‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫فورمول های مکمل مثلثات‬

‫‪1‬‬
‫‪ .2‬گراد‪ 400 :‬حصه یک دوران )𝑛𝑜𝑖𝑡𝑎𝑡𝑜𝑅( عبارت از گراد می باشد و یا به‬ ‫تعریف علم مثلثات‪ :‬مثلثات )𝑦𝑟𝑡𝑒𝑚𝑜𝑛𝑜𝑔𝑖𝑟𝑡( از دو کلمه یونانی )𝑛𝑜𝑔𝑖𝑟𝑇(‬
‫عباره دیگر هر گاه یک دایره به ‪ 033‬حصه مساوی تقسیم گردد هر حصه آنرا گراد‬ ‫یعنی مثلث و )𝑛𝑜𝑟𝑡𝑟𝑒𝑚( یعنی اندازه کردن تشکیل شده و عبارت از علمی است که‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫از روابط بین عناصر مثلث بحث می کند‪.‬‬
‫حصه یک دقیقه گراد‬ ‫حصه یک گراد عبارت از دقیقه گراد و‬ ‫می گویند‪،‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬
‫عبارت از ثانیه گراد می باشد‪.‬‬ ‫زاویه‪ :‬زاویه شکلیست که از اتحاد دو نیم خط که مبدای مشترک داشته باشند تشکیل‬
‫‪1g = 100′ g ,‬‬ ‫‪1′ g = 100′′ g‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪1g = 10000′ ′g‬‬ ‫شده باشد که مبدای مشترک عبارت از راس زاویه می باشد‪ ،‬در هندسه زاویه از ‪1°‬‬
‫یعنی‪:‬‬
‫الی ‪ 360°‬می باشد؛ لیکن در مثلثات عالوه بر زوایای مثبت و منفی به هر اندازه‬
‫زاویه را می توانیم داشته باشیم‪.‬‬

‫‪ .3‬رادیان )𝑛𝑎𝑖𝑑𝑎𝑅(‪ :‬رادیان عبارت از زاویه مرکزی می باشد که طول قوس‬ ‫در مثلثات زاویه از دوران یک خط طوری که یک انجام آن ثابت باشد حاصل می‬
‫مقابل آن مساوی به طول شعاع دایره باشد‪.‬‬ ‫شود‪ ،‬دوران مطابق حرکت عقربه ساعت منفی و مخالف عقربه ساعت مثبت فرض‬
‫شده است‪.‬‬
‫در شکل ذیل اگر قوس ̂‬
‫𝐵𝐴 مساوی به شعاع دایره )𝑟( باشد اندازه زاویه ‪ θ‬مساوی به‬ ‫𝐵‬
‫𝑂‬ ‫𝐴‬
‫𝛼‪−‬‬
‫)𝑛𝑎𝑖𝑑𝑎𝑟 ‪ (1‬است‪.‬‬

‫اگر قوس ̂‬
‫𝐵𝐴 مساوی به شعاع دایره )𝑟( باشد باشد قیمت زاویه ‪ θ‬بر حسب رادیان‬ ‫𝛼‪+‬‬
‫مساوی است به‪:‬‬ ‫𝑂‬ ‫𝐴‬
‫𝐵‬
‫𝐵‬
‫𝑆‬
‫𝜃‬ ‫̂‬
‫𝐵𝐴‬ ‫𝑆‬
‫𝑟‬
‫𝑛𝑎𝑖𝑑𝑎𝑟 ‪𝑂 1‬‬ ‫= ̂𝜃‬ ‫=‬ ‫و یا‬ ‫𝑟∙𝜃= 𝑆‬ ‫واحد های اندازه گیری زاویه‪ :‬زاویه را توسط درجه‪ ،‬گراد و رادیان اندازه می کنند‪.‬‬
‫𝐴‬ ‫𝑟‬ ‫𝑟‬
‫‪1‬‬
‫‪ .1‬درجه‪ 360 :‬حصه یک دوران )𝑛𝑜𝑖𝑡𝑎𝑡𝑜𝑅( عبارت از درجه می باشد و یا به‬
‫عباره دیگر هر گاه یک دایره به ‪ 063‬حصه مساوی تقسیم گردد هر حصه آنرا درجه‬
‫رابطه بین درجه گراد و رادیان‪:‬‬ ‫‪1‬‬
‫می گویند یا ‪ 90‬حصه یک زاویه قایمه عبارت از درجه است‪.‬‬
‫هر گاه درجه به 𝑑 ‪ ،‬گراد به 𝑔 و رادیان به 𝑅 نشان داده شود رابطه بین آنها عبارت‬
‫𝑑‬ ‫𝑔‬ ‫𝑅‬ ‫یاد داشت‪:‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫است از‪:‬‬
‫‪180‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1° = 60′ ,‬‬ ‫‪1′ = 60′′‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪1° = 60 ∙ 60′′ = 3600′′‬‬
‫هم چنان برای دریافت زاویه بین عقربه ساعت گرد و دقیقه گرد از فورمول ذیل‬
‫‪1‬‬ ‫‪1 ′‬‬ ‫‪1‬‬
‫استفاده می کنیم‪𝜃 = |5.5𝑚𝑖𝑛 − 30ℎ𝑟| :‬‬ ‫‪1′ = (60) °‬‬ ‫‪,‬‬ ‫)‪1′′ = (60‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪1′′ = (3600) °‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬کابل‪ ،‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫فورمول های مکمل مثلثات‬
‫نسبت های مثلثاتی‪ :‬در یک مثلث قایم الزاویه در صورتیکه ‪ 𝑦 ، 𝛼 > 0‬ضلع‬ ‫مثال‪ :‬در ساعت ‪ 2‬و ‪ 23‬دقیقه ‪ ،‬زاویه بین عقربه ساعت گرد و دقیقه گرد چند درجه‬
‫مقابل زاویه‪ 𝑥 ،‬ضلع مجاور زاویه و 𝑟 وتر مثلث قایم الزاویه را نشان دهد نسبت های‬ ‫است‪ .‬حل‪𝜃 = |5.5 ∙ 20 − 30 ∙ 2| = |110 − 60| = |50| = 50° :‬‬
‫𝐶‬ ‫مثلثاتی زاویه 𝛼 چنین تعریف می گردد‪:‬‬
‫حالت معیاری یک زاویه )𝑒𝑙𝑔𝑛𝑎 𝑛𝑎 𝑓𝑜 𝑛𝑜𝑖𝑡𝑖𝑠𝑜𝑝 𝑑𝑟𝑎𝑑𝑛𝑎𝑡𝑆(‪:‬‬

‫𝑟‬ ‫𝑦‬ ‫اگر راس زاویه در مبدای کمیات وضعیه ‪ ،‬ضلع اولی آن باالی جهت مثبت محور 𝑥 و‬
‫ضلع دومی آن نظر به وسعت زاویه در یکی از نواحی چهار گانه موقعیت داشته باشد‪،‬‬
‫این زاویه در حالت معیاری قرار دارد‪.‬‬
‫𝛼‬
‫𝐴‬ ‫𝐵‬
‫𝑥‬ ‫در حالت معیاری اگر ضلع دوم یک زاویه باالی محور 𝑥 و یا محور 𝑦 منطبق شود‬
‫طول ضلع مقابل‬ ‫𝑦‬ ‫طول ضلع مجاور‬ ‫𝑥‬ ‫این زاویه را بنام زاویه ربعی می نامند‪ ،‬مانند زوایای ‪ 360°, 270°, 180°, 90°‬و‬
‫= 𝛼 ‪sin‬‬ ‫=‬ ‫‪,‬‬ ‫= 𝛼 ‪cos‬‬ ‫=‬ ‫غیره‪.‬‬
‫طول وتر‬ ‫𝑟‬ ‫طول وتر‬ ‫𝑟‬

‫طول ضلع مقابل‬ ‫𝑦‬ ‫طول ضلع مجاور‬ ‫𝑥‬ ‫مثال در اشکال زیر ‪ 𝜃1‬و ‪ 𝜃2‬در حالت معیاری قرار دارد‬
‫= 𝛼 ‪tan‬‬ ‫=‬ ‫‪,‬‬ ‫= 𝛼 ‪cot‬‬ ‫=‬
‫طول ضلع مجاور‬ ‫𝑥‬ ‫طول ضلع مقابل‬ ‫𝑦‬

‫طول وتر‬ ‫𝑟‬ ‫طول وتر‬ ‫𝑟‬

‫= 𝛼 ‪sec‬‬ ‫=‬ ‫‪,‬‬ ‫= 𝛼 ‪csc‬‬ ‫=‬ ‫‪𝜃1‬‬
‫طول ضلع مجاور‬ ‫𝑥‬ ‫طول ضلع مقابل‬ ‫𝑦‬ ‫𝑂‬
‫‪𝜃2‬‬ ‫𝑂‬
‫رابطه بین نسبت های مثلثاتی‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫= 𝛼 ‪sin‬‬
‫𝛼 ‪csc‬‬
‫‪1.‬‬ ‫} ‪1‬‬ ‫‪sin 𝛼 ∙ csc 𝛼 = 1‬‬
‫= 𝛼 ‪csc‬‬
‫𝛼 ‪sin‬‬
‫زوایای کوترمینل )𝑠𝑒𝑑𝑖𝑠 𝑙𝑎𝑛𝑖𝑚𝑟𝑒𝑡𝑛𝑜𝐶(‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫= 𝛼 ‪cos‬‬
‫𝛼 ‪sec‬‬
‫‪2.‬‬ ‫} ‪1‬‬ ‫‪cos 𝛼 ∙ sec 𝛼 = 1‬‬ ‫اگر در حالت معیاری اضالع دومی دو‪ ،‬یا چند زاویه با هم منطبق باشند به نام زوایای‬
‫= 𝛼 ‪sec‬‬ ‫کوترمینل یاد می شوند‬
‫𝛼 ‪cos‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪490°‬‬ ‫مثال زاویه ‪ 130°‬و ‪ 490°‬با هم کوترمینل اند‬

‫= 𝛼 ‪tan‬‬
‫𝛼 ‪cot‬‬ ‫‪130°‬‬
‫‪3.‬‬ ‫} ‪1‬‬ ‫‪tan 𝛼 ∙ cot 𝛼 = 1‬‬
‫= 𝛼 ‪cot‬‬
‫𝛼 ‪tan‬‬ ‫𝑂‬
‫𝛼 ‪sin‬‬ ‫𝛼 ‪cos‬‬
‫𝛼 ‪4. tan 𝛼 = cos‬‬ ‫= 𝛼 ‪, 5. cot‬‬ ‫𝛼 ‪sin‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬کابل‪ ،‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫فورمول های مکمل مثلثات‬
‫محور ‪ 𝑇𝐴𝑇′‬که در نقطه 𝐴 بر دایره مماس است محور تانجانت و محور 𝑞𝐵‪ 𝑞′‬را که‬ ‫هم چنان 𝛼 ‪ sec 𝛼 ،cot 𝛼 ،tan 𝛼 ،cos 𝛼 ،sin‬و 𝛼 ‪ csc‬توابع مثلثاتی اند‬
‫در نقطه 𝐵 بر دایره مماس است محور کوتانجانت نامیده می شود‬ ‫که مقدار آن ها به طول اضالع زاویه 𝛼 ارتباط ندارند‪ ،‬بلکه مربوط به مقدار زاویه 𝛼‬
‫اند‪.‬‬
‫مبدای محور ساین ها و کوساین ها مرکز دایره و مبدای محور تانجانت نقطه 𝐴 و‬
‫مبدای محور کوتانجانت نقطه 𝐵 است‪.‬‬ ‫نسبت های مثلثاتی را در دایره مثلثاتی ذیل تعریف می کنیم‬
‫𝑌‬ ‫𝑇‬

‫اشاره نسبت های مثلثاتی در چهار ناحیه‪:‬‬

‫𝐵‬ ‫𝑄‬
‫‪𝑞′‬‬ ‫𝑞‬
‫𝜃 ‪cos 𝜃 , sec‬‬ ‫𝜃 ‪tan 𝜃 , cot‬‬ ‫𝜃 ‪sin 𝜃 , csc‬‬ ‫ناحیه‬ ‫𝑃 𝑀‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫𝐴 ‪1‬‬ ‫‪𝐻′‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫𝑆 ‪2‬‬ ‫𝛼‬
‫‪−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫𝑇 ‪3‬‬ ‫‪𝑥′‬‬ ‫𝑥‬
‫𝑂‬ ‫𝐻‬ ‫𝐴‬
‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫𝐶 ‪4‬‬

‫یعنی در ناحیه اول تمام نسبت های مثلثاتی مثبت‪ ،‬در ناحیه دوم 𝜃 ‪ csc‬و 𝜃 ‪sin‬‬
‫مثبت و در ناحیه سوم 𝜃 ‪ cot‬و 𝜃 ‪ tan‬مثبت و در ناحیه 𝜃 ‪ sec‬و 𝜃 ‪ cos‬مثبت و‬
‫نسبت های دیگر مثلثاتی آن منفی می باشد‪.‬‬ ‫‪𝑌′‬‬ ‫‪𝑇′‬‬

‫)‪∴ (𝑟 = 𝑂𝑀 = 𝑂𝐴 = 𝑂𝐵 = 1‬‬
‫𝑀𝐻‬ ‫̅̅̅̅̅̅‬
‫‪𝑂𝐻′‬‬ ‫̅̅̅̅̅‬
‫𝐻𝑂‬ ‫̅̅̅̅‬
‫𝑄𝐵‬
‫ساحه تحول نسبت های مثلثاتی‪:‬‬ ‫= 𝛼 ‪sin‬‬ ‫=‬ ‫̅̅̅̅̅‬
‫‪= 𝑂𝐻′‬‬ ‫‪,‬‬ ‫= 𝛼 ‪cot‬‬ ‫=‬ ‫̅̅̅̅‬
‫𝑄𝐵 =‬
‫𝑀𝑂‬ ‫𝑀𝑂‬ ‫𝑀𝐻‬ ‫𝐵𝑂‬

‫]‪1. sin 𝛼 , cos 𝛼 = [−1,1‬‬ ‫‪⟹ −1 ≤ sin 𝛼 , cos 𝛼 ≤ 1‬‬ ‫̅̅̅̅̅‬

‫𝐻𝑂‬ ‫̅̅̅̅̅‬
‫𝐻𝑂‬ ‫𝑀𝑂‬ ‫̅̅̅̅‬
‫𝑄𝑂‬
‫= 𝛼 ‪cos‬‬ ‫=‬ ‫̅̅̅̅‬
‫𝐻𝑂 =‬ ‫‪,‬‬ ‫= 𝛼 ‪sec‬‬ ‫=‬ ‫̅̅̅̅‬
‫𝑄𝑂 =‬
‫𝑀𝑂‬ ‫‪1‬‬ ‫𝐻𝑂‬ ‫𝐵𝑂‬
‫)∞ ‪2. tan 𝛼 , cot 𝛼 = (−∞,‬‬ ‫∞ < 𝛼 ‪⟹ −∞ < tan 𝛼 , cot‬‬
‫𝑀𝐻‬ ‫̅̅̅̅‬
‫𝑃𝐴‬ ‫𝑀𝑂‬ ‫̅̅̅̅‬
‫𝑄𝑂‬
‫= 𝛼 ‪tan‬‬ ‫=‬ ‫̅̅̅̅‬
‫𝑃𝐴 =‬ ‫‪,‬‬ ‫= 𝛼 ‪csc‬‬ ‫=‬ ‫̅̅̅̅‬
‫𝑄𝑂 =‬
‫‪3. sec 𝛼 , csc 𝛼 = (−∞, −1] ∪ [1, ∞) ⟹ 1 ≤ sec 𝛼 , csc 𝛼 ≤ −1‬‬ ‫𝐻𝑂‬ ‫𝐴𝑂‬ ‫𝑀𝐻‬ ‫𝐵𝑂‬

‫بنابر این نسبت های مثلثاتی را خطوط مثلثاتی نیز می گویند‪ .‬در دایره مثلثاتی ذیل‬
‫محور 𝑦𝑜 ‪ 𝑦 ′‬را محور ساین ها و محور 𝑥𝑜‪ 𝑥′‬را محور کوساین ها می نامند‪.‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬کابل‪ ،‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫فورمول های مکمل مثلثات‬
‫‪ .2‬نسبت های مثلثاتی ‪ 0°‬و ‪ 180°‬یا )𝜋( با هم متضاد اند‪:‬‬ ‫نسبت های مثلثاتی بعضی از زوایا‪:‬‬
‫یعنی‪:‬‬
‫‪1. sin 0° = 0‬‬ ‫‪⟹ sin 180° = 0‬‬

‫‪2. cos 0° = 1‬‬ ‫‪⟹ cos 180° = −1‬‬ ‫𝑑𝑎𝑟‬ ‫‪0‬‬ ‫𝜋‬ ‫𝜋‬ ‫𝜋‬ ‫𝜋‬ ‫𝜋‬ ‫𝜋‪3‬‬ ‫𝜋‪2‬‬
‫𝜃‬ ‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3. tan 0° = 0‬‬ ‫‪⟹ tan 180° = 0‬‬ ‫𝑔𝑒𝑑‬ ‫‪0°‬‬ ‫‪30°‬‬ ‫‪45°‬‬ ‫‪60°‬‬ ‫‪90°‬‬ ‫‪180°‬‬ ‫‪270°‬‬ ‫‪360°‬‬

‫𝜃 ‪sin‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪√2‬‬ ‫‪√3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪−1‬‬ ‫‪0‬‬

‫∞‪4. cot 0° = ∞ ⟹ cot 180° = −‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪5. sec 0° = 1 ⟹ sec 180° = −1‬‬ ‫𝜃 ‪cos‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪√3‬‬ ‫‪√2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪−1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫∞‪6. csc 0° = ∞ ⟹ csc 180° = −‬‬ ‫𝜃 ‪tan‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪√3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪√3‬‬ ‫∞‬ ‫‪0‬‬ ‫∞‬ ‫‪0‬‬
‫‪3‬‬
‫𝜋‪3‬‬ ‫𝜋‬
‫‪ .3‬نسبت های مثلثاتی ‪ 90°‬یا ) ( و ‪ 270°‬یا ) ( با هم متضاد اند‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫یعنی‪:‬‬ ‫از جدول ذیل دیده می شود که‪:‬‬
‫‪1. sin 90° = 1 ⟹ sin 270° = −1‬‬
‫‪ .1‬نسبت های مثلثاتی ‪ 0°‬و ‪ 360°‬یا )𝜋‪ (2‬با هم مساوی است‪:‬‬
‫‪2. cos 90° = 0 ⟹ cos 270° = 0‬‬
‫یعنی‪:‬‬
‫∞‪3. tan 90° = ∞ ⟹ tan 270° = −‬‬ ‫‪1. sin 0° = sin 360° = 0‬‬
‫‪4. cot 90° = 0 ⟹ cot 270° = 0‬‬ ‫‪2. cos 0° = cos 360° = 1‬‬
‫∞‪5. sec 90° = ∞ ⟹ sec 270° = −‬‬ ‫‪3. tan 0° = tan 360° = 0‬‬
‫‪6. csc 90° = 1 ⟹ csc 270° = −1‬‬
‫∞ = ‪4. cot 0° = cot 360°‬‬
‫رابطه بین نسبت های مثلثاتی 𝛼 و 𝛼‪: −‬‬ ‫‪5. sec 0° = sec 360° = 1‬‬
‫𝛼 ‪1. sin(−𝛼) = − sin‬‬ ‫𝛼 ‪, csc(−𝛼) = − csc‬‬
‫∞ = ‪6. csc 0° = csc 360°‬‬
‫𝛼 ‪2. cos(−𝛼) = cos‬‬ ‫𝛼 ‪, sec(−𝛼) = sec‬‬

‫𝛼 ‪3. tan(−𝛼) = − tan 𝛼 , cot(−𝛼) = − cot‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬کابل‪ ،‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪4‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫فورمول های مکمل مثلثات‬
‫روابط اساسی و فرعی مثلثاتی‪:‬‬ ‫ارتباط بین نسبت های مثلثاتی یک زاویه حاده با زوایای دیگر‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1) sin 𝛼 + cos 𝛼 = 1‬‬
‫حالت اول‪ :‬اگر … ‪ 𝑛 = 1,2,3,4‬و 𝛼 زاویه حاده مثبت باشد درینصورت داریم که‪:‬‬
‫𝜋)‪(2𝑛−1‬‬
‫𝛼 ‪2) 1 + tan2 𝛼 = sec 2‬‬ ‫[ ‪1. sin‬‬ ‫𝛼 ‪± 𝛼] = cos‬‬
‫‪2‬‬

‫𝛼 ‪3) 1 + cot 2 𝛼 = csc 2‬‬ ‫𝜋)‪(2𝑛−1‬‬

‫[ ‪2. cos‬‬ ‫𝛼 ‪± 𝛼] = sin‬‬
‫‪2‬‬
‫قوانین نسبت های مثلثاتی زوایای مرکب‬
‫𝜋)‪(2𝑛−1‬‬
‫نسبت های مثلثاتی مجموع و تفاضل دو زوایه‪:‬‬ ‫[ ‪3. tan‬‬ ‫𝛼 ‪± 𝛼] = cot‬‬ ‫اشاره های نسبت های مذکور‬
‫‪2‬‬

‫𝜋)‪(2𝑛−1‬‬ ‫مربوط تاحیه آن می گردد‬

‫𝛽 ‪1) sin(𝛼 ± 𝛽) = sin 𝛼 ∙ cos 𝛽 ± cos 𝛼 ∙ sin‬‬ ‫[ ‪4. cot‬‬ ‫𝛼 ‪± 𝛼] = tan‬‬
‫‪2‬‬

‫𝛽 ‪2) cos(𝛼 ± 𝛽) = cos 𝛼 ∙ cos 𝛽 ∓ sin 𝛼 ∙ sin‬‬ ‫[ ‪5. sec‬‬

‫𝜋)‪(2𝑛−1‬‬
‫𝛼 ‪± 𝛼] = csc‬‬
‫‪2‬‬
‫𝛽 ‪tan 𝛼±tan‬‬
‫= ) 𝛽 ‪3) tan(𝛼 ±‬‬ ‫𝜋)‪(2𝑛−1‬‬
‫𝛽 ‪1∓tan 𝛼∙tan‬‬ ‫[ ‪6. csc‬‬ ‫𝛼 ‪± 𝛼] = sec‬‬
‫‪2‬‬
‫‪cot 𝛼∙cot 𝛽∓1‬‬
‫= ) 𝛽 ‪4) cot(𝛼 ±‬‬ ‫حالت دوم‪ :‬اگر … ‪ 𝑛 = 1,2,3,4‬و 𝛼 زاویه حاده مثبت باشد درینصورت داریم که‪:‬‬
‫𝛽 ‪cot 𝛼±cot‬‬
‫𝛼 ‪1. sin(𝑛𝜋 ± 𝛼) = sin‬‬
‫نسبت های مثلثاتی ‪ 2α‬از جنس ‪:α‬‬
‫𝛼‬ ‫𝛼‬ ‫𝛼 ‪2. cos(𝑛𝜋 ± 𝛼) = cos‬‬
‫𝛼 ‪1) sin 2𝛼 = 2 sin 𝛼 ∙ cos‬‬ ‫‪, sin 𝛼 = 2 sin ∙ cos‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫𝛼 ‪3. tan(𝑛𝜋 ± 𝛼) = tan‬‬ ‫اشاره های نسبت های مذکور مربوط‬
‫𝛼‬ ‫𝛼‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪cos 2 2 − sin2 2‬‬ ‫ناحیه آن می گردد‬
‫𝛼 ‪cos 𝛼 − sin‬‬ ‫𝛼‬ ‫𝛼 ‪4. cot(𝑛𝜋 ± 𝛼) = cot‬‬
‫‪2) cos 2𝛼 = { 2 cos2 𝛼 − 1‬‬ ‫= 𝛼 ‪, cos‬‬ ‫‪2 cos2 2‬‬ ‫‪−1‬‬
‫𝛼 ‪1 − 2sin2‬‬ ‫𝛼‪2‬‬
‫𝛼 ‪5. sec(𝑛𝜋 ± 𝛼) = sec‬‬
‫‪{1 − 2sin‬‬ ‫‪2‬‬

‫𝛼 ‪2 tan‬‬ ‫‪2 tan 2‬‬

‫𝛼‬
‫𝛼 ‪6. csc(𝑛𝜋 ± 𝛼) = csc‬‬
‫= 𝛼‪3) tan 2‬‬ ‫= 𝛼 ‪, tan‬‬ ‫𝛼‬
‫𝛼 ‪1−tan2‬‬ ‫‪1−tan2 2‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬کابل‪ ،‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪5‬‬
 ‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫فورمول های مکمل مثلثات‬
√1+sin 2𝛼+√1−sin2 𝛼
∗ cos 𝛼 = :α ‫ از جنس‬3α ‫نسبت های مثلثاتی‬
2
3
1) sin 3𝛼 = 3 sin 𝛼 − 4 sin 𝛼
𝛼 √1+sin 𝛼−√1−sin 𝛼
3) tan 2 = 2) cos 3𝛼 = 4 cos3 𝛼 − 3 cos 𝛼
√1+sin 𝛼+√1−sin 𝛼

√1+sin 2𝛼−√1−sin 2𝛼 3 tan 𝛼−tan3 𝛼

∗ tan 𝛼 = 3) tan 3𝛼 =
1−3 tan2 𝛼
√1+sin 2𝛼+√1−sin 2𝛼

:‫ همان زاویه‬cos ‫نسبت های مثلثاتی نصف زاویه از جنس‬ :‫ نصف همان زاویه‬tan ‫نسبت های مثلثاتی یک زاویه از جنس‬
𝛼
2 tan 2 2 tan 𝛼
𝛼
1) sin = ±√
1−cos 𝛼
, sin 𝛼 = ±√
1−cos 2𝛼 1) sin 𝛼 = 𝛼 , sin 2𝛼 =
1+tan2 2 1+tan2 𝛼
2 2 2
𝛼
1−tan2 1−tan2 𝛼
2
𝛼
2) cos = ±√
1+cos 𝛼
, cos 𝛼 = ±√
1+cos 2𝛼 2) cos 𝛼 = 𝛼 , cos 2𝛼 =
2 2 2 1+tan2 2 1+tan2 𝛼

𝛼
2 tan 2 tan 𝛼
𝛼 1−cos 𝛼 1−cos 2𝛼 3) tan 𝛼 = 2
, tan 2𝛼 =
3) tan = ±√ , tan 𝛼 = ±√ 1−tan2 𝛼
1−tan2 𝛼
2 1+cos 𝛼 1+cos 2𝛼 2

:(𝛼 + 𝛽 + 𝛾 ) ‫نسبت های مثلثاتی‬ :‫ همان زاویه‬sin ‫نسبت های مثلثاتی نصف زاویه از جنس‬

𝛼 √1+sin 𝛼+√1−sin 𝛼
1) sin(𝛼 + 𝛽 + 𝛾) = sin 𝛼 ∙ cos 𝛽 ∙ cos 𝛾 − sin 𝛼 ∙ sin 𝛽 ∙ sin 𝛾 + 1) sin 2 = 2
sin 𝛽 ∙ cos 𝛼 ∙ cos 𝛾 + sin 𝛾 ∙ cos 𝛼 ∙ cos 𝛽 . . .1

2) cos(𝛼 + 𝛽 + 𝛾) = cos 𝛼 ∙ cos 𝛽 ∙ cos 𝛾 − cos 𝛼 ∙ sin 𝛽 ∙ sin 𝛾 − √1+sin 2𝛼+√1−sin 2𝛼

∗ sin 𝛼 = 2
cos 𝛽 ∙ sin 𝛼 ∙ sin 𝛾 … 2
tan 𝛼+tan 𝛽+tan 𝛾−tan 𝛼∙tan 𝛽∙tan 𝛾 𝛼 √1+sin 𝛼−√1−sin 𝛼
3) tan(𝛼 + 𝛽 + 𝛾) = 2) cos 2 =
1−tan 𝛼∙tan 𝛽−tan 𝛽∙tan 𝛼−tan 𝛼∙tan 𝛾 2

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫ مقابل مکتب ذکور توتیا‬،‫ مارکیت کارته نو‬،‫ سرک حلقوی‬،‫ کابل‬:‫آدرس‬ :‫تهیه و ترتیب‬
6
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫فورمول های مکمل مثلثات‬
‫طول قوس ) 𝑡‪ :(𝐴𝑟𝑐 𝐿𝑒𝑛𝑔ℎ‬اگر اندازه یک قوس ‪ ، 𝜃°‬شعاع دایره 𝑅 ‪ ،‬طول‬ ‫تبدیل مجموع و تفاضل نسبت های مثلثاتی زوایا به شکل حاصل ضرب‪:‬‬
‫𝐿‬ ‫𝐶‬
‫=‬ ‫قوس مقابل زاویه ‪ (𝐿) 𝜃°‬و محیط دایره 𝐶 باشد داریم که‪:‬‬ ‫𝐵‪𝐴+‬‬ ‫𝐵‪𝐴−‬‬
‫‪𝜃°‬‬ ‫‪360°‬‬ ‫‪1) sin 𝐴 + sin 𝐵 = 2 ∙ sin‬‬ ‫‪∙ cos‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫چون محیط دایره 𝑅𝜋‪ 𝐶 = 2‬است بنا داریم که‪:‬‬
‫𝐵‪𝐴+‬‬ ‫𝐵‪𝐴−‬‬
‫‪2) sin 𝐴 − sin 𝐵 = 2 ∙ cos‬‬ ‫‪∙ sin‬‬
‫𝐿‬ ‫𝑅𝜋‪2‬‬ ‫𝑅𝜋‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫=‬ ‫∙ 𝑅𝜋 = 𝐿 ⟹‬
‫‪𝜃°‬‬ ‫‪360°‬‬ ‫‪180°‬‬ ‫𝐵‪𝐴+‬‬ ‫𝐵‪𝐴−‬‬
‫‪3) cos 𝐴 + cos 𝐵 = 2 ∙ cos‬‬ ‫‪∙ cos‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫اگر اندازه قوس و یا 𝜃 بر حسب رادیان باشد 𝜃 ∙ 𝑅 = 𝐿 می شود‪.‬‬
‫𝐵‪𝐴+‬‬ ‫𝐵‪𝐴−‬‬
‫𝐵‬
‫‪4) cos 𝐴 − cos 𝐵 = −2 ∙ sin‬‬ ‫‪∙ sin‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫𝐿‬
‫)𝐵‪sin(𝐴+‬‬ ‫)𝐵‪sin(𝐴−‬‬
‫𝑅 𝜃‬ ‫= 𝐵 ‪5) tan 𝐴 + tan‬‬ ‫= 𝐵 ‪6) tan 𝐴 − tan‬‬
‫𝑂‬ ‫𝐵 ‪cos 𝐴∙cos‬‬ ‫𝐵 ‪cos 𝐴∙cos‬‬
‫𝐴‬
‫)𝐵‪sin(𝐴+‬‬ ‫)𝐴‪sin(𝐵−‬‬
‫= 𝐵 ‪7) cot 𝐴 + cot‬‬ ‫= 𝐵 ‪8) cot 𝐴 − cot‬‬
‫𝐵 ‪sin 𝐴∙sin‬‬ ‫𝐵 ‪sin 𝐴∙sin‬‬

‫قطاع یک دایره‪ :‬قسمت از سطح دایروی که بین دو شعاع دایره واقع باشد قطاع‬ ‫‪2‬‬
‫دایره نامیده می شود‪.‬‬
‫= 𝐴 ‪∗ tan 𝐴 + cot‬‬ ‫𝐴‪∗ tan 𝐴 − cot 𝐴 = 2 cot 2‬‬
‫𝐴‪sin 2‬‬
‫𝐵‬
‫𝑅‬
‫𝜽‬ ‫تبدیل حاصل ضرب نسبت های مثلثاتی زوایا به مجموع و تفاضل‪:‬‬
‫𝑂‬
‫‪1‬‬
‫𝑅‬ ‫])𝐵 ‪1) sin 𝐴 ∙ cos 𝐵 = [sin(𝐴 + 𝐵) + sin(𝐴 −‬‬
‫‪2‬‬
‫𝐴‬
‫‪1‬‬
‫])𝐵 ‪2) cos 𝐴 ∙ sin 𝐵 = [sin(𝐴 + 𝐵) − sin(𝐴 −‬‬
‫‪2‬‬
‫مساحت قطاع دایره‪ :‬مساحت قطاع 𝜃 رادیان در دایره یی به شعاع 𝑅 مساوی است‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫])𝐵 ‪3) cos 𝐴 ∙ cos 𝐵 = [cos(𝐴 + 𝐵) + cos(𝐴 −‬‬
‫به‪ 𝐴𝑠𝑒𝑐𝑡𝑜𝑟 = 𝑅 2 ∙ 𝜃 :‬اگر 𝜃 بر حسب رادیان باشد‪.‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪𝜃°‬‬ ‫])𝐵 ‪2) sin 𝐴 ∙ sin 𝐵 = − [cos(𝐴 + 𝐵) − cos(𝐴 −‬‬
‫‪2‬‬
‫∙ ‪𝐴𝑠𝑒𝑐𝑡𝑜𝑟 = 𝜋𝑅 2‬‬ ‫و اگر 𝜃 بر حسب درجه باشد‪:‬‬
‫‪360°‬‬
‫‪1‬‬
‫])𝐵 ‪= [cos(𝐴 − 𝐵) − cos(𝐴 +‬‬
‫‪2‬‬
‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬کابل‪ ،‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪7‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫فورمول های مکمل مثلثات‬
‫قانون ساین )𝑒𝑛𝑖𝑆 𝑓𝑜 𝑤𝑎𝐿(‪ :‬در هر مثلث 𝐶𝐵𝐴 در صورتی که اضالع آن‬ ‫قطعه دایره‪ :‬قسمتی از سطح دایره بین قوس و وتر مقابل آن را قطعه می گویند‪ .‬هم‬
‫𝐴 ‪sin‬‬ ‫𝐵 ‪sin‬‬ ‫𝐶 ‪sin‬‬ ‫چنان قطعه دایره بر حسب قوس آن مشخص می گردد‪.‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫به ترتیب 𝑎 ‪ 𝑏,‬و 𝑐 باشد داریم که‪:‬‬
‫𝑎‬ ‫𝑐‬ ‫𝑐‬
‫𝐵‬ ‫𝐴‬
‫𝐵‬ ‫𝑎‬ ‫𝑏‬ ‫𝑐‬
‫=‬ ‫=‬ ‫و یا‬ ‫𝜽‬
‫𝐴 ‪sin‬‬ ‫𝐵 ‪sin‬‬ ‫𝐶 ‪sin‬‬
‫𝑅‬ ‫𝑅‬
‫𝑎‬ ‫𝑂‬
‫𝑐‬

‫𝐴‬ ‫𝐶‬
‫𝑏‬ ‫یاد داشت‪:‬‬ ‫مساحت قطعه دایره‪ :‬اندازه مساحت قطعه 𝜃 رادیان در دایره به شعاع 𝑅 مساوی‬
‫‪1‬‬
‫از قانون ساین وقتی استفاده کرده می توانیم که‪:‬‬ ‫)𝜃 ‪𝐴𝑠𝑒𝑔𝑚𝑒𝑛𝑡 = 𝑅2 (𝜃 − sin‬‬ ‫است به‪:‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ .1‬اندازه دو زاویه و یک ضلع که مقابل زاویه معلوم قرار داشته باشد‬

‫‪ .2‬اندازه دو ضلع و یک زاویه که مقابل یکی از اضالع معلوم قرار داشته باشد‬
‫‪ .0‬اگر سه زاویه مثلث معلوم باشد بینهایت مثلث ها تشکیل می گردد و نمی‬ ‫مساحت مثلث از جنس دو ضلع و زاویه بین این دو ضلع‪:‬‬
‫توانیم مثلث را حل نماییم‬

‫قانون کوساین )𝑒𝑛𝑖𝑠𝑜𝐶 𝑓𝑜 𝑤𝑎𝐿(‪ :‬در هر مثلث 𝐶𝐵𝐴 در صورتی که‬ ‫𝐵‬
‫‪1‬‬
‫اضالع آن به ترتیب 𝑎 ‪ 𝑏,‬و 𝑐 باشد‪ ،‬کوساین هر زاویه آن مساوی است به مجموع‬ ‫‪𝑆𝐴𝐵𝐶 = 𝑏 ∙ ℎ‬‬ ‫𝐴 ‪, ℎ = 𝑐 sin‬‬
‫‪2‬‬
‫مربعات دو ضلع مجاور منفی مربع ضلع غیر مجاور بر دو چند حاصل ضرب اضالع‬
‫مجاور زاویه‪.‬‬ ‫‪1‬‬
‫𝑎‬
‫𝐴 ‪⟹ 𝑆𝐴𝐵𝐶 = 𝑏 ∙ 𝑐 ∙ sin‬‬
‫𝑐‬ ‫‪ℎ‬‬ ‫‪2‬‬
‫𝐵‬
‫‪𝑏2 +𝑐2 −𝑎2‬‬
‫=̂𝐴 ‪cos‬‬ ‫‪⋯1‬‬ ‫‪1‬‬
‫𝐵 ‪⟹ 𝑆𝐴𝐵𝐶 = 𝑎 ∙ 𝑐 ∙ sin‬‬
‫𝑐𝑏‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫𝑎‬ ‫‪𝑎 +𝑐2 −𝑏2‬‬
‫‪2‬‬ ‫𝐻‬ ‫𝐶‬
‫𝑐‬ ‫= ̂𝐵 ‪cos‬‬ ‫‪⋯2‬‬ ‫𝐴‬ ‫‪1‬‬
‫𝑐𝑎‪2‬‬ ‫یعنی‪:‬‬ ‫𝑏‬ ‫𝐶 ‪⟹ 𝑆𝐴𝐵𝐶 = 𝑎 ∙ 𝑏 ∙ sin‬‬
‫‪2‬‬
‫‪𝑎 +𝑏2 −𝑐2‬‬
‫‪2‬‬
‫= ̂𝐶 ‪cos‬‬ ‫‪⋯3‬‬
‫𝑏𝑎‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫𝐴‬
‫𝑏‬
‫𝐶‬ ‫)𝑏̂‬
‫‪𝑆 = 𝑎 ∙ 𝑏 ∙ sin(𝑎,‬‬
‫‪2‬‬
‫یاد داشت‪:‬‬

‫از قانون کوساین وقتی استفاده کرده می توانیم که‪:‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬کابل‪ ،‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪8‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫فورمول های مکمل مثلثات‬
‫قضیه‪ :‬در هر مثلث بین اضالع و زوایای آن روابط ذیل موجود است‪:‬‬ ‫‪ .1‬اندازه دو ضلع و یک زاویه بین دو ضلع معلوم باشد‪ ،‬اول از قانون کوساین‬
‫بعدا از قانون ساین استفاده می کنیم‬
‫𝐵‪𝐴−‬‬ ‫𝑏‪𝑎−‬‬ ‫𝐶‬ ‫‪ .2‬اندازه سه ضلع مثلث معلوم باشد‪ ،‬اول از قانون کوساین بعدا از قانون ساین‬
‫‪tan‬‬ ‫=‬ ‫‪cot ⋯ 1‬‬
‫‪2‬‬ ‫𝑏‪𝑎+‬‬ ‫‪2‬‬ ‫استفاده می کنیم‬
‫‪ .0‬اگر سه زاویه مثلث معلوم باشد بینهایت مثلث ها تشکیل می گردد و نمی‬
‫𝐶‪𝐵−‬‬ ‫𝑐‪𝑏−‬‬ ‫𝐴‬
‫‪tan‬‬ ‫=‬ ‫‪cot ⋯ 2‬‬ ‫توانیم مثلث را حل نماییم‬
‫‪2‬‬ ‫𝑐‪𝑏+‬‬ ‫‪2‬‬

‫𝑐‪𝐴−‬‬ ‫𝑐‪𝑎−‬‬ ‫𝐵‬ ‫𝐵‬

‫‪tan‬‬ ‫=‬ ‫‪cot ⋯ 3‬‬
‫‪2‬‬ ‫𝐶‪𝑎+‬‬ ‫‪2‬‬ ‫قضیه‪ :‬در هر مثلث 𝐶𝐵𝐴 روابط ذیل موجود اند‪:‬‬

‫̂𝐶 ‪𝑎 = 𝑐 cos 𝐵̂ + 𝑏 cos‬‬

‫𝑐‬ ‫‪ℎ‬‬ ‫𝑎‬
‫نسبت های مثلثاتی نصف زاویه از جنس طول اضالع مثلث‪ :‬در صورتیکه‬
‫𝑎 ‪ 𝑏,‬و 𝑐 طول اضالع یک مثلث و 𝑝 نصف محیط مثلث 𝐶𝐵𝐴 باشد درینصوت داریم‬
‫̂𝐶 ‪𝑏 = 𝑐 cos 𝐴̂ + 𝑎 cos‬‬
‫که‪:‬‬
‫𝐴‬
‫𝐻‬ ‫𝐶‬ ‫̂𝐴 ‪𝑐 = 𝑎 cos 𝐵̂ + 𝑏 cos‬‬
‫𝑏‬
‫𝐴‬ ‫)𝑐‪(𝑝−𝑏)(𝑝−‬‬ ‫𝐴‬ ‫)𝑎‪𝑝(𝑝−‬‬
‫√ = ‪1) sin‬‬ ‫‪,‬‬ ‫√ = ‪1) cos‬‬
‫‪2‬‬ ‫𝑐𝑏‬ ‫‪2‬‬ ‫𝑐𝑏‬
‫قضیه ‪ -‬فورمول های ملوید ) 𝑑𝑒𝑖𝑤𝑙𝑙𝑜𝑀(‪ :‬در هر مثلث 𝐶𝐵𝐴 در صورتی‬
‫𝐵‬ ‫)𝑐‪(𝑝−𝑎)(𝑝−‬‬ ‫𝐵‬ ‫)𝑏‪𝑝(𝑝−‬‬ ‫که اضالع آن به ترتیب 𝑎 ‪ 𝑏,‬و 𝑐 باشد داریم که‪:‬‬
‫√ = ‪2) sin‬‬ ‫‪,‬‬ ‫√ = ‪2) cos‬‬
‫‪2‬‬ ‫𝑐𝑎‬ ‫‪2‬‬ ‫𝑐𝑎‬
‫𝐵‪𝐴−‬‬ ‫𝐵‪𝐴−‬‬
‫𝑏‪𝑎+‬‬ ‫‪cos 2‬‬ ‫𝑏‪𝑎−‬‬ ‫‪sin 2‬‬
‫𝐶‬ ‫)𝑏‪(𝑝−𝑎)(𝑝−‬‬ ‫𝐶‬ ‫)𝑐‪𝑝(𝑝−‬‬
‫=‬ ‫𝐶‬ ‫‪…1‬‬ ‫=‬ ‫𝐶‬ ‫‪…2‬‬
‫√ = ‪3) sin‬‬ ‫‪,‬‬ ‫√ = ‪3) cos‬‬ ‫𝑐‬ ‫‪sin2‬‬ ‫𝑐‬ ‫‪cos2‬‬
‫‪2‬‬ ‫𝑏𝑎‬ ‫‪2‬‬ ‫𝑏𝑎‬

‫قانون تانجانت ) 𝑡𝑛𝑒𝑔𝑛𝑎𝑇 𝑓𝑜 𝑤𝑎𝐿(‪ :‬در هر مثلث 𝐶𝐵𝐴 قانون تانجانت‬

‫𝐴‬ ‫)𝑐‪(𝑝−𝑏)(𝑝−‬‬ ‫𝐵‬ ‫)𝑐‪(𝑝−𝑎)(𝑝−‬‬
‫√ = ‪1) tan‬‬ ‫√ = ‪, 2) tan‬‬ ‫عبارت است از‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫)𝑎‪𝑝(𝑝−‬‬ ‫‪2‬‬ ‫)𝑏‪𝑝(𝑝−‬‬
‫𝐵‪𝐴+‬‬ ‫𝐴‪𝐶+‬‬ ‫𝐶‪𝐵+‬‬
‫𝑏‪𝑎+‬‬ ‫‪tan 2‬‬ ‫𝑎‪𝑐+‬‬ ‫‪tan 2‬‬ ‫𝑐‪𝑏+‬‬ ‫‪tan 2‬‬
‫𝐶‬
‫√ = ‪3) tan‬‬
‫)𝑏‪(𝑝−𝑎)(𝑝−‬‬ ‫=‬ ‫𝐵‪𝐴−‬‬ ‫‪،‬‬ ‫=‬ ‫𝐴‪𝐶−‬‬ ‫‪،‬‬ ‫=‬ ‫𝐶‪𝐵−‬‬
‫‪2‬‬ ‫)𝑐‪𝑝(𝑝−‬‬
‫𝑏‪𝑎−‬‬ ‫‪tan 2‬‬ ‫𝑎‪𝑐−‬‬ ‫‪tan 2‬‬ ‫𝑐‪𝑏−‬‬ ‫‪tan 2‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬کابل‪ ،‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪9‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫فورمول های مکمل مثلثات‬
‫ارتفاع‪ ،‬مساحت‪ ،‬شعاع دایره محیطی و شعاع دایره محاطی مثلث‬ ‫مساحت مثلث از جنس طول اضالع آن (فورمول هیرون)‪:‬‬
‫متساوی االضالع‪:‬‬
‫𝑐‪𝑎+𝑏+‬‬
‫)𝑐 ‪𝑆𝐴𝐵𝐶 = √𝑝(𝑝 − 𝑎)(𝑝 − 𝑏)(𝑝 −‬‬ ‫‪,‬‬ ‫=𝑝‬
‫‪√3‬‬ ‫‪√3‬‬ ‫‪2‬‬
‫= ‪ ℎ‬ارتفاع‬ ‫‪2‬‬
‫𝑎‬ ‫= 𝑅 شعاع دایره محیطی ‪,‬‬ ‫‪3‬‬
‫𝑎‬

‫‪√3 2‬‬ ‫‪√3‬‬

‫= 𝑆 مساحت‬ ‫‪4‬‬
‫𝑎‬ ‫= 𝑟 شعاع دایره محاطی ‪,‬‬ ‫‪6‬‬
‫𝑎‬
‫دریافت شعاع دایره محیطی یک مثلث‪ :‬دایره محیطی دایره یی است که مثلث‬
‫درداخل دایره واقع بوده و دایره به هر سه راس مثلث مماس بوده و مرکز دایره‬
‫محیطی نقطه تقاطع هر سه ناصف عمودی اضالع مثلث می باشد‪.‬‬
‫تحوالت توابع مثلثاتی‬
‫𝐵‬ ‫𝑎‬ ‫𝑏‬ ‫𝑐‬
‫‪ .1‬تابع 𝑥 ‪ :𝑓 (𝑥) = sin‬ساحه تعریف )𝑛𝑖𝑎𝑚𝑜𝑑( تابع 𝑥 ‪ sin‬ست تمام اعداد‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫𝑅‪= 2‬‬
‫𝐴 ‪sin‬‬ ‫𝐵 ‪sin‬‬ ‫𝐶 ‪sin‬‬
‫حقیقی و ناحیه قیمت )𝑒𝑔𝑛𝑎𝑅( آن ]‪ [−1,1‬می باشد‪ ،‬چون تابع 𝑥 ‪ sin‬یک تابع‬ ‫𝑐‬ ‫𝑎‬
‫دورانی بوده بنا ٌ دوره تناوب این تابع ‪ 2π‬می باشد یعنی تابع 𝑥 ‪ sin‬بعد از هر دور‬ ‫𝑎‬ ‫𝑏‬ ‫𝑐‬
‫𝑅‬ ‫=𝑅‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫و یا‬
‫مکمل یعنی ‪ 2π‬قیمت های اولی را بخود اختیار می نماید‪.‬‬ ‫𝑂‬ ‫𝐴 ‪2 sin‬‬ ‫𝐵 ‪2sin‬‬ ‫𝐶 ‪2sin‬‬
‫𝐴‬ ‫𝐶‬ ‫𝑆‪2‬‬ ‫𝑎‬ ‫𝑐𝑏𝑎‬
‫𝑏‬
‫چون در تابع 𝑥 ‪ 𝑓(−𝑥) = −𝑓(𝑥) ، sin‬می باشد‪ ،‬بنا تابع 𝑥 ‪ sin‬یک تابع طاق‬ ‫= 𝐴 ‪∴ sin‬‬ ‫=𝑅⟹‬ ‫=‬
‫𝑐𝑏‬ ‫𝐴 ‪2 sin‬‬ ‫𝑆‪4‬‬
‫بوده و گراف آن نظر به مبدا متناظر می باشد‪.‬‬
‫𝑐𝑏𝑎‬
‫𝜃 ‪sin 𝑥 = sin‬‬ ‫اگر‬ ‫حل عمومی تابع 𝑥 ‪ sin‬عبارت است از‪:‬‬ ‫=𝑅⟹‬
‫𝑆‪4‬‬

‫𝜃 ‪2𝑛𝜋 +‬‬ ‫𝑘‪, 𝑛 = 2‬‬ ‫دریافت شعاع دایره محاطی یک مثلث‪:‬‬

‫{ = 𝜃 ∙ 𝑛)‪⟹ 𝑥 = 𝑛𝜋 + (−1‬‬
‫‪(2𝑛 + 1)𝜋 − 𝜃 , 𝑛 = 2𝑘 − 1‬‬
‫دایره محاطی یک مثلث عبارت از دایره یی است که دایره در داخل مثلث واقع بوده و‬
‫باشد‬ ‫و اگر 𝜃 ‪sin 𝑥 = − sin‬‬ ‫دایره در داخل با سه ضلع مثلث مماس بوده و مرکز دایره محاطی تقاطع هر سه ناصف‬
‫𝐴‬ ‫الزاویه مثلث می باشد‪.‬‬
‫𝜃 ‪2𝑛𝜋 −‬‬ ‫𝑘‪, 𝑛 = 2‬‬
‫{=𝑥⟹‬ ‫درینصورت‬ ‫اگر 𝑠 مساحت مثلث‪ ،‬و 𝑝 نصف محیط مثلث باشد‬
‫‪(2𝑛 + 1)𝜋 + 𝜃 , 𝑛 = 2𝑘 − 1‬‬
‫شعاع دایره محاطی مثلث از رابطه ذیل بدست می آید‪:‬‬
‫باشد درینصورت حل عمومی آن 𝜋𝑛 = 𝑥 می باشد‬ ‫اگر ‪sin 𝑥 = 0‬‬ ‫‪𝐻1‬‬ ‫‪𝐻2‬‬
‫𝑟‬
‫𝑂‬ ‫𝑠‬ ‫)𝑐‪√𝑝(𝑝−𝑎)(𝑝−𝑏)(𝑝−‬‬
‫=𝑝=𝑟‬ ‫𝑝‬
‫𝐵‬ ‫𝐶‬
‫𝐻‬
‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬کابل‪ ،‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪10‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫فورمول های مکمل مثلثات‬
‫چون در تابع 𝑥 ‪ 𝑓(−𝑥) = −𝑓(𝑥) ، tan‬می باشد‪ ،‬بنا تابع 𝑥 ‪ tan‬یک تابع طاق‬ ‫‪ .2‬تابع 𝑥 ‪ : 𝑓 (𝑥) = cos‬ساحه تعریف )𝑛𝑖𝑎𝑚𝑜𝑑( تابع 𝑥 ‪ cos‬نیز ست تمام‬
‫بوده و گراف آن نظر به مبدا متناظر می باشد‪.‬‬ ‫اعداد حقیقی و ناحیه قیمت )𝑒𝑔𝑛𝑎𝑅( آن ]‪ [−1,1‬می باشد‪ ،‬چون تابع 𝑥 ‪ cos‬یک‬
‫تابع دورانی بوده بنا ٌ دوره تناوب این تابع ‪ 2π‬می باشد یعنی تابع 𝑥 ‪ cos‬بعد از هر‬
‫𝜃 ‪tan 𝑥 = tan‬‬ ‫اگر‬ ‫حل عمومی تابع 𝑥 ‪ tan‬عبارت است از‪:‬‬
‫دور مکمل یعنی ‪ 2π‬قیمت های اولی را بخود اختیار می نماید‪.‬‬
‫… ‪⟹ 𝑥 = 𝑛𝜋 + 𝜃 , 𝑛 = 0,1,2,3,‬‬ ‫چون در تابع 𝑥 ‪ 𝑓(−𝑥) = 𝑓(𝑥) ، cos‬می باشد‪ ،‬بنا تابع 𝑥 ‪ cos‬یک تابع جفت‬
‫بوده و گراف آن نظر به محور 𝑦 متناظر می باشد‪.‬‬

‫𝑥 ‪cos‬‬
‫)𝑥(𝑓 می باشد‬ ‫= 𝑥 ‪= cot‬‬ ‫‪ .4‬تابع 𝑥 ‪ : 𝑓 (𝑥) = cot‬چون تابع‬
‫𝑥 ‪sin‬‬
‫𝜃 ‪cos 𝑥 = cos‬‬ ‫اگر‬ ‫حل عمومی تابع 𝑥 ‪ cos‬عبارت است از‪:‬‬
‫بنا ناحیه تعریف )𝑛𝑖𝑎𝑚𝑜𝑑( تابع 𝑥 ‪ cot‬عبارت از تمام اعداد حقیقی می باشد به جز‬
‫از زوایه های که ‪ sin‬آنها مساوی به صفر است‪.‬‬ ‫… ‪⟹ 𝑥 = 2𝑛𝜋 ± 𝜃 , 𝑛 = 1,2,3,‬‬
‫و یا به عباره دیگر ناحیه تعریف تابع کوتانجانت تمام اعداد حقیقی می باشد بدون‬
‫اگر 𝜃 ‪ cos 𝑥 = − cos‬باشد درینصورت‪:‬‬
‫مضرب تام 𝜋 یا }𝑧 ∈ 𝑘 ‪ 𝐼𝑅 − {𝑥|𝑥 ∈ 𝐼𝑅 , 𝑥 = 𝑛𝜋 ,‬و ناحیه قیمت‬
‫)𝑒𝑔𝑛𝑎𝑅( آن تمام اعداد حقیقی می باشد‪ .‬و پریود تابع کوتانجانت نیز ‪ π‬می باشد‪.‬‬ ‫… ‪⟹ 𝑥 = 2𝑛𝜋 ± (𝜋 − 𝜃) , 𝑛 = 1,2,3,‬‬
‫و تابع کوتانجانت همیشه یک تابع متناقص است‪.‬‬ ‫𝜋‬
‫‪ 𝑥 = 𝑛𝜋 +‬می باشد‪.‬‬ ‫اگر ‪ cos 𝑥 = 0‬باشد درینصورت حل عمومی آن‬
‫‪2‬‬
‫چون در تابع 𝑥 ‪ 𝑓(−𝑥) = −𝑓(𝑥) ، cot‬می باشد‪ ،‬بنا تابع 𝑥 ‪ cot‬یک تابع طاق‬
‫بوده و گراف آن نظر به مبدا متناظر می باشد‪.‬‬
‫𝑥 ‪sin‬‬
‫𝜃 ‪cot 𝑥 = cot‬‬ ‫اگر‬ ‫حل عمومی تابع 𝑥 ‪ cot‬عبارت است از‪:‬‬ ‫)𝑥(𝑓 می باشد‪،‬‬ ‫= 𝑥 ‪= tan‬‬ ‫‪ .3‬تابع 𝑥 ‪ : 𝑓 (𝑥) = tan‬چون تابع‬
‫𝑥 ‪cos‬‬
‫… ‪⟹ 𝑥 = 𝑛𝜋 + 𝜃 , 𝑛 = 0,1,2,3,‬‬ ‫بنا ناحیه تعریف )𝑛𝑖𝑎𝑚𝑜𝑑( تابع 𝑥 ‪ tan‬عبارت از تمام اعداد حقیقی می باشد به جز‬
‫از زاویه های که ‪ cos‬آنها مساوی به صفر است‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫= 𝑥 ‪ 𝑓 (𝑥) = sec‬می باشد‪،‬‬ ‫‪ .5‬تابع 𝑥 ‪ : 𝑓 (𝑥) = sec‬چون تابع‬
‫𝑥 ‪cos‬‬ ‫و یا به عباره دیگر ناحیه تعریف تابع تانجانت تمام اعداد حقیقی می باشد بدون مضرب‬
‫بنا ناحیه تعریف )𝑛𝑖𝑎𝑚𝑜𝑑( تابع 𝑥 ‪ sec‬مانند تابع 𝑥 ‪ tan‬می باشد‪.‬‬ ‫و یا } ‪ 𝐼𝑅 − {𝑥|𝑥 ∈ 𝐼𝑅 , 𝑥 = 𝑛𝜋 +‬و ناحیه قیمت )𝑒𝑔𝑛𝑎𝑅(‬
‫𝜋‬ ‫‪π‬‬
‫های طاق‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫و ناحیه قیمت )𝑒𝑔𝑛𝑎𝑅( تابع 𝑥 ‪ 𝐼𝑅 − (−1,1) ، sec‬و یا )∞ ‪(−∞, −1] ∪ [1,‬‬ ‫آن تمام اعداد حقیقی می باشد‪ ،‬پریود تابع تانجانت ‪ π‬می باشد‪ .‬و تابع تانجانت همیشه‬
‫می باشد‪.‬‬ ‫یک تابع متزاید است‪.‬‬

‫پریود یا دوره تناوب تابع 𝑥 ‪ 2π ، sec‬می باشد‪.‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬کابل‪ ،‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪11‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫فورمول های مکمل مثلثات‬
‫معادالت مثلثاتی‪ :‬آن مساوات مثلثاتی که برای بعضی از قیمت های زاویه‪ ،‬هر دو‬ ‫چون در تابع 𝑥 ‪ 𝑓(−𝑥) = 𝑓(𝑥) ، sec‬می باشد‪ ،‬بنا تابع 𝑥 ‪ sec‬یک تابع جفت بوده‬
‫طرف مساوات با هم مساوی باشند‪ ،‬به نام معادله مثلثاتی یاد می گردد‪.‬‬ ‫و گراف آن نظر به محور 𝑦 متناظر می باشد‪.‬‬

‫هم چنان هر مطابقت مثلثاتی یک معادله مثلثاتی است؛ مگر هر معادله مثلثاتی مطابقت‬
‫مثلثاتی شده نمی تواند‪.‬‬ ‫‪1‬‬
‫= 𝑥 ‪ 𝑓 (𝑥) = csc‬می باشد‪ ،‬بنا‬ ‫‪ .6‬تابع 𝑥 ‪ : 𝑓 (𝑥) = csc‬چون تابع‬
‫𝑥 ‪sin‬‬
‫ناحیه تعریف )𝑛𝑖𝑎𝑚𝑜𝑑( تابع 𝑥 ‪ csc‬مانند تابع 𝑥 ‪ cot‬است‪.‬‬
‫حل معادله مثلثاتی درجه اول از جنس 𝑥 ‪ sin‬و 𝑥 ‪: cos‬‬ ‫و ناحیه قیمت )𝑒𝑔𝑛𝑎𝑅( تابع 𝑥 ‪ 𝐼𝑅 − (−1,1) ، csc‬و یا )∞ ‪(−∞, −1] ∪ [1,‬‬
‫می باشد‪.‬‬
‫شکل عمومی این نوع معادالت 𝑐 = 𝑥 ‪ 𝑎 sin 𝑥 + 𝑏 cos‬می باشد‪.‬‬
‫چون در تابع 𝑥 ‪ 𝑓(−𝑥) = −𝑓(𝑥) ، csc‬می باشد‪ ،‬بنا تابع 𝑥 ‪ csc‬یک تابع طاق‬
‫شرط حل این نوع معادالت ‪ 𝑐 2 ≤ 𝑎 2 + 𝑏 2‬می باشد‪.‬‬ ‫بوده و گراف آن نظر به مبدا متناظر می باشد‪.‬‬

‫پریود یا دوره تناوب تابع 𝑥 ‪ 2π ، csc‬می باشد‪.‬‬

‫حل معادله مثلثاتی درجه اول از جنس 𝑥 ‪ tan‬و 𝑥 ‪: cot‬‬

‫شکل عمومی این نوع معادالت 𝑐 = 𝑥 ‪ 𝑎 tan 𝑥 + 𝑏 cot‬که از جنس 𝑥 ‪tan‬‬ ‫یاد داشت‪:‬‬
‫درجه دوم می باشد‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪، cos‬‬ ‫𝜃 ‪𝑥 = cos 2 𝜃 ، sin2 𝑥 = sin2‬‬ ‫حل عمومی توابع‬
‫شرط حل این نوع معادالت 𝑏𝑎‪ 𝑐 2 ≥ 4‬می باشد‪.‬‬
‫𝜃 ‪ tan2 𝑥 = tan2‬و 𝜃 ‪ (𝑥 = 𝑛𝜋 ± 𝜃 ) ، cot 2 𝑥 = cot 2‬می باشد‪.‬‬

‫حل معادالت درجه دوم مثلثاتی از جنس 𝑥 ‪ sin‬و 𝑥 ‪: cos‬‬

‫مطابقت های مثلثاتی‪ :‬مساوات مثلثاتی که برای تمام قیمت های زاویه هر دو طرف‬
‫شکل عمومی این نوع معادالت 𝑑 = 𝑥 ‪ 𝑎 sin2 𝑥 + 𝑏 cos2 𝑥 + 𝑐 sin 𝑥 ∙ cos‬می‬ ‫مساوات با هم مساوی شوند‪ ،‬به نام مطابقت مثلثاتی یاد می شود‪.‬‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫بطور مثال ‪ sin2 𝛼 + cos 2 𝛼 = 1‬یک مطابقت مثلثاتی است بنا به تمام قیمت‬
‫شرط حل این نوع معادالت ) 𝑑 ‪ 𝑐 ≥ 4(𝑎 − 𝑑 )(𝑏 −‬می باشد‪.‬‬ ‫های 𝛼 هر طرف مساوات با هم مساوی اند‪.‬‬

‫که با استفاده از روابط و فورمول های مثلثاتی که مطالعه نمودیم می توانیم یک مطابقت‬
‫مثلثاتی را ساده نموده و قیمت آنرا دریافت نماییم‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬کابل‪ ،‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪12‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫فورمول های مکمل مثلثات‬
‫𝑦‪𝑥−‬‬ ‫‪𝑎−1‬‬ ‫𝛼‬ ‫حل سیستم معادالت دو مجهوله مثلثاتی‪:‬‬
‫‪tan‬‬ ‫=‬ ‫‪∙ tan‬‬ ‫که شرط حل این نوع معادالت‬
‫‪2‬‬ ‫‪𝑎+1‬‬ ‫‪2‬‬
‫سیستم معادالت دو مجهوله مثلثاتی را در شش حالت مطالعه می نماییم‪.‬‬
‫𝑦‪𝑥−‬‬ ‫‪𝑎−1‬‬ ‫𝛼‬
‫‪ tan‬می باشد‪.‬‬ ‫=‬ ‫‪∙ cot‬‬ ‫و یا‬
‫‪2‬‬ ‫‪𝑎+1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫نوع اول‪ :‬این نوع از هشت سیستم معادالت زیر تشکیل گردیده است‪.‬‬

‫نوع چهارم‪ :‬این نوع معادالت از چهار سیستم معادالت زیر تشکیل گردیده است‪:‬‬ ‫𝑎 = 𝑦 ‪sin 𝑥 ± sin‬‬ ‫𝑎 = 𝑦 ‪cos 𝑥 ± cos‬‬
‫{‬ ‫‪،‬‬ ‫{‬
‫𝛼= 𝑦‪𝑥±‬‬ ‫𝛼= 𝑦‪𝑥±‬‬
‫𝛼= 𝑦‪𝑥±‬‬ ‫𝛼= 𝑦‪𝑥±‬‬
‫{‬ ‫‪،‬‬ ‫{‬
‫𝑎 = 𝑦 ‪tan 𝑥 ± tan‬‬ ‫𝑎 = 𝑦 ‪cot 𝑥 ± cot‬‬ ‫در معادالت باال 𝑎 عدد و 𝛼 زاویه و یا قوس معلوم بوده ‪ 𝑥 ،‬و 𝑦 قوس ها و یا‬
‫زوایای مجهول اند‪.‬‬
‫در معادالت باال 𝑎 عدد و 𝛼 زاویه و یا قوس معلوم بوده ‪ 𝑥 ،‬و 𝑦 قوس ها و یا‬
‫زوایای مجهول اند‪.‬‬ ‫𝛼‬
‫‪ 𝑎 2‬می باشد‪.‬‬ ‫که شرط حل این نوع معادالت ‪− 4 sin2 ≤ 0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫𝑎 می باشد‪.‬‬ ‫که شرط حل این نوع معادالت ‪− 4 + 4𝑎 ∙ cot 𝛼 ≥ 0‬‬
‫نوع دوم‪ :‬این نوع معادالت از شش سیستم معادالت زیر تشکیل گردیده است‪.‬‬
‫نوع پنجم‪ :‬این نوع معادالت از دو سیستم معادالت زیر تشکیل گردیده است‪.‬‬
‫𝛼= 𝑦‪𝑥±‬‬ ‫𝛼= 𝑦‪𝑥±‬‬ ‫𝛼=𝑦‪𝑥±‬‬
‫{‬ ‫{‪،‬‬ ‫{‪،‬‬
‫𝛼= 𝑦‪𝑥±‬‬ ‫𝑎 = 𝑦 ‪sin 𝑥 ∙ cos 𝑦 = 𝑎 sin 𝑥 ∙ sin 𝑦 = 𝑎 cos 𝑥 ∙ cos‬‬
‫{‬
‫𝑎 = 𝑦 ‪tan 𝑥 ∙ tan‬‬ ‫در معادالت باال 𝑎 عدد و 𝛼 زاویه و یا قوس معلوم بوده ‪ 𝑥 ،‬و 𝑦 قوس ها و یا‬
‫زوایای مجهول اند‪.‬‬
‫در معادالت باال 𝑎 عدد و 𝛼 زاویه و یا قوس معلوم بوده ‪ 𝑥 ،‬و 𝑦 قوس ها و یا‬
‫زوایای مجهول اند‪.‬‬ ‫𝛼‬ ‫𝛼‬
‫‪ − cos 2‬می باشد‪.‬‬ ‫‪≤ 𝑎 ≤ sin2‬‬ ‫که شرط حل این نوع معادالت‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫𝑎‪1+‬‬
‫‪ −1‬می باشد‪.‬‬ ‫≤‬ ‫که شرط حل این نوع معادالت ‪cos 𝛼 ≤ 1‬‬
‫𝑎‪1−‬‬ ‫نوع سوم‪ :‬این نوع معادالت از چهار سیستم معادالت زیر تشکیل گردیده است‪.‬‬

‫نوع ششم‪ :‬این نوع معادالت از دو سیستم معادالت زیر تشکیل گردیده است‪.‬‬ ‫𝛼=𝑦‪𝑥±‬‬ ‫𝛼=𝑦‪𝑥±‬‬
‫𝑥 ‪{ sin‬‬ ‫‪،‬‬ ‫𝑎 = 𝑥 ‪{ cos‬‬
‫𝛼=𝑦‪𝑥±‬‬ ‫𝑎=‬ ‫𝑦 ‪cos‬‬
‫𝑦 ‪sin‬‬
‫𝑎 = 𝑥 ‪{ tan‬‬
‫𝑦 ‪tan‬‬ ‫در معادالت باال 𝑎 عدد و 𝛼 زاویه و یا قوس معلوم بوده ‪ 𝑥 ،‬و 𝑦 قوس ها و یا‬
‫زوایای مجهول اند‪.‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬کابل‪ ،‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪13‬‬
‫آموزشگاه علمی کنکاش‬ ‫آمادگی کانکور با انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫فورمول های مکمل مثلثات‬
‫یاد داشت‪:‬‬ ‫در معادالت باال 𝑎 عدد و 𝛼 زاویه و یا قوس معلوم بوده ‪ 𝑥 ،‬و 𝑦 قوس ها و یا‬
‫زوایای مجهول اند‪.‬‬
‫𝑥 ‪1) 𝑎𝑟𝑐 sin(−𝑥) = −𝑎𝑟𝑐 sin 𝑥 2) 𝑎𝑟𝑐 cos(−𝑥) = 𝜋 − 𝑎𝑟𝑐 cos‬‬
‫‪𝑎−1‬‬
‫𝑥 ‪3)𝑎𝑟𝑐 tan(−𝑥) = −𝑎𝑟𝑐 tan 𝑥 4) 𝑎𝑟𝑐 cot(−𝑥) = 𝜋 − 𝑎𝑟𝑐 cot‬‬ ‫‪ −1‬می باشد‪.‬‬ ‫≤‬ ‫که شرط حل این نوع معادالت ‪sin 𝛼 ≤ 1‬‬
‫‪𝑎+1‬‬
‫𝑥 = )𝑥 ‪5) sin(𝑎𝑟𝑐 sin‬‬ ‫‪,‬‬ ‫𝑥 = )𝑥 ‪𝑎𝑟𝑐 sin(sin‬‬
‫‪−1 ≤ 𝑥 ≤ 1‬‬ ‫توابع معکوس مثلثاتی‪ :‬از تابع مثلثاتی 𝑥 ‪ 𝑦 = sin‬چنین درک می شود که 𝑦‬
‫𝑥 = )𝑥 ‪6) cos(𝑎𝑟𝑐 cos‬‬ ‫‪,‬‬ ‫𝑥 = )𝑥 ‪𝑎𝑟𝑐 cos(cos‬‬ ‫عددی است که ساین زاویه 𝑥 را نشان می دهد‪.‬‬

‫𝑥 = )𝑥 ‪7) tan(𝑎𝑟𝑐 tan‬‬ ‫‪,‬‬ ‫𝑥 = )𝑥 ‪𝑎𝑟𝑐 tan(tan‬‬ ‫𝑅𝐼 ∈ 𝑥‬ ‫اگر بگوییم 𝑥 زاویه است که 𝑦 ساین این زاویه می باشد به شکل ذیل نوشته می شود‬

‫𝑦 ‪. 𝑥 = 𝑎𝑟𝑐 sin‬‬
‫‪8) sin(𝑎𝑟𝑐 cos 𝑥) = √1 − 𝑥 2 , cos(𝑎𝑟𝑐 sin 𝑥) = √1 − 𝑥 2 , −1 ≤ 𝑥 ≤ 1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫مثالً اگر ‪ sin 30° = 2‬باشد درینصورت ‪ 𝑎𝑟𝑐 sin 2 = 30°‬می شود‪.‬‬
‫‪9) tan(𝑎𝑟𝑐 cot 𝑥) = 𝑥 ,‬‬ ‫= ) 𝑥 ‪cot(𝑎𝑟𝑐 tan‬‬ ‫𝑅𝐼 ∈ 𝑥‬
‫𝑥‬
‫𝜋‬ ‫𝜋‬
‫𝜋‬ ‫𝜋‬
‫= ‪ 𝑎𝑟𝑐 cos 1‬می شود‪.‬‬ ‫‪2‬‬
‫اگر ‪ cos 2 = 1‬باشد درینصورت‬
‫= 𝑥 ‪10) 𝑎𝑟𝑐 sin 𝑥 + 𝑎𝑟𝑐 cos‬‬ ‫‪2‬‬
‫= 𝑥 ‪, 11) 𝑎𝑟𝑐 tan 𝑥 + 𝑎𝑟𝑐 cot‬‬ ‫‪2‬‬
‫به همین ترتیب‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫𝜋‬ ‫( ‪−1‬‬
‫= ‪12) 𝑎𝑟𝑐 tan 𝑥 + 𝑎𝑟𝑐 tan‬‬ ‫‪,𝑥 > 0‬‬ ‫) 𝑥( 𝑓 = 𝑦‬ ‫𝑓=𝑥⟹‬ ‫)𝑦‬
‫𝑥‬ ‫‪2‬‬

‫‪1‬‬ ‫𝜋‬ ‫𝑥 ‪𝑦 = sin‬‬ ‫𝑦 ‪⟹ 𝑥 = sin−1 (𝑦) = 𝑎𝑟𝑐 sin‬‬

‫‪13) 𝑎𝑟𝑐 tan 𝑥 + 𝑎𝑟𝑐 tan = −‬‬ ‫‪,𝑥 < 0‬‬
‫𝑥‬ ‫‪2‬‬

‫𝑦‪𝑥−‬‬
‫𝑥 ‪𝑦 = cos‬‬ ‫𝑦 ‪⟹ 𝑥 = cos −1 (𝑦) = 𝑎𝑟𝑐 cos‬‬
‫‪14) 𝑎𝑟𝑐 tan 𝑥 − 𝑎𝑟𝑐 tan 𝑦 = 𝑎𝑟𝑐 tan‬‬
‫𝑦∙𝑥‪1+‬‬
‫𝑥 ‪𝑦 = tan‬‬ ‫𝑦 ‪⟹ 𝑥 = tan−1 (𝑦) = 𝑎𝑟𝑐 tan‬‬
‫𝑦‪𝑥+‬‬
‫‪14) 𝑎𝑟𝑐 tan 𝑥 + 𝑎𝑟𝑐 tan 𝑦 = 𝑎𝑟𝑐 tan‬‬ ‫‪, 𝑥𝑦 < 1‬‬ ‫𝑥 ‪𝑦 = cot‬‬ ‫𝑦 ‪⟹ 𝑥 = cot −1 (𝑦) = 𝑎𝑟𝑐 cot‬‬
‫𝑦∙𝑥‪1−‬‬

‫‪Email: Hanifullah.hakimi1@gmail.com‬‬ ‫𝑥 ‪𝑦 = sec‬‬ ‫𝑦 ‪⟹ 𝑥 = sec −1 (𝑦) = 𝑎𝑟𝑐 sec‬‬

‫‪FB: www.facebook.com/g.kankorafg‬‬
‫𝑥 ‪𝑦 = csc‬‬ ‫𝑦 ‪⟹ 𝑥 = csc −1 (𝑦) = 𝑎𝑟𝑐 sec‬‬
‫‪Web: www.kankorafghanistan.com‬‬
‫‪Mob: 0787973727‬‬

‫انجنیر حنیف هللا حکیمی‬ ‫آدرس‪ :‬کابل‪ ،‬سرک حلقوی‪ ،‬مارکیت کارته نو‪ ،‬مقابل مکتب ذکور توتیا‬ ‫تهیه و ترتیب‪:‬‬
‫‪14‬‬