Federalno Ministarstvo Poqoprivrede, Vodoprivrede I (Umarstva

Broj 43 Strana 56 3.
SLU@BENE NOVINE FEDERACIJE BiH
Ponedjeqak, 18. 7. 2011.
MILKA GOJKOVI], ~lan. II. Privremeni Nadzorni odbor iz ta~ke I ovog rje{enja imenuje se na period do 60 dana, do okon~anja postupka kojim }e se izvr{iti imenovanje u skladu sa Zakonom o ministarskim, vladinim i drugim imenovanjima Federacije Bosne i Hercegovine. III. Ovo rje{enje stupa na snagu danom dono{enja i objavit }e se u "Slu`benim novinama Federacije BiH". V. broj 701/11 7. jula 2011. godine Premijer Sarajevo Nermin Nik{i}, s. r.
FEDERALNO MINISTARSTVO POQOPRIVREDE, VODOPRIVREDE I [UMARSTVA

1054
Na osnovu ~lana 24. stav 6. Zakona o poqoprivrednom zemqi{tu ("Slu`bene novine Federacije BiH", broj 52/09), federalni ministar poqoprivrede, vodoprivrede i {umarstva donosi
PRAVILNIK
O JEDINSTVENOJ METODOLOGIJI ZA RAZVRSTAVAWE POQOPRIVREDNOG ZEMQI[TA U KATEGORIJE POGODNOSTI I - OP[TE ODREDBE ^lan 1. Ovim pravilnikom propisuju se mjerila za razvrstavawe poqoprivrednog zemqi{ta u kategorije pogodnosti (u daqwem tekstu: pogodnost tla), na~in i postupak odre|ivawa kategorija pogodnosti, teritorij za koji se vr{i odre|ivawe (istraìvani prostor), metoda rada, vrjednovawe zemqi{ta i izra~un procjene pogodnosti tla sa formulom, mjerila i osnove za vrjednovawe (bonitirawe) poqoprivrednih zemqi{ta u kategorije posebno vrijednih obradivih (P1) zemqi{ta i vrijednih obradivih (P2) zemqi{ta (u daqwem tekstu: P1 i P2) i druga pitawa vezana za pogodnost zemqi{ta, a sve to u svrhu potrebe planirawa daqweg razvoja poqoprivredne proizvodwe, za prostorno planirawe kao i vr{ewe razli~itih inventarizacija zemqi{nih povr{ina i utvr|ivawe podataka o povr{inama i o kvaliteti zemqi{nih resursa. ^lan 2. Primjena GIS tehnologije u ocjewivawu kvalitete tla i wegove pogodnosti za kultivaciju, odnosno uzgoj ratarskih, povrtlarskih, vo}arskih i vinogradarskih kultura, te procjena pogodnosti tla za travwake osnovni je sadràj ovog pravilnika, odnosno uvo|ewe ra~unarskog modela za izra~un pogodnosti tla za ove uzgoje, na osnovu izbora uzoraka tla, analiti~kih rezultata (hemijska, fizikalna i biolo{ka) i odre|ene pogodnosti tla. ^lan 3. Kao krajwi ciq i rezultat dono{ewa ovog pravilnika mora biti izrada studijskog rada ili elaborata o ocjeni kvalitete tla i wegove pogodnosti za kultivaciju, odnosno uzgoj ratarskih, povrtlarskih, vo}arskih i vinogradarskih kultura, a kojim }e se opisati: 1. ciq rada; 2. metoda rada; 3. rezultati istraìvawa: a) osnovne zna~ajke prostora; b) zna~ajke podnebqa - sa padavinama i temperaturom;
v) zna~ajke reqefa - sa nadmorskom visinom terena i nagibom terena; g) inventarizacija poqoprivrednog zemqi{ta putem foto nterpretacije ortofoto karte u mjerilu 1:5.000, sa podlogama; d) interpretacijom; |) kartom kori{tewa i inventarizacijom povr{ina klasa na~ina kori{tewa zemqi{ta; e) zna~ajke tala - sa pedolo{kom kartom zemqi{ta; `) zna~ajke sistematskih jedinica tla; z) zna~ajke kartiranih jedinica tla; i) stawe one~i{}enosti zemqi{ta; j) preporuke za poqoprivrednu proizvodwu sa procjenom pogodnosti poqoprivrednog zemqi{ta za poqoprivredu; k) kriteriji procjene i rezultati procjene sa pogodnostima zemqi{ta za odre|ene proizvodwe; l) rekapitulacija rezultata procjene (utvrditi najmawe pogodna tla, nepogodna, za neke vrste vo}aka ili povr}a i dr.). U elaboratu ili studijskom radu iz stava 1. ovog ~lana treba izraditi: a) karte sadràja humusa koja bi trebala predstavqati jednu od polaznih podloga za trajni monitoring hemijske degradacije tala; b) bonitetnu kartu na osnovu koje se utvr|uje da povr{ine I - V bonitetne klase, koje su zakonom za{ti}ene u smislu da se ne smiju koristiti u nepoqoprivredne svrhe; v) tematska karta potreba tla za kalcifikacijom, a sve to sa ciqem da budu osnova kojom je mogu}e utvrditi prostornu rasprostrawenost; g) te povr{ine tala kod kojih postoji potreba za raznim agrotehni~kim mjerama. Osnova za interpretaciju gore navedenih vrijednosti i drugih vrijednosti je utvrditi popis tala koji se javqaju na istraìvanom prostoru, te wihova vawska i unutra{wa obiqe`ja, prikazati popis sistemskih jedinica na tom podru~ju te izdvojiti tipove tala, zatim niè jedinice iz razdjela automorfnih i hidromorfnih tala, a za potrebe kodirawa u ra~unarskom sistemu navesti {ifre (kod) sistemskih jedinica, brojeve kartiranih jedinica u kojima se javqa doti~na sistemska jedinica kao dominantna ili sporedna. Studijski rad ili elaborat iz stava 1. ovog ~lana se izra|uju za razli~ite svrhe i u razli~itoj razmjeri, a razmjeru odre|uje nivo istraìvawa, postavqeni ciqevi i iznos sredstava koja stoje na raspolagawu. Studijski rad ili elaborat iz stava 1. ovog ~lana izra|uju nau~no-stru~ne institucije ovla{tene od strane Federalnog ministarstva poqoprivrede, vodoprivrede i {umarstva (u daqwem tekstu: Federalno ministarstvo) na osnovu Pravilnika o uslovima koje moraju ispuwavati nau~no-stru~ne institucije i laboratorije za vr{ewe poslova izrade projekata ure|ewa te mjerewa i ispitivawa zemqi{ta ("Slu`bene novine Federacije BiH", broj 39/10). Na osnovu procjene pogodnosti sistematskih jedinica tla izvr{iti procjenu pogodnosti kartiranih jedinica tla za odre|ene proizvodwe, a rezultate te procjene prikazati na karti pogodnosti zemqi{ta, a obradom te karte i inventarizacijom povr{ina utvrditi pogodna tla sa klasama pogodnosti (pogodna, umjereno pogodna, ograni~eno pogodna, privremeno nepogodna tla, trajno nepogodna, i dr.). II - VI[ENAMJENSKO VRJEDNOVAWE ZEMQI[TA ^lan 4. Zemqi{na jedinica je jedan sloèni ekolo{ki sistem u kome postoji zajedni~ki skup ograni~ewa i mogu}nosti za upotrebu zemqi{ta.
Broj 43 Strana 57
Tip kori{tewa zemqi{ta sadrì skup tehni~kih specifikacija u sklopu dru{tveno - ekonomskih odnosa. Razni LUT-ovi imaju razne zahtjeve za kvalitet zemqi{ta, s tim da ako kvalitet zemqi{ne jedinice odgovara zahtjevima kori{tewa zemqi{ta tog LUT-a, pogodnost te jedinice je velika. Vi{enamjensko vrjednovawe zemqi{ta u poqoprivredi pomo}u GIS tehnologije je osnova racionalnog gospodarewa prostorom i ima za svrhu i najmawoj zemqi{noj povr{ini odrediti najsvrsishodniju i optimalnu namjenu. Vrjednovawe zemqi{ta (bonitirawe) - ocjewivawe pogodnosti zemqi{ta za odre|enu namjenu (Land evaluation) na osnovu ve}eg broja indikatora pogodnosti (klimatskih, pedolo{kih, agrohemijskih, hidrolo{kih i dr.). ^lan 5. Po izvr{enom vi{enamjenskom vrjednovawu zemqi{ta za pojedine poqoprivredno-gospodarske grane (povrtlarstvo, vinogradarstvo, vo}arstvo, ratarstvo, travni~arstvo, ribarstvo i ostalo), potrebno je izraditi tematske karte pogodnosti zemqi{ta za gore navedene proizvodwe i da se na osnovu inventarizacije povr{ina utvrdi ukupna povr{ina na podru~ju kantona ili op{tine u ha pogodnih tala za konkretnu proizvodwu/dobiti kartiranu jedinicu tla sa sastavom i strukturom, nazivom tipa tla, nazivom niè sistemske jedinice tla i povr{inom/. Svaki poligon prikazan na pedolo{koj karti mora imati pripadaju}i, originalni tip tla sa osnovne pedolo{ke karte BiH, koji je, nadaqe, prilago|en nacionalnoj i FAO klasifikaciji. ^lan 6. Bonitirawem zemqi{ta odre|uje se stepen pogodnosti zemqi{ta za poqoprivrednu proizvodwu, bez obzira na dosada{wi na~in kori{tewa zemqi{ta. Karta upotrebne vrijednosti poqoprivrednog zemqi{ta je obavezuju}i akt pri izradi prostornih, urbanisti~kih i regulacijskih planova i na~ina kori{tewa zemqi{ta u funkciji odrìvog razvoja i racionalne rekonstrukcije prostora. Kartom upotrebne vrijednosti poqoprivrednog zemqi{ta se odre|uju kategorije zemqi{ta po bonitetnim kategorijama i pogodnosti tla, na~inu kori{tewa i agrozonama, u odnosu na mogu}nost wegove upotrebe za poqoprivrednu proizvodwu, uzimaju}i u obzir wegove prirodne osobine, plodnost i zdravstveno stawe. Osnove za utvr|ivawe prostornih kategorija pogodnosti su bonitetne i pedolo{ke karte detaqnog mjerila (katastarski planovi) koji vrjednuju zemqi{te na nivou najmawe proizvodne parcele. ^lan 7. Razgrani~ewe namjene poqoprivrednih povr{ina vr{i se na osnovu vrjednovawa zemqi{ta i utvr|enih bonitetnih kategorija. Poqoprivredno tlo osnovne namjene dijeli se na: 1. posebno vrijedno obradivo tlo (P1), od 26 - 32 bodova; 2. vrijedno obradivo tlo (P2), od 21 do 25 bodova; 3. ostala obradiva tla (P3), od 15 - 20 bodova; 4. ostala poqoprivrednazemqi{ta(OP), od10- 14 bodova; 5. nepogodna zemqi{ta (N), ispod 10 bodova. P1 i P2 su razmje{teni u prvu agrozonu, P3 je druga agrozona, a OP i N tre}a agrozona. III - KLASIFIKACIJA TALA, KATEGORIJE I STEPENI POGODNOSTI TALA ^lan 8. Odre|ivawe kategorija pogodnosti zemqi{ta, vr{i se na osnovu morfolo{kih, hemijskih, fizi~kih i biolo{kih osobina tla, te proizvodnih karakteristika terena.
Za potrebe utvr|ivawa pogodnosti tla, u najva`nije osobine ubrajaju se: 1. Tip tla i wegove osobine: a) morfolo{ka (dubina, zbijenost, skeletnost, plasti~nost, qepqivost); b) fizi~ka (tekstura, struktura, propusnost); v) hemijska (pH, humusnost, sadràj CaCO3); 2. Op{te osobine terena: izraènost reqefa, ekspozicija, inklinacija, poloàj parcela, stjenovitost, hidrolo{ke prilike. 3. Analiza vodnog bilansa (reìm potencijalne evapotranspiracije - PET; reìm stvarne evapotranspiracije - SET) ki{ni faktori. ^lan 9. Ki{ni faktor (po LANG-u), koji ozna~ava odnos izme|u sredwe godi{we koli~ine padavina i sredwe godi{we temperature, utvr|uje se: O Kf = T gdje su: Kf = godi{wi ki{ni faktor O = oborine u mm (godi{wi prosjek) T = temperatura C (godi{wi prosjek) Prema vrijednostima ovog Kf ki{ni faktor dobije se oznaka klime: perhumidna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi{e od 160 humidna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . od 80 -160 semihumidna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . od 60 - 80 semiaridna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . od 40 - 60 aridna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . mawe od 40 ^lan 10. Pedogenetski procesi dovode do stvarawa pojedinih tipova tla. Horizontalni dijelovi pedosfere koji su pro{li i jo{ prolaze kroz razli~ite pedogenetske procese, a odlikuju se posebnim hemijskim i fizi~kim osobinama nazivaju se horizonti tla, a treba ih razlikovati od slojeva tla i geolo{kih slojeva koji predstavqaju recentne aluvijalne nanose ili antropogene formacije. Horizonti su najva`niji elementi sistematike i dijagnostike tla, a dijele se u 4 kategorije: 1. organski; 2. mineralni; 3. antropogeni; i 4. tehnogeni horizonti. Svi ovi horizonti imaju svoje oznake utvr|ene u aktuelnoj klasifikaciji. ^lan 11. Stepen nagiba i kategorije reqefa, odnosno prema ja~ini nagiba razlikujemo slijede}e kategorije reqefa: STEPEN NAGIBA . . . . . . . . . . . . . . . . . . OZNAKA 0 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ravno 1 - 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . slabo nagnuto 4 - 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . umjereno nagnuto 8 - 11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . prili~no jako nagnuto 12 - 15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vrlo jako nagnuto Vi{e od >15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . strmo ^lan 12. Za definisawe klasa pogodnosti zemqi{ta i stepena ograni~ewa mogu se koristiti sqede}i parametri (LUT): 1. Nagib terena ima veoma zna~ajnu ulogu u definisawu LUT-a i u direktnoj je vezi sa sistemom uzgoja biqaka. Pogodnost zemqi{ta za uzgoj ratarskih, povrtlarskih, zatim vo}arskih kultura i na kraju travwaka je u direktnoj korelaciji sa nagibom, odnosno {to je izraènost nagiba ve}a to je i izbor gajenih kultura mawi.
Broj 43 Strana 58
Nagibom je ograni~ena i upotreba mehanizacije te time i savremeni sistem uzgoja ve}ine gajenih kultura. Mehaniziran sistem gajewa kultura u mnogome racionalizuje, pove}ava obim i pojeftiwuje poqoprivrednu proizvodwu, {to ga ~ini daleko konkurentnijim na trì{tu. a) 0 - 5% - ravna i blago valovita zemqi{ta; U pogledu ograni~ewa za uzgoj svih poqoprivrednih kultura ravna zemqi{ta nemaju ograni~ewe i idealna su za sve oblike i sisteme uzgoja, odnosno LUT-ove. b) 5 - 10% - blago nagnuta i talasasta zemqi{ta; Zemqi{ta imaju veoma mala ograni~ewa, odnosno gotovo da i nemaju nekih ograni~ewa za kulture koje se gaje na na{im podru~jima. U ve}ini slu~ajeva nemaju gotovo nikakvog nepovoqnog uticaja na LUT-ove. v) 10 - 15% - blago nagnuta; Ovo su zemqi{ta sa odre|enim ograni~ewima, tako da su za pojedine kulture potrebne odgovaraju}e mjere nivelisawa i ravnawa terena. Imaju odre|eni uticaj na LUT-ove, ali ne snaàn da iskqu~uju neki od mogu}ih sistema uzgoja. U ovim slu~ajevima se primjewuju odgovaraju}e agrotehni~ke mjere kao {to je konturna obrada i uzgoj kultura u pojasevima, kako bi se ublaìla negativna erozivna djelovawa. g) 15 - 30% - umjereno nagnuta; Za ve}inu kultura ova zemqi{ta imaju ograni~ewa za pojedine uzgojne oblike i zahtijevaju odgovaraju}e tehni~ke mjere ure|ewa zemqi{ta kao {to je terasirawe. Imaju zna~ajnijeg uticaja na same LUT-ove i to posebno u kombinaciji sa jo{ nekim nepovoqnim osobinama tla. d) 30 - 60% - nagnuta; Zemqi{ta imaju eliminatorni karakter za ve}inu gajenih kultura i zahtijevaju opse`nije i sloènije mjere ure|ewa zemqi{ta. Nivo ograni~ewa je vrlo visok i imaju veoma velik uticaj na LUT-ove, odnosno izbora kultura. |) 60 - 80% - veoma nagnuta; Ovaj nagib je limitiraju}i za mehanizirani sistem uzgoja gotovo svih poqoprivrednih kultura i ima direktan uticaj na LUT-ove. Zemqi{ta se samo mogu koristiti kao prirodne livade i pa{waci, odnosno kori{tewe na tradicionalni na~in (ru~no ko{ewe), prikupqawe sijena i ispa{a stoke. e) >80% - izrazito nagnuta; Ovo je nagib terena na kome je jedino mogu}e ekstenzivno kori{tewe zemqi{ta kao pa{wa~ke povr{ine gdje se jedino moè primijeniti tradicionalni sistem ispa{e sa kozama i ovcama. Svi drugi vidovi iskori{tavawa zemqi{ta u poqoprivrednoj proizvodwi nisu mogu}i i ovaj nagib je iskqu~iv za sve ostale LUT-ove. 2. Tekstura tla je definisana procentualnim odnosom frakcija pijeska, praha i gline (pijesak 2,0-0,06 mm; prah 0,06-0,002 mm; glina < 0,002 mm). Imaju}i u vidu ~iwenicu da zemqi{ta ilovastog teksturnog sastava imaju i najboqu strukturu, a {to pogoduje ve}ini gajenih kultura, onda je jasno da se mora voditi ra~una o teksturnom sastavu tla. Te{ka glinovita tla kojih ima u BiH veoma ~esto su limitiraju}i faktor za ve}inu gajenih kultura i kao takva se ne mogu koristiti za dobar dio ratarskih kultura. Zbog svog uticaja na pojedine kulture tekstura tla ima odre|enu ulogu kod definisawa LUT-a. a) Dubina tla; Dubina tla je veoma bitna karakteristika svakog tipa tla i jedan je od zna~ajnijih faktora u biqnoj proizvodwi. Uz nagib je najva`niji element kod odre|ivawa LUT-a. Dubina tla je vrlo ~esto ograni~avaju}i faktor uzgoja pojedinih kultura i to pogotovo za naturalni oblik proizvodwe. Na plitkim zemqi{tima gotovo je nemogu}e uzgajati pojedine ratarske i vo}arske kulture, tako da se ove povr{ine iskqu~ivo koriste kao pa{waci. Dubina tla jedino nema tako bitnu ulogu kod intenzivnog (mehaniziranog) na~ina uzgoja pojedinih poqoprivrednih kultura, odnosno ukoliko se koriste savremeni na~ini
proizvodwe uz primjenu sistema za navodwavawe i plasteni~ki sistem gajewa biqaka. U ovim slu~ajevima za pojedine LUT-ove (npr. proizvodwa gro`|a, {pinata, salate, luka, blitve, proizvodwa rasada i sl.) dubina tla nema tako veliki uticaj. nivo dubina u cm veoma duboka >150 cm duboka 150-100 cm umjereno duboka 100-50 cm plitka 50-30 cm veoma plitka 30-20 cm vrlo plitka < 20 cm 3. Sadràj ukupnog CaCO3 u tlu generalno nema neku zna~ajniju vrijednost, odnosno nije limitiraju}i faktor za ve}inu poqoprivrednih kultura koje se uzgajaju na podru~ju BiH ukoliko ga nema u tlu. Vrlo je mali broj kultura (npr. lucerka) koje zahtijevaju ve}i sadràj karbonata u tlu. Na sadràj karbonata u tlu dosta dobro reagiraju orah, qe{wak i maslina, dok su vinova loza i breskva jako osjetqive na pove}an sadràj CaCO3. Iz svega navedenog vidqivo je da sadràj karbonata u tlu ima odre|enog zna~aja kod definisawa LUT-a. Sadràj karbona, nivo karbonat ekvivalentan (g/kg) nizak 0-50 optimalan 50-100 umjeren 100-150 visok 150-200 veoma visok 200-300 vrlo visok 300-500 ekstremno visok > 500 4. Reakcija tla (pH-H2O) Za ve}inu kultura koje se uzgajaju u BiH optimalna pH vrijednost tla u H2O je oko 6,5. Kisela reakcija tla, pH mawa od 5,0 i alkalna ve}a od 7,5 imaju zna~ajan uticaj na prinose gajenih kultura, jer se u ovim sredinama javqaju specifi~ni problemi blokirawa makro i mikro elemenata, tako da imaju veliku ulogu u definisawu LUT-a. pH vrijednost tla, Oznaka reakcije, reakcija tla u vodi vrlo kiselo < 3,0 veoma kiselo 3,0-4,5 kiselo 4,5-5,0 umjereno kiselo 5,0-5,5 slabo kiselo 5,5-6,5 optimalno (veoma slabo kiselo) 6,5-7,0 neutralno 7,0 slabo alkalno 7,0-7,2 umjereno alkalno 7,2-7,5 alkalno 7,5-8,0 veoma alkalno 8,0-9,0 vrlo alkalno > 9,0 5. Zasi}enost bazama Ovaj parametar ne predstavqa tako bitan element u definisawu LUT-a Nivo CEC ekvivalentan u cmol (+)/kg glina veoma nizak < 10 nizak 10 - 15 umjeren 15 - 20 optimalan 20 - 30 visok 30 - 40 veoma visok 40 - 60 vrlo visok > 60 6. Organski azot Organski azot je u direktnoj vezi sa strukturom i odràvawem vlage u tlu. Naime, jako humusna tla imaju boqu i finiju strukturu, a zahvaquju}i organskoj materiji boqe i duè odràvaju vlagu koja je u su{nim qetnim periodima veoma bitna za postizawe ve}ih prinosa.
Broj 43 Strana 59
Nivo organskog azota, nivo karbonat ekvivalentan u g/kg vrlo nizak < 10 veoma nizak 10 - 15 nizak 15 - 20 umjeren 20 - 30 optimalan 30 - 40 visok 40 - 60 veoma visok 60 - 100 vrlo visok > 100 ^lan 13. Klasifikacija tala prema pogodnosti je sloèna/ kompleksna i razlikujemo slijede}e kategorije: 1. RED POGODNOSTI - ve}e povr{ine na osnovu procjene pogodnosti za odre|enu namjenu; 2. KLASA POGODNOSTI (tipovi tla razli~itog stepena pogodnosti); 3. POTKLASA POGODNOSTI - tipovi istog stepena pogodnosti, ali razli~itih ograni~ewa odre|enih klasom pogodnosti; 4. JEDINICE POGODNOSTI - osnovne jedinice; Pogodnost tla u uskoj je vezi sa plodno{}u tla, a gdje razlikujemo: Efektivna plodnost je definisana intenzitetom vrijednosti edafskih vegetacijskih faktora, ozna~ava koli~inu suhe materije koju biqke mogu sintetizovati na nekom stani{tu tokom vegetacijskog perioda; Potencijalna djevi~anska plodnost je definisana konstalacijom svih faktora tla, omogu}uje kori{tewe tog tla za uzgoj usjeva te u odgovaraju}im agrotehni~kim uslovima moè nadoknaditi gubitak suhe materiji (|ubrewe, obrada, usjevi). Po pedolo{koj karti BiH, u mjerilu 1:300.000 (Nacionalna klasifikacija tala) utvr|eni su slijede}i tipovi tla: brumipodzol, deposoil - deponija, dystric kombisol, eugley, eutric leptosol, fluvisol, histosol - niski treset, humofluvisol, humogley, kalkokambisol, kalkomelonisol, vertisol, kolovium, litosol, luvisol, podzol, pseudogley, ranker, regosol, rendzina, terra rossa. ^lan 14. U.S. klasifikacija tala sadrì 11 redova (sistem ameri~ke klasifikacije) koji ne prihvata uno{ewe elemenata koji su izvan tla: 1. entisols, 2. inceptisols, 3. spodosols, 4. ultisols, 5. alfisols, 6. vertisols, 7. oxisols, 8. histosols, 9. andisols, 10. aridisols, 11. mollisols, 12. (gelisol). ^lan 15. Po nacionalnoj klasifikaciji u BiH razlikujemo slijede}e tipove tla: A. Podjela po kriteriju taksonomske podjele: I KLASA NERAZVIJENA I SLABO RAZVIJENA TLA TERESTI^NI SIROZEMI (Litosoli, Regosoli, Koluviumi, Arenosoli) II KLASA HUMUSNO AKUMULATIVNA TLA (Kalkomelanosoli, Rankeri, Rendzine, êrnozem, Smonice ili Vertisoli)
III KLASA KAMBI^NA TLA-SME\A TLA (Kalkokambisoli, Eutri~ni kambisoli, Distri~ni kambisoli, Crvenica ili Terra rossa, Terra fusca, Pelosoli) IV KLASA ELUVIJALNA-ILUVIJALNA TLA (Lesivirana ili Luvisoli, Akrisoli, Podzoli, Brunipodzoli) V KLASA PSEUDOGLEJNA TLA (ona sa povr{inskom vodom) (Primarni i sekundarni pseudoglej) VI KLASA ANTROPOGENA TLA-ANTHROSOLI (Ariksoli, Hortisoli, Rigosoli, i tla plastenika) VII KLASA TEHNOGENA TLA-TEHNOSOLI sa 6 potklasa: 1. saizmijewenimprirodnimsupstratom(Deposoli, Rekultisol); 2. na raznom otpadu (cinerosoli (na pepelu), rhodic tehnosoli - na crvenom muqu, garbisoli); 3. pod uticajem gorewa (Pirosoli ili Kombustosoli); 4. sa unosom raznog materijala (Nekrosoli, Urbisoli); 5. tla urbanih prostora - Urbisoli; 6. potpuno izmijewena prirodna tla, tla staklenika. B. Podjela po hidromorfnosti tla -HIDROMORFNA TLA: I KLASA nerazvijena hidromorfna tla(aluvijalno tlo ili fluvisol); II KLASA STAGNOGLEJNA TLA (stagnoglej); III KLASA SEMIGLEJNA (livadska tla, humofluvisol ili fluvijalno livadsko tlo); IV KLASA GLEJNA TLA (ritska crnica ili humoglej, mo~varno glejno ili euglej, tresetno ili glejno tlo); V KLASA TRESETN ATLA - HISTOSOLI (niski treset, visoki treset, mokra stani{ta ili wetlandi) C. Podjela po HALOMORFNOSTI TLA - SLATINE: I KLASA - AKUTNO ZASLAWENA TLA (solon~ak); II KLASA - SLABIJA ZASLAWENOST TLA (solonec solonc); D. Podjela po SUBHIDRI^NOSTI TLA: I KLASA - NERAZVIJENA (protopedon ili sirozem); II KLASA - RAZVIJENA SUBHIDRI^NA TLA (sapropel - gwili muq, dy - daj ili sme|e muqevito tlo, gyttja - sivo muqevito tlo). ^lan 16. Pogodnost zemqi{ta se odre|uje na nivou op{te kategorije pogodnosti ili kategorije pogodnosti bez korekcija zemqi{ta iz formule, prema vrijednosti od najpovoqnijih do nepovoqnijih tala prema mjerilima, osobinama tla, klime i ostalih prirodnih uslova: P= T* K koja defini{e da je pogodnost zemqi{ta jednaka drugom korijenu iz umno{ka vrijednosti bodova za bonitet tla (T) i klime (K), a {to je pogodnost zemqi{ta bez korekcije. Op{ta pogodnost zemqi{ta (P) vrjednuje se od 10 do 32 bodova.
Broj 43 Strana 60

[. Brijeg, Posu{je, îtluk, Grude Submediteransko podru~je 200-800 rajon bez zimzelenih elemenata Sredwe bosansko podru~je Sarajevsko 400-1300 -zeni~ki rajon
Bonitet tla (T) vrjednuje se od 10 do 100 bodova. Pogodnost klime (K) vrjednuje se od 1 do 10 bodova, na osnovu sredwih godi{wih temperatura zraka, sredwih godi{wih koli~ina padavina i sredwih koli~ina padavina u vegetacijskom periodu. Unutar pojedinih klimatsko-vegetacijskih podru~ja zemqi{ta niìh nadmorskih visina ocjewuju se ve}im brojem bodova, a vi{ih nadmorskih visina s mawim brojem bodova. Postignuti rezultat dobiven po ovoj formuli mawi od 10 bodova svrstava zemqi{te u neplodno. Okvirni bodovi za klimu su:
Op{tine Naziv Nadmor- Trajawe Sredwa Sredwa Sredwa Bodovi za podru~ja ska kol. veget. godi{wa godi{wa visina perioda koli~ina temp. C padavina klimu padavina u koju veget. mm obuhvata periodu u mm
204
1598
11,40
300-400
4-6
Sarajevo, Zenica, Ilija{, Breza, Visoko, Zep~e, Maglaj, Kakaw
187
877
9,6
400-500
5-8
Bjela{ni Bosansko ca, Igman, planinsko 500-2386 podru~je Vla{i} itd Livno, Drvar, Bos. Grahovo Tomislavgrad, Glamo~ Kladaw, Olovo, Banovi}i, Zavidovi}i, Vare{ Submedit eransko planinsko podru~je 800-2000
106
1319
5,37
500-600
1-3
Podru~je Biha}, Cazinske Velika Kladu{a, krajine Cazin, Buìm, Kqu~, Bos.Krupa Sanski Most Sjevernozapadno -bosansko podru~je
166
1525
8,43
500-600
4-6
200-550
187
1240
9,7
600-700
6-8
130-500
197
1041
10,3
500-600
8-10
Zavidovi }koTesli}ko 250-1328 podru~je
184
1106
9,35
600-700
4-7
Bos.Petro Sjevernozapadno vac bosansko Kupres podru~je SjevernoTuzla, bosansko Te{aw Doboj-Jug, podru~je Grada~ac, @ivinice Kalesija, Sapna, Teo~ak, Usora, Gra~anica Srebrenik êli}, Lukavac SjevernoOra{je, bosansko Oxak, Domaqevac podru~je - [amac Gora`de, Gorwe Ustikoli- Drinsko na Pra~a - podru~je Pale, Trnovo Bugojno, D. Vakuf, Jajce, Dobreti}i G. Vakuf, Prozor Rama Travnik, Kre{evo, Fojnica, Kiseqak, N.Travnik Busova~a, Vitez Mostar, Qubu{ki, Stolac, âpqina, Kowic Jablanica Neum, Ravno
130-500
197
1041
10,3
500-600
4-5
80-980
193
997,7
10,26
500-600
7-9
80-980
193
997,7
10,26
500-600
8-10
^lan 17. Korekcija pogodnosti zemqi{ta vr{i se zbog uticaja ostalih prirodnih uslova i to: otvorenost ili zatvorenost poloàja, zasjewenost zemqi{ta, veli~ina parcele i oblik parcele. 1. Otvoreni poloàj zemqi{ta izloèni posebnom uticaju ja~ih vjetrova ocjewuje se sa 1 do 24 negativnih procenata bodova, a zatvoreni poloàj zemqi{ta bez dovoqne zra~ne drenaè, kao {to su stanovite doline, poqa i poqica i dowe tre}ine padina, tzv. "zra~na jezera", zbog mogu}nosti ja~e pozebe i u~estalije pojave bolesti na kulturnim biqkama, ocjewuje se sa 1 do 36 negativnih procenata bodova. 2. Uticaj zasjewenosti zemqi{ta na pogodnost zemqi{ta, zbog blizine {uma, visokih gra|evina ili breùqkasto brdovitog terena, ocjewuje se u rasponu od 6 do 24 negativnih procenata bodova. 3. Povr{ina katastarske ~estice ocjewuje se do 20 negativnih procenat bodova kako slijedi:
Povr{ina katast. ~estice (ha) <0,01 0,01 - 0,05 0,05 - 0,25 Negativni procenti bodova 15 - 20 10 - 15 8 - 10 6-8 Povr{ina katast. ~estice (ha) 0,5 - 1 1-3 3-5 >5 Negativni procenti bodova 4-6 3-4 2-3 0
350-2200
172
887
8,3
400-500
5-7
Zapadnobosansko kre~wa~ko dolomitn 500-1700 o podru~je
149
1027
7,05
400-500
5-7
0,25 - 0,5
Zapadno bosansko kre~wa~ko dolomitn 300-1900 o podru~je - Skender Vakufski rajon Submedit eransko podru~je 50-500 rajon sa zimzelenim elementima Eumedite ransko podru~je do 350
188
969
9,65
500-600
5-7
247
1345
14,87
300-400
8-10
Oblik katastarske ~estice ocjewuje se od 0 do 10 negativnih procenata bodova, prema formuli: P Kr = 354 , S gdje je: Kr - koeficijent oblika ~estice; P - obim katastarske ~estice; S - povr{ina katastarske ~estice. 5. Procenat negativnih bodova u ovisnosti o koeficijentima oblika katastarske ~estice prikazan je kako slijedi:
Katastarski oblik kat. ~estice Negativni procenti bodova 0 1-3 3-5 Koeficijent oblika kat. ~estice 3-4 4-5 >5 Negativni procenti bodova 5-7 7-9 10 <1,5 1,5 - 2 2-3
4.
247
1429
15,2
300-400
7-8
Ponedjeqak, 18. 7. 2011. 6.
Broj 43 Strana 61
Ukupan broj bodova kona~no korigovane pogodnosti zemqi{ta, uzimaju}i u obzir zbir negativnih procenata bodova, utvr|uje se formulom: P * Snp Pk = P100 gdje je: Pk ukupan broj bodova korigovane pogodnosti zemqi{ta; P je ukupan broj bodova pogodnosti zemqi{ta bez korekcija; Snp je zbroj negativnih procenata bodova dobiven korekcijom. ^lan 18. *Tuma~ kratica-Note: P = Pogodno P-1 = dobro obradiva tla - good cultivable soils; P-2 = umjereno ograni~eno obradiva tla - moderately limited cultivable soils P-3 = ograni~eno obradiva tla - limited cultivable soils; N-1 = privremeno nepogodna tla za obradu - temporarily unsuitable soils for cultivation; N-2 = trajno nepogodna tla za obradu - permanently unsuitable soils for cultivation; dr = dreniranost-drainage: dr o = slaba-poor, dr 1= vrlo slaba-very poor, dr 2 = ekscesivna-excessive; du = dubina tla-soil depth: du 1<30 cm, du2<60 cm; e = erozija - erosion; n = nagib terena - ground inclination >15 ili/i - and/or 30%; k = kiselost tla pH u vodi - soil acidity - pH in water <5,5; vp = aktivni kre~ - active lime >15%; h = opskrbqenost tla hrawivima - supplay soil with nutrients <10 mg/100 g tla-soil; hu = sadràj humusa - content of humus: hu1<3%, hu2>30%; vt = verti~nost >35% gline - verticity >35% clay; v = stagniraju}e povr{inske vode - stagnant surface waters; V = visoki nivo podzemne vode - high level of ground water; pv = poplavne vode - flood waters; p = stepen osjetqivosti tla prema hemijskim polutantima degree of soil sensitiveness against chemical polutants; p1 = slaba osjetqivost - weak sensitiveness; p2 = umjerena osjetqivost - moderate sensitiveness; p3 = jaka osjetqivost - strong sensitiveness. ^lan 19. Usporedbom karakteristika zemqi{nih jedinica i specifikacija LUT-a definisano je pet stepeni pogodnosti zemqi{ta, odnosna klasa pogodnosti: P1 Vrlo pogodno >80% Najve}eg mogu}eg prinosa (MDP) P2 Pogodno 60-80% Najve}eg mogu}eg prinosa P3 Umjereno pogodno 40-60% Najve}eg mogu}eg prinosa P4 Ograni~eno pogodno 20-40% Najve}eg mogu}eg prinosa N Nepogodno <20% Najve}eg mogu}eg prinosa MPD - maks.dostiàn prinos ^lan 20. Za definisawe klasa pogodnosti zemqi{ta i stepena ograni~ewa kori{ten je model gdje se pogodnost poqoprivrednih kultura odre|uje prema odre|enim klimatskim i zemqi{nim faktorima kroz procenat ostvarenog prinosa od maksimalnog mogu}eg prinosa koji se moè posti}i u odre|enom podru~ju. Klase pogodnosti zemqi{ta su: P1 vrlo pogodno, sa stepenom iskoristivosti >80 % P2 pogodno, sa stepenom iskoristivosti 60-80 % P3 umjereno pogodno, sa stepenom iskoristivosti 40-60 % P4 ograni~eno pogodno, sa stepenom iskoristivosti 20-40 % N nepogodno, sa stepenom iskoristivosti <20 %
Stepen ograni~ewa: 0 iznimno pogodno, nema nikakvih ograni~ewa 1 vrlo pogodno, mawa ograni~ewa za maksimalno 4 elementa tla 2 pogodno vi{e od 4 mawa i maksimalno 3 sredwa ograni~ewa 3 umjereno pogodno vi{e od 3 sredwa i maksimalno 2 ve}a ograni~ewa 4 ograni~eno pogodno vi{e od 2 ve}a ograni~ewa N nepogodno vrlo visoka ograni~ewa koja se ne mogu korigirati IV - BAZA PODATAKA I TEMATSKE KARTE ^lan 21. Baza podataka je organizovani i uskladi{teni skup podataka kojem se pristupa pomo}u odgovaraju}ih kompjuterskih programa. Bazu podataka prostorne primjene ~ine svi oni podaci koji se odnose na kartirane jedinice tla ili poligone. ^lan 22. Baza podataka za pedolo{ke profile moè se podijeliti u tri grupe. Prvu grupu ~ine: 1. op{ti podaci za pojedini profil; 2. drugu grupu ~ine podaci o pedofizikalnim zna~ajkama prikazani po pojedinim horizontima tla; 3. tre}u grupu ~ine podaci o pedohemijskim zna~ajkama. Iz ove baze podataka pomo}u spomenutog ArcWiew 3.0 programa mogu se na jednostavan i brz na~in dobiti informacije odnosno podaci za svaku kartiranu i sistemsku jedinicu tla. ^lan 23. Kao osnova za izradu pedolo{ke karte u digitalnom obliku sluì osnovna pedolo{ka karta Bosne i Hercegovine u mjerilu 1:50.000. Osnova za izradu zemqi{nog informacionog sistema Federacije, kantona ili op{tine, bile su i trebaju biti navedene pedolo{ke karte u mjerilu 1:50.000, i druge detaqne pedolo{ke studije i elaborati o tom podru~ju, a wihov sadràj treba digitalizovati pomo}u nekih od prihvatqivih modela ili pomo}u AutoCad programa. Svaki poligon prikazan na pedolo{koj karti ima pripadaju}i, originalni tip tla sa osnovne pedolo{ke karte BiH, koji je, nadaqe, prilago|en nacionalnoj i FAO klasifikaciji. Osnovne podatke za izradu geografskog i zemqi{nog informacionog sistema ~inili su i ~ine podaci s osnovnih pedolo{kih karata i topografskih karata mjerila 1:50.000, te podaci iz drugih studija ra|enih za potrebe razvoja poqoprivrede na podru~ju Federacije, kantona i op{tina. Podaci uvr{teni u bazu podataka predstavqaju osnovu za izradu brojnih tematskih karata raznog mjerila za razvoj poqoprivrede. Pomo}u ArcView programskog paketa dolazi se do potrebnih kartografskih podloga iz raznih baza podataka koje su ra|ene za potrebe poqoprivrede. ^lan 24. Tematska karta predstavqa kategorije zemqi{ta u odnosu na wihove prirodne i druge potencijale koji se defini{u na osnovu kriterija propisanih u ovom pravilniku. Kartirawe tla, odnosno pedolo{ko kartirawe je nau~no stru~na inventarizacija tala i sistematizacija jedinica tala ili zemqi{ta. Karta kori{tewa zemqi{ta mora imati slijede}e karakteristike: 1. mjerilo karte 1:5.000; 2. najmawa povr{ina kartirawa 1 ha; 3. najmawa kartirana {irina 5 m;
najmawa kartirana duìna 100 m. ^lan 25. Namjenske pedolo{ke karte/tehni~ke/ se izra|uju za razli~ite svrhe i u razli~itoj razmjeri od 1:2500 do 1:25000, a razmjeru odre|uje nivo istraìvawa, postavqeni ciqevi i iznos sredstava koja stoje na raspolagawu, a mogu biti razli~itog karaktera i potreba kao {to su za ocjenu pogodnosti zemqi{ta, za bonitirawe zemqi{ta, za kontrolu plodnosti tla i druge namjene. ^lan 26. Na osnovu navedenih podataka i metoda, uz pomo} digitalne kartografije, izra|uju se namjenske pedolo{ke karte, na kojima treba izdvojiti vi{e kartiranih jedinica, a prema dominantnoj sistemskoj jedinici tla se razvrstavaju u klase pogodnosti za obradu-kultivaciju. Razvrstavawe zemqi{ta zasniva se i na osnovu mogu}nosti ili nemogu}nosti redovne obrade tla. ^lan 27. Za navedene kartirane jedinice u informati~koj bazi podataka nalaze se sqede}a vawska obiqe`ja i osobine tala koje moèmo digitalno izdvojiti: 1. Sada{wi na~in kori{tewa prikazan je u smislu kategorija kori{tewa poqoprivrednog prostora kao {to su travwaci, livade, pa{waci, oranice, vrtovi, vo}waci, vinogradi, te ostali prostori kao {to su jezera, ve}a naseqa i sli~no. 2. Nagib terena je vrlo vaàn element reqefa, vaàn je faktor plodnosti, a pove}ava eroziju tla vodom. Prema nagibu prostor smo podijelili prema kriterijima za bonitirawe zemqi{ta (Kova~evi}, 1983). 3. Ekolo{ka dubina tla je odlika mogu}eg zakorijewavawa biqke i dana je u rasponu vrijednosti za svaku kartiranu jedinicu, na osnovu poznatih kriterija ([kori}, 1993). 4. Prirodna dreniranost (ocjeditost) je odlika ocjene brzine ocje|ivawa tla nakon obilnih ki{a i mogu}nosti zadràvawa vode u wima. Bez ve}ih obrazloèwa to su: a) razred prekomjerno ocjedita tla; b) razred pone{to ekcesivna tla; v) razred dobro ocjedita tla; g) razred umjereno dobro ocjedita tla; d) razred nepotpuno ili ne{to slabo ocjedita tla; |) razred slabo ocjedita tla; e) razred vrlo slabo ocjedita tla (SSM, 1951). 5. Na~in vlaèwa prikazan je kao tipolo{ka vrijednost uslova pojave, kretawa i zadràvawa oborinskih, poplavnih, podzemnih i slivenih voda u tlu. 6. Reakcija tla u MKCl-u navedena je kao obiqe`je reakcije tla za cjelovitu kartiranu jedinicu. Klasifikuje se prema poznatim kriterijima. 7. Fiziolo{ki aktivni fosfor i kalij izraèni su u mg/100 gtla, a prikazani su u sredwim rasponima po tipolo{kim determinantama i poznatoj klasifikaciji posebno za ratarske i vo}arske kulture, odnosno za vinovu lozu. 8. Sadràj humusa prikazan je u rasponu vrijednosti za pojedinu kartiranu jedinicu, a isto tako i sadràj CaCO3 i aktivnog kre~a kao bitnih elemenata za podizawe vinograda. ^lan 28. Kantonalni i op{tinski organi uprave nadle`ni za poslove poqoprivrede su du`ni donijeti kartu pogodnosti poqoprivrednog zemqi{ta (kao krajwi rezultat istraènog prostora) uz stru~nu pomo} Federalnog zavoda za agropedologiju ili drugih ovla{tenih nau~no-stru~nih organizacija za poslove zemqi{ta. ^lan 29. Na osnovu ve} postoje}e baze podataka, mogu}e je izvr{iti i inventarizaciju povr{ina tala te izraditi tematske karte,
pored ostalog, i prema sada{woj pogodnosti tla za vi{enamjensko kori{tewe u poqoprivredi. U okviru vrednovawa prostornih zna~ajki, digitalno trebaju biti obra|ene pojedine fiziografske osobine terena, kao i fiziografske osobine tla. U Studijskom radu ili elaboratu iz ~lana 3. stav 1. ovog pravilnika, na osnovu utvr|enih zna~ajki zemqi{ta, izvr{iti vi{enamjensko vrjednovawe zemqi{ta za pojedine poqoprivredno-gospodarske grane (povrtlarstvo, vinogradarstvo, vo}arstvo, ratarstvo, travwi~arstvo, ribarstvo i ostalo), te za tu svrhu izraditi kartu pogodnosti poqoprivrednog zemqi{ta za neku od proizvodwi za koji je izvr{eno istraìvawe. Tako|e, treba utvrditi i povr{insku zastupqenost trenutno nepogodnih tala za npr. povrtlarstvo (klasa N-1), ili trajno nepogodnih tala (N-2), odnosno onih tala kod kojih se raznim mjerama ure|ewa mogu otkloniti odre|ena ograni~ewa, ~ime ova tla postaju pogodna. ^lan 30. Kako je povr{ina onih tala koja spadaju u prvu (P-1) klasu pogodnosti tla prakti~ki najmawa u odnosu na ostale klase pogodnih tala, npr. za vo}arstvo ili za vinogradarstvo, potrebno je za{titit i o~uvati sva pogodna tla za vi{enamjensko kori{tewe, a naro~ito tla prve klase pogodnosti kao va`nog izvora privre|ivawa u poqoprivredi. ^lan 31. Za podjelu tla u kategorije upotrebne vrijednosti zemqi{ta ranije kori{tena metoda ukqu~uje 8 razli~itih osobina tla (dubina, tekstura, struktura, nagib, propusnost, dreniranost, skeletnost i stjenovitost) i 3 okoli{na faktora (plavqewe, broj dana vegetacijskog perioda i odnos R/PET u vegetacijskom periodu) {to je detaqno propisano u Uputstvu o jedinstvenoj metodologiji za razvrstavawe poqoprivrednog zemqi{ta u bonitetne kategorije ("Slu`bene novine Federacije BiH", broj 78/09). Za potrebe prostornog planirawa i izradu prostornih planova izra|ena je ili treba izraditi bonitetnu kartu zemqi{ta kao osnov za{tite tla od nekontrolisane i neopravdane prenamjene u druge svrhe izvan poqoprivrede. Bonitetna karta pruà neophodne informacije prostornim planerima kako bi se svakom prostoru u sklopu izrade prostornih planova odnosno planirawa kori{tewa prostora dodijelila optimalna namjena te kako bi se najkvalitetnija tla mogla za{tititi. V - PROCJENA POGODNOSTI (RAÛNARSKI SISTEM I SKOR FUNKCIJA) ^lan 32. Procjena osobina tla koja ukqu~uje izmjeru i interpretaciju vawske morfologije te vegetacije, klime i drugih parametra za odabir najpovoqnijeg na~ina kori{tewa tla/zahtjev za specifi~no kori{tewe zemqi{ta, izbor i komparativna analiza, ulagawe umjesto zarade, kvalitet zemqi{ta, pogodnost, plan kori{tewa zemqi{ta te politika i planirawe/. ^lan 33. Osnovna procjena pogodnosti tla za obradu-vi{enamjenska procjena sada{we pogodnosti tala/zemqi{ta Federacije, kantona ili op{tine (istra`ni prostor) treba konkretno procijeniti za op{te potrebe ili mogu}nosti obrade-kultivacije tala u biqnoj proizvodwi, te specifikovati prema odre|enim uslovima i zahtjevima za ratarstvo, povr}arstvo, vo}arstvo, vinogradarstvo i travwake. ^lan 34. Osnovni kriteriji procjene tla i/ili drugih komponenti zemqi{ta za tu namjenu nisu jedinstveni, ve} se prema svakoj od doti~nih namjena interpretiraju prema specifi~nim potrebama za pojedine kulture u: 1. redove; 2. klase;
Ponedjeqak, 18. 7. 2011. 3. potklase namjenske pogodnosti.
Broj 43 Strana 63
^lan 35. Primjena GIS tehnologije u ocjewivawu kvaliteta tla i wegove pogodnosti za kultivaciju, odnosno uzgoj ratarskih, povrtlarskih, vo}arskih i vinogradarskih kultura te procjena pogodnosti tla za travwake, prikazuje se ra~unarskim modelom mogu}nosti kori{tewa zemqi{ta i digitalnim na~inom prostorne interpretacije tipova tala te klasa pogodnosti prema kriterijima FAO klasifikacije. Koristiti se mogu podaci sa Osnovne pedolo{ke i topografske karte BiH mjerila 1:50000, te podaci iz drugih studija ra|enih za potrebe razvoja poqoprivrede na podru~ju kantona ili op{tine, koji su pomo}u AutoCad, ArcView i ArcInfo programskih paketa metodom digitalizacije i generalizacije uvr{teni u pedolo{ku bazu podataka. ^lan 36. Procjena pogodnosti tala za razne namjene u poqoprivredi izvr{ena je ili se vr{i prema navedenim FAO kriterijima procjene zemqi{ta. Kriteriji i veli~ine klasa pogodnosti su kodirani za ra~unarsku obradu, posebno za pogodnost tla za ratarstvo, povr}arstvo, vo}arstvo, vinogradarstvo i travwake. Na osnovu tih podataka mogu se sumirati prioritetni programi u poqoprivredi svakog prostora. ^lan 37. Okvir za procjenu pogodnosti tla. Procjena pogodnosti tla zasniva se na: 1. zahtjevima za specifi~no kori{tewe; 2. komparativnoj analizi: ulagawe nasuprot zaradi te multi disciplinarni pristup; 3. fizikalnom, ekonomskom i socijalnom kontekstu; 4. potencijalnom riziku za okoli{ i odrìvost; 5. lokalno prema globalnom; 6. gusto naseqeno do nenaseqeno; 7. kvalitativno nasuprot kvantitativnom. ^lan 38. Pogodnost zemqi{ta odnosi se na primjenu sistema na~ina kori{tewa zemqi{ta, koji obuhvata dvije komponente: 1. zemqi{nu jedinicu; i 2. tip kori{tewa zemqi{ta (LUT), (formirawe tzv. tipova iskori{tavawa zemqi{ta (Land Utilization Type), u daqwem tekstu: LUT) predstavqa prvu fazu AEZ metodologije. Tip iskori{tavawa zemqi{ta (LUT), definisan od strane FAO (1984.) glasi: "Tip iskori{tavawa zemqi{ta: to je vrsta kori{tewa zemqi{ta koja je opisana ili definisana sa mnogo vi{e detaqa nego {to je osnovna vrsta kori{tewa zemqi{ta. Kod odre|enih sistema navodwavawa i na~ina gazdovawa, tip iskori{tavawa zemqi{ta odnosi se na pojedinu kulturu, kombinaciju kultura ili sistem uzgoja u definisanim tehni~kim i socio-ekonomskim uslovima. Tip iskori{tavawa zemqi{ta je set tehni~kih karakteristika u sklopu socioekonomskih uslova". Npr. u kontekstu proizvodwe kukuruza, LUT ne predstavqa samo tehnologiju proizvodwe kukuruza od sjetve do berbe, to je samo jedan segment LUT-a. Razli~iti LUT-ovi imaju razli~ite zahtjeve za kvalitet zemqi{ta. Kad se kvalitet zemqi{ne jedinice poklapa sa zahtjevima odre|enog LUT-a, kaèmo da je pogodnost za taj LUT visoka. ^lan 39. Pogodnost tla zasniva se na vrijednosti analiziranih osobina tla koja se kvantificiraju tzv."skor" funkcija, a koja je matemati~ki prikaz pogodnosti odre|ene osobine tla s obzirom na zna~aj odre|ene osobine za pogodnost tla za odre|enu poqoprivrednu proizvodwu.
Vrijednost skor funkcije za pojedine osobine kre}e se od 0 ili 0% (nepogodna za analizu) do 1 ili 100% (optimalna vrijednost odre|ene osobine tla). ^lan 40. Kvantitativno odre|ivawe i analizirawe produktivnosti tla zahtijeva Kompjuterski model izra~una procjene pogodnosti tla, i to prema analizama tla AL metodom, koja sadrì pet osnovnih dijelova: ulazna tabela, tabela kriterija, tabela ekstrahiranih podataka, tabela rezultata i tabela preporuka. Ra~unarski na~in obrade podataka o prostoru i zemqi{tu (kroz geo-informatiku) je nova metoda i konkretna pomo} pri prostornoj rejonizaciji zemqi{ta za prioritetne programe Federacije, kantona ili op{tine, ali i porodi~nog gazdinstva, za odre|ivawe optimalne uloge svakog prostora u ciqu odre|ivawa prioritetnih programa gospodarewa i odrìvog razvoja poqoprivrede, a u skladu s ekolo{kim programom za{tite i kori{tewa tala i zemqi{ta. Kompjuterski model - Ra~unarski na~in obrade podataka o prostoru i zemqi{tu iz ~lana 40. ovog pravilnika ovla{tene nau~no-stru~ne institucije za poslove zemqi{ta moraju uvesti u svoj rad u roku od 2 godine od dana dobivawa ovla{tewa. ^lan 41. Tokom izrade zemqi{nog informacionog sistema Federacije, kantona ili op{tine moè se koristiti vi{e programskih paketa, kao npr. Programski paketi Arc View, ArcInfo, AutoCad i dr. AutoCad je programski alat prvenstveno namijewen za digitalizaciju, ArcInfo za obradu i analizu digitaliziranih podataka, a ArcView za povezivawe svih podataka u jedinstveni informacioni sistem - bazu podataka i wihovu daqwu analizu, te za ra~unarsku interpretaciju rezultata. Navedeni programski alati se koriste u geo-informati~koj kartografiji i izradi informacionih sistema, a pomo}u tih software mogu}e je izraditi kompleksni informacioni sistem, a na osnovu kojeg se mogu izra|ivati i brojne tematske karte od kojih su neke sastavni dio ovog pravilnika. ^lan 42. Na osnovu procjene pogodnosti sistematskih jedinica tla potrebno je izvr{iti procjenu pogodnosti kartiranih jedinica tla za odre|ene proizvodwe, a rezultate te procjene prikazati na karti pogodnosti zemqi{ta, a obradom te karte i inventarizacijom povr{ina utvrditi pogodna tla sa klasama pogodnosti (pogodna, umjereno pogodna, ograni~eno pogodna, privremeno nepogodna tla, trajno nepogodna, i dr). VI - ISTRA@IVANI PROSTOR I ISTRA@IVAWE ^lan 43. Za prostor Federacije, kantona i op{tina (istraìvani prostor) treba obaviti, izvr{iti vrjednovawe i ocjenu kvalitete tla ili/i drugih relevantnih faktora zemqi{ta i wegove pogodnosti za kultivaciju, odnosno uzgoj ratarskih, povrtnih, vo}arskih i vinogradarskih kultura te procjenu pogodnosti tla za travwake, a u ciqu izrade kompleksnog zemqi{no informaciong sistema-ZIS baze podataka, koji predstavqa primjer mogu}nosti kori{tewa ra~unarskog modela i digitalnog na~ina prostorne interpretacije rezultata istraìvawa (ZIS baza podataka). ^lan 44. Op{te razvrstavawe tala kantona ili op{tine (istraìvani prostor) prema pogodnosti tla za obradu je referentna osnova za sva druga razvrstavawa, za primjerno uvaàvawe ostalih parametara bitnih za doti~nu proizvodwu. ^lan 45. Na~in istraìvawa iz ~lana 43. ovog pravilnika treba omogu}iti povezivawe, analizu i statisti~ku obradu podataka ukomponovanih u bazu zemqi{nog informacionog sistema, a koji se sastoje od podataka koji se odnose na poligone ili
Broj 43 Strana 64
pedolo{ke konture odnosno kartirane jedinice tla i na podatke koji se odnose na pedolo{ke profile. ^lan 46. Osnovni ciq istraìvawa pogodnosti tla za razne oblike poqoprivredne proizvodwe je izraditi cjeloviti Geografski i Zemqi{ni Informacioni sistem Federacije, kantona ili op{tine, a koji }e biti u funkciji razvoja intenzivne poqoprivrede, ekologije, prostornog planirawa te ure|ewa poqoprivrednih i {umskih tala. U okviru tog ciqa formulirani su slijede}i zadaci: 1. izraditi osnovnu pedolo{ku kartu prema normativima izrade semidetaqne karte (1:50.000); 2. razvrstati prostor prema na~inu kori{tewa; 3. odrediti osnovne zna~ajke kartiranih jedinica tla (mati~ni supstrat, nagib terena, dreniranost, na~in vlaèwa, na~in kori{tewa, vegetacijski pokrov, ekolo{ku dubinu, kamenitost, stjenovitost, kao i osnovne hemijske osobine orani~nog horizonta, primjerice sadràj fosfora, kalija, humusa, karbonata, fiziolo{ki aktivnog kre~a), te ih organizirati u vidu baze podataka i geokodirano ih povezati s prostorom; 4. prikazati rasprostrawenost pedolo{kih profila, a podatke koji se odnose na rezultate terenskih i laboratorijskih analiza (morfolo{ke, fizikalne i hemijske osobine) organizirati u vidu baze podataka,te ih povezati s osnovnom pedolo{kom kartom; 5. utvrditi potrebne mjere za daqwe ure|ewe tala u funkciji intenzivnog razvoja poqoprivrede (mjere za kalcifikacijom, za{titom od erozije i bujica, dopunske agrotehni~ke zahvate, vrste |ubrewa, mjere odvodwe i dopunskog natapawa), te ih organizirati u vidu baze podataka i povezati s osnovnim kartografskim podacima; 6. izvr{iti procjenu pogodnosti zemqi{ta za vi{enamjensko kori{tewe u poqoprivredi, zatim bonitetno vrjednovawe zemqi{ta za prostorno planirawe, te preporu~iti optimalne poqoprivredno gospodarske programe za pojedine kartirane jedinice tla; 7. povezati sve ulazne podatke, kao i rezultate istraìvawa, te formirati bazu podataka na na~in da se omogu}i wegovo kori{tewe pomo}u ArcView programa. ^lan 47. Procjena pogodnosti tla za pojedine kulture-vrjednovawe kartiranih jedinica po obiqe`jima: reqefa, nagiba, uticaja klime, reìma vla`nosti, ekolo{ke dubine tla, dreniranosti, reakcije tla, opskrbqenost fiziolo{ki aktivnim hrawivima za raznolike kulture s wihovim optimumima, sadràju humusa, CaCO3 i aktivnog kre~a, te verti~nosti, vr{i se u posebnoj studiji, u izvornoj studiji, elaboratu, studijskom radu, u kojoj treba navesti i odgovaraju}e mjere popravke za doti~ni tip gospodarskog programa kao {to su potreba za kalcifikacijom, vrsta |ubrewa, dodatne mjere obrade, potrebe za dopunskim navodwavawem i mjere za{tite od erozije i bujica. Npr. kod procjene procjena pogodnosti tla i zemqi{ta za uzgoj vinove loze moraju se uvaàvati svi edafski faktori uzgoja te kulture uz analizu i vrjednovawe kriterija va`nih za wen uzgoj ([kori} i Bogunovi}, 1980; Miro{evi}, 1996). Kako je u vinogradarstvu naro~ito vaàn kriterij ukupnog i aktivnog kre~a, u spomenutoj studiji treba navesti i wihovu prisutnost kao posebni GIS slojevi u {iroj digitalnoj obradi kantona ili op{tine (istraìvani prostor). Va`no je naglasiti da su za uzgoj vinove loze najpogodnije prisojne strane gora i brda, prvenstveno ju`ne, isto~ne i zapadne ekspozicije od 160 do 280 m n.v., gdje su specifi~nosti tih prostora visoki sadràj ukupnog i aktivnog kre~a. ^lan 48. Vrjednovawe zemqi{ta za povrtne kulture izvr{iti prema kriterijima va`nim za uspje{an uzgoj tih kultura,
uvaàvaju}i jo{ i prisutnost vode za navodwavawe u su{nom periodu. Pregled povr{ina pogodnosti zemqi{ta za povrtlarstvo pokazuje da se najboqa tla za povrtne kulture nalaze uz rijeke, na aluvijalno livadnim (semiglejnim) i aluvijalnim ne plavqenim tlima, potomna eutri~no sme|im, tako|e na holocenskim nanosima. ^lan 49. Prostorna rajonizacija zemqi{ta (za prioritetne programe razvoja) radi se sagledavaju}i vawska i unutarwa obiqe`ja istraìvanih tala, te uvaàvaju}i naro~ito demografske prilike i potrebe, a vrjednovati ih prema tipu programa s obzirom na mogu}nosti gospodarewa u ratarstvu, sto~arstvu, povr}arstvu, vinogradarstvu, vo}arstvu, zatravwivawe, ribarstvu i sli~no. Sve navedene kartirane jedinice se informati~ki obra|uju i ocjewuju s aspekta poqoprivrednog gospodarskog programa. VII - AGROEKOLO[KO ZONIRAWE ^lan 50. Agroekolo{ko zonirawe (u daqwem tekstu: AEZ) predstavqa odre|enu metodologiju kojom se iz neke prostorne cjeline-administrativne jedinice izdvajaju povr{ine koje imaju sli~ne karakteristike (osobine-okoli{ni uticaj) koje su povezane kroz upotrebu zemqi{ta, wegovu potencijalnu produktivnost i okolni uticaj. Odre|uju se kroz karte zemqi{nih resursa koje su definisane kroz geolo{ku podlogu, zemqi{te, reqef, klimatske karakteristike, zemqi{ni pokriva~, upotrebu zemqi{ta, ali i kroz erozije, plavqewe, kopove i sl., u na{im uslovima i kroz minirane povr{ine. Krajwi rezultat agroekolo{kog zonirawa predstavqa prikaz pogodnosti zemqi{ta za uzgoj pojedinih biqaka, iz ~ega proizilazi planirawe optimalne upotrebe zemqi{ta. ^lan 51. AEZ predstavqa metodologiju pomo}u koje se preko odre|enih nivoa dolazi do pogodnosti zemqi{ta za poqoprivrednu proizvodwu. Sistem AEZ se koristi da bi se odredila specifi~na ograni~ewa za gajewe poqoprivrednih kultura u odre|enim uslovima klime, zemqi{ta i terena, ali i u odre|enim (pretpostavqenim) uslovima ulagawa i gazdovawa. Krajwi rezultat AEZ, uzimaju}i u obzir produktivnost zemqi{ta i socio-ekonomski aspekt proizvodwe je osnov za planirawe kori{tewa zemqi{ta odre|enog podru~ja. ^lan 52. AEZ daje standardizovani okvir za karakteristike klimatskih uslova, uslova tla i terena koji su relevantni za poqoprivrednu proizvodwu. Procedure koje odgovaraju sistemu AEZ se koriste da bi se odredila specifi~na ograni~ewa poqoprivredne kulture koja prevladavaju u odre|enim uslovima klime, tla i terena, pod pretpostavqenim uslovima ulagawa i gazdovawa. Ovaj dio AEZ metodologije omogu}ava dobivawe potencijalnih maksimalnih agronomskih dosti`nih prinosa za svaku kulturu po osnovnoj jedinici zemqi{nih resursa (po }eliji tabele). Sistem AEZ daje mogu}nost razli~ite primjene, npr. odre|ivawe produktivnosti zemqi{ta, potencijalne obradivosti prirodno ili umjetno navodwavanih povr{ina, procjenu naseqenosti i najoptimalnije kori{tewe i razvoj zemqi{nih resursa po raznim kriterijima. Duìna vegetacijskog perioda je period u toku godine u kojem i dostupna vla`nost i temperatura pogoduju rastu kulture - broj dana u periodu kada su temperature iznad 5C i kada su odgovaraju}i uslovi vla`nosti.
Broj 43 Strana 65
^lan 53. Za Federaciju BiH utvr|uju se slijede}e AEZ: AEZ 1. Ravni~arski i blago valovito podru~je - sjeverni dio Federacije Obuhvata dowe tokove rijeke Una, Sana, Vrbas, Bosna i Drina. Ovo je ìtnica-Qev~e poqe, Posavina, Semberija, Ora{je, Oxak, Br~ko,Tuzla Zemqi{te je sredwe duboko, na karbonantnoj podlozi. Oko 37 % ovoga zemqi{ta je slabe alkalne, neutralne i slabo kisele reakcije. Oko 63% poqoprivrednog zemqi{ta je kiselo i jako kiselo, a od toga je 45% jako kiselo na kojem je potrebno izvr{iti odre|ene agromelioracijske mjere. Reqef je prete`no ravni~arski i blago valovit do 300 m n/v. Klima je umjereno kontinentalna. Vegetacijski period sa temperaturama iznad 5 step. C po~iwe oko 6. marta, a zavr{ava se oko 18. novembra i traje prosje~no oko 253 dana. Padavine godi{we iznose oko 896 mm. Su{a u ovoj zoni iznosi oko 33% ili oko 37 dana godi{we i to uglavnom po~etkom avgusta. AEZ 2. brdovito podru~je-sredwi dio Federacije Umjereno kontinentalna klima, ali pojedina podru~ja imaju i subkontinentalnu klimu, zbog uticaja rije~nih dolina, Sanski Most, Jajce, Zenica, Butimir, Biha}, Drvar, Bugojno, Glamo~, Sarajevo, Gora`de i dr. Temperature - vegetacija po~iwe iznad 5 step. C oko 21. marta, a zavr{ava oko 9. novembra i traje 227 dana. Padavine iznose oko 1047 mm, a su{a iznosi oko 35% ili oko 33 dana godi{we i to krajem jula i po~etkom septembra. AEZ 3. Mediteransko podru~je- ju`ni dio Federacije Suptropska klima, i zima sa puno padavina. Vegetacijski period sa temperaturom iznad 5 step. C u ovoj zoni po~iwe oko 3. februara, a zavr{ava se oko 24. decembra i traje prosje~no 321 dan. Koli~ina padavina godi{we iznosi oko 1577 mm. Su{a je oko 85 % ili prosje~no 50 dana godi{we, a javqa se naj~e{}e po~etkom jula i traje do pred kraj avgusta. ^lan 54. Agro-ekolo{ko zonirawe vr{i se kroz slijede}e faze: I. Faza I prikazuje formirawe tzv. tipova iskori{tavawa zemqi{ta koji predstavqaju specifi~no selektovane sisteme poqoprivredne proizvodwe sa jasno definisanom vezom izme|u uloènih sredstava u proizvodwu i menaxmenta, kao i izme|u agroekolo{kih uslova i specifi~nih karakteristika gajenih biqaka. II. Faza II prikazuje formirawe razli~itih baza podataka (klima, zemqi{te, reqef, zemqi{ni pokriva~, kori{tewe zemqi{ta) i wihovu analizu, zatim analizu primarnih i sekundarnih baza podataka o zemqi{nim resursima kao osnove za odre|ivawe pogodnosti za pojedine biqke. III. Faza III predstavqa model za izra~unavawe potencijalnog prinosa kori{tewem podataka specifi~nih za svaku biqku, kao i podataka iz baze o zemqi{nim resursima. IV. Faza IV prikazuje rezultate analize u uslovima pojedina~ne pogodnosti zemqi{ta i uslovima vi{estruke proizvodwe koja je kombinovana sa socio-ekonomskom i demografskom situacijom. Rezultat interakcije navedenih parametara daje kona~nu formu za planirawe kori{tewa zemqi{ta.
VIII - UTVR\IVAWE OSOBITO VRIJEDNOG OBRADIVOG (P1) I VRIJEDNOG OBRADIVOG (P2) POQOPRIVREDNOG ZEMQI[TA ^lan 55. Osnovica za vrednovawe P1 i P2 zemqi{ta, ali i zemqi{ta niè bonitetne vrijednosti temeqi se na vrijednostima tla, klime, reqefa i odre|enih ostalih prirodnih uslova za poqoprivrednu proizvodwu. Radi utvr|ivawa P1 i P2 zemqi{ta, ovim pravilnikom utvr|uju se ostala obradiva (P3) zemqi{ta i ostala poqoprivredna (P[) zemqi{ta (u daqwem tekstu: P3 i P[). ^lan 56. Vrijednosti iz ~lana 55. ovoga pravilnika temeqe se na definisawu zemqi{ta kao {ireg prostora koji je integralni dio tla, klime, reqefa i ostalih korektivnih faktora, kao {to su stjenovitost i kamenitost povr{ine zemqi{ta, poplave na zemqi{tu, otvorenost, te zatvorenost i za{ti}enost zemqi{ta, ekspozicija, zasjewenost zemqi{ta, veli~ina parcele i oblik parcele. ^lan 57. Bonitet tla, klime i reqefa i odre|enih ostalih prirodnih uslova za poqoprivrednu proizvodwu ocjewuje se prema wihovim najpovoqnijim odnosima za utvr|ivawe op{teg stepena mogu}nosti svestranog na~ina kori{tewa zemqi{ta. ^lan 58. Prostorne kategorije zemqi{ta u koje se svrstavaju poqoprivredna zemqi{ta su: P1 - osobito vrijedna obradiva zemqi{ta, P2 - vrijedna obradiva zemqi{ta, P3 - ostala obradiva zemqi{ta, P[ - ostala poqoprivredna zemqi{ta. Procjewuju se prema vrijednosti od najpovoqnijih do nepovoqnijih tala prema bonitetnim osobinama tla, klime, reqefa i ostalih prirodnih uslova. ^lan 59. Bonitet zemqi{ta se odre|uje na nivou op{teg boniteta ili boniteta bez korekcija zemqi{ta iz formule B = T K R , koja defini{e da je bonitet zemqi{ta jednak drugom korijenu iz umno{ka vrijednosti bonitetnih bodova za tlo (T), klimu (K) i reqef (R). ^lan 60. Op{ti bonitet zemqi{ta (B) vrednuje se od 7 do 100 bonitetnih bodova. Bonitet tla (T) vrednuje se od 7 do 100 bodova. Bonitet klime (K) vrednuje se od 1 do 10 bodova. Bonitet reqefa (R) vrednuje se od 1 do 10 bodova. 1. Utvr|ivawe boniteta tla ^lan 61. Bonitet tla utvr|uje se na osnovu razvojnog stepena, teksture (mehani~kog sastava) i geolo{kog porijekla (supstrata) tla. ^lan 62. Razvojni stepeni tla predstavqaju evolucijsko genetski stadij tla, a utvr|uju se na osnovu bitnih unutra{wih osobina tla, kao {to su: efektivna dubina odnosno mogu}nosti zakorijewivawa biqaka, prirodne dreniranosti, koja odre|uje i stepen vla`nosti, reakcije tla u vodi, razine podzemne vode, dubine glejnog horizonta i prijelaza iz gorweg horizonta u zdravicu, kao evolucijsko genetskog razvojnog procesa u tlu. Rasponi razvojnih stepeni tla kre}u se od najboqeg, prvog razvojnog stepena, s najpovoqnijim fizikalnim i hemijskim osobinama tla i optimalno dubokim zakorijewavawem biqaka, do najlo{ijeg, sedmog razvojnog stepena, s najpli}om efektivnom dubinom tla. ^lan 63. Bitne karakteristike razvojnih stepeni tla su:

Tekstura Geolo{ko tla porijeklo tla aluvij P pijesak diluvij litogeno aluvij i prapor IP ilovasti pijesak vapneni lapori i fli{ diluvij litogeno aluvij i prapor PI pjeskovi ta ilova~a vapneni lapori i fli{ diluvij litogeno aluvij i prapor I ilova~a vapneni lapori i fli{ diluvij litogeno aluvij i prapor GI glinasta ilova~a vapneni lapori i fli{ diluvij litogeno aluvij i prapor IG ilovasta glina vapneni lapori i fli{ diluvij litogeno aluvij i prapor G glina vapneni lapori i fli{ diluvij litogeno tresetno dolinsko tlo (odvodweno) prema razvojnim stepenima 82-77 94-83 82-77 76-71 100-89 94-83 88-77 94-83 88-77 82-71 76-65 70-65

Razvojni stepeni tla
prvi razvojni stepen pokazuje postupan prijelaz izme|u gorweg humusnog horizonta tla i zdravice i ima povoqan kapacitet tla za vazduh; dobra mrvi~asta struktura; nema znakova prekomjerne vla`nosti ni zakiseqavawa; reakcija tla u vodi kre}e se od 6,0-7,5; efektivna dubina tla je preko 100 cm; to su svjeà tla (1); dobre prirodne dreniranosti (ocjeditosti); podzemna voda je ispod 200 cm; 2. drugi razvojni stepen ima efektivnu dubinu tla 80 do 100 cm; dubina podzemne vode je 150-200 cm; tla mogu biti na prijelazu od svjeìh prema polu vla`nim ili polusuhim tlima (1 do 2); prirodna dreniranost je dobra; 3. u tre}em razvojnom stepenu prijelaz izme|u gorweg horizonta i zdravice nije jednako povoqan kao kod 1. razvojnog stepena: pokazuju se prvi znakovi izblije|ivawa; na ve}oj dubini dolazi do gubitka kre~a i po~iwe zakiseqavawe; reakcija tla u vodi kre}e se od 5,0 do 6,0 ili 8,0 do 9,0; efektivna dubina tla je 50 do 80 cm; stepen vla`nosti ukazuje na polu vla`na ili polusuha tla (2), a prirodna dreniranost je umjereno dobra ili pone{to ekscesivna; dubina glejnog horizonta kre}e se izme|u 120-150 cm; 4. u ~etvrtom razvojnom stepenu efektivna dubina tla je 30-50 cm; reakcija tla u vodi kre}e se od 5,0-5,5 ili 8,0-9,0; tla su vla`na ili polusuha (3+ ili 2-), a prirodna dreniranost je nepotpuna ili pone{to ekscesivna; dubina glejnog horizonta je izme|u 90-120 cm; 5. u petom razvojnom stepenu prelaz izme|u gorweg horizonta naniè je o{tar, ponajvi{e zbog izblije|ivawa; zdravica je zbijena ili r|asto obojena; reakcija tla u vodi kre}e se od 4,5-5,0 ili kod halomorfnih tala od 9,0-10,0; efektivna dubina tla je 15-30 cm; tla su mokra ili suha (4+ ili 3-), a prirodna dreniranost je slaba ili pone{to ekscesivna; dubina glejnog horizonta je izme|u 50-90 cm; 6. {esti razvojni stepen ima efektivnu dubinu tla 5-15 cm; reakcija tla u vodi je 4,0 do 4,5, a kod halomorfnih tala 9,0-11,0; stepen vla`nosti ozna~ava mokra do vrlo mokra ili vrlo suha tla (4+ do 5+ ili 4-), a prirodna dreniranost je slaba do vrlo slaba ili ekscesivna; dubina glejnog horizonta kre}e se izme|u 20-50 cm; 7. sedmi razvojni stepen ima o{tre granice izme|u gorweg sloja i zdravice; u pravilu, gubitak kre~a je znatan, a veliko je i zakiseqavawe; reakcija tla u vodi kre}e se ispod 4,0, a kod halomorfnih tala iznad 11,0; efektivna dubina tla je 1-5 cm; stepen vla`nosti ozna~ava vrlo mokra ili ekstremno suha tla (5); prirodna dreniranost je vrlo slaba ili ekscesivna; dubina glejnog horizonta je izme|u 0-25 cm. Skeletnost tla ocjewuje se prema volumnom postotnom udjelu {qunka i kamena u tlu, te se na toj osnovi umawuje efektivna dubina tla, odnosno vrijednost razvojnog stepena. ^lan 64. Tekstura tla se utvr|uje relativnim odnosima po kojima je optimalna ilovasta, od koje vrijednost pada prema pjeskovitoj i te{koj glinastoj teksturi. ^lan 65. Geolo{ki supstrati tla razvrstavaju se u ~etiri grupe geolo{kog porijekla: 1. aluvijalna i praporna porijekla, kao najpovoqnija; 2. vapneni lapori i fli{, kao povoqni; 3. pleistocenske ilova~e (mramorirane ilova~e diluvij), kao osredwe povoqne; 4. litogena (stjenovita) porijekla, kao slabije povoqna. ^lan 66. Sve unutarwe osobine tla svedene na razvojni stepen, teksturu i geolo{ko porijeklo tla sumarno se izraàvaju u bodovima na osnovu kojih su utvr|eni okviri bodova boniteta tla kako slijedi:
prvi
drugi 52-41 46-35 46-35 64-53 64-53 58-53 52-47 82-71 76-65 70-59 70-59 88-77 82-71 76-65 76-65 82-71 76-65 70-59 64-59 76-65 70-59 70-59 64-59 70-59 70-59 64-53 58-53
tre}i 40-29 34-29 34-29 52-41 52-41 52-41 46-41 70-59 64-53 58-47 58-47 76-65 70-59 64-53 64-53 70-59 64-53 58-47 58-47 64-53 58-47 58-47 58-47 58-47 58-47 52-41 52-41 70-59
~etvrti 28-23 28-23 28-23 40-29 40-29 40-29 40-29 58-47 52-41 46-35 46-35 64-53 58-47 52-41 52-41 58-47 52-41 46-35 46-35 52-41 46-41 46-35 46-35 46-41 46-41 40-35 40-35 58-47
peti 22-17 22-17 22-17 28-23 28-17 28-17 28-17 46-41 40-35 34-29 34-23 52-47 46-41 40-35 40-29 46-41 40-35 34-29 34-29 40-35 40-35 34-29 24-29 40-35 40-35 34-29 34-29 46-35
{esti 16-11 16-11 16-11 22-17 10-11 10-11 16-11 40-35 34-29 28-23 22-11 46-41 40-35 34-29 28-23 40-35 34-29 28-23 28-23 34-29 34-29 28-23 28-17 34-29 34-29 28-23 28-17 34-23
sedmi 10-7 10-7 10-7 16-11 10-7 10-7 10-7 34-29 28-23 22-17 10-7 40-35 34-29 28-23 22-17 34-29 28-23 22-17 22-17 28-23 28-23 22-17 16-11 28-23 28-23 22-17 16-11 22-11
Okviri bodova boniteta tla
2. Utvr|ivawe boniteta klime ^lan 67. Klima se boduje u rasponu od 1 do 10 bonitetnih bodova. Utvr|uje se unutar klimatsko-vegetacijskih podru~ja odnosno podpodru~ja, grupisanih po meterolo{kim stanicama, na osnovu klimatskih elemenata i to: sredwih godi{wih temperatura vazduha, sredwih godi{wih koli~ina padavina i sredwih koli~ina padavina u vegetacijskom periodu. Okvirni bodovi za bonitet klime utvr|eni su u tabeli ~lana 16. ovog pravilnika. ^lan 68. Unutar pojedinih klimatsko-vegetacijskih podru~ja zemqi{ta niìh nadmorskih visina ocjewuju se ve}im brojem bodova, a vi{ih nadmorskih visina s mawim brojem bodova.

50 - IVa ili IVb bonitetna kategorija 45 - IVa ili IVb bonitetna kategorija 40 - IVa ili IVb bonitetna kategorija 30 - V bonitetna kategorija 25 - VI bonitetna kategorija 20 - VI bonitetna kategorija 15 - VII bonitetna kategorija 10 - VII bonitetna kategorija 22 21 20 17 16 14 12 10 21 20 19 16 15 13 12 20 19 18 15 14 13 11 19 18 17 14 13 12 10 -
Broj 43 Strana 67
17 16 15 13 12 11 16 15 14 12 11 10 14 13 13 11 10 12 12 11 10 -
^lan 69. Unutar klimatsko-vegetacijskih podru~ja 11 do 16 (navedenih tabelarno ~lanom 67. ovog pravilnika) na hidromorfnim tlima ve}eg stepena vla`nosti, u odnosu na automorfna tla, broj bonitetnih bodova za klimu pove}ava se kako slijedi:
Klimatsko vegetacijsko podru~je 11 12 13 14 15 16 Broj bonitetnih bodova za klimu Na automorfnim tlima 6-7 6-7 5-6 4-9 5-6 3-4 na hidromorfnim tlima povoqnog stepena vla`nosti 7-9 7-9 6 - 10 6 - 10 6 - 10 4-7
*Bonitetni bodovi za tlo s prosje~nim stepenom wegove vla`nosti
3. Utvr|ivawe boniteta reqefa ^lan 70. Bonitetni bodovi za reqef, u rasponu od 1 do 10 bonitetnih bodova, utvr|uju se prema klasifikaciji reqefa kako slijedi:
Nagib (inklinacija) zemqi{ta u stepenima 0-2 0-2 2-6 6-9 9 - 12 12 - 17 17 - 24 24 - 33 preko 33 procentima 0-3 0-3 3 - 11 11 - 16 16 - 21 21 - 31 31 - 45 45 - 65 preko 65 Oznaka reqefa a b v g d | e ` z Naziv reqefa ravan ravan s mikro ili mezouvalama valovit ili vrlo blage padine umjereno blage padine umjereno strme padine strme padine jako strme padine vrlo jako strme padine vrletne padine Bonitetni bodovi 10 8-9 8-9 7-8 6-7 4-5 2-5 1-2 1
5. Korekcija boniteta zemqi{ta zbog uticaja ostalih prirodnih uslova ^lan 72. Bonitet zemqi{ta utvr|en prema ~lanu 71. ovog pravilnika koriguje se negativnim procentima bonitetnih bodova zbog uticaja ostalih prirodnih uslova na poqoprivrednu proizvodwu i to: za stjenovitost i kamenitost povr{ine zemqi{ta, poplavu, ekspoziciju, otvorenost ili zatvorenost poloàja, zasjewenost zemqi{ta, veli~inu parcela i oblik parcele. ^lan 73. Stjenovitost i kamenitost povr{ine zemqi{ta ocjewuje se skupno prema zastupqenosti stijena i krupnijeg kamewa (>5 cm ), negativnim procentima bonitetnih bodova kako slijedi:
Stjenovitost povr{ine zemqi{ta, % do 2 2 - 10 Kamenitost povr{ine zemqi{ta, % do 10 10 - 20 Negativni procenti bonitetni bodova 2-6 6 - 24 Iskoristivost zemqi{ta Neznatne smetwe za izbor kultura Stanovite te{ko}e u primjeni mehanizacije, a izbor kultura pone{to ograni~en Samo za lak{u mehanizaciju. Iskoristivost prvenstveno za pa{wake i livade, lo{ija za vo}wake i vinograde, a najlo{ija za oranice Preteè ru~ni rad. Iskoristivost za pa{wake i livade, a vrlo lo{a za maslinike, vo}wake i vinograde Veliko ograni~ewe za obradu. Moè se koristiti za pa{wake, ev. ekstenzivne maslinike, smokve, bajame i vinograde. Vrlo veliko ograni~ewe iskoristivosti za obradive povr{ine. Samo ekstenzivni pa{waci Pa{waci - neplodna zemqi{ta
4. Utvr|ivawe ukupnih bodova boniteta zemqi{ta bez korekcije ^lan 71. Utvr|eni bonitetni bodovi za tlo prema ~lanu 66. ovog pravilnika, bodovi za klimu prema ~l. 67, 68. i 69. i bodovi za reqef prema ~lanu 70. ovog pravilnika, uvr{tavaju se u formulu iz ~lana 59. ovog pravilnika i po woj izra~unavaju. Dobiveni rezultat predstavqa bonitet zemqi{ta bez korekcija. Postignuti rezultat dobiven formulom iz ~lana 59. ovog pravilnika mawi od 7 bonitetnih bodova, svrstava zemqi{te u neplodno. Rezultati bonitetnih bodova izra~unati na na~in naveden u stavu 1. ovog ~lana, prikazani su u Tabeli 1. i 2. (bonitetni bodovi za klimu, i reqef) koje su sastavni dio ovog pravilnika. U woj se prema utvr|enim bonitetnim bodovima tla u presjeku rijetka za utvr|ene bonitetne bodove reqefa i kolone za utvr|ene bonitetne bodove klime, o~itavaju bodovi boniteta zemqi{ta bez korekcija. Za me|u vrijednosti utvr|enih bonitetnih bodova tla, koje nisu navedene u Tabeli 1., bodovi boniteta zemqi{ta bez korekcija mogu se dobiti i linearnom interpolacijom.
Tabela 1: BODOVI POGODNOSTI ZEMQI[TA BEZ KOREKCIJE Bodovi za klimu Bonitet zemqi{ta* 100 - I bonitetna kategorija 95 - I bonitetna kategorija 90 - I bonitetna kategorija 85 - II bonitetna kategorija 80 - II bonitetna kategorija 70 - III bonitetna kategorija 60 - III bonitetna kategorija 10 32 31 30 29 28 26 24 9 30 29 28 28 27 25 23 8 28 28 27 26 25 24 22 7 26 26 25 24 24 22 20 6 24 24 23 23 22 20 19 5 22 22 21 21 20 19 17 4 20 19 19 18 18 17 15 3 17 17 16 16 15 14 13 2 14 14 13 13 13 12 11 1 10 10 -
10 - 25
20 - 30
24 - 48
25 - 50
30 - 50
48 - 60
50 - 70
50 - 70
60 - 72
70 - 90 >90
70 - 90 >90
72 - 80 80 - 100
^lan 74. Uticaj poplave zemqi{ta na bonitet zemqi{ta ocjewuje se samo na povr{inama oranica, livada i pa{waka prema godi{wem dobu plavqewa, te prema u~estalosti i trajawu poplave, i to u rasponu od 2 do 70 negativnih procenata bonitetnih bodova, zavisno o mogu}nosti na~ina iskori{tavawa poplavqenog zemqi{ta. Obra~un negativnih procenata bonitetnih bodova odre|uje se kako slijedi:
U~estalost poplava u 10 godina 1 put (slu~ajne poplave) [teta u % priroda 5 - 10 10 - 25 25 - 50 >50 Negativni procenti bonitetnih bodova 2-4 4-6 6 - 12 12 - 36
Broj 43 Strana 68
2-3 puta (~este) 5 - 10 10 - 25 25 - 50 >50 preko 3 puta (vrlo ~este) 5 - 10 10 - 25 25 - 50

12 - 16 16 - 24 24 - 36 36 - 48 12 - 16 36 - 48 48 - 70
^lan 75. Ju`na ekspozicija zemqi{ta do 1.000 m nadmorske visine ocjewuje se, u pravilu, kao najpovoqnija i ne koriguje se, a sjeverna ekspozicija do te nadmorske visine ocjewuje se, u pravilu, kao najnepovoqnija i koriguje se u rasponu od 1 do 12 negativnih procenata bonitetnih bodova. Na plitkim i vrlo suhim tlima kr{a i na pjeskovitim tlima ju`ne ekspozicije mogu biti nepovoqnije od sjevernih i u takvim se slu~ajevima koriguju u rasponu od 1 do 12 negativnih procenata bonitetnih bodova, a sjeverne se ekspozicije ne koriguju. Na povr{inama livada ili pa{waka iznad 1.000 m nadmorske visine korekcija boniteta zemqi{ta zbog uticaja ekspozicije vr{i se prema tome koja je ekspozicija za takve povr{ine u odre|enim orografskim uslovima povoqnija (ju`na ili sjeverna), pa se povoqnija ekspozicija ne koriguje, a nepovoqnija koriguje u rasponu od 1 do 12 negativnih procenata bonitetnih bodova. Na zemqi{tima livada ili pa{waka, bez obzira na nadmorsku visinu, ako su vrlo plitka ili vrlo strma, ili je wihova povr{ina jako stjenovita i kamenita, ocjewuje se da li je povoqnija ju`na ili sjeverna ekspozicija po uìm podru~jima, pa se povoqnija ekspozicija ne koriguje, a nepovoqnija koriguje u rasponu od 1 do 12 negativnih procenata bonitetnih bodova. Isto~ne i zapadne ekspozicije iz st. 1, 2, 3. i 4. ovog ~lana, ocjewuju se sredwom vrijedno{}u raspona negativnih procenata bonitetnih bodova najpovoqnije i najnepovoqnije ekspozicije. ^lan 76. Uticaj otvorenih i zatvorenih poloàja zemqi{ta ocjewuje se negativnim postocima bonitetnih bodova u odnosu na poloàje koji se ne koriguju. Otvoreni poloàji zemqi{ta izloèni posebnom uticaju ja~ih vjetrova, ocjewuju se s 1 do 24 negativnih procenata bonitetnih bodova. Zatvoreni poloàji zemqi{ta, bez dovoqne vazdu{ne drenaè kao {to su: stanovite doline, poqa i poqica i dowe tre}ine padina, tzv. "vazdu{na jezera", zbog mogu}nosti ja~e pozebe i u~estalije pojave bolesti na kulturnim biqkama, ocjewuju se s 1 do 36 negativnih procenata bonitetnih bodova. ^lan 77. Uticaj zasjewenosti zemqi{ta na bonitet zemqi{ta, zbog blizine {ume, visokih gra|evina ili breùqkasto brdovitog terena, ocjewuje se u rasponu od 6 do 24 negativnih procenata bonitetnih bodova. ^lan 78. Povr{ina katastarske ~estice tako|e ima uticaja na bonitet zemqi{ta, odnosno ukupan broj bodova, zbog nemogu}nosti upotrebe poqoprivredne mehanizacije i primjene savremenih agrotehni~kih mjera. Povr{ina katastarske ~estice ocjewuje se do 20 negativnih procenata bonitetnih bodova na na~in utvr|en u tabeli ~lana 17. ta~ka 3. ovog pravilnika. ^lan 79. Oblik katastarske ~estice tako|e utje~e na kori{tewe savremene mehanizacije, redovnu obradu zemqi{ta, te na tro{kove proizvodwe. Oblik ~estice ocjewuje se s 0 do 10 negativnih procenata bonitetnih bodova. Optimalno prikazivawe oblika katastarske ~estice izra~unava se koeficijentom ra{~lawenosti prema formuli:
P 354 , S gdje je: Kr - koeficijent ra{~lawenosti P - opseg katastarske ~estice S - povr{ina katastarske ~estice Procenat negativnih bodova u ovisnosti o koeficijentu oblika katastarske ~estice prikazan je u tabeli ~lana 17. ta~ka 5. ovog pravilnika. ^lan 80. Ukupan broj bodova kona~no korigovanog boniteta zemqi{ta, uzimaju u obzir zbroj negativnih procenata bodova, utvr|uje se formulom: BxSnp Bk = B 100 gdje je: Bk ukupan broj bodova kona~no korigovanog boniteta zemqi{ta, B ukupan broj bodova boniteta zemqi{ta bez korekcija dobiven prema odredbi stava 1. ~lana 71. ovog pravilnika, Snp zbir negativnih procenata bonitetnih bodova dobivenu korekcijom prema odredbama ~l. 72. do 80. ovog pravilnika. Ako negativni procenat bonitetnih bodova bilo kojeg od ostalih prirodnih uslova iz ~lana 74. ovog pravilnika ili suma negativnih procenata bonitetnih bodova tih prirodnih uslova korekcijom smawi bonitet zemqi{ta toliko da je wegova kona~na (korigovana) vrijednost mawa od 7 bonitetnih bodova, ne provodi se daqa korekcija boniteta zemqi{ta, nego se zemqi{te svrstava u neplodno. ^lan 81. Svrstavawe zemqi{ta u prostorne kategorije obavqa se prema ranije odre|enim okvirnim bodovima kona~nih (korigovanih) bonitetnih bodova zemqi{ta prema sqede}em: P1 - posebno vrijedna obradiva zemqi{ta 80 do 100 bodova, P2 - vrijedna obradiva zemqi{ta 60 do 79 bodova, P3 - ostala obradiva zemqi{ta 40 do 59 bodova, P[ - ostala poqoprivredna zemqi{ta od 7 do 39 bodova. ^lan 82. Osnova za bonitirawe i utvr|ivawe prostornih kategorija, posebno vrijednog obradivog (P1) zemqi{ta, vrijednog obradivog (P2) zemqi{ta, ostalih obradivih (P3) zemqi{ta, ostalih poqoprivrednih (P[) zemqi{ta su bonitetne pedolo{ke karte detaqnog mjerila (1:2.000 do 1:5.000), koje vrjednuju zemqi{ta na nivou najmawe proizvodne parcele. Bonitetno vrjednovawe mogu obavqati samo stru~waci na podru~ju pedologije. Kr = IX - ZAVR[NE ODREDBE ^lan 83. Ovaj pravilnik stupa na snagu narednog dana od dana objave u "Slu`benim novinama Federacije BiH". Broj 03-3-24-1100 /11 1. jula 2011. godine Ministar Sarajevo Jerko Ivankovi} - Lijanovi}, s. r.
Tabela 2: BODOVI BONITETA ZEMQI[TA BEZ KOREKCIJE Bonitetni bodovi za klimu Bonitet* 10 100 100 100 100 100 95 89 84 77 9 90 85 79 73 8 89 85 80 75 69 7 84 79 75 70 65 6 77 73 69 65 60 5 71 67 63 59 55 4 63 60 57 53 49 3 55 52 49 46 42 2 45 42 40 37 35 1 32 30 28 26 24 Bonitetni bodovi za reqef 10 9 8 7 6
100 95

100 100 100 100 100 95 95 95 95 95 95 95 95 95 95 94 94 94 94 94 94 94 94 94 94 89 89 89 89 89 89 89 89 89 89 88 88 88 88 88 88 88 88 88 88 83 83 83 83 83 83 83 83 83 83 82 82 82 82 82 82 82 71 63 55 45 32 97 92 87 82 75 69 62 53 44 31 97 92 87 81 75 69 61 53 43 31 94 89 84 79 73 67 60 52 42 30 94 89 84 78 73 66 59 51 42 30 91 86 81 76 71 64 58 50 41 29 91 86 81 76 70 64 57 67 60 52 42 30 92 88 83 77 72 65 58 51 41 29 92 87 82 77 71 65 58 50 41 29 89 85 80 75 69 63 57 49 40 28 89 84 80 74 69 63 56 49 40 28 86 82 77 72 67 61 55 47 39 27 86 81 77 72 67 61 54 63 57 49 40 28 87 83 78 73 68 62 55 48 39 28 87 82 78 73 67 61 55 47 39 27 84 80 75 71 65 60 53 46 38 27 84 80 75 70 65 59 53 46 38 27 81 77 73 68 63 58 52 45 36 26 81 77 72 68 63 57 51 59 53 46 37 26 82 77 73 68 63 58 52 45 36 26 81 77 73 68 63 57 51 44 36 26 79 75 71 66 61 56 50 43 35 25 78 74 70 66 61 55 50 43 35 25 76 72 68 64 59 54 48 42 34 24 76 72 68 63 59 54 48 55 49 42 35 24 75 72 68 63 58 53 48 41 34 24 75 71 67 63 58 53 47 41 34 24 73 69 65 61 57 52 46 40 33 23 73 69 65 61 56 51 46 40 32 23 71 67 63 59 55 50 45 39 32 22 70 67 63 59 54 50 44 50 45 39 32 22 69 65 62 58 53 49 44 38 31 22 69 65 61 57 53 48 43 38 31 22 67 63 60 56 52 47 42 37 30 21 66 63 59 55 51 47 42 36 30 21 64 61 58 54 50 46 41 35 29 20 64 61 57 54 50 45 40 45 40 35 28 20 62 58 55 52 48 44 39 34 28 19 61 58 55 51 47 43 39 34 27 19 60 57 53 50 46 42 38 33 27 19 59 56 53 50 46 42 38 32 27 19 58 55 52 48 45 41 36 32 26 18 57 54 51 48 44 40 36 39 35 30 24 17 53 51 48 45 41 38 34 29 24 17 53 50 47 44 41 38 34 29 24 17 52 49 46 43 40 37 33 28 23 16 51 49 46 43 40 36 32 28 23 16 50 47 45 42 39 35 32 27 22 16 50 47 44 41 38 35 31

32 28 24 20 14 44 41 39 36 34 31 28 24 19 14 43 41 39 36 34 31 27 24 19 14 42 40 38 35 33 30 27 23 19 13 42 40 38 35 32 30 27 23 19 13 41 39 36 34 32 29 26 22 18 13 40 38 36 34 31 29 26 22 20 17 14 10 31 29 28 26 24 22 19 17 14 10 31 29 27 26 24 22 19 17 14 10 30 28 27 25 23 21 19 16 13 9 30 28 27 25 23 21 19 16 13 9 29 27 26 24 22 20 18 16 13 9 29 27 26 24 22 20 18 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 82 82 82 77 77 77 77 77 77 77 77 77 77 76 76 76 76 76 76 76 76 76 76 71 71 71 71 71 71 71 71 71 71 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70 65 65 65 65 65 65 65 65 65 65 64 64 64 64 64 64 64 64 64 50 40 29 88 83 78 73 68 62 55 48 39 28 87 83 78 73 68 62 55 48 39 28 84 80 75 70 65 60 53 46 38 27 84 79 75 70 65 59 53 46 37 26 81 76 72 67 62 57 51 44 36 25 80 76 72 67 62 57 51 44 36 47 38 27 83 79 74 70 64 59 53 46 37 26 83 78 74 69 64 58 52 45 37 26 80 76 71 67 62 57 51 44 36 25 79 75 71 66 61 56 50 43 35 25 76 73 68 64 59 54 48 42 34 24 76 72 68 63 59 54 48 42 34 44 36 26 78 74 70 66 61 55 50 43 35 25 78 74 70 65 60 55 49 43 35 25 75 71 67 63 58 53 48 41 34 24 75 71 67 63 58 53 47 41 33 24 72 68 64 60 56 51 46 39 32 23 72 68 64 60 55 51 45 39 32 41 34 24 73 70 66 61 57 52 46 40 33 23 73 69 65 61 56 52 46 40 33 23 70 67 63 59 55 50 45 39 32 22 70 66 63 59 54 49 44 38 31 22 67 64 60 56 52 48 43 37 30 21 67 63 60 56 52 47 42 37 30 38 31 22 68 64 61 57 53 48 43 37 30 21 68 64 60 56 52 48 43 37 30 21 65 62 58 55 51 46 41 36 29 21 65 61 58 54 50 46 41 35 29 20 62 59 56 52 48 44 39 34 28 20 62 59 55 52 48 44 39 34 28 35 29 20 62 59 55 52 48 44 39 34 28 20 62 58 55 52 48 44 39 34 28 19 60 57 53 50 46 42 38 33 27 19 59 56 53 49 46 42 37 32 26 19 57 54 51 48 44 40 36 31 25 18 57 54 51 47 44 40 36 31 25 31 26 18 55 53 50 46 43 39 35 30 25 18 55 52 49 46 43 39 35 30 25 17 53 51 48 45 41 38 34 29 24 17 53 50 47 44 41 37 33 29 24 17 51 48 46 43 39 36 32 28 23 16 51 48 45 42 39 36 32 28 23 27 22 16 48 46 43 40 37 34 30 26 21 15 48 45 43 40 37 34 30 26 21 15 46 44 41 39 36 33 29 25 21 15 46 43 41 38 35 32 29 25 20 14 44 42 39 37 34 31 28 24 20 14 44 42 39 37 34 31 28 24 20 22 18 13 39 37 35 33 30 28 25 21 18 12 39 37 35 33 30 28 25 21 17 12 38 36 34 32 29 27 24 21 17 12 37 35 33 31 29 26 24 20 17 12 36 34 32 30 28 25 23 20 16 11 36 34 32 30 28 25 23 20 16
Broj 43 Strana 69
16 13 9 28 26 25 23 21 20 18 15 12 9 28 26 25 23 21 19 17 15 12 9 27 25 24 22 21 19 17 15 12 8 26 25 24 22 20 19 17 14 12 8 25 24 23 21 20 18 16 14 11 8 25 24 23 21 20 18 16 14 11 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2
Broj 43 Strana 70
64 59 59 59 59 59 59 59 59 59 59 58 58 58 58 58 58 58 58 58 58 53 53 53 53 53 53 53 53 53 53 52 52 52 52 52 52 52 52 52 52 47 47 47 47 47 47 47 47 47 47 46 46 46 46 46 46 46 46 46 46 41 25 77 73 69 64 59 54 49 42 34 24 76 72 68 64 59 54 48 42 34 24 73 69 65 61 56 51 46 40 33 23 72 68 64 60 56 51 46 39 32 23 69 65 61 57 53 48 43 38 31 22 68 64 61 57 53 48 43 37 30 21 64 24 73 69 65 61 56 52 46 40 33 23 72 69 65 60 56 51 46 40 32 23 69 66 62 58 53 49 44 38 31 22 68 65 61 57 53 48 43 37 31 22 65 62 58 54 50 46 41 36 29 21 64 61 58 54 50 45 41 35 29 20 61 23 69 65 61 57 53 49 43 38 31 22 68 65 61 57 53 48 43 37 30 22 65 62 58 54 50 46 41 36 29 21 64 61 58 54 50 46 41 35 29 20 61 58 55 51 47 43 39 34 27 19 61 58 54 51 47 43 38 33 27 19 57 21 64 61 57 54 50 45 41 35 29 20 64 60 57 53 49 45 40 35 28 20 61 58 54 51 47 43 39 33 27 19 60 57 54 50 47 43 38 33 27 19 57 54 51 48 44 41 36 31 26 18 57 54 51 47 44 40 36 31 25 18 54 20 59 56 53 50 46 42 38 33 27 19 59 56 53 49 46 42 37 32 26 19 56 53 50 47 44 40 36 31 25 18 56 53 50 47 43 39 35 31 25 18 53 50 47 44 41 38 34 29 24 17 53 50 47 44 41 37 33 29 23 17 50 18 54 52 49 45 42 38 34 30 24 17 54 51 48 45 42 38 34 29 24 17 51 49 46 43 40 36 33 28 23 16 51 48 46 43 39 36 32 28 23 16 48 46 43 41 38 34 31 27 22 15 48 45 43 40 37 34 30 26 21 15 45 16 49 46 43 41 38 34 31 27 22 15 48 46 43 40 37 34 30 26 22 15 46 44 41 39 36 33 29 25 21 15 46 43 41 38 35 32 29 25 20 14 43 41 39 36 34 31 27 24 19 14 43 41 38 36 33 30 27 23 19 14 40 14 42 40 38 35 33 30 27 23 19 13 42 40 37 35 32 29 26 23 19 13 40 38 36 33 31 28 25 22 18 13 39 37 35 33 31 28 25 22 18 12 38 36 34 31 29 27 24 21 17 12 37 35 33 31 29 26 23 20 17 12 35

11 34 33 31 29 27 24 22 19 15 11 34 32 30 28 26 24 22 19 15 11 33 31 29 27 25 23 21 18 15 10 32 31 29 27 25 23 20 18 14 10 31 29 27 26 24 22 19 17 14 10 30 29 27 25 23 21 19 17 14 10 29 8 24 23 22 20 19 17 15 13 11 8 24 23 22 20 19 17 15 13 11 8 23 22 21 19 18 16 15 13 10 7 23 22 20 19 18 16 14 12 10 7 22 21 19 18 17 15 14 12 10 21 20 19 18 17 15 14 12 10 20 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 41 41 41 41 41 41 41 41 41 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 35 35 35 35 35 35 35 35 35 35 34 34 34 34 34 34 34 34 34 34 29 29 29 29 29 29 29 29 29 29 28 28 28 28 28 28 28 28 28 28 23 23 23 61 57 54 50 45 40 35 29 20 63 60 57 53 49 45 40 35 28 20 59 56 53 49 46 42 37 32 26 19 58 55 52 49 45 41 37 32 26 18 54 51 48 45 42 38 34 29 24 17 53 50 47 44 41 37 33 29 24 17 48 45 43 58 54 51 47 43 38 33 27 19 60 57 54 50 46 42 38 33 27 19 56 53 50 47 43 40 35 31 25 18 55 52 49 46 43 39 35 30 25 17 51 48 46 43 40 36 32 28 23 16 50 48 45 42 39 35 32 27 22 16 45 43 41 54 51 48 44 40 36 31 26 18 57 54 51 47 44 40 36 31 25 18 53 50 47 44 41 37 33 29 24 17 52 49 47 44 40 37 33 29 23 16 48 46 43 40 37 34 30 26 22 15 47 45 42 40 37 33 30 26 21 15 43 41 38 51 48 45 41 38 34 29 24 17 53 50 47 44 41 37 33 29 24 17 49 47 44 41 38 35 31 27 22 16 49 46 44 41 38 34 31 27 22 15 45 43 40 38 35 32 28 25 20 14 44 42 40 37 34 31 28 24 20 14 40 38 36 47 44 41 38 35 31 27 22 16 49 46 44 41 38 35 31 27 22 15 46 43 41 38 35 32 29 25 20 14 45 43 40 38 35 32 29 25 20 14 42 40 37 35 32 29 26 23 19 13 41 39 37 34 32 29 26 22 18 13 37 35 33 43 40 38 35 32 29 25 20 14 45 42 40 37 35 32 28 24 20 14 42 40 37 35 32 30 26 23 19 13 41 39 37 34 32 29 26 23 18 13 38 36 34 32 29 27 24 21 17 12 37 35 33 31 29 26 24 20 17 12 34 32 30 38 36 34 31 29 26 22 18 13 40 38 36 33 31 28 25 22 18 13 37 35 33 31 29 26 24 20 17 12 37 35 33 31 29 26 23 20 16 12 34 32 30 28 26 24 22 19 15 11 33 32 30 28 26 24 21 18 15 11 30 29 27 33 31 29 27 25 22 19 16 11 35 33 31 29 27 24 22 19 15 11 32 31 29 27 25 23 20 18 14 10 32 30 29 27 25 23 20 17 14 10 29 28 26 25 23 21 19 16 13 9 29 27 26 24 22 20 18 16 13 9 26 25 23

27 26 24 22 20 18 16 13 9 28 27 25 24 22 20 18 15 13 9 26 25 24 22 20 19 17 14 12 8 26 25 23 22 20 18 16 14 12 8 24 23 22 20 19 17 15 13 11 8 24 22 21 20 18 17 15 13 11 7 21 20 19 19 18 17 16 14 13 11 9 20 19 18 17 15 14 13 11 9 19 18 17 16 14 13 12 10 8 18 17 16 15 14 13 12 10 8 17 16 15 14 13 12 11 9 8 17 16 15 14 13 12 11 9 7 15 14 14 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8

23 23 23 23 23 23 23 22 22 22 22 22 22 22 22 22 22 17 17 17 17 17 17 17 17 17 17 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 7 7 7 7 7 40 37 34 30 26 21 15 47 44 42 39 36 33 30 26 21 15 41 39 37 34 32 29 26 23 18 13 40 38 36 33 31 28 25 22 18 13 33 31 30 28 26 23 21 18 15 10 32 30 28 26 24 22 20 17 14 10 26 25 24 22 20 38 35 32 29 25 20 14 44 42 40 37 34 31 28 24 20 14 39 37 35 33 30 28 25 21 17 12 38 36 34 32 29 27 24 21 17 12 31 30 28 26 24 22 20 17 14 10 30 28 27 25 23 21 19 16 13 9 25 24 22 21 19 36 33 30 27 23 19 14 42 40 38 35 32 30 27 23 19 13 37 35 33 31 29 26 23 20 16 12 36 34 32 30 28 25 23 20 16 11 30 28 27 25 23 21 19 16 13 9 28 27 25 24 22 20 18 15 13 9 24 22 21 20 18 34 31 28 25 22 18 13 39 37 35 33 30 28 25 21 18 12 34 33 31 29 27 24 22 19 15 11 33 32 30 28 26 24 21 18 15 11 28 26 25 23 21 20 18 15 12 9 26 25 24 22 20 19 17 14 12 8 22 21 20 19 17 31 29 26 23 20 17 12 36 34 32 30 28 26 23 20 16 11 32 30 29 27 25 23 20 17 14 10 31 29 28 26 24 22 20 17 14 10 26 24 23 21 20 18 16 14 11 8 24 23 22 20 19 17 15 13 11 8 20 19 18 17 16 28 26 24 21 19 15 11 33 31 30 28 26 23 21 18 15 10 29 28 26 24 23 21 18 16 13 9 28 27 25 24 22 20 18 15 13 9 23 22 21 20 18 17 15 13 10 7 22 21 20 19 17 16 14 12 10 7 19 18 17 16 14 25 23 21 19 17 14 10 30 28 27 25 23 21 19 16 13 9 26 25 23 22 20 18 16 14 12 8 25 24 23 21 20 18 16 14 11 8 21 20 19 18 16 15 13 11 9 20 19 18 17 15 14 13 11 9 17 16 15 14 13 22 20 19 17 14 12 8 26 24 23 21 20 18 16 14 11 8 23 21 20 19 17 16 14 12 10 7 22 21 20 18 17 15 14 12 10 18 17 16 15 14 13 11 10 8 17 16 15 14 13 12 11 9 8 14 14 13 12 11

18 17 15 14 12 10 21 20 19 18 16 15 13 11 9 18 17 16 15 14 13 12 10 8 18 17 16 15 14 13 11 10 8 15 14 13 12 11 10 9 8 14 13 13 12 11 10 9 8 12 11 11 10 9 13 12 11 10 8 15 14 13 12 11 10 9 8 13 12 12 11 10 9 8 7 13 12 11 11 10 9 8 10 10 9 9 8 7 10 9 9 8 8 7 8 8 7 7 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 10 9 8 7 6 7 7 7 7 7 19 17 14 12 8 18 16 14 11 8 17 15 13 11 7 16 14 12 10 7 14 13 11 9 13 12 10 8 12 11 9 7 10 9 8 8 7 -
Broj 43 Strana 71
5 4 3 2 1
*Bonitetni bodovi za tlo s prosje~nim stepenom wegove vla`nosti
Na osnovu ~lana 24. stav 6. Zakona o poljoprivrednom zemlji{tu ("Slu`bene novine Federacije BiH", broj 52/09), federalni ministar poljoprivrede, vodoprivrede i {umarstva donosi
PRAVILNIK
O JEDINSTVENOJ METODOLOGIJI ZA RAZVRSTAVANJE POLJOPRIVREDNOG ZEMLJI[TA U KATEGORIJE POGODNOSTI I - OP]E ODREDBE ^lan 1. Ovim pravilnikom propisuju se mjerila za razvrstavanje poljoprivrednog zemlji{ta u kategorije pogodnosti (u daljnjem tekstu: pogodnost tla), na~in i postupak odre|ivanja kategorija pogodnosti, teritorij za koji se vr{i odre|ivanje (istraìvani prostor), metoda rada, vrjednovanje zemlji{ta i izra~un procjene pogodnosti tla sa formulom, mjerila i osnove za vrjednovanje (bonitiranje) poljoprivrednih zemlji{ta u kategorije posebno vrijednih obradivih (P1) zemlji{ta i vrijednih obradivih (P2) zemlji{ta (u daljnjem tekstu: P1 i P2) i druga pitanja vezana za pogodnost zemlji{ta, a sve to u svrhu potrebe planiranja daljnjeg razvoja poljoprivredne proizvodnje, za prostorno planiranje kao i vr{enje razli~itih inventarizacija zemlji{nih povr{ina i utvr|ivanje podataka o povr{inama i o kvaliteti zemlji{nih resursa. ^lan 2. Primjena GIS tehnologije u ocjenjivanju kvalitete tla i njegove pogodnosti za kultivaciju, odnosno uzgoj ratarskih, povrtlarskih, vo}arskih i vinogradarskih kultura, te procjena pogodnosti tla za travnjake osnovni je sadràj ovog pravilnika, odnosno uvo|enje ra~unarskog modela za izra~un pogodnosti tla za ove uzgoje, na osnovu izbora uzoraka tla, analiti~kih rezultata (hemijska, fizikalna i biolo{ka) i odre|ene pogodnosti tla. ^lan 3. Kao krajnji cilj i rezultat dono{enja ovog pravilnika mora biti izrada studijskog rada ili elaborata o ocjeni kvalitete tla i njegove pogodnosti za kultivaciju, odnosno uzgoj ratarskih, povrtlarskih, vo}arskih i vinogradarskih kultura, a kojim }e se opisati: 1. cilj rada; 2. metoda rada; 3. rezultati istraìvanja: a) osnovne zna~ajke prostora; b) zna~ajke podneblja - sa padavinama i temperaturom; c) zna~ajke reljefa - sa nadmorskom visinom terena i nagibom terena; d) inventarizacija poljoprivrednog zemlji{ta putem foto interpretacije ortofoto karte u mjerilu 1:5.000, sa podlogama; e) interpretacijom; f) kartom kori{tenja i inventarizacijom povr{ina klasa na~ina kori{tenja zemlji{ta; g) zna~ajke tala - sa pedolo{kom kartom zemlji{ta; h) zna~ajke sistematskih jedinica tla; i) zna~ajke kartiranih jedinica tla; j) stanje one~i{}enosti zemlji{ta; k) preporuke za poljoprivrednu proizvodnju sa procjenom pogodnosti poljoprivrednog zemlji{ta za poljoprivredu; l) kriteriji procjene i rezultati procjene sa pogodnostima zemlji{ta za odre|ene proizvodnje;

Federalno Ministarstvo Poqoprivrede, Vodoprivrede I (Umarstva

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Federalno Ministarstvo Poqoprivrede, Vodoprivrede I (Umarstva

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Broj 43 Strana 56 3.

SLU@BENE NOVINE FEDERACIJE BiH

Ponedjeqak, 18. 7. 2011.