ADNAN MENDERES ZERNE BR

BYOGRAF ALIMASI









BOAZ NVERSTES
BAHAR 2002
STANBUL
MEHMET TEBER
9803388
B B R R B BA A B BA AK KA AN NI IN N H HA AY YA AT T H H K KA AY YE ES S
1


GR

Adnan Menderes yaad dnem itibar ile Trk Halknn yzde sekseninin sevgisini
kazanm, 10 yl babakanlk, 30 yl milletvekillii yapm bir vatan evladdr. Ayn zamanda
Menderes deyince akla belki de Trk siyasi tarihinin unutulmayacak bir kara levhas da
gelmektedir. Bu halkn sevgilisi olan vatan evlad 10 yllk bakanlk hayatnn sonucunda
vefaszca idam edilmitir.
imdiye kadar Adnan Menderesin siyasi hayat zerine bir ok kitaplar yazlm bir ok
deerlendirmeler yaplmtr. Bu almalarda Demokrat Partinin hzla ykselmesinin
sebepleri ve anice sona ermesinin nedenleri yeteri miktarda sralanmasna karn siyaset
dndaki hayat zerinde nemle durulmam, belki de hi deinilmemitir.
Bu almann amac ise Adnan Menderesin siyasi hayatn bir kenara brakp, onu
siyaseti kimlii yerine daha ok insan ynyle ele almak ve onu kiiliiyle beraber
incelemektir. Elbette bu yaplrken yeri geldii zaman siyasete de deinilecektir. Lakin bu
czi bir seviyede olacaktr.
Aratrmada kullanlan temel kaynak Grbz Azakn Ben Adnan Menderes adl kitabdr.
Bu kaynak dnda Menderesin siyasi hayat harici inceleyen dier bir kaynak da Recep
kr Apuhann teki Menderes adl kitabdr. Bu kitabn basks tkendii iin aratrmaya
dahil edilememitir. Sadece bir tek kaynak kullanld iin, sylenen cmlelerin ardndan
dipnot verilmemi ve nereden alnd bildirilmemitir. Elbette ki, bir tek kayna temel alarak
deerlendirme yapmak sbjektiflik tehlikesiyle kar karyadr. Bunun bilincinde olarak,
aratrma boyunca tarafsz kalmaya gayret edilmitir.









2


HAYATI
Adnan Menderes 1899 ylnda Aydnda doar. Babas brahim Ethem Bey, annesi
Tevfika Hanmdr. Babas Menderesi doya doya sevemeden verem illetine tutulmu ve
hayata gzlerini yummutur. Hemen ardndan annesini de bu illetin penesine brakan
Menderes kk yata yetim kalr. Ne yazk ki, Menderesin kz kardei Melikenin aln
yazs da annesi ve babas ile ayn olur ve 5-6 yanda iken kardeinin krpe vcudu topraa
teslim edilir.
Anne diyecei ada annesini, baba diye koaca zamanda babasn kaybeden
Menderesin yalnzlk git gide kaderi olmaya balar. O mr boyunca iki, gemez, tkenmez
korkuyu beraberinde tar. Yalnzlk ve verem. ok kk yata iken sevdiklerini kaybeden
Menderes sekiz-on yalarna geldiinde kendini anszn dostsuz, akrabasz, yaknsz kala
kaldn grr.
Menderes eitimine zmirdeki ttihad ve Terakki ddisinde balar. Sonra yine zmir
Kzlulludaki Amerikan kolejine geer. Celal Bayarlada bu yllarda tanr, Menderes.
Menderes bir gn kolejdeki yabanc retmenlerin kendilerine yanl kltrler
aladklarn fark eder. ki arkadan da yanna alarak o zaman ttihad ve Terakki Partisi
sorumlu ktibi olan Celal Beye bavurur. Kendi lkesinde kendi kltr ile yetimek
istediini, Trk medeniyetinin dier medeniyetlerden aa kalmadn belirtir. Celal Bey
notlar alr ve gerekeni yapacan syler. te bu sralarda I. Dnya sava patlak verir. Okulu
bitirmek de Menderese nasip olmaz. Kendisi hemen askere alnr ve 1916 ylnn Ekiminde
henz 17 yanda iken Yedek subay talimghna gnderilir. Ethem Menderesi de ayn yerde
bulur. Kzlulludan beri sren dostluklar yedek subaylk okulunda daha da pekiir ve det
karde gibi olurlar.
O devrenin mezunlar deiik blgelere sevk edilir. Adnan Menderes ise Suriye cephesine
tayin olmutur. Olmutur olmasna ama henz 18 yanda nrin yapl, abuk hastalanan bir
delikanldr kendisi.
Trenle gnlerce yol gidilir. Cepheye ulaamadan, Pozantda Adnan Menderes zehirli
stmaya yakalanr ve kendisini kaybeder. O zamanlar kinin ve tentrdiyodun bile zor
bulunduu zamanlardr. Kendisini seyyar bir hastaneye yatrrlar. Haydi artk kalk,
gidiyorsun denildiinde ise 40 kilo ancak gelmektedir Menderes. Bu defa zmir 17. Kolordu
3
emrine verilir. Bin zahmetle geriye, zmire ancak dnebilir. Bir sre sonra da mtareke
imzalanr ve Trkiye silahlarn brakr.
Bu hadiselerden sonra bir sabah Adnan Menderes can dostu Etheme yle der:
Bizim, Aydnda bir iftliimiz olacakt akrbeyli iftlii imdi bir kahyann
elindedir. Gel, seninle varp u iftlii adam edelim, geinir gideriz
Ethem bu teklife itiraz etmez ve zmirden ayrlarak Aydna doru yol almaya balarlar.
Henz yolda iken Yunanllarn zmire karma yapt haberini renirler. ki arkada 15
Mays 1919 tarihinde aldklar bu haberle sarslrlar. Fakat sonunda Aydna ularlar ve
akrbeyliye varrlar. Kahyalar Memiolu Mehmet adnda biridir.
Kylye Menderesin kye ulat haberi ulamtr. Ama kyl tedirgindir. Herkes
aslnda Menderese ait olan fakat el koyduu, kapatt ve kendi mal saydklar mlklerden
endielidir. Gene de kyl Beye gidelim derler ve giderler. Ama ne grsnler, grdkleri
hayallerindeki bey deildir. Adnan Menderes srf son hastalnda 15 kilo kaybettii iin
kyl karsnda clz bir ocuk bulur.
Bu vaziyetten en fazla kahya Memiolu Mehmet Efendi tedirgin olur. Ve Menderese
yle kkrer:
Bu ne biim beyliktir?.. Sen burada herkesin titredii bir bykbabann odasndasn
Nedir bu halin? Sanki su ilemi gibisin!... Byle psrk durma!...
Ve ilave eder:
imdi bana bak!.. Bu duvarlara silahlar aslacak! ifteler u tarafa, mavzerler bu tarafa!...
Sonra belinden tabancay sallandracaksn. Atnn kams izmende olacak!... Bey dediin
byle olur. Byle olmal!...
Memiolu o gnden sonra hep grler ve atk kalaryla dersine devam eder:
Bey dediine sual sorulmaz!.... Beyler dinler ama cevap vermez. Bey yalnz emreder
Kyl yalan syledii zaman da kzmayacaksn!... nk kyl beyden korkar. Onu kendine
dman grr. Bu dmana kar silah beyi aldatmaktr.
iftlik evi ksa sre sonra kahyann dedii gibi denir. Sedirler kurulu silahlar yerlerine
aslr. Lakin zaman iyi zaman deildir. Da-ta ekya bozuntusu ile, asker kaa ile doludur.
Darda olup bitenler, kylnn homurtusu gittike iddetlenmektedir. Yllardr mallandklar
topraklardan vazgemeye niyetleri yoktur.
Menderes iyi olmayan zamanda kaygl ve fkeli kyllere haber salr:
30-40 bin dnm toprak bana fazladr. Varsn, herkes oturduu yerde kalsn.
Topramdaki kyller ayr ayr kardeimdir. 3 bin dnm bana yeter de artar Rahatlarn
bozmasnlar ve beni de el bellemesinler
4
Tam ortalk durulacakken Yunanllar Aydn da igal eder. Menderesin topra
Menderes nehrinin hemen altna dmektedir. Yunanllar ise bu nehrin st tarafn
sahiplenmilerdir, gneyi ise talyanlara kalmtr. Mendereslerin topra ise talyanlarn
tarafnda yer almaktadr.
Nehir igalci kuvvetlerin snrdr. Nehrin bandaki Baltaky Kprsnn bir banda
Yunan Karakolu, br yakasnda ise talyan Karakolu vardr. talyan blgesinden zulm ve
ikence haberleri gelmemesine karn, Yunanllar bir ok rezillikte bulunmaktadrlar.
Menderes ve arkadalar sonunda karara varrlar ve Ethem ve aileleri ve yaknlarn da
alarak stemen Selami Bey ile birlikte bir ete kurarlar. Ay-Yldz etesi
Menderes ve arkadalarnn silahlandn gren yiit kyller ve genler de onlarn
arasna katlr. Bylece yurdu savunmak iin kurulmu ilk milli hareketlere Menderes ve ekibi
de katlm olur. Nehrin st tarafnda Demirci Mehmet Efe, alt tarafnda ise Yrk Ali Efe
silahlanmtr. Menderes ve ekibi bu efelerle birlikte sk sk basknlara katlr ve Yunan
tedirgin etmeye balar. Gndz klahl, gece silahl olan bu ekip sonralar derli toplu bir
kuvvet haline gelir ve Yarbay Osman Bey kumandasnda dmana kar epey savar.
Menderes nce Svari Mzaheret Blne subay olur, sonra Koarl nzibat
Kumandlnda vazife yapar. Byk taarruz ncesinde ise Balarba Piyade Alay yaverlii
yapar.
Can arkada Ethemde bu sralarda Yenipazar Mzaheret Blnde ve Sandkl
Caphesinde savamaktadr.


Bu sralarda, yani 1920 yllarnda, Menderes, zehirli stmaya yakalanr. Kendini bilmez
hallere der ve artk yataktan kalkamaz.
Arkada Ethem bu olay yle anlatmaktadr:
Bir de baktm, Menderes kendini kaybetmi. Ne ila var ne de yardmc Aklma
birden talyan askerleri geldi. Frlayp kotum. Bersaglieri ekista birliinin kumandan
Kapitan Moroyu buldum. Aman, dedim. Bizim Adnan gidici. Hemen bir doktor Ama
doktor ne gezer? Yanma hemen bir eczac kalfas katt.
Kalfa Menderesi grr grmez midi kesti. Hemen ineye gtrsen iyi olur dedi.
Orada talyan bir doktor varm Acele bir katr arabas buldum. Adnan hl kendinde
deildi. Zar zor bir yana yatrdm. Kendim de teki keye bzldm. ineye tam alt saatte
varabildik. talyan doktorlar ciz kaldlar. Hele bir tanesi Bu gen lecek deyip iin iinden
kt. Hatta, Antalyaya m yoksa Rodosa m gndersek deyip duruyorlarken nereden
5
ktysa kt Adil Bey adnda bir Trk doktoru belirdi. e hemen o el koydu: Bu hasta o
yollara dayanamaz. Allah ne yazmsa o olacaktr. Hele bir de biz bakalm deyip ie
giriti
O gn ine iinde Nuri Efendinin yanna yerletik. Adnan hl kendini bilmez
haldeydi Adil Bey ne yapt etti, onun gzlerini atrd. Ben de ondan farkl deildim. Canl
cenaze gibiydim. Ama abuk toparlandk
Menderesin daha iktidar olur olmaz Verem Sava Dispanserleri kurmasna ve stma ile
mcadele etmesine sebep bu hallerdir.
Menderes, hastalktan kurtulup da iftlie dndnde, btn odalar badanalanm,
duvarlar, silahla sslenmi bulur.
Sonraki haftalarda deiir Menderes. imdi ayanda izmeleri olan 23 yanda bir beydir.
Yllar 1930u gsterdiinde bu senenin Austos aynda kurulan Serbest Frka kasm
aynda kapatlr. Menderes bu partinin Aydn il bakandr. Zamannda Fethi Bey bizzat
Aydna gelmi ve bu parti ile megul olmutur. Menderes Aydndaki belediye seimlerini
kazanr. Halk Partisi ileri gelenleri ile tanmaktadr. Ama, Halk Partisine onlarn rica ve
srarlarna ramen girmez.
Fethi Beyin partisi malum artlar altnda feshedilir. Memlekete derin bir teessr hakim
olur. Bu sralar Halk Partisi kendisini toplamak istemektedir. Vilayetlere heyetler gnderilir.
Bu arada zmir ve Aydna da Celal Bayar bakanlnda bir heyet gelir. Daha sonra da
Atatrk seyahate kar. Aydna da urar. Aydnllarla temas zaruri grmtr.
Menderes nceleri gelen heyet ile bir hafta temasta bulunmaz. Nihayetinde Celal Bayar
tand ve hrmet ettii bir zattr. Vasf nar, ttihad ve Terakki Mektebinden hocasdr. Bu
sebeple heyetle temas kanlmaz bir hal alr ve temas temin edilir. Bu zatlarn srar zerine
Menderes Halk Partisine girer ve fikirlerini burada mdafaa etmeyi uygun grr. O zamana
kadar Menderesle Halk Partisine ekingen davranan baz kiilerde Halk Partisine girer
Menderes ksa sre sonra Halk Partisi reisi olur.
Bu sralarda yurt seyahatine kan Atatrk Aydn yolundadr. Bazlar Atatrke Aydnda
Halk Partisi tekilatnn tam kadroyla eski serbest frka adamlarnn eline getiini sylerler.
Atatrk Aydna gelir. Merasimle karlanr. Gidebilecek her yeri ziyaret eder fakat Halk
Partisi merkezine uramaz. Nihayet Vasf narla arkadalarnn srar zerine parti
merkezine gelirler. Ama yaplan bu ziyaretin uzamamasn be dakikada bitirilmesini arzu
etmektedirler. Nitekim tekliflerden sonra Atatrk, Menderesin sigara ve kahve teklifini
reddeder.
6
Konuulanlar memleket meseleleridir. Menderesin syledikleri Paann dikkatini eker.
Menderes ziraattan, kooperatiflerden, sanayiden sz amakta ve konu ile ilgili sorunlara
areler nermektedir. Paa ile yaplan bu konuma drt saati bulur.
lk defa teklif edilen sigaray almayan Atatrk, memleket meseleleri zerine hasbihal
derinletike kendilerine zaman zaman teklif edilen bir paket Gazi sigarasn bitirmitir. B
srada da drt adet kahve emretmitir.
Daha sonra Recep Pekere Atatrk yle der:
Bizim konutuumuz gen elbette burada bizim parti mutemetlerimizle alamaz.
ayan dikkat bir gentir.
Menderes duruma ok sevinir. Sra milletvekillii seimlerine gelmitir. Ve Menderes
Ankaraya Aydn milletvekili olarak gider. Fakat kendisinde bir eksiklik hisseder Menderes.
Savalar sebebiyle yksek tahsil yapamamtr. Derhal Ankara hukuk fakltesine kaydolur.
Menderes, Selim Sarperi, Salih Koruru orada tanr. Ethem de onlarla birliktedir.
Ethem, Ethem Menderestir. Kendisiyle Adnan Menderesin hibir akrabal yoktur. O
Menderes soyadn almtr. Adnan Beyde bu soyad ok sever ve onu kendi nfusuna
yazdrr. Sonra Ethem ile deta ayn kaderi paylamlardr. Hatta Menderes, iftliinden 500
dnmlk bereketli bir topra ona tapulam ve onu salam bir Aydn hemehrisi yapmtr.
Menderes yksek tahsilini milletvekili iken yapar. Ankara hukuk fakltesini bitirir. Paras
vardr ama sefahatlere heves etmemitir. Dil bilmilii olmad gibi yabanc bir lkeye de
gitmilii yoktur. Halk Partisi dneminde Halk evleri mfettilii yapar.Halk evlerinde
kald geceleri ge saatlere kadar okumakla geirir.

Milletvekilliinin ilk yllarnda bakmsz Anadoluyu bir bir dolar Menderes. Halkn dert
ve sorunlarn bizzat yerinde tehis eder.
1945 yl Menderes iin baka bir hizmet dneminin balangcdr. Bu sralar Trkiye
alttan alta kaynamaktadr. kinci Dnya Sava sonulanm, insanlar yeni ihtiyalar yeni
hedeflerle kar karya kalmtr. Trkiye bu artlarn dnda deildir. Lakin Menderese
gre Halklara bu gerei bir trl kabullenememiler.nsan haklar, sosyal adalet, korkusuz
yaanacak bir mr onlar nazarnda ok uzaktr. Ve yine Menderese gre CHP, insanna,
yurttana, sanki taa ve aaca bakar gibi bakmaktadr. Bu dnemde a ocuu iin bir torba
budaylar tayanlar hapse atlm, yol yz grmemi vatandatan Yol paras adyla
vergiler toplanmtr. Tm bunlarn sebebi ise milletin derdiyle, geimi ile uykusuz
kalmayanlarn ynetimin banda olmasdr.
7
Menderes ve CHP iinde birka kii btn bu olaylara DUR demek zorunda
hissederler.Bayra aan bu ekibin banda Fuat Kprl vardr. Nihayet 7 Haziran 1945te
Parti grup bakanlna bir takrir ile bavurulur. Takririn altnda Celal Bayar, Adnan
Menderes, Fuat Kprl ve Refik Koraltan imzalar vardr.
Beklenen grlt sonunda kopar. CHPli arkadalar o saatten itibaren bu ekibi hasm ve
rakip sayarlar. Onlarn gznde bu ekip ok byk bir su ilemitir. Halbuki bu ekip hak
eitlii, hrriyet ve Anayasaya sayg deyip gemilerdir.
Lakin istenmeyen, daha dorusu beklenmeyen gelimeler olur. CHP bu grubu
hazmedemez. Celal Bayar 25 Eyll 1945te milletvekilliinden istifa eder. Dier arkada
ise partiden ihra edilirler.
Tarihler 7 Aralk 1945i gsterirken ve hi hesapta yokken Demokrat Parti kurulur.
Demokrat kelimesi halkn aznda Demir Krat olup kar. 7 Ocak 1946 tarihi Demokrat
Partinin ilk ulusal kongresinin yaplaca gndr. smet Paa ekibi bu kongrenin
yaplmamas iin her trl tertibi denemektedir. Demokrat Parti koca Ankarada kongre
yapacak salon bulamamtr. Salon sahipleri nce kabullenip Tamam demelerine ramen
ertesi gn caymak zorunda kalmaktadr. Oteller de oynanan oyun da ayndr. Sonunda bunca
rk ve irkin tedbirlerin kr etmediini gren hkmet, basklarn hafifletir ve Ulus
Sinemas kiralanr. Atl polisler tarafndan evrilen sinema salonunda Demokrat Partinin
kongresi 906 delege ile yaplr. almalar drt gn ve drt gece srer.
Erkene alnan ve 1946da yaplan seimlerde halkn partiyi ne kadar sevdii aa kar.
1950de ise artk 27 yllk Halk Partisi iktidar devrilir ve Demokrat Parti iktidara yerleir. 14
Mays 1950de yaplan seimlerde DP oylarn yzde 53'n alp TBMM'ne 408 milletvekili
sokar. CHP, bu seimde yzde 39.9 oy almasna ramen 69, MP ise 1 milletvekili ile temsil
edilir.
Demokrat Parti, 1950 ylnn 14 Maysnda yaplan genel seimlerde iktidara geldiklerinde
harabe bir lkeyi karlarnda bulurlar. Halk stmadan, kara hummadan ve veremden
krlmaktadr. Her tarafta yamurda kaybolan toprak yollar vardr. Susuzluk, yolsuzluk,
okulsuzluk memlekette kol gezmektedir. imento, iskemle ve karyola Trkiyenin
yabancsdr. eker, ila, gbre ve tohumluk glkle bulunmaktadr. Halkn elinde para
yoktur ve elektrik bilinmemekte ve radyo tannmamaktadr. Demokrat Parti iktidar olmay
hak ettii zaman millet ona 408 milletvekili balamtr. Halk Partisinin milletvekili says
69 iken, kyl partisi ise bir temsilci ile mecliste yerini alr.
Trkiyenin dertlerine artk bu yeni adamlar zm arayacaktr. Yeni kurulan bu ekibin
hemen hemen hepsi fakir ve dar gelirli ailelerden gelmektedir. Partide zengin ocuu, eraf
8
ocuu, Varlkl aileden ve slaleden gelen kiiler yok gibidir. 1950 meclisi deta
Anadolunun gzel bir zetidir. Ve bu yeni adamlar iktidarda bulunduklar on ylda elektrik
retimini kat, elik retimini drt kat, elektrikli ky saysn yirmi kat arttrr. Yine bu on
sene ierisinde gbre retimi drt yz misli, petrol retimi yirmi misli byr. Bununla beraber
13000 kye ime suyu iletilir. eker imalat 300 defa katlanr. Ky yollar 900 defa, demir
yollar 100 defa byr. retmen says iki katna, hastane says katna, doktor says ise
on katna kar.
1954 seimleri gelip attnda hi korkular yoktur Demokrat Partililerin. Halkn
kendilerini seeceinden emindirler. Nitekim yle de olur. Demokrat Partinin milletvekili
says 488e ularken, CHP ancak 31 yelikte kalabilmitir.
Byle olmasna ramen her drt oyun 4u demokratllara, 3 CHPye aittir. Fakat
Meclisin drtte CHPli deildir. Bu tuhafln sebebi yine CHPdir. CHP Demokrat
Partiyi iktidara getirmemek iin bir ilde en fazla oyu kim ald ise btn milletvekillerini onun
karacana dair forml bulmutur. te bu forml her seimde CHPnin ayana dolanm,
ve CHP kendi kazd kuyuya kendisi dmtr.
Halklar bu sonuca bir trl raz olamazlar. Biz yoksak lke batar vehmini
zerilerinden atamazlar. Adnan Menderes hkmeti ile demokrasinin yrmeyecei, iddia
edilir. Ve Demokrat Parti zerine iddetli bir karalama plan balar.
Yllar 27 Mays 1960' gsterdiinde, Demokrat Partinin taknd otoriter durum,
zgrlklere ve demokrasilere getirdii kstlamalar, basn kontrol altna alma abalar
partinin sonunu hazrlar ve seimle ibana gelmi bulunan Demokrat Parti iktidar gayri
meru ve gayri kanuni bir ekilde Silahl Kuvvetler tarafndan bir hkmet darbesi ile devrilir
ve TBMM'de ounluu temsil eden DP'li milletvekilleri Yassada'ya srlr.
Menderes burada tek bana bir hcreye hapsedilir. Menderesi en ok zen ise, drt duvar
arasnda aylarca ve aylarca kimse ile iki laf edememesidir. En ok bu arna gider onun.
Menderesin hcresini ekilir klan, ferahlatan denize bakan penceredir. Lakin bu da ona ok
grnr ve pencerenin camlar dary gstermeyecek bir biimde boyanr. Menderes
kumandana her gn kk notlar gnderir. Nefes almak iin dakikalna dar kmak
istemektedir. On yln bavekili ve yllarn milletvekiline dakikalk gkyz esirgenir.
Menderes tam 15 ay 17 gn ufack bir odada yalnz ve konumasz yaar. Yksek Adalet
Divan'nn 14 ekim 1960 gn Yassada'da grmeye balad davalar 15 Eyll 1961 gn
sona erer ve sanklar hakkndaki kararlar bildirilir. Trkiye Cumhuriyeti Anayasas'n cebren
tayir ve tebdil ve ilgadan dolay Trk Ceza Kanunu'nun 146/1'inci maddesi hkmnce
Menderesin lm cezasna arptrlmasna 'gyaben' oy birlii ile karar verilir.Yassada
9
Mahkeme Divan'nn vermi olduu idam hkmleri, onaylanmak iin Ankara'ya Milli Birlik
Komitesi'ne gnderilir ve onay gelir.
Menderes ok sevdii halkn kendisinin idam edilmesini bir alma meselesi haline
getirmesinden ekinir ve srf bu yzden idamdan iki gn evvel, aylardr biriktirdii uyku
haplaryla kendi hayatna son vermek ister.
Bir deniz motoru, Menderes'in lme gitmeden nce binecei son vastadr. Menderes
nereye gittiklerini sorunca, Ada Komutan, hastaneye gittiklerini, doktorlarn kendisini iyice
muayene edeceklerini syler. Menderes lme giderken hastaneye gnderildiine
inanmaktadr. Ada Kumandan son anlarnda bile Menderes'e yalan sylemekte hi bir saknca
grmemektedir.
Ve Menderes mralya varr. Artk onun son anlardr ve Menderes misafir
beklemektedir: Bir kanun adam, bir hoca, bir cellat.
Ve son szleri:
Dnyadan ayrldm u anda, ailemi ve ocuklarm efkatle andm kendilerine
bildirin. Vatan ve milleti Allah refah iinde braksn.




I


















































II


MENDERESN SON MEKTUBU
Yakn tarihimiz, apka giymedii iddiasyla aslan yzlerce erkek ve bir kadnn yan sra, batl
dnrlerin ifadesiyle "Trke ezan" tekrar Arapaya evirdii iin aslan babakan ve
bakanlara da hit olmutur. Adnan Menderes'in idamndan biraz nce bir asker vastasyla gizlice
Giyaseddin Emre'ye gnderdii aadaki mektup, yakn tarihimizin i yzn ortaya koyan
saysz belgelerden biridir.
"Sizlere dargn deilim, sizin ve dier zevatn iplerinin hangi
efendiler tarafndan idare edildiini biliyorum. Onlara da dargn
deilim. Kellemi onlara gtrdnzde deyiniz ki, Adnan Menderes,
hrriyet uruna koyduu ban 17 sene evvel almadmz iin sizlere
mteekkirdir. dam edilmek iin ortada hibir sebep yok. lme karar-
metanetle gittiimi, silahlarn glgesinde yaayan kahraman
efendilerinizce acaba syleyebilecek misiniz?
unu da syleyeyim ki, millete kazanlacak hrriyet mcadelesinde
sizi ve efendilerinizi yine de 1950de kurtarabilirdim. Dirimden
Korkmayacaktnz. Ama imdi milletle el ele vererek, Adnan Menderes'in
lm sizi ebediyete kadar takip edecek ve bir gn sizi silip
sprecektir. Ama buna ramen merhametim sizlerle beraberdir.
(Bu szler, Adnan Menderes tarafndan bir arac ile Gyaseddin Emre'ye ulatrlmtr. Ben Adnan
Menderes, s. 111)











III


















































IV

















Milli Birlik Komitesi rtibat Brosunun 58 Sayl Teblii:
1- Yksek Adalet Divan'nca lm cezasna mahkum edilen sanklardan sakt Reisicumhur
Celal Bayar, sakt Babakan Adnan Menderes, sakt Dileri Bakan Fatin Rt Zorlu ve sakt
Maliye Bakan Hasan Polatkan'n lm cezalar Milli Birlik Komitesi'nin 15 eyll 1961 gn ve 75
numaral karar ile tasdik edilmitir. Ancak sakt Reisicumhur Celal Bayar'n 65 yan bitirmi
olmas dolaysyla verilen lm cezas mebbet ar hapise tahvil edilmitir.
2- lm cezasna mahkum edilen Refik Koraltan, Agah Erozan, brahim Kirazolu, Ahmet
Hamdi Sancar, Nusret Kiriiolu, Bahadr Dlger, Emin Kalafat, Baha Akit, Osman Kavrakolu,
Zeki Erataman ve Rt Erdelhun'un cezalar da 15 eyll 1961 gn ve 75 numaral kararla
mebbet ar hapise evrilmitir. Tebli olunur.
61 Numaral Tebli
M.B. Komitesi rtibat Brosunun (61) numaral tebliidir:
1- Ord. Prof. Dr. Sedat Tavat, Amiral Bristol Hastahanesi Dahiliye Servisi efi Dr. Nevzat
Yeginsu ve Yassada Garnizon Hastahanesi tabiplerinden Dr. Galip Bozaliolu, Dr. Ahmet
Karahalilolu, Dr. Zeki Kebapolu ve Dr. Sedat Yrtgen'den mteekkil heyet tarafndan dk
Bavekil Adnan Menderes'in shhi muayenesi yaplm shhi durumunun tamamen normale
dnd raporla tespit edilmitir.
2- Yksek Adalet Divannca verilen ve Milli Birlik Komitesince tasdik edilen idam cezas
hkm infaz edilmitir. Tebli olunur.

dam kararn veren Milli Birlik yeleri
V

KAYNAKA
1- Azak, Grbz; Ben Adnan Menderes, Zafer Yaynlar, stanbul 2000
2- http://www.eskici.freeservers.com/idam1.htm
3- http://www.enfal.de/tarih7.htm
4- http://arsiv.hurriyetim.com.tr/fix98/75yil/05ekl.htm
5- http://www.yenisafak.com/diziler/amenderes/