Str.

1
POJAM DRAVE I PRAVA
1. DRAVA
U irem znaenju drava je posebnim sistemom pravila (pravom) ureena drutvena organizacija sa
monopolom fizike prinude koja odreeno stanovnitvo na odreenom teritoriju dri pod suverenom
vlau (vlast mo upravljanja, odnos izmeu lica gdje postoji nadreenost i podreenost), sa ciljem da
u datom drutvu odri postojei nain proizvodnje i politike odnosa koji su u interesu vladajue klase
!lementi drave su"
- teritorij # drava se protee trodimenzialno (na kopno i na more, $%%% km vazduno i u dubinu
zemlje do efektivne iskoristivosti
- stanovnitvo # dravljani &ravljanstvo je lina veza izmeu svakog pojedinca i drave 'oe
se stei na vie naina (po krvi oca i majke, po krvi ocapo roenju bez obzira na roditelje
- postojanje suverene vlasti # tj pravno(neograniene mogunosti zapovjedanja na bazi
monopola za fiziku prinudu
U uem smislu pod pojmom drave se podrazumjeva dravna organizacija ili dravni aparat &ravna
organizacija je )ijerar)ijski ustrojen i pravom organizovan sistem organa koji raspolae monopolom za
fiziku prinudu i moi stvaranja pravila ponaanja &rava je jedna od druveni) organizacija, koja ne
postoji iznad drutva, nego predstavlja njegov sastavni dio *na je drutvena sila, ali ne sila iznad
drutva
&ravni organ je dio dravne organizacije +od njim podrazumjevamo jedno fiziko lice ili skup fiziki)
lica koji stoje u posebnoj vezi sa dravnim aparatom (dravna slubena lica) i koji, povjerenimim
sredstvima na odreenoj teritoriji vre odreeni krug poslova ,eritorija i krug poslova nazivaju se
stvarnom i mjesnom nadlenou
2. POJAM PRAVA
-ocioloki posmatrano, pravo predstavlja jedan od sistema pravila ponaanja ljudi u drutvu u kome
postoji drava +ravila po kojima se ljudi ponaaju u drutvu, nazivaju se drutvena pravila, a to su
moral i obiaji .zmeu prava i drugi) sistema drutveni) normi ne postoji razlika u strukturi norme
-ve druvene norme kao osnovne sastojke imaju"
- dispociju # koja odreuje nain ponaanja u drutvu (primarno pravilo ponaanja)
- sankciju # mjera koja se izrie u sluaju krenja dispozicije (sekundarno pravilo ponaanja)
*no po emu se pravna pravila razlikuju od drugi) je za)tjev za izvrenje sankcije od strane dravni)
organa +ravne norme stvaraju dravni organi (zakonodavni organi ( skuptine, organi izvrne vlasti #
vlada, inspekcije itd, dok sudksi organi ne donose norme nego i) primjenjuju), i pravne norme donose
i nedravni organi (organizacije, pojedinci npr kod zakljuivanja ugovora)
+ravo i pravne norme se nemogu poistovjetiti +ravo ini itav skup pravni) normi koje donose razliiti
subjekti +ravo je sistematizovan skup pravni) normi koje su )ijerarsijski ustrojene (nie norme moraju
biti usaglaene sa viim, a vie norme sadre Ustav i /akon) *vako poimanje prava nazivamo 0pravo
u objektivnom smislu0 ili 0objektivno pravo0 (sve pravne norme koje je stvorila drava ili neki drugi
ovlateni subjekat) 1ilj objektivnog prava je usmjeravanje subjekata u eljenom pravcu
+ored ovog postoji i 0pravo u subjektivnom smislu0 (0subjektivno pravo0) ,o je ovlatenje koje ima
neki subjekat, ali je zasnovano na objektivnom pravu 2osilac subjektivnog prava (titular) ima pravo od
drugog lica traiti ispunjenje odreeni) pravni) normi
Primjer: Kupoprodaja izmeu lica A i B (lice A ima ovlatenje subjektivno pravo da trai da mu lice B
isporui robu a lice B da mu lice A plati robu!" #z ovo$ primjera moe se vidjeti da na suprot prava stoji i
obaveza"
!lementi subjektivnog prava su"
- ovlatenje na vrenje odreeni) radnji,
- za)tjev za ponaanje odreenog lica u sopstvenom interesu,
- intervencija suda, za)tjev ili tuba u materijalnom smislu upuena dravnim organima u
sluaju kada ovlatenja nisu dobrovoljno potovana, kada pravne obaveze nisu uredno
izvrene
+ojam 0pravo0 ima jo jedno znaenje, on obu)vata pravni odnos # vezu izmeu subjekata ureena
dispozicijom ili sankcijom !lementi pravnog odnosa su" subjektivno pravo i obaveza Ukoliko titular
(nosilac) prava ne djeluje u svom interesu nego u tuem interesu, tada se umjesto subjektivnog prava
kao elemenat pravnog odnosa pojavljuje nadlenost +od obavezom se podrazumjeva dunost
odreenog ponaanja, koja u krajnjoj liniji moe biti ostvarena monopolom za fiziku prinudu ili
dunost nekog ponaanja ije proputanje za sobom povlai sankcu od strane dravni) organa
-3eko 4%%564%%7
Str. 2
8injenica da postoji izvjestan broj krenja pravni) normi, ne utie na postojanje pravnog poretka sve
dok je on u stanju da vri svoju osnovnu funkciju" ouvanje postojeeg naina proizvodnje i postojei)
politiki) odnosa
+ravni poredak je ira kategorija od prava i moe se definisati kao 0postavljanje, stvaranje pravni)
normi i nji)ovo ostvarivanje0 (dr 9adomir :uki 0Uvod u pravo0)
+ostoje dva !lementa pravnog poretka meusobno povezana naelom zakonitosti"
- normativni (obu)vata stvaranje normi i nji)ovo objavljivanje)
- i faktiki (stvarna primjena pravni) normi)
3ad se ostvaruje i jedan i drugi elemenat moemo rei da postoji pravni poredak, odnosno da postoji
vladavina prava
U nekim zemljama (anglosaksonskim) i odreeni obiaji spadaju u pravne norme i to u faktiku stranu,
a ne moraju biti u normativnoj strani
3. PRAVNA NORMA
+ravna norma je pravilo ponaanja svi) subjekata koji se nau u odreenoj situaciji sa sankcijom
drave +ravna norma se sastoji iz dva elementa"
- pravni (iuridiki), a on ima dispoziciju i sankciju (normativni dio),
- faktiki (materijalni), pretpostavka ()ipoteza) dispozicije i pretpostavka sankcije
Primjer.
Hipoteza dispozicije M!"#arac #oji je $a%r"io 1& 'odi$a (i%ota i zdra%st%e$o sposo)a$*
Dispozicija +dio $orme #oji sadr(i pra%i,o po$a"a$ja- o)a%eza$ je s,!(iti %oj$i ro#
Hipoteza sa$#cije ! proti%$om*
.a$#cija #az$i/e se zat%orom do jed$e 'odi$e.
Hipoteza dispozicije i sa$#cije
.za sankcije stoji drava sa monopolom za fiziku primjenu ;ipoteza dispozicije odreuje faktiku
situaciju koja treba da se desi pa da nastane obaveza da se ponaamo po dispoziciji, odnosno po
pravnoj normi . sankcija ima svoju )ipotezu ,o je opis radnje (dat je uslov), koja predstavlja prekraj
dispozicije +rekraj se moe sastojati u injenju ili neinjenju odreene radnje (u pozitivnoj ili
negativnoj radnji)
Dispozicija
&ispozicija je onaj dio pravne norme u kome je sadrano primarno pravilo ponaanja ,o je normativni
dio pravne norme kojom se nareuje ta treba initi u datoj situaciji -ama dispozicija nije pravna
norma, nego pstaje tek kad joj se doda sankcija &ispozicija (eljeno pravilo ponaanja) moe biti
razliito izraeno"
- nareujua dispozicijia (graani su duni plaati porez na imovinu),
- zabranjujua dispozicija (zabranjeno je voziti auto bez vozake dozvole),
- ovlaujua dispozicija (graani mogu slobodno raspolagati svojom imovinom)
2eki autori djele dispozicije po kriterijima po kojima se dijele i pravne norme, pa tako dispozicije mogu
biti odreene i relativno neodreene *dreenim se opisije kakvo ponaanje treba da bude dok
relativno neodreenim ostavlja se manje(vie slobode subjektu &ispozicije se dalje dijele kao i pravne
norme na" kogentne, dispozitivne, alternativne, diskrecione i sa upotrebom standarda
.a$#cija
-ankcija je sekundarno pravilo ponaanja *na predstavlja pravilo ponaanja prekrioca pravne
norme *na je ujedno i pravilo ponaanja za dravni organ (to znai da se ne moe izrei neka druga
sankcija koja nije propisanu za tu vrstu ponaanja ( iz dispozicije) -ankciju iziu odreeni dravni
organi -ankcija moe biti pozitivna ili negativna, zavisno od toga kako drutvo ocjenjuje ponaanje
subjekta u odnosu na pravilo ponaanja +ravilo o sankciji # kazni (misli se na negativnu) uvjek je
tako formulisano tako da se u krajnjoj liniji moe izvriti primjenom monopola za upotrebu fizike sile
tj putem prinude Ukoliko sankcija nije ostvarena, pravna norma je neefikasna, a pravni poredak ne
vri svoju funkciju &a bi se to izbjeglo i protiv dravnog organa je predviena sankcija ako ne primjeni
prvu sankciju
+rilikom izricanja sankcije ostavlja se mogunost pravnog lijeka ,ako se ide obino do
treesetepenosti i na takva se nain postie to pravednija sankcija
-ankcije se dijele na vie naina
- +rema deliktima za koje se primjenjuju
-3eko 4%%564%%7
Str. 3
a) krivino(pravne sankcije (poinilac se kanjava zatvorom, novanom kaznom, smru
zabranom obavljanja neke funkcije itd) 3rivinim djelom moe se smatrati samo ona
ljudska radnja koja je zakonom predviena kao krivino djelo (princip zakonitosti #
legaliteta) *ve sankcije pogaaju linost
b) graansko(pravne sankcije (imovinske) pojavljuju se u sferi imovinsko(pravni) odnosa i
pogaaju imovinu subjekta u vidu nadoknade nastale tete -ankcija se ne izvrava na
linosti nego na njegovoj imovini
c) sankcije administrativne prirode # za radnje manje opasne po interese drave ,o je
administrativna kazna a sastoji se u oduzimanju imovine, slobode ili asti ali u blaem
obliku
d) sankcije koje imaju radno(pravni karakter
-akncije se mogu dijeliti kao i dispozicije na" odreene i relativno neodreene +o tom mjerilu one se
dijele na" kogentne, dispozitivne, alternativne, diskrecione i sankcije sa upotrebom pravni) standarda
0. PODJE1A PRAVNIH NORMI
a- Podje,a pra%$i2 $ormi prema o)im! i predmet! re'!,isa$ja
+rema tome da li se pravna norma odnosi na neogrnien broj sluajeva iste vrste ili je njome regulisan
konkretan odnos norme se dijele na" ( opte (generalne) i pojedinane (individualne)
*pta pravna norma odnosi se na neodreen broj sluajeva i donosi se unaprijed za budue situacije,
dok pojedinane norme odnose se na jedan odreeni sluaj i za tano odreeni broj lica, dosnosi se
kada se situacija ve desila *pte se nalaze u optim aktima, a pojedinane u pojedinanim aktima
(upravni akt)
Primjer
Op"ta $orma 1ica #oja imaj! imo%i$! d!($a s! p,a/ati porez
I$di%id!a,$a 3... d!(a$ je p,atiti 1.444 3M poreza $a !#!pa$ pri2od.
)- Norme se dije,e i prema o),asti dr!"t%e$o' (i%ota #oji re'!,i"!
- krivino(pravne
- graansko(imovinske
- administrativne
- radno(pravne
- meunarodno(pravne norme
c- Podje,a pra%$i2 $ormi prema stepe$! odre5e$osti dispozicije
- kogentne (prinudne) # sadri jedno pravilo ponaanja U dispozicije je odreeno tano kakvo
se ponaanje trai Pr. D!($i# je d!(a$ %ratiti d!' *ve norme spadaju u apsolutno
odreene (kategorike) norme
- alternativne # sadre dva ili vie pravila ponaanja i ostavlja se subjektu na volju da izabere
jedno od ti) ponaanja +rimjenjuju se u sferi obligacioni) odnosa. Pr. porez se mo(e p,atiti
! $o%c! i,i po,a'a$jem 2artija od %rijd$osti
- dispozitivna # sadri pravilo ponaanja s tim to je subjektima dato ovlatenje da oni sami
odrede drugo pravilo ponaanja (ali u okviru pravnog poretka) Ukoliko ono nije odreeno
primjenjuje se dispozitivna norma /bog toga ove norme se nazivaju i zamjenjljivim normama
+rimjenjuje se sferi trini) odnosa Pr. Proda%ac je d!(a$ ispor!6iti ro)! sred$je'
#%a,iteta* a#o $ije dr!'a6ije !'o%ore$o. U pogledu formulacije ove norme najee sadre
reenicu 0ako nije drugaije dogovoreno0
- &iskreciono(pravne norme # daju slobodu odreenom dravnom organu da odredi pravilo
ponaanja prema okolnostima koje utvrdi *vlatenja iz diskrecioni) normi na osnovu i u
okviru propisa M7P mo(e da tra(ioc! paso"a $e izda paso"* a#o !t%rdi da )i izda%a$je
ta#%o' paso"a proiz%e,o "tet$e pos,jedice po dr(a%!.
- +ravne norme sa pravnim standardima # odnose se na one situacije u kojima pravilo
ponaanja, zbog obilja razliiti) konkretni) okolnosti nije mogue postaviti kategoriki
-tandardno pravilo ponaanja se smatra tipino ponaanje u toj sredini /ato se ove norme
nazivaju i elastinim
8. .I.9EM PRAVA
.istem pra%a je jedi$st%e$a i $eproti%rje6i%a cje,i$a $asta,a 2ijerar2ijs#im po%ezi%a$jem s%i2
%a(e/i2 pra%$i2 $ormi i $ji2o%im !dr!(i%a$jem ! ma$je i,i %e/e* $i(e i,i %i"e srod$e 'r!pe.
-3eko 4%%564%%7
Str. 4
+oto se pravo se sastoji od ogromnog broja pravni) norm, da bi se ono to efikasnije i potpunije
primjenilo u praksi nuno je izvriti sreivanje svi) vaei) pravni) normi u jedinstvenu cjelinu (sistem
prava)
+rema primjenjljivoj pravnoj te)nici tj nainu regulisanja druveni) odnosa, prvenstveno u oblasti
izvora prava postojei svjetski sitemi se mogu svrstati u tri velike grupe"
- evropsko # kontinentalne
- anglo # saksonske
- sistemi vjerski) i tradicionalni) prava
E,eme$ti sistema pra%a
- pravna norma
- pravna ustanova ili institut
- grana prava
- pravna oblast (ne mora biti elemenat pravnog sistema to zavisi od konkretnog pravnog
poretka)
Pra%$a $orma #ao e,eme$at sistema pra%a
*na je osnovna elija prava *na to svojstvo ima bez obzira koju vrstu pravni) odnosa regulie, kojom
metodom i u kom obimu -adraj pravne norme, njena obaveznost ili dispozitivnost, bez obzira da li je
opta ili pojedinana, ne utie na njeno svojstvo elementa prava
Pra%$a !sta$o%a i,i i$stit!t
je zajedniki naziv za skup pravni) normi koje zajednikim metodom reguliu razliite strane istog
pravnog odnosa .z definicije se vidi da je to elastina kategorija (ilustraciju za ovu tvrdnju prua
institut ugovora)
:ra$a pra%a
je skup vii), sloeniji), ustanova koje istim osnovnim metodom reguliu iru oblast srodni) druveni)
odnosa /bog preplitanja drutveni) odnosa i mijeanja u metodi regulisanja, kako izmeu ustanova
tako ni izmeu grana prava nije mogue postaviti vrste i neopozive granice
2ajvanije grane pravu su"
Ustavno pravo # osnovna grana svakog pravnog sistema 2jime se postavljaju temelji ekonomskog,
politikog i socijalnog ureenja jednog drutva &etaljno razrauje samo najvanija pitanja
organizovanja drutveno ekonomskog ivota najvii) dravni) organa i pravnog poretka *stala
materija regulie se naelima te razrada i sankcionisanje preputeni su drugim granama
Upravno pravo # ovom granom se uspostavlja ustrojstvo dravni) upravni) organa, odreuju nji)ovi
meusobni odnosi, odnosi upravni) organa prema treim licima i propisuju pravila o nainu nji)ovog
postupanja /a ovo pravo karakteristian je metod nareivanja, subordinacije, jer su njegovi subjekti
lica koja posjeduju monopol za fiziko nasilje u datom drutvu
3rivino pravo # sistem normi kojima se kao delikt definiu najtee povrede drutveni) interesa i
predviaju sankcije za nji) &elikti krivinog prava se mogu podijeliti na" krivina djela i prestupe u
irem smislu (prestupi i prekraji) 3rivina djela su najtei prekraji normi drugi) grana prava
+rivredni prestupi su povrede pravila o materijalnom i finansijskom poslovanju privredni) subjekata
koje po svom tetnom intezitetu nisu takve da bi bile uvrtene u krivina djela /a metod krivinog
prava karakteristino je naelo legaliteta
'eunarodno poslovno (trgovinsko) pravo # reguliu se odnosi pojedinaca i organizacija koje ne
djeluju na bazi dravne suverenosti, a u sebi nose elemente inostranosti
<raansko i poslovno (trgovinsko) pravo # reguliu imovinske odnose subjekata (one koji nastaju u
robno(novanoj razmjeni ili povodom nje), one koji nastaju povodom objekata koji u sebi nose neku
ekonomsku vrijednost izrazivu u novcu
Pra%$e o),asti
+rema vrsti odnosa koje reguliu , po metodu kojim to ine i zavisno od domena u kome djeluje, grane
prava se mogu svrstati u velike srodne grupe, koje se nazivaju pravne oblasti +ostoji est pravni)
oblasti i u nauci one se se svrstavaju u tri velike grupe"
- materijalno i procesno pravo
- javno i privatno pravo
- domae i meunarodno pravo
-3eko 4%%564%%7
Str. 5
;. POJAM I PODJE1A PRAVNIH A3A9A
.adr(i$a pra%$o' a#ta
U prvom stadijumu svog postojanja norme i druge pravno relevantne svjesne radnje su individualni
unutranji i kratkoroni akt (psi)iki akt) &a bi ovi akti mogli da djeluju na savjest, volju i ponaanje
drugi) ljudi potrebno je uiniti i) saznatljivijim, potrebno je materijalizovati i) ,a materijalizacija po
odreenom postupku naziva se pravni akt
*snovna sadrina svakog pravnog akta je" jedna individualna ili kolektivna odluka volje, a moe se
odnositi na" ( postavljanje jedne pravne norme, ( normativnog dijela pravne norme (dispozicije,
odnosno sankcije) ili na ispunjavanje uslova za primjenu neke druge pravne norme, predviene u
)ipotezi dispozicije te norme
O),i# pra%$o' a#ta
*blik pravnog akta predstavlja dijalektiko jedinstvo procesa stvaranja akta i samog akta kao posebne
drutvene i pravne tvorevine +ojam pravnog akta sloen je iz nekoliko elemenata"
- nadlenost # ovlatenje za donoenje konkretnog pravnog akta 2adlenost subjekta za
donoenje jednog akta se po pravilu konstatuje u pravnoj normi koja zauzima vii rang u
)ijerar)iji normativnog poretka, zatim iz pret)odnog akta iste snage, meutime postoje i
izuzetci od ovog pravila 2pr &onoeenje Ustava ne mora da izvire iz neke pret)odne norme,
nju moe da zamjeni injenica monopola fizike prinude u datom drutvu
- postupak za njegovo donoenje # svr)a postupka je precizno odreivanje sadraja i njegova
pravilna materijalizacija +ravni poredak ne regulie samo postupak donoenja pravni) akata
od strane dravni) organa , nego i od strane fiziki) i pravni) lica (subjekata graanskog i
poslovnog prava) /a vanije akte predviena je sloenija procedura
- materijalizacija akta # tjelesna radnja kojom se akt spolja izraava, kao i materijalno srodstvo
pomou kojeg se obezbjeuje eventualno njegovo trajanje .zraavanje akta (odluka volje)
moe biti" usmeno, nedvosmislenim pokretima ili drugima radnjama i pismeno U izuzetnim
sluajevima predvienim zakonom i utnji se predaje isto znaenje 2ajei vid trajne
materijalizacije akta je pisani dokumenat
3riteriji podje,e pra%$i2 a#ata
U teoriji prava kao kriterij za podjelu pravni) akata se uglavnom uzima sadrina i oblik akta
+rema glavnom elementu sadrini pravni akti se mogu podijeliti na"
- one koje sadre pravnu normu ili njene normativne elemente (u ovu grupu spadaju svi pravni
akti kojima je stvorena bilo opta, bilo pojedinana pravna norma) +r krivini zakon, ugovori
koje sadre klauzulu o ugovorenoj kazni, upravni akt, presuda)
- one koji ne sadre pravne norme (kod koji) je odluka volje uperena na ispunjavanje uslova iz
)ipoteze neke ve postojee pravne norme) # prijava za upis na fakultet, tuba sudu
Podje,a pra%$i2 a#ata #oji sadr(e pra%$! $orm! i,i $je$e $ormati%$e e,eme$te
+rema glavnom elementu sadrine pravni akti koji sadre pravnu normu dijele se na" ope ili
pojedinane (zavisno da li sadre optu ili pojedinanu pravnu normu)
+rema obliku donoenja pravni akti (i opti i pojedinani) se mogu podijeliti u nekoliko grupa, a kao
osnovni kriterij slui nadlenost (subjekat), a kao dodatni # ako je subjekat donoenja vie akata isti #
postupak po kome je akt stvoren
+rema obliku donoenja opti pravni akti se mogu podijeliti na slijedee podgrupe" ustav, zakon,
podzakonski akti (uredbe, naredbe, odluke), sudske odluka sa svojstvom precedenta, obiajno pravo i
opti akti drutveni) organizacija
+ojedinani pravni akti prema obliku donoenja se dijele na" odluku kao akt zakonodavni) organa,
ukaz i rjeenje kao akte upravni) organa, sudske odluke (presude i rjeenja), odluku ovlateni)
drutveni) organizacija i pravni posao
Oso)i$e i od$osi op"ti2 i pojedi$a6$i2 pra%$i2 a#ata
*pti pravni akt unaprijed i na uopten nain regulie niz i vie ili manje odreeni) ponovljeni) odnosa
isti) osobina, iste vrste 2ain primjene opteg akta zavisi od stepena odreenositi )ipoteze
dispozicije i dispozicije opte pravne norme koju sadri =ko su ta dva elementa precizno odreena
opti pravni akt je mogue neposredno primjeniti na konkretan drutveni odnos, a ako nisu potrebno je
donijeti pojedinani pravni akt
-3eko 4%%564%%7
Str. 6
*sobine pojedinanog akta su da se njime regulie jedan konkretan, neponovljiv i ve postojei
odnos, donosi se unazad i po pravilu je bezuslovan, donosi se na osnovu opteg pravnog akta *n
predstavlja konkretizaciju opteg akta
< VR.9E OP=9IH PRAVNIH A3A9A
- Ustav
- /akon
- +odzakonski akti
- =kti drutveni) organizacija
- *biaj
- -udski akt
- Ugovor
>. 7.9AV
+od ustavom se podrazumjevaju najvanije radnje organizovanja dravnog aparata vlasti i pravnog
poretka Ustav u pra%$om smis,! (moe se posmatrati i u sociolokom) je sistem opti) pravni)
akata ili jedan opti pravni akt koji sadri politike i pravne norme i principe organizovanja monopola
fizike prinude i pravnog poretka u datom drutvu i pravna naela organizovanja oni) oblasti
drutvenog ivota na kojem nosioci monopola fizike sile posebno insistiraju
Ustav ne moe sam da rijei sva pitanja koja su od bitnog interesa za vladajuu klasu i drutvo u
cjelini *na moraju biti ureena posebnim propisima *dredbe ti) propisa zajedno sa odredbama
ustava sainjavaju !sta%$o !re5e$je.
.adr(aj !sta%a
-adraj svi) ustava se ne moe odrediti jedinstveno, to zavisi od konkretni) drutveno politiki)
uslova, ali svi oni sadre neke zajednike elemente"
- odredbe o vlasti i njenom odnosu prema drutvu, ovjeku =kt koji ne sadri ove odredbe nije
ustav ,o je minimalan sadraj ustava
U modernim drutvima minimalni sadraj ustava po pravilu obu)vata odredbe o sva etiri oblika
drave"
- vladavina
- politiki reim
- dravno ureenje
- dravna vlast
U minimalan sadraj ustava uvijek moraju da uu"
- odredbe o osnovnom drutveno(ekonomskom odnosu
- odredbe o vladajuem svojinskom odnosu i njegovom pravnom izrazu
O),i# !sta%a
3ao i u pogledu sadraja tako i u pogledu oblika jedinstveno pravilo ne postoji, ali postoje zajedniki
momenti
- 2adlenost za donoenje ustava pripada najviim dravnim organim (kojem od nji) zavisi od
drutveni) okolnosti u kojima se ustav donosi)
- +ostupak donoenja ustava uvjek je specifian (posebna procedura predlaganja i posebna
veina izglasavanja) duinom i veom sloenou)
- +rema nainu materijalizacije ustave moemo podijeliti na nepisane i pisane 2episani
(faktiki) ustavi su oni u kojima je skup najvaniji) principa i normi organizacije dravne vlasti,
organizaciji postojei) institucija i u politikoj praksi +isani su oni u kojima su ustavni principi i
ustavne norme obu)vaeni pisanim dokumentima =ko ti) dokumenata ima vie i izmeu nji)
ne postoji vrsta pravno(te)nika veza pisani ustav se naziva $e#odi?i#o%a$i. 3odi?i#o%a$i
je onaj u kome su osnovne norme i najvaniji principi obu)vaeni jednim jedinstvenim optim
pravnim aktom
- +romjena ustava moe biti izvrena na zakonit i na nezakonit nain 2ezakonit ( uspjene
revolucije i kontrarevolucije, dok zakonite su bazirane na odredbama ustavnog akta koji se
mjenja i oznaavaju evoluciju istog drutveno(ekonomskog ureenja
- +romjena ustava moe se izvriti tako da se" potpuno donese novi tekst, da se stari tekst
djelomino izmjeni i amandmanima
-3eko 4%%564%%7
Str. 7
&. @A3ON
Ustavni principi su tako formulisani da i) je teko primjeniti neposredno /ato je nji)ovu konretizaciju,
razradu i sankcionisanje nuno izvriti u niim pravnim aktima +rvi akt u kome se to ini je
zakon /akon se moe definisati kao onaj pravni akt koji je donesen od zakonodavnog
organa po zakonodavnoj proceduri i koji sadri pravne norme bilo pojedinane ili opte
>aenje zakona se vremenski moe unaprijed ograniiti, ali je uglavnom pravilo da se primjenjuje dok
ne bude ukinut izriito ili donoenjem novijeg zakona koji regulie istu materiju
*blik zakona je odreen donosiocem, postupkom i materijalizacijom
- 2adleni organt (subjekt) za donoenje zakona je uvijek najvie predstavniko tijelo
- +ostupak po svojoj sloenosti je odma) iza ustavnog i po pravilu se sastoji iz vie faza"
$ inicijativa za donoenje zakona koja moe biti politika i pravna
4 izrada nacrta i prijedloga
5 pretres prijedloga u strunim tijelima i domovima skuptine uz mogunost obavljanja i javne
rasprave
7 usvajanje prijedloga putem glasanja i eventualno usaglaavanje stavova nadleni) vijea
? proglaavanje zakona od strane poglavara drave i
@ *bjavljivanje u slubenom glasilu
A. POD@A3ON.3I A39
U podzakonske akte u irem smislu mogu se svstati svi pravni akti nii od zakona,bez obzira na to ko
je nji)ov donosilac i ta sadreU uem smislu, podzakonskim aktima podrazumjevamo jedino opte
akte dravni) organa nii) od skuptine*vi podzakonski akti takoer mogu sadravati i pojedinane
pravne norme
Ukoliko se podzakonski akt donosi radi regulisanja pitanja koje je pret)odno obu)vaeno zakonom,
tada norme koje sadri podzakonski akt moraju da se kreu u granicama zakona *vaj princip naziva
se zakonitou podzakonski) akata
+ostoji vie vrsta podzakonski) akata"
( 7red)e za primjenu zakona su najvaniji akti izvrni) organa, odnosno najvieg organa
uprave # vlade*ne su neposredno ispod zakona2ji)ova materijalizacija se uvijek vri u pisanoj
formi, a objavljivanje uredbe u slubenom listu je uslov za nji)ovo vaenje
( Od,!#a ( .zmeu odluke i uredbe,u naelu,nema bitnije razlike 9azlikovanje je mogue
izvriti samo u irini predmeta regulisanja
( +ored ovi) akata organi uprave mogu donijeti i druge 2ajvaniji su i$str!#cije za rad
slubeni) lica i slubi u organima uprave
14. A39I DR7=9VENIH OR:ANI@ABIJA
+ostoje tri naina na koja drava usvaja ope akte drutveni) organizacija u pravni poredak"
$ Apravno iniciranjeB , tj odreivanje unaprijed ustavom ili zakonom da su akti koje donosi
drutvena organizacija pravni akti
4 Apravno sankcionisanjeB , tj usvajanje u pravni poredak akata koji prilikom donoenja nisu
imali pravni karakter
5 0pravno iniciranje i pravno sankcioniranje0 ( kombinacija pret)odna dva &rava svojim
propisom odreuje da je akt drutvene organizacije pravni akt ukoliko ga odreeni dravni
organ potvrdi
+rvi sistem pri)vaen je u naem pravu

11. O)i6aj
*biaj je drutvena norma koja nastaje tako to se izvjestan nain ponaanja ljudi u jednoj situaciji
ponavlja sve dok se kod subjekata ne formira svijest da je takvo ponaanje obavezno i u buduim
identinim situacijama*vo ja znaajno jer svijest o obaveznosti ponaanja povlai i mogunost da se
primjeni sankcija protiv onoga ko se na ponaa po obiaju
+rema teritoriji na kojoj nastaju,obiaju se dijele na"
- ope,koji vae na teritoriji cijele drave, regionalne i lokalne
&ruga podjela obiaja poiva na personalnom kriteriju (personalni partikularizam)
- U njoj ope obiaje sainjavaju oni koji vae za sve pripadnike jednog drutva,a
-3eko 4%%564%%7
Str. 8
- posebne obiaje oni koji vae za pojedine ue grupe
,rea podjela obiaja,u oblasti privreivanja
( opi ( da li vae za sve ili
( posebni ( samo za pojedine poslove,odnosno grane poslova
U sluaju meusobnog sukoba u )ijera)iji obiaja jai je i pravno primjenjljiv obia koji potie sa ueg
podruja
&a bi drava sankcionisala jedno obiajno pravilo i time ga priznala kao izvor prava, ono mora
ispunjavati dva uslova
( +rvo Adotini obiajB ne smije biti suprotan postojeim pravnim propisima, naelima pravnog
poretka i moralnim principima datog drutva
( . drugo,on mora biti u skladu sa osnovama drutveno(politikog ureenja
3ada se utvrdi da obiaj postoji, da je podoban da bude izvor prava i da ima potrebe za njegovim
funkcionisanjem u tom svojstvu, dravnim organima stoje na raspolaganju dva naina za njegovo
sankcionisanje,tj pretvaranje u pravno pravilo
- +rvi je tzv Azakonodavni putB *n se Asastoji u tome to se jednim dravnim pravnim izvorom
propie dravnim organima koji primjenjuju sankcije u uem smislu (tj mjere prinude) da se
za pojedine obiaje primjenjuju te sankcijeB
- &rugi nain naziva se sudsko(izvrni put *n se sastoji u mogunosti da Asudovi i drugi izvrni
organi i bez dozvole zakonodavca pri)vataju obiaje kao normative,stvarajui ad )oc obiajno
pravoB
*biajno pravo je skup pravila koja su nastala kao obiaj,ali su pretvorena u pravne norme naknadnim
sistematskim sankcionisanjem od strane dravnog organa2orma obiajnog prava je po porijeklu
obiajna,a po karakteru,tj po sankciji,pravna

12. .!ds#i a#ti #ao op"ti a#ti
3ontinentalna prava bitno se razlikuju od anglo(saksonski) po teorijskom i politikom s)vatanju uloge
sudske odluke kao izvora prava
Cez obzira na to da li pod izvorima prava podrazumijevaju samo ope akte, ili i ope i pojedinane,
danas se svi teoretiari slau u tome da su odluke sudova izvor prava +oto ustavni sudovi odluuju
o saglasnosti nii) opi) pravni) akata sa viim, to i nji)ove odluke moraju imati opi karakter +ored
odluka ustavnog suda, u teoriji se svojstvo izvora prava priznaje i odlukama najvieg suda u zemlji,
budui da se smatra da one imaju precedentni karakter
+resuda uvijek predstavlja izvor prava za stranke u sporu &a li e njeni elementi opeg normativnog
karaktera biti priznati kao izvor prava u drugim istim, ili slinim sporovima # to zavisi od stava drugi)
sudova =ko budu usvojeni, formira se sudska praksa +od sudskom praksom podrazumjeva se
donoenje istovjetni) odluka od strane razni) sudova u istim ili bitno slinim sporovima u duem
vremenskom periodu
13. 7'o%or +#ao op"ti pra%$i a#t-
Ugovor je rezultat sporazuma dviju ili vie strana kojim se zasniva, mijenja ili ukida pravni odnos
izmeu nji) Ugovor je pravni akt koji se svrstava u pravne poslove -adri bilo opu, bilo pojedinanu
pravnu normu u cjelini, ili, ee samo dispoziciju pojedinane pravne norme +rema vrsti pravni)
odnosa koje stranke reguliu ugovorom, ugovori mogu imati razliit karakter i spadati u razne grane
prava" nasljedno, porodino, obligaciono,meunarodno itdD
+itanje meunarodni) ugovora koji sadre ope norme je sporno -matra se da oni nisu izvor prava
neposredno, nego da predstavljaju grau za akt ratifikacije kojim se meunarodni ugovor usvaja u
domai pravni poredak 2eposredan izvor prava je sam akt o ratifikaciji "zakon ili, rjee, uredba
Ugovor koji sadri pojedinane norme li samo pojedinane dispozicije u teoriji prava se uglavnom ne
smatra izvorom, meutim u skladu sa naim stavom i ovaj ugovor se moe smtarati izvorom prava
10. POJEDINACNI A39I
Podje,a pojedi$a6$i2 a#ata
+oto se pojedinani akt uglavnom predstavlja konkretizaciju opeg pravnog akta (na neki nain
oslanja na ve postojei opi akt ili opu normu), razumljivo je da on moe,ali ne mora da sadri oba
bitna elementa pravne norme" konkretnu dispoziciju i konkretnu sankciju =ko i) sadri, govorimo o
-3eko 4%%564%%7
Str. 9
potp!$om pojedinanom pravnom aktu *ni su relativno rijetka pojava =ko pojedinani akt sadri
samo dispoziciju ili samo sankciju, radi se o $epotp!$om pojedinanom pravnom aktu
2epotpuni pojedinani akti se dijele na one koji sadre dispoziciju" upravne akte i pravne poslove i na
one koji sadre sankciju # sudske odluke
7pra%$i a#t
Upravni akt je mogue razliito definisati =ko se kao kriterij uzme sadrina akta, onda je on
Apojedinaan akt kojim se odreuje dispozicija koja obavezuje subjekta (ije ponaanje regulie) i
protiv njegove voljeB +od upravnim aktom u formalnom smislu podrazumjeva se na osnovu javne
vlasti obavezujui akt dravnog organa, ili organizacije koja vri javna ovlatenja, donijet po
posebnom upravnom postupku 2ajvaniji i najtipiniji dio te procedure je kod nas regulisan /akonom
o upravnom postupku (/U+)
Pra%$i posao
+ravni posao je pojedinaan pravni akt nedravnog subjekta koji je on na osnovu ovlatenja pravnog
poretka i u njegovim okvirima dobrovoljno stvorio i koji ga na tim osnovama i obavezuje ,ipian
sadraj pravnog posla je pojedinana dispozicija, ali moe sadravati i pojedinanu sankciju, pa se
tada javlja kao potpun pojedinaan pravni akt (*bligacioni ugovor sa klauzulom o ugovorenoj kazni)
U stvaranju pravnog posla mogu uestvovati dva ili vie nedravni) lica zajedno +od nedravnim
subjektima treba podrazumijevati sva ona lica sa pravnom sposobnou koja djeluju metodom
koordinacije, a ne metodom nareivanja zasnovanog na suverenoj vlasti
+ravni posao, po pravilu, obavezuje samo njegove stvaraoce, i to na osnovu nji)ovog sopstvenog
pristanka *n je, dakle, BneimperativanB pravni akt .zuzetno, imperativan karakter moe da se sretne
kod jednostrani) pravni) poslova ,ada se kae da privatno lice vri vlast (oinsku,starateljsku i sl)
+ravni posao se moe pojavljivati u raznim granama prava" radnom, javnom, porodinom, nasljednom
i u svim granama imovinskog prava =ko pravni posao nastaje u oblasti ekonomski), imovinski)
odnosa, govori se o graanskopravnom poslu <raanskopravni poslovi se mogu podjeliti na
graanskopravne poslove u uem smislu i na poslove poslovnog (trgovakog) prava +rva grupa je
regulisana normama graanskog prava, druga # normama poslovnog prava
.!ds#i a#t +#ao pojedi$a6$i pra%$i a#t-
2ajire govorei, sudski akt se moe odrediti kao onaj koji je donesen od specijalizovani) sudski)
organa po posebnom sudskom postupku
2ajznaajnije vrste sudski) akata su" presuda, rjeenje i naelan stav
+resuda je sudski akt kojim se odluuje o tubenom za)tjevu, to e rei o predmetu spora 'oe se
definisati i kao Apravni akt koji donosi sudski organ po posebnom postupku, kojim se utvruje
postojanje ili ne postojanje povreda prava u prolosti i, s)odno tome, izrie ili ne izrie sankcijaB
9jeenje je sudski akt kojim sud Areava o svim pitanjima, osim o predmetu sporaB
E)
18. POJAM I HIJERARHIJA I@VORA PRAVA
Pojam materija,$i2 i ?orma,$i2 iz%ora pra%a
-vi drutveni inioci koji utiu na stvaranje i primjenu pravni) normi, kao i injenice preko koji) se te
norme saznaju, u teoriji se nazivaju jednim figurativnim izrazom Aizvori pravaB
-vi izvori prava se mogu podjeliti na materijalne i formalne
'aterijalne izvore prava moemo definisati kao one drutvene injenice i one inioce koji dovode do
stvaranja pravni) normi i do nji)ove primjene 'ogu se podjeliti na objektivne i subjektivne U
objektivne materijalne izvore spadaju sve one drutvene injenice koje uslovljavaju nastanak, izgled i
primjenu normativnog dijela konkretnog pravnog poretka = u subjektivne izvore treba uvrstiti one
pojedince, grupe i itave klase koji aktivno uestvuju u stvaranju i primjeni pravni) normi
Formalni izvori prava su, najkrae reeno, akti kojima se materijalni izvori prava pravno uobliavaju *
tome postoji opta saglasnost teorije, meutim u praksi je neto drugaija situacija Gedinstveno
miljenje prestaje im se pree na konkretno utvrivanje oblika u kojima se materijalni izvori iskazuju
2ae pravo smatra da su izvori prava u formalnom smislu svi pravni akti koji sadre bilo optu, bilo
pojedinanu pravnu normu

Hijerar2ija ?orma,$i2 iz%ora pra%a
-3eko 4%%564%%7
Str. 10
;ijerar)ija uope oznaava formalno ureen odnos nadreenosti i podreenosti dijelova jednog
sistema
;ijerar)ija izvora prava je prema pravnoj snazi odreen skup opi) i oni) pojedinani) pravni) akata
koji sadre pravne norme +ravna snaga pravnog akta jeste njegovo dejstvo na ostale pravne akte i
na faktika ljudska ponaanja
,e)nika sredstva za uspostavljanje )ijerar)ije izvora prava jesu naela ustavnosti i zakonitosti *ba
ova principa imaju svoj politiki i pozitivno(pravni vid, a koji se ogleda u pravnoj institutucionalizaciji
vlasti radi spreavanja njene zloupotrebe i radi spreavanja ili sankcionisanja samovolje Ustavnost
postoji kada je pravni poredak zasnovan na )ijera)iji opti) pravni) akata i nji)ovoj meusobnoj
usklaenosti *snovu te )ijera)ije ini ustav +ozitivistiko(pravno s)vatanje ustavnosti odnosi se na
specifinu strukturu pravnog poretka 2aelo zakonitosti u pozitivno(pravnom smislu je sadrinska i
formalna usklaenost svi) nii) pravni) akata sa zakonima 2ema naela zakonitosti, ako i svi
individualni akti ne izviru iz zakona i nisu podreeni zakonu
;ijera)ija nai) izvora prava"
$ Ustav Ci;
4 !ntiteski i kantonalni ustavi
5 ratifikovani meunarodni ugovori
7 zakoni
? drugi opti akti zakonodavni) organa
@ drugi opti podzakonski akti upravni) organa
H opti akti skuptina
I opti akti drutveni) organizacija
J pojedinani akti upravni) i sudski) organa
$% pojedinani akti nedravni) subjekata
$$ obiaj
POJAM PRAVNIH CINJENIBA* DO:ADAJA i 1J7D.3IH RADNJI
-vi drutveni odnosi nisu predmet pravnog regulisanja *ni koji su ureeni pravnom normom
nazivaju se pravnim odnosima +ravna injenica je injenica koja uslovljava nastanak, promjenu ili
prestanak pravnog odnosa, a kojoj pravna norma priznaje to dejstvo ,o su fakti i okolnosti za koje
objektivno pravo vee nastanak, izmenu i prestanak pravnog odnosa
-vako pozitivno pravo i svaka grana prava u njemu konkretno odreuju kojim e faktikim
injenicama i okolnostima dati svojstvo i dejstvo pravni) injenica
+ravne injenice se najee odreuju pretpostavkama ( dispozicije i sankcije
+odjela injenica
- dogaaji i ljudske radnje
DO:ADAJI
&ogaaji su sve promjene u prirodi i drutvu koje nastaju bez uea :GU&-3! >*:G! i ->G!-,. ,o
mogu biti na primjer elementarne nepogode
1J7D.3E RADNJE
:judske radnje su izraz ovjekove aktivnosti *ne mogu biti preduzete C!/ >*:G! i >*:G2*
>oljne ljudske radnje su kao pravne injenice daleko znaajnije
*ne mogu biti pravne injenice ako su upravljene na zasnivanje, izmjenu i prestanak pravnog odnosa
:judske radnje mogu biti dozvoljene i nedozvoljene (delikti)
9adi postizanja izvjesni) korisni) ciljeva, *CG!3,.>2* +9=>* pretpostavlja da postoje neke
injenice koje stvarno ne postoje &a bi se, dakle, postiglo da $e#i pra%$i odnos nastane ili prestane
ili se izmijeni injenice se svjesno predstavljaju netano *vo je sluaj F.31.G= u pravu +obijanje
fikcija, F.3,.>2.; 8.2G!2.1= nije dozvoljeno
* +9!,+*-,=>2. ili +9!/U'+1.G. se govori kada se uzme kao dokazana neka +9=>2=
8.2G!2.1= ili neko -,=2G! , a nji)ovo postojanje ili nepostojanje nije jo utvreno
,ime se prezumpcija razlikuje od fikcije"
EI3BIJA
3od fikcije se svjesno ili namjerno pretpostavlja neto to se uopte nije dogodilo 3od pretpostavke
se samo ne zna da li se neto dogodilo
PREZUMPCIJA
+rezumpirati se moe
- 6i$je$ica (na primjer, da je neko iv kad se desila eksplozija), a moe i
-3eko 4%%564%%7
Str. 11
- pra%o (pretpostavka prava na zastupanje privrednog subjekta koji postoji u korist upisanog u
javni registar)
U modernim pravima po pravilu se pretposta%,jaj! +pres!mpiraj!- one injenice koje
najee u praksi postoje i koje odgovaraju redovnom toku stvari
*naj ko tvrdi da pretpostavljena injenica nije tana, u naelu to moe DO3A@IVA9I ,akve
prezumpcije se nazivaju OFORIVIM
Ukoliko interes pravne sigurnosti to za)tjeva, @A3ONODAVAB moe zabraniti OFARANJE
PRE9PO.9AV3E *va vrsta prezumpcije naziva se $eo)ori%im
1;. PRAVNI ODNO.
Pojam pra%$o' od$osa
+ravo regulie drutvene odnose meu ljudima i drugim subjektima *no je regulator ponaanja
subjekata jedni) prema drugim u meusobnim odnosima kao i u odnosima prema dravi +ravnim
odnosima se smatraju samo oni odnosi koji su ureeni, regulisani pravnom normom, bez obzira na to
da li su postojali prije donoenja norme ili i) je norma stvorila
:ica koja se nalaze u tom odnosu nazivaju se subjektima pravnog odnosa +ravni odnos sastoji se iz
ovlatenja jednog subjekta i dunosti drugog subjekta koji uestvuju u tom pravnom odnosu +rema
tome, dvije su bitne komponente pravnog odnosa" ovlaenje i dunost ili obaveza *vlatenje je na
objektivnom pravu zasnovana mogunost nosioca subjektivnog prava da se sam ponaa na odreeni
nain ili da od drugi) lica za)tjeva ponaanje sadrano u ovlatenju *vlaenje i dunost u pravnom
odnosu su u korelaciji" svakom ovlaenju jednog subjekta odgovara dunost drugog, i obratno
=ko se ovlaenje vri u vlastitom interesu, naziva se subjektivnim pravom Ukoliko se to vri u tuem
interesu(ime mu je nadlenost
*dnosi ovlatenja i obaveza koji postoje izmeu subjekata moraju se vriti povodom neega na
neemu,o su objekti prava
.!)je#ti%$o pra%o
A-ubjektivno pravoB je na objektivnom pravu zasnovano i od drave obezbjeeno ovlatenje jednog
lica da se u sopstvenom interesu ponaa na nain odreen objektivnim pravom ili da od obavezni)
lica trae da se ponaaju na odreeni nain !lementi subjektivnog prava su" ovlatenje na vrenje
odreeni) radnji, mogunost da se ona vre u sopstvenom interesu i za)tjev, ili tuba u materijalnom
smislu, upuen dravnom organu kada pravne obaveze nisu izvrene uredno
*vlatenje je na objektivnom pravu zasnovana mogunost nosioca subjektivnog prava da se sam
ponaa na odreeni nain ili da od drugi) lica za)tijeva ponaanje sadrano u ovlatenju - obzirom
na sloenost drutveni) odnosa, jedno ovlatenje moe sadravati vie pravno dozvoljeni)
mogunosti ponaanja 'ogunosti sadrane u jednom ovlatenju nazivaju se ApodovlatenjaB
(>lasnik neke privatne svojine moe da ubire plodove sa te svojine, moe da je proda, moe da
iskljui druga lica iz koritenja te imovine itd)
+ostojanje ovlatenja u interesu titulara je ono to mu omoguava da subjektivno pravo ne vri ili vri,
kao to mu omoguava i to da sam odredi nain vrenja svog prava
.nteres titulara se kroz ovlatenje i njegovo vrenje moe realizovati u granicama koje su neposredno
ili posredno postavljene pozitivnim, objektivnim pravom +rekoraenje ti) granica predstavlja
zloupotrebu prava
,rei elemenat subjektivnog prava je za)tjev ili tuba u materijalnom smislu /a)tjev je objektivnim
pravom obezbijeena mogunost nosioca subjektivnog prava da se u sluaju u kojem ne postoji
dobrovoljno potovanje njegovi) ovlatenja, dobrovoljno izvravanje obaveza, obrati nedlenom
dravnom organu radi obezbjeenja i zatite prinudnim putem /a)tjev ujedno znai i obavezu
dravnog organa da tu zatitu prui ako su ispunjeni svi pravom predvieni uslovi +oto se za)tjev
najee trai od sudski) organa za)tjev se naziva i tubom u materijalnom smislu 2ju treba
razlikovati od tube u formalnom smislu koja predstavlja podnesak kojim se od suda trai pokretanje
postupka zatite subjektivnog prava
'ogue su razliite podjele subjektivnog prava
-3eko 4%%564%%7
Str. 12
2a osnovu mogunosti stavljanja subjektivni) prava u pravni promet, djelimo i) na neprenosiva i
prenosivaB GavnaB prava # ona koja nastaju naredbom dravne vlasti (po pravilu su neprenosiva), a
imovinska u prenosiva +rema kriteriju dejstva subjektivna prava se dijele na apsolutna i relativna
=psolutno subjektivno pravo je ono ije ovlatenje djeluje prema svim subjektima *baveza koja
odgovara ovome pravu uvijek je negativna, tj sastoji se u proputanju i trpljenju 2ajvanija apsolutna
prava su ona svojinskog karaktera, zatim prava industrijske svojine, pronalazako i autorsko pravo, te
lina prava
9elativna subjektivna prava su ona ije ovatenje djeluje samo prema tano odreenom nosiocu
obaveze *baveza koja odgovara relativnom pravu moe biti pozitivna (davanje) ili negativna
(proputanje ili trpljenje onoga to se po objektivnom pravu ne bi moralo tolerisati) 2ajznaajnija
grupa relativni) prava su obligaciona
O)a%eza
*baveza se moe definisati kao zapovijest u odreenom ponaanju, odreena u pravnoj normi i
obezbijeena mogunou neposrednog ostvarenja od strane drave ili mogunou primjene
sankcije za neizvrenje dunog ponaanja od strane drave
O)je#at pra%a
+od objektom prava podrazumijevamo ono na ta su upereni i na emu se ostvaruju ovlatenja i
obaveze *n se moe definisati i kao izvjesna spona, sredstvo, razlog koji povezuje pravne subjekte i
pravni odnos
1>. O)je#ti imo%i$s#o' pra%a
3ara#teristi#e o)je#ata imo%i$s#o' pra%a
$ moraju se nalaziti u pravnom prometu !konomski posmatrano, ova osobina oznaava
za)tjev da objekat imovinskog prava bude podoban predmet privredne razmjene +ravniki
gledano, sposobnost objekta da bude u prometu oznaava njegovu sposobnost da
neposredno ili u novanom izrazu moe prelaziti iz jedne imovinske mase u drugu (+osebno
se ispoljava kod stvari, ljudski) radnji i intelektualini) produkata)
4 &ruga karakteristika objekata imovinskog prava je nji)ov imovinski karakter *n se ogleda u
tome to se ovi objekti mogu neposredno izraziti u novcu, ili u tome to su tijesno vezani za
prava i interese izrazive u novcu Usljed toga ovi objekti poprimaju imovinski karakter (firma,
robni ig npr)
*bjekti imovinskog prava su podjeljeni u etiri grupe"
- stvari, ljudske radnje, lina dobra i proizvodi ljudskog du)a
.t%ari
-tvari ima vrlo razliiti) i mogu se veoma razliito tretirati U imovinskom pravu one su najvaniji
objekat, to su materijalni dijelovi prirode &a bi bile stvari u pravno(te)nikom smislu potrebno je jo
da i) ovjek moe prisvajati
+ostoji vie podjela stvari,o su "
$ stvari odreene po rodu i individualiziraneK
4 pokretne i nepokretne stvariK
5 glavna stvar i pripadakK
7 proste i zbirne stvariK
? potrone i nepotrone stvariKi
@ zamjenjive i nezamjenjive stvari
1j!ds#e rad$je
:judska radnja kao objekat imovinskog prava se moe manifestovati kao injenje i davanje ili kao
proputanje i trpljenje onoga to se po objektivnom pravu ne bi moralo propustiti ili trpjeti +rva grupa
se naziva pozitivnim, a druga negativnim radnjama :judska radnja mora imati sljedee osobine"
odreenost, da je mogua, doputenost i imovinsku prirodu
-3eko 4%%564%%7
Str. 13

1i6$a do)ra
:ina dobra su nematerijalne vrijednosti, dobra koja su nejdeljiva od linosti kao pravnog subjekta
(ivot, ast, ime, znanje i sl) ,o su najvee vrijednosti u ivotu, ali nisu ekonomske vrijednosti /a
imovinsko pravo ona predstavljaju objekat i dobijaju graansko(pravnu zatitu samo onda kad i)
moemo na neki nain izraziti i novanim ekvivalentom

Proiz%odi ,j!ds#o' d!2a
+roizvodi ljudskog du)a uglavnom se opredmeuju kao nauna, te)nika i umjetnika djela +onekad
se nazivaju i Aintelektualne tvorevineB (beztjelesne tvorevine) ,vorac intelektualni) tvorevina moe sa
njima da raspolae i da iz nji) izvlai materijalnu korist +rava iz imovinskopravnog odnosa koji
nastaje povodom materijalni) vrijednosti se nazivaju" autorskim, pronalazakim i pravima industrijske
svojine, to zanai da su najvaniji intelektualni produkti kao objekti imovinskog prava autorsko djelo,
izum ili pronalazak, te)niko unapreenje i AknoL # )oLB (znati kako)
1&. 7ticaj %reme$a $a pra%$e od$ose
+rotekom vremena moe doi do sticanja ili gubljena prava, donosno nji)ove modifikacije U pravnoj
terminologiji vrijeme koje ima uticaja na pravne situacije naziva se rokom Uticaj rokova na pravo
manifestuje se pored nji)ovog vezivanja za poetak i kraj pravnog odnosa i u vidu zastarjelosti,
odraja i prekluzije
@astarje,ost je pravni institut po kome prestaje mogunost prinudnog ostvarenja usljed nevrenja
tokom zakonom odreenog dueg vremena ,o je, dakle, gubljenje tube u materijalnom smislu ili
za)tjeva, kao elemenata subjektivnog prava, usljed nevrenja dospjeli) ovlatenja u zakonom
predvienim rokovima -udovi i drugi dravni organi po slubenoj dunosti ne paze na istek ovi)
rokova
/astarjelost ima veliki znaaj u pravu"
- /astarjelost olakava pravni promet # otklanjajui mnoge tekoe i zloupotrebu naroito u
pogledu dokazivanja nekog prava
- poveava ( pravnu sigurnost # da faktiki odnosi budu legalizovani i da im uvjek ne prijeti
opasnost da budu poniteni
- stvara pravnu bezbjednost i stabilizuje odnose
-va prava ne zastarjevaju" samo obligaciona potraivanja, dok apsolutna prava (svojina sluio se
njome ili ne) i porodina prava ne zastarjevaju
Pre#,!zi%$i ro# je vrijeme, koje nekim propisom odreeno, u kojem treba isskoristiti neko svoje pravo
+oslije isteka ovog roka pravo se gubi u cjelini -ud i drugi dravni organi po slubenoj dunosti paze
na postojanje prekluzije 3ad utvrde da je ovaj rok istekao maroju odbaciti za)tjev
Odr(aj je pribavljanje nekog prava proteka vremena pod odreenim uslovima &a bi se odrajem, tj
protekom vremena steklo pravo, treba da je dravina, dranje tue stvari, savjesno -vjesno dranje
znai da drilac misli o sebi da je vlasnik te stvari, budui da je do stvari doao na doputen legalan
nain ,o znai, kad neko kroz due vrijeme savjesno dri neku stvar, postaje njen vlasnik *drajem
se stiu samo stvarna prava, prava na stvarima kao to su svojina i slubenost
1A. .7FJE39I PRAVA
Pojam s!)je#ta pra%a
-ubjekti prava su lica koja koja se nalaze u pravnom odnosu i koji su nosioci ovlatenja i obaveza iz
tog pravnog odnosa ,a nji)ova osobina da mogu biti nosioci prava i obaveza naziva se pravnom
sposobnou +ored fiziki) lica i grupi ljudi, kolektivu, pod uslovima koje odreuje pravni poredak,
moe biti priznata posebna i samostalna pravna sposobnost ,akav subjekat prava se naziva pravnim
licem
-ubjekti prava treba da imaju pravnu svjest, svijest o postojanju i sadrini prava +ravna svijest se
sastoji od dvije bazine komponente" saznanja prava i stava o pravu -aznanje prava je jedan od
osnovni) uslova za njegovu primjenu Ukoliko lice ispunjava odreene psi)ike i intelektualne uslove
smatra se da je obavezan na saznanje pava i njegovu primjenu 2epostojanje ovog elementa kodi
onome ko ga nije stekao
Eizi6#o ,ice #ao s!)je#at pra%a
'oderno pravo priznaje svakom ovjeku, svakom fizikom licu svojstvo pravnog subjekta /a to
priznanje je dovoljno da dijete bude ivo roeno i da ima ovjeiji oblik Fiziko lice smru prestaje da
-3eko 4%%564%%7
Str. 14
bide subjekat prava +od preciznim zakonskim uslovima sud moe nestalo fiziko lice proglasiti
umrlim
+ravni subjekti imaju izvjesne oznake po kojima se razlikuju jedan od drugoga i koji slue za
identifikaciju svakog subjekta,e oznake se nazivaju i atributima pravnog subjekta" ime, prebivalite i
boravite i dravljanstvo

Pra%$a* 'ra5a$s#oGpra%$a* pos,o%$a i de,i#t$a sposo)$ost ?izi6#o' ,ica
-vaki je ovjek subjekat prava ,akav njegov poloaj u drutvu, mogunost da bude nosilac prava i
obaveza naziva se pravnom sposobnou
3ad se radi o graanskom pravu, onda se pravna sposobnost manifestuje preko imovine
+oslovna sposobnost je mogunost ostvarivanja pravne sposobnosti, mogunost sticanja prava i
obaveza svojim svjesnim radnjama, svojim svjesnim izjavama volje Fiziko lice stie pravnu
sposobnost punoljetsvom, a u izuzetnim sluajevima moe i ranije (npr maloljetno lice kada se uda ili
oeni stie poslovnu sposobnost +oslovna sposobnost prestaje smru (medicinska kategorija
prestanak rada mozga i srca) ili oduzimanjem
+ravni odnos moe nastati i iz skrivljene nedozvoljene radnje, iz delikta /a delikt se odgovara, poto
je to ponaanje protivno pravnoj normi (&jeca do Hg ne odgovarjua preko Hg sa starateljem su
odgovorna) ,a sposobnost pravnog subjekta da snosi sankciju za delikt naziva se deliktnom
sposobnou
Pra%$o ,ice #ao s!)je#at pra%a
+ravno lice je konstrukcija prava, ali ipak predstavlja stvarnost, realnost ,o je drutvena tvorevina,
kolektiv, grupa ljudi, organizacija, koja ima svoje posebne drutveno pri)vatljive ciljeve i interese i kojoj
stoga pravni poredak priznaje pravni subjektivitet +ravno lice nastaje osnivanjem, a prestaje
brisanjem iz odgovaraueg registra u kojem se vode njegovi statusni podaci Uslovi i postupak
osnivanja i prestanka precizno se ureuju zakonom
&a bi se jednoj socijalnoj tvorevini priznalo svojstvo pravnog lica, potrebni su sljedei elementi"
$ da postoji vrsta legalna organizacija i organi te organizacije preko koji) ona formulie svoje
interese, ciljeve i odluke, stupa u odnose sa treim licima i ostvaruje svoje zadatkeK
4 da ta organizacija ima cilj radi kojeg postoji i da ima zadatke koje treba da ostvaruje radi
postizanja toga cilja /adaci treba da su u skladu sa drutvenim interesima, ili da ne vrijeaju
interese drutva &rava ne dozvoljava osnivanje ni rad, ne priznaje pravni subjektivitet
organizacijama iji cilj i zadaci nisu u skladu sa njenim interesimaK
5 da istupa u svoje ime radi vrenja prava i obaveza, tj da ima svoju samostalnost i svoju
egzistenciju, odvojenu od egzistencije pojedinaca koji su okupljeni u toj organizaciji
7 da ima svoju posebnu imovinu, odvojenu od imovine svakog lana tog pravnog lica i da
samostalno odgovara
3ao i fiziko lice,tako i pravno lice mora imati atribute koji odreuju njegov pravni subjektivitetU nji)
spadaju"ime ili firma,prebivalite ili sjedite i dravljanstvo ili pripadnost


Pra%$a* pos,o%$a i de,i#t$a sposo)$ost pra%$i2 ,ica
+ravna lica imaju specijalnu pravnu sposobnost *na ne mogu vriti ona prava i obaveze koje su
vezane samo za fiziku linost (pravno lice ne moete zatvoriti u zatvor) +ravna lica su ustanovljena
radi postizanja nekog cilja, pa i nji)ova pravna sposobnost treba da odgovara tom cilju +rema naem
pravu, pravna lica mogu imati samo ona prava koja su im potrebna radi postizanja ciljeva radi koji) su
osnovani
+oslovna sposobnost je mogunost ostvarivanja pravne sposobnosti, mogunost sticanja prava i
obaveza svojim svjesnim radnjama, svojim svjesnim izjavama volje +ravno lice ne moe imati svijest
pa se pod svjesnim izjavama volje smatraju izjave volje ovlateni) fiziki) lica (u sastavu ili ga
zastupaju) i kad je ta izjava u ime i za raun pravnog lica /nai pravno lice se pojavljuje kao subjekt u
pravnim odnosima, a svoju poslovnu sposobnost ostvaruje izjavama volje ovlateni) fiziki) lica
+oto organi pravnog lica mogu da uine i protivpravnu radnju valja pravnom licu priznati i deliktnu
sposobnost, i uiniti ga odgovornim za delikte *dgovornost se danas proitila i na rad lica zaposleni)
u pravnom licu, koja se pravda teorijom rizika po kojoj onaj koji vue korist od neke djelatnosti treba
da snosi i tetu koja bi proistekla iz te djelatnosti
*ve sposobnosti pravnog lica prestaju brisanjem iz sudskog registra

24. @ast!pa$je ?izi6#i2 i pra%$i2 ,ica
Pojam zast!p$i"t%a
-3eko 4%%564%%7
Str. 15
/astupnitvo je pravni odnos u kome jedno lice (zastupnik ili agent) sklapa posao ii obavlja neku
pravnu radnju, daje izjevu volje, za drugo lice (vlastodavca), ali tako da sva pravna dejstva iz tog
pravnog posla, odnosno radnje, prelaze na to drugo lice

Vrste zast!p$i"t%a
3riterija za klasifikaciju zastupnitva ima vie, a najvaniji su osnov i obim ovlatenja +od osnovom
podrazumijevamo pravnu injenicu na kojoj odnos zastupanja poiva (na osnovu pravnog nastanka)
+rema osnovu zastupnitvo se moe podjeliti na"
$ zakonsko ( nastalo na osnovu zakona (maloljetno dijete zastupa roditelj, direktor firmu)
4 statutarno ( A-tatutarno zastupnitvoB je pravno(te)niki termin *no obu)vata ne samo
zastupanje na osnovu statuta nego i na bazi odredbi i drugi) samoupravni) opi) akata ili
pravila *vo zastupnitvo odreuje i /akon o obligacionim odnosima
5 zasnovano na aktu nadlenog organa # 2ajei pojavni vid je sudsko zastupnitvo
(zastupnik siromane stranke, upravitelj steajne mase i prinudnog poravnanja)
7 zastupanje po punomoju, ili ugovorno zastupnitvo # /a lica koja su poslovno sposobna, ali
nee ili ne mogu da vre pravne radnje 3od ovog zatupnitva obim pravni) radnji koje obavlja
zastupnik odreuje se ovlatenjem zastupljenog, koje daje zastupljeni u vidu punomoi
+unomo je samostalan, apstraktan i jednostran posao, jednostrana izjava volje, kojom
vlastodavac izjavljuje da e u okviru punomoi smatrati punomonikove pravne radnje za
svoje U savremenom svijetu punomo se daje u pisanoj formi +restanak punomoi moe
nastupiti protekom vremena, otkazom agenta, opozivom vlastodavca
+rema obimu ovlatenja"
$ generalno (odreeno na najuopteniji nain ili po rodu) i posebno (za jedan ili nekoliko
konkretni) poslova)
4 ogranieno (limitiran broj bravni) poslova i na koji nain) i neogranieno (bez posebnog
naloga i upustva)
5 kvantitativna (moe sklopiti ugovore do $%%%%%3') i kvalitativna (o vrsti poslova # moe
sklopiti posao samo o uslugama)
*granienja se mogu ticati i teritorije i vremena u kome zastupnik nastupa
O.NOVI OF1I:ABIONO: PRAVA
OF1I:ABIONO H PRAVNI ODNO.I +OF1I:ABIJA-

Pojam*%rste i s!)je#ti o),i'acio$i2 od$osa
21. Pojam i #ara#teristi#e o),i'acije
Pojam o),i'acije
*bligaciono pravo je skup pravni) normi koje reguliu obligacione odnose *bligacioni odnos
(obligacija) je takav pravni odnos meu odreenim licima u kome je jedno lice (dunik) obavezno da
drugom licu (povjeriocu) izvri odreenu radnju (prestaciju, inidbu), a to drugo lice ima pravo,
ovlatenje da trai od prvog da mu to uini, a ukoliko ne uini, poto je to 0pavni odnos0, povjerilac
moe da trai intervenciju dravnog organa radi izvrenja prinudnim pute *baveza i ovlatenje su u
korelaciji" ono to je za jednog u tom odnosu dunost, obaveza, za drugog je pravo, ovlatenje
*bligacioni odnosi se zasnivaju povodom prometa roba i usluga
U obligacionom odnosu nalaze se dvije strane,s tim da na svakoj strani moe biti jedno ili vie lica 2a
jednoj strani je lice koje se naziva povjerilac ili vjerovnik (aktivna strana obligacije) 2jegovo ovlatenje
da trai neto od druge strane naziva se AtrabinomB, BpotraivanjemB 2a drugoj strani je dunik
(pasivna strana obligacije) -ubjekti u obligacionom odnosu mogu biti fizika i pravna lica
+oto je obligacioni odnos pravni odnos, povjerilac moe dunika da prinudi i putem intervencije
dravne vlasti da uini ono to mu je duan u tom odnosu

3ara#teristi#e o),i'acio$i2 od$osa
*bligacioni odnos je graansko(pravni odnos, a njegove karakteristike su"
$ to je pravni odnos izmeu tano odreeni) lica, i povodom tano odreene radnje
4 *bligaciono pravo spada u relativna prava +ovjerilac svoje pravo iz obligacije moe ostvariti
samo prema svom duniku +rema treim licima, koja nisu u tom obligacionom odnosu,
povjerilac nema nikakva prava
5 +ovjerilac u obligacionom odnosu svoje pravo na stvar moe ostvariti samo preko dunika,
to znai da ne moe sam uzeti kupljenu stvar nego mu je dunik mora predati (za razliku od
-3eko 4%%564%%7
Str. 16
stvarnog prava gdje nosilac stvarnog prava svoje pravo ostvaruje neposredno i od drugi)
moe traiti da ga u tome ne ometaju)
7 9adnja iz obligacioni) odnosa moe se ticati kako individualizirani) (specijalno odreeni)
stvari), tako i stvari odreeni) samo po rodu (u stvarnom pravu pravo postoji na tano
odreenim stvarim)
? *baveza iz obligacije je po pravilu pozitivna (dunik je duan da neto uini ili da) 9jee je
negativna a sastoji se u neinjenju radnji koje bi se inae pravovaljano mogle preduzeti
,ipina tuba za zatitu obligacije je graansko(pravna tuba"
( na prvom mjestu tuba da se utvrdi da postoji potraivanje,odnosno obligacija,
( a potom tuba za ispunjenje obligacije
-redstva prinude protiv dunika koji nee da ispuni trabinu svoga povjerioca nisu usmjerena na
njegovu linost, nego na njegovu imovinu 3arakteristina sankcija je popravljanje tete *na se vri
na razne naine"
- .zvravanje radnje koja je predmet obligacije moe se povjeriti nekom drugom licu ukoliko je
to prema karakteru radnje mogue # na troak dunika
- +ored toga,sud moe procjeniti vrijednost neizvrene radnje i narediti da se ona isplati iz
imovine dunika 2ee li dunik dobrovoljno da isplati te izdatke, sud nareuje njegovu
prisilnu naplatu putem javne prodaje dunikove imovine

O),i'acio$a rad$ja +prestacija-
*bligacioni odnos odreen je pravnom normom &ispozicijom pravne norme odreeno je ponaanje
lica (subjekata) u toj obligaciji ,o nji)ovo ponaanje, ono to treba da rade u tom obligacionom
odnosu, naziva se o),i'acio$om rad$jom, radnjom obligacije, ili samo radnjom, a najee
inidbom, prestacijom -ama ta radnja je predmet obligacije -adrina su prava i obaveze subjekata u
obligacionom odnosu" ovlaenje povjerioca da trai od dunika odreeno ponaanje i dunost
dunika da udovolji tom za)tjevu povjerioca, da postupi onako kako je obavezan
*bligaciona radnja se moe sastojati u davanju neke stvari, u nekom injenju, u neinjenju, tj u
uzdravanju da se neto uini, u proputanju da se neto uradi, ili u trpljenju, doputanju da da
povjerilac neto ini, to inae ne bi smio (postavljanje antene na moj balkon)
*bligaciona radnja moe biti pozitivna ili aktivna i negativna ili pasivna *baveza dunika na davanje i
injenje je pozitivna inidba, dok su proputanje i trpljenje negativne inidbe
3arakteristike obligacione radnje"
$ 9adnja koja je predmet obligacije treba da je doputena objektivnim pravom, jer pravno
nedoputene radnje niko se ne moe obavezati +redmet obaveze je nedoputen ako je
protivan ustavu, prinudnim propisima i moralu drutva
4 9adnja, nadalje mora biti mogua, besmislica bi bila obavezivati se na neto to je nemogue
uiniti =li, ako radnju ne moe uraditi dunik, a neko drugo bi lice moglo to uiniti, onda takva
radnja moe biti predmet obligacije (objektivno je mogua) ,o to dunik ne moe izvrtiti
radnju u pitanju je subjektivna nemogunost &unik moe platiti nekom drugom ko tu radnju
moe izvriti, ili moe povjeriocu nadoknaditi tetu zbog neizvrenja
5 9adnja treba da je odreena, da se po nekim osobinama, znacima i pojedinostima zna o kojoj
se inidbi radi (koju stvar treba da preda povjeriocu odnosno ta treba da uradi, kako to da
uradi, na kom mjestu i kada) 3ao odreene obligacione radnje smatraju se i tzv odreive
radnje (subjeti su odredili samo neke elemente na osnovu koji) se inidba moe identifikovati
# kad stvar jo nije proizvedena)
7 *bligaciona radnja mora biti imovinskog karaktera, mora se ticati neposredno ili posredno
imovine lica koja zasnivaju obligacioni odnos, a to znai da mora biti izraziva u novcu
=ko je predmet obaveze nemogu,nedoputen,neodreen ili neodrediv,obligacioni odnos je nitav
(*n je nitavan zbog predmeta obligacije)
Vrste o),i'acija
Prema %rsti rad$je
+rema tome da li se obligaciona radnja sastoji u injenju ili davanju ili neinjenju, trpljenju ili
proputanju obligacije se dijele na"
$ aktivne ili pozitivne
4 pasivne ili negativne
+rema tome da li obligacionu radnju treba da izvri tano odreeno lice ili neko tree lice obligacije
mogu biti"
$ stogo line
-3eko 4%%564%%7
Str. 17
4 line (ee su) i uglavnom su pozitivne +ovjeriocu je svejedno ko e mu dati stvar ili izvriti
radnju
+rema tome da li se obligaciona radnja moe izvriti u odreenom, odnosno kratkom vremenu, ili
izvrenje traje due vremena obligacije su"
$ trenutne ( ,renutna bi obligacija bila predaja prodate stvari
4 trajne ( ,rajanje obaveze moe biti za odreeno vrijeme (@ mjeseci, godinu danaD) ili za
neodreeno vrijeme (npr do otkaza)
- obzirom na to da li se radnja moe izvriti u dijelovima (u obrocima) ili se ne moe rastavljati #
obligacije su"
$ djeljive # otplata duga u vie rata
4 nedjeljive # prirodna nedjeljivost (predaja prodate krave) i pravna nedjeljivost (subjekti
obligacionog odnosa su se sporazumjeli da se obligaciona radnja izvri odjednom u cjelini)
+rema tome da li se obaveza iz obligacije moe izvriti jednom radnjom ili je dunik duan preduzeti
vie radnji koje sve zajedno predstavljaju predmet obligacije, obligacije mogu biti"
$ jednostavne ili proste (predaja prodate stvari # u ratama ili odma)a 0predaja stvari0 je uvijek
ista)
4 sastavljene ili sloene (pojedine radnje sloene obligacije mogu, ali ne moraju biti poznate
prilikom zasnivanja odnosa) (instalacija .- # raunarske mree u nekoj organizaciji #
projektovanje, nabavka opreme, instalacija softLera, testiranje i odravanje)
-astavljene obligacije mogu se sastojati od"
$ glavna # povodom koje radnje je i obligacija nastala
4 sporedni) obligacija # slue dopuni glavne obligacije, nisu samostalne, dijele pravnu sudbinu
glavne obligacije 2astaju uvijek sa glavnom, a najee prestaju kad prestane i glavna
(+redaja kamata uz glavnicu)
+rema tome da li je obaveza dunika da preda stvar ili novac obligacije mogu biti"
$ novane i
4 nenovane # poto predmet obligacije mora imati ekonomski karakter i ove obligacije je
veoma lako pretvoriti u novane (naknada tete kada dunik ne izvri obligaciju)
Prema $a6i$! odre5i%a$ja o),i'acio$e rad$je
+o kriteriju kako je odreena obligaciona radnja, obligacije se dijele na" individualne ili specijalne,
generine (odreene po vrsti),alternativne i fakultativne
.pecija,$a i,i i$di%id!a,$a o),i'acija je ona kod koje se zna na koju je inidbu dunik obavezan
9adnja je specijalno odreena i obligacije se moe ispuniti samo izvrenjem te radnje (mora se vratiti
ista stvar data u zakup) 3arakteristika ove obligacije da ukoliko doe do propasti ove stvari iz
objektivni) uslova dunik se oslobaa obaveze, odnosno dunik ne odgovara ako se inidba ne moe
izvriti usljed naknadne objektivne nemogunosti
:e$eri6#e o),i'acije ( predmet obligacije je odreen samo po rodu, po vrsti +redmet obligacije nije
dovoljno odreen *dreena je samo vrsta, rod stvari, a koja e to stvar, odnosno radnja ba biti pri
izvrenju obligacije, za strane u obligacionom odnosu je manje vano /a ovu obligaciju je
karakteristino da se dunik ne oslobaa obaveze ukoliko stvar propadne iz objektivni) uslova, jedino
se oslobaa kada je stvar odreena po rodu koje seimaju uzeti iz odreene mase, a masa sva
propadne
A,ter$ati%$a o),i'acija ( +redmet obligacije mogu biti dvije ili vie radnji, a dunik je duan izvriti
samo jednu od nji) =ko strane nisu odredile, pravo izbora pripada po zakonu duniku 3oju e od
ovi) radnji izabrati treba da se opredijeli do poetka izvrenja obligacije U pogledu naknadne
neomogunosti ispunjenja obaveze dunik nastale bez krivice stranaka obaveza se ne gasi nego se
ograniava na preostali predmet
Ea#!,tati%$a o),i'acija ( *bligacija se tie jedne radnje, predmet joj je jedna odreena radnja, ali
dunik je ovlaten da obligaciju ispuni i izvrenjem druge, ali opet odreene radnje &unik je ovlaten
da bira kako e ispuniti obligaciju" izvrenjem jedne ili druge radnje, ali povjerilac moe za)tjevati
samo onu koja je predmet obligacije Ukoliko doe do naknadne objektivne nemogunosti izvrenja
radnje koja je predmet obligacije ili krivicom povjerioca, dunik se oslobaa obaveze, a ako )oe
moe izvriti drugu radnju =ko je kriv dunik on e izvriti drugu radnju ili nadokanditi tetu
+osebna vrsta obligacija su prirod$e i,i $at!ra,$e *ne nisu pravno zatiene, ne mogu se
ostvarivati putem suda, ali su pravno priznate &unik ako )oe moe izvriti obavezu, ali ga
povjerilac ne moe natjerati .sto tako ako bi dunik izvrio obligaciju u zabludi mislei da je prava
obligacija ne moe traiti povraaj, jer bi njegova radnja predstavljala izvrenje obligacije
-3eko 4%%564%%7
Str. 18
20. .!)je#ti o),i'acije
*bligacija se obrazuje izmeu najmanje dva lica koji su subjekti tog odnosa Gedan subjekt tog
odnosa je nosilac prava # povjerilac, a drugi je nosilac obaveze # dunik Gedan potrauje, drugi
duguje,i subjekti mogu biti i fizika i pravna lica, i to na svakoj strani i moe i) biti vie *bligacioni
odnos moe biti i takav da svaki subjekt i neto duguje i istovremeno neto potrauje, da je svaki od
nji) istovremeno i nosilac ovlatenja i nosilac obaveza (ugovorni odnos kupoprodaje # +9*&=>=1 je
o)a%eza$ da preda kupcu prodatu stvar, a od kupca potra(!je cijenu, 3U+=1 od prodavca potra(!je
kupljenu stvar, a d!'!je mu cijenu) *ve obligacije se nazivaju dvostranim ili dvostrano obaveznim za
razliku od jednostrani) gdje je samo jedna strana povjerilac, a druga dunik
M$o(i$a s!)je#ata o),i'acije
U obligacionom odnosu moe se nai u isto vrijeme vie lica na svakoj strani ponaosob tj vie lica
kao povjerioca ili vie lica kao dunika 9adnja obligacije moe biti djeljiva, pa da vie ljudi bude
obavezno svi zajedno ili svaki ponaosob 2a osnovu toga razlikujemo"
$ 9azdjeljene obligacije
4 -olidarne obligacije
Razdije,je$a o),i'acija
,o je takva obligacija kod koje je radnja djeljiva, a odnos izmeu mnoine subjekata obligacije takav
da je svaki povjerilac ovlaten da trai samo svoj dio trabine, odnosno da svaki dunik duguje samo
svoj dio duga +ored toga to je radnja djeljiva, da bi obligacija mogla biti razdjeljena potrebno je da
bar na jednoj strani bude vie lica i da zakonom ili ugovorom nije odreeno da je ta obligacija
solidarna 'eusobni odnosi izmeu ti) lica na jednoj strani mogu biti ureeni sporazumom tako da u
obligaciji uestvuju sa jednakim ili nejednakim dijelovima
,o je ustvari skup vie samostalni) pojedinani) obligacija, koje su samo prividno jedna obligacija
-vaki sapovjerilac ima pravo da trai samo svoj dio duga
-vaki sudunik je obavezan da ispuni samo svoj dio obaveze i povjerilac njegov dio ne moe da trai
od drugog sudunika
/astarjelost tee ponaosob za svakog sudunika
Gednom tubom mogu se tuiti svi sudunici, a moe ponaosob svaki od nji) za nji)ov dio duga
.o,idar$a o),i'acija
,o je takva obligacija kod mnoine subjekata gdje je nji)ov meusobni odnos tako ureen da su svi
sudunici obavezni da izvre cijelu inidbu, i da su svi povjerioci ovlateni da trae izvrenje cijele
inidbe i to bez obzira to je radnja djeljiva -vi sapoverioci zajedno, a i na ponaosob mogu traiti
izvrenje cijele obligacije od svi) sadunika i od svakog ponaosob, pa i od oni) sadunika koji su ve
izvrili dio obaveze, sve dok se obaveza u potpunosti ne izvri
*dnos solidarnosti moe postojati na"
- strani povjerioca (aktivna solidarnost) i # jedno potraivanje a vie ovlateni) lica,
- na strani dunika (pasivna solidarnost), ( jedno dugovanje a vie dunika
- a moe istovremeno na obje strane
'eusobni unutranji odnosi na jednoj strani mogu biti sporazumom razliito ureeni (jenaki ili
nejednaki dijelovi) *naj ko ispuni cijelu obligaciju ima pravo da trai od svakog sadunika da mu
nadokande onaj dio koji otpada na tog sadunika, to znai da je u solidarnoj obligaciji obaveza
svakog sadunika da izvri cijelu inidbu, ali ne i da snosi cio teret .sto tako svaki solidarni povjerilac
ima pravo da trai svoj dio trabine od povjerioca kome je izvrena cijela obligaciona radnja, to znai
da ovlatenje iz solidarne obligacije da trai izvrenje cijele inidbe pripada svakom solidarnom
povjericu, ali mu ne pripada cijela korist
>anjski ili spoljni odnos je ono to je karakteristino za solidarne obligacije" =ko se izvri obligaciona
radnja ma kom solidarnom povjeriocu, obligacija prestaje i smatra se da je izvrena svima zajedno i
svakom ponaosob
-olidarna obligacija se ne pretpostavlja u graanskom pravu, ona mora proisticati ili iz volje stranaka
(ugovor, testament) ili iz zakona (mjenini potpisnici su solidarni dunici zakonitom imaocu mjenice)
BE.IJA I IN9ER BE.IJA
U pravnom odnosu osim ako se radi o strogo linom odnosu strane koje u njemu uestvuju mogu se
mijenjati ,ako i u obligacionom odnosu samo predmet obligacije ostaje isti
-3eko 4%%564%%7
Str. 19
1esija je mjenjanje povjerioca u obligacionom odnosu, odnosno ustupanje trabine, dok je intercesija
mjenjanje dunika odnosno preuzimanje duga
1ica ! cesiji s!
- cedent # stari povjerilac koji ugovorom svoju trabinu prenosi na
- cesionara # novog povjerioca dok
- cesua # dunik ostaje isti
Do cesije mo(e do/i
- na osnovu pravnog posla (ugovorom)
- na osnovu sudske odluke,
- a moe i na osnovu zakona (to su rjei sluajevi)
Na os$o%! pra%$o' pos,a
$ moe se nekom pokloniti svoje potraivanje
4 moe se dug vratiti ustupanjem svog potraivanja
5 moe se platiti kupljena stvar cediranjem neke trabine
7 moe se sama trabina prodati
Predmet cesije mo'! )iti s%e tra()i$e osim
- oni) iji je prenos zakonom zabranjen
- koje su vezane za linost povjerioca
- ija se priroda protivi prenoenju
Od'o%or$ost ! cesiji
- ako je trabina ustupljena bez naknade cedent ne odgovara novom povjeriocu za nju
- ako je ustupljena uz naknadu cedent odgovara za njenu istinitost (veritet) /a naplativost
(bonitet) odgovara samo ako je ugovorm o ustupanju to predvieno . tada odgovara samo do
visine onoga to je primio od cesionara, zatim za kamate, trokove oko ustupanja i trokove
postupka postupka protiv dunika
D!($i# ! cesiji
- za punovanost cesije ne trai se pristanak dunika (njemu je svejedno kome duguje)
- zakon trai da dunik bude obavjeten o cesiji, ali dotle dok ne bude obavjeten i ne sazna na
bilo koji nain o promjeni on moe cedenta smatrati za povjerioca i njemu izvriti inidbu
- poloaj dunika u cesiji ne moe se pogorati, on duguje onoliko koliko duguje
IN9ERBE.IJA
.ntercesija je promjena lica na strani dunika u obligacionom odnosu &ug iz obligacionog odnosa
moe se preuzti u potpunosti tako da umjesto starog donika doe novi (intercedent), a moe i tako
da ostane i stari dunik (kumulativna intercesija)
&o intercesije moe doi na osnovu"
- sporazuma
- a moe i na osnovu zakona to se rijee deava
+ovjerioci u intercesiji"
- za intercesiju potreban je pristanak povjerioca jer mu nije svejedno ko mu je dunik
- dug se moe preuzeti i na osnovu sporazuma povjerioca i novog dunika i smatra se da u tom
sluaju ne treba traiti pristanak starog dunika, jer se ne radi o njegovm pravu nego o
njegovom rastereenju ,ada se radi o pristupanju duga
&ugu se moe pristupiti novi dunik a da se obaveza ranijeg dunika ne ugasi 2a dunikoj strani
obligacionog odnosa se tada pojavljuju dva subjekta +rimjer zajednikog preuzimanja duga je
jemstvo Gemac pristupa obavezi dunika i pored ranijeg dunika, koji se u ovom sluaju naziva glavni
dunik *dgovornost novog dunika moe biti s!psidijar$a (jemac odgovara tek ako obavezu ne
ispuni glavni dunik) i to je pravilo +ored ovoga odgovornost moe biti i solidarna
2>. I@VORI OF1I:ABIJA
.zvori obligacija su pravne injenice i stanja na osnovu koji) nastaju obligacije, to su razlozi usljed
koji) nastaju obligacije . zakonici i pravni pisci kao izvor obligacija navode" zakone, ugovore,
jednostrane izjave volje i protivpravne tetne radnje (delikte) 2eslaganje nastaje u pogledu ostali)
izvora kkoje navode kao 0razliite injenice0, izvore 0sline ugovorima i sline deliktima kvazi(ugovori i
kvazi(delikti0, 0neopravdano obogaenje0, 0nezvano vrenje tui) poslova0 itd *
1. Pra%$i pos,o%i #ao iz%or o),i'acija
-3eko 4%%564%%7
Str. 20
a- 7'o%ori ( kao pravni poslovi su najei izvor obligacija Ugovori su izjava volje dvaju ili
vie lica kojima se ta lica sporazumjevaju upravo zato da meu njima nastane odreeni
obligacioni odnos, da jedno drugom izvri dogovorenu inidbu
)- Jed$ostra$i 'ra5a$s#oGpra%$i pos,o%i # obligacija kao dvostrani pravni posao nastaje
samo izjavom volje jednog lica ()artije od vrijednosti, mjenica, ek, dionica itd)
2. Pro!zro#o%a$je "tete # graanski delikt je izvor obligacije u tom smislu to za onoga ko protiv(
pravnom radnjom nanse tetu drugome nastaje obaveza da tu tetu nadoknadi ukoliko ne dokae da
teta nije nastala njegovom krivicom Mteta moe biti prouzrokovana tetnom radnjom lica sa kojim
tetnik nije u pravnom odnosu # graanskopravna deliktna odgovornost, a moe se nanijeti i
ugovornom pratneru neizvrenjem ili neurednim izvrenjem ugovoreni) obaveza # ugovorna
odgovornost
&a bi tetnik oteenom nadoknadio tetu moraju biti ispunjena dva uslova"
a) sistem subjektivne odgovornosti
o mora postojati protivpravna radnja
o mora da postoji teta (teta je umanjenje imovinskog interesa i dijeli se na"
prostu # umanjenje postojee imovine
izgubljenu dobit # (onemoguavanje uveanja imovine)
o uzrona veza protivpravne radnje i tete # da je ba tom radnjom prouzrokovana teta
o krivica (krivnja) # da li je onaj ko je prouzrokovao tetu bio svjestan i da li je postojala
volja
b) sistem objektivne odgovornosti # vezan je 0opasne djelatnosti0, 0opasne stvari0 # zato
pravo polazi od pretpostavke da oni subjekti koji su preduzeli ovakve radnje vie su
izloeni riziku za prouzrokovanje tete pa se ne utvruje ko je odgovoran ne trai se
krivnja 2a ovakav nain pravni sistem zatiuje nejake da se izlau trokovima
dokazivanja krivnje nego se to pretpostavlja Mtiti i) od opasni) djelatnosti
3. Neos$o%a$o o)o'a/e$je H sticanje bez osnova, neopravdano 3ada neko neto dobije ili uopte
primi i time povea svoju imovinu, a nema za to pravnog osnova, kae se da se neosnovno obogatio
*bligacija se sastoji u tome da je onaj ija se imovina uveala (obogaeni), duan vratiti, odnosno
nadoknaditi onome ija se imovina umanjila (osiromaenom) ono to je neosnovano prelo u njegovu
imovinu ,a vrijednost moe biti manja ili vea, ali nikako vea od one za koliko se obogaeni
obogatio &akle osnov za ovu obligaciju je 0neosnovano obogaenje0 2ejei sluaj je de neko
nepanjom plati neto to nije dugovao (4N plaen raun)
0. Nez%a$o %r"e$je t!5i2 pos,o%a i,i pos,o%odst%o )ez $a,o'a
+oslovodstvo bez naloga je kada neko u dobroj namjeri preduzme neku radnju u interesu drugog lica,
a bez njegovog ovlatenja Go se naziva vrenjem tui) poslova ili dejstvom bez punomostva =ko
preduzetu radnju odobri i pri)vati to drugo lice nastaje odnos kao kod zastupnitva Ukoliko ne pri)vati
nastaje ova obligacija slina kao kada zastupnik prekorai ovlatenja
8. @a#o$ #ao iz%or o),i'acije
2ekada zakon stvara obligacione odnose kao npr certifikati *snov je u /akonu o potraivanju
graana # povjerioci su graani FCi;, a dunik FCi; ili /akon o restituciji (koji jo nije donesen jer bi
se stvorila obligacuija # povrat vlasnicima ono to im je oduzeto)

2&. Presta$a# o),i'acije
-vr)a obligacije je da dunik ispuni radnju i time zadovolji odreeni interes povjerioca ,o je najobiniji
i najredovniji nain prestanka obligacije 'eutim postoje i razni drugi naini prestanka obligacije"
$ ispunjenje obligacije
4 nemogunost ipunjenja
5 prestanak subjekata
7 kompenzacija
? novacija (prenov)
@ konfuzija
H oprotaj duga
I poravnanje
J zastarjelost
$% zakonom
$$ otkaz

Isp!$je$je o),i'acije
-3eko 4%%564%%7
Str. 21
&o ispunjenja dolazi kada dunik izvrava onu radnju koju je bio obavezan izviti +ravilo je da
obligaciju ispunjavaju subjekti te obligacije" dunik izvrava inidbu, a povjerilac prima ispunjenje 2iti
povjerilac moe traiti od dunika da izvri neto drugo, niti dunik moe nametnuti da mu izvri drugu
inidbu +ovjerilac je duan primiti primiti ispunjenje i od svakog lica koje ima pravni interes da
obaveza bude izvrena, ak i kad se dunik protivi ispunjenju, sem ako se radi o strogo linoj obavezi
&unik treba da ispuni obligaciju pravilno, uredno, tano prema njenom sadraju, odnosno na nain,
na mjestu i u vremenu koje odgovaraju njenom sadraju 3o ispuni obavezu potpuno ili djelomino
moe za)tjevati da mu povjerilac izda potvrdu o tome
Nemo'!/$ost isp!$je$ja o),i'acije
&o nemogunosti ispunjenja obligacije moe doi zbog subjektivni) i objektivni) okolnosti Ukoliko je
dolo zbog subjektivni) okolnosti (dunikova krivica), obligacioni odnos se ne gasi nego mjenja
predmet &unik postaje obavezan da povjeriocu nadoknadi tetu
3od objektivni) okolnosti (okolnosti za koje dunik ne odgovara) treba razlikovati da li je predmet
obligacije individualno odreena stvar ili je odreena generino Ukoliko je individualno odreena stvar
onda obligacioni odnos prestaje, dok kod generino odreeni) stvari obligacioni odnos ne prestaje
'eutim strane u obligacionom odnosu se mogu sporazumjeti i ugovoriti da ostaje dunikova
odgovornost u svakom sluaju

Preta$a# s!)je#ta o),i'acije

-mrt subjekta u naelu ne povlai gaenje obligacije, nego prava i obaveze prelaze na nasljednike,
osim ako je obaveza ili pravo vezano strogo za linost subjekta obligacije (izrada slike, plaanje
alimentacije)
3ompe$zacija +pre)ija$je-
3ompenzacija je prebijanje duga za dug, usljed ega prestaju obje obligacije iji su se dugovi prebili
=ko se dva lica nalaze u odnosu tako da je jedno lice dunik po jednoj obligaciji, a povjerilac po
drugoj, i obratno, kompenzacijom prestaju obligacije ako su ispunjeni potrebni uslovi *bligacija e
potpuno prestati ako su dugovi jednaki Ukoliko dugovi nisu jednaki manji dug prestaje, a vei dug
prestaje za onoliko kolika je bila vrijednost manje obaveze 1ilj kompenzacije je smanjenje finanisjski)
trokova ispunjenja
&o kompenzacije moe doi voljom oba subjekta obligacije, jednostranim za)tjevom jednog subjekta i
zakonski
/a jednostranu kompenzaciju zakon je odredio sljedee uslove"
$ uzajamnost ( da postoje dvije obligacije izmeu dva ista lica # svako od ti) lica je u jednoj
obligaciji povjerilac, a u drugoj dunik
4 jednorodnost ( trabine obiju obligacija treba da su jednorodne" da stvari koje su premet
obligacija budu iste vrste, istog roda +o pravilu se prebijaju novane trabine, ali se mogu
prebijati i trabine iji su predmet generine, zamjenjljive stvari (cigla za ciglu, jest da je malo
tee jer se u obzir uzima i kvalitet)K
5 obje trabine treba da su dospjele, u asu kad se trai kompenzacija da je dolo vrijeme kada
treba obje izvritiK
7 trabine treba da su likvidne, tj da su iste, da se u sluaju spora mogu lako i brzo dokazati
3ontokorent je takav odnos koji se sastoji u tome da stranke ugovore da e svaka od nji) meusobna
potraivanja unositi u jedan jedinstven raun (kontokorent # tekui raun) i da e s vremena na
vrijeme, za ugovoreni period taj raun, svaka svoj zakljuiti i potraivanje prebiti, a saldo e isplatiti
ona strana iji dug bude vei 'oe se dogovoriti i da se razlika prenese na novi kontokorent 2ijedna
stranka ne moe raspolagati sa trabinom koja je unesena u kontokorent tj ne moe se ustupiti
drugom, upotrijebiti za kompenzaciju po drugoj obligaciji, ne moe je utuiti itd
No%acija +pre$o%-
2ovacija je pretvaranje jedne obligacije u drugu, novu *tuda joj i naziv prenov -prazumom subjekata
se gasi postojea obligacija, a umjesto nje nastaje nova -ubjekti ostaju isti, a mijenja se predmet, ili
pravni osnov &a bi dolo do prenova obligacije treba da su ispunjenji sljedei uslovi"
$ da su stranke )tjele (na bazi sporazuma) da umjesto postojee nastane nova obligacijaK da
jasno izraze namjeru da prestaje stara obligacija i da istvoremeno umjesto nje nastane nova
2e moe na osnovu jednostrane izjave volje
4 stara obligacija je morala biti punovana, jer ako nije bila pravnovaljana umjesto nje ne moe
nastati pravno valjana
-3eko 4%%564%%7
Str. 22
5 stara i nova obligacija se moraju razlikovati u neemu bitnom,u predmetu ili pravnom osnovu
(kupac i prodavac se pogode da umjesto prodatog stola prodavac za istu cijenu preda ormar)
Osta,i $a6i$i presta$#a o),i'acija
$ opra"ta$je d!'a # onaj ko ima ovlatenja moe da i) se i odrekne, odricanje od prava
potraivanja *prost duga je slian poklonu pa se na oprost duga i primjenjuju pravila o
poklonu &unik ne mora da pri)vati poklon, pa prema tome ni oprost duga # potreban je
pristanak dunika =ko povjerilac ipak )oe da se odrekne potraivanja, a dunik ne pri)vata
oprost, poverilac moe dugovani predmet poloiti kod suda ,im deponovanjem kod suda
gase se obaveze i potraivanja i obligacija prestaje
4 #o$?!zija je sjedinjavanje i trabine i duga kod istog lica *bligacija se gasi u tom sluaju jer
pravno niko ne moe sam sebi dugovati i u obligaciji moraju biti najmanje dvije strane i dva
lica
5 Ot#az H neki obligacioni odnosi due traju, i obaveza dunika se sastoji u nizu radnji koji se
ponavljaju u jednakim vremenskim razmacima (mjeseno plaanje zakupnine) Ukoliko za
ovakve obligacije nije unaprijed ugovoreno vrijeme ono prestaje otkazom *tkaz je izjava volje
jedne strane kojom u odreenom asu prestaje obligacioni odnos
7 Pora%$a$je i,i $a'od)a, to je ustvari ugovor izmeu subjekata jedne obligacije kojim oni
svoja nejsana i osporavana potraivanja i dugovanja iz te obligacije likvidiraju i utvruju ta
ostaje da jedna drugoj izvriK 2ejasna sadrina poravnanjem postaje jasna+oto je to ugovor
na poravnanje se odnose svi propisi i pravila koji se odnose na pravne poslove uote
+oravnanje na zakon smatra ugovornim odnosnom (/**) Ukoliko se radi o nagodbi ne
mogu se pobijati ugovori
? zastarjelostK
@ moe biti donesen za#o$ kojim se ponitavaju ili ukidaju neki obligacioni odnosi (politike
reforme,revolucije D)

Pojam pos,o%$o' pra%a
2A. Pojam i predmet pos,o%$o' pra%a
+oslovno pavo predstvalja sinonim za trgovako ili trgovinsko pravo +ojam privrednog prava koji se
kod nas najvie koristio naputen je jer on ne odgovara poredcima na kojima je zasnovana trina
ekonomija, dalje drutvena svojina na kojoj je privredno pravo izgraivano vie ne postoji
+oslovno pravo prvenstveno regulie odnose ekonomskog prometa u koje stupaju subjekti ne radi
neposrednog zadovoljavanja svoji) potreba, nego sa ciljem trajnog sticanja dobiti -toga se kao
nosioci prava i obaveza pojavljuju lica koja u te odnose stupaju stalno i profesionalno 3ao subjekti
poslovnog prava pojavljuju se trgovaka drutva i obrtnici (imaoci radnje # registrovani)
+redmet poslovnog prava u najirem smislu su svi odnosi koji se tiu trgovine u pravnom smislu te
rijei, tj svi oni odnosi koji nastaju u toku privreivanja ili su sa njim u neposrednoj funkcionalnoj vezi
2a toj osnovi trgovinsko pravo se moe definisati kao Askup propisa koji se tiu trgovineB, a poslovno
pravo kao skup normi koje ureuju odnose u privrednom poslovanju -uavanje predmeta i pojma
poslovnog prava izvreno je najpre za)tjevom da ono obu)vati samo norme u kojima dominira metod
koordinaceije &rugi kriterij je bio da on obu)vati samo one privatno(pravne odnose koji potiu iz
dinamike robno(novani) odnosa
+redmet poslovnog prava je dakle sloena kategorija *n obu)vata"
- status poslovni) subjekata,
- reglementarno pravo ( pravila koja reguliu odnose privrednog subjekta i drave,
- trgovake ugovore (transakcije izmeu subjekata)
- vrijedonosni prapiri ( mjenino i ekovno pravo # posebne transakcije
- pravila konkurentskog djelovanja na tritu
2A.1. ME9OD I@7IAVANJA PO.1OVNO: PRAVA +$a/i$ spoz$aje pos,. pra%a-
+rofesionalno obavljanje djelatnosti radi sticanja dobiti odredilo je osnovne karakteristike predmeta
poslovnog prava 8itava oblast poslovnog prava za razliku od graanskog prava odlikuje se"
-3eko 4%%564%%7
Str. 23
- dinamizmom # pravni poslovi se zakljuuju u velikom broju sluajeva i velikom brzinom
- privredni poslovi se obavljaju u vidu zanimanja
- kredit je bitan elemenat poslovanja (rasprostranjenost prodaje na kredit)
- svako drutvo je zainteresovano za nesmetano odvijanje prometa pa je i dravna intervencija
mnogo ea u domenu privrednog nego u oblasti graanskog prava
.s)odina taka metoda poslovnog prava je graansko(pravni metod -pecifinosti metoda poslovnog
prava proistiu iz dejstva izloeni) elemenata (dinamizam, ) i ogledaju se uglavnom na etiri polja"
- izgled zajedniki) osnovni) principa metoda graanskog i privrednog prava
- izvori prava
- pojedina materijalno(pravna te)nika rjeenja (pojava formulirani) ugovora i opti) uslova
poslovanja, dalje ugovor se smatra zakljuenim najee u pisanom obliku)
- postupak za ostvarenje prava
9ra$s?ormacija os$o%$i2 oso)i$a metoda 'ra5a$s#o' pra%a
+#ara#teristi#e metoda pos,o%$o' pra%a-
$ Ra%$opra%$ost s!)je#ata i jed$a#ost $ji2o%i2 %o,ja # to pravno znai da nema nametanje
volje jedni) prema drugima, dok u ekonomskom smislu jednakosti nema Gai diktiraju uslove
4 A!to$omija %o,je H s,o)oda !'o%ara$ja # slobodan ulazak u transakcije 'eutim ima
sluajeva gdje je ta autonomija volje ograniena (eljeznice moraju pri)vatiti robu na prevoz
ukoliko ispunjavaju propisane usloveK '+ robu mora prodavati svima po istaknutim cijenama)
5 dipoziti%$ost propisa +$ormi- # ima oblasti gdje subjekti nisu zainteresovani da ulaze i formiraju
drutva /bog toga se formiraju javna preduzea - obzirom na polje korisne dravne intervencije
dispozitivni propisi se znaajno koriguju sa imperativnim normama
7 promet,ji%ost pra%a i o)a%eza # subjekti trgovinskog prava po svom poloaju mogu trgovati sa
svojim pravima i obavezama
? imperati%a$ #ara#ter od$osa i sa$#cije # sankcija imovinske priprode je bitno obiljeje
privrednog prava, ali se pored ovi) pojavljuju i neimovinske sankcije vanugovornog karaktera
(usljed formiranja loe poslovne reputacije zabrana uea na sajmovima itd)
34. I@VORI PO.1OVNO: PRAVA
$ Ustav Ci; # ima samo opti okvir i ne pojavljuje se kao neposredni izvor prava
4 /akoni na novou
a) Ci;
b) FCi; i 9-
c) &istri)ta
d) 3antona 6 Oupanija
5 +odzakonski akti i =kti samoregulacioni) organizacija
7 *biaji
@A3ONI
/akoni su najvaniji izvor poslovnog parva 2jima se ureuju"
- spoljnotrgovinska politika
- carinska politika,
- monetarna politika
- uspostavljanje i funkcionisanje zajedniki) i meunarodni) komunikacija,
- meuentitetski transport
'eu najvanijim zakonima u oblasti prava su oni koji ureuju status subjekta poslovni) odnosa"
trgovaca, tgovaki) drutava ili preduzea
/a nae zakone koji su izvori poslovnog prava karakteristino je da se oslanjaju na postojeu
graansko(pravnu regulativu, a u materiji ortakluka na pravna pravila biveg =ustrijskog graanskog
zakonika (ugovor o ortakliuku, ugovor o posudbi, ugovor o poklonu) 'etod koji oni primjenjuju je
kombinacija prinudnog i dispozitivnog naina ureivanja odnosa Uporedo gdje god je bilo mogue i
svrsis)odno izvreno je ujednaavanje sa meunarodnim sporaazumima
@a#o$i $a $i%o! FiH
$ /akon o stranim direktnim investicijama
-3eko 4%%564%%7
Str. 24
4 /akon o meunarodnim ekonomskim odnosima
5 /akon o carinskoj politici i tarifi
7 /akon o autorskim pravima
? /akon o zatiti industrijskog vlasnitva
@ /akon o sukobu interesa u institucijama u vlasti Ci;
Eedera,$i za#o$i
$ /akon o privrednim drutvima
4 /akon o vrijedonosnim papirima
5 /akon o komisiji za vrijedonosne papire
7 /akon o registru vrijedonosni) papira
? /akon o mjenici
@ /akon o eku
H /akon o obligacionim odnosima
,endencija zakona u C.; # )armonizacija zakona na nivou FCi; i 9- pa ak i distri)ta &obar dio ovi)
zakona prei e na Ci;
/akonodavne aktivnosti sa nivoa kantona su"
- ureenje obrta individualnog trgovanja
- oblast koncesija o privrednim dobrima kojima rapspolae kanton
34.1. POD@A3ON.3I A39I I A39I .EMORE:71ABIONIH OR:ANI@ABIJA
$ *d svi) podzakonsi) akata kao izvora poslovnog prava najvaniji su oni koje do$osi %,ada
>lada nije ovlatena da uredbama stvara potpuno nove dunosti i ovlatenja Gedna od
najvaniji uredbi u ovoj oblasti je Uredba o upisu u sudski registar preduzea i drugi) pravni)
lica koja obavljaju privrednu djelatnost
4 *d ostali) akata tereba spomenuti one koje donose nii upravni organi (mi$istarst%a), a to su
pravilnici, upustva i naredbe &onose se na osnovu izriitog zakonskog ovlatenja ili
ovlatenja sadranog u uredbi vlade
5 2ajvaniju ulogu u emisiji i prometu dugoroni) vrijedonosni) papira (dionica, obveznica,
certifikata) ima 3omisija za %rijedo$os$e papire ! EFiH, kao samostalan organ imenovan
od +arlamenta FCi; *na regulie uslove i nain izdavanja i prometa vrijedonsni) papira
*na se pojavljuje kao regulacioni organ
7 U oblasti trita kapitala znaajnu ulogu imaju akti samoregulacioni) organizacija"
- berze i
- organizacija profesionalni) posrednika
*ne utvruju pravila i standarde berzanskog poslovanja vrijedonosnim papirima, te pravila za
lanove organizacije profesionalni) posrednika (brokere i dilere)
34.2. OFICAJI +#ao iz%ori pos,o%$o' pra%a-
*biaj kao izvor poslovnog prava ima daleko veu ulogu u poslovnom nego u graanskom pravu
Uesnici na tritu su uglavnom profesionalci, koji razvijaju etieke norme ponaanja koji nisu
regulisani zakonima i to postaje praksa *biaji kao ustaljena praksa pokazala se efikasna i
djelotvorna i koje se pridravaju subjekti (3od obiaja nema sankcije oni su pri)vaeni iz razumnog
razloga # zato to je to bolje)
-a nae zakonodavne prakse moemo razlikovati dvije vrste obiaja"
- 0&obar poslovni obiaj0 # pravila poslovne etike izgraeni od strane poslovnog svijeta
- 0,rgovinski obiaj0 # komercijalna praksa
Do)ar pos,o%$i o)i6aj H /akon o obligacionim odnosima u lanu 4$ kae 0sudionici u obaveznim
odnosima duni su u pravnom prometu postupati u skladu sa dobrim poslovnim obiajima0 &obri
poslovni obiaji su pravila poslovne etike +rivredne komore dune su da prate, razvijaju i evidentiraju
(PP finansiraju) dobre poslovne obiaje *ne izdaju i potvrde o nji)ovom postojanju *snov primjene
dobrog poslovnog obiaja jesete izriita naredba zakonodavca (lan 4$ /**)
-3eko 4%%564%%7
Str. 25
9r'o%i$s#i o)i/aji H su komercijalna praksa, koja je u takoj irokoj primjeni da privrednici oekuju da
e ugovorne strane postupati u skladu sa takvom praksom &a bi u drutvenoj praksi stvoreno pravilo
moglo da bude izvor prava u oblasti privrede, potrebno je da ispuni slijedee uslove"
- da bude razumno, izvjesno, notorno (oito) i pri)vaeno od veine privrednika (odreen u
pravnote)nikom smislu)
- dobar, odnosno u skladu sa pravilima poslovne etike
,rgovinski obiaji mogu se podijeliti na"
$ na osnovu teritorijalne obu)vaenosti # opte, regionalne i lokalne
4 prema strukama u kojima vae na # opte ()orizontalne # vae u svim privrednim
djelatnostima) i posebne (vertikalne # koje vae samo za pojedine poslove, u pojedinim
djelatnostima)
*snov primjene trgovinski) obiaja su razliiti Ukoliko on sadri rjeenje suprotno dispozitivnoj
odredbi /** primjenjivae se samo ukoliko je to izriito ugovoreno /akonodavac ne nalae primjenu,
ali sudovi i arbitraa uzima u obzir komercijalnu praksu
34.3. Os$o% i $a6i$ primje$e o)i6aja #ao iz%ora pra%a
,eorija navodi dva osnova primjene obiaja kao izvora prava"
- svijest o njegovoj cleis)odnosti i pri)vaenosti obiaja
- zakonsko priznanje poslovnog obiaja kao izvora prava, koje je sadrano u materijalno
pravnim propisima
U pogledu naina primjene obiaja"
obiaj se primjenjuje i bez obzira na to da li su stranke znale za njega ili ne
kada propis ne postoji ili nije dovoljan, a stranke u ugovoru nisu ni izriito ni
preutno iskljuile primjenu obiaja
eventualno nepoznavanje obiaja je pravno irelevantno, svako mora da snosni rizik
nepoznavanja obiaja na teritoriju kojem ivi, u grupama u kojima se kree i u
poslovima kojima se bavi
3ao izvor poslovnog prava obiaj se moe pojaviti u dva svojstva"
- moe djelovati primarno (samostalno) ako propis ne postoji
- ukoliko propis postoji ili je zastario, obiaj tada dopunjuje zakon i olakava njegovo
tumaenje
31. 7za$se

Uzanse su dobri poslovni obiaji, sistematizovani u zbornika -tvaranje uzansi teorijski znai
konstatovanje postojei) obiajni) normi i nji)ovo objavljivanje radi lake primjene U praksi to je
kreativna selekcija uzansi prema kriterijumu cjelis)odnosti
/avisno od toga koji su obiaji predmet sistematizacije, uzanse se mogu podijeliti na ope # one koje
vae za sve poslove u privredi, i posebne # one koje se primjenjuju samo u pojedinim strukama ili
odreenim vrstama poslova jedne struke U sluaju meusobnog sukoba, jae su uzanse koje dolaze
sa ueg podruja
Do$osi,ac !za$si po pravilu je nedravni organ, ako ako se dravni organ pojavi kao redaktor uzansi,
uglavnom je to sud, on ima tjesnu vezu sa privrednim ivotom Uzanse spadaju u autonomno
privredno pravo bez obzira ko i) donosi &onosilac uzansi su ovlatene javne ili polujavne organizacije
(npr berze) i profesionalna udruenja (komore) *ni sistematizuju dobre poslovne obiaje iz domena
svog djelovanja
Uzanse vae samo na osnovu volje stranaka, a pristanak na primjenu uzansi moe biti na razliit
nain"
- lanstvo u organizaciji koja je stvorila uzanse podrazumjeva i pristanak na primjenu uzansi
uvijek kada u meusobne odnose stupaju lanovi organizacije 3ada ne bi )tjele koristiti
uzanse one bi to izriito naglasile &akle kod lanova utnja znai pristanak na uzanse
- ona lica koja nisu lanovi uzanse obavezuju samo onda kada su pristale izriito ili na neki
drugi nain nedvosmisleno pokazale da pristaju na uzanse (poslovanje u okviru institucije koja
je donijela uzanse)
&ravni organi vre ogranienu kontrolu nad donoenjem uzansi, bilo prilikom davanja ovlatenja bilo
prilikom nji)ovog formulisanja1ilj kontrole je zatita javnog interesa
-3eko 4%%564%%7
Str. 26
Op"te !za$se
- se mogu primjeniti na ona pitanja koja su regulisana dispozitivnim pravilom /**, to zanai
da se ne mogu se primjeniti u onom dijelu koji je imperativno regulisan
- one e se moi koristiti samo ako su to stranke izriito predvidjele ili ugovorile &o donoenja
/** bilo je usvojeno pravilo da se uzanse primjenjuju ukoliko i) stranke izriito ne iskljue
- opte uzanse se primjenjuju i anda kada iz okolnosti proizilazi da su ni)ovu primjenu )tjeli
*pte uzanse se odnose prvenstveno na ugovor o prodaji pokretni) stvari u robnom prometu
Pose)$e !za$se
>ae samo za pojedine struke &onosi i) nadlena komora ili drugi oblik udruivanja privrednika
$ :uke uzanse ($J?$) # vae u pomorstvu
4 /a promet odreene vrste robe (kamen, gra), soja) # $J@% i $J@H
5 u ugostiteljstvu ( $J@5
7 u graevinarstvu # $JHH
za jednu vrstu posla mogu postojati samo jedne posebne uzanse na podruju itave drave
32. O),i'acio$i od$os #ao iz%or pos,o%$o' pra%a
*bligacioni ugovor je dvostrani pravni posao # sporazum dva ili vie lica po kome se u smislu nji)ovi)
meusobni) saglasni) izjava volja i zakonski) propisa jedna strana obavezuje da e drugoj strani
neto uiniti, dati, dopustiti ili propustiti, a ova to pri)vata
&a bi obligacioni odnos bio posao poslovnog prava, potrebno je da njegove strane djeluju kao
preduzea ili individualni trgovci, i da radnja na koju se strane obavezuju spada u registrovanu
privrednu djelatnost barem jedne od nji)Ukoliko ugovor sklapaju neprofesionalna lica, on spada u
graansko pravo
3ara#teristi#e !'o%ora pos,o%$o' pra%a
$ F*9'= ( mogu se zakljuivati u razliitim formama"(pismeno ili usmeno) /a nji) vai i princip
formalizma i kosezualizma )
a) usmeno # ispunjavaju uslov brzine poslovanja, ali i) je u sluaju spora tee dokazati
b) pismeno # usporava ekonomski promet, ali su zato sigurniji, lake je dokazati ko je prekrio
ugovor /a neke ugovore zakon trai iskljuivo u pismenoj formi
U poslovnom pravu razvijeni su tz tipski, ablonski ugovori # unaprijed priprmljen i otaman tekst ili
dio teksta
4 koriste usluge drugi) institucija (struni) institucija( npr kontrola kvaliteta)
5 zakljuuju se masovno
7 odgovornost je stroija # pored zakonski) pravila uzimaju se u obzir i pravila brane ili stuke U
mnogim situacijama pored subjektivne odgovornosti trai se i objektivna odgovornost
? nadlenost u sporovima # u zemljama trine ekonomije postoje privredni ili trgovaki sudovi koji
rjeavaju sporeove brzo i na bazi pismeni) dokumenata 3od nas nema jo takvi) sudova,rgovaki
sudovi vre i arbitrau, ad )ok # formiraju se po prijedlogu stranaka U ugovoru se odreuje
nadlenost arbitrae
33. Hijera2ija iz%ora pos,o%$o' pra%a
$ Ustav
4 meunarodni ugovori
5 zakon
7 drugi obavezni opti akti zakonodavni) organa
? podzakonski akti upravni) organa
@ opti akti privredni) subjekata
H ugovori
I obiaji
J uzanse
$% graansko pravo
$$ odluke upravni) i sudski) organa
33. .7FJE39I PO.1OVNO: PRAVA
-3eko 4%%564%%7
Str. 27
-ubjekt prava uopte je svako lice koje ima sposobnost da bude nosllac prava i obaveza, da ima
pravnu sposobnost
*dreivanje subjekata poslovnog prava nije tako jednostavno +ostoje tri osnovna kriterija kojima se
odreuju subjekti poslovnog prava"
- objektivni
- subjektivni
- mjeoviti
O)je#ti%$i #riterij odreivanja subjekta poslovnog prava
- za ovaj model vezano francusko pravo
- zakonom su izriito odreeni trgovaki poslovi u koje spadaju" bankarski poslovi, izdavanje
mjenice, kupovina robe radi preprodaje, posrednii poslovi idr
- svojstvo trgovca ima lice koje obavlja ove poslove,
- prema tome subjekt poslovnog (trgovinskog) prava je lice koje obavlja ili po prvi put ue u
trgovake poslove koje su objektivno (zakonom) definisani
.!)je#ti%$i #riterij odre5i%a$ja s!)je#ata pos,o%$o' pra%a
- uzor je njemako pravo
- u obzir uzima lica, a ne prirodu posla
- trgovac je lice koje obavlja trgovaku profesiju, a za to je uslove odredio zakon
a) da su trgovci po zanimanju ( obavlja poslove u vidu svog zanimanja ili
b) da su trgovci po formi # da je po nainu postanka i formi trgovac ili
c) da su trgovci po upisu i obimu poslovanja # da poslove obavlja na nain ili po obimu koji
za)tjevaju njegovo regulisanje kao trgovca
- i svi poslovi koje poduzmu trgovci podpadaju pod reim trgovakog prava
- zakonodavna praksa pokazala da ovaj kriterij nije primjenjljiv u svom istom obliku
Mje"o%iti #riterij odre5i%a$ja s!)je#ata pos,o%$o' pra%a
- tipian primjer je ameriko pravo
- ameriko pravo za odreivanje subjekata poslovnog prava alternativno (jedan od kriterija)
uzima slijede kriterije"
a) predmet transakcije ( poslovanje odreenom robom
b) odnos prema ukupnoj transakciji ( zanimanje lica koja pokazuju znanje ili vjetinu svojstvenu
djelovanjima ili robama obu)vaenim transakcijama
c) profesiju ili zaposlenje lica (agent, broker i dr posrednici) # koji pokazuju da posjeduju znanja
i vjetine za te poslove
30. 3RI9ERIJI @A ODREDIVANJE .7FJE3A9A DOMAIE: PO.1OVNO: PRAVA
+rimjenjuje se mjeoviti kriterij :.ca koja ulaze u krug subjekata poslovnog prava redovno ispunjavaju
vie kriterija"
$ cilj radi koga se osniva i postoji odreeno lice
4 obavezna registracija kod nadlenog dravnog organa (suda ili organa uprave)
5 obavljanje registrovane djelatnosti u vidu zanimanja
7 priroda poslova kojima se odreeni subjekt bavi
Bi,j radi #o'a se os$i%a i postoji odre5e$o ,ice
Ukoliko je cilj stvaranje dobiti (profitne organizacije) onda se radi o subjektu poslovnog prava
2asuprot njima pravna lica (neprofitne organizacije) koje za cilj imaju zadovoljenje kulturni),
prsvjetni), zdravstveni), nauni), )umanitarni), socijalni), sportski), ekoloki) i drugi) potrba nisu
subjekti poslovnog prava
U subjekte poslovnog prava spadaju i pravna lica iji cilj nije u postizanje neposredne dobiti nego"
( odvijanja odreeni) poslovni) funkcija i prometa uopte (berze, profesionalni posrednici),
( zadovoljavanje trini) i drugi) ineteresa osnovni) poslovni) subjekata
( javne kompanije # u funkciji zadovoljavanja potreba graana i poslovni) subjekata
( zadruge # zadovoljavanje interesa odreenog kruga lica
Re'istracija # je obavezna i bez upisa u javni registar ne moe se stei svojstvo subjekta poslovnog
prava 2eki se registruju registar drutava kao posebna institucija utvrena zakonom, a neki kod
optinskog organa (obrtnici) uz odreene saglasnosti 3antona +rilkom registracije subjekata vri se
-3eko 4%%564%%7
Str. 28
ragistracija i djelatnosti kojom e se baviti =ko je posao zakljuen izvan registrovane djelatnosti posao
vai U anglo(saksonskom pravu vailo je pravilo ako je ugovor zakljuen izvan registrovane
djelatnosti da je nitavan
Priroda pos,o%a #ojima s! odre5e$i s!)je#t )a%i
+riroda posla i registracija daju odreenim licima daju status subjekta poslovnog prava
(profesionalnim posrednicima) *sim toga priroda posla iskljuuje odreene subjekte poslovnog prava
u nji)ovom vrenju ,rgovinskim uslugama ne mogu se baviti individualni trgovci jer nisu pravna lice,
bez obzira na nji)ovu registraciju .ndividualni trgovac ne mora imati strunost, bitno je da je
zaposleno lice koje ispunjava uslove ,ako i nae pravo poznaje kategoriju nepotpunog trgovca koji ne
moe obavljati poslove"
- posredovanja,
- zastupanja
- uskladitenja
- pedicije,
- kontrolu kvaliteta i kvantiteta robe
- itd
38. .I.9EMA9I@ABIJA .7FJE3A9A PO.1OVNO: PRAVA
+olazei od kriterija za odreivanje subjekata mogue je izvriti nji)ovo razvrstavanje i osnovunu
sistematizaciju"
$ .ndividualni trgovac (samostalni privrednik, poduzetnik)
4 +rivredna 6 ,rgovaka drutva (profitne organizacije)
drutvo lica (personalnog tipa) # &no, 3d
drutvo lica i kapitala # doo, <mb)
drutvo kapitala ( &&
5 -tatusni oblici povezivanja drutva
na bazi uea kapitala
na bazi strukovnog povezivanja
na bazi trinog povezivanja
7 .nstitucije trita kapitala (ugovorni oblici ne na bazi ulaganja kapitala)
banke i druge finansijske organizacije
osiguravajua i reosiguravajua drutva
drutva za upravljanje fondovima
fondovi
? *rganizovana i ureena javna trita kapitala (berza, trnica)
@ Gavna preduzea
H =ocijacije privredni) subjekata (komore, udruenja)
I *stala pravna lica ukoliko zakljuuju ugovore trgovakog prava
&alja sistematizacija subjekata poslovnog prava moe se vriti prema"
$ pravnom statusu" pravna lica i individualni trgovac
4 unutranjoj pravnoj organizaciji" sloeni (razvijeni) i unitarni
5 sjeditu" domai i strani, odnosno meunarodni
7 dravljanstvu i nacionalnoj pripadnosti osnivaa (ulagaa)" domai i subjekti strani) ulaganja
? teritoriju obavljanja poslovne djelatnosti" subjekti domaeg prometa i subjekti
spoljnotrgovinskog prometa
@ kontroli kapitala i upravljanja" kontrolisani i kontrolni (dominantni)
H vlasnitvu" privatni, zadruni, dravni i subjekti u mjeovitom vlasnitvu
I vrsti djelatnosti" subjekti iz oblasti proizvodnje, rudarstva, industrije, trgovine, usluga itd
J imovinskoj odgovornosti" subjekti koji iskljuivo odgovaraju svojom imovinom i subjekti sa
zakonskom ili ugovornom odgovornosti drugi) lica
$% ekonomskom kriteriju" subjekti malog, srednjeg i velikog biznisa
$$ participaciji zaposleni)" subjekti sa i bez radnike participacije
$4 broju zaposleni)
3;. INDIVID7A1NI 9R:OVAB +.AMO.9A1NI PRIVREDNI3-
-3eko 4%%564%%7
Str. 29
U literaturi se koriste razliiti termini za individualnog trgovca 0inokosni trgovac0, 0obrtnik0, 0zanatlija0,
0trgovac pojedinac0, dok pozitivno pravo koristi termin 0samostalni privrednik0 bez obzira na njegovu
djelatnost
-amostalni privrednik je fiziko lice koje"
- pod svojim imenom u vidu zanimanja (profesije) obavlja registrovanu poslovnu djelatnost radi
ostvarivanja ekonomski) ciljeva
- koji upravlja poslovima
- za obaveze u prometu odgovara cjelokupnom imovinom
+ostoje dvije vrste individualni) trgovaca"
- oni kojima je registrovana djelatnost glavno (osnovno, redovno) zanimanje tj profesija
- oni kojima je ta registrovana djelatnost dopunsko zanimanje
-a stanovita poreza individualni trgovci se razvrstavaju prema djelatnosti koju obavljaju "
$ ugostiteljstvo
4 turizam
5 prevoz
7 proizvodni zanati
? umjetniki zanati
@ intelektualne usluge
H domaa ili kuna radinost i dr
Pra%$i po,o(aj i$di%id!a,$o' tr'o%ca
*snovna pitanju koja determiniu pravni poloaj individualnog trgovca su"
$ ?irma # individualni trgovac obavlja djelatnost kao svoje redovno ili dopusno zanimanje i
posluje pod firmom Firma sadri" lino ime individualnog trgovca, predmet poslovanja i sjedite U
firmi se obavezno navodi i ime vlasnika # slastiarna (djelatnost) 0=-0 (ime ) ;adii (sjedite) vl
22 (ime vlasnika)
4 sjedi"te # samostalni privrednik ima poslovno sjedite u kome obavlja registrovanu
djelatnost =ko djelatnost obavlja u vie mjesta ili za obavljanje djelatnosti nije potreban poslovni
prostor tada je sjedite individualnog trgovca njegovo prebivalite
5 odo)re$je i re'istracija # /a obavljanje djelatnosti i sticanje statusa individualnog trgovca
lice mora da pribavi odobrenje u vidu rjeenja od nadlenog organa optine gdje eli voditi
poslovne aktivnosti *dobrenje se upisuje u registar koji vodi nadleni organ uprave i u registar
se upisuje" ime samostalnog privrednika, firma, sjedite i djelatnost -tatus samostalnog
privrednika lice stie izdavanjem rjeenja *bavljanje djelatnosti moe otpoeti i poslije sedam
dana od ponoenja za)tjeva sa svim potrebnim dokumentima i dokazima (sluaj utanja
administracije)
7 O)a%,ja$je dje,at$osti # specijalni zakoni i nji)ovi provedbeni akti precizno utvruju uslove i
nain obavljanja djelatnosti *bavljanje djelatnosti samostaln privrednik moe privremeno
obustaviti to nije sluaj sa trgovakim drutvima &a bi privremeno obustavio obavljanje
djelatnosti samostalni privrednik mora imati oprvdane razloge (sprijeenost, bolest, vojna obaveza
itd) &a bi ti razlozi imali pravni karakter on za to mora pribaviti rjeenje optine koje se dostavlja i
poreznoj upravi radi umanjenja poreski) obaveza
? Posjedo%a$je pos,o%$o' prostora H za pojedine djelatnosti specijalnim zakonima je
odreeno posjedovanje poslovnog prostora kao uslov za sticanje statusa samostalnog privrednika
(trgovina na malo # prodajni objekat), dok za neke druge djelatnosti (domaa ili kuna radinost)
poslovni prostor nije uslov
@ Imo%i$a i od'o%or$ost G oprema, alat, poslovni prostor idr ine imovinu sa kojom
samostalni privrednik obavlja djelatnost (registrovanjem ne formira se posebna imovina), meutim
za obaveze u prometu samostalni privrednik ne odgovara samo imovinom kojom obavlja
djelatnost nego cjelokupnom svojom imovinom
3;.1. 7.1OVI @A RE:I.9RABIJ7 INDIVID7A1NO: 9R:OVBA
*dobrenje za obavljanje djelatnosti i sticanje statusa individualnog trgovca mogue je uz ispunjenje
slidei) uslova"
$ Formalni uslovi
a) pismeni za)tjev
b) dokaz o ispunjenju materijalni) uslova
4 *pti materijalni uslovi
-3eko 4%%564%%7
Str. 30
a) puna poslovna sposobnost
b) nepostojanje zabrane za obavljanje te djelatnosti
5 &opunski materijalni uslovi (odreeni posebnim propisima za pojedine djelatnosti)
a) posjedovanje poslovnog prostora (vlastitog ili iznajmljenog) i opreme
b) struna sprema i6ili radno iskustvo individualnog trgovca ili lica koje on zaposli
c) opta zdravstvena sposobnost
Utvrivanje posebni) materijalni) uslova vri nadleni organ optine u svakom pojedinom sluaju
9R:OVAC3O DR7=9VO
3>. POJAM I 9IPOVI 9R:OVAC3O: DR=9VA
U uporednim pravima koriste se razliiti izrazi za trgovako drutvo" 0poslovna organizacija0, profitna
organizacija0, firma, preduzee itd
+od uticajem ranijeg drutveno ekonomskog sistema kod nas se i danas koristi izraz preduzee iako
ono nije adekvatan izraz za trgovako drutvo 3lasini pojam preduzea ne predstavlja pravno lice
nego jedan poslovni podu)vat koji je planiran, organizovan i finansiran, a iji su nosioci trgovaka
drutva
+rema /akonu o preduzeima pojam preduzea oznaava sve tipove trgovaki) drutava, sve oblike
nji)ovog statusnog povezivanja, te subjekte koji imaju ili obavljaju djelatnost javnog karaktera (javna
preduzea)
<eneralno privredno (trgovako) drutvo je poslovna organizacija koja predstavlja"
- zajednicu stvorenu ugovorom izmeu dva ili vie lica,
- sa statusom pravnog lica
- u koja oni ulau kapital i rad
- da pod zajednikim imenom (firmom) obavljaju registrovanu poslovnu aktivnost
- i iz nje izvuku zaradu, a dobit podijele
!lementi opte definicije trgovakog drutva su"
$ cilj privrednog drutva"ostvarivanje zarade iz koje formira dobit, koja se dijeli izmeu lanova
drutva
4 pravni status" pravo priznaje drutvu svojstvo pravnog lica, moe tuiti i biti tueno
5 pravni osnov nastajanja" ugovor izmeu osnivaa, a kod jednolani) drutava odluka
7 osnivai"dva ili vie lica (domaa ili strana, fizika ili pravna)
? registracija" obavezna kod suda (a kod nas registru drutava kao posebne institucije
formirane od parlamenta FCi;)
@ imovinskopravna odgovornost" za svoje obaveze u prometu drutvo odgovara cjelokupnom
imovinom, kao pravno lice
9ipo%i pri%red$i2 J tr'o%a6#i2 dr!"ta%a
*pti tipovi privredni) drutava su"
$ &rutva lica (personalnog tipa)
drutvo sa neogranienom solidarnom odgovornosti lanova (dno),ili javno drutvo,javni
ortakluk ili ope partnerstvo
komanditno drutvo (kd) ili mjeoviti ortakluk ili specijalno (limitirano) partnerstvo
4 &rutva lica i kapitala (drutva mjeovite pravne prirode)
komanditno drutvo na dionice 6 akcije (kdd 6 kad)
drutvo sa ogranienom odgovornosti (doo)
( drutvo jednog lica (djl)
5 &rutva kapitala (drutva kapitalnog tipa)
dioniko 6 akcionarsko drutvo (dd 6 ad)
U osnovne tipove drutava nisu ukljueni )olding i koncern jer predstavljaju sloene oblike
povezivanja osnovni) oblika trgovaki) drutava, tipa && i &** +ravna struktura )olding drutva ili
koncerna jeste struktura && ili &**
-3eko 4%%564%%7
Str. 31
3&. PRAVNA PRIRODA 9R:OVAC3O: +PRIVREDNO:- DR7=9VA G 9D +PD-
U evropskom pravu postoje tri osnovne teroije po kojima se odreuje pravna priroda ,& (+&) a to su"
teorija ugovora, teorija institucije i mjeovita teorija
9eorija !'o%ora H prema ovoj teoriji ,& je"
- drutvo( ugovor, odnosno ugovorna tvorevina
- ugovor je osnov na kome poiva drutvo
- ugovor potpisuju svi osnivai
- ovim ugovorom odreuju se osnovni elementi drutva (naziv, osnivanje, upravljanje, itd)
- ukoliko se neto kasnije mjenja mora se mijenjati i ugovor i opet ga svi potpisuju
- ako odreena pitanja nisu regilisana ugovorom primjenjuju se opta pravila obligacionog
prava (/akon o privrednim drutvima)
- dno i kd
9eorija i$stit!cije H prema ovoj teoriji ,& je"
- drutvo( institucija (entitet),
- zastupnici ovog s)vatanja tvrde da se ,& osniva na osnovu ugovora, ali objektivno pravo
(zakon) odreuje svojim normama kljuna pravila u pogledu uslova i naina osnivanja i uslove
i naine poslovanja
- norme zakona koje su esto imperativne imaju dominaciju nad ugovornim pravilima
- /akon, a kasnije i statut odreuju kljune odnose
- *va teorija naglaava znaaj kapitala
- ,& nemaju samo cilj zadovoljavnje interesa lanova, nego i drutva u cjelini
- &&
Mje"o%ita teorija G prema ovoj teoriju ,& #
- nisu u potpunosti ni drutva(ugovori ni institucije
- u tim entitetima uporedu koegzistiraju i pravila ugovornog prava i zakosnka pravila, kao i
autonomna pravila izraena u statutima
- kod jedni) tipova drutva preovladavaju jedna, a kod drugi) druga pravila
- pored kapitala, lina svojstva i lini poloaj lanova drutva imaju poseban uticaj
- &** i 3&&, 3=&
3A. .I.9EMI O.NIVANJA 9R:OVAC3IH DR7=9AVA
-istem osnivanja predstavlja skup pravni) pravila koja odreuju nain i uslove osnivanja ,& +od
osnivanjem podrazumjevamo skup pravni) i faktiki) radnji osnivaa i dravnog organa, preduzeti) po
zakonu predvienom postupku u cilju dobijanja samostalnog pravnog subjektiviteta od strane pravnog
poretka, odnosno dibijanja statusa pravnog lica (,&)
+ostoje tri osnovna sistema po kojima se osniva trgovako drutvo"
- sistem koncesije (dozvole)
- normativni sistem (sistem prijave)
- sistem zakona ili upravnog akta
.istem #o$cesije i,i doz%o,e os$i%a$ja 9D
&ravni organ daje dozvolu ili koncesiju bazi cjelis)odnosti za osnivanje trgovakog drutva *vaj
sistem je bio zastupljen ranije (s poetka Q.Q vj PP) sve do prada feudalizma &ravni organ cjenio je
sve elemente osnivanja trgovakog drutva cjelis)odnost, drutveno(ekonosmku pravdanost, kao i
druge elemente kaoje nae za potrebno *vo je ilo u prilog plemstvu jer su imali kontrolu nad
osnivanjem ,&
. kod nas je koncesioni sistem prisutan u ogranienom obliku kod osnivanja && koja predstavljaju
institucionalne oblike kapitala (banke, osiguravajua drutva, investicone fondove ) te organizacije iz
oblasti vojen industrije
+ojam koncesije koji ima drugo znaenje 0davanje dozvole (koncesije) za koritenje javni) dobara
koja ne mogu biti u prometu odnosno ne mogu se prodati
Normati%$i sistem os$i%a$ja 9D
-3eko 4%%564%%7
Str. 32
.ma za osnovu injenicu da daje slobodu u osnivanju ,& svim licima ako ispune zakonom unaprijed
odreene uslove za osnivanje ,& ,i uslovi vae za svakoga
+ored uslova zakon unaprijed odreuje i proceduru (postupak) osnivanja za svaki vid drutva posebno
(&&,&** itd) Funkcija dravnog organa je osiguranje primjene zakonski) pravila
.istem za#o$a i,i !pra%$o' a#ta os$i%a$ja 9D
,amo gdje postoji polje korisne dravne intervencije i drava svojim aktom formira trgovaka drutva
(javna preduzea) *va preduzea se formiraju sa stanovita zadovoljavanja opti) interesa (osnovni
cilj nije profit) *snivaki akt je zakon ili upravni akt vlade, odnosno odluka skuptine *vim aktom se
utvruju sva relevantna pitanja vezana za osnivanje i poslovanje subjekta
Dr!"t%o sa $eo'ra$i6e$om so,idar$om d'o%or$o"/!
+Ja%$o tr'o%a6#o dr!"t%o* orta#,!#* op"te prat$erst%o-
04. POJAM DNO
- drutvo koje formiraju najmanje 4 lica na bazi ugovora
- da pod zajednikim imenom obavljaju registrovanu djelatnost
- sa ciljem ostvarivanja dobiti
- *vo drutvo je personalna firma koja
- ima status pravnog lica
- i kojom upravljaju, koju vode i zastupaju svi partneri
- a za obaveze drutva po zakono svaki lan solidarno odgovara neogranieno cjelokupnom
svojom imovinom
- 2a &2* se odnose pravila /*+& R pravna pravila o ortakluku
3ara#teristi#e DNO
&2* je tipian predstavnik drutva personalnog tipa, partnetske firme (trgovakog ortakluka opte ili
generalno partnerstvo) pogodno za mali biznis (do $% zaposleni)) gdje postoji veliko povjerenje meu
partnerima
$ Eirma G drutvo posluje i vodi se pod personalnom firmom Firma sadri imena svi) lanova ili
samo jednog uz naznaku da i) postoji jo 0i drugovi0, 0i braa0 *bino sadri i skraenicu dno
4 7pra%,ja$je G +o zakonu svi lanovi (partneri) ravnopravno upravljaju drutvom 'eutim
ugovorom o osnivanju upravljanje se moe povjeriti jednom ili vie lanova +ravo upravljanja
lan drutva moe prenijeti na tree lice to se regulie posebnim ugovorom s tim da na taj
ugovor moraju dat saglasnost ostali lanovi +ravo upravljanja moe se prenijeti samo za
odreeni period, odnosno ne moe se trajno prenijeti Ugovorom o osnivanju regulie se i nain
donoenja odluka (jednoglasno ili opta saglasnost)
5 7,ozi i !dje,i lanova drutva su jednaki Ulog je trajni doprinos (dobro) koje ulae lan drutva,
a udio je skup prava koji pripadaju lanu drutva koja mogu biti imovinska (na dobit, pravo pree
kupovine itd) i upravljaka prava
7 Do)it G -vi lanovi drutva uestvuju podjednako u podjeli dobiti (ukoliko ugovorom nisu
drugaije regulisali)
? Od'o%or$ost G /a obaveze drutva prema povjeriocima odgovara drutvo cjelokupnom svojom
imovinom, ali i svaki njegov lan po zakonu odgovara neogranieno solidarno cjelokupnom
svojom imovinom (imovinska odgovornost ne moe se iskljuiti nikakvim ugovorom jer bi
protivna zakonu)
04.1. Os$i%a$je ja%$o' tr'o%a6#o' dr!"t%a +i,i DNO-
&2* i 3& se ne mogu formirati u oblasti bankarstva, osiguranja, investicioni) fondova berzi
$ Os$i%a6i ( najmanji broj osnivaa su dva lica, dok maksimalan broj nije odreen *snivai mogu
biti pravna lica (drugo drutvo, udruenje itd) ili fizika lica koja imaju poslovnu sposobnost
4 A#t o os$i%a$j! je Ugovor o osnivanju koji mora biti u pismenoj formiU ugovor se unose bitni
elementi (koje je zakon izriito odredio) i fakultativni (po volji osnivaa) Citni elementi su"
-3eko 4%%564%%7
Str. 33
a naziv, sjedite i adresa (firme)
b imena i adrese (misli se na fizika lica) osnivaa
c djelatnost kojom se drutvo bavi
d iznos osnovnog kapitala
e pojedinane uloge osnivaa
f prava i obaveze lanova drutva (upravljanje, voenje i zastupanje)
g podjela dobiti
) pravne posljedice neuspjelog osnivanja
i rjeavanje sporova
5 re'istracija # lice stie status pravnog lica upisom u sudski registar
7 !p,ata od$os$o !$o"e$je os$i%a6#o' #apita,a svakog lana u cjelosti od kojeg se formira
osnovni kapital drutva /akonom nije odreen najmanji osnovni kapital 9ok za unoenje je
ugovorom odreen, a ukoliko nije odna je to dva mjeseca poslije registracije
? !,ozi mo'! )iti stvari, prava, novac i izvrene usluge (po predavanjima profesora) /*+ ne
dozvoljava uloge u radu i uslugama Ukoliko se ulau nekretnine to se upisuje se u gruntvnice
(sada je vlasnik drutvo) Ulozi se izraavaju u novanoj vrijednosti Unoenje ulog nije uslov za
osnivanje
04.2. RA.PO1A:ANJE 7DJE1IMA 7 DNO
Ulog je trajni doprinos (dobro) koje unosi lan drutva i na osnovu njega formira se udio u drutvu
Udio je skup prava koji pripada lanu drutva, a to su"
- imovinska prava (pravo na dobit, uee u ostatku steajne mase, pravo pree kupovine)
- upravljaka prava (zastupanje, uee u radu organa, upravljanje, izbor u organe)
8lan drutva udio u drutvu moe prenijeti na drugo lice (u cjelini), ali pod odreenim uslovima
Ukoliko lan drutva )oe da !st!pi !dio $e#om tre/em licu koje je izvan drutva potrebna mu je
saglasnost svi) lanova drutva * tome svi lanovi drutva donose odluku Ustupanjem uloga ustupa
se i mjesto u drutvu
Udio se moe i za,o(iti =ko lan drutva za svoj lini dug zalae udio koji se nalazi u drutvu, on time
direktno optereuje svoju imovinu, a indirektno i imovinu drutva, pa pu je zbog toga potrebna
saglasnost svi) lanova drutva
Ukoliko se radi o pre$os! !$!tar dr!"t%a (recimo prodaja ostalim lanovima drutva) onda se udio
prenosi na jednake dijelove ukoliko ugovorm nije drugaije odreeno =ko ostali lanovi drutva nee
da pri)vate ustupanje udjela, onaj ko )oe da proda ne moe i) natjerati *n moe koristiti pravo da
ist!pi iz dr!"t%a (raskine ugovor), ali ne moe povui svoj udio, nego mu se isplauje novana
nodoknada, obeteenje
Ukoliko u drutvu ostane samo $ lan drutvo mora promjeniti oblik
04.3. 7CE=IE 7 DOFI9I I .NO=ENJ7 PO.1OVNIH RI@I3A 3OD DNO
76e"/e ! do)iti #od DNO
-vi lanovi drutva uestvuju podjednako u podjeli dobiti 'eutim ugovorom o osnivanju moe se i
drugaije regulisali
-vaki lan drutva ima svoj lini raun ili konto koje se vodi u drutvu i na kome se evidentiraju" ulog,
isplaena dobit, podignuti avansi, uee u podmirenju duga -vaki partner moe slobodno
raspolagati sa svojom dobiti i za to mu nije potrebna saglasnost ostali) lanova (ukoliko ugovorm o
osnivanju nije i to regulisano)
76e"/e ! s$o"e$j! pos,o%$i2 rizi#a i po#ri%a$j! '!)it#a #od DNO
.sto kako svi lanovi drutva imaju pravo upravljanja i podjele dobiti, tako isto imaju obavezu u
snoenju poslovni) rizika i pokrivanju gubitaka /akonom je regulisano da svi lanovi ravnomjerno
uestvuju u snoenju gubitka 2ikakvim ugovorm se to ne moe promjeniti Unoenjem klauzule da
samo neki lanovi snose gubitak (lavovske klauzule) bilo bi nitavno i ona ne bi proizvodila nikakva
pravna dejstva
+okrivanje gubitka moe se izvriti na dva naina"
- iz dijela dobiti koji pripada svakom lanu drutva
-3eko 4%%564%%7
Str. 34
- umanjenjem uloga svakog lana drutva ime dolazi i do smanjenja osnovne glavnice U
ovom sluaju dobit se nee djeliti lanovima drutva sve dok se u cjelini ne namiri iznos
osnovne glavnice
04.0. .a%jes$ost i po"te$je part$era DNO
U ovim drutvima savjesnost i potenje su jako naglaeni vie nego u ostlim drutvima
/a ocjenu savjesnosti i potenja primjenju se"
- pravila objektivnog prava
- odredbe osnivakog ugovora
- poslovni obiaji i
- uobiajeno povjerenje koje postoji meu pratnerima
-avjesno postupanje se odreuje na dva naina"
$ princip # da li bi u takvoj situaciji lan drutva postupao i sa svojom imovinom
4 princip # koji sve vie preovladava, da lan drutva mora postupati u skladu sa
razumnom prosudbom najboljeg interesa drutva i lanova drutva (objektivni kriterij)
04.8. @a)ra$a #o$#!re$cije 6,a$o%ima DNO
8lan drutva dno ne moe biti"
- lan drutva u drugom dno
- niti komplemetar u drugom drutvu kd
- ne moe biti lan nadzornog i upravnog odbora, zaposlenik u drugom drutvu ako je to drugo
drutvo konkurent ili bi to moglo biti
- ne moe poduzimati poslove u istoj djelatnosti (biti obrtnik PP)
2a zakon (/*+) ne sadri konkretno rjeenje o zabrani konkurencije postoji samo opta klauzula
koja vrijedi za sve vrste drutva" lice koje obavlja poslovodnu funkciju u drutvu ne moe biti osniva
drugog drutva koje obavlja istu djelatnost, niti u drugom drutvu iste djelatnosti obavljati tu funkciju
/abrana se moe protegnuti do godinu dana prestanka lanstva
04.;. 7pra%,ja$je ja%$im tr'o%a6#im dr!"t%om +DNO-
Upravljanje u javnom trgovakom drutvu vre ulagai, tj lanovi (ui krug ljudi ( do ?, zato se naziva
zatvorena firma) 'ogua su tri modela upravljanja u dno i to"
- -vi lanovi jednako i ravnopravno # (jednoglasne odluke) # Ukoliko jedan lan ne bi vrio
svoju obavezu upravljanja ostali ga mogu natjerati
- Gedan ili vie lanova (ugovor o osnivanju) # (opta saglasnost)
- Gedan ili vie lanova R tree lice
Ukoliko se pravo upravljanja prenosi na tree lice regulie se posebnim ugovorom na koji daju
saglasnost svi lanovi drutva :ice koje prenese pravo upravljanja privremeno se odrie upravljanja,
trajno ne moe prenijeti pravo upravljanja +rilikom prenosa prava upravljanja na tree lice
Ugovorom o osnivanju regulie se i nain donoenja odluka (jednoglasno ili opta saglasnost)
(+rimjer Ukoliko u toku glasanja pojavi se i lan i zastupnik i nji)ova miljenja se razlikuju uzima se u
obzir glas lana jer se smatra da se nije odrekao prava glasa)
Vo5e$je pos,o%a ja%$o' tr'o%a6#o' dr!"t%a
>oenje poslova drutva obu)vata"
- organizovanje procesa rada,
- rukovoenje radom i poslovanjem u drutvu,
- zastupanje i predstavljanje i
- odgovornost za zakonitost rada drutva
/a drutva personalnog tipa vrijede ovi osnovni principi"
$ voenje poslova drutva, tj vrenje funkcije poslovodstva, mora biti organizovano jer to
za)tijeva sama priroda trgovakog drutva kao pravnog licaK
4 pravno, funkcija poslovodstva moe biti spojena sa vrenjem funkcije upravljanja, ali i ne
moraK
5 poslovodni organ moe initi i lice ili lica koja nisu lanovi drutva
+oslovodni organ moe biti"
- inokosan ako funkciju poslovodstva obavlja samo jedno lice, i
- kolegijalni poslovodni organ je onda kada funkciju voenja drutva vri istovremeno i
ravnopravno vie lica
&akle menadment (voenje poslova) u dno moe biti"
-3eko 4%%564%%7
Str. 35
$ svi koji upravljaju
4 jedan ili vie lanova drutva
5 lanovi drutva R tree lice
7 angaovano tree lice
@ast!pa$je i predsta%,ja$je ja%$o' tr'o%a6#o' dr!"t%a
/astupanje i predstavljanje obu)vata spoljne aktivnosti u ime i za raun drutva usmjerene prema
treim licima u pravnom prometu
/astupanje drutva moe biti slijedee"
- svi lanovi drutva bez obzira da li poslovodnu funkciju obavlja jedan ili vie lanova ukoliko
ugovorom o osnivanju ostali nisu izriito iskljueni -avki lan moe samostalno bez
saglasnosti drugi) zakljuivati ugovore i poduzimati druge pravne poslove za raun i u ime
drutva ,akvi akti pravo obavezuju drutvo
- ukoliko jedan ili vie lanova obavljaju poslovodnu funkciju ugovorm o osnivanju moe se
predvidjeti davanje saglasnosti bilo svi) lanova ili samo oni) koji obavljaju poslovnu funkciju
Ukoliko saglasnost nije data ugovor se smatra da nije ni zakljuen, a savjesno tree lice ima
pravo na pravinu naknadu
- +rema /*+ ukoliko postoji profesionalni poslovodni organ lanovi drutva su iskljueni iz
zastupanja
- ugovorom o osnivanju mogu se predvidjeti ogranienja zastupanja poslovodnog organa ili
javni) drugara U sluaju prekoraenja granica primjenjuje se pravila obligacionog prava
7%H Imo%i$s#a od'o%or$ost za o)a%eze ja%$o' tr'o%a6#o' dr!"t%a +d$o-
*pte je pravilo trgovakog prava da za svoje obaveze u prometu pravno lice odgovara svojom
imovinom /a obaveze javnog trgovakog drutva (dno) prema povjeriocima odgovara drutvo
cjelokupnom svojom imovinom, ali i svaki njegov lan po zakonu odgovara neogranieno solidarno
cjelokupnom svojom imovinom (imovinska odgovornost ne moe se iskljuiti nikakvim ugovorom jer bi
bila protivna zakonu)
*snovne karakteristike odgovornosti lanova (partnera) dno"
- odgovornsot je zakonska i ne moe se iskljuiti
- lanovi odgovaraju neogranieno solidarno cjelokupnom svojom imovinom
- lan odgovara samo svojom linom imovinom, ali ne i imovinom drugi) lica sa kojima ivi
- lan odgovara za sve obaveze drutva" zakonske, ugovorne i vanugovorne
- u sluaju prestanka lanstva (istupanje i iskljuenje), lan odgovara za obaveze koje su
nastale dok je bio lan
- novi lanovi odgovaraju za obaveze nastale poslije nji)ovog stupanja
04.&. Presta$a# 6,a$st%a ! ja%$om tr'o%a6#om dr!"t%! +d$o-
,ri su osnovna naina prestanka lanstva u dno"
$ voljni # zasniva se na odredbama ugovora o osnivanju drutva, a nekada na naknadno
zakljuenom ugovoru
prenosom udjela na jedno ili vie lica, postojei) ili novi)
nastankom razloga predvienog ugovorm o osnivanju (npr zavretkom poslovnog
podu)vata)
sporazumno izmeu onoga koji istupa i oni) koji ostaju
jednostranim raskidom ugovora # pismenom obavjeu (ukoliko pitanja za ovaj sluaj
nisu regulisana ugovorom primjenju se pravila obligacionog odnosa) # nema
povlaenja uloga nego samo obeteenje novana naknada
4 nevoljni # iskljuenje iz drutva (nain, razlozi i ostala pitanja iskljuenja trebala bi se rijeiti
ugovorom o osnivanju )
5 prirodni # smrt, bolest, trajni invaliditet # za fizika lica, staaj ili likvidacija za pravno lice
Promje$a o),i#a ja%$o' tr'o%a6#o' dr!"t%a +d$o-
+romjena oblika dno je jedan od naina prestanka drutva, ali bez njegove likvidacije tj mjenja se
identitet pravne linosti, dok imovina i sve poslovne funkcije ostaju &o promjene oblika dolazi"
$ voljom lanova # odluka jednoglasna i moraju se ispuniti zakonski uslovi za taj novi oblik
(prvenstveno misli se na zakonski mimimim osnovne glavnice # ?%%%% 3' za kd (pogreno
prof # nema zakonskog minimuma)# $%%%% 3' doo # 4%%%% 3' za && PPP po novom
mislim da je ?%%%% 3')
-3eko 4%%564%%7
Str. 36
4 po sili zakona # ako ostane samo $ lan # moe nastaviti kao djl
Presta$a# dr!"t%a d$o +ja%$o' tr'o%a6#o' dr!"t%a-
&rutvo moe prestati na jedan od slijedei) naina"
$ redovna likvidacija ili steaj
4 promjena oblika drutva
5 statusnom izmjenom (spajanje, pripajanje, cijepanje) ili kad se donse odluka da se 0drutvo
razie0
7 protekom vremena ako je osnovano na odreeno vrijeme
? u drugim sluajevima (steaj nad lanom drutva, smrt svi) lanova #nesrea itd)
01. 3OMANDI9NO DRI=9VO
Pojam 3D
3omanditno drutvo je pravno lice koje se formira na bazi ugovora dva ili vie lica u koje uni ulau
svoje uloge radi obavljanja poslovne aktivnosti i sticanja dobiti &rutvo se vodi pod personalnim
imenom (firmom)u kojem 3*'+:!'!2,=9. upravljaju i dogovaraju za obaveze drutva, solidarno
neogranieno cjelokupnom svojom imovinom, dok 3*'=2&.,*9. niti upravljaju niti odgovaraju za
obaveze drutva
3ara#teristi#e 3D
- pravno lice
- koje se osniva na bazi ugovora 4 ili vie lica
- najmanje 4 lana od koji) bar jedan mora biti komplementar (javni drugar, javni ortak) i bar
jedan komanditor (tajni drugar, tajni partner)
- komplementar i komanditor imaju razliite statuse
- personalna firma # vodi se i posluje pod imenom (prezimenom) komplementara # ime
komanditora ne smije biti u nazivu, a ako se to uini odgovara isto kao komplementar
- koja obavlja registrovanu djelatnost radi sticanja dobiti
- komplementari upravljaju, vode i zastupaju drutvo
- komplementari odgovaraju neograbieno solidarno cjelokupnom svojom imovinom za
obaveze drutva
- komanditori ne upravljaju i ne odgovaraju za obaveze drutva, snose rizik do iznosa svog
uloga
- ulozi komanditora moraju biti iskljuivo u novcu
Os$i%a$je 3D
&2* i 3& se ne mogu formirati u oblasti bankarstva, osiguranja, investicioni) fondova berzi
1. Os$i%a6i ( najmanji broj osnivaa su dva lica, dok maksimalan broj nije odreen *snivai mogu
biti u ulozi komplementara" pravna lica (drugo drutvo, udruenje itd) ili fizika lica koja imaju
poslovnu sposobnost, dok u ulozi komanditora mogu biti samo fizika licai
2. A#t o os$i%a$j! je Ugovor o osnivanju koji mora biti u pismenoj formi (ne mora biti ovjeren) U
ugovor se unose bitni elementi (koje je zakon izriito odredio) i fakultativni (po volji osnivaa)
Citni elementi su"
a naziv, sjedite i adresa (firme)
b imena i adrese, sjedita osnivaa (i komplementara i komanditora)
c djelatnost kojom se drutvo bavi
d iznos osnovnog kapitala
e pojedinane uloge osnivaa
f prava i obaveze lanova drutva (upravljanje, voenje i zastupanje)
g podjela dobit
) prava komanditora na obavjetavanjei
i pravne posljedice neuspjelog osnivanja
j rjeavanje sporova
3. re'istracija # lice stie status pravnog lica upisom u sudski registar
0. !p,ata od$os$o !$o"e$je os$i%a6#o' #apita,a svakog lana u cjelosti od kojeg se formira
osnovni kapital drutva U knjizi je kao osnovni kapital navedeno ?%%%%3' to je greka prema
predavanjima profesora 9ok za unoenje je ugovorom odreen, a ukoliko nije odna je to dva
mjeseca poslije registracije
-3eko 4%%564%%7
Str. 37
8. !,ozi mo'! )iti stvari, prava, novac i izvrene usluge (po predavanjima profesora) za
komplementare dok komaniditori mogu samo ulagati novac (po naem pravu)
01.1. 7,ozi ! 3D
-vaki osniva u svojstvu komplementara ili komanditora unosi neki prinos kao svoj trajni ulog 3od
komplementara vai isto pravilo kao kod dno (ulog mogu biti stvari, prava, novac i usluge)
3omanditori po naem pravu mogu ulagati samo novac i ne moraju biti isti djelovi
Raspo,a'a$je !dje,ima ! 3D
Udio je skup prava koja pripadaju lanu drutva po osnovu uloga 3omplementari imaju imovinska i
upravljaka, dok komanditori samo imovinska prava
.movinska prava su pravo na dobit, uee u ostatku steajne mase, pravo pree kupovine
Upravljaka prava su zastupanje, uee u radu organa, upravljanje, izbor u organe
. lanovi 3& mogu vriti transfer svoji) udjela na druge lanove unutar drutva (interni prenos) i na lica
izvan drutva (eNterni prenos)
Ukoliko se prenos vri izmeu komplementara vrijedi ugovorna autonomija kao kod &2*
Ukoliko komplementar prenosi udio na lica izvan drutva ili komanditore ugovorna sloboda je
ograniena 3omplementari imaju pravo pree kupovine +otrebna saglasnost svi)
komplementara -ticalac udjela postaje komplementar
3omanditor prenosi svoj udio na komplementara 3omplementar zadrava svoj status
3omanditor prenosi svoj udio tree lice 3omplementari i komanditori ne moraju imati
prioritetna prava u sticanju udjela, mada se moe ugovorm regulisati .sto tako, poto se radi
samo o imovinskim pravima, ako ugovorom nije regulisano ne treba mu saglasnost ostali)
lanova drutva -ticalac postaje komanditor
3omplemenar i komanditor mogu zaloiti svoj udio 3ada komplementar zalae potrebna mu je
saglasnost svi) komplementara, dok komanditoru ne treba saglasnost ostali) lanova drutva
76e"/e ! do)iti 3D
*bje kategorije lanova drutva uestvuju u raspodjeli dobiti (poto se radi o imovinskom pravu) U
pogledu naina, vremena i distribucije dobiti mjeredavan je ugovor o osnivanju drutva +ostoje
razliita rjeenja raspodjele dobiti"
$ prema glavama # svima jednako
4 prema kapitalu
5 kombinovano # na osnovu okolnosti # srazmjerno ulozima i doprinosu # tamo gdje su vlasnici
ujedno i zaposleni
Ukoliko se lanovi ne mogu dogovoriti o raspodjeli dobiti onda sud odreuje podjelu dobiti
.sto kao u dno lanovi drutva mogu imati svoje personalne raune gdje se evidentiraju nji)ovi ulozi,
isplaene akontacije, pokrivanje gubitka, isplaena dobit itd &obit se ne isplauje dok se ne namiri
iznos osnovne glaavnice (3ada je gubitak ranije pokriven iz osnovnog kapitala)
01.2. @a)ra$a #o$#!re$cije 6,a$o%ima #d
/a komplementare vai isto pravilo kao za lanove dno to znai da komplementar kd(a ne moe biti"
- lan drutva u drugom dno
- niti komplemetar u drugom kd
- ne moe biti lan nadzornog i upravnog odbora, zaposlenik u drugom drutvu ako je to drugo
drutvo konkurent ili bi to moglo biti
- ne moe poduzimati poslove u istoj djelatnosti (biti obrtnik PP)
/a komanditore u uporednim pravima postoje razliita rjeenja, ali se moe zakljuiti da u naelu i za
ovu kategoriju lanova postoji zabrana i ona se ureuje autonomnim pravilima
7pra%,ja$je #d
3omplmentari upravljaju kd i rjeenja su kao kod dno"
$ -vi lanovi jednako i ravnopravno # (jednoglasne odluke) # Ukoliko jedan lan ne bi vrio
svoju obavezu upravljanja ostali ga mogu natjerati
4 da formiraju poseban organ upravljanja
- Gedan ili vie lanova (ugovor o osnivanju) # (opta saglasnost)
- Gedan ili vie lanova R tree lice
-3eko 4%%564%%7
Str. 38
Ukoliko se pravo upravljanja prenosi na tree lice regulie se posebnim ugovorom na koji daju
saglasnost svi lanovi drutva :ice koje prenese pravo upravljanja privremeno se odrie upravljanja,
trajno ne moe prenijeti pravo upravljanja +rilikom prenosa prava upravljanja na tree lice
Ugovorom o osnivanju regulie se i nain donoenja odluka (jednoglasno ili opta saglasnost)
(+rimjer Ukoliko u toku glasanja pojavi se i lan i zastupnik i nji)ova miljenja se razlikuju uzima se u
obzir glas lana jer se smatra da se nije odrekao prava glasa)
3omanditori ne mogu upravljati 3&, ali u odreenim situacijama (npr ako predstavljaju 4%S kapitala
osnovne glavnice) imaju pravo za)tjevati zazivanje i donoenje odluke organa upravljanja
01.3. Pra%$i od$osi #d i 6,a$o%a prema tre/im ,icima ! promet!
,o su zastupanje i imovinsko(pravna odgovornost za obaveze komanditnog drutva
$ /astupanje # jedan ili vie komplementara zastupa kd
/astupanje i predstavljanje obu)vata spoljne aktivnosti u ime i za raun drutva usmjerene
prema treim licima u pravnom prometu
- svi komplementari drutva bez obzira da li poslovodnu funkciju obavlja jedan ili vie
komplementara ukoliko ugovorom o osnivanju ostali nisu izriito iskljueni -avki
komplementar moe samostalno bez saglasnosti drugi) zakljuivati ugovore i poduzimati
druge pravne poslove za raun i u ime drutva ,akvi akti pravno obavezuju drutvo
- ukoliko jedan ili vie komplementara obavljaju poslovodnu funkciju ugovorm o osnivanju moe
se predvidjeti davanje saglasnosti bilo svi) lanova ili samo oni) koji obavljaju poslovnu
funkciju prilokom zastupanja lana koji nije u poslovodnom organu Ukoliko saglasnost nije
data ugovor se smatra da nije ni zakljuen, a savjesno tree lice ima pravo na pravinu
naknadu
- +rema /*+& ukoliko postoji profesionalni poslovodni organ lanovi drutva su iskljueni iz
zastupanja
- 3omanditori ne mogu zastupati kd
- ugovorom o osnivanju mogu se predvidjeti ogranienja zastupanja poslovodnog organa ili
javni) drugara U sluaju prekoraenja granica primjenjuje se pravila obligacionog prava
Imo%i$s#o pra%$a od'o%or$ost ! 3D
- komplementari odgovaraju neograbieno solidarno cjelokupnom svojom imovinom za
obaveze drutva
- komanditori ne odgovaraju za obaveze drutva, snose rizik do iznosa svog uloga .zuzetak je
da odgovaraju ukoliko u potpunosti nije uplatio svoj osnivaki ulog
01.0. Presta$a# 6,a$st%a ! #d
.sta pravila vae i za komplentare i komanditore, mada se ugovorm moe i drugaije rijeiti
,ri su osnovna naina prestanka lanstva u dno"
$ voljni # zasniva se na odredbama ugovora o osnivanju drutva, a nekada na naknadno
zakljuenom ugovoru
prenosom udjela na jedno ili vie lica, postojei) ili novi)
nastankom razloga predvienog ugovorm o osnivanju (npr zavretkom poslovnog
podu)vata)
sporazumno izmeu onoga koji istupa i oni) koji ostaju
jednostranim raskidom ugovora # pismenom obavjeu (ukoliko pitanja za ovaj sluaj
nisu regulisana ugovorom primjenju se pravila obligacionog odnosa) # nema
povlaenja uloga nego samo obeteenje novana naknada
4 nevoljni # iskljuenje iz drutva (nain, razlozi i ostala pitanja iskljuenja trebala bi se rijeiti
ugovorom o osnivanju )
5 prirodni # smrt, bolest, trajni invaliditet # za fizika lica, staaj ili likvidacija za pravno lice samo
za komplementara je komanditor ne moe biti pravno lice
Promje$a o),i#a dr!"t%a H#d
- sporazumna ( 3omplementari su ti koji upravljaju i mogu donijeti odluku o promjeni oblika
drutva
- po sili zakona # a to moe biti u tri sluaja"
prestanak lanstva svi) komlementara # moe nastaviti kao djl, doo ili dd
prestanak lanstva svi) komanditora # moe nastaviti kao dno ili djl
-3eko 4%%564%%7
Str. 39
izdavanjem dionica od strane kd # nastavlja kao kdd (kad) # komanditori postaju
dioniari
Presta$a# dr!"t%a #d
&rutvo moe prestati na jedan od slijedei) naina"
$ redovna likvidacija ili steaj
4 promjena oblika drutva
5 statusnom izmjenom (spajanje, pripajanje, cijepanje) ili kad se donse odluka da se 0drutvo
razie0
7 protekom vremena ako je osnovano na odreeno vrijeme
? u drugim sluajevima (steaj nad komplementarom drutva, smrt svi) komplementara #
nesrea itd)
+restanak lanstva svi) komanditora ne bi trebalo da utie na postojanje drutva nego samo na
promjenu oblika, pa bi ovo pitanje trebalo rijeiti ugovorom o sonivanju
02. 3OMANDI9NO DR7=9VO NA A3BIJE +#ad i,i #dd-
- to je kombinacija komnditnog i dionikog durtva
- odnosno drutvo lica i kapitala (pravna priroda)
- koje se osniva na osnovu ugovora izmeu dva ili vie lice, gdje je bar jedno lice
komplementar, a drugo lice komanditor koji posjeduje dionice
- komplementar odgovara neogranieno solidarno cjelokupnom svojom imovinom
- komanditor ima isti status kao dioniar u dionikom drutvu i na njega se primjenju pravila
koja vae za dd
- komanditor osnivake akcije moe uplatiti samo u novcu, ali akcije naredni) serija moe
otkupljivati u naturi
- na komplementare se primjenjuju pravila koja vae za komplementare u kd, a za komadnitore
pravila koja vae za dioniare
Os$i%a$je #dd +3AD-
$ osnivanjem
4 promjenom oblika
!lementi osnivanja isti kao kod komanditnog drutva (obinog # prostog), samo to akt o osnivanju (
ugovor pored elemenata koje sadri za kd mora jo da sadri
- odredbe o dionicama # vrsta, serija, prava komanditora, raspodjela akcija, nji)ov prenos, itd
- ukoliko komanditori(doiniari uestvuju u upravljanju potrebno je nji)ove odnose rijeiti sa
komplementarima
*snovni kapital sastoji se iz dva dijela dio komplementara i dio komanditora (akcije), koji e to odnos
biti zakonom nije odreen i ne utie na pravnu prirodu drutva
7pra%,ja$je 3DD +3ad)
3omplementari upravljaju drutvom, ali poto se obino radi o velikom broju akcionara # oni osnivaju
skuptinu preko koje donose odluke &a bi odluka skutine bila punovana potrebna je saglasnost
komplementara
=ko je izdato vie vrsta dionica tada se formiraju skuptine po klasama 3omanditori na skuptinama
odluuju prema broju dionica
@ast!pa$je 3DDGa
3omplementari odnosno poslovodni organ zastupa 3& 3omanditori mogu biti lanovi kolegijalnog
poslovodnog organa, ali ako se na ovo drutvo primjenjuju pravila o prostom kd ono ne moe
preduzimati eNterne pravne radnje, samo pravne radnje internog karaktera -luaj u naem pravu
&ok kod prava gdje je ovo drutvo svrstano u drutvo kapitala postoje druga rjeenja
-3eko 4%%564%%7
Str. 40
03. DOO H Dr!"t%o sa o'ra$i/e$omod'o%or$o"/!
Pojam doo
9elativno je novijeg datuma +rvi put zakonski regulisano $IJ4g u 2jemakoj
,o je poseban oblik trgovakog drutva u koje najmanje dva lica, pravna i6ili fizika, trajno ulau svoje
uloge konstituiui ugovorom utvrenu osnovnu glavnicu podijeljenu na udjele i u kome lanovi na
odgovaraju za obaveze drutva +oslovni rizik postoji u sluaju gubitka ili steaja drutva do visine
uloga
3ara#teristi#e doo
$ minimalni iznos osnovne glavnice je $%%%% 3', a pojedinanog uloga je ?%% 3'K
4 pored ugovora o osnivanju, drutvo je obavezno imati statut, kao najvii organizaciono(pravni
ak, to nije sluaj sa drutvima personalnog tipatK
5 postojanje odreeni) limitacija u raspolaganju udjelimaK
7 organi upravljanja (skuptina, upravni odbor i nadzorni odbor) uspostavljaju se na fakultativnoj
osnoviK
? doo za svoje obaveze odgovara cjelokupnom svojom imovinom 8lanovi drutva pravno
neodgovaraju
Pra%$i po,o(aj doo
+ostoje 5 s)vatanja o pravnom poloaju doo
$ to je posbena vrsta ortakog drutva jer su personalni elementi jako naglaeni kao npr
lanovi drutva su lino angaovani u drutvu
osniva ga manji broj bez javnog poziva na upis uloga
lanovi vode i upravljaju drutvom
izvjesna ogranienja u raspolaganju udjelima (bilo da us utvrena zakonski ili
ugovorom)
4 to je posbena vrsta akcionarskog drutva
osnovna glavnica je djeljiva (sastoji se od vie manji) uloga)
ogranien poslovni rizik
zakon odredio minimalan iznos osnovne glavnice
drutvo ima statut
5 to je mjeavina ortakog i akcionarskog drutva
03.1. Os$i%a$je doo
&rutvo mogu osnovati najmanje dva lica, pravna i6ili fizika, domaa ili strana
/a osnivanje doo potrebna su dva uslova"
- zakljuenje ugovora o osnivanju i
- ulaganje osnovne glavnice u iznosu odreenom ugovorom
*snivai zakljuuju ugovor o osnivanju u pisanoj formi koji ima karakter privatno(pravnog akta
*bavezni elementi ugovora su"
- imena osnivaa,
- firma i sjedite firme,
- djelatnost drutva,
- odredbe o kapitalu (iznos osnovne glavnice, iznosi pojedinani) uloga osnivaa)
- podjela dobiti,
- upravljanje i voenje
- rjeavanje sporova
- itd
&rutvo je pravno osnovano kada je upisano u sudski registar, i od tog momenta stie pravnu i
poslovnu sposobnost
+ored registracije (upisa) doo da bi moglo poeti obavljati registrovanu djelatnost potrebno je da
ispuni i dodatne uslove ,u se misli na dobijanje odgovarajui) dokumenata o ispunjavanju te)niki),
)igijenski), zdravstveni), ekoloki) i drugi) uslova saglasno propisima za pojedine vrste djelatnosti
.tat!t doo
-3eko 4%%564%%7
Str. 41
&oo mora da ima svoj statut *n nije uslov za osnivanje drutva, ali se mora deponovati kod
registracionog suda u roku od @% dana nakon upisa drutva u registar -tatut donose osnivai ('ogu i
preko svoji) punomnika) +oto ga ne potpisuju svi lanovi bilo bi potrebno da se sudu predaju i
dokazi da je statut usvojen na nain predvien drutvenim ugovorom
-tatut sadri obavezne i fakultativne elemente *bavezni su odreeni zakonom, dok se fakultativni
unose voljom osnivaa
*bavezni sadraj statuta je ovaj"
- firma,
- sjedite i djelatnost drutvaK
- iznos osnovne glavniceK
- udjeli(vrsta i veliina, raspolaganje, povlaenje, ogranienja u prenosu i drK
- podjela dobiti,
- snoenje rizika i gubitakaK
- upravljanje i voenje poslova drutvaK
- istupanje i iskljuenje lana,
- promjena oblika statusne promjene i prestanak drutvaK
- izmjene i dopune statuta
3ao fakultativni elementi statuta mogu se navesti npr"znak drutva,nasljeivanje firmeD
*bavezno postojanje statuta ukazuje na to da se drutvo tretira kao drutvo(institucija Usluaju
kolizije odredbi statuta sa odredbama ugovora prednost se daje statutu
03.2. Imo%i$a i os$o%$a ',a%$ica doo
*snovna glavnica ili osnovni kapital predstavlja imovinu izraenu u novcu koja je utvrena ugovorom
o osnivanju i statutom formirana iz uloga osnivaa i podijeljena na udjele 3ada drutvo poveava ili
smanjuje osnovnu glavnicu, te promjene se upisuju u statut +adne li vrijednost osnovne glavnice
ispod zakonskog minimuma, moraju se vriti odgovarajue promjene drutva 2ajnii iznos osnovne
glavnice odreen je zakonom $%%%% 3' 1ijeli iznos osnovne glavnice mora biti uplaen do momenta
upisa drutva u sudski registar to znai da nema sukcesivnog naina osnivanja drutva +oveanje
glavnice moe biti poveanjem uloga postojei) lanova ili ulozima od strane novi) lanova
(investiranjem)
Ulog moe biti u stvarima, pravima i novcu 2a zakon ne predvia ulog u radu, izvrenim uslugama
7dje,i ! doo
2a osnovu uloga lanovi drutva stiu udjele 2a udjele ne izdaju se akcije nego odgovarajue
pismene potvrde Udjeli se upisuju u knjigu udjela i izraavaju u procentima 9aspolaganje udjelima
vri se ustupanjem udjela(cesijom) Ukoliko se radi u unutranjem prenosu onda je prenos slovodan
stim da se mogu postaviti odreena ogranienja radi spreavanja maojorizacije Tlanovi drutva imaju
pravo pree kupovine 3od eNternog prenosa na lice izvan drutva, potreban je pristanak svi) lanovi
ili odreene veine lanova
Udjeli se ne mogu povui, ali se ugovorom mogu utvrditi odreene situacije kada je mogue povui
udjel zbog interesa drutva
Podje,a do)iti ! doo
+odjela dobiti je u sferi ugovorne autonomije (drutveni ugovor) i autonomne regulative (statut)
Uee u dobitku drutva je imovinsko pravo lana drutva 8lanovi uestvuju u podjeli dobiti
srazmjerno visini svog uloga (moe i prema okolnostima kad su lanovi drutva zaposleniu doo) 8lan
drutva ne uestvuje u podjeli steajne mase, nego u podjeli ostatka steajne mase (iste aktive)
nakon podmirenja svi) obaveza drutva u steaju
03.3. @a)ra$a #o$#!re$cije ! doo
>eoma je usko regulisana zakonom *dnosi se samo na lica koja obavljaju poslovodnu funkciju
(kolektivnu ili individualnu) i to"
- da ne mogu osnovati drugo drutvo ili u drugom drutvu obavljati poslovodnu funkciju ako ta
drutva obavljaju istu djelatnost kao i drutvo u kome vre poslovodnu funkciju
- zabrana traje za vrijeme dok obavlja poslovodnu funkciju i jednu godinu nakon prestanka
obavljanja poslovodne funkcije
Ugovorom ili statutom moe se proitiri ova klauzula zabrane konkurencije
-3eko 4%%564%%7
Str. 42
Presta$a# 6,a$st%a ! doo
- voljno
- nevoljno
- prirodno
.skljueni lan ima pravu na naknadu procjenjene trine vrijednosti uloga u momentu istupanja
Promje$a o),i#a doo
-ve to je reeno za kdd vai i za doo &oo najee mijenja oblik u dioniko drutvo Ukoliko se broj
lanova svede na jednog, mijenja oblik u djl (silom zakona mora mijenjati oblik)
Presta$a# dr!"t%a doo
&rutvo moe prestati na jedan od slijedei) naina"
$ redovna likvidacija ili steaj
4 promjena oblika drutva # odlukom lanova ( skuptine
5 statusnom izmjenom (spajanje, pripajanje, cijepanje) ili kad se donese odluka da se 0drutvo
razie0
7 protekom vremena ako je osnovano na odreeno vrijeme
? kada glavnica padne ispod zakonskog minimuma a nije namirena niti postoji odluka da e biti
namirena u nekom razumnom roku
00. DJ1
,o je drutvo koje je osnovano i u principu voeno od jednog lica za ije obaveze njegov vlasnik ne
odgovara, osim u sluaju stvaranja privida pravne linosti
3ara#teristi#e dj,
$ osniva i vlasnik je samo jedno lice (fiziko ili pravno, domae ili strano)
4 osnivaki i ujedno organizaciono(pravni akt je odluka o osnivanju
5 statut nije obavezan
7 /akonski minimum osnovne glavnice je 4%%% 3'
? drutvom upravlja jedan vlasnik, a dolukom o osnivanju voenje poslova moe biti povjereno
jednom licu ili kolektivnom organu
@ raspolaganje udjelima je slobodno
H za svoje obaveze drutvo odgovara cjelokupnom imovinom vlasnik ne odgovara, on snosi
poslovni rizik do visine uloga >lasnik odgovara samo u sluaju da probije pravni subjektivitet
drutva i stvori privid pravnog identiteta (mjeanjem imovine drutva sa svojom imovinom,
zloupotrijebio imovinu drutva radi line koristi)
Os$i%a$je dj,
*snivaki akt je odluka o osnivanju koja mora da sadri bitne elemente (koje je zakon propisao) i
fakultativne Citni elementi odluke su"
- ime osnivaa
- firma i sjedite drutva
- djelatnost drutva
- iznos osnovne glavnice
- poslovodni organ
- unutranja organizacija
- trajanje i prestanak drutva
- nain izmjena i dopuna odluke
+rema naem zakonu osnivaki ulog mora biti u novcu i minimalni iznos je 4%%% 3' U uporednim
pravima postoje i druge mogunosti 3asniji ulozi mogu biti i u naturi
+ored registracije prije poetka obavljanja djelatnosti drutvo mora prikupiti odgovarajue dozvole o
zadovoljavanju )igijenski), te)niki), ekoloki) i drugi) uslova
08. DIONIC3O DR7=9VOJA3BIONAR.3O DR7=9VO
Pojam dd
,o je
- pravno lice( drutvo kapitala ( osnovano osnivakim aktom jednog (onda je odluka) ili vie
lica (onda je ugovor),
-3eko 4%%564%%7
Str. 43
- da obavlja registrovanu djelatnost
- iji je osnovni kapital podjeljen na dionice (akcije # koje ne moraju imati istu nominalnu
vrijednost)
- gdje su zakonom utvreni organi upravljanja
- pri emu drutvo za svoje obaveze odgovara cjelokupnom imovinom,
- to znai da dioniari imaju ogranien poslovni rizik # samo ulog
*vaj tip drutva emituje vlastite dionice to jedino jo moe komoditno drutvo na akcije, ostala
drutva ne mogu emitovati dionice mogu i) kupovati
&ionice (vrijedonosni papiri) imaju trinu vrijednost 2ajnia nominalna vrijednost dionice kod nas je
$% 3' 3apital koji drutvo usisava od vie stotina ulagaa (kontributora) namjenjen je zavelike
poslovne podu)vate # investiranje
&rutvo je tako pravno postavljeno da dioniari operativno ne upravljaju kompanijom # pravno su
razdovjeni *bino nisu ni zaposleni, ali u manjem obimu to se ipak deava
3ara#teristi#e dd
- broj osnivaa # jedan ili vie
- *snovni kapital zakon odredio najnii u naem pravu ?%%%% 3' (PP uplaen u novcu) /a
finansijske institucije (banke, itd) on je mnogo vei
- osnovna glavnica podjeljena na dijelove # dionice 2ajnia nominalna vrijednost dionice kod
nas je $% 3'
- prenos akcija je slobodan,i po pravilu se vri na berzama, i drugim organizovanim tritima
kapitala, te neposrednim pogodbamaK /akon daje i mogunost neki) organienja *dlukom o
emisiji dionica koju odobrava komisija za dionice mogu se uvesti ogranienja o prenosu
dionica
- zakon izriito za)tijeva da se u akcionarskom drutvu organizuje upravljanje i voenje
poslova, formiraju organi upravljanja, kontrole i poslovodstva, bilo od lanova drutva ili na
profesionalnoj osnovi
- za svoje obaveze u prometu drutvo odgovara cjelokupnom svojom imovinom, ulagai snose
ogranien poslovni rizik, do visine svoji) ulogaK
- pored osnivakog akta, akcionarsko drutvo obavezno mora imati statut koji se deponuje kod
suda i dostavlja 3omisiji za vrijedonosne papire +rvi statut novoosnovanog drutva donosi
skuptina dioniara
08.1. Pra%$a priroda dd
+ravna teorija je jedinstvena u stavu da je && po svojoj pravnoj prirodi drutvo(institucija iz slijedei)
razloga"
- dioniari nisu ili ne moraju biti vezani za drutvo kao kod ostali) tipova
- zakonski minimum osnovnog kapitala je relativno visok
- uslovi i nain poveavanja ili smanjenja kapitala su zakonom regulisani
- emisija i prodaja dionica karakteristika je ovog drutva (kdd jo samo to ima)
- emisija dionica je pod strogom kontrolom nadlenog organa
- premjena vlasnika dionice ne utie na poslovanje drutva
- drutvo je obavezno imati statut
- drutvo je obavezno imati organe upravljanja, voenja i kontrole
08.2. Os$i%a$je DD
- *snivai # jedan ili vie lica (pravna ili fizika, domaa ili strana), lica koja kasnije kupe
dionice nisu osnivai ve ulagai
- *snivaki akt # odluka ako je jedno lice ili ugovor ako je vie lica Citni elementi osnivakog
akta su"
imena osnivaa
ukupan iznos osnovne glavnice
poveanje i smanjenje osnovne glavnice # upisani kapital
klase dionica, broj dionica i nominalne vrijednosti
mjesto vrijeme i rok upisa i uplate dionica
upute na prava i obaveze dioniara
procjenjenu vrijednost uloga u stvarima i pravima
-3eko 4%%564%%7
Str. 44
odredbe o osnivakoj skuptini,
uslove i nain podjele dobiti
rjeavanje sporova
- da bi se osnovalo && mora postojati odobrenje 3omisije za vrijedonosne papire
- Uplata # unoenje uloga ?%%%% 3'
- Upotrebna dozvola nije uslov za osnivanje nego za poetak obavljanja djelatnosti
NACINI O.NIVANJA DD
- simultano (istovremeno)
- sukcesivno (postupno)
08.3. .im!,ta$o os$i%a$je DD G isto%reme$o
- podrazumjeva da samo osnivai upisuju (izvre supskripciju) i uplauju sve dionice bez
upuivanja javnog poziva ,o je relativno ui krug osnivaa (u knjizi do 7% osnivaa)
- momentom potpisivanja odluke ili ugovora smatra se da su osnivai upisali (subskribovali)
dionice
- zatim se obavjetava 3omisija za vrijedonosne papire o upisu dionica
- 3od ovog osnivanja mora zakljuen ugovor za bankom # depozitorom # kod koje e se vriti
uplate dionica Canke mogu imati i promotivnu ulogu, kao i ulogu finansijskog savjetnika
- /akljuuje se ugovor sa registrom za vrijedonosne papire -ve dionice moraju biti uplaene, a
ostali ulozi u potpunosti uneseni
- banka dostavlja izvjetaj 3omisiji za vrijedonosne papire da su sve dionice uplaene ili ne
- na osnovu ega 3omisija za vrijedonosne papire izdaje rjeenje o uspjelom ili neuspjelom
osnivanju
- *drava se osnivaka skuptina
- +oslije osnivake skuptine drutvo se upisuje u registar emitenata kod komisije za
vrijedonosne papire i u registar drutava (kod kantonalnog suda) tek kada se dobije rijeenje
Pred$osti sim!,ta$o' os$i%a$ja dio$i6#o' dr!"t%a
- to je bre, jednostavnije i jeftinije
- koristi se pri osnivanju manji) i srednji) firmi
- kada za osnivanje i poetak rada drutva nije potreban veliki kapital
- ne podrazumjeva prisustvo javnosti (javnost je pri osnivanju iskljuena)
- upravljanje i voenje drutva je u krugu osnivaa
- ovako se formira 0zatvorena0 kompanija kontrolisana od ueg kruga lica
08.0. .!#cesi%$i +postepe$i- $a6i$ os$i%a$ja dr!"t%a
+odrazumjeva takvo osnivanje drutva gdje jedan dionica upisuju osnivai, a drugi dio ostala
zainteresovana lica na osnovu javnog poziva (ne moe se sve ponuditi publici pri osnivanju, a
kasnije moe)
+ostupak
- osnivai donose osnivaki akt
- upuuje se za)tjev 3omisiji za vrijedonosne papire, radi dobijanja odobrenja za objavljivanje
izvoda i javnog poziva
- uz za)tjev se dostavlja"
ugovor o osnivanju
nacrt statuta
prijedlog prospekta
i drugi potrebni akti
- 3omisija nakon prijema za)tjeva u roku od 5% dana po prijemu za)tjeva izdaje dozvolu za
emisiju dionica ili ako za)tjev ne ispunjava sve zakonom propisane elemente moe se odbiti
- +o dobijanju rjeenja objavljuje se javni poziv za upis i uplatu dionica
- -ubskripcija akcije vri se potpisivanjem pisane izjave koja se naziva upisnica
- +oslije uspjelog upisa odnosno rjeenja 3omisije za vrijedonosne papire o uspjelom spjelom
osnivanju
- *drava se osnivaka skuptina
- +oslije osnivake skuptine drutvo se upisuje u registar emitenata kod komisije za
vrijedonosne papire i u registar drutava (kod kantonalnog suda) tek kada se dobije rijeenje
-3eko 4%%564%%7
Str. 45
Prospe#t #od s!#seci%$o' os$i%a$ja dio$i6#o' dr!"t%a
Gavni poziv ukljuuje prospekt, koji predstavlja optu, generalnu ponudu, prijedlog za zakljuenje
ugovora -adri sve bitne elemente ugovora ijem je zakljuenju namjenjen"
- podatke o dionici (broj, nominalna vrijednost, prava, mjesto i vrijeme upisa, limitacije u
kupovini i prometu itd)
- pravnom statusu i vlasnitvu osnivaa
- djelatnosti kojom e se drutvo baviti
- izjavu osnivaa
/a tanost podataka u prospektu odgovaraju osnivai, odnosno lice odreeno ugovorm kao i lica koja
su sainila prospekt
7pis$ica #od os$i%a$ja DD
Upisnica je izjava o pri)vatanju uslova iz opte ponude U nju upisnik unosi broj, vrstu, klasu dionica,
iznos koji pristaje da plati do momenta registracije drutva, i dr Upisi se temelje na ovlatenjima
ponudioca (osnivaa) koja su sadrana u prospektu(ponudi
+onuda se u cjelosti pri)vata ili odbija, to znai da se mora potvrdno odgovoriti na sve elemente iz
ponude
+redajom potpisane izjave (upisnice) ovlatenom licu banke, kao zastupniku osnivaa, zakljuen je
ugovor o ortakluku izmeu osnivaa i upisnika dionica, ali sa drutvom nije zakljuen ugovor jer
drutvo jo nije upisano u registar *snivai odgovaraju solidarno neogranieno cjelokupnom svojom
imovinom do registracije drutva 9egistracijom drutva prestaje ortakluk, a preuzeta prava i obaveze
iz ortakog odnosa prelaze na registrovano drutvo *dgovornost osnivaa iz ortakog odnosa
prestaje ako osnivaka skutina u cjelosti pri)vati izvjetaj o osnivanju
3%a,i?i#o%a$o os$i%a$je DD
3valifikovano osnivanje nije poseban nain osnivanja drutva jer to moe biti i kod simultanog i kod
sukcesivnog naina osnivanja 3valifikovano osnivanje postoji onda kada osnivai ugovore da svi ili
neki od upisnika, umjesto novcem,svoje akcije plati ulogom u naturi (unoenjem
maina,postrojenja,opremeD) najvie do U osnovne glavnice
.!)s#ripcija dio$ica
,o je upis dionica
$ >ri se kod banke (depozitara) koju angauju osnivai .zmeu banke i osnivaa sklapa se
poseban ugovor o aranmanu Canka moe da preuzme" informisanje javnosti, obavljanje
radnji upisa akcija, promotivne aktivnosti, distribuciju dionica, a moe da preuzme obavezu da
upie preostale akcije koje ne budu upisane ime garantuje osnivanje drutva Canka za svoje
usluge naplauje proviziju, a kada upisije preostale dionice i posebnu proviziju (garantninu)
4 :ica koja upisuju dionice ispunjavaju upisnicu u nekoliko primjeraka, a najee u 5 ($ za
upisnika, a 4 za drutvo)
5 Upis se vri na mjestima i u vrijeme odreeno u javnom pozivu
7 Upis i uplata mogu biti okonani prije isteka roka i to u dva sluaja" kada je ukupan broj
dionica prije utvrenog roka i drugi sluaj kada osniva donese odluku o prekidu upisa to je
unaprijed utvreno ugovorom o osnivanju
? *snivai kod zatvorenog, a depozitar (banka) kod javne ponude dostavljaju pismeni izvjetaj
koji sadri broj upisani) i uplaeni) dionica 3omisiji za vrijedonosne papire
@ 3omisija donosi rjeenje kojim javnu ponudu proglaava uspjelom ili neuspjelom Gavna
ponuda je uspjela ako su" upisane sve ponuene akcije, kada je postupak prekinut na legalan
nain i kada je upisan manji broj akcija /akon ne dozvoljava upis i uplatu veeg broja akcija
nego to je ponueno ,akva javna ponuda je neuspjela
H 3omisija za vrijedonosno papire rjeenje dostavlja 9egistru vrijedonosni) papira Fbi; i
osnivaima
I *snivai su duni objaviti izvjetaj o uspjeloj emisiji (ukupan broj upisani) i uplaeni) dionica)
ili neuspjeloj emisiji (podatke o nainu i roku povrata izvreni) uplata)
J Upisane dionice sa uplatama evidentiraju se kod 9egistra vrijedonosni) papira
7P1A9A DIONIBA
Uplatu dionica vre lica koja su i) i upisala, lino ili putem zastupnika
Uplate se vre kod banke kod koje je i objavljen upis
-3eko 4%%564%%7
Str. 46
<eneralno je pravilo da se akcije moraju otkupiti u cjelini i od svakog upisnika u roku ili rokovima koji
su odreeni osnivakim aktom, a kod javnog upisa prema prospektu i javnom pozivu &o odravanja
osnivake skuptine mora biti uplaen iznos koji je unaprijed utvren i objavljen, a koji ne smije biti
ispod minimalnog iznosa osnovne glavnice (?%%%% 3')
2a izvrene uplate do registracije banka izdaje potvrde, a poslije registracije ako se uplate vre u
ratama dioniarima se mogu izdati privremene akcije (privremene dionice)
&ionice se uplauju u ulozima koji mogu biti u novcu, stvarima i pravima Uloge u uslugama na
zakon ne dozvoljava
Ulog u novcu uplauje se u domaem gotovom novcu ili efektivnim sredstvima plaanja (ek,
mjenica) Ulozi u novcu moraju iznositi najmanje $67 osnovne glavnice
Ulozi u stvarima moraju u cjelosti biti uneseni do registracije drutva
Ulozi mogu biti i u pravima (pravo na patent, ig, firmu, model, itd
O.9A1A PRAVI1A O 7P1A9I +O937P7- DIONIBA
$ Uplata novani) uloga vri se na privremeni raun za deponovanje uplata jer drutvo jo nije
osnovano *vim sredstvima do registracije niko ne moe raspolagati 2akon upisa kapital se
stavlja na vlastiti raun drutva i sa njim mogu raspolagati lica ili lice ovlateno od osnivake
skuptine
4 =ko upisnici akcija ne uplate, odnosno ne unesu svoje uloge ili dio uloga u roku ili zakasne,
plaaju prema ugovoru" kamatu, ugovorenu kaznu, odgovaraju za prouzrokovanje tete
Ukoliko drutvo nije osnovano oni odgovarju osnivaima, a ukoliko je drutvo osnovano oni su
odgovorni drutvu
5 U postupku osnivanja dionikog drutva dionice se ne mogu prodavati ispod nominalne
vrijednosti .sto tako svaka naredna emisija se ne moe prodavati ispod nominalne vrijednosti,
dok 0druga ruka0 i sve naredne, odnosno kupljene dionice se mogu prodavati ispod i iznad
nominalne vrijednosti
7 =ko zakon i ugovor o osnivanju predviaju akcionaru se moe odgoditi uplata ili unoenje
uloga, ali se ne moe osloboditi te obaveze
? =ko se akcije prodaju iznad nominalne vrijednosti tada upisnik akcija plaa taj iznos, aggio
>rijednost aggio ne ulazi u osnovnu glavnicu drutva
@ =ktom o osnivanju mogu se predvidjeti dodatne uplate koje ne ulaze u osnovnu glavnicu
O.NIVAC3A .37P=9INA DD
*snivai su duni sazvati osnivaku skuptinu u roku od @% dana od prijema rjeenja 3>+ kojom se
utvruje da je emisija uspjela Ukoliko se ne sazove smatra se da upis dionica nije uspio (l $$J)
*snivaka skuptina moe punovano da radi i donosi odluke ako joj prisustvuje onaj broj upisnika
akcija koji reprezentuje najmanje ?%S upisane osnovne glavnice Ukoliko ne postoji kvorum pa se
skupina ponovo sazove u roku veem od $? a manje od 5% dana i tada je dovoljna zastupljenost od
$65 ukupni) dionica sa pravom glasa (l$4%)
+rije odravanja skuptine osnivai su duni upisnicima omoguiti razgledanje"
- statuta
- izvjetaja o upisu i uplati dionica
- izvjetaja o trokovima osnivanja drutva
- i ostala dokumenta vezana za osnivanje drutva
2a skuptini se bira predsjednik, lica koja verifikuju mandate prisutni) i zapisniar
*snivaka skuptina"
- utvruje da je osnovna glavnica upisana i uplaena u skladu sa ugovorom o osnivanju i
prospektom
- usvaja izvjetaj o procjenjenim ulozima u naturi
- usvaja izvjetaj o trokovima osnivanja drutva
- donosi statut iji je nacrt dostavljen 3omisiji za vrijedonosne papire
- bira upravni i nadzorni odbor
=ko skuptina usvoji predloene dokumente tada se mogu preduzeti radnje za upis drutva u sudski
registar, u protivnom ide se na provjeru svi) dokumenata
.9A979 DIONIC3O: DR7=9VA
/a razliku od drutva personalnog tipa && obavezno ima statut +rvi statut donosi osnivaka
skuptina .ako ga donosi osnivaka skuptina on nije uslov za upis drutva u sudski registar to nije
logino -tatut se deponuje kod suda u roku od $? dana po odravanju skuptine 3asnije izmjene i
-3eko 4%%564%%7
Str. 47
dopune statuta se takoe dostavljaju sudu Uz statut bilo bi potrebno sudu dostaviti i dokaz da je on
usvojen na vjerodostojan nain
U sluaju kolizije statuta sa ugovorom o osnivanju prednost se daje statutu
+rema zakonu obavezan sadraj statuta je"
- firma, sjedite i djelatnost drutva
- iznos osnovne glavnice, uloge, te nji)ova uplata i unoenje
- dionice # vrste, klase i serije
- prava pojedini) kategorija dioniara
- prioritete
- limitaciju u prenosu dionica
- poveanje i smanjenje osnovne glavnice
- nain i rokove objavljivanja javnog poziva za upis i uplatu dionica
- posljedice zakanjenja i proputanja uplate
- podjelu dobiti i dividende
- itd
-tatut obino sadri i neke fakultativne elemente"
- upravljanje poslovanjem,
- zabranu konkurencije
- lojalnodst drutvu
- poslovna tajna
- itd
A3BIJE +DIONIBE-
Pojam dio$ice
=kcija ili dionica je )artija od vrijednosti iji izdavalac moe da bude && ili 3&& U pravnoj literaturi
susreemo tri osnovna znaenja pojma akcija a to su"
- dionica je nedjeljivi dio osnovnog kapitala (jedinica) # nijedan drugi papir to nije :ice koje je
uplatilo jednu ili vie akcija u drutvu sa tim dijelom uestvuje u imovinskim interesima
drutva
- &ionica je papir koji daje lanska prava, to znai da ima prava i obaveze lana, zato se za
dionicu kae da je to korporativni papir 8lanska prava daju samo one dionice koje nose pravo
glasa (obine dionice) # votirajue +rava koja nose dionice su" imovinska prava, pravo na
upravljanje i druga prava suglsana statutu drutva
- &ionica je vrijedonosni papir i to investicioni, koji moe biti predstavljen pisanom ispravom ili
elektronskim zapisom
Pra%$e #ara#teristi#e dio$ica
$ .zdavalac dionica moe biti iskljuivo && ili 3&& kada je upisano u sudski registar /a
izdavanje dionica potrebna je saglasnost 3omisije za vrijedonosne papire
4 &ionica je dugoroni investicioni papir iji je cilj akumulacija kapitala # ne izdaje se na
odreeno vrijeme nego sve dok kompanija postoji +rikupljeni kapital treba da se koristi za
investicije
5 to je masovan papir # izdaje se u velik koliinama i serijama
7 to je berzanski papir # to znai da moe imati berzansku kotaciju (dionice odreeni)
kompanija ukoliko ispunjavaju stroge kriterije berze)
? &ionica je vrijedonosni papir koji nosi varijabilni pri)od (dividendu, superdividendu), za razliku
od obveznice koja nosi fiksni pri)od
@ &ionice iz prve ruke se ne mogu prodavati ispod nominalne vrijednosti, dok druga i sve ostale
ruke imaju trinu vrijednost koja se obino razlikuje od nominalne
H ,o je prenosiv papir ( moe se vriti prodaja, zamjena, poklanjati, zalagati itd /akon
dozvoljava mogunost ogranienja prenosa, to odobrava 3omisija za vrij +apire
I &ionica je zamjenjljiva )artija od vrijednosti # kupcu dionice je svejedno koju e dionicu dobiti
(seriju i kontrolni broj) ako daje ista prava
J =kcije iste klase mogu se spajati i djeliti (o emu odluku donosi skuptina) &ionice manje
nominalne vrijednosti spajaju se u dionicu vee nominalne vrijednosti -uprotna radnja je
dijeljenje &ijeljenje se primjenjuje kad trina vrijednost dionice dostigne toliku vrijednost da
nije dostupna veem broju kupaca
-3eko 4%%564%%7
Str. 48
$% &ionica je nedjeljiva )artija od vrijednosti (misli se na prava iz dionica na vie lica # da jedno
vri upravljaka, a drugo imovinska # ovlasti se jedno lice kod naslijea)
PRAVNI I@VORI VRIJEDONO.NIH PAPIRA
$ /akon o vrijedonosnim papirima ( koji se odnosi na dionicu, obveznicu, certifikat (dui od $
godine) >rijedonosni papir je isprava ili elektronski zapis bez koga se prava iz tog papira ne
mogu ostvariti niti prenositi * dionicama evidenciju vodi 9egistar vrijedonosni) papira i samo
je njegov izvjetaj mjerodavan
4 /akon o mjenici
5 /akon o eku
7 /akon o obligacionim odnosima
Fit$i sastojci dio$ice
&ionice se vode na raunu vlasnika kod registra koji vlasniku izdaje certifikat 1ertifikat sadri"
- ime i prezime odnosno naziv vlasnika rauna
- naziv, sjedite i adresu emitenta
- klasu, broj i nominalnu vrijednost dionica
Citni sastojci dionice su"
$ oznaka da se radi o dionici
4 oznaka klase, redni broj emisije, serijski broj
5 firma i sjedite emitenta
7 2ominalna vrijednost dionice
? Firma, odnosno ime i prebivalite vlasnika dionice
@ datum sticanja dionice
H 'jesto i datum izdavanja dionice
I drugi elementi utvreni odlukom o emisiji
OFAVE@E I PRAVA DIONICARA
-vojstvo akcionara se stie upisom u knjigu dioniara, a kod nas upisom u registru dionica emitenata
+ostoje razliite dionice koje nose razliita prava i obaveze za dioniare odnosno za drutvo"
- standardna prava i obaveze # koje imaju svaki dioniar bez obzira na vrstu i klasu dionice
koje ima ili koju je upisao (redovne dionice)
- iznad standardni) # povlatene (prioritetne, prefercijalne) dionice
- ispod standardni) # dividendne dionice # imaju pravo samo na dividendu
.ta$dard$e o)a%eze dio$i6ara s!
$ uplata cijelog iznosa nominalne vrijednosti akcije na nain kako je utvreno ugovorom o
osnivanju ili odlukom o emisiji dionica
4 unoenje uloga u cjelosti u stvarima i pravima prije upisa drutva u registar
5 prijava sticanja vlasnitva na akcijama registar vrijedonosni) papira
7 +ri)vatanje konverzije, denominacije, spajanje ili podjelu dionica
? 8uvanje poslovne tajne informicaja koje su oznaene kao povjerljive
.ta$dard$a pra%a dioniara mogu biti upravljaka i imovinska
Upravljaka prava dioniara su"
$ pravo glasa # po principu $ dionica $ glas # dionice iste klase glase na istu nominalnu
vrijednost i nose isto glasova
4 uee u radu i odluivanju skuptine # lino ili putem punopmonika
5 pravo predlaganja kandidata u upravni i nadzorni odbor i pravo da bude izabran
7 informisanje o radu i poslovanju drutva
? uvid u isprave i dokumenta drutva o poslovanju
@ pobijanje odluka skuptine drutva
H sticanje certifikata na dionice u vlasnitvu koje su evidentirane kod registra vrijedonosni)
papira
.movinska prava dioniara su"
- pravo na dividendu
- pravo na podjelu ostatka steajne i likvidacione mase
- pravo pree kupovine
-3eko 4%%564%%7
Str. 49
+rioritetna prava dioniara # imaju dioniari koji posjeduju povlatene dionice (kumulativne ili
participativne)"
$ prvenstvo u naplati dividende
4 prvenstvo u naplati iznosa iz ostatka steajne ili likvidacione mase
5 prvenstvo u naplati kumulirani), a neisplaeni) dividendi
7 pravo na superdividendu (participativne dionice)
? pravo pree kupovine
@ pravo konverzije obini) u prioritetne dionice
+ravni osnov za sticanje prioritetni) prava moe biti"
- postojanje ve zasnovanog akcionarskog odnosa izmeu drutva i lica
- status kupca akcija
- dd ima za cilj da plasira dionice sa tim pravima odreenoj kategoriji kupaca
+refercionalne dionice preferiraju imovinska prava dok je na skuptini svi) dioniara nji)ovo pravo
ogranieno 'ogu odluivati samo o nekim pitanjima"
- promjeni statuta
- emisiji dionica nove klase
- kod smanjenja osnovnog kapitala
- kod promjene oblika drutva
Dio$ice za zapos,e$e G imaju ista prava kao obine *bino se prodaju zaposlenim kada kompanija
doe u teku situaciju +oveavaju motivisanost zaposleni) i slue za rjeavanje penzionog plana
zaposleni) 3ompanija ima obavezu da otkupi ove dionice kada oni pou u penziju
EMI.IJA DIONIBA
+ostoje dvije vrste emisije dionica i to"
- javna ponuda # ponuda na osnovu javnog poziva za upis i uplatu akcija upuena iroj
anonimnoj publici *bjavljuje se u -l 2ovinama Fbi; i u najmanje jednom domaem
dnevnom listu
- zatvorena prodaja # prodaja unaprijed odreenom kupcu ili grupi od najvie 7% ljudi
.zbor emisije vri emitent zavisno od ciljeva koje eli postii
!misija dionica ukljuuje
$ donoenje odluke o emisiji # donosi skuptina
4 odobrenje 3omisije za >+ kod javne ponude, a kod zatvorene ponude 3omisija se
obavjetava
5 zakljuivanje ugovora izmeu emitenta i registra vrijedonosni) papira
7 zakljuivanje ugovora izmeu emitenta i banke (depozitara)
? otvaranje privremenog rauna za deponovanje uplata prilikom kupovine dionica
@ objavljivanje prospekta i javnog poziva za upis i uplatu akcija # kod javnog poziva
H objavljivanje rezultata javne ponude
I upis dionica u registar emitenata kod 3omisije za >+ i na raun kupca kod registra >+
Od,!#a o emisiji dio$ica # donosi je skuptina dioniara, a kod osnivanja ugovor o osnivanju ujedno
predstavlja i odluku /akonom su odreeni obavezni elementi odluke"
$ naziv, sjedite i oznaku emitenta u registru kod 3omisije za >+
4 naziv organa koji je odluku donio i datum
5 oznaka da se radio o dionicama i klasa dionica
7 redni broj emisije i ukupan broj emitovani) dionica iste klase
? broj i nominalna vrijednost dionica
@ prava koja sadri dionica
H nain prodaje
I vrijeme i mjesto poetka i zavretka upisa i uplate dionica
31A.E DIONIBA
- obine ili redovne dionice
- preferencijalne, odnosno prioritetne dionice # limitirana emisija do $65 osnovne glavnice
preferencijalne kumulativne i preferencijalne nekumulativne
-3eko 4%%564%%7
Str. 50
preferencijalne participativne (ograniene do ?%S osn glavnice) i preferencijalne
neparticipativne
- dividendne ili dionice bez prava glasa (imaju poloaj skoro kao tedie # povean poslovni
rizik)
- dionice za zaposlene ili radnike dionice
VR.9E DIONIBA
+rema nainu odreivanja evidentirane vrijednosti dionica postoje
- dionice sa nominalnom vrijednou # sadri upisani novani iznos na koji glasi ( npr ?% 3',
$%% 3') &ionice ne moraju imati iste nominalne vrijednosti pa ni u okviru iste klase
- kvotne dionice # ne sadre upisanu nominalnu novanu vrijednost nego upisan iznos uea
te dionice u osnovnoj glavnici ($6$%%%%%) 2isu mnogo rairene jer jedan broj berzi ne
dozvoljava zvaninu kotaciju ovi) dionica, vei su porezi kod prometa itd
+rema vrsti uloga dionice se dijele"
- gotovinske # koje se otkupljuju uplaivanjem novca (u domaoj ili stranoj valuti)
- naturalne # stiu se unoenjem uloga u naturi (stvarima ili pravima) 3od osnivanja na zakon
ne dozvoljava da ulozi u cjelosti budu u naturi nego najvie H?S od osnovne glavnice
Promet dio$ica
+romet dionica obu)vata"
$ kupovinu, prodaju i davanje u zalog dionicaK
4 konverziju K i
5 spajanje i podjelu
3upovina dionica moe se vriti putem tender ponude # dirktne pismene ponude kupca vlasnicima
dionica *snovne karakteristike tender ponude su"
$ prijavljuju se 3omisijiK
4 3omisija utvruje uslova davanja,objavljivanja i provoenja tender ponudeK
5 zakonom odreen sadraj tender ponudeKi
7 javno objavljivanje
3onverzija, denominacija, spajanje i pripajanje se vri na osnovu odluke emitenta i uz odobrenje
3omisije +ropise o tome donosi 3omisija, a ove operacije se vre na troak emitenta
3onverzija akcija predstavlja povlaenje svi) akcija jedne klase i nji)ovu zamjenu novim akcijama
druge klase
&enominacija je povlaenje svi) dionica jedne nominalne vrijednosti i nji)ova zamjena jednakim
brojem novi) dionica iste klase, uz srazmjerno V nominalne vrijednosti (dionice od $%%3'
zamjenjeno sa dionicama od J%3')
-pajanje je zamjena vie postojei) za jednu novu, iste klase sa veom nominalnom vrijednou, a
podjela je suprotna ovome (5 N ?% spojena u $ od $?% i obratno)

Po%e/a$je os$o%$e ',a%$ice
$ po%e/a$je os$o%$e ',a%$ice $o%im !,ozima je standardni nain poveanja osnovnog
kapitala *dluku o poveanju osnovne glavnice, emitovanjem novi) akcija po osnovu novi)
uloga, donosi skuptina drutva veinom glasova koja je odreena zakonom i statutom
*bino se trai da za odluku glasaju oni koji predstavljaju najmanje 567 osnovnog kapitala
zastupljenog u skuptini
4 !s,o%$o po%e/a$je os$o%$e ',a%$ice se obavlja iskljuivo radi zadovoljenja odreeni)
ciljeva, koji su najee zakonom odreeni ,i ciljevi mogu biti" ostvarivanje prava imalaca
konvertibilni) obveznica, ostvarivanje prioritetni) prava akcionara kod kupovine novi) akcija,
D*dluku o uslovnom poveanju osnovne glavnice takoe donosi skuptina 567 predstavnika
osnovne glavnice
5 po%e/a$je os$o%$e ',a%$ice po os$o%! odo)re$o' #apita,a je pojednostavljen nain
poveanja osnovnog kapitala *dluku donosi nadzorni odbor drutva na osnovu ovlatenja iz
statuta ili odluke skuptine .znos do kojeg se moe poveati osnovna glavnica je unaprijed
odreen, poveanje treba izvriti najkasnije u roku od ? godina od osnivanja drutva,
poveanje moe biti najvie do $64 iznosa osnovne glavnice koji je postojao u trenutku
donoenja statuta, odnosno odluke skuptine
7 po%e/a$je os$o%$e ',a%$ice iz #apita,a dr!"t%a +#apita,$e do)iti* rezer%i*
$eraspore5e$e do)iti- je specifian nain poveanja u pogledu izvora iz koji) se vri ,i
izvori su kapitalna dobit drutva, njegove rezerve i zadrana, a nerasporeena dobit,aj
kapital drutva se AprebacujeB u pravni reim osnovne glavnice &a bi se poveanje moglo
-3eko 4%%564%%7
Str. 51
vriti iz rezervi, sam zakon predvia koji to najmanji iznos rezerve moraju da dostignu (npr
$6$% ili $64% vrijednosti osnovnog kapitala), te da drutvo nije poslovalo sa gubitkom *dluci
skuptine pred)ode finansijski izvjetaji o poslovanju, te raun dobitka i gubitka
.ma$je$je +red!#cija- os$o%$e ',a%$ice
+rilikom smanjenja osnovnog kapitala
( on se ne moe smanjiti ispod zakonskog minimuma ?%%%%3'
( -manjenje osnovne glavnice upisuje se u sudki registar
( prvo se vri povlaenje vlastiti) dionica koje drutvo dri
( zatim odustajanje od emisije dionica koje nisu u cijelosti uplaene
( smanjenje nominalne vrijednosti ili otkupom i povlaenjem dionica (l $H?)
+ostoji vie vrsta smanjenja osnovnog kapitala"
$ 9edovno smanjenje osnovne glavnice # odluku donosi skuptina, vri se operacijom
povlaenja ili denominacije dionica &rutvo javno objavljuje odluku uz poziv povjeriocima da
prijave dospjela i nedospjela potraivanja &rutvo mora izvriti isplatu dopsjeli) potraivanja,
a za nedospjela pruiti odgovarajue garancije inae sud nee dozvoliti upis smanjenja
osnovne glavnice (+rvo se povlae sopstvene akcije)
4 +ojednostavljeno smanjenje osnovne glavnice # vri se u svr)u pokrivanja gubitka ili prenosa
kapitala u rezerve drutva
5 -manjenje osnovne glavnice povlaenjem akcija # prinudno smanjenje (samo ako je u statutu
takva naredba upisana 0prinudno smanjenje0) *dluku o smanjenju donosi skuptina ili
nadzorni odbor ako ta ovlatenja ima u statutu
.9IBANJE .OP.9VENIH A3BIJA
&& moe stei sopstvene dionice ukupno najvie do $%S osnovne glavnice Uslovi sticanja i
raspolaganja njima utvreni su statutom
-opstvene akcije se mogu stei direktno ili indirektno preko trei) lica +ravila su slijedea"
- drutvo ne moe biti subskribijent svoji) akcija,
- akcije se moraju uplatiti u cijelosti
- plaanje se vri iz dobiti ili kapitalom iznad zakonske rezerve
- drutvo mora otuiti sopstvene akcije u odreenim rokovima (od $ # 5 godine) u protivnom i)
mora povui
- iz sopstveni) akcija drutvu ne pripadaju ni imovinska ni upravljaka prava
/akon precizira uslove kada se mogu stei sopstvene akcije"
- kada se akcije ele ponuditi zaposlenim
- kada se akcije stiu besplatno ili je potraivanje nenaplativo
- u sluaju pravnog sljedbenitva
- radi otklanjanja tete koja neposredno postoji
- itd
PRE.9ANA3 C1AN.9VA 7 DIONIC3OM DR7=9V7
=kcije koje su registrovane kod 3omisije za vr papire su reprezent lanstva u drutvu U nekim
pravima lanstvo u drutvu se stie samo posjedovanjem akcija koje daju pravo glasa +romet akcija
je slobodan 8lanstvo u drutvu moe prestati u slijedeim sluajevima"
- kada akcionar pravnim poslom proda ili prenese na drugog subjekta sve akcije koje ima u
jednom drutvu
- smru lana ako je u pitanju fiziko lice, novi lan postaje nasljednik
- usljed steaja ili likvidacije ako je u pitanju pravno lice
+oto ovo drutvo nije personalnog tipa ne primjenjuje se prestanak lanstva iskljuenjem iz drutva
Cez obzira po kom osnovu doe do prestanka lanstva nije potrebna nikakva odluka dionikog
drutva
PROMJENA OF1I3A DIONIC3O: DR7=9VA
&o promjene oblika && moe doi usljed"
- volje akcionara (
- kada osnovna glavnica padne ispod zakonskog minimuma a ne postoji odluka da e biti
namirena u nekom kraem razumnom roku, tada je promjena oblika drutva obavezna
. u jednom i u drugom sluaju potrebna je odluka skuptine i to
-3eko 4%%564%%7
Str. 52
$ ako se drutvo transformie u doo # odluka skuptine ne mora biti jednoglasna, dovoljne su
465, jer lanovi drutva ne preuzimaju veu linu odgovornost
4 ako se drutvo transformie u dno, kd ili kdd tada je potrebna saglasnog svakog lana drutva
koji u novom drutvu preuzima pojaanu odgovornost (odgovornost cjelokupnom imovinom)
8lanovi drutva koji se izjasne protiv promjene oblika dd oni imaju pravo za)tjevati pravinu naknadu
dionica koje su posjedovali
+ravila kod promjene oblika dd su slijedea"
$ ne dolazi do likvidacije imovine ranijeg drutva
4 na novi oblik drutva prelaze sva dotadanja prava i obaveze ranijeg dd, odnosno novo
drutvo postaje njegov pravni sljednik
5 odravaju se sva steena prava povjerilaca ranijeg dd
7 promjena oblika povlai zakljuivanje novog ugovora, promjenu statuta i upis novog drutva u
sudski registar
PRE.9ANA3 DD
&& moe prestati u slijedeim sluajevima"
$ steajem ili likvidacijom # ako su ispunjeni uslovi >ri se likvidacija imovine suglasno /akonu
o steaju i likvidaciji
4 statusnom promjenom # spajanje, fuzija, cijepanje, ( ne dolazi do likvidacije imovine
5 transformacijom u drugi tip drutva # ne dolazi do likvidacije imovine
7 dobrovoljnom likvidacijom # primjenjuju se pravila o likvidaciji
? +rotekom vremena za koje je osnovano # primjenjuju se pravila o likvidaciji
7PRAV1JANJE DD
U svijetu postoje tri tipa upravljanja &&
$ anglo(ameriki
4 njemaki
5 Gapanski
Upravljanje && vre ulagai kapitala, investitori 2ajvii organ vlasti u && je skuptina
.37P=9INA DD
- je obavezan organ drutva
- ona je organ svi) dioniara jer mogu uestovati u njenom radu
- odluke donose dioniari vlasnici dionica sa pravom glasa
- nadlenost, funkcionisanje i doluivanje skuptine je u granicama zakona i statuta
-kuptine u dionikom drutvu prema nainu sazivanja dijele na"
- generalnu, a u naem pravu osnivaku # prilikom osnivanja drutva
- redovna koja se saziva najmanje jednom godinje od strane upravnog6nadzornog odbora
- vanrednu ( koju mogu sazvati i dioniari koji imaju $%S dionica u drutu (l 477)
-astav skuptine ine svi dioniari *snov lanstva jeste uloeni kapital &okaz za uee u radu
skuptine jeste izvod sa vlastitog rauna dioniara koji on ima kod registra vrijedonosni) papira
&ioniar moe u radu skuptine uestovati lino ili preko punomonika
/a funkcionisanje skuptine relevantna su slijedea pitanja"
$ sazivanje
4 obavjetavanje o dnevnom redu, mjestu i vremenu odravanja
5 kvorum rada i odluivanja
-azivanje skuptine dd vri
- po pravilu nadzorni (upravni) odbor
- u zakonom predvienim sluajevima i organ revizije, sud ili likvidacioni upravnik
- akcionari koji predstavljaju najmanje $%S dionica u drutvu putem nadzornog odbora, a
potom neposredno ukoliko nadzorni odbor u roku od 5% dana ne sazove skuptinu ili
skuptina nije sazvana po proteku ? mjeseci poslovne godine a koja treba da usvoji finansijski
izvjetaj (l 477)
*bavjetavanje lanova dd o dnevnom redu, mjestu i vremenu odravanja skuptine oglaava se
najmanje jedanput u dnevnom listu i to najkasnije 5% dana prije odravanja skuptine &ioniari se i na
druge naine mogu obavjestiti (potom, e(mailom, faNom itd) *bavjetenje mora da sadri sve take
dnevnog reda, jer one koje nisu objavljene ne mogu biti predmet odluivanja &opuna dnevnog reda
se moraju pismeno dostaviti najkasnije I dana prije odravanja skuptine
/a rad i odluivanje skuptine potrebna je prisutnost akcionara koji predstavljaju vie od ?%S akcija
sa pravom glasa za osnivaku skuptinu, a za redovnu dovoljno je i vie od 5%S (l 47?) +oslije
-3eko 4%%564%%7
Str. 53
ponovnog sazivanja koje se vri u roku ne manjem od $? i ne viem od 5% dana za odluivanje
skutine dovoljno je vie od 5%S (osnivaka) odnosno vie od $%S zastupljenosti dionica sa pravom
glasa <lasanje u skuptini vri se putem glasaki) listia 0za0 ili 0protiv0 za svako pitanje <lasaki
listii sadre firmu ili ime akcionara i broj glasova kojima raspolae Ukoliko postoji isti broj glasova i
za i protiv prednost se daje tamo gdje je predsjedavajui /a neka pitanja je potrebna 465 saglasnost
2adlenost skuptine dd se dijeli na" zakonsku i statutarnu /akonska nadlenost obu)vata
odluivanje o slijedeim pitanjima"
$ statutu i njegovim izmjenama i dopunama
4 poveanju i smanjenju osnovne glavnice
5 emisiji dionica
7 godinjem finansijskom izvjetaju
? raspodjeli dobiti
@ pokriu gubitka
H spajanju sa drugim drutvima
I prestanku ili podjeli drutva
J promjeni oblika drutva
$% izboru irazrjeenju lanova nadzornog odbora
$$ izboru lica i organa za reviziju
$4 i dr pitanja
Gedno od najaktuelniji) pitanja u uporednim pravima je zatita manjine (mali) dioniara) =ko je
dioniar na skuptini glasao protiv odluke, a ona je usvojena on ima pravo u roku od 5% dana od dana
odravanja skuptine podnijeti za)tjev da drutvo otkupi njegove akcije po prosjenoj trinojn cijeni
koja je bila posljednjeg mjesec
-tatutarna nadlenost odreena je voljom same skuptine ne dirajui samostalne zakonske
nadlenosti drugi) organa (nadzornog odbora , direktora)
NAD@ORNI ODFOR DD
U uporednim pravima postoji"
( jednostepeni ili jednoslojni model u kojem skuptina bira jedan organ (nadzorni odbor, odbor
direktora) i
( dbostepeni ili dvoslojni model gdje postoje dva odbora (i nadzorni i upravni # karakteristian za
njemako pravo)
U naem pravu uporedo egzistiraju i jedan i drugi U prvom se on naziva nadzorni odbor, a u drugom
upravni odbor u kojem postoji i nadzorni odbor
2adzorni odbor je"
$ obavezan, samostalan i nezavisan organ drutva
4 iji lanovi moraju imati odgovarajua struna i profesionalna znanja i iskustva
5 kojeg bira i razrjeava skuptina
7 a koji upravlja drutvom izmeu dva zasjedanja skuptine,
? meritorno odluuje iz domena upravljanja i strategijskog poslovanja
@ koji je pod kontrolom skuptine
H a koji kontrolie rad direktora, odnosno uprave
/akonom je predvien minimalan broj lanova, a esto i maksimalan broj lanova 2adzorni odbor
mora imati najmanje predsjednika i dva lana +redsjednik i lanovi nadzornog odbora evidentiraju se
kod 3omisije za vr papire U nadzorni odbor moe biti izabrano lice iz reda akcionara i lica iz reda
strunjaka koji nisu akcionari ukoliko ne postoji konflikt interesa 8lan nadzornog odbora ne moe biti"
( direktor drutva,
( lan nekog drugog uticajnog organa,
( direktor drugog drutva,
( lice osuivano za krivina djela protiv imovine ili mu je izreena mjera zabrane ove dunosti
( lice starije od H% godina (l 4@%)
3andidate za lanove nadzornog odbora moe predloiti akcionar ili grupa koja ima najmanje ?S
akcija sa pravom glasa 8lanovi nadzornog odbora se biraju glasanjem kada svi predloeni kandidati
dostave pismene izjave da se pri)vataju ove dunosti
'andat nadzornog odbora je razliito odreen" $ ili 7 godine ili je to preputeno statutu 'andat lana
nadzornog odbora prestaje istekom, a moe i u drugim sluajevima kao to su" ostavkom, odlukom
skuptine, smru ili gubitkom poslovne sposobnosti, razrjeenjem cijelog nadzornog odbora
-3eko 4%%564%%7
Str. 54
2adzorni odbor zasjeda najmanje $ u 5 mjeseca 2adzorni odbor donosi odluke natpolovinom
veinom ukupnog broja lanova ukljuujui i predsjednika +oslovi nadzornog odbora su"
$ nadzire poslovanje drutva
4 nadzire rad direktora
5 usvaja izvetaj direktora po polugodinjem i godinjem obraunu
7 podnosi skuptini godinji izvjetaj o poslovanju drutva
? imenuje i razrjeava direktora
@ predlae raspodjelu i nain upotrebe dobiti i nain pokrivanja drutva
H saziva skuptinu drutva
I donosi opte pravne akte osim statuta i akta direktora
J i dr
8lanovi nadzornog odbora solidarno odgovarju za neizvrenje svoji) obaveza, a moe se utvrditi i
pojedinana odgovornost
DIRE39OR +7PRAVA- DD
*pte je pravilo da u && pored skuptine i nadzornog odbora postoji lice ili lica koja vre funkciju
operativnog voenja drutva # organ upravljanja 'anja drutva mogu imati jedno lice kao direktora
drutva, doke vea drutva obino imaju menadment (kolegij direktora, poslovodni organ) meu
kojima jedno lice vri funkciju generalnog direktora
&irektor, generalni direktor ili uprava drutva jeste"
- obavezan, samostalan i nezavisan organ
- imenovan na odreeno vrijeme od organa upravljanja
- koji organizuje rad,
- rukovodi poslovanjem,
- zastupa i predstavlja drutvo i
- odgovara za zakonitost poslovanja drutva
+ravna obiljeja direktora (uprave) dd su"
$ obavezan je organ na temelju zakona
4 formira se na individualnoj ili kolektivnoj osnovi (ako je kolektivan najmanje 5 lana)
5 imenuje ga nadzorni odbor
7 imenuje se na odreeno vrijeme utvreno zakonom ili statutom (obino 7g)
? pod kontrolom je nadzornog odbora
@ zakonska dunost mu je da organizuje rad, rukovodi poslovanjem, zastupa i predstavlja
drutvo i da odgovara za zakonitost rada drutva
/akonski djelokrug poslova direktora && je"
$ organizuje rad u drutvu
4 rukovodi poslovanjem drutva
5 donosi pravna akta koja se odnose na organizovanje rada drutva
7 izvrava odluke skuptine i nadzornog odbora
? zastupa i predstavlja drutvo
@ rjeava pitanja zaposleni) u okviru zakona i statuta
H odgovara za zakonitost rada drutva i preduzima mjere radi zatite zakonitosti
I odluuje o svim pitanjima koja nisu u nadlenosti skuptine i nadzornog odbora
*n je obavezan prisustvovati sjednicama nadzornog odbora i davati podatke i informacije koje zatrai
nadzorni odbor kao i druga pozvana (ovlatena) lica
&irektor moe biti lice koje ispunjava slijedee uslove"
- da mu nije izreene mjera zabrane vrenja ove funkcije
- da nije osuivan za odreena krivina dijela
- da nije lan nadzornog odbora
- da nije lice kod kojeg postoji konflikt interesa
- i dr uslovi koji se mogu proiriti statutom
+restanak mandata direktora moe biti u slijedeim situacijama"
- istekom mandata
- opozivom
- prouzrokovanjem tete
- smru ili gubitkom poslovne sposobnost
- ostavkom
*dgovornosti direktora"
- imovinska
-3eko 4%%564%%7
Str. 55
- krivina dogovornost za krivina djela (poreska utaja, prouzrokovanje steaja, zakljuivanje
tetni) ugovora itd) i privredne prestupe
ODFOR @A REVI@IJ7
-a ciljem zatite interesa akcionara, ulagaa i povjerilaca, kao i drutva u cjelini, organizuje se vrenje
kontrole u drutvima i nad drutvima /ato se kontrola organizuje u samom drutvu, a isto tako
kontrolu organizuje i drava 3ontrola se moe organizovati na dva naina"
- da to vri od skuptine posebno izabran organ koji se formira na nain odreen zakonom i
statutom ili
- vrenje kontrole moe se povjeriti strunoj, profesionalnoj organizaciji (vanjskim licima)
&akle kontrola moe biti stalna funkcija ili povremena funkcija od sluaja do sluaja
+rema naem pravu *dbor za reviziju moe se definisati kao"
- obavezan, stalan i kolektivan organ drutva
- koji vri finansijsku kontrolu poslovanja drutva
- a bira ga skuptina
+ravne karakteristike odbora za reviziju"
- poseban, obavezan, samostalan i nezavisan organ
- vri finansijsku kontrolu poslovanja drutva, te zakonitost i urednost voenja poslovni) knjiga
- to je kolektivan organ (najmanje 5 lana)
*dbor za reviziju mora imati najmanje 5 lana, koja mogu biti samo fizika lica, strunjaci iz pojedini)
oblasti finansija 2e mogu biti lanovi nadzornog odbora, direktor ili lanovi uprave, lica koja imaju
status zaposleni) :ica koja su lanovi organa drugi) drutava mogu biti lanovi odbora za reviziju
pod uslovom da ne postoji konflikt interesa
*dluke donose veinom glasova po principu $ lan $ glas, bez obzira koliko lan odbora ima dionica
'iljenje svakog lana odbora ukoliko se ne slae sa odlukom izdvaja se u pismenoj formi sa
obrazloenjem i zajedno sa izvjetajem dostavlja se skuptini
.9A97.NI OF1IBI POVE@IVANJA DR7=9VA
1ilj" koncentracija kapitala vie trgovaki) drutava uz centralizaciju upravljanja pod jedinstvenom
ekonomskom upravom
2ajvaniji statusni oblici privredni) koncentracija su"
- fuzije (spajanje, pripajanja)
- )orizontalne i vertikalne integracije
- sistem sticanja veinskog uea u kapitalu i upravljanju preuzimanjem postojei) ili
formiranjem novi) drutava
*snov povezivanj tgovaki) drutava je"
- uee u kapitalu ()olding)
- ostvarivanje strukovni) interesa (poslovno udruenje)
- ostvarivanje trini) i drugi) interesa (pul)
HO1DIN:
+redstavlja oblik statusnog povezivanja vie samostalni) trgovaki) drutava na bazi uea u
kapitalu i6ili upravljanju
,o je takav pravni odnos u kome jedno drutvo (drutvo )olding) ima veinsko uee (preko ?%S) u
emitovanom nominalnom kapitalu drugi) drutava, ili ima veinsko uee u nji)ovim organima
upravljanja (direktna kontrola) ili sve to ostvaruje preko prvog drutva koje direktno kontrolie
(indirektna kontrola)
;olding veze, odnosno odnosi izmeu povezani) trgovaki) drutva, odnosno kategorije trgovaki)
drutava u )oldingu mogu biti slijedei"
$ jedno drutvo koje se naziva )oldingom (kontrolnim ili drutvo majka)
4 filijale (subsidijarna drutva, kontrolisana ili drutva keri)
5 podfilijale (kontrolisane od filijala, subsidijarni) drutava)
Formiranje )oldinga # do formiranja moe doi razliitim pravnim te)nikama
$ investiranjem ( osnivanjem novi) drutava u kojima se stie veinsko uee u osnovnom
kapitalu
4 kupovinom udjela ili akcija # sticanjem veinskog uea u osnovnom kapitalu postojei)
drutava
5 ulaganjem u postojea drutva i po tom osnovu sticanje veinskog uea u osnovnom
kapitalu
-3eko 4%%564%%7
Str. 56
7 zakljuivanjem ugovora o upravljanju
? povezivanjem vie postojei) drutava
&jelatnost )olding drutva sa stanovita drutva majke moe biti"
- 0ista0 )olding djelatnost # osnivanje novi) drutava, finasiranje cjelokupne djelatnosti
grupacije i upravljanje
- 0mjeovita0 # ukljuuje obavljanje i drugi) djelatnosti kao to su trgovina na veliko, turizam itd
PO.1OVNO 7DR7ENJE
,o je statusno(pravni oblik koji formiraju trgovaka drutva radi unapreivanja i usklaivanja privredni)
djelatnosti, kao i zastupanje strukovni) interesa
*sniva se ugovorm trgovaki) drutava koja obezbjeuju uslove i kapital za obavljanje poslova
udruenja *no ima zastupnika ovlatenja, istupa u ime i za raun lanova /akon dozvoljava i
istupanje u svoje ime i za svoj raun u okviru poslova koje obavlja Udruenje obavlja poslove, a ne
djelatnost
*dgovornost poslovnog udruenja
- ako istupa na bazi zastupnikog ovlatenja za njegove obeveze odgovaraju lanice
- ako istupa na bazi komisioni) ovlatenja odgovornost se utvruje ugovorm izmeu udruenja i
lanica
P71 je
- pravno lice,
- statusni oblik povezivanja trgovaki) drutava,
- subjekt sudske registracije,
- koje se osniva radi meusobnog informisanja o proizvodnji, razmjeni patenata i iskustava,
uvoenja novi) proizvoda i organizovanja zajednike prodaje
- koje ima vlastitu odgovornost
IN.9I97BIONA1I@OVANI OF1IBI EINAN.IJ.3O: 3API9A1A
- Canke
- &rutva za osiguranje i reosiguranje
- &rutva za upravljanje fondovima
- .nvesticioni fondovi
FAN3E
Canke su finansijske institucije, prvenstveno depozitnog i kreditnog karaktera, koje se osnivaju i
posluju kao dionika drutva /a osnivanje banke, a i njeni) filijala potrebna je pret)odna dozvola od
=gencije za bankarstvo &ozvola je jedan od uslova za upis u sudski registar
/akonski minimum, odnosno najmanji iznos kapitala za osnivanje i koji banka mora odravati je
?%%%%%% 3' Cez odobrenja =gencije ni jedno fiziko, a ni pravno lice ne moe znaajnije poveati
svoje pravo glasa ueem u kapitalu banke (preko 4%S, 55S ili ?%S)
Upravljaka struktura je dvoslojna *rgani su"
- skuptina,
- upravni odbor # neparan broj lanova od ?($$, bira se na 7 god sa mogunou reizbora,
- nadzorni odbor # ima najmanje ? lanova, bira se na 7 god sa mogunou reizbora
- generalni direktor
Canke su dune neprekidno odravati svoju solventnost, potreban broj likvidni) sredstava
(sposobnost plaanja i kreditnu sposobnost) i pod strogom su kontrolom =gencije za bankarstvo kojoj
redovno dostavljaju finansijski izvjetaj
DR7=9VA @A O.I:7RANJE I REO.I:7RANJE
&rutva za osiguranje su pravna lica koja se bave poslovima osiguranja lica i imovine i poslovima
reosiguranja
-tatusnopravni oblici drutva za osiguranje su"
- && za osiguranje i6ili reosiguranje
- &rutvo za uzajamno osiguranje
/a osnivanje i jednog i drugog drutva potrebna je dozvola Ureda za nadzor Uplata kapitala se vri
iskljuivo u novcu
-3eko 4%%564%%7
Str. 57
DD za osi'!ra$je iJi,i reosi'!ra$je H osnivai mogu biti pravna i fizika lica, domaa ili strana =ko
ulog stranog ulagaa prelazi ?%S osnovnog kapitala potrebna je saglasnost 'inistarstva finansija
Fbi; /akonski minimum osnovnog kapitala je"
- $%%%%%% 3' # ako se drutvo bavi poslovima osiguranja ivota
- 4%%%%%% 3' # ako se osniva za obavljanje vie vrsta osiguranja, ako se bavi poslovima
reosiguranja
Dr!"t%o za !zajam$o osi'!ra$je # je pravno lice u kojem lanovi drutva uplatom uloga meusobno
jame da e se na naelima uzajamnosti i solidarnosti pokriti tete nastale ostvarenjem ugovorni)
rizika &a bi se osnovalo ovo drutvo potrebno je da ugovor o uzajamnom osiguranju od isti) rizika
zakljui najmanje 4?% lica (pravni) i6ili fiziki)) *vo drutvo moe imati ogranienu ulogu (onda je
potrebno 5%S kapitala koji se trai za osnivanje &&) i neogranienu ulogu (?%S kapitala)
DR7=9VA @A 7PRAV1JANJE INVE.9IBIONIM EONDOVIMA
&rutva za upravljanje fondovima su specijalizovani subjekti koji se osnivaju radi prikupljanja
finansijski) sredstava, zajednikog viepartnerskog investiranja na osnovama minimiziranja i
disperzije rizika te upravljanja fondovima +ostoje dvije vrste drutva"
- drutvo za upravljanje uzajamnim i6ili investicionim fondovima
- privatizaciona drutva za upravljanje privatizacionim investicionim fondovima
Dr!"t%o za !pra%,ja$je !zajam$im iJi,i i$%esticio$im ?o$do%ima H se bave iskljuivo upravljanjem
fondovima bilo uzajamnim i6ili investicionim 'ogu biti osnovana kao && ili &** *dobrenje za
osnivanje daje 3omisija za vrijedonosne papire *snovni kapital za osnivanje iznosi $%%%%%% 3' ako
upravlja jednim fondom, a za svaki slijedei fond potrebno je poveati kapital za 4?%%%% 3'
Pri%atizacio$a dr!"t%a za !pra%,ja$je pri%atizacio$im i$%esticio$im ?o$do%ima H su u funkciji
vlasnikog prestruktuiranja trgovaki) drutava 'ogu imati oblik && i &**
INVE.9IBIONI EONDOVI
$ investicioni fond je pravno lice ija je jedina djelatnost prikupljanje finansijskog kapitala i
investiranje u prenosive vijedonosne papire &ozvolu za osnivanje izdaje 3omisija za vr
papire /akonski minimum osnovnog kapitala 7%%%%%% 3' +redstavlja klasian oblik &&
koje kapital prikuplja putem javne ponude
4 uzajamni fond # nema status pravnog lica nego predstavlja jednu namjensku imovinu koju
ine prenosivi vrijedonosni papiri .movina je podjeljena na jednake dijelove, a fond emituje
investicione kupone (najmanje u vrijednosti od $%%%%%% 3') &ozvolu za osnivanje i emisiju
kupona daje 3omisija za vr papire *vaj fond je otvorenog tipa
5 privatizacioni investicioni fond # (pif) # je fond zatvorenog tipa, privremenog karaktera 1ilj
fonda je omoguavanje lakeg provoenja procesa privatizacije uz raspravanje (disperziju)
rizika *vi fondovi su se trebali do 5%$%4%%5g transformisati u investicione fondove
*snovni kapital ovog fonda nije mogao biti manji od 4%%%%%%%% 3'
OR:ANI@OVANA I 7REDENA JAVANA 9RI=9A
$ Cerze
4 &ruga ureena trita )artija od vrijednosti
5 Gavna trita roba
FER@A
Cerza je organizovano i regulisano stalno mjesto (prostor) na kome se u odreeno vrijeme i na
utvren nain obavlja kupovina i prodaja zamjenjljive, tipizirane ili standardizovane robe i upravlja
poslovnim transakcijama +od robom se podrazumjeva" novac, )artije od vrijednosti, gotovi proizvodi,
sirovine i usluge Cerzu moe osnovati najmanje ? lica sa statusom profesionalni) posrednika
(brokera) sa jednakim brojem akcija koje se ne mogu prenositi dok traje lanstvo /akonski minimum
osnovnog kapitala je 4%%%%%3' &ozvolu za osnivanje daje 3omisija za vr papire
U odnosu na predmet trgovanja berze se dijele na"
$ berze efekata
4 novane
5 robne
7 berze usluga i
? mjeovite
+rema pravnoj strukturi i odnosu drave imamo"
-3eko 4%%564%%7
Str. 58
$ berze organizovane kao privatnopravni subjekti u formi &&
4 berze javnopravnog karaktera # osnovane aktom drave
5 berze mjeovitog karaktera
Cerza obavlja slijedee poslove"
$ organizuje povezivanje ponude i tranje )artija od vrijednosti
4 osigurava informacije o ponudi, tranji i trinoj vrijednosti
5 moe da obavlja i druge poslove po ovlatenju 3omisije za vr papire
JAVNA 9RI=9A ROFA
$ 9obne berze
4 =ukcije # na njima se javno i organizovano vri prodaja robe na aukcijskim mjestima putem
nadmetanja
5 ,rnice na veliko i trnice na malo # pijace # gdje se po pravilu prodaju poljoprivredno(
pre)rambeni proizvodi
7 ,rni centri # organizovana trita za prodaju robe na malo
? -ajmovi # povremeno organizovana trita na kojima se vri prezentacija robe po sistemu
uzorka i vri zakljuivanje poslova
JAVNO PRED7@EIE
Gavna preduzea su preduzea koja se formiraju u komunalnim oblastima, kao i u oblastima privredne
infrastrukture, odnosno tamo gdje je javni cilj svr)a obavljanja djelatnosti ,o su sva ona preduzea
koja se baziraju na 0sticanju svojine iz tz javne ruke i koja na osnovu finansijskog uea, odluivanja
ili davanja saglasnosti, neposredno ili posredno sprovode vladajuu politiku *snivai javnog
preduzea pojavljuju se oblici dravne organizacije (optina, kanton) *snivai mogu biti i privatna i
pravna lica (domaa ili strana) na bazi privatnog kapitala 2jime upravljaju osnivai srazmjerno
kapitalu /akonsko ovlatenje drave postoji u pogledu kontrole ispunjenja javnog cilja /a obaveze u
prometu javno preduzee odgovara svojom imovinom /akonski minimum osnovnog kapitala drava
nije odredila, meutim ako ono ime neki od oblika trgovakog drutva tada vrijede ista pravila kao za
,&
@ADR7:A
- je organizacija sa statusom pravnog lica
- formirana ugovorom F./.83.; :.1= (najmanje 5, a stambene 5%)
- u kojoj svaki lan uestvuje neposredno i ravnopravno
- sa ciljem da na principu uzajamne pomoi unapreuje i zatiti svoj ekonomski interes i stie
dobit
- Ulozi mogu biti u novcu, stvarima i pravima, ali ne i u radu
- Ugovorom o osnivanju odreuje se minimalan kapital
PRIVREDNE 3OMORE
+rivredne komore su pravna lica neprofitnog karaktera, asocijacije privredni) subjekata i drugi) lica
koja obavljaju privredne djelatnosti +rivredne komore uestvuju u promociji privredni) subjekata i
privrede u cjelini, donosi posebne uzanse i uestvuje u izgradnji normativa i standarda u odreenim
oblastima privrednog ivota U okviru komora djeluju sudovi asti U +rivrednoj komori FCi;, obrazuje
se stalni izabrani sud # arbitraa, koja je nadlena za rjeavanje sporova koji su ugovorom ili drugim
aktom lanova stavljeni u nadlenost arbitrae (arbitrana klauzula)
7N79RA=NJA OR:ANI@ABIJA DR7=9VA +DIJE1OVI DR7=9VA-
Pojam dije,o%a dr!"t%a
2ain obavljanja registrovane djelatnosti za)tjeva organizovanje ui) poslovni) jedinica (dijelova
drutva) u kojima se obavlja odreena vrsta ili vrste poslova Unutranja struktura drutva jeste skup
organizacioni) dijelova, poslovni) jedinica u kojima se obavlja jedna ili vie vrsta poslova iz okvira
registrovane djelatnosti drutva Unutranja struktura se odreuje statutom
Pra%$i stat!s dije,o%a dr!"t%a
$ nemaju status pravnog lica (ne mogu tuiti niti biti tueni)
4 sredstva sa kojima se obavljaju poslovi u dijelovima drutva objekti imovine drutva pa ne
mogu biti subjekti prinudnog poravnanja, steaja niti likvidacije
5 obavljaju jednu ili vie poslova iz domena registrovane djelatnosti drutva
-3eko 4%%564%%7
Str. 59
7 u pravnom prometu mogu imati odreena ovlatenja za istupanje predviena statutom
? subjekt upisa u sudski registar su samo oni djelovi koji imaju ovlatenja za istupanja
@ dio drutva upisan u sudski registar istupa pod firmom drutva
H nemaju vlastite organe upravljanja, osim rukovodnog osoblja
I sporove izmeu dijelova drutva rjeava nadzorni odbor

.9A97.NE PROMJENE
-tatusne promjene predstavljaju niz pravni) i faktiki) radnji preduzeti) na zakonom propisan nain
koje dovode do univerzalne sukcesije imovine i izmjene pravnog statusa drutva ili drutava
obu)vaeni) tim promjenama *ne dovode do izmjena u ekonomskom i pravnom identitetu subjekta
-tatusne promjene (spajanje, pripajanje, podjele)
@ajed$i6#e pra%$e #ara#teristi#e stat!s$i2 promje$a
$ odluku o statusnim promjenama donose ulagai ili skuptina
4 donoenju odluke pred)ode obimne pripremne radnje (plan reorganizacije, izvjetaj revizora
itd)
5 spajanje ili pripajanje razliiti) tipova drutva (&& i &** ili &** i 3&) uvijek povlai dvije
sloene opracije" transformaciju tj promjenu oblika drutva i statusnu promjenu
7 provoenjem statusni) promjena dolazi do univerzalne sukcesije drutva (preuzimanje svi)
prava i obaveza) i pravnog sljedovanja
? provoenjem statusni) promjena ne dolazi do likvidacije imovine
@ statusne promjene za)tjevaju osiguranje i zatitu dioniara i povjerilaca
Vrste stat!s$i2 promje$a
$ -pajanje # je oblik fuzije, statusna promjena kod koje dolazi do prestanka dva ili vie drutava
od koji) nastaje jedno novo drutvo .movina, prava i obaveze spojeni) drutava prelazi na
novo drutvo -pojiti se mogu drutva istog ili razliiti) tipova 8lan koji je glasao protiv
spajanja ima pravo traiti da drutvo otkupi njegov udio po trinoj vrijednosti
4 +ripajanje # je oblik fuzije, gdje dolazi do toga da jedno ili vie drutava pripajaju se nekom
novom drutvu, pri emu pripojena drutva prestaju postojati kao samostalni pravni i poslovni
subjekti &rutvo koje je apsorbovalo druga pripojena drutva zadrava svoj pravni status
+ripajanje se moe izvriti izmeu drutava istog i razliitog tipa 3ada se pripajaju drutva
razliitog tipa pret)odno je potrebno izvriti transformaciju organizacionog oblika
5 +odjela ili cijepanje # je takva statusna promjena gdje podjelom jednog drutva nastaje vie
manji) drutava &rutvo koje se dijeli prestaje postojati jer njegova imovina prelazi na
novonastala preduzea &rutva koja su nastala odgovaraju solidarno i neogranieno za
ranije obaveze drutva koje je prestalo postojati
PRE.9ANA3 PO.1OVNIH .7FJE3A9A
+restanak subjekata poslovnog prava moe se posmatrati u
- ekonomskom smislu # subjekat prestaje obavljati poslovnu djelatnost
- pravnom smislu # brisanje iz sudskog registra i gubitak pravnog subjektiviteta
9azlozi prestanka poslovnog subjekta mogu biti"
$ ekonomski
objektivna nemogunost obavljanja djelatnosti (eksploatacija nafte)
uzroci trine, finansijske i poslovne prirode zbog koji) je dalji opstanak poslovnog
subjekta neodriv 3ada je poslovni subjekat trajnije nesposoban da izmiruje svoje
novane obaveze (u naelu u periodu od 5% dana neprekidno) # insolventan
4 pravni # statusne promjene, nemogunost provoenja procesa privatizacije na zakonom
utvren nain, sudskom presudom utvrena nitavnost upisa u sudski registar
5 te)niki # svode se na nepostojanje ili na prestanak postojanja posebni) uslova za poslovanje
subjekta
.9EIAJ
-teaj predstavlja zakonom utvren postupak po kome se imovina prezaduenog poslovnog subjekta
(steajnog dunika) povjerava posebnim od suda imenovanim organima koji unovavaju imovinu
(steajna masa) radi skupnog namirenja njegovi) povjerilaca podjelom prikupljeni) sredstava
-ubjekti steajnog postupka su privredna drutva, statusni oblici povezivanja privredni) drutava i
druga pravna lica koja obavljaju privrednu djelatnost i imaju sjedite na podruju Fbi;
-teajni postupak se provodi nad dunikom u dva sluaja"
-3eko 4%%564%%7
Str. 60
- ako je trajnije nesposoban za plaanje (u periodu od 5% dana neprekidno ne izmiruje sve
svoje dospjele novane obaveze)
- kada je prezaduen ukljuujui i druge sluajeve odreene zakonom
-teajni postupak vodi kantonalni sud na ijem podruju je sjedite dunika
*bavezni organi steajnog postupka su"
- steajni sud, steajni sudija, steajni upravnik, a fakultativni organ moe biti odbor povjerilaca,
vjee povjerilaca, privremeni odbor povjerilaca
/a pokretanje steajnog postupka prijedlog mogu dati" povjerioci, sam poslovni subjekt (dunik),
likvidacioni upravnik ako se u postupku likvidacije utvrdi da postoje uslovi za pokretanje steaja /a
banke samo =gencija za bankarstvo
-pecifinosti steajnog postupka su"
- ne moe se traiti vraanje u preanje stanje
- ne moe se podnositi prijedlog za ponavljanje postupka
- rokovi su kratki (na albu I dana, a na zakljuak 5)
- alba i prigovor ne odgaaju izvrenje
Faze steajnog postupka su"
$ pret)odni postupak
4 otvaranje steajnog postupka
5 prijavljivanje i ispitivanje potraivanja
7 reorganizacija ili prodaja steajnog dunika
? unovavanje imovine
@ namirenje povjerilaca podjelom diobne mase
H zakljuivanje steajnog postupka
Pret2od$i post!pa# ot%ara$ja ste/aja
-provodi ga privremeni steajni upravnik imenovan od strane steajnog sudije 2jegova dunost je da"
- osigura imovinu steajnog dunika
- ispita da li e imovina steajnog dunika pokriti trokove steaja,
- ispitati da li postoje razlozi za pokretanje steajnog postupka
- podnese izvjetaj steajnom sudiji u roku od 5% dana od imenovanja
1ilj je utvrivanje ekonomsko(finansijskog stanja dunika, odnosno da li postoje uslovi za pokretanje
steaja *vaj postupak se zavrava donoenjem rjeenja o otvaranju steaja ili o obustavi postupka
Ot%ara$je ste/aj$o' post!p#a
-teajni sudija zakazuje roite na koje se poziva predlaga, privremeni steajnu upravnik i steajni
dunik -teajni sudija imenuje steajnog upravnika i donosi odluku o otvaranju steaja u formi
rjeenja koje se objavljuje u -l novinama Fbi; i -l glasniku kantona 9jeenje se dostavlja
predlagatelju, steajnom duniku, instituciji koja vodi poslove platnog prometa i javnom tuilatvu
(+rouzrokovanje steaja je krivino djelo)
8injenica da je steaj otvoren upisuje se u sudski registar, zemljine knjige i registar prava industrijske
svojine
+ovjerioci su duni u roku od 5% dana od dana objavljivanja oglasa o poretanju steaja prijaviti
potraivanja
+osljedice otvaranja steaja # &anom otvaranja steaja"
$ prestaju prava poslovodnog organa i organa upravljanja ,e funkcije prelaze na steajnog
upravnika
4 prestaju radni odnosi zaposleni) radnika, sem oni) koje steajni upravnik zadri
5 formira se steajna masa od imovine steajnog dunika
7 gase se rauni dunika i sa njima prava lica za raspolaganje imovine i otvara novi raun na
koji se prenose sva sredstva
? u firmu dunika dodaje se oznaka 0u steaju0
@ potraivanja povjerilaca koja nisu dospjela smatraju se dospjelim
H prestaju tei kamate na potraivanje
I vri se prinudna kompenzacija dunikovi) potraivanja sa potraivanjima povjerilaca
J povremena davanja, novana i nenovana, pretvaraju se u jednokratna novana davanja
$% danom prijavljivanja potraivanja prekida se zastarjelost
Raz,!6$a i iz,!6$a pra%a
U steaju se pojavljuju kategorije razluni) i izluni) prava *na daju mogunost odvojenog namirenja
iz imovine steajnog dunika
-3eko 4%%564%%7
Str. 61
9azluno pravo je pravo povjerioca ije je potraivanje obezbjeeno najkasnije @% dana prije
otvaranja steajnog postupka *bezbjeenje se sastoji u )ipoteci, zalozi na pokretnim stvarima,
potraivanjima ili pravu prvenstva naplate (komisionar)
.zluna prava jesu prava trei) lica na osnovu koji) ona mogu traiti da se odreene stvari (ne prava i
novac) izlue ili izuzmu iz steajne mase 9adi se o stvarima koja ne pripadaju steajnom duniku, ali
su se naala u njegovoj imovinskoj masi (davalac lizinga, stvar uzeta u zakup)
Prija%,ji%a$je i ispiti%a$je potra(i%a$ja +3 ?aza ste/aja-
+ovjerioci u roku od 5% dana od objavljivanja pokretanja steaja u pismenoj formi prijavljuju
potraivanja navodei visinu potraivanja i pravni osnov +otrivanja ispituje -teajni sudija, uz uee
steajnog upravnika, povjerilaca i drugi) lica koja mogu pruiti relevantne podatke -teajni upravnik
se o svakom potraivanju precizno izjanjava da li ga priznaje ili osporava . povjerioci mogu osporiti
neko potraivanje Utvreno je samo ono potraivanje koje prizna steajni upravnik, a ne ospori ni
jedan povjerilac *sporeno potraivanje se moe dokazivati u posebnom sudskom postupku
Reor'a$izacija i,i prodaja ste/aj$o' d!($i#a
Uz pret)odno pribavljenu saglasnost i miljenja povjerilaca steajni upravnik e odluiti o
- reorganizaciji ili
- da se dunik kao pravno lice proda
7$o%6a%a$je imo%i$e ! ste/aj! vri se prodajom imovine javnim nadmetanjem ili neposrednom
pogodbom +rodaju se dijelovi imovine +rije izlaganja javnoj prodaji procjenu vri vjetak +oetna
cijena ne moe biti ispod $64 procijenjene vrijednosti =ko se ne moe prodati po toj cjeni, steajno
vijee odreuje novu cijenu 2a kraju se ona moe prodati neposredno povjeriocima
Namire$je po%jeri,aca u steaju podjelom diobne mase -teajna masa iz koje su izdovjeni trokovi
steaja i koja se dijeli povjeriocima naziva se diobna masa .splata se vri po redosljedu prioriteta
@a#,j!6i%a$je ste/aj$o' post!p#a
+oslije glavne diobe steajni upravnik podnosi izvjetaj steajnom vijeu -teajni sudija donosi
rijeenje o zakljuivanju steajnog postupka koje se objavljuje u -l novinama Fbi;, sl glasniku
kantona i upisuje se u sudski registar &anom upisa rjeenja steajni dunik se brie iz registra i
prestaje postojati
PRIN7DNO PORAVNANJE 7 .9EIAJNOM PO.97P37
+rinudno poravnanje je zakonom utvren postupak koji provodi -teajni sudija na prijedlog povjerilaca
ili dunika, a cilj je obustava steajnog postupka s tim da se povjerioci namire u odreenom iznosu i
steajni dunik sauva od propadanja
+rijedlog se moe staviti u periodu od dana otvaranja steajnog postupka pa do roita za raspravu
po nacrtu za glavnu diobu
/akonska pravila prijedloga za prinudno poravnanje sadre procenat koji se povjeriocima nudi i
rokove"
- najmanje 5?S iznosa potraivanja ako je plaanje u roku od jedne godine
- najmanje ?%S potraivanja ako je plaanje u roku od 4 godine
- ako je plaanje potraivanja u punom iznosu rok ne moe biti dui od 5 godine
* predloenom poravnanju odluuju povjerioci koji su prijavili potraivanja i ukoliko se pozitivno
izjasne povjerioci ija potraivanja prelaze ?%S ukupni) potraivanja prijedlog je pri)vaen *no ima
pravno dejstvo prema svim povjeriocima sem izlunim i razlunim povjeriocima, solidarnim dunicima
itd 9jeenje o prinudnom poravnanju objavljuje se u -l novinama Fbi;, kantonalnom sl glasniku i
upisuje se u sudski registar /a)tjev za stavljanje rjeenja van snage moe uputiti svaki povjerilac koji
je uestovao u prinudnom poravnanju ako je dunik u mogunosti da izmiri potraivanje u veem
iznosu od onoga utvrenim rjeenjem
1I3VIDABIJA
:ikvidacija je nain prestanka solventnog poslovnog subjekta po zakonom utvrenom postupku usljed
postojanja zakonom utvreni) razloga 3od likvidacije je obavezno imovina vea od obaveza pa ne
dolazi u pitanje namirenje povjerilaca 'eutim ako se u toku postupka utvrdi da to nije sluaj
likvidacioni upravnik je duan podnijeti prijedlog kantonalnom sudu za pokretanje steajnog postupka
+ostupak likvidacije se provodi u slijedeim sluajevima"
$ ako je prema poslovnom subjektu izreena trajna mjera zabrane rada ili obavljanja djelatnosti
-3eko 4%%564%%7
Str. 62
4 ako su prestali postojati prirodni uslovi za vrenje poslovne djelatnosti (eksploatacija nafte)
5 ako su prestali postojati ekonomski uslovi za rad
7 ako je odlukom suda utvrena nitavnost upisa u sudski registar
? i drugim sluajevima utvrenim zakonom
/a otvaranje i provoenje postupka likvidacije nadlean je kantonalni sud, a organi likvidacionog
postupka su likvidaciono vijee i likvidacioni upravnik &anom upisa pravosnanog rjeenja u sudski
registar, koje donosi likvidaciono vijee po zakljuivanju likvidacionog postupka brie se drutvo i ono
prestaje postojati
PRAVI PROME9
+ojam prometa moe se posmatrati u ekonomskom i pravnom smislu U ekonomskom to je prenos
stvari koje imaju ekonomsku (novanu) vrijednost sa jednog na drugi subjekat U pravnom smislu to je
transfer subjektivni) prava, pvenstveno stvarni), sa nosioca (titulara) na drugi subjekt
.!)je#ti pos,o%$opra%$o' prometa
-ubjekti poslovnopravnog prometa su sva fizika i pravna lica kojima pravni poredak (objektivno
pravo) priznaje status subjekta poslovnog prava tj da su registrovani subjekti iji je cilj ekonomske
prirode
3ao subjekti poslovnog prava nosioci prometa su"
$ idnividualni trgovac, poduzetnik ili samostalni privrednik
4 privredna6trgovaka drutva svi) tipova
5 javna preduzea (kompanije)
7 drutvena preduzea # dok se ne preobraze u neki od tipova privrednog drutva
? statusni oblici povezivanja privredni) drutava ()olding, koncern, inv fond)
@ ostali oblici pravni) lica (fondacije, udruenja, zadruge,)
Pra%$i i$str!me$ti prometa su pravna sredstva koja subjekti poslovnog prava koriste u pravnom
prometu 2azivaju se jo instrumenti poslovni) transakcija 2ajvei znaaj imaju ugovori, vrijedonosni
papiri, legitimacioni papiri i druge pisane isprave i dokumenta kojima se dokazuje nastanak i sadraj
poslovne transakcije 2a osnovu nji) poslovni subjekti stiu imovinu i vre promet imovinski) dobara
Imo%i$a dr!"t%a
.movina je kljuna kategorija za odvijanje pravnog prometa ,o je ukupnost imovinski) prava koja
pripadaju subjektu izraziva u novcu .movina se konstituie osnivanjem,a uveava poslovanjem
.movinu drutva ine"
- stvarna prava
- obligaciona prava
- imovinski dio autorski) prava
- prava industrijske svojine
- udjeli u drugim poslovnim subjektima
*pte je pravilo poslovnog prava da je imovina poslovnog subjekta odvojena od imovine njegovi)
ulagaa /a obaveze u prometu drutvo odgovara svojom imovinom, dok kod drutava personalnog
tipa taj princip nije dosljedno proveden
@A.97PANJE I PRED.9AV1JANJE DR7=9VA
+ravna lica ne mogu davati izjavu volje kao to to ine fizika lica, umjesto nji) to ine odreena lica
koja nazivamo zastupnici /astupnik djeluje u tue ime i za tui raun /astupanje je pravni odnos
(pravna institucija) na osnovu kojeg fiziko lice (zastupnik), sklapa posao ili obavlja neku drugu pravnu
radnju, tj daje izjavu volje za drugo lice zastupljenog (u ovom sluaju za pravno lice, privredno
drutvo) gdje pravna dejstva iz takvog odnosa prelaze na zastupanog /astupanje ima ekonomski
efekat pozitivni ili negativni koji se tie imovine zastupanog sve dok zastupnik radi u granicama
ovlatenja
*vlatenja za zastupanje proistiu, odnosno pravni osnov zastupanja su"
$ zakon
4 statut drutva ili ugovor o osnivanju
5 akt suda (rjeenje za steajnog ili likvidacionog upravnika)
7 ugovor o zastupanju (punomostvo)
-3eko 4%%564%%7
Str. 63
+redstavljanje je istupanje u ime poslovnog subjekta bez stvaranja imovinskopravni) obaveze,
odnosno davanje izjava volje koje ne proizvode imovinskopravne uinke za drutvo
/astupnik je ujedno i predstavnik, dok predstavnik ne moe preduzimati akte zastupanja ako za to
nema izriito ovlatenje
.1OFODNO I VE@ANO O.OF1JE
3od poslovni) subjekata zastupnici se dijele na slobodno i vezano osoblje, a cilj te podjele je bolje
razumjevanje osnova nastanka zastupnikog odnosa, granica ovlatenja i dunosti zastupnika
-lobodno osoblje ine fizika lica koja na osnovu zakona ili iz prirode drutva ili akta suda imaju
ovlatenje za zastupanje poslovnog drutva ,o su" direktor (generalni), predsjednik uprave drutva,
lanovi dno (javni drugari), komplementari, steajni i likvidacioni upravnik
>ezano osoblje su lica koje imenuje i razrjeava direktor (generalni) ili predsjednik uprave ovlaten na
preduzimanje izvrni) i administrativni) radnji u okviru dobijeni) ovlatenja ,o su" izvrni direktori,
pomonisi direktora, punomonici, rukovodno osoblje svi) rangova itd
@a#o$s#i i stat!tar$i zast!p$ici
/akonski zastupnici su lica ija ovlatenja na zastupanje izviru iz samog zakona /akonsko
zastupanje ulazi u domen voenja drutva /akonski zastupnici su direktor (generalni) ili predsjednik
uprave drutva
-tatutarni zastupnici je pravno(te)niki izraz za sva lica koja su na osnovu statuta ili ugovora o
osnivanju ovlatena za zastupanje drutva
*granienja zakonskog i statutarnog zastupnika se reguliu statutom
P7NOMOCNIBI
/akonski i statutarni zastupnici drutva mogu u okviru svoji) ovlatenja prenijeti na drugo lice dio
svoji) ovlatenja za zastupanje drutva tj opunomoiti drugo lice -am taj pravni odnos kao i formalni
akt naziva se punomo, punomoje ili opunomoje +unomo je ovlatenje za zastupanje koje
vlastodavac pravnim poslom daje svom punomoniku *vlatenja punomnika dakle izviru iz pravnog
odnosa, a ne iz zakona ili statuta
+ravila koja vrijede za punomo su"
- punomo se daje u pisanoj formi,
- punomonik moe biti pravno ili fiziko lice
- punomonik moe preduzimati samo radnje u okviru ovlatenja
- ako dobije opte (generalno) punomoje moe preduzimati samo poslove koje odlaze na
redovno poslovanje
- zakon je predvidio i neke sluajeve za koje treba specijalna punomo (izdavanja, akceptiranja,
indosiranja, avaliranja mjenice itd)
,ipovi punomoi
$ poslovna punomo
4 punomo profesionalnim posrednicima na tritu kapitala
5 punomo trgovinskog putnika
7 punomo po zaposlenju
Pos,o%$a p!$omo/ je ovlatenje poslovnog subjekta ili individualnog trgovca dato drugom fizikom
licu da sklapa ugovore i obavlja ostale poslove koji se uobiajno vre u okviru registrovane djelatnosti
2e upisuje se u sudski registar <ranice punomoi zakon je ve odredio
P!$omo/ preo?esio$a,$im posred$icima $a tr(i"t! #apita,a H daje se licima koja se profesionalno
i u vidu registrovane djelatnosti bave specijalnim poslovima na tritu kapitala &aje se brokerima,
drutvima za upravljanje fondovima, investicionim savjetnicima itd
P!$omo/ tr'o%i$s#o' p!t$i#a H ,rgovinski putnik je ovlaten preduzimati samo one poslove koji se
odnose na prodaju robe navedene u punomoi *vlatenje na zakljuivanje ugovora mora biti
navedeno u punomoi, a ako nije smatra se da moe samo prikupljati ponude i porudbe .ako je
ovlaten da proda robu trgovaki putnik nije ovlaten da naplati cijenu, niti da proda robu na kredit, za
to mora imati specijalnu punomo
P!$omo/ po zapos,e$j! # je pravno(te)niki termin za punomo lica koja u drutvima rade na
takvim poslovima ije je obavljanje vezano za zakljuivanje i izvrenje odreeni) ugovora (prodavac u
prodavnici, alterski radnik u poti itd) 2ije potreban poseban ugovor o punomostvu
PRO37RA
+rokura je najire trgovako punomoje iji je sadraj i obim usmjeren na sveukupno poslovanje
gospodara, odnosno poslovnog subjekta U naem pravu se prokura definie kao pismena punomo
-3eko 4%%564%%7
Str. 64
upisana u sudski registar koja, na osnovu zakona, sadri ovlatenja prokuriste (prokuratora) za
zakljuivanje i obavljanje pravni) poslova i radnji u vezi sa poslovanjem trgovakog drutva i
statusnog oblika povezivanja osim zakljuivanje ugovora koja se odnose na osnovna sredstava
-adraj ovlatenja i ogranienja prokure iskljuivo odreuje zakon i statutom ili ugovorom o osnivanju
ona se ne moe ograniiniti =ko bi ipak oni sadravali neku klauzulu takva klauzula ne bi mogla
proizvoditi pravno dejstvo prema treim licima
/a davanje prokure vrijede ova zakonska pravila"
- prokuru daje direktor (generalni), odnosno uprava drutva
- daje se u pisanoj formi
- ne moe sadravati nikakva ogranienja zasnovana na statutu, ugovoru ili odluci
- prokura je neprenosiva
- prokura se upisuje u sudski registar
- javno se objavljuje u slubenom glasilu
+rokurista moe biti"
- fiziko lice, ne i pravno
- lice koje je punoljetno i ima punu poslovnu sposobnost
- lice iz reda slobodnog ili vezanog osoblja
- lice kod kojeg ne postoji konflik interesa
- struno lice koj poznaje trite
+ostoje dvije vrste prokure"
$ pojedinana (individualna ili samostalna)
4 zajednika (skupna ili kolektivna)
+ojedinana prokura postoji kada je data jednom ili vie lica, s tim da svaki od nji) djeluje samostalno
*vlatenja svakog prokuriste (ako je prokura data veem broju lica) su nezavisna, meusobno se ne
iskljuuju i svaki prokurista djeluje samostalno i ima ovlatenja koja po zakonu sadri prokura
/ajednika prokura je takva prokura koja se daje najmanje dvjema osobama i to zajedno 9adnje su
punovane kada postoji saglasna izjava volje svi) prokurista (zajednika volja prokurista)

OD:OVORNO.9 PO.1OVNIH .7FJE3A9A
*dgovornost imovinskog prava jeste obligacioni odnos izmeu lica koje ima subjektivno imovinsko
pravo da za)tjeva popravljanje tete i lica koje je duno da tu tetu popravi *snov odgovornosti
poslovnog subjekta nalazi se u radnjama fiziki) lica koja obavljaju odreene djelatnosti u ime i za
raun poslovnog subjekta (npr nije napravljen obraun, isporuena roba sa grekom itd)
*dgovornost poslovnog subjekta se moe razliito klasificirati"
$ prema pravnom osnovu nastanka odgovornosti
4 prema subjektu kome odgovara drutvo
5 prema subjektu za ije se radnje odgovara
7 prema vrsti sankcija koje se mogu izrei
? prema vrsti obligacije koja nastaje iz konkretnog pravnog odnosa (u prvom redu misli se na
solidarnu odgovornost)
>rste odgovornosti prema pravnom osnovu nastanka odgovornosti mogu se podijeliti na one koje
nastaju iz"
$ zakona # zakonska odgovornost
4 ugovora o osnivanju # volje osnivaa
5 statuta # odluke organa upravljanja
7 jednog od izvora nastanka obligacije (ugovor, jednostrana izjava volje, prouzrokovanje tete,
neosnovano bogaenje, nepozvano vrenje tui) poslova itd)
>rste odgovornosti prema subjektu kome odgovara drutvo # &rutvo moe odgovarati"
$ lanovima drutva
4 drutvenoj zajednici (dravi ili uesnicima u pravnom prometu)
>rste odgovornosti prema subjektu za ije se radnje odgovara"
$ odgovornost za sopstvene radnje i obaveze
4 uzajamna odgovornost # odgovornost za druge subjekte
>rste odgovornosti prema vrsti sankcije koja se moe izrei"
$ imovinska sankcija # popravljanje tete
-3eko 4%%564%%7
Str. 65
4 krivinopravna sankcija # u vidu novane kazne
5 sankcija u vidu zatitne mjere # oduzimanje imovinske koristi
Od'o%or$ost prema dr!"t%e$oj zajed$ici
-vaki subjekt poslovnog prava odgovoran je prema drutvenoj zajednici (dravi) +arvni osnov
odgovornosti nalazi se u povredi vrenja registrovane djelatnosti U irem smislu osnov odgovornosti
moe se nalaziti u zatiti osnovni) drutveni) vrijednosti (zatiti zdravlja ljudi i zatiti okoline)
*baveze prema drutvenoj zajednici obino imaju fiskalni karakter" plaanje poreza, carina, taksi i
drugi) javni) davanja) 2eizvrenje obaveza ili neuredno izvrenje izaziva intervenciju dravnog
organa pri emu dolazi do prinudne naplate obaveze a potom sankcije prema poslovnom subjektu
*dgovornost poslovnog subjekta prema dravi u sebi sadri krivinopravnu sankciju ako je takva
radnja zakonom predviena kao naroita vrsta delikta # privredni prestup ili privredni prekraj
(nazivaju se jo i carinskim ili poreskim prestupima i prekrajima)
-ankcija se ogleda u plaanju novane kazne i izricanja zatitne mjere "
- zabrana obavljanja djelatnosti odreeno vrijeme
- zabrana uvoza ili izvoza
- oduzimanje imovinske koristi
- oduzimanju robe
+restup je drutveno opasno, protivpravno i zakonom utvreno djelo poslovnog subjekta i6ili
odgovornog lica koje se sastoji u povredi pravila privrednog sistema zemlje ili finansijskog poslovanja i
prouzrokovalo je ili je moglo prouzrokovati tee posljedice +rivredni prekraji su istovrsni delikti, ali
manje drutveno opasne
/a odreni prestup ili prekraj pored poslovnog subjekta redovno, istovremeno odgovara i fiziko lice
2jegova sankcija moe biti u plaanju novane kazne, zabrana obavljanja dunosti, zatvorom itd
@A3ON.3A OD:OVORNO.9 @A .OP.9VENE OFAVE@E
*pte pravilo u poslovnom pravu jeste da svaki oblik poslovnog subjekta za svoje obaveze u prometu
odgovara svojom imovinom *dgovornost nastaje momentom nastanka obaveze i traje do njenog
ispunjenja +oslovni subjekt odgovara za zakonske ugovorne, vanugovorne i obaveze nastale na
osnovu jednostrane izjave volje *govornost je zakonska i nijedan subjekt svojim aktom je ne moe
iskljuiti niti ograniiti /akonska odgovornost obu)vata svu imovinu poslovnog subjekta
@a#o$s#a od'o%or$ost za dr!'e s!)je#te +,ica-
*pte je pravilo u poslovnom pravu da poslovni subjekt pored odgovornosti za sopstvene obaveze u
odreenim sluajevima na osnovu zakona odgovara za radnje i obaveze drugi) lica
,i sluajevi su slijedei"
$ odgovornost kod statusni) promjena (spajanje, pripajanje, podjela)
4 odgovornost kod promjene organizacionog oblika (tipa drutva)
5 odgovornost kontrolnog za supsidijarno drutvoa
7 odgovornost drutva za tetu koju prouzrokuje njegov organ
? odgovornost drutva i individualnog trgovca za tetu koju prouzrokuje zaposleno osoblje
Od'o%or$ost #od stat!s$i2 promje$a +spaja$je* pripaja$je i podje,a-
$ odgovornost nastaje po osnovu pravnog sljednitva
4 odgovornou su obu)vaene samo promjene nastale do momenta statusne promjene
5 odgovornost je potpuna i neograniena (kod podjele i solidarna) i ne moe se ograniiti niti
iskljuiti
Od'o%or$ost #od promje$e or'a$izacio$o' o),i#a # 2ovo drutvo koje je nastalo transformacijom
starog drutva odgovara za obaveze starog drutva
Od'o%or$ost #o$tro,$o' za s!psidijar$o dr!"t%o # kontrolno drutvo odgovara za obaveze u
prometu supsidijarnog drutva (potinjenog) i to samo za one koje su nastale po osnovu izvrenja
instrukcija kontrolnog drutva
Od'o%or$ost dr!"t%a za "tet! #oj! pro!zro#!je $je'o% or'a$ # poto organ drutva nije pravni
subjekt, nema vlastitu imovinu, nema deliktnu sposobnost, drutvo je obavezno nadoknaditi tetu
treem licu koju prouzrokuje njegov organ
Od'o%or$ost dr!"t%a i i$di%id!a,$o' tr'o%ca za "tet! #oj! pro!zro#!je zapos,e$o os),je H =ko
zaposleno osblje u vezi sa radom prouzrokuje tetu treem licu, drutvo ili individualni trgovac je
obavezan nadoknaditi tetu treem licu *teeni ima pravo za)tjevati naknadu tete neposredno od
zaposlenog ako je djelovao namjerno
-3eko 4%%564%%7
Str. 66
@A3ON.3A OD:OVORNO.9 DR7:IH 1IBA @A DR7=9VO
.ako je opte pravilo poslovnog prava da za svoje obaveze u pravnom prometu drutvo odgovara
svojom imovinom, postoje sluajevi kada za obaveze drutva na osnovu zakona odgovaraju i druga
lica +ostoje dva sluaja ovakve odgovornosti"
$ odgovornost lanova drutva personalnog tipa # javni drugari i komplementari kod dno, kd i
kdd imaju zakonsku, potpunu, neogranienu solidarnu odgovornost za obaveze drutva iji su
lanovi *ni odgovaraju neogranieno, solidarno cjelokupnom svojom imovinom
4 odgovornost jedinog vlasnika drutva (djl) # >lasnik drutva odgovara povjeriocima zajedno
sa drutvom, po zakonu, potpuno, neogranieno u sluaju kada kod trei) lica stvara 0privid
privrednog identiteta sa drutvom0, tj ako vlasnik drutva svojim radnjama ili mjeanjem svoje
imovine sa imovinom drutva stvara prividno jedinstvo
A9RIF79I PO.1OVNI .7FJE3A9A
=tributi poslovni) subjekata su obiljeja koja slue nji)ovoj individualizaciji s ciljem to sigurnijeg
odvijanja prometa, njegove zatite i zatite trei) lica -vaki poslovni subjekt po zakonu mora imati
atribute koji su dovoljni da omogue njegovo razlikovanje od drugi) uesnika u prometu *bavezni
atributi su"
- firma (ime)
- sjedite
- djelatnost (predmet poslovanja)
- dravljanstvo (nacionalna pripadnost)
Faklutativni atributi mogu biti slue da se privredni subjekt ili njegov proizvod bolje razlikuju od drugi),
da bi se izgradio poslovni imid, a to su" marka proizvoda, uzorci, modeli itd
EIRMA
Firma predstavlja individualnu obaveznu odluku pod kojom jedan poslovni subjekt, ukljuujui i
samostalnog privrednika imaju pravo i obavezu da posluju i da se u svom poslovanju tako potpisuju
&ijelovi privredni) drutava ne mogu imati posebnu firmu, oni nastupaju pod firmom drutva
Firma se odreuje aktom o osnivanju, unosi u statu i upisuje u sudski registar Firma pod kojom
posluje individualni trgovac utvruje se rjeenjem o osnivanju +romjene elemenata firme upisuje se u
sudski registar i javno objavljuju u -l novinama Fbi;
Na6e,a ?irme # su principi koji moraju biti potovani prilikom odreivanja i upotrebe firme, a to su"
$ naelo istinitosti # svi elementi firme treba da odgovarju stvarnom stanju, te kako su upisani u
sudski registar =ko ne koristi firmu na nain kako je upisana tada ini prekraj
4 naelo obaveznosti # a) svako drutvo mora imati firmu ( b) firma mora biti oznaena u aktu o
osnivanju, statutu, upisana u sudski registar i istaknuta na poslovnim prostorijama # c) u svom
poslovanju poslovni subjekt je mora koristiti
5 naelo javnosti # sve vrijeme poslovanja mora biti izloena javnosti" istaknuta na prostorijama
objavljena u slubenom glasilu, koritena u poslovnoj korespodenciji, upisana u registar suda
7 naelo posebnosti # u registar istog suda ne mogu biti upisana dva subjekta sa istim ili slinim
imanom, a koja obavljaju istu ili slinu djelatnost -ud na tu injenicu gleda po slubenoj
dunosti
? naelo stvarnosti # firma i njeni elementi moraju biti i materijalno tani (ne moe na primjer u
firmi da stoji da se drutvo bavi graevinarstvom,a ono stvarno vri transportne usluge)
E1EMEN9I EIRME
+rema odnosu sa javnim interesom elementi firme mogu biti razvrstani na"
$ doputene
4 uslovno doputene i
5 nedoputene
&oputeni elementi firme se dijele na obavezne, koje ulaze po sili zakona i fakultativne *bavezni
elementi su"
$ oznaka koja upuuje na djelatnost kojom se poslovni subjekt bavi (frizerski salon)
-3eko 4%%564%%7
Str. 67
4 oznaka kojom se precizno odreuje identifikacija poslovnog subjekta (Unis, 3rivaja) kod
drutva kapitala, a kod drutava personalnog tipa ime jednog ili vie drugara uz osznaku 0i
ostali0 ako svi nisu navedeni
5 oznaku sjedita ukljuujui i adresu
7 oznaku oblika organizovanja # moe biti i u vidu skraenice koju je zakon odredio (dno, doo,
djl, dd, kd, kdd itd)
? danom otvarnja steaja ili likvidacije dodaje se jo 0u steaju0 ili 0u likvidaciji0
Fakultativni elementi mogu biti" crte, slika, boja, izgled slova itd
Uslovno doputeni elementi su ono za koje se moraju dobiti posebna ovlatenja da bi se unijeli u
firmu, a to su" Ci;, FCi;, naziv kantona, grada, (odobrenje daje ministarstvo pravosua) ili imena
odreeni) linosti (istorijski), znameniti)) # odobrenje daju same linosti ako su ive ili nji)ovi
zakonski nasljednici .sto tako na nji)ov za)tjev sud e izbrisati ove elemente iz firme
2edoputeni elementi firme su svi oni elementi koji se na osnovu zakonske zabrane ni pod kojim
uslovima ne mogu unijeti u firmu, a to su"
- oznake ili rijei protivne zakonu
- usluni i robni znakovi drugi) privredni) subjekata
- slubeni simboli ili znakovi
- nazivi i simboli strani) drava ili meunarodni) organizacija
- kao ni znakovi ni rijei koji bi kod trei) lica stvorili zabunu u prometu
PRAVNA @A=9I9A EIRME
+oslovni subjekt ima pravo na zatitu svoje firme (imena) zbog nesmetanog i sigurnog obavljanja
pravnog prometa, te zatite interesa savjesni) trei) lica
+ravna zatitu vri sam registracioni sud po slubenoj dunosti prilikom same registracije drutva"
- u registar istog suda ne mogu biti upisana dva subjekta sa istim ili slinim imanom, a koja
obavljaju istu ili slinu djelatnost
- ako su dva subjekta podnijela prijavu prioritet se daju subjektu koje je prije podnijelo prijavu
- u postupku ispitivanja prijave kod svakog konkretnog sluaja se ispituje da li postoje
nedoputeni elementi, da li postoje uslovno doputeni i za nji) odobrenja
+ravna zatita postoji i poslije registracije *na se provodi iskljuivo po za)tjevu (tubi) poslovnog
subjekta koji smatra da je njegova firma oteena, a ne po slubenoj dunosti =ktivnu legitimaciju ima
lice koje je podnijelo tubu, a pasivnu tueni 9ok za podnoenje tube je 5 godine od dana upisa
firme protiv koje se trai zatita ,uba se moe podnijeti sudu gjde je sjedite tuitelja ili sudu gdje je
sjedite tuenog +ravna zatita firme poslije registracije provodi se na cijelom podruju FCi;
9azlog za zatitu firme dovoljno je da je u prometu dolo do zamjene ili da postoji mogunost zamjene
firmi, da je stvorena ili da se moe stvoriti zabuna zbog istovjetnosti ili slinosti firmi 'ogunost
zamjene i zabune mora biti konkretna i realna
.JEDI=9E EIRME
<eneralno sjedite oznaava neko geografsko mjesto U uporednim pravima postoje razni kriteriji za
odreivanje sjedita (mjesto generalne direkcije, mjesto i sud registracije, mjesto obavljanja djelatnosti
i td) +rema naem pravu vae dva pravila"
$ mjesto poslovnog subjekta jeste mjesto u kom se obavlja djelatnost tog subjekta (mjesto
eksploatacije)
4 ako se djelatnost obavlja u vie mjesta sjeditem se smatra ono mjesto koje je utvreno
statutomm, odnosno aktom o osnivanju 3od samostalnog privrednika koji obavlja djelatnost u
vie mjesta ili za obavljanje djelatnosti nije mu potreban poslovni prostor, sjeditem se smatra
mjesto prebivalita
=ktom o osnivanju odreuje se sjedite, unosi u statut drutva i upisuje u sudski registar, odnosno
registar samostalni) privrednika optine
-jedite ima viestruki pravni znaaj"
- prema sjeditu se odreuje mjesna nadlenost suda
- nadlenost upravni) organa, organa kontrole
- nadlenost u izmirenju poreski), carinski) i drugi) obaveza javnog karaktera
- mjesto zakljuenja i izvrenja ugovora (ako ugovorm nisu odreeni)
- itd
-3eko 4%%564%%7
Str. 68
DJE1A9NO.9
&jelatnost ili predmet poslovanja poslovnog subjekta su zakonom utvrene poslovne aktivnosti kojima
se on bavi radi ostvarivanja svoji) ciljeva i koje su upisane u sudski registar
+oslovni subjekt moe obavljati djelatnost u domoaem i spoljnotrgovinskom U domaem prometu su
utvrene zakonom, razraene podzakonskim aktima i klasificirane u" podruja, podpodruja, odjeljke,
razrede i podrazrede 3lasifikacija slui za potrebe statistike, planiranja i istraivanja, finansijski),
poreski), carinski) i drugi) evidencija
U oblast spoljnotrgovinskog poslovanja spada"
$ spoljnotrgovinski promet (izvoz i uvoz roba i usluga, i dr)
4 obavljanje djelatnosti u inostranstvu
&jelatnost se odreeuje aktom o osnivanje, unosi u statut i upisuje u sudski registar *snivai su
slobodni u izboru djelatnosti s tim to moraju ispuniti odreene uslove za obavljanje te djelatnosti i to
postoje neka pravna ogranienja (oblast nauruanja i vojne opreme) &rutvo moe registrovati i
obavljati jednu ili vie djelatnosti &jelatnost se u toku postojanja subjekta moe mijenjati i to
proirivanjem djelatnosti, suavanjem djelatnosti ili zamjenom djelatnosti =ko se ugovor zakljui izvan
djelatnosti neka prava smatraju nitavnim, dok nae pravo pravno valjanim pod uslovom da je druga
strana bila savjesna, nije znala ili nije morala znati da je ugovor zakljuen izvan registrovane
djelatnosti
RE:I.9RABIJA PO.1OVNO: .7FJE39A
9egistracija je po propisanoj proceduri dokumentovan upis zakonom odreeni) injenica i pravni)
stanja poslovnog subjekta u sudski ili drugi registar .ndividualni trgovac se upisuje u registar
samostalni) privrednika u optini, dok nadlena ministarstva (federalna i kantonalna) vode registre u
koje se upisuju udruenja graana, )umanitarne i druge organizacije, zadubine i fondacije, neprofitne
organizacije
-udski registar je javna knjiga, podaci su javni i svako i) moe razgledavati, prepisivati i za)tjevati da
mu se izda ovjeren izvod
-ubjekti upisa u sudski registar su"
$ svi tipovi privredni) drutava (dd, doo, djl, dno, kd, kdd)
4 javna preduzea (kompanije)
5 svi oblici statusnog povezivanja ()olding, pul, pu)
7 institucionalizovani oblici kapitala (banke i dr fin organizacije, osig i reosig drutva, itd)
? institucije trita kapitala (berze, registar vrijedonosni) papira)
@ zadruge i zadrune organizacije
U registar se upisuju i dijelovi drutva, iako nisu pravna lica, ukoliko imaju odreena ovlatenja za
istupanje u javnom prometu
PREDME9 I PO.97PA3 7PI.A 7 .7D.3I RE:I.9AR
U registar suda upisuju se pravna stanja statusno(pravnog karaktera i to" osnivanje, promjena
statusnog oblika (trasformacija), statusne promjene (spajanje, pripajanje, cijepanje), otvaranje
steajnog ili likvidacionog postupka i prestanak (birsanje) poslovnog subjekta
U sudski registar upisuju se podaci ukljuujui i nji)ove izmjene"
$ firma i sjedite subjekta
4 naziv i sjedite osnivaa
5 djelatnost
7 ukupan iznos osnovne glavnice i pojedinani ulozi
? poslovi spoljnotrgovinskog prometa
@ imena lica ovlateni) za zastupanje i granice nji)ovi) ovlatenja
H broj i datum akta o osnivanju, povezivanju ili preorganizovanju
I druge injenice odreene specijalnim propisima
VR.9E 7PI.A 7 .7D.3I RE:I.9AR
Upisi u sudski registar se mogu razvrstati prema pravnim dejstvima upisa na"
$ 3onani upis # u registar se unose injenice koje su bezuslovne i konane, bez vremenskog
ogranienja (upis osnivanja, transformacije, upis statusni) promjena, statusnog povezivanja ,
te prestanak poslovnog subjekta 3onani upis moe se brisati samo na osnovu opravdanog
za)tjeva ili tube koja se podnese u roku od @% dana odnosno 5 god od dana upisa
-3eko 4%%564%%7
Str. 69
4 Uslovni (privremeni) upis # je uslovljen i privremen i za cilj ima obezbjeenje uslova za
konaan upis
5 *bavjetavajui upis # ima za cilj obavjetavanje drugi) lica o relevantnim injenicama
vezani) za poslovni subjekt =dnotacija ima deklarativni karakter a obu)vata upise vezane za"
zabranu obavljanja odreene djelatnosti, upis privremeni) mjera zatite, upis ogranienja u
prometu itd 3ad istekne vrijeme za koje je upisana adnotacija sud istu brie po slubenoj
dunosti
NACE1A 7PI.A 7 .7D.3I RE:I.9AR
$ obaveznosti (obligatornosti) # po zakonu svi poslovni subjekti se obavezno upisuju u sudski
registar ime se obezbjeuje vei stepen pravne sigurnosti prometa i uesnika
4 legaliteta (zakonitosti) # postupak i akti su utvreni zakonom *vdje postoji i princip
dvostepenosti, to znai mogunost ulaganja pravni) lijekova (albe) # za)tjev za zatitu
zakonitosti, da se trai ponitenje upisa itd
5 slubenosti (oficijalnosti) # sud ne moe odbiti upis ako je on uredno zatraen i ako su
ispunjeni zakonski uslovi *vo naelo djeluje prema subjektima upisa i istovremeno prema
sudu
7 psimenosti (formalizma) # prijavi i svi dokazi moraju biti u pismenoj formi
? dokumentovanosti # sve injenice relevantne za upis moraju biti dokumentovane
@ prioriteta (prvenstva) ( prvenstvo upisa ima onaj koji je prije zatraio upis
H konstutivnosti # faktike injenice momentom upisa postaju pravne +oslovni subjekt pravnu i
poslovnu sposobnost stie momentom upisa, a gubi momentom brisanja iz registra
I istinitosti # podrazumjeva da su podaci uneseni u sudski registar tani i istiniti u formalnom i
materijalnom smislu
J javnosti (publiciteta) # sudski registar je javna knjiga i podaci upisani u registar objavljuju se u
-l novina FCi;
-3eko 4%%564%%7