Al Gebra

‫ﻛﻮرس رﻫﻨﻤﺎي ﻋﻠﻮم اﻧﺠﻨﻴﺮﻋﺒﺪاﻟﻐﻨﻲ‬ ‫اﻟﺠﺒﺮ‬
‫‪www.naserghafory.blogfa.com‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﺑﺨﺶ دوم‬
‫اﻟﺠـــــﺒﺮ‬
‫اﻟﺠﺒﺮ ﻳﻜﻲ از ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﻋﻠﻢ رﻳﺎﺿﻲ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺟﺒﺮان ﻛﺮدن و ﻣﺮﺗﺐ ﻧﻤﻮده آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ ) .‬اﻟﺠﺒﺮ ﻋﻠﻤﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﻦ اﻧﺠﺎم دادن‬
‫اﻋﻤﺎل ﻣﻌﻠﻮم راﺑﺮوي ﻛﻤﻴﺎﺗﻴﻜﻪ اﺻﻼً ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻣﻮزاﻧﺪ(‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ارﺗﺒﺎﻃﺎت را ﻛﻪ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻴﻦ ﻛﻤﻴﺖ ﻫﺎ و ﻋﻠﻮم رﺷﺘﻪ‬
‫ﺳﺎﺋﻴﻨﺲ وﺟﻮددارد در ﺷﻜﻞ ﻓﻮرﻣﻮل ﻫﺎ ﻃﺮح رﻳﺰي ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ را ﻛﻪ ﻋﻠﻢ ﺣﺴﺎب از ﺣﻞ آن ﻋﺎﺟﺰﻣﺎﻧﺪه اﻳﻦ ﻋﻠﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎده ﮔﻲ ﺑﻪ ﺣﻞ آن ﻧﺎﻳﻞ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻟﺠﺒﺮي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان و آﺛﺎرﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎي داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺮ ﺟﺴﺘﻪ ﺷﺮق وﻏﺮب ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺧﻴﺎم ‪ ،‬ارﺳﻄﻮ‪ ،‬اﻟﺒﻴﺮوﻧﻲ ‪ ،‬و ﺳﺎﻳﺮﻋﻠﻤﺎي وﻗﺖ دﻳﺪه ﺷﺪه اﻣﺎ در ﺳﺎل ‪ 203‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﻲ ﺧﻮارزﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻳﻚ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻟﺠﺒﺮي ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻳﺎﻓﺖ ﺟﺬورﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ دوم را در اﺛﺮﻣﺸﻬﻮر ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻨﺎم اﻟﺠﺒﺮ اﻟﻤﻘﺎﺑﻠﻪ درج ﻣﻴﻜﻨﺪﻛﻪ در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ راه ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﭘﮋوﻫﺶ را ﺑﺮاي ﺳﺎﻳﺮداﻧﺸﻤﻨﺪان رﻳﺎﺿﻴﺎت ﻣﺴﺎﻋﺪﺳﺎﺧﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎم اﻟﺠﺒﺮاز ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺑﻨﺎم ) اﻟﺠﺒﺮ اﻟﻤﻘﺎﺑﻠﻪ ( ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ رﻳﺎﺿﻲ دان ﺑﺰرگ اﺳﻼم ﺑﻨﺎم ﻋﻤﺮاﺑﻦ ﻣﻮﺳﻲ ﺧﻮارزﻣﻲ ﻛﻪ دردرﺑﺎرﻋﺒﺎﺳﻴﺎن زﻧﺪه ﮔﻲ ﻣﻴﻜﺮدﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ :‬اﻟﺠﺒﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ازﻗﻮاﻋﺪواﺻﻮل ﺧﻮدﺑﺮاي ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﺸﻒ ﻣﻴﮕﺮدد ﻗﺎﻟﺐ ﻫﺎﻳﺮا ﺑﻨﺎم‬
‫ﻓﻮرﻣﻮل ﻫﺎي ﻣﻴﺴﺎزد ﺗﺎازآﻧﻬﺎ ودررﺷﺪوﺗﻜﺎﻣﻞ ﺗﻤﺪن ﺑﺸﺮاﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ‪.‬‬
‫‪ :‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻟﺠﺒﺮ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺮﺗﺐ ﻛﺮدن وﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﺮدن اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻓﺮق ﻫﺎي اﻟﺠﺒﺮ و ﺣﺴﺎب‬

‫از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﺣﺴﺎب واﻟﺠﺒﺮ ﻓﺮق ﻫﺎي زﻳﺎد دارﻧﺪ ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﭼﻨﺪ ﻓﺮق اﺳﺎﺳﻲ آﻧﻬﺎ را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪:‬‬
‫‪ -1‬در ﺣﺴﺎب از اﻋﺪاد ﻛﺎرﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ داراي ﻋﻼﻣﻪ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎء‪ ‬ﺗﻤﺎم اﻋﺪاد ﺑﺪون ﻋﻼﻣﻪ را اﻋﺪاد ﺣﺴﺎﺑﻲ ﻣﻴﺨﻮاﻧﻨﺪ اﻣﺎ در اﻟﺠﺒﺮ‬
‫از اﻋﺪاد ﻛﺎرﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ داراي ﻋﻼﻣﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎء‪ ‬ﻋﺪد را از ﻧﻈﺮ ﻋﻼﻣﻪ در اﻟﺠﺒﺮ ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮدﻧﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ :‬اﻋﺪا ﻣﺜﺒﺖ ‪ -:‬ﻋﺪد ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ آن اﻳﻦ ) ‪ ( +‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد اﻣﺎ اﻛﺜﺮاً ﺑﺨﺎﻃﺮ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ و‬
‫ﺳﺎده ﮔﻲ در ﻧﻮﺷﺘﻦ در ﭼﺎپ اﻳﻦ ﻋﻼﻣﻪ را ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ اﻋﺪاد ﻣﺜﺒﺖ ﻧﻤﻴﻨﻮﻳﺴﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪+ 2 K + 3 K + 7 .25 .‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ :‬اﻋﺪاد ذﻳﻞ ‪+20 , + 3/10 , + 5.61‬‬
‫‪4‬‬
‫ب ‪ :‬اﻋﺪاد ﻣﻨﻔﻲ ‪ -:‬ﻋﺪدﻳﻜﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ آن اﻳﻦ ﻋﻼﻣﻪ ) ‪ ( -‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪. −4‬‬
‫‪124‬‬ ‫‪− 44−4‬‬
‫‪3.2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪74‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪، − 2 ، -3 , - 5.3 , --1/2‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ :‬اﻋﺪاد ذﻳﻞ‬
‫‪NegativeNombers‬‬
‫ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻋﺪدﻳﻜﻪ در اﻟﺠﺒﺮ ﻋﻼﻣﻪ ﻧﺪارد ﺻﻔﺮ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺻﻔﺮ ﭼﻮن ﻣﺒﺪاٌ ﺑﺮاي اﻋﺪاد ﻣﻨﻔﻲ و ﻣﺜﺒﺖ ﻗﺒﻮل ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ اﻋﺪاد اﻟﺠﺒﺮي‪:‬‬

‫ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ اﻋﺪاد اﻟﺠﺒﺮي ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺣﺴﺎﺑﻲ آن ﻋﺪد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻳﻦ ﻋﻼﻣﻪ | | ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪. |+13|=13 , |-24|=24 , |0|=0‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ اﻋﺪاد ذﻳﻞ‬
‫‪ -2‬در اﻟﺠﺒﺮ ﺑﺮ ﻋﻼوه اﻋﺪاد از ﺣﺮوف ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده زﻳﺎد ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ ﻫﺮ ﺣﺮف در اﻟﺠﺒﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻫﺮﺷﻲ ‪ ،‬ﻫﺮ ﭘﺪﻳﺪه ‪ ،‬ﻫﺮﻛﻤﻴﺖ ﻳﺎ‬
‫ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮد دﻳﮕﺮ رﻳﺎﺿﻲ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻌﺪاد ﺑﻮده ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻗﻮاﻋﺪ اﻟﺠﺒﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺮ و ﻛﻠﻲ ﺗﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ -4‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺣﺴﺎب ﺑﻪ ﻣﺎ ﻓﻦ اﻧﺠﺎم دادن اﻋﻤﺎل ﻣﻌﻠﻮم را ﺑﺮوي ﻛﻤﻴﺎت ﻛﻪ اﺻﻼً ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻣﻮزد در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﻟﺠﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻓﻦ‬
‫اﻧﺠﺎم دادن اﻋﻤﺎل ﻣﻌﻠﻮم را ﺑﻪ روي ﻛﻤﻴﺎت ﻛﻪ ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻣﻮزد‪.‬‬
‫اﻗﺴﺎم اﻟﺠﺒﺮ‪:‬‬
‫اﻟﺠﺒﺮ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺪدي ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻲ ‪ ،‬اﻟﺠﺒﺮ ﻳﺴﺖ ﻫﺎ ‪ ،‬اﻟﺠﺒﺮ اﻋﺪاد ﻏﻴﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ‪ ،‬و ﻛﻠﺘﻮري ‪ ،‬ﺗﻴﻮري وﻏﻴﺮه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ دو‬
‫اﻟﺠﺒﺮ را ﻃﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ‪.‬‬
‫اول اﻟﺠﺒﺮ ﻋﺪدي‪:‬‬
‫اﻟﺠﺒﺮﻳﻜﻪ در آن از اﻋﺪا داﻟﺠﺒﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪاﻟﺠﺒﺮي ﻋﺪدي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮدﻣﺎدراﻳﻨﺠﺎﻋﻤﻠﻴﺎت اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻦ اﻟﺠﺒﺮ را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺳﺎﺳﻲ اﻋﺪاد اﻟﺠﺒﺮي‬
‫‪ .I‬ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺟﻤﻊ اﻋﺪاد اﻟﺠﺒﺮي ‪:‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺟﻤﻊ اﻋﺪاد ﻫﻢ ﻋﻼﻣﻪ ‪ -:‬در اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﻪ اوﻻً ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﻄﻠﻘﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﺮده ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻋﻼﻣﻪ‬
‫ﻣﺸﺘﺮك آﻧﻬﺎ را ﻣﻴﮕﺬارﻳﻢ ‪.‬‬
‫‪1- +13+19=32‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻴﺪ ؟‪− 13 − 19 = −32 .1‬‬
‫ب ‪ :‬ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺟﻤﻊ دو ﻋﺪد ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ ‪ -:‬اوﻻً ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﻄﻠﻘﻪ آﻧﻬﺎ را از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻛﻢ ﻛﺮده ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻳﺎ‬
‫ﻋﺪد ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻋﻼﻣﻪ ﻋﺪدي را ﻣﻴﮕﺰارﻳﻢ ﻛﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪+ 13 − 19 = −6‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫‪− 13`+19 = +6‬‬ ‫‪.1‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻴﺪ ؟‬
‫‪ .II‬ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﻔﺮﻳﻖ اﻋﺪاد اﻟﺠﺒﺮي ‪:‬‬
‫از آﻧﺠﺎﻳﻜﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ در ﻋﻴﻦ زﻣﺎن ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﻔﺮﻳﻖ در ﺧﻮد ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻞ در اﻟﺠﺒﺮ وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد در اﻟﺠﺒﺮ وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﻋﺪد از ﻳﻚ ﻋﺪد دﻳﮕﺮ ﻛﻢ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ اوﻻً ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻔﺮوق را ﺗﻐﻴﺮ داده ﺑﻌﺪ ﻣﻔﺮوق را ﺑﻪ اﺳﺎس ﻗﻮاﻋﺪ ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺟﻤﻊ‬
‫اﻋﺪاد اﻟﺠﺒﺮي ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﻤﻊ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪− 35 − 24 = −59‬‬ ‫ﻣﺜﺎل از ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ ‪ 35‬ﻣﺜﺒﺖ ‪ 24‬را ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻛﻨﻴﺪ ؟‬
‫‪+ 5 − 11 = −6‬‬ ‫از ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ‪ 5‬ﻣﺜﺒﺖ ‪ 11‬را ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻛﻨﻴﺪ ؟‬
‫‪ .III‬ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺿﺮب اﻋﺪاد اﻟﺠﺒﺮي ‪:‬‬

‫در ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺿﺮب اﻋﺪاد اﻟﺠﺒﺮي ﻗﻮاﻋﺪ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ وﺟﻮد دارد ‪:‬‬
‫ﻣﺜﺒﺖ ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب دو ﻋﺪد ﻫﻢ ﻋﻼﻣﻪ ﻋﺪدﻳﺴﺖ‬
‫‪. 1: (+10)(+15)=+150‬‬ ‫‪,‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪2: (-10)(+15)=-150 :‬‬

‫ب‪ :‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب دو ﻋﺪد ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ ﻋﺪدﻳﺴﺖ ﻣﻨﻔﻲ ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪1: (+10)(-15)=-150 , 2: (-10)(+15)=-150 :‬‬
‫از ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺬﻛﻮر ﻗﺎﻋﺪه ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ را ﺑﺪﺳﺖ آورده ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻼﻣﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﺮﺑﻲ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﺮﺑﻲ ﻣﻨﻔﻲ و ﺟﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﺪدﻳﺴﺖ ﻣﺜﺒﺖ ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﺮﺑﻲ ﻣﻨﻔﻲ ﺗﺎق ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﺪدﻳﺴﺖ ﻣﻨﻔﻲ ‪.‬‬
‫‪1: (-8) (+2) (-1) (+5) =+80 , 2: (-8) (-2) (-1) (+5) =-80‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪:‬‬
‫ﺗﻮان ﻳﻚ ﻋﺪد اﻟﺠﺒﺮي‪:‬‬
‫ﻫﺮ ﮔﺎه ﻋﺪد ) ‪ ( N ) ، ( X‬ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺿﺮب ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ‪:‬‬
‫‪x.x.x.x... = x n‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ) ‪ ( x‬را ﻗﺎﻋﺪه و ) ‪ ( n‬را ﻧﻤﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺪد ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اول ‪ :‬اﮔﺮ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ‪ -:‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻤﺎم ﺗﻮان ﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪. (+6)2=+36 , (+6)3=+216 :‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دوم ‪ :‬اﮔﺮ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ -:‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻼﻣﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ ﻃﻮرﻳﻜﻪ ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﮔﺮ ﻧﻤﺎ ﻃﺎق ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﺪدﻳﺴﺖ ﻣﻨﻔﻲ‪.‬‬
‫‪(-6)2=36 , (-6)3=216‬‬ ‫‪ -2‬اﮔﺮ ﻧﻤﺎ ﺟﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﺪدﻳﺴﺖ ﻣﺜﺒﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ اﻋﺪاد اﻟﺠﺒﺮي‪:‬‬
‫ﻃﻮرﻳﻜﻪ ﻗﺒﻼً دﻳﺪﻳﻢ ﻋﻤﻠﻬﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻳﻚ ﻋﻤﻠﻴﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﻋﻜﺲ ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺿﺮب اﺳﺖ ﺑﻌﻀﻲ ﺑﺠﺎي آﻧﻜﻪ ﻣﻘﺴﻮم را ﺑﻪ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﺗﻘﻴﺴﻢ ﻛﻨﻴﻢ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻣﻘﺴﻮم را در ﻋﻜﺲ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﻴﻪ ﺿﺮب ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﻤﺎن ﻗﻮاﻋﺪي را ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﺿﺮب اﻋﺪاد اﻟﺠﺒﺮي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﻛﺮدﻳﻢ در ﻣﻮرد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻴﺰ درﺳﺖ اﺳﺖ ﻃﻮرﻳﻜﻪ ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ دو ﻋﺪد ﻫﻢ ﻋﻼﻣﻪ ﻋﺪدﻳﺴﺖ ﻣﺜﺒﺖ ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ دو ﻋﺪد ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ ﻋﺪدﻳﺴﺖ ﻣﻨﻔﻲ‪.‬‬
‫ج‪ :‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد اﻋﺪاد ﻣﻨﻔﻲ ﺗﺎق ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫د‪ :‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد اﻋﺪاد ﻣﻨﻔﻲ ﺟﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ‬
‫ﺳﺎده ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪1. ( −45) + ( −24) = −45 − 24 = −69‬‬
‫‪2.‬‬ ‫‪(+ 36) + (+ 64) = 36 + 64 = 100‬‬
‫‪3.‬‬ ‫‪(− 72) + (+ 45) = 45 − 72 = −27‬‬
‫‪4.‬‬ ‫‪(+ 100) + (− 225) = +100 − 225 = −125‬‬
‫‪5.‬‬ ‫‪(− 40) + (− 60) = −40 − 60 = −100‬‬

‫= ‪− 4 + 11 − 20 + 50 − 60 − 3 + 30 − 45‬‬
‫‪1+‬‬
‫‪6. 11‬‬ ‫‪430‬‬
‫‪24‬‬ ‫‪+3‬‬
‫‪50 − 41−4‬‬
‫‪204‬‬
‫‪4‬‬‫‪−2‬‬ ‫‪− 45‬‬
‫‪604‬‬ ‫‪44‬‬ ‫= ‪−33‬‬
‫‪+ 91‬‬ ‫‪−132‬‬
‫‪+ 91 − 132 = 41‬‬

‫‪7. + 15 + 17 = +32‬‬
‫‪8. − 21 − 42 = −63‬‬
‫‪9. + 27 − 19 = +8‬‬
‫‪10. (− 8) ⋅ (+ 3) ⋅ (+ 5) ⋅ (− 2) = +240‬‬
‫() (‬ ‫) ()‬
‫‪11. 3 1 4 ⋅ − 8 13 ⋅ 5 6 = −13 4 ⋅ 8 13 ⋅ 5 6 = − 5 3‬‬
‫‪12. (− 0.002) ⋅ (+ 1200) = 2.400 = 2.4‬‬
‫‪13. (− 10)4 = +10000‬‬
‫‪14. (− 8)3 = −512‬‬
‫(‬ ‫) ( )‬
‫‪2‬‬
‫‪15. + 213 = 7 3 = + 499‬‬
‫‪2‬‬
‫‪16. (− 24) : (− 0.6) = 240‬‬‫‪6 = 40‬‬
‫‪17. (+ 0.0012) : (+ 0.06) = + 605‬‬ ‫‪12‬‬

‫‪= + 15 = +0.2‬‬
‫‪18. (− 527 ) : (+ 74) = − 377 ⋅ 741 = − 141‬‬
‫‪19. + 13 − − 14 = 13 − 14 = −1‬‬
‫‪20. − 2 3 + 3 + 4 2 = − 8 + 3 4 2 = 8 + 48 + 56‬‬
‫دوم اﻟﺠﺒﺮ ﺣﺮوﻓﻲ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺮوف در اﻟﺠﺒﺮ‪:‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻗﺒﻼً ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮدﻳﻢ ﻳﻜﻲ از ﻓﺮق ﻫﺎي ﻋﻤﺪه اﻟﺠﺒﺮ از ﺣﺴﺎب آن اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻟﺠﺒﺮ ﺑﺮ ﻋﻼوه اﻋﺪاد از ﺣﺮوف ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻴﺸﻮد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺮف در اﻟﺠﺒﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻋﻈﻤﻲ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻫﺮ ﺣﺮف در اﻟﺠﺒﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ ﻫﺮ ﻋﺪد ‪ ،‬ﻫﺮﺷﻲ ‪ ،‬ﻫﺮﻛﻤﻴﺖ ‪ ،‬و ﻫﺮ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد دﻳﮕﺮ رﻳﺎﺿﻲ ﺑﻮده ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬وﻗﺖ ‪ x‬ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ اﻳﻦ ‪ x‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻫﺮ ﻋﺪدرا ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ‪ .‬اﻳﻦ ‪ x‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻫﺮﺷﻲ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ اﻳﻦ ‪ x‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻫﺮ ﺣﺎدﺛﻪ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‬
‫‪ ،‬اﻳﻦ ‪ x‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻫﺮ ﻛﻤﻴﺖ را ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻌﺪاد ﻧﺸﺎن دﻫﺪ و ﺑﻶﺧﺮه اﻳﻦ ‪ x‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮد دﻳﮕﺮ رﻳﺎﺿﻲ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ‪.‬‬
‫ﺣﺪ اﻟﺠﺒﺮي ‪:‬‬
‫ﺣﺪ اﻟﺠﺒﺮي واﺣﺪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻋﻠﻢ اﻟﺠﺒﺮ اﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻴﮕﺮدد‪:‬‬
‫) ﺣﺪ اﻟﺠﺒﺮي ﻳﻚ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﺳﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻛﻪ اﻗﻼً ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ آن ﺣﺮف ﺑﺎﺷﺪ ( ‪.‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪7 x2 y4 z‬‬
‫‪، − 4 yx ، 3x‬‬ ‫ﻣﺜﻼً‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺣﺪ اﻟﺠﺒﺮي‪:‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﺪد اﻟﺠﺒﺮي را ﺿﺮﻳﺐ آن ﺣﺪ اﻟﺠﺒﺮي ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬در ﺣﺪ اﻟﺠﺒﺮي ‪ 8 , 8X‬ﺿﺮﻳﺐ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺣﺪ اﻟﺠﺒﺮي ‪ -7/9 , -7/9X2Y‬ﺿﺮﻳﺐ آن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺪود ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻟﺠﺒﺮي ‪:‬‬
‫ﺑﻪ آن ﺣﺪود اﻟﺠﺒﺮي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺣﺮﻓﻲ آﻧﻬﺎ ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻚ ﺳﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻨﻬﺎ در ﺿﺮﻳﺐ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬ﺣﺪود اﻟﺠﺒﺮي ‪ -5X ، 6X‬و ‪ 1/3X‬ﺣﺪود ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻟﺠﺒﺮ اﻧﺪ زﻳﺮا در ﻫﺮ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺣﺮﻓﻲ ‪ x‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﺣﺪود ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻟﺠﺒﺮي ‪:‬‬
‫ﺑﻪ آن ﺣﺪود اﻟﺠﺒﺮي ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺣﺮﻓﻲ آﻧﻬﺎ ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻚ ﺳﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬ﺣﺪود اﻟﺠﺒﺮي ‪ 4Y ، 4X‬و ‪ 4Z‬ﺣﺪود ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ‪ 3x 2 ، 3x‬ﻧﻴﺰ ﺣﺪود ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﻳﺎ اﻓﺎده اﻟﺠﺒﺮي‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﺣﺪود ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻟﺠﺒﺮي ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻋﻼﻳﻢ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ) اﻋﻤﺎل ﺟﻤﻊ وﺗﻔﺮﻳﻖ( ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ﺑﺎ اﻋﺪاد اﻟﺠﺒﺮ ارﺗﺒﺎط دﻫﻴﻢ اﻓﺎده ﻳﺎ‬
‫‪2x+9 , ax+b , a2-4x-1 , ax2+bx+c‬‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ اﻟﺠﺒﺮي ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﺟﻤﻼت اﻟﺠﺒﺮي‬

‫ﻣﻮﻧﻮم ﻳﺎ ﻣﻮﻧﻮﻣﻴﻞ‪ :‬ﻳﻚ ﺣﺪ اﻟﺠﺒﺮي ﻣﺴﺘﻘﻞ را ﻣﻮﻧﻮم ﻳﺎ ﻳﻚ ﺣﺪه ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ‪.‬‬ ‫‪-1‬‬
‫‪ -3x2y ,‬و ﻏﻴﺮه ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪9x :‬‬
‫ﺑﻴﻨﻮم ﻳﺎ ﺑﻴﻨﻮﻣﻴﻞ ‪ :‬ﺟﻤﻠﻪ اﻟﺠﺒﺮي ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ دو ﺣﺪ اﻟﺠﺒﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻴﻨﻮم ﻳﺎ دو ﺣﺪه ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫‪. ax+b , 4x-6‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪:‬‬
‫ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻳﺎ ﺗﺮﻳﻨﻮﻣﻴﻞ‪ :‬اﻓﺎده اﻟﺠﺒﺮي ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﺣﺪ اﻟﺠﺒﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻳﺎ ﺳﻪ ﺣﺪه ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬ ‫‪-3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪. 1/3x +2x-1 , ax bx+c‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻳﺎ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮﻣﻴﻞ‪ :‬ﺟﻤﻠﻪ اﻟﺠﺒﺮﻳﻜﻪ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﺣﺪ اﻟﺠﺒﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻳﺎ ﻛﺴﺮ اﻟﺤﺪه ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﻣﻮﻧﻮم‬ ‫‪-4‬‬
‫ﺗﻤﺎم اﻓﺎده ﻫﺎي اﻟﺠﺒﺮي ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻫﺎ‬
‫از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم از ﻳﻚ اﻟﻲ ﭼﻨﺪ ﺣﺮف ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻫﺎي را در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮم ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺣﺮف‬
‫ﺑﺎﺷﺪ اﻛﺜﺮاً از اﻳﻦ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﺗﺎم‪ -:‬ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم درﻳﻚ ﺣﺮف زﻣﺎﻧﻲ ﺗﺎم ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪﻛﻪ درﻫﻴﭻ ﻳﻚ ازﺣﺪودﭘﻮﻟﻴﻨﻮم اﻳﻦ ﺣﺮف درﻣﺨﺮج ﻗﺮارﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬ ‫‪-1‬‬
‫‪. 1/3x2+2x-1‬‬ ‫در ‪ x‬ﺗﺎم اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻛﺴﺮي‪ -:‬ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم درﻳﻚ ﺣﺮف زﻣﺎﻧﻲ ﻛﺴﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺮف آن اﻗﻼً ﻳﻜﻲ ﺣﺪودآن درﻣﺨﺮج ﻗﺮارداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪﺑﻪ‬ ‫‪-2‬‬
‫‪X3+3/x2-2x+4 , x-5/x2-3‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ دوﭘﻮﻟﻴﻨﻮم درﻳﻚ ﺣﺮف ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻛﺴﺮي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻛﺎﻣﻞ‪ -:‬ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم در ﻳﻚ ﺣﺮف زﻣﺎﻧﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﻮاﻧﻬﺎي آن ﺣﺮف در آن ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ‬ ‫‪-3‬‬
‫ﻋﺪد ﻣﻌﻴﻦ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪. x +4x -10x-1‬‬ ‫ﻣﺜﻼً‪ :‬ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ذﻳﻞ ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ ‪,‬‬
‫ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻧﺎﻗﺺ‪ -:‬ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم در ﻳﻚ ﺣﺮف زﻣﺎﻧﻲ ﻧﺎﻗﺺ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﻮاﻧﻬﺎي آ» ﺣﺮف در ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪-4‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ذﻳﻞ ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ ‪ . 2x -3x +4 ,‬زﻳﺮا ﺗﻮاﻧﻬﺎي ‪ 2.4‬و ﻳﻜﻲ از ‪ x‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻧﺎﻗﺺ را ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﺘﻔﺎده از ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﺣﻴﺚ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮاﻧﻬﺎ ﻳﺪر ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﺎﻣﻞ ﺳﺎزﻳﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﺬﻛﻮر ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ؟ ‪. -2x5+0x4-3x3+0x2+0x+4‬‬
‫ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻧﺎﻃﻖ‪ -:‬ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم در ﻳﻚ ﺣﺮف زﻣﺎﻧﻲ ﻧﺎﻃﻖ ﻣﻴﺨﻮاﻧﻨﺪ ﻛﻪ در ﻫﻴﭻ ﻳﻜﻲ از ﺣﺪود آن ﻧﻤﺎ اﻳﻦ ﺣﺮف ﻛﺴﺮي ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻳﺎ‬ ‫‪-5‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ در ﻫﻴﭻ از ﺣﺪود آن اﻳﻦ ﺣﺮف ﺗﺤﺖ ﻋﻼﻣﻪ ﺟﺬر ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻏﻴﺮ ﻧﺎﻃﻖ ﻳﺎ اﺻﻢ‪ -:‬ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم درﻳﻚ ﺣﺮف زﻣﺎﻧﻲ اﺻﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ اﻗﻼً در ﻳﻜﻲ از آن ﺣﺪود آن ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻳﺎ ﻧﻤﺎي‬ ‫‪-6‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﺮف ﻛﺴﺮي ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺣﺮف ﺗﺤﺖ ﻋﻼﻣﻪ ﺟﺬر ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫‪3 x3 − xy + 2 x y − 7‬‬
‫در ‪ x‬ﻧﺎﻃﻖ اﻣﺎ در ‪ y‬ﻏﻴﺮ ﻧﺎﻃﻖ ﻳﺎ اﺻﻢ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫درﺟﻪ ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم‬
‫درﺟﻪ ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم در ﻳﻚ ﺣﺮف از روي ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮان آن ﺣﺮف در آن ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬در ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ذﻳﻞ ‪ x34x2+6‬در ‪ x‬از درﺟﻪ ‪ 3‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫درﺟﻪ ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم در دو ﺣﺮف ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻢ زﻣﺎن از روي ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮان ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺣﺮوف ﻳﺎ از روي ﻣﺠﻤﻮع ﻧﻤﺎ ﻫﺎي اﻳﻦ دو‬
‫ﺣﺮف در ﻳﻚ ﺣﺪﻳﻜﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ‪ x5-x4y+x3y-x4y2+y7‬در ‪ x‬درﺟﻪ ‪ 5‬در ‪ y‬درﺟﻪ ‪ 7‬در ‪ x‬و ‪ y‬از درﺟﻪ ‪ 6‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم‬
‫ﻫﺮ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم را ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮاﻧﻬﺎي ﻳﻚ ﺣﺮف آن ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﻣﺮﺗﺐ ﺳﺎزﻳﻢ ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺰوﻟﻲ‪ -:‬اﮔﺮ ﺗﻮاﻧﻬﺎي آن ﺣﺮف را ﻃﻮري از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﻤﺎ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻮﭼﻚ ﺷﺪه ﺑﺮود ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‬
‫ﻛﻪ آن ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺰوﻟﻲ ﻣﺮﺗﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ذﻳﻞ‪. x4-3x3+x2+1/2x-1 :‬‬

‫ب‪ :‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺻﻌﻮدي‪ -:‬ﻫﺮﮔﺎه ﺗﻮاﻧﻬﺎ ﺣﺮف ﻣﺬﻛﻮر را ﻃﻮري از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﻤﺎ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺰرگ ﺷﺪه ﺑﺮود ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ آن ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺻﻌﻮدي ﻣﺮﺗﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ذﻳﻞ‪. 3-2x+x2-5x3 :‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻋﺪد ﺛﺎﺑﺖ ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﺑﻪ ﺣﻴﺚ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮاﻧﻬﺎ ﺻﻔﺮ آن ﺣﺮف در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫اﻓﺎده ﻣﺘﺤﻮل دار‬
‫ﻣﺘﺤﻮل‪ -:‬ﻫﺮﮔﺎه در ﻳﻚ اﻓﺎده اﻟﺠﺒﺮي ﺣﺮﻓﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺪدي را اﺧﺘﻴﺎر ﻛﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺮﻓﻲ را ﻣﺘﺤﻮل‬
‫ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ و ﭼﻨﻴﻦ اﻓﺎده را اﻓﺎده ﻣﺘﺤﻮل دار ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺤﻮل را ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ ‪ x‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﻳﻚ اﻓﺎده ﻣﺘﺤﻮل دار ﺗﻨﻬﺎ داراي ﻳﻚ ﻣﺘﺤﻮل ﺑﺎﺷﺪ آن اﻓﺎده را ﻳﻚ ﻣﺘﺤﻮﻟﻴﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﺤﻮل آن ‪ n‬ﺑﺎﺷﺪ آن اﻓﺎده را‬
‫‪ n‬ﻣﺘﺤﻮﻟﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ‪ -:‬ﻳﻚ اﻓﺎده ﻣﺘﺤﻮل دار را زﻣﺎﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﺘﺤﻮل اﻓﺎده ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻗﻴﻤﺖ ﻋﺪدي ﻣﻌﻴﻦ را اﺧﺘﻴﺎر‬
‫ﻛﻨﺪ ﺗﺎﺑﻊ را ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ ) ‪ f ( x‬ﻳﺎ ‪ y‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬اﻓﺎده ﻣﺘﺤﻮﻟﺪار از ‪ 8x2-9x+4‬در ﻋﻴﻦ زﻣﺎن ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻫﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﻋﺪدي ‪ x‬اﻳﻦ اﻓﺎده ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻗﻴﻤﺖ ﻋﺪدي را‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻴﻜﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ‪F( x ) = y = 8 x 2 − 9 x + 4‬‬
‫ﻣﻴﺪان ﻳﺎ ‪ Domin‬ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ‪:‬‬
‫ﺳﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺘﺤﻮل ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ را ﻣﻴﺪان آن ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺪف ﻳﺎ ‪ Range‬ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ‪:‬‬
‫ﺳﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺗﺎﺑﻊ را ﻫﺪف ﻳﺎ ‪ Range‬آن ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﮔﺬاري ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ‪:‬‬
‫ﻫﺮ ﮔﺎه در ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺘﺤﻮل ‪ x‬ﻗﻴﻤﺖ ‪ a‬اﺧﺘﻴﺎر ﻛﻨﺪ در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن ﺗﺎﺑﻊ )‪ f(a‬را اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻴﻜﻨﺪ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن )‪ f(a‬ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ x‬در‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻗﻴﻤﺖ ‪ a‬را ﻣﻴﮕﺬارﻳﻢ آﻧﮕﺎه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻮاﻋﺪ اﻟﺠﺒﺮي ﻋﺪد ﻗﻴﻤﺖ )‪ f(a‬را در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن ﺑﺪﺳﺖ آورده ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﮔﺎه در ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺣﺮف وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﻗﻴﻤﺖ اﻳﻦ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻋﺪدي ﺣﺮوف داده ﺷﺪه‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه ﻗﻴﻤﺖ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم را ﺑﺪﺳﺖ آورده ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ﺣﺮوف را در ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﮔﺬاﺷﺘﻪ آﻧﮕﺎه از ﻗﻮاﻋﺪ اﻟﺠﺒﺮي‬
‫ﻋﺪدي ﺑﺎﻻي آن ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ .I‬اﻓﺎده ﻫﺎي اﻟﺠﺒﺮي ذﻳﻼً ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ ﻛﻪ ﻛﺪام ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم و ﻛﺪام ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﻌﺪاد ﺣﺪود ﻧﻮﻋﻴﺖ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم و درﺟﻪ ﻫﺮ‬
‫ﻳﻚ از ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻫﺎ را ﺗﻌﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ ؟‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻚ ﻋﺪد ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪1: 0 .‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2:‬‬ ‫‪ -2‬ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم درﺟﻪ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ -3‬ﻳﻚ ﺣﺪ اﻟﺠﺒﺮي اﺳﺖ‪3 : x .‬‬
‫‪4 : −x + 3‬‬ ‫‪ -4‬دو ﺣﺪه ﺑﻮده ﺗﺎم ‪ ،‬ﻛﺎﻣﻞ ‪ ،‬ﻧﺎﻃﻖ و ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺰوﻟﻲ اﺳﺖ درﺟﻪ ﻳﻚ ‪:‬‬
‫‪ -5‬ﺳﻪ ﺣﺪه ﺑﻮده درﺟﻪ ‪ 2‬ﻧﺎﻃﻖ ‪ ،‬ﻛﺎﻣﻞ ‪ ،‬ﺗﺎم و ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺰوﻟﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪:‬‬
‫‪5 : x 2 + 2x − 1‬‬
‫‪ -6‬ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻧﺒﻮده ﻳﻌﻨﻲ اﺻﻢ ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﻠﺘﻮم اﺳﺖ ﻳﺎ دوﺣﺪه ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪6 : 5x + 7‬‬
‫‪x+9‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ -7‬ﭼﻬﺎر ﺣﺪه ﺑﻮده درﺟﻪ ‪ 3‬ﻧﺎﻣﺮﺗﺐ ﺗﺎم و ﻧﺎﻃﻖ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪7:‬‬ ‫‪+ 6x 2 − x 3‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ -8‬ﭼﻬﺎر ﺣﺪه در ‪ x‬و در ‪ y‬ﻧﺎﻃﻖ و در ‪ x‬و در ‪ y‬ﻧﺎﻗﺺ ‪:‬‬
‫‪8 : 5 x + y 4 + 2 xy 2 − 8 y 5 + 6‬‬
‫و در ‪ x‬و در ‪ y‬ﺗﺎم در ‪ x‬از درﺟﻪ ‪ 4‬و در ‪ y‬از درﺟﻪ ‪ 5‬و در ‪ x‬و در ‪ y‬از درﺟﻪ ‪ 8‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻧﺒﻮده زﻳﺮا ﻧﻤﺎ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﺳﻪ ﺣﺪه ‪:‬‬
‫‪ -10‬ﭼﻬﺎر ﺣﺪه ﺑﻮده در ‪x‬و در ‪ y‬ﻛﺎﻣﻞ ‪ ،‬در ‪x‬و در ‪ y‬ﻧﺎﻃﻖ‪:‬‬
‫‪9 : 4 − 2 x −3 + 4 x 2‬‬
‫در ‪x‬ودر‪ y‬ﺗﺎم ‪ ،‬در ‪ x‬درﺟﻪ ‪ 2‬در ‪ y‬درﺟﻪ ‪ 2‬و در ‪ x‬و در ‪ y‬ﻧﻴﺰ درﺟﻪ ‪ 2‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪.II‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f(x)=1/2x2-3x+6‬داده ﺷﺪه ﭘﺲ ?=)‪ f(-4‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪.III‬‬
‫‪2‬‬
‫‪F(-4)=1/2(-4) -3(-4)+6=1/2*16+12+6=26Range.‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪x+4‬‬

‫‪+4‬‬ ‫داده ﺷﺪه ﭘﺲ )‪. f(3/2‬‬ ‫= )‪f ( x‬‬ ‫‪.IV‬ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪3‬‬
‫‪F( ) = 2‬‬ ‫= ‪= 2‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪x−3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪−3 −‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺳﺎﺳﻲ اﻟﺠﺒﺮ‬

‫اﺳﺎس ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻟﺠﺒﺮ را ﺣﺪود اﻟﺠﺒﺮي و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻫﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ اﻟﺠﺒﺮ‪ -:‬ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺪود ﻣﺸﺎﺑﻊ اﻟﺠﺒﺮي را ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﺣﺪود ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ اﻣﻜﺎن‬
‫ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ در ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺟﻤﻊ ﺣﺪود ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺣﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮدش ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺟﻤﻊ اﻋﺪاد اﻟﺠﺒﺮي ﺑﺎﻻي ﺿﺮاﻳﺐ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ -:‬ﻫﺮﮔﺎه در ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم واﺣﺪ ﺣﺪود ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻟﺠﺒﺮي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺟﻤﻊ اﻳﻦ ﺣﺪود ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺎده ﺷﺪن‬
‫ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﻴﮕﺮدد ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﺎ ﺳﺎده ﺳﺎزي ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻮﺳﻴﻦ در اﻟﺠﺒﺮ‪:‬‬
‫ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻋﻼﻣﻪ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻋﻼﺋﻴﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ‪ ،‬ﺗﻘﺪم ‪ ،‬ﺗﺜﺨﻴﺮ ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت را در ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ از ﺳﻪ ﻧﻮع ﻗﻮﺳﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ﻛﻪ ﻋﻼﻳﻢ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻛﻮﭼﻚ ) ( ‪ .2 .‬ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻣﺘﻮﺳﻂ ] [ ‪ .3 .‬ﻗﻮﺳﻴﻦ ﺑﺰرگ } { ‪.‬‬
‫وﺿﻊ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻳﺎ داﺧﻞ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻗﻮﺳﻴﻦ ‪:‬‬

‫در ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﻴﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺗﻌﺪاد ﺣﺪود را داﺧﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﺎر ﺑﻪ ﻋﻼﻣﻪ ﻛﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺿﺮورت در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪ -1‬اﮔﺮ ﻋﻼﻣﻪ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ‪ +‬ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻤﺎم ﺣﺪود ﻣﻄﻠﻮب را ﺑﺪون ﺗﻐﻴﺮ ﻋﻼﻣﻪ در داﺧﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﮔﺮ ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ را‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮده ﺑﺎﺷﻴﻢ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻤﺎم ﺣﺪود ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎ ﺗﻐﻴﺮ ﻋﻼﻣﻪ داﺧﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ زﻳﺮا اﻳﻦ‬
‫ﺣﺪود را ﻣﻔﺮوق ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬
‫رﻓﻊ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻳﺎ ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺘﻦ از ﻗﻮﺳﻴﻦ ‪:‬‬
‫در ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻳﻚ ﺗﻌﺪاد ﺣﺪود در داﺧﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﺟﺎ دارد ﻣﻴﺨﻮاﻫﻴﻢ آﻧﻬﺎ را از ﻗﻮﺳﻴﻦ ﺧﺎرج ﺳﺎزﻳﻢ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﺎر ﻋﻼﻣﻪ ﻛﻪ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﺟﺎ دارد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪ -1‬اﮔﺮ ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ‪ +‬ﺑﺎﺷﺪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻤﺎم ﺣﺪود را ﺑﺪون ﺗﻐﻴﺮ ﻋﻼﻣﻪ از ﻗﻮﺳﻴﻦ ﺧﺎرج ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﮔﺮ ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ – ﺑﺎﺷﺪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻤﺎم ﺣﺪود داﺧﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﺮ ﻋﻼﻣﻪ از ﻗﻮﺳﻴﻦ ﺧﺎرج ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ زﻳﺮا در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺣﺪود داﺧﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻣﻔﺮوق ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ وﺿﻊ و رﻓﻊ ﻗﻮﺳﻴﻦ ‪:‬‬
‫ﻫﻢ در وﺿﻊ و ﻫﻢ در رﻓﻊ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ذﻳﻞ را ﻣﺮاﻋﺎت ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ -1‬اوﻻً ﻗﻮس ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻌﺪ ﻗﻮس ﻣﺘﻮﺳﻂ و در اﺧﻴﺮ ﻗﻮس ﺑﺰرگ را در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﺣﺪود ﻛﻪ در داﺧﻞ ﻳﻚ ﻧﻮع ﻗﻮس ﻗﺮار دارد در ﺣﻜﻢ ﻳﻚ ﺣﺪود و ﻳﺎ ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺿﺮب ﻋﺪد اﻟﺠﺒﺮ‪:‬‬
‫اﺳﺎس ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺿﺮب را ﺿﺮب ﻣﻮﻧﻮم در ﻣﻮﻧﻮم ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﺪ زﻳﺮا در ﺿﺮب ﻋﺪد ﻣﻮﻧﻮم ﻋﺪد ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺿﺮﻳﺐ ﻣﻮﻧﻮم ﺿﺮب ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺿﺮب ﻣﻮﻧﻮم در ﻣﻮﻧﻮم‪:‬‬
‫اوﻻً ﺿﺮاﻳﺐ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺿﺮب ﻛﺮده ﺑﻌﺪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺣﺮﻓﻲ آﻧﻬﺎ را ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻋﺪ ذﻳﻞ ﺿﺮب ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ اﻳﻦ ﻗﻮاﻋﺪ از ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻮان ﺑﺪﺳﺖ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ ‪. x m ⋅ x n = x m +n‬‬
‫در ﺿﺮب ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻮﻧﻮم ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ از ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺗﺤﺎدي ﺿﺮب ﻛﺎر ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺿﺮب ﻣﻮﻧﻮم در ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ‪:‬‬
‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺿﺮب از ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺗﻮذﻳﺤﻲ ﺿﺮب ﻛﺎر ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻮﻧﻮم را ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺣﺪود ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﺿﺮب ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺿﺮب ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم در ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ‪:‬‬
‫ﻫﺮ ﺣﺪ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم اول را در ﺗﻤﺎم ﺣﺪود ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم دوم ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻋﺪه ﺿﺮب ﻛﺮده ﺑﻌﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب را در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن ﺳﺎده ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ و در‬
‫ﺿﺮب ﭼﻨﺪﻳﻦ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ از ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺗﺤﺎدي ﺿﺮب ﻛﺎر ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ‪.‬‬
‫د‪ :‬ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ اﻟﺠﺒﺮ‪:‬‬
‫اﺳﺎس ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ را ﻧﻴﺰ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻮﻧﻮم ﺑﻪ ﻣﻮﻧﻮم ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﺪ زﻳﺮا در ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻮﻧﻮم ﺑﻪ ﻋﺪد ﺿﺮﻳﺐ ﻣﻮﻧﻮم ﺑﻪ ﻋﺪد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻮﻧﻮم ﺑﻪ ﻣﻮﻧﻮم ‪ -:‬اوﻻً ﺿﺮاﻳﺐ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده ﺑﻌﺪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺣﺮﻓﻲ آﻧﻬﺎ را ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻋﺪه ذﻳﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﺑﻪ ﻣﻮﻧﻮم ‪ -:‬ﻫﺮ ﺣﺪ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم را ﺑﻪ ﻣﻮﻧﻮم ‪. xm : xn=xm-n‬‬
‫‪ -3‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﺑﻪ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ‪ -:‬در اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺮاﺣﻞ ذﻳﻞ را در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -:‬ﻫﻢ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﻘﺴﻮم و ﻫﻢ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﻴﻪ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮان ﻫﺎ ﻳﻚ ﺣﺮف ﻣﺸﺘﺮك ﺷﺎن ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ ‪.‬‬
‫ب‪ -:‬ﻫﻢ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﻘﺴﻮم و ﻫﻢ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﻘﺴﻮم را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮاﻧﻬﺎي ﻳﻚ ﺣﺮف ﻣﺸﺘﺮك ﺷﺎن ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻮع ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺰوﻟﻲ ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬
‫ج‪ -:‬ﺣﺪ اول ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﻘﺴﻮم را ﺑﻪ ﺣﺪ اول ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﻴﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﺣﺪ اول ﺧﺎرج ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ ‪.‬‬
‫د‪ -:‬اﻳﻦ ﺣﺪ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺣﺪود ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﻴﻪ ﺿﺮب ﻛﺮده ﺣﺪود آن را ﺗﺤﺖ ﺣﺪود ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻘﺴﻮم ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ آﻧﮕﺎه ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﻔﺮﻳﻖ را اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬
‫و‪ -:‬ﺣﺪ اول ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه را ﺑﻪ ﺣﺪ اول ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﻴﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﺣﺪ دوم ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬
‫ي‪ -:‬اﻳﻦ ﺣﺪ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺣﺪود ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﻴﻪ ﺿﺮب ﻛﺮده ﺣﺪود آن را ﺗﺤﺖ ﺣﺪود ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺬﻛﻮر ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﺗﻜﺮار ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ﻛﻪ درﺟﻪ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه از درﺟﻪ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﻴﻪ در ﺣﺮف ﻣﺸﺘﺮك ﺷﺎن ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ :1‬ﺗﺮﻛﻴﺐ دﻫﻴﺪ؟‬
‫‪1. 3 x + 5 y − 6 x − 5 y − 9 x + 10 y = −12 x + 10 y‬‬
‫‪1 2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪a2‬‬ ‫‪5 − 6 −1 2‬‬ ‫‪−2 2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪− 21 2‬‬
‫‪2.‬‬ ‫‪a − 4a 2 − a 2 −‬‬ ‫‪= −4‬‬ ‫‪a = −4‬‬ ‫= ‪a = −4 a 2‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻫﺎي ذﻳﻞ داده ﺷﺪه اﻧﺪ؟‬ ‫‪-2‬‬

‫‪2‬‬
‫‪1: p(x)=x +4x-9‬‬
‫‪2: Q(x)=2x2-3x+4‬‬
‫‪P(x)+Q(x)=? :a‬‬
‫ً‪Q(x)-P(x)=? :b‬‬
‫‪2Q(x)-3P(x)=? :c‬‬
‫‪a: P(x)+Q(x)=3x2+x-5‬‬
‫‪b: Q(x)-P(x)=2x2-3x+4-x2-4x+9=x2-7x+13‬‬
‫‪c: 2Q(x)-3P(x)=4x2-6x+8-32-12x+27=x2-18x+35‬‬
‫از ﻗﻮﺳﻴﻦ ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺳﺎده ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬ ‫‪-3‬‬

‫?=}])‪1: +20-{-8+[+13-(7-11+(-3-1‬‬
‫‪=+20-{-8+[+13-7+11-3-1]}=+20-{-8+13-7+11-3-1}=+20+8-13+7-11+3+1 =+39-24=+15‬‬
‫?=)‪2: -(1-x-x2+x3-x4)+(+1-x-x2-x3-x4‬‬ ‫‪=-1+x+x2-x3+x4+1-x-x2-x3-x4=-2x3‬‬
‫?= }])‪3: 2a-3b-{a-[2a-5b-(a-10b‬‬

‫‪=2a-3b-{a-[2a-5b-a+10b]} =2a-3b-{a-2a+5b+a-10b}=2a-3b-a+2a-5b-a+10b =2a+2b‬‬
‫در ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ‪ x4-2x3+3x2-7x-4‬ﺣﺪ ﭼﻬﺎرم و ﭘﻨﺠﻢ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم را داﺧﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻨﻔﻲ ‪ ،‬از ﺣﺪ ﺳﻮم ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‬ ‫‪-4‬‬
‫ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم را داﺧﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺜﺒﺖ و در اﺧﻴﺮ از ﺣﺪ دوم ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم را داﺧﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﺳﺎزﻳﺪ؟‬
‫}])‪X4-2x3+3x2-(7x+4) =x4-2x3+ [3x2-(7x+4)] =x4-{2x3-3x2-[3x2-(7x+4‬‬
‫ﺿﺮب ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬ ‫‪-5‬‬

‫‪1. (2 x 4 )(−3x 6 y) = −6 x10 y‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪24 3 7‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪2. ( − a 2 b 3 )( +6 ab 4 ) = −‬‬ ‫‪a b = − a 3b 7‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3. − 5x (1 + 2 x − x ) = −5x − 10x + 5x 4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬ ‫‪-6‬‬

‫‪− 6x7‬‬ ‫‪2x4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1.‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫‪= − x4‬‬
‫‪+ 9x‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪4a 2‬‬
‫‪2. (+12a 5 ) : (−15a 3 ) = −‬‬ ‫‪= 0.8a 2‬‬
‫‪5‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬ ‫‪-7‬‬
‫‪1 : 5a + 6a + 2a = 13a‬‬
‫‪2 : 8.3n − 1.5n + 0.4n = 7.2n‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5+2−3‬‬ ‫‪4 2‬‬

‫‪3:‬‬ ‫=‪x+ x− x‬‬ ‫= =‪x‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6 3‬‬
‫دﻋﻮاي ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه‬

‫) ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻴﺰو(‬
‫ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ذﻳﻞ را ﻛﻪ ﺑﺸﻜﻞ ﻛﻠﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ‪:‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n-1‬‬ ‫‪n-2‬‬
‫‪F(x)-a0x +a1x +a2x +……..+an‬‬
‫‪ :1‬اﮔﺮ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ‪ x-a‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ )‪ R=F(a‬ﻳﻌﻨﻲ در ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻋﻮض ‪ a , x‬ﻣﻴﮕﺰارﻳﻢ ‪.‬‬
‫‪ :2‬اﮔﺮ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ‪ x+a‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ )‪ R=F(-a‬ﻳﻌﻨﻲ در ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻋﻮض ‪ –a , x‬ﻣﻴﮕﺰارﻳﻢ ‪.‬‬
‫در رواﺑﻂ ﻣﺬﻛﻮر‪ R‬ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه را ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎص‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬اﮔﺮ ‪ R-F(a)=0‬ﺑﺎﺷﺪ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم )‪ F(x‬ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻮم ‪ x-a‬ﭘﻮره ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻳﺎ ﻳﻚ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺠﺮﺑﻪ )‪ F(x‬ﻋﺒﺎرت از‬
‫‪ x-a‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ب‪ :‬اﮔﺮ ‪ R=F(-a)=0‬ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم )‪ F(x‬ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻮم ‪ x+a‬ﭘﻮره ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ اﺳﺖ ﻳﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم )‪ F(x‬ﻋﺒﺎرت‬
‫از ‪ x+a‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻳﺎ از ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻛﺎر ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ )‪: (Synthetic Division‬‬
‫در اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺗﻨﻬﺎ از ﺿﺮاﻳﺐ ﻣﻘﺴﻮم ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ذﻳﻞ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا اﺳﺖ ‪:‬‬
‫ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﻘﺴﻮم را ﻛﺎﻣﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺰوﻟﻲ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ‪.‬‬ ‫‪-1‬‬
‫ﺿﺮاﻳﺐ اﻳﻦ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﻳﻚ ﺧﻂ اﻓﻘﻲ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ اﻳﻦ ﺿﺮاﻳﺐ ﻳﻚ ﻋﻤﻮد رﺳﻢ ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ آن اﮔﺮ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﻴﻪ ‪ x-a‬ﺑﺎﺷﺪ ‪ +a‬ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ اﮔﺮ ‪ x+a‬ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫‪-3‬‬
‫‪ –a‬ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺧﻂ اﻓﻘﻲ رﺳﻢ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﺿﺮﻳﺐ اول را در ﭘﺎﺋﻴﻦ اﻳﻦ ﺧﻂ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ‪.‬‬ ‫‪-4‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ اول را در ‪ a‬ﺿﺮﻳﺐ ﻛﺮده ﺗﺤﺖ ﺿﺮﻳﺐ ﺑﻌﺪي ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ آﻧﮕﺎه ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺟﻤﻊ را اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬ ‫‪-5‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ را ﺑﻪ ‪ a‬ﺿﺮب ﻛﺮده ﺗﺤﺖ ﺿﺮﻳﺐ ﺑﻌﺪي ﻣﻮﻧﻮم ﺑﺎز ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺟﻤﻊ را اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬ ‫‪-6‬‬
‫اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت را ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﺗﻜﺮار ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺿﺮﻳﺐ آﺧﺮي ﺑﺮﺳﺪ آﺧﺮ ﺟﻤﻊ اﺧﻴﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﺿﺮاﻳﺐ‬
‫ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ درﺟﻪ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ از درﺟﻪ ﻣﻘﺴﻮم ﻳﻚ واﺣﺪ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل اول‪ F(x)=2x4+3x3-5x2-6x-1 -:‬ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻮم ‪ x-2‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه را در ﻳﺎﺑﻴﺪ ؟‬
‫‪R=F(x) =2*24+3*23-5*22-6*2-1=32+24-20-12-1=56-33=23‬‬
‫ﻣﺜﺎل دوم‪ -:‬ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ‪ F(x)-1/2x3-3/4x2-5x+3‬ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻮم ‪ x+3/2‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫‪3‬‬ ‫‪1 3‬‬ ‫‪3 3‬‬ ‫‪3‬‬

‫? = ‪R = (− ) 3 = (− ) 2 − (− ) 2 − 5(− ) + 3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2 2‬‬ ‫‪4 2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1 27 3 9 15‬‬ ‫‪27 27 15‬‬ ‫‪− 27 − 27 + 120‬‬ ‫‪− 54 + 120‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪57‬‬
‫‪= * − * + +3 = − − +3 = 3‬‬ ‫‪16 = 3‬‬ ‫‪= 3 = 3 = R = = 7,125‬‬
‫‪2 8 4 4 4‬‬ ‫‪16 16‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﺳﻮم‪ -:‬ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ‪ F(x)=2x4+3x3-5x2-6x-1‬را ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻮم ‪ F(x)x-2‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ و ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫‪2 2 3 -5 -6 -1‬‬
‫‪4 14 18 24‬‬
‫‪2 7‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪2=R‬‬
‫‪2x3+7x2+9x+12‬‬
‫ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫ﺗﻮان ﻫﺎ و ﻗﻮاﻋﺪ آﻧﻬﺎ ) ‪( Exponents‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪ -:‬ﻫﺮﮔﺎه ﻋﺪد ‪ n , a‬ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺿﺮب ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه ‪ a‬ﻗﺎﻋﺪه و ‪ n‬ﻧﻤﺎ ﻳﺎ ﺗﻮان ﻣﻴﮕﻮﺋﻴﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪a ⋅ a ⋅ a ⋅ a ⋅ ⋅⋅ = a n :‬‬
‫‪1: 34=3*3*3*3=34=81‬‬
‫‪2: (-5)3=(-5) (-5) (-5)= (-5)3=-125‬‬
‫‪3: (-1)70=+1‬‬
‫‪4: (-1)51= -1‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ اﮔﺮ ﻗﺎﻋﺪه ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻤﺎ ﻃﺎق ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺟﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮده در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﮔﺮ‬
‫ﻗﺎﻋﺪه ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻤﺎ ﺟﻔﺖ و ﻳﺎ ﻃﺎق ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ و ﺗﻮاﻧﻬﺎ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اول‬
‫اﮔﺮ ﻧﻤﺎ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪ :1‬اﮔﺮ ﻗﺎﻋﺪه ﻫﺎ ﻳﻜﺴﺎن و ﻧﻤﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺿﺮب ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ -:‬از ﻗﺎﻋﺪه ﻳﻜﻲ اﻧﺘﺨﺎب و ﻧﻤﺎﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪.‬ﻳﻌﻨﻲ‪. am*an=am+n :‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1. 34 ⋅ 35 ⋅ 3−7 = 34+5−7 = 32 .. 2. (− ) 3 ⋅ (− ) 4 ⋅ (− ) −2 = ( ) 3+ 4−2 = (− ) 5 = −‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪32‬‬
‫‪3.‬‬
‫ب‪ :‬درﺣﺎﻟﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ -:‬ازﻗﺎﻋﺪه ﻫﺎ ﻳﻜﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎ ﺻﻮرت ﻣﻨﻔﻲ ﻧﻤﺎ ﻣﺨﺮج ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪am‬‬
‫= ‪am ⋅ an‬‬ ‫‪= a m−n‬‬
‫‪an‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫‪58‬‬
‫‪1:‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪= 5 8 − 5 = 5 3 = 125‬‬ ‫‪2 : ( − a ) 10 : ( − a ) 7 = ( − a ) 10 − 7 = ( a ) 3 = − a 3‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ :2‬اﮔﺮ ﻗﺎﻋﺪه ﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت و ﻧﻤﺎ ﻫﺎ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه ‪:‬‬
‫‪a m ⋅ b n = (ab) m‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬درﺣﺎﻟﺖ ﺿﺮب ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ -:‬ﻗﺎﻋﺪه ﻫﺎ ﺑﺎﻫﻢ ﺿﺮب ﺷﺪه از ﻧﻤﺎ ﻳﻜﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ‪:‬‬
‫‪3 7 2 7‬‬ ‫‪3 2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1. ( −‬‬ ‫‪) ⋅ ( ) = (− ⋅ )7 = (− )7 = −‬‬ ‫‪2. 34 ⋅ 2 4 = (3 ⋅ 2) 4 = (6) 4 = 6 4‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4 3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪128‬‬
‫‪a‬‬
‫‪a m : b m = ( )m‬‬ ‫ب‪ .‬درﺣﺎﻟﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺎ ﺷﻨﺪ‪ -:‬ﺻﻮرت وﻣﺨﺮج در ﻳﻚ ﻧﻤﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪b‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪1: 34 : 64 = ( )4 = ( )4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪a 10‬‬
‫‪2 : ( − 10 ) = ( − 1) 10 = + 1‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪ :3‬رﻓﻊ ﻃﺎﻗﺖ از ﻃﺎﻗﺖ‪ -:‬ﻃﺎﻗﺖ ﻳﻚ ﻋﺪد ﻃﺎﻗﺖ دار ﺑﻪ ﻃﺎﻗﺖ دﻳﮕﺮ ﺿﺮب ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫‪(a m ) n = a m⋅n‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪31‬‬
‫⋅ ⋅‪4‬‬
‫)‪2 : {[(−5) 4 ] 2 } 6 = (−5‬‬ ‫‪26‬‬
‫‪= (−5)1 = −5‬‬
‫‪1 : ( 2 3 ) 2 = 2 3⋅2 = 2 6 = 64‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دوم‬
‫اﮔﺮ ﻧﻤﺎ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﻴﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻣﻔﻬﻮم ‪ ao‬را ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻗﺎﻋﺪه ذﻳﻞ را در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ‪ .‬اﮔﺮ دراﻳﻦ ﺟﺎ ‪m=n‬‬
‫‪a m ⋅ a n = a m−n‬‬
‫وﺿﻊ ﮔﺮدد ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﮕﺮدد ﻛﻪ ‪:‬‬
‫‪am‬‬
‫‪2, m = 1‬‬
‫‪1, a m : a n = a m− n = a o‬‬ ‫‪a‬‬
‫از ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ‪1‬و‪ 2‬داﺷﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ‪ ao =1‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻋﺪد ‪ ،‬ﺣﺪ و اﻓﺎده ﺑﻪ ﻧﻤﺎ ﺻﻔﺮ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ‪ 1‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫‪1 :5o = 1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2 : (− )o = 1‬‬
‫‪4‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم‬
‫اﮔﺮ ﻧﻤﺎ ﻋﺪد ﻛﺴﺮي ﺑﺎﺷﺪ‬
‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻴﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻣﻔﻬﻮم ‪ am/n‬را ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﺑﺮاي اﻳﻦ درك ﻣﻔﻬﻮم آن ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ذﻳﻞ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1 : x ⋅ x ⋅ x = x + x + x = x = x1 = x‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2 : x 3 ⋅ x 3 ⋅ x 3 = ( x 3 ) 3 = x 3 = x1 = x‬‬
‫ﺑﺎﻵﺧﺮه ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﻤﺎ ﻛﺴﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﺬري اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪m‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪n‬‬
‫=‬ ‫‪n‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ‪x m = ( n x ) m :‬‬
‫‪1‬‬
‫= ‪35‬‬ ‫‪5‬‬
‫= ‪31‬‬ ‫‪5‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪3 :‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪= 3 a2‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‪ -:‬رﻓﻊ ﺟﺬر از ﺟﺬر از ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﺳﺎﺳﻲ ﻣﻴﺮﺳﻴﻢ ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪.1‬‬
‫‪a : m xn x x = m ⋅ n ⋅ p x‬‬
‫‪p‬‬
‫‪1: 3‬‬ ‫‪5 = 3⋅ 2 5 = 6 5‬‬
a 10 = 5 ⋅ 23 a10 = 30 a 10 = 3 a
5 3
2:
.2‫ﻣﺜﺎل‬
b : m a n b c = m ⋅ n ⋅ p a n⋅ p ⋅ b p ⋅ c
p
n
a ⋅ n a ⋅ n a = n−1 a
2 : a ⋅ 4 a ⋅ 3 a 2 = 24 a12 ⋅ a 3 ⋅ a 2 = 24 a 17
.3 ‫ﻣﺜﺎل‬
c : n a ⋅ n a ⋅ n a = n−1 a
1 : 4 ⋅ 4 ⋅ 4 = 2−1 4 = 4
7 −1
a67 a6 = a6 = a6 = a
7 7 6
2 : a6
.4 ‫ﻣﺜﺎل‬
d : n
a : n
a : n
a : .... = n +1
n
1: 3
16 : 3
16 3
16 : .... = 3+1
16 = 4
16 = 2
7 +1
= x2 = x2 =
7 7 7 8
2 : x2 : x2 : x 2 : ...... 4
x
1+ 4a + 1 .5 ‫ﻣﺜﺎل‬
e : a + a + a + ..... =
2
1 + 4 ⋅110 + 1 1 + 440 + 1
1 : 110 + 110 + 110 + = =
2 2
www.naserghafory.blogfa.com 16
‫ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻬﺎرم‬
‫اﮔﺮ ﻧﻤﺎ ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻴﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻣﻔﻬﻮم ‪ (n ≥ 0) a-n‬را ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ﻗﺎﻋﺪه ذﻳﻞ را در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ‪:‬‬
‫‪a m ⋅ a n = a m+ n‬‬
‫اﮔﺮ در اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه ‪ m=-n‬ﺷﻮد ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ‬
‫‪a − n ⋅ a n = a − n+ m = a o = 1‬‬
‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﺧﻮاص اﻋﺪاد ﺣﻘﻴﻘﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﻤﺎ ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻜﺲ ﻫﻤﺎن ﻋﺪد ﺑﺎ ﻧﻤﺎ ﻣﺜﺒﺖ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﻳﺎ ‪= a − n‬‬ ‫= ‪a −n‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫‪an‬‬ ‫‪an‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1 : 5 − 2 = 5 2 = 25‬‬ ‫= ‪2 : 7 −1‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪7‬‬
‫‪a −n‬‬ ‫‪b‬‬
‫(‬ ‫)‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪= ( ) n :‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬
‫( ‪1.‬‬ ‫= ‪) − 2 = ( )2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪2 x −4‬‬ ‫‪y 4‬‬ ‫‪y‬‬
‫( ‪2.‬‬ ‫)‬ ‫( =‬ ‫= )‬
‫‪y‬‬ ‫‪2x‬‬ ‫‪16 x 4‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ ‪:‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﻗﺎﻋﺪه دو ﻋﺪد ﻃﺎﻗﺖ دار ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻤﺎ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪= a‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪⇒ m = n‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻗﻮاﻋﺪ ﻃﺎﻗﺖ ﻫﺎ اﻓﺎده ﻫﺎي ذﻳﻞ را ﺳﺎده ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪− x‬‬ ‫‪−3 x‬‬
‫‪1. 5‬‬
‫‪3 x‬‬
‫‪⋅5‬‬ ‫‪⋅5‬‬ ‫‪4 x‬‬
‫‪⋅5‬‬ ‫‪= 5 3 x − x + 4 x − 3 x = 5 3 x = ( 5 ) 3 x = 125‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪152 ⋅ 58 ⋅ 36 (3 ⋅ 5) 2 ⋅ 58 ⋅ 36 32 ⋅ 5 2 ⋅ 58 ⋅ 36 38 ⋅ 510‬‬
‫‪2.‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 7 8 = 3 ⋅ 5 2 = 3 ⋅ 25 = 75‬‬
‫‪75 4 ⋅ 27‬‬ ‫‪(3 ⋅ 25) 4 ⋅ 33‬‬ ‫‪3 4 ⋅ 5 8 ⋅ 33‬‬ ‫‪3 ⋅5‬‬
‫‪( 0 . 02 ) − 1‬‬ ‫‪0 . 02 − 1‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3.‬‬ ‫‪−1‬‬
‫(=‬ ‫= ‪) = ( ) −1 = ( ) −1‬‬
‫) ‪( 0 . 008‬‬ ‫‪0 . 008‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4. 5 ⋅ 3 0 . 008 = 5 ⋅ 3‬‬ ‫⋅‪= 5‬‬ ‫‪=1‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪5 ⋅2 n + 3 ⋅5 3 n −1‬‬ ‫‪55n+2‬‬
‫‪5.‬‬ ‫=‬ ‫‪=1‬‬
‫‪55n+2‬‬ ‫‪55n+2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪3−2‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪− 72‬‬
‫‪6.‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫= ‪= 9‬‬ ‫‪= −8‬‬
‫‪−3‬‬
‫)‪( − 2 ) + ( − 3‬‬ ‫‪−2‬‬ ‫‪−3‬‬
‫‪−2 +3‬‬ ‫‪−2‬‬
‫‪1 1‬‬ ‫‪−9+8‬‬ ‫‪−1‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪− +‬‬
‫‪8 9‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪72‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫ﺟﺬر ﻳﺎ اﺻﻢ ﻫﺎ و ﻗﻮاﻋﺪ آﻧﻬﺎ‬
‫)‪(Radicals Roots‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺬر ﻳﺎ اﺻﻢ‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ xn=a‬ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه ‪ x‬ﺟﺬر ‪ a,n‬ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ و ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪n‬‬
‫= ‪= a ⇒ x‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪a‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪.‬‬ ‫= ‪ x‬ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ‪ n‬ﻣﺮﺗﺒﻪ اﺻﻢ ﻳﺎ ﺟﺬر ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ و‬
‫‪an‬‬
‫ﭘﺲ ﺗﻤﺎم اﻋﺪاد ‪ ،‬ﺣﺪود و اﻓﺎده ﻫﺎﻳﻜﻪ ﻧﻤﺎ آﻧﻬﺎ ﻛﺴﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺬر ﻳﺎ اﺻﻢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻧﺎﻃﻖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺻﻢ ﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪ ‪ -:‬اﺻﻢ ﻫﺎﻳﻜﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﺬري ﺷﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﺻﻢ ﻫﺎي ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬
‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬
‫اﺻﻢ ﻫﺎي ﻧﺎ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪ‪ -:‬اﺻﻢ ﻫﺎﻳﻜﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﺬري ﺷﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ اﺻﻢ ﻫﺎ ﻧﺎ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪،‬‬
‫ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺻﻢ ﻫﺎي ﻧﺎﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪ‪ -:‬ﺑﺮاي ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺻﻢ ﻫﺎي ﻧﺎﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻢ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸﺘﺮك‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻫﺎ را ﺑﺪﺳﺖ آورده آﻧﺮا ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻫﺮ اﺻﻢ ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ﺑﻌﺪ اﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ را ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ اﺻﻠﻲ ﻫﻢ اﺻﻢ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﺗﻮان ﻋﺪد ﻳﺎ‬
‫ﺣﺪ و ﻳﺎ اﻓﺎده ﺗﺤﺖ ﻋﻼﻣﻪ ﺟﺬر ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳﺎزﻳﺪ؟‬
‫⋅ ‪x‬‬ ‫‪y ⋅4‬‬ ‫=‪z,‬‬

‫‪12‬‬
‫‪6447‬‬ ‫‪448‬‬
‫‪3 x ⋅ y ⋅ 4 z,‬‬
‫‪3‬‬
‫‪12‬‬
‫⇒ ‪53 : 12 24 : 12 3 = 12 123 : 12 16 : 12 729‬‬ ‫⇒‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫⇒‪5‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫از اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻤﻮدن اﻋﺪاد ﺟﺬري ﻧﻴﺰ ﻛﺎر ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﻛﺪام ﻳﻚ ﺑﺰرگ اﺳﺖ ؟‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪5: 2: 3‬‬
‫‪= 12 53 : 12 24 : 12 3 = 12 123 : 12 16 : 12 729 ⇒ 3 ⇒ 4 5 ⇒ 3 2‬‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ اﺻﻢ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ اﺻﻢ ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﻧﺎﻃﻖ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﻋﺪد ‪ ،‬ﺣﺪ و ﻳﺎ اﻓﺎده داﺧﻞ ﻋﻼﻣﻪ ﺟﺬر را ﻃﻮر ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻗﺴﻤﺖ آن ﻏﻴﺮ اﺻﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎﻃﻖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻛﻪ از ﻋﻼﻣﻪ ﺟﺬر ﺧﺎرج ﻣﻴﮕﺮدد ﺿﺮﻳﺐ ﻧﺎﻃﻖ اﺻﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬ﺑﻪ اﺻﻢ ﻧﺎﻃﻖ ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﻧﺎﻃﻖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪1.‬‬ ‫‪20 = 4 ⋅ 5 = 2 5‬‬
‫‪2. 3 a 7 b10 = 3 a 6 ⋅ a1 ⋅ b 9 ⋅ b1 = a 2b 3 3 ab‬‬

‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ اﺻﻢ ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﻧﺎﻃﻖ ﺑﻪ اﺻﻢ ﻛﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺿﺮﻳﺐ ﻧﺎﻃﻖ را ﺑﻪ ﺗﻮان ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﺬر رﻓﻊ ﻧﻤﻮده آﻧﺮا در داﺧﻞ ﺟﺬر ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﺬرﺿﺮب ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ‪ :‬ﺑﻪ اﺻﻢ ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪1. 2 3 = 2 2 ⋅ 3 = 12‬‬
‫‪2.‬‬ ‫‪xy 2 n x 2 y = n ( x 2 y ) n ⋅ x 2 y = n x n + 2 ⋅ y 2 n +1‬‬

‫اﺻﻢ ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ‪:‬‬
‫اﺻﻢ ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ اﺻﻢ ﻫﺎي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﺬري آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮده و ﺑﺮ ﻋﻼوه ﻋﺪد‪،‬ﻳﺎ اﻓﺎده ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻼﻣﻪ ﺟﺬر آﻧﻬﺎ‬
‫ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ اﻓﺎده ﻫﺎ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ اﺻﻢ ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﺿﺮﻳﺐ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻓﺮق دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪2 x , −4 x , −‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪x :‬‬
‫‪5‬‬
‫اﺻﻢ ﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ‪:‬‬
‫اﺻﻢ ﻫﺎﺋﻴﻜﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﺬري آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﺎوي ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و ﻳﺎ ﺗﺤﺖ ﻋﻼﻣﻪ ﺟﺬر ﻋﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﺻﻢ ﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪2 x ,−4 x ,−‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪5‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫‪2 , 3, 5‬‬
‫ﻳﺎ‬
‫اﺻﻢ ﻫﺎي ﺳﺎده‪:‬‬
‫اﺻﻢ ﻫﺎي ﻛﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ‪ n x‬دارﻧﺪ اﺻﻢ ﻫﺎي ﺳﺎده ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد در اﻳﻨﺠﺎ ‪ x‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻋﺪد‪،‬ﺣﺪ ﻳﺎ اﻓﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪3 2 , 2ab ,4 a 2b 4 − 1...... :‬‬
‫اﺻﻢ ﻫﺎي ﻣﺮﻛﺐ‪:‬‬
‫ﻫﺮ ﮔﺎه اﺻﻢ ﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻼﻳﻢ ‪+‬و‪ -‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ﻳﺎ ﺑﺎ ﻧﺎﻃﻖ ﻫﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ دﻫﻴﻢ اﺻﻢ ﻫﺎي ﻣﺮﻛﺐ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪5 + 4 , a , b :‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺟﻤﻊ ‪ ،‬ﺗﻔﺮﻳﻖ و ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺻﻢ ﻫﺎ‪:‬‬ ‫‪.i‬‬

‫ﺗﻨﻬﺎ اﺻﻢ ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ را ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﻤﻊ اﺻﻢ ﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ در ﺟﻤﻊ اﺻﻢ ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺿﺮاﻳﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﻤﻊ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﺟﺬري ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮدش ﻣﻴﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ در ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺟﻤﻊ اﺻﻢ ﻫﺎ اوﻟﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ اﺻﻢ ﻫﺎي را ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ اﺻﻢ ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺿﺮب و ﺗﻘﺴﺴﻴﻢ اﺻﻢ ﻫﺎ‪:‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اول‪ :‬وﻗﺘﻲ اﺻﻢ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺻﻢ ﻫﺎ راﺳﺘﺎً ﺑﻪ ﻫﻢ دﻳﮕﺮ ﺿﺮب ﻳﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﺬري ﺗﻐﻴﺮ ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫‪n‬‬
‫‪x‬‬
‫‪n‬‬
‫= ‪x,n y‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪xy ,‬‬ ‫=‬ ‫‪n‬‬ ‫‪xy‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪y‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ دوم ‪ :‬وﻗﺘﻲ اﺻﻢ ﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اوﻻً اﺻﻢ ﻫﺎ را ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﻃﺒﻖ ﺣﺎﻟﺖ اول ﺿﺮب ﻳﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم‪ :‬وﻗﺘﻲ اﺻﻢ ﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ اﺻﻢ ﻫﺎي ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﻧﺎﻃﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اوﻻً اﺻﻢ ﻫﺎ را ﺑﻪ اﺻﻢ ﻫﺎي ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﻧﺎﻃﻖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮده ﺑﻌﺪ ﺿﺮب ﻳﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻪ اﺻﻢ ﻛﺎرﻳﺴﺖ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻨﺎء‪‬‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﻛﻠﻲ در ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻪ اﺻﻢ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﻴﻪ را ﻧﺎﻃﻖ ﺳﺎزﻳﻢ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻘﺴﻮم و ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﻴﻪ را ﺿﺮب ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺎﻃﻖ‬
‫ﺳﺎزي ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺎﻃﻖ ﺳﺎزي ﻳﻚ اﺻﻢ ‪:‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺎﻃﻖ ﺳﺎزي ﻳﻚ اﺻﻢ ﺑﻪ اﺻﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺿﺮب ﺷﻮد ﻧﺎﻃﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﺎﻻت ذﻳﻞ را در ﻧﻈﺮ‬
‫‪b‬‬
‫ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫‪n‬‬
‫‪am‬‬
‫‪n n−m‬‬
‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺻﻮرت و ﻣﺨﺮج را ﺑﻪ‬ ‫‪a‬‬ ‫‪ -1‬ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺎﻃﻖ ﺳﺎزي اﺻﻢ ﻫﺎي ﻛﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ را دارد‬
‫ﺿﺮب ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b ⋅ n a n−m‬‬ ‫‪b ⋅ n a n−m‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬

‫=‬ ‫=‬
‫‪n‬‬
‫‪am‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪a m ⋅ n a n−m‬‬ ‫‪a‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﺨﺮج را ﻧﺎﻃﻖ ﺳﺎزﻳﺪ؟‬
‫‪a‬‬ ‫‪a ⋅ 7 x 7−5‬‬ ‫‪a7 x 2‬‬

‫=‬ ‫=‬
‫‪7 x5‬‬ ‫‪7 x 5 ⋅ 7 x 7−5‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬
‫را دارﻧﺪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺻﻮرت و ﻣﺨﺮج را ﺿﺮب در‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪ -2‬ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺎﻃﻖ ﺳﺎزي اﺻﻢ ﻫﺎي ﻛﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ‬
‫‪b+− c‬‬ ‫‪b +− c‬‬
‫ﻣﺰدوج ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ‪.‬‬
‫‪10‬‬ ‫) ‪10 ( 7 − 2‬‬ ‫‪10 ( 7 −‬‬ ‫)‪2‬‬

‫=‬ ‫=‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﺨﺮج را ﻧﺎﻃﻖ ﺳﺎزﻳﺪ؟‬
‫‪7+ 2‬‬ ‫) ‪( 7 + 2 )( 7 − 2‬‬ ‫‪47‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺿﺮب ﻧﻤﻮدن ﻣﺨﺮج ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺴﺮ ﻫﺎ از ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ذﻳﻞ ﻛﺎر ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫‪( x + a )( x − a ) = x 2 − a 2‬‬ ‫ﮔﺮدﻳﺪ؟‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻋﻼﻣﻪ در ﺟﺬر‪:‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ دو ﺣﺎﻟﺖ وﺟﻮد دارد ‪.‬‬
‫‪ -1‬اﮔﺮ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﺬر ﺟﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﻋﺪد ﺗﺤﺖ ﺟﺬر ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪1 : 25 = + − 5‬‬ ‫‪ ( + − 5 ) = 25‬زﻳﺮا‬
‫‪2‬‬
‫‪2 : 4 16 = + − 2‬‬ ‫‪ ( + − 2 ) = 16‬زﻳﺮا‬

‫‪4‬‬
‫اﮔﺮ ﻋﺪد ﺗﺤﺖ ﺟﺬر ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻮﺣﻮﻣﻲ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد = ‪−25‬‬ ‫‪.1‬‬

‫‪4‬‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد = ‪−16‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪ -2‬اﮔﺮ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﺬر ﺗﺎق ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﻋﺪد ﺗﺤﺖ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ ‪:‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ (+2)3 = +8‬زﻳﺮا ‪+ 8 = 2‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﻋﺪد ﺗﺤﺖ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ (−2)3 = −8‬زﻳﺮا ‪−8 = −2‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ اﺻﻢ ﺳﺎده ﺑﻪ اﺻﻢ ﻣﺮﻛﺐ‪:‬‬
‫را دارا ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ اﺻﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ اﺻﻢ ﺳﺎده ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ‪A± B‬‬
‫دراﻳﻨﺠﺎ ‪ C = A − b‬ﻗﺒﻮل ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪A± B‬‬ ‫‪A−C‬‬
‫= ‪A± B‬‬ ‫‪+−‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﻪ اﺻﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪{ A = 7, B = 40‬‬
‫? = ‪7 − 40‬‬ ‫}‪C 2 = A2 − B 2 , C 2 = 49 − 40 = 9, C = 3‬‬
‫‪A+C‬‬ ‫‪A−C‬‬ ‫‪7+3‬‬ ‫‪7 −3‬‬

‫= ‪7 7 − 40‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫‪= 5− 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻃﺮز ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻋﻤﻠﻴﻪ اﻋﺪاد‪:‬‬

‫‪N = K ⋅10 n‬‬
‫ﻫﺮ ﻋﺪد ‪ n‬را ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ از ﺗﻮان ﻫﺎ ‪ 10‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﺪد ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻋﻤﻠﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ‪ 1 < K < 10‬اﻳﻨﺠﺎ ‪ ∑ > N ∑ Z‬و ﻋﻼﻣﻪ ﺷﻤﻮﻟﻴﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ؟‬

‫‪1. 5 = − 5 ⋅ 10 2‬‬ ‫‪2. 78945 = 7.8945 ⋅10 4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ .a‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺟﺬري ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ؟‬
‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪1 : 3 = 81 ⇒ 3 = 81 = 81‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫= ‪2 : (− ) 2 = = − = ( ) 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ .b‬ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳﺎزﻳﺪ؟‬
‫‪6447‬‬ ‫‪12 44‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪1.‬‬ ‫‪4‬‬
‫= ‪10 , 7 , 2 5‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪103 , 12 7 4 , 12 56‬‬
‫‪2. 2: a , 6 y , Z = a , 60 y , Z‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪7 4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪60 36‬‬ ‫‪70 60‬‬ ‫‪45‬‬
‫‪60‬‬
‫‪6‬‬
‫‪47‬‬ ‫‪4‬‬‫‪8‬‬
‫‪3. 2 , 3 , = 20 2 5 , 20 3 4 = 20 32 , 20 81, = 5 3 > 4 2‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ .c‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2 6‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1 4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2:‬‬ ‫‪,‬‬ ‫=‬ ‫> ‪( ) 3 , 6 ( ) 2 = 6 , 6 = 6 0.125 , 6 0.44 .... = 3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪8 9‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ .d‬ﺑﻪ اﺻﻢ ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﻧﺎﻃﻖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬

‫‪12‬‬ ‫‪3⋅ 4 2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1: 28= 4⋅5 = 2 7‬‬ ‫‪2:‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‪1‬‬
‫‪75‬‬ ‫‪3 ⋅ 25 5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪ .e‬ﺑﻪ اﺻﻢ ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪13‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪1: 3 5 = 3 ⋅ 5 = 45‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2:‬‬ ‫‪12 = 3 ( )3 ⋅12 = 3 ⋅12 = 3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ .f‬ﺗﺮﻛﻴﺐ دﻫﻴﺪ؟‬
‫‪3‬‬ ‫‪−3‬‬
‫‪2: 2a 5 −‬‬ ‫‪5 +3a 5 = 5 a 5 =17a 5‬‬
‫‪1: 3 x −5 x +7 x = 5 x‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ .g‬ﺿﺮب ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1: 5 ⋅ 3 = 15‬‬ ‫‪2: 4 7 ⋅ 3‬‬
‫‪7‬‬
‫‪=12 7⋅ =12 2‬‬
‫‪7‬‬
‫‪ .h‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟ ) ﻣﺨﺮج را ﻧﺎﻃﻖ ﺳﺎزﻳﺪ (‬
‫‪7‬‬ ‫‪7 5‬‬ ‫‪7 5‬‬ ‫‪−10 −103 5 −103 5 23‬‬

‫‪1:‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪2:‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 5‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5⋅ 5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3 5 3 5⋅ 5‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪ .i‬ﺑﻪ اﺻﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬

‫‪A=10B = 96‬‬
‫? = ‪1: 10+ 96‬‬ ‫‪C2 = A2 − B‬‬
‫‪C2 =100−96= 4‬‬
‫‪C=2‬‬
‫‪A+C A−C‬‬ ‫‪10+ 2 10−2‬‬

‫‪A+ −B,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫= ‪⇒ 10+ 96‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪= 6+ 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ .j‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ؟‬
‫‪1 : 12 = 1.2 ⋅10‬‬ ‫‪2 : 2005 = 2.005 ⋅ 10 3‬‬ ‫‪3 : 178..3 = 1.78310‬‬
‫‪ .k‬ﺳﺎده ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪− 24‬‬ ‫‪− 24 3‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪9 ⋅ 3 24‬‬ ‫‪9 ⋅ 24 3 27‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1: 3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪=3‬‬ ‫‪= − 8 = −2‬‬ ‫‪2:‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪=3‬‬ ‫=‬ ‫‪=3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫از ﺿﺮب ﺗﺎ ﺗﺠﺰﻳﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺿﺮب‪ -:‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻗﺒﻼً ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺿﺮب ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ را ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻋﺪاد ﺿﺮب ﺷﺪه را ﻋﺎﻣﻞ ﺿﺮﺑﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ و‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ﻣﺎ ﺿﺮب ﻫﺎي اﻋﺪاد‪،‬ﺣﺪودو اﻓﺎده ﻫﺎي اﻟﺠﺒﺮي را ﻗﺒﻼً ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮدﻳﻢ در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻳﻚ ﺗﻌﺪاد ﻗﻮاﻋﺪ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺿﺮب ﻫﺎ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ﻛﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﺿﺮب را ﺳﺎده و آﺳﺎن ﻣﻴﺴﺎزد‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ‪ -:‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮدن ﻳﻚ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب را ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﺮﺑﻲ اوﻟﻴﻪ آن ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺎده ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻋﺪاد را ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﺮﺑﻲ اوﻟﻴﻪ آن در ﺣﺴﺎب ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮدﻳﻢ در اﻳﻨﺠﺎ ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻓﺎده ﻫﺎ و ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻫﺎي اﻟﺠﺒﺮي را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ از ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺿﺮب و ﺗﺠﺰﻳﻪ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮ درﺳﺖ و ﺳﺮﻳﻊ ﻓﻬﻤﻴﺪن ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺬﻛﻮر را ﻧﻮع ﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮده ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع اول و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع اول‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع اول‪ -:‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺿﺮب ) ‪ A ⋅ F( X‬را ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اول ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ‪ a‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺣﺮف ﺣﺪ ‪ ،‬ﻋﺪد و ﺣﺘﻲ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع اول‪ -:‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺠﺰﻳﻪ ) ‪ AF( X‬ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻳﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻋﺎﻣﻞ را ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮕﻮﺋﻴﻢ ﻛﻪ در ﺗﻤﺎم وﺟﻮد و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﻓﺎده ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ آن را ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﺠﺰﻳﻪ را ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﮔﻴﺮي ﻳﺎ ﻓﻜﺘﻮر ﻣﺸﺘﺮك ﮔﻴﺮي ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ دﻳﺪه ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ‪A‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺸﺘﺮك اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ ﻋﺎﻣﻞ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻫﺮ ﺣﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب را ﺑﻪ ‪ A‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده و ‪ A‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺪ ‪ ،‬ﻋﺪد و ﺣﺘﻲ اﻓﺎده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫• ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫)‪1: 2x+6=2(x+3‬‬
‫)‪2: 4x2-8x2=4x2(x-2‬‬
‫)‪3: 3x3y2-3x5y3-3x2y=3x2y (xy-x3y2-1‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ؟‬

‫‪(3+x)4=(3+x)4‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫‪(x+y)2n=(y+x)2n :1‬‬
‫‪(3-x)3=(x+3)3‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫‪(x-y)2n+1=(y+x)2n+1 :2‬‬
‫‪(3-x)4=(x-3)4‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫‪(x-y)2n=(y-x)2n :3‬‬
‫‪(3-x)3=-(x-3)3‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫‪(x-y)2n+1= -(y-x)2n+1 :4‬‬
‫• ﺳﺎده ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪5x2 −15+ 20 5(x2 −3+ 4) 5‬‬ ‫‪7 + 21− 41 7(1+ 3 − 2‬‬
‫‪1:‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪2:‬‬ ‫=‬ ‫‪= 7‬‬
‫‪2x2 +6x +8 2(x2 +3+ 4) 2‬‬ ‫‪1+ 3 − 2‬‬ ‫‪1+ 3 − 2‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع دوم و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع دوم‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع دوم‪ -:‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺿﺮب ذﻳﻞ را ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع دوم ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫)‪ (x+y)(a+b)=ax+ay+bx+by‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع دوم ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع دوم‪ -:‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻓﺎده ‪ ax+ay+ba+by‬از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع اول ﺑﺎﻻي ﺗﻤﺎم ﺣﺪود اﻳﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻫﺎ را ﮔﺮوپ ﺑﻨﺪي ﻛﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ را ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﮔﺮوپ ﺑﻨﺪي ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ﮔﺮوپ ﺑﻨﺪي ﺑﺎﻳﺪ داراي ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ذﻳﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﺗﻌﺪاد ﮔﺮوپ ﻫﺎ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع اول ﺑﺎﻻي ﻫﺮ ﮔﺮوپ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع اول ﺑﺎﻻي ﻫﺮ ﮔﺮوپ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎم ﮔﺮوپ ﻫﺎ ﻋﻴﻦ اﻓﺎده ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع اول ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺣﺼﻞ ﺿﺮب ﻓﻮق را ﻃﻮر ذﻳﻞ ﮔﺮوپ ﺑﻨﺪي ﻛﺮده ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ‪.‬‬
‫)‪ax+ay+ba+by =a(x+y)+b(x+y)(x+y)(a+b‬‬
‫)‪1: 4ax+ay-4bx-by=4x(a-b)+y(a-b)=(a-b)(4x+y‬‬
‫)‪2: x2+yz-xy-xz=x(x-z)+y(z-x)=x(x-z)-y(x-z)=(x-z)(x-y‬‬
‫‪3: x5+x4+6x3+6x2-3x-3=x4(x+1)+6x2(x+1)-3(x+1)=(x+1)x4+6x2-3‬‬
‫)‪4x2 + xy−4x − y x(4x + y)(4x − y‬‬ ‫‪ax+bx−ay−by x(a+b) − y(a−b) (a+b)(x− y) a+b‬‬
‫‪1:‬‬ ‫=‬ ‫‪= x −1‬‬ ‫‪2:‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪4x + y‬‬ ‫)‪(4x + y‬‬ ‫‪7x−7y‬‬ ‫)‪7(x− y‬‬ ‫)‪7(x− y‬‬ ‫‪7‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﺳﻮم و ﻧﺘﺎﻳﺞ آن‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﺳﻮم‪ -:‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺿﺮب ذﻳﻞ را ﻛﻪ در ﺑﺎﻻي دو ﺣﺪ ﺑﺎﻻي آن ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع اول ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﺳﻮم‬
‫ﻣﻴﺨﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫)‪(x+a)(x+b)=x2+(a+b)(x+ab‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﺳﻮم‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ اول ‪ ،‬دوم و ﺳﻮم‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه دو اﻓﺎده اﻟﺠﺒﺮي ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ﻋﺪدي ﺣﺮوف ﺧﻮد ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ اﻓﺎده ﻫﺎ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ اﻓﺎده ﻫﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻌﻴﻦ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ اول‪ -:‬ﻫﺮﮔﺎه در ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﺳﻮم ‪ b‬را ﺑﻪ ‪ a‬ﻋﻮض ﻧﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ‪:‬‬
‫‪(x+b)2=x2+2ax+a2‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دوم‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه در ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﺳﻮم ﻫﻢ ‪ a‬وﻫﻢ ‪ b‬را ﺑﻪ ‪ –a‬ﻋﻮض ﻛﻨﻴﻢ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪(a-b)2=x2-2ax+a2‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺳﻮم‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه در ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ‪ b‬را ﺑﻪ ‪ –a‬ﻋﻮض ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﮕﺮدد ﻛﻪ ‪:‬‬
‫‪(x+a)(x-a)=x2-a2‬‬
‫• ﺿﺮب ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪2‬‬
‫‪1: (x+4)(x+9)=x +13x+36‬‬
‫‪2: (x-5)(x-8)=x2-13x+40‬‬
‫‪3: (x+12)(x-2)=x2-10x-24‬‬
‫• اﻧﻜﺸﺎف دﻫﻴﺪ؟‬
‫‪1: (3x+7)2=9x2+42x+49‬‬
‫‪2: (1/2a-5)2=(1/2a)2-2+1/2*5+52=1/4a2-5+25‬‬
‫‪3: (a2b+c4)2=(a2b)2+2a2b*c2c2=c4b2+2a2bc4+c8‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ اول ودوم‬

‫ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫‪1: (x+a)2=x2+2ax+a2‬‬
‫‪2: (x-a)2=x2-2ax+a2‬‬
‫‪ -1‬اﮔﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ اول و دوم ﻃﺮف ﺑﻪ ﻃﺮف ﺟﻤﻊ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﮕﺮدد ﻛﻪ ‪:‬‬
‫)‪(x+a)2+(x-a)2=2(x2+a2‬‬
‫‪ -2‬اﮔﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ اول و دوم ﻃﺮف ﺑﻪ ﻃﺮف ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻛﻨﻴﻢ دارﻳﻢ ‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪(x+a) -(x-a) =4ax‬‬
‫‪ -3‬اﮔﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ اول و دوم ﺑﻪ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪(x+a)2=(x-a)2+4ax‬‬
‫‪ -4‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دوم ﺑﻪ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ اول ذﻳﻼً ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪(x-a) =(x+a) =-4ax‬‬
‫‪ -5‬ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪(x+a) -2ax‬‬ ‫اول‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫= ‪X +a‬‬
‫‪(x-a)2+2ax‬‬ ‫دوم‬
‫‪ -5‬ﻳﻚ اﻓﺎده ﺳﻪ ﺣﺪه را ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ دو اﻧﻜﺸﺎف داده ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫‪(x+a+b)2=x2+a2+b2+2ax+2bx+2ab‬‬
‫)‪1: (2a+5)2+(3a-5)2=2(x2+a2)=2(9a2+25‬‬ ‫)‪2: (a2/5+7)+(a2/5-7)2=2(a4/25+49‬‬
‫‪3: (2x+9)2-(2x-9)2=4ax=4*9*2x=72x‬‬
‫• ﺑﻪ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دوم ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪1: (6ax+7)2=(x-a)2+4ax=(6ax-7)2+4*9*6ax=(6ax-7)2+168ax‬‬ ‫‪2: (a2+5b)2=(a2-‬‬

‫‪5b)2+4*5b*a2=(a2-5b)2+20a2b‬‬
‫• ﺑﻪ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ اول ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪1: (3a-10)2=(x+a)2-4ax=(3a+10)2-4*10*3a=(3a+10)2-120a‬‬ ‫‪2: (0.5x-4y)2=(0.5x+4y)2-4*4y-‬‬

‫‪0.5x=(0.5x+4y)2-8xy‬‬
‫• ﺑﻪ دو ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪(x+a)2-2ax=(x+6)2-12x‬‬
‫‪2‬‬
‫= )‪1: (x +36‬‬
‫‪(x-a)2+2ax=(x-6)2+12x‬‬
‫‪(a2+4y)2-8a2y‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫= ‪2: a +16y‬‬
‫‪(a2-4y)2+8a2y‬‬
‫• اﻧﻜﺸﺎف دﻫﻴﺪ؟‬
‫‪1: (4a+5b+3)2=16a2+25b2+9+40ab+24a+30b‬‬ ‫‪2: (x2-4x+2)2=x4-16x2+4-8x3+4x2-16x‬‬
‫)‪1: (2x+5)2+(2x-5)=2(a2+a2)=2(4x2+25‬‬ ‫)‪2: (1+2x2)2+(1-2x2)2=2(1+4x4‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع ﺳﻮم‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﺮﻳﻨﻮم ‪ x2+px+q‬ﻓﺮض ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ اﻳﻦ اﻓﺎده ﻃﻮر ذﻳﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫)‪X2+px+q=(x+a)(x+b‬‬
‫‪X2+px+q=x2+(a+b)x+ab‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ اﻳﻦ دو اﻓﺎده ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪:‬‬
‫‪a+b=p‬‬
‫‪a*b=q‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ دو ﻋﺪد ‪a‬و‪ b‬ﻃﻮر ﭘﻴﺪا ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ اﻟﺠﺒﺮي آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ‪ p‬و ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب آﻧﻬﺎ ﻣﺴﻮي ﺑﻪ ‪ q‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﻋﻼﻳﻢ‬
‫‪ a‬و‪ b‬از ﻗﻮاﻋﺪ ذﻳﻞ ﻛﺎر ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اول وﻗﺘﻲ ‪ q‬ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ a‬و‪ b‬ﻫﻢ ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻫﺮ دو ﻣﺜﺒﺖ و ﻳﺎ ﻫﺮ دو ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻼﻣﻪ‬
‫‪ p‬رﺟﻮع ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬اﮔﺮ ‪ p‬ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ‪ a‬و‪ b‬ﻣﺜﺒﺖ اﻧﺪ ‪.‬‬
‫ب‪ :‬اﮔﺮ ‪ p‬ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ a‬و‪ b‬ﻫﺮ دو ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دوم‪ :‬وﻗﺘﻲ ‪ q‬ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ a‬و‪ b‬ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻼﻣﻪ ‪ p‬رﺟﻮع ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬اﮔﺮ ‪ p‬ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ از ‪a‬و‪ b‬آﻧﻴﻜﻪ ﻋﺪداً ﺑﺰﮔﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﺜﺒﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ب‪ :‬اﮔﺮ ‪ p‬ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ از ‪ a‬و‪ b‬آﻧﻴﻜﻪ ﻋﺪداً ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﺜﺒﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪1: x +8x+15=(x+3)(x+5‬‬ ‫)‪2: x -7x+12=(x-3)(x-4‬‬
‫‪ -2‬ﺳﺎده ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪x2 +3x + 2 (x +1)(x +2) x + 2‬‬ ‫)‪x2+5x +6 2x2+ 2x (x + 2)(x +3) 2x(x +1‬‬
‫‪1:‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪2:‬‬ ‫*‬ ‫=‬ ‫*‬
‫‪x2 + x‬‬ ‫)‪x(x +1‬‬ ‫‪x‬‬ ‫)‪x2+3x + 2 x2+6x +9 (x +1)(x + 2 (x +3)(x +3‬‬
‫ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻊ ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ آﻧﻬﺎ‬

‫ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ اﻳﻦ ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ‪ x2+-2ax+a2‬ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ دﻳﺪه ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻫﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ذﻳﻞ را دارﻧﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬دو ﺣﺪ آﻧﻬﺎ ) ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺣﺪ اول و ﺳﻮم ( در ﺷﻜﻞ ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺗﺎم ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﺣﺪ دﻳﮕﺮ آﻧﻬﺎ ) ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺣﺪ وﺳﻄﻲ ( در ﺷﻜﻞ دو ﭼﻨﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺟﺬري دو ﺣﺪ ﻣﺮﺑﻊ آﻧﻬﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ اﻳﻦ ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻫﺎ را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪X +-2ax+a =x +-ax+-ax+a =x(x+-a)+-(x+-a)=(x+-a)(x+-a)=(x+a)2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﺣﺪ ﻣﺠﻬﻮل در ﻳﻚ ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻣﺮﺑﻊ ﻛﺎﻣﻞ‬

‫) ﺣﺪ ﻣﺠﻬﻮل را ﺑﻪ ‪ T‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ (‬
‫‪ :1‬اﮔﺮ ﺣﺪ اول ﻣﺠﻬﻮل ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ آن ﺣﺪ وﺳﻄﻲ را ﺗﻘﺴﻴﻢ دو ﭼﻨﺪ ﺟﺬر ﻣﺮﺑﻊ ﺣﺪ اوﻟﻲ ﻛﺮده ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﻣﺮﺑﻊ ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ‬
‫‪2ax 2‬‬
‫(= ‪T‬‬ ‫‪)2x‬‬
‫‪2a‬‬
‫‪ :2‬اﮔﺮ ﺣﺪ ﺳﻮم ﻣﺠﻬﻮل ﺑﺎﺷﺪ ‪ -:‬ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ آن ﺑﺎز ﻫﻢ ﺣﺪ وﺳﻄﻲ را ﺗﻘﺴﻴﻢ دو ﭼﻨﺪ ﺟﺬر ﻣﺮﺑﻊ ﺣﺪ اوﻟﻲ ﻛﺮده ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﻣﺮﺑﻊ‬
‫‪2ax 2 2‬‬ ‫ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ‬
‫(= ‪T‬‬ ‫‪) =a‬‬
‫‪2x‬‬
‫‪ :3‬اﮔﺮ ﺣﺪ وﺳﻄﻲ ﻣﺠﻬﻮل ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ آن ﺟﺬر ﻣﺮﺑﻊ ﺣﺪ اول و ﺟﺬر رﺑﻊ ﺣﺪ ﺳﻮم را ﺿﺮب ﻛﺮده ﻧﺘﻴﺠﻪ را دو ﭼﻨﺪ ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ‬
‫‪T = (x) ⋅ (a) ⋅ 2 = 2ax‬‬

‫)‪1: x2+6x+9=(x+3)2(x+3)(x+3‬‬
‫)‪2: x2-4x+4=(x-2)2=(x-2)(x-2‬‬
‫‪24ab 2‬‬ ‫• ﺣﺪ ﻣﺠﻬﻮل را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫( = ‪1 : T + 24ab + 16b 2 ⇒ T‬‬ ‫‪) = (3a ) 2 = 9a 2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪4b‬‬ ‫‪2 : a 4 − 10 a 2 + T‬‬
‫‪4‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ) ‪( x2-a2‬‬ ‫‪10 a 2‬‬
‫(= ‪T‬‬ ‫‪) = 100‬‬
‫‪1 2‬‬
‫‪2⋅ a‬‬ ‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻣﺮﺑﻌﺎت‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫اﻳﻦ اﻓﺎده را ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪X -a =x +ax-ax-a =x(x+a)-a(x-a)=(x+a)(x-a‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ‪ x‬و‪ a‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﺪد ‪ ،‬ﺣﺪ و ﺣﺘﻲ اﻓﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ) ‪( x2+a2‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺮﺑﻌﺎت‪:‬‬
‫اﻳﻦ اﻓﺎده را ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﻨﺞ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ اول و دوم ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪.‬‬
‫)‪x2 + a2 (x + a)2 = −2ax= (x + a + 2ax)(x + a − 2ax‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﻴﺰ ‪ x‬و ‪ a‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﺪد ‪ ،‬ﺣﺪ و ﺣﺘﻲ اﻓﺎده‬
‫‪2‬‬ ‫‪2 4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪1: x -25=(x-5)(x+5‬‬ ‫)‪2: a b -81=(ab -9)(ab +9‬‬ ‫)‪3: x -1/4=(x-1/2)(x+1/2‬‬
‫)‪x2 − 25 (x − 5)(x + 5‬‬ ‫)‪x −7 ( x − 7)( x + 7‬‬

‫‪1:‬‬ ‫=‬ ‫‪= x −5‬‬ ‫‪2:‬‬ ‫=‬ ‫)‪= ( x + 7‬‬
‫‪x +5‬‬ ‫‪x +5‬‬ ‫‪x− 7‬‬ ‫‪x− 7‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﭼﻬﺎرم و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﭼﻬﺎرم ‪ -:‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺿﺮب ذﻳﻞ را ﻛﻪ در ﺑﺎﻻي دو ﺣﺪ وﺳﻄﻲ آن ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع اول ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع‬
‫ﭼﻬﺎرم ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪(ax+b)(x+d)=acx +(ad+bc)x+bd‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع ﭼﻬﺎرم ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﺮﻳﻨﻮم‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻫﺎ اوﻻً دو ﻋﺪد ‪ p‬و‪ q‬را ﻃﻮري ﭘﻴﺪا ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ اﻟﺠﺒﺮي آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺎوي ‪ b‬و ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﺴﺎي ‪ ac‬ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫‪P+q=b‬‬ ‫‪Pq=ac‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ b‬ﻗﻴﻤﺖ آﻧﺮا )‪ (p+q‬را در ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻣﻴﮕﺰارﻳﻢ ﺗﺮﻳﻨﻮم ﺷﻜﻞ ذﻳﻞ را ﻣﻴﮕﻴﺮد ‪.‬‬
‫‪ax2+(p+q)x+c‬‬
‫‪ax2+px+qx+c‬‬
‫ﺣﺎل ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع دوم را ﺑﺎﻻي اﻳﻦ اﻓﺎده ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ﺑﺮا ي ﺗﻌﻴﻦ ﻋﻼه ‪ p‬و‪ q‬از ﻫﻤﺎن ﻗﻮاﻋﺪ ﻛﺎر ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ در ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع ﺳﻮم‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﻋﻼﻣﻪ ‪ a‬و‪ b‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮده ﺑﻮدﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺿﺮب ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪1: (3x+4)(5x+6)=15x2+38x+24‬‬ ‫‪2: (7x-5)(4x-1)=28x2-27x+5‬‬

‫‪ -2‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1: 2x +49x+30‬‬ ‫‪20x +(24+25)x+30‬‬ ‫‪20x +49x+30‬‬
‫‪=49‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬ ‫‪20x2+24+25x+30‬‬ ‫‪4*5‬‬ ‫‪6*5‬‬
‫‪=20*30=600‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب‬ ‫)‪4x(5x+6)5(5x+6)=(5+6)(4x+5‬‬ ‫)‪(4x+5)(5x+6‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﺮﺑﻊ ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻫﺎي درﺟﻪ دوم و اﺳﺘﻔﺎده از آن ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم‬
‫‪ax2 + bx+ c....1‬‬ ‫ﺗﺮﻳﻨﻮم ذﻳﻞ را در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ‪:‬‬
‫ﻣﻴﺨﻮاﻫﻴﻢ اﻳﻦ ﺗﺮﻳﻨﻮم را در ﺷﻜﻞ ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻣﺮﺑﻌﺎت در آورﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ آن را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﺰﻳﻪ ‪ x2-a2‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫‪b c‬‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ ذﻳﻞ ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ‪.‬‬
‫‪a(x2 + x + ).....2‬‬
‫‪ a -1‬را ﺑﻪ ﺣﻴﺚ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﻗﺒﻮل ﻛﺮده ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع اول را ﺑﺎﻻي ﺗﺮﻳﻨﻮم ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‪a a .‬‬
‫‪ -2‬ﺣﺎل ﺑﺮاي دو ﺣﺪ اول داﺧﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﺣﺪ ﺳﻮم را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ورﻳﻢ ﺗﺎ ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻣﺮع ﻛﺎﻣﻞ ﺷﻮد ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ اﻳﻦ ﺣﺪ ﻃﻮر ذﻳﻞ‬
‫‪b‬‬
‫‪x‬‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ‪.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b2‬‬
‫‪T = ( )2 = ( )2 = .....3‬‬
‫‪2x‬‬ ‫‪2a 4a‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺿﺮﻳﺐ ‪ x‬را ﻧﺼﻒ ﺳﺎﺧﺘﻪ آن را ﻣﺮﺑﻊ ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﻳﻦ ﺣﺪ را ﺑﻪ ﺣﺪود داﺧﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻋﻼوه ﻛﺮده و ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺟﺒﺮان آن را از ﺣﺪود داﺧﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻛﻢ ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ‪.‬‬
‫‪b b2 b2 c‬‬
‫‪a(x2 + x + 2 − 2 + )....4‬‬
‫‪a 4a 4a a‬‬
‫‪ -4‬ﺳﻪ ﺣﺪ اول داﺧﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ و دو ﺣﺪ اﺧﻴﺮ آن را ﺳﺎده ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ ﭘﺲ ﭼﻨﻴﻦ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪b 2 b2 − 4ac‬‬
‫‪a[(x +‬‬ ‫‪) −‬‬ ‫‪]......5‬‬
‫‪2a‬‬ ‫‪4a2‬‬ ‫اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ را ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﺮﺑﻊ ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻫﺎي درﺟﻪ دوم ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫" ﺿﺮﻳﺐ ‪ x‬را ﻧﺼﻒ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﻋﻼوه ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﻛﻢ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫" ﻣﺮﺑﻊ ﺣﺪ اول ﺟﻤﻊ دو ﭼﻨﺪ ﺣﺪ اول ﺿﺮب درﺣﺪ دوم ﺟﻤﻊ ﻣﺮﺑﻊ ﺣﺪآﺧﺮ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬ ‫‪-1‬‬
‫‪5 25−12‬‬
‫?=‪1: x2 +5x+3‬‬ ‫‪25 25‬‬
‫‪⇒x2 +5x+ − +3⇒(x+ )2 −‬‬
‫‪5 13‬‬ ‫‪5 13 5 13‬‬
‫) ‪⇒(x+ )2 − ⇒(x+ + )(x+ −‬‬
‫‪4 4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2 4‬‬ ‫‪2 2‬‬ ‫‪2 2‬‬
‫)‪2: x2 − 4x − 9 = ? x2 − 4x + 4 − 4 − 9 ⇒(x − 2)2 −13⇒(x − 2 + 13)(x − 2 − 13‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﭘﻨﺠﻢ و ﻧﺘﺎﻳﺞ آن‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﭘﻨﺠﻢ‪ -:‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺿﺮب ذﻳﻞ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻي ﺷﺶ ﺣﺪ وﺳﻄﻲ آن ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع اول ﻛﻪ ﺳﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﺿﺮب ﻧﻮع ﭘﻨﺠﻢ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪(x+a)(x+b)(x+c)=x3+ (a+b+c) =x2-(ab+ac+bc) x+abc‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻫﺎي ﭼﻬﺎرم و ﭘﻨﺠﻢ‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﭼﻬﺎرم‪ -:‬ﻫﺮﮔﺎه در ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﭘﻨﺠﻢ ‪ b‬و‪ c‬راﺑﻪ ‪ a‬ﻋﻮض ﻛﻨﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺸﻮدﻛﻪ ‪(x+a) =x +3x a+3a x+a :‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﭘﻨﺠﻢ‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﭘﻨﺠﻢ ‪ b ،a‬و ‪ c‬را ﺑﻪ ‪ –a‬ﻋﻮض ﻛﻨﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ‪(x-a)3=x3-3x2a+3a2x-a3:‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1: (x+4) (x+5) (x+7) =x +16x +83x+140‬‬
‫‪2: (x-7) (x-3) (x-2) =x3-12x2+41x-42‬‬

‫" ﻣﻜﻌﺐ ﺣﺪ اول ﺟﻤﻊ ﺳﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺑﻊ ﺣﺪ اول ﺿﺮب در ﺣﺪ دوم ﺟﻤﻊ ﺳﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺑﻊ ﺣﺪ دوم ﺿﺮب در ﺣﺪ اول ﺟﻤﻊ ﻣﻜﻌﺐ ﺣﺪ اﺧﻴﺮ‪.‬‬
‫‪(x+a) 3=x3+3ax2+3a2x+a3‬‬
‫‪(x-a) 2=x3-3ax2+3a2x-a3‬‬
‫‪ -2‬اﻧﻜﺸﺎف دﻫﻴﺪ؟‬
‫‪1 : ( 2 + x) 3 = ( 2) 3 + 3( 2) 2 ⋅ x + 3( x ) 2 ⋅ 2 + x 3 = 8 + 12 x + 6 x 2 + x 3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2 : ( x − ) 3 = ( x) 3 − 3( x) 2 ⋅ + 3( ) 2 ⋅ x − ( ) 3 = x 3 − x 2 + x −‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪8‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻓﺎده ‪ x3+px2+qx+r‬ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻫﺎ زا دﻋﻮاي ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ اوﻻً ‪ r‬ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﺮﺑﻲ‬
‫اوﻟﻴﻪ آن ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺎﺳﻢ ﻫﺎي ﻋﺪد ‪ r‬را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ورﻳﻢ ﻓﺮﺿﺎً ‪ a‬ﻳﻚ ﻗﺎﺳﻢ ‪ r‬ﺑﺎﺷﺪ ﻃﻮرﻳﻜﻪ ‪ F(a)=0‬ﺷﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮ دﻋﻮاي ﺑﺎﻗﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ‪ x-a‬ﻳﻚ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ ﻋﻮاﻣﻞ دﻳﮕﺮ از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻳﺎ از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫ﻛﺎر ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫? = ‪x 3 + 10 x 2 + 29 x + 20‬‬
‫ﻣﺜﺎل اول ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫)‪r = 20(+ − 1 + −2 + −4 + −5 + −10 + −20‬‬
‫‪f (−1) = (1) 3 + 10(−1) 2 + 29(1) + 20‬‬
‫‪− 1 + 10 − 29 + 20 = 30 − 30 = 0‬‬
‫)‪x 3 + 10 x 2 + 29 x + 20 = ( x + 1)( x + 4)( x + 5‬‬ ‫‪− 11‬‬ ‫‪1 10 02‬‬
‫‪− 1 − 9 − 20‬‬
‫‪1442443‬‬
‫‪1 9 20 R =0‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪X +9x+20=(x+4) (x+5‬‬
‫ﻣﺜﺎل دوم ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬

‫‪-1 1 6‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪6‬‬
‫? = ‪x3 + 6x2 +11x + 6‬‬
‫)‪r = 6(+ − x + + − 2 + −3+ −6‬‬
‫‪-1‬‬ ‫‪-5‬‬ ‫‪-6‬‬
‫‪f (−1)(−1) + 6(−1)2 +11(−1) + 6 = −1+ 6 −11+ 6 = −12+12= 0‬‬
‫)‪⇒ x3 + 6x2 +11x + 6 = (x +1)(x + 2)(x +3‬‬
‫)‪X2+5x+6=(x+2)(x+3‬‬ ‫‪1 5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪R=0‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﺷﺸﻢ و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع ﺷﺸﻢ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﺷﺸﻢ‪ -:‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺿﺮب ﻫﺎي ذﻳﻞ را ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ ﻳﻚ ﺑﻴﻨﻮم در ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﺿﺮب ﺷﺪه اﺳﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﺷﺸﻢ‬
‫ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1: (x+a) (x -ax+a ) =x +a‬‬ ‫‪2: (x-a) (x +ax+a ) =x -a‬‬
‫ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ دﻳﺪه ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﺗﺮﻳﻨﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻮم داراي ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ذﻳﻞ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬دو ﺣﺪ ﺗﺮﻳﻨﻢ ﻣﺮﺑﻌﺎت دو ﺣﺪ ﺑﻴﻨﻮم اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﺣﺪ وﺳﻄﻲ ﺗﺮﻳﻨﻮم دو ﺣﺪ ﺑﻴﻨﻮم اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﺮ ﻋﻼﻣﻪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع ﺷﺸﻢ‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﺠﻤﻮع و ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻣﻜﻌﺒﺎت‪ -:‬اﮔﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﺷﺸﻢ را از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻣﺠﻤﻮع و ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻣﻜﻌﺒﺎت‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪.‬‬
‫)‪1. x3+a3=(x+a) (x2-ax+a2‬‬
‫‪2. x3-a3= (x-a) (x2+ax+a‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ‪ x‬و ‪ a‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻋﺪد ‪ ،‬ﺣﺪود و ﺣﺘﻲ اﻓﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪1: (2x+5) (4x -10x+25=8x +125‬‬ ‫‪2: ( 1/2x -1)(1/4x +1/2x +1)=1/8x -1‬‬
‫ﻣﺨﺮج را ﻧﺎﻃﻖ ﺳﺎزﻳﺪ؟‬ ‫‪-2‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪5(3 x2 − 22 x + 4‬‬ ‫‪53 x2 − 23 x + 4‬‬
‫‪1:‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪3‬‬
‫‪x + 2 (3 x + 2)(3 x2 − 23 x + 4‬‬ ‫‪x +8‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12(3 5 − 3 2‬‬

‫‪2: 3‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫)‪= 4(3 5 − 3 2‬‬
‫)‪25+ 3 10+ 3 4 (3 25+ 3 10+ 3 4)(3 5 − 3 2‬‬ ‫‪5−2‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬ ‫‪-3‬‬
‫)‪1: x3 + 64= (x + 4)(x2 − 4x +16‬‬
‫‪a3‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a2 a‬‬
‫‪2:‬‬ ‫)‪−1 = ( −1)( + +1‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4 2‬‬
‫ﺳﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ؟‬ ‫‪-4‬‬
‫‪x3 −8‬‬ ‫)‪(x − 2)(2 + 2x + 4‬‬
‫‪1: 2‬‬ ‫=‬ ‫‪= x −2‬‬
‫‪x + 2x + 4‬‬ ‫‪x2 + 2x + 4‬‬
‫‪x2 + x3 − 2‬‬ ‫)‪(x3 + 2)(x3 −1‬‬ ‫)‪(x −1)(x2 + x +1‬‬
‫‪2: 3‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫)‪(x + 2)(x2 − x +1) (x3 + 2)(x2 − x +1‬‬ ‫‪x2 − x +1‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ‪ xn+an‬و ‪xn-an‬‬

‫دراﻳﻨﺠﺎ ‪ n‬ﻋﺪد ﺗﺎم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اول ‪ -:‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ‪ n‬ﻋﺪد ﺟﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ‪:xn+an‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ دﻋﻮاي ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ‪ xn+an‬ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ‪ Xn+an‬ﻧﻪ ﺑﻪ ‪ x+a‬و ﻧﻪ ﺑﻪ ‪ x+a‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻳﺎ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ‪ xn+an‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮدﻳﻢ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺮﺑﻌﺎت و ازﻣﺠﻤﻮع ﻣﻜﻌﺒﺎت ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫‪: xn-an -2‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ دﻋﻮاي ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ‪ xn-an‬ﻫﻢ ﺑﻪ ‪ x-a‬و ﻫﻢ ﺑﻪ ‪ x+a‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻳﺎ ﺗﺠﺰﻳﻪ اﺳﺖ ﺑﺮاي رﻳﺎﻓﺖ ﻋﺎﻣﻞ دوم ﻳﺎ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ از ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻳﺎ از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻛﺎر ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم را ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ذﻳﻞ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ورﻳﻢ ‪:‬‬
‫ﺣﺪ اول اﻳﻦ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ‪ xn-1‬و ﺣﺪ اﺧﻴﺮ ‪ an-1‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫در ﻫﺮ ﺣﺪ ﺑﻌﺪ از ﺣﺪ اول از ‪ x‬ﻳﻚ ﺗﻮان ﻛﻢ ﺷﺪه ﺑﻪ ‪ a‬ﻳﻚ ﺣﺪ اﻓﺰود ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺣﺪود اﻳﻦ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﺑﻪ ﻗﺪر ‪ n‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫اﮔﺮ ﻋﺎﻣﻞ اول ‪ x-a‬ﺑﺎﺷﺪ ﺿﺮاﻳﺐ ﺗﻤﺎ اﻳﻦ ﺣﺪود ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻋﻼﻳﻢ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺣﺪود ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫اﮔﺮ ﻋﺎﻣﻞ اول ‪ x+a‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻋﻼﻳﻢ اﻳﻦ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺪود ﺗﺎق ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺜﺖ و ﺣﺪود ﺟﻔﺖ ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻨﻔﻲ‬
‫‪−2‬‬
‫‪xn −an = (x + a)(xn−a + xn ⋅ a + xn−3 ⋅ a2 +......+ an−1‬‬ ‫دارد‪.‬‬
‫‪xn −an = (x − a)(xn−a + xn−2 ⋅ a + xn−3 ⋅ a2 +.......+ an−1‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ دوم وﻗﺘﻲ ‪ n‬ﺗﺎق ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ‪ -: xn+an‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ دﻋﻮاي ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ‪ xn+an‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ‪ x+a‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ اﺳﺖ ﻋﺎﻣﻞ دوم ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ‬
‫ذﻛﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ‪ -: xn-an‬ﺑﻨﺎﺑﺮ دﻋﻮاي ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ xn-an‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ‪ x-a‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ اﺳﺖ ﻋﺎﻣﻞ دوم ﻫﻤﺎن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ‬
‫ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫اﻧﻜﺸﺎف ﺑﻴﻨﻮم ﻳﺎ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻧﻴﻮﺗﻦ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﻧﻜﺸﺎف ‪(x+-a)n‬‬
‫ﻫﺮ ﮔﺎه ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﭘﻨﺠﻢ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻲ ﻫﻢ ﺗﻜﻤﻴﻞ دﻫﻴﻢ ﺑﺮاي اﻧﻜﺸﺎف ﺑﻴﻨﻮم ﻣﺬﻛﻮر ﭘﻮﻟﻴﻨـﻮم را ﺑـﺎ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ذﻳـﻞ ﺑﺪﺳـﺖ‬
‫ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﻮرﻳﻢ ‪:‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪ -1‬ﺣﺪ اول اﻳﻦ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ‪ x‬اﺳﺖ و ﺣﺪ اﺧﻴﺮ آن ‪ a‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫‪ -2‬در ﻫﺮ ﺣﺪ ﺑﻌﺪ از ﺣﺪ اول از ‪ x‬ﻳﻚ ﺗﻮان ﻛﻢ ﺑﻪ ‪ a‬ﻳﻚ ﺗﻮان اﻓﺰود ﻣﻴﺸﻮد ﻃﻮرﻳﻜﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻧﻤﺎﻫﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﻗﺪر ‪ n‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺿﺮﻳﺐ ﻫﺮ ﺣﺪ ﺑﻌﺪ از ﺣﺪ اول ﭼﻨﻴﻦ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻴﺸﻮد ﺑﻌﺪ ﻧﻤﺎ ‪ x‬درﺟﻪ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻪ ﺿﺮﻳﺐ آن ﺿﺮب ﺷﺪه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻫﻤﺎن ﺣﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ -4‬در اﻧﻜﺸﺎف ‪ (x+a)n‬ﻋﻼﻳﻢ ﺣﺪود اﻳﻦ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ در اﻧﻜﺸﺎف ‪ (x-a)n‬ﻋﻼﻳﻢ ﺣﺪود ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷـﺪ ﻳﻌﻨـﻲ‬
‫ﺣﺪود ﺗﺎق ﻣﺜﺒﺖ و ﺣﺪود ﺟﻔﺖ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺗﻌﺪاد ﺣﺪود اﻳﻦ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ‪ x+1‬اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ‪:‬‬
‫‪n n −1‬‬ ‫‪n ( n − 1) n − 2 2 n ( n − 1)( n − 2) n −3 3‬‬
‫‪( x + a)n = x n +‬‬ ‫‪x ⋅a +‬‬ ‫‪⋅x ⋅a +‬‬ ‫‪x ⋅ a + ..... + a 3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1⋅ 2‬‬ ‫‪1⋅ 2 ⋅ 3‬‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺠﻬﻮل در اﻧﻜﺸﺎف ﺑﻴﻨﻮم ﻧﻴﻮﺗﻦ‬
‫اﮔﺮ ﺣﺪ ﻣﺠﻬﻮل را ﺑﻪ ‪ T‬و ﺗﻌﺪاد ﺣﺪ را ﺑﻪ ‪ r‬ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺣﺪ ﻣﺠﻬﻮل را ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻮرﻣﻮل ذﻳﻞ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪:‬‬
‫‪n ( n − 1)( n − 2 ).....( n − r + 2 ) n − r +1 r −1‬‬
‫‪n‬‬
‫= ‪Tr‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪⋅a‬‬
‫!)‪( r − 1‬‬ ‫دراﻳﻦ ﺟﺎ ‪ n‬ﻧﻤﺎي ﺑﻴﻨﻮم ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻜﺘﻮرﻳﻞ‪: Factorial :‬‬

‫ﻓﻜﺘﻮرﻳﻞ ﻋﺒﺎرت از ﺳﺎده ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﺳﺖ از ﻳﻚ اﻟﻲ ﻋﺪد ﻣﻄﻠﻮب و ﺑﻪ ﺷﻜﻞ )‪ (1‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﻴﺸﻮد ﻋـﺪد را ﺑـﻪ ﻃـﺮف ﭼـﭗ‬
‫!‪1 = 1‬‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪.‬‬
‫!‪1 ⋅ 2 = 2‬‬
‫!‪1 ⋅ 2 ⋅ 3 = 3‬‬
‫‪.......... ..........‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﻜﺘﻮرﻳﻞ ﺻﻔﺮ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﻳﻚ ﻗﺒﻮل ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫!‪1 ⋅ 2 ⋅ 3 ⋅ 4 ⋅ .... n = n‬‬
‫)‪1: x16 + a16 = (x + a),(x − a‬‬ ‫‪ -1‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫) ‪x16 + a16 = (x8 + a8 )2 − 2a8x8 = (x8 + a8 + 2x8a8 )(x8 + a8 − 2x8a8‬‬ ‫ﻧﻪ ﺑﻪ )‪ (x+a‬و ﻧﻪ ﺑﻪ )‪ (x-a‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)‪2 : x10−1 = (x +1)(x9 − x8 + x7 − x6 + x5 − x4 + x3 − x2 + x −1‬‬

‫)‪= (x −1)(x9 + x8 + x7 + x6 + x5 + x4 + x3 + x2 + x +1‬‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ )‪ (x+a‬و ﻫﻢ ﺑﻪ )‪ (x-a‬اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6⋅5 4 2 6⋅5⋅4 3 3‬‬ ‫‪ -2‬اﻧﻜﺸﺎف دﻫﻴﺪ؟‬

‫‪1 : ( x + a)6 = x 6 +‬‬ ‫‪+ x5 ⋅ a +‬‬ ‫‪x a +‬‬ ‫‪xa +‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1⋅ 2‬‬ ‫‪1⋅ 2 ⋅ 3‬‬
‫‪6⋅5⋅ 4 ⋅3 2 4 6⋅5⋅ 4 ⋅3⋅ 2 1 5‬‬
‫‪x a +‬‬ ‫= ‪x a + a6‬‬
‫‪1⋅ 2 ⋅ 3 ⋅ 4‬‬ ‫‪1⋅ 2 ⋅ 3 ⋅ 4 ⋅ 5‬‬
‫‪x + 6ax + 15a x + 20a 3 x 3 + 15a 4 x 2 + 6a 5 x + a 6‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2 4‬‬
‫‪ -3‬اﻧﻜﺸﺎف ﺑﻴﻨﻮم ‪ (2x-y)13‬ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺸﻢ را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫‪1 : (2x − y)13 = n = 13, r = 6‬‬

‫‪n‬‬
‫? =‪T r=13T 6‬‬
‫‪n(n − 1)(n − 2).....(n − r + 2) ⋅ xn−r +1 ⋅ ar −1‬‬
‫‪n‬‬
‫=‪T r‬‬
‫!)‪(r − 1‬‬
‫‪13⋅12 ⋅11⋅10 ⋅ 9‬‬
‫‪13‬‬
‫=‪T 6‬‬ ‫‪= (2x)8 ⋅ (− y)5 = 13⋅ 99 ⋅ 256x8 ⋅ (− y)5‬‬
‫‪1⋅ 2 ⋅ 3 ⋅ 4 ⋅ 5‬‬
‫‪= 329472x8 y5 , (n − r + 2) = 13 − 6 + 2 = 9‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﻣﺸﺘﺮك‬
‫ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸﺘﺮك‬
‫ﻛﺴﻮر اﻟﺠﺒﺮي)‪(H-C-F‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ -:‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﻣﺸﺘﺮك دو ﻃﺮﻳﻘﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﺑﺰرﮔﺘـﺮﻳﻦ ﻗﺎﺳـﻢ ﻣﺸـﺘﺮك ﭼﻨـﺪﻳﻦ ﻋـﺪد را در ﺣﺴـﺎب ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻛـﺮدﻳﻢ در اﻳﻨﺠـﺎ‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﻣﺸﺘﺮك ﺣﺪود و اﻓﺎده ﻫﺎي اﻟﺠﺒﺮي را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ ﺑﺰرﮔﺘـﺮﻳﻦ ﻗﺎﺳـﻢ ﻣﺸـﺘﺮك ﭼﻨـﺪﻳﻦ‬
‫اﻋﺪاد ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﻣﺸﺘﺮك ﺿﺮﻳﺐ ﻫﺎ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ورﻳﻢ ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻤﺎم اﻓﺎده ﻫﺎي داده ﺷﺪه را ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﻣﺸﺘﺮك ﺗﻮاﻧﻬﺎي ﺣﺮوف ﻣﺸﺘﺮك را ﺑﺪﺳﺖ آورده از ﺗﻮاﻧﻬﺎي ﺣﺮوف ﻣﺸﺘﺮك ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮان اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﻣﺸﺘﺮك اﻓﺎده ﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ورﻳﻢ در ا ﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﻴﺰ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮان ﻫﺎي اﻓﺎده اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺿﺮب ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﻣﺸﺘﺮك اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸﺘﺮك‬

‫)‪(L-C-M‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪ -:‬ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸﺘﺮك و ﻃﺮﻳﻘﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸـﺘﺮك ﭼﻨـﺪﻳﻦ ﻋـﺪد را در ﺣﺴـﺎب ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻛـﺮدﻳﻢ در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸﺘﺮك اﻓﺎده ﻫﺎ و ﺣﺪود اﻟﺠﺒﺮي را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸـﺘﺮك ﭼﻨـﻴﻦ ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺗﻤﺎم اﻓﺎده ﻫﺎ ي داده ﺷﺪه را در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸﺘﺮك ﺿﺮﻳﺐ ﻫﺎ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ورﻳﻢ ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸﺘﺮك ﺗﻮاﻧﻬﺎي ﺣﺮوف را ﺧﻮاه ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺎﺷﺪ ﻳـﺎ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﺑﺪﺳـﺖ ﻣﻴـ‪Ĥ‬ورﻳﻢ در اﻳﻨﺠـﺎ ﺑﺰرﮔﺘـﺮﻳﻦ ﺗـﻮان ﺣـﺮف‬
‫ﻣﻄﻠﻮب اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸﺘﺮك اﻓﺎده ﻫﺎ را ﺧﻮاه ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ورﻳﻢ در اﻳﻨﺠـﺎ ﻧﻴـﺰ ﺑﺰرﮔﺘـﺮﻳﻦ اﻓـﺎده ﻫـﺎي ﻣﻄﻠـﻮب‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺿﺮب ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻛﺴﻮر اﻟﺠﺒﺮي‪:‬‬
‫ﻛﺴﺮ ﻫﺎي اﻟﺠﺒﺮي ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ ﻋﺪد ﺑﺎ ﻣﻮﻧﻮم ﺑﺎ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻮﻧﻮم ﺑﺎ ﻣﻮﻧﻮم ﻳﺎ ﭘﻮﻟﻴﻨـﻮم و ﺑـﺮﻋﻜﺲ و ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﺑـﻪ ﺧـﺎرج‬
‫ﻗﺴﻤﺖ دو ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺳﺎﺳﻲ ﻛﺴﺮ ﻫﺎي اﻟﺠﺒﺮي ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺳﺎﺳﻲ ﻛﺴﺮ ﻫﺎي ﺣﺴﺎﺑﻲ اﺳـﺖ ﺑـﺎ ﻓـﺮق اﻳﻨﻜـﻪ در اﻳﻨﺠـﺎ ﺑـﺮ ﻋـﻼوه اﻋـﺪاد از‬
‫ﺣﺪود و اﻓﺎده ﻫﺎي اﻟﺠﺒﺮي ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻣﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺿﺮب و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺴﺮ ﻫﺎي اﻟﺠﺒﺮي را در ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺼـﻞ ﺳـﻮم ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻛـﺮدﻳﻢ در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ آﻧﻬﺎ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺴﺮ ﻫﺎي ﻣﺮﻛﺐ و ﻛﺴﺮﻫﺎي ﻣﺘﻮاﻟﻲ اﻟﺠﺒﺮي‬

‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺳﺎده ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻳﻦ ﻛﺴﺮ ﻫﺎ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺸﺎﺑﻪ آن ﭼﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺣﺴﺎب ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮدﻳﻢ ‪.‬‬
‫‪1 : 4a 2b 4 ,12a 3b 2 c 5 ,20abc 4‬‬

‫‪H − C − F = 4ab‬‬
‫= )‪2 : 2( x 2 − a ),4a( x 2 − 5 x + 6),8a 2 ( x 3 − 8‬‬ ‫‪ -1‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﻣﺸﺘﺮك را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫)‪2( x − 2)( x + 2),4a ( x − 2)( x − 3),8a ( x − 2)( x + 2 x + 4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪F − C − F = 2( x − 2‬‬
‫‪ -2‬ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸﺘﺮك ‪ L-C-M‬را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫‪1 : 4a 2 b 4 ,12 a 3b 2 c 5 ,20abc 4‬‬
‫‪L − C − M = 60 a 3b 4 c 5‬‬
‫? = )‪2 : 2( x 2 − 4),4a ( x 2 − 5 x + 6),8a ( x 2 − 5 x + 6‬‬
‫)‪= 2( x − 2)( x + 2),4a ( x − 2)( x − 3),8a ( x − 2)( x 2 + 2 x + 4‬‬
‫)‪L − C − M = 8a 2 ( x − 2)( x + 2)( x − 3)( x 2 + 2 x + 4‬‬
‫‪4 3 1 7 9 16 − 6 + 10 + 7 − 45 20 − 38 − 18 − 9‬‬ ‫‪ -3‬ﺳﺎده ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫= ‪1: − + + −‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 0.9‬‬
‫‪5 10 2 20 4‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪20 10‬‬
‫‪x −1 1 − 5x x −1 + 1 − 5x − 4x‬‬
‫‪2:‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪=1‬‬
‫‪4x‬‬ ‫‪4x‬‬ ‫‪4x‬‬ ‫‪4x‬‬
‫‪2a − b b + 2a 6a2 + 2b2 6a 2 − 3ab + 2b2 + 4ab − 6a2 − 2b2 ab 1‬‬

‫‪3:‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪2b‬‬ ‫‪3a‬‬ ‫‪6ab‬‬ ‫‪6ab‬‬ ‫‪6ab 6‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﻣﺴﺎوات و ﻣﻌﺎدﻻت‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺴﺎوات‪ :‬ﻣﺴﺎوات ﺑﻪ ﺑﺮاﺑﺮي ﻳﺎ ﺗﺴﺎوي دو اﻓﺎده اﻟﺠﺒﺮي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﺮ ﻣﺴﺎوات داراي ﺳﻪ ﺟﺬر اﺳﺖ ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻃﺮف ﭼﭗ ‪ .‬ب‪ :‬ﻃﺮف راﺳﺖ‪ .‬ج‪ :‬ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺴﺎوات‪.‬‬
‫‪−4‬‬
‫‪ 71x4‬ﻃﺮف ﭼﭗ‬‫‪22‬‬‫‪=4‬‬ ‫ﻃﺮف راﺳﺖ ‪+37‬‬
‫‪5 x4‬‬ ‫ﻣﺜﻼً ‪:‬‬
‫↓‬
‫‪equals‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺴﺎوات‬
‫ﻃﺮف ﭼﭗ و ﻃﺮف راﺳﺖ ﻣﺴﺎوات اﻃﺮاف ﻣﺴﺎوات ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﻣﺴﺎوات‬
‫‪ -1‬ﻣﺴﺎوات ﻋﻴﻦ ﻳﺎ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه اﻃﺮاف ﻳﻚ ﻣﺴﺎوات ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ﻋـﺪدي ﺣـﺮوف ﺧـﻮد ﻛـﻪ در اﻓـﺎده ﻫـﺎ وﺟـﻮد دارد‬
‫ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺴﺎوات را ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻣﺴﺎوات ذﻳﻞ )‪ 4x+6=2(2x+3‬زﻳﺮا اﻃﺮاف اﻳﻦ ﻣﺴﺎوات ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي‪ x‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺴﺎوات ‪ (x+a)2=x2+2ax+a2‬ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪ ،‬زﻳﺮا اﻃﺮاف آن ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي‪ x‬و ‪a‬ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺴﺎوات ﺷﺮﻃﻲ ﻳﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه اﻃﺮاف ﻳﻚ ﻣﺴﺎوات ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﻲ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﻌﻴﻦ و ﻣﺸﺨﺺ ﺣﺮوف ﺑﺎ ﻫـﻢ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻣﺴﺎوات را ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻣﺴﺎوات ذﻳﻞ ؟ ‪2x+3=x-5‬‬
‫زﻳﺮا اﻃﺮاف اﻳﻦ ﻣﺴﺎوات ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ‪ x2-x-20=0‬ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا اﻃﺮاف اﻳﻦ ﻣﺴﺎوات ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻗﻴﻤـﺖ ﻫـﺎي ‪ x=5‬و ‪x=-‬‬
‫‪ 4‬ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎوات ﻣﻤﺘﻨﻊ‪ -:‬ﺑﻪ ﻣﺴﺎوات ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ اﻃﺮاف آن ﺑﺮاي ﻫﻴﭻ ﻛﺪام ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ -:‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﺑﺎﻻ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮدﻳﻢ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎوات ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸـﻮد ﻛـﻪ اﻃـﺮاف آن ﺑـﺮاي ﻗﻴﻤـﺖ ﻫـﺎي ﻣﻌـﻴﻦ و ﻣﺸـﺨﺺ از‬
‫ﺣﺮوف ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻬﻮل در ﻣﻌﺎدﻟﻪ‪ -:‬ﻣﺠﻬﻮل در ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﻓﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد درﻳﺎﻓﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﻋﺪدي آن ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ‪ :‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ x , 6x-5=13‬ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺬر ﻣﻌﺎدﻟﻪ‪ -:‬ﺟﺬر ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ آن ﻗﻴﻤﺖ ﻋﺪدي ﻣﺠﻬﻮل ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺻﺪق ﻛﻨﺪ ﻳﻌﻨﻲ اﻃﺮاف ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺬﻛﻮر ‪ x‬ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻋﺪد ‪ 3‬ﺟﺬر ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫درﺟﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ -:‬درﺟﻪ ﻫﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ از روي ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮان ﻣﺠﻬﻮل در آن ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻴﮕﺮدد ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ 2x+6=0‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ اول ‪ x2-5x=0‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ xn-1=0‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﺴﺖ از درﺟﻪ ‪. n‬‬
‫اﻧﻮاع ﻣﻌﺎدﻟﻪ از ﻧﻈﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﺠﻬﻮل‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮل وﺟﻮد دارد ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﺠﻬﻮل دو ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ را دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨـﺪ ﺑـﺎﻻﺧﺮه اﮔـﺮ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻣﺠﻬﻮل ‪ n‬ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ‪ n‬ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﻣﻌﺎدﻟﻪ از ﻧﻈﺮ درﺟﻪ ﻣﺠﻬﻮل‬
‫اﮔﺮ درﺟﻪ ﻣﺠﻬﻮل در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ اول ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ اﮔﺮ درﺟﻪ ﻣﺠﻬﻮل دو ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ را درﺟـﻪ دوم ﻣﻴﻨﺎﻣﻨـﺪ و ﺑـﺎﻻﺧﺮه‬
‫اﮔﺮ درﺟﻪ ﻣﺠﻬﻮل در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ n‬ﺑﺎﺷﺪ ان ﻣﻌﺎدﻟﻪ از درﺟﻪ ‪ n‬ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ﻳﻚ و دو و ﺑﺎﻻﺧﺮه از درﺟﻪ اول و از درﺟﻪ دو و ﺑﺎﻻﺧﺮه درﺟﻪ ‪ n‬ﺑﻮده ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺣﻞ ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬
‫ﻣﺮاد از ﻃﺮﻳﻖ ﺣﻞ ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺎده ﺣﻞ ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺘﻌﺎرﻓﺎت و ﻗﻮاﻋـﺪ اﻟﺠﺒـﺮي اﺳـﺖ ﺑـﺮاي ﺑﺪﺳـﺖ آوردن ﺟـﺬر‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻜﺎر ﻣﻴﺮود‪.‬‬
‫ﻣﺘﻌﺎرﻓﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺴﺎوات‬
‫ﻣﺘﻌﺎرﻓﻪ‪ -:‬ﻣﺘﻌﺎرﻓﻪ ﺑﻪ آن ﻗﺼﻴﻪ واﺿﺢ و آﺷﻜﺎر ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﺑﺪون ﺛﺒﻮت ﻗﺒﻮل ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ در اﻳﻨﺠﺎ ‪ 5‬ﻣﺘﻌﺎرﻓﻪ ﻣﺴﺎوات ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻌﺎرﻓﻪ اول ﻳﺎ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﻨﻌﻜﺴﻪ ﻣﺴﺎوات ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ‪ x=y‬ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ‪. y=x‬‬
‫ﻣﺘﻌﺎرﻓﻪ دو ﻳﺎ ﺧﻮاﺻﻴﺖ ﺗﻨﺎﻇﺮ ﻣﺴﺎوات‬
‫ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ x=y‬ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ‪ y=x‬اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻌﺎرﻓﻪ ﺳﻪ ﻳﺎ ﺧﻮاﺻﻴﺖ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﻣﺴﺎوات ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ x=y‬و ‪ y=z‬ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ‪ x=z‬اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻌﺎرﻓﻪ ﭼﻬﺎر ﻳﺎ ﺧﻮاﺻﻴﺖ ﺟﻤﻊ ﻣﺴﺎوات‬
‫ﻫﺮ ﮔﺎه اﻃﺮاف ﻳﻚ ﻣﺴﺎوات ﺑﻪ ﻋﻴﻦ ﻋﺪد ﻳﺎ اﻋﺪاد ﻣﺴﺎوي ﺿﺮب ﺷﻮد و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋـﻴﻦ ﻋـﺪد ﺧـﻼف ﺻـﻔﺮ ﻳـﺎ اﻋـﺪاد ﻣﺴـﺎوي ﺧـﻼف ﺻـﻔﺮ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮔﺮدد ﻣﺴﺎوات ﺗﻐﻴﺮ ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ ‪ x=y‬ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ‪. x+-a=y+-a‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺘﻌﺎرﻓﺎت درﺟﻪ ﻣﻌﺎدﻻت و ﻫﻤﭽﻨﺎن در اﻣﺘﺤﺎن آﻧﻬﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﺬر ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻴﮕﻮﺋﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫اﻟﻒ‪ -:‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ذﻳﻞ ﻛﻪ از ﻣﺘﻌﺎرﻓﺎت ﭼﻬﺎر و ﭘﻨﺞ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﻧﺪ ﻗﺎﻋﺪه اﻧﺘﻘﺎل ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻴﺸﻮد وﻗﺘﻴﻜﻪ ﻳﻚ ﻋﺪد ﻳﻚ ﺣﺪ ﻳﺎ ﻳﻚ اﻓـﺎده ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻛﻠﻲ از ﻳﻚ ﻃﺮف ﻣﺴﺎوات ﺑﻪ ﻃﺮف دﻳﮕﺮ آن اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﻋﻼﻣﻪ ﺗﻐﻴﺮ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ‪.‬‬
‫ب‪ -:‬ﺿﺮﻳﺐ در اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻌﻜﻮس ﻣﻴﮕﺮدد اﻣﺎ ﻋﻼﻣﻪ ﺗﻐﻴﺮ ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ﺧﻄﻲ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻛﻪ در آن ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮل آن ﻫﻢ از درﺟﻪ اول وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳـﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟـﻪ درﺟـﻪ اول ﮔﻔﺘـﻪ ﻣﻴﺸـﻮد ﺑﻨـﺎﺑﺮ اﻳـﻦ ﻫـﺮ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻐﻴﺮ اﻧﺘﻘﺎل اﺧﺘﻴﺎر ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪ . ax+b=0‬در اﻳﻦ ﺟـﺎ ‪a‬و‪b‬‬
‫اﻋﺪاد ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده و ‪ x‬ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ذﻳﻞ را ﺣﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪5‬‬
‫‪1 : 3x − 12 = 0‬‬ ‫‪2 : 4x − 5 = 3x + 2‬‬ ‫‪3 : x + 10 = 0‬‬ ‫‪4 : 0.24x +12 = 0‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3x = 12 / : 3‬‬ ‫‪4x − 3x = 2 + 5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪0.24x = −12/ : 0.24‬‬
‫‪x = −10 / x‬‬
‫‪3x 12‬‬
‫=‬ ‫‪x=7‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪x=−‬‬
‫‪12‬‬
‫‪=−‬‬
‫‪1200‬‬
‫‪3 3‬‬ ‫‪3 5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪0.24‬‬ ‫‪24‬‬
‫‪x=4‬‬ ‫* ‪* x = −10‬‬ ‫‪x = −50‬‬
‫‪5 3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪x = −6‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ اول ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ‪. ax+b=0……1‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ اول‪ -:‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ a≠0‬ﺑﺎﺷﺪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺴﺎوات ‪ 1‬ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﺬر ﻣﺸﺨﺺ دارد‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دوم‪ -:‬ﻫﺮﮔﺎه ‪a=0‬و ‪ b=0‬ﺑﺎﺷﺪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺴﺎوات ‪ 1‬ﻳﻚ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛـﻪ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ ﺑـﻲ ﻧﻬﺎﻳـﺖ ﺟـﺬر دارد‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﺟﺬر ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم‪ -:‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ A=0‬و‪ b≠0‬ﺑﺎﺷﺪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺴﺎوات ﻳﻚ ﻣﻤﺘﻨﻊ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺬر ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ اول‬
‫در ﻫﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻛﻪ ﺑﺠﺰ از ﻣﺠﻬﻮل ﻣﻌﺮﻓﻲ دﻳﮕﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و آن ﺣﺮف داراي ﺷﺮﻃﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺮف را در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮ و ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻳﻚ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ﭘﺎراﻣﺘﺮ را ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ ‪ P , K , m‬و ﻏﻴﺮه ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﻪ ﺟﺬور در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪3x − 4 2x + 1‬‬
‫‪1:‬‬ ‫=‬ ‫‪⇒ 9 x − 12 = 10 x + 5 ⇒ 9 x − 10 x − 5 − 12 = 0 ⇒ − x − 17 = 0 ⇒ a = − 1 ≠ 0‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3x − 1 3‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺬر ﻣﺸﺨﺺ دارد ﻳﺎ ﺷﺮﻃﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪2:‬‬ ‫‪= x + 4 /* 5 ⇒ 3 x − 1 = 3 x + 20 ⇒ 3 x − 1 − 3 x − 2 = 0 ⇒ − 21 ≠ 0‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺬر ﻧﺪارد ﻳﺎ ﻣﻤﺘﻨﻊ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺬر ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺪارد ﻳﺎ ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺟﺬر دارد ﻳﺎ ﻣﺴﺎوات ﻋﻴﻦ ﻳﺎ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪ -:‬ﻫﺮﮔﺎه درﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ دو و درﺟﻪ آﻧﻬﺎ ﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎم ﻣﻌﺎدﻟـﻪ درﺟـﻪ اول دو ﻣﺠﻬﻮﻟـﻪ ﻳـﺎد ﻣﻴﺸـﻮد ﺑﻨـﺎﺑﺮ اﻳـﻦ ﻫـﺮ‬
‫‪ax+by+c=0‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻐﻴﺮ اﻧﺘﻘﺎل و اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮدد ﻣﻌﺎدﻟﻪ دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ‪ b , a‬و ‪ c‬اﻋﺪاد ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ‪ x‬و‪ Y‬ﻣﺠﻬﻮل ﻫﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺠﻬﻮل ﻫـﺎ ﻣﺜـﻞ‬
‫ﺑﻪ ‪ x‬ﻳﻚ ﻗﻴﻤﺖ ﻛﻴﻔﻲ را داده ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ آن ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺠﻬﻮل دوم را )‪ (y‬را ﺑﺪﺳﺖ آورده ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﻣﻴﺸـﻮد ﻣﻌـﺎدﻻت‬
‫دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺣﻞ ﻳﺎ ﺟﺬر دارد ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول‬
‫ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ از دو ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ درﺟﻪ اول دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻨﺎء‪ ‬ﻫﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت ﻛﻪ ﺗﻐﻴـﺮ اﻧﺘﻘـﺎل‬
‫و اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻨﺎم ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول ﻳﺎد ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪a1x+b1y=c1=……1‬‬
‫‪a2x=b2y=x2……..2‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ‪ C1 , b2 , b1 , a2 , a1‬و ‪ C2‬اﻋﺪاد ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ‪ x‬و ‪ y‬ﻣﺠﻬﻮﻟﻬﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ از آﻧﺠﺎﻳﻜﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬
‫دو و ﺗﻌﺪاد ﻣﺠﻬﻮل ﻧﻴﺰ دو ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت ﻳﻚ ﺟﻮره ﺟﺬر ﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺣﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول‬

‫اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻮم ﺑﻪ دو ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺣﻞ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻫﻨﺪﺳﻲ‪ -:‬در ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ اﻟﺠﺒﺮي‪ -:‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﻮع ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻃﺮﻳﻘﻪ اﻓﻨﺎء ﻳﺎ ﺟﻤﻊ اﻟﺠﺒﺮي‪ -:‬در اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ دو ﻋﺪد را ﻃﻮر ﭘﻴﺪا ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ اﮔﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻃﺮاف ﻳﻚ را ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ و اﻃـﺮاف ﻣﻌﺎدﻟـﻪ‬
‫دو را ﺑﻪ دﻳﮕﺮ آﻧﻬﺎ ﺿﺮب ﺷﺪه ﺳﭙﺲ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻃﺮف ﺑﻪ ﻃﺮف ﺟﻤﻊ ﻛﺮده ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮل اﻓﻨﺎء ﮔﺮدﻳﺪه و ﻣﺠﻬـﻮل دوﻣـﻲ ﺑﺪﺳـﺖ‬
‫ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ اﮔﺮ اﻃﺮاف ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ را ‪ b2‬و اﻃﺮاف ﻣﻌﺎدﻟﻪ دو را ﺑﻪ ‪ b1‬ﺿﺮب ﻛﺮده ﺳﭙﺲ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻃﺮف ﺑﻪ ﻃﺮف ﺟﻤﻊ ﻛﻨـﻴﻢ ‪y‬‬
‫‪c 1 b 2 − c 2 b1‬‬ ‫اﻓﻨﺎء ﺷﺪه و ‪ x‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﮕﺮدد‪:‬‬
‫= ‪x‬‬
‫‪a 1 b 2 − a 2 b1‬‬
‫ﻫﻢ ﭼﻨﺎن اﻃﺮاف ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ را ﺑﻪ ‪ a2‬و اﻃﺮاف ﻣﻌﺎدﻟﻪ دو را ﺑﻪ ‪ a1‬ﺿﺮب ﻛﺮده ﺳﭙﺲ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻃﺮف ﺑﻪ ﻃـﺮف ﺟﻤـﻊ ﻛﻨـﻴﻢ ‪x‬‬
‫‪c1c 2 − a 2 c1‬‬
‫= ‪y‬‬ ‫اﻓﻨﺎء ﺷﺪه و ‪ y‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ‪.‬‬
‫‪a 1 b 2 − a 2 b1‬‬
‫‪ -2‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺗﻌﻮﻳﻀﻲ‪ -:‬در اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺎدﻻت از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻗﻴﻤﺖ ﻳﻜﻲ از ﻣﺠﻬﻮل ﻫﺎ را ﻣﺜﻞ ﻗﻴﻤﺖ ‪ y‬را از ﭼﻨﻴﻦ ‪ x‬ﭘﻴـﺪا ﻛـﺮده‬
‫در ﻣﻌﺎدﻟﻪ دو ﻣﻴﮕﺰارﻳﻢ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ ﻛﻪ در ﺣﻞ آن ﻗﻴﻤﺖ ‪ x‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳـﺪ و ﺑـﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ‪ x‬در راﺑﻄﻪ ﻗﻴﻤﺖ ‪ y‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﮔﺮاﻣﺮ ﻳﺎ دﻳﺘﺮﻣﻨﺎﻧﺖ‪ -:‬دﻳﺘﺮ ﻣﻨﺎﻧﺖ ﻳﻚ ﻃﺮح رﻳﺎﺿﻲ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺳﺎده ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺗﻔﺎﺿﻞ ﺣﺎﺻﻞ ﺿـﺮب ﻫـﺎ ﭼﻨـﻴﻦ دﻳﺘﺮﻣﻨﺎﻧـﺖ ﻫـﺎ‬
‫اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ دارﻧﺪ ﻣﺜﻞ دﻳﺘﺮﻣﻨﺎﻧﺖ از ﻣﺮﺗﺒﻪ دو ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬
‫‪A1‬‬ ‫‪B1‬‬
‫‪= A1 B2 − A2 B1‬‬
‫‪A2‬‬ ‫‪B2‬‬
‫ﺣﺎل اﮔﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ را ﻛﻪ در ﻃﺮﻳﻘﻪ اﻓﻨﺎء ﺑﺮاي ‪ x‬و‪ y‬ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﻢ در ﺷﻜﻞ دﻳﺘﺮﻣﻨﺎﻧﺖ ﻫﺎ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪C1‬‬ ‫‪B1‬‬ ‫‪A1‬‬ ‫‪C1‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪B2‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪C2‬‬
‫‪X= 2‬‬ ‫‪= 2‬‬ ‫=‬
‫‪A1‬‬ ‫‪B1‬‬ ‫‪A1‬‬ ‫‪B1‬‬
‫‪A2‬‬ ‫‪B2‬‬ ‫‪A2‬‬ ‫‪B2‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ دﻳﺘﺮﻣﻨﺎﻧﺖ ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺣﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت ذﻳﻞ را ﺣﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪ .1‬ﻃﺮﻳﻘﻪ اﻓﻨﺎء‬
‫‪13‬‬
‫‪2. 3x − 4 y = 7 / x2,2x + 3 y = 9 / x3 ⇒ 6x − 8 y = 14 ⇒ −6x + −9 y = −27 ⇒ −17 y = −13 / − 17 ⇒ y = −‬‬
‫‪17‬‬
‫‪⇒3x − 4y = 7 ⇒3x − 4(17‬‬
‫‪13‬‬
‫‪) = 7 ⇒3x − (1752) = 7 /*17⇒51x − 52=119⇒51x =119+ 52⇒51x =171/ : 51⇒ x = 57‬‬
‫‪17‬‬
‫‪7 + 4y‬‬ ‫‪14 + 8y‬‬

‫(‪3. 3x − 4 y = 7 ⇒ 3x − 7 + 4 y / : 3,2x + 3y = 9 ⇒ 2‬‬ ‫⇒ ‪) + 3y = 9‬‬ ‫‪+ 3y = 9 /* 3 ⇒ 14 + 8 y + 9 y = 27‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ :2‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺗﻌﻮﻳﺾ‬
‫‪13‬‬
‫= ‪⇒17y = 27 − 14 ⇒17y = −13/ :17 ⇒ y‬‬ ‫‪3 x − 4 y = 7‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪ :3‬ﻃﺮﻳﻘﻪ دﻳﺘﺮﻣﻨﺎﻧﺖ‬
‫‪‬‬
‫‪2 x + 3 y = 9‬‬
‫‪C1‬‬ ‫‪B1‬‬ ‫‪7 −4‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪B2‬‬ ‫‪9 3‬‬ ‫‪21 + 36 57‬‬
‫‪X= 2‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 17‬‬
‫‪A1‬‬ ‫‪B1‬‬ ‫‪3 −4‬‬ ‫‪9+8‬‬
‫‪A2‬‬ ‫‪B2‬‬ ‫‪2 3‬‬
‫‪C1‬‬ ‫‪C1‬‬ ‫‪3 7‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪C2‬‬ ‫‪2 9 27 − 14 13‬‬
‫‪Y= 2‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 17‬‬
‫‪A1‬‬ ‫‪B1‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪17‬‬
‫‪A2‬‬ ‫‪B2‬‬
‫ﺳﻮم ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول‬

‫‪a1 × +b1 y = c1.........1‬‬ ‫ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪a 2 + b2 y = c2 .........2‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ‪ c1,b2,b1,a2,a1‬اﻋﺪاد ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ‪ x‬و‪ y‬ﻣﺠﻬﻮﻟﻬﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ -:‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت داده ﺷﺪه ‪ b‬ﺟﺬر ﻣﺸﺨﺺ دارد‪.‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪1‬‬
‫≠‬
‫‪b‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ اول ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه‬
‫‪a‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪a1 b1 c1‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ -:‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت داده ﺷﺪه ﺟﺬر ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ دوم ‪ :‬ﻫﺮ ﮔﺎه = =‬
‫‪a2 b2 c2‬‬
‫ﻧﺪارد ﻳﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺟﺬر دارد‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم ‪ :‬ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ a1 = b1 ≠ c1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت داده ﺷﺪه ﺟﺬر ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬ ‫‪c2‬‬
‫• ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻻت ذﻳﻞ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪2x − 4y = 5‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪x − 4y = 5‬‬
‫{‪1:‬‬ ‫}‬ ‫‪2‬‬
‫‪x + 2y = 3‬‬ ‫{‪2 :‬‬
‫‪x − 8 y = 10‬‬
‫}‬
‫‪1‬‬
‫‪a1 2 1‬‬
‫⇒‬
‫‪a1 2‬‬
‫‪= =2‬‬ ‫= =‬
‫‪a2 1‬‬ ‫‪a2 1 2‬‬
‫‪b1 − 4‬‬ ‫‪b1 − 4 1‬‬
‫=‬ ‫‪= −2‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪b2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪b2 − 8 2‬‬
‫‪c1 5 1‬‬
‫‪a1 b1‬‬
‫≠‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪a 2 b2‬‬ ‫‪c 2 10 2‬‬
‫‪a1 b1 c1‬‬
‫=‬ ‫=‬
‫‪a 2 b2 c2‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺬر ﻣﺸﺨﺺ دارد‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺬر ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺪارد ﻳﺎ ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺪ ﺟﺬر دارد‪.‬‬
‫• ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ k‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت ذﻳﻞ ﺟﺬر ﻣﺸﺨﺺ دارد؟‬
‫‪1:5x + 4 y = 8‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪(2k +10x − 3y = 5‬‬
‫‪x+ 2y = 4‬‬ ‫‪3x + y = 2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪a1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪a1 b1‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 2‬‬ ‫≠‬
‫‪a2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪a2 b2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2k +1 − 3‬‬
‫≠‬
‫‪b1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪= 2‬‬
‫‪b2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2k +1 ≠ −9‬‬
‫‪c1‬‬
‫=‬
‫‪8‬‬
‫‪= 2‬‬ ‫‪2k ≠ 10/ : 2‬‬
‫‪c2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪k = −5‬‬
‫‪a1‬‬ ‫‪b1‬‬ ‫‪c1‬‬
‫=‬ ‫=‬
‫‪a2‬‬ ‫‪b2‬‬ ‫‪c2‬‬
‫ﺷﺮط ﺟﺬر ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﺟﺬر ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺪارد ﻳﺎ ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺟﺬر دارد‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرم ﻣﻌﺎدﻻت ﺳﻪ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول‬

‫در ﻫﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺠﻬﻮل ﺳﻪ و درﺟﻪ اﻧﻬﺎ ﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎم ﻣﻌﺎدﻻت ﺳﻪ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد ﻳﺎ ﻫﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻐﻴـﺮ اﻧﺘﻘـﺎل‬
‫و اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ در اﻳﺪ ﺑﻨﺎم ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ اول ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد ‪. ax+by+cz+d=0‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ‪ c,b,a‬و‪ d‬اﻋﺪاد ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ‪ y,x‬و‪ z‬ﻣﺠﻬﻮﻟﻬﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ و ﺗﻌﺪاد ﻣﺠﻬﻮل ﺳﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎء‪ ‬ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﻪ دو ﻣﺠﻬﻮل ﻣﺜﻼً ﺑﻪ ‪ x‬و‪ y‬ﻗﻴﻤـﺖ ﻫـﺎي ﻛﻴﻔـﻲ را‬
‫داده ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ آن ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺠﻬﻮل ﺳﻮﻣﻲ ﻳﻌﻨﻲ ‪ z‬را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴـ‪Ĥ‬ورﻳﻢ ‪.‬ﭘـﺲ ﮔﻔﺘـﻪ ﻣﻴﺸـﻮد ﻣﻌـﺎدﻻت ﺳـﻪ ﻣﺠﻬﻮﻟـﻪ درﺟـﻪ اول ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺟﺬر دارد‪.‬‬
‫ﭘﻨﺞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت ﺳﻪ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول‬
‫ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ از ﺳﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ اول ﺳﻪ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ ﺑﻨﺎء‪ ‬ﻫﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت ﻛـﻪ ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﺗﻐﻴــﺮ اﻧﺘﻘــﺎل و اﺧﺘﺼــﺎر ﺑــﻪ ﺷــﻜﻞ ﻛﻠــﻲ ذﻳــﻞ ﺗﺒــﺪﻳﻞ ﮔــﺮدد ﺑﻨــﺎم ﺳﻴﺴــﺘﻢ ﻣﻌــﺎدﻻت ﺳــﻪ ﻣﺠﻬﻮﻟــﻪ درﺟــﻪ اول ﻳــﺎد ﻣﻴﺸــﻮد‪.‬‬
‫‪a1x + b1 y + c1z = d1...1‬‬
‫‪a2 xb2 yc2 z = d2 .......2‬‬
‫‪a3 xb3 yx3 z = d3.......3‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت ﻧﻴﺰ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻫﺎ اﻓﻨﺎء ﺗﻌﻮﻳﻀﻲ و دﻳﺘﺮﻣﻨﺎﻧﺖ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘـﻪ ﻫـﺎ ﻃﺮﻳﻘـﻪ ﺗﻌﻮﻳﻀـﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ‪ x‬را از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ از ﺟﻨﺲ ‪y‬و‪ z‬ﺑﺪﺳﺖ آورده در ﻣﻌﺎدﻟﻪ دو و ﺳـﻪ ﻣﻴﮕـﺰارﻳﻢ در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻳـﻚ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﻣﻌـﺎدﻻت دو ﻣﺠﻬﻮﻟـﻪ‬
‫درﺟﻪ اول ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت را ﺣﻞ ﻛﻨﻴﻢ ) ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ دﻳﺘﺮﻣﻨﺎﻧﺖ( ﻗﻴﻤﺖ ‪ y‬و‪ z‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺸﻮد در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻗﻴﻤﺖ ‪ x‬را ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ را ﺣﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪5 − 3y − 2z‬‬
‫= ‪5 x + 3 y + 2 z = 5 ⇒ 5 x = 5 − 3 y 32 z = / : x‬‬
‫‪5‬‬
‫‪3x + 2 y − 4 z = 19‬‬
‫‪7 x − 5 y + 3 z = −12‬‬
‫‪15 − 9 y − 6 z‬‬
‫‪− 2 y − 4 z = 19 /* 5‬‬
‫‪5‬‬
‫‪35 − 21 y − 14 z‬‬
‫‪− 5 y + 3 z = −12‬‬
‫‪5‬‬
‫‪= 15 − 9 y − 6 z + 10 y − 20 z = 95‬‬
‫‪= 35 − 21 y − 14 z − 25 y + 15 z = −60‬‬
‫‪y − 26 z = 80 > y = 80 + 26 z‬‬
‫‪− 46 y + z = −95‬‬
‫‪− 3680 − 1196 z + z − 95‬‬
‫‪− 1196 z = 3680 / : 1196‬‬ ‫ﻣﺴﺎوات دو ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم‬
‫‪3680‬‬ ‫دو ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم را زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺴﺎوي ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ﺿﺮاﻳﺐ ﺣﺪود ﻃﺎﻗﺖ ﻫﺎي ﻣﺴﺎوي آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫=‪z‬‬ ‫‪= −3‬‬
‫‪1196‬‬
‫ﻣﺜﻼ‪ ً:‬دو ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ذﻳﻞ را در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ‪:‬‬
‫‪y = 80 − 26(−3) − 80 = 78 = 2‬‬
‫‪n −1‬‬ ‫‪n − 2‬‬
‫‪5−6+6‬‬ ‫‪p(x) = a‬‬ ‫‪+ a1x‬‬ ‫‪+ a‬‬ ‫‪+ ......‬‬ ‫‪+ anx‬‬ ‫‪n‬‬
‫=‪x‬‬ ‫‪=1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪n −1‬‬ ‫‪n − 2‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪Q ( x ) = b 0 + b1 x‬‬ ‫‪+ b2 x‬‬ ‫‪+ ..... + b n x‬‬ ‫‪n‬‬
‫ﻛﺴﻮر ﻗﺴﻤﻲ‬
‫ﻳﻚ ﻛﺴﺮ واﻗﻌﻲ ﻳﺎ ﻣﻨﻄﻘﻲ اﻟﺠﺒﺮي را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻛﺴﺮ ﻃﻮري ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮان ﻣﺨﺮج ﻫﺎي ﻛﺴﻮر ﺟﺪﻳـﺪ ﻧﻈـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮ داﺷﺘﻪ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﺴﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻨﺎم ﻛﺴﻮر ﻗﺴﻤﻲ ﻛﺴﺮ داده ﺷﺪه ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻳﻚ ﻛﺴﺮ ﺑﻪ ﻛﺴﻮر ﻗﺴﻤﻲ ﺣـﺎﻻت ذﻳـﻞ‬
‫را در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اول‪ -:‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﺮﺑﻲ ﻣﺨﺮج ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻫﺎي درﺟﻪ اول ﺑﺎﺷﻨﺪ آﻧﮕﺎه ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﺗﻜﺮار ﺷﻮﻧﺪه ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻳﻚ ﻛﺴﻮر ﻗﺴﻤﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺻﻮرت آن ﻳﻚ ﻋﺪد ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﺗﻜﺮار ﺷﻮﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻃﺎﻗﺖ ﻫﺎي آن ﻳﻚ ﻛﺴﺮ ﻗﺴﻤﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺻﻮرت آن ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﻋﺪد ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دوم‪ -:‬اﮔﺮ ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻫﺎ درﺟﻪ دوم و ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ از آن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﻴﺰ دو ﺣﺎﻟﺖ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮ ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم درﺟﻪ دو و ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ از آن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻪ ﻛﺴﻮر ﻗﺴـﻤﻲ آن ﺗﻄﺒﻴـﻖ ﺣﺎﻟـﺖ اول‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ‪.‬‬
‫ب‪ :‬اﮔﺮ ﻳﻚ ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم درﺟﻪ دوم در ﺻﻮرت آن درﺟﻪ اول ‪ ،‬در ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم درﺟﻪ ﺳﻮم و در ﺻـﻮرت آن دو و ﺑـﺎﻻﺧﺮه در ﭘﻮﻟﻴﻨـﻮم درﺟـﻪ ‪n‬‬
‫‪ax + b‬‬
‫در ﺻﻮرت آن ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ‪ n-1‬ﻋﻼوه ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ax 2 + bx + c‬‬
‫‪ax 3 + bx 2 + cx + d‬‬
‫‪ax 4 + bx 3 + cx 2 + dx + c‬‬
‫ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪ m‬و‪ n‬ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ذﻳﻞ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫اﮔﺮ اﻓﺎده ﻫﺎي ‪ 5x2-cx+2d-4‬و ‪ ax3-(2b-1)x2+3x+4‬داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ c,b,a‬و ‪ d‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫•‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪p( x) = 3x − 6‬‬
‫‪Q( x) = (m −1) x + n‬‬
‫‪3 = m −1 ⇒ m = 4‬‬
‫‪− 6 = n ⇒ n = −6‬‬
‫‪x3 : 0 = a ⇒ a = 0‬‬
‫‪x25 = −(2d −1) ⇒ −2d +1 = 5 = −2b = 4 ⇒ b = −2‬‬
‫‪x = c = 3 ⇒ c = −3‬‬
‫‪x = 2d − 4 = 4 ⇒ 2d = 8 ⇒ d = 4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫)‪A( x − 3) + B ( x + 1‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫)‪/* ( x + 1)( x + 3‬‬
‫‪( x + 1)( x − 3) x + 1 x − 3‬‬ ‫)‪( x + 1)( x − 3‬‬
‫)‪1 = A( x + 1) + B ( x − 3‬‬
‫‪Ax − 3 A + Bx + B = 1‬‬ ‫ﻛﺴﻮر اﻟﺠﺒﺮي ذﻳﻞ را در ﻛﺴﻮر ﻗﺴﻤﻲ آن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬ ‫•‬
‫‪( A + B) x − 3 A + B = 1‬‬ ‫‪A+ B = 0‬‬
‫‪A+ B = 0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪− +B=0‬‬
‫‪+ −3 A + − B = 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬
‫=‪⇒ A‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪4 A = −1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫=‪B‬‬
‫‪4‬‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻓﻜﺮي ﻳﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ اول‬

‫در ﻋﻠﻢ اﻟﺠﺒﺮ دو ﻧﻮع ﻣﺴﻠﻪ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫ﻣﺴﻠﻪ اﻟﺠﺒﺮي‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه در ﻳﻚ ﻣﺴﻠﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﺠﻬﻮل ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻳﺎ ﺟﻤﻠﻪ اﻟﺠﺒﺮي ﺑﻴﺎن ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨـﻴﻦ ﻣﺴـﻠﻪ را‬
‫ﻣﺴﻠﻪ اﻟﺠﺒﺮي ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪7x+6=4x-3‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺴﻠﻪ ﻓﻜﺮي‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه در ﻳﻚ ﻣﺴﻠﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻌﻠﻮم و ﻣﺠﻬﻮل ﻳﺎ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﻣﻌﻠـﻮم ﻫـﺎ و ﻣﺠﻬـﻮل ﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻋﺒـﺎرﺗﻲ ﻳـﺎ ﺟﻤـﻼت‬
‫اﻟﺠﺒﺮي ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﻴﺮ اﻟﺠﺒﺮي ﺑﻴﺎن ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺴﻠﻪ را ﻣﺴﻠﻪ ﻓﻜﺮي ﻳﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻋﺪد را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ‪ 7‬ﭼﻨﺪ ‪ 6‬ﻋﻼوه ﻛﺮده ﻣﺴﺎوي ﺷﻮد ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﭼﻨﺪ ﻫﻤﺎن ﻋﺪد ‪ 3‬ﺷﻮد ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻋﺒﺎرت ﻏﻴﺮ اﻟﺠﺒﺮي ﺑﻪ اﻟﺠﺒﺮي‬
‫در ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻪ ﻓﻜﺮي اوﻟﺘﺮاز ﻫﻤﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﻋﺒﺎرات ﻏﻴﺮاﻟﺠﺒﺮي راﺑﻪ ﻋﺒﺎرات اﻟﺠﺒﺮي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﻢ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ‪:‬‬
‫ﻣﺠﻬﻮل اﺻﻠﻲ را ﺧﻮاه ﻋﺪد ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻳﻚ ﻛﻤﻴﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﺣﺮف ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ‪ x‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ﺑﻌﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺴﻠﻪ و در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ رﻳﺎﺿﻲ ﻣﺠﻬﻮل ﻫﺎي دﻳﮕﺮ را از ﺟﻨﺲ ﻣﺠﻬﻮل اﺻﻠﻲ ﻳﻌﻨﻲ از ﺟﻨﺲ ‪ x‬ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ :‬اﮔﺮ در ﻳﻚ ﻣﺴﻠﻪ ﻣﺠﻬﻮل اﺻﻠﻲ ﻳﻚ ﻋﺪد ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ آن را ﺑﻪ ‪ x‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻋﺒﺎرات ذﻳـﻞ ﻛـﻪ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ در آن‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ از ﺟﻨﺲ ‪ x‬ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻋﺪدﻳﻜﻪ از اﻳﻦ ﻋﺪد ‪ 2‬ﺑﺰرگ اﺳﺖ ‪ x+2‬ﺗﻔﺎﺿﻞ آن ﻋﺪد‪ 11‬اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻋﺪدﻳﻜﻪ از اﻳﻦ ﻋﺪد ‪ 3‬ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺖ ‪ x-3‬ﻋﺪد ‪ 11‬اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻋﺪدﻳﻜﻪ از ‪ 6‬ﭼﻨﺪ اﻳﻦ ﻋﺪد اﺳﺖ ‪. 6x‬‬
‫‪ -4‬ﻋﺪدﻳﻜﻪ ﻧﺼﻒ اﻳﻦ ﻋﺪد اﺳﺖ ‪ x/2‬ﻋﺪد ‪ 11‬اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻋﺪدﻳﻜﻪ ﺛﻠﺚ اﻳﻦ ﻋﺪد اﺳﺖ ‪. x/3‬‬
‫‪ -6‬ﻋﺪدﻳﻜﻪ رﺑﻊ اﻳﻦ ﻋﺪد اﺳﺖ ‪. x/4‬‬
‫‪ -7‬ﻋﺪدﻳﻜﻪ ﺟﻤﺲ اﻳﻦ ﻋﺪد اﺳﺖ ‪. x/5‬‬
‫‪ -8‬ﻋﺪدﻳﻜﻪ از دو و ﺳﻮم اﻳﻦ ﻋﺪد ﭼﻬﺎر ﺑﺰرگ اﺳﺖ ‪. 2/5x+4‬‬
‫‪ -9‬ﻋﺪدﻳﻜﻪ از دو ﭼﻨﺪﻳﻦ اﻳﻦ ﻋﺪد ‪ 7‬ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺖ ‪. 2x-7‬‬
‫‪ -10‬ﻋﺪدﻳﻜﻪ ﻣﺠﻤﻮع آن ﺑﺎ اﻳﻦ ﻋﺪد ‪ 18‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ )ﺑﺰرگ ( دوم ‪ 18-x‬ﻣﺠﻤﻮع ‪ x‬اول )ﻛﻮﭼﻚ(‪.‬‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺣﻞ ﻳﻚ ﻣﺴﻠﻪ ﻓﻜﺮي‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻳﻚ ﻣﺴﻠﻪ ﻓﻜﺮي از ﭼﻬﺎر ﻣﺮاﺣﻞ ذﻳﻞ ﻛﺎرﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ‪:‬‬
‫• ﻣﺠﻬﻮل اﺻﻠﻲ را ﺧﻮاه ﻋﺪد ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻳﻚ ﻛﻤﻴﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﺣﺮف ﻳﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ‪ x‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬
‫• ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺴﻠﻪ ﻣﺠﻬﻮل ﻳﺎ ﻣﺠﻬﻮل ﻫﺎ دﻳﮕﺮ را ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از آن ﭼﻴﺰﻳﻜـﻪ در ﺑـﺎﻻ ﮔﻔﺘـﻴﻢ از ﺟـﻨﺲ ﻣﺠﻬـﻮل اﺳـﻠﻲ ﻳﻌﻨـﻲ از ﺟـﻨﺲ ‪x‬‬
‫ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ‪.‬‬
‫• ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دﻗﻴﻖ ﻣﺴﻠﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫• ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﺪه راﺣﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ‪.‬‬
‫• ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻋﺪاد‪:‬‬
‫‪ -1‬اﮔﺮ ‪ 5‬از دو و ﺳﻮم ﻳﻚ ﻋﺪد ﻃﺮح ﻛﻨﻴﻢ و دو را ﺑﻪ ﺳﻪ ﭘﻨﺠﻢ آن ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﺣﺎﺻـﻞ ﺟﻤـﻊ ﻣﻴﺸـﻮد ﻋـﺪد را‬
‫‪2‬‬ ‫‪ =x‬ﻋﺪد‬ ‫ﺗﻌﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ؟‬

‫‪x−5‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪x − 5 = 2 + x /* 15‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪10 x − 75 = 30 + 9 x = x ⇒ 105‬‬
‫‪ -2‬اﮔﺮ ‪ 2/3‬ﺣﺼﻪ ﻳﻚ ﻋﺪد از ‪ 3/4‬آن ﻛﻢ ﺷﻮد ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ 10‬ﻣﻴﺸﻮد ﻋﺪد را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬

‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x − x = 10 / : 12‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪9 x − 8 x = 120‬‬
‫‪x = 120‬‬
‫‪ -3‬اﮔﺮ ﻋﺪد ‪ 3‬را ﺑﺎ ﻳﻚ ﻋﺪد ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮده ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﺑﺎ ‪ 5‬ﺿﺮب ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ‪ 8‬ﭼﻨﺪ ﻫﻤﺎن ﻋـﺪد ﺑـﺎ ﺗﻔﺮﻳـﻖ ‪ 12‬ﻣﻴﺸـﻮد ﻋـﺪد را ﺑﺪﺳـﺖ‬
‫آرﻳﺪ؟‬
‫?=‪=x‬ﻋﺪد‬
‫‪( x + 3 ) * 5 = 8 x − 12‬‬
‫‪5 x + 15 = 8 x − 12‬‬
‫‪− 3 x = − 15 − 12‬‬
‫) ‪− 3 x = − 27 / : ( − 3‬‬
‫‪x =9‬‬
‫‪ -4‬ﻣﺠﻤﻮع دو ﻋﺪد ‪ 13‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ ‪ 3‬ﭼﻨﺪ ﻳﻚ ﺣﺼﻪ آن ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ‪ 2‬ﭼﻨﺪ ﺣﺼﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺎوي ‪ 31‬ﻣﻴﮕﺮدد ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺣﺼﻪ را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫‪3 x + 26 − 2 x = 31‬‬
‫ي‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع‬
‫‪x=5‬‬
‫ﺣﺼﻪ دوم ‪ x=? 13-x‬ﺣﺼﻪ اول‬ ‫‪= x=5‬‬
‫‪x = ? 13 − x‬‬ ‫‪= 13 − x = 13 − 5 = 8‬ﺣﺼﻪ اول‬
‫‪3 x + 2 (13 − x ) = 31‬‬ ‫ﺣﺼﻪ دوم‬
‫‪= x‬ﻋﺪد‬ ‫‪ -5‬ﻛﺪام ﻋﺪد از ‪ 50‬ﻃﺮح ﮔﺮدد ﻛﻪ ﻧﺼﻒ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻣﺴﺎوي ‪ 12‬ﺷﻮد؟‬
‫‪50 − x‬‬
‫‪= 12‬‬
‫‪2‬‬
‫‪50 − x = 24‬‬
‫‪x = 26‬‬ ‫• ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻋﺪاد ﻣﺴﻠﺴﻞ‪:‬‬
‫از ﺣﺴﺎب ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ اﻋﺪاد ﺗﺎم ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺷﻜﻞ ) ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺗﺎم ‪ ،‬ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻃﺎق ‪ ،‬ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺟﻔﺖ( ﻣﻴﺒﺎﺷـﺪ اﻣـﺎ در اﻟﺠﺒـﺮ اﻳـﻦ اﺷـﻜﺎل ﺗﻐﻴـﺮ‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -:‬اﺷﻜﺎل اﻋﺪاد ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻋﺎدي‬
‫‪ =x‬ﻋﺪد اول‬
‫‪ =x+1‬ﻋﺪد دوم‬
‫‪ =x+2‬ﻋﺪد ﺳﻮم‬
‫‪....................‬‬
‫ب‪ -:‬اﺷﻜﺎل اﻋﺪاد ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺟﻔﺖ‬
‫‪ =2x‬ﻋﺪد اول‬
‫‪ =2x+2‬ﻋﺪد دوم‬
‫‪=2x+4‬ﻋﺪد ﺳﻮم‬
‫ج‪ -:‬اﺷﻜﺎل اﻋﺪاد ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻃﺎق‬
‫‪ =2x+1‬ﻋﺪد اول‬
‫‪ =2x+3‬ﻋﺪد دوم‬
‫‪ =2x+5‬ﻋﺪد ﺳﻮم‬
‫‪ -1‬دو ﻋﺪد ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﺧﻤﺲ ﻋﺪد ﺑﺰرگ از ‪ 1/7‬ﻋﺪد ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﻗﺪر ‪ 3‬زﻳﺎد ﺗﺮ اﺳﺖ اﻋﺪاد را ﺗﻌﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ ؟‬
‫‪ 49‬ــــــــــــــــــــ ﻋﺪد اول‬
‫‪50‬ـــــــــــــــــــــ ﻋﺪد دوم‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= )‪( x + 1‬‬ ‫‪+ 3 / ⋅ 35‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪7x‬‬
‫‪7 x + 7 = 5 x + 105‬‬
‫‪2 x = 105 − 7 = 98 / : 2‬‬ ‫‪ -2‬ﻣﺠﻤﻮع ‪ 3‬ﻋﺪد ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺟﻔﺖ ‪ 174‬اﺳﺖ ﻋﺪد وﺳﻄﻲ را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫‪x = 49‬‬
‫ﻓﻮرﻣﻮل‬
‫‪2 x + 2 x + 2 + 2 x + 4 = 174‬‬
‫‪2x‬‬
‫‪6 x + 6 = 174 = 6 x = 168 / : 6‬‬
‫‪2x+2‬‬
‫‪x = 28‬‬ ‫‪2x+4‬‬
‫ﻋﺪد اول‬
‫‪ 9·98+2=58‬ـــــــــــــــــــــــــ؟= ﻋﺪد دوم‬
‫ﻋﺪد ﺳﻮم‬
‫‪ -3‬ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻣﺮﺑﻌﺎت دو ﻋﺪد ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻃﺎق ‪ 88‬اﺳﺖ ﻋﺪد ﻛﻮﭼﻚ را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬

‫‪( 2 x + 3 ) 2 − ( 2 x − 1) 2 = 88‬‬
‫‪4 x 2 + 12 x + 9 − 4 x 2 − 4 x − 1 = 88‬‬
‫‪ =2x+1______ 2·10+1=21‬ﻋﺪد اول‬ ‫‪8 x + 8 = 88‬‬
‫‪ =2x+3‬ﻋﺪد دو‬ ‫‪8 x = 80 / : 8 ⇒ x = 10‬‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻤﺮ‬ ‫•‬

‫ﻋﻤﺮ اﺣﻤﺪ از ‪ 5‬ﭼﻨﺪ ﻋﻤﺮ ﻣﺤﻤﻮد ‪ 3‬ﺳﺎل زﻳﺎدﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از ‪ 10‬ﺳﺎل ﻣﺠﻤﻮع ﻋﻤﺮ آﻧﻬﺎ ‪ 71‬ﺳﺎل ﻣﻴﺸﻮد ﻋﻤﺮ ﻫﺮ ﻳـﻚ را‬ ‫‪-1‬‬
‫ﺗﻌﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪5 x + 3 + 10 + x + 10 = 71‬‬
‫‪6 x + 23 = 71‬‬
‫‪6 x = 48 / : 6‬‬ ‫ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫ﺑﻌﺪي‬
‫‪x =8‬‬ ‫‪ =5x+3‬اﺣﻤﺪ‬ ‫‪(5x+3)+10‬‬
‫‪ =x‬ﻣﺤﻤﻮد‬ ‫‪X+10‬‬
‫‪ X=8‬ﻣﺤﻤﻮد ‪ 8‬ﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ‬
‫‪ 5x+3=40≠3=43‬اﺣﻤﺪ ‪ 43‬ﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ‬
‫ﺣﺴﻦ ‪ 46‬ﺳﺎل و ﺣﺴﻴﻦ ‪ 18‬ﺳﺎل دارد ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺳﻨﺪ ﺣﺴﻦ ‪ 3‬ﭼﻨﺪ ﻋﻤﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ي‬ ‫ﺑﻌﺪي‬
‫‪ = 46‬ﺣﺴﻦ‬ ‫‪46+x‬‬
‫‪ = 18‬ﺣﺴﻴﻦ‬ ‫‪18+x‬‬
‫)‪46+x=3(18+x‬‬
‫‪46+x=54+3x‬‬
‫‪2x=-8‬‬
‫‪X=-8‬‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺎر‬

‫ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻛﻤﻴﺖ اﻟﺠﺒﺮي ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻚ ﻛﻤﻴﺖ ﻓﺰﻳﻜﻲ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳـﻦ ﺗﻤـﺎم ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﻛـﺎر در ﻋﻠـﻢ ﻓﺰﻳﻜـﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد ﻣﺎ ﺗﻌﺪاد از ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺎر از ﻃﺮﻳﻖ ﻗﻮاﻋﺪ اﻟﺠﺒﺮ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺎر در اﻟﺠﺒﺮ از روي ﻓـﻲ‬
‫واﺣﺪ زﻣﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫‪ B,A‬ﻳﻚ ﻛﺎر را در ‪ 3 3/5‬روز اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪﻫﺪ اﮔﺮ ‪ A‬آﻧﺮا ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎي در ‪ 6‬روز اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ ﭘﺲ ‪ B‬آﻧﻜﺎر را در ﭼﻨـﺪ روز اﻧﺠـﺎم‬ ‫‪.1‬‬
‫‪A+ B‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ داد؟‬
‫‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪5‬‬
‫‪A +‬‬ ‫‪B‬‬

‫‪3‬‬
‫‪6 +‬‬ ‫‪x‬‬ ‫=‬ ‫‪3‬‬
‫‪5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪= 3‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪− 1‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5 − 3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪x‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪9‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻓﻮﺗﻮﻛﺎﭘﻲ در ‪ 4‬ﺳـﺎﻋﺖ ‪ 500‬ورق را ﻓﻮﺗﻮﻛـﺎﭘﻲ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳـﺪ اﻣـﺎ ﻣﺎﺷـﻴﻦ دوﻣـﻲ ﻫﻤـﺎن ورق ﻫـﺎ را در ‪ 12‬ﺳـﺎﻋﺖ ﻛـﺎﭘﻲ‬ ‫‪.2‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد اﮔﺮ ﻫﺮ دوﻣﺎﺷﻴﻦ ﻃﻮر ﻫﻢ زﻣﺎن ﻛﺎر ﻧﻤﺎﻳﺪ ورق ﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر را در ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎﭘﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد؟‬
‫دوﻣﻲ ‪ +‬اوﻟﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ دوﻣﻲ )‪ (500‬ﻣﺎﺷﻴﻦ اوﻟﻲ‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3+1 1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫⇒‬ ‫=‬ ‫⇒‬ ‫=‬ ‫‪⇒ x =3‬‬
‫‪4 12‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪4‬‬ ‫= ‪12‬‬ ‫‪X‬‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ‬ ‫•‬

‫‪ .1‬ﻣﺤﻴﻂ ﻳﻚ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ‪ 80‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ اﮔﺮ ﻃﻮل ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪4‬ﻣﺘﺮ از ﻋﺮض آن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻃﻮل و ﻋـﺮض آن ﻣﺴـﺘﻄﻴﻞ‬
‫‪80 = 2 x + 8 + 2 x‬‬ ‫را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟ ‪ = X+4‬ﻃﻮل‬
‫‪80 = 2 x + 8 + 2 x‬‬
‫‪80 = 4 x + 8‬‬ ‫ﻋﺮض‬
‫‪4 x = 72 / : 4‬‬
‫?=‪x‬‬
‫‪ =80m‬ﻣﺤﻴﻂ‬
‫‪ =p=2(x+4)+2x‬ﻣﺤﻴﻂ‬
‫‪X=18‬‬
‫‪ =x=18‬ﻋﺮض‬
‫‪ =x+18+4=22‬ﻃﻮل‬
‫‪ .2‬ارﺗﻔﺎع ﻳﻚ ﻣﺜﻠﺚ ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ 4‬ﻣﺘﺮ از ﻗﺎﻋﺪه آن زﻳﺎد ﺗﺮ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع آن ‪ 2‬ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﻋـﻼوه ﺷـﻮد ﻣﺴـﺎﺣﺖ آن ‪10‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ زﻳﺎد ﺷﻮد ارﺗﻔﺎع و ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺜﻠﺚ را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫ارﺗﻔﺎع ﺿﺮب ﻗﺎﻋﺪه = ﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫‪2‬‬
‫?=‪x+4‬ارﺗﻔﺎع‬ ‫ =‪X‬؟‬ ‫‪ X+4+2‬ارﺗﻔﺎع‬ ‫‪X‬ﻗﺎﻋﺪه‬
‫)‪x(x + 4‬‬
‫= ‪s1‬‬ ‫? =‬
‫‪2‬‬
‫‪s1‬‬ ‫‪= s 2 + 10‬‬
‫)‪x(x + 4‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪( x )( x + 6 ) + 10‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x 2 + 4 x = x 2 + 6 x + 10‬‬
‫‪2 x = − 20 / : 2‬‬
‫‪x = − 10 cm‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬
‫ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎي ﻳﻚ ﻣﺘﺤﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺷﺎره ﺑﻴﻨﻮم ﻫﺎي درﺟﻪ اول‬
‫ﻣﺘﻌﺎرﻓﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎ ﻳﺎ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﻣﺘﻌﺎرﻓﻪ اول ﻃﺮز ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎ ‪:‬‬
‫ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ a‬و‪ b‬دو ﻋﺪد ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﺎﺷﺪ در ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻳﻜﻲ از ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ذﻳﻞ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫‪a =b‬‬ ‫اﻟﻒ‪-:‬‬
‫‪a>b‬‬ ‫ب‪-:‬‬
‫‪a<b‬‬
‫ج‪-:‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اول را ﻣﺴﺎوات ودوﺣﺎﻟﺖ دﻳﮕﺮ راﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻳﺎﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ﻋﻼﻣﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳـﺎ ﻧﺎﻣﺴـﺎوات اﺳـﺖ ﻋﺪدﻳﻜـﻪ در دﻫﺎﻧـﻪ اﻳـﻦ ﻋﻼﻣـﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﻋﺪد اﺳﺖ ﻛﻪ در راس آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻣﺜﺎل ‪ x‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ y‬ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ‪ x > y‬و در ﻋﻴﻦ زﻣـﺎن ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻴﺸﻮد ‪ y‬ﻛﻮﭼﻚ از ‪ x‬اﺳﺖ ‪x > y .‬‬
‫‪ -‬ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ a‬ﺑﺰرگ و ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ‪a ≥ b‬‬

‫‪b< a < c‬‬ ‫‪ -‬ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ a‬ﺑﺰرگ از ‪ b‬و ﺧﻮرد ﺗﺮ از ‪ c‬ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ‬
‫‪ -‬ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ a‬ﺑﺰرگ و ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ‪ b‬ﺑﺎﺷﺪ و ﻛﻮﭼﻚ ﻳﺎ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ‪ c‬ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻴﻢ‬
‫‪ -‬ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ a‬ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‬
‫‪ -‬ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ a‬ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ‬
‫‪ -‬ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ a‬ﺑﺰرگ از ‪ b‬ﺑﺎﺷﺪ در واﻗﻌﺖ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻣﺘﻌﺎرﻓﻪ دوم ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺟﻤﻊ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻳﻚ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻳﻚ ﻋﺪد اﻟﺠﺒﺮي را ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻴﻢ ﺟﻬﺖ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﺗﻐﻴﺮ ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ‬ ‫ﻫﺮ ﮔﺎه‬
‫اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫‪> z‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪x‬‬ ‫‪ > x‬و‪y‬‬ ‫ﻣﺘﻌﺎرﻓﻪ ﺳﻮم ﺧﺎﺻﻴﺖ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﻧﺎﻣﺴﺎوات‪x >-:y‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه‬
‫ﻣﺘﻌﺎرﻓﻪ ﭼﻬﺎرم ﻳﺎ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺿﺮب ﻧﺎﻣﺴﺎوات‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه اﻃﺮاف ﻧﺎﻣﺴﺎوات را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﺿﺮب ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻨﻴﻢ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﺗﻐﻴﺮ ﻧﻤﻴﻜﻨـﺪ‬
‫ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ‪ x > y‬و ‪ a > 0‬ﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬
‫>‬ ‫دارﻳﻢ‪ax > ay :‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬
‫ﻗﻀﻴﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺴﺎوات‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ a‬ﺑﺰرگ از ‪ b‬ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﻣﻨﻔﻲ ‪ a‬ﻛﻮﭼﻚ از ﻣﻨﻔﻲ ‪ b‬اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻋﻜﺲ ‪.‬‬
‫‪x> y‬‬ ‫‪ -2‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﻣﻨﻔﻲ ‪a‬ﺑﺰرگ از ﻣﻨﻔﻲ ‪ b‬ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ‪ a‬ﻛﻮﭼﻚ از ‪ b‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ و ﺑﺮﻋﻜﺲ ‪.‬‬
‫و‬ ‫ﺗﻐﻴـﺮ> ‪x‬‬
‫ﻣﻴﻜﻨـﺪ ‪ .‬ﻣﺜـ‪0‬ـﺎل< ‪a‬‬ ‫‪ -3‬ﻫـﺮ ﮔـﺎه اﻃـﺮاف ﻳـﻚ ﻧﺎﻣﺴــﺎوات ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﻋـﺪد ﻣﻨﻔــﻲ ﺿـﺮب ﻳـﺎ ﺗﻘﺴـﻴﻢ ﺷـﻮد ﺟﻬــﺖ ﻧﺎﻣﺴـﺎوات ‪y‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬
‫<‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ دارﻳﻢ‪ax < ay :‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪ -4‬ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ a‬ﺑﺰرگ از ‪ b‬و ‪ c‬ﺑﺰرگ از ‪ d‬ﺑﺎﺷﺪ دارﻳﻢ‪a + c > b + d .‬‬
‫‪a >b‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ دارﻳﻢ ‪a ⋅ c > b ⋅ d‬‬ ‫‪ -5‬ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ c,b,a‬و ‪ d‬در ﻋﻴﻦ زﻣﺎن‬
‫‪c> d‬‬
‫از ﻣﺘﻌﺎرﻓﺎت و ﻗﺼﻴﺎي ﻣﺬﻛﻮر ﻗﺎﻋﺪه اﻧﺘﻘﺎل را در ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ در ﻧﺎﻣﺴـﺎوات ﻫـﺎ ﻗﻮاﻋـﺪ اﻧﺘﻘـﺎل ﻗﻮاﻋـﺪ اﻧﺘﻘـﺎل‬
‫ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺴﺎوات ﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺎ ﻓﺮق اﻳﻨﻜﻪ اﻃﺮاف ﻳﻚ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﺑﻪ ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﻨﻔﻲ ﻛﻮﭼﻚ از ﺻﻔﺮ ﺿﺮب ﻳﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﺎﺋﻴـﺪ‬
‫ﺟﻬﺖ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﺗﻐﻴﺮ ﻣﻴﺨﻮرد‪.‬‬
‫ﺣﻞ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎ‬

‫ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ دﻳﺪه ﻣﻴﺸﻮد ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎ ﺑﺮاي ﺳﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﺘﺤﻮل درﺳﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﺳﺖ ﻫـﺎي از ﻗﻴﻤـﺖ ﻫـﺎي ﻣﺘﺤـﻮل ﻧﺎﻣﺴـﺎوات ﺻـﺪق‬
‫ﻣﻴﻜﻨﺪ اﻳﻦ ﺻﺪق را ﻓﻮاﺻﻞ ﻳﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺎ ﻳﺎ اﻧﺘﺮوال ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﺳﻪ ﻧﻮع ﻓﺎﺻﻠﻪ وﺟﻮد دارد ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎز‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﺳﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﺘﺤﻮل ‪ a < x < b‬ﺑﺎﺷﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪ .‬ﻛﻪ ‪ x‬در ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑـﺎز )‪ (a,b‬ﻣﺘﺤـﻮل ﻣﻴﻜﻨـﺪ ﻳﻌﻨـﻲ ‪x‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ﺑﻴﻦ ‪ a‬و‪ b‬را اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻴﻜﻨﺪ اﻣﺎ ﺧﻮد ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪ a‬و ‪ b‬را اﺧﺘﻴﺎر ﻛﺮده ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺴﺘﻪ‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﺳﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎ ‪ a ≤ x ≤ b , x‬ﺑﺎﺷﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ‪ x‬در ﻳﻚ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺴﺘﻪ ]‪ [a,c‬ﺻﺪق ﻣﻴﻜﻨـﺪ در اﻳـﻦ ﺟـﺎ‬
‫‪ x‬ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ﺑﻴﻦ ‪ a‬و ‪ b‬را ﺑﻪ ﺷﻤﻮل ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪ a‬و‪ b‬اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ a ≤ x ≤ b , x‬و ﻳﺎ ‪ a < x ≤ b‬ﺑﺎﺷـﺪ ﻳـﺎ ﮔﻔﺘـﻪ ﻣﻴﺸـﻮد ﻛـﻪ ‪ x‬در ﻓﺎﺻـﻠﻪ‬ ‫‪ -3‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺎز‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي‬
‫ﻫﺎي ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺎز ) ‪ [ a , b‬و ﻳﺎ ] ‪ ( a , b‬ﻣﺘﺤﻮل ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﻫـﺎي ‪ x‬ﺗﻤـﺎم اﻋـﺪاد ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣـﺎ آن را ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎز ) ‪ ( − α , + α‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﺘﺤﻮل ‪ x‬ﺧﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ آن را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ‪) Φ‬ﻓﻲ( ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬
‫در ﺣﻞ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺘﺴﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﺘﺤﻮل از ﻣﺘﻌﺎرﻓﺎت وﻗﻀﺎﻳﺎي ﻣﺬﻛﻮر ﻛﺎر ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ‪.‬‬
‫ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻳﻚ ﻣﺘﺤﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول‬
‫در ﻫﺮ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﺤﻮل ﻳﻚ و دوم آن ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎم ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻳﻚ ﻣﺘﺤﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫـﺮ ﻧﺎﻣﺴـﺎوات‬
‫ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻐﻴﺮ اﻧﺘﻘﺎل و اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ در آﻳﻨﺪ ﺑﻨﺎم ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻳﻚ ﻣﺘﺤﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫‪ax + b > o‬‬
‫‪ax + b < 0‬ﻳﺎ‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ‪ a‬و‪ b‬اﻋﺪاد ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ‪ x‬ﻣﺘﺤﻮل اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎي ذﻳﻞ ﺑﺮاي ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺘﺤﻮل ‪ x‬ﺻﺪق ﻣﻴﻜﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪2x − 6 < x +1‬‬ ‫‪3x − 4 > 0‬‬ ‫‪3 x − 10 < 7 x‬‬

‫‪x<7‬‬ ‫‪3x > 4 / : 3‬‬ ‫‪3 x − 7 x < 10‬‬
‫‪1:‬‬ ‫‪3‬‬
‫∞‪7 > x < +‬‬ ‫>‪x‬‬ ‫‪− 4 x < 10 / : − 4‬‬
‫‪2:‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3:‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪x<−‬‬
‫∞‪< x < +‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪x>−‬‬
‫∞‪( ,‬‬ ‫‪2‬‬
‫∞‪−‬‬ ‫∞‪+‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪7‬‬
‫∞‪−‬‬ ‫‪4‬‬ ‫∞‪+‬‬ ‫∞‪−‬‬ ‫∞‪+‬‬

‫‪5‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎي ﻳﻚ ﻣﺘﺤﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎي ﻳﻚ ﻣﺘﺤﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از اﺷﻜﺎل ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺮاد از ﺣﻞ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎ ﻋﺒﺎرت از درﻳﺎﻓﺖ ﻗﻴﻤﺖ از ﻣﺘﺤﻮل ‪ x‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻢ زﻣﺎن در ﻫﺮ درو ﻧﺎﻣﺴﺎوات را ﺻﺪق ﻣﻴﻜﻨﺪ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓـﺖ‬
‫آن ﻫﺮﻳﻚ از ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﺳﻴﺴﺘﻢ را ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺣﻞ ﻧﻤﻮده در ﻳﻚ ﻣﺤﻮر ﺳﺎﺣﻪ ﻣﺘﺤﻮل آﻧﺎ را ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ﺳﺎﺣﻪ ﺗﻘﺎﻃﻊ ﻣﺘﺤـﻮل آﻧـﺎه ﻋﺒـﺎرت از‬
‫ﺣﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎﻣﺴﺎوات داده ﺷﺪه ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ اﮔﺮ ﺗﻘﺎﻃﻊ اﺷﻜﺎل ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﺣﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻳﻚ ﺳﺖ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎي ذﻳﻞ ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ x‬ﻫﻢ زﻣﺎن ﺻﺪق ﻣﻴﻜﻨﺪ ؟‬
‫‪x−5>0= x>5‬‬
‫‪1:‬‬
‫‪2 x + 6 < 0 = x < −3‬‬ ‫‪2x − 6 > 0 = x > 3‬‬
‫‪2:‬‬
‫‪3 x − 15 > 0 = x > 5‬‬
‫∞‪−‬‬ ‫∞‪+‬‬
‫‪−3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫∞‪−‬‬ ‫∞‪+‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪Φ‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺷﺎره ﺑﻴﻨﻮم درﺟﻪ اول‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ اﻳﻦ ﺑﻴﻨﻮم ﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ‪ ax+b‬ﺑﺮاي آﺳﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺷﺎره ﻳﺎ ﻋﻼﻣﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﻨﻮم را ﺑﻪ ‪ y‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪. y=ax+b‬‬
‫ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺟﺎ ‪ y‬ﺗﺎﺑﻊ و ‪ x‬ﻣﺘﺤﻮل اﺳﺖ ﻣﺮاد از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺷﺎره اﻳﻦ ﺑﻴﻨﻮم درﻳﺎﻓﺖ آن ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺘﺤﻮل ‪ x‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي آن اﺷـﺎره ﺑﻴﻨـﻮم‬
‫‪a >0‬‬ ‫‪−b‬‬ ‫ﻳﺎ ‪ y‬ﻣﺜﺒﺖ و ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ اﻳﻦ ﻗﻮاﻋﺪ را ﺟﺪول ذﻳﻞ ﺑﺮا ﻣﺎ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻣﻮزد‪.‬‬
‫‪a‬‬
‫‪x‬‬ ‫∞‪−‬‬ ‫‪a<0‬‬
‫∞‪+‬‬ ‫‪−b‬‬
‫‪y −‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪x‬‬ ‫∞‪−‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪Ο‬‬ ‫∞‪+‬‬
‫‪y −‬‬ ‫‪Ο−‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ -:‬در ﻫﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺠﻬﻮل ﻳﻚ و درﺟﻪ آن دو ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎم ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻫـﺮ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻐﻴﺮ اﻧﺘﻘﺎل و اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳـﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟـﻪ ﻳـﺎد ﻣﻴﺸـﻮد ‪ ax2+bx+c=0…..1‬در‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎ ‪ b,a‬و ‪ c‬اﻋﺪاد ﺛﺎﺑﺖ ﺑـﻮده ﻫﻤﻴﺸـﻪ ‪ a ≠ 0‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ‪ x‬ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ ﻣﻌﺎدﻻت ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﺻﺮف ﻧﻈـﺮ‬
‫از ﻧﻮﻋﻴﺖ ﻋﺪدي ﺟﺬر داراي دو ﺟﺬر ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ آن را ﺑﻪ ‪ x1‬و ‪ x2‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻫﺎي ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ دوم را ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻫﺎي ذﻳﻞ ﺣﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪:‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻌﺎدﻻت ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ دوم را ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻮاﻋـﺪ ﺗﺠﺰﻳـﻪ ﻧﻤـﺎﺋﻴﻢ ﺑـﻪ اﺳـﺎس ﻗﻮاﻋـﺪ ﺗﺠﺰﻳـﻪ ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ ‪A ⋅ B = 0 :‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﻘﻴﻘﺖ ذﻳﻞ ﺣﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ A ⋅ B = 0‬ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ‪ A=0‬ﻳﺎ ‪ B=0‬ﻳﺎ ‪ A=B=0‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﺮﺑﻊ‪ -:‬ﻫﺮﮔﺎه ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ دوم را ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﺮﺑﻊ ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻫـﺎ ﻛـﻪ ﻗـﺒﻼً ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﻛﺮدﻳﻢ ﺣﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪ -3‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻓﻮرﻣﻞ ﻳﺎ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻦ ﻣﻮﺳﻲ ﺧﻮارزﻣﻲ ‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ را ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻃﺮﻳﻘـﻪ ﺗﻜﻤﻴـﻞ ﻣﺮﺑـﻊ ﺗﻐﻴـﺮ ﺷـﻜﻞ دﻫـﻴﻢ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ داﺷﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪x+‬‬ ‫‪+ b 2 − 4ac  x +‬‬ ‫‪− b 2 − 4ac  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪b  b − 4ac  ‬‬ ‫‪ ⇒  x + b + b − 4ac  x + b − b − 4ac ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪a x +  −‬‬ ‫⇒‬ ‫‪2‬‬‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬‫‪a‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2a ‬‬ ‫‪4a  ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2a‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪2a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2a‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪− b − b 2 − 4ac‬‬ ‫‪− b + b 2 − 4ac‬‬ ‫از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ‬
‫= ‪⇒ x2‬‬ ‫= ‪x 1‬و‬
‫‪2a‬‬ ‫‪2a‬‬
‫‪− b + − b 2 − 4ac‬‬
‫= ‪⇒ x1 , 2‬‬
‫‪2a‬‬ ‫ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻓﻮرﻣﻮل را ﻓﻮرﻣﻮل ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻦ ﻣﻮﺳﻲ ﺧﻮارزﻣﻲ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ و ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از آن ﻫـﺮ ﻧـﻮع ﻣﻌـﺎدﻻت و درﺟـﻪ دوم ﻳـﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟـﻪ را ﺣـﻞ‬
‫ﻧﻤﻮده ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪b‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻓﻮرﻣﻮل ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻦ ﻣﻮﺳﻲ ﺧﻮارزﻣﻲ ‪b− = ) :‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﺿﺮب ‪ x‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ b‬ﻋﺪدد ﺟﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ ‪ b-‬ﺑﻲ زﺑﺮ ﻧﺼﻒ آن ‪ (b = 2b−‬ﻳﺎ‬
‫‪− b + − b − 2 − ac‬‬
‫= ‪x1 ,2‬‬ ‫و ﻓﻮرﻣﻮل ﻣﺬﻛﻮر وﺿﻊ ﻛﺮده ﺑﻌﺪ از ﺳﺎده ﻛﺮدن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ‬
‫‪a‬‬
‫از اﻳﻦ ﻓﻮرﻣﻮل زﻣﺎﻧﻲ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻓﻘﻂ ‪ b‬ﺟﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪∆ = b2 − 4ac‬‬
‫‪ −‬‬ ‫‪−2‬‬
‫ﻗﺎﺳﻤﻪ ‪ -:‬اﻓﺎده ﻫﺎي ‪ b 2 − 4ac‬و ‪ b −2 − ac‬را ﻗﺎﺳﻤﻪ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ∆ و ‪ ∆−‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪∆ = b − ac‬‬
‫‪2‬‬
‫∆ ‪− b− ± ∆− b2 ±‬‬
‫= ‪x1,2‬‬ ‫و‬ ‫اﮔﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ∆ و ‪ ∆−‬را در ﻓﻮرﻣﻮل ﻫﺎ ﻃﻮري وﺿﻊ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ اﺷﻜﺎل ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪2a‬‬
‫‪1: 4x2 − 9x + 2 = 0‬‬
‫‪( 4 x − 1)( x − 2) = 0‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻻت ذﻳﻞ را ﺣﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪4 x − 1 = 0, x − 1 = 0‬‬ ‫از ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ‬
‫‪1‬‬ ‫‪− b ± b 2 − 4 ac‬‬
‫= ‪x1‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪x2 = 2‬‬ ‫= ‪x1, 2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2a‬‬
‫‪9 ± 81 − 4 ⋅ 4 ⋅ 2‬‬
‫= ‪x1, 2‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪4( x 2 − x + ) = 0‬‬ ‫‪2⋅4‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻓﻮرﻣﻮل‬ ‫‪9 ± 49‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪1‬‬ ‫⇒‬
‫‪x − x+ =0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪8‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪9±7‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪81 81 1‬‬
‫‪x − x+ − + =0‬‬
‫‪2‬‬ ‫⇒‬
‫‪4‬‬ ‫‪64 64 2‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪9 2 8 − 32‬‬ ‫‪9 + 7 16‬‬
‫‪(x − ) −‬‬ ‫‪=0‬‬ ‫= ‪x1‬‬ ‫=‬ ‫‪=2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪64‬‬ ‫ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﺮﺑﻊ‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪9−7 2 1‬‬
‫‪( x − )2 −‬‬ ‫‪=0‬‬ ‫= ‪x2‬‬ ‫= =‬
‫‪4‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8 4‬‬
‫‪9 7‬‬ ‫‪9 7‬‬
‫‪( x − + )( x − − ) = 0‬‬
‫‪4 8‬‬ ‫‪8 8‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪( x − )( x − ) = 0‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫)‪( x − )( x − 8) ⇒ ( x1 = )( x2 = 8‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ را دارا اﻧﺪ ‪ ax2+bx+x=0….1‬در اﻳﻨﺠﺎ ‪ b,a‬و‪ c‬اﻋﺪاد ﺛﺎﺑـﺖ ﺑـﻮده در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ‪ x‬ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اول ‪ :‬ﻫﺮ ﮔﺎه ‪x=0‬ﺑﺎﺷﺪ ‪ -:‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺷﻜﻞ ذﻳﻞ را ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﺻﻠﻪ دو ﺟﺬر ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﻣﺨﺘﻠﻒ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﺬر آن ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ‪ ax2+bx=0‬اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪x ( ax + b ) = 0‬‬
‫‪b‬‬
‫‪x1 = 0‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪x2 = −‬‬
‫‪a‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دوم‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ B = 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬آﻧﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﺸﻮد ‪ ax 2 + c = 0‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺟـﺬر ﺣﻘﻴﻘـﻲ دارد ﻳـﺎ‬
‫ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻼﻣﻪ ‪ a‬و‪ c‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﻃﻮرﻳﻜﻪ ‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ -:‬اﮔﺮ ‪ a‬و‪ c‬ﻫﻢ ﻋﻼﻣﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺬور ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺟﺬور آن ﻏﻴﺮ ﺣﻘﻴﻘـﻲ ﻳـﺎ ﻣﻮﻫـﻮ ﻣـﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷـﺪ ﻳـﺎ ﮔﻔﺘـﻪ ﻣﻴﺸـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺬر ﻧﺪارد ‪.‬‬
‫ب‪ :‬اﮔﺮ ‪ b‬و‪ c‬ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ دو ﺟﺬر ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺴﺎوي و ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ دارد ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه‪b=0‬و ‪ c=0‬ﺑﺎﺷﻨﺪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺷﻜﻞ ذﻳﻞ را ﻣﻴﮕﺮدد ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﺻﻠﻪ دو ﺟﺬر ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﻫـﺮ دو ﻣﺴـﺎوي‬
‫ﺑﻪ ﺻﻔﺮ دارد ‪.‬‬
‫‪ax 2 = a / : a‬‬
‫‪x2 = 0‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻬﺎرم‪ a -:‬ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺷﺪه ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ زﻳﺮا ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ درﺟﻪ اول ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪x⋅x = 0‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﭘﻨﺠﻢ ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ b ≠ 0 ، c ≠ 0‬و ‪ c ≠ 0‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ -:‬دراﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫‪x1 = x 2 = 0‬‬
‫دراﻳﻦ ﺟﺎ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻋﺪد ∆ ﻣﻴﮕﺮدد ﻃﻮرﻳﻜﻪ ‪:‬‬

‫‪ -1‬اﮔﺮ ‪ ∆ > 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ دو ﺟﺬر ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﻣﺨﺘﻠﻒ دارد‪.‬‬
‫‪ -‬اﮔﺮ∆ ﻣﺮﺑﻊ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮ دو ﺟﺬر آن ﻧﺎﻃﻖ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ -‬اﮔﺮ ∆ ﻣﺮﺑﻊ ﻛﺎﻣﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻫﺮ دو ﺟﺬر آن ﻏﻴﺮ ﻧﺎﻃﻖ ﻳﺎ اﺻﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫‪b‬‬
‫‪x1 = x2 = −‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬ ‫‪ -2‬اﮔﺮ ‪ ∆ = 0‬ﺑﺎﺷﺪ ‪ -:‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ داراي دو ﺟﺬر ﻣﺴﺎوي ﻳﺎ ﻳﻚ ﺟﺬر ﻣﻀﺎﻋﻒ دارد ‪:‬‬
‫‪2a‬‬
‫‪ -3‬اﮔﺮ ‪ ∆ < 0‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ -:‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺬور ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﺪارد ﺑﻠﻜﻪ ﺟﺬور آن ﻏﻴﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻳﺎ ﻣﻮﻫﻮﻣﻲ و ﻳﺎ اﻋﺪاد ﻣﺨﻄﻂ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺬر ﻧﺪارد ‪.‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‪ -:‬ﻫﺮﮔﺎه در ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟـﻪ ‪ a‬و‪ c‬ﻣﺨـﺎﻟﻒ اﻟﻌﻼﻣـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ ﻫﻤﻴﺸـﻪ دو ﺟـﺬر ﺣﻘﻴﻘـﻲ و ﻣﺨﺘﻠـﻒ دارد زﻳـﺮا‬
‫‪ ∆ > 0‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪1:‬‬ ‫‪3x 2 + 5 x = 0‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺟﺬور ذﻳﻞ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪2 : 4x 2 + 8 = 0‬‬
‫‪x=0‬‬
‫‪b=0‬‬
‫‪3x 2 + 5x = 0‬‬ ‫دو ﺟﺬر ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻳﻜﻲ آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ‪ c=0‬اﺳﺖ‬
‫‪x (3 x + 5 = 0‬‬
‫ﺑــﻪ ﻋﻼﻣــﻪ ‪ A 4 x 2 + 8 ≠ 0‬و ‪ c‬راﺟﻊ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﭼﻮن ‪ a‬و‪ c‬ﻫﻢ ﻋﻼﻣﻪ اﻧﺪ‬
‫‪5‬‬
‫‪x1 = 0‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪x2 = −‬‬ ‫ﻟﺬا ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺬر ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﺪارد‬
‫‪3‬‬
‫‪4 : 4 x 2 + 12 x + 3 = 0‬‬
‫‪3 : 3x 2 − 7 x + 2 = 0‬‬ ‫‪∆− = b − 2 − ac‬‬
‫‪a≠0‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪b≠0‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪c≠0‬‬ ‫‪∆− = b 2 − 4 * 3 = 36 − 12‬‬
‫‪∆− = 24 > 0‬‬
‫‪∆ = b 2 − 4 ac‬‬
‫‪= ( −7) 2 − 4 * 3 * 2‬‬
‫ﭼﻮن ‪ ∆ > 0‬و ﻳﻚ ﻣﺮﺑﻊ ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻣﻌﺎدﻟﻪ دو ﺟﺬر ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ و ﻧﺎ ﻃﻖ دارد‪.‬‬
‫‪49 − 94 = 25 > 0‬‬
‫ﭼﻮن ‪ ∆− > 0‬و ﻣﺮﺑﻊ ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ ﻟﺬا دو ﺟﺬر ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﻏﻴﺮ ﻧﺎﻃﻖ ﻳﺎ اﺻﻢ دارد‪.‬‬
‫رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﺿﺮاﻳﺐ ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ‬
‫درﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ b,a ax2+bx+c=0‬و ‪ c‬را ﺿﺮاﻳﺐ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ و درﻋﻴﻦ زﻣﺎن ‪ a‬را ﺑﺎ ‪ b‬و ﻫﻤﭽﻨﺎن ‪ b‬را ﺑﺎ ‪ c‬ﺿﺮاﻳﺐ ﻣﺠﺎور ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ‪.‬‬
‫∆ ‪−b+‬‬
‫= ‪x1‬‬ ‫‪..... 1‬‬
‫‪2a‬‬ ‫دراﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺬور از اﻳﻦ راﺑﻴﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ‪:‬‬
‫∆ ‪−b−‬‬
‫= ‪x2‬‬ ‫‪..... 2‬‬
‫‪2a‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺟﺬور ‪ -:‬اﮔﺮ رواﺑﻂ ﻳﻚ و دو را ﻃﺮف ﺑﻪ ﻃﺮف ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ‬
‫‪− b + ∆ − b − ∆ 2b‬‬ ‫‪b‬‬
‫= ‪x1 + x 2‬‬ ‫‪,‬‬ ‫=‬ ‫‪=−‬‬
‫‪2a‬‬ ‫‪2a‬‬ ‫‪2a‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪b‬‬
‫‪s = x1 + x 2 = −‬‬
‫‪a‬‬
‫اﮔﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺟﺬور را ﺑﻪ ‪ s‬ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺟﺬور‪ -:‬اﮔﺮ رواﺑﻂ ﻳﻚ و دو را ﻃﺮف ﺑﻪ ﻃﺮف ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ داﺷﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫∆ ‪−b± ∆ −b− ∆ −b+ ∆ 2‬‬ ‫∆‬
‫= ‪x1 − x 2‬‬ ‫=‬ ‫‪,‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪2a‬‬ ‫‪2a‬‬ ‫‪2a‬‬ ‫‪2a‬‬ ‫‪a‬‬
‫اﮔﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺟﺬور را ﺑﻪ ‪ M‬ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫∆‬
‫= ‪M = x1 − x 2‬‬
‫‪a‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺟﺬور‪ -:‬اﮔﺮ رواﺑﻂ ﻳﻚ و دو را ﻃﺮف ﺑﻪ ﻃﺮف ﺿﺮب ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ‪:‬‬
‫) ‪ − b + ∆   − b − ∆  ( −b ) 2 − ( ∆ ) 2 b 2 − (b 2 − 4ac‬‬ ‫‪b 2 − b 2 + 4 ac 4 ac c‬‬

‫‪x1 ⋅ x 2 = ‬‬ ‫‪⋅‬‬
‫‪ ‬‬
‫=‪‬‬
‫‪‬‬ ‫=‬ ‫⇒‬ ‫= ‪= 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2a‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪2a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4a 2‬‬ ‫‪4a 2‬‬ ‫‪4a 2‬‬ ‫‪4a‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪c‬‬
‫= ‪P = x1 ⋅ x2‬‬ ‫اﮔﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺟﺬور را ﺑﻪ ‪ P‬ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ دارﻳﻢ ‪:‬‬
‫‪a‬‬
‫‪x1 + x 2 = ( x1 + x 2 ) 2 − 2 x1 ⋅ x 2 = s 2 − 2 p‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺟﺬور‪ -:‬از ﻓﺼﻞ ﺳﻮم داﺷﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ‪:‬‬

‫‪x1 + x 2 = s 2 − 2 p‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻜﻌﺒﺎت ﺟﺬور ‪ -:‬ﻫﻤﭽﻨﺎن از ﻓﺼﻞ ﺳﻮم داﺷﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ‪:‬‬
‫‪x1 + x 2 = ( x1 + x 2) 3 − 3 x1 ⋅ x 2 ( x1 + x 2 ) = s 3 − 3 ps‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪x1 + x 2 = s 3 − 3 ps‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1: x 2 + 7 x + 6 = 0‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪s = − = − − = −7‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪3‬‬
‫∆‬ ‫‪b 2 − 4 ac‬‬ ‫‪ x1‬را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬ ‫درﻣﻌﺎدﻻت ذﻳﻞ‪ x12+x22,P,M,s‬و ‪+x23‬‬
‫= ‪M‬‬ ‫=‬ ‫‪= 49 − 4 ⋅ 1 ⋅ 6 = 49 − 24 = 25 = 5‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪c 6‬‬
‫‪P= = =6‬‬
‫‪a 1‬‬
‫‪x1 + x 2 = s 2 − 2 p ( −7 ) 2 − 2 ⋅ 6 = 49 − 16 = 37‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x1 + x 2 = s 3 − 3 ps = ( −7 ) 3 − 3 ⋅ (6)( −7) = 343 + 126 = −217‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2 : 4 x 2 − 3x = 0‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪3 3‬‬
‫‪s=−‬‬ ‫= ‪=−‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪4 4‬‬
‫∆‬ ‫‪b 2 − 4 ac‬‬ ‫‪3‬‬
‫= ‪M‬‬ ‫=‬ ‫= ‪= 9 − 4⋅4⋅0‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪c 0‬‬
‫‪P= = =0‬‬
‫‪a 4‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬
‫= ‪x1 + x 2 = s 2 − 2 p = ( ) 2 − 2 ⋅ 0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3 27‬‬
‫= ⋅ ‪x1 + x 2 = s 3 − 3 ps =   − 3 ⋅ 0‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4 64‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺷﺎره ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ را در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ داراي دو ﺟﺬر ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ اﺷﺎره آن را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار دﻫﻴﺪ؟‬
‫از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ اﺷﺎره دو ﻋﺪد ﺑﻪ اﺷﺎره ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب آﻧﻬﺎ و اﺷﺎره ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ آﻧﻬﺎ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ ﭘﺲ ﺟﺪول ذﻳﻞ را ﻣـﺎ در ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ اﺷـﺎره‬
‫ﺟﺬور ﻛﻤﻚ ﻣﻴﻜﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ‪ax2+bx+c=0‬‬
‫‪X2>0 ، X1>0‬‬
‫‪P>0‬‬ ‫‪S>0‬‬
‫‪S<0‬‬
‫‪X2<0 ، X1<0‬‬
‫‪S>0‬‬
‫‪X2>0 ، X1<0‬‬
‫‪P<0‬‬ ‫‪S<0‬‬
‫‪X2<0 ، X1>0‬‬
‫‪X2| > |x1‬‬
‫‪−b‬‬ ‫‪c‬‬
‫= ‪ S‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﭘﺲ درآﺧﺮﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺷﺎره ﺟﺬور ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺷﺎره ‪ b,a‬و‪ c‬ﻣﻴﮕﺮدد‬ ‫از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ = ‪ P‬و‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻨﻜﻪ از ﺟﺪول ﻣﺬﻛﻮر ﻧﺘﺎﻳﺞ ذﻳﻞ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬از ﻫﻢ اﺷﺎره ﺑﻮدن ﺿﺮاﻳﺐ ﻣﺠﺎور ﺟﺬر ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ‪.‬‬
‫ب‪ -:‬از ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻻﺷﺎره ﺑﻮدن ﺿﺮاﻳﺐ ﻣﺠﺎور ﺟﺬر ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ‪.‬‬
‫‪1 : 3x 2 − 7 x − 1 = 0‬‬
‫اﺷﺎره ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻻت ذﻳﻞ را ﺗﻌﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪∆ = 49 − 12 = 0‬‬ ‫‪2 : 2x 2 − x + 1 = 0‬‬
‫‪3x 2 − 7 x − 1 = 0‬‬ ‫‪∆ = 1 − 4 ⋅ 2 ⋅1 = −7 < 0‬‬
‫ﺟﺬر ﻧﺪارد ﻟﺬا اﺷﺎره ﺟﺬور ﻫﻢ‬

‫)‪(+‬‬ ‫)‪(−‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪه ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫دو ﺟﺬر دارد‬
‫ﻫﻢ ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫‪3‬‬ ‫‪: 3x 2 − 9 x + 4 = 0‬‬
‫‪∆ = 92 − 4 ⋅ 3 ⋅ 4‬‬
‫‪∆ = 81 − 48 = 33 > 0‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺟﺬر ﻣﺜﺒﺖ و ﻳﻚ ﺟﺬر ﻣﻨﻔﻲ دارد‪.‬‬
‫‪3x 2 − 9 x + 4 = 0‬‬
‫دو ﺟﺬر دارد‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫)‪(+‬‬ ‫)‪(+‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ دو ﺟﺬر ﻣﺜﺒﺖ دارد‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ دوم را ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ دو ﺣﺎﻟﺖ ذﻳﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻴﻢ ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﮔﺮ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ‪ x1‬و‪ x2‬ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻣﻌﺎدﻟﻪ را از اﻳﻦ راﺑﻄﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪:‬‬
‫‪x 2 − ( x1 + x 2 ) x + x1 ⋅ x 2 = 0‬‬
‫‪ -2‬اﮔﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ و ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ‪ s‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ و ‪ P‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻣﻌﺎدﻟﻪ از اﻳﻦ ﻓﻮرﻣﻮل درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪:‬‬
‫‪x 2 − sx + p = 0‬‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم دﻳﮕﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ذﻳﻞ را در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ‪:‬‬
‫‪ax 2 + bx + c = 0....1‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻛﻪ درﺟﻪ دوم ﻛﻪ ﺟﺬور آن ﺗﻨﺎﻇﺮ )ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ ( ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﺎﻓﻲ ﻳﺴﺖ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫‪ -x ، x‬ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻛﻪ ﺟﺬور آن ﻋﻜﺲ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﺎﻓﻲ ﻳﺴﺖ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ 1/x ،x‬ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻛﻪ ﺟﺬور آن ‪ n‬ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﺎﻓﻲ ﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ x‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ x-n‬ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻛﻪ ﺟﺬور آن ‪ n‬ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻛﻤﺘﺮ از ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﺎﻓﻲ ﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ x+n ، X‬ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻛﻪ ﺟﺬور ‪ K‬ﭼﻨﺪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﺎﻓﻲ ﻳﺴﺖ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ x/K , x‬ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻛﻪ ﺟﺬور ‪ K‬ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻜﺲ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﺎﻓﻲ ﻳﺴﺖ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ K/x ، x‬ﻗﺮار دﻫﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻛﻪ ﺟﺬور آن ﻋﻜﺲ ‪ K‬ﭼﻨﺪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﺎﻓﻲ ﻳﺴﺖ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ 1/kx، x‬ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫‪ -8‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻛﻪ ﺟﺬور آن ﻣﺮﺑﻊ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﺎﻓﻲ ﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ ، x‬ﺟﺬر ‪ x‬ﻗﺮار داد ﺑﻌﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ﻧﺎﻃﻖ ﺳﺎزﻳﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪2:−‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪0 .3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪x 2 − (−‬‬ ‫‪+ 0 . 3 ) x + ( − )( 0 . 3 ) = 0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪x 2 − (− +‬‬ ‫‪)x − −‬‬ ‫‪=0‬‬
‫‪2 10‬‬ ‫‪2 10‬‬
‫‪−5+3‬‬ ‫‪3‬‬
‫( ‪x2 −‬‬ ‫‪)x −‬‬ ‫‪=0‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪x2 + x −‬‬ ‫‪= 0 ⋅ 20‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪20 x 2 + 4 x − 3 = 0‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ را ﺗﺮﺗﻴﺐ دﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﺟﺬور آن ذﻳﻼً داده ﺷﺪه اﺳﺖ ؟‬
‫‪ -2‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ را ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ و ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺟﺬور آن ذﻳﻼً اراﻳﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪−3‬‬
‫= ‪1: s‬‬ ‫‪P=2‬‬
‫‪4‬‬ ‫= ‪2:s‬‬
‫‪a‬‬
‫‪,‬‬ ‫=‪P‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪3: s = 4‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪p=0‬‬
‫‪x 2 − sx + p = 0‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪x 2 − sx + p = 0‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪x − sx + p = 0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x 2 − (−‬‬ ‫‪)x + 2 = 0‬‬ ‫‪x 2 − 4x = 0‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪a b‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪x2 −‬‬ ‫‪+ = 0 /⋅ ab‬‬
‫‪x + x + 2 = 0 /⋅ 4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪b a‬‬
‫‪4‬‬
‫‪4x + 3x + 8 = 0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪abx 2 − a 2 + b 2 = 0‬‬
‫‪ -3‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم را ﺑﺪﺳﺖ آرﻳﺪ ﻛﻪ ﺟﺬور آن ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪x 2 + 3x + 2 = 0‬‬ ‫‪2 x 2 − 5x + 2 = 0‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﺗﻨﺎﺿﺮ ﺟﺬور ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ‬ ‫‪x = −x‬‬
‫=‪x‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪2( − x ) 2 − 5( − x ) + 2 = 0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪( ) 2 + 3( ) + 2 = 0‬‬ ‫‪2 x 2 + 5x + 2 = 0‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪1 3‬‬
‫‪+ + 2 = 0 /⋅ x 2‬‬ ‫‪ -4‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم را ﺑﺪﺳﺖ آرﻳﺪ ﻛﻪ ﺟﺬور آن ﻋﻜﺲ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ x2+3x+2=0‬ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪x2 x‬‬
‫‪1 + 3x + 2 x 2 = 0‬‬
‫‪2 x 2 + 3x + 1 = 0‬‬
‫‪ -5‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ را ﺑﺪﺳﺖ آرﻳﺪ ﻛﻪ ﺟﺬور آن ﺑﻘﺪر ‪ 3‬از ﺟﺬور ‪ 4x2+3x-1=0‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪= x = x−n = x−3‬‬ ‫‪4 x 2 + 3x − 1 = 0‬‬
‫‪4( x − 3) 2 + 3( x − 3) − 1 = 0‬‬ ‫ﺷﺮط ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮدن ﺟﺬور ﺑﻘﺪر ‪. n‬‬
‫‪4( x 2 − 6 x + 9) + 3 x − 9 − 1 = 0‬‬
‫‪4 x 2 − 24 x + 36 + 3 x − 9 − 1 = 0‬‬
‫‪4 x 2 − 21x + 26 = 0‬‬
‫‪ -6‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ را ﺑﺪﺳﺖ آرﻳﺪ ﻛﻪ ﺟﺬور آن ﺑﻘﺪر ‪ 4‬از ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ 6x2-9x=0‬ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﺷﺮط ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮدن ﺟﺬور ﺑﻘﺪر ‪. n‬‬ ‫‪x = x+n = x+4‬‬ ‫‪6x2 + 9x = 0‬‬
‫‪6( x + 4) 2 − 9( x + 4) = 0‬‬
‫‪6( x 2 + 8 x + 16) − 9 x − 36 = 0‬‬
‫‪6 x 2 + 48 x + 96 − 9 x − 36 = 0‬‬
‫‪6 x 2 + 39 x + 60 = 0 / : 3‬‬
‫‪2 x 2 + 13 x + 20 = 0‬‬
‫‪ -7‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ را ﺑﺪﺳﺖ آرﻳﺪ ﻛﻪ ﺟﺬور آن ‪ 3‬ﭼﻨﺪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ x2+2x+-8=0‬ﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪x x‬‬
‫=‪x‬‬ ‫=‬ ‫‪x 2 + 2 x + −8 = 0‬‬
‫ﺷﺮط ‪ k‬ﭼﻨﺪ ﺑﻮدن ﺟﺬور‪.‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪( ) 2 + 2( ) − 8 = 0‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪2x‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪− 8 = /⋅ 9‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ -8‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ را ﺑﺪﺳﺖ‬
‫‪x + 6 x − 72‬‬
‫‪2‬‬
‫آرﻳﺪ ﻛﻪ ﺟﺬور آن ‪ 4‬ﭼﻨﺪ ﻋﻜﺲ ﺟﺬور‬
‫‪k 4‬‬
‫= =‪x‬‬ ‫‪2 x 2 − 3x + 1 = 0‬‬
‫‪x x‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ 2x2-3x+1=0‬ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪2( ) 2 − 3( ) + 1 = 0‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪16 12‬‬
‫‪2( − ) + 1 = 0 / ⋅ x 2‬‬
‫‪ x 2 x‬ﺷﺮط ‪ K‬ﭼﻨﺪ ﻋﻜﺲ ﺟﺬور‪.‬‬
‫‪32 − 12 x + x 2 ⇒ x 2 − 12 x + 32 = 0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ -9‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ را ﺑﺪﺳﺖ‬

‫=‪x‬‬
‫=‬ ‫‪x 2 + 9 x + 20 = 0‬‬
‫‪kx 5 x‬‬
‫آرﻳﺪ ﻛﻪ ﺟﺬور آن ﻋﻜﺲ ‪ 5‬ﭼﻨﺪ ﺟﺬور‬
‫‪1 2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ ( 5 x ) + 9( 5 x ) + 20 = 0‬ﺷﺮط ﻋﻜﺲ ‪ k‬ﭼﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ x2+9x+20=0‬ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪2‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪⇒ 500 x 2 + 45 x + 1 = 0‬‬
‫‪25 x‬‬ ‫‪5x‬‬
‫‪ -10‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ را ﺑﺪﺳﺖ آرﻳﺪ ﻛﻪ ﺟﺬور آن ﻣﺮﺑﻊ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ 4x2-x-3=0‬ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﺷﺮط ﻣﺮﺑﻊ ﺟﺬور‬ ‫اﻣﺘﺤﺎن‬
‫‪x= x‬‬ ‫‪4x2 − x − 3 = 0‬‬

‫‪4( x ) 2 − x − 3 = 0‬‬ ‫‪4x2 − x − 3 = 0‬‬
‫‪(4 x + 3)( x − 1) = 0‬‬
‫‪4x − x − 3 = 0‬‬
‫‪3‬‬
‫‪(4 x − 3) 2 = ( x ) 2‬‬ ‫‪x1 = , x2 = 1 = 0‬‬
‫‪4‬‬
‫‪16 x 2 − 24 x + 9 = x‬‬ ‫‪16 x − 25 x + 9 = 0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪16 x 2 − 25 x + 9 = 0‬‬ ‫‪(16 x − 9)( x − 1) = 0‬‬

‫‪9‬‬
‫= ‪x1‬‬ ‫‪, x2 = 1 = 0‬‬
‫‪16‬‬
‫‪ -11‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ را ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ اﮔﺮ ﺟﺬور آن ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ x2-3x-18=0‬ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪1‬‬
‫= ‪b: x‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪c: x = x+n = x+‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻋﻜﺲ ﺟﺬور ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫‪1 2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ 3/2‬ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫(‬ ‫‪2‬‬
‫‪) − 3( ) − 18 = 0‬‬ ‫‪x 2 − 3 x − 18 = 0‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1 3‬‬ ‫‪( x + ) 2 − 3( x + ) − 18 = 0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪− − 18 = 0 /⋅ x 2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪x + 3x + − 3x − − 18 = 0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1 − 3x − 18 x 2 = 0 / : −1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪18 x 2 + 3x − 1 = 0‬‬ ‫‪4 x + 12 x + 9 − 12 x − 9 − 72 = 0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪a : x = − x‬ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫‪4 x 2 − 72 = 0 / : 4‬‬

‫‪x 2 − 18 = 0‬‬
‫‪( − x ) − 3( − x ) − 18 = 0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x 2 + 3 x − 18 = 0‬‬
‫‪d:‬‬ ‫‪x= x−n= x−6‬‬ ‫‪x x‬‬

‫ﺑﺎ اﻧﺪازه ‪ 6‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ e :‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ 6‬ﭼﻨﺪ ﺟﺬور ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫=‪x‬‬ ‫=‬
‫‪x − 3 x − 18 = 0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪k 6‬‬
‫‪( x − 6) 2 − 3( x − 6) − 18 = 0‬‬ ‫‪x 2 − 3 x − 18 = 0‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪x 2 − 12 x + 36 − 3 x + 18 − 18 = 0‬‬ ‫‪( ) 2 − 3( ) − 18 = 0‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪x 2 − 15 x + 36 = 0‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪3x‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪− 18 = 0 * 36‬‬
‫‪36 6‬‬
‫‪x 2 − 18 x − 642 = 0‬‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻓﻜﺮي ﻳﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻓﻜﺮي ﻣﺮﺑﻮط اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻓﻜـﺮي ﻣﻌـﺎدﻻت درﺟـﻪ‬
‫دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﺣﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻋﺪدي از ‪ 5‬ﭼﻨﺪ ﻋﺪد دﻳﮕﺮ ﺑﻘﺪر ‪ 1‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻳﻦ دو ﻋﺪد ‪ 32‬ﺑﺎﺷﺪ اﻋﺪاد از ﻛﺪام ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ‪.‬‬
‫‪X‬ﻋﺪد اول‬
‫‪5x+1‬ﻋﺪد دوم‬
‫‪x (5 x + 1) = 32‬‬
‫‪5 x 2 + x = 32‬‬ ‫‪ -2‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻳﻚ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ‪56‬ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ و ﻣﺤﻴﻂ آن ‪ 30‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ ﻃﻮل و ﻋﺮض اﻳﻦ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫‪5 x + x − 32 = 0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ S=56m2‬ﻣﺴﺎﺣﺖ‬
‫‪X1‬‬
‫‪ P=30‬ﻣﺤﻴﻂ‬
‫‪X2‬‬ ‫‪X2‬‬
‫‪ = x1⋅ x 2 = 56‬ﻋﺮض ‪ x‬ﻃﻮل =‪ s‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ‬
‫‪X1‬‬
‫‪ P = 2( x1 + x 2) = 30 / : 2 = x1 + x 2 = 15‬ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ‬
‫‪S 2 − sx + p = 0‬‬
‫‪x 2 − 15 x + 56 = 0‬‬ ‫‪x1 = 7 m‬‬ ‫‪x2 = 8‬‬
‫‪( x − 8 )( x − 7 = 0‬‬
‫‪ -3‬دو ﻋﺪد ﻣﺘﻮاﻟﻲ را ﻣﻌﻠﻮم ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب آﻧﻬﺎ ‪ 552‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫?=‪= x‬‬
‫? =‪= x +1‬‬
‫ﻋﺪد دوم‬
‫‪x ( x + 1) = 552‬‬
‫‪x 2 + x = 552 = 0‬‬
‫‪ -4‬دو ﻋﺪد ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺗﺎق را درﻳﺎﺑﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺎوي ‪ 783‬ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫? = ‪ = 2 x + 1‬ﻋﺪد اول‬
‫? = ‪ = 2 x + 3‬ﻋﺪد دوم‬
‫‪( 2 x + 1)( 2 x + 3 ) = 783‬‬
‫‪4 x 2 + 8 x + 3 = 783‬‬
‫‪4 x 2 + 8 x − 780 = 0 / : 4‬‬
‫‪x 2 + 2 x − 195 = 0‬‬
‫‪ -5‬دو ﻋﺪد ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺟﻔﺖ را درﻳﺎﺑﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب آﻧﻬﺎ ‪ 1088‬ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪= 2x‬‬
‫‪= 2x + 2‬‬
‫‪ 2 x ( 2 x + 2 ) = 1088‬ﻋﺪد دوم‬
‫‪4 x 2 + 4 x − 1088 = 0 / : 4‬‬
‫‪x 2 + x − 272 = 0‬‬
‫‪ -6‬ﻣﺠﻤﻮع دو ﻋﺪد ‪ 18‬و ﺿﺮب ﺷﺎن ‪ 45‬اﺳﺖ آن دو ﻋﺪد از ﻛﺪام ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ؟‬
‫‪= x1‬‬
‫‪ = x‬ﻋﺪد اول‬
‫‪2‬‬
‫‪ x + x = 18 = s   x 2 − sx + p = 0‬ﻋﺪد دوم‬
‫‪  2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x1 * x 2 = p‬‬ ‫‪  x − 18 x + 45 = 0‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ دوم‬
‫ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﻛﻪ در آن اﻗﻼً ﺗﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﺠﻬﻮﻟﻬﺎ درﺟﻪ دوم و ﻳـﺎ ﺣﺎﺻـﻞ ﺿـﺮب ﻣﺠﻬﻮﻟﻬـﺎ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد و ﻣﻌﺎدﻟﻪ دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﺿﺮوري ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺎدﻟﻪ آن از درﺟﻪ اول و دﻳﮕﺮ آن از درﺟﻪ دوم ﻳﺎ ﺗـﻮان ﻣﺠﻬﻮﻟﻬـﺎ ﻳـﺎ در ﺣﺎﺻـﻞ‬
‫ﺿﺮب ﻣﺠﻬﻮل ﻫﺎ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت ﻗﻴﻤﺖ ﻳﻜـﻲ از ﻣﺠﻬﻮﻟﻬـﺎ را از ﻣﻌﺎدﻟـﻪ درﺟـﻪ اول از ﺟـﻨﺲ ﻣﺠﻬـﻮل دﻳﮕـﺮ ﺑﺪﺳـﺖ آورده آن را در‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻣﻴﮕﺬارﻳﻢ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﺑﺪﺳـﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺣـﻞ آن ﻗﻴﻤـﺖ ﻳـﻚ ﻣﺠﻬـﻮل ﺣﺎﺻـﻞ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد و ﺑﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ آن در راﺑﻄﻪ ﻣﺠﻬﻮل دﻳﮕﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي آن ﻣﺠﻬﻮل ﻧﻴﺰ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻣﻌﺎدﻟﻪ آن در ﻫﺮ دو ﻣﺠﻬﻮل از درﺟﻪ دوم ﻣﺠﻬﻮل ﻫﺎ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻫﺎي ﺣﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ اول ﺣﻞ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺎدﻻت آﻧﻬﺎ درﺟﻪ دو در ﺗﻮان ﻣﺠﻬﻮﻟﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت ﻗﻴﻤﺖ ﻳﻜﻲ از ﻣﺠﻬﻮﻟﻬﺎ را از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺑﺪﺳﺖ آورده در ﻣﻌﺎدﻟﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﻴﮕـﺬارﻳﻢ ﺑـﺎ ﺣـﻞ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻳﻜﻲ از ﻣﺠﻬﻮﻟﻬﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ و ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺘﻦ آﻧﻬﺎ در راﺑﻄﻪ ﻣﺠﻬﻮل دﻳﮕﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎ آن ﻣﺠﻬﻮل ﻧﻴﺰﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ x − y = 12 ⇒ x = y + 12‬‬
‫‪1:‬‬
‫‪ xy = 108‬‬ ‫‪ -1‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدﻻت دو ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ درﺟﻪ دوم ذﻳﻞ را ﺣﺎل ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪( y + 12 ) y = 108 = 0‬‬
‫‪y 2 + 12 y − 108 = 0‬‬ ‫‪ x 2 + y 2 = 146‬‬
‫‪2:‬‬
‫‪( y + 18 )( y − 6 ) = 0‬‬ ‫‪ x + y = 16 ⇒ y = 16 − x‬‬
‫‪y 1 = − 18‬‬ ‫‪x2 = 6‬‬
‫‪x 2 + (16 − x ) 2 − 146 = 0‬‬
‫‪x 1 = y + 12‬‬
‫‪x 1 = − 18 + 12‬‬
‫‪x 2 + 256 − 32 x + x 2 − 146 = 0‬‬
‫‪x1 = − 6‬‬ ‫‪2 x 2 − 32 x + 110 = 0 / : 2‬‬
‫‪x 2 = y 2 + 12‬‬ ‫‪x 2 − 16 x + 55 = 0‬‬
‫‪x 2 = 6 + 12‬‬ ‫‪( x − 11 )( x − 5 ) = 0‬‬
‫‪x 2 = 18‬‬
‫‪x1 = 11‬‬ ‫‪x2 = 5‬‬ ‫‪x 1 = 11 , x 2 = 5‬‬
‫‪x1 = − 6‬‬ ‫‪x 2 = 18‬‬
‫‪y 1 = − 18‬‬ ‫‪y2 = 6‬‬
‫‪y1 = 5‬‬ ‫‪y 2 = 11‬‬ ‫‪y 1 = 5 , y 2 = 11‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺷﺎره ﺗﺮﻳﻨﻮم درﺟﻪ دوم‬
‫ﻣﻴــﺪاﻧﻴﻢ ﻛــﻪ ﺷــﻜﻞ ﻛﻠــﻲ اﻳــﻦ ﺗﺮﻳﻨــﻮم ﻫــﺎ ﭼﻨــﻴﻦ اﺳــﺖ ‪ ax2+bx+c:‬ﺑــﺮاي آﺳــﺎﻧﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ اﺷــﺎره آن ﺑــﻪ ‪ y‬ﻧﺸــﺎن ﻣﻴــﺪﻫﻴﻢ‬
‫‪. y=ax2+bx+c…..1‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ‪ x‬را ﻣﺘﺤﻮل و‪ y‬را ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺮاد از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺷﺎره اﻳﻦ ﺗﺮﻳﻨﻮم آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪ x‬اﺷﺎره ﺗﺮﻳﻨﻮم ‪ y‬ﻣﺜﺒﺖ اﺳـﺖ و ﺑـﺮاي ﻛـﺪام ﻗﻴﻤـﺖ ﻫـﺎي ‪ x‬اﺷـﺎره‬
‫ﺗﺮﻳﻨﻮم ‪ y‬ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ اﻳﻦ ﻗﻮاﻋﺪ راﺑﻄﻪ ﻳﻚ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﺮﺑﻊ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻐﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪b 2 − b 2 − 4 ac ‬‬
‫‪y = a ( x +‬‬ ‫)‬ ‫‪ .... 1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2a‬‬ ‫‪4a 2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪b 2 −∆‬‬
‫‪y = a ( x +‬‬ ‫)‬ ‫‪........ 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2 a 4 a 2 ‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ذﻳﻞ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اول‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ ∆ < 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻓﺎده داﺧﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪ x‬ﻣﺜﺖ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳـﻦ اﺷـﺎره‬
‫ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻳﺎ ‪y‬ﻣﺮﺑﻮط اﺷﺎره ‪ a‬ﻣﻴﮕﺮدد ﻳﻌﻨﻲ‬
‫‪a > 0 ⇒ y > 0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a < 0 ⇒ y < 0‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دوم‪ :‬وﻗﺘﻲ ‪ ∆ = 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺴﻤﺖ دوم داﺧﻞ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻣﺘﻮﺳﻂ در راﺑﻄﻪ دو ﺻﻔﺮ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−b‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﭼﻮن ﻗﺴﻤﺖ اول آن ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪ x‬ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‬
‫= ‪x‬‬ ‫‪= 0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2a‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺎزﻫﻢ اﺷﺎره ‪ y‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺷﺎره ‪ a‬ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫ﻃﻮرﻳﻜﻪ ‪:‬‬
‫‪a > 0 ⇒ y ≥ 0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻳﻚ داراي دو ﺟﺬر ‪ x1‬و‪ x2‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه‬
‫‪a < 0 ⇒ y ≤ 0‬‬
‫ﭘﺲ راﺑﻄﻪ دوم ﻃﻮر ذﻳﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﺮده ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ‪ y=a(x-x2)(x-x1)…..3‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ دﻳﺪه ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ اﺷﺎره ‪ y‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ اﺷـﺎره ‪3‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ آن اﺳﺖ ﭘﺲ ﺟﺪول ذﻳﻞ اﺷﺎره ‪ y‬را در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪-α‬‬ ‫‪x1‬‬ ‫‪x2‬‬ ‫‪+α‬‬

‫‪x-x2‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪x-x2‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪+‬‬
‫)‪(x-x1)(x-x2‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪a>0‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪a<0‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬
‫ﺟﺪول ﻓﻮق ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎز ﻫﻢ اﺷﺎره ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻳﺎ ‪ y‬ﻃﻮر ذﻳﻞ اﺑﻪ ﺷﺎره ‪ a‬ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -:‬اﺷﺎره ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻳﺎ ‪ y‬ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪ x‬در ﺧﺎرج ﺟﺬور ) ‪ ( x 2 < x < x1‬ﻫﻢ اﺷﺎره ‪ a‬اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ب‪ -:‬اﺷﺎره ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻳﺎ ‪ y‬ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪ x‬در داﺧﻞ ﺟﺬور ) ‪ ( x1 < x < x 2‬ﺧﻼف اﺷﺎره ‪ a‬اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪1: y = 4x2 + 5x + 7‬‬ ‫اﺷﺎره ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻫﺎي ذﻳﻞ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪∆ = b 2 − 4 ac = 25 − 4 * 4 * 7‬‬
‫‪∆ = 25 − 112 = − 87 < 0‬‬
‫ﺑﻪ اﺷﺎره‪ a‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‬
‫اﺷﺎره ﺗﺮﻳﻨﻮم ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪ (+)(-α , + α)x‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪2 : y = −5 x 2 + 6 x − 3‬‬ ‫‪3 : y = 25 x 2 + 10 x + 1‬‬
‫) ‪∆ − = 9 − ( − 5 )( − 3‬‬ ‫‪∆ − = 25 − 25 ⋅ 1 = 25 − 25 = 0‬‬
‫‪∆ − = 9 − 15 = − 6 < 0‬‬ ‫‪a = 25 > 0 ⇒ y ≥ 0‬‬
‫‪a −5 < 0 ⇒ y < 0‬‬

‫اﺷﺎره ﺗﺮﻳﻨﻮم ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪ x‬ﺑﻪ ﺷﻤﻮل‬
‫ﭘﺲ اﺷﺎره ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻳﺎ ‪ y‬ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺴﺎواﺗﻲ ) ﺟﺬور ﺗﺮﻳﻨﻮم()‪ (+‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ –(- α<x<+ α)x‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪5 : y = x 2 − 8 x + 15‬‬
‫‪4 : y = − 16 + 8 x − x 2‬‬ ‫‪∆− = 16 − 1 ⋅ 15 = 16 − 15‬‬
‫‪− x 2 + 8 x − 16‬‬
‫‪∆− = 1 > 0‬‬
‫) ‪∆ − = 16 − ( − 1 )( − 16‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪x 2 − 8 x + 15 = 0‬‬
‫‪∆ = 16 − 16 = 0‬‬
‫‪a = −1 < 0 ⇒ y ≤ 0‬‬ ‫‪( x − 3)( x − 5) = 0‬‬
‫‪x1 = 3‬‬ ‫‪x2 = 5‬‬ ‫دو ﺟﺬر دارد اﺑﺘﺪا ﺟﺬور درﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ اﺷﺎره ‪a‬ﻣﻴﺒﻴﻨﻴﻢ اﺷﺎره ﺗﺮﻳﻨﻮم ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي‬
‫‪X‬در ﺧﺎرج ﺟﺬور ‪5<x<3‬ﻫﻢ اﺷﺎره ‪a‬ﻳﻌﻨﻲ ‪+‬و در داﺧﻞ ﺟﺬور‬
‫‪ 3<x<5‬ﺧﻼف اﺷﺎره ‪a‬ﻳﻌﻨﻲ )‪ (-‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺷﺎره ﺑﺎ ﻋﻼﻣﻪ ﺗﺮﻳﻨﻮم ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ‬

‫ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪ x‬ﺑﻪ ﺷﻤﻮل ﺟﺬر )‪ (-‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪-α 3 +α‬‬
‫‪Y‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪+‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬
‫ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎي ﻳﻚ ﻣﺘﺤﻮﻟﻪ درﺟﻪ دوم‬
‫درﻫﺮ ﻧﺎﻣﺴﺎواﺗﻴﻜﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﺤﻮﻟﻪ ﻳﻚ و درﺟﻪ آن دو ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎم ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻳﻚ ﻣﺘﺤﻮﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫‪ax‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪+ bx + c > 0‬‬ ‫ﭘﺲ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ax‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪+ bx + c < 0‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ‪ b,a‬و‪ c‬اﻋﺪاد ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮد و ‪ x‬ﻣﺘﺤﻮل اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺣﻞ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻳﻚ ﻣﺘﺤﻮﻟﻪ درﺟﻪ دوم‪:‬‬
‫ﺣﻞ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻮاﻋﺪ ﺗﻌﻴﻦ ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻫﺎي درﺟﻪ دوم ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اول‪ :‬ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ ∆ < 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬ﺑﻪ ﻋﻼﻣﻪ ‪ a‬و ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬اﮔﺮ ‪a‬و ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﻢ ﻋﻼﻣﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪ ( − α , + α ) x‬ﺻﺪق ﻣﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫ب‪ :‬اﮔﺮ ‪a‬و ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﻢ ﻋﻼﻣﻪ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﺑﺮاي ﻫﻴﭻ ﻛﺪام از ﻗﻴﻤﺖ ‪ x‬ﺻﺪق ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺖ ﻣﺘﺤﻮل ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دوم ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ ∆ = 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ اﺷﺎره ‪ a‬و ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻧﻈﺮ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ‪:‬‬
‫‪b‬‬
‫‪ ( x = −‬ﻣﺴـﺎوي ﺑـﻪ ﺻـﻔﺮ‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬اﮔﺮ ‪ a‬و ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﻢ ﻋﻼﻣﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﺎﻣﺴـﺎوات ﺑـﺮاي ﺗﻤـﺎم ﻗﻴﻤـﺖ ﻫـﺎي ‪ x‬ﺻـﺪق ﻣﻴﻜﻨـﺪ ﺑـﻪ )‬
‫‪2a‬‬
‫ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ب‪ :‬اﮔﺮ ‪ a‬و ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻣﺨﺎل اﻟﻌﻼﻣﻪ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﺑﺮاي ﻫﻴﺞ ﻛﺪام از ﻗﻴﻤﺖ ‪ x‬ﺻﺪق ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ ﻳﻌﻴﻦ ‪ x‬ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ ∆ > 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ داراي دو ﺟﺬر ‪ x1‬و‪ x2‬دارد ﭘﺲ اﺑﺘﺪا ﺟﺬر ﻫﺎ را در ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ﺑﺎزﻫﻢ ﺑـﻪ اﺷـﺎره‬
‫‪ a‬و ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻣﻴﺒﻴﻨﻴﻢ ﻃﻮرﻳﻜﻪ ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬اﮔﺮ ‪ a‬و ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﻢ ﻋﻼﻣﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪ x‬در ﺧﺎرج ﺟﺬور ) ‪ ( x 2 < x < x 1‬ﺻﺪق ﻣﻴﻜﻨﺪ ‪.‬‬
‫ب‪ :‬اﮔﺮ ‪ a‬و ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪ x‬در داﺧﻞ ﺟﺬور ) ‪ ( x 2 < x < x 2‬ﺻﺪق ﻣﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎي ذﻳﻞ ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ x‬ﺻﺪق ﻣﻴﻜﻨﺪ؟‬
‫‪1 : 4 x 2 + 7 x + 10 > 0‬‬
‫‪2 :3x2 − 2x + 4 < 0‬‬
‫‪∆ = b 2 − 4 ac‬‬
‫‪∆ = 49 − 4 * 4 * 10‬‬ ‫‪∆ − = b − 2 − ac‬‬
‫‪∆ = 49 − 160 = − 112 < 0‬‬ ‫‪∆ − = 1 − 3 * 4 = − 11 < 0‬‬
‫‪a ⇒ 0‬‬ ‫‪a = 3 > 0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪N > 0‬‬ ‫‪N < 0‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻫﻢ ﻋﻼﻣﻪ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ‬
‫‪N‬ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪(-α+ α)x‬‬ ‫ﻟﺬا ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﺑﺮاي ﻫﻴﭽﻜﺪام از ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي ‪x‬‬
‫ﺻﺪق ﻣﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ‬ ‫∫‬ ‫درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﺧﺎﻟﻲ‬
‫ﻣﺴﺎوات و ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎي ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ دار‬
‫| ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪. | x | :‬‬ ‫ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻼﻣﻪ |‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ وﺟﻮد دارد‪:‬‬

‫‪x > 0‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬ﭘﺲ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ‪ x‬ﻣﺴﺎوي اﺳﺖ ﺑﻪ ‪. |x|=x‬‬ ‫‪ -1‬اﮔﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬آﻧﮕﺎه ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ‪ x‬ﻣﺴﺎوي اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ‪. |x|=0‬‬ ‫‪ -x2 = 0‬اﮔﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ -:‬ﭘﺲ ‪ |x|=-x‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ‪:‬‬ ‫‪ -x3 < 0‬اﮔﺮ‬
‫ﺧﻮاص ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ‪:‬‬
‫| ‪1 :| x | ⋅ | y | = | x ⋅ y‬‬ ‫ﻫﺮﮔﺎه ‪ x‬و‪ y‬دو ﻋﺪد ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﺎﺷﺪ دارﻳﻢ ‪:‬‬
‫| ‪2 :| x | = | x‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫| ‪| x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫ﻗﻀﺎﻳﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ‪:‬‬

‫‪3:‬‬ ‫|=‬ ‫|‬
‫| ‪| y‬‬ ‫‪y‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬اﮔﺮ ﻗﻴﻤﺖ ‪ | x |≥ a‬ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ‪ − a ≤ x ≤ a‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ x ≥ a‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ب‪ -:‬اﮔﺮ ﻗﻴﻤﺖ ‪ | x | ≤ a‬ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه ‪≤ − a‬‬

‫‪ -1‬ﻣﻌﺎدﻻت ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ دار ذﻳﻞ را ﺣﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪1− x‬‬
‫‪1 :| 3 x + 5 | = 7‬‬ ‫|‪2 :‬‬ ‫‪| +4 = 9‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3x + 5 = 7‬‬ ‫‪3x + 5 = −7‬‬ ‫‪1− x‬‬
‫|‬ ‫‪|= 5‬‬
‫‪3x = 2‬‬ ‫‪3 x = − 12‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1− x‬‬ ‫‪1− x‬‬
‫= ‪x‬‬ ‫‪x = −4‬‬ ‫‪= 5 / ⋅ 30 ,‬‬ ‫‪= − 5 /* 3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1 − x = 15 ,1 − x = − 15‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪s = − 4, ‬‬ ‫‪x = − 14‬‬ ‫‪x = 16‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫} ‪s = {− 14 ,16‬‬
‫‪4 :| x 2 | − 5 | x | + 6 = 0‬‬
‫‪3 :| 2 x + 4 | + 6 = 2‬‬
‫‪(| x | − 2 )(| x | − 3 ) = 0‬‬
‫‪| 2 x + 4 |= − 4‬‬
‫‪| x | −2 = 0‬‬ ‫‪| x | −3 = 0‬‬
‫= ‪s‬‬ ‫} ∫{‬ ‫‪x = 2‬‬ ‫‪x = 3‬‬
‫‪x = −2‬‬ ‫‪x = −3‬‬
‫} ‪s = {− 3 , − 2 , 2 , 3‬‬
‫‪ -2‬ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ذﻳﻞ ﺣﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪1 :| 1 − x | < 0‬‬
‫‪2 :| 3 x + 5 | < 3‬‬
‫‪1 − x < 0‬‬
‫‪− 3 < 3x + 5 < 3‬‬
‫) ‪− x < − 1 /* ( − 1‬‬
‫‪− 3 − 53 x < 3 − 5‬‬
‫‪x > 1‬‬
‫‪− 8 < 3x < −2 / :3‬‬
‫| ‪|1 − x‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪< x < −‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﺳﺖ ﻧﺎﻣﺴﺎوات ﻫﺎي اﺳﺖ اﻳﻦ ﻫﻴﭽﮕﺎه ﻛﻮﭼﻚ از ﺻﻔﺮ ﺷﺪه ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻳﻚ ﻋﺪد ﺑﺎ ﺟﺬور ﻳﻚ ﺗﺮﻳﻨﻮم درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ‬
‫ﺗﺮﻳﻨﻮم درﺟﻪ دوم ذﻳﻞ را ﻛﻪ داراي ﺟﺬور ﺣﻘﻴﻘﻲ ‪x1‬و‪ x2‬ﺑﺎﺷﻨﺪ در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ‪:‬‬
‫‪F ( x ) = ax‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪+ bx + c‬‬
‫ﻋﺪد ‪ α‬اﻟﻔﺎ ﺑﺎ ﺟﺬور اﻳﻦ ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮔﺮدد اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ را ﺟﺪول ذﻳﻞ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻣﻮزد‪.‬‬
‫ﺟﺪول ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻋﺪد ‪α‬ﺟﺬور ﺗﺮﻳﻨﻮم ‪f(x)=ax2+bx+c‬‬
‫‪F(α)=0‬‬ ‫‪α =x1 , α=x2‬‬

‫‪X1<α<x2‬‬
‫‪F(x)<0‬‬
‫‪α >x1>x2,α>-b/2a‬‬
‫‪F(x)>0‬‬
‫‪α <x1<x2‬‬
‫‪α<-b/2a‬‬
‫اﻋﺪاد ذﻳﻞ را ﺑﺎ ﺟﺬور ﺗﺮﻳﻨﻮم داده ﺷﺪه ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪1 : f (x) = x2 − 5 x − 6‬‬

‫‪α = −1‬‬
‫‪∆ = b 2 − 4 ac‬‬
‫) ‪∆ = 25 − 4 ⋅ 1 ⋅ ( − 6‬‬
‫‪∆ = 25 + 24 = 49 > 0‬‬
‫‪f ( x ) f = ( − 1) = ( − 1) 2 − 5 ( − 1) − 6 = 1 + 5 − 6 = 6 − 6 = 0‬‬
‫ﭼﻮن ‪F( α)=0‬اﺳﺖ ﻟﺬا اﻋﺪاد‪ -1‬ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺟﺬور ﺗﺮﻳﻨﻮم ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪2 : f ( x ) = 12 x 2 + 7 x + 3‬‬ ‫‪3 : f ( x ) = x 2 + 4 x + 10‬‬

‫‪α = −3‬‬ ‫‪∆ − = 4 − 1 * 10 = 4 − 10‬‬
‫‪∆ = 49 − 4 * 12 * 3‬‬ ‫‪∆ = −6 < 0‬‬
‫‪∆ = 49 − 144 = − 95‬‬
‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ‬
‫ﻣﺎ ﻣﻌﺎدﻻت ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ اول را ﻗﺒﻼً ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮدﻳﻢ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻌﺎدﻻت ﭘـﺎراﻣﺘﺮي ﻣﺮﺑـﻮط ﻣﻌـﺎدﻻت درﺟـﻪ دوم ﻳـﻚ‬
‫ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬
‫ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺷﺮط اﺳﺎﺳﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺿﺮﻳﺐ ‪x2‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ a‬ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﺋﻴﻜﻪ ﺷﺮط و ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ زﻳﺎد اﺳﺖ ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﺟﻬﺖ درﺳﺖ و ﺳﺮﻳﻊ ﻓﻬﻤﻴﺪن آﻧﻬﺎ ﻃﻮر ﺟﺪا ﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺷﺮط ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﺬر ﻣﻌﺎدﻟﻪ داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺟﺬر داده ﺷﺪ ﻫﺮا در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﻴﮕﺬارﻳﻢ ﺑﻌﺪ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ ﻛـﻪ ﺣﺎﺻـﻞ ﻣﻴﮕـﺮدد آن را ﺣـﻞ ﻧﻤـﻮده ﻗﻴﻤـﺖ ﭘـﺎراﻣﺘﺮ را ﺑﺪﺳـﺖ‬
‫ﻣﻴ‪Ĥ‬ورﻳﻢ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ ﺟﺬر اول و دوم از راﺑﻄﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ و ﻳﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺟﺬور ﻛﺎر ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل اول‪ -:‬ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ m‬ﻳﻚ ﺟﺬر ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ‪ -2‬ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫‪3x2 − x + m − 4 = 0‬‬ ‫‪3 x 2 − x − 10 − 4 = 0‬‬

‫‪x = −2‬‬ ‫‪3 x 2 − x − 14 = 0‬‬
‫‪3( − 2 ) 2 − (− 2 ) + m + 4 = 0‬‬ ‫‪( 3 x − 7 )( x + 2 ) = 0‬‬
‫‪12 + 2 + m − 4 = 0‬‬ ‫‪7‬‬
‫= ‪x1‬‬ ‫‪, x2 = −2‬‬
‫‪14 + m − 4 = 0‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪m = − 10‬‬
‫ﻣﺜﺎل دوم ‪ :‬ﻗﻴﻤﺖ ‪ K‬را ﻃﻮر درﻳﺎﺑﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﺬر ذﻳﻞ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺷﻮد ‪.‬‬
‫‪( 2 k + 1) x 2 + 5 x + 2 k 2 + 3 k + 1 = 0‬‬
‫‪x = 0‬‬
‫‪( 2 k + 1 ) 0 2 + 50 + 2 k 2 + 3 k + 1 = 0‬‬
‫‪2k 2 + 3k + 1 = 0‬‬
‫‪( 2 k + 1 )( k + 1 ) = 0‬‬
‫‪1‬‬
‫= ‪k‬‬
‫‪2‬‬
‫‪k = −1‬‬
‫‪ -2‬ﺷﺮط ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﺮدو ﺟﺬر ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻦ داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪:‬‬
‫‪4 x 2 − 2 mx + 1 − m = 0‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ از رواﺑﻂ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ و ﻳﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺟﺬور ﻛﺎر ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ‪.‬‬
‫‪x1 = − 3‬‬ ‫ﻣﺜﺎل اول ‪ -:‬ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ m‬ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ‪ -3، -4‬ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫‪x2 = −4‬‬
‫‪b‬‬
‫‪x1 + x 2 = −‬‬
‫‪a‬‬
‫‪− 2m‬‬
‫= ‪−3−4‬‬
‫‪4‬‬
‫‪m‬‬
‫= ‪−7‬‬ ‫‪⇒ m = − 14‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﺜﺎل دوم ‪ -:‬ﻗﻴﻤﺖ ‪ K‬ﻃﻮر ي ﺗﻌﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻻت ‪، 0.4‬‬

‫‪2x2 + x + k − 4 = 0‬‬ ‫‪ -3/2‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪x1 = 0 . 4‬‬
‫‪3‬‬
‫‪x2 = −‬‬
‫‪2‬‬
‫‪c‬‬
‫= ‪x1 ⋅ x 2‬‬
‫‪a‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪k −4‬‬
‫= ) ‪( 0 . 4 )( −‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪k −4‬‬
‫== ‪0 . 6‬‬ ‫‪⇒ k − 4 = 1 .2 ⇒ k = 5 .2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -3‬ﺷﺮط ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻋﻜﺲ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪2 x 2 − ( m + 1) x − 3 + m = 0‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ن ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ (x1=1/x2) c=a‬ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫= ‪x1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪,c = a‬‬ ‫ﻣﺜﺎل اول‪ -:‬ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ m‬ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ﻋﻜﺲ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫‪x2‬‬
‫‪−3+ m = 2‬‬
‫‪m = 5‬‬
‫ﻣﺜﺎل دوم‪ -:‬ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ K‬ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ﻋﻜﺲ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪4 x 2 + 3 x + k 2 − 3k = 0‬‬
‫‪1‬‬
‫= ‪x1‬‬ ‫‪,c = a‬‬
‫‪x2‬‬
‫‪k 2 − 3k = 4‬‬
‫‪k 2 − 3k − 4 = 0‬‬
‫‪( k − 4 )( k + 1 ) = 0‬‬
‫‪k1 = 4, k 2 = − 1‬‬
‫‪3 mx‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪− 4 x − 2m + 1 = 0‬‬ ‫‪ -4‬ﺷﺮط ﺗﻌـﻴﻦ ﭘـﺎراﻣﺘﺮ آﻧﺴـﺖ ﻛـﻪ ﺣﺎﺻـﻞ ﺟﻤـﻊ و ﻳـﺎ ﺣـﻞ ﺿـﺮب ﺟـﺬور ﻣﺴـﺎوي ﺑـﻪ ﻳـﻚ‬
‫‪s =5‬‬ ‫ﻣﻘﺪارﻣﻌﻴﻦ داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪b‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ از ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ و ﻳﺎ از ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺟﺬور ﻛﺎر ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ‪.‬‬
‫‪s = −‬‬
‫‪a‬‬
‫‪−4‬‬
‫‪5= −‬‬
‫‪3m‬‬ ‫ﻣﺜﺎل اول‪ -:‬ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ m‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ‪ 5‬ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫‪15 m = 4‬‬
‫‪4‬‬
‫= ‪m‬‬
‫‪15‬‬
‫ﻣﺜﺎل دوم ‪ K -:‬را ﻃﻮر درﻳﺎﺑﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺟﺬور ذﻳﻞ ‪ -3/2‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪x 2 − 3 kx + k + 5 = 0‬‬
‫‪3‬‬
‫‪p = −‬‬
‫‪2‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪3‬‬
‫= ‪p‬‬ ‫‪= −‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪k +5‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪= − = 2 k + 10 = − 3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2 k = − 13 / : 2‬‬
‫‪− 13‬‬
‫= ‪k‬‬ ‫‪= k = − 6 .5‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -5‬ﺷﺮط ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ راﺑﻄﻪ داده ﺷﺪه را ﺻﺪق ﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ راﺑﻄﻪ را ﻃﻮر ﺗﻐﻴﺮﺷﻜﻞ ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ و ﻳﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺿـﺮب ﺟـﺬور ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺷـﻮد آﻧﮕـﺎه از ﻓﻮرﻣـﻮل‬
‫‪x 2 − 2 mx + 2 m − 3 = 0‬‬ ‫ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﻛﺎر ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻣﺜﺎل اول‪ -:‬ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ m‬ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ راﺑﻄﻪ ذﻳﻞ ﺻﺪق ﻣﻴﻜﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪+‬‬ ‫=‬
‫‪ x 2‬ﺷﺮط‪x 1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪x 2 + x1‬‬ ‫‪2‬‬
‫=‬
‫‪x1 ⋅ x 2‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﺗﻌﻴﻦ‬
‫‪b‬‬
‫‪−‬‬
‫‪a = − b = 2‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪a‬‬
‫‪− 2m‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪= 6m = 4m − 6‬‬
‫‪2m − 3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2m = −6 / : 2‬‬
‫‪m = −3‬‬ ‫ﻣﺜﺎل دوم ‪ -:‬ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ K‬ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ راﺑﻄﻪ داده ﺷﺪه را ﺻﺪق ﻣﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫‪x 2 − kx − 4 = 0‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬
‫‪x1 + x 2 + 3 x 1 ⋅ x 2 ( x 1 + x 2 ) = 8‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪s 3 − 3 ps + 3 p ⋅ s = 8‬‬
‫ﺷﺮط‬
‫= ‪s3 = 8 = 3 s3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪8‬‬
‫ﺗﻌﻴﻦ‬ ‫‪s = 2‬‬
‫‪b‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪= 2‬‬
‫‪a‬‬
‫‪k‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪= 2⇒ k = 2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪3x2 − 2x + m = 0‬‬
‫‪ -6‬ﺷﺮط ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ وﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪∆− > 0‬‬
‫‪b − 2 − ac‬‬ ‫∆ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫‪−‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ‪ ∆ > 0‬ﻳﺎ ‪> 0‬‬
‫‪( − 1) 2 − 3 ( m ) > 0‬‬
‫ﻣﺜﺎل اول‪ -:‬ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ m‬ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪1 − 3m > 0‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺟﺬور ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫‪m < −‬‬
‫‪3‬‬
‫‪kx 2 − 2 kx + k − 1 = 0‬‬ ‫ﻣﺜﺎل دوم ‪ -:‬ﻗﻴﻤﺖ ‪ K‬را ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎزﻳﺪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ﺣﻘﻴﻘﻲ وﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪∆− > 0‬‬ ‫ﺟﺬور ﺣﻘﻴﻘﻲ وﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫‪−2‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪− ac‬‬
‫‪( − k ) 2 − k ( k − 1) > 0‬‬
‫‪k2 − k2 + k > 0‬‬
‫‪k > 0‬‬ ‫‪ -7‬ﺷﺮط ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﺬر ﻣﺨﺎﻟﻒ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮار داده ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪∆ − = 0‬‬
‫‪mx 2 − x + 1 = 0‬‬ ‫ﻣﺜﺎل اول‪ -:‬ﻗﻴﻤﺖ ‪ m‬را ﭼﻨﺎن ﺗﻌﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ﻣﺴﺎوي ﺷﻮد ‪.‬‬
‫‪∆ = 0‬‬
‫‪b 2 − 4 ac‬‬ ‫ﺟﺬور ﻣﺴﺎوي‬ ‫اﻣﺘﺤﺎن‬
‫‪( − 1) 2 − 4 m ⋅ 1 = 0‬‬ ‫‪1 2‬‬
‫‪x − x + 1 = 0 /⋅ 4‬‬
‫‪1 − 4m = 0‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪m = 4‬‬ ‫‪x2 − 4x + 4 = 0‬‬
‫‪( x − 2 )( x − 2 ) = 0‬‬
‫‪x1 = 2 , x 2 = 2‬‬
‫‪kx 2 + kx − 1 = 0‬‬ ‫ﻣﺜﺎل دوم ‪ -:‬ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ K‬ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪∆ = 0‬‬
‫‪b 2 − 4 ac = 0‬‬ ‫ﺟﺬور ﻣﻀﺎﻋﻒ‬
‫‪k2 − 4⋅k −1= 0‬‬
‫‪k 2 + 4k = 0‬‬
‫‪k ( x + 4) = 0‬‬
‫‪k1 = 0, k 2 = − 4‬‬
‫‪ -8‬ﺷﺮط ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻏﻴﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻳﺎ ﻣﻮﻫﻮﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺬر ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ∆ −‬ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬ ‫‪< 0‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ ∆ < 0‬ﻳﺎ‬
‫‪3x2 − 4 x + m − 2 = 0‬‬
‫ﺟﺬور ﻏﻴﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ‬ ‫ﻣﺜﺎل اول‪ -:‬ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ m‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ﺟﺬور ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪∆− < 0‬‬
‫‪b − 2 − ac < 0‬‬
‫‪(− 2 )2 − 3(m − 2 ) < 0‬‬
‫‪4 − 3m + 6 < 0‬‬
‫‪− 3 m < − 10‬‬
‫ﻣﺜﺎل دوم ‪ -:‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ‪ K‬را ﻃﻮر ﺗﻌﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﺬور ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫> ‪m‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪( − k ) 2 − k ( k + 1) < 0‬‬
‫‪kx 2 − 2 kx + 1 = 0‬‬ ‫‪k 2 − k 2 − k =< 0‬‬
‫)‪− k < 0 / : ( − 1‬‬
‫‪∆− < 0‬‬
‫‪k > 0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪b − − ac < 0‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺟﺬور ﺣﻘﻴﻘﻲ‬

‫‪ -9‬ﺷﺮط ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪2x2 + x − m + 2 = 0‬‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬
‫ﻣﺜﺎل اول‪ m -:‬را ﻃﻮر درﻳﺎﺑﻴﺪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ ﮔﺮدد ‪.‬‬
‫‪p < 0‬‬
‫‪c‬‬
‫‪< 0‬‬ ‫ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ‬
‫‪a‬‬
‫‪−m +2‬‬
‫‪< 0/:2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪−m + 2< 0‬‬
‫‪− m < −2‬‬
‫‪m > 2‬‬ ‫‪( k + 4 ) x 2 − 2 kx − 7 = 0‬‬ ‫ﻣﺜﺎل دوم ‪ -:‬ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ K‬ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ﻋﻼﻣﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻀﺎد دارد ‪.‬‬
‫‪p < 0‬‬
‫‪c‬‬
‫‪< 0‬‬
‫‪a‬‬
‫‪−7‬‬
‫‪< 0‬‬
‫‪k +4‬‬
‫)‪− 7(k + 4) < 0 / : (−7‬‬
‫‪k + 4 > 0‬‬
‫‪k > −4‬‬
‫‪x 2 − 2 mx + m 2 − 4 > 0‬‬ ‫ﺷﺮط ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻋﻼﻣﻪ ﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫‪-10‬‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬
‫‪p > 0‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ -:‬ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ m‬ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ﻣﺘﺤﺪ اﻟﻌﻼﻣﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪c‬‬
‫‪> 0‬‬
‫‪a‬‬
‫‪m2 − 4‬‬
‫‪> 0‬‬
‫‪1‬‬
‫) ‪m 2 − 4 > 0 ⇒ ( m − 2 )( m + 2‬‬
‫‪m1 = 2 m 2 = − 2‬‬
‫‪a = 1 > 0‬‬ ‫‪ -11‬ﺷﺮط ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺴﺎوي و ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻼﻣﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪n > 0 ‬‬
‫‪2 < m < −2‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ S = 0‬ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ -:‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ﻗﻴﻤﺖ ‪ m‬را ﻃﻮري درﻳﺎﺑﻴﺪ ﻛﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ذﻳﻞ ﻣﺴﺎوي و ﻣﺘﺤﺪاﻟﻌﻼﻣﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪2 x‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪− 15 x − 4 ( − 7 ) − 1 = 0‬‬
‫‪2 x‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪− 15 x + 28 − 1 = 0‬‬
‫‪2 x − 15 x + 27 = 0‬‬
‫‪2‬‬
‫) ‪( 2 x − 9 )( x − 7‬‬
‫‪9‬‬
‫= ‪x1‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪x2 = 7‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪x1‬‬ ‫=‬ ‫‪⋅ x2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬
‫=‬ ‫‪⋅3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬
‫=‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪ac‬‬ ‫ﺷﺮط ﺗﻌﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﺬر ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ K‬ﭼﻨﺪ ﺟﺬور دﻳﮕﺮ آن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪-12‬‬
‫‪= 2‬‬
‫)‪( k + 1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪b‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ -:‬ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ m‬ﻳﻚ ﺟﺬر ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ‪ 3/2‬ﺟﺬر دﻳﮕﺮ آن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪2 x 2 − 15 x − 4 m − 1 = 0‬‬
‫‪3‬‬
‫‪x1 = ⋅ x 2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪ac‬‬
‫=‬
‫‪( k + 1) 2‬‬ ‫‪b2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬ ‫)‪2 ⋅ ( − 4 m − 1‬‬
‫=‬
‫‪3‬‬
‫‪( + 1) 2‬‬ ‫‪( − 15 ) 2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2 = − 8m − 2‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪225‬‬
‫‪4‬‬
‫‪6‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪− 8m − 2‬‬
‫=‬ ‫‪/ ⋅ 25‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪225‬‬
‫‪25‬‬
‫‪8m − 2‬‬
‫= ‪6‬‬
‫‪9‬‬
‫‪− 8 m − 2 = 54‬‬
‫‪8 m = 56 / : − 8‬‬
‫‪m = −7‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻻﺗﻴﻜﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ اول و درﺟﻪ دوم ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻﺗﻴﻜﻪ ﻗﺴﻤﺎً ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ اول و درﺟﻪ دوم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﻗﺎﺑﻠﺘﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ در ﻋﻠﻢ اﻟﺠﺒﺮ زﻳﺎد ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻣﺎ در اﻳﻨﺠـﺎ ﭼﻨـﺪ‬
‫ﻧﻮع آن را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ اﻣﺎ در ﺗﻤﺎم آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺖ ﺣﻞ آﻧﻬﺎ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷـﻮد در ﺳـﺖ ﺣـﻞ ﻫﻤـﺎن ﺟـﺬور ﻣﻌﺎدﻟـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﻴﺒﺎﺷـﺪ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮاي ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺟﺬر ﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ y < x = 0‬ﻣﻌﺎدﻻﺗﻴﻜﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ را دارد ‪: f(x)y(x)=0‬‬ ‫‪f ( x) = 0 a.‬‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻫﺮ ﻳﻚ اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺣﻞ ﻛـﺮده ﺳـﺖ ﺣـﻞ آﻧﻬـﺎ را‬ ‫و‬ ‫ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻌﺎدﻻت‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺟﺬور ﻣﺸﺘﺮك ﻳﻜﻲ آﻧﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫)‪f (x) ⋅ y(x‬‬
‫‪1:‬‬ ‫‪( x − 2 x )( x + 5 ) = 0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻻت ذﻳﻞ را ﺣﻞ ﻧﻤﻮده ﺳﺖ ﺣﻞ آﻧﻬﺎ را ﺗﺮﺗﻴﺐ دﻫﻴﺪ؟‬
‫‪x2 − 2x = 0‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪x2 + 5 = 0‬‬
‫‪2:‬‬ ‫‪(x 2 − 2 x)2 − 9 = 0‬‬
‫‪x( x − 2) = 0 ,‬‬ ‫‪x +5 ≠ 0‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪( x 2 − 2 x − 3 )( x 2 − 2 x + 3 ) = 0‬‬
‫‪x1 = 0‬‬ ‫‪x2 = 2‬‬
‫‪x2 − 2x − 3 = 0‬‬ ‫‪x2 − 2x + 3 = 0‬‬
‫} ‪s = {0 . 2‬‬
‫) ‪( x − 3 )( x + 1‬‬ ‫‪∆ − = 1 − 3 = −2 < 0‬‬
‫‪x1 = 3 x 2 = − 1‬‬
‫} ‪s = {− 1, 3‬‬
‫‪3:‬‬ ‫‪( x 2 − 9 )( x 2 − 5 x + 6 ) = 0‬‬

‫‪x2 − 9 = 0 x2 − 5x + 6 = 0‬‬
‫) ‪( x − 3 )( x + 3 )( x − 2 )( x − 3‬‬
‫‪x1 = 3‬‬ ‫‪x2 = −3‬‬ ‫‪x1 = 2‬‬ ‫‪x2 = 3‬‬
‫} ‪s = {− 3 , 2 , 3‬‬
‫)‪f (x‬‬
‫‪ .a‬ﻣﻌﺎدﻻت ﻛﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ را دارﻧﺪ‪= 0 :‬‬
‫)‪y(x‬‬
‫‪ y ≠ 0‬و ﻗﺮار داده ﻣﻴﺸﻮد ﺑﻌﺪ ﻣﻌﺎﻻت را ﺣﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺌﻢ اﮔـﺮ اﻳـﻦ دو ﻣﻌﺎدﻟـﻪ ﺟـﺬور‬ ‫‪f (x) = 0‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻌﺎدﻻت‬
‫ﻣﺸﺘﺮك داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ آن ﺟﺬر ﻣﺸﺘﺮك ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺖ ﻧﻤﻴﮕﺮدﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺨﺮج ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺖ ﺷﺪه ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨـﺪ زﻳـﺮا ﻗﻴﻤـﺖ‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻻﻳﺘﻨﺎﻳﻲ ﻣﻴﺴﺎزد‪.‬‬
‫‪x2 − 4x‬‬
‫‪1:‬‬ ‫‪= 0‬‬ ‫)‪f (x‬‬
‫‪x2 + 7 x‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻻت را ﺣﻞ ﻛﺮده ﺳﺖ را ﺗﺮﺗﻴﺐ دﻫﻴﺪ ؟ ‪= 0‬‬
‫)‪y(x‬‬
‫‪x2 − 4x = 0‬‬ ‫‪x2 + 7 x ≠ 0‬‬
‫‪3x2 − 2x −1‬‬
‫‪x( x − 4) = 0‬‬ ‫‪x(x + 7) ≠ 0‬‬ ‫‪2:‬‬ ‫‪= 0‬‬
‫‪x2 + 5x‬‬
‫‪x1 = 0‬‬ ‫‪x2 = 4‬‬ ‫‪x1 ≠ 0‬‬ ‫‪x2 ≠ − 7‬‬
‫‪3x2 − 2x −1 = 0‬‬ ‫‪x2 + 5x ≠ 0‬‬
‫} ‪s = {0 , 4‬‬ ‫‪( 3 x + 1)( x − 1 )( = 0‬‬ ‫‪x ( x + 5) ≠ 0‬‬
‫‪1‬‬
‫‪x1 = −‬‬ ‫‪x2 = 1‬‬ ‫‪x1 ≠ 0‬‬ ‫‪x2 ≠ −5‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ 1 ‬‬
‫‪s =  − ,1 ‬‬
‫‪ 3 ‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻﺗﻴﻜﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪: ax2n+bxn+c=0‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ‪ xn=t‬ﻋﻮض ﻣﻴﮕﺮدد آﻧﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻻت ﺷﻜﻞ ذﻳﻞ را اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ‪at2+bt+c=0‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﺻﻠﻪ را ﺣﻞ ﻧﻤﻮده ﺳﺖ ﺣﻞ آﻧﻬﺎ را ﺗﺮﺗﻴﺐ دﻫﻴﺪ؟‬
‫‪1:‬‬ ‫‪x 10 − 33 x 5 + 32 = 0‬‬
‫‪x5 = t‬‬ ‫‪2:‬‬ ‫‪( x 2 − 2 x ) 2 − 3( x 2 − 2 x ) 2 = 0‬‬
‫‪t 2 − 33 t + 32 = 0‬‬ ‫)‪(x 2 − 2 x = t‬‬
‫‪( t − 1 )( t + 32 ) = 0‬‬ ‫‪t 2 − 3t = 2‬‬
‫‪t =1‬‬ ‫‪t 2 = − 32 = 0‬‬ ‫‪t (t − 3) = 0‬‬
‫‪x5 = t‬‬ ‫‪t1 = 0 , t 2 = 3‬‬
‫‪x2 − 2x = 0‬‬ ‫)‪x( x − 2‬‬
‫‪x5 = 1‬‬
‫‪x1 = 0‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪x2 = 2‬‬
‫‪5 x5 = 5 1‬‬
‫‪x − 2x = 3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x =1‬‬
‫‪x 2 − 2 x = −3 = 0‬‬
‫‪x 5 = 32‬‬
‫) ‪( x + 1 )( x − 3‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪x 5 = 5 32‬‬ ‫‪x1 = − 1‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪x2 = 3‬‬
‫‪x = 2‬‬ ‫} ‪s = {− 1, 0 , 2 , 3‬‬
‫} ‪s = {1, 2‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ﺟﺬري ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻧﺎﻃﻖ ﻳﺎ اﺻﻢ ‪:‬‬

‫در ﻫﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺋﻴﻜﻪ ﻣﺠﻬﻮل ﺗﺤﺖ ﻋﻼﻣﻪ ﺟﺬر ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎم ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻏﻴﺮ ﺟﺬري ﻏﻴﺮ ﻧﺎﻃﻖ ﻳﺎ اﺻﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﺎدﻻت ذﻳﻞ‬
‫⇒ ‪2x +1− 2 = 0 ⇒ 3 3 − x + 3 = 2‬‬ ‫‪x−‬‬ ‫⇒ ‪x −1 − 2x‬‬ ‫‪x + 4 − 2 x = 5 .....‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -:‬ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﺟﺬري ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮم ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ذﻳﻞ را درﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ‪:‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺬري را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻃﺮف ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً ) ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ( ﺟﻤﻠﻪ ﻏﻴﺮ ﺟﺬري راﺑﻪ ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬
‫ب‪ -:‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﺬر اﻃﺮاف ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﺬر رﻓﻊ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻧﺎﻃﻖ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ج‪ -:‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﺻﻠﻪ را ﺣﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﺻﻠﻪ را ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﺟﺬر ﺣﺎﺻﻠﻪ اﻣﺘﺤـﺎن ﻳﻴـﺎ ﻛﻨﺘـﻮر ﻣﻴﻨﻤـﺎﺋﻴﻢ زﻳـﺮا ﻣﻌـﺎدﻻت ﺟـﺬري‬
‫داراي دو ﻧﻮع ﺟﺬر ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ ‪ ،‬اﺻﻠﻲ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺟﺬر ﺻﺪق ﻣﻴﻜﻨﺪ اﻣﺎ ﻓﺮﻋﻲ ﺟﺬر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﺪق ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﺣﻴﺚ ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻼت ﺟﺬري ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﻮع ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده ﻫﺮ ﻳﻚ را ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺟﺬري ﻛﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ را دارﻧﺪ ‪f ( x ) ± y ( x ) = 0‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻛﺮدن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﺟﺬري ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺬري را ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻧﮕﻬﺪاﺷـﺘﻪ و ﻏﻴـﺮ ﺟـﺬري را ﺑـﻪ ﻃـﺮف راﺳـﺖ آن اﻧﺘﻘـﺎل‬
‫ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ﺑﻌﺪ اﻃﺮاف ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﺬر رﻓﻊ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ﺗﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻧﺎﻃﻖ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ذﻳﻞ را ﺣﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪1:‬‬ ‫‪2x +1 − 2 = 0‬‬ ‫‪2:‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪3− x +3= 2‬‬
‫‪3:‬‬ ‫‪x−4= −‬‬ ‫‪x+2‬‬
‫‪2x −1 = 2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3− x = 2−3‬‬
‫( ‪( x − 4) = −‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x + 2 )2‬‬
‫(‬ ‫)‪2 x − 1) = (2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪( 3 − x ) = ( − 1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪x 2 − 8 x + 16 = x + 2‬‬
‫‪2x +1 = 4‬‬ ‫‪3 − x = −1‬‬
‫‪2x = 3‬‬ ‫‪x 2 − 9 x + 14‬‬
‫)‪− x = − 4 / : ( − 1‬‬ ‫) ‪( x − 2 )( x + 7‬‬
‫‪3‬‬
‫=‪x‬‬ ‫‪x=4‬‬ ‫‪x1 = 2‬‬ ‫‪x2 = −7‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬ ‫} ‪s = {4‬‬ ‫} ‪s = {2‬‬
‫‪s= ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪f (x) ±‬‬ ‫‪y( x) ± p( x) = 0‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻻت ﺟﺬرﻳﻜﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ را دارﻧﺪ‬ ‫‪-1‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻌﺎدﻻت ﺟﺬري ﻛﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺬري را ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﺟﺬري ﺑﻪ ﻳﻚ ﻃﺮف ﻣﺴﺎوات ﻗﺮار داده و ﻳﻚ ﺟﻤﻠـﻪ ﺟـﺬري دﻳﮕـﺮ آن‬
‫را ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﻃﺮف ﻣﺴﺎوات اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ﺑﻌﺪ اﻃﺮاف ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﺬر رﻓﻊ ﻧﻤﻮده ﺳﺎده ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟـﺬر ﻧـﻮع اول‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﮕﺮدد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﻴﭙﺮدازﻳﻢ ‪.‬‬
‫‪2:‬‬ ‫‪x2 + 3 +‬‬ ‫‪x2 −1 = 2‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻻت را ﺣﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬

‫‪1:‬‬ ‫‪x+3−‬‬ ‫‪5x −1 = 0‬‬
‫‪( x + 3 ) = (2 −‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪x − 1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪( x + 3 ) 2 = ( 5 x − 1) 2 = 0‬‬
‫‪x + 3 = 5x −1‬‬ ‫‪x2 + 3 = 4 − 4 x2 −1 + x2 −1‬‬
‫‪4x = 4 / : 4‬‬ ‫‪(3 x − 3) 2 = ( − 4 x 2 − 1 ) 2‬‬
‫‪x =1‬‬ ‫‪9 x 2 − 18 x + 9 = 16 x 2 − 16‬‬
‫}‪s = {1‬‬ ‫‪7 x 2 + 18 x − 25 = 0‬‬
‫)‪( 7 x + 25 )( x − 1‬‬
‫‪25‬‬
‫= ‪x1‬‬ ‫‪x2 = 1‬‬
‫‪7‬‬
‫}‪s = {1‬‬
‫‪ .2‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺟﺬرﻳﻜﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ را دارا ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ ‪f (x) ± y(x) ± p(x) ± y(x) = 0‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺬري را ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﺟﺬري ﺑﻪ ﻳﻚ ﻃﺮف ﻣﺴﺎوات ﻗـﺮار داده ﺑـﻪ ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮ ﻣﺴـﺎوات دو ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﺟﺬري را اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ﺑﻌﺪ اﻃﺮاف ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﺬر رﻓﻊ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺳﺎده ﺳﺎزي ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻧﻮع دوم ﺟـﺬري ﺣﺎﺻـﻞ ﻣﻴﮕـﺮدد‬
‫ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺣﻞ آن اﻗﺪام ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ذﻳﻞ را ﺣﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪1:‬‬ ‫‪x + 3 + 2x −1 − 7x + 2 = 0‬‬ ‫‪2:‬‬ ‫‪x + 2 + x + 4 = 2x + 7‬‬
‫‪x + 3 + 2x −1 = 7x + 2 = 0‬‬ ‫‪( x + 2 + x + 4 ) 2 = ( 2x + 7 ) 2‬‬
‫‪( x + 3 + 2x −1)2 = ( 7x + 2)2‬‬ ‫‪x + 3 + 2 (x + 3)(x + 4) + x + 4 = 2x + 7‬‬
‫‪x + 3 + 2 2x −1 ⋅ 2x −1 + 2x −1− x = 7x + 2‬‬ ‫‪2 (x2 + 7x + 12) = 0 / : 2‬‬

‫‪2 (x + 3)(2x −1 = 4x / : 2‬‬ ‫‪( x2 + 7x + 12)2 = (0)2‬‬
‫‪( 2x2 + 5x − 3)2 = (2x)2‬‬ ‫‪x2 + 7x + 12 = 0‬‬

‫‪(x + 4)(x + 3) = 0‬‬
‫‪2x2 + 5x − 3 = 4x2‬‬
‫‪x1 = −4‬‬ ‫‪x2 = −3 = 0‬‬
‫‪2x2 − 5x + 3 = 0‬‬
‫}‪s = {− 4 − 3‬‬
‫‪(2x − 3)(x −1) = 0‬‬
‫‪3‬‬
‫= ‪x1‬‬ ‫‪x2 = 1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ 3‬‬
‫‪s = 1− ‬‬
‫‪ 2‬‬
‫‪ .2‬ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ ﺳﻮم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ‬
‫در ﻫﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺋﻴﻜﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺠﻬﻮل ﻳﻚ و درﺟﻪ آن ﺳﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎم ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ ﺳﻮم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﺮﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺋﻴﻜـﻪ ﺑﻌـﺪ‬
‫از ﺗﻐﻴﺮ اﻧﺘﻘﺎل و اﺧﺘﺼﺎر ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ را اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﻨﺎم ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ ﺳﻮم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ‪ax3+bx2+cx+d=0‬‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷـﺪ اﻳـﻦ ﻣﻌـﺎدﻻت ﺻـﺮف از ﻧﻈـﺮ ﻧﻮﻋﻴـﺖ‬ ‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ‪ c,b,a‬و ‪ d‬اﻋﺪاد ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ‪ x‬ﻣﺠﻬـﻮل اﺳـﺖ و ﻫﻤﻴﺸـﻪ‬
‫ﻋﺪدي ﺟﺬر آن ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺳﻪ ﺟﺬر دارد ﻛﻪ ﻣﺎ آن را ‪ x3,x2,x1‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ ﺳﻮم ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﻛﺪام ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻛﻠﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﻬﺎ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺣﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪1:‬‬ ‫‪+3‬‬
‫‪x3 2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪x2 − 91‬‬
‫‪x2‬‬‫‪−3‬‬
‫‪9=0‬‬ ‫‪2:‬‬ ‫‪−4‬‬
‫‪x32‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪4x + 31‬‬
‫‪x2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪−33 = 0‬‬ ‫‪3:‬‬ ‫‪4x3 + 5x2 + x = 0‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ΙΙ‬‬ ‫‪Ι‬‬ ‫‪Ι‬‬ ‫‪ΙΙ‬‬ ‫‪x(4x2 + 5x + 1) = 0‬‬
‫‪x (x + 1) − 9(x + 1) = 0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪4x (x −1)3(x −1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x = 0 (4x2 + 5x + 1) = 0‬‬
‫)‪(x + 1)(x − 9‬‬
‫‪2‬‬
‫‪(x −1)(4x2 + 3) = 0‬‬ ‫)‪(4x + 1)(x + 1‬‬
‫‪x +1 = 0‬‬ ‫)‪(x − 3)(x + 3‬‬ ‫‪x −1 = 0‬‬ ‫‪4x + 3 = 0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪x=−‬‬ ‫‪x = −1‬‬
‫‪x = −1‬‬ ‫‪x =3‬‬ ‫‪x = −3‬‬ ‫‪x =1‬‬ ‫‪4x + 3 ≠ 0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫}‪s = {− 3,−1,3‬‬ ‫}‪s = {1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫‪s = − 2,− ,0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪4 ‬‬
‫‪ .2‬ﻣﻌﺎدﻻت درﺟﻪ دوم ﻛﻤﻜﻲ ﻳﺎ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻳﺎ دو ﺟﺬوري ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.ax4+bx2+c=0‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ‪ x2=t‬ﻗﺮار داده ﺷﺪه در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺷﻜﻞ ذﻳـﻞ را ﻣﻴﮕﻴـﺮد ‪ at2+bt+c=0‬ﺑـﻪ آﺳـﺎﻧﻲ دﻳـﺪه ﻣﻴﺸـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ذﻳﻼً ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻌﺎدﻟﻪ دو ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫اﻟﻒ ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ دو ﺟﺬر ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺜﺒﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﭼﻬﺎر ﺟﺬر ﺣﻘﻴﻘﻲ دارد ﻛﻪ دو ﺟﺬر آن ﻣﺜﺒﺖ و دو ﺟﺬر آن ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ب‪ :‬اﮔﺮﻣﻌﺎدﻟﻪ دو ﺟﺬر ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺜﺒﺖ و دﻳﮕﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ دو ﺟﺬر ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻳﻜﻲ ﻣﺜﺒﺖ و دﻳﮕﺮي ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ و دو ﺟﺬر دﻳﮕﺮ آن ﻏﻴﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ج‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﺟﺬور ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﺪارد ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﺟﺬر آن ﻏﻴﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻳﺎ ﻣﻮﻫﻮﻣﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫د‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ دو ﺟﺬر ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﺪﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪(∆ < 0) :‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻧﻴﺰ ﺟﺬور ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺟﺬور ﻣﻌﺎدﻻت ذﻳﻞ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪1:‬‬ ‫)‪(x − 1)(x2 + 2x + 1‬‬ ‫‪x 2‬‬ ‫‪x‬‬

‫‪2:‬‬ ‫(‬ ‫(‪) − 5‬‬ ‫‪)+6 = 0‬‬
‫‪( x − 1) = 0‬‬ ‫)‪(x + 1)(x + 1‬‬ ‫‪x+2‬‬ ‫‪x+2‬‬ ‫‪3:‬‬ ‫‪3 x −1 + 2 = 0‬‬
‫‪x =1‬‬ ‫‪x1 = −1‬‬ ‫‪x2 = −1‬‬ ‫‪2x + 4 = x 3x + 6 = x‬‬
‫‪(3 x −1)3 = (−2)3‬‬
‫}‪s = {−1,1‬‬ ‫‪x1 = −4‬‬ ‫‪x2 = −6‬‬
‫‪x −1 = −8‬‬
‫‪x = −3‬‬
‫‪x = −7‬‬
‫}‪s = {− 4,−3‬‬
‫}‪s = {− 7‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻳﺎزده ﻫﻢ‬

‫ﻟﻮﮔﺎرﺗﻢ )‪(Logarithm‬‬
‫ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻳﻜﻲ از ﺑﺨﺶ ﻫﺎي رﻳﺎﺿﻴﺎت اﺳﺖ ﻋﻤﻠﻴﻪ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻤﻠﻴﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﻫﺎي ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓـﺖ ﺟـﺬر ﻫـﺎي‬
‫ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد ﻣﻐﻠﻖ و ﻫﻤﭽﻨﺎن درﺿﺮب و ﺗﻘﺴﻴﻢ اﻋﺪاد ﺑﺎ ﺗﻮان ﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرگ ﻛﻤﻚ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ‪ -:‬ﻫﺮ ﮔﺎه دو ﻋﺪد )‪ (a ≠ 1 a > 0‬و ‪ n‬را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﻋﺪد ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﻨﻬـﺎ ﻳـﻚ ﻋـﺪد ‪ x‬وﺟـﻮد دارد و‬
‫‪x = log a n‬‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ اﻓﺎده ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪. ax=n‬‬

‫دراﻳﻦ ﺟﺎ ‪ x‬را ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ‪ n‬ﺑﻪ ﻗﺎﻋﺪه ‪ a‬ﻣﻴﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‬
‫‪ A‬را ﻗﺎﻋﺪه ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻣﻴﺨﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ‬
‫ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ را ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮدن ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻃﺒﻴﻌﻲ ‪ -:‬ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻗـﺎده آن ﻋـﺪد ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ﻟﻮﮔـﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻣﻴﺨﻮاﻧﻨـﺪ و آن را ﺑـﻪ ‪ ln‬ﻧﺸـﺎن ﻣﻴﺪﻫﻨـﺪ ﻗﻴﻤـﺖ ‪e‬‬
‫ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ‪ e=2.718283….‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ اﻋﺸﺎري‪ -:‬ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻗﺎﻋﺪه آن ﻋﺪد ‪ 10‬ﺑﺎﺷﺪ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ اﻋﺸﺎري ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪ log‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻛﺮﻛﺘﺮﺳﺘﻴﻚ )‪ (ch‬و ﻣﺎﻧﺘﻴﺲ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ اﻋﺪاد‬

‫ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻫﺮ ﻋﺪد داراي دو ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﺻﺤﻴﺢ و اﻋﺸﺎري ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻛﺮﻛﺘﺮ ﺳﺘﻴﻚ‪ -:‬ﻗﺴﻤﺖ ﺻﺤﻴﺢ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ اﻋﺪاد ﻛﺮﻛﺘﺮ ﺳﺘﻴﻚ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ اﻋﺪاد ﻣﻴﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺑـﺮاي درﻳﺎﻓـﺖ ﻛﺮﻛﺘﺮﺳـﺘﻴﻚ ﻟﻮﮔـﺎرﻳﺘﻴﻢ‬
‫اﻋﺪاد ﻗﻮاﻋﺪ ذﻳﻞ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -:‬ﻛﺮﻛﺘﺮ ﺳﺘﻴﻚ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ اﻋﺪاد ﺑﺰرﮔﺘﺮ ازﻳﻚ ﺗﻌﺪاد ارﻗﺎم اﻋﺪاد ﻳﻚ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻛﺮﻛﺘﺮﺳﺘﻴﻚ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻋﺪد ‪ n‬رﻗﻤﻪ ﺑﻪ ﻗﺪر ‪ n-1‬ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ب‪ -:‬ﻛﺮﻛﺘﺮ ﺳﺘﻴﻚ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ اﻋﺪاد ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از ﻳﻚ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﻣﺠﻤـﻮع ﺻـﻔﺮﻫﺎي ﺑـﻪ ﺗﻌﻘﻴـﺐ ﻋﻼﻣـﻪ اﻋﺸـﺎري و ﺻـﻔﺮ ﻗﺒـﻞ از ﻋﻼﻣـﻪ‬
‫اﻋﺸﺎري ﺑﺎ ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺎﻧﺘﻴﺲ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ‪ -:‬ﻗﺴﻤﺖ اﻋﺸﺎري ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ اﻋﺪاد را ﻣﺎﻧﺘﻴﺲ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ‪ ،‬ﻣـﺎﻧﺘﻴﺲ ﻟﻮﮔـﺎرﻳﺘﻴﻢ اﻋـﺪاد ﻫﻤﻴﺸـﻪ از روي ﺟـﺪول ﻫـﺎي‬
‫ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﺘﻴﺲ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ درﻫﻤﻪ ﺣﺎﻻت ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺮ و ﻳﻚ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮاص و ﻗﻮاﻋﺪ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ‬
‫از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻧﻮع ازﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﻤﺎﻫﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻋﻤﻠﻴﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﻫﺎ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻫﻤﺎن ﻗﻮاﻋﺪ را ﻛﻪ در ﻣـﻮرد ﻧﻤﺎﻫـﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻛـﺮدﻳﻢ )‬
‫ﻓﺼﻞ اول اﻟﺠﺒﺮ( در ﻣﻮرد ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ درﺳﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ .1‬اﻋﺪاد ﻣﻨﻔﻲ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻧﺪارد اﮔﺮ ‪ a>0‬ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ وﺟﻮد ﻧﺪارد =‪. LogA‬‬
‫‪ .2‬اﮔﺮ ‪ A‬ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ دارﻳﻢ‪log10 a = loga .‬‬

‫‪. LogA=LogB=A=B‬‬
‫‪ .3‬اﮔﺮ ‪ a‬و‪ b‬دو ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪Loga1= 0‬‬
‫‪ .4‬ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻋﺪد ﻳﻚ ﺑﻪ ﻫﺮ اﺳﺎس ﻳﺎ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‬

‫‪ .5‬ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻫﺮ ﻋﺪد ﺑﺮ اﺳﺎس ﺧﻮدش ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﻳﻚ اﺳﺖ‪Loga A =1‬‬
‫‪ .6‬ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ &‪. Loga0=-‬‬
‫‪ .7‬ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ n‬ﻳﻚ ﻋﺪد ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺜﺒﺖ و در ﻋﻴﻦ زﻣﺎن‪ 0<n<1‬ﺑﺎﺷﺪ دارﻳﻢ‪Logn<0 .‬‬
‫‪ .8‬ﻫﺮ ﮔﺎه ‪ n‬ﻳﻚ ﻋﺪد ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺜﺒﺖ و در ﻋﻴﻦ زﻣﺎن ‪ n>1‬ﺑﺎﺷﺪ دارﻳﻢ ‪Logn>0‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪Log a A > Loga B‬‬ ‫‪ .9‬اﮔﺮ ‪ A‬و‪ B‬دو ﻋﺪد ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺜﺒﺖ و ‪ a > b‬و ‪ 0<a<1‬ﺑﺎﺷﺪ دارﻳﻢ‬
‫و ‪ a>1‬ﺑﺎﺷﺪ دارﻳﻢ ‪Log a A < Loga B‬‬ ‫‪ .10‬اﮔﺮ ‪ A‬و‪ B‬دو ﻋﺪد ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺜﺒﺖ و ‪a > b‬‬
‫‪ .11‬ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻫﺎي ﻫﺮﻳﻚ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﺮﺑﻲ و ﺑﺮ ﻋﻜﺲ‬
‫‪Log a( A, B...) = Loga A + Loga B + .....‬‬

‫‪ .12‬ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ دو ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﻣﺴﺎوي ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﺻﻮرت ﻣﻨﻔﻲ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻣﺨﺮج و ﺑﺮ ﻋﻜﺲ‬
‫‪A‬‬
‫‪Loga = Loga A− LogaB‬‬
‫‪B‬‬
‫‪ .13‬ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻋﻜﺲ ﻳﻚ ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ آن ﻋﺪد و ﺑﺮ ﻋﻜﺲ‬
‫‪1‬‬
‫‪Loga = Loga A = Co Loga A‬‬
‫‪A‬‬
‫‪ .14‬ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻳﻚ ﻋﺪد ﻃﺎﻗﺖ دار ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﻃﺎﻗﺖ ﺿﺮب در ﺿﺮﻳﺐ ﻫﻤﺎن ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻋﺪد و ﺑﺮ ﻋﻜﺲ‬
‫‪Loga An = n Loga A‬‬
‫‪ .15‬ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ اﻋﺪادﻳﻜﻪ ﻗﺎﻋﺪه آن داراي ﻃﺎﻗﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﻋﻜﺲ ﻃﺎﻗﺖ ﻗﺎﻋﺪه ﺿﺮب در ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ آن ﻋﺪد و ﺑﺮ ﻋﻜﺲ‬
‫‪1‬‬
‫= ‪Log a Am‬‬ ‫‪Log a A‬‬
‫‪m‬‬
‫‪n‬‬
‫= ‪Log a Am‬‬ ‫‪ .16‬از ﻗﻮاﻋﺪ ‪ 14‬و ‪ 15‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﮕﺮدد ﻛﻪ ‪Log a A‬‬
‫‪n‬‬
‫‪m‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪Log‬‬ ‫=‬ ‫‪ .17‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻋﺪد ﺗﺤﺖ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﻗﺎﻋﺪه آن ﻋﻮض ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ‬
‫‪B Log A‬‬
‫‪B‬‬
‫‪ .18‬ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻳﻚ ﻏﻴﺮ ﻧﺎﻃﻖ ﻳﺎ اﺻﻢ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﻋﻜﺲ ﻣﺮﺗﺒﻪ اﺻﻢ ﺿﺮب ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻫﻤﺎن ﻋﺪد و ﺑﺮﻋﻜﺲ‬
‫‪1‬‬
‫‪Logan a = Loga A‬‬
‫‪n‬‬
‫‪Log C A‬‬
‫‪Log‬‬ ‫‪C‬‬ ‫= ‪A‬‬ ‫‪ .19‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻳﻚ ﻋﺪد را ﺑﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‬
‫‪Log C B‬‬
‫درﻳﻦ ﺟﺎ ‪ c‬ﻗﺎﻋﺪه ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ .20‬از ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪Log n = n‬‬

‫‪Lna = 2,3Loga‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪Loga= 0,43Ln a‬‬
‫‪ .21‬ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ اﻋﺸﺎري و ﺑﺮ ﻋﻜﺲ آن ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ‬
‫‪ -1‬از ﺷﻜﻞ ﻧﻤﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ؟‬
‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪1‬‬

‫= ‪1 : 6 3 = 216 = Log6 216 = 3 2 : ( ) 2‬‬ ‫‪= Log 1 = 2‬‬ ‫‪3 : ( ) −2 = 25 = Log1 25 = 2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫اﻋﺪادﻃﺎﻗﺖ دارذﻳﻞ راﺑﺸﻜﻞ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ‬
‫ ‬ ‫ ‬
‫‪1.‬‬ ‫‪
= =log‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2. 10 0.001 log 0.001 3‬‬
‫ ‬ ‫‬ ‫‬
‫‪3.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻧﻤﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪3 : Log 1 5 = −1‬‬

‫‪1 : Log X 63 = 2‬‬ ‫‪2 : Log 318 = 4‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪x = 36‬‬
‫‪2‬‬
‫‪18 = 3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪( ) −5 = 5‬‬
‫‪5‬‬
‫‪x=6‬‬
‫‪ -3‬ﻛﺮﻛﺘﺮﺳﺘﻴﻚ ﻳﺎ ‪ ch‬ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ اﻋﺪاد ذﻳﻞ را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫‪1 : ch log‬‬ ‫‪6 =1‬‬ ‫‪2 : ch log‬‬ ‫‪59,3 = 1‬‬ ‫‪3:‬‬ ‫‪ch log‬‬ ‫‪728475 = 5‬‬
‫‪ -4‬اﻓﺎده ﻫﺎي ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻤﻲ ذﻳﻞ را ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻗﻮاﻋﺪ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ اﻧﻜﺸﺎف دﻫﻴﺪ ؟‬
‫‪1 : log (32 ⋅125 ) = log‬‬ ‫‪2 5 + log‬‬ ‫‪53 = 5 log‬‬ ‫‪5 + 3 log 5‬‬
‫‪2:‬‬ ‫‪log‬‬ ‫‪(a 2 b) = 2 log‬‬ ‫‪a + log + b‬‬
‫‪∆ b3‬‬
‫‪3:‬‬ ‫‪log‬‬ ‫‪= log a + 3 log b − 4 log‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪c4‬‬
‫‪ -‬اﮔﺮ ‪ Log 3 = 0,5 , Log 2 = 0,3‬و ‪ Log 5= 0,7‬ﺑﺎﺷﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ اﻋﺪاد ذﻳﻞ رادرﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪14 7‬‬

‫= ‪1 : Log 3 25 = Log 25 = Log 5 2 = Log 5 = ⋅ 0,7‬‬ ‫‪= = 0,46‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪30 15‬‬
‫‪Log 2‬‬ ‫‪0,3 6‬‬

‫‪2 : Log 3 4 = 2 Log 3 2 = 2‬‬ ‫‪=2‬‬ ‫‪= = 1,2‬‬
‫‪Log 3‬‬ ‫‪0,7 5‬‬
‫‪ .5‬اﻓﺎده ﻫﺎي ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ذﻳﻞ را ﺳﺎده ﺳﺎزﻳﺪ؟‬

‫اﻟﻒ ‪ -:‬اﮔﺮ ﻗﺎﻋﺪه ‪ 10‬ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪1: Log 2+ Log + = Log 10=1‬‬

‫‪8‬‬
‫‪2: 3Log 2−2Log 3 = Log 23 −Log 32 = Log 8−Log 9 = Log‬‬
‫‪9‬‬
‫‪16‬‬
‫‪3: Log 16−Log 2 = Log‬‬ ‫‪= Log 8 = 3Log 2‬‬
‫‪2‬‬
‫ب‪ -:‬اﮔﺮ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪1: Log 327= Log 333 =3Log 33 =3⋅1=3‬‬
‫‪1‬‬
‫‪2: Log 2 = Log 28−1 = Log 22−3 = −3‬‬
‫‪8‬‬
‫‪4‬‬
‫= ‪3: Log 1625= Log −154‬‬ ‫‪Log 55 = −4‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪−1‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻤﻲ‬
‫‪Logarithmical unction's‬‬
‫در ﻫﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺠﻬﻮل ﺗﺤﺖ ﻋﻼﻣﻪ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻟﻮﮔﺎرﺗﻤﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ذﻳﻞ‬
‫‪Log 2(x +1) = 3 , Log3(x + 2) =1, Logx (x + 2) = 2, Log 2x −4Log x +3 = 0......‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻤﻲ ﻋﻤﻮﻣﺎً از ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ) از ﺷﻜﻞ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻤﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻧﻤﺎﺋﻲ( اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮده ﺣﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ Log ax =b‬ﺑﻮده و ﻣﻌﺎدﻻت ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ دﻳﮕﺮي ﻣﻮﺟـﻮد ﺑﺎﺷـﻨﺪ آﻧﻬـﺎ را ﺑـﺎ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻮاﻋﺪ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﻛﺮده ﺑﻪ ﺣﻞ آن ﻣﻴﭙﺮدازﻳﻢ ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻤﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺬر ﻳﺎ اﺻﻢ داراي دو ﻧـﻮع ﺟـﺬر ﻣﻴﺒﺎﺷـﺪ اﺻـﻲ و ﻓﺮﻋـﻲ ‪ ،‬اﺻـﻠﻲ آﻧﺴـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ﺻﺪق ﻣﻴﻜﻨﺪ اﻣﺎ ﺟﺬر ﻓﺮﻋﻲ ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ﺻﺪق ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ داده ﺷﺪه را ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺟـﺬر ﺑﺪﺳـﺖ آﻣـﺎده اﻣﺘﺤـﺎن‬
‫ﻳﺎ ﻛﻨﺘﻮرﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺗﺎ ﻧﻮﻋﻴﺖ ﺟﺬر ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺗﻌﻴﻦ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻤﻲ ذﻳﻞ را ﺣﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬
‫‪2 : Log X 3 = 2‬‬

‫‪3:‬‬ ‫‪Log X (x2 − 4x + 5) = 2‬‬
‫‪1: Log 2 x = 3‬‬
‫‪3 = x2‬‬ ‫‪x2 − 4x + 5 = x2‬‬
‫‪x = 23‬‬
‫‪x =8‬‬ ‫‪x −3 = 0‬‬ ‫‪− 4x ±− 5/ : −4‬‬
‫‪(x − 3)(x + 3‬‬ ‫‪5‬‬
‫=‪x‬‬
‫‪4‬‬
‫‪x1 = 3‬‬ ‫‪x2 = − 3‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ﻧﻤﺎﺋﻲ ﻳﺎ ﻃﺎﻗﺖ دار‬

‫)‪(Exponinational auctions‬‬
‫در ﻫﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻜﻪ ﻣﺠﻬﻮل در ﻧﻤﺎو ﻳﺎ در ﻃﺎﻗﺖ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎم ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻧﻤﺎﺋﻲ ﻳﺎ ﻃﺎﻗﺖ دار ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3 1 +1 16‬‬
‫= ‪4 x = , a 2 X +3 − a 2 = 0 ( ) X‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻻت ذﻳﻞ‪= 2 X +1 − 2 X = 32......:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪27‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﻧﻤﺎﺋﻲ ﻛﺪام ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻛﻠﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ ﺗﻌﺪاد از اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻻت را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻀﻴﻪ ذﻳﻞ ﺣﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨـﺪ در ﺻـﻮرت‬
‫ﻋﺪم ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ از اﻃﺮاف ﻣﻌﺎدﻟﻪ داده ﺷﺪه ﺑﻪ ﻗﺎﻋﺪه دﻟﺨﻮاه ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻤﻲ ﮔﻴﺮي ﻣﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻀﻴﻪ ‪ -:‬ﻫﺮﮔﺎه ﻗﺎﻋﺪه دو ﻋﺪد ﻃﺎﻗﺖ دار ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻤﺎﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺪ ‪.‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻧﻤﺎﺋﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ ﻣﻌﺎدﻻت اﻧـﻮاع و اﻗﺴـﺎم دارد‬
‫ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ دو ﻧﻮع آن را ذﻳﻼً ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻧﻤﺎﺋﻲ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ را دارﻧﺪ ‪ aX=b‬اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻧﻤﺎﺋﻲ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ‪.‬‬
‫و ﺑﺮاي ﺣﻞ آن در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن از ﻗﻀﻴﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﻛﺎرﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ و در ﻏﻴﺮ آن از آﻃﺮاف ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻴﻢ ﮔﻴﺮي ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻧﻤﺎﺋﻲ ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ذﻳﻞ را دارﻧﺪ‪ · · 0‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻛﺮدن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﻧﻤﺎﺋﻲ ﺣﺪ اول و دوم ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ ﻣﺴﺎوات ﻗﺮار داده و ﺣـﺪ ﺛﺎﺑـﺖ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ را ﺑـﻪ ﻃـﺮف راﺳـﺖ‬
‫ﻣﺴﺎوات اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ﺑﻌﺪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻮع اول ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺳﺎده ﺳﺎزي ﺑـﻪ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ ﻧـﻮع اول ﻣﻴﺮﺳـﻴﻢ آن‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ﺣﻞ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪1:‬‬ ‫= ‪4 2 X +1‬‬ ‫‪5X = 7‬‬
‫‪64‬‬ ‫‪2:‬‬ ‫‪3:‬‬ ‫‪2 X = 11 X = / : 11 X‬‬
‫‪4 2 X +1 = 64 −1‬‬ ‫‪Log 5 X = Log 7‬‬ ‫‪2X‬‬ ‫‪11 X‬‬
‫‪xLog 5 = Log 7 = Log 7 / : 5‬‬ ‫‪= X‬‬
‫‪4 2 X +1 = (43) −1‬‬
‫‪X‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪Log 7‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4 2 X +1 = (4) −3‬‬ ‫=‪x‬‬ ‫‪= x = Log 5‬‬
‫‪7‬‬
‫‪( ) X = 1 = ( ) X = ( )0‬‬
‫‪Log 5‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪2 X + 1 = −3‬‬
‫‪2 x = −4 / : 2‬‬
‫‪x = −2‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوازدﻫﻢ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻋﺪاد‬
‫)‪(Series of members‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪ -:‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد از اﻋﺪاد را ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻋﺪاد را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻴ‪Ĥ‬ورد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻼت آن ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ آن ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻳﺎ ﻻﻳﺘﻨﺎﻳﻲ ﻣﻴﺨﻮاﻧﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻋﺪاد ذﻳﻞ ‪:‬‬
‫‪3 , 7 ,11 ,15 ,19‬‬
‫‪45 , 40 , 35 , 25‬‬
‫‪2 , − 4 , 35 , 25‬‬
‫‪3‬‬
‫‪24 ,12 , 6 , 3 ,‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x, x , x , x , x 9‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪1, 2 , 3 .......... .an‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻳﻜﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪ n‬ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ و آن را ﺑﻪ ‪ an‬ﻧﺸـﺎن ﻣﻴﺪﻫﻨـﺪ ﻣـﺜﻼً در ﺳﻠﺴـﻠﻪ اﺧﻴـﺮ‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ‪ 20‬آن ﻳﻌﻨﻲ ‪ ab‬اﺳﺖ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ‪ 20‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫‪ -:‬ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻋﺪاد را ﺑﻨﺎم ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻳﺎد ﻣﻴﻜﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﺼﺎﻋﺪ را ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﻮع ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮدن‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺗﺼﺎﻋﺪﺣﺴﺎﺑﻲ ‪:Arithmaticopy‬‬
‫ﺗﺼﺎﻋﺪ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺑﻪ آن ﺳﻠﺴﻠﻪ از اﻋﺪاد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﻫﺮ ﻋﺪد ﺑﻌﺪي از اﻋﺪاد ﻗﺒﻠﻲ درﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﻤﻊ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻋﺪد اﻟﺠﺒـﺮي ﺑﺪﺳـﺖ آﻣـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻫﺮ ﻋﺪد ﺑﻌﺪي از ﻋﺪد ﻗﺒﻠﻲ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﻤﻊ ﻳﺎ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﻋﺪد ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫‪20, 23, 27, 29......‬‬
‫‪4 , 0 , − 4 , −8.........‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻋﺪاد ذﻳﻞ‪:‬‬
‫‪7 10‬‬
‫‪2, ,‬‬
‫‪3 3‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه اﻋﺪاد ‪ b,a‬و‪ c‬داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻳﻦ ﺳﻪ ﻋﺪد وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﺣﺴﺎﺑﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﻛﻪ رواﺑﻂ ذﻳـﻞ ﺑـﻴﻦ آﻧﻬـﺎ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪a, b, c‬‬
‫دراﻳﻦ ﺟﺎ ‪ b‬اوﺳﻂ ﺣﺴﺎﺑﻲ ‪ a‬و‪ c‬ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪b − a = c −b‬‬
‫‪a +c‬‬
‫=‪b‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻓﻮرﻣﻮل ﻫﺎي ﺗﺼﺎﻋﺪ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﻳﺎ ﻋﺪدي‬

‫ﻋﺪد اول ﺗﺼﺎﻋﺪ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺟﻤﻠﻪ اول ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ‪ a‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﻫﺮ ﻋﺪد را ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ﻓﺮق ﺑﻴﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺎي ﺑﻌﺪي و ﺟﻤﻠـﻪ ﻗﺒﻠـﻲ ﻓـﺮق‬
‫ﻣﺸﺘﺮك ﻳﺎ ﻧﺴﺒﺖ اﺿﺎﻓﻲ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﺑﻪ ‪ d‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻧﻤﺮه ﻳﺎ ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻼت را ﺑﻪ ‪ n‬و ﺟﻤﻠﻪ ‪ n‬را ﺑـﻪ ‪ an‬ﻳـﺎ ‪ L‬و ﻣﺠﻤـﻮع آن ﺟﻤﻠـﻪ را ﺑـﻪ‬
‫‪ sn‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﭘﺲ ﺗﺼﺎﻋﺪ ذﻳﻞ را ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ‪:‬‬
‫‪A2a+d2a+2d2a+3d2…..an…..1‬‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻣﺠﻤﻮع ‪ n‬ﺟﻤﻠﻪ ﻳﺎ ‪ sn‬در ﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﺣﺴﺎﺑﻲ‬
‫اﮔﺮ ﺟﻤﻼت ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻳﻚ را از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻴﻢ ﺑﻌﺪ از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺟﻤـﻊ ﻛﻨـﻴﻢ و آن دو ﺣﺎﺻـﻞ ﺟﻤـﻊ را ﻃـﺮف ﺑـﻪ ﻃـﺮف‬
‫‪n‬‬
‫= ‪sn‬‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻴﻢ در ﻧﺘﻴﺠﻪ داﺷﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ‪( an + a )...... 2 :‬‬
‫‪2‬‬
‫اﮔﺮ راﺑﻄﻪ ‪ 1‬ﻗﻴﻤﺖ ‪ an‬را در راﺑﻄﻪ ‪ 2‬ﻋﻮض ﻛﻨﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﮕﺮدد ﻛﻪ ‪:‬‬
‫‪sn= [2a +(n −1)d]......3‬‬

‫‪n‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎص ﻓﻮرﻣﻮل‪:3‬‬
‫‪1+ 2 + 3.....‬‬
‫‪ .1‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻋﺪد ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺗﺎم‬
‫‪n‬‬
‫‪s = ⋅ (n +1)....4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1+3+5.....‬‬ ‫‪ .2‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ اﻋﺪاد ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺗﺎق‬
‫‪s = n2‬‬
‫‪2 + 4 + 6...‬‬ ‫‪ .3‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ اﻋﺪاد ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺟﻔﺖ‬
‫)‪s = n(n + 1‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ‪ -:‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ اﻋﺪاد ﻣﺴﻠﺴﻞ را ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻮرﻣﻮل ﻫﺎي زﻳﺎد درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻴﻢ ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﺳـﺎده ﺗـﺮﻳﻦ ﻓﻮرﻣـﻮل آن را ذﻳـﻼً‬
‫)‪(a +n)(n−a +d‬‬ ‫ﻳﺎد آور ﻣﻴﺸﻮﺋﻴﻢ ‪:‬‬
‫=‪s‬‬
‫‪2a‬‬
‫‪ .4‬درﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺟﻤﻠﻪ اول ‪ 13‬ﻓﺮق ﻣﺸﺘﺮك ‪ 9‬ﺟﻤﻠﻪ ‪ 401‬را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫‪a = 13‬‬ ‫‪ an = a + ( n − 1) d‬‬

‫‪‬‬
‫‪d =9‬‬ ‫‪ a 401 = 13 + ( 400 ) ⋅ 9‬‬
‫‪an = a 401 = ?  = 13 + 3600 = 3613‬‬
‫‪ -1‬درﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻋﺪدي ﺟﻤﻠﻪ اول ‪ 1/5‬ﻓﺮق ﻣﺸﺘﺮك ‪ -4‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﺟﻤﻠﻪ ‪ 49‬آن را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫= ‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪an = a + ( n − 1) d‬‬
‫‪5‬‬
‫‪1 d = −4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪− 959‬‬
‫= ‪a‬‬ ‫= ‪ a 49 = + 48 ⋅ ( − 4 ) = − 192‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪n = 49‬‬
‫‪‬‬
‫‪an = 49 = ? ‬‬
‫‪ -2‬در ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻋﺪدي ذﻳﻞ ‪ 91‬را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬

‫‪2 8 14‬‬
‫‪− − .....‬‬
‫‪3 3 3‬‬
‫‪n = 91‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫=‪a‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪an = a + ( n − 1) d‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪542‬‬
‫= ‪ a 91 = (90) 2 = + 180‬‬
‫‪8 2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪d = − = 2‬‬
‫‪3 3‬‬ ‫‪‬‬
‫‪an = a91 = ? ‬‬
‫‪ -3‬درﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻋﺪدي ﺟﻤﻠﻪ ‪ 28‬آن ‪ 945‬اﺳﺖ اﮔﺮ ﻓﺮق ﻣﺸﺘﺮك آن ‪ 0.25‬ﺑﺎﺷﺪ ﺟﻤﻠﻪ اول ﺗﺼﺎﻋﺪ را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫‪n = 28‬‬ ‫‪‬‬

‫‪an = a + ( n − 1) d‬‬
‫‪an = a 28 = 945 ‬‬
‫‪ 945 = a + 27 ⋅ 0 .25‬‬
‫‪d = 0 .25‬‬ ‫‪ a = 945 − 6 .75 = 938 .25‬‬
‫?=‪a‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ -4‬درﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻋﺪدي ﺟﻤﻠﻪ ‪ 25‬آن ‪ 34‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﺟﻤﻠﻪ اول ﺗﺼﺎﻋﺪ را درﻳﺎﺑﻴﺪ اﻟﮕﺮ ﻓﺮق ﻣﺸﺘﺮك آن ‪ 1/2‬ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪n = 25‬‬ ‫‪‬‬

‫‪an = a 25 = 34 an = a + (n − 1)d‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫) ⋅ ‪ = 34 = a + (24‬‬
‫=‪d‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫=‬ ‫‪34‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪12‬‬ ‫=‬ ‫‪22‬‬
‫?=‪a‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ -6‬درﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺟﻤﻠﻪ ‪ 10‬آن ‪ 135‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ اﮔﺮ ﺟﻤﻠﻪ اول آن ‪ 10‬ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮق ﻣﺸﺘﺮك ﺗﺼﺎﻋﺪ را ﺗﻌﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫‪n = 10‬‬ ‫‪ an = a + ( n − 1) d‬‬
‫‪a10 = 135  a135 = 10 + 9 d‬‬
‫‪‬‬ ‫‪125 = 9 d‬‬
‫‪a = 10‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪125‬‬ ‫‪8‬‬
‫?= ‪d‬‬ ‫= ‪ d‬‬ ‫‪= 13‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪ -7‬در ﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺴﺎوي ‪ -21‬و ﺟﻤﻠﻪ دﻫﻢ ﻣﺴﺎوي ‪ -41‬اﺳﺖ ﻣﺠﻤﻮع ‪ 11‬ﺟﻤﻠﻪ آن را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
a 5 = − 21 
an = a + ( n − 1) d a + 4d = −21
a 5 = a + ( 5 − 1) d a = −16 = −21
a10 = − 41 
 a = a + (10 − 1) d a = −5
s11 = ?  10
a ± 4 d = m 21
a=? 
sn = [2 a + ( n − 1) d ]
n
 a + 9 d = − 41
d =?  2
5 d = − 20 ⇒ d = − 4
s11 = [− 10 − 4] = ( −50)
11 11
2 2
= −11 ⋅ 25 = −275
‫ ؟‬S2=? ‫ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‬S18=495 ، S8=100 ‫ درﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﺣﺴﺎﺑﻲ‬-8
n
[2 a + ( n − 1) d ]
sn =
2
100 = [2 a + 7 d ] / : 4
8
2
495 =
18
[2 a + 17 d ] / : 9
s 8 = 100  2
  25 = + 2 a ± 7 d
s18 = 495  
  25 = 2 a + 17
s 8 = 100 s 2 = ? 
a=?  10 d = 30 ⇒ d = 3
 25 = 2 a + 7
t=? 
25 = 2 a + 21
a=2
s 2 = [4 + 1 ⋅ 3] = 7
2
2
‫ ؟‬n=? ، ‫ و‬an=?‫ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‬30 ‫ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ‬Sn ‫ و‬2/5 ‫ و ﻓﺮق ﻣﺸﺘﺮك‬4 ‫ درﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺟﻤﻠﻪ اول‬-9
n an = a + (n −1)d
sn = [ 2 a + ( n − 1) d ]
2 2
n 2 a6 = 4 + (6 −1) ⋅
30 = [8 + ( n − 1) ] / ⋅ 2 5
2 5
a = 4  2 a6 = 4 + 2
60 = n [ 8 + n−]
2  5 a6 = 6
d = 38 2
5  60 = n [ + n]

sn = 30  5 5
n = ?  38 n
+
2n2
= 60 / : 5
 5 5
an = ? 
 38 n + 2 n 2 − 300 = 0 / : 2
n 2 + 19 n − 150 = 0
( n + 25 )( n − 6 ) = 0
n 1 = − 25 , n 2 = 6
‫‪ -10‬ﻣﺠﻤﻮع اﻋﺪاد ﻣﺴﻠﺴﻞ را از ﻳﻚ اﻟﻲ ‪ 200‬درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬

‫‪1 + 2 + 3 ... 200‬‬
‫‪n = 200‬‬
‫‪n‬‬
‫=‪s‬‬ ‫‪( n + 1) = 100 ⋅ 201 = 20100‬‬
‫‪2‬‬
‫) ‪( a + n )( n − a + d ) (1 + 200 )( 200 − 1 + 1) ( 201 )( 200‬‬
‫=‪s‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 20100‬‬
‫‪2d‬‬ ‫‪2 ⋅1‬‬ ‫‪2‬‬
‫وﻳﺎ‬
‫‪n‬‬
‫] ‪sn = [2a + (n −1)d‬‬
‫‪2‬‬
‫وﻳﺎ‬
‫‪200‬‬
‫= ‪s200‬‬ ‫‪[2 ⋅1+ (200−1)1] = 100(2 +199) = 100⋅ 201= 20100‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -11‬ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺪد ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺗﺎق را از ‪ 1‬اﻟﻲ ‪ 90‬درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬

‫‪1+ 3 + 5...89+ 90‬‬
‫‪n = 89‬‬
‫‪s = n2 = 892 = 7921‬‬
‫‪2 + 4 + 6...+ 60‬‬ ‫‪ -12‬ﻣﺠﻤﻮع اﻋﺪاد ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺟﻔﺖ را از ‪ 2‬اﻟﻲ ‪ 60‬درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬

‫‪s = n(n +1) = 60(60+1) = 60⋅ 61 = 3660‬‬
‫‪35, m,73‬‬ ‫‪ -13‬ﺑﺮاي ﻛﺪام ﻗﻴﻤﺖ ‪ m‬اﻋﺪاد ذﻳﻞ ﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﺣﺴﺎﺑﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﺪ؟‬
‫‪35+ 73 108‬‬
‫=‪m‬‬ ‫=‬ ‫‪= 54‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﻨﺪﺳﻲ‬
‫‪Geometric progression‬‬
‫ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺑﻪ آن ﺳﻠﺴﻠﻪ از اﻋﺪاد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻫﺮ ﻋﺪد ﺑﻌﺪي از ﻋﺪد ﻗﺒﻠﻲ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺿﺮب ﻳﺎ ﺗﻘﺴـﻴﻢ ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﻋـﺪد اﻟﺠﺒـﺮي ﺑﺪﺳـﺖ‬
‫‪5,10,20,40.....‬‬ ‫آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫‪10 10‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻋﺪاد ذﻳﻞ‪:‬‬
‫‪30,10, , ......‬‬
‫‪3 9‬‬
‫‪− 4,12,−36,108.....‬‬
‫‪x, x4 , x7 , x10......‬‬
‫ﺳﻪ ﻋﺪد ‪ b,a‬و‪ c‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﻨﺪﺳﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﻛﻪ راﺑﻄﻪ ذﻳﻞ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪a, b, c‬‬
‫‪b c‬‬
‫=‬
‫‪a b‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ‪ b‬را اوﺳﻂ ﻫﻨﺪﺳﻲ ‪ a‬و‪ c‬ﻣﻴﺨﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪b = ac‬‬
‫ﻓﻮرﻣﻮل ﻫﺎي ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﻨﺪﺳﻲ‪:‬‬

‫ﻋﺪد ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﻨﺪﺳﻲ را ﺟﻤﻼت ﺗﺼﺎﻋﺪ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻋﺪد اول را ﺟﻤﻠﻪ اول ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻪ ‪ a‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻨـﺪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺟﻤﻠـﻪ ﺑﻌـﺪي و ﻗﺒﻠـﻲ را ﻧﺴـﺒﺖ‬
‫ﻣﺸﺘﺮك ﻳﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ‪ r‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ‪ ,‬ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻼت ﻳﺎ ﻧﻤﺮه ﺟﻤﻼت را ﺑﻪ ‪ n‬و ﺟﻤﻠـﻪ ‪ n‬را ﺑـﻪ ‪ an‬ﻳـﺎ ‪ q‬و ﻣﺠﻤـﻮع ‪n‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ‪ sn‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ ﭘﺲ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻫﻨﺪﺳﻲ ذﻳﻠﺮا ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ‪. a,ar,ar2,ar3…….an…..1‬‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﺟﻤﻠﻪ ‪ n‬ﻳﺎ ‪ an‬درﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﻨﺪﺳﻲ‬
‫اﮔﺮ در ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻳﻚ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮔﺮدد ﺗﻮان ‪ r‬در ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪ از ﻧﻤﺮه آن ﺟﻤﻠﻪ ﻳﻚ ﻛﻢ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ درﺟﻤﻠﻪ ‪ n‬ﺗﻮان ‪ r‬ﺑـﻪ ﻗـﺪر‪n-‬‬
‫‪ 1‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻨﺎء‪ ‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ‪. an=arn-1….1:‬‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻣﺠﻤﻮع ‪ n‬در ﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﻨﺪﺳﻲ‬

‫اﮔﺮ ﺟﻤﻼت ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻳﻚ را ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮده ﺑﻌﺪ اﻃﺮاف آن را ﺑﻪ ‪ r‬ﺿﺮب ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ در اﺧﻴـﺮ از ﺣﺎﺻـﻞ ﺿـﺮب دوﻣـﻲ ﺣﺎﺻـﻞ ﺟﻤـﻊ اوﻟـﻲ را‬
‫)‪a(r n −1‬‬ ‫ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻛﻨﻴﻢ ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻻزﻣﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‬
‫= ‪sn‬‬ ‫‪.....2‬‬
‫‪r −1‬‬
‫اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﺣﺪود ﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ زﻳﺎ دﮔﺮدد و آﻧﮕﺎه ﻣﺠﻤـﻮع ﺟﻤـﻼت ﻳـﻦ ﺗﺼـﺎﻋﺪ را ﻣﻴﺘـﻮاﻧﻴﻢ از راﺑﻄـﻪ ذﻳـﻞ درﻳﺎﻓـﺖ‬
‫‪a+c‬‬
‫=‪b‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪b = ac‬‬ ‫=‪s‬‬ ‫‪......3‬‬
‫‪1− r‬‬ ‫ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ‪:‬‬
‫=‪b‬‬
‫‪2ac‬‬ ‫‪n →α‬و‪r < 1‬‬
‫‪a+c‬‬
‫ﺗﺼﺎﻋﺪ ﺗﻮاﻓﻘﻲ ﻳﺎ ﻣﻮﻟﻔﻲ‬

‫ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻳﺎ ﺗﻮاﻓﻘﻲ ﺑﻪ آن ﺳﻠﺴﻠﻪ از اﻋﺪاد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﻋﻜﺲ آن ﺗﺼﺎﻋﺪ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪1 1 1 1‬‬
‫‪, , , .....‬‬
‫‪7 11 15 19‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻋﺪاد ذﻳﻞ ‪5 5 5 5‬‬
‫‪, , , ....‬‬
‫‪9 15 21 27‬‬
‫ﺳﻪ ﻋﺪد ‪ b,a‬و‪ c‬زﻣﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﻛﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪a, b, c‬‬
‫‪a −b a‬‬
‫=‬
‫‪b−c c‬‬
‫‪2ac‬‬
‫=‪b‬‬
‫‪a+c‬‬
‫درﻳﻦ ﺟﺎ ‪ b‬را اوﺳﻂ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻳﺎ ﺗﻮاﻓﻘﻲ ‪ a‬و‪ c‬ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ‪.‬‬
‫درﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺟﻤﻠﻪ اول آن ‪ 20‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺸﺘﺮك آن ‪ 1/2‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﺟﻤﻠﻪ ‪ 8‬آن را ﺗﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ؟‬ ‫‪-1‬‬
‫‪a = 20‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫=‪r‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪an = arn−1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ a = 20( 1 )7 = 20⋅ 1 = 5‬‬
‫‪n =8‬‬ ‫‪ 8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪128 32‬‬
‫‪‬‬
‫‪a = 8 = ?‬‬
‫درﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺟﻤﻠﻪ اول آن ‪ 36‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺸﺘﺮك آن ‪ -2/3‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﺟﻤﻠﻪ ‪ 4‬آن را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬ ‫‪-2‬‬
‫‪a = 36 ‬‬
‫‪2 ‬‬ ‫‪an = arn−1‬‬
‫‪r =− ‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪32‬‬
‫‪a8 = 36(− )3 = 36(− ) = 4(− ) = −‬‬
‫‪n=4 ‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬
‫‪a4 = ? ‬‬
‫در ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﺎي ﻫﻨﺪﺳﻲ ذﻳﻞ ﺟﻤﻼت ﻣﻄﻠﻮب را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬ ‫‪-3‬‬
‫‪− 6,−6 2,−12......a10‬‬

‫‪a = −6 ‬‬ ‫‪an = arn−1‬‬
‫‪10−1‬‬
‫‪ a10 = ar‬‬
‫‪r = 2‬‬
‫‪a = −6 ⋅16 2 = −96 2‬‬
‫‪n = 10  10‬‬
‫درﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺟﻤﻠﻪ ‪ 4‬آن ‪ 54‬و ﺣﺪ اول آن ‪ 2‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺸﺘﺮك ﺗﺼﺎﻋﺪ را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬ ‫‪-4‬‬
‫‪a=4 ‬‬ ‫‪an = arn−1‬‬

‫‪a4 = 54 54 = 2 ⋅ r 3 = / : 2‬‬
‫‪‬‬
‫‪a = 2  27 = r 3 = 3 33 ⋅ 3 r 3‬‬
‫‪r = ? ‬‬ ‫‪r =3‬‬
‫درﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺟﻤﻠﻪ اول ‪ 9‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺸﺘﺮك ‪ 2/3‬ﺟﻤﻠﻪ ‪ 5‬و ﻣﺠﻤﻮع ‪ 5‬ﺟﻤﻠﻪ را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬ ‫‪-5‬‬
‫‪a=9 ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪a5 = ar n −1‬‬
‫‪r = ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪16 16‬‬
‫‪3‬‬ ‫= ⋅ ‪a5 = 9 ⋅ ( ) 4 = 9‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪81 9‬‬
‫‪a5 = ? ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 2 5−1 ‬‬ ‫‪ 32‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 211 ‬‬
‫‪s5 = ? ‬‬ ‫‪9 ( )  9‬‬ ‫‪− 1 9 −‬‬ ‫‪‬‬
‫) ‪( r n −1‬‬ ‫‪ =  243  = 9 ⋅ 211 ⋅ 3 = 211‬‬
‫‪= ‬‬ ‫‪= ‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪243‬‬
‫‪s5 = a‬‬
‫‪r −1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪−1‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪1‬‬
‫‪−‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪243‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ -6‬درﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺟﻤﻠﻪ ‪ 8‬آن ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ‪ -768‬و ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺸﺘﺮك آن ‪ -2‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﺟﻤﻠﻪ اول و ?=‪ an‬؟‬
‫‪an = ar n −1‬‬
‫‪a8 = ar 7‬‬
‫‪a8 = −768‬‬ ‫‪− 768 = a ⋅ (−2) 7‬‬
‫‪‬‬
‫‪r = −2‬‬ ‫)‪ − 768 = a (−128‬‬
‫‪‬‬
‫?=‪a‬‬ ‫‪ a = − 768 = 98 ⇒ a = 6‬‬
‫? = ‪an‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪− 128 16‬‬
‫‪an = ar n −1‬‬
‫‪an = 6(−2) n −1‬‬
‫‪ -7‬درﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ذﻳﻞ داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺸﺘﺮك آن را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫‪a1 + a 4 = 9‬‬
‫‪‬‬
‫‪a 2 + a 3 = 6‬‬ ‫?= ‪r‬‬
‫‪ar 1−1 + ar 4−1 = 9‬‬
‫‪ 2−1‬‬
‫‪ar + ar 3−1 = 6‬‬
‫⇒ ‪a + ar 3 = 9‬‬
‫‪‬‬ ‫‪9‬‬
‫= ‪a (1 + r ) = 9 ⇒ a‬‬
‫‪3‬‬
‫‪⇒‬‬ ‫‪1+ r3‬‬
‫‪ar (1 + 1) = 6‬‬
‫⇒ ‪ar + ar 2 = 6‬‬
‫‪9‬‬
‫‪⋅ r (1 + r ) = 6‬‬
‫‪1+ r3‬‬
‫) ‪9r (1 + r‬‬
‫‪=6‬‬
‫) ‪1 + r (1 − r + r 2‬‬
‫‪9r‬‬
‫‪=6‬‬
‫‪1− r + r2‬‬
‫‪6r 2 − 6r − 6 − 9r = 0‬‬
‫‪6r 2 − 15r − 6 = 0 / : 3‬‬
‫‪( 2 r 2 − 5r − 2 = 0‬‬
‫‪(2r − 1)(r − 2) = 0‬‬
‫‪1‬‬
‫= ‪r1‬‬ ‫‪, r2 = 2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -8‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺟﻤﻼت ذﻳﻞ را درﻳﺎﺑﻴﺪ اﮔﺮ ﺗﻌﺎداد ﺣﺪود آن ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﮔﺮدد؟‬
‫‪‬‬
‫‪1 1 1 ‬‬
‫‪1, , , ‬‬
‫‪5 25 125‬‬
‫‪n →α‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪a =1‬‬ ‫= ‪s‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪1‬‬ ‫‪ 1− r 1− 1 4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫= =‪r‬‬
‫‪1 5 ‬‬
‫?= ‪s‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -9‬درﻳﻚ ﺗﺼﺎﻋﺪ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺟﻤﻠﻪ اول آن ‪ 486‬ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻨﺪﺳﻲ آن ‪ 1/3‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﺟﻤﻠﻪ ‪ n‬و ﻣﺠﻤﻮع ‪ n‬ﺟﻤﻠﻪ را درﻳﺎﺑﻴﺪ؟‬
‫‪1‬‬
‫‪an = ar n −1 = 486 ( ) n − 1‬‬
‫‪a = 486 ‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫) (‬
‫‪1 ‬‬ ‫‪n −1‬‬
‫=‪r‬‬ ‫‪n −1‬‬ ‫‪486‬‬ ‫([‬ ‫)‬ ‫]‬
‫‪‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪3 ‬‬ ‫‪sn = a‬‬ ‫=‬ ‫] ‪= ⋅ 486 [( ) n −1‬‬
‫‪r −1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪n=? ‬‬ ‫‪−1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪an = ? ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫] ‪= 729 [( ) n −1 ] ⇒ an = 486 ( ) n −1 ⇒ sn = − 729 [( ) n −1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ -10‬درﻳﻚ ﺗﺨﺘﻪ ﺷﻄﺮﻧﺞ در ﺧﺎﻧﻪ اول ﻳﻚ داﻧﻪ ﮔﻨﺪم و در ﺧﺎﻧﻪ دوم دو داﻧﻪ ﮔﻨﺪم و در ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻮم ﭼﻬﺎر داﻧﻪ ﮔﻨﺪم و در ﺧﺎﻧـﻪ ﭼﻬـﺎرم‬
‫ﻫﺸﺖ داﻧﻪ ﮔﻨﺪم ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ وﺟﻮد دارد درﻳﺎﺑﻴﺪ ﻛﻪ از ﺧﺎﻧﻪ اول اﻟﻲ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻮم ﭼﻨﺪ داﻧﻪ ﮔﻨﺪم وﺟﻮد دارد؟‬
‫‪‬‬
‫‪1,2,4,8...30 ‬‬ ‫‪n −1‬‬ ‫‪30−1‬‬
‫) ‪ an = a (r ) = 1(2‬‬
‫‪n = 30‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪r −1‬‬ ‫‪2 −1‬‬
‫‪‬‬
‫‪sn = s30 = ?‬‬ ‫‪= 230−1‬‬
‫‪a =1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪r= =2 ‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫رﺑﺢ )ﻓﺎﻳﺪه ﻳﺎ ﺳﻮد(‬

‫‪Interest‬‬
‫رﺑﺢ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﻮع اﺳﺖ ‪:‬‬
‫رﺑﺢ ﺳﺎده ‪ -:‬ﻫﺮﮔﺎه ﻳﻚ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ درﻳﻚ ﻣﺪت ﻣﻌﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﺮﺧﻲ ﻣﻌـﻴﻦ ﺑـﻪ ﻣﻔـﺎد ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷـﻮد در ﺣﺴـﺎب‬ ‫‪-1‬‬
‫ﻣﻔﺎد ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ رﺑﺢ را ﺳﺎده ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ‪.‬‬
‫رﺑﺢ راﺑﻪ ‪ I‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ را ﺑﻪ ‪ C‬ﻧﺮخ را ﺑﻪ ‪ R‬و ﻣﺪت را ﺑﻪ ‪ T‬ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ آﻧﮕﺎه ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ رﺑﺢ ﺳﺎده را از اﻳﻦ راﺑﻄﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨـﻴﻢ ‪I=CRT :‬‬
‫‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ‪ T‬ﺑﻪ ﺳﺎل اﻧﺪازه ﻣﻴﺸﻮد اﮔﺮ ﺑـﻪ ﻣـﺎ داده ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ آن را ﺗﻘﺴـﻴﻢ ‪ 12‬اﮔـﺮ ﺑـﻪ روز داده ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ آن را ﺗﻘﺴـﻴﻢ ‪360‬‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﻴﻢ زﻳﺮا ﻳﻜﺴﺎل ‪ 12‬ﻣﺎه ﻳﺎ ‪ 360‬روز ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫رﺑﺢ ﻣﺮﻛﺐ‪ -:‬ﻫﺮ رﺑﺢ ﻛﻪ دراﺧﻴﺮ ﻫﺮﺳﺎل ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻴﮕﺮدد و در ﺳﺎل ﺑﻌﺪي ﺑﻪ اﺻﻞ ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪ‬ ‫‪-2‬‬
‫اﻓﺰود ﻣﻴﺸﻮد و از ﻣﺠﻤﻮع آن رﺑﺢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﭼﻨﻴﻦ رﺑﺢ را رﺑﺢ ﻣﺮﻛﺐ ﻣﻴﺨﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺑﺢ ﺑﺎﻧﻜﻬﺎ ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﮔﺎه ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اوﻟﻲ را ﺑﻪ ‪ C‬ﻧﺮخ را ﺑﻪ ‪ R‬و ﻣﺪت را ﺑﻪ‪ n‬و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ را ﺑﻌﺪ از ‪ n‬ﺳﺎل ﺑﻪ ‪ P‬ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ آﻧﮕﺎه راﺑﻄﻪ ذﻳﻞ را دارﻳﻢ ‪:‬‬
‫‪p = c(1+ R)n‬‬
‫‪ -1‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ‪ 6000‬اﻓﻐﺎﻧﻲ از ‪ 25‬ﺣﻤﻞ اﻟﻲ ‪ 10‬ﺳﺮﻃﺎن از ﻗﺮار ﻧﺮخ ‪ 4‬ﻓﻴﺼﺪ ﭼﻘﺪر رﺑﻊ ﻣﻴﺪﻫﺪ ؟‬
‫‪c = 6000 AF‬‬

‫‪T = 25‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪75‬‬ ‫‪5‬‬
‫= ‪5 + 30 + 30 + 16 = 75day‬‬ ‫=‬
‫‪360 24‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪R = 4%‬‬ ‫=‬
‫‪10 25‬‬
‫?= ‪I‬‬
‫‪I = CRT‬‬
‫‪1 5‬‬
‫⋅ ‪I = 6000‬‬ ‫⋅‬ ‫‪= 50 AF‬‬
‫‪25 24‬‬
‫‪ . 2‬ﻛﺪام ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ از ﻗﺮار ﻧﺮخ ‪ 12%‬ﺑﺮاي ﻣﺪت ‪ 105‬روز ﻣﺒﻠﻎ ‪ 96‬داﻟﺮ رﺑﻊ ﻣﻴﮕﺮدد؟‬
‫?=‪c‬‬ ‫‪‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‬‬
‫= ‪R = 12%‬‬ ‫=‬ ‫‪ I = CRT‬‬
‫‪100 25 ‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪96 ⋅ 25 ⋅ 24‬‬
‫= ‪C‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 13.7 ⋅ 200 = 2740$‬‬
‫‪105 21 ‬‬ ‫‪RT‬‬ ‫‪3‬‬
‫⋅‬
‫‪7‬‬ ‫‪3⋅7‬‬
‫= ‪T = 105day‬‬ ‫=‬
‫‪300 24 ‬‬ ‫‪25 24‬‬
‫‪I = 96$‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪. 3‬ﺑﻪ ﻛﺪام ﻧﺮخ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ‪ 24000‬ﻫﺰار اﻓﻐﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪت ﻳﻚ ﺳﺎل ﭼﻬﺎر ﻣﺎه ﻣﺒﻠﻎ ‪ 3000‬اﻓﻐﺎﻧﻲ رﺑﻊ ﻣﻴﺪﻫﺪ؟‬
‫?=‪R‬‬ ‫‪‬‬
‫‪C = 24000‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪I = CRT / : CT‬‬
‫‪‬‬ ‫‪CRT‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪16 4 ‬‬ ‫=‪R‬‬ ‫=‪=R‬‬
‫= ‪T = 12 + 4‬‬ ‫=‬ ‫‪CT‬‬ ‫‪CT‬‬
‫‪12 3 ‬‬ ‫‪3000‬‬ ‫‪3‬‬
‫=‪‬‬ ‫‪= ⋅100 = 9.375 = 9.4%‬‬
‫‪I = 3000 AF‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4 32‬‬
‫⋅ ‪24000‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ .4 .‬ﺑﻪ ﻛﺪام ﻣﺪت ﻣﺒﻠﻎ ‪ 15000‬اﻓﻐﺎﻧﻲ از ﻗﺮار ﻧﺮخ ‪ 900.8%‬اﻓﻐﺎﻧﻲ ﻣﻔﺎد ﻣﻴﻜﻨﺪ؟‬
‫?= ‪T‬‬ ‫‪ I = CRT‬‬

‫‪C = 15000 AF‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ T = I = 9000 = 30 = 3 ⋅12 = 9‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪CR‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4 4‬‬
‫= ‪R = 8%‬‬ ‫‪= ‬‬ ‫⋅ ‪15000‬‬
‫‪100 25‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪‬‬
‫‪I = 900 AF‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ . 5‬ﺷﺨﺺ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 10000‬اﻓﻐﺎﻧﻲ در ﺑﺎﻧﻚ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﻛﺮد ﺑﻌﺪ از ‪ 4‬ﺳﺎل ﻣﻘﺪار ﻣﺠﻤـﻮع ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪ آن و ﻣﻔـﺎد ﺧـﺎﻟﺺ آن را ﺗﻌـﻴﻦ‬
‫‪P = C (1 + R)n‬‬ ‫ﻛﻨﻴﺪ اﮔﺮ ﻧﺮخ ﺑﺎﻧﻚ ‪ 10%‬ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪C = 10000 AF ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪P = 104 ⋅ (1 + )4 = 104 ⋅ ( )4 = 104 ⋅ = 14641AF‬‬
‫‪n=4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪P − C = 14641 − 10000 = 4641AF‬‬
‫‪R = 10%‬‬ ‫‪‬‬
‫?=‪P‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻴﺰده ﻫﻢ‬

‫اﺳﺘﻘﺮار رﻳﺎﺿﻲ ﺳﻤﺒﻮل ﻣﺠﻤﻮع ‪ ،‬ﺳﻤﺒﻮل ﺿﺮب‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ )‪(Mathematical‬‬
‫اﻻﺳﺘﻘﺮار رﻳﺎﺿﻲ‬
‫اﺳﺘﻘﺮار رﻳﺎﺿﻲ ﻋﺒﺎرت از آن ﺑﺨﺶ از ﻋﻠﻢ رﻳﺎﺿﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻋﻜﺲ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ﻃﺮﻳﻘﻪ اﺛﺒﺎت اﻓﺎده ﻫﺎ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ رﻳﺎﺿﻴﺎت‬
‫ﺑﻌﻀﺎً ﺑﻪ ﻓﻮرﻣﻮل ﻫﺎي روﺑﻪ رو ﻣﻴﺸﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم اﻋﺪاد ﺗﺎم ﻣﺜﺒﺖ درﺳﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ درﺳﺖ ﺑﻮدن ﺗﻤﺎم‬
‫اﻋﺪاد ﺣﻘﻴﻘﻲ اﻣﺘﺤﺎن ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﭘﺲ ﻗﻮاﻋﺪ ﻛﻠﻲ در اﺳﺘﻘﺮار رﻳﺎﺿﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫اﮔﺮ )‪ P(n‬ﻳﻚ اﻓﺎده ﺑﺎز ﺷﺎﻣﻞ اﻋﺪاد ﻃﺒﻴﻌﻲ ‪ n‬ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ )‪ P(n‬ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ اﻋﺪاد ﻃﺒﻴﻌﻲ درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﮔﺮ )‪ P(n‬ﺑﺮاي ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻗﻴﻤﺖ ‪ n‬زﻣﺎﻧﻲ درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ n=m‬ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ )‪ P(m‬درﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ P(k) -2‬ﻧﻴﺰ درﺳﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ اﮔﺮ‬
‫‪ -3‬اﮔﺮ ‪ n=k+1‬ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ )‪ P(k)=P(k+1‬ﻧﻴﺰ درﺳﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻵﺧﺮه ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد اﮔﺮ ‪ Pn=Pk‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻛﻪ ‪ P=k+1‬ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم اﻋﺪاد ﻃﺒﻴﻌﻲ درﺳﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﺳﺘﻘﺮار رﻳﺎﺿﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮاي ﺛﺒﻮت از ‪ n=1‬آﻏﺎز ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ اﻣﺎ ﺑﻌﻀﻲ اوﻗﺎت ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺮاي ‪ n=1‬ﺻﺪق‬
‫ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ آﻧﮕﺎه اوﻟﻴﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻳﺴﺖ ‪ m‬را ﻣﻴﺎﺑﻴﻢ ﺗﺎ ﻋﺒﺎرت را ﺻﺪق ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫دوم ﺳﻤﺒﻮل ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫‪Summation symbol‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ‪ a1+a2+a3+…..an‬را ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻗﻴﻤﺖ ‪ K€z‬و ‪ FK=a‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻤﺒﻮل ذﻳﻞ اﻓﺎده ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ‪:‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻴﺸﻮد ) ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ‪ ak ، siyma‬از ‪ R=1‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ cn‬ﭘﺲ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪ K‬اﻋﺪاد ﺗﺎم را از ﻳﻚ اﻟﻲ ‪ m‬اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻤﻮده ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ آن را اﻳﻦ دﻳﻜﺲ ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮع ﻫﺮ ﺣﺮف اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﺪه ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ وﻟﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪∑ak = ∑ai = ∑a g = a + a‬‬

‫‪k =1‬‬ ‫‪i=1‬‬ ‫‪j =1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪+ ...................an‬‬ ‫‪ K,J,I‬و‪ n‬زﻳﺎدﺗﺮ ﻣﺠﻬﻮل ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪:‬‬
‫ﻓﻮرﻣﻮل ﻫﺎ ﻳﺎ ﻗﻮاﻋﺪ ﻋﻤﻮد در ﺳﻤﺒﻮل ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫ﻓﻮرﻣﻮل ﻫﺎي ذﻳﻞ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه ﺟﻬﺖ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد و اﻓﺎده ﻫﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ آن را ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﺑﺴﭙﺎرﻳﺪ‪.‬‬
4
1 : ∑ ak = a1 + a2 + a3 + a4
k =1
5
2 : ∑ ai = a1 + a2 + a3 + a4 + a 5
1= a
6
3 : ∑ g = 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 = 21
j =1
4
4 : ∑ k 2 = 12 + 2 2 + 32 + 4 2 = 1 + 4 + 9 + 16 = 30
J =1
n
n(n + 1)
1: 1 + 2 + 3........ + n = ∑ k =
k =1 2
n
2: 2 + 4 + 6............ + n = ∑ (2k ) = n(n + 1)
k =1
n
3: 1 + 3 + 5............. + 2n − 1 ∑ (2k − 1) = n
k =1
2
n
n(n + 1)(2n − 1)
4: 12 + 2 2 + 32. + ........n 2 ∑kk =1
2
=
6
n
2n(n + 1)(2n + 1)
5: 2 2 + 4 2 + 6 2....... + (2n) 2 = ∑ (2k )
k =1
2
=
3
n
n(4n 2 − 1)
6: 12 + 32 + 52........ + (2n − 1) 2 = ∑ (2k − 1) 2 =
k =1 3
n(n + 1) 2
n 3
7: 13 + 23 + 33. + ......n 3 = ∑k
k =1
=[
2
]
n
1 − r n−1
8: 1 + r + r 2 ........... + r 2 ∑r
k =0
2
=
1− r
n
n(n + 1)(n + 2)
9: 12 + 2 * 3 + 3 * 4......... + n(n + 1) ∑ k (k + 1) =
k =1 3
n
n(n + 1)(n + 2)(n + 3)
10 : 2 * 3 + 3 * 4........ + n(n + 1)(n + 2) = ∑ k (k + 1)(k + 2) =
k =1 4
n
1 1 1 1 1 n
11 : + +
1 * 2 2 * 3 3 *1
+ .........
n(n + 1)
= ∑ k (k + 1) = n + 1
k =1
:‫ﺧﻮاص ﺳﻤﺒﻮل ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

n = m :‫ﺳﻤﺒﻮل ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ داراي ﺧﻮاص زﻳﺎد ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﭘﻨﺞ ﺧﻮاص آن را ذﻳﻼً ﻳﺎد آور ﻣﻴﺸﻮﺋﻴﻢ‬
‫‪n‬‬
‫‪1: ∑ c = h ⋅ c‬‬ ‫) ‪(c = 60hsxont )(c ∈ z‬‬
‫‪k =1‬‬
‫‪exm‬‬
‫‪6‬‬
‫‪∑ 7 = 6 ⋅ 7 = 42‬‬
‫‪k =1‬‬
‫‪n‬‬
‫‪2 : ∑c = (n +1) * c‬‬
‫‪k =0‬‬
‫‪24‬‬
‫‪∑10 = (24+1) *10 = 250‬‬

‫‪k =0‬‬
‫‪n‬‬
‫‪2 : ∑ c = (n − p + 1)c‬‬
‫‪k =0‬‬
‫‪11‬‬
‫‪∑ 8 = (11 − 5 + 1) ⋅ 7 ⋅ 8 = 56‬‬

‫‪k =5‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪3:‬‬ ‫‪∑ c ⋅ ak = c∑ ak‬‬
‫‪k =1‬‬ ‫‪k =1‬‬
‫‪exm‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬
‫)‪n(n + 1‬‬ ‫‪6⋅7‬‬
‫⋅ ‪∑ 5k = 5∑ k = 5‬‬
‫‪k =1‬‬ ‫‪k =1‬‬ ‫‪2‬‬
‫⋅‪= 5‬‬
‫‪2‬‬
‫‪= 105‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫‪4:‬‬ ‫‪∑(ak ± bk) = ∑ak ± ∑bk‬‬
‫‪k =1‬‬ ‫‪k =1‬‬ ‫‪k =1‬‬
‫‪exm‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪n‬‬
‫)‪n(n + 1‬‬ ‫‪6⋅ 7‬‬ ‫)‪6(7‬‬
‫‪∑(1 − k =∑1− ∑k = 6 ⋅1−‬‬
‫‪k =1‬‬ ‫‪k =1‬‬ ‫‪k =1‬‬ ‫‪2‬‬
‫⋅‪= 5‬‬
‫‪2‬‬
‫‪=6−‬‬
‫‪2‬‬
‫‪= 6 − 21 = −15‬‬
‫(‬ ‫ﺳﻮم ﺳﻤﺒﻮل ﺿﺮب)‬

‫‪Muttiplication symbol‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب‪ a · a … an‬را ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺳﺎده ذﻳﻞ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ‪:‬‬ ‫‪ m€ ،‬و ‪n ≥ m‬‬ ‫اﮔﺮ ‪k‬‬
‫‪n‬‬
‫‪a1 ⋅ a 2 ⋅ a3 ...an = ∏ ak‬‬
‫‪k =1‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪∏ak = ∏am = ∏a ⋅ a ......an‬‬

‫‪k =1‬‬ ‫‪m=1‬‬ ‫‪k =1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻴﺸﻮد ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ‪ ak‬ﺑﺮاي ‪ k‬ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ‪ 1‬ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻮض ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺣﺮف ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
5
1: ∏ak = a ⋅ a
k =1
1 2 ⋅ a3 ⋅ a4 ⋅ a5
7
2: ∏k = 4 ⋅ 5 ⋅ 6 ⋅ 7 = 840
k =4
6
3: ∏3 = 3⋅ 3⋅ 3⋅ 3⋅ 3⋅ 3 = 3
k =1
6
= 720 :‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
12
k 2 3 4 12 2
4: ∏ k +1 = 3 ⋅ 4 ⋅ 5 ......13 = 13
k =2
:‫ﻣﺜﺎل ﻫﺎ‬
n
∏c = c
k =1
n
(c ∈ k )
5
1: ∏2 = 2
k =1
5
= 32
4
2: ∏ (3k ) = (3k )
k =1
4
= 81k 4
∏c = c
k =0
n =1
Ex :
7
1: ∏3 = 3
k =0
7 +1
= 38
4
3 3 243
2: ∏ (− 2 ) = (− 2 )
k =0
4 −1
=−
32
‫ﺧﻮاص ﺳﻤﺒﻮل ﺿﺮب‬

‫ﺳﻤﺒﻮل ﺿﺮب ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻤﺒﻮل ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ داراي ﺧﻮاص ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ در اﻳﻦ ﺟﺎ ذﻳﻼً ﻳﺎد آور ﻣﻴﺸﻮﺋﻴﻢ‪:‬‬
‫‪n‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪∏k = 0‬‬

‫‪∏c = c‬‬
‫‪k= p‬‬
‫‪n =1‬‬ ‫‪k =0‬‬
‫‪Ex :‬‬
‫‪Ex :‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪4‬‬
‫‪1:‬‬ ‫‪∏k = 0‬‬
‫‪1:‬‬ ‫‪∏5 = 5‬‬
‫‪k =2‬‬
‫‪4− 2+1‬‬
‫‪= 5 = 125‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪k =0‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2:‬‬ ‫)‪∏(a) = (a‬‬
‫‪k =3‬‬
‫‪5−3+1‬‬
‫= ‪= ( )3‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a3‬‬ ‫‪∏ cak = n ∏ ak‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪k =1‬‬ ‫‪k =1‬‬
‫‪Ex :‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪∏ k = nι‬‬
‫‪k =1‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪1:‬‬ ‫‪∏ 2k = 2 ∏ k = 2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪⋅ 5ι −‬‬
‫‪k =1‬‬ ‫‪k =1‬‬
‫‪Ex :‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪1:‬‬ ‫‪∏ k = 10ι‬‬
‫‪k =0‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪∏ (ak ⋅ bk ) = ∏ ak ⋅∏ bk‬‬
‫‪k =1‬‬ ‫‪k =1‬‬ ‫‪k =1‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Ex :‬‬
‫‪2:‬‬ ‫‪∏ k = 3ι‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪∏ (2‬‬ ‫‪⋅ k ) = ∏ 2 k ⋅ ∏ k = 2 5 ⋅ 5ι −‬‬

‫‪k =0‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪1:‬‬
‫‪k =1‬‬ ‫‪k =1‬‬ ‫‪k =1‬‬
‫ﭼﻬﺎرم ﻣﺒﺎدﻟﻪ‬
‫‪Pecmutations‬‬
‫دو ﻋﺪد ‪ m‬و ‪ n‬ﺗﺎم ﻣﺜﺒﺖ را در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ آﻧﮕﺎه ‪ m‬ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﻋﺒﺎرت از ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺟﻨﺲ ﻫﺎي ‪ n‬ﺑﺪون ﺗﻜﺮار ﺟﻨﺲ ‪ m‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‬
‫‪n ι−‬‬
‫= )‪p(n, m‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ‪ m‬ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ‪ n‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﻣﻴﮕﺮدد‪(n − m)ι− :‬‬
‫ﭘﻨﺠﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
‫‪Combination‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻋﺒﺎرت از ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺷﻴﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻧﺘﺨﺎب اﺷﻴﺎ را در ﻧﻈﺮ دارد اﻣﺎ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺷﻴﺎ را در ﻧﻈﺮ‬
‫ﻧﻤﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ﭘﺲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ را ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻨﻴﻢ ‪:‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ -:‬ﻋﺒﺎرت از اﻧﺘﺨﺎب اﺳﺖ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﺗﺮﺗﻴﺐ آن ﻣﻼً در ﺟﺪول ذﻳﻞ ﻓﺮق ﺑﻴﻦ ﻣﺒﺎدﻟﻪ و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
‫‪Ab,ba‬‬ ‫‪ab‬‬
‫‪Ca,acb,abc‬‬ ‫‪Ac‬‬
‫‪Bca,bac,cba‬‬ ‫‪abc‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ‪ ab‬و ‪ ba‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻋﻴﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻮده وﻟﻲ در ﻣﺒﺎدﻟﻪ از ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮده اﮔﺮ ‪ A‬ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺖ ﻋﻨﺼﺮ ‪ n‬و‪ R‬ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺖ‬
‫و ﺑﻪ اﺷﻜﺎل ذﻳﻞ اﻓﺎده ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻋﻲ ‪ A‬ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه ‪ A‬را ﺑﻨﺎم ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻋﻨﺼﺮ ‪ n‬و ‪ R‬ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ ‪n ≥ r‬‬
‫)‪(n, r‬‬ ‫‪nι−‬‬
‫‪c(n, r) = p‬‬ ‫=‬ ‫‪0≤r ≤n‬‬
‫‪rι−‬‬ ‫‪rι− (−r)ι−‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ‪ n‬ﻋﻨﺼﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ ‪ R‬ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻤﺒﻮل ﻫﺎي ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﻧﺸﺎن داده ﻣﻴﺸﻮد اﻣﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻠﻲ ﭼﻨﻴﻦ اﻓﺎده ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ؟‬ ‫ﻣﺴﺎﻳﻞ‬

‫‪8ι− 6ι− ⋅ 7 ⋅ 8‬‬
‫‪1:‬‬ ‫= )‪p (8,2‬‬ ‫=‬ ‫‪= 56‬‬
‫‪6ι−‬‬ ‫‪6ι−‬‬
‫‪12ι− 11ι− 11ι− (12 + 1) 7ι− ⋅ 8 ⋅ 9 ⋅10 ⋅11 ⋅13‬‬
‫‪2:‬‬ ‫= )‪p (12,5) + p (11.4‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 102960‬‬
‫‪7ι−‬‬ ‫‪7ι−‬‬ ‫‪7ι−‬‬ ‫‪7ι−‬‬
‫‪7ι−‬‬
‫‪p (7,4) 3ι− 7ι− 4ι− 6ι− ⋅ 7 3ι− ⋅ 4‬‬
‫‪3:‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫⋅‬ ‫=‬ ‫⋅‬ ‫‪= 28‬‬
‫‪p (6,2) 6ι− 3ι− 6ι−‬‬ ‫‪3ι−‬‬ ‫‪7ι−‬‬
‫‪4ι−‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪ nι−  10ι−‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪4:‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪+ ( ) − C (11,6) = ‬‬ ‫‪‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪5 3‬‬ ‫‪ r (n − r )  5ι− 5ι− 3ι− 5ι− 6ι− 5ι−‬‬
‫‪5ι− ⋅ 6 ⋅ 7 ⋅ 82 ⋅ 9 ⋅10 2 5ι− ⋅ 6 ⋅ 7 ⋅ 8 6ι− ⋅ 7 ⋅ 82 ⋅ 93 ⋅10 2 ⋅11‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪5ι− ⋅1 ⋅ 2 ⋅ 3 ⋅ 4 ⋅ 5‬‬ ‫‪1 ⋅ 2 ⋅ 3 ⋅ 5ι−‬‬ ‫‪6ι− ⋅12 ⋅ 3 ⋅ 45‬‬
‫‪= 252 + 56 − 462 = 308 − 462 = 154‬‬

Al Gebra

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Al Gebra

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ﻛﻮرس رﻫﻨﻤﺎي ﻋﻠﻮم اﻧﺠﻨﻴﺮﻋﺒﺪاﻟﻐﻨﻲ‬ ‫اﻟﺠﺒﺮ‬

‫ﻓﺮق ﻫﺎي اﻟﺠﺒﺮ و ﺣﺴﺎب‬

‫ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ اﻋﺪاد اﻟﺠﺒﺮي‪:‬‬

‫‪ .III‬ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺿﺮب اﻋﺪاد اﻟﺠﺒﺮي ‪:‬‬

‫‪. 1: (+10)(+15)=+150‬‬ ‫‪,‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪2: (-10)(+15)=-150 :‬‬

‫‪2.‬‬ ‫‪(+ 36) + (+ 64) = 36 + 64 = 100‬‬

‫‪3.‬‬ ‫‪(− 72) + (+ 45) = 45 − 72 = −27‬‬

‫‪4.‬‬ ‫‪(+ 100) + (− 225) = +100 − 225 = −125‬‬

‫‪5.‬‬ ‫‪(− 40) + (− 60) = −40 − 60 = −100‬‬

‫‪+ 91 − 132 = 41‬‬

‫‪16. (− 24) : (− 0.6) = 240‬‬‫‪6 = 40‬‬

‫‪17. (+ 0.0012) : (+ 0.06) = + 605‬‬ ‫‪12‬‬

‫دوم اﻟﺠﺒﺮ ﺣﺮوﻓﻲ‬

‫اﻧﻮاع ﺟﻤﻼت اﻟﺠﺒﺮي‬

‫ﻣﺜﻼً‪ :‬ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ذﻳﻞ‪. x4-3x3+x2+1/2x-1 :‬‬

‫‪ -3‬ﻳﻚ ﺣﺪ اﻟﺠﺒﺮي اﺳﺖ‪3 : x .‬‬

‫‪ -6‬ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻧﺒﻮده ﻳﻌﻨﻲ اﺻﻢ ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﻠﺘﻮم اﺳﺖ ﻳﺎ دوﺣﺪه ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪x+4‬‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺳﺎﺳﻲ اﻟﺠﺒﺮ‬

‫وﺿﻊ ﻗﻮﺳﻴﻦ ﻳﺎ داﺧﻞ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻗﻮﺳﻴﻦ ‪:‬‬

‫ﭘﻮﻟﻴﻨﻮم ﻫﺎي ذﻳﻞ داده ﺷﺪه اﻧﺪ؟‬ ‫‪-2‬‬

‫از ﻗﻮﺳﻴﻦ ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺳﺎده ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬ ‫‪-3‬‬

‫?= }])‪3: 2a-3b-{a-[2a-5b-(a-10b‬‬

‫ﺿﺮب ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬ ‫‪-5‬‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟‬ ‫‪-6‬‬

‫‪2 : 8.3n − 1.5n + 0.4n = 7.2n‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5+2−3‬‬ ‫‪4 2‬‬

‫دﻋﻮاي ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه‬

‫‪3‬‬ ‫‪1 3‬‬ ‫‪3 3‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪2 7‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪2=R‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪1: 3‬‬ ‫‪5 = 3⋅ 2 5 = 6 5‬‬

‫اﮔﺮ در اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه ‪ m=-n‬ﺷﻮد ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ‬

‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬

‫⋅ ‪x‬‬ ‫‪y ⋅4‬‬ ‫=‪z,‬‬

‫‪2. 3 a 7 b10 = 3 a 6 ⋅ a1 ⋅ b 9 ⋅ b1 = a 2b 3 3 ab‬‬

‫‪2.‬‬ ‫‪xy 2 n x 2 y = n ( x 2 y ) n ⋅ x 2 y = n x n + 2 ⋅ y 2 n +1‬‬

‫ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺟﻤﻊ ‪ ،‬ﺗﻔﺮﻳﻖ و ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺻﻢ ﻫﺎ‪:‬‬ ‫‪.i‬‬

‫‪b‬‬ ‫‪b ⋅ n a n−m‬‬ ‫‪b ⋅ n a n−m‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪a ⋅ 7 x 7−5‬‬ ‫‪a7 x 2‬‬

‫‪10‬‬ ‫) ‪10 ( 7 − 2‬‬ ‫‪10 ( 7 −‬‬ ‫)‪2‬‬

‫‪2 : 4 16 = + − 2‬‬ ‫‪ ( + − 2 ) = 16‬زﻳﺮا‬

‫وﺟﻮد ﻧﺪارد = ‪−25‬‬ ‫‪.1‬‬

‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ اﺻﻢ ﺳﺎده ﺑﻪ اﺻﻢ ﻣﺮﻛﺐ‪:‬‬

‫‪A+C‬‬ ‫‪A−C‬‬ ‫‪7+3‬‬ ‫‪7 −3‬‬

‫ﻃﺮز ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻋﻤﻠﻴﻪ اﻋﺪاد‪:‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ؟‬

‫‪ .d‬ﺑﻪ اﺻﻢ ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﻧﺎﻃﻖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬

‫‪ .e‬ﺑﻪ اﺻﻢ ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬

‫‪13‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪ .h‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ؟ ) ﻣﺨﺮج را ﻧﺎﻃﻖ ﺳﺎزﻳﺪ (‬

‫‪7‬‬ ‫‪7 5‬‬ ‫‪7 5‬‬ ‫‪−10 −103 5 −103 5 23‬‬

‫‪ .i‬ﺑﻪ اﺻﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬

‫‪A+C A−C‬‬ ‫‪10+ 2 10−2‬‬

‫‪− 24‬‬ ‫‪− 24 3‬‬ ‫‪3‬‬

‫)‪3: 3x3y2-3x5y3-3x2y=3x2y (xy-x3y2-1‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ؟‬

‫‪(3-x)3=(x+3)3‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫‪(x-y)2n+1=(y+x)2n+1 :2‬‬

‫‪(3-x)4=(x-3)4‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫‪(x-y)2n=(y-x)2n :3‬‬

‫‪(3-x)3=-(x-3)3‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫‪(x-y)2n+1= -(y-x)2n+1 :4‬‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع دوم و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻮع دوم‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﺳﻮم و ﻧﺘﺎﻳﺞ آن‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻧﻮع ﺳﻮم‬

‫‪1: (6ax+7)2=(x-a)2+4ax=(6ax-7)2+496ax=(6ax-7)2+168ax‬‬ ‫‪2: (a2+5b)2=(a2-‬‬

‫‪1: (3a-10)2=(x+a)2-4ax=(3a+10)2-4103a=(3a+10)2-120a‬‬ ‫‪2: (0.5x-4y)2=(0.5x+4y)2-4*4y-‬‬

‫?=‪x+4‬ارﺗﻔﺎع‬ ‫ =‪X‬؟‬ ‫‪ X+4+2‬ارﺗﻔﺎع‬ ‫‪X‬ﻗﺎﻋﺪه‬