UDHZuES PR TKI i

Nr.

SI TA MBROJM PRIVATsIN N FACEBOOK

acebook-u ndryshon aq shpesh, ndaj shfrytzuesit jo gjithmon arrijn t msohen me pamjen (interfejsin) e re, para se ajo t ndryshoj prsri. Sado q ti kundrshtojm kto ndryshime, shumica e shfrytzuesve mbeten n

kt rrjet social dhe doher i prshtaten atij nga fillimi. Por, ndryshimet/ parametrat pr privatsi nuk jan vetm mnyr pr ti paraqitur gjrat. Ato e prcaktojn mnyrn se si i ndajm gjrat me t tjerr (prbashkojm), me miqt dhe me publikun e gjer..

Udhzuesi pr TKI i tet me radh i fondacionit Metamorfozis ka t bj me gjith shfrytzuesit e Facebook-ut, pa mar parasysh mnyrn dhe nivelin se si e shfrytzojn kt rrjet. Ai paraqet udhzim t shkurtr pr prdorim t t gjitha opsioneve ekzistuese pr mbrojtjen e privatsis, q sht shum e rndsishme pr ata q i ndajn shpesh me t tjert qndrimet, komentet, linket..., q i shpiejn te prmbajtjet q u plqejn ose t cilat i prkrahin, te fotografit personale dhe ato t t tjerve q jan gjetur para foto-objektivit t tyre. Edhe pse ky udhzues, para s gjithash, do tu ndihmoj shfrytzuesve t Facebook-ut q ti kuptojn mnyrat se si ndahen informatat e tyre me t tjert dhe si prshtaten opsionet n mnyr adekuate, sipas preferencave t tyre, megjithat, prsa i prket shfrytzimit t rrjeteve sociale, ai nuk i prjashton as skeptikt. Se a do t jet dikush shfrytzues i ndonj rrjeti social apo jo, sht e drejt dhe zgjedhje personale, sepse zgjedhja bhet pr shkak t qndrimeve personale, q duhet t bazohen n nivelin e informimit t drejt t personit. Ky udhzues e mundson mu at. Versioni elektronik i ktij botimi, ngjashm si udhzuesit tjer q fondacioni Metamorfozis i ka publikuar gjer m tani, gjendet n ueb-faqen e fondacionit: www.metamorphosis.org.mk. Pr versionet n form t shtypur, shkruani n info@metamorphosis.org.mk.

NDRYsHIMET E sHPEsHTA N PARAMETRAT PR PRIVATsI

dryshimet n parametrat pr privatsi n Facebook, vazhdimisht hapin mundsi t reja pr shqetsim, pa marr parasysh se a bhet fjal pr t dhnat t cilat ndahen me t tjert n t ashtuqajturin News Feed apo pr mundsit e teknologjis s re nprmjet s cils i njohim personat e fotografuar. Prve ndryshimeve q i bn vet kompania dhe vshtirsive q i kemi pr ti ndjekur ato rregullisht, faktori i dyt i rndsishm sht se sa n fakt ne ndajm me t tjert n Facebook, me k dhe, ajo q sht m e rndsishme, sa i kuptojm pasojat e mundshme? Kompania prpiqet t vendos nj balans ndrmjet ofrimit t m shum ose m pak opsioneve pr prshtatjen e parametrave pr privatsi, pr shkak se nuk dshiron tua jap kontrollin e plot shfrytzuesve, duke u

friksuar se ata nuk do t duan aspak ti ndajn gjrat me t tjert. Me fjal t tjera, Facebook-u dshiron q t ndajm informacionet me t tjert, por gjithsesi, duhet tna e mundsoj q t vendosim vet pr sasin, prndryshe shum shpejt do ta humbnim besimin n kt rrjet social. Disa ekspert pr privatsi, madje thon se nse shfrytzuesit ndjejn se kan kontroll mbi at se far shohin t tjert, ka m tepr gjasa q t shkmbejn informacione. E vrteta sht se me ndryshimet e reja, caktimi i opsioneve sht br shum i thjesht, por edhe m tej mbetet nevoja q ti kuptojm ato, n mnyr q ti shfrytzojm ashtu si dshirojm. Bhuni t sinqert para se t kaloni n faqen tjetr, sa her i kan par parametrat pr privatsi n profilin tuaj n Facebook?

PARAMETRAT PR PRIVATsI N PROfILIN E sHfRYTZUEsIT

par, t gjitha informatat personale rregulloheshin n nj vend, ndrsa t gjitha parametrat pr mnyrn se si i ndani (prbashkoni) ato (kush mund ti shoh fotografit, intereset tuaja, etj.) n nj vend tjetr (n faqen pr prshtatjen e parametrave pr privatsi). Tani keni mundsi t vendosni se si do ta ndani ndonj informat pr veten tuaj, drejtprdrejt n faqen ku i plotsoni/ndryshoni informatat personale (About). Kshtu, mund t vendosni q informatat pr arsimin, punn dhe ditlindjen tuaj t jen t dukshme pr nj grup t caktuar njerzish, pr shembull pr kolegt tuaj, ndrsa intereset pr ndonj muzik, filmat, citatet etj., t mund ti shohin vetm miqt tuaj m t afrt.

dhe prmbajtje ka qasje. N mnyr alternative, mund t klikoni n linkun public q ta shihni se si duket profili juaj publik pr ata t cilt nuk i keni miq dhe pr ata t cilt vetm jan regjistruar (Subscribed) ti shohin prmbajtjet

Nj opcion tjetr i dobishm sht edhe mundsia q ta shihni se si e shohin t tjert profilin tuaj. Ky opcion ka qen n dispozicion edhe m par n faqen me parametrat pr privatsi, por tani, doher e keni shum afr, t pozicionuar n pjesn e eprme t djatht t faqes s profilit tuaj, gjegjsisht menjher nn fotografin kryesore t Timeline-it tuaj. N pjesn Activity Log, zgjidhni opcionin View As... e pastaj n fushn e zbrazt shkruajeni emrin e ndonj miku q ta kuptoni se si e sheh ai profilin tuaj, gjegjsisht n cilat informata

q i ndani me t tjert. Nuk sht gj e keqe q kt ta bni koh pas kohe pr t qen t sigurt se parametrat q i keni prkufizuar m par kan ngelur t pandryshuar. Kt kontroll praktikojeni medoemos kur Facebook-u bn ndryshime n parametrat pr privatsi, pasi q ato mund t ken t bjn me caktimin e opcioneve standarde (default) pr profilin tuaj, t cilat mund t jen t ndryshme nga ato q i keni caktuar hern e fundit.

jra nga risit kryesore gjat ndryshimeve t rndsishme n parametrat pr privatsi q u bn koht e fundit sht mundsia q doher kur shfrytzuesit vendosin statuse, fotografi ose linke t reja, t zgjedhin se me k dshirojn ta ndajn (prbashkojn) at prmbajtje. Opcionet kryesore jan: me gjith internetin (Public), me miqt (Friends), me miqt prve t njohurve (Friends except Acquaintances), vetm un (Only me) dhe njerz t caktuar q do ti caktoni n mnyr t veant (Custom). Me opcionin e fundit mund t jepni leje q prmbajtjet ti shohin miqt e miqve tuaj, miqt q i keni organizuar n ndonj list, miqt e caktuar dhe miqt q i prmendni dhe i shnoni me tag. Gjithashtu, me kt opcion mund ta ndaloni dukshmrin e prmbajtjes pr disa miq ose kategori miqsh. Kto opcione jan paraqitur edhe grafikisht, nprmjet ikonave, q i bjn gjrat pak m t qarta dhe m t dukshme. Sa u prket ktyre opcioneve, ka nj ndryshim shum t rndsishm n emrin e opcionit pr prbashkimin e fotografive, statuseve

NDARJA/ PRBAsHKIMI I PRMBAJTJEVE

dhe linkeve tuaja me t gjith. N fakt, n vend t emrit t mparshm Everyone, tani shfrytzohet emri Public, q e bn m t qart se gjithka q do t vendosni, do ta ndani me ata q kan qasje n internet. Domethn, doher para se ta shtypni butonin Post, keni mundsi t zgjidhni saktsisht se me k dshironi ose nuk dshironi ta ndani prmbajtjen konkrete. Edhe m mir, nse harroni ta bni kt n fillim, duke klikuar n ikonn e vogl q e simbolizon mnyrn se si sht prbashkuar prmbajtja, kt mund ta bni edhe m von.

Prkundr mundsis q e keni gjat prbashkimit t do linku, statusi ose fotografie t veant, nuk ka mundsi q t vendosni nj nivel t privatsis pr t gjitha postimet q i prbashkoni n profilin tuaj. N fakt, q ti tregoni Facebook-ut se dshironi q t gjitha prmbajtjet tuaja t ndahen vetm me miqt tuaj, kt duhet ta bni pr do prmbajtje ve e ve, para ose pas publikimit. N qoft se pr shembull, prbashkoni ndonj link dhe me kt rast vendosni q ai t jet i dukshm vetm pr miq t caktuar, Facebook-u do ta mbaj mend zgjedhjen tuaj dhe prmbajtjet e ardhshme do ti prbashkoj n mnyr automatike me grupin e njjt t miqve, pa pasur nevoj q kt gj ta rregulloni prsri. Funksionimi i ktill e kompenson pjesrisht mungesn e opcionit pr prbashkim automatik t t gjitha prmbajtjeve n mnyrn e njjt, por jo plotsisht. Gjrat q i vendosni n mnyr t drejtprdrejt nga ueb-faqet,

duke e shtypur sustn Like ose komentet q i leni n ueb-faqet q e shfrytzojn sistemin pr komentim t Facebook-ut, mund t dalin si publike n profilin tuaj. Prandaj, Facebook-u paralajmron se kur nuk e shihni butonin pr ta caktuar mnyrn se si do ta ndani ndonj prmbajtje, duhet t supozoni se ajo do t jet publike. Disa lloje t postimeve, thjesht gjithmon publikohen si publike.

Nga lista rnse pran butonit Home, zgjidhni Privacy Settings dhe n pjesn Control Your Default Privacy zgjidhni opcionin q dshironi, t dobishm kur prbashkoni nprmjet aplikacioneve pr Facebook, q nuk kan opcion pr prshtatje ve e ve gjat prbashkimit t do postimi, si sht rasti me BlackBerry-in.

Vreni emrin e opcionit, Control Your Default Privacy (Kontrolloni privatsin tuaj standarde). Kur do ta hapni faqen pr prshtatje t parametrave pr privatsi, para syve do tu dal kjo pjes. Nse merret parasysh emri i pjess s parametrave pr privatsi, mnyra se si sht theksuar dhe fakti se shumica e njerzve nuk i lexojn detajet, por zgjedhjen e bjn n baz t skenimit t shpejt paraprak npr faqen e hapur, ka gjasa t mdha q shum njerz mos t jen t vetdijshm se mundsia Friends nuk do t thot automatikisht se Like i tyre nuk do t jet n fakt Public. Kjo duket si nj hap tendencioz nga ana e Facebook-ut pr tna mundsuar kontroll, kurse, nga ana tjetr, i fut disa opcione me t cilat mund t kontrollojm shum pak prej asaj q ndajm me t tjert. Nse Facebook-u kujdeset dhe prpiqet tna i ofroj t gjitha mnyrat q ta mbrojm privatsin ton, pse nuk na e mundson nj opcion t vetm q ta bjm zgjedhjen e till!? Shfrytzuesi duhet ta dij se nse njher e prcakton mnyrn pr mbrojtjen e privatsis, Facebook-u do ta mbaj mend zgjedhjen e tij. Por, kjo automatikisht do t thot se Facebook-u e detyron shfrytzuesin t mundohet ta kuptoj si funksionojn gjrat, q sht shum m e vshtir se sa zgjedhja e nj opcioni vetm me nj klik. Vrejtje: Shfrytzuesit q kan br ndryshime n parametrat pr privatsi, para se Facebook-u t bj ndryshime t caktuara, i ndajn t gjitha prmbajtjet n nj mnyr t caktuar, pr dallim nga t tjert, q, disa prmbajtje pr t cilat do t deklarohen se u plqejn, nuk kan mundsi ti kufizojn q t mos jen publike.

Zgjidhni Public n qoft se dshironi q t gjitha postimet q i prbashkoni nprmjet ktyre aplikacioneve t paraqiten para gjith publikut, Friends q t paraqiten vetm pr miqt tuaj, ndrsa me Custom Privacy mund t prcaktoni vetm miq t caktuar ose lista me miq me t cilt dshironi ti prbashkoni ato, si dhe miq dhe lista me miq prej t cilve dshironi ti fshihni postimet tuaja.

SHNIMI I MIQVE DHE I LOKACIONEVE

e tag-ut, shfrytzuesi mund t zgjedh edhe krkesn plotsuese pr heqjen e fotografis/ postimit nga ana e atij q e ka vendosur at prmbajtje ose ta bllokoj at.

usha pr prbashkimin e statuseve, linkeve dhe fotografive sht pasuruar edhe me disa opcione t tjera pr shnimin e lokacionit, vitit dhe miqve. Kjo e lehtson vendosjen e tag-ut pr miqt me t cilt bni dika t prbashkt n at moment. Ksisoj, n vend q para emrit tuaj ta vndoni shenjn @, mjafton ta klikoni ikonn e cila simbolizon shtimin e mikut dhe ta zgjidhni at nga lista. Shnimi i lokacioneve precize, paraqet rrezik t madh pr prishjen e privatsis, jo vetm personale, por edhe t njerzve t tjer pr t cilt publikisht do t vendosni t tregoni se n at moment jan me ju. Megjithat, shum shfrytzues edhe m tej dshirojn ti shfrytzojn opcionet e ktilla q t lavdrohen pr vendet t cilt i vizitojn. sht br nj ndryshim i rndsishm sa i prket opcioneve pr shkyje t tag-eve. Sipas Facebook-ut, shfrytzuesit nuk e kan pasur shum t qart se far domethnie ka pasur kur do ta largojn ndonj tag, i cili ka pasur link pr tek profili i tyre, prandaj kan mundsuar m tepr opcione pr kt gj. Opcioni pr pranimin/refuzimin e ndonj tag-u mund t zgjidhet drejtprdrejt n faqen ku paraqitet fotografia ose postimi (Options > Report/Remove Tag pr fotografit, Edit or Remove > Remove Tag pr statuset dhe linket). Pasi t zgjidhet shkaku pr largimin

Q ti prshtatni opcionet q kan t bjn me shnimin, shkoni n Privacy Settings e pastaj n pjesn Timeline and Tagging klikoni n Edit Settings. N dritaren q paraqitet, vreni opcionin Review posts friends tag you in before they appear on your timeline (Timeline Review) i cili mundson kontroll t tag-eve q i vendosin t tjert n postimet dhe n fotografit t cilt ata dshirojn ti prbashkojn me ju, n Timeline-in tuaj. N qoft se ky opcion sht i kyur (On), kur miqt tuaj do tju shnojn, ju duhet ta miratoni prmbajtjen e shnuar para se ajo t paraqitet n profilin tuaj. Ky opcion e pengon paraqitjen e prmbajtjes s till n profilin tuaj, por nuk e pengon aspak paraqitjen e saj n Facebook. Opcioni tjetr q duhet ta aktivizoni n dritaren e njjt, Review tags friends add to your posts on Facebook (Tag Review), mundson kontroll t postimeve tuaja n t cilat miqt tuaj dshirojn t vendosin tag, para se ai t paraqitet n Facebook. Kshtu, kur ky opcion sht i aktivizuar (On) dhe ndonj mik ju shnon juve ose dik tjetr n ndonj prmbajtje, ju duhet ta shqyrtoni para se ajo t

publikohet n Facebook s bashku me tag-un. Nga ana tjetr, nse dikush q nuk sht miku juaj e shnon ndonj postim tuajin, doher do t duhet ta shqyrtoni dhe ta miratoni para se t publikohet s bashku me shnimin, pa marr parasysh a e keni opcionin t kyur ose jo. Pasi ta miratoni tag-un, personi q sht i shnuar n fotografin ose postimin tuaj, si dhe miqt e tij, do t mund ta shohin at prmbajtje. N kt rast, shfrytzuesi i i cili bn miratimin, jo vetm q e prcakton nivelin e mbrojtjes s profilit t tij, por n nj mnyr, fiton rol t ndrmjetsuesit pr mbrojtjen e privatsis s miqve t tij. T dy opcionet jan shum t ngjashme dhe n shikim t par mund t shkatojn huti. Dallimi sht se n rastin e par, me opcionin Timeline Review, e kontrolloni shnimin e postimeve t huaja, n t cilat t tjert vendosin tag-e me t cilat ju shnojn edhe juve, ndrsa me Tag Review, lejoni (ose jo) shnimin e postimeve tuaja nga ana e njerzve t tjer, pa marr parasysh se a vndojn ata ndonj tag i cili e lidh profilin tuaj ose profilin e ndonj miku tuaj. Me opcionin e par e kufizoni paraqitjen e prmbajtjeve n t cilat ju kan shnuar n

Account Settings, n pjesn Notifications, duhet ti shnoni opcionet q ju plqejn n pjest Facebook dhe Photos. Opcionet tjera n dritaren Timeline and Tagging sht m mir t kufizohen s paku n miqt tuaj (Friends), edhe at: f Me opcionin Who can post on your timeline? mund tu lejoni ose tua ndaloni miqve t postojn prmbajtje n profilin tuaj; f Me opcionin tjetr Who can see what others post on your timeline? mund ta prshtatni n trsi se kush mund ti shoh prmbajtjet q i vendosin t tjert n profilin tuaj; f Fare n fund, mund ta kufizoni qasjen tek prmbajtjet q i vendosin t tjert n profilin tuaj s bashku me tag, nprmjet opcionit Who can see posts youve been tagged in on your timeline? Varsisht nga miqt q e prbjn listn tuaj dhe situatat konkrete me t cilat mund t ballafaqoheni, mund t keni nevoj t bni prshtatje t tjera, pr shembull tua ndaloni nj grupi t caktuar t njerzve ti shohin prmbajtjet t cilat i postojn t tjert n profilin tuaj. Kshtu, nse miqt m t afrt dshirojn q n profilin tuaj ti prbashkojn impresionet nga ahengjet ku keni marr pjes s bashku, ndoshta sht ide e mir q tua pamundsoni kolegve ta shohin kt. Duhet theksuar se parametrat pr privatsi duhet t mendohen mir para se t zbatohen. Nuk duhet t shkohet as n skajshmrin tjetr, q t ndalohet gjithka nse nuk ka nevoj reale pr nj gj t till. Kshtu pr shmebull, ndoshta do t ndiheni m t sigurt n qoft se e ndaloni q t tjert t vendosin prmbajtje n profilin tuaj, por hiqni dor nga ideja e

profilin tuaj, ndrsa me opcionin e dyt ndikoni n dukshmrin e prmbajtjeve pr miqt tuaj dhe miqt e tyre. T gjitha shnimet q e presin miratimin tuaj, paraqiten n nj meny t re n profilin tuaj,Activity Log. Poashtu, nse dshironi q pr kto gjra t merrni njoftime nprmjet e-mail-it ose nprmjet celularit, n menyn

ktill n qoft se dshironi t merrni urime pr ditlindjen tuaj. Opcioni i fundit Who sees tag suggestions when photos that look like you are uploaded? (Tag Suggestions) u mundson miqve tuaj t cilt vendosin fotografi nga ngjarjet n t cilat keni marr pjes bashkrisht, t marrin sugjerim q tju shnojn edhe juve,

duke iu falnderuar teknologjis pr njohjen e fytyrave. Me futjen e t ashtuquajturit Ticker, me t cilin risit paraqiten n ann e djatht n form t feed-it, paraqiten publikisht t gjitha postimet dhe komentet tuaja q i leni n muret e miqve tuaj, ndrsa postimet tuaja paraqiten edhe n News Ticker-feed-et e t tjerve.

KUfIZIMI I QAsJEs N ALBUMET ME fOTOGRAfI

ur postoni ndonj album t ri me fotografi, menjher mund ta caktoni se sa do t jet i hapur ai pr publikun. Mund ta shnoni datn se kur jan br fotografit e ktij albumi, vendin ku jan br, si dhe njerzit me t cilt dshironi ti prbashkoni ato. Poashtu, mund edhe m von t bni ndryshime n parametrat pr privatsi t fotografive t vendosura.

N qoft se dshironi ta hiqni tag-un prej ndonj fotografie, zgjidhni opcionin Remove n t djatht t saj. N kt mnyr vetm do ta hiqni fotografin konkrete nga profili juaj, por jo edhe nga profili i atij q e ka vendosur at. N qoft se dshironi ta paraqisni ndonj fotografi e cila sht e paprshtatshme pr arsye serioze (ju shqetson, paraqet elemente eksplicite, sugjeron shprehje t urrejtjes e t ngjashme) zgjidhni opcionin Report/ Remove Tag nga Options e pastaj shnoni arsyen e krkess pr largim e cila do tju jap opcione plotsuese pr zgjidhjen e rastit.

M TEPR LIsTA PR KONTROLL M T MADH T PRBAsHKIMIT

isi t paradokohshme paraqesin dhe listat e menura q azhurnohen vet duke iu falnderuar t dhnave q i keni futur pr arsimin, punn, vendbanimin tuaj, etj., t krahasuara me t dhnat e ktilla t cilat i kan futur miqt tuaj. Po ashtu, kto lista mund t prshtaten edhe n mnyr manuale. N mnyr opcionale, listn Close Friends mund ta azhurnoni edhe n faqen tuaj fillestare n Facebook dhe n t ti shtoni miqt m t afrt me t cilt dshironi t prbashkoni informata t caktuara n mnyr ekskluzive dhe njkohsisht t informoheni n mnyr t filtruar pr risit e tyre. Mund t krijoni nj list t veant pr t njohurit t cilt do t paraqiten m pak n News Feed-in tuaj, si dhe nj list Restricted, antart e s cils do t mund ta shohin vetm at q do ta postoni n mnyr publike. Miqt tuaj nuk do ta din se a i keni futur n ndonj list. Nprmjet linkut MORE do t shkoni tek t gjitha listat q i keni krijuar ose listat automatike pr menaxhim m t leht. Ato mund ti ndryshoni, ti fshini, ose t krijoni lista t reja. Ktu do ta gjeni edhe listn e shfrytzuesve t bllokuar, si dhe listn e kontakteve telefonike.

NDJEKJA E PRMBAJTJEVE T sHfRYTZUEsVE Q NUK JAN MIQT TUAJ

jo sht nj mundsi e shklqyer ti ndiqni njerzit e famshm, gazetart ose profesionistt e tjer pr punn e t cilve jeni t interesuar, pa mos qen e domosdoshme t pranohet krkesa juaj pr miqsi. Kusht pr kt sht q profilet e tyre t jen publike. N at rast, shkoni te profili t cilin dshironi ta ndiqni, n maje t faqes zgjidhni Subscribe dhe risit nga shfrytzuesi konkret do t vijn n News Feed-in tuaj. Duke klikuar n butonin Subscribed mund t caktoni m sakt se cilli lloj i informatave dshironi tu vij n feed-in tuaj. Filtrat e ktill mund ti zbatoni edhe pr ata q tashm jan pjes e rrethit t miqve tuaj, pr informatat e t cilve ju jeni parapaguar n mnyr automatike.

Ky opcion sht shum i mir n aspekt t dhnies s liris m t madhe pr informim dhe ndjekjes s aktiviteteve t disa njerzve, puna e t cilve sht me interes pr publikun e gjer. Nga ana tjetr, n qoft se ju prbashkoni publikisht, aktivitetet tuaja do t mund ti ndjekin drejtprdrejt n News Feedin e tyre edhe shfrytzues q nuk jan miqt tuaj. Prandaj, ky sht edhe nj opcion pr shkak t t cilin duhet t mendoni si dshironi ti prbashkoni prmbajtjet tuaja n Facebook dhe prsri ti kontrolloni parametrat tuaj kryesor. N qoft se dshironi ta pamundsoni parapagimin n profilin tuaj, shkoni n Account Settings, zgjidhni tab-in Subscribers dhe kyni opcionin e par.

DUKsHMRIA DHE QAssHMRIA JUAJ N FACEBOOK

dhe pse bhet fjal pr parametra themelor, n qoft se vendosni ti prkushtoheni mnyrs se si e prbashkoni privatsin tuaj n Facebook, nuk sht keq t filloni nga mnyra se si mund tu qasen t tjert juve. Kjo vlen edhe pr dukshmrin e informatave tuaja pr t tjert. Kt do ta bni nprmjet opcionit How You Connect n faqen me parametrat pr privatsi. Opcionet q gjenden ktu nuk kan nevoj pr ndonj sqarim plotsues, prandaj vetm do ti prmendim: f Kush mund tju krkoj n Facebook sipas adress s e-mail-it ose numrit t telefonit q e keni ln? f Kush ka t drejt tju drgoj krkesa pr miqsi? f Kush mund tju drgoj porosi nprmjet Facebook-ut?

Opcionet q i keni n dispozicion jan t gjith, miqt dhe miqt e miqve tuaj. Me opcionin Limit the Audience for Past Posts nga lista me opcione n faqen me parametra pr privatsi, mund ta caktoni dukshmrin e postimeve tuaja t vjetra t cilat i keni prbashkuar me t gjith ose me ata q jan n listn tuaj t miqve, por edhe jasht saj. Me shfrytzimin e ksaj vegle, ato prmbajtje do t mbeten t prbashkuara vetm me miqt tuaj. Nse konsideroni se ka nevoj pr kt, aktivizojeni kt opcion, e nse nuk jeni t sigurt, mendoni paraprakisht, sepse, pasi ta keni zbatuar at, kthimi n gjendjen paraprake mund t bhet vetm hap pas hapi, gjegjsisht postim pas postimi.

QAsJA N T DHNAT TUAJA PERsONALE NGA ANA E APLIKACIONEVE T TJERA DHE UEB-fAQEVE
j pjes e informatave pr ju, t cilat i pbashkoni publikisht, si dhe lista me miqt tuaj, shfrytzohen nga ana e aplikacioneve, lojrave dhe ueb-faqeve t cilat i shfrytzoni ju dhe miqt tuaj. Megjithat, mund t bni kufizime t caktuara. Nprmjet opcionit Apps, Games and Websites, fillimisht me nnopcionin Apps you use, mund ta kufizoni qasjen e do aplikacioni ose ueb-faqeje ve e ve deri te ndonj lloj i caktuar i informatave pr ju, n qoft se kjo nuk sht e domosdoshme pr shfrytzimin e aplikacionit, si dhe ti fshini krejtsisht ato

pr t cilat m nuk keni nevoj. Kt duhet ta praktikoni koh pas kohe, q t mos leni linj t hapur ndrmjet t dhnave tuaja dhe nj numri t madh aplikacionesh mbi t cilat nuk mund t keni kontroll n do moment. Gjithsesi, kjo nuk do t thot se nuk do t mund prsri t lidheni me ato aplikacione n t ardhmen. Gjithashtu, keni mundsi q aplikacionet ti shkyni plotsisht (Turn off all apps.) n qoft se nuk dshironi ti jepni informatat kur i shfrytzojn miqt tuaj. N kt rast do t pamundsohet lidhja me miqt n kuadr t lojrave dhe aplikacioneve.

10

Me nnopsionin e dyt n kt pjes, How people bring your info to apps they use, mund ta caktoni se cilin lloj t informatave lejoni ta marrin miqt tuaj kur shfrytzojn aplikacione, lojra dhe ueb-faqe. Opcioni Instant personalization mundson shfrytzim t personalizuar t ueb-faqeve t caktuara. Kjo do t thot se, nse vizitoni ndonj faqe t till (TripAdvisor, Bing, Rotten Tomatoes), n kuadr t saj do t mund t shihni informata t cilat miqt tuaj i kan prbashkuar publikisht deri sa e kan shfrytzuar at ueb-faqe. Gjithashtu, edhe ju mund t prbashkoni informata n kto ueb-faqe t cilat lidhen n mnyr t drejtprdrejt me profilin tuaj n Facebook. Ky

opcion mundson socializim dhe personalizim plotsues q vazhdon edhe jasht vet aplikacionit t Facebook-ut. N qoft se nuk dshironi ta shfrytzoni kt opcion, mund ta shkyni n fushn Enable instant personalization on partner websites. N fund, mund ta kufizoni edhe pamjen e profilit tuaj te krkuesit e interenit, si pr shembull Google, kur dikush do ta krkoj emrin tuaj. Krkuesit e internetit ruajn informata kesh, t cilat mund t paraqiten n listn me rezultate nga krkimi edhe pas ndonj kohe pasi t jen publikuar. Sido q t jet, ekziston opcioni q ta pamundsoni kt.

BLLOKIMI I NJERZVE DHE I APLIKACIONEVE

isa njerz e keqprdorin shpesh lirin q e ofrojn rrjetet sociale dhe qasjen q e kan te njerzit duke iu falnderuar atyre. Mirpo, t tjert mund t jen shum t zn ose thjesht nuk dshirojn q shpesh t pranojn porosi personale ose ftesa pr ndonj ngjarje ose pr shfrytzim t prbashkt t ndonj aplikacioni. Prandaj, mund t bllokoni njerz t caktuar t cilve dshironi tua ndaloni tu drgojn ftesa t ktilla. Kjo bhet nprmjet opcionit t fundit n faqen pr parametra t privatsis, Blocked People and Apps, ku ka 3 nivele (mnyra) t kufizimit t qasjes pr interaksion me ju (krejtsisht, nprmjet opcionit Block users me rast me kta shfrytzues do t mund t keni interaksion vetm nprmjet

grupeve dhe aplikacioneve t cilat i shfrytzoni t dyt; Block app invites q do ti ndalojn ftesat pr shfrytzimin e aplikacioneve nga ndonj mik konkret; Block event invites qo do ta ndaloj drgimin e fotesave pr pjesmarrje n ngjarje t ndonj personi t caktuar). Vrejtje: n qoft se dshironi ta kufizoni qasjen deri te informatat q i ndani me miq t caktuar, nuk ka nevoj ti bllokoni ata. Mjafton q ti shtoni n listn Restricted, t cils prej ktu mund ti qaseni nprmjet linkut Edit list, ose ta gjeni nprmjet faqes fillestare t Facebook-ut, duke zgjedhur MORE n pjesn FRIENDS q gjendet n ann e majt.

11

MAsAT E TJERA T sIGURIs

r mbrojtje plotsuese t t dhnave tuaja, sht e plqyeshme q ta shfrytzoni protokolin HTTPS, doher kur kjo sht e mundur. Q ta aktivizoni at, n Account Settings, n tab-in Security, zgjedhni Edit n pjesn Secure Browsing dhe aktivizoni opcionin Browse Facebook on a secure connection (https) when possible. Ka mundsi t shfrytzoni sistem pr identifikim t dyfisht q t jeni t sigurt se jeni shfrytzuesi i vetm n Facebook q

lajmrohet me t dhnat tuaja t shfrytzuesit. N vendin e njjt, tani zgjidhni Login Approvals dhe przgjidhni opcionin e vetm me t cilin krkohet futja e kodit gjithmon kur ndonj pajisje e paautorizuar do t prpiqet t lajmrohet n profilin tuaj. Gjithashtu, mund t krkoni t pranoni njoftime nprmjet e-mailit n qoft se dikush lajmrohet nprmjet kompjuterit ose ndonj pajisjeje tjetr mobile t ciln ju nuk e keni shfrytzuar m par (Login Notifications).

12

rupet n Facebook mundsojn lidhje me grupe m t vogla ose m t mdha t njerzve nga grupi i miqve, q ofron mundsi pr kufizim t komunikimit ndrmjet njerzve t caktuar. Nga ana tjetr, do antar i grupit mund t shtoj antar t rinj, n mnyr privatsia juaj mund t ekspozohet para nj publiku t pakontrolluar. Shtimi i antarve bhet pa pasur nevoj pr miratimin tuaj, kshtu q mund t gjendeni leht n grup me nj numr t madh shfrytzuesish t panjohur, para t cilve mund t mos jeni t gatshm t paraqiteni. Ekzistojn 3 nivele t grupeve q e kufizojn dukshmrin e tyre (t hapura prmbajtja dhe antarsia jan t dukshme pr t gjith, t fshehta prmbajtja, antarsia dhe dukshmria kufizohen vetm tek antart dhe t mbyllura, t cilat mund t krkohen dhe t shihet lista e antarve tyre, por jo edhe prmbajtja e tyre).

MBROJENI PRIVATsIN N GRUPE

N qoft se jeni krijues i grupit, zgjidhni me kujdes se sa do t jet ai i hapur ndaj t tjerve dhe, q t jeni t sigurt se shtimi i antarve t rinj nuk do t bhet n mnyr t pakontrolluar, przgjidhni opcionin pr t br ndryshime te grupi dhe pastaj przgjidhni opcionin Any member can add members, but an admin must approve them. N kt mnyr do t keni kontroll pr do antar t propozuar q duhet t shtohet n grup dhe njkohsisht do t kontribuoni pr mbrojtje m t madhe t privatsis s postimeve t cilat antart tuaj i prbashkojn n t. Q t jeni t sigurt se nuk prbashkoni informata personale dhe qndrime me njerz t panjohur, gjithmon kur t njoftoheni se jeni br pjes e ndonj grupi, kontrolloni prmbajtjen dhe antarsin e saj. Nse nuk dshironi t jeni pjes e saj, largohuni menjher prej tij. N qoft se njher jeni larguar prej ndonj grupi, t tjert nuk do t mund tju shtojn n t. Koh pas kohe, nga faqja fillestare n Facebook, n pjesn GROUPS klikoni n MORE dhe rregullojeni prezencn tuaj n do grup ku bni pjes.

13

MBROJENI PRIVATsIN E TIMELINE-IT TUAJ

nyra e re e paraqitjes s prmbajtjeve q i ndani me t tjert n profilin tuaj, bn q gjrat t jen m t organizuara sipas kohs kur jan publikuar, por gjithashtu ua lehtson miqve tuaj q t arrijn deri te ndonj postim i juaji, t cilin e din se kur e keni publikuar. Jo se m par ka qen e pamundur t arrihet deri te postimet m t vjetra te profilet e shfrytzuesve, por klikimi, lvizja lart e posht dhe pritja q t lexohen postimet m t vjetra, i bn gjrat, nse jo m t vshtira, paktn m t ngadalshme dhe m t mrzitshme. Prandaj duhet t keni kujdes se ka do t paraqitni n Timeline-in tuaj. Pa marr parasysh se a keni filluar ta shfrytzoni apo jo, desht apo sdesht, pamja e ktill do t vij edhe te ju, ndaj sht mir ti keni parasysh rekomandimet e mposhtme dhe ndryshimin ta prisni t prgatitur.

por kjo nuk do t thot se ato nuk mund t rikthehen dhe tju shkaktojn telashe gjat ridizajnimit t ardhshm t Facebook-ut. Fshini postimet tuaja nga profilet e huaja Nuk mund t keni kontroll mbi at q e publikoni n profilet e huaja. Prandaj, nse dshironi t gjurmoni npr t kaluarn dhe t siguroheni se atje nuk ka dshmi pr jetn tuaj t kaluar, klikoni n Activity Log dhe pastaj nga lista rnse All n kndin e djatht, zgjidhni Your Post. Kjo do tu mundsoj paraqitjen e t gjitha shnimeve dhe linkeve t cilat i keni vendosur te muret e t tjerve, si dhe mundsin q ti fshini ato. Kto postime nuk mund ti fshehni aq thjesht, sepse gjenden n profilet e huaja dhe pronart e tyre e kan kontrolin e plot mbi to. Kontrolloni rregullisht se ka keni ndar me t tjert (prbashkuar) Bjeni shprehi t kontrolloni se ka keni prbashkuar n Timeline -in tuaj, do 2-3 jav dhe fshihni n mnyrn adekuate ose kufizojeni dukshmrin e postimeve t caktuara. gjersa e bni kt, shihni se si duket profili juaj pr t tjert (klikoni n t djatht t Activity Log, zgjidhni View as dhe shkruani ndonj emr ose zgjidhni public q t shihni se si duket profili juaj edhe pr ata q nuk jan n rrethin e miqve tuaj).

Bjeni Timeline-in tuaj privat Te parametrat pr privatsi, klikoni n How You Connect dhe n opcionet Who can post on your timeline?, Who can see what others post on your timeline? dhe Who can see posts youve been tagged in on your timeline? przgjidhni Friends. Pasi t prfundoni me kt, kufizoni dukshmrin e postimeve tuaja t mhershme, t cilat n ndonj moment t caktuar i keni br publike. Klikoni n Manage Past Post Visibility n pjesn Limit the Audience for Past Posts dhe zgjidhni Limit Old Posts n mnyr t gjitha postimet tuaja publike automatikisht do t bhen t dukshme vetm pr miqt tuaj. Fshehi postimet e vjetra Kjo mund tju marr shum koh, por nse e keni me rndsi se ka do t mendojn kolegt pr ju nse hasin n ndonj fotografi tuajn nga viti 2007, ather sht mir ti kushtoni pak koh pastrimit. Shqyrtojeni do postim ve e ve, dhe n qoft se sht i paprshtatshm q t duket n Timelinein tuaj, fsheheni at. N qoft se dshironi t jeni t sigurt se ndonj postim do t fshihet prgjithmon, n at rast zgjidhni Delete Fshehja e postimeve nga Timeline-i juaj do tju shptoj nga paraqitja e prmbajtjeve q mund tju turprojn dhe tu fusin n situata t pakndshme,

14

GJRA Q DUHET TI DINI

f Facebook-u merr njoftim doher kur do ta vizitoni ndonj ueb-faqe q e ka butonin Like, edhe ather kur nuk do t klikoni n t, nuk jeni t lajmruar ose kur nuk jeni shfrytzues i Facebook-ut. f Edhe sikur ta kufizoni qasjen n informatat tuaja, q ato t jen t dukshme vetm pr miqt tuaj, disa prej tyre mund ti shfrytzoj ndonj aplikacion, i cili mund t lejoj transferimin e t dhnave tuaja te pala e tret pa dijen tuaj. f Pasi ta fshini profilin tuaj, pr t ciln gj nevojitet nj muaj, disa informata mund t mbeten te kompjutert e Facebook-ut deri n 90 dit. f Prbashkimi i informatave me miqt e miqve tuaj mund ti ekspozoj ata para mijra njerzve t panjohur. f Emri juaj dhe fotografia e profilit jan publike. N qoft se dshironi ta fshehni identitetin tuaj, mos prdorni fotografi e cila ju identifikon. Informatat tjera q kan karakterin e informatave publike jan rrjetet ku lidheni, emri juaj si shfrytzues dhe ueb-faqja juaj. f Me deaktivizimin e profilit tuaj, Facebook-u edhe m tej i ruan t gjitha informatat tuaja, ndrsa profilin e bn vetm prkohsisht t paqasshm. Fshirja e profilit do ta bj at t paqasshm prgjithmon. f At q do t vendosni ta ndani publikisht, e ndani me gjith publikun q ka qasje n internet, e jo vetm me ata q jan n Facebook. f Ekzistojn postime q doher publikohen si publike. N qoft se nuk keni mundsi t zgjidhni se me k do t ndani dika, duhet t supozoni se ajo do t ndahet me gjith publikun. f At q t tjert e ndajn e q ka t bj me ju, nuk sht nn kontrollin tuaj. T tjert mund t vendosin ti ndajn informatat e tyre n mnyr publike, nse ndajn dika q ka t bj me ju, kontrolli sht n duart e tyre. f Kur n postimin tuaj do t vendosni tag pr ndonj mik tuajin, ai dhe t gjith miqt e tij do t mund ta shohin prmbajtjen konkrete, pa marr parasysh se me cilin publik keni vendosur ta bni ndarjen. E njjta vlen edhe kur do t miratoni ndonj tag q dikush tjetr e ka vendosur pr ju. f Mendoni para se t publikoni dika. Si gjithka gj tjetr n internet, prmbajtjet q do t publikohen njher, mund t kopjohen dhe t ripublikohen nga ana e shfrytzuesve t tjer. f Kur komentoni ose kur shtypni Like n postimin e dikujt, personi q e ka futur postimin e prcakon publikun e tij. f N qoft se jeni t shnuar me tag n kuadr t ndonj grupi t kufizuar, vetm antart e atij grupi do t mund ta shohin tag-un. f Nse i ndani informatat tuaja pr kontakt, si pr shembull adresn e e-mail-it dhe numrin e telefonit, me miqt tuaj, ata mund ti sinkronizojn kto t dhna me aplikacione t tjera, si ato q i kan n celulart e tyre. f Faqet e Facebook-ut jan publike. Kur leni ndonj koment ose Like n prmbajtjet e tyre, kjo sht e dukshme pr t gjith. f At q e lexuat n kt udhzues vlen pr parametrat aktuale pr privatsi n Facebook (maj, 2012). Ato prsri do t ndryshojn dhe ju prsri do t duhet t merreni me to.

15

Linke t dobishme:
http://www.facebook.com/full_data_use_policy tekst i gjat, por paraqet nj pasqyr t plot pr mnyrn se si Facebook-u i shfrytzon t dhnat e shfrytzuesve https://www.facebook.com/safety kshilla dhe vegla pr siguri pr tinejxhert, prindrit dhe arsimtart http://www.hildenoaks.co.uk/suggested-facebook-privacy-settings.php udhzues hap pas hapi pr mbrojtjn e privatsis n Facebook, q azhurnohet gjat do ndryshimi n parametrat pr privatsi http://www.facebook.com/about/sharing udhzues i shkurtr pr ndarjen (prbashkimin) n Facebook + video http://www.facebook.com/about/tagging udhzues i shkurtr pr shfrytzimin dhe largimin e tag-eve http://epic.org/privacy/facebook lajme, vegla dhe uhdzime pr mbrojtjen e privatsis n Facebook
Botues: Metamorfozis sht fondacion i pavarur, jopartiak dhe joprofitabil me seli n Shkup, Republika e Maqedonis. Misioni i fondacionit Metamorfozis sht t kontribuoj n zhvillimin e demokracis dhe n prmirsimin e kualitetit t jetess nprmjet zbatimit inovativ dhe prhapjes s dijes. Vlerat tona kryesore jan t qenit t hapur, barabarsia dhe liria.

Pr botuesin: Bardhyl Jashari Autore: Irina Shumadieva Prktheu: Valon Abdiu Lekturoi: Fatmir Sulejmani Prpunimi grafik: brigada.mk Autorja dhe fondacioni Metamorfozis jan pronar t t drejtave autoriale t teksteve q jan publikuar n kt udhzues.

Adresa pr kontakt

Metamorfozis
rr. Apostoll Gusllarot nr. 40 1000 Shkup, Maqedoni tel/faks: +389 2 3109 325 -mail-i: info@metamorphosis.org.mk ueb-faqja: www.metamorphosis.org.mk

N form digjitale, prmbajtjet jan publikuar nn licencn Creative Commons Thekso burimin Ndaj nn kushte t njjta 2.5 Maqedoni http://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5/mk

Ky botim sht prkrahur nga Fondacioni shoqri e hapur Maqedoni n kuadr t projektit Si deri te privatsia n internet?

CIP - . , 342.738.037:004.773.6/.7(036) SHUMADIEVA, Irina Si ta mbrojm privatsin n facebook? / [autor Irina Shumadieva] ; [prktheu Valon Abdiu]. - Skopje : Fondacija Metamorfozis, 2012. 16 . : . ; 30 . - (Udhzues pr TKI i Metamorfozis ; nr. 8) : ? / ISBN 978-608-4564-35-5 1. , Shumadieva, Irina ) - - COBISS.MK-ID 91505674

16