Kimia Tingkatan 5 Bab 1 Kadar Tindak Balas

I
s
i
p
a
d
u

g
a
s

(
c
m
3
)

Masa (s)
V
t
Tindak balas
lengkap atau
berhenti
I
s
i
p
a
d
u

g
a
s

(
c
m
3
)

Masa (s)
V
1

t
1
1.1 Kadar Tindak Balas
1. Kadar tindak balas merupakan ukuran kelajuan
bahan tindak balas bertukar kepada hasil tindak
balas dalam seunit masa.
2. Dua perubahan kuantiti yang diperhatikan
dalam suatu tindak balas ialah
(a) Pengurangan kuantiti bahan tindak balas
(b) Penambahan kuantiti hasil tindak balas
3. Kadar tindak balas kimia merujuk kepada
perubahan kuantiti bahan tindak balas per unit
masa atau perubahan kuantiti hasil tindak balas
per unit masa.
Kadar tindak balas = .

4. Perubahan yang dapat diperhatikan untuk menentukan kadar tindak balas ialah
(a) isipadu gas yang terbebas
(b) pembentukan mendakan
(c) perubahan jisim sesuatu bahan tindak balas
(d) perubahan jisim sesuatu hasil tindak balas
(e) perubahan nilai pH
(f) perubahan keamatan warna
(g) perubahan suhu
(h) perubahan kekonduksian elektrik
(i) perubahan tekanan

1.1.1 Kaedah mengukur kadar tindak balas
1. Kadar tindak balas purata ialah nilai purata bagi kadar tindak balas yang berlaku dalam satu tempoh
masa tertentu.
(a) Kadar tindak balas purata keseluruhan
=
= cm
3
s
-1




(b) Kadar tindak balas keseluruhan dalam t
1
saat pertama
=
= cm
3
s
-1

=


(c) Kadar tindak balas purata dari t1 hingga t2
=
= cm
3
s
-1







Perubahan kuantiti bahan tindak balas atau hasil tindak balas
Masa yang diambil untuk perubahan berlaku
Jumlah isipadu gas yang terkumpul
Tempoh masa tindak balas
V
t
I
s
i
p
a
d
u

g
a
s

(
c
m
3
)

Masa (s)
V
1

t
1
V
2

t
2
Jumlah isipadu gas yang terkumpul dalam t
1
pertama
Tempoh masa tindak balas
V
1
- 0
t
1
- 0
V
1

t
1

Isipadu gas yang terkumpul dari masa t
1
hingga t
2

Tempoh masa tindak balas dari t
1
hingga t
2

V
2
- V
1

t
2
- t
1

Kimia Tingkatan 5 Bab 1 Kadar Tindak Balas

2. Kadar tindak balas pada masa tertentu ialah kadar tindak balas sebenar yang berlaku pada masa
tertentu. (juga dikenali sebagai tindak balas seketika)
Langkah 1: Lukiskan satu garis tangen pada
masa t di atas lengkung graf





Langkah 2: Lengkapkan segituga bersudut
tegak untuk menentukan kecerunan tangen.





Langkah 3: Hitung kecerunan garis tangen.




V = V
1
V
0


t = t
1
t
0




3. Susunan radas untuk menentukan kadar tindak balas purata dan kadar tindak balas pada masa
tertentu:














Persamaan kimia tindak balas: 2HCl + Zn ZnCl2 + H2
Gas yang dibebaskan / terkumpul ialah gas hidrogen, H2
4. Graf isipadu melawan masa yang dilukis mempunyai banyak maklumat.










Masa (s)
I
s
i
p
a
d
u

g
a
s

(
c
m
3
)

Masa (s)
V
t
Tangen
I
s
i
p
a
d
u

g
a
s

(
c
m
3
)

Masa (s)
V
t
Saiz segi tiga yg
lebih besar akan
memberikan
jawapan yg
lebih tepat.
I
s
i
p
a
d
u

g
a
s

(
c
m
3
)

Masa (s)
V
t
V
1

V
0
t
0
t
1

Kadar tindak balas pada masa t
= kecerunan lengkung pada masa t
= kecerunan tangen pada masa t
= cm
3
s
-1

V
t
Asid hidroklorik
Ketulan zink
Salur penghantar
Gas hidrogen
Buret
Besen
Air
Kecerunan graf paling tinggi. Tindak balas
adalah paling cepat pada peringkat awal.
Kecerunan graf berkurang. Tindak balas
semakin perlahan.
Kecerunan graf menjadi sifar (mendatar).
Tindak balas lengkap atau berhenti.
I
s
i
p
a
d
u

g
a
s

(
c
m
3
)

Kimia Tingkatan 5 Bab 1 Kadar Tindak Balas

Contoh Pengiraan:
1.





















2.














Latihan pengukuhan
Ketulan marmar, CaCO3 berlebihan ditambah ke dalam asid hidroklorik cair, HCl. Jadual menunjukkan
isipadu gas karbon dioksida, CO2 yang terkumpul dalam sela masa 50 saat selama 6 minit.
Masa (s) 0 50 100 150 200 250 300
Isipadu (cm
3
) 0 25 39 46 49 50 50
Berdasarkan jadual di atas, plotkan graf isipadu gas melawan masa.
Berdasarkan jadual yang diplotkan, tentukan
(a) Kadar tindak balas purata keseluruhan tindak balas
(b) Kadar tindak balas purata dalam 100 saat ke dua
(c) Kadar tindak balas pada saat ke 100

V
0
t
0
t
1
Masa (s)
I
s
i
p
a
d
u

g
a
s

(
c
m
3
)

(a) Berdasarkan graf di sebelah, hitung
kadar tindak balas keseluruhan.
Kadar tindak balas keseluruhan
=
=
= 0.24 cm
3
s
-1

Jumlah isipadu gas
Tempoh masa
48 cm
3

200 s
(b) Berdasarkan graf di sebelah, hitung
kadar tindak balas bagi 50 saat pertama.
Kadar tindak balas bagi 50 saat pertama
=
=
= 0.52 cm
3
s
-1

Isipadu gas
Tempoh masa
26 cm
3

50 s
(c) Berdasarkan graf di sebelah, hitung kadar
tindak balas dalam 50 saat kedua.
Kadar tindak balas dalam 50 saat kedua (dari saat
ke 50 hingga saat ke 100)
=
=
= 0.28 cm
3
s
-1

Isipadu gas terkumpul dari saat 50 hingga 100
50 saat kedua
40 26 cm
3

100 - 50 s
Graf di sebelah menunjukkan isipadu gas yang
terkumpul dalam suatu tindak balas. Hitung
kadar tindak balas pada masa ke 100 s.
Penyelesaian:
1. Bina tangen.
2. Lengkapkan segitiga bersudut tepat
3. Hitung:
Kadar tindak balas pada masa ke 100 s
=
=
= = 0.207 cm
3
s
-1


V
1
V
0

t
1
t
0

55 26
170 30
29
140
V
1
V
0
t
0
t
1
Masa (s)
I
s
i
p
a
d
u

g
a
s

(
c
m
3
)