UNIVERSITETI I TIRANS

FAKULTETI I EKONOMIS
DEPARTAMENTI FINANCS

Tema :Matja dhe menaxhimi i riskut politik

Punoi:Amoela Hajdari

Pranoi: MsC Eni Numani

Irlinda Xhafa
Naunela Mertika

Tirane,2014

Abstrakt
Kjo teme analizon riskun politik duke na dhene nje informacion ne lidhje me te si edhe menyren
sesi matet, gjithashtu edhe menaxhimin e riskut politik. Kjo teme eshte zhvilluar per te kuptuar
me mire riskun politik ten je vendi dhe ne kete menyre si ne mund ta identifikojme dhe ta
menaxhojme ne menyren e duhur. Pikerisht ne kete teme eshte e rendesishme te kuptojme dhe te
percaktojme riskun politik dhe me ane te metodave per matjen e tij te bejme nje menaxhim te
duhur ne menyre qe ta minimizojme ate.

Fjalet kyce : risk politik; matje; menaxhim; etj.

Permbajtja e temes
ABSTRAKT................................................................................................................................... 2
PERMBAJTJA E TEMES ........................................................................................................... 3
HYRJA ........................................................................................................................................... 4
KAPITULLI I : RISKU POLITIK ............................................................................................. 5
1.1. NJE VESHTRIM TE PERGJITHSHEM MBI RISKUN POLITIK ..................................................... 5
1.2. RISKU POLITIK DHE MINIMIZIMI I EKSPOZIMIT TE TIJ NGA KOMPANITE SHUMEKOMBESHE . 6
1.2.1. Funksionimi i riskut politik ....................................................................................... 7
KAPITULLI I II: MATJA E RISKUT POLITIK ..................................................................... 8
2.1. DISA KESHILLA SE SI TE PERCAKTOJME RISKUN POLITIK ........................................................ 8
2.2. METODAT PER VLERESIMIN DHE LLOGARITJA E RISKUT POLITIK ............................................ 8
KAPITULLI I III: MENAXHIMI I RISKUT POLITIK ....................................................... 10
3.1. PSE INVESTITORET DUHET TE MARRIN NE KONSIDERATE RISKUN POLITIK? .......................... 11
3.2. RENDESIA E MENAXHIMIT TE RISKUT POLITIK...................................................................... 13
3.3. HAPAT QE NDIQEN NE MENAXHIMIN E RISKUT POLITIK ........................................................ 15
3.4. SHEMBUJ T MENAXHIMIT T RISKUT POLITIK ..................................................................... 16
KAPITULLI I IV: PERFUNDIME ........................................................................................... 18
REFERENCA .............................................................................................................................. 19

Hyrja
Risku politik mund t prkufizohet si" rreziku i nj humbje strategjike, financiare, pr nj firm
pr shkak t faktorve t till si politikave makroekonomike dhe sociale ose ngjarjeve q lidhen
me paqndrueshmrin politike. Ndikimi i riskut politik sht konsideruar t jet afatgjat, sepse
risku rritet me kalimin e kohs, duke patur parasysh potencialin m t madh pr te ndodhjes se
ngjarjeve dhe ndryshimeve me kalimin e kohs. Ne kapitullin e pare jepet informacion ne lidhje
me riskun politik menyren si funksionon dhe si minimizohet nga kompanite shumkombeshe.
Ne kapitullin e dyte paraqiten disa keshilla ne lidhje me percaktimin e riskut politik. Risku I nje
vendi ndahet ne risk ekonomik dhe risk politik dhe risku politik matet me dy menyra me ane te
analizes sasiore dhe analizes cilesore.
Menaxhimi I riskut politik mbron investimet e reja dhe ekzistuese globale duke e ndihmuar
menaxhimin n paraprirjen e riskut politik q vjen nga ndryshimet politike ose nga
paqndrueshmria si edhe,ofron mundsi pr kompanit q jan n prpjekje t vazhdueshme pr
t krkuar pr mundsi t reja. Hapat qe ndiqen ne menaxhimin e riskut politik jane identifikimi,
matja dhe menaxhimi i riskut politik.Pikerisht ne kapitullin e trete jepet informacion ne lidhje me
menyren e menxhimit hapat qe ndiqen per te si dhe rendesine e tij. Dhe si perfundim ne
kappitullin e katert jepen perfundimet ne lidhje me kete teme per riskun politik.

Kapitulli I : Risku politik

1.1.Nje veshtrim te pergjithshem mbi riskun politik

Risku politik sht nj lloj i riskut me t cilat prballen investitort, korporatat, dhe qeverit.
Risku politik me t cilat prballen firmat mund t prkufizohet si" rreziku i nj humbje
strategjike, financiare, ose t personelit pr nj firm pr shkak t faktorve t till si politikave
makroekonomike dhe sociale (fiskale, monetare, t tregtis, t investimeve, industriale , t
ardhurat, t puns, dhe zhvillimit), ose ngjarjet q lidhen me paqndrueshmrin politike
(terrorizmit, trazirave, grushtet e shtetit, lufts civile, dhe kryengritje)
Risku politik eshte risku q kthimet nga nj investim mund t vuajn si rezultat i ndryshimeve
politike apo destabilitetit n nj vend. Jostabiliteti qe ndikon n kthimet e investimit mund t
rrjedhi nga nj ndryshim n qeveri, organet legjislative, krijuesit e tjera t politiks s jashtme,
ose kontrolli

ushtarak.Disa risqe

politike mund t jet te

siguruar prmes agjencive

ndrkombtare apo organeve t tjera qeveritare. Rezultati i njrisku politik mund t zvarritet
posht kthimit t investimeve apo edhe t shkojn aq larg sa pr t hequr aftsin pr t trhequr
kapitalin nga nj investim.
T gjitha kompanit , edhe ato me operacione t kufizuara globale jan t ekspozuarandaj riskut
politik. Nivelet e ekspozimit ndaj riskut politik rriten, ndrkoh q firmat zgjerohen ose kur
vendet ku operohet bhen m riskoze.Shum kujdes duhet treguar ndaj riskut politik t firmave
q kan nj numr t madh t ktyr atributeve ose ndjeshmri t lart ndaj ndonj faktori t
vecant. Faktort jan:
Kapital i madh ndrkombtar
Nivel i lart t ardhurash nga filialet kundrejt filialit mm
Varsi nga zinxhiri i oferts globale
Prqndrimi n nj zon ose shtet
Planet e zgjerimit
Eksperienc e kufizuar me bizneset ndrkombtare ose vendodhjet e reja
Ndjeshmria e reputacionit
Varsia nga rritja globale

1.2.Risku politik dhe minimizimi i ekspozimit te tij nga kompanite shumekombeshe

Pr kompanit shumkombshe, rreziku politik i referohet rrezikut q nj vendi prits do t

marr vendime politike q do t provoj t ken efekte negative n fitime ose ne vendimet qe ato
do te marrin.Veprimet ansore politike mund tjene

nga me t dmshme, t tilla si nj

shkatrrim i gjer pr shkak t revolucionit, t nj natyre financiare, t tilla si krijimi i ligjeve q

parandalojn lvizjen e kapitalit.
N prgjithsi, ekzistojn dy lloje t risqeshpolitik, makro dhe mikro. Risku makro ekonomik i
referohet veprimeve negative q do t ndikojn n t gjitha firmat e huaja, t tilla si shpronsimit
apo kryengritje, ndrsa risku mikroekonomik i referohet veprimeve negative q do t ndikoj
vetm ne nj sektor t caktuar industrial ose t biznesit, t tilla si korrupsioni dhe veprimeve
paragjykuese ndaj kompanive nga vendet e huaja. Nje kompani shumekombeshe duhet te jete
pergatitur per te humbur nej shume minimale pavaresisht riskut qe ajo mund te hasi. Pr
shembull, pasi qeveria e Fidel Castro-s mori kontrollin e Kubs n vitin 1959, qindra miliona
dollar vler t aseteve dhe kompanive amerikane n pronsi jan shpronsuar.
Pra, si mund t kompanit shumkombshe t minimizojneriskun politik? Ka disa masave q
mund t merren perpara se nje investim te kryhet . Zgjidhja m e thjesht sht beni fillimsht nje
studim te riskut politik te vendit ku ju do te investoni, ose duke paguar pr raportet nga
konsulentt q specializohen n brjen e ktyre vlersimeve, ose duke shfrytzuar burimeve t
shumta si ne internet ,apo burime te tjera dytesore ,dhe ky informacion do tju sherbeje per te
vendosur se cilat jane vendet me te pershtatshme per te investuar. Ndrkoh q kompani te
ndryshme ndermarrin stategji te ndryshme , duke investuar ne vende me risk politik te larte dhe
duke siguar fitime per kompanite e tyre . N kete rast, kompanit mund t negociojn per
kushtet e kompensimit me vendin prits, n mnyr q nuk do t jet nj baz te forte ligjore n
rast se dika ndodh si psh nderprerja e operacioneve te kompanise . Megjithat, problemi me
kt rast sht se sistemi juridik n vendin prits mund t mos jet aq i zhvilluar dhe kompanite e
huaja rrall mund t fitojne kundrejt vendeve ku ato operojne. Mund te ndodhi edhe m keq,
qeveria e re qe vjen ne pushtet mund et ndryshoje bazen ligjore dhe te mos njohe ate te
meparshmin.

Nse ju do t shkoni prpara dhe t hyjn n nj vend q konsiderohet me nje risk te

konsiderueshmem politik , nj nga zgjidhjet m t mir sht siguri ndaj riskut politik , e cila
sigurohet nga organizata te specializuara qe merren me mbrojtjen ndaj ketij risku. Keto
organizata specializohen n sigurim e riskut politik dhe ne blerjen e nj politik q do t
kompensoj ata n qoft se ka ndodhur nj ngjarje e kundrt. Pr shkak se normat e primit varet
nga vendi, industria, numri i rreziqeve t siguruara dhe t faktorve t tjer, kostoja e t brit
biznes n nj vend mund t ndryshojn n mnyr t konsiderueshme nga njeri vend ne tjetrin.
1.2.1. Funksionimi i riskut politik

Ka shum faktor t mjedisit me t cilat prballet biznesi. Prve shkaqeve t bazuara n treg,
biznesi mund t preken nga vendimet politike apo ndryshime.Pr shembull, vendimet politike
nga udhheqsit qeveritar rreth tatimeve, vlersimin e monedhs, tarifat tregtare apo pengesave,
investimet, nivelet e pagave, ligjet e puns, rregulloret mjedisore dhe prioritetet e zhvillimit,
mund t ndikojn ne kushtet e biznesit. N mnyr t ngjashme, faktort jo-ekonomik mund t
ndikoj n nj biznes,t tilla si terrorizmi, trazirat, grushtet, luftrat civile, luftrat
ndrkombtare, dhe madje edhe zgjedhjet politike q mund t ndryshojn qeverin n pushtet,
mund t ndikoj n mnyr dramatike ne aftsin e bizneseve pr t vepruar.
Risku politik mund t ndikoj n operacionet dhe rentabilitetin e nj biznesi ne menyre t
drejtprdrejt dhe t shpejt si nje risk tregu ,faktor financiar apo fizik. Ndikimi i riskut politik
sht konsideruar t jet afatgjat, sepse risku rritet me kalimin e kohs, duke patur parasysh
potencialin m t madh pr te ndodhjes se ngjarjeve dhe ndryshimeve me kalimin e kohs. Edhe
pse rrisku politik sht jashtzakonisht i vshtir t matet, kompanit dhe investitort duhet t
shqyrtoj dhe t kuptojn potencialine riskut

politike, duke analizuar nga afr historin e

lvendeve ku ato do te operojne , institucionet politike, dhe forcat politike n pun e n rajon.
Investimet e huaja jane nj mnyr e mire pr t diversifikuar portofolin e do aksioneve. Por,
duke investuar n Itali apo Nigeri nuk sht e njjt si t investuar n Shtetet e Bashkuara.
Rreziku i vendit i referohet rreziqeve ekonomike dhe politike t nj vendi q mund t ndikojn
ne biznese dhe t rezultoj n humbje t investimeve.

Kapitulli i II: Matja e riskut politik

2.1. Disa keshilla se si te percaktojme riskun politik

Investitort ndrkombtar mund t prcaktoj riskun e nje vendi duke prdorur nje proces te
thjeshte me tre hapa :
Kontrolloni normat e pavarura: shikoni vlersimet e lshuara nga S & P, Moody dhe
Fitch pr t marr nj vshtrim baz te nivelit te riskut t nje vendi.
Lexoni lajme m t reja: Krko n Google News apo faqet tjera t lajmeve
ndrkombtare pr do lajm ekonomike qe e rrethon vendin si nj form e studimit te
vendit.
Kontrolloni riskun e aksioneve: Prcaktoni riskun e investimeve duke shikuar faktort
sasior, t tilla si koeficienti beta - nj koeficient beta m i lart barazohet nje risk m t
madh.
Por vetm pr shkak se nj vend ka nje risk te larte nuk do t thot qe investitort duhet
ta injoroj at. Ndonjher risku barazohet me kthim m t lart t mundshme. Pr
shembull, nj vend i nnshtruar nj reforme ekonomike mund t jet me risk tani, por e
ardhmja e saj afat-gjat mund t jape nje rezultat te arte. Prandaj investitort
ndrkombtar duhet ta prfshijn kete risk n portofolin e tyre per te rritur kthimet e
mundshme.

Ktu jan disa kshilla pr t mbajtur n mendje kur jeni duke ndermare investimet me risk:
Nderto nje portofol te larmishem : Nj portofol t larmishm mund t ndihmoj t zbutur
efektet e renies.
Ndermerr stategji te ndryshme te tilla si blerja e opsioneve te ndryshme.
Monitorimi i Situats: Gjithmon monitoroni situaten n investimet tuaja,pasi gjrat
mund t ndryshojn me shpejtsi n tregjet ndrkombtare .

2.2. Metodat per vleresimin dhe llogaritja e riskut politik

Matja e riskut t nje vendi mund t jet nj prpjekje e ndrlikuar. Nga ligjet e taksave politike,
investitort duhet t marrin qindra, n mos mijra, faktor t ndryshm n konsiderat. Pr
shembull, nje rritje n normat e interesit mund t ndihmoj deri diku bizneset e nj vendi dhe t
tregut t aksioneve.Risku i nj vendi n prgjithsi mund t ndahen n dy grupe:
Risku Ekonomik: Eshte risku i lidhur me gjendjen financiare dhe aftsin pr t shlyer borxhet
ndaj nj vendi. Pr shembull, nj vend me nj borxh te larte ndaj PBB-s nuk mund t jet n
gjendje pr t mbledhur para aq leht dhe pr t mbshtetur veten e saj , por e vendos ekonomin
e saj ne rrezik.
Risku politik: Eshte risku i lidhur me politikant e vendit dhe ndikimin e vendimeve t tyre n
investime. Pr shembull, politikant e dshpruar dhe mbshtets te nacionaliziit mund t
prbjn rrezik pr investitort n industri t caktuara.
Ka shum mnyra t ndryshme pr t analizuar rrezikun e nj vendi. Nga koeficientt beta t
agjencive ratings, investitort kan nj numr t mjeteve t ndryshme n dispozicion t tyre.
Investitort ndrkombtar duhet t prdorin nj kombinim t ktyre teknikave pr t prcaktuar
riskun e nj vendi, si dhe riskun e lidhur me investimet ndrkombtare.Metodat e prdorura pr
t vlersuar rrezikun e vendit mund t grupohen n dy kategori:
Analiza sasiore: Prdorimi i raporteve dhe statistikave pr t prcaktuar riskun, t tilla si
raporti i borxhit ndaj PBB-s ose koeficientin beta te indeksit MSCI pr nj vend t
caktuar. Investitort ndrkombtar mund t gjeni kto informata n raportet nga
agjencit ratings, revista si The Economist, dhe prmes burimeve t ndryshme online si
Wikipedia.
Analiza cilsore: Prdorimi i analizs subjektive pr t prcaktuar riskun, t tilla si lajme
politike / mendime apo thashetheme reale t tregut. Investitort ndrkombtar mund ti
gjejne kto informata n botimet financiare si Economist dhe Wall Street Journal, si dhe
duke

krkuar

faqen

ndrkombtare

lajmeve

si

Google

News.

Por, mnyra m e zakonshme q investitort t vlersojn riskun e vendit sht me an t

agjencive ratings. Tre m t shikuar ratings agjencit jan t Standard & Poor, Moody

Investor Services, dhe Fitch Ratings. Duke marr kto faktor sasiore dhe cilsore n
konsiderat, kto agjenci ndimojne investitort pr t analizuar rrezikun e nje vendi ne
mnyr te thjesht.
Kompanit e vogla dhe t mesme hezitojne t marrin siprmarrje jasht shtetit pr shkak se jane
te panjohura disa elemente si: gjuha, mjedisi rregullator, sistemi i taksave, kulturn. Por nj
tjetr, shqetsimi m i madh eshte paqendrueshmeria. N tregun e SHBA, lidert e biznesit marin
ne konsiderate ciklet zgjedhore t parashikueshme dhe t paqes s brendshme, kur ata llogarisin
treguesit risk-kthim . N disa vende, shprthimet e dhuns ose trazira e gjera t puns n mnyr
periodike prishin tregti, dhe qeverit .Ato ngjarje dhe shum t tjer bien n kategorin e riskut
politik. Por

ndonjehere

vendet e ngarkuar me risqe

t tilla paraqesin mundsit m t

mira.kompanit e vogla mund t prgjigjet m shpejt se korporatat e mdha pr t zhvendosur

kushtet politike dhe ekonomike. Me m pak investime ne aktivet fikse, ata e kane m leht qe te
kapin

mundsit

dhe

dalje

reja

kur

ndryshonjne

kostot

dhe

prfitimet

Por kjo nuk do t thot qe kompanit e vogla nuk do t marr risqe kur gjrat shkojn
keq.Ekspozimet me te medha te biznesit jane tek funksionet me t rndsishme si shitje dhe
operacionete sherbimeve.
Para se t prpiqen pr t menaxhuar riskun politik n ndonj treg t caktuar, lidert e biznesit
duhet t kuptojn bazat q i prkasin t gjitha tregjet. Le t fillojm me bazat. Rreziku politik
sht i prbr nga dy elemente: goditjet

dhe stabilitetit. Goditjet nuk jane

nj objekt

veanrisht i dobishme pr t'u analizuar, sepse ka kaq shum lloje dhe jane te vshtira pr t
parashikuar dhe per t ndertuar modelin. Kush e dinte se nj trmet do t godiste Pakistanin,
kryeministri izraelit do t vuante nj goditje me efekte t mdha negative, ose nj regjistrim t
kryeministrit hungarez duke rrfyer gnjeshtrave n media? Ngjarje t tilla mund t ndryshoj
ekuilibrin e pushtetit t nj vendi. N t kundrt, stabiliteti sht relativisht e leht pr tu
vlersuar. Stabiliteti sht matja e kapacitetit t nj qeveris pr implementimin e politiks gjat
nj krize politike, shoqrore, apo ekonomike.

Kapitulli i III: Menaxhimi i riskut politik

3.1. Pse investitoret duhet te marrin ne konsiderate riskun politik?
Kerkimet kane treguar se nj numr i madh i firmave shumkombshe nuk e kuptojn plotsisht
ose ta vlersojm sic duhet riskun politik. Kjo sht e rndsishme pasi q risku poltik politik
mund t ket nj ndikim t konsiderueshm n firmat.kete gje eshte duke e treguar konkretisht
ngjarjet aktuale botrore n Lindjen e Mesme dhe Afrikn e Veriut (MENA). Por para se te
diskutojme kete ceshtje duhet , s pari t kuptojm se far saktsisht sht risku politik. Risku
politik prcaktohet si risku i humbjes s parave, si rezultat i qeverive t paqndrueshme ose
mjediset rregullatore. Aktet e terrorizmit, luftrave, dhe sulme ushtarake jan t gjitha shembuj
ekstreme t riskut politik. Shpronsimi i aseteve nga qeveria - ose thjesht krcnimet - mund t
ket gjithashtu nj efekt shkatrrues n mimet e aksioneve, sic shihet nga ngjarjet n Siri, Libi,
Egjipt, Bahrein dhe Tunizi.T gjitha kto vende kane nxjerr n pah se kombet MENA se gjat
muajve t fundit kane patur trazira civile t papar, s bashku me demonstrata masive dhe
ndrprerjeve pr bizneset. Megjithat, kto problemet e fundit politike dhe pasiguria rreth
qeverit te vjetra dhe t reja hyrse ka dhene ndikimin e saj ne fitimet e kompanis. far e
shkaktoi kt risk politik? N rajon MENA, trazira politike sht shkaktuar nga papunsia e
lart, inflacioni i lart, luhatjet n mimet e karburantit dhe t regjimeve t korruptuara t gjat
kohes. Gjithashtu fakte te tjera qe kane ndikuar kane qene korrupsioni dhe njerz t arsimuar qe
nuk gjetur pun. Por,duke par shembullin Egjipt dhe m shum koht e fundit shembulli Libis
dhe Siris, efekti i rriskut politik do t thot disa firma ndrkombtare jan duke humbur shuma
t mdha parash ,apo kane mbyllur njsit e tyre t biznesit.Disa fakte qe firmat duhet te marin
parasysh ne menaxhimin e riskut te tyre politik eshte ::
Sigurimi, s pari, ajo q kompanit duhet t bjne sht perdorimi i sigurimit si nj
mnyr e fuqishme pr t zbutur riskun politik. Prderisa n nivel makro e risku politik
dhe katastrofat jan shum t vshtir pr t menaxhuar, n nivel t kompanis, rreziku
politik mund t mbrohet kundrejt nje premium.
Shmangni riskun politik me procedurat e kontrollit. Firmat duhet t jet proaktive pr t
shmangur situata me risk t hapur politik. Firmat e mdha prdorin sisteme t sofistikuara
pr pr t vlersuar riskun politik n rajone. Disa nga kompanit m t mdha punsojn

nj profesionist apo nje drejtor te punve t qeveris ku detyra e tij eshte q t qndroj
n krye t rreziqeve t mundshme politike, t tilla si klimat t pasigurta politike,
legjislacionit t ri dhe t zgjedhjeve qe mund et kete. Kurse per firmat e vogla nuk ka nje
prgjegjs pr menaxhimin e rreziqeve politike. Vlersimi dhe analiza e situatave t
kujdesshm sht elsi pr t shmangur riskun politik n zonat q jan shum t
rrezikshme
Marja ne konsiderate e riskut ne menyre te vazhdueshme .Ndonjher sht e vshtir pr
t shmangur riskun politik, kshtu q lidert duhet t pajtohen me faktin se ata nuk do t
jen n gjendje t identifikojn dolloj risku politik. Si pasoj, lidert duhet t ken
strategjive t daljes dhe t vlersojne mundsit alternative t investimeve n mnyr t
vazhdueshme, sidomos per ato firma qe investojn shum para n infrastruktur n ato
zona.
Kuptoni riskun mikro dhe makro te mjedisit .Gjithashtu kompanit duhet t pranojm ne
mjedisin ku ato operojne riskun mikro dhe makro te atij vendi . Niveli Micro rrezikon
industrit apo ndikon ne projekte ; Rreziqet e nivelit makro ndikojne

gjitheekonomin. Rreziqet e nivelit mikro mund t menaxhohet me leht pasi ata mund te
vijn nga investime te cilat mund t zhvendosen n industri t ndryshme, firmat mund
t gjeni nj partner t ri lokal, dhe, ne ratet m t kqija firmat mund t paraqes nj
krkes t sigurimit. Rreziku n nivel makro, megjithat, ka natyre tjeter vjen se n qoft
se kombi n t ciln ju jeni duke investuar mbyll kufijt e saj, zhvlerson monedhn e saj
apo edhe t hyn n nj luft civile, dhe parat tuaja jane shume pak ne lidhje me opsionet.
Diversifikimi i risqeve politike. Kompanite duhet t diversifikojne risqet e tyre politike:
Firmat q kan njsi strategjike t biznesit n vende t ndryshme duhet t pranojn e dhe
rajone me risk et larte politik nqs ato mund t duken shum trheqse. Pr shembull, n
qoft se keni ndrmend pr t lvizur n Nigeri mund t ket 'disa' risqepolitik, por n t
njjtn koh materialet e lira dhe burimet jan n dispozicion pr te gjitha firma. Kjo
nnkupton se ka nj trade off, dhe udhheqsit duhet t shikojnein kostot dhe prfitimet
e diversifikimit ne njsit e tyre strategjike t biznesit n t gjith rajonet e ndryshme t
tyre.

Ajo q sht e qart sht se duke marr parasysh riskun politik kompanit prfshihen
seriozisht ne miratimin e hapave proaktiv pr t vlersuar dhe per t zbutur risqet e tyre.
Si e kemi par aktualisht, efektet e risqeve politike jan t mdha. Firmat q investojn
n zhvillimin e aftsive politike, burimet politike, dhe strategjit politike t korporatave
do t mbshtesin avantazhet konkurruese t tyre pavarsisht se ato mund te jene vende
t rrezikshme.

3.2. Rendesia e menaxhimit te riskut politik

N momentin q flitet pr performancn e kompanive shumekombshe, menaxhimiiriskut politik

ndihmon n dy mnyra thelbsore.
S pari, mbron investimet e reja dhe ekzistuese globale duke e ndihmuar menaxhimin
nparaprirjen e riskut politik q vjen nga ndryshimet politike ose nga paqndrueshmria.
Duke qen i parapregatitur dhe ikujdesshm, menaxhimi do t jet m i aft pr t dal
nga tregje q jan n rritje t riskut politik.
S dyti, ofron mundsi pr kompanit q jan n prpjekje t vazhdueshme pr t krkuar
pr mundsi t reja, monitorimii riskut politik mund ta ndihmoj drejtimin pr t
investuar n vende, q jan t qndrueshme politikisht, duke mundur konkurrencn
Kompanit q tentojn t zgjerohen n tregjet ndrkombtare jan n krkim t kostove m t
ulta , mundsive t reja, dhe aksesit n burime. .Kur ato zgjerohen, shpesh prballen me faktin
q ambjenti politik i vendit mikpritsshoqrohet me risk pr performancn e biznesit.. Nj pyetje
baz pr kompanit q operojn globalisht sht sesi ta menaxhojn riskun politik.sht br nj
studim nga PriceaterhouseCoopers dhe Grupi i Euroazis n 2008 pr 100 kompani
ndrkombtare pr menaxhimin e riskut politik. 62 t intervistuar ishin nga kompani t
Amerikss Veriut, 43 nga kompani europiane dhe 1 nga kompani aziatike.Pjesa m e madhe e
atyre q ishin pjes e studimit (rreth 73 %) e tyre pranonin q nuk kishin nj proces efektiv t
menaxhimit t riskut politik. CEO dhe bordi ekzekutiv nuk merrnin n koh informacionet q u
duhej pr t marr vendimet e duhura pr ekspozimin ndrkombtar, ose informacioni nuk ishte
komunikuar dhe prdorur efektivisht PriceaterhouseCoopers dhe Grupi I Euroazis besojn q

risku politik mund t menaxhohet efektivisht. Principet baz t procesit t menaxhimit t riskut
politik jan :
Menaxhimii riskut politik nis nga maja.
Menaxherikryesor duhet ta ket t qart q politika sht nj element q krijon si riskun dhe
mundsit.Ekzekutivt duhet t pranojn prgjegjsit prmenaxhimin e riskut politik
Prgjegjsia pr riskun politik i prket menaxherit dhe bordit t drejtuesve. Me fjal t tjera,
menaxhimi duhet t siguroj q zgjerimi n nivel ndrkombtar sht dicka q parashikohet nga
ana strategjike dhe jot mbyllsh syt e t kryqzosh gishtat. Ndrkoh q studimi tregoi: bordi
i drejtorve dhe menaxhert n shumicn e rasteve ishin t prfshir nga fundi pr t hartuar
guidat dhe strategjit e menaxhimit t riskut politik. Prpjekja duhet t nis q nga lart.
Menaxhimii riskut politik ndikon drejtprdrejt n performance
Shum kompani e menaxhojn riskun politik n mnyr q t shmangin surprizat financiare, por
menaxhimi efektiv mund ti bj kompanit t mos prfitojn nga mundsi q nuk i
shikojn.Studimi tregoi q 75 % e kampionit e vlersonin riskun politikfillimisht pr t shmangur
surprizat financiare, 39 % e monitorojn riskun politik pr t paraprir ndryshimet politike dhe t
lidershipit, 19 % estudiojn pr politikat influencuese dhe 18 % pr t marr pjes n jetn
sociale. Eshe pse kompanit ndrkombtare mund t rrisin performancn nprmjet menaxhimit
t riskut politik ,jot gjitha kompanit duhet t ken t njjtn qasje pr menaxhimin e riskut
politik. Impakti i riskut politik n bizneset potenciale ndryshon dhevaret shum nga industria ku
operon kompania, madhsia dhe vendodhja. Jo rastsisht , nga studimi i kompanit me kapital t
nadh,thuhet se ato jan m tepr t prirura pr t analizuar riskun n terma afatgjat. Gjithashtu,
kto firma tejtojn t jen pjes e kompanive t rregulluara si energjia, telekomunikacioni. N
kontrast, firmat q operojn n nj platform m fleksibile, si kompanit e prodhimit t
produkteve jan m t shqetsuara pr riskun n terma afatshkurtr .Psh, nj kompani e nafts
dhe gazit ka nj funksionar t vecant q harton skenart 20 vjecar t riskut politik, duke treguar
sesi ndryshimet m t vogla n mjedisin politik mund t ndikojn operacionet e tyre. Kompania
prfaqsuese bashkpunon me drejtues t kompanive lokale pr tu siguruar ,q nevojat e
kompanis jan t nohura dhe t mirprfaqsuara.
Vlersimii riskut politik optimizon vendimarrjen

Pr t vlersuar kthimin mbi investimin, menaxhimi duhet t konsideroj riskun politik kur bn
shprndarjen e kapitalit dhe vendimet strategjike dhe operacionale. T shikosh riskun politik n
termat e nj portofoli investimi mund t shprehet si:
Risku nuk shfaqet iizoluar , dhe ndikimet potenciale n biznes nuk duhen konsideruar si
t izoluara. Risku politik shpesh shikohet si nj factor i jashtm, por q ka nj ndikim t
madh n faktort e brendshm. Psh, nj ndryshim n regjimin politik mund t rris
armiqsin ndaj kompanive t huaja dhe mund t coj n ndryshime t mdha n
rregullore, por gjithashtu mund t ket ndikim negative n riskun e kredis, t ndikoj
qndrimet e punonjsve dhe t tkurr konsumatort lokal.
Nj shikim i portofolit t riskut do t thot t shohsh prreth globit si nj portofol
investimi q nuk sht I izoluar,Nj investimi I zgjuar, n nj siprmarrje me rrezik t
ult mund t shrbej si nj mbrojtje.
T vlersosh riskun prpara se t ndrrmarrsh nj veprim shton vler
T kesh nj sistem informimi, sht shum m e rndsishme sesa zgjedhja midis metodave
cilsore ose sasiore t vlersimit t riskut politik.

3.3. Hapat qe ndiqen ne menaxhimin e riskut politik

Menaxhimi i riskut politik

Zgjerimi n nivel ndrkombtar shpesh con n pranimin e humbjeve ose n shmangien e
mjediseve t lidhura me riskun politik, sepse ata mendojn q risku politik nuk mund t matet
dhe t menaxhohet. Nprmjet nj procesi tre hapsh ,menaxhert e riskut mund t identifikojn
elementt kyc t riskut politik, ta masin impaktin e tyre n performanc dhe t prcaktojn
mnyrn mt mir pr ta menaxhuar.
Hapi 1:Identifiko
N hapin e par, menaxhert e riskut identifikojn faktort politik t prcaktuar nga gjeografia.
Pyetja kyce n kt hap sht Si munden faktort ose kushtet politik t ndikojn objektivat

tona?Brja e ksaj pyetje ndihmon menaxhert e riskut t sdidoj paragjykimet e brendshme dhe
t prcaktoj nse krcnimet jan realiste.Nj pjese rndsishme e identifikimit t riskut politik
sht ndarja e riskut t perceptuar nga risku real politik. Disa situata mund t krijojn
paqndrueshmri politike dhe sociale ,qn shum raste mund t ken implikime reale negative
pr biznesin, por dhe mundet t prfaqsojn nj mundsi pr t fituar n tregjet e aksioneve.Psh
n Indi, risqet politike variojn shum nga njri qytet n tjetrin. Disa qytete kan konflikte t
larta me disa kompani t huaja, por gjithashtu ofrojn iniciativa t rndsishme investimi, si nj
forc e edukuar puntore. Aftsia pr t menaxhuar riskun politik, n kt mnyr ofron nj
mundsi investimi.N hapin e identifikimit, skuadra e menaxhimit t riskut, do t prcaktoj
skenart e riskut ,bazuar n t dhnat e mirprcaktuara dhe t dhnat e lidhura drejtprdrejt me
objektivat e kompanis. Kompani t mdha mund t prdorin softare t konfiguar pr bizneset e
tyre specifike.N mnyr specifike, duhet prcaktuar se cfar ngjarjesh mund t influencojn
probabilitetine ndodhjes s cdo skenari. N momentin q kompania prcakton skenarin e riskut
politik duhet ti jepet prioritet atyre risqeve q jan m materiale pr biznesin.
Hapi 2 :Matja
N hapin e 2, t pajisura me nj sr skenarsh t riskut politik, menaxhert e riskut e kthejn n
vler impaktin e cdo skenari n biznes. Mund t prdoren analizat e flukseve t skontuara Me
kt metod, analizat vlersojn sesi risku politik (nj ndryshim n normat e taksave, kostot e
partnershipit me siprmarrjet shtetrore, mund t rrisin ose t ulin flukset e pritura. Njanaliz e
rrjetit organizativ, mund t ndihmoj n vlersimin e impaktit t operacioneve pr risqet
specifike. N kt mnyr, menaxhert e riskut krijojn nj model t kompanis si nj rrjet i
njsive t ndryshme q ndrvaren, psh nj kompani prodhimi t mirash mund t ket prodhimin,
paketimin, dhe shprndarjen midis shteteve .pastaj, analistt prcaktojn sesi nj humbje n nj
njsi mund t ndikoj njsit e tjera nga ana cilsore, sasiore ose t dyja.
Hapi I 3 : Menaxhimi
Pasi risqet jan identifikuar dhe matur, mund t vendoset nj sistem efektiv pr menaxhimin e
risqeve.
3.4. Shembuj t menaxhimit t riskut politik

 Diversifikimi i portofolit (diversifikim i investimeve n portofol duke prdorur riskun

politik si nj factor kyc)
Jointventures (partner me kompanit lokale q e kupton mjedisin ku hasim riskun politik
dhe q ka favorizime nga qeveria)
Lobingje dhe aleanca t rndsishme (influencat n politikat qeveritare nprmjet
bashkpunimeve n industri ose marrveshjeve strategjike,
Inisiativat n komunitet (investimet sociale /aktivitetet e prgjegjsis sociale
Shembuj ilustrativ t procesit 3 hapsh t mnaxhimit t riskut politik
Skenari 1 i riskutpolitik(kompani nafte)Revoltat popullore q rrezikojn rrzimin e qeveris
Hapi 1 Identifikimi I skenarve dhe t dhnave t nevojshme
1.reduktimi madh i prodhimit, krcnimi ndaj siguris s punonjsve, ndryshime n politikat e
ktij sektori( rritje e taksave dhe tarifave) gjat kohs s ndryshimit t regjimit
Hapi 2 Matja(sasiorizimi I riskut)
X$ million n humbje nga ulja e prodhimit,Humbje jete, dme n reputacion, X$milion n
humbje t ardhurash
Hapi 3 Menaxhimi(metodat e shprndarjes s riskut)
Menaxhim i vazhdueshm pr t mbrojtur prodhimin dhe cash-flo, plane t sigurta evakuimi
dhe pr shndetin, investime n partnership dhe investimet sociale t lidhura me nevojat e
popullsis
Skenari 2 Zgjedhje t pasigurta n vendin mikprits (kompani e shfrytzimit t minierave)
Hapi 1 Identifikimi :Rritje n taksa dhe tarifa
Hapi 2 Matja: Erosion I $xmilion n vler nga zhvillimi I projekteve
Hapi 3 Menaxhimilegjitimim iinisiativave :Protesta t komunitetit lokal, humbje n $ x million
NPV, programe investimi sociale q lidhen me prioritetet lokale

Kapitulli i IV: Perfundime

Risku politik sht nj lloj i riskut me t cilat prballen investitort, korporatat, dhe

qeverit.
Risku politik mund t ndikoj n operacionet dhe rentabilitetin e nj biznesi ne menyre

t drejtprdrejt dhe t shpejt si nje risk tregu ,faktor financiar apo fizik
Metodat e prdorura pr t vlersuar rrezikun e vendit mund t grupohen n dy kategori:
analiza sasiore qe ka te beje me prdorimin e raporteve dhe statistikave pr t prcaktuar
riskun, t tilla si raporti i borxhit ndaj PBB-s ose koeficientin beta te indeksit si edhe
analizen cilsore nepermjet prdorimit te analizs subjektive pr t prcaktuar riskun, t
tilla si lajme politike / mendime.
Menaxhert e riskut mund t identifikojn elementt kyc t riskut politik, ta masin
impaktin e tyre n performanc dhe t prcaktojn mnyrn mt mir pr ta menaxhuar
nepermjet identifikimit, matjes dhe menaxhimit.
Menaxhimi I riskut politik mbron investimet e reja dhe ekzistuese globale duke e
ndihmuar menaxhimin n paraprirjen e riskut politik q vjen nga ndryshimet politike ose
nga paqndrueshmria si edhe, ofron mundsi pr kompanit q jan n prpjekje t
vazhdueshme pr t krkuar pr mundsi t reja.

Referenca
http://www.investopedia.com/terms/p/politicalrisk.asp
http://en.wikipedia.org/wiki/Political_risk
http://www.aon.com/risk-services/crisis-management/political-risks.jsp
http://www.pwc.com/us/en/risk-compliance/managing-political-risk-improves-businessperformance.jhtml
http://www.inc.com/magazine/20070401/features-calculate-political-risk.html
http://www.accenture.com/us-en/Pages/insight-managing-political-risk-controlling-loss-findingopportunity.aspx
http://www.pwc.com/us/en/risk-compliance/assets/PwC_PoliticalRisk_052006.pdf
http://www.cvasource.com/wp-content/uploads/2013/12/2000-Jorion-Risk-ManagementLessons-from-LTCM.pdf