. E b î V ak k as (R .A .) h ad îsi ................................... 519
İZ A H I .................................................................................................... 520
722— N o.lu C â b ir b. A bdillah (R .A .) h ad îsi ................................... 520
İZ A H I ... 521
5 Ezan fazileti ve m üezzin lerin sevabı b â b ı ........................................... 523
723— N o.lu A b d u rra h m a n b. A bdillah (R .A .) h a d îsi ................... 523
724— N o Ju E b û H ü re y re (R .A .) h a d isi ........................................... 524
 F İH R İS T

B a b N o. H a d îs N o. H a d îsin R âvisi S ahife No.

İZ A H I ........................................ .......................... 524

H a d îsin fık ıh y ö n ü ................... .......................... • 527
725— N o.lu M uâviye b. S ü fy an (R .A .) h a d îsi .......... 527
İZ A H I .......................................................................... 527
726— N o.lu İbn-i A b b âs (R .A .) h a d îsi .......................... 528
İZ A H I ................................... ........................... .. 528
727— N o.lu İbn-i A b b âs (R .A .) h a d isi .......................... 530
728— N o.lu İbn-i Ö m er ( R .A .) h a d isi ........... .......... 531
İZ A H I ... ................................................................. 531
6 İk a m e t cü m lelerin i b ire r d efa o k u m a k b â b ı .................. 531
729— N o.lu E n es b. M â lik (R .A .) h a d îsi ................. 532
730— N o.lu E n es b. M â lik (R .A .) h a d îsi .................. 432
İZ A H I .......................................................................... 532
731— N o.lu S a ’d (R .A .) h a d îsi .................................. 535
732— N o lu E b û R â fi (R .A .) h a d îsi .......................... 536
7 Sen m escidde ik en m üezzin ezan o k u d u ğ u za m a n dışarı ç ık m a b â b ı 536
733— N o.lu E b ü ’ş-Şa’şa (R .A .) h a d isi ... ................. 536
İZ A H I .......................................................................... 537
E zan d an so n ra m e scid d en çık m an ın h ü k m ü .. 537
H a d îsin fık ıh yönü ............................... 539
E b û Ş a ’ş a (R .A .)’m h al te rc em e si ................. 539
734— N o.lu O sm an (R .A .) h a d îsi .................................. 540
4 K İT A B Ü ’-L’M E SÂ C İD VE-L’CEM AAT ................... 541
1 A llah için b ir m escid y a p a n b â b ı ................... 541
735— N o.lu Ö m er b. el-H attab (R .A .) h ad îsi ......... 541
736— N o.lu O sm an b. A ffân (R .A .) h ad îsi ......... 542
737— N o lu Ali b. E b î T âlib (R .A .) h a d isi ......... 542
738— N o.lu C â b ir b. A bdillah (R .A .) h ad îsi ... 543
B u b â b ta k i h a d îsle rin izahı ................... .......... 543
2 M escitleri teşyid (y ü k se ltm e k ) b â b ı .................................. 545
739— N o.lu E n es b. M âlik (R .A .) h ad îsi ................. 545
İZ A H I ................... .................................................. 545
740— N o.lu İbn -i A bb âs (R .A .) h a d îs i ................. 546
İZ A H I .......................................................................... 546
H ad îsin fık ıh yönü .......................................... 546
741— N o.lu Ö m er b. el-H attab ( R A .) h ad îsi ......... 549
İZ A H I .......................................................................... 546
3 N erede m e sc itle r y ap m ak câ iz d ir b âb ı ......................... 550
742— N o.lu E nes b. M â lik (R .A .) h a d îsi ................. 550
İZ A H I .......................................................................... 551
M ü slü m an la rın k a b rista n ın d a m escid y ap m ak câiz m id ir? 552
H ad îsin fık ıh yönü .................................................. 555
743— No.lu O sm an b. E bî Âs (R .A .) h ad îsi ......... 556
İZ A H I .......................................................................... 556
H ad îsin fık ıh yönü ........................................... 557
744— N o.lu A bdullah b. Ö m er (R .A .) h ad îsi ......... 557
İZ A H I .......................................................................... 557
4 N am az k ılm an ın m e k ru h olduğu y e rle r b âb ı ................. 558
745— N o.lu E bû Saîd-i H u d rî (R .A .) h ad isi ......... 558
670 FİHRİST

İZ A H I .................................................................................................... 558
K a b ris ta n d a n am az k ılm ak h a k k ın d a ................................... 559
H a m a m d a n am az k ılm ak h ak k ın d ak i â lim le rin g ö rü şü ... 560
746— No.lu A bdullah b. Ö m er (R .A .) h ad isi .................................. 561
747— N o.lu Ö m er b. E l-H attab (R .A .) h ad îsi 561
İZ A H I .................................................................................................... 561
5 M escitlerd e y ap ılm a sı m e k ru h olan şey ler ............................................ 564
748— N o.lu A bdullah b. Ö m er (R .A .) h ad îsi .................. 564
İZ A H I .................................................................................................... 565
M escidden geçiş h ak k ın d ak i â lim le rin g ö rü şleri ................... 565
749— No.lu A m r b. Ş uayb (R .A .) h a d îsi 566
İZ A H I .................................................................................................... 566
750— N o.lu V asile b. Eskft (R .A .) h ad îsi ........................................... 58i)
İZ A H I .................................................................................................... 570
6 M escidde u y u m a k b â b ı .................................................................................. 572
751— N o.lu İbn-i Ö m er (R .A .) h ad îsi ................................................... 572
752— No.lu K ays b. T ıh fa (R .A .) h ad îsi ........................................... 572
İZ A H I .................................................................................................... 573
7 H angi m escid ilk o la ra k k u ru ld u b âb ı .................................................... 575
753— No.lu E b û Z erri G ifâ rî (R .A .) h ad îsi ................................... 575
İZ A H I ........................................................... 576
8 E vlerde m e scitler ed in m e b â b ı .................. 578
754— N o.lu İ tb â n (R .A .) h ad îsi ........................................................... 578
İZ A H I .................................................................................................... 579
755— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad îsi .......................... 580
İZ A H I .................................................................................................... 581
756— N o.lu E n es b. M âlik (R .A .) h ad îsi ........................................... 582
İZ A H I ........................... 582
H ad îsin ih tiv a e ttiğ i h ü k ü m le r ş u n la rd ır ........................... 583
9 M escitleri te m iz tu tm a k ve güzel k o k u la rla g ü zelleştirm ek b â b ı ... 584
757— N o.lu E b û Said-i H u d rî (R .A .) h ad îsi ... 584
758— N o.lu Âişe ( R .A .) h ad isi ... 585
759— N o.lu Âişe (R .A .) h a d î s i .......................................... 585
İZ A H I .................................................................................................... 585
760— N o.lu E b û Said-i H u d rî (R .A .) h ad îsi ................................... 587
İZ A H I .................................................................................................... 588
10 M escidde b alg am ın m e k ru h lu ğ u b â b ı .................................................... 589
T em im ed-D ârî (R .A .) hal te rcem esi ................................... 588
761— N o Ju H u m ey d b. A b d irra h m a n b. Avf (R .A .) h ad îsi ... 588
762— N o.lu E n es b. M âlik (R .A .) h ad îsi .......................................... 589
763— N o.lu İbn-i Ö m er (R .A .) h ad isi .................................................. 590
764— N o.lu Âişe ( R .A .) h ad isi ........................................................... 590
İZ A H I .................................................................................................... 591
M escidde tü k ü rm e n in m ezhep lere göre ş e r’î h ü k m ü ........... 594
H a d îsin fıkıh yönü ........................................... 595
11 M escidde daval in şa d ın d a n nehiy b âb ı .................................................... 596
765— No.lu B üreyde (R .A .) h ad îsi ......... 597
766— N o.lu A m r b. Ş uayb (R .A .) h ad îsi .......................................... 597
767— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad îsi ........................................... 598
 FİHRİST 671

Bab No. Hadîs No. Hadîsin Râvisi Sahıfe No.

İZ A H I .................................................................................................... 598
12 S u k e n a rın d a k i deve y a ta k la rın d a ve ko y u n ağ ılın d a n am az k ılm a
bâbı ........................................................... ... 599
768— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h a d îsi .............. 600
769— N o.lu A bdullah b. M ugaffel (R .A .) h a d isi ...................... 600
770— N o.lu S eb ere b. M a’bel (R .A .) h ad îsi .................................... 601
B u b â b ta k i h a d îsle rin izahı ... 601
13 M escide girdiği zam an o k u n a n d u â b âb ı ...... 603
771— N o.lu F â tım a (R .A .) h a d îsi ............................................................ 603
F â tım a (R .A .)’ın h al te reem esi ................................................... 604
772— N o.lu E b û H u m eyd es-S aidî (R .A .) h a d îsi ............. 605
773— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad isi................................................. 606
İZ A H I .................................................................................................... 606
14 N am a za y ü rü y e re k g itm ek b â b ı .................................................................... 608
774— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h a d îsi........... ...................................... 609
İZ A H I ................................................................................................... 609
H a d îsle rin fık ıh yönü ................................................................... 610
775— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad îsi ........................................... 610
İZ A H I ............................................................................................................610
H ad isin fıkıh yönü ........................................................................... 615
776— N o.lu E b û Saîd-i H u d rî (R .A .) h ad îsi .................................. 615
777— N o.lu A bdullah b. M es’u d ( R .A .) h ad îsi ................................. 615
İZ A H I ........................... 616
H ad îsin fıkıh yönü ........................................................................... 618
778— N o.lu E b û Saîd-i H u d rî (R .A .) h ad îsi ................................... 61S
İZ A H I ........................... ;......................................... 620
779— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad îsi ........................................... 620
780— N o.lu S ehl b. S a'd es-S in d î. ( R .A .) h a d îsi .......................... 621
781— N o.lu E nes b M âlik (R A ) h ad îsi .......................................... 621
İZ A H I .................................................................................................... 621
Üç h ad îsin fık ıh h ü k ü m le ri ........................................................... 622
15 M escidden en u zak o la n ların se v âb ı b â b ı ........................................... 623
782— N olu E b û H ü re y re (R .A .) h ad îsi ........................................... 623
İZ A H I ................................................................................................... 623
H a d îsin fık ıh yönü ......................... 624
783— N o.lu Ü bey b. K a ’b (R .A .) h ad îsi ........................................... 624
İZ A H I ................................................... 625
H ad îsin fıkıh yönü ........................................................................... 626
784— No.lu E nes b. M âlik (R .A .) h ad îsi ........................................... 626
İZ A H I ................................................................................................... 627
785— No.lu A bdullah b. A bbâs (R .A .) h ad îsi ................................... 628
16 C em aatla n am az k ılm an ın fazileti b â b ı 625
786— N o.lu E bû H ü re y re (R .A .) h ad îsi ........................................... 629
787— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad îsi ........................................... 629
İZ A H I ................................................................................................... 629
H a d îsin fık ıh yönü ........................................................................... 630
788— -- No.lu E b û Saîd-i H u d rî (R .A .) h a d îsi ................................... 630
789— N o.lu A bdullah İbn-i Ö m er (R .A .) h ad îsi ........................... 631
İZ A H I .................................................................................................... 631
672 F İH R İS T

B a b N o. H a d îs No. H ad îsin H âvisi S ah ile No.

790— N o.lu Ü bey b. K ala (R .A .) h a d îsi ........................................... 634

17 C e m a a tta n (ö z ü rsü z ) g eri k a lm a k b a k la n d a k i te şd îd b â b ı ............... 634
791— No.İU E b û H ü re y re (R .A .) h a d îs i ........................................... 635
İZ A H I ........................... 635
H ad isin fık ıh yönü ........................... 636
792— N o.lu A bdullah İbn-i M e k tû m (R .A .) h ad îsi ........................... 637
İZ A H I ................................... 637
H a d isin fık ıh yönü ................................................................... 638
793— N o.lu A bdullah İbn-i A b b âs (R .A .) h a d isi ........................... 639
İZ A H I .................................................................................................... 639
İbn-i M e k tû m (R .A .’ın h a l te rcem esi ................................... 639
H ad îsin fık ıh yönü .......................................... 640
794— N o.lu İbn-i A bbâs (R .A .) h ad îsi ................................................... 641
İZ A H I .................................................................................................... 641
795— N o.lu Ü sâm e b. Zeyd (R .A .) h ad isi .......... 642
795— No-lu Ü sâm e b. Z eyd (R .A .) h ad isi .......... 642
 lim lerin, n a m a z la rı c e m â a tla k ılm ak h a k k ın d a k i g ö rü şleri 642
Ü sâm e b. Z eyd (R .A .) h al te rc em e si ........................................... 642
18 Y atsı ve sa b a h n am azım c e m â a tla k ılm ak b â b ı ................................... 644
796— N o lu Âişe ( R .A .) h ad îsi ........................................................... 644 •
797— N o lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad isi ........................................... 645
İZ A H I .................................................................................................... 645
798— N o.lu Ö m er b. E l-H attab (R .A .) h ad îsi ................................... 647
19 M escidlere devam lı gitm ek ve o ra d a c e m â a tla n am az k ılm a k için
b eklem ek b â b ı .................................................................................................... 647
799— N o lu E b û H ü re y re (R .A .) h ad îsi ........................................... 647
İZ A H I .......................... 648
H a d isin fık ıh yönü ........................................................................... 649
800— N o.lu E b û H ü re y re (R .A .) h a d îsi ........................................... 649
801— N o lu A bdullah b. A m r (R .A .) h ad îsi ................................... 650
802— N o lu E b û Said-i H u d rî (R .A .) h ad îsi .................................. 651
İZ A H I .................................................................................................... 651