T.C.

NAMIK KEMAL NVERSTES

ORLU MHENDSLK FAKLTES



EVRE MHENDSL BLM

BTRME ALIMASI


Konusu/Bal:



Bilim Dal :EVRE
renci No :1090601011
Ad Soyad :EMN BUHRA YAPICIOLU
Danman :Do. Dr. GNAY YILDIZ TRE
Teslim Tarihi :TEMMUZ /2013

ORLU

KMYASAL RN DEPOLAYAN BR TESSN
EVSEL VE ENDSTRYEL ATIKSULARININ
BRLKTE ARITILDII ARITMA SSTEM
VERMLLNN DEERLENDRLMES

NDEKLER

BLM 1. GR

1.1 almann Anlam ve nemi............................................................1
1.2. almann Amac ve Kapsam.........................................................2

BLM 2. KMYASAL RN DEPOLAYAN TESSLERN GENEL ZELLKLER

2.1 Kimya Endstrisi ..............................................................................3
2.2 Tesislerde Depolanan Tipik Kimyasallar ve zellikleri .....................4
2.2.1 Asetik Asit............................ ...................................................4
2.2.2 Nitrik Asit .......................... ................................................5
2.2.3 Sitrik Asit..................................................................................5
2.2.4 Slfirik Asit.................... ....................................................6
2.2.5 BorikAsit...................................................................................6
2.2.6 Sodyum Hidroksit.....................................................................7
2.2.7 Potasyum Hidroksit..................................................................7
2.2.8 Sodyum Silikat..........................................................................8
2.2.9 Di Oktil Ftalat...........................................................................8
2.2.10 Di sononil Ftalat....................................................................9
2.2.11 Hint Ya.................................................................................9
2.3 Kimyasal rnlerin Gvenli Depolama Aamalar...........................10
2.3.1 Kimyasal Envanterinin karlmas..........................................10
2.3.2 Uyumlu ve Uyumsuz Kimyasallarn Ayrlmas.........................11
2.4 Kimyasal rn Depolayan Tesislerde Atksu Oluumu....................15
2.4.1 Tank i Ykamalar Sonucu Oluan Atksular...........................15
2.4.2 Tanker ve Kamyonlarn Ykanmas Sonucu Oluan Atksular...16
2.4.3 Evsel Su Kullanm Sonucu Oluan Atksular...........................16
2.4.4 Olas Kazalar Sonucu Oluan Atksular...................................16
2.5 Kimyasal rn Depolayan Tesislerin Genel Atksu
Karekterizasyonu...................................................................................17
2.6 Kimyasal rn Depolayan Tesislerin Atksu Artm Teknolojileri.....18


BLM 3. FZKSEL, KMYASAL ve BYOLOJK (AKR) ATIKSU ARITMA
TEKNOLOJLER

3.1 Fiziksel Artma...............................................................................22
3.1.1 Eleme...................................................................................22
3.1.2 Kum Tutucular.....................................................................23
3.1.3 Dengeleme..........................................................................24


3.1.4 n ktrme.............................................................................25
3.1.5 Fiziksel Artma Verimliliinin Literatr Baznda Aratrlmas....26
3.2 Kimyasal Artma.................................................................................26
3.2.1 Koaglasyon ve Floklasyon.....................................................27
3.2.2 Kimyasal Artma Verimliliinin Literatr Baznda
Aratrlmas.............................................................................................29
3.3 Biyolojik Artma.................................................................................29
3.3.1. Biyolojik artmann amac........................................................30
3.3.2. Biyolojik artmada mikroorganizmalarn rol..........................31
3.3.3 Mikrobiyolojik Metabolizmann Tanm...................................31
3.3.4 Mikroorganizma oalmasnda besi maddesi ihtiyac..............31
3.3.5 Karbon ve enerji kaynaklar......................................................32
3.3.6 Ntrient ve iz element ihtiyac.................................................32
3.3.7 Ardk kesikli reaktrlerin teknolojik esaslar..........................33
3.3.8 Ardk Kesikli Reaktr Verimine Etki Eden Faktrler...............35
3.3.8.1 amur Ya...................................................................35
3.3.8.2 Scakln Etkisi.............................................................35
3.3.8.3 Karbon Kaynann Etkisi..............................................35
3.3.8.4 S
o
/X
o
(substrat/ mikrorganizma) Orannn Etkisi..........36
3.3.8.5 Alkonma Sresinin Etkisi.............................................36
3.3.8.6 Basamak Saysnn Etkisi..............................................37
3.3.8.7 pH n Etkisi..................................................................37
3.3.9 Biyolojik Artma Veriminin Literatr Baznda Aratrlmas......37


BLM 4. MATERYAL VE METOD

4.1
Materyal.................................................................................................38
4.1.1 ncelenen Tesisin Tantm ve zellikleri.................................38
4.1.1.1 retim Prosesi............................................................39
4.1.2 ncelenen letmenin Artma Tesisi.........................................42
4.1.3 ncelenen letmeden Numune Alma.....................................42
4.1.4 ncelenen letmenin Atksu Karakterizasyonu.......................42

4.2 Metod
4.2.1 Kimyasal Analizler..................................................................42
4.1.2.1 KO Analizi..................................................................43
4.1.2.2AKM Analizi.................................................................47
4.1.2.3 Renk Analizi................................................................49


BLM 5. DENEYSEL BULGULAR VE DEERLENDRME

5.1 Kimyasal ve Biyolojik Artma nitelerinin Verimliliinin Analiz
Sonular.................................................................................................52
5.2 Analiz Sonularnn Literatr Deerleriyle Karlatrlmas...............53
5.3 Analiz Sonularnn SKKY Snr Deerleriyle Karlatrlmas.............54

SONULAR VE NERLER........................................................................56

KAYNAKLAR............................................................................................58








































TEEKKR



Tezin hazrlanmas aamasnda bana her trl destei veren ve yol gsteren danman
hocam Sayn Do. Dr. GNAY YILDIZ TRE ye teekkr bir bor bilirim.
Ayrca almamda bana bana yardmc olan arkadalarm Ouz Kizek, Murat Kubilay
ve Beng Baliye teekkr ederim.
almalarm srasnda hibir zaman desteini esirgemeyen aileme de ayrca teekkr
bir bor bilirim.


Emin Buhra Yapcolu
Temmuz 2013




























i
SMGELER VE KISALTMALAR LSTES


AKR : Ardk Kesikli Reaktr

BO : Biyokimyasal oksijen ihtiyac (mg/l)

X : Biyoktle konsantrasyonu (mg/l)

O : znm oksijen (mg/l)
CO
2
: znm karbon dioksit (mg/l)

TOK : Toplam organik karbon (mg/l)

KO : Kimyasal oksijen ihtiyac (mg/l)

MLSS : Biyokimyasal askda kat madde (mg/l)

SVI : amur hacim indeksi

pH : Asitlik bazlk derecesi

VER : Volmetrik deiim oran

AKM : Askda kat madde (mg/l)
S
o
: Giri substrat konsantrasyonu (mg/l)
S
f
: Doldurma sresinin sonundaki substrat konsantrasyonu (mg/l)
S
e
: Reaksiyon srecinin sonundaki substrat konsantrasyonu (mg/l)

Q : Debi (m
3
/saat)

k : Reaksiyon katsays
t
r
: Reaksiyon sresi (saat)
V
b
: Kesikli reaktrn boken (toplam) hacmi (m
3
)

V
ab
: Kesikli reaktrde ken amur hacmi (m
3
)
V
b
: Kesikli reaktrn doldurma sreci balamadan nceki aktif hacmi (m
3
)

E : Yzde substrat giderim verimi




















ii


EKLLER LSTES


ekil 2.1 Kimya Sanayi Sektr Dalmlar...........................................................................3

ekil 2.2 Kimyasal rn Depolama Matrisi .......................................................................12

ekil 2.3 Atksu Artma Tesisi Akm emas.......................................................................21

ekil 3.1 ubuk Izgaralar, Elekler ve tclerle lgili zet Bilgi...................................23

ekil 3.2 n ktrme Tanklarnn levleri........................................................................26

ekil 3.3 Tipik Bir Ardk Kesikli Reaktr Ak Diyagram...............................................33

ekil 4.1 Tesis Sahasnn Genel Grnm..........................................................................38

ekil 4.2 Beton Katk Maddesi Hazrlanan Reaktr.............................................................39

ekil 4.3 Priz Hzlandrc Katk Maddesi Akm emas..................................................40

ekil 4.4 Tesis erisindeki Genel Akm emas..............................................................41

ekil 4.5 KO Numunelerinin eker Ocak zerindeki Grnts......................................45

ekil 4.6 KO Numunelerinin eker Ocak zerindeki Durumlar.......................................45

ekil 4.7 Titrasyon Sonras Renk Dnm.......................................................................46

ekil 4.8 Etvden karlan Filtrelerin Desikatrdeki Grnts........................................48

ekil 4.9 Renk lm Cihaz...............................................................................................49






















iii

TABLOLAR LSTES


Tablo 2.1 rnek Kimyasal Envanter..........................................................................10

Tablo 2.2. Birbirleriyle Temas Etmemesi Gereken Kimyasallar................................13

Tablo 2.3 Kimyasal rn Depolayan Tesislerin Atksu Oluum Yzdeleri.................15

Tablo 2.4 Kimyasal rn Depolayan Tesislerin Genel Atksu Karekterizasyonu.......17

Tablo 2.5 SKKY Tablo:19 KARIIK ENDSTRYEL ATIK SULARIN ALICI
ORTAMA DEARJ STANDARTLARI............................................................................21

Tablo 3.1 Kimyasal Koaglant ve Floklantlar...........................................................28

Tablo 4.1 Tesis Bnyesinde Bulunan Tanklarn Says ve Hacimleri...........................38

Tablo 4.2 Ligno retiminde Kullanlan Maddeler ve Miktarlar................................39

Tablo 4.3 Tesis erisinde lemlerin Yrtlmesini Salayan Aralarn Listesi.........41

Tablo 4.4 Deneylerde Kullanlan Metotlar................................................................42

Tablo 5.1 Artma nitelerinin Verimliliinin Analiz Sonular...................................52

Tablo 5.2 Analiz Sonularnn Literatr Deerleriyle Karlatrlmas.......................53

Tablo 5.3 Analiz Sonularnn SKKY Tablo: 19 ile Karlatrlmas..............................54

Tablo 5.4 Ligno retiminde Kullanlan Su Kalitesinin Artma Tesisi k
Suyu ile Karlatrlmas............................................................................................55






















iv





ZET

Anahtar Kelimeler: Kimya endstrisi, kimyasal rn depolama, kimyasal
rn depolayan tesis, KO, AKM, Renk, atk su, ardk kesikli reaktr
(AKR), Kimyasal artma, Fiziksel artma, giderim verimi, parametre


Bu almada, dardan kimyasal rn ithal ederek depolayan yurt d ve yurt iine
kimyasal madde tedarik hizmeti veren Tekirda ilinin Marmara Erelisi yresinde
bulunan Likit Kimya adl tesisin artma verimlilii incelenmitir.

Kimyasal n ktrmeli biyolojik ardk kesikli reaktrle (AKR) artm yapan
tesisin askda kat madde (AKM), kimyasal oksijen ihtiyac (KO) ve renk
parametreleri baznda atksu karekterizasyonu oluturulmutur.

Faaliyette bulunan atksu artma tesisinin kimyasal artma ve biyolojik artma
nitelerinden farkl tarihlerde numuneler alnarak Tekirda Namk Kemal
niversitesi orlu Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Laboratuvarnda
kimyasal oksijen ihtiyac (KO), askda kat madde (AKM) ve Renk baznda giderim
verimleri gzlenmitir. Elde edilen veriler literatr bilgileri ve su kirlilii kontrol
ynetmelii (SKKY) ile karlatrlm bu dorultuda yorumlanmtr.

































v


BLM 1. GR


1.1 almann Anlam ve nemi

Dnyada ve lkemizde her geen gn endstri alannda gelimeler meydana
gelmektedir. Bu gelimeler faydalarnn yannda bir ok zarar da beraberinde
getirmektedir. Gelecekte n grlen su kaynaklarnn yeterli olmayaca teorisi
mevcut su kaynaklar korunmas iin gerekli artlarn salanmasn nemli hale
getirmitir. Endstri alanndaki farkl sektrlerden meydana gelen atksu
karakterizasyonu ve miktar gnden gne artmaktadr.

Sanayinin gelimesiyle retimdeki farkllklardan dolay bu sektrlerin atk su ve
miktarlarnda farkllk gstermektedir. Doal su sistemlerine olan ar nutrient
dearjlarndaki son dzenlemeler organik karbon ve fosfat giderimine birlikte
nirrifikasyon ve denitirifikasyon ilemlerini baarmak iin ardk kesikli reaktr
sistemlerinin modifikasyonlaryla sonulanmtr. Bu sebeplerden dolay kimyasal n
ktrmeli Ardk Kesikli Reaktr (AKR) prosesinin kullanlmas pratik ve
ekonomik ynden zm yolu olarak grlmektedir[1].


Bu almada asl ama hali hazrda almakta bulunan kimyasal n ktrmeli
ardk kesikli reaktr (AKR) ile artm yapan bir tesisinin verimliliinin deneysel
almalarla saptanmas ve deerlendirilmesidir.







1
1.2. almann Amac ve Kapsam

Bu almann amac, kimyasal rnler depo eden bir tesisin atksularnn standart
olan AKM, KO ve Renk parametreleri asndan karekterize edilmesi ve atksu
artma tesisinin bu parametreler baznda ne kadar verimli alabildiinin
saptanmasdr.

Bu alma esnasnda verimlilii deerlendirilecek olan artma tesisi kimyasal n
ktrmeli bir biyolojik ardk kesikli reaktrdr. Kimyasal ktrme ve biyolojik
reaktrn giri ve klarndan kompozit numuneler alnarak standart AKM, KO ve
Renk lm deneyleri vastasyla ne kadar askda kat madde, renk ve organik madde
gideriminin gerekletii saptanacaktr. Elde edilen veriler kimyasal ktrme ve
biyolojik ardk kesikli reaktr ilemlerinin literatr bilgileri ve SKKY snr dearj
deerleri ile karlatrlarak yorumlanacaktr.

AKM, KO ve Renk parametreleri evre ve canl salna zarar verdii bilinen temel
kirleticilerdir. Alc sulara verilen yksek konsantrasyonlarda AKM, KO ve Renk
parametreleri su ortamndaki k geirgenliini azaltr ve fotosentetik aktiviteyi
olumsuz ynde etkiler. Yksek konsantrasyonlarda KO ieren atksular sucul
ortamn znm oksijen seviyesini drerek su eko sistemini ciddi ekilde tehdit
etmektedir. Ayrca boyar maddelerin baz sucul organizmalarda birikmesi toksik ve
kanserojenik rnlerin meydana gelme riskini de beraberinde getirmektedir. Bu
balamda yksek konsantrasyonlarda bu parametreleri ieren atksularnn artm
prosesleri ekolojik adan nem kazanmaktadr. [36]

Artma verimliliinin literatr deerlerinden dk olmas durumunda verimlilii
dren olas faktrler aratrlarak tartlacaktr.



2

BLM 2. KMYASAL RN DEPOLAYAN TESSLERN
GENEL ZELLKLER

2.1 Kimya Endstrisi

nmzdeki yllarda kresel retim ve ticarette etkin olacak sektrler, otomotiv, bilgi ve
iletiim teknolojileri, makine, yatrm ve tketim mallar sektrleri olup; kimya sektr,
birok sektre girdi salamaktadr. Dnya kimya sanayi retimi iinde gelen sektrler,
petrokimyasallar, gbreler, ilalar, sentetik elyaflar ve iplikler, sabun ve deterjanlar ile
boyalar olarak saylabilir. [2] Kimya sanayi sektr dalmlar ekil 2.1de verilmitir.


ekil 2.1 Kimya Sanayi Sektr Dalmlar [2]

Kimya Sanayi dorudan tketime ynelik rnler reten ve dier sektrlere
hammadde ve ara rnler salayan temel sektr olup, bir lkenin kimya sanayisi
gelimeksizin kalknmas mmkn deildir. [2]



3

2.2 Tesislerde Depolanan Tipik Kimyasallar ve zellikleri

Kimyasal rn depo eden tesisler genel olarak retilen kimyasallarn tedarik ve
ulam hizmetlerini sunmaktadrlar. Tesislerin balca hizmet verdii sektrler tekstil
endstrisi, inaat endstrisi, gda endstrisi, boya endstrisi ve metal ileme
endstrisidir. Tipik bir kimyasal rn depolayan tesiste balca depolanan
kimyasallar unlardr: [3]

1) Asetik Asit
2) Nitrik Asit
3) Sitrik Asit
4) Slfirik Asit
5) Borik Asit
6) Sodyum Hidroksit
7) Potasyum Hidroksit
8) Sodyum Silikat
9) Di Oktil Ftalat
10) Di sononil Ftalat
11) Hint Ya

2.2.1 Asetik Asit

Asetik asit veya etanoik asit CH
3
COOH formll bir organik asittir, sirkeye eki
tadn ve keskin kokusunu vermesiyle bilinir. Karboksilik asitlerin en
kklerindendir (en kk olan formik asittir).
Doada karbonhidratlarn ykseltgenmesiyle oluur. Sanayide asetik asit hem
biyolojik yolla hem de sentetik yolla imal edilir. Suda tamamen znr. [4,5]

Kullanm Alanlar:

Tekstil Boyahaneleri
Tekstil Yardmc Kimyasallar
Konserve Sanayi
Sirke reticileri
4

2.2.2 Nitrik Asit

Nitrik asit, bileiminde oksijen, bir hidrojen gaz ve azot bulunan kuvvetli birm
asittir.

forml ile gsterilir. Konsantrasyonu arttka daha tehlikeli olur,

gliserin ile reaksiyona sokulduunda nitro gliserin elde edilir. Halk arasnda kezzap
olarak da bilinir. Asidin baz tuzlar, tabii kaynaklar halinde bulunur. Bunlarn en
nemlisi, ili gherilesi olarak bilinen sodyum nitrattr. Sodyum nitrat, slfirik
asitle stlrsa, sodyum bislfat ve nitrik asit meydana gelir. [4,5]

Nitrik asit patlayc madde olacak kimyasallar nitrata evirdiinden patlayc
maddelerin ounda kullanlr. Dinamit, gliserin tri nitrattr.

Kullanm Alanlar:

Gda reticileri
Metal Sanayii
Gbre Sanayii

2.2.3 Sitrik Asit

Sitrik asit, halk arasnda limon tuzu olarak da bilinen, karboksilik asitlerden,
renksiz, kristal yapl organik bir bileiktir. Forml C
6
H
8
O
7
eklindedir. Hemen
hemen tm bitkilerde ve birok hayvann vcut svsnda bulunur. Yalarn,
proteinlerin ve karbonhidratlarn ykseltgenerek karbondioksit ve suya dnt
fizyolojik srelerden geer. pH deeri 3,5 tir. [4,5]

Kullanm Alanlar:

Gida reticileri
Tekstil Sanayii
Metal Sanayii
5

2.2.4 Slfirik Asit

Slfrik asit, H
2
SO
4
, gl bir mineral asididir. Suda her konsantrasyonda
znebilir. ok nemli bir kimyasal madde olan slfrik asit sanayide deme
yntemi ya da kurun odalar yntemi ile retilir. Bu yntemlerde kkrt dioksit
eitli katalizrler eliinde oksijenle ykseltgenerek kkrt triokside dntrlr
ardndan kkrt trioksit suyla tepkimeye sokularak slfrik asit elde edilir. Piyasada
satlan slfrik asitler ounlukla yzde 78,93 ya da 98'liktir. [4,5]

Kullanm Alanlar:

Deri Sanayii
Inaat Sanayii
Gida Sanayii
Tekstil Sanayii
Metal Sanayii
Enerji Sektorlerinde

2.2.5 Borik Asit

Genellikle antiseptik, bcek ilac ve koku gidericilerde kullanlan beyaz kristal
renkli, suda znen bir inorganik asittir. lk olarak Wilhelm Homberg tarafndan
bulunmu olup, slfrik asidin yan rn olarak ortaya kmtr. Hammaddesi
olan boraks'n en geni kaynaklar Trkiye'de bulunmaktadr. [4,5]

Kullanm Alanlar:

Mobilya Sanayii
la, Salk Sektr
Metalurji

6

2.2.6 Sodyum Hidroksit

Sodyum hidroksit, beyaz renkte nem ekici bir maddedir. NaOH formlyle
gsterilir. Suda kolaylkla znr ve yumuak kaygan ve sabun hissi veren bir
zelti oluturur. nsan dokusuna kandrc bir etkisi vardr. Sodyum hidroksit
(kostik soda), laboratuvarda CO
2
gibi asidik gazlar yakalamak iin kullanlr. Bazik
bir kimyasaldr ve su ile tepkimeye girdiinde yaklak 5 dakika iinde scakl 50
Santigrat dereceye kar. [4,5]

Kullanm Alanlar:

Deri Sanayii
Inaat Sanayii
Gda Endstrisi
Tekstil Sanayii
Metal Sanayii
Enerji Sektorlerinde

2.2.7 Potasyum Hidroksit

Potasyum hidroksit (KOH), akkor derecede uucu olan, 360 C'de eriyen, suda s
aa kararak znen, beyaz renkte kat bir maddedir. Alkalik bir baz olan
potasyum hidroksidin geni bir kullanm alan vardr. [4,5]

Kullanm Alanlar:

Geri Dnm
Temizlik Sanayii
la Sanayii

7


2.2.8 Sodyum Silikat

Sodyum silikat, sodyum oksit (

) ve silika (

) ieren eitli bileiklerden

biridir veya

kat ierikler ve viskosite oranlar deien sodyum

silikatlarn bir karmdr. Genel olarak, sodyum silikatlar retildikleri aside gre,
ortosilikat, metasilikat, disilikat ve tetrasilikat olarak adlandrlrlar. Ayrca kristal
yapsna gre bir X-ray krnm metoduyla snflandrlrlar. Btn bu bileikler
renksiz, transparan, cams madde, ticari olarak bir toz veya su ierisinde urupsu
viskos bir zelti olarak mevcuttur. Suda urupsu bir sv oluturmak zere znr.
Baz ekilleri zayf znr baz ekilleri hemen hemen hi znmezler. En iyi
ekilde basn altnda suyla stlarak znr. zeltiler kuvvetli alkalidirler. Balca
kum ve sodyum karbonatn eitli oranlarnda eritilmesiyle retilirler. [4,5]

Kullanm Alanlar:

Endustriyel Temizlik
Insaat Sanayii
Metal Sanayii
Enerji Sektr
Su Artma

2.2.9 Di Oktil Ftalat

Tm PVC pasta ve hamur karmlarnda yumuatc olarak kullanlr. PVC ayakkab
ve terlik taban retiminde, suni deri retiminde, PVC granl retiminde, membran
ve su tutucu bantlarn retiminde, boya ve vernik sektrnde, yer demesi ve paspas
retiminde, branda retiminde, hortum retiminde, kalenderleme sistemlerinde
yaygn olarak kullanlr. [4,5]
8

2.2.10 Di sononil Ftalat

Tm PVC pasta ve hamur karmlarnda yumuatc olarak kullanlr.
Tm kalenderleme sistemlerinde, otomotiv sektrnde, kablo retiminde, suni deri
retiminde, cilt bezi retiminde, PVC yer muambalarnda kullanlr. DOP'a gre
daha dk viskozitede pasta elde edilebilir. [4,5]

2.2.11 Hint Ya

Hint ya, bitkinin tohumlarndan, soukta skma ve temizleme yntemi ile elde
edilen sabit bir yadr. Renksiz, soluk sar renkli ve hafif kokuludur. Alkolde
kolaylkla znr. Kaynama noktas 313C, younluu 0.961 g/cm3 tr.

Hint yann %95'i risinoleik asittir, dier nemli bileenleri oleik ve linoleik asittir.
Risinoleik asit, 18 karbonlu tekli doymam ya asididir ve farkl zellii 12nci
karbonunda hidroksil grubunun bulunmasdr. Bu grup, asiti ve dolaysyla Hint
yan beklenmedik derecede polar yapar ve kimyasal trevlerinin olumasna imkan
tanr. Bu nedenle, Hint ya kimyasal hammadde olarak ok deerlidir. Hidroksil
grubu olmayan dier tohum yalarna gre Hint ya daha pahaldr. Anavatan
Hindistan olmakla beraber, lkemizin Gneydou blgelerinde de grlmektedir.
Trk Gda Kodeksinde kaytldr. [4,5]

Kullanm Alanlar:

Filtre reticileri
Tekstil Yardmc Kimyasallar
Reineli Boya reticileri
Yaptrc Tutkal reticileri
Poliretan Reine reticileri

9

2.3 Kimyasal rnlerin Gvenli Depolama Aamalar

2.3.1 Kimyasal Envanterinin karlmas

Gvenli depolama iin ilk adm tehlikeli kimyasallarn gncel bir envanterinin
karlmasdr. Bu sayede alma ortamndaki potansiyel tehlikeler ortaya konmu
olur. Envanter karmann en iyi yolu alma ortamndaki her bir blm tek tek
gezmek, var olan kimyasallar not etmektir. Ayrca satn alma kaytlar da envanterin
karlmasnda kolaylk salar. [6,7]

Kimyasal envanteri kimyasallar ve tehlikeleri hakknda yeterli bilgiye sahip olan
teknik bir personel tarafndan yeterince zaman ayrlarak titiz bir ekilde
hazrlanmaldr. alma ortamnn gezilerek envanteri karlrken ikin, szdran,
paslanm ya da atlak kimyasal tanklarna ya da konteynrlarna envanter karmak
iin dahi dokunulmamaldr. [7]

Bir envanterde kimyasaln ad, forml, markas, ambalaj (g, kg, ml vs.) tehlike
snf, adeti ve depoland yer gibi bilgiler bulunmaldr. Ayrca envanterin hangi
bina veya tank iin yapld yapan kiinin ad, soyad ve iletiim bilgileri de
bulunmaldr. Envanter sadece kullanlr durumda olan kimyasallar iin deil atlmas
gereken kimyasallar iin de karlmaldr. rnek bir kimyasal envanteri Tablo 2.1de
verilmitir.
Tablo 2.1 rnek Kimyasal Envanter [7]
Kimyasal Madde Forml Tank No Tank Doluluk
Oran
Tehlike
Fosforik Asit (75%)

17 %70
Asidik, Korozif,
Tahri Edici
Sodyum Hidhoksit NaOH
3 %78
Bazik, Korozif,
iddetli Yanma
Potasyum Hidroksit KOH
6 %65
Bazik, Korozif
10

2.3.2 Uyumlu ve Uyumsuz Kimyasallarn Ayrlmas

1) Tehlike Snflamasnn Yaplmas: Mevcut kimyasallarn etiketlerinden
yararlanarak tehlike snflar belirlenir. Baz kimyasallar birden fazla tehlike
snfnda yer alabilir, byle bir durumda bu kimyasala ait Malzeme Gvenlik Bilgi
Formuna (MSDS) baklarak ne kan tehlike snf belirlenmelidir. Yaygn olarak
bilinen tehlike snflar unlardr:

Patlayc Maddeler
Toksik Maddeler
Oksitleyici Maddeler
Sktrlm gazlar
Alevlenebilir Maddeler
Radyasyon ieren Maddeler
Korozif (andrc) Maddeler
Biyolojik tehlike ieren Maddeler

2) PH belirlemesinin yaplmas: Mevcut kimyasallar pH deerlerine gre ayrmaya
devam edilir. Buna gre maddelerin asidik, bazik ve ntral olmak zere 3 snfa
ayrlmas gerekir. Asidik ve bazik maddeler bir arada depolanmazlar.

Asidik Ntral Bazik
pH < 4 4-10 >10

3) Genel Kimyasal Yapnn Belirlenmesi: Maddelerin genel kimyasal yaplar
organik ve inorganik olarak ikiye ayrlr. Ayrm yapan kiilerin bu konuda bilgileri
yetersizse dikkat edilecek husus organik kimyasallarn formlasyonunda Karbon (C)
atomunun bulunduunu bilmeleri olacaktr. Bu ayrm zellikle andrc ve
oksitleyici kimyasallarn depolanmasnda byk nem tamaktadr.

11

4) Maddenin Hallerinin Belirlenmesi: Maddeler kat, sv ve gaz olmak zere
snflandrldktan sonra kat, sv ve gaz maddeler birbirinden ayr depolanmaldr.
Bu durum zellikle szma veya dklme gibi durumlarda tehlikenin snrlandrlmas
asndan nemlidir. [8]

Gruplandrlan kimyasal maddelerin birbirleri ile etkileime girip, tehlikeli
reaksiyona sebep vermemeleri iin hangi snfn birlikte depolanp depolanmamas
gerektii Kimyasal Depolama Matrisi ekil 2.2de belirtilmitir. Kimyasal depolama
matrisi:

Andrclar + Parlayclar = Patlama/Yangn,
Andrclar + Zehirleyiciler = Zehirleyici Gaz,
Parlayclar + Oksitleyiciler = Patlama/Yangn,
Asitler + Bazlar = Andrclar Duman/Is


ekil 2.2 Kimyasal rn Depolama Matrisi [9]
12

Depolama matrisine ek olarak kimyasal maddeler tek tek incelenerek de bu ayrm
yaplabilir. Ayrca ayn tehlike snfnda bulunup da birbirleri ile temas etmemesi
gereken kimyasallar da bulunabilir. Bu gibi kimyasallar birbirlerinden ayr
depolanmaldr. Tablo 2.2de birbirleriyle temas etmemesi gereken kimyasallarn
isimleri yer almaktadr. Depolama ilemi, bu tablo yardmyla da ayrntl olarak
kontrol edilmi olur.


Tablo 2.2. Birbirleriyle Temas Etmemesi Gereken Kimyasallar [10]
Kimyasal Ad Temas Etmemesi Gerekli Maddeler
Nitrik asit ( deriik) Asetik asit, anilin, krom (VI) oksit, hidrojen siyanr,
hidrojen slfr, yanc sv ve gazlar
Nitritler Asitler
Okzalik asit Gm, cva
Perklorik asit Asetik asit anhidriti, bizmut ve alamlar, alkoller, kt, odun
Peroksitler Asitler (organik ya da mineral)
Sodyum nitrit Amonyum nitrat ve dier amonyum tuzlar
Sodyum peroksit Metanol, etanol, asetik asit anhidriti, buzlu asetik asit,
benzaldehit, karbonslfr, gliserin, etilen glikol, etik asetat,
metil asetat, furfurol
Slfrik asit Potasyum klorat, potasyum perklorat, potasyum
permanganat
Slfitler Asitler
Yanc svlar Amonyum nitrat, kromik asit, hidrojen peroksit, nitrik asit,
sodyum peroksit, halojenler
Asetik asit Krom (VI) oksit, nitrik asit, alkoller, etilen glikol, perklorik
asit, peroksitler, permanganatlar
Asetilen Klor, brom, flor, bakr, gm, cva
Aseton Konsantre nitrik ve slfrik asit karmlar

13

Kimyasal Ad Temas Etmemesi Gerekli Maddeler
Aktif kmr Kalsiyum hipoklorr, oksitleyici maddeler
Alkali metaller Cva (rnein; manometredeki cva), klor,
kalsiyumhipoklorr, iyot, brom, hidrojen florr
Amonyum nitrat Asitler, metal tozlar, yanc svlar, klorat
bileikleri,nitratlar, kkrt, ince tanecikli
organik veya yanc maddeler
Anilin Nitrik asit, hidrojen peroksit
Arsenikli maddeler Tm indirgen maddeler
Brom Amonyak, asetilen, btadien, btan, metan,
propan,hidrojen, petrol benzini, benzen, metal
tozlar
Bakr Asetilen, hidrojen peroksit
Cva Asetilen amonyak
Fosfor Kkrt, kloratlar gibi oksijenli bileikler
Gm Asetilen, oksalik asit, tartarik asit, amonyum
bileikleri
Hidrojen florr Amonyak (gaz veya zelti )
Hidrojen slfr Dumanl nitrik asit, oksitleyici gazlar
Hidrojen peroksit Bakr, krom, demir, metaller ve metal tuzlar,
alkoller,aseton, organik bileikler, anilin,
nitrometan, kat ve svyanc maddeler
Hidrokarbonlar (btan,propan, benzen) Flor, klor, brom, krom (VI) oksit, sodyum
yot Asetilen, amonyak ( gaz veya zelti)
Karbon tetraklorr Sodyum
Kalsiyum oksit Su
Klor Amonyak, asetilen, btadien, btan, metan,
propan, hidrojen, petrol benzini, benzen, metal
tozlar

14

2.4 Kimyasal rn Depolayan Tesislerde Atksu Oluumu

Kimyasal rn depo eden tesislerde atksu oluumu genellikle depolamada kullanlan
ara gerelerin, tanklarn ykama ilemlerinden ve tesis ierisinde alan personelin
evsel amal su kullanmlarndan meydana gelmektedir. Tank patlamas veya tanker
devrilmesi gibi kaza durumlar da atksu oluturan kaynaklar ierisinde
deerlendirilebilmektedir. Kimyasal rn depolayan tesislerin atksu oluum
yzdeleri Tablo 2.3te verilmitir. [11]

Tablo 2.3 Kimyasal rn Depolayan Tesislerin Atksu Oluum Yzdeleri [11]
Proses Atksu Oluum Yzdesi
Tank i Ykamalar %25
Tanker ve Kamyon Ykamalar %65
Evsel Kullanm %8
Olas Kazalar: Tank Patlamas, Tanker
Devrilmesi, Yangn Suyu
%2


2.4.1 Tank i Ykamalar Sonucu Oluan Atksular

letme ierisine giren sv kimyasallar, tesis ierisindeki yer st tanklarna
aktarlmaktadr. Tanklar boaldktan sonra baka bir kimyasaln depolanmas iin
kullanlabilmektedir. Bu tarz durumlarda tank ileri, ncesinde kullanlan
kimyasaldan arndrlmak maksadyla ykanmaktadr. Yaplan aratrmalara gre
tank ii ykamalar tipik bir kimyasal rn depolama tesisinin atksu oluumunun
%25ini oluturmaktadr. Tank ii ykamalarn tesis ierisindeki atksu oluumunda
nemli bir pay bulunmas sebebiyle mmkn olduunca kimyasallar ayn tanklarn
ierisinde depo edilmeye allmal ve bylece ykama ihtiyac minimum seviyelere
indirilmelidir. [11]

15

2.4.2 Tanker ve Kamyonlarn Ykanmas Sonucu Oluan Atksular

Kimyasal rn depolayan tesisler, ithal edilen veya retilen kimyasallarn
tedarikiliinin yan sra bu kimyasallarn lojistik hizmetini de vermektedirler. Bu
amala kullanlan kamyon ve tanklarn ykanmas da nemli atksu oluum
faktrlerinden biridir. Aratrmalra gre tipik bir kimyasal rn depolayan tesiste
kamyon ve tankerlerin ykanmasndan kaynaklanan atksu oluumu toplam oluumun
yaklak %65i kadardr. Su tasarrufu salanmas asndan kimyasallarn mmkn
olduunca ayn tankerlerle ve kamyonlarla tanmasna zen gsterilmelidir. [11]

2.4.3 Evsel Su Kullanm Sonucu Oluan Atksular

Tesis ierisindeki alanlarn ihtiyalarn gidermesi sonucu oluan atksudur.
Literatrde endstriyel tesisler iin kii bana su tketiminin maksimum 150 l/gn
ve iki saatlik zaman diliminde ihtiya duyulacak su miktar da yaklak olarak 5 l/gn
olarak belirtilmektedir. Kimyasal rn depolayan tesislerde genel olarak alanlarn
yarya yakn ofrler olabildiinden evsel su tketimi hesaplamalarnda srcler
iin iki saatlik zaman diliminde ihtiya duyulacak su miktar 5 l/gn kabul
yaplmaldr. Aratrmalara gre tipik bir depolama tesisindeki evsel su kullanm
toplam atksu miktarnn %8ini oluturmaktadr. [11]

2.4.4 Olas Kazalar Sonucu Oluan Atksular

Kimyasal rnlerin depo edildii tesislerde ska grlen kazalar tank patlamalar,
tanker devrilmeleri ve yangnlardr. Bu kazalar sonucu oluan atksular evre ve
insan sal asndan tehlikeli etkilere sahip olacandan gerekli risk analizleri
yaplm olup kaza durumunda yaplacaklar nceden tatbik edilmedilir. Kaza sonucu
oluan atklar direk ya da bir depoda toplanp seyreltilerek artma tesisine
verilmektedir. Yaplan aratrmalara gre bu tip tesislerde kazalar sonucu oluan
atksu miktar toplam atksuyun %2sini oluturmaktadr. [11]
16

2.5 Kimyasal rn Depolayan Tesislerin Genel Atksu Karekterizasyonu

Kimyasal rn depolayan tesislerin atksular ok eitli kirleticileri ierebilir. Bu
sebepten atksu karekterizasyonu pek ok parametreyi kapsamaktadr. Atksu; yksek
ornagik ykleri, ar metalleri, yalar ve eitli inorganik kirleticileri ierebilir.
Genel olarakkimyasal rn depolayan tesis atksular yksek KO deerlerine
sahiptir. Fakat yksek KO ieriinin aksine dk BO deerlerine sahiptir. Bu da
atksuyun biyolojik olarak oksitlenmesi zor kirleticiler asndan zengin bir yapya
sahip olduunu gstermektedir. Kimyasal rn depolayan tesislerin genel atksu
karekteri Tablo 3.4te gsterilmektedir.

Tablo 2.4 Kimyasal rn Depolayan Tesislerin Genel Atksu Karekterizasyonu [11]
Parametre Birim Aralk
Biyokimyasal Oksijen
htiyac (BO
5
)
mg/l 250-800
Kimyasal Oksijen htiyac
(KO)
mg/l 1000-5000
Askda Kat Madde
(AKM)
mg / l 500-3000
Ya Gres
mg / l 10-40
Toplam Fosfor
mg / l <10
Toplam Krom
mg / l <20
Krom (Cr
+6
)
mg / l <5
Kurun (Pb)
mg / l <3
Toplam Siyanr (CN
-
)
mg / l <0.1
Kadmiyum (Cd)
mg / l <0.3
Demir (Fe)
mg / l 20-500
Florr (F
-
)
mg / l 30-200
Bakr (Cu)
mg / l <7
inko (Zn)
mg / l <15

17
Parametre Birim Aralk
Slfat (SO
4
-2
)
mg / l <1700
Toplam Kjeldahl Azotu
mg / l 5-50
Renk Pt-Co
40-500
pH -
2-14

2.6 Kimyasal rn Depolayan Tesislerin Atksu Artm Teknolojileri

Kimyasal rn depolayan tesislerin atskular, depolanan ve retilen kimyasallarn
eitliliine gre ok yksek konsantrasyonlarda kirlilik iermektedirler. Genel
olarak kimyasal rn depo eden tesis atksularnda, yksek miktarda organik madde,
inorganik madde, znm askda kat madde ve zel kirleticiler (demir, krom)
bulunmaktadr.
Aratrlan iletmenin atksu artma tesisi, kimyasal rnlerin tanklardan ve
tankerlerden ykanmas ve evsel kullanm sonucu oluan atksuyun maksimum
verim ile artlmas iin en son teknolojiye gre dizayn edilmitir. Tesis Fiziksel,
Kimyasal, Biyolojik Artma nitelerinden olumaktadr.
Fiziksel Artma
1) Dengeleme Havuzlar
2) n Temas Havuzu

Kimyasal Artma
1) Koaglasyon & Floklasyon Havuzlar (Hzl & Yava Kartrma)
2) Kimyasal ktrme Havuzu

Biyolojik Artma
1) Evsel Atksu Toplama ve Dengeleme Havuzu
2) Biyolojik Ardk Kesikli Reaktr Tank



18


Fiziksel Artma niteleri

Dengeleme Havuzlar

Artma tesisinde atksuyun gelecei 3 adet dengeleme havuzu bulunmaktadr. Depo
tanklarnn i eper ykamalar yaplaca zaman tesisi ileten operatrn hangi rn
depolanan tankn ykanaca konusunda haberi olacaktr. Bylelikle alacak
operatr hangi rnlerin ne mertebede PH ile geleceini pratik olarak bilmektedir.
Tesisten depo tank i ykamasndan gelen rnn PH deerine gre atksuyu asidik
veya bazik dengeleme havuzlarndan birine alacaktr. Asidik ve bazik dengeleme
havuzlarnn dnda tesis ierisinde iletme younluu veya olas kazalar sebebiyle
artabilecek pik debilere cevap verebilmek amacyla bir 3. dengeleme havuzu
bulunmaktadr. retim sebebiyle tesiste daha ok bazik karakterde su oluacandan
bazik havuz asidik havuzdan daha byk olarak inaa edilmitir.

Atksu toplama ve dengeleme havuzlarnn tabanlarnda havuz ilerindeki suyun
homojen bir biimde beklemesini salamak ve kat maddellerin kmesini
engellemek amac ile PVC malzemeden imal edilmi haval tip kartrclar
bulunmaktadr.

n Temas Havuzu

Asidik ve bazik havuzlardan n temas havuzuna terfi ettirilen sular burada bir
kartrc vastasyla belirli oranlarda kartrlarak istenen PH seviyesine
getirilmektedir. Bylece kimyasal artmaya mmkn mertebe pH dengelenmi
atksu verilecek olup kimyasal dozaj sarfiyatlar da asgari miktarda azaltlmaktadr.

Kimyasal Artma niteleri


Hzl ve Yava Kartrma Tanklar

n temas havuzunda PH dengelenen atksu sonrasnda kimyasal artmann ilk adm
olan hzl kartrma tankna gelir. Burada dakikada 96 devir yapan dey milli
kartrc ile kartrlan suya koaglant olarak

dozlanr. Atksuyun hzl

kartrma tanknda bekleme sresi 20 dakikadr.

Yk dengeleri bozulan atksu ierisindeki kolloidal maddelerin yumaklamas
amacyla atksu yava kartrma tankna alnr. Atksuyun burada bekleme sresi 32
dakikadr. Phtlatrma verimini artrmak iin burda suya floklant olarak
polieketrolit dozlanmaktadr. Atksuyun karmasn salayan dey milli kartrc
dakikada 20 devir yaparak yava kartrma ilemini gerekletirilir.

ile
muamele sonucu PH 5e den suyun PHnn ykselmesi iin yine burda suya kire
dozlanr.






19




keltim Tank

kelme tank kimyasal yumaklarn daha rahat ktrlebilmesi iin kesik piramit
tabanldr. Kimyasal ktrme havuzuna atksu beslemesi yava kartrma havuzu
dibindeki 20 cm x 20 cm boyutlarnda perdede braklan bir bolua balant
yaplacak bir boru ile salanmaktadr.
19
Bu borudan geen atksu kimyasal ktrme havuzunun orta ksmnda bulunan
datm yaps yardm ile trblans krlm bir biimde havuza datlmaktadr.
Bu sebeple de ktrme ilemi srasnda trblans krlan atksuyun iindeki
floklarn kme eilimi artmaktadr. Floklar dibe kerek ve duru fazda kalan atksu
da savaklardan evsel atksu toplama ve dengeleme havuzuna gei yapmaktadr.

Biyolojik Artma niteleri

Evsel Atksu Toplama ve Dengeleme Havuzu

Kimyasal ktrme havuzunda kme ilemi gerekletikten sonra hidrolik alkonma
sresini dolduran atksular, cazibe ile evsel atksu toplama ve dengeleme havuzuna
gemektedirler. Burada kimyasal artmadan geirilmi endstriyel atksular ve
firmadan kaynaklanan 10

/gn debisindeki evsel atksular birlemekte ve birlikte

biyolojik artmaya verilmektedir.

Biyolojik Reaktr Havuzu

Biyolojik artma sreleri iinde gerek debinin dk olmas, gerekse daha kolay
iletilebilmesi ve emniyetli sonu vermesi nedenlerinden dolay ardk kesikli aktif
amur sistemi kullanlmaktadr. Bu sistemde havalandrma ve ktrme prosesleri tek
bir reaktr iinde gerekletirilecek ekilde iletilmektedir. Biyolojik reaktr havuzu,
gnde bir defa havalandrmann kapatlmas ve yeterli sre karmn kesilmesi ile
ktrme havuzu ilemini de gerekletirebilmektedir. Biyolojik reaktr havuzundan
artlarak kan su, pompa ile n temiz su havuzuna alnmaktadr. Atksu artma tesisi
akm emas ekil 2.3te, Artma tesisi projelendirmesinde iletmenin tabi olduu
alc ortama dearj standartlarn belirleyen SKKY Tablo:19 KARIIK
ENDSTRYEL ATIK SULARIN ALICI ORTAMA DEARJ STANDARTLARI
esas alnmtr. SKKY Tablo:19 Tablo 2.5te verilmektedir.






20



ekil 2.3 Atksu Artma Tesisi Akm emas



Tablo 2.5 SKKY Tablo:19 KARIIK ENDSTRYEL ATIK SULARIN ALICI
ORTAMA DEARJ STANDARTLARI


PARAMETRE

BRM
KOMPOZT
NUMUNE
2 SAATLK
KOMPOZT
NUMUNE
24 SAATLK
KMYASAL OKSJEN HTYACI
(KO)
(mg/L) 400 300
ASKIDA KATI MADDE (AKM) (mg/L) 200 100
YA VE GRES (mg/L) 20 10
TOPLAM FOSFOR (mg/L) 2 1
TOPLAM KROM (mg/L) 2 1
KROM (Cr
+6
) (mg/L) 0.5 0.5
KURUN (Pb) (mg/L) 2 1
TOPLAM SYANR (CN) (mg/L) 1 0.5
KADMYUM (Cd) (mg/L) 0.1 -
DEMR (Fe) (mg/L) 10 -
FLORR (F) (mg/L) 15 -
BAKIR (Cu) (mg/L) 3 -
NKO (Zn) (mg/L) 5 -
CVA (Hg) (mg/L) - 0.05
SLFAT (SO
4
) (mg/L) 1500 1500
TOPLAM KJELDAHL-AZOTU (mg/L) 20 15
BALIK BYODENEY (ZSF) - 10 10
pH - 6-9 6-9


21



BLM 3. FZKSEL, KMYASAL ve BYOLOJK (AKR)
ATIKSU ARITMA TEKNOLOJLER

3.1 Fiziksel Artma

Atksu artma tesisindeki artma niteleri: n artma, birinci kademe artma ve ikinci
kademe artma olmak zere ana grupta toplanabilir. Her bir grupta kullanlan
elektromekanik ekipman genellikle farkldr.

n Artma: n artmada atksudaki kat, paavra, plastik, metal gibi iri kat
maddeler ile kum ve ya-gres gibi maddelerin ayrlmas ilemi uygulanmaktadr. Bu
maddeler bu aamada uzaklatrlmad takdirde pompalar ve amur giderme
ekipmanna, vanalara, borulara zarar vererek artmada problemlere yol aabilir.
Askda katlar gidermek iin de bazen ince zgaralar ve elekler kullanlr.


3.1.1 Eleme

Kaba I zgaralar: Kaba zgaralar koruyucu ekipman olduklarndan ilk nite olarak
kullanlrlar. En yaygn olarak kullanlan kaba zgaralar: ubuk zgaralar, elekler ve
tclerdir. ubuk zgaralar, elekler ve tclerle ilgili zet bilgi ekil 3.1de
verilmitir. Endstriyel atksu artma tesislerinde kaba zgaralara gerek olmayabilir.

ubuk zgaralar: Izgara aral 20-40 mm mertebesinde olup evsel atksu ile
gelebilecek 40 mmden iri maddeler (p, naylon, ahap malzeme v.b) zgarada
tutulur ve zaman ayarl temizleme mekanizmas ile taranarak atksudan uzaklatrlr.
Bu maddelerin artma tesisinde mevcut mekanik ekipmanlara zarar vermemesi ve
boru hatlarnda tkanklk yaratmamas iin mutlaka uzaklatrlmas gereklidir.









22



ekil 3.1 ubuk Izgaralar, Elekler ve tclerle lgili zet Bilgi [12]
nce Izgaralar ve Elekler: ubuk aral genellikle 2,3-6mm mertebesindedir. Bu tip
zgaralar mekanik temizleme mekanizmalarna haiz olup zgarada tutulan kat
maddeler zaman zaman otomatik olarak temizlenerek kat madde konteynerlerinde
depolanr ve daha sonra uygun alanlara dklr. nce zgaralarn amac n artmadr.
Son yllarda ikinci kademe artm k suyunu iyiletirmek amacyla mikro elekler de
retilmitir. nce zgaralar, hareketli ve hareketsiz eleklerden olumutur. Hareketsiz
veya statik elekler dik, eik veya yatay olarak monte edilirler. Bunlar trmk, di veya
fra ile temizlenirler. Hareketli elekler ise alma srasnda srekli olarak
temizlenirler. Her iki tip ince elekte de % 20-25 askda kat madde ve BOI5 giderimi
salanr. Ayrca bu sistemlerde ya giderimi ve znm oksijen deerlerinde
ykselme salanr. Hareketli eleklerde hareketsiz eleklere kyasla yk kayb daha
dk fakat enerji gereksinimi daha yksektir. Mekanik dzeneklere haiz ince
eleklerde ortaya kabilecek arzalara kar sistemde elle (manel) temizlemeli zgara
da dnlmesi acil durumlar iin mutlaka gereklidir.

3.1.2 Kum Tutucular

Burada kum olarak tanmlanan maddeler, kum, ta, cruf gibi younluu veya
kelme hz, biyolojik artmda paralanabilen organik maddelere kyasla daha
yksek olan maddelerdir. Yumurta kabuklar, kemik paracklar, tohumlar, kahve
paracklar ve yemek artklar gibi organik paracklar da bu kapsama girmektedir.
Kum olarak giderilen maddeler ounlukla inert ve olduka kurudur.
Kum kompozisyonu ok farkl olabilir. rnein rutubet %13-65 arasnda, uucu
ksm %1-56 arasnda deiir. Younluu genellikle 1600kg/m3 dr. Bir miktar
organik madde ierdiinden atksudan ayrldktan sonra uygun ekilde bertaraf
edilmezse kolaylkla rr.

23




0,2 mm den daha byk kum paracklarnn artma tesisinin ileriki kademelerinde
problem yaratt bilinmektedir. Baz durumlarda 0,15 mm apl kumlarn kum
tutucularda % 100 giderimi salanmakla birlikte, bazen kum boyutu ok daha kk
olabilmekte, 0,15 mmnin altndaki kumlarn kum tutucuda sadece %60 giderimi
salanmaktadr.

Hareketli mekanik ekipmann anmasn nlemek, boru ve kanallarda birikintileri
engellemek ve kum birikiminden dolay amur rtcnn temizlenme periyodunu
azaltmak iin santrifj, s deitirici ve yksek basnl diyafram pompalardan nce
kum tutucularn (kum ayrc) kullanlmas arttr.

Kum tutucular genellikle kaba zgaradan sonra ilk ktrmeden nce kullanlrlar.
Kum tutucularn zgara ve eleklerden sonra olmas, toplanan kumun temizlik ve
bertarafn kolaylatrr.

tip kum tutucu vardr:
Yatay akl, dikdrtgen veya kare planl
Havalandrmal,
Vorteks akml.

3.1.3 Dengeleme
Artma sistemlerinde dengelemenin amac atksu karakteristiklerindeki deiiklikleri
minimize ederek artm kademelerinde optimum artlar salamaktr. Dengeleme
nitesinin boyutu ve tipi atk suyun miktar ve deiimi ile ilgilidir.

Dengeleme tank, atksu debisindeki farkllklar ve retimden dolay zaman zaman
atlan veya istemeyerek dklen baz konsantre atksu akmlarn biriktirebilecek
boyutta dizayn edilir. Endstriyel atksu artma tesislerinde dengelemenin amalar
unlardr :

Biyolojik sisteme ok yklemeyi nlemek amacyla organik yk
dalgalanmalarn yumuatmak,

Yeterli pH kontrol salamak veya ntralizasyon iin gerekli kimyasal madde
miktarn minimize etmek,


retim olmad zamanlarda biyolojik sisteme srekli atksu salamak,

Kanalizasyon sistemine daha kontroll ve ok deiken olmayan su dearj
etmek,

Biyolojik sisteme yksek konsantrasyonda toksik maddelerin giriini
nlemek.

24


Dengeleme nitesinde, konsantrasyonun dengelenmesi ve kelmenin nlenmesi
amacyla kartrma uygulanr. Buna ilaveten kartrma ve havalandrma ile
ykseltgenebilen maddelerin ve BOI nn ksmi oksidasyonu gerekleir. Dengeleme
tanklarnda kartrma yntemleri unlardr:

Giri akmnn datm ve perdeleme

Trbinlerle kartrma

Difzrle havalandrma

Mekanik havalandrclarla havalandrma

3.1.4 n ktrme

n ktrme, hareketsiz artlarda zel tasarm yaplm ktrme tanklarnda
kebilen ve yzebilen katlarn ayrlmasdr. n ktrme tanklarnn ana
fonksiyonu vardr:

keltme ile svdan katlar (amur) ayrma,

Yzdrme ile svdan katlar (kpk, ya, yzen birikintiler) ayrma,

Katlar younlatrma

Ham atksudan katlarn giderilmesi ile bir miktar askda kat ve BOI5 de giderilmi
olur, bylece biyolojik artma nitesinde artlacak organik yk azaltlm olur.
Organik ykteki azalma biyolojik artma nitesinde sisteme verilmesi gerekli oksijen
miktarnn azalmasna, dolays ile enerji gereksiniminin ve oluan fazla aktif amur
miktarnn azalmasna neden olur. Ham atksudaki kpn giderilmesi ile de
havalandrma tank ve ktrme tanklarnda kpk oluumu azalm olur. n
ktrme tanklarnn bunlarn dndaki yararlar ekil 3.2de verilmitir.

n ktrme tanklar ekil 3.2de belirtilen ilevlerin de salanmas iin genellikle
byk kapasiteli (>3800 m3/gn) atksu artma tesislerinde kurulur. Daha kk
tesislerde eer ikinci kademe artma nitesi tm yk kaldrabilecekse ve kpk, ya
ve yzen kalntlar iletme problemi yaratmayacaksa n ktrme nitesi kurulmaz.

Damlatmal filtre, dner biyolojik disk ve batm biyolojik reaktr gibi ikinci kademe
artma niteleri mevcutsa ekipmann zarar grmemesi iin mutlaka sistemin nne n
ktrme tank konulmaldr.
ktrme tanklar ya dairesel veya dikdrtgen eklindedirler. Seim, tesisin
bykl, yerel arazi artlar, mevcut birincil artma ekipman, ilgili mhendisin
karar, mal sahibinin tercihi, yatrm ve iletme maliyeti gibi faktrlere baldr. [12]

25



ekil 3.2 n ktrme Tanklarnn levleri [12]

3.1.5 Fiziksel Artma Verimliliinin Literatr Baznda Aratrlmas

Fiziksel artmaya tabi tutulmu atksuda %30 BO
5
ve %60-70 AKM giderimi
gerekleirken, zellikle ince zgaralar ve eleklerde % 20-25 askda kat madde ve
BO
5
giderimi salanabildii tespit edilmitir. [32] yi tasarm yaplm ve dzgn
iletilen bir n ktrme tanknda ham evsel atksuda %30-35 BOI5 , % 50-60
askda kat madde giderimi salanmaktadr. [12]

3.2 Kimyasal Artma

Bu yntem kendi kendine kme sreleri ok uzun olan askda kalan ve kolloidal
maddelerin su ierisindeki yk dengesinin dardan bir kimyasal ilavesi ile bozulmas
ve ktrlmesi esasna dayanr.
Proses srasyla koaglasyon ve floklasyon ilemlerinden meydana gelmektedir.




26




3.2.1 Koaglasyon ve Floklasyon

Koaglasyon ilemi askda veya kolloidal formdaki atk maddeleri gidermek
amacyla uygulanr. Kolloidler 1 nm-0.1nm (

cm) partikl boyutu

arasnda olurlar. Partikln floklamasn salamak iin partikl yk azaltlmal ya
da ykn oluturabilecei etki ortadan kaldrlmaldr. Bu da u yollarla mmkndr:


1) Yk belirleyici iyonlar ilave ederek kolloid yzeyi ile reaksiyona girmelerini
salamak ve bu ekilde yzeysel ekimi azaltmak ya da elektrolitler ilave ederek
difze elektrik tabakasnn kalnln azaltmak ve bylece zeta potansiyelini
drmek.

2) Uzun zincirli organik molekller (polimerler) ilave etmek. Bu organik
molekllerin bazlar iyonize olabildiklerinden polielektrolitler olarak adlandrlrlar.

3) Hidrolize metal iyonlar oluturabilen kimyasal maddeler ilave etmek.

Endstriyel atksularn bir ksmnda metaller ve fazla miktarda askda kat madde
bulunur. Buna benzer karaktere sahip atksularn fiziksel artm iin fiziksel kelme
ilemi kullanlabilir. Ancak kat maddeleri ktrme yoluyla sspansiyondan
istenilen deerlerde uzaklatrmak bazen ekonomik olmayabilir.

Koaglasyon floklasyon ilemleri kelmeyi artrmak ve istenilen berrakl
artrmak zere kimyasal madde ilavesi ile uygulanan ilemlerdir. Kimyasal artmada
deiik tiplerde koaglantlar kullanlr.

Koaglasyon ve floklasyon ilemleri birbirini takiben uygulanan ve birlikte
kimyasal ktrmeyi gerekletiren ilemlerdir.
Koaglasyon floklasyon ilemi admda oluur:
27
1) Hzl Kartrma
2) Yumaklatrma
3) ktrme
Kolloidlerin ktrlmesi, kimyasal madde ilavesi ile gerekletirilir. lave edilen
kimyasal madde, kolloidlerin bir araya gelerek yumak oluturmasn ve bylelikle
kelmesini salar. Artlacak suya eklenen kimyasal madde hzl karstrmayla suya
kartrlr. Kimyasal maddenin etkisi ile sudaki kirletici maddeler phtlar. Daha
sonra yava kartrma ile yumaklama salanr. Karma hz uygun ayarland
takdirde yumak partiklleri uygun bykle getirilerek ktrlr. Kullanlan
kimyasal koaglantlar, dozaj miktarlar, optimum PH durumlar Tabloda 3.3te
verilmitir. [13]

Tablo 3.1 Kimyasal Koaglant ve Floklantlar [14]
Kimyasal Madde Doz Aral (mg/lt) PH Aklamalar
Kire 150-500 9-11 Dk aklanite, deiken ve yksek
konsantrasyonlara sahip atksularda kollodial
maddelerin koaglasyonu ve fosfor giderimi
iin
Alum 75-250 4.5-7 Yksek alkalinite, sabit ve dk
konsantrasyonda fosfora sahip atksularda
kolloidal maddelerin koaglasyonu ve fosfor
giderimi iin
Demir3Klorr,
Demir2Klorr
35-150 4-7 Kolloidal maddelerin koaglasyonu ve fosfor
giderimi iin
Demir Slfat 70-200 4-7 Yksek alkalinite ve sabit dk
konsantrasyonda fosfora sahip atksular iin
Katyonik Polimerler 2-5 Ph deiimi
yok
Kolloid koaglasyonu veya bir metal tuzu ile
yaplan kaoglasyona yardmc
Anyonik ve baz
noniyonik polimerler
0.25-1 Ph deiimi
yok
Floklasyonu hzlandrmak ve filtrede
tutulabilecek yumak miktarn artrmak iin
yardmc
Arlk artrc ve
killer
3-20 Ph deiimi
yok
ok seyreltik sspansiyonlarda floklasyonu ve
kelmeyi hzlandrmak iin
28
3.2.2 Kimyasal Artma Verimliliinin Literatr Baznda Aratrlmas

ncelenen aratrmalar sonucunda Optimum koaglant dozajnda koaglasyon
floklasyon ilemiyle atksulardan KO giderim verimi

ve alm iin
srasyla %68, %64, %60 olduu grlrken renk iin ise optimum koaglant
dozunda giderim veriminin srasyla %80, %77 ve %77 olduu grlmtr. [28]
Dier yandan, kimyasal artma nitesinden sonra atksuda, BO
5
, KO, Kjeldahl
azotu, bulanklk, fosfat, polisiklik aromatik hidrokarbon (PAH), toplam pestisit,
virsler, bakteriler ve algler en az %60 orannda giderilebildii ve zellikle kimyasal
ktrme ile %80-90 AKM, %50-80 orannda BO
5
ve %80-90 orannda bakteri
giderimi salanabildii belirtilmitir. [32]


Koaglasyon-Floklasyondan oluan kimyasal artma prosesinin tekstil [29,30] ve
deri endstrisi atksularndan toksisitenin giderilmesi ve yksek KO ve AKM
giderimi salad kaydedilmitir. [31] Tesiste dolumu yaplan pek ok toksik
kimyasal maddenin tekstil ve deri endstrisinde de kullanlabildii (nonil etoksilat
gibi) dikkate alndnda kimyasal n artmann KO azaltlmas yannda toksisitenin
biyolojik artmaya atksular verilmeden nce gereklilii ortaya kmaktadr.


3.3. Biyolojik Artma


Hzl nfus art ve endstrileme sonucunda oluan atksular doann
zmleyebilecei miktar am ve alc ortamlar kirlenme tehlikesi ile kar karya
brakmtr. Doadaki ekolojik dengeyi olumsuz ynde etkileyebilecek ve dier
faydal kullanmlarn engelleyecek bu durumun nne geebilmek iin atksular
uzaklatrmadan nce artma zorunluluu domutur.

Atksularn zellikleri kaynaklarna bal olarak nemli farkllklar gsterir ve bu
farkllklara gre artma yntemleri de deiir. Atksularn genellikle %99undan
daha yksek bir ksm su ve yalnz geri kalan ksm kirletici maddelerden
olumaktadr. Kirleticiler suyun iinde znm halde bulunabilecekleri gibi, kat
madde olarak askda da bulunabilirler. Bu maddelerin zelliklerine gre
uzaklatrlmalar iin kullanlabilecek artma yntemi de deiir.
29


rnek olarak organik kirleticilerin uzaklatrlmas iin en etkin yntemin biyolojik
artma olduu sylenebilir.

Biyolojik artma atksuyun iinde bulunan askda veya znm organik maddelerin
bakterilerce paralanmas ve kebilen biyolojik floklarla svnn iinde kalan veya
gaz olarak atmosfere kaan sabit inorganik bileiklere dnmesidir. Biyolojik
artmann esas organik kirleticilerin doada yok edilmeleri iin yer alan
biyofloklasyon ve mineralizasyon proseslerinin kontrol ile evrede ve optimum
artlarda tekrarlanmasdr. Bylece doadaki reaksiyonlarn hzlandrlarak daha ksa
bir srede, emniyetli ortamda gerekletirilmeleri salanmaktadr.

Biyolojik artma sistemleri deiik ekillerde snflandrlabilirler. Ortamda oksijen
varlna gre haval (aerobik) ve havasz (anaerobik) olarak snflandrlan bu
sistemler kullanlan mikroorganizmalarn sistemdeki durumuna gre askda ve sabit
film (biyofilm) prosesleri olarak da snflandrlabilirler. [15]

3.3.1. Biyolojik Artmann Amac

Biyolojik artmann amac, atksudaki kelmeyen kolloidal katlar phtlatrarak
gidermek ve organik maddeleri kararl hale getirmektir. Evsel atksu artmnda
organik madde ieriinin yan sra azot ve fosfor gibi besi maddeleri de biyolojik
artmda giderilir. ou kez durumda toksik olabilecek eser (iz) miktardaki organik
maddeleri gidermek de nemlidir. Tarm alanlarndan geri dnen sularda nemli olan
azot ve fosforun artlmas kritik nem tar. Endstriyel atksular iin, organik ve
inorganik bileiklerin artm nemlidir. Bu bileiklerden ou mikroorganizmalar
zerinde toksik etki yaptklar iin genellikle zel zaman n artma gerekebilir.








30


3.3.2. Biyolojik artmada mikroorganizmalarn rol

Atksudaki BOnin giderimi, kmeyen kolloidal katlarn phtlatrlmas ve
organik maddelerin kararl hale gelmesi, bata bakteriler olmak zere eitli
mikroorganizmalar tarafndan gerekletirilir. Mikroorganizmalar, kolloidal ve
znm karbonlu organik maddeleri eitli gazlara ve yeni hcrelere dntrerek
kullanrlar.

Hcre dokusunun zgl arl sudan daha fazla olduundan artlm sudan kerek
ayrlr. Bu mikrooganizmalar ortamdan ayrmadka artm tamamlanm olmaz.
Mikroorganizmalar organik yapda olduklarndan atksuda BO veya KO cinsinden
llrler ve suya bir miktar kirlilik verirler.

3.3.3 Mikrobiyolojik Metabolizmann Tanm

Biyolojik artma sistemlerinin tasarmnda ve sistem seiminde, mikroorganizmalarn
biyokimyasal aktivitelerinin iyi anlalmas gerekletirir. Bu blmde iki nemli
konudan bahsedilecektir. Bunlar, atksu artmnda karlalan mikroorganizmalarn
besi maddesi ihtiyac ve molekler oksijen ihtiyacna dayal mikrobiyal
metabolizmalarn yapsdr.

3.3.4 Mikroorganizma oalmasnda besi maddesi ihtiyac

Mikroorganizmalar, remelerini ve dier hayati fonksiyonlarn devam ettirmek iin,

1. Enerji kaynana,

2. Yeni hcre sentezi iin karbona,

3. Azot, fosfor, slfr, potasyum, kalsiyum ve magnezyum gibi inorganik
elementlere ihtiya duyarlar. Organik besi maddeleri de hcre sentezi iin
gereklidir. Mikrobiyal faaliyetler iin gerekli karbon ve enerji kaynaklarna
substrat ad verilir.







31



3.3.5 Karbon ve enerji kaynaklar

Mikroorganizmalar iin en nemli karbon kaynaklar organik madde ve
karbondioksittir. Hcre dokusu oluturmada organik karbon kullanan organizmalar
heterotrof, yalnzca karbondioksit kullanan organizmalar ise ototrof olarak
adlandrlrlar. Karbondioksitin organik hcre dokusuna dnm, enerji girdisi
gerektiren bir indirgeyici prosestir. Bu nedenle ototrofik organizmalar, hcre sentezi
iin heterotroflardan daha ok enerji harcadklarndan daha dk byme hzna
sahiptirler.

Hcre sentezinde gereken enerji k veya kimyasal oksidasyon ile salanr. I
enerji kayna olarak kullanan bu organizmalar, fototrof olarak adlandrlrlar.
Fototrofik organizmalar, heterotrofik (baz slfr bakterileri) veya ototrofik (alg ve
fotosentetik bakteri) olabilirler. Enerjilerini kimyasal reaksiyonlardan karlayan
organizmalar, kemotrof olarak bilinirler. Fototrof ve kemotroflar, heterotrof
(protozoa, fungi ve bakterilerin ou) veya ototrofic (nitrifikasyon bakterisi)
olabilirler. Kemototroflar, indirgenmi amonyak, nitrit ve slfit gibi inorganik
bileiklerin oksidasyonundan oluan enerjiyi kullanrlar. Kemoheterotroflar ise
organik bileiklerin oksidasyonu sonucu aa kan enerjiyi kullanrlar.

3.3.6 Ntrient ve iz element ihtiyac

Besi maddeleri, karbon ve enerji kayna olmaktan ziyade hcre sentezi ve
bymesinde kstlayc rol oynarlar. Mikroorganizmann ihtiya duyduu balca
inorganik besi maddeleri; N, S, P, K, Mg, Ca, Fe, Na ve Cldur. kinci derece nemli
besi maddeleri ise; Zn, Mn, Mo, Se, Co, Cu, Ni, V ve Wdir. norganik besi
maddelerine ilave olarak baz organizmalar iin organik besi maddeleri de
gerekebilmektedir. Byme faktr olarak bilinen bu organik besi maddeleri,
organizmalarn ihtiyac olan ve yalnzca hcre sentezinde kurucu olan maddelerdir.
Byme faktr bir organizmadan dierine farkllk gsterse de temel byme
faktrleri temel grupta snflandrlabilirler;




32


1.Aminoasitler

2.Purinler ve pirimidinler

3.Vitaminlerdir.


3.3.7 Ardk Kesikli Reaktrlerin Teknolojik Esaslar

Ardk kesikli reaktr (AKR) sistemi, bir aktif amur biyolojik artma prosesidir.
Ardk kesikli reaktr (AKR) sistemleri, srekli (plug flow) ve tam karml
(complete mixed) sistem zellikleri gsteren melez (hybrid) sistemlerdir. [16]
Ardk kesikli reaktrler (AKR) zlebilen, askda kat madde ve nutrient
gideriminde kullanlmaktadr. Ya, eker, karbonhidrat ve proteinlerin gideriminde
%99.9 etkindir. [17] Biyolojik nutrient giderimi istenildii zaman, reaksiyon
evrimindeki basamaklar belli say ve srada anaerobik, anoksik ve oksik (haval)
fazlar salamak iin ayarlanr. [18] AKR prosesi birbirini takip eden 5 fazdan
olumaktadr. Bunlar sras ile; doldurma, reaksiyon, keltme, boaltma ve bekleme
fazlarndan olumakta ve ekil 3.3de gsterilmektedir.





























ekil 3.3 Tipik Bir Ardk Kesikli Reaktr Ak Diyagram [20]

Yukarda belirtilen fazlarn aklamalar aada yaplmtr.



33




1. Doldurma: Ham atksuyun sisteme alnd fazdr. Bu faz artm amacna bal
olarak statik, kartrmal ve havalandrmal olabilir. Tek tankl sistemlerde bir
evrim sresi, doldurma faz bandan bekletme faz sonuna kadar geen zaman
ok tankl sistemlerde ise ilk reaktrde doldurma faznn balamasndan son
reaktrde dinlendirme faz sonuna kadar geen zamandr. ok tankl sistemlerde
tanklar ardk olarak dolar . Bir tankn doldurma faz tamamlanmadan bir sonra
solacak olan tankn boaltma faznn sona ermi olmas gerekir. Ancak tek
tanktan oluan ardk kesikli reaktrlerin maliyeti en dktr. nk bu sistem
daha az bileenden olumaktadr ve en basit kontrol sistemine ihtiya
duymaktadr.

2. Reaksiyon: stenilen reaksiyonlarn tamamland fazdr. Bu fazda karbon
giderimi iin artma ihtiyacna bal olarak kartrma, havalandrma veya
kartrma ve havalandrma birlikte kullanlabilir.

3. keltme: Mikroorganizmalarn artlm atksudan ayrld fazdr. keltme
tankn iinde gerekletiinden ok durgun bir ortam salanr. Bu faz tipik olarak
0.5-1.5 saat srmektedir.

4. Boaltma: Artlm atksuyun sistemden uzaklatrld fazdr. amur
ykselmesi ile oluabilecek problemler nedeniyle fazla uzun tutulmamaldr.

5. Dinlendirme: Boaltma faz bittikten sonra doldurma faz balayana kadar geen
sredir. Bu faz boaltma faz biter bitmez doldurma faznn balamas ile elimine
edilebilir.

Ardk kesikli reaktrlerin evsel ve endstriyel atksularn artmnda kolaylkla
kullanlabilir. Yksek miktarda karbon oksidasyonu, nitrifikasyon, denitrifikasyon ve
fosfor giderimi salanr.


34



zellikle endstriyel atksulara ardk kesikli reaktr prosesinin uygulanmasnn en
byk avantaj, iletme ve tasarm esnekliinin yannda, atksu karakterlerinin
deiken olmas durumunda da ardk kesikli reaktrlerin iletme artlarnda
deiiklikler yaplarak sistemin kontrol edilmesidir. [1]

3.3.8 Ardk Kesikli Reaktr Verimine Etki Eden Faktrler

3.3.8.1 amur Ya

amur yann ardk kesikli reaktre etkisinin aratrld almann sonular
incelendii zaman 10 gnlk amur ya; KO, amonyum azotu ve fosfat fosforu
giderimi iin maksimum giderme verimleriyle sonulanmtr. Farkl amur
yalarnda nutrient giderme performanslarna ek olarak, amur yann biyoktle
konsantrasyonu (MLSS) ve amur hacim indeksi (SVI) ile deiimi de aratrlmtr.
Biyoktle konsantrasyonu keltimin sonucu olarak ve gelecek basamak iin
biyoktle transferi sonucunda amur yayla ykselmitir, nk amur ya 5 gnlk
deerden dereceli olarak ykseltilmitir. 10 gnlk amur ya minimum amur
hacim indeksiyle optimum sonulanm ve en iyi kelme karekteristii
gstermitir.[20]

3.3.8.2 Scakln Etkisi

Scakln dmesi ile nitirifikasyon hz da dmektedir. Scakln maksimum
ototrofik oalma hzna etkisi scakln azalmas ile artmaktadr. [21]

3.3.8.3 Karbon Kaynann Etkisi

Bu konuda yaplan almalarda, KO, NH
4
-N ve PO
4
-P giderimleri srasyla %96,
%99 ve %94 verimleri elde edilerek glkoz en iyi karbonhidrat kayna olarak
bulunmutur. Tek karbon kayna olarak sakkarozda elde edilen nutrient giderme
verimleri glkozla elde edilen deerlere yakndr. Tm bu deerlendirmelerin
nda, maltoz, laktoz ve glkoz/maltoz karm daha az memnun edici nutrient
giderimleriyle sonulanmtr.

35


Ancak, glkoz ve sakkaroz dier karbonhidrat kaynaklaryla karlatrldnda en
iyi nutrient giderme performans ile sonulanmtr. Bylece ya glkoz ya da
sakkaroz ardk kesikli reaktrde etkili nutrient giderimi iin tek karbon kayna
olarak kullanlabilir. [22]

Yaplan deneylerde organik asitlerle birlikte daha uygun karbon kayna olarak
glkoz tercih edilmitir. Glkoz/asetik asit ya da glkoz/sitrik asit karmlar
dierleriyle karlatrldnda en iyi nutrient giderme verimleriyle sonulanmtr.
Asetik asit; sitrik asitle karlatrldnda atksu artma tesislerinde daha fazla
yaygn bulunmas sonucu, glkoz/asetik asit karm daha etkili nutrient giderimi
salamak iin en uygun karbon kayna olarak seilmitir. [23]

3.3.8.4 S
o
/X
o
(substrat/ mikrorganizma) Orannn Etkisi

Aktif amur Sistemlerinin tasarmnda nemli bir faktr So (substrat
konsantrasyonu) ile Xo (mikroorganizma konsantrasyonu arasndaki) So/Xo orandr.
Bu oran, artma sistemlerinin performanslar ve organik madde giderim verimleri
zerinde etkili olmaktadr. [24] almalar neticesinde, So/Xo orannn metabolik
reaksiyonlar etkileyerek, substratn giderilmesi srasnda hcre art olup
olmadnn belirlenmesinde kesikli reaktrler iin nemli bir parametre olduu
sonucuna varlmtr. [25]

3.3.8.5 Alkonma Sresinin Etkisi

Biyolojik nutrient giderimi istenildii zaman, reaksiyon evrimindeki basamaklar
belli say ve srada anaerobik, anoksik ve oksik (haval) fazlar salamak iin
ayarlanr maksimum nutrient giderme verimleriyle sonulanan optimum hidrolik
alkonma zaman elde etmek iin her bir basaman hidrolik alkonma zamanlar
deitirilir. [26]





36





3.3.8.6 Basamak Saysnn Etkisi

Nitrent giderimi iin ardk kesikli reaktrde (anaerobik /anoksik / oksik), drt
(anaerobik / oksik / anoksik /oksik) ve be (anaerobik/ anoksik/ aerobik / anoksik /
oksik) basamakl iletmeler kullanlarak nutrient giderimi iin biyolojik olarak
artlm, sonu olarak, be basamakl iletme, daha dk k KO ve PO4-
deerleriyle sonulanm ve en uygun iletme olarak seilmitir. [27]

3.3.8.7 pH n Etkisi

pH 7 ve 9 arasnda maksimum nitrifikasyon hzna ulalmaktadr. Karbon
oksidasyonu ve nitrifikasyonun birlikte olduu sistemlerde pH n etkisi aadaki
eitlikle ifade edilir. Denitrifikasyon iin optimum pH aral 6,5-7,5, optimum pH
art ise 7dir. [15]

3.3.9 Biyolojik Artma Veriminin Literatr Baznda Aratrlmas

Biyolojik artma sistemlerinde klasik aktif amur sistemi ile %85-93 BO
5
, %20-30
Azot ve %10-25 Fosfor giderimi salanabilmektedir. n kimyasal uygulamal
biyolojik artma tesislerinde ise, AKMnin %96s, KOnin %94, BO
5
in
%94,Ortofosfatn %96s giderilebilmektedir. [32]
Ayrca biyolojik ardk kesikli reaktr sistemlerinde anaerobik faz srelerinin
ayarlanmas tekstil endstrisi kaynakl atksularda %65-%70 arasnda renk giderimi
salanabilmekte olup renk gideriminin byk bir oranda anaerobik faz srelerinde
gerekletii bilinmektedir. [33,34]







37
BLM 4. MATERYAL VE METOD

4.1 Materyal

4.1.1 ncelenen Tesisin Tantm ve zellikleri

Likit Kimya Sanayi ve Ticaret A.. yaklak 20 yldr tekstil, deterjan, kat, gda ve
inaat sektrlerine; dkme ve ambalajl kimyasallarn tedarik edilmesi, titiz bir
ekilde depolamas ve dzenli olarak datlmas alanlarnda btnleik olarak hizmet
sunmaktadr. Tesis 42,000 m2 alan zerine kurulu tank terminali ile Tekirda
Marmara Erelisi blgesinde hizmet vermektedir. Tesis sahasnn genel grnm
ekil 4.1de yer alan fotoraflarda verilmitir.



ekil 4.1 Tesis Sahasnn Genel Grnm


Tesis paslanmaz elik ve karbon eliinden ina edilmi kaplamal ve kaplamasz 20

ila 1545

arasnda deien kapasitelerdeki 69 adet tanka sahiptir. Tesis

bnyesinde bulunan tanklarn says ve hacimleri Tablo 4.1de verilmitir.


Tablo 4.1 Tesis Bnyesinde Bulunan Tanklarn Says ve Hacimleri
ADET KAPASTE
14 20

10 50

5 264

5 390

6 553

9 930

6 976

3 1242

4 1392

7 1545

69 38.920 m3


38


Toplam 38.920 m3 hacmin 5500 m3 hacmi stmal ve izolasyonlu tank ve 8000 m3
hacmi de polyester kaplamal ve paslanmaz elikten mal edilmi tanktr. Her tank
kendine zel rn transfer pompalarna ve kendine zel dolum ve ykleme hatlarna
sahiptir. Tanklarn seviye scaklk ve younluk kontrolleri otomatik lm
cihazlaryla yaplmaktadr. Bu tanklardan 22 adedi (15,000 m3) A Tipi Genel
Gmrk Antreposu statsndedir.

4.1.1.1 retim Prosesi

Tesis sahas ierisinde yer alan Ligno Binasnda Beton Katk Maddeleri retimi
gerekletirilmektedir. Bu retim kapal bir sistem olan kartrcl kazanlarda
sodyum lignin slfonat ve muhtelif kimyasal maddelerin (formaldehit, nipacide,
kalsiyum) sulu zeltilerinin hazrlanmasyla gerekletirilmektedir. Bu retime ait i
ak emas ekil 4.2de verilmitir. Bu retimde kullanlan dier maddeler,
miktarlar ve retim kapasitesi Tablo 4.2de verilmitir.


ekil 4.2 Beton Katk Maddesi Hazrlanan Reaktr

Tablo 4.2 Ligno retiminde Kullanlan Maddeler ve Miktarlar

RETMN TEKNK ADI

MKTAR

BRM
Beton Katk Maddeleri 45.878 ton/yl
LGNO (priz hzlandrc vb.) 3.240 ton/yl
KULLANILAN KMYASAL MADDE
CNS, ZELLK VE TEKNK ADI
MKTAR BRM
Sodyum Lignin Slfonat 11.010 ton/yl
Kalsiyum Lignin Slfonat 3.670 ton/yl
Naftalen Lignin Slfonat 3.670 ton/yl
Formaldehit 9.175 ton/yl
Alkil Fenol (Nepacide) 9.083 ton/yl
Kimyasal Katklar 92 ton/yl

39


letmeye satn alnan sodyum lignin slfonat malzemesi bir tanka alnr. Bu tankn
ierisine formaldehit, nipacide ve deiyonize su belirli miktarlarda konulur. Btn
maddeler, tank ierisinde kartrlr. retim tamamlandktan sonra kimyasal
malzemenin aralara dolumu yaplr ve sonrasnda mteriye sevkiyat
gerekletirilir.
Priz hzlandrc katk kimyasallar; betonun katlama sresini ksaltrlar. Baz
uygulamalarda da, erken kalp almada ve souk hava dkmlerinde don olay
balamadan betonun katlam olmasn salamak iin kullanlrlar.
Priz hzlandrc katklar, priz srelerini ksaltmak, erken basn ve ekme
mukavemetlerini arttrmak iin kullanlr. Priz hzlandrc katklar, imento ve su
arasndaki reaksiyonu hzlandrarak agregay birbirine balayan jel oluum hzn
arttrr. Jel oluumu srasnda hidratasyon ssnn aa kmas nedeni ile souk
havalarda beton don etkisinden korunmu olur. Priz Hzlandrc Katk Maddesi
Akm emas ekil 4.3de verilmitir.





ekil 4.3 Priz Hzlandrc Katk Maddesi Akm emas
(Bu ilem srasnda atksu olumamaktadr)
40



Lojistik Hizmet

Tesiste ithalat yaplan hammadde, depolama alanna iki ekilde gelmektedir;

1. Konteynrlar vastasyla; Haydarpaa, Ambarl veya Kumport limanlarndan
ithalat yaplan hammadde, fleksi tank veya iso konteynr ierisinde
alnarak depolama alanna konteynr nakliyesi yaplmakta ve burada da
pompalar vastalaryla ilgili tanklara boaltlmaktadr.

2. Tankerler vastasyla; Tekirda li, Marmara Erelisinde bulunan ve zel
bir iletme olan Marta Limanna deniz yoluyla gelen hammaddeler, tesise
ait tankerler aracl ile yaklak 6500 m mesafedeki kimyasal rn
depolama tesisine sevk edilerek tank pompalar vastas ile rn cinsine
uygun olarak tanklara aktarlmaktadr.





Tesiste, rnlerin zelliklerine gre dizayn edilmi tanklarda stoklanan hammadde,
gmrkleme ve daha sonraki sevkiyat programna gre sevk edilmektedir. Tesiste
kimyasallarn tanmas, ilgili depolama alanlarna aktarlmas vb. ilemlerin
yrtlmesini salayan tanker, kamyon, forktlift, pompa ve kompresr gibi
ekipmanlar mevcuttur, bu ekipmanlarn listesi Tablo 4.3te verilmitir. Tesise ait
genel bir i ak emas ekil 4.4te verilmitir.

Tablo 4.3 Tesis erisinde lemlerin Yrtlmesini Salayan Aralarn Listesi

Ekipman Adet
Kamyon (Tanker) 30
Forklift 3
Pompa 45
Kompresr 1





ekil 4.4 Tesis erisindeki Genel Akm emas

41


4.1.2 ncelenen letmenin Artma Tesisi

Artma tesisinin kimyasal ve biyolojik nitelerinin verimliliinin analiz edilebilmesi
iin ilk numune kimyasal artmann giriinden [ekil 2.3te 4 numaral tank]
alnmtr. kinci numune kimyasal artmann kndaki son ktrme tankndan
[ekil 2.3te 7 numaral tank] alnmtr. nc numune kimyasal artmadan kan
atksuyun biyolojik reaktre verilmeden nce evsel su ile kartrld noktadan
[ekil 2.3te 8 numaral tank] alnmtr. Son olarak 4. numune ardk kesikli
reaktrn kndan alnmtr.


4.1.3 ncelenen letmeden Numune Alma

Numune alm iin genel iletme ve retim karekteristiini yanstmas asndan tank
ii ykamalarn yapld gnler tercih edilmitir. Numunelerin genel atksu
karakteristii yanstmas asndan iletmenin en aktif olduu saatlerde saat ba 500
ml olarak 8 saat boyunca toplamda 4er litre olacak ekilde alnmtr. Numuneler
artma nitelerinin verimliliinin deerlendirilebilmesi asndan giri ve k
noktalarndan alnmtr.


4.1.4 ncelenen letmenin Atksu Karakterizasyonu

Kimyasal rn depolayan Likit Kimya atksular farkl tarihlerde alnan 8 saatlik
kompozit numuneler zerinde yaplan deneysel almalarla KO, AKM ve Renk
parametreleri baznda karakterize edilmitir. Deneysel almalar 2 farkl tarihte
alnan atksu numuneleri zerinden gerekletirilmi, Tm analizler standart
yntemlere gre gerekletirilmitir. Deneysel almalarda kullanlan metod
standartlar materyal ksmndaki kimyasal analizler balnda verilmitir.


4.2 Metod

4.2.1 Kimyasal Analizler

Analizler, Standart Methods For The Examination Of Water And Wastewater
Analysis adl kaynaktan yararlanlarak yaplmtr. Deneylerde kullanlan metotlar
Tablo 4.4de gsterilmitir.

Tablo 4.4 Deneylerde Kullanlan Metotlar

Deney Ad Deney Metodu
Kimyasal Oksijen htiyac (KO)

Ak reflux yntemi ile llr

Renk tayini

RES Avrupa normu EN ISO 7887 ile
lm yaplr.

Askda Kat madde (AKM)

105C de kurutma ile lm


42



Atksu karakterizasyonunun yapld almalarda, endstriyel sistemlerin atksular
deneysel almalarla analiz edilmelidir. Bylece sistemin kirlilik ykleri ve kirletici
parametreleri daha gereki olarak deerlendirilebilir.


ncelenen kimyasal rn depolama tesisi, srekli almaktadr. letme, rnlerini
istek ve sipariler dorultusunda belirlemektedir. Kimyasal rn depolama prosesi
atksular kimyasal hammaddeler ve rnler ierdiinden tesisin atksu
karekterizasyonu olduka deiken ve kirlilik yk olduka yksektir.

Proje kapsamnda atksu karekterizasyonu oluturulabilmesi adna tesis atksularndan
8 saatlik kompozit numuneler alnmtr. Numuneler 4 litrelik ielerde toplanmtr.
Deneyler tesisin artma nitelerinin verimliliini lmek maksadyla nitelerin giri
ve klarndan alnmtr.

Numunelerin analizleri , Namk Kemal niveristesi orlu Mhendislik Fakltesi
evre Mhendislii Laboratuvarnda, Do. Dr. Gnay YILDIZ TRE nin gzetimi
altnda gerekletirilmitir.

Numuneler deneyler srasnda + 4 derecede buzdolabnda korunmutur.


4.1.2.1 KO Analizi

Kimyasal oksijen ihtiyac (KOI), evsel ve endstriyel atk sularn organik kirlilik
derecesini belirlemede kullanlan en nemli parametrelerden biridir.
Bu test, sulardaki karbonlu maddelerin karbondiokside dnene kadar ilave
edilecek oksijeni ifade etmektedir. Testte oksijen yerine yksek oksitleyici zellikte
oksidant kimyasal kullanlr. Oksidasyonun hzlandrlmas ve tamamlanmas iin
kuvvetli asidik ve ykseltilmi scaklk artlarnda, katalizrlerin de mevcudiyetinde
reaksiyon gerekletirilir. Testte elde edilen bilgi ise, sudaki kirletici maddedeki
karbonu gidermek iin harcanan oksidant miktardr. Harcanan oksidant miktar,
oksijen ihtiyac yani oksijen olarak ifade edilir. Sonuta testle elde edilen oksijen
ihtiyac atksuyun iindeki karbon miktarnn (konsantrasyon) dolayl bir ls olur.

a) Deney Metodu

Ak Reflux Metodu atklarn fazla bulunduu byk hacimdeki sularda daha rahat
uygulanr. Kapal Reflux Titrimetrik ve Kapal Reflux Kolorimetrik Metodlar ise ok
ekonomik olan metal tuzlar ile uygulanr. Ancak numune ierisindeki askdaki
katlarn deerlerinin homojen olmas gerekir. Laboratuar uygulamasnda Ak
Reflux metodu uygulanacaktr.



43



b) Kullanlan Ara ve Gereler

KOI deneyine (Ak Reflux-Titrimetrik Yntemi) balamadan nce aada belirtilen
cihaz ve reaktiflerin hazr bulundurulmas gerekir.
1. Geri soutma ve organik madde znrletirme dzenei: 24/40 boyunlu 250
veya 500 mllik ilifli erlen, 24/40 boyunlu 300 mllik ilifli soutucudan oluur.
ilifli soutucu boru, erlen zerine dikey olarak yerletirilir ve ilifli erlen, elektrikli
stcnn zerine yerletirilir.
2. Bret
c. Pipet
3. En az 1.4 W/cm
2
gcnde tablal elektrikli stc


c) Kullanlan Reaktifler

1. Standart potasyum dikromat zeltisi (0.0417 M)
nceden 103
0
Cde iki saat sreyle kurutulmu olan 12.259 gr. K
2
Cr
2
O
7
kimyasal,
distile suda zlr ve 1000 mlye seyreltilir.

2. Slfrik asit reaktifi
1 kg. deriik slfrik asit zeltisine, kristal veya toz halinde 5.5 gr. Ag
2
SO
4
ilave
edilerek zlr. Gm slfatn asit ierisinde tamamen znmesi iin 1-2 gn
bekletilmesi gerekir.

3. Ferroin indikatr zeltisi
1.485 gr. fenantrolin monohidrat ve 695 mg. FeSO
4
.7H
2
O distile suda zlr ve 100
mlye tamamlanr.

4. Standart demir amonyum slfat zeltisi DAS- (0.25 M):
98 gr. Fe(NH
4
)
2
(SO
4
)
2
.6H
2
O kimyasal, distile suda zlr. zerine alkalayarak
azar azar 20 ml deriik slfrik asit eklenir, soutulur ve 1000 mlye tamamlanr.


d) Deneyin Yapl

Numune iyice kartrlr daha sonra numunenin 50 mlsi bir pipet yardm ile 250
mllik ilifli bir erlene aktarlr. Numunedeki KOInin yksek olduu tahmin
ediliyorsa, daha az bir hacim alnarak distile su ile 50 mlye tamamlanr. Ayrca
seyreltme gerektiinde bir balon jojede seyreltme yaplarak uygun hacim alnarak
deneye balanr. Erlene birka kaynama ta atlr ve 1.0 gr civa slfat (HgSO
4
)
konulur. Erlen, musluk altnda alkalanarak soutulurken 5 ml gml slfrik asit
(Ag
2
SO
4
-H
2
SO
4
) ilave edilir. Burada civa slfatn tamam zlmelidir. Erlene, bir
pipetle 25 ml standart dikromat zeltisi konur ve kartrlr daha sonra erlen,
soutucuya taklr, soutma suyu alr. Soutucunun st azndan 70 ml. gml
slfrik asit reaktifi yavaa boaltlr, bu arada erlen, srekli olarak alkalanr.
Soutucunun tepesine ters evrilmi bir beher kapatlr.

44
Istc alr, kademeli olarak 5 dakikada en yksek dereceye getirilir. Erlenin
ierisindekiler, geri soutma altnda 2 saat sreyle kaynatlr. ekil 4.5 ve 4.6da
eker ocak zerindeki KO numunelerinin grnts verilmitir.
Reaksiyonlar srasnda soutma suyu k fazla snmsa, stc kapatlarak
kaynamann tamamen durmas salanr. 25 ml distile su ile 3-4 kez soutucunun ii,
ilifli erlenin iine ykanr. Bylece zelti 300 mlye seyreltilir ve azna bir beher
kapatlarak oda scaklnda soumas beklenir. Daha sonra 2-3 damla ferroin
indikatr konur. Standart DAS zeltisi ile mavi-yeilden, krmzms kahverengi
renge kadar titre edilir. ekil 4.7de titrasyon sonras renk dnm verilmitir.



ekil 4.5 KO Numunelerinin eker Ocak zerindeki Grnts



ekil 4.6 KO Numunelerinin eker Ocak zerindeki Durumlar

45


ekil 4.7 Titrasyon Sonras Renk Dnm


e) Hesaplama

Kimyasal oksijen ihtiyac miktar, mg/lt. (suyun younluu 1 g/ml. olarak kabul
edilirse aadaki forml ile bulunan KOI miktar, arlka ppm cinsinden ifade
edilmi olur) olarak aadaki forml ile hesaplanr:

KO.(mg/lt) =
()

Burada;
A: ahidin demir amonyum slfat sarfiyat, ml
B: Numunenin demir amonyum slfat sarfiyat, ml
N: Demir amonyum slfat zeltisinin normalitesi











46



4.1.2.2AKM Analizi

Askda kat maddeler sularn estetik, ime, endstriyel ve kullanm gibi eitli
amalar iin faydalanlmasn dorudan etkilemektedir. Doal sularda k
geirgenliini azaltp dip birikintilerine yol aarak ya da dorudan zarar
vererek su canllarnn yaam ortamlarn olumsuz ynde etkilemektedir. Kanallarda
ve artma tesislerinde nlem alnmas ihtiyacn ortaya koymaktadr. Tm bu
zellikleri nedeniyle AKM yzey sular ve atksularda byk nem tamaktadr.


a) Numune Hazrlama

Eer rnekte byk, yzen partikller veya homojen olmayan maddelerde dibe
km topaklamalar gzleniyorsa ve bunlarn sonuca yansmas istenmiyorsa
rnekten uzaklatrlmaldr. Eer rnek yzeyinde gzlenebilir dzeyde ya ve gres
varsa, analiz ncesinde rnek, blender yardmyla kartrlmaldr.


b) Kullanlan Cihazlar

105 dereceye ayarlanabilen etv

mg duyarla sahip analitik terazi

Teflon kartrma ubuklu kartrc

Filtrasyon nitesi


c) Deneyin Yapl

1-Filtrasyon dzenei kurulur.

2-105 derecede etvde 1 saat bekletilip, desikatrde soutulduktan sonra sabit tartm
alnm filtre kd (temizsu iin 0.45 m lik membran, atksu iin cam elyaf)
filtrasyon dzeneine yerletirilir. Saf su ile slatlarak vakumdan geirilir, daha sonra
ok iyi kartrlm belli hacimdeki numune szlr.

3- Szme ilemi bittikten sonra huninin cidarlar saf su ile iyice ykanr. 2 3 dk.
kadar vakuma devam edilir.

4- Filtre kd pens yardmyla dikkatlice alminyum veya paslanmaz elikten bir
tabla zerine alnr ve 103105 derecede etvde 1 saat kurutulur.

5- Desikatrde soutulur ve tartlr. Bu ilemlere; kurutma, soutma, desikatre alma
vb, sabit tartma ulalncaya veya arlktaki kayp 0.5 mgdan az oluncaya kadar
devam edilir. Szme ileminden sonra etvde bir saat bekletilen filtrelerin
desikatrdeki durumlar ekil 4.8de verilmitir.

47





ekil 4.8 Etvden karlan Filtrelerin Desikatrdeki Grnts

d) Hesaplama

Szldkten sonraki arlndan filtrelerin daralar kartlr. Mililitrenin litreye
evrilmesi iin 1000 ile arplarak ml cinsinden szlen numune hacmine blnr.



AKM (mg/l) =
()

A= Filtre kd + kuru kalntnn tartm (mg),
B= Filtre kdnn tartm (mg),
V= Numune hacmi (ml).






48


4.1.2.3 Renk Analizi

Su numunesi renginin koyuluu, absorpsiyonun en fazla olduu dalga boyunda
numunenin k absorpsiyonu ile karakterize edilir ve filtreli fotometre veya
spektrofotometre ile absropsiyon katsaysnn llmesiyle saptanr. Normal olarak,
sar kahverengi renkli doal sularn ou ve evsel atklarn artma tesislerinin renkli
atk su numuneleri 436 nm.de llebilir. Endstriyel atk sularn artma tesislerinin
atk sular, yeterli, kesin ve belirli bir maksimum absorpsiyon noktas gstermez. Bu
sular, aada belirtilen dalga boylar kullanlarak muayene edilir. Laboratuar
ortamnda ekil 4.9da gsterilen cihaz Avrupa normu EN ISO 7887 (RES) ile lm
gereklemektedir.




ekil 4.9 Renk lm Cihaz


a) lm Yaplan Dalga Boylar

Su numunesinin renk younluu n absorpsiyonunun llmesiyle belirlenir.
Farkl renkler gelen nn farkl dalga boylarnda maksimum absorpsiyon verir. Bu
standarda gre, suyun rengi fotometre veya spektrofotometre kullanlarak


(1) = 436 nm
(2) = 525 nm
(3) = 620 nm

49


gibi en az farkl dalga boyunda tayin edilir. Absorpsiyon lmnde en ok
= 436 nm (Hg 436 nm) dalga boyu kullanlr. Szgecin (filtrenin) tipine bal
olarak (2) = 525 ve (3) = 620 nm dalga boylar yukardaki dalga boyundan ok az
farkllk gsterebilir. Rengi daha iyi belirleyebilmek iin maksimum absorpsiyon
verebilen dalga boylar belirlenmelidir.


b) Giriimlerin Engellenmesi

Su numunesi, znmemi maddelerden kaynaklanabilecek bozucu etkileri nlemek
iin lm ncesinde szlr (Madde 3.7). Ancak bu szme ilemi, havayla temas
nedeniyle meydana gelen ykseltgenme reaksiyonlar veya szme aamasnda
kelme nedeniyle bozucu etki yapabilir. rnek olarak, demir ve mangan bileikleri,
szge zerinde kalabilir veya renkli ykseltgenme basamana dnebilir.
Baz durumlarda, zellikle kil veya dier ince dalm kolloidal maddelerin
varlnda berrak bir sznt elde edilmeyebilir. Byle durumlarda deney
sonularnda kolloidal katlarn varl anlalr.


c) Kullanlan ara gere ve reaktifler

1) Srekli veya kesikli lmler iin spektrofotometre

2) Membran szge, gz aklklar 0,1 m ve 0,45 m olan szgeleri bulunan.

3) Optik Analizde Kullanlacak Saf Su

Gz akl 0,1 m olan bakteriyolojik szge yaklak 1 saat damtk veya iyonlar
giderilmi suda braklr. Yaklak 1 litre damtk veya iyonlar giderilmi su
yukarda belirtilen ekilde hazrlanan szgeten geirilir ve szlen ilk 50 ml.lik
ksm atlr.


d) lem

Spektrofotometre kullanma talimatna gre hazrlanr. Muayene ncesi eer girim
yapabilecek youn miktarda askda kat varsa numune gz akl 0,45 m olan
membran szgeten szlr.

Szlen numunelerde renk tayininin yansra pH ve scaklk da llr.
Rengin koyu olmas durumunda, numune, belirli hacimde optik olarak saf su ile
seyreltilir. pH, seyreltmeden nce ve sonra llr.


Seyreltme iin kullanlan suyun hacmi, sonular verilirken gznne alnmaldr.
Su numunesi, fotometrenin veya spektrofotometrenin optik hcresine alnr ve optik
olarak saf su referans hcreye konulur.



50


Dalga boyunun () spektral absorpsiyon kat says (), 10 m-1.den az ise, hcrenin
optik yol uzunluu, 10 mm.den byk olmaldr. Doal sularda renk, 436 nm.de optik
olarak saf suya kar llr. Ayrca 525 nm ve 620 nm.de lmler yaplr.



e) Hesaplama

Spektral absorpsiyon katsays (), (birim yol uzunluu iin absorbans) aadaki
gibi hesaplanr :


() =

Burada :
A : Dalgaboyu .da su numunesinin absorbans,
d : Hcrenin, milimetre olarak optik yol uzunluu,
f : Spektral kat say vermek iin kullanlan bir faktr, mm.yi metreye evirme
faktr, (f = 1000).



























51

BLM 5. DENEYSEL BULGULAR VE DEERLENDRME

5.1 Kimyasal ve Biyolojik Artma nitelerinin Verimliliinin Analiz Sonular


Tablo 5.1 Artma nitelerinin Verimliliinin Analiz Sonular




Deneysel alma sonularnn hata paynn grlp kontrol edilebilmesi asndan
her bir deney 2 kez tekrar edilmitir. Yaplan tm deneylere kirlilik konsantrasyonu
bilinen referans zeltiler de dahil edilmitir. Referans zeltilerin ahitliinde hata
oran %5in zerinde bulunan deney sonular kabul edilmeyip tekrarlanmtr.

Yaplan 1. Deney iin kimyasal artmann AKM, KO ve Renk parametrelerince
artm veriminin srasyla %74, %39 ve %35 olduu, biyolojik artmann ise ayn
parametreler iin artm veriminin yine srasyla %55, %75 ve %40 olduu
grlmektedir.

Yaplan 2. Deney iin kimyasal artmann AKM, KO ve Renk parametrelerince
artm veriminin srasyla %76, %43, %38 olduu, biyolojik artmann ise ayn
parametreler iin artm veriminin yine srasyla %66, %82, %47 olduu
grlmektedir.






52

DENEYSEL ALIMA 1
Para-
metre
Birim Kimyasal
Artma
Giri
Deeri
Kimyasal
Artma
k
Deeri
Artm
Verimi
Biyolojik
Artma
Giri
Deeri
Biyolojik
Artma
k
Deeri
Artma
Verimi
Toplam
Artma
Verimi
AKM mg/l 4205 1093 74% 810 364 55% 92%
KO mg/l 11124 6786 39% 6395 1599 75% 86%
RENK m^(-1) 290 188 35% 173 104 40% 64%
DENEYSEL ALIMA 2
Para-
metre
Birim Kimyasal
Artma
Giri
Deeri
Kimyasal
Artma
k
Deeri
Artma
Verimi
Biyolojik
Artma
Giri
Deeri
Biyolojik
Artma
k
Deeri
Artma
Verimi
Toplam
Artma
Verimi
AKM mg/l 4425 1062 76% 850 289 66% 93%
KO mg/l 12920 7333 43% 6890 1203 82% 91%
RENK m^(-1) 297 184 38% 170 90 47% 70%
5.2 Analiz Sonularnn Literatr Deerleriyle Karlatrlmas


Tablo 5.2 Analiz Sonularnn Literatr Deerleriyle Karlatrlmas



1. Deney sonular kimyasal artma nitesinin verimliliinin sadece AKM
parametresince literatrde geen artma verimine yaklatn gstermektedir. KO ve
Renk parametrelerinin artma verimi ise literatrde geen deerlerin olduka altnda
seyretmektedir. Biyolojik artma nitesinin ise KO, AKM ve Renk parametreleri
baznda artm veriminin literatrde geen deerlerin olduka altnda kald
grlmektedir.
Yaplan 2. Deney sonular kimyasal artm veriminin 1. Deneye gre AKM, KO ve
Renk parametrelerince srasyla %2, %4 ve %3lk bir art gsterdii fakat yine de
literatrde geen deerlerin altnda kaldn gstermedktedir. Biyolojik artma
nitesinin verimlilii ise yine 1. Deneye gre AKM, KO ve Renk paramatrelerince
srasyla %11, %7 ve %7lik bir art gstermi fakat yine de litaretrde geen artm
verimlelerinin altnda kalmtr.


53
DENEYSEL ALIMA 1
Para-
metre
Birim Kimyasal
Artma
Giri
Deeri
Kimyasal
Artma
k
Deeri
Artm
Verimi
Literatr
Baznda
Artma
Verimi
Biyolojik
Artma
Giri
Deeri
Biyolojik
Artma
k
Deeri
Artma
Verimi
Literatr
Baznda
Artma
Verimi
AKM mg/l 4205 1093 74% 80% 810 364 55% 96%
KO mg/l 11124 6786 39% 64% 6395 1599 75% 94%
RENK m^(-1) 290 188 35% 77% 173 104 40% 64%
DENEYSEL ALIMA 2
Para-
metre
Birim Kimyasal
Artma
Giri
Deeri
Kimyasal
Artma
k
Deeri
Artma
Verimi
Literatr
Baznda
Artma
Verimi
Biyolojik
Artma
Giri
Deeri
Biyolojik
Artma
k
Deeri
Artma
Verimi
Literatr
Baznda
Artma
Verimi
AKM mg/l 4425 1062 76% 80% 850 289 66% 96%
KO mg/l 12920 7333 43% 64% 6890 1203 82% 94%
RENK m^(-1) 297 184 38% 77% 170 90 47% 64%

5.3 Analiz Sonularnn SKKY Snr Deerleriyle Karlatrlmas
Tablo 5.3 Analiz Sonularnn SKKY Tablo: 19 ile Karlatrlmas



Deneysel almalar sonucu bulunan tesisin k AKM VE KO deerlerinin 1. ve 2.
Deneyler iin tesisin tabi olduu SKKY Tablo: 19 KARIIK ENDSTRYEL
SULARIN ALICI ORTAMA DEARJ STANDARTLARIn karlayamad akca
grlmektedir. zellikle KO parametresi snr deerin olduka stnde
seyretmektedir. Snr deerlere ulalmas iin bulunan artma ihtiyalar 24 saatlik
kompozit numune snr deerleri esas alnarak hesap edilmitir.
Tesis artma sonras kan suyu herhangi bir yzeysel kaynaa dearj etmemekte,
retim proseslerinde kullanmaktadr. letmenin ncelikli amac artmadan kan suyu
kendi bnyesindeki ligno retiminde kullanmaktr. Fakat yaplan analizler neticesinde
de grlecei zere tesis k suyu kalitesi ligno retimi iin ihtiya duyulan suyun
kalitesini karlamamaktadr. Tesis k suyu ve ligno retiminde kullanlan suyun
zelliklerinin karlatrlmas Tablo 5.4te verilmektedir.


54

DENEYSEL ALIMA 1
Para-
metre
Birim Artma
Tesisi
k
Deeri
SKKY
(2 Saatlik
Kompozit
Numune)
SKKY
(24
Saatlik
Kompozit
Numune)
Artma
htiyac
AKM mg/l 364 200 100 72%
KO mg/l 1599 400 300 81%
DENEYSEL ALIMA 2
Para-
metre
Birim Artma
Tesisi
k
Deeri
SKKY
(2 Saatlik
Kompozit
Numune)
SKKY
(24
Saatlik
Kompozit
Numune)
Artma
htiyac
AKM mg/l 289 200 100 65%
KO mg/l 1203 400 300 75%


Tablo 5.4 Ligno retiminde Kullanlan Su Kalitesinin Artma Tesisi k Suyu ile
Karlatrlmas
zellik Kabul art Tesis k Suyu Kalitesi
Renk

Geri kazanlan sularn dnda
rengi ak sardan daha ak
olmal
Tesis k suyu 124

gibi
yksek bir deere sahip olup
istenilen zellik asndan uygun
deildir.
Askdaki kat madde
miktar

Geri kazanlan sularn dnda
zelti miktar en fazla 40
mg/l den az olmal

k atksuyu deeri 330 mg/lt
civarnda olup istenilen deere
uygun deildir.
Koku

Dier sularda iilebilir suyun
sahip olduu koku haricinde
herhangi bir
koku bulunmamal,
hidroklorik asit ilave
edildikten sonra herhangi
hidrojen slfr kokusu
olmamaldr.

Tesis k suyu bir miktar kt
koku samaktadr, istenilen ime
suyu koku deerine uygun
deildir.
Asitler

pH 4 olmaldr

Tesis k suyunun ph 8 olup
istenilen deere uygundur.
Organik madde

Organik Made miktar KO
100 mg/l den fazla
olmamaldr.

Tesis atksuyunun k deeri
bu deerin ok zerinde olup
istenilen kalitede deildir.



Ligno retiminde de kullanlmayan atksu kamyon ve tankerlerin d ykamasnda
kullanlmakta sonrasnda toplanarak artma tesisine geri yollanmaktadr.






55







SONU VE NERLER


Yaplan almalar sonucunda artma tesisinin kimyasal ve biyolojik artm
nitelerinin verimli altrlamad aka grlmektedir. Kimyasal artma nitesi
yaplan 1. alma baznda AKM, KO ve Renk parametrelerinin artm verimlerinin,
literatrde geen verimlerin srasyla %6, %25 ve %42 kadar altnda kaldn
gstermektedir. Kimyasal artma nitesinde yaplan 2. alma neticesinde ise AKM,
KO ve Renk parametrelerinin artm verimleri literatrde geen verim deerlerinin
srasyla %4,%21 ve %39 kadar altnda seyrettii grlmektedir. Kimyasal Artma
nitesinde AKM parametresinin artm veriminin literatr deerlerine yakn olduu
fakat KO ve Renk parametreleri asndan sistemin olduka verimsiz olduu ve bu
parametreler baznda biyolojik artmaya gelen suyun kirlilik konsatrasyonunu nemli
llerde azaltamad grlmtr. Biyolojik artma nitesi ise yaplan 1. Deney
baznda AKM, KO ve Renk parametrelerinin artm verimlerinin, literatrde geen
verimlerin srasyla %41 %19 ve %24 kadar altnda kaldn gstermektedir. 2.
Deney sonular ise biyolojik artma nitesinin AKM, KO, ve Renk parametrelerince
literatrde geen verimlerin srasyla %33, %12 ve %17 kadar altnda kaldn
gstermektedir. Biyolojik artma nitesinde KO ve Renk parametrelerinin yetersiz
olmakla birlikte literatrde geen artma verimlerine dier parametrelere oranla daha
ok yaklat grlmtr. AKM parametresinin artm veriminin ise litaretrde
geen deerlerden olduka dk olduu grlmektedir.


alma kapsamnda kimyasal rn depolayan tesis SKKY snr deerlerine gre alc
ortama dearj yapamayacak durumdadr. Tesisin k atksuyunun AKM ve KO
parametreleri snr deerlerin olduka zerindedir. Ancak 1. Deney sonucunda ortaya
kan AKM ve KO parametreleri iin srasyla %72 ve %81lik fazladan artma
ihtiyac karlanrsa snr deerler yakalanabilmektedir. 2. Deney iinse bu artma
ihtiyalar yine AKM ve KO parametrelerince %65 ve %75 civarlarnda
seyretmektedir. Tesisin bu artlarda yzeysel bir alc ortama dearj yapmas k
suyunun kirlilik konsantrasyonlarnn olduka yksek olmas sebebiyle sudaki canl
yaamn nemli lde olumsuz etkileyecektir. [35]












56


Kimyasal artm verimini etkileyen faktrler; koaglant seimi, optimum koaglant
dozu, hzl ve yava kartrma nitelerinin bekleme sreleridir. Kimyasal artma
nitesinin zellikle KO ve Renk parametresi asndan bu denli verimsiz
almasnn sebepleri:

1) Yanl Koaglant Seimi
2) Seilen Koaglant iin Atksu Karekterine Uygun Optimum Dozun Bilinmemesi
3) Hzl ve Yava Kartrma nitelerinde Atksuyun Uygun Deerlerde
Bekletilmemesi
4) Hzl ve Yava Kartrclarn Suyu Uygun Hzlarda Kartrmamas

arasnda bu faktrler bulunabilir bulunabilir. Atksu karekterine gre farkl
koaglantlar, farkl dozlarda daha yksek artm verimi salayabilirler. Atksuyun
hzl ve yava kartrma tanklarnda normalden az ya da daha ok beklemesi ya da
normalden daha hzl veya yava kartrlmas da atksu ierisindeki kolloidallerin
yk dengesini tersine evirerek phtlama ve kelmeyi olumsuz etkileyebilir.
Tm bu faktrler iin optimum deerlerin bulunabilmesi asndan atksuya
laboratuvarda jar test yaplarak AKM, KO ve Renk parametresi baznda en yksek
artma verimlerinin bulunduu koaglant madde ve dozaj saptanmaldr.

Biyolojik artma nitesine gelen atksuyun AKM, KO ve Renk parametrelerince
olduka yksek kirlilik konsantrasyonlarna sahip olduu ve kimyasal artmann
verimsiz almas sebebiyle biyolojik artmann ykn azaltmad, yaplan
almalarla saptanmtr.

Biyolojik artma nitesinin KO artm vermi literatr deerlerinin altnda olmakla
beraber verimin ykseltilmesi asndan, ardk kesikli reaktrn daha yksek amur
yalarnda veya aerobik havalandrma sresinin uzatlarak iletilmesi ve yeniden
analizler uygulanarak deerlendirilmesi gerekmektedir. AKM giderim veriminin
arttrlmas asndan havalandrma sonrasndaki optimum kelme sresinin iletme
annda deneme yanlma yntemiyle bulunmas gerekmektedir. kelme iin beklenen
srenin yksek olmas havasz ortamda denitrifikasyona sebep olacandan yzen
amur problemine sebep olacaktr. kelme sresinin az olmas da askda katlarn ve
amurun tam olarak kelememesi ile sonulanacak ve AKM verimini drecektir.
kelme sonras artlan su ykseklii ayarlanabilen pompalar vastasyla n temiz su
havuzuna alnmaktadr. Bu sebepten suyu eken pompalarn yksekliinin doru
hesap edilebilmesi asndan kelen amur yksekliinin doru hesap edilmesi
gerekmektedir. Aksi takdirde pompalar temiz suyla beraber km mikroorganizma
ve katlar temiz suyla beraber ekecektir. Aratrlan almalar sonucu ardk
kesikli reaktrlerde renk artm verimine aerobik fazn etkisinin, anaerobik faza
oranla olduka dk olduu bilinmektedir. [34] Bu sebeple aerobik artm
sonrasnda gelen anaerobik kelme sresinin olabildiince yksek tutulmas ve
analizlerle verimlerin karlatrlmas gerekmektedir.







57



KAYNAKLAR



[1] Gezer, H., Endstriyel Atksularn Ardk Kesikli Reaktr le Artlmas Ve
Kinetii, Yksek Lisans Tezi, Sakarya niversitesi, 2004

[2] T.C. BLM, SANAY VE TEKNOLOJi Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi,
KMYA SEKTR RAPORU, 2012/1

[3] Marmara Erelisi, Likit Kimya San ve Tic. A.. Kimyasal rn Depolama Tesisi,
ED RAPORU, 12.09.2007

[4] Marmara Erelisi, Likit Kimya San ve Tic. A.. Kimyasal rn Depolama Tesisi,
MALZEME GVENLK BLG FORMLARI, 2012

[5] www.hammaddeler.com

[6] Safe Storage of Hazadous Chemicals, University of California, Berkeley, Office
of Environment, Health & Safety

[7] Snflandrma ve Etiketleme Rehberi, Kimyasallar Ynetimi Dairesi Bakanl,
evre Ynetimi Genel Mdrl, evre ve Orman Bakanl.

[8] Kimyasal Hijyen Plan, zmir Yksek Teknoloji Enstits, Mhendislik
Fakltesi, Kimya Mhendislii, 2007

[9] Endstriyel Tesislerde Tehlikeli Kimyasal Ynetiminin lkeleri, Arme stisnai
Eitim ve Danmanlk Hiz. Ltd. ti, ,Adana, 2007

[10] Kimyasal Maddeleri Depolama, T.C. MEB Mesleki Eitim ve retim
Sisteminin Glendirilmesi Projesi, Ankara, 2009

[11] Yalova li, iftlikky lesi, Denizal Mevkii, Vopak Terminal Marmara,
Kimyasal rn Depolama Tesisi ve skele Geniletmesi Projesi ED RAPORU,
Ankara, Temmuz 2011

[12] Prof. Dr. zzet ZTRK, Atksu Artmnn Esaslar, Evsel, Endstriyel Atksu
Artm ve Artma amurlarnn Kontrol

[13] Prof. Dr. Ahmet SAMSUNLU, Atk Sularn Artlmas, stanbul 2011

[14] W.Wesley Eckenfelder, Jr., Industrial Water Pollution Control, Second
Edition, McGraw-Hill International Editions, 1989

[15] Fevzi Grsoy, Tekstil Endstrisi Atksularnn Ardk Kesikli Reaktr ile
Artlmas Verimine Etki Eden Parametrelerin Simlasyonu, Yksek Lisans Tezi,
T.C. Sakarya niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Haziran 2006

58

[16] Damar Y., leri, R., endil, .A., Kula, S., U., la Endstrisi Ve Evsel Kark
Atksuyun Ardk Kesikli Reaktr ile Artlmas zerine Deneysel ve Teorik Bir
alma, Sakarya niversitesi, Mhendislik Fakltesi, evre Mhendislii Blm,
Sakarya

[17] Wilderer P.A., Sequencing Batch Technology gor Biological Treatment of
Indestrial Wastewaters. New Developments is Industrial Wastewater Treatment pp.
111-125 Kluwer Academic Publishers, Printed in the Netherlands, 1991

[18] Uygur, A., Karg,F., Bakaya, H. S., Ardk zamanl Kesikli Biyo- Reaktrde
Biyolojik Nutrient Gideriminde Hidrolik Alkonma Sresinin Optimizasyonu, Uluda
niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 9, Say 1, 2004

[19] EPA, Sequencing Batch Reactor Systems, Onsite Wastewater Treatment
Systems Technology Fact Sheet 3

[20] Uygur, A., Karg, F., Bakaya, H.S., Ardk Zamanl Kesikli Biyoreaktrde
Nutrient Giderme Performansna amur Yann Etkileri Optimizasyonu, Uluda
niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 9, Say 1, 2004

[21] Dulkadirolu, H. , Orhon D., Hareketli Yatakl Ardk Kesikli Sistemlerde
Scakln Nitrifikasyon Hz zerine Etkisi, , T naat Fakltesi, evre
Mhendislii Blm, T Dergisi/d Mhendislik, Cilt 4, Say:2, 3-10, 2005

[22] Uygur, A., Karg, F., Bakaya, H.S., Basamakl Ardk Kesikli Reaktr le
Nutrient Giderimi zerine Farkl Karbon Kaynaklarnn Etkilerinin ncelenmesi, I.
Ulusal evre Kongresi, Cumhuriyet niversitesi evre Mhendislii Blm, Sivas,
2004

[23] Uygur, A., Karg, F., Bakaya, H. S., Ardk Kesikli Reaktr ile Nitrient
Gideriminde Farkl Karbon Kaynaklarnn Etkileri, DE Mhendislik Fakltesi, Fen
ve Mhendislik Dergisi, Cilt 5, Say 1, Sh. 9-16, 2003

[24] Akal Solmaz S.K., iner F, stn G.E., Yonar T., (2001) Bursa li Evsel ve
Endstriyel Atksularnn Biyolojik Artlabilirliinin Farkl Organik Ykleme
Deerlerinde ncelenmesi. In: 4. Ulusal evre Mhendislii Kongresi, sh.459-464,
Mersin

[25] stn G.E., Akal Solmaz, S.K. Uluda niversitesi, Mhendislik-Mimarlk
Fakltesi, evre Mhendislii Blm, Bursa

[26] Uygur, A., Karg, F., Bakaya, H.S., Ardk Zamanl Kesikli Biyo- Reaktrde
Nutrient Gideriminde Hidrolik Alkonma Sresinin Optimizasyonu Uluda
niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 9, Say 1, 2004

[27] Konya, I., Yksel, S., Uygur, A., Karg, F., Deponi Alan Sznt Suyundan
Ardk Zamanl Kesikli Reaktrde Biyolojik Nutrient Giderimi, I. Ulusal evre
Kongresi, Cumhuriyet niversitesi, evre Mhendislii Blm, 2004


59



[28] Akn BRGL, Seval Kutlu AKAL SOLMAZ, Tekstil Endstrisi AtIksularI
zerinde leri Oksidasyon ve Kimyasal ArItma Prosesleri KullanIlarak KOI ve Renk
Gideriminin Aratrlmas, 2007

[29] Seluk, H., Kaptan, D., Meri, S. (2004) Coagulation of textile wastewater using
alum and Fe(III) salts. Fresenius Environ Bull 13(10): 1045-1048

[30] Meri, S., Seluk,

H.,

Belgiorno, V.

(2005) Acute toxicity removal in textile
finishing wastewater by Fentons oxidation, ozone and coagulation-flocculation
processes. Water Res 39, 1147-1153

[31] Lofrano, G., Belgiorno; V., Gallo,

M., Meri, S. (2006). Toxicity reduction in
leather tanning wastewater by improved coagulation flocculation process. Global
Nest,: the Int. J , 8(2), 63-70

[32] Metcalf & Eddy (2003), Wastewater Engineering: Treatmentand Reuse,
McGraw-Hill internationalEditions

[33] Ik M, Sponza DT (2004). Decolorization of azo dyes under batch
anaerobic and sequential anaerobic/aerobic/anaerobic conditions. J. Environ. Sci.
Heal. A. 39: 1107-1127

[34] Panswad T.,Luangdilok W., "Decolorization of reactive dyes with different
molecular structures under different environmental conditions", Wat. Res., 34, 17,
4177- 4184, 2000

[35] SU KRLL KONTROL YNETMEL, Resmi Gazete Tarihi:
31.12.2004 Resmi Gazete Says: 25687, Tablo:19 KARIIK ENDSTRYEL ATIK
SULARIN ALICI ORTAMA DEARJ STANDARTLARI

[36] Kocaer, F.O., Alkan, U. Boyar Madde eren Tekstil Atksularnn Artm
Alternatifleri, U.. Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 7


















60