Pojmovnik Evropskih Integracija

Izdava:
Vijee ministara BiH

Direkcija za evropske integracije
Trg BiH 1, Sarajevo
Tel: 033/703 153; Fax: 033/264 330
E-mail: press@dei.gov.ba
Web stranica: http://www.dei.gov.ba
Za izdavaa:
Nevenka Savi
Direktorica Direkcije za evropske integracije
Ureivaki kolegij:
mr. Nedeljko Maslea, mr. Darija Ramljak, Amela Alihodi, mr. Zara Halilovi, Jesenka
Hadajlija, Biljana Ivanovi, mr. Maja Rimac Bjelobrk, mr. Denana Hodi, Radmila
Urta, Nada Bojani, Angelina Pudar, mr. Midhat Demi, Lana Babi, mr. Sran Mitrovi,
Sabina Konjihodi, mr. Amra Hodi, Sran Cvijeti, Selma Mei, mr. Jasmina engi,
mr. Mersiha Zuban, Miroslava Vidosavljevi, Danijela Vueti, Mirjana Denda, mr. Elma
Filipovi, Lejla adinlija, Sandra Memievi, Vanja Stani, Ivan Tavra, Martina Trogrli.
Pripremila:
Sluba za promociju evropskih integracija Direkcije za evropske integracije
Lektor za bosanski jezik:
Lejla Nuhoi
Dizajn/DTP: LH Print, Sarajevo
tampa: Arka Press d.o.o., Sarajevo

Tira: 4500
Prvo izdanje
Sarajevo, maj 2010. godine
* Tekst Pojmovnika evropskih integracija je zavren u oktobru 2009. godine.
*Za izradu tekstova sadranih u Pojmovniku evropskih integracija koriteni su dokumenti

i ostali pisani materijali te web stranice relevantnih izvora, ukljuujui Direkciju za evropske
integracije i ostale institucije BiH, institucije i tijela Evropske unije, te ostale relevantne institucije i organizacije obuhvaene ovim pojmovnikom.
*Tekstovi sadrani u Pojmovniku evropskih integracija ne odraavaju stavove Direkcije za

evropske integracije i ostalih institucija BiH kao ni stavove Evropske unije.
POJMOVNIK EVROPSKIH INTEGRACIJA
DIREKCIJA ZA EVROPSKE INTEGRACIJE BiH

SLUBA ZA PROMOCIJU EVROPSKIH INTEGRACIJA
MAJ 2010.
Pojmovnik evropskih integracija
Sadraj
UVODNA RIJE
21
A
ACQUIS COMMUNAUTAIRE
AGENCIJE EVROPSKE UNIJE
AGENDA 2000
AKCIONI PLAN ZA LANSTVO
ANALIZA TROKOVA I KORISTI
ANTIDAMPINKE CARINE
ARANMAN BERLIN PLUS
AUDIOVIZUELNA POLITIKA I MEDIJI
AUTONOMNE TRGOVINSKE MJERE
AVIS
23
24
25
26
27
27
28
28
29
29
B
BENCHMARKING
BENELUKS
BIJELA KNJIGA
BOLONJSKI PROCES
BORBA PROTIV PREVARA
BUDET EU
31
32
32
33
34
34
C
CARDS
36
Sadraj
CARINE 2013
CARINSKA UNIJA
CBC
CEFTA
CENTRALNOEVROPSKA INICIJATIVA
CIP
CJFU
COREPER
COST
CTF
37
37
38
38
40
41
42
42
43
44
ETIRI SLOBODE
45
D
DAPHNE III
DEEPENING
DEKLARACIJA IZ LAKENA
DELEGACIJA EVROPSKE KOMISIJE
DEMOKRATSKI DEFICIT
DIPAK
DIREKCIJA ZA EVROPSKE INTEGRACIJE
DIREKTIVA
DIS
DRAVA LANICA EU
46
46
46
47
47
48
49
49
50
51
Sadraj
DRAVA KANDIDATKINJA
DRAVA PODNOSILAC ZAHTJEVA ZA LANSTVO
DRAVA PRISTUPNICA
DRAVLJANSTVO EU
DRAVNA POMO
DRAVNI FOND
DRAVNI PROGRAM INTEGRIRANJA
DRAVNI PROGRAM ZA USVAJANJE ACQUISA
DVOSTRUKA VEINA
52
52
52
53
53
54
55
56
56
E
eEurope
EFTA
EKONOMSKA I MONETARNA UNIJA
EKONOMSKI DIJALOG
EKONOMSKI I SOCIJALNI ODBOR
EKONOMSKO-FISKALNI PROGRAM
ENERGIJA
ENERGETSKA ZAJEDNICA
ERASMUS MUNDUS
EUFOR
EUPM
EUREKA
EURO
EUROBAROMETAR
EUROFOR/EUROMARFOR
57
57
58
60
60
62
62
63
63
64
65
65
66
67
68
Sadraj
EUROJUST
EUROKRAT
EUROPOL
EUROSKEPTICIZAM/EUROPESIMIZAM
EUROSTAT
EUROZONA
EUSR
EVROPA LA CARTE
EVROPA VARIJABILNE GEOMETRIJE
EVROPA ZA GRAANE
EVROPSKA AGENCIJA ZA REKONSTRUKCIJU
EVROPSKA BANKA ZA OBNOVU I RAZVOJ
EVROPSKA CENTRALNA BANKA
EVROPSKA EKONOMSKA ZAJEDNICA
EVROPSKA GODINA
EVROPSKA INVESTICIONA BANKA
EVROPSKA ISTRAIVAKA ZONA
EVROPSKA KOMISIJA
EVROPSKA KONVENCIJA ZA ZATITU LJUDSKIH PRAVA
EVROPSKA POLITIKA SUSJEDSTVA
EVROPSKA POLITIKA SARADNJA
EVROPSKA POVELJA O MALIM PREDUZEIMA
EVROPSKA SIGURNOSNA I ODBRAMBENA POLITIKA
EVROPSKA UNIJA
EVROPSKA ZAJEDNICA
EVROPSKA ZAJEDNICA ZA ATOMSKU ENERGIJU
EVROPSKA ZAJEDNICA ZA UGALJ I ELIK
68
69
69
70
70
71
71
72
73
73
74
74
75
76
77
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
87
Sadraj
EVROPSKI EKONOMSKI PROSTOR
EVROPSKI FOND ZA JUGOISTONU EVROPU
EVROPSKI FOND ZA REGIONALNI RAZVOJ
EVROPSKI FOND ZA STRUNO USAVRAVANJE
EVROPSKI INVESTICIONI FOND
EVROPSKI OMBUDSMEN
EVROPSKI PARLAMENT
EVROPSKI POKRET
EVROPSKI POLJOPRIVREDNI FOND ZA RURALNI RAZVOJ I EVROPSKI
FOND ZA GARANCIJE U POLJOPRIVREDI
EVROPSKI RAZVOJNI FOND
EVROPSKI REVIZORSKI SUD
EVROPSKI RIBARSKI FOND
EVROPSKI SOCIJALNI FOND
EVROPSKI SPORAZUMI
EVROPSKI STANDARDI
EVROPSKI SUD ZA LJUDSKA PRAVA
EVROPSKE INTEGRACIJE
EVROPSKE ZAJEDNICE
EVROPSKO PARTNERSTVO
EVROPSKO VIJEE
EQUAL
88
89
89
90
90
91
92
94
94
95
96
96
97
97
98
99
100
100
100
101
102
F
FINANSIJSKA PERSPEKTIVA
FINANSIJSKI INSTRUMENT ZA CIVILNU ZATITU
103
103
Sadraj
FINANSIJSKI INSTRUMENT ZA SARADNJU S INDUSTRIJALIZIRANIM I
OSTALIM BOGATIM ZEMLJAMA I TERITORIJAMA
FISCALIS 2013
FLC
FOND SOLIDARNOSTI EU
104
104
105
105
G
GALILEO
GATT
GENERALNI DIREKTORAT
GENERALNI IZVJETAJ O AKTIVNOSTIMA EVROPSKE UNIJE
GLASANJE KVALIFICIRANOM VEINOM
GMO
GRANT
GRUPA 7
106
106
107
107
108
109
109
109
H
HELSINKA GRUPA
HERCULE II
111
111
I
IDABC
i2010
INFORMATIKO DRUTVO
112
112
112
Sadraj
INICIJATIVA ZA SARADNJU U JUGOISTONOJ EVROPI
INSTITUCIJE EVROPSKE UNIJE
INSTITUCIJE ZA PROVOENJE SPORAZUMA O STABILIZACIJI I
PRIDRUIVANJU
INSTITUCIONALNA RAVNOTEA
INSTRUMENT EVROPSKOG SUSJEDSTVA I PARTNERSTVA
INSTRUMENT RAZVOJNE SARADNJE
INSTRUMENT ZA STABILNOST
INTELIGENTNA ENERGIJA U EVROPI II
INTELEKTUALNO VLASNITVO
INTERREG
IPA
IPF
ISO
ISPA
ISTRAIVANJE I RAZVOJ
IZVJETAJ O NAPRETKU
IZVORI PRAVA
113
114
114
115
116
117
117
118
118
119
120
122
123
123
124
125
125
J
JADRANSKO-JONSKA INICIJATIVA
JASMINE
JASPERS
JAVNA USLUGA
JAVNO ZDRAVSTVO
JEDINSTVENI EVROPSKI AKT
127
127
127
128
128
128
Sadraj
JEDINSTVENI INSTITUCIONALNI OKVIR
JEDNAKE MOGUNOSTI
JEDNOGLASNOST
JEDNOOBRAZNA PROCEDURA IZBORA EVROPSKOG PARLAMENTA
JEREMIE
JESSICA
JMC
JTS
129
129
129
130
130
131
131
131
K
KLASIFIKACIJA RASHODA
KLAUZULA O SUSPENZIJI
KLAUZULA RENDEZ-VOUS
KOLEKTIVNA ODBRANA
KOMBINIRANA NOMENKLATURA
KOMITOLOGIJA
KOMPROMIS IZ JANJINE
KOMUNITIZACIJA
KONCENTRINI KRUGOVI
KONKURENCIJA
KONKURENTNOST
KONSOLIDACIJA ZAKONODAVSTVA
KONVENCIJA
KONVENCIJA (KONVENT) O BUDUNOSTI EVROPE
KRITERIJI IZ KOPENHAGENA
KRITERIJ IZ MADRIDA
132
132
133
133
133
134
134
135
135
136
137
137
138
138
139
139
Sadraj
KRITERIJI KONVERGENCIJE
KULTURA
140
140
L
LEADER
LIFE+
LISABONSKA STRATEGIJA
LUKSEMBURKA GRUPA
LUKSEMBURKI KOMPROMIS
142
142
142
144
144
LJ
LJUDSKA PRAVA
145
M
MAPA PUTA
MARCO POLO II
MEDIA 2007
MEDITERANSKA UNIJA
MEUNARODNI KRIVINI SUD
MEUNARODNI KRIVINI SUD ZA BIVU JUGOSLAVIJU
MEUNARODNI SUD PRAVDE
MEUVLADINA KONFERENCIJA
METODA ZAJEDNICE I MEUVLADINA METODA
MIFF
146
147
147
148
149
149
150
150
151
152
Sadraj
MIPD
MISIJA EVROPSKE KOMISIJE ZA PROCJENU STANJA
MILJENJE
MLADI U AKCIJI
MMF
MOST ZAJEDNICE
152
153
153
154
154
155
N
NADLENOSTI ZAJEDNICE
NAJUI KRUG
NATO
NUTS
156
157
157
158
O
OBLAST SLOBODE, SIGURNOSTI I PRAVDE
OBNOVA
OBRAZOVANJE
ODBOR REGIJA
ODBOR ZA POLITIKU I SIGURNOST
ODBOR ZA POMIRENJE
ODBOR ZA ZAPOLJAVANJE
ODBORI I RADNE GRUPE
ODLUKA
ODRIVI RAZVOJ
OECD
159
159
159
160
161
162
162
162
163
164
164
Sadraj
OHIM
OHR
OKOLI
OKVIRNI SPORAZUM
OKVIRNI PROGRAM OSNOVNA PRAVA I PRAVOSUE
OKVIRNI PROGRAM SOLIDARNOST I UPRAVLJANJE MIGRACIJSKIM
TOKOVIMA
OKVIRNI PROGRAM ZA SIGURNOST I ZATITU SLOBODA
OLAF
OPOREZIVANJE
OS
OSCE
OSJETLJIVI PROIZVODI
OSNIVAKI UGOVORI
165
165
166
167
167
168
168
169
169
170
170
171
172
P
PAKET PROIRENJA
PAKT STABILNOSTI ZA JUGOISTONU EVROPU
PAKT ZA STABILNOST I RAST
PARISKA DEKLARACIJA
PARTNERSTVO ZA MIR
PCM
PERICLES
PETICIJE
PHARE
POGLAVLJA PREGOVORA
173
173
174
175
176
176
176
177
177
178
Sadraj
POJAANA SARADNJA
POJEDNOSTAVLJENJE ZAKONODAVSTVA
POLICIJSKA I PRAVOSUDNA SARADNJA U KRIVINIM STVARIMA
POLITIKA ZA PREDUZEA
POMO ZA RAZVOJ
PONDERIRANJE GLASOVA U VIJEU EU
POSLOVNO NASTANJIVANJE
POSTUPAK KONSULTIRANJA
POSTUPAK PRISTANKA
POSTUPAK SAODLUIVANJA
POSTUPAK SARADNJE
POTENCIJALNI KANDIDAT ZA LANSTVO U EU
POTVRIVANJE EVROPSKE KOMISIJE
POVELJA O JAVNIM USLUGAMA
POVELJA O OSNOVNIM PRAVIMA EVROPSKE UNIJE
POZIV ZA PODNOENJE PROJEKTNIH PRIJEDLOGA
PRAG
PRAVNI INSTRUMENTI ZAJEDNICE
PRAVNI SUBJEKTIVITET EVROPSKE UNIJE
PRAVO NA INICIJATIVU
PRAVO ZAJEDNICE
PREDSJEDAVANJE VIJEEM EU
PREGOVORI O PRISTUPANJU
PREINAAVANJE ZAKONODAVSTVA
PREPORUKA
PRETPRISTUPNA STRATEGIJA
PRETPRISTUPNI FONDOVI
179
180
180
182
182
183
184
184
185
185
185
186
186
187
187
188
188
188
189
189
190
190
191
193
193
194
194
Sadraj
PRIBLIAVANJE ZAKONODAVSTVA
PRIDRUIVANJE
PRINCIP NEDISKRIMINACIJE
PRINCIP PROPORCIONALNOSTI
PRINCIP SUPSIDIJARNOSTI
PRISTUPANJE NOVIH DRAVA LANICA U EU
PRISTUPNO PARTNERSTVO
PRIVREMENI SPORAZUM
PROCES SARADNJE U JUGOISTONOJ EVROPI
PROCES STABILIZACIJE I PRIDRUIVANJA
PROCJENA UTICAJA PROPISA
PROGRAM AKTIVNOSTI ZAJEDNICE U OBLASTI JAVNOG ZDRAVSTVA
PROGRAM CJELOIVOTNOG UENJA
PROGRAM PODRKE POLITIKAMA U OBLASTI INFORMACIONIH I
KOMUNIKACIONIH TEHNOLOGIJA
PROGRAM ZA PREDUZETNITVO I INOVACIJE
PROGRAM ZAJEDNICE ZA PODRKU POTROAKOJ POLITICI
PROGRAMI ZAJEDNICE
PROGRESS
PROIRENJE EVROPSKE UNIJE
PROTOKOL IZ KJOTA
PRVOSTEPENI SUD EVROPSKIH ZAJEDNICA
195
196
197
198
198
199
199
200
201
202
203
204
204
205
205
206
207
208
209
209
210
R
RADNA GRUPA ZA ZAPADNI BALKAN
RCC
211
212
Sadraj
REGIONALNA POLITIKA
REGIONALNA SARADNJA
REGIONALNI PRISTUP
REVIZIJA UGOVORA
ROYAUMONT PROCES
RPM
RURALNI RAZVOJ
212
213
214
215
215
215
216
S
SAMIT
SAPARD
SCREENING
SEDMI OKVIRNI PROGRAM
SESAR
SIGMA
SIGURNIJI INTERNET
SIGURNOST HRANE
SKUPTINA EVROPSKIH REGIJA
SLUBENI GLASNIK EU
SLUBENI JEZICI EU
SOCIJALNA POLITIKA
SOCIJALNA POVELJA
SOCIJALNI DIJALOG
SOCIJALNI PARTNERI
SOLUNSKA AGENDA
SPO
217
217
218
219
220
220
220
221
222
222
223
224
224
225
226
226
227
Sadraj
SPORAZUM O SOCIJALNOJ POLITICI
SPORAZUM O STABILIZACIJI I PRIDRUIVANJU
SPOSOBNOST APSORPCIJE
STRUKTURNI FONDOVI, KOHEZIONI FOND
STUBOVI EVROPSKE UNIJE
STUDIJA IZVODLJIVOSTI
SUD PRAVDE EVROPSKIH ZAJEDNICA
SUZDRAVANJE, KONSTRUKTIVNO-POZITIVNO SUZDRAVANJE
SVJETSKA TRGOVINSKA ORGANIZACIJA
227
228
230
230
231
232
233
234
234
ENGENSKI SPORAZUM
UMANOV PLAN
236
237
T
TAIEX
TELEVIZIJA BEZ GRANICA
TEMPUS
TRANSEVROPSKE MREE
TRANSPARENTNOST
TRGOVINSKA POLITIKA
TROJKA
TVRAVA EVROPA
TWINNING
238
238
239
240
240
241
242
242
242
Sadraj
U
UGOVOR IZ AMSTERDAMA
UGOVOR IZ LISABONA
UGOVOR IZ NICE
UGOVOR O EVROPSKOJ EKONOMSKOJ ZAJEDNICI
UGOVOR O EVROPSKOJ UNIJI
UGOVOR O EVROPSKOJ ZAJEDNICI
UGOVOR O EVROPSKOJ ZAJEDNICI ZA ATOMSKU ENERGIJU
UGOVOR O EVROPSKOJ ZAJEDNICI ZA UGALJ I ELIK
UGOVOR O SPAJANJU
UJEDINJENI NARODI
UNUTRANJE TRITE
UPITNIK
UPRAVLJAKO TIJELO
URBAN
UREDBA
URED ZA HUMANITARNU POMO EVROPSKE ZAJEDNICE
USTAVNI UGOVOR
243
244
245
245
246
247
248
248
249
250
250
251
252
252
253
253
254
V
VANJSKI ODNOSI
VIJEE EVROPE
VIJEE EVROPSKE UNIJE
VIJEE ZA PROVOENJE MIRA
VISOKI PREDSTAVNIK ZA VANJSKU I SIGURNOSNU POLITIKU
255
255
256
258
258
Sadraj
VLASTITI RESURSI
259
Z
ZADACI IZ PETESBURGA
ZAHTJEV ZA LANSTVO
ZAJEDNIKA AKCIJA
ZAJEDNIKA POLJOPRIVREDNA POLITIKA
ZAJEDNIKA RIBARSKA POLITIKA
ZAJEDNIKA STRATEGIJA
ZAJEDNIKA TRANSPORTNA POLITIKA
ZAJEDNIKA VANJSKA I SIGURNOSNA POLITIKA
ZAJEDNIKI STAV
ZAPADNOEVROPSKA UNIJA
ZAPOLJAVANJE
ZATITA POTROAA
ZELENA KNJIGA
ZONA SLOBODNE TRGOVINE
260
260
261
261
262
263
263
264
265
265
266
266
266
267
UVODNA RIJE
Potovani itaoci,
osna i Hercegovina je potencijalni kandidat za lanstvo i pridrueni lan

Evropskoj uniji, a njena evropska perspektiva kao budue punopravne drave
lanice Evropske unije je potvrena.
Pred Bosnom i Hercegovinom su vane i zahtjevne faze procesa evropskih
integracija, ukljuujui podnoenje zahtjeva za lanstvo, sticanje statusa drave
kandidata, pregovore o pristupanju te punopravno lanstvo u Evropskoj uniji, to je
jedan od najvanijih ciljeva zemlje.
Ostvarivanje ovoga cilja je u uskoj zavisnosti, izmeu ostalog, od stepena
poznavanja i razumijevanja Evropske unije, procesa evropskih integracija i samog
procesa stabilizacije i pridruivanja kao okvira za pristupanje Bosne i Hercegovine u
Evropsku uniju.
Kako bi dala doprinos podizanju nivoa ove vrste znanja Direkcija za evropske
integracije, kojoj je kao stalnom i strunom tijelu Vijea ministara BiH povjeren
mandat koordinatora i organizatora sveukupnih informativnih aktivnosti o procesu
evropskih integracija pripremila je i izdala Pojmovnik evropskih integracija.
Pojmovnik, koji sadri vie od 350 pojmova ima namjeru pruiti pregled i osnovne
informacije o ureenju, institucijama, politikama i aktivnostima Evropske unije i
procesu pristupanja Bosne i Hercegovine u ovu porodicu evropskih drava. Ovo prvo
izdanje Pojmovnika evropskih integracija takoer sadri i najavu najvanijih promjena
u Evropskoj uniji koje sa sobom donosi stupanje na snagu Ugovora iz Lisabona (1.
decembar 2009.).
Direkcija za evropske integracije i na ovaj nain eli doprinijeti razumijevanju
procesa evropskih integracija kroz koji prolazi Bosna i Hercegovina te sve to on nosi
u budunosti za zemlju i njezine graane.
21
Nadamo se kako e ire i potpunije razumijevanje Evropske unije i procesa

pristupanja Bosne i Hercegovine u ovaj prosperitetni klub evropskih drava doprinijeti
aktivnijem ukljuivanju graana i ope javnosti u proces evropskih integracija te
spremnosti zemlje da odgovori na izazove s kojima e se susresti u narednim fazama
procesa.
U cilju daljnje promocije evropskih integracija Direkcija e u narednom periodu
pripremiti i drugo - aurirano izdanje Pojmovnika u skladu s Ugovorom iz Lisabona,
a Pojmovnik je dostupan i na web stranici Direkcije: www.dei.gov.ba.
Nevenka Savi
Direktorica Direkcije za evropske integracije BiH
22
ACQUIS COMMUNAUTAIRE
Acquis communautaire (pravna teevina EU) jedan je od najznaajnijih pravnih i
politikih principa evropskih integracija. Acquis je skup prava i obaveza koje sve
drave lanice obavezuju i povezuju unutar Evropske unije. Pojam acquis dnosi se
na ukupna prava, obaveze i predanost Zajednici, koji su kumulirani razvojem
integracionog procesa, ili koje je EU ostvarila do danas, dosegla u pravnom i
politikom smislu.
Praksa Suda Evropskih zajednica stavila je acquis u rang ustavnog principa. U
politikom smislu, kljuno pravilo da su pravna dostignua Zajednice uslov o kojem se
ne moe pregovarati. Acquis, shvaen kao ukupno dostignue Zajednice, svakodnevno se
iri, uveava i reproducira.
U formalnom smislu, acquis ukljuuje:
primarno pravo - osnivaki ugovori;
meunarodni ugovori, meunarodno obiajno pravo i opi pravni principi
EU;
sekundarno pravo zakonodavstvo koju donose institucije EU;
praksa Suda pravde Evropskih zajednica koja, de facto, takoer ini izvor
prava EU;
svaka druga obaveza (politika, pregovaraka i sl.) preuzeta od drava lanica
u okviru aktivnosti EU.
Svaka zemlja koja podnosi zahtjev za lanstvo u Evropskoj uniji mora biti spremna
da prihvati acquis u potpunosti i, to je jednako vano, mora biti sposobna da ga
provede. Uslovi i nain prihvatanja i provoenja acquis-a sadraj su pregovora o
lanstvu u EU koje drava kandidatkinja vodi s dravama lanicama i u tu svrhu dijeli
se na poglavlja pregovora. Drave kandidatkinje petog kruga proirenja (2005./2007.)
vodile su pregovore o 31 poglavlju, a sadanje drave kandidatkinje, Hrvatska i Turska,
s kojima su pregovori o lanstvu otvoreni 2005. godine, pregovoraju o 35 poglavlja
acquis-a.
23
AGENCIJE EVROPSKE UNIJE

(EUROPEAN UNION AGENCIES/
AGENCES DE LUNION EUROPENNE)
Agencije Evropske unije su javna tijela koja se uspostavljaju na osnovu sekundarnih
izvora prava EU s jasno definiranim i specifinim ciljevima, zadacima i djelokrugom.
Prve agencije osnovane su 70-ih godina, a niz novih agencija nastao je 90-ih godina
20. stoljea s ciljem uspostavljanja unutranjeg trita EU. Agencije imaju vrlo slinu
strukturu i nain djelovanja, a zavisno od aktivnosti koje provode, dijele se u tri grupe:
Agencije Zajednice osnivaju se radi provoenja specifinih tehnikih,
naunih ili upravljakih zadataka u okviru prvog stuba Evropske unije (stub Zajednice).
To su: Agencija za kontrolu ribarstva Zajednice - CFCA (panija); Ured za biljnu
raznolikost - CPVO (Francuska); Evropska agencija za sigurnost i zdravlje na radu OSHA (panija); Evropska agencija za upravljanje operativnom saradnjom na
vanjskim granicama - FRONTEX (Poljska); Evropska agencija za zranu sigurnost EASA (Njemaka); Evropski centar za prevenciju i kontrolu bolesti - ECDC (vedska);
Evropski centar za razvoj strunog usavravanja - CEDEFOP (Grka); Evropska
agencija za hemikalije - ECHA (Finska); Evropska agencija za okoli - EEA (Danska);
Evropska agencija za sigurnost hrane - EFSA (Italija), Evropska fondacija za
poboljanje radnih i ivotnih uslova - EUROFOUND (Irska); Evropska agencija za
osnovna prava - EFRA (Austrija); Evropska agencija za nadzor navigacijskog
satelitskog sistema - EGSA (Belgija); Evropska agencija za pomorsku sigurnost EMSA (Portugal); Evropska agencija za lijekove - EMEA (Velika Britanija); Evropski
centar za kontrolu droga i ovisnosti o drogama - EMCDDA (Portugal); Evropska
agencija za sigurnost mrea i podataka - ENISA (Grka); Evropska agencija za eljeznice - ERA (Francuska); Evropska fondacija za struno usavravanje - ETF (Italija);
Ured za usklaivanje na unutranjem tritu - OHIM (panija); Prevodilaki centar za
tijela Evropske unije - CdT (Luksemburg); Evropski institut za ravnopravnost spolova
- EIGE (Litvanija).
Agencije za zajedniku vanjsku i sigurnosnu politiku - osnivaju se radi
provoenja vrlo specifinih tehnikih, naunih ili upravljakih zadataka u okviru
24
zajednike vanjske i sigurnosne politike - drugi stub Evropske unije.

To su: Evropska odbrambena agencija - EDA (Belgija), Evropski institut za
sigurnosne studije - EUISS (Francuska), Evropski satelitski centar - EUSC (panija).
Agencije za policijsku i pravosudnu saradnju u krivinim stvarima- osnivaju
se s ciljem pomoi dravama lanicama da sarauju u borbi protiv organiziranog
meunarodnog kriminala u okviru treeg stuba Evropske unije (policijska i pravosudna
saradnja u krivinim stvarima).
To su: Evropska policijska kola - CEPOL (Velika Britanija); Evropska jedinica za
pravosudnu saradnju EUROJUST (Holandija); Evropski policijski ured - EUROPOL
(Holandija).
Evropska unija je tokom 2000-ih poela osnivanje i izvrnih agencija kojima se
povjerava upravljanje jednim ili vie programa Zajednice. Agencije su osnovane na
odreeni period i njihovo sjedite mora biti u sjeditu Evropske komisije (Brisel ili
Luksemburg).
To su: Izvrna agencija za obrazovanje, audiovizuelnu politiku i kulturu - EACEA;
Evropsko istraivako vijee - ERC; Izvrna agencija za konkurentnost i inovacije EACI; Izvrna agencija za zdravlje i potroae - EAHC; Izvrna agencija za istraivanje
- REA; Izvrna agencija za transevropske prometne mree - TEN-N EA.
AGENDA 2000
Agenda 2000 je reformski dokument koji je Evropska komisija objavila 1997.
godine, a Evropsko vijee usvojilo na sastanku u Berlinu 1999. godine s ciljem jaanja
politika i pripreme Evropske unije za proirenje na zemlje centralne i istone Evrope
te Maltu i Kipar. Ovaj dokument poznat je i kao Berlinski paket ili Manifest promjena.
Agendu 2000 ine tri dijela: glavni dokument Evropske komisije pod nazivom Jaa
i uspjenija Unija, Izvjetaj Komisije o funkcioniranju postojeeg sistema finansiranja
te zakljuci Berlinskog samita. Prvi dio sadri pitanja vezana za politike EU, posebno
ona koja se odnose na njeno funkcioniranje, zajedniku poljoprivrednu politiku te
ekonomsku i socijalnu koheziju. Taj dio sadri i finansijski okvir za period od 2000. do
25
2006. godine. U drugom dijelu predloeno je jaanje pretpristupne strategije u formi

uvoenja Pristupnog partnerstva, otvaranja mogunosti uea u programima Zajednice,
te razrade mehanizama za usvajanje acquis communautaire-a. Trei dio donosi studiju
efekata proirenja na politike Evropske unije.
U prilogu Agende 2000 nalaze se i miljenja Evropske komisije o zahtjevima za
lanstvo tadanjih drava kandidatkinja. Agenda 2000 je zajedno s kriterijima iz
Kopenhagena bila okvir za pristupanje u Evropsku uniju za 13 zemalja kandidatkinja
petog kruga proirenja, od kojih su deset postale lanice Evropske unije 2004. godine.
AKCIONI PLAN ZA LANSTVO
(MEMBERSHIP ACTION PLAN-MAP/
LE PLAN D'ACTION POUR L'ADHSION-MAP)
Ulazak novih lanica u Sjevernoatlantski savez (NATO) reguliran je na osnovu
lana 10. Vaingtonskog ugovora (1994.). U skladu s ovim lanom, Savez se od
prvobitnih 12 proirio na dananjih 28 drava lanica: Albanija, Belgija, Bugarska,
eka, Danska, Estonija, Francuska, Grka, Holandija, Hrvatska, Island, Italija,
Kanada, Latvija, Litva, Luksemburg, Maarska, Norveka, Njemaka, Poljska,
Portugal, Rumunija, Sjedinjene Amerike Drave, Slovaka, Slovenija, panija, Turska
i Velika Britanija.
Na Samitu NATO-a, odranom u Vaingtonu 1999. godine, s ciljem pruanja pomoi zemljama koje ele postati lanice Saveza zakljuen je Akcioni plan za lanstvo.
Akcioni plan za lanstvo predstavlja program pomoi, praktine podrke i
konsultacija, namijenjen pripremama zemalja za lanstvo u NATO-u.
Akcioni plan prilagoava se potrebama dotine zemlje, ali uee u njemu ne
garantira zemlji da e na kraju i dobiti zeleno svjetlo za lanstvo. Prema Akcionom
planu za lanstvo, zemlja koja eli postati lanica priprema svoj Godinji nacionalni
program (ANP) koji predstavlja NATO-u.
Na kraju godinjeg ciklusa ministri vanjskih poslova i odbrane prezentiraju rezultate
reformskog programa i budue aktivnosti pred Sjevernoatlantskim vijeem NATO-a,
koje zatim procjenjuje pojedinani napredak u pripremama za lanstvo. Pripreme i
26
reforme ukljuuju pet oblasti: politiku i ekonomsku, odbrambenu i vojnu, finansijsku,

sigurnosnu i pravna pitanja.
Put do lanstva u NATO-u putem Akcinog plana za lanstvo do sada su proli
eka, Maarska i Poljska koje su lanicama NATO-a postale 1999. godine, zatim
Bugarska, Estonija, Latvija, Litva, Rumunija i Slovenija koje su postale lanice 2004.
godine, te Albanija i Hrvatska koje su lanice Saveza postale 2009. godine.
Trenutno se za lanstvo u NATO-u putem Akcionog plana za lanstvo priprema
Makedonija. Predsjednitvo Bosne i Hercegovine je, 10. juna 2009., usvojilo zakljuak
o upuivanju formalnog zahtjeva Bosne i Hercegovine za Akcioni plan za lanstvo, a
zahtjev je slubeno uruen 2. oktobra 2009.
ANALIZA TROKOVA I KORISTI
(COST-BENEFIT ANALYSIS/ANALYSE COTS-AVANTAGES)
Analiza trokova i koristi procjena je relativne vrijednosti promjena u odnosu na
postojee ili predloene situacije ili projekte. Njome se metodoloki ispituju trokovi,
koristi i rizici svih opcija, te se odreuju trokovno najefikasniji naini postizanja zadatih ciljeva.
U kontekstu evropskih integracija, analiza trokova i koristi slui za procjenu efekta
integracije na trgovinu, monetarnu i fiskalnu politiku te na pojedine sektore u ekonomiji
i drutvu openito.
ANTIDAMPINKE CARINE
(ANTI-DUMPING DUTIES/DROITS ANTIDUMPING)
Antidampinke carine su instrument trgovinske politike Evropske unije. Svrha im
je izjednaavanje cijena proizvoda. Evropska unija ove carine uvodi u sluajevima
kada se roba uvozi na unutranje trite po cijenama koje su nie od onih po kojima se
roba prodaje na tritu zemlje izvoznice.
Isto tako, Evropska unija ove carine uvodi ako odreena drava subvencionira robu
koju izvozi na unutranje trite Evropske unije. U oba sluaja cilj je da se sprijei
27
privilegirani poloaj nekih preduzea ili proizvodnih grana u odnosu na druge, jer je
monopolsko poslovanje nespojivo s principima trine ekonomije i funkcioniranjem
unutranjeg trita Evropske unije.
ARANMAN BERLIN PLUS
(BERLIN PLUS ARRANGMENT/LES ARRANGEMENTS ''BERLIN+'')
Aranman Berlin plus dio je okvira za saradnju izmeu Evropske unije i
Sjevernoatlantskog saveza (NATO) koji je usvojen 2003. godine. Na osnovu Aranmana
Berlin plus stvoren je okvir za saradnju EU i NATO-a u oblasti upravljanja krizama,
odnosno otvoren je pristup Evropske unije resursima i kapacitetima NATO-a te data
mogunost da vodi operacije.
AUDIOVIZUELNA POLITIKA I MEDIJI
(AUDIOVISUAL AND MEDIA POLICY/
POLITIQUES AUDIOVISUELLE ET DES MDIAS)
Audiovizuelna politika i mediji kao politika Evropske unije uvedena je Ugovorom
iz Amsterdama (1997./1999.). Ona se zasniva na potivanju principa konkurencije,
javnog interesa i kulturne razliitosti Evropske unije.
U oblasti audiovizuelne politike i medija aktivnosti EU usmjerene su na razvoj
zakonodavstva te podsticanje konkurentnosti evropske medijske industrije.
Razvoj zakonodavnog okvira EU je poela 1989. godine usvajanjem direktive pod
nazivom Televizija bez granica (dopunjena 1997. godine), a s ciljem daljnjeg
unapreenja audiovizuelne i medijske politike 2007. godine usvojena je nova direktiva
pod nazivom Audiovizuelne medijske usluge.
Transpozicija ove direktive u domae zakonodavstvo drave lanice treba da urade
do kraja 2009. godine. Podrku razvoju evropske medijske industrije EU prua od
1991. godine putem programa Zajednice. U finansijskoj perspektivi 2007. 2013.
godina, ova podrka osigurana je putem programa MEDIA 2007.
28
AUTONOMNE TRGOVINSKE MJERE

(AUTONOMOUS TRADE MEASURES-ATM/
MESURES COMMERCIALES AUTONOMES-MCA)
Autonomne trgovinske mjere su instrument Evropske unije namijenjen zemljama
procesa stabilizacije i pridruivanja. Ove mjere imaju za cilj da zemljama zapadnog
Balkana otvore i olakaju pristup unutranjem tritu EU kroz asimetrinu
liberalizaciju trgovine (ukidanje carina i kvota na izvoz proizvoda u EU).
Ove mjere uvedene su Bosni i Hercegovini kao i ostalim zemljama procesa
stabilizacije i pridruivanja u septembru 2000. godine (Uredba Vijea EU (EC) br.
2007/2000) na osnovu odluke Evropskog vijea u Lisabonu (mart 2000.). Carinska
optereenja ili godinje kvote zadrani su samo na tekstil, ribu, junetinu, vino i eer
(ogranienja na izvoz tekstila za BiH ukinuta su 1. marta 2001.).
Na osnovu Uredbe Vijea EU (EC) br. 1946/2005, autonomne trgovinske mjere za
zemlje zapadnog Balkana na snazi su do 2010. godine.
AVIS
Avis (miljenje o zahtjevu za lanstvo) je dokument kojim Evropska komisija, na
zahtjev Vijea EU, ocjenjuje sposobnost i pripremljenost drave podnosioca zahtjeva
za ispunjavanje kriterija za lanstvo u Evropskoj uniji (kriteriji iz Kopenhagena 1993.
i kriterij iz Madrida 1995.).
Evropska komisija izrauje avis na osnovu odgovora drave podnosioca zahtjeva
na poseban upitnik koji joj se dostavlja. Avis se sastoji od prikaza odnosa drave podnosioca zahtjeva i Evropske unije, posebno ugovornih; analize stanja u vezi sa
ispunjavanjem politikog kriterija; ocjene stanja i mogunosti ispunjavanja
ekonomskog kriterija; analize sposobnosti prihvatanja obaveza koje proizilaze iz
lanstva (prihvatanje acquis communautaire-a); opu ocjenu stanja i mogunosti o
ispunjavanju kriterija za lanstvo i s tim povezanu preporuku o otvaranju pregovora o
lanstvu u Evropskoj uniji.
Ako je avis pozitivan, Evropsko vijee donosi politiku odluku o prihvatanju
29
zahtjeva za lanstvo i o davanju statusa kandidata dravi podnosiocu zahtjeva.

Evropsko vijee saziva bilateralnu meunarodnu konferenciju izmeu Evropske
unije i drave podnosioca zahtjeva te na taj nain zemlja zvanino dobiva status
kandidata.
Evropska komisija osim pozitivnog moe, takoer, dati negativno te miljenje s
rezervom. Takvi primjeri zabiljeeni su u sluaju Turske, koja je 1989. godine dobila
negativno miljenje, i Grke, koja je, nakon podnoenja zahtjeva za lanstvo 1975.
godine, dobila miljenje s preporukom da prije dobivanja statusa kandidata zavri
ekonomske reforme. Postupak izrade avisa, prema dosadanjem iskustvu drava
podnosioca zahtjeva, traje oko godinu dana, ali moe trajati i due.
30
BENCHMARKING
(BENCHMARKING/ANALYSE COMPARATIVE)
Tokom posljednjeg, petog kruga proirenja EU (2004./2007.) benchmarking
(mjerilo napretka) je uveden kao novi princip uslovljavanja u pristupanju drave
kandidatkinje u Evropsku uniju. Zasniva se na procjeni spremnosti drave
kandidatkinje za pregovore i ostvarenog napretka pregovora o lanstvu.
Benchmarking podrazumijeva minimalne preduslove za otvaranje, odnosno zatvaranje sadrajnih pregovora o pojedinom poglavlju pregovora.
Ako Evropska komisija procijeni da drava kandidatkinja nije dovoljno spremna za
otvaranje pregovora u pojedinom poglavlju, ona nee preporuiti otvaranje sadrajnih
pregovora, ve predlae da prije otvaranja pregovora u tom poglavlju budu ispunjeni
minimalni preduslovi.
Takoer, ako Evropska komisija procijeni da je drava kandidatkinja spremna za
otvaranje sadrajnih pregovora, odreuju se minimalni preduslovi za zatvaranje
pojedinih poglavlja pregovora.
Ovi minimalni preduslovi za zatvaranje pregovora odreuju se u zajednikom
pregovarakom stavu Evropske unije, koji se priprema za svako pojedinano poglavlje
pregovora.
Minimalni preduslovi mogu se odnositi na usklaenost zakonodavstva i rezultate
njegove primjene, odgovarajuu administrativnu ili pravosudnu sposobnost,
ispunjavanje obaveza iz sporazuma o pridruivanju, itd.
Pojam benchmarking, takoer, oznaava mjerenje rezultata koje postie npr.
zemlja, preduzee ili industrijska grana u poreenju s drugom zemljom, preduzeem,
industrijskom granom. Benchmarking predstavlja standard na osnovu kojeg se
ocjenjuje realiziranje i postignuti rezultati.
31
BENELUKS
(BENELUX)
Beneluks je naziv za ekonomsku uniju Belgije, Holandije i Luksemburga.
Osnivanju ekonomske unije prethodila je carinska unija Beneluks.
Carinska unija zemalja Beneluksa uspostavljena ja 1948. godine, a pripreme
za njeno osnivanje poele su tokom Drugog svjetskog rata, kada su izbjeglike
vlade ovih drava, krajem oktobra 1943. u Londonu, potpisale tzv. Monetarni
sporazum. Godinu dana kasnije, 1944. takoer u Londonu, potpisana je i Carinska
konvencija, koja je stupila na snagu 1. januara 1948. Tada su ukinute sve
trgovinske barijere unutar novostvorene unije i uspostavljena zajednika carinska
tarifa prema treim zemljama.
Nakon serije sporazuma i njihove uspjene primjene, u februaru 1958. potpisan je
i Ugovor o ekonomskoj uniji, koji je stupio na snagu 1960. godine i kojim je
omogueno slobodno kretanje robe, radne snage, kapitala i usluga. Zemlje Beneluksa
su, uz Njemaku, Francusku i Italiju, osnivai Evropske unije.
Njihovo iskustvo integracije bilo je znaajno u stvaranju prvo carinske unije, a
poslije i unutranjeg trita Evropske unije te ekonomske i monetarne unije.
Beneluks je takoer i geografski pojam koji obuhvata ove tri zemlje, a sama rije
predstavlja akronim: Belgique, Nederland, Luxembourg - BE-NE-LUX.
BIJELA KNJIGA
(WHITE PAPER/LIVRE BLANC)
Bijela knjiga je dokument Evropske komisije koji sadri prijedloge buduih
aktivnosti Zajednice u odreenim oblastima. Bijela knjiga, u odreenim sluajevima,
slijedi zelenu knjigu, dokument koji Evropska komisija izdaje kako bi poela
savjetovanje o odreenom pitanju na evropskom nivou.
Najznaajniji dokument ove vrste Evropska komisija pripremila je 1985. godine, s
ciljem uspostavljanja unutranjeg trita EU.
Bijela knjiga o dovretku unutranjeg trita sadravala je 300 prijedloga za
32
ukidanje fizikih, tehnikih i fiskalnih barijera prilikom stvaranja unutranjeg trita,

s vremenskim rokom do 1992. godine. Od tih 300 prijedloga, 282 pretoena su u
uredbe i direktive, od kojih je do 31. decembra 1992. vie od 90 % i provedeno u djelo.
U kontekstu politike proirenja na istok Evrope, Evropska komisija je 1995. godine
izdala Bijelu knjigu o pripremi zemalja centralne i istone Evrope za ukljuivanje u
unutranje trite Evropske unije, a ona je bila vodi pridruenim dravama centralne
i istone Evrope u procesu usklaivanja zakonodavstva u oblasti unutranjeg trita
EU.
Tim dokumentom obraena su 23 od ukupno 31 poglavlja acquis-a o kojima su
voeni pregovori o lanstvu u EU sa zemljama centralne i istone Evrope tokom petog
kruga proirenja (2004./2007.).
Meu znaajnim primjerima Bijele knjige Evropske komisije su i Bijela knjiga o
rastu, konkurentnosti i zapoljavanju - izazovi i putevi u 21. stoljee (1993.), Bijela
knjiga o evropskom upravljanju (2001.), Bijela knjiga o uslugama od opeg interesa
(2004.), te Bijela knjiga o evropskoj komunikacijskoj politici (2006.).
BOLONJSKI PROCES
(BOLOGNA PROCESS/PROCESSUS DE BOLOGNE)
Bolonjski proces poeo je 19. juna 1999. kada je 29 evropskih zemalja potpisalo
Bolonjsku deklaraciju.
Cilj ovog procesa je da se do 2010. godine stvori evropski prostor visokog
obrazovanja. Dotad bi trebalo da budu usklaeni sistemi dodiplomskog i
postdiplomskog studija u svim dravama potpisnicama, te jedinstveni bodovni sistem
ocjenjivanja koji bi studentima i profesorima olakao studiranje i rad u dravama
potpisnicama.
Bolonjski proces promovira praenje i poboljavanje kvaliteta visokog obrazovanja
te vanost uenja i cjeloivotnog obrazovanja. Posebna panja posveuje se razvoju
modula, studija i kurikuluma s evropskim sadrajima.
Od 1999. godine broj potpisnica Deklaracije porastao je na 46 drava. Bosna i
Hercegovina potpisala je Bolonjsku deklaraciju u septembru 2003. godine.
33
BORBA PROTIV PREVARA

(FIGHT AGAINST FRAUD/LUTTE CONTRE LA FRAUDE)
Borba protiv prevara i korupcije dio je zajednikih aktivnosti i napora Evropske
unije u borbi protiv organiziranog kriminala te obuhvata i borbu protiv ilegalnih
aktivnosti koji se tiu finansijskih interesa EU.
Borba protiv prevara regulirana je Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) i
Ugovorom o Evropskoj zajednici. Kljunu ulogu u ovaj oblasti ima Evropski ured za
suzbijanje prevara OLAF, koji je osnovan 1999. godine.
BUDET EU
(EU BUDGET/BUDGET DE L'UE)
Za razliku od meunarodnih organizacija koje zavise od dobrovoljnih doprinosa
drava lanica, Evropska unija ima vlastite izvore prihoda koji ine budet EU.
Budet Evropske unije iznosi oko 1% nacionalnog bogatstva drava lanica EU,
odnosno 235 eura po glavi stanovnika. Glavni izvori budetskih prihoda EU su: uvozne
poljoprivredne i takse na uvoz eera (oko 2%); carine (oko 13%); porez na dodatu
vrijednost - 1,4% PDV drave lanice (oko 15%); uplate drava lanica koje su
srazmjerne njihovom BDP-u (oko 69%). Osiguravanje ovih prihoda je obaveza za
drave lanice koja proizlazi iz Ugovora o Evropskoj uniji (1992./1993.) i Ugovora o
Evropskoj zajednici i u nadlenosti je Suda pravde Evropskih zajednica. Budet EU
poiva na est osnovnih principa: jedinstvo, univerzalnost, godinje razdoblje,
ravnotea, specifikacija i monetarna jedinica.
Budet se usvaja prema jedinstvenoj proceduri (budetska procedura) koja ukljuuje
Evropsku komisiju, Vijee EU i Evropski parlament, tzv. trijalog. Njihove nadlenosti
razlikuju se zavisno od toga da li se odluuje o obaveznim rashodima kao to je zajednika poljoprivredna politika (zadnju rije ima Vijee EU) ili neobaveznim kao to
su strukturalni fondovi i razvojne politike (zadnju rije ima Evropski parlament).
Evropska komisija poetkom maja svake godine, nakon prethodnih internih
konsultacija sa institucijama EU, priprema prednacrt budeta za narednu godinu i
34
prosljeuje ga Vijeu EU najkasnije do 15. juna.

Vijee EU na nivou ministara ekonomije i finansija usvaja nacrt budeta u prvom
itanju i prosljeuje ga najkasnije do polovine septembra Evropskom parlamentu. Prvo
itanje u Evropskom parlamentu je uvijek krajem oktobra, a sredinom novembra Vijee
EU u drugom itanju razmatra sugestije i primjedbe Evropskog parlamenta. Sredinom
decembra je drugo, konano itanje u Evropskom parlamentu i usvajanje godinjeg
budeta Evropske unije.
Za provoenje budeta odgovorna je Evropska komisija i druge nadlene institucije,
a ukupnu vanjsku reviziju provodi Evropski revizorski sud.
35
CARDS
(COMMUNITY ASSISTANCE FOR RECONSTRUCTION,
DEVELOPMENT AND STABILISATION-CARDS/
AIDE COMMUNAUTAIRE LA RECONSTRUCTION,
AU DVELOPPEMENT ET LA STABILISATION-CARDS)
CARDS (Pomo Zajednice za obnovu, razvoj i stabilizaciju) je program tehnikofinansijske pomoi Evropske unije koji su koristile zemlje procesa stabilizacije i
pridruivanja u periodu od 2000. do 2006. godine. CARDS je uveden u decembru
2000. godine, a zemlje korisnice, osim Bosne i Hercegovine, bile su Albanija,
Hrvatska, Crna Gora, Makedonija i Srbija te od 1999. godine i Kosovo pod
Rezolucijom Vijea sigurnosti UN-a 1244/99.
CARDS je kao instrument procesa stabilizacije imao cilj da prui podrku zemljama
zapadnog Balkana u aktivnom ueu u ovom procesu. Ukupna vrijednost programa za
period od 2000. do 2006. godine bila je oko 5 milijardi eura.Prioriteti CARDS programa bili
su:
obnova, demokratska stabilizacija i povratak izbjeglica;
razvoj institucionalnog i zakonodavnog okvira koji e podrati demokratiju;
vladavinu prava i prava manjina, civilno drutvo, nezavisnost medija i trinu ekonomiju;
odrivi ekonomski i socijalni razvoj;
promocija regionalne, transnacionalne i prekogranine saradnje izmeu
zemalja korisnica, izmeu njih i drava lanica EU, te izmeu njih i drava
kandidatkinja za lanstvo u EU.
Pomo se sastojala od finansiranja programa izgradnje i jaanja institucija te
investicionih programa, a uloena sredstva bila su bespovratna. CARDS je bio
uslovljeni program pomoi. Za dobivanje pomoi u okviru ovog programa drava
primateljica pomoi morala je ispuniti sljedee uslove: potivanje principa demokratije
i vladavine prava; potivanje ljudskih prava i prava manjina; potivanje osnovnih
sloboda i principa meunarodnoga prava. Program CARDS sastojao se od dvije
36
komponente: dravne i regionalne.

U Bosni i Hercegovini za programske pripreme i provoenje CARDS-a bila je
zaduena Delegacija Evropske komisije u saradnji s organima dravne uprave. CARDS
je 2007. godine zamijenjen novim finansijskim instrumentom - Instrumentom
pretpristupne pomoi (IPA).
CARINE 2013
(CUSTOMS 2013/DOUANE 2013)
Carine 2013 je program Zajednice koji je uspostavljen za period od 2008. do 2013.,
a njegova vrijednost je 324 miliona eura. Ciljevi ovog programa su olakavanje trgovine,
borba protiv prevara, zatita finansijskih i sigurnosnih interesa EU i njenih graana.
Takoer, cilj Programa je poveanje konkurentnosti evropskih preduzea
pojednostavljenjem carinskog sistema i stvaranjem evropskog elektronskog carinskog
okruenja. Ovaj program nastavak je programa Carine 2007 (2003. 2007.) te
aktivnosti koje je EU u ovoj oblasti zapoela 2001. godine.
Program predvia zakonsku i finansijsku pomo za elektronsku razmjenu podataka
izmeu dravnih uprava, obuke za carinike, razmjenu predstavnika carinskih uprava
drava lanica, te podrku razvoju zajednikih programa strunog usavravanja i
pomo dravama kandidatkinjama i treim zemljama. Bosni i Hercegovini je, na osnovu
Okvirnog sporazuma o opim principima uea BiH u programima Zajednice
(2004./2007.), otvorena mogunost pristupa programu Carine 2013.
CARINSKA UNIJA
(CUSTOM UNION/UNION DOUANIRE)
est drava osnivaa Evropske unije: Belgija, Holandija, Njemaka, Francuska,
Italija i Luksemburg temelje carinske unije poloile su potpisivanjem Ugovora o
Evropskoj ekonomskoj zajednici 1957. godine.
Carinska unija uspostavljena je 1. jula 1968. kada su meu dravama lanicama
ukinute carine za sve industrijske proizvode, a carine za poljoprivredne proizvode
37
ukinute su dvije godine kasnije - 1. januara 1970. Kljune mjere za uspostavljanje

carinske unije bile su: uklanjanje carinskih ogranienja meu dravama lanicama;
uvoenje zajednike carinske tarife prema treim zemljama; zajednika trgovinska
politika. Carinska unija temelj je unutranjeg trita Evropske unije koje je zvanino
uspostavljeno 1993. godine.
CBC
(CROSS-BORDER COOPERATION/
LA COOPERATION TRANSFRONTALIRE)
CBC (Prekogranina saradnja) ini sastavni dio regionalne politike EU, osmiljene
sa ciljem unaprjeenja ekonomskog i drutvenog jedinstva i smanjenja razlika u
stepenu razvijenosti evropskih regija. Njen cilj je uspostavljenje punog partnerstva
izmeu pograninih oblasti razliitih zemalja.
Prekogranina saradnja je jedna od komponenti Instrumenta pretpristupne pomoi
(IPA) za period 2007.-2013. Komponenta prekogranine saradnje je usmjerena na: a)
prekograninu saradnju u pograninim podrujima izmeu drava lanica EU i drava
kandidata-potencijalnih kandidata (tj. obuhvata vanjske granice EU), b) prekograninu
saradnju izmeu zemalja kandidata i potencijalnih kandidata (tj. izmeu zemalja zapadnog Balkana) i c) transnacionalnu teritorijalnu saradnju.
CEFTA
(CENTRAL EUROPEAN FREE TRADE AGREEMENT-CEFTA/
ACCORD DE LIBRE CHANGE CENTRE EUROPENNE-ALECE)
CEFTA je Sporazum o slobodnoj trgovini centralne Evrope koji su u decembru
1992. godine potpisale tadanja ehoslovaka, Maarska i Poljska. CEFTA-i su 1996.
godine pristupile Slovenija, 1997. Rumunija, 1999. Bugarska, 2003. Hrvatska te 2006.
Makedonija.
Osnovni ciljevi CEFTA-e bili su: usklaivanje razvoja ekonomskih odnosa,
osiguranje istovjetnog trgovinskog tretmana te uklanjanje trgovinskih prepreka meu
38
zemljama potpisnicama. Takoer, CEFTA je djelovala kao jedna od pripremnih

aktivnosti zemalja potpisnica na putu ka punopravnom lanstvu u EU. Tako su zemlje
potpisnice kao uslove pristupanja CEFTA-i postavili: potpisan ugovor o pridruivanju
sa EU, lanstvo u Svjetskoj trgovinskoj organizaciji (WTO) i pristanak svih lanica
CEFTA-e.
Stupanjem u lanstvo u Evropskoj uniji 2004. godine eka, Maarska, Poljska,
Slovaka i Slovenija povukle su se iz CEFTA-e. lanice su ostale Bugarska, Rumunija,
Hrvatska i Makedonija. U Briselu je, 10. oktobra 2006., parafiran Sporazum o izmjeni
i pristupanju CEFTA-i, kojim je omogueno pristupanje ovom sporazumu zemljama
jugoistone Evrope. Sporazum su, 19. decembra 2006., potpisale Albanija, Bosna i
Hercegovina, Crna Gora, Hrvatska, Moldavija, Makedonija, Srbija i UNMIK/Kosovo,
te Bugarska i Rumunija koje su se nakon pristupanja EU (1. januara 2007.) povukle iz
CEFTA-e. Ovaj sporazum popularno se naziva CEFTA 2006.
CEFTA 2006 zasnovana je na iskustvu zemalja regije jugoistone Evrope u
liberalizaciji trgovine, kroz provoenje bilateralnih ugovora o slobodnoj trgovini i
njihovoj pripremi za lanstvo u Evropskoj uniji, te pozitivnim iskustvima stare
CEFTA-e. Ideja o liberalizaciji trgovine u regiji jugoistone Evrope realizirana je kroz
Pakt stabilnosti za jugoistonu Evropu.
Okvir za CEFTA-u 2006 uspostavljen je potpisivanjem Memoranduma o
razumijevanju, liberalizaciji i olakavanju trgovine 27. juna 2001. u Briselu, Zajednike
izjave o zapoinjanju priprema za izradu Sporazuma 10. juna 2005. u Sofiji i
Zajednike izjave o zakljuivanju Sporazuma u aprilu 2006. godine u Bukuretu.
Stupanjem na snagu, CEFTA 2006 zamijenila je do tada postojeu mreu
bilateralnih ugovora meu zemljama potpisnicama. Sporazum CEFTA 2006 ukljuuje
uspjenu regionalnu saradnju - posebno trgovinsku, pojednostavljenje ugovornih
odnosa, uvoenje dijagonalne kumulacije, uklanjanje tehnikih barijera u trgovini,
poboljanje mehanizama za rjeavanje sporova. Takoer, ovim sporazumom uvode se
nove oblasti saradnje, koji nisu bili obuhvaeni dotadanjim bilateralnim sporazumima
niti starom CEFTA-om. Rije je o uslugama, investicijama, javnim nabavkama i
zatiti intelektualnog vlasnitva. Sporazum o izmjeni i pristupanju CEFTA-i/CEFTA
2006 u Bosni i Hercegovini stupio je na snagu 22. novembra 2007.
39
CENTRALNOEVROPSKA INICIJATIVA
(CENTRAL EUROPEAN INITIATIVE-CEI/
INITIATIVE DE LEUROPE CENTRALE)
Centralnoevropska inicijativa osnovana je 1989. godine kao prvi regionalni forum
za saradnju u regiji centralne i istone Evrope. Od 1989. godine inicijativa je djelovala
pod nazivom Kvadrigonala (Austrija, Maarska, Italija, SFR Jugoslavija), zatim kao
Pentagonala (prikljuila se tadanja ehoslovaka) i Heksagonala (nakon prikljuenja
Poljske), a od 1992. djeluje pod nazivom Centralnoevropska inicijativa.
Inicijativa okuplja 18 zemalja: Albaniju, Austriju, Bjelorusiju, Bosnu i
Hercegovinu, Bugarsku, Crnu Goru, eku, Hrvatsku, Italiju, Maarsku, Makedoniju,
Moldaviju, Poljsku, Rumuniju, Slovaku, Sloveniju, Srbiju i Ukrajinu.
Centralnovropska inicijativa djeluje kao regionalni forum za praktinu saradnju u
oblasti ekonomije, transporta, telekomunikacija, energetike, poljoprivrede, kulture,
zatite okolia i sl. Centralnoevropska inicijativa podstie proces evropskih integracija
i prua podrku zemljama koje su u pribliavanju evropskoj porodici.
Organizacionu strukturu Inicijative ine: samit godinji sastanak na nivou
predsjednika vlada drava lanica, godinji sastanci na nivou ministara vanjskih
poslova, Parlamentarna skuptina, Odbor dravnih koordinatora, koji je izvrno tijelo,
radne grupe (18 radnih rupa) i Izvrni sekretarijat i Sekretarijat za projekte. Aktivnosti
koordinira rotirajue predsjednitvo Inicijative. Finansijska podrka projektima u
okviru inicijative osigurava se kroz fondove: Uzajamni fond, Fond za saradnju, Fond
solidarnosti i Klimatski fond. Sjedite Izvrnog sekretarijata Centralnoevropske
inicijative je u Trstu, u Italiji. Bosna i Hercegovina je lanica Centralnoevropske
inicijative od 1992. godine.
40
CIP
(COMPETITIVENESS AND INNOVATION FRAMEWORK
PROGRAMME-CIP/PROGRAMME-CADRE POUR
LA COMPETITIVIT ET L'INNOVATION-CIP)
CIP (Okvirni program za konkurentnost i inovacije) je program Zajednice
uspostavljen u finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina, a njegova vrijednost je
3,621 milijardi eura.
Cilj Programa je podsticanje konkurentnosti evropskih preduzea, podravanje
inovativnosti, osiguravanje boljeg pristupa finansijama te podrke poslovanju u
regijama.
Takoer, cilj mu je podsticanje boljeg koritenja informacionih i komunikacionih
tehnologija i pomo u razvoju informacionog drutva te poveanje koritenja
obnovljivih izvora energije i energetske uinkovitosti. CIP se sastoji od tri
potprograma:
Program za preduzetnitvo i inovacije (EIP) usmjeren je na olakavanje
pristupa finansijama za pokretanje i razvoj malih i srednjih preduzea te podsticanje
ulaganja u inovativne aktivnosti, stvaranje ambijenta za razvoj saradnje malih i srednjih
preduzea te podsticanje svih oblika inovacija u preduzeima.
Program podrke politikama u oblasti informacionih i komunikacionih
tehnologija (ICT PSP) usmjeren je na podsticanje inovacija i konkurentnosti kroz
ire prihvatanje i efikasno koritenje informacionih i komunikacionih tehnologija od
graana, vlada i kompanija.
Inteligentna energija u Evropi (IEE) usmjeren na poboljanje trinih uslova koji
e osigurati ouvanje energije te podsticanje koritenja obnovljivih izvora energije u Evropi.
ine ga etiri potprograma: SAVE unaprjeenje racionalnog koritenja energije,
posebno u oblasti industrije; ALTENER promocija novih oblika energije; STEER
podrka samoobnovljivim izvorima energije i goriva koji se koriste u transportu;
COOPENER podrka izvorima obnovljive energije i korisnost energije u zemljama
u razvoju.
Bosni i Hercegovini je na osnovu Okvirnog sporazuma o opim principima uea
41
BiH u programima Zajednice (2004./2007.) otvorena mogunost pristupa za sva tri

CIP-ova potprograma: EIP, ICT PSP, IEE.
CJFU
(CENTRAL FINANCING AND CONTRACTING UNIT-CFCU/
UNIT CENTRALE DE FINANCEMENT ET DE PASSATION
DE CONTRATS)
CJFU (Centralna jedinica za finansiranje i ugovaranje) dio je institucionalne
strukture decentraliziranog sistema upravljanja pomoi EU. Uloga CJFU-a je
provoenje javnih tendera, ugovaranje, budet i raspodjela sredstava iz fondova. CJFU
osigurava da se pripadajua pravila EU, propisi i procedure nabavki usluga, robe,
radova i grantova potuju, kao i da odgovarajui sistem izvjetavanja funkcionira.
CJFU takoer savjetuje voditelje projekata - VP (SPO) koji su unutar drugih
upravnih jedinica, u vezi s procedurama EU (npr. procedure nabavki i ugovaranja).
Centralnom jedinicom za finansiranje i ugovaranje upravlja slubenika za odobravanje
programa - SOP (PAO). U Bosni i Hercegovini je CJFU uspostavljen 2006. godine u
okviru Ministarstva finansija i trezora BiH.
COREPER
(PERMANENT REPRESENTATIVES COMMITTEE-COREPER/
COMIT DES REPRSENTANTS PERMANENTS-COREPER)
Budui da su ministri koji ine Vijee EU istovremeno i ministri u vladama drava
lanica, Vijee se sastaje povremeno. Stalnost rada Vijea EU osigurava COREPER,
odnosno Odbor stalnih predstavnika, koji ima zadatak da priprema rad Vijea.
Izuzetak su poljoprivredna pitanja za koja je zaduen Specijalni komitet za
poljoprivredu. COREPER ine ambasadori drava lanica (stalni predstavnici), a on
ima vanu ulogu u procesu donoenja odluka.
Naime, prije nego to se u Vijeu EU odlui o bilo kojem pitanju, o njemu se prije
raspravlja i glasa u COREPER-u. U pravilu, ako sa izglasavanjem nekog akta nema tekoa
42
u COREPER-u, ministri u Vijeu EU o njemu nee raspravljati nego e ga samo izglasati.

Meutim, ako se u COREPER-u o nekom pitanju ne moe postii konsenzus,
ministri e o tom pitanju raspravljati i eventualno glasati u Vijeu EU.
COREPER djeluje u dva sastava: COREPER I i COREPER II. COREPER II ine
ambasadori drava lanica pri EU i zadueni su za politika, trgovaka, ekonomska i
institucionalna pitanja. COREPER I ine zamjenici ambasadora, a oni su zadueni za
tehnika pitanja.
COST
(EUROPEAN COOPERATION IN THE FIELD OF SCIENTIFIC AND
TECHNICAL RESEARCH-COST/COOPRATION EUROPENNE
DANS LE DOMAINE DE LA RECHERCHE SCIENTIFIQUE
ET TECHNIQUE-COST)
COST (Evropska saradnja u oblasti naunih i tehnikih istraivanja) je meuvladin
instrument podrke saradnji naunika i istraivaa iz oblasti nauke i tehnologije iz
itave Evrope. COST je najstariji okvir naune saradnje evropskih zemalja uspostavljen
1971. godine, a uz EUREKU i FP7 predstavlja jednu od najznaajnijih inicijativa EU
u oblasti nauke i istraivanja.
Doprinosi razvoju evropskog istraivakog prostora kroz jaanje istraivakih
aktivnosti, te osiguravanjem platforme evropskim naunicima u svrhu saradnje na
specifinim projektima i razmjene ekspertiza.
Aktivnosti COST-a usmjerene su na devet oblasti: biomedicina i molekularana
bionauka; prehrambeni proizvodi i poljoprivreda; umarstvo, proizvodi i usluge;
sirovine, fizika i nanonauka; hemija i molekularna nauka i tehnologije; ekosistem i
okoli; informacione i komunikacione tehnologije; transport i ruralni razvoj; pojedinci,
drutva, kulture i zdravlje.
U COST-u uestvuje 36 zemalja. Bosna i Hercegovina, kojoj je na osnovu Okvirnog
sporazuma o opim principima uea BiH u programima Zajednice (2004./2007.)
otvorena mogunost pristupa, postala je 26. i 27. maja 2009. godine 35. lanica COST-a.
43
CTF
(CONSULTATIVE TASK FORCE-CTF/TASK FORCE CONSULTATIVE)
CTF (Konsultativno radno tijelo) osnovano je 1998. godine na osnovu Deklaracije
o specijalnim odnosima izmeu EU i BiH, koje je Vijee Evropske unije usvojilo na
sastanku u Luksemburgu 1998. godine.
CTF je bio zajedniko radno tijelo EU i BiH s ciljem pomoi u ispunjavanju
zadataka postavljenih pred Bosnu i Hercegovinu, prvo u okviru regionalnog pristupa
Evropske unije, a potom i procesa stabilizacije i pridruivanja. U okviru CTF-a zajedno
su radili domai strunjaci i strani partneri, djelujui kako na uspostavljanju sistema u
Bosni i Hercegovini koji su kompatibilni s evropskim rjeenjima, tako i na izgradnji i
jaanju jedinstvenog ekonomskog prostora u BiH.
U okviru CTF-a rad se odvijao kroz radne grupe (WG), monitoring grupe (MG), te
plenarne skupove (PM), a itav rad CTF-a nadzirao je Nadzorni odbor CTF-a (CTF
SB). Problemi uoeni na odreenim nivoima hijerarhije CTF-a slali su se na Stalni
pregovaraki sto (PNT).
Glavnu ulogu u koordinaciji rada CTF-a imala je Direkcija za evropske integracije
BiH. CTF je poetkom pregovora o zakljuivanju Sporazuma o stabilizaciji i
pridruivanju izmeu BiH i EU 2005. godine prerastao u Praenje procesa reformi
(RPM).
44
ETIRI SLOBODE
(FOUR FREEDOMS/LES QUATRE LIBERTS)
Jedno od najveih dostignua Evropske unije je stvaranje unutranjeg trita, koje
je zvanino uspostavljeno 1993. godine. Unutranje trite zasniva se na etiri slobode:
slobodi kretanja robe, ljudi, usluga i kapitala.
Sloboda kretanja robe - obuhvata ukidanje carina i taksi s jednakim uinkom,
usvajanje zajednike carinske tarife prema treim dravama, zabranu koliinskih
ogranienja i mjera s jednakim uinkom, te reformu dravnih monopola.
Cilj ovih mjera je integriranje trita drava lanica i osiguravanje slobodnog
kretanja robe, slino onome unutar teritorija jedne drave. Kontrola robe koja prelazi
unutranje granice drava lanica prestala je 1. januara 1993.
Sloboda kretanja ljudi - znai da graanin Evropske unije ima pravo da se preseli,
nastani i zaposli u bilo kojoj od drava lanica bez izloenosti diskriminaciji na osnovu
svog dravljanstva. Sloboda kretanja ljudi postepeno se razvijala tako da je prvo obuhvatala radnike, zatim samozaposlena lica, studente, a kasnije i sve graane EU. Premda
je odredbe o slobodnom kretanju radnika sadravao jo i Ugovor o Evropskoj ekonomskoj
zajednici (1957./1958.), svi dravljani Evropske unije mogu se slobodno kretati i ivjeti
na cijeloj teritoriji EU tek od 1993. godine, odnosno uspostavljanja unutranjeg trita.
Ogranienja slobodnog kretanja ljudi su jo uvijek mogua iz sljedeih razloga: javnog
reda i sigurnosti, zatite zdravlja i zapoljavanja u javnoj slubi.
Sloboda pruanja usluga - omoguava ekonomskim subjektima slobodno
pruanje usluga na cijelom podruju Evropske unije, bez obzira u kojoj im je dravi
lanici poslovno sjedite. Tako npr., banke ili osiguravajua drutva mogu pruati
usluge na cijeloj teritoriji Evropske unije, a graani mogu izabrati najpovoljniju uslugu
koja se nudi na unutranjem tritu.
Sloboda kretanja kapitala - zabranjuje restrikcije za kretanje kapitala i plaanja
kako izmeu drava lanica tako i, uz odreene izuzetke, izmeu drava lanica i treih
drava.
45
DAPHNE III
Daphne III je dio Okvirnog programa osnovna prava i pravosue koji je
uspostavljen u finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina.
Nastavak je programa Daphne II, a njegova vrijednost je 114,4 miliona eura.
Program ima za cilj borbu protiv svih vrsta nasilja nad djecom, mladima i enama,
ukljuujui seksualno nasilje, nasilje u kui, komercijalnu eksploataciju, maltretiranje
u kolama, trgovinu ljudima, nasilje zasnovano na diskriminaciji ljudi s posebnim
potrebama, manjina, migranata ili drugih ranjivih grupa.
Bosni i Hercegovini je, na osnovu Okvirnog sporazuma o opim principima uea
BiH u programima Zajednice (2004./2007.), otvorena mogunost pristupa ovom
programu.
DEEPENING
Pojam deepening (produbljivanje) podrazumijeva dinamiku integracije koja je
prisutna od samog poetka procesa integriranja evropskih drava i koja je osnova
unutranjeg razvoja Evropske unije.
Pojednostavljeno, deepening je proces produbljivanja, restrukturiranja, poveanja
nivoa i oblasti integracije te vreg povezivanja drava lanica.
Ovaj proces odvija se paralelno s procesom proirenja, a esto se smatra i neophodnim korakom koji mu prethodi.
Primjer deepinga su institucionalne reforme i reforma zajednike poljoprivredne
politike koje su prethodile petom krugu proirenja EU (2004./2007.).
DEKLARACIJA IZ LAKENA
(LAEKEN DECLARATION/DCLARATION DE LAEKEN)
Deklaracija iz Lakena naziv je za Deklaraciju o evropskoj budunosti, koju je
46
usvojilo Evropsko vijee na sastanku u briselskom predgrau Lakenu (Laeken) 2001.

godine. Ovom deklaracijom Evropska unija obavezala se da e postati demokratinija,
transparentnija i djelotvornija.
Deklaracijom je postavljeno 60 ciljanih pitanja o budunosti Evropske unije, a
koja su vezana za etiri glavne teme: podjela i definicija nadlenosti,
pojednostavljivanje ugovora, institucionalne reforme i kretanje prema Ustavu za
evropske graane. Na osnovnu Deklaracije iz Lakena, 2002. godine sazvana je
Konvencija (Konvent) o budunosti Evrope koja je rezultirala nacrtom Ustavnog
ugovora Evropske unije.
DELEGACIJA EVROPSKE KOMISIJE
(EUROPEAN COMMISSION DELEGATION-ECD/
DLGATION DE LA COMMISSION EUROPENNE)
Delegacija Evropske komisije je hijerarhijski dio strukture Evropske komisije i
slui interesima Evropske unije u treim zemljama i meunarodnim organizacijama.
Kao diplomatsko predstavnitvo, obavlja poslove delegirane od Evropske komisije
odnosno izlae, tumai i provodi politiku EU, analizira i izvjetava o politikama i
dogaajima u zemljama/organizacijama u kojima je akreditirana te vodi pregovore u
skladu s datim mandatom. Delegacija Evropske komisije u Bosni i Hercegovini
otvorena je 10. jula 1996., a njeno sjedite je u Sarajevu. Stupanjem na snagu
Ugovora iz Lisabona (2007./2009.) naziv Delegacija Evropske komisije mijenja se
u Delegacija Evropske unije.
DEMOKRATSKI DEFICIT
(DEMOCRATIC DEFICIT/DFICIT DMOCRATIQUE)
Pojam demokratski deficit oznaava nedovoljnu demokratinost Evropske unije te
njenu nedovoljnu pristupanost i nerazumljivost graanima. Demokratski deficit
odnosi se na institucionalnu organizaciju EU i nain odluivanja, kojim dominiraju
Vijee EU i Evropska komisija, uz razmjerno slabu ulogu Evropskog parlamenta,
47
jedine institucije ije lanove biraju graani Evropske unije na izborima.

Evropska unija nastoji pitanje demokratskog deficita rijeiti pojednostavljenjem
organizacije i naina donoenja odluka, poveanjem transparentnosti u radu institucija EU, ukljuivanjem civilnog drutva u donoenje odluka te informativnim
kampanjama.
DIPAK
(NATIONAL IPA CO-ORDINATOR-NIPAC/
COORDINATEUR IAP NATIONAL)
DIPAK (Dravni kooridnator za IPA-u) je visokorangirani slubenik vlade ili
dravne uprave koji je nadlean za cjelokupnu koordinaciju pomoi koju drava
korisnica dobiva. On osigurava funkcioniranje partnerskog odnosa izmeu Evropske
komisije i drave korisnice i blisku vezu izmeu procesa pristupanja uope i koritenja
pomoi.
Dravni kooridnator snosi cjelokupnu odgovornost za koherentnost i koordinaciju
programa u okviru IPA-e, godinje programiranje Komponente I - tranzicija i izgradnja
institucija, odnosno organiziranje pripreme prijedloga projekata, izradu i predstavljanja
idejnih projekata Evropskoj komisiji te praenje tehnikog izvrenja programa.
Takoer, Dravni kooridnator snosi odgovornost za koordinaciju uea zemlje u
programima Komponente II - prekogranina saradnja. Dravni koordinator zaduen
je za izradu i dostavljanje godinjih izvjetaja za IPA-u i zavrnih izvjetaja o
provoenju Evropskoj komisiji. Dravni kooridnator za IPA-u je na elu organizacione
strukture koja upravlja pomou Evropske unije u okviru decentraliziranog sistema
upravljanja.
U Bosni i Hercegovini je funkcija dravnog kooridnatora za IPA-u uspostavljena
2008. godine.
48
DIREKCIJA ZA EVROPSKE INTEGRACIJE

(DIRECTORATE FOR EUROPEAN INTEGRATION/
DIRECTION DE L'INTGRATION EUROPENNE)
Direkcija za evropske integracije (DEI) je stalno, samostalno i struno tijelo Vijea
ministara BiH, koje je osnovano Zakonom o Vijeu ministara BiH, 18. decembra 2002.
godine. Uloga DEI-a u procesu evropskih integracija precizno je definirana Zakonom
o Vijeu ministara BiH i Zakonom o ministarstvima i drugim organima uprave u BiH,
te Odlukom o Direkciji za evropske integracije. DEI obavlja poslove koji se odnose na
usklaivanje aktivnosti organa vlasti u BiH, te nadzor nad provoenjem odluka koje
donose nadlene institucije u BiH, a koje se odnose na odgovarajue aktivnosti
potrebne za evropske integracije.
DEI ima ulogu glavnog koordinatora procesa evropskih integracija na nivou drave
(horizontalna koordinacija) i izmeu dravnih institucija i entiteta (vertikalna
koordinacija).
DIREKTIVA
(DIRECTIVE/DIRECTIVE)
Direktiva je izvor sekundarnog prava Evropske unije i pravno je obavezujui akt za
drave lanice EU. Direktive obavezuju u pogledu ciljeva koji treba da se postignu, ali
ostavljaju slobodu u pogledu izbora oblika i metoda za njihovo provoenje. Upuuju
se dravama lanicama, obavezujui ih na usvajanje zakona i drugih propisa kojima se
preuzima sadraj direktive u domae zakonodavstvo.
Za razliku od drugih izvora sekundarnog prava kao to su uredbe, direktivom se ne
stavlja van snage domai propis, nego se domai propis usklauje s propisima EU.
Cilj direktive je pribliavanje, a ne potpuno ujednaavanje pravnih sistema drava
lanica. Drave lanice obavezne su da provedu direktivu u potpunosti i na najefikasniji
nain.
U tekstu propisa kojima se provodi direktiva moraju se na jasan i nedvosmislen
nain regulirati prava i obaveze, te osigurati njihovo izvravanje i pravna zatita
49
nadlenih organa drava lanica.

U sluaju da drava lanica nepravilno prenese direktivu ili to uope ne uini u
zadatom roku, na osnovu prakse Suda pravde Evropskih zajednica uspostavljeno je
pravilo da se fiziko ili pravno lice moe direktno pozivati na direktivu i prava koja iz
nje proizilaze pred organima drave lanice.
DIS
(DECENTRALISED SYSTEM OF IMPLEMENTATION-DIS/
SYSTME DE DCENTRALISATION)
DIS (Decentralizirani sistem upravljanja) znai prijenos dijela nadlenosti u
upravljanju pomoi EU s Evropske komisije na dravu korisnicu. To znai da javne
nabavke/raspisivanje tendera, sklapanje ugovora, izradu budeta i raspodjelu sredstava
te potranju, upravljanje sredstvima i podnoenje finansijskog izvjetaja obavljaju
institucije drave korisnice osnovane u ovu svrhu.
Cilj DIS-a je postepena priprema zemlje korisnice za preuzimanje nadlenosti u
upravljanju pomoi. U okviru DIS-a, veliki broj operacija obavlja drava korisnica,
od kojih su neke, a naroito one koje se tiu programiranja i nabavki, predmet
sistemske prethodne (ex ante) kontrole i naknadne (ex post) kontrole svih procesa te
odobrenja Evropske komisije.
Do uvoenja DIS-a upravljanje pomoi zemlji korisnici provodi se centralizirano
iz Evropske komisije i/ili Delegacije Evropske komisije u zemlji ili za to posebno
osnovane agencije.
Od Bosne i Hercegovine oekuje se da u to skorije vrijeme uvede decentralizirani
sistem upravljanja programima pomoi EU, a to znai da osnuje strukture i uspostavi
procedure, te potom preuzme nadlenosti za proces ugovoranja, realizacije tenderskih
procedura i ukupno finansijsko upravljanje programima pomoi od Delegacije
Evropske komisije u BiH.
Vijee ministara BiH je 2005. godine usvojilo Strategiju za uvoenje
Decentraliziranog Sistema upravljanja programima pomoi EU u BiH, a 2008. godine
usvojena je i revidirana Strategija.
50
Takoer, na osnovu odluka Vijea ministara BiH, uspostavljeni su Dravni fond i

Centralna jedinica za finansiranje i ugovoranje 2006. godine. Vijee ministara BiH je
2008. godine formiralo Upravni odbor koji e provoditi sve nadlenosti iz Strategije
DIS-a, imenovalo dravnog koordinatora za IPA-u i donijelo Odluku o uspostavljanju
funkcije voa projekata u ministarstvima i drugim organima uprave BiH.
Na uspostavljanju DIS-a angairani su Direkcija za evropske integracije BiH i
Ministarstvo finansija i trezora BiH.
DRAVA LANICA EU
(EU MEMBER STATE/TAT MEMBRE DE L'UE)
Pristupanje novih lanica u EU regulirano je Ugovorom o EU (1992./1993.). Prema
lanu 49. Ugovora o Evropskoj uniji, svaka evropska drava koja potuje principe
slobode, demokratije, ljudska prava i slobode te vladavinu prava (l. 6 (1) Ugovora o
EU) moe podnijeti zahtjev (aplikaciju) za lanstvo u EU.
Drava zahtjev podnosi Vijeu EU, koje odluuje jednoglasno, nakon to primi
miljenje Evropske komisije i nakon to Evropski parlament da pristanak apsolutnom
veinom svojih lanova. Status lanice Evropske unije drava dobiva nakon
ispunjavanja kriterija za lanstvo (kriteriji iz Kopenhagena 1993. i kriterij iz Madrida
1995.), zavretka pregovora o lanstvu, potpisivanja ugovora o pristupanju i zavretka
procedure njegove ratifikacije.
Uobiajeno je da drava postaje lanica EU na dogovoreni datum, koji je obino
utvren ugovorom o pristupanju.
Evropska unija danas ima 27 drava lanica: Austrija, Belgija, Bugarska, Kipar,
eka, Danska, Estonija, Finska, Francuska, Grka, Italija, Irska, Letonija, Litvanija,
Luksemburg, Malta, Maarska, Holandija, Njemaka, Poljska, Portugal, Rumunija,
Slovaka, Slovenija, panija, vedska i Velika Britanija.
51
DRAVA KANDIDATKINJA
(CANDIDATE COUNTRY/PAYS CANDIDAT)
Drava kandidatkinja je drava koja je podnijela zahtjev za lanstvo u Evropskoj
uniji i kojoj je, na osnovu pozitivnog miljenja Evropske komisije (avis), Evropsko
vijee dodijelilo status drave kandidatkinje. Status drave kandidatkinje trenutno
imaju Hrvatska, Makedonija i Turska.
DRAVA PODNOSILAC ZAHTJEVA ZA LANSTVO
(APPLICANT COUNTRY/TAT DEMANDEUR)
Prema lanu 49. Ugovora o Evropskoj uniji (1992./1993.), svaka evropska drava
koja potuje principe slobode, demokratije, ljudska prava i slobode te vladavinu prava
(l.- 6. (1) Ugovor o EU) moe podnijeti zahtjev (aplikaciju) za lanstvo u EU. Zahtjev
se podnosi Vijeu EU, odnosno dravi lanici predsjedavajuoj Vijea EU. Vijee EU
jednoglasno odluuje o zapoinjanju procedure po zahtjevu te ga prosljeuje
Evropskom vijeu na razmatranje i Evropskoj komisiji na izradu miljenja (avis).
Podnoenjem zahtjeva za lanstvo zemlja dobiva status drave podnosioca zahtjeva.
Taj status trenutno imaju: Albanija (28. april 2009.), Crna Gora (15. decembar 2008.)
i Island (23.juli 2009.).
DRAVA PRISTUPNICA
(ACCEEDING COUNTRY/PAYS ADHRANT)
Dravom pristupnicom smatra se drava koja je ispunila kriterije za lanstvo
(kriteriji iz Kopenhagena 1993. i kriterij iz Madrida 1995.), zakljuila pregovore o
lanstvu u EU, potpisala ugovor o pristupanju i koja eka utvren datum pristupanja
Evropskoj uniji.
Za dravu pristupnicu u ovom ''prijelaznom'' periodu osigurani su posebni
aranmani: redovno se informira o zakonodavstvu EU, konsultira, ima mogunost
davanja miljenja na prijedloge propisa, dodjeljuje joj se status posmatraa u svim
52
relevantnim institucijama EU te ima pravo iznositi svoje stavove, ali ne i glasati.

DRAVLJANSTVO EU
(CITIZENSHIP OF EU/CITOYENNET DE L'UNION)
Evropsko dravljanstvo utemeljeno je Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.).
Dravljanstvom EU data su etiri posebna prava: slobodno kretanja i prebivalite
na cijeloj teritoriji EU, pravo glasa i kandidature na lokalnim izborima i izborima za
Evropski parlament u zemlji prebivalita; diplomatska i konzularna zatita bilo koje
drave lanice EU u sluaju kada matina drava lanica lica kojem je potrebna zatita
nema svog predstavnitva u odreenoj treoj zemlji, te pravo na podnoenje molbe i
albe Evropskom ombudsmenu.
Ugovorom iz Amsterdama (1999.) ova prava nadopunjena su pravom na obraanje
graana i primanje odgovora od institucija EU na bilo kojem od zvaninih jezika,
pravom na pristup dokumentima Evropskog parlamenta, Vijea EU i Evropske
komisije, pravom na nediskriminaciju na osnovu nacionalnosti, spola, rase, religije,
dobi, seksualne orijentacije i invalidnosti, te pravo na ravnopravan pristup u
administrativnu slubu EU.
Uvoenje dravljanstva EU ne zamjenjuje dravljanstvo drava lanica nego ga
dopunjava. Dravljanstvo s pravima koje nosi graanima daje dublji i blii osjeaj
pripadnosti Evropskoj uniji.
DRAVNA POMO
(STATE AID/AIDE D'TAT)
Na nivou EU pitanje dravne pomoi regulirano je Ugovorom o Evropskoj
zajednici. Dravnom pomoi smatra se svaka data prednost koja primaocu omoguava
ekonomsku prednost, moe remetiti konkurenciju, utie na trgovinu izmeu drava
lanica, te koja se daje selektivno odreenim preduzeima ili proizvodima.
Evropska komisija i Sud pravde Evropskih zajednica dali su veoma iroko
tumaenje pojma dravne pomoi u smislu definiranja organa koji daje pomo, a koji
53
moe biti od same drave do regionalnih i lokalnih vlasti, od organa nad kojim drava,
posredno ili neposredno, ima uticaj do preduzea privatnog sektora ili javnog
preduzea.
Ugovorom o Evropskoj zajednici utvreno je da e se svaka pomo, koju odobri
drava lanica, a koja remeti ili prijeti da poremeti konkurenciju, smatrati
neuskladivom s unutranjim tritem.
Ogranienja vezana za davanje dravne pomoi odnosi se na itav niz mjera, od
neposrednih (podrke) do posrednih (npr. oslobaanje finansijskih davanja). Takoer,
utvreni su i izuzeci u kojima je dravna pomo dozvoljena (npr. osposobljavanje,
zapoljavanje, istraivanja, mala i srednja preduzea, regionalni razvoj, okoli, kultura).
Evropska komisija zaduena je za nadzor nad dravnom pomoi koju daju drave
lanice i u tom smislu drave lanice imaju obavezu obavijestiti Evropsku komisiju o
svakoj pomoi ili programu pomoi koji planiraju ili ve provode te dobiti odobrenje
od nje.
DRAVNI FOND
(NATIONAL FUND-NF/FONDS NATIONAL)
Dravni fond (DF) dio je institucionalne strukture decentraliziranog sistema
upravljanja pomoi EU. DF je kanal za protok sredstava iz EU, a njime rukovodi
dravni slubenik za ovjeravanje - NAO (SO). Zaduen je za organiziranje
bankovnih rauna, podnoenje zahtjeva za dobivanje sredstava od Evropske
komisije, odobravanje prijenosa sredstava primljenih od Evropske komisije na
operativne strukture ili na krajnjeg korisnika te podnoenje finansijskog izvjetaja
Evropskoj komisiji.
Za akreditaciju Dravnog fonda te njeno praenje, povlaenje ili suspenziju
zaduen je dravni slubenik za akreditiranje - CAO (SAO). U Bosni i
Hercegovini Dravni fond osnovan je 2006. godine pri Ministarstvu finansija i
trezora BiH.
54
DRAVNI PROGRAM INTEGRIRANJA

(NATIONAL PROGRAM OF INTEGRATION/
PROGRAMME NATIONAL DE L'INTGRATION)
Dravni program integriranja je dokument koji usvajaju vlade zemalja - potencijalnih
kandidata i pridruenih lanova Evropske unije kao izraz spremnosti zemlje da ispuni
obaveze i odgovori na izazove integracije u EU. Rije je o sveobuhvatnom dokumentu
kojim se odreuju i detaljno razrauju ciljevi i zadaci u pribliavanju Evropskoj uniji.
Njime se utvruje plan ispunjavanja kriterija za lanstvo (kriteriji iz Kopenhagena 1993.
i Kriterij iz Madrida 1995.) i plan usklaivanja domaeg zakonodavstva sa
zakonodavstvom Evropske unije. Programom se detaljno razrauju politike, reforme i
mjere za njihovo provoenje, a moe sadravati i projekciju budeta za provoenje
Programa. Uobiajeno je da objedini do tada postojee dokumente, tj. akcione planove
za ispunjavanje prioriteta Evropskog partnerstva, provoenja Sporazuma o stabilizaciji
i pridruivanju te planove za usklaivanje domaeg zakonodavstva sa zakonodavstvom
EU.
Provoenje Programa nadzire se na godinjoj osnovi te ga je mogue i revidirati.
Uobiajeno je da se ovaj program usvaja nakon zakljuivanja ugovornih odnosa zemlje
s Evropskom unijom te se mogu usvajati na godinjoj ili viegodinjoj osnovi. Takoer,
uobiajeno je da, dobivanjem statusa kandidata, Dravni program integriranja preraste
u Dravni program za usvajanje acquis-a (NPAA), instrument pretpristupne strategije.
U procesu pristupanja Evropskoj uniji praksu usvajanja Dravnog programa integriranja primijenile su Hrvatska: (Nacionalni program RH za pridruivanje EU 2003.),
Crna Gora (Nacionalni program integriranja Crne Gore u EU, 2008.) i Srbija
(Nacionalni program integriranja Srbije u EU, 2008.).
55
DRAVNI PROGRAM ZA USVAJANJE ACQUISA

(NATIONAL PROGRAMME FOR THE ADOPTION OF THE ACQUIS-NPAA/
PROGRAMME NATIONAL POUR L'ADOPTION DE L'ACQUIS-PNAA)
Dravni program za usvajanje acquis-a dio je pretpristupne strategije koja je, s
ciljem pripreme drava kandidatkinja petog kruga proirenja (2004./2007.), usvojena
na sastanku Evropskog vijea u Luksemburgu 1997. godine.
Program je specifian instrument drava kandidatkinja za usvajanje i provoenje
acquis-a i prati Pretpristupno partnerstvo. Njime se detaljno utvruju rokovi i trokovi
za ispunjene prioriteta koji su definirani Pretpristupnim partnerstvom.
DVOSTRUKA VEINA
(DOUBLE MAJORITY/DOUBLE MAJORIT)
Dvostruka veina kao nain odluivanja u Vijeu EU uveden je Ugovorom iz Nice
(2001./2003.), a u praksi se primjenjuje od 1. novembra 2004. Dvostruka veina znai
da odluke koje se donose kvalificiranom veinom, osim odreenog broja glasova,
moraju odraavati i volju veine drava lanica, a bilo koja drava lanica moe
zatraiti da se provjeri da li postignuta veina odraava i volju najmanje 62%
stanovnitva Evropske unije. Bez zadovoljenja ovih uslova odluka ne moe biti
usvojena.
Lisabonskim ugovorom (2007./2009.) predvieno je da se kvalificirana veina
rauna na osnovu dvostruke veine drava lanica i stanovnitva, te e stoga
predstavljati dvojnu legitimnost Evropske unije. Dvostruka veina postii e se ako
za odluku glasa najmanje 55% drava lanica koje obuhvataju najmanje 65%
stanovnika EU. Za blokiranje odluka bit e potrebne najmanje etiri drave lanice.
Ova pravila trebalo bi da stupe na snagu 2014. godine. Meutim, predvien je
prijelazni period od 2014. do 2017. godine u kojem bi bilo koja od drava lanica
mogla zatraiti da se o odluci glasa na osnovu kvalificirane veina predviene
Ugovorom iz Nice (2001./2003.). Sistem dvostruke veine bezuslovno bi trebalo da se
primjenjuje od 2017. godine.
56
eEurope
eEurope je inicijativa koju je pokrenula Evropska komisija u decembru 1999.
godine i koju je odobrilo Evropsko vijee u Lisabonu ( 2000.). Inicijativa je usvojena
pod naslovom eEurope informatiko drutvo za sve i dio je Lisabonske strategije
(2000., 2005.), koja je postavila za cilj da Evropska unija postane najkonkurentnija i
najdinaminija ekonomija zasnovana na znanju do 2010. godine.
Kljuni ciljevi inicijative su da ukljui svakog graanina, domainstvo i kolu,
svako preduzee i upravu u digitalno doba i internet komunikaciju; stvori digitalno
pismenu Evropu, uz podrku preduzetnike kulture otvorene prema informatikoj
tehnologiji; te osigura da informatiko drutvo bude socijalno ukljuivo. Kako bi
postigla te ciljeve, usvojena su dva akciona plana eEurope 2002 (dopunjen
eEuropa+) i eEurope 2005.
Akcionim planovima aktivnosti su bile usmjerene na podsticanje koritenja
interneta, jeftinije internet usluge te bri i sigurniji internet, promoviranje ulaganja u
ljudski potencijal i internet tehnologiju, razvoj broadband (irokopojasnog) pristupa po
konkurentnim cijenama, sigurnost mree i bolje koritenje informatike tehnologije
od ovlatenih tijela (eGovernment).
Evropska komisija je 2005. godine pokrenula novu inicijativu i2010 kao strateki
okvir u oblasti informatikog drutva i medija.
EFTA
(EUROPEAN UNINON FREE TRADE ASSOCIATION-EFTA/
ASSOCIATION EUROPENNE DE LIBRE-CHANGE-AELE)
EFTA (Evropska asocijacija za slobodnu trgovinu) je meuvladina organizacija
koja je uspostavljena s ciljem promocije slobodne trgovine i ekonomske integracije
meu njenim dravama lanicama: Islanda, Lihtentajna, Norveke i vicarske. EFTA
u svojoj nadlenosti ima monitoring i upravljanje odnosima meu dravama lanicama
57
EFTA-e na osnovu Konvencije iz tokholma, upravljanje Sporazumom o Evropskom

ekonomskom prostoru, te koordinaciju odnosa s treim zemljama.
Tijela EFTA-e su: Sekretarijat, Nadzorni odbor, Sud, Vijee i odbori zadueni za pojedina pitanja. EFTA je uspostavljena 1960. godine Konvencijom iz tokholma, a
osnovale su je: Austrija, Danska, Norveka, Portugal, vedska, vicarska i Velika
Britanija. Dravama osnivaima EFTA-e prikljuili su se: Island 1970., Finska 1961.
i Lihtentajn 1991. godine.
Cilj EFTA-e bio je stvaranje zone slobodne trgovine meu njenim lanicama te
uspostavljanje ekonomske unije. Takoer, EFTA je imala za cilj posluiti njenim
dravama lanicama kao alternativa i protutea Evropskoj ekonomskoj zajednici.
Vremenom su lanice EFTA-e Danska, Irska i Velika Britanija 1973., Portugal 1986.
te Austrija, Finska i vedska 1995. godine istupile iz EFTA-e i pristupile Evropskoj
uniji.
Odnosi lanica EFTA-e s Evropskom unijom regulirani su Sporazumom o Evropskoj
ekonomskoj zoni (1994.). Na osnovu ovog sporazuma, tri lanice EFTA-e Island,
Lihtentajn i Norveka dio su Evropskog ekonomskog prostora i uestvuju u unutranjem
tritu Evropske unije. etvrta lanica EFTA-e, vicarska, nije dio Evropskog
ekonomskog prostora i njeni ekonomski odnosi s Evropskom unijom regulirani su na
osnovu bilateralnog ugovora.
Od 90-ih godina EFTA razvija ekonomske odnose uspostavljanjem mree
sporazuma o slobodnoj trgovini i partnerstvu s treim zemljama u i van evropskog
kontinenta.
EKONOMSKA I MONETARNA UNIJA
(ECONOMIC AND MONETARY UNION-EMU/
UNION CONOMIQUE ET MONTAIRE-UEM)
Ekonomska i monetarna unija je proces kojim drave lanice Evropske unije
usklauju svoju ekonomsku i monetarnu politiku s krajnjim ciljem usvajanja
jedinstvene valute eura. Ekonomska i monetarna unija definirana je Ugovorom o
Evropskoj uniji (1992./1993.) i njeno uspostavljanje odvijalo se u tri faze:
58
- Prva faza (1. juli 1990. 31. decembar 1993.): slobodno kretanje kapitala meu
dravama lanicama, koordinacija ekonomskih politika te blia saradnja centralnih
banaka;
-Druga faza (1. januar 1994. 31. decembar 1998.): pribliavanje ekonomskih i
monetarnih politika drava lanica kako bi se osigurala stabilnost cijena i javnih
finansija; uspostavljanje Evropskog monetarnog instituta (EMI) i Evropske centralne
banke (ECB).
-Trea faza (od 1. januara 1999.): nepovratno utvrivanje kursa i uvoenje jedinstvene valute na devizna trita i u elektronska plaanja te uvoenje novanica i
kovanica eura.
Euro kao jedinstvenu valutu 1. januara 1999. prihvatilo je 11 drava lanica
Evropske unije: Austrija, Belgija, Finska, Francuska, Irska, Italija, Luksemburg,
Holandija, Njemaka, Portugal i panija kojim se nakon zadovoljavanja kriterija konvergencije 2001. godine pridruila i Grka. Novanice i kovanice eura uvedene su u
opticaj 1. januara 2002. i zamijenile su domae valute u spomenutih 12 starih drava
lanica EU, a njima se 2006. pridruila Slovenija, potom 2008. Malta i Kipar, te 2009.
godine Slovaka. Ostalih devet novih drava lanica su u fazi ispunjavanja kriterija
konvergencije.
Euro nisu uvele tri stare drave lanice: Velika Britanija i Danska, na osnovu
klauzule o izuzimanju (opt out clause) i vedska iji su graani dva puta na
referendumu odbili uvoenje eura.
Uee u Ekonomskoj i monetarnoj uniji i prihvatanje eura kao jedinstvene valute
obavezno je za sve nove drave lanice. Naime, kriteriji iz Kopenhagena (1993.)
obavezuju drave na prihvatanje ciljeva monetarne i ekonomske unije kao dijela acquis
communautaire-a. Dok ne ispuni kriterije konvergencije, drava ima status drave
lanice s odstupanjem. Za provoenje evropske monetarne politike zaduena je
Evropska centralna banka.
59
EKONOMSKI DIJALOG
(ECONOMIC DIALOGUE/DIALOGUE CONOMIQUE)
S ciljem promocije trine ekonomije i ekonomskog razvoja, Evropska unija je na
samitu u Solunu (2003.) predvidjela uspostavljanje Ekonomskog dijaloga sa svakom
od zemalja zapadnog Balkana.
Ekonomski dijalog bavi se iskljuivo ekonomskim i finansijskim pitanjima, a
njegova svrha je uspostavljanje okvira za detaljno razmatranje ekonomske situacije u
zemlji potencijalnoj kandidatkinji i u Evropskoj uniji, te pronalaenje naina budue
zajednike saradnje u oblasti ekonomske politike. Ekonomski dijalog je i forum za
razmjenu miljenja izmeu Evropske komisije i zemlje potencijalne kandidatkinje,
koji u konanici treba da rezultira zajednikim razumijevanjem kroz zajednike
preporuke.
Takoer, Ekonomski dijalog je priprema za uspostavljanje pretpristupnog fiskalnog
nadzora (Pre-accession Fiscal Surveillance), koji imaju zemlje kandidatkinje i priprema
za ispunjavanja kriterija konvergencije.
Ekonomski dijalog odrava se u okviru mehanizama za praenje napretka zemlje
u procesu stabilizacije i pridruivanja - sektorsko Praenje procesa reformi (RPM).
Odrava se obino jednom godinje, a zakljuci Ekonomskog dijaloga sastavni su dio
godinjeg izvjetaja o napretku kojim Evropska komisija ocjenjuje napredak zemlje na
putu evropskih integracija. Prvi Ekonomski dijalog izmeu Bosne i Hercegovine i
Evropske unije odran je 2006. godine.
EKONOMSKI I SOCIJALNI ODBOR
(EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE-EESC/
COMIT CONOMIQUE ET SOCIAL EUROPEN-CESE)
Ekonomski i socijalni odbor je savjetodavno tijelo Evropske unije koje je
uspostavljeno 1957. godine i koje zastupa interese razliitih ekonomskih i socijalnih
grupa na evropskom nivou.
Ekonomski i socijalni odbor ima 344 lana koji se biraju meu poslodavcima, iz
60
sindikata zaposlenih i interesnih grupa koje se bave ekonomskim i socijalnim pitanjima

(udruenja poljoprivrednika, grupe za zatitu okolia, privredne komore i sl.) 27 drava
lanica. Prema Ugovoru iz Nice (2001./2003.), njihov broj ne moe biti vei od 350.
lanove Odbora predlau drave lanice Evropske unije, a imenuje ih Vijee EU
na mandat od etiri godine. Broj lanova iz svake drave lanice odreuje se zavisno
od njene veliine. lanovi odbora organizirani su u tri grupe: poslodavci, zaposelnici
i interesne grupe.
Rad Odbora organiziran je u est sekcija: poljoprivreda, regionalni razvoj i okoli;
ekonomska i monetarna unija i ekonomska i socijalna kohezija; zapoljavanje, socijalna
politika i graanstvo; vanjski odnosi; unutranje trite, proizvodnja i potronja;
transport, energija, infrastruktura i informatiko drutvo. Radom Odbora rukovodi
predsjednik, a pomau mu dva potpredsjednika i Glavni ured koji ine 37 lanova
Odbora.
Njihov mandat je dvije godine. Odbor daje miljenja pri donoenju propisa koji se
odnose na unutranje trite, obrazovanje, zatitu potroaa, okoli, regionalni razvoj,
socijalnu politiku, zapoljavanje, zdravstvo, jednake mogunosti itd. Miljenja se donose
prostom veinom na plenarnim sjednicama koje Odbor odrava devet puta godinje u
Briselu, a ona se prosljeuju nadlenim institucijama i objavljuju u Slubenom glasniku
EU. Institucije koje ine zakonodavni trougao EU (Vijee EU, Evropska komisija i
Evropski parlament) imaju obavezu da konsultiraju Odbor o odreenim pitanjima, dok
su o drugim ovlatene da zatrae konsultacije iako obaveza ne postoji.
Takoer, Odbor ima pravo da na svoju inicijativu iskae miljenje kojim izraava svoj
stav o bilo kojoj temi. Odbor ima vanu ulogu i pri traenju kompromisa u sluaju sukoba
interesa suprotstavljenih grupa. Takoer, Odbor prati i razvoj unutranjeg trita Evropske
unije i dva puta godinje organizira Forum o unutranjem tritu. Odbor daje znaajan
doprinos u jaanju uloge civilnog drutva u procesu donoenja odluka na nivou EU i
doprinosi njegovoj transparentnosti ime ovaj proces postaje prihvatljiviji graanima EU.
61
EKONOMSKO-FISKALNI PROGRAM
(ECONOMIC AND FISCAL PROGRAMME/
PROGRAMME CONOMIQUE ET FISCAL)
Ekonomsko-fiskalni program je kljuni dokument za kreiranje i voenje
ekonomske politike drave. Ekonomsko-fiskalni program izrauju zemlje koje jo
uvijek nemaju status kandidata za lanstvo u EU. Ovaj dokument smatra se
pripremom za izradu Pretpristupnog ekonomskog programa (PEP) koji izrauju
zemlje kandidatkinje za lanstvo u EU.
ENERGIJA
(ENERGY/ENERGIE)
Osnovni ciljevi energetske politike EU su osiguranje snabdijevanja energijom,
integracija energetskih trita drava lanica, osiguranje usklaenosti energetske
politike s ciljevima odrivog razvoja, racionalnim koritenjem energije i razvojem
obnovljivih izvora, te podsticanje istraivanja i tehnolokog razvoja u energetici.
Energetska politika obuhvata koritenje uglja, nafte, plina, elektrine energije, novih i
obnovljivih izvora energije i nuklearne energije te upravljanje potranjom za razliitim
oblicima energije. Prijedlog uspostavljanja energetske politike EU predstavljen je
poetkom 2007. godine, a njime je predviena uspostava trinih (porezi, podrka,
sheme trgovanja emisijama CO2), tehnolokih (vezano za energetsku efikasnost,
obnovljive izvore i izvore niskog nivoa ugljika) i finansijskih instrumenata provoenja,
kao i uspostava vanjske energetske politike.
Budui da Osnivakim ugovorima nije definirana pravna osnova za djelovanje EU
u ovoj oblasti, energetska politika razvija se u okviru drugih politika (vanjski odnosi,
unutranje trite, okoli, konkurencija), a u skladu s tim i procedura odluivanja nije
jedinstvena nego zavisi od razvoja energetske politike.
62
ENERGETSKA ZAJEDNICA
(ENERGY COMMUNITY/COMMUNAUTE DE L'NERGIE)
Energetska zajednica osnovana je Ugovorom o Energetskoj zajednici koji je
potpisan u Atini (Grka) 25. oktobra 2005., a njen cilj je stvaranje najveeg trita
elektrine energije i plina u svijetu. Osnivanjem Energetske zajednice Evropska unija
proirila je svoje unutranje trite energije na jugoistonu Evropu te otvorila
mogunost irenja na sve one koji iskau interes. Ona se zasniva na provoenju
relevantnog acquis communautaire-a i liberalizaciji domaih energetskih trita lanica
Zajednice.
lanice Energetske zajednice su: 27 drava Evropske unije (Austrija, Belgija,
Bugarska, eka, Danska, Estonija, Finska, Francuska, Grka, Holandija, Italija, Irska,
Kipar, Letonija, Litvanija, Luksemburg, Malta, Maarska, Njemaka, Poljska,
Portugal, Rumunija, Slovaka, Slovenija, panija, vedska i Velika Britanija) te
Albanija, Crna Gora, Bosna i Hercegovina, Makedonija, Srbija i UNMIK-Kosovo.
Status zemalja posmatraa imaju: Gruzija, Moldavija, Norveka, Turska i Ukrajina.
Organizacionu strukturu Energetske zajednice ine: Ministarsko vijee, Stalna
grupa, Regulatorni odbor, Forum i Sekretarijat. Sjedite Sekretarijata Energetske
zajednice je u Beu, u Austriji.
ERASMUS MUNDUS
(EUROPEAN COMMUNITY ACTION SCHEME FOR THE MOBILITY
OF UNIVERSITY STUDENTS /PROGRAMME D'ACTION
COMMUNAUTAIRE EN MATIRE DE MOBILIT DES TUDIANTS
UNIVERSITAIRES)
Erasmus Mundus je program Zajednice za mobilnost studenata i nauih radnika
(akademskog osoblja i strunjaka) u oblasti visokog obrazovanja. Cilj ovog programa
je unapreenje kvaliteta evropskog visokog obrazovanja i meukulturnog
razumijevanja kroz saradnju Evropske unije i treih zemalja.
Aktivnosti na koje se ovaj program odnosi su: postdiplomski studiji, dodjela
63
stipendija, partnerstva s visokoobrazovnim institucijama, razmjena iskustava i dobre

prakse, partnerski pilot-projekti s ciljem razvoja inovacija i kvaliteta u visokom
obrazovanju. Korisnici programa mogu biti institucije i pojedinci: visokoobrazovne
institucije, studenti, profesori, nauno osoblje i osoblje direktno ukljueno u visoko
obrazovanje, te ostale privatne i javne institucije koje djeluju u oblasti visokog
obrazovanja.
Program Erasmus Mundus provodi se kroz tri akcije:
akcija 1 - evropski zajedniki programi postdiplomskih i doktorskih studija
(ukljuujui stipendije);
akcija 2 - partnerstvo s visokoobrazovnim institucijama treih zemalja i
stipendije za mobilnost studenata i akademskih radnika;
akcija 3 - projekti za promociju evropskog sistema visokog obrazovanja u
svijetu.
Program Erasmus Mundus nastao je na osnovu uspjeha programa Erasmus koji je
pokrenut 1987. godine s ciljem podsticanja mobilnosti meu studentima i naunim
radnicima evropskih univerziteta i koji je od 2007. godine dio Programa cjeloivotnog
uenja. Druga faza Erasmus Mundus programa poela je 2009. i obuhvata period do
2013. godine, s ukupnim budetom od oko 950 miliona eura. U ovoj fazi sastavni dio
programa postao je Erasmus Mundus External Cooperation Window, koji je pokrenut
2006. godine s ciljem podsticanja mobilnosti studenata i naunih radnika sa zemljama
nelanicama EU. Bosni i Hercegovini je, na osnovu Okvirnog sporazuma o opim
principima uea BiH u programima Zajednice (2004./2007.), otvorena mogunost
pristupa programu Erasmus Mundus i ona uestvuje u ovom programu.
EUFOR
(EUROPEAN UNION FORCE-EUFOR/
FORCE MILITAIRE DE L'UNION EUROPENNE)
EUFOR (Snage Evropske unije) dio je aktivnosti Evropske unije u Bosni i
Hercegovini u okviru evropske sigurnosne i odbrambene politike. EUFOR je naslijedio
SFOR, mirovne snage UN-a, 2. decembra 2004.
64
U Bosni i Hercegovini EUFOR djeluje u okviru vojne operacije ALTHEA, koja

predstavlja do sada najveu i najobimniju vojnu operaciju Evropske unije. EUFOR
djeluje u skladu s ciljevima Opeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini
(1995.), te ima za cilj da doprinese stabilnosti i sigurnosti u BiH.
Operaciju ALTEA-u ine 23 drave lanice EU te Albanija, ile, Makedonija,
vicarska i Turska.
EUPM
(EUROPEAN UNION POLICE MISSION-EUPM/
MISSION DE POLICE DE L'UNION EUROPENNE- MPUE)
EUPM (Policijska misija Evropske unije) dio je aktivnosti Evropske unije u BiH i
prva misija EU u okviru evropske sigurnosne i odbrambene politike.
EUPM je oformljen na osnovu odluke Vijea EU o zakljuivanju Ugovora s BiH o
uspostavljanju EUPM-a (2002.). EUPM je naslijedio UN-ove snage IPTF u BiH i
preuzeo misiju 1. januara 2003. na mandat od tri godine.
Nakon toga uslijedilo je produenje mandata u dva navrata 2006. - 2007. i
2007. - 2009. godina. EUPM djeluje u skladu s opim ciljevima Aneksa 11 Opeg
okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (1995.), a cilj mu je da doprinese
provoenju opeg mirovnog procesa u BiH te ostvarivanju sveukupne politike
Evropske unije u regiji.
Usmjerena je na uspostavljanje odrive, profesionalne i multietnike policijske
slube koja djeluje u skladu s najboljim evropskim i meunarodnim standardima.
lanice EUPM-a su 33 zemlje, odnosno 27 drava lanica EU te Island, Kanada,
Norveka, vicarska, Turska i Ukrajina.
EUREKA
EUREKA je panevropska mrea za podrku trinoorijentiranih, industrijskih
naunoistraivakih projekata. EUREKA je osnovana 1985. godine kao meuvladina
inicijativa, s ciljem jaanja evropske konkurentnosti kroz podrku preduzetnitvu,
65
istraivakim centrima i univerzitetima.

Aktivnosti EUREKE usmjerene su u oblasti elektronike i informacione i
komunikacione tehnologije, industrijske proizvodnje, materijala i transporta, ostale
industrijske tehnologije, energetske tehnologije, hemije, fizike i egzaktnih nauka,
bioloke nauke, poljoprivrede i pomorskih resursa, agroprehrambenih tehnologija,
mjeriteljstva i standarda, te tehnologija za zatitu ljudi i okolia.
EUREKA ima 39 zemalja lanica. Bosni i Hercegovini je, na osnovu Okvirnog
sporazuma o opim principima uea BiH u programima Zajednice (2004./2007.),
otvorena mogunost pristupa u EUREKU, a od 19. juna 2009. BiH ima status dravne
informativne take (NIP).
Ovaj status BiH, pored pripreme za punopravno lanstvo, omoguava vezu
industrije i istraivakih instituta s EUREKOM i podrku ueu u projekatima.
EURO
Euro je jedinstvena valuta Evropske unije koju kao domau valutu trenutno koristi
16 drava lanica i koje zajedno ine eurozonu: Austrija, Belgija, Finska, Francuska,
Grka, Holandija, Irska, Italija, Kipar, Luksemburg, Malta, Njemaka, Portugal,
Slovenija, Slovaka, i panija.
Takoer, euro se koristi kao jedinstvena valuta/domaa valuta i na podrujima
koja su dio Evropske unije ali ne i evropskog kontinenta (francuske prekomorske
teritorije Gvadalupe, Francuska Gvajana, Martinike na Karibima i Reunionu u
Indijskom okeanu, te portugalski Madeir i Azurska ostrva i panska Kanarska ostrva
u Atlantskom okeanu), zatim evropskim dravama koje nisu drave lanice EU
(Monako, San Marino, Vatikan koji imaju potpisan monetarni ugovor, te Andora,
Crna Gora i Kosovo pod rezolucijom Vijea sigurnosti UN-a 1244/99 koji nemaju
potpisane ugovore), te podrujima koja nisu ni dio EU ni evropskog kontinenta
(francuskim prekomorskim teritorijama Sveti Petar i Mikelon na istonoj obali
Kanade i Mayotte u Indijskom okeanu).
Euro je kao jedinstvenu valutu 1. januara 1999. prihvatilo 11 od tadanjih 15
drava lanica Evropske unije: Austrija, Belgija, Finska, Francuska, Holandija,
66
Irska, Italija Luksemburg, Njemaka, Portugal i panija. Danska i Velika Britanija,

na osnovu klauzule o izuzimanju (optout clause), nisu prihvatile jedinstvenu
valutu, a Grka i vedska formalno nisu zadovoljile kriterije konvergencije do
spomenutog datuma. Grka je, zadovoljivi navedene kriterije, prihvatila euro 2001.
godine, dok je vedska ostala izvan eurozone s obzirom na to da su njeni graani
na referendumu dva puta odbili prihvatanje jedinstvene valute.
Uvoenje eura kao jedinstvene valute u Evropskoj uniji trea je faza stvaranja
ekonomske i monetarne unije. Novanice i kovanice eura zvanino su putene u opticaj
1. januara 2002., a potpuna zamjena nacionalnih valuta obavljena je krajem februara
2002. godine.
Euro kao jedinstvenu valutu prihvatile su i etiri nove drava lanice: Slovenija
2006., Malta i Kipar 2008. i Slovaka 2009. godine, a ostalih osam e to uiniti nakon
zadovoljavanja kriterija konvergencije. Euro - naziv za jedinstvenu valutu - usvojen
je na sastanku Evropskog vijea u Madridu 1995. godine.
Simbol jedinstvene valute inspiriran je grkim slovom epsilon () kao poetnim
slovom za Evropu dok dvije paralelne crte koje prolaze kroz simbol oznaavaju
stabilnost. Euro ima osam kovanica u vrijednosti od: 1, 2, 5, 10, 20, 50 centa, 1, 2 i
sedam novanica u vrijednosti od: 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500. Euro kovanice su, s jedne strane, iste za sve drave, a s druge strane razliite su od drave do drave.
Na prednjoj strani novanica eura nalaze se kapije koje predstavljaju otvorenost i gostoprimstvo zemalja lanica EU, dok se na poleini nalaze mostovi koji simboliziraju zajednitvo i meusobnu saradnju drava lanica. Jedina razlika na novanicama je
poetno slovo u serijskom broju po kojem se moe raspoznati iz koje zemlje dolazi
novanica eura. Za upravljanje eurom zaduena je Evropska centralna banka.
EUROBAROMETAR
(EUROBAROMETER/EUROBAROMTRE)
Eurobarometar je sluba Evropske komisije koja provodi istraivanja javnog
mnijenja u dravama lanicama EU i zemljama kandidatkinjama. Eurobarometar
uspostavljen je 1973. godine, a istraivanja javnog mnijenja provodi dva puta
67
godinje.
Pomou Eurobarometra Evropska komisija prati razvoj javnog mnijenja o
drutvenim i politikim pitanjima, a cilj ispitivanja je pomo Evropskoj komisiji u
donoenju odluka, izradi zakonodavstva i ocjenjivanju uraenog.
EUROFOR/EUROMARFOR
Eurofor (Evropske snage za brzo djelovanje) i Euromarfor (Evropske
pomorske snage) su kopnene i pomorske snage koje su osnovane Lisabonskom
deklaracijom Zapadnoevropske unije (WEU) 15. maja 1995.
U njihovom sastavu su pripadnici etiri drave alnice EU: Francuske,
Italije, Portugala i panije. Dio su snaga odgovornih Zapadnoevropskoj uniji
i imaju za cilj da ojaaju sposobnost EU za samostalno sigurnosno
djelovanje.
Sjedite stalne komande Eurofora je u Firenci (Italija), a Euromarfora u dravi
koja je komandujua (komanda se rotira).
EUROJUST
(EUROPEAN BODY FOR THE ENHANCEMENT OF THE JUDICIAL
COOPERATION/ORGANE EUROPEN POUR LE RENFORCEMENT
DE LA COOPRATION JUDICIAIRE)
Eurojust je jedna od tri agencije Evropske unije za policijsku i pravosudnu saradnju
u krivinim stvarima (EUROPOL, CEPOL i EUROJUST). Eurojust je osnovan kako
bi poboljalo efikasnost nadlenih organa drava lanica u oblasti prekograninog i
organiziranog kriminala. Ovo tijelo EU ima za cilj da podstakne i pobolja saradnju
drava lanica u oblastima istrage i krivinog gonjenja, meusobne pravne pomoi i
provoenja zahtjeva za izruenje, te efikasne istrage i voenje procesa. Eurojust ini
27 lanova koje imenuju drave lanice. lanovi Eurojusta imenuju se izmeu iskusnih
tuilaca, sudija ili policijskih slubenika. Eurojust je osnovan 2002. godine, a njegovo
sjedite je u Hagu, u Holandiji.
68
EUROKRAT
(EUROCRAT/EUROCRATE)
Pojam eurokrat izveden je iz pojma birokrati, a oznaava hiljade graana EU
zaposlenih u institucijama i tijelima Evropske unije. Rije je o stalnoj administraciji
koja priprema i provodi odluke donesene na nivou Evropske unije.
Za zaposlene u evropskoj administraciji, uglavnom visokopozicionirane slubenike,
upotrebljava se i naziv evropski mandarini. Zapoljavanje slubenika u evropskoj
administraciji obavlja se putem Evropskog ureda za izbor slubenika.
EUROPOL
(EUROPEAN POLICE OFFICE/OFFICE EUROPEN DE POLICE)
Europol (Evropski policijski ured) je najstariji od tri agencije Evropske unije za
policijsku i pravosudnu saradnju u krivinim pitanjima (CEPOL, EUROJUST i
EUROPOL) ije je osnivanje utvreno Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.).
Osnovan je Konvencijom o Europolu 1995. godine, a njegov rad zvanino je poeo
1. juna 1999. godine. Europol je kao Jedinica za borbu protiv droge EDU poeo s
aktivnostima ve 1994. godine, a njegov mandat postepeno se irio i od 1. januara
2002. obuhvata borbu protiv kriminala i terorizma.
Europol ima za cilj uspostavljanje bliske saradnje drava lanica te pomo da se
udruenim snagama uspjeno bore protiv kriminala, a naroito protiv preprodaje droga,
ilegalnih imigrantskih mrea, preprodaje ukradenih vozila, trgovine ljudima, djeije
pornografije, krivotvorenja novca i drugih sredstava plaanja, preprodaje radioaktivnih
i nuklearnih materija, te terorizma.
Europol je svojevrstan instrument u slubi drava lanica iji se rad sastoji u
olakavanju protoka informacija meu nadlenim tijelima drava lanica te izrade
analiza za njih.
Europol takoer uestvuje u istragama i osigurava potebne informacije za
zajednike timove, koji su sastavljeni od predstavnika drava lanica. Sjedite Europola
je u Hagu, u Holandiji.
69
EUROSKEPTICIZAM/EUROPESIMIZAM
(EUROSCEPTICISM-EUROPESSIMISM/
EUROSCEPTICISME/EUROPESSIMISME)
Pojam euroskepticizma/europesimizma oznaava protivljenje evropskim
integracijama te sumnjiavost i skeptinost prema Evropskoj uniji i njenim ciljevima.
EUROSTAT
Eurostat je statistiki ured Evropskih zajednica iji je zadatak obrada i objavljivanje uporedivih statistikih podataka na nivou Evropske unije. Drave lanice EU
skupljaju statistike podatke, koje analizira ovlateno statistiko tijelo na nivou drave,
nakon ega se podaci alju Eurostatu. Eurostat ih dalje sistematizira, sjedinjava uz
osiguranje njihove uporedivosti, te objavljuje. Statistike pokazatelje Eurostat
objavljuje u formi tampanih ili elektronskih publikacija (Evropa u brojkama Europe in Figures). Redovno se analiziraju i prate podaci vezani za opu statistiku,
ekonomiju i finansije, demografiju i socijalne uslove, industriju, trgovinu i usluge,
poljoprivredu i ribarstvo, vanjsku trgovinu, transport, okoli i energiju, nauku i
tehnologiju, itd., a njegove analize i predvianja koriste institucije EU za kreiranje i
provoenje zajednikih politika.
Osim drava lanica EU, Eurostat pokriva i zemlje Evropskog ekonomskog
prostora (Island, Norveku i Lihtentajn), koje su dio evropskog statistikog sistema.
Uz to, razvijena je i bliska saradnja s meunarodnim organizacijama (UN, OECD,
IMF, WB), a aktivnosti Eurostata usmjerene su i na razvoj i koordinaciju statistikog
sistema u treim zemljama (nelanicama), posebno zemljama kandidatkinjama za
lanstvo u EU.
Eurostat je osnovan 1953. godine, a njegovo sjedite je u Luksemburgu.
70
EUROZONA
(EURO ZONE/ZONE EURO)
Eurozona je naziv za grupu drava lanica EU koje su kao domau uvele
jedinstvenu evropsku valutu - euro. Danas eurozonu ini 16 drava lanica EU:
Austrija, Belgija, Finska, Francuska, Grka, Holandija, Irska, Italija, Kipar,
Luksemburg, Malta, Njemaka, Portugal, Slovenija, Slovaka i panija te francuske
prekomorske teritorije Gvadalupe, Francuska Gvajana, Martinike na Karibima i
Reunionu u Indijskom okeanu, portugalski Madeir i Azurska ostrva i panska Kanarska
ostrva u Atlantskom okeanu.
Izvan eurozone su Danska i Velika Britanija koje na osnovu izuzea (optout
clause) nisu obavezne da preuzmu euro kao domau valutu, zatim vedska iji su
graani dva puta na referendumu odbili uvoenje eura, te osam novih drava lanica
(Bugarska, eka, Estonija, Letonija, Litvanija, Maarska, Poljska, Rumunija) koje
nisu zadovoljile kriterije konvergencije. Takoer, van eurozone su i zemlje nelanice
EU, a u kojima je euro uveden kao domaa valuta (Monako, San Marino, Vatikan,
Andora, Crna Gora i Kosovo pod Rezolucijom Vijea UN-a 1244/99, francuske
prekomorske teritorije Sveti Petar i Mikelon na istonoj obali Kanade i Mayotte u
Indijskom okeanu).
Uvoenje eura i ulazak u eurozonu je, izuzev Danske i Velike Britanije, obaveza za
sve sadanje, ukljuujui vedsku, i sve budue drave lanice Evropske unije.
EUSR
(EUROPEAN UNION SPECIAL REPRESENTATIVE-EUSR/
REPRSENTANT SPCIAL DE LUNION EUROPENNE-RSUE)
EUSR (Specijalni predstavnik Evropske unije) prua podrku radu visokog
predstavnika za zajedniku vanjsku i sigurnosnu politiku EU i imaju znaajnu ulogu
u razvoju snanije i efikasnije zajednike vanjske i sigurnosne politike Evropske unije.
Evropska unija trenutno ima 11 specijalnih predstavnika u razliitim zemljama i
regijama u svijetu: Afganistan, Afrika unija, Bosna i Hercegovina, Bliski istok,
71
Centralna Azija, juni Kavkaz, Kosovo po Rezoluciji Vijea sigurnosti UN-a 1244/99,
Makedonija, Moldavija, Sudan i Velika afrika jezera. Specijalni predstavnici
Evropske unije promoviraju politike i interese Evropske unije i daju aktivan doprinos
naporima kako bi se uvrstio mir, stabilnost i vladavina prava.
Specijalni predstavnici omoguavaju Evropskoj uniji aktivno politiko prisustvo u
zemljama i regijama u kojima EU ima svoje interese. Oni su glas i lice Evropske
unije i njene politike u tim zemljama i regijama.
Specijalnog predstavnika imenuje Vijee EU, a na preporuku visokog predstavnika
za vanjsku i sigurnosnu politiku. Specijalni predstavnici obavljaju svoje dunosti pod
nadlenou i prema radnim uputstvima visokog predstavnika, a mandat specijalnog
predstavnika zavisi od politikog konteksta i interesa za prisustvo u odreenoj zemlji
i regiji.
Takoer, uz funkciju specijalnog predstavnika mogu obavljati i druge funkcije.
Finansiranje funkcije specijalnog predstavnika vri se iz budeta Evropske unije, i to
iz stavke za provoenje zajednike vanjske i sigurnosne politike, a drave lanice
redovno daju svoj doprinos.
Prvi specijalni predstavnici Evropske unije bili du Aldo Ajello, za afriku regiju
Velikih jezera, i Miguel Angel Moratinos, za bliskoistoni mirovni proces, imenovani
tokom 1996. godine (tada kao specijalni izaslanici EU).
Prvi specijalni predstavnik EU za BiH imenovan je 2002. godine (Paddy Ashdown),
potom 2006. (Christian Schwarz-Schiling) i 2007. (Miroslav Lajak i Velentin Inzko).
Specijalni predstavnik EU u BiH uz ovu funkciju obavlja i funkciju visokog
predstavnika u BiH.
EVROPA LA CARTE
Izraz Evropa la carte oznaava nejednoobraznu metodu integracije koja
dravama lanicama omoguava da izaberu politike kao s jelovnika i da se u potpunosti
ukljue u njih, a one moraju imati minimum zajednikih interesa.
72
EVROPA VARIJABILNE GEOMETRIJE

(VARIABLE-GEOMETRY EUROPE/
EUROPE GOMTRIE VARIABLE)
Izraz Evropa varijabilne geometrije oznaava nain integracije koja uzima u obzir
nepremostive razlike u strukturi integracije i doputa trajnu odvojenost izmeu grupe
drava lanica i manje razvijenih jedinica integracije.
EVROPA ZA GRAANE
(EUROPE FOR CITIZENS/L'EUROPE POUR LES CITOYENS)
Evropa za graane je program Zajednice iji je cilj promocija koncepta aktivnog
evropskog graanstva" i pruanje podrke ukljuivanju graana u procese evropskih
integracija.
Program podrava jaanje evropskog identiteta zasnovanog na zajednikim
vrijednostima; razvijanje osjeaja pripadnosti EU; unapreivanje zajednikog
razumijevanja i tolerancije izmeu evropskih graana uz razvoj meukulturalnog
dijaloga.
Program je posebno usmjeren na razmjenu iskustava o pitanjima od interesa te
upoznavanje s nainom ivota graana EU (projekti direktnog ukljuivanja graana i
bratimljenje gradova), podrku evropskim istraivakim organizacijama koje se bave
javnim politikama (think tanks), podrku organizacijama civilnog drutva, aktivnostima
podrke ouvanju spomenika i odavanja poasti rtvama nacizma i staljinizma, itd.
Program se odnosi na period 2007. - 2013. godina, s budetom od 215 mil. eura.
programu.
73
EVROPSKA AGENCIJA ZA REKONSTRUKCIJU

(EUROPEAN AGENCY FOR RECOSTRUCTION-EAR/
AGENCE EUROPENNE POUR LA RECONSTRUCTION-AER)
Evropska agencija za rekonstrukciju je kljuno operativno tijelo za upravljanje
programima pomoi koje Evropska unija u okviru procesa stabilizacije i pridruivanja
daje za zemlje zapadnog Balkana: Srbiju, Crnu Goru, Makedoniju te Kosovo pod
Rezolucijom Vijea sigurnosti UN-a 1244/99. Osnovana je u februaru 2000. godine, a
s radom je prestala 2008. godine. Glavni zadatak Agencije bio je pomo u stvaranju
efikasnih institucija, uvoenju principa trine ekonomije, privlaenju kapitala stranih
investitora i unapreenju dravne i regionalne infrastrukture. Sjedite Agencije bilo je
u Solunu (Grka), a imala je operativne centre u Beogradu (Srbija), Pritini (Kosovo
po Rezolucijom Vijea sigurnosti UN-a 1244/99) i Skoplju (Makedonija).
EVROPSKA BANKA ZA OBNOVU I RAZVOJ
(EUROPEAN BANK FOR RECONSTRUCTION AND
DEVELOPMENT -EBRD/BANQUE EUROPENNE POUR
LA RECONSTRUCTION ET LE DVELOPPEMENT-BERD)
Evropska banka za obnovu i razvoj osnovana je 1991. godine s ciljem da pomogne
dravama centralne i istone Evrope u njihovoj transformaciji u trine ekonomije.
EBRD je osnovalo 40 zemalja, Evropska komisija i Evropska investiciona banka
potpisivanjem Sporazuma o uspostavljanju EBRD-a. EBRD pomae zemljama
lanicama - primateljicama pomoi u provoenju programa privatizacije, strukturnih
i sektorskih reformi, jaanju konkurencije, finansijskih institucija i pravnog sistema,
razvoju infrastrukture za podrku privatnom sektoru, itd.
Pomo EBRD-a ostvaruje se direktnim ulaganjima u privatna ili dravna preduzea
i banke, sufinansiranjem ulaganja u preduzea, tehnikom pomoi za pripremu te
finansiranjem i provoenjem odreenih investicionih ili razvojih projekata. Banka je
danas u vlasnitvu 61 drave, Evropske zajednice/EU i Evropske investicione banke,
a djeluje u 30 drava Evrope i Azije.
74
Organi EBRD-a su Odbor guvernera, Odbor direktora i predsjednik uz jednog ili

vie potpredsjednika. Sjedite banke je u Londonu, Velika Britanija. Bosna i
Hercegovina je lanica Evropske banke za obnovu i razvoj od 1996. godine.
EVROPSKA CENTRALNA BANKA
(EUROPEAN CENTRAL BANK-ECB/
BANQUE CENTRAL EUROPENNE-BCE)
Evropska centralna banka je finansijsko tijelo Evropske unije koje je na osnovu
Ugovora o Evropskoj uniji (1992./1993.) osnovano 30. juna 1998. Evropska centralna
banka operativno je poela djelovati uporedo s uvoenjem tree faze monetarne unije,
1. januara 1999., odnosno s uvoenjem eura kao zajednike valute.
Osnovni zadaci Evropske centralne banke su kreiranje i provoenje zajednike
monetarne politike, upravljanje platnim prometom EU, upravljanje deviznim
rezervama drava lanica, te odravanje stabilnosti cijena na unutranjem tritu, to
ukljuuje osiguravanje ogranienja porasta potrakih cijena ispod 2% te utvrivanje
kamatnih stopa u cijeloj eurozoni.
U ispunjavanju svojih zadataka Evropska centralna banka radi s Evropskim
sistemom centralnih banaka (ESB) koji obuhvata sve drava lanice EU. Meutim,
samo 16 od 27 drava lanica su do sada usvojile euro i one ine eurozonu, a njihove
banke zajedno s Evropskom centralnom bankom ine Eurosistem.
Europska centralna banka je u svom radu potpuno nezavisno tijelo od ostalih
institucija i tijela EU te drava lanica. Njena monetarna politika je obavezujua za sve
banke drava lanica i u sluaju njenog naruavanja predviene su i novane kazne.
Evropska centralna banka ima ekskluzivno pravo na odobravanje banknota zajednike
valute - eura, emisije zajednikog novca i voenje meunarodnih pregovora o
monetarnim pitanjima.
Sporazumi i drugi pravni akti koje Evropska centralna banka prihvati ili odobri
obavezuji su za sve drave lanice. Bankom upravlja Vijee guvernera, Upravno vijee
i Generalno vijee. Lisabonskim ugovorom (2007./2009.) predvieno je da Evropska
centralna banka dobije status institucije EU. Sjedite banke je u Frankfurtu, u Njemakoj.
75
EVROPSKA EKONOMSKA ZAJEDNICA

(EUROPEAN ECONOMIC COMMUNITY-EEC/
COMMUNAUT CONOMIQUE EUROPENNE-CEE)
Evropska ekonomska zajednica osnovana je potpisivanjem Ugovora o Evropskoj
ekonomskoj zajednici 25. marta 1957. u Rimu. Ugovor je stupio na snagu 1. januara
1958. Drave osnivai Zajednice su: Belgija, Francuska, Holandija, Italija,
Luksemburg i Njemaka.
Uz Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici, potpisan je i Ugovor o Evropskoj
zajednici za atomsku energiju - EUROATOM (1957.). Ovi ugovori nazivaju se Rimskim
ugovorima, a esto se sam Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici naziva Rimskim
ugovorom. Evropskoj ekonomskoj zajednici prethodilo je osnivanje Evropske zajednice
za ugalj i elik (1951./1952.) te neuspjeli pokuaji osnivanja Evropske odbrambene zajednice (1954.). Ona je imala za cilj uspostavljanje carinske unije, razvoj novih zajednikih politika, stvaranje zajednikog trita, te davanje politikih obrisa tadanjim
integracijskim procesima meu dravama lanicama i podsticanje ujedinjenja Evrope.
Kljunim uspjehom Evropske ekonomske zajednice smatra se uspostavljanje
carinske unije, koje je podrazumijevalo ukidanje kvota i carinskih ogranienja na
meusobnu trgovinsku razmjenu drava lanica te uvoenje zajednike carinske tarife
prema treim zemljama.
Uspjehom Zajednice smatra se i uspostavljanje zajednike poljoprivredne,
trgovinske i transportne politike, koje su slijedile aktivnosti na uspostavljanju
zajednike regionalne, industrijske i socijalne te politike okolia.
Takoer, njenim uspjehom smatra se i polaganje temelja za uspostavljanje
dananjeg unutranjeg trita Evropske unije. Ugovorom o Evropskoj ekonomskoj
zajednici bilo je predvieno da se u roku od 12 godina uspostavi zajedniko trite koje
bi se zasnivalo na slobodnom kretanju ljudi, usluga, robe i kapitala, a na osnovu
Evropskog jedinstvenog akta (1986./ 1987.) 1. januara 1993. zvanino je uspostavljeno
unutranje trite Evropske unije.
Stupanjem na snagu Ugovora o Evropskoj uniji (1992./1993.) Evropska ekonomska
zajednica preimenovana je u Evropsku zajednicu, a Ugovor o Evropskoj ekonomskoj
76
zajednici u Ugovor o Evropskoj zajednici i dio je prvog stuba Evropske unije (stub
Zajednice).
Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) predvieno je da se ovaj ugovor ponovo
preimenuje i njegov naziv bi trebalo da bude Ugovor o funkcioniranju Evropske unije.
EVROPSKA GODINA
(EUROPEAN YEAR OF.../ANNE EUROPENNE DE...)
S ciljem podizanja svijesti graana, Evropska unija svaku godinu posveuje
odreenoj temi koja ima znaaj na evropskom nivou. Tokom te godine irom Evropske
unije organiziraju se aktivnosti u vezi s datom temom. Evropskom godinom
Interkulturalnog dijaloga obiljeena je 2008. godina, Evropskom godinom kreativnosti
i inovativnosti 2009. godina, a 2010. godina bit e obiljeena kao Evropska godina
borbe protiv siromatva i socijalne iskljuenosti.
EVROPSKA INVESTICIONA BANKA
(EUROPEAN INVESTMENT BANK-EIB/
BANQUE EUROPENNE D'INVESTISSEMENT-BEI)
Evropska investiciona banka je finansijsko tijelo Evropske unije koje je osnovano
1958. godine Ugovorom o Evropskoj ekonomskoj zajednici (1957./1958.). Rije je o
neprofitnom i autonomnom tijelu, a njegovi dioniari su drave lanice Evropske unije.
Evropska investiciona banka ne stie novac tednjom ili tekuim raunima niti
koristi sredstva iz budeta EU nego se finansira pozajmicama na finansijskim tritima
i doprinosima drava lanica. Drave lanice zajedniki joj osiguravaju kapital, pri
emu doprinosi svake drave odraavaju njenu ekonomsku teinu unutar Unije.
Zadatak Evropske investicione banke je da doprinese ekonomskoj, socijalnoj i
teritorijalnoj koheziji kroz podsticanje uravnoteenog razvoja Evropske unije. Ona
investira u projekte koji promoviraju ciljeve Evropske unije i u projekte od javnog
interesa za koje bi se inae teko dolo do novca ili bi se morao pozajmljivati po veoj
cijeni (npr. u sektorima transporta, telekomunikacija, energije, vode, obrazovanja, itd.),
77
a od 2000. godine investira i u mala i srednja preduzea. Projekti u koje investira

Evropska investiciona banka biraju se prema sljedeim kriterijima: postizanje ciljeva
EU, korist najmanje razvijenim regijama EU i privlaenje drugih izvora finansiranja.
Evropska investiciona banka potpuno je autonomna u donoenju odluka o davanju
i uzimanju kredita, a odluke donosi iskljuivo na osnovu vrijednosti projekata i prilika
na finansijskim tritima. Blizu 90% aktivnosti Banke odvijaju se unutar Evropske unije,
ali znaajnim dijelom ona finansira i budue drave lanice (zemlje kandidatkinje i
potencijalne kandidatkinje za lanstvo). Takoer, podrava i razvoj zemalja Mediterana,
Afrike, Kariba i Pacifika (ACP zemlje) kao i projekte u Latinskoj Americi, Aziji, itd.
Evropska investiciona banka ima svoju organizacionu strukturu koju ine: Odbor
guvrenera, Odbor direktora, Upravni komitet i Revizorski komitet. Banka sarauje sa
institucijama EU i njeni predstavnici mogu uestvovati u radu komiteta Evropskog
parlamenta, dok njen predsjednik moe prisustvovati sastancima Vijea EU. Evropska
investiciona banka je i veinski dioniar Evropskog investicionog fonda.
Sjedite Evropske investicione banke je u Luksemburgu.
EVROPSKA ISTRAIVAKA ZONA
(EUROPEAN RESEARCH AREA-ERA/
ESPACE EUROPEN DE LA RECHERCHE-EER)
Uspostavljanje evropske istraivake zone poelo je na inicijativu Evropske
komisije 2000. godine s ciljem bolje koordinacije istraivanja i inovacija na nivou
drava lanica i Evropske unije.
Evropska istraivaka zona trebalo bi da omogui mobilnost i interakciju
istraivanja, koritenje visokokvalitetne infrastrukture i mrea istraivakih institucija,
razmjenu znanja, podrku istraivanjima putem istraivakih programa te unapreenje
veza s partnerima iz svijeta.
78
EVROPSKA KOMISIJA
(EUROPEAN COMMISSION-EC/COMMISSION EUROPENNE-CE)
Evropska komisija (Komisija Evropskih zajednica, Komisija) uz Evropski
parlament i Vijee EU ini institucionalni trougao koji rukovodi i vodi Evropsku uniju
te promovira zajednike evropske interese.
Evropska komisija kao zajednika institucija EU uspostavljena je Ugovorom o
spajanju (Merger Treaty) 1965. godine. Do tada su postojale tri tzv. visoke vlasti za tri
zajednice (Evropska zajednica za ugalj i elik, Evropska ekonomska zajednica i
Euratom).
Evropska komisija je nezavisna institucija koja iskljuivo predstavlja i titi interese
Evropske unije u cjelini. Komisija je pokretaka snaga unutar institucionalnog sistema
EU i jedina ima pravo predlaganja (pravo inicijative) propisa, politika i programa
djelovanja Evropske unije. Ona je i izvrno tijelo EU i odgovorna je za provoenje
odluka Evropskog parlamenta i Vijea EU te za upravljanje i provoenje budeta.
Takoer, ona je i uvar Ugovora te osigurava da se propisi Evropske unije provode
u dravama lanicama.
Evropska komisija ima mogunost da dravu lanicu koja ne provodi propise EU
izvede i pred Sud pravde Evropskih zajednica. Evropska komisija zastupa Evropsku
uniju na meunarodnom nivou kao portparol EU to omoguava da 27 drava lanica
govori jednim glasom, a ona zastupa EU i pri sklapanju meunarodnih ugovora.
lanovi Evropske komisije nazivaju se komesarima i imenuju se na petogodinji
mandat. Predsjednika Evropske komisije imenuje Evropsko vijee kvalificiranom
veinom, a njegovo imenovanje potvruje Evropski parlament. Nakon toga
novoizabrani predsjednik u saradnji sa Vijeem predlae ostale lanove Komisije, a
cijelu Komisiju imenuje Vijee nakon odobrenja Evopskog parlamenta. Iako se lanovi
Evropske komisije biraju na prijedlog drava lanica, oni su nakon izbora obavezni
da djeluju nezavisno i iskljuivo u skladu s interesima EU. Evropska komisija je,
takoer, odgovorna Evropskom parlamentu i, u sluaju izglasavanja nepovjerenja, njeni
lanovi moraju podnijeti ostavku. Do petog kruga proirenja, 1. maja 2004., Evropsku
komisiju inili su predsjednik i 12 komesara. Veina od tadanjih 15 drava lanica
79
imala je po jednog lana dok su tzv. velike lanice - Francuska, Italija, Njemaka,
panija i Velika Britanija imale po dva. Od 2004. godine, na osnovu Ugovora iz Nice
(2001./2003.), Evropsku komisiju ini po jedan komesar iz svake drave lanice, to
je 27 komesara. Protokol o proirenju dodat Ugovoru iz Nice predvia smanjenje broja
komesara u prvom sazivu Evropske komisije nakon proirenja EU na 27 drava lanica
(2009. 2014.), a o broju komesara odluit e jednoglasno Vijee EU. Takoer, i
Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) predvieno je smanjenje broja komesara.
Predvieno je da od 2014. godine 2/3 drava lanica imaju komesare u Evropskoj
komisiji, a zastupljenost drava bit e ureena sistemom rotacije. Meutim, na zahjev
Irske, Evropsko vijee je na sastanku, odranom 18. i 19. 6. 2009., u Briselu, potvrdilo
da e svaka drava lanica imati po jednog lana Evropske komisije. Evropska komisija
podijeljena je na 26 generalnih direktorata i 15 slubi, koje su, takoer, podijeljene na
direktorate, a unutar njih na odjele.
Sjedite Evropske komisije je u Briselu, u Belgiji, a ona ima urede i u Luksemburgu,
predstavnitva u svim dravama lanicama EU i delegacije u treim zemljama.
EVROPSKA KONVENCIJA ZA ZATITU LJUDSKIH PRAVA
(EUROPEAN CONVENTION ON HUMAN RIGHTS-ECHR/
CONVENTION EUROPENNE DES DROITS DE L'HOMME-CEDH)
Evropska konvencija za zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda koja se uobiajeno
naziva Evropska konvencija za zatitu ljudskih prava potpisana je u Rimu pod okriljem
Vijea Evrope 4. novembra 1950., a na snagu je stupila 3. septembra 1953. godine. Na
osnovu Konvencije uspostavljen je sistem zatite ljudskih prava na meunarodnom
nivou te Evropski sud za ljudska prava koji omoguava pojedincima ili grupi
pojedinaca da trae zatitu svojih prava. Konvencija, uz preambulu i osnovni tekst,
sadri i 13 protokola. Konvenciju je ratificiralo 47 drava lanica Vijea Evrope meu
kojima je 27 drava lanica Evropske unije. Iako je postojala inicijativa da i Evropska
unija pristupi Evropskoj konvenciji za zatitu ljudskih prava, to nije uraeno. Sud
pravde Evropskih zajednica 1996. godine izjavio je da Evropske zajednice ne mogu
pristupiti Konvenciji jer Ugovor o Evropskoj zajednici ne predvia da se mogu
80
propisivati pravila ili zakljuivati meunarodni ugovori o ljudskim pravima. Ipak,

Ugovor iz Amsterdama (1997./1999.) poziva na potivanje osnovnih prava koja su
garantirana Evropskom konvencijom za zatitu ljudskih prava, a Sud pravde Evropskih
zajednica je pozivanjem na ta prava te referiranjem na pojedine odredbe ukljuio
principe Konvencije u evropsko zakonodavstvo. Bosna i Hercegovina ratificirala je
Konvenciju 12.7.2002., a Ustav BiH (l. 2) proglaava je direktno primjenjivom u
Bosni i Hercegovini.
EVROPSKA POLITIKA SUSJEDSTVA
(EUROPEAN NEIGHBOURHOOD POLICY-ENP/
POLITIQUE EUROPENNE DE VOISINAGE-PEV)
Evropska politika susjedstva definirana je 2004. godine s ciljem razvoja odnosa
Evropske unije s njenim istonim i junim susjedima te da bi se osiguralo da proirenje
na istok Evrope (peti krug proirenja, 2005./ 2007.) ne dovede do novih podjela izmeu
EU i zemalja susjedstva. Njome su obuhvaene zemlje Mediterana i istone Evrope te
junog Kavkaza: Alir, Azerbejdan, Bjelorusija, Egipat, Ermenija, Gruzija, Izrael,
Jordan, Liban, Libija, Moldavija, Maroko, Palestinski teritorij, Sirija, Tunis i Ukrajina.
Putem ove politike Evropska unija susjedima nudi privilegirani odnos zasnovan na
predanosti zajednikim vrijednostima demokratije, potivanja ljudskih prava, vladavine
prava, dobre vladavine, trine ekonomije i odrivog razvoja te razvoj dubljih politikih
i ekonomskih odnosa.
U okviru evropske politike susjedstva, kljuni elementi su:
akcioni plan evropske politike susjedstva - postavlja kratkorone i
srednjorone prioritete politikih i ekonomskih reformi za svaku zemlju pojedinano;
bilateralni ugovorni odnosi - sporazumi o partnerstvu i saradnji/sporazumi o
pridruivanju;
finasijska i tehnika pomo - Instrument evropskog susjedstva i partnerstva
(2007. 2013.).
Evropsku politku susjedstva ne treba mijeati s politikom proirenja jer se njome ne
predvia unapreenje odnosa izvan okvira definiranih odredbama sporazuma
81
zakljuenih izmeu EU i zemalja susjedstva.

Odnosi Evropske unije i Rusije, koja je takoer susjedna zemlja EU, nisu dio
evropske politike susjedstva i razvijaju se u okviru posebnog okvira Stratekog
partnerstva kojim su pokrivena etiri zajednike oblasti saradnje: ekonomija i okoli,
sloboda, pravda i sigurnost, vanjska sigurnost, istraivanje i obrazovanje.
EVROPSKA POLITIKA SARADNJA
(EUROPEAN POLITICAL COOPERATION-EPC/
COOPRATION POLITIQUE EUROPENNE-CPE)
Evropska politika saradnja je sistem saradnje i usaglaavanja drava lanica
Evropske unije u oblasti vanjske politike. Uvedena je 1970. godine na osnovu tzv.
Davignon-izvjetaja, koji je predviao uspostavljanje saradnje izmeu est drava
lanica tadanje Evropske ekonomske zajednice (Belgija, Francuska, Holandija, Italija,
Luksemburg i Njemaka) u oblasti vanjske politike te preporuio da drave lanice
treba da govore jednim glasom na meunarodnom nivou.
Evropska politika saradnja institucionalizirana je Jedinstvenim evropskim aktom
(1986./1987.). Ona se zasnivala na principu meudravne saradnje i bila je striktno
odvojena od zajednikih politika Zajednice. Podrazumijevala je razmjenu informacija
i usaglaavanje jedinstvene pozicije, a kao model odluivanja primjenjivana je
jednoglasnost. Drave lanice bile su obavezne da uzimaju u obzir i stav Evropskog
parlamenta.
Cilj evropske politike saradnje bio je da neprekidnom meudravnom
koordinacijom drave lanice nastupaju jedinstveno i u zajednikom interesu na
vanjskopolitikom planu.
Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) evropska politika saradnja prerasla je
u zajedniku vanjsku i sigurnosnu politiku.
82
EVROPSKA POVELJA O MALIM PREDUZEIMA

(EUROPEAN CHARTER FOR SMALL ENTERPRISES EUROPEAN
COMMUNITY-SME/CHARTE EUROPENNE DES PETITES
ENTERPRISES DE LA COMMUAUT EUROPENNE-PME)
Evropska povelja o malim preduzeima je dokument koji je usvojilo Evropsko
vijee na samitu u Santa Maria de Feira 2000. godine.
Povelja poziva drave lanice i Evropsku komisiju da preduzmu akcije s ciljem
davanja podrke malim i srednjim preduzeima u sljedeim oblastima: obrazovanje i
obuka, pokretanje posla, zakonodavni okvir, dostupnost vjetina, beini pristup,
porezi, tehnoloki kapaciteti, e-posao modeli i vrhunska podrka malim preduzeima,
jaka i efikasna predstavnitva interesa malih preduzetnika na nivou Evropske unije i
drava lanica.
Povelja odraava privrenost Evropske unije malom i srednjem preduzetnitvu kao
najvanijem izvoru novih radnih mjesta, inovativnosti, ekonomskoj dinamici i
socijalnoj ukljuenosti.
Bosna i Hercegovina je kao i ostale zemlje zapadnog Balkana pristupila Evropskoj
povelji o malim preduzeima tokom Samita u Solunu 2003. godine.
EVROPSKA SIGURNOSNA I ODBRAMBENA POLITIKA
(EUROPEAN SECURITY AND DEFENCE POLICY-ESDP/
POLITIQUE EUROPENNE DE SCURIT ET DE DFENSE-PESD)
Evropska sigurnosna i obrambena politika dio je zajednike vanjske i sigurnosne
politike Evropske unije. Njen cilj je jaanje sposobnosti Evropske unije za vanjsko
djelovanje kroz razvoj vlastitih civilnih i vojnih resursa za prevenciju sukoba i
upravljanje kriznim situacijama na meunarodnom nivou te podrke miru i
meunarodnoj sigurnosti u skladu s Poveljom UN-a.
Historijski, prvi korak u stvaranju zajednike sigurnosne i odbrambene politike
Evropske unije bio je pokuaj da se uspostavi Evropska odbrambena zajednica (1954.),
te uspostavljanje Evropske politike saradnje (1970.). Meutim, pravni okvir za
83
uspostavljanje evropske sigurnosne i odbrambene politike dat je tek Ugovorom o

Evropskoj uniji (1992./1993.) koji uvodi zajedniku vanjsku i sigurnosnu politiku EU
i daje Evropskoj uniji odgovornosti za sva pitanja koja se odnose na njenu sigurnost
te mogunost uspostavljanja zajednike odbrambene politike.
Ugovorom iz Amsterdama (1997./1999.) osiguran je pravni osnov za operativni
razvoj evropske sigurnosne i odbrambene politike.
Ovim ugovorom omogueno je Evropskoj uniji da, u okviru evropske sigurnosne i
odbrambene politike, pokree humanitarne i operacije spaavanja, operacije ouvanja
mira, te da koristi vojne snage prilikom upravljanja kriznim situacijama, ukljuujui i
operacije uspostavljanja mira (Petersburki zadaci Zapadnoevropske unije). Takoer,
Evropskoj uniji je, u okviru evropske sigurnosne i odbrambene politike, omogueno i
pokretanje preventivih operacija.
S ciljem daljnjeg razvoja evropske odbrambene i sigurnosne politike, postignut je
dogovor o formiranju snaga za brzo djelovanje (50 do 60 hiljada u roku od 60 dana;
djelovanje najmanje godinu dana), o stvaranju policijskih snaga (5000 policajaca za
potrebe civilnih aspekata upravljanja krizama, hiljadu u roku 30 dana), te o osnivanju
pokretnih borbenih grupa.
Odlukom Evropskog vijea u Nici 2000. godine osnovana su trajna politika i vojna
tijela koja ine institucionalnu strukturu evropske sigurnosne i odbrambene politike:
Politiki i sigurnosni odbor (PSC), Vojni odbor EU (EUMC) i Vojni tab EU (EUMS),
a od 2004. godine dio institucionalne strukture je i Evropska odbrambena agencija.
Evropska unija razvija evropsku sigurnosnu i odbrambenu politiku kao kompatibilnu
i u koordinaciji s NATO-om (Deklaracija NATO-EU o Evropskoj sigurnosnoj i
odbrambenoj politici 2002. i Sporazum Berlin Plus 2003.).
U okviru evropske sigurnosne i odbrambene politike, prva policijska misija EU
pokrenuta je u Bosni i Hercegovini u januaru 2003. godine, a prva vojna misija u
Makedoniji u martu 2003. godine.
84
EVROPSKA UNIJA
(EUROPEAN UNION-EU/UNION EUROPENNE-UE)
Evropska unija je nadnacionalna zajednica evropskih drava nastala kao rezultat
procesa sradnje i integracije koji je poeo 50-ih godina 20. stoljea. Ona nije ni drava
ni meunarodna organizacija nego predstavlja sui generis tvorevinu.
Idejnim tvorcem dananje Evropske unije smatra se francuski ministar vanjskih
poslova Robert Schuman koji je u tzv. Schumanovoj deklaraciji (9. maja 1950.)
plasirao ideju o stavljanju njemako - francuske proizvodnje uglja i elika pod nadzor
zajednikih institucija i inicirao stvaranje prve zajednice evropskih drava.
Potpisivanjem tzv. Pariskog ugovora 18. aprila 1951. Belgija, Francuska, Holandija,
Italija, Luksemburg i Savezna Republika Njemaka drave osnivai - formirale su
Evropsku zajednicu za ugalj i elik, koju je slijedilo osnivanje Evropske ekonomske
zajednice i Evropske zajednice za atomsku energiju 1957. godine te Evropske unije
1992. godine.
Temelji Evropske unije su Osnivaki ugovori, meu kojima su kljuni: Ugovor o
evropskoj zajednici za ugalj i elik Pariski ugovor (1951./1952.), Ugovor o Evropskoj
ekonomskoj zajednici (1957./1958.), Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku
energiju (1957./1958) i Ugovor o Evropskoj uniji, te Jedinstveni evropski akt
(1986./1987.), Amsterdamski ugovor (1997./1999.) i Ugovor iz Nice (2001./2003.).
Novi, Ugovor iz Lisabona potpisan je 13. decembra 2007., a na snagu e stupiti 1.
decembra 2009.
Evropska unija esto se opisuje pomou proelja grkog hrama sa tri stuba.
Prvi stub Evropske unije je Evropska zajednica, a ukljuuje tri zajednice: Evropsku
zajednicu za ugalj i elik (prestala je postojati 2002. godine po isteku Ugovora o
Evropskoj zajednici za ugalj i elik, a politike vezane za ugalj i elik prenesene su u
Ugovor o Evropskoj zajednici), Evropsku ekonomsku zajednicu (Evropska zajednica)
te Evropsku zajednicu za atomsku energiju.
Drugi stub ini saradnja drava u vanjskoj i sigurnosnoj politici, a trei saradnja
policije i pravosua u krivinim stvarima. Evropska unija nema pravni subjektivitet,
nosioci pravnog subjektiviteta su Zajednice.
85
Ciljevi Evropske unije su promocija ekonomskog i socijalnog napretka, balansiran

i odriv razvoj, jaanje ekonomske i socijalne kohezije, uspostavljanje monetarne i
ekonomske unije, afirmiranje vlastitog identiteta na meunarodnoj sceni, ouvanje i
razvijanje Unije kao prostora slobode, pravde i sigurnosti te ouvanje i nadogradnja
acquis communautaire-a. Evropska unija funkcionira na principima legaliteta,
autonomije, supremacije, supsidijarnosti, proporcionalnosti i solidanosti te ima
izgraenu institucionalnu strukturu koju ine zajednike institucije (Vijee EU,
Evropska komisija, Evropski parlament, Sud pravde Evropskih zajednica i Evropski
revizorski sud), finansijski organi, interinstitucionalni organi, agencije te
decentralizirani organi.
Danas, nakon pet valova proirenja, Evropsku uniju ini 27 evropskih drava:
Austrija, Belgija, Bugarska, eka, Danska, Estonija, Finska, Francuska, Grka,
Holandija, Italija, Irska, Letonija, Litvanija, Kipar, Luksemburg, Malta, Maarska,
Njemaka, Poljska, Portugal, Rumunija, Slovaka, Slovenija, panija, vedska i Velika Britanija.
EVROPSKA ZAJEDNICA
(EUROPEAN COMMUNITY-EC/COMMUNAUT EUROPENNE-CE)
Evropska zajednica je osnovni element procesa evropskih integracija. Nakon
uspostavljanja Evropske unije, pojam Evropska zajednica koristi se kao naziv za
nekadanju Evropsku ekonomsku zajednicu.
Naime, Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) Evropska ekonomska zajednica
preimenovana je u Evropsku zajednicu (Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici
preimenovana je u Ugovor o Evropskoj zajednici) i postala je dio prvog stuba Evropske
unije stub Zajednica.
Dio ovog stuba postale su i preostale dvije zajednice: Evropska zajednica za ugalj
i elik i Euratom.
Nakon isteka Ugovora kojim je uspostavljena Evropska zajednica za ugalj i elik
(Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i elik 2002. godine), nadlenosti koje je
obuhvatala prenesene su na Evropsku zajednicu. Postepeno se na Evropsku zajednicu
86
prenose i druge nadlenosti kao to su, npr azil i migracije te ostala pitanja koja se
odnose na slobodno kretanje ljudi.
Evropska zajednica danas regulira nekoliko oblasti koje se, prije svega, odnose na
unutranje trite i slobodno kretanje robe, usluga, kapitala i ljudi te monetarnu i
ekonomsku politiku.
U okviru nadlenosti koje pripadaju Evropskoj zajednici, odluke se donose
saodluivanjem i kvalificiranom veinom, a na osnovu specifinog modela tzv.
komunitarnog modela.
EVROPSKA ZAJEDNICA ZA ATOMSKU ENERGIJU
(EUROPEAN COMMUNITY FOR ATOMIC ENERGY-Euratom/
COMMUNAUT EUROPENNE DE LNERGIE ATOMIQUE-Euratom)
Evropska zajednica za atomsku energiju (Euratom) jedna je od prve tri Evropske
zajednice evropskih drava. Euratom je osnovan potpisivanjem Ugovora o Evropskoj
zajednici za atomsku energiju 25. marta 1957. u Rimu. Ugovor je stupio na snagu 1.
januara 1958.
Potpisivanju Ugovora o osnivanju Evropske zajednice za atomsku energiju Euratomu
prethodilo je potpisivanje Ugovora o osnivanju Evropske ekonomske zajednice, a ovi
ugovori poznati su pod nazivom Rimski ugovori. Drave osnivai Euratoma su: Belgija,
Francuska, Holandija, Italija, Luksemburg i Njemaka. Svrha Euratoma bila je
uspostavljanje i razvijanje evropske industrije atomske energije te razvoj istraivanja u
oblasti nuklearne energije i njene upotrebe u civilne svrhe.
Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) Ugovor o Euratomu postao je dio prvog
stuba Evropske unije (stub Zajednice).
EVROPSKA ZAJEDNICA ZA UGALJ I ELIK
(EUROPEAN COAL AND STEEL COMMUNITY-ECSC/
COMMUNAUT EUROPENNE DU CHARBON ET DE L'ACIER-CECA)
Evropska zajednica za ugalj i elik je prva od tri evropske zajednice, a uspostavljena
87
je potpisivanjem Ugovora o Evropskoj zajednici za ugalj i elik 18. aprila 1951. u

Parizu. Ugovor je stupio na snagu 23. jula 1952. Osnivai ove prve Evropske zajednice
su: Belgija, Francuska, Holandija, Italija, Luksemburg i Njemaka. Nastala je na
osnovu Schumanovog plana u okviru kojeg je 1950. godine predloeno uspostavljanje
zajednike nadlenosti nad industrijom uglja i elika poslijeratne Francuske i
Njemake, te drugih drava koje im se odlue prikljuiti.
Njen cilj bio je uspostavljanje zajednikog okvira za proizvodnju i distribuciju
uglja i elika te autonomnog sistema institucija koji e time upravljati iduih 50 godina.
Prema Ugovoru o Evropskoj zajednici za ugalj i elik, taj rok istekao je 23. jula
2002. godine, ime je ova zajednica prestala postojati. Pitanja vezana za ugalj i elik
su Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) prenesena u Ugovor o Evropskoj
zajednici (bivi Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici) i dio su prvog stuba
Evropske unije (stub Zajednice).
EVROPSKI EKONOMSKI PROSTOR
(EUROPEAN ECONOMIC AREA-EEA/
ESPACE CONOMIQUE EUROPEN-EEE)
Evropski ekonomski prostor nastao je sporazumom potpisanim 1992. godine
izmeu tadanjih 12 drava lanica EU: Belgije, Danske, Francuske, Grke, Holandije,
Irske, Italije, Luksemburga, Njemake, Portugala, panije i Velike Britanije te tadanjih
est zemalja lanica EFTA-e: Austrije, Finske, Islanda, Norveke, vedske i vicarske.
Sporazum o Evropskom ekonomskom prostoru stupio je na snagu 1. januara 1994.,
a obuhvatao je 17 od ukupno 18 zemalja koje su ga potpisale. vicarska nije ratificirala
Sporazum zbog njegovog odbijanja na referendumu. U meuvremenu su tri lanice
EFTA-e postale lanice EU (Austrija, Finska i vedska), 1995. godine Sporazumu je
pristupio Lihtentajn, a 2004. i 2007. godine 12 novih drava lanica EU.
Sporazum se danas primjenjuje na ukupno 30 drava 27 drava lanica EU i tri
zemlje lanice EFTA-e (Island, Lihtentajn i Norveku). Sporazumom o Evropskom
ekonomskom prostoru omogueno je zemljama EFTA/EEA da se ukljue u unutranje
trite EU na osnovu primjene dijela acquis communautaire-a koji se odnosi na njega.
88
Sporazum sadri principe na kojima je utemeljeno unutranje trite tj. etiri

slobode (slobodno kretanje ljudi, robe, usluga i kapitala), a ukljuuje i pitanja kao to
su socijalna politika, zatita potroaa i okoli. Sporazumom nisu regulirani
poljoprivreda i ribarstvo.
Takoer, na osnovu ovog sporazuma, zemlje lanice EFTA/EEA imaju mogunost
uea u programima Zajednice, mogunost lanstva u agencijama EU (bez prava
glasa) vezanim za pitanja unutranjeg trita te obavezu finansijske podrke
ekonomskoj i socijalnoj koheziji Evropske unije.
EVROPSKI FOND ZA JUGOISTONU EVROPU
(EUROPEAN FUND FOR SOUTH EAST EUROPE-EFSE/
FONDS EUROPEN POUR L'EUROPE DU SUD-EST-FEESE)
Evropski fond za jugoistonu Evropu uspostavljen je 2005. godine i nasljednik je
razvojnih inicijativa poznatih kao evropski fond za Bosnu i Hercegovinu, Kosovo pod
Rezolucijom Vijea sigurnosti UN-a 1244/99, Crnu Goru, te Srbiju, koje su donatori
uspostavili 1998. godine s ciljem obnove regije jugoistone Evrope.
Cilj Evropskog fonda za jugoistonu Evropu je ubrzavanje ekonomskog razvoja i
prosperiteta u regiji. Rije je o mikrokreditnom fondu, a zasniva se na partnerstvu
donatora iz javnog sektora i investitora iz privatnog sektora. Meu donatorima i
investitorima su Evropska komisija, Evropska investiciona banka, Evropska banka za
obnovu i razvoj, itd.
Fondom su obuhvaene sljedee zemlje jugoistone Evrope: Albanija, Bosna i
Hercegovina, Bugarska, Crna Gora, Kosovo pod Rezolucijom Vijea sigurnosti
UN-a 1244/99, Makedonija, Moldavija, Rumunija, Srbija te Ukrajina.
EVROPSKI FOND ZA REGIONALNI RAZVOJ
(EUROPEAN REGIONAL DEVELOPMENT FUND-ERDF/
FONDS EUROPEN DE DVELOPPEMENT RGIONAL-FEDER)
Evropski fond za regionalni razvoj jedan je od dva strukturna fonda (Evropski fond
89
za regionalni razvoj i Evropski socijalni fond) Evropske unije i instrument za

provoenje regionalne politike Evropske unije.
Osnovan je 1975. godine, a njegov cilj je jaanje ekonomske i socijalne kohezije
kroz smanjivanje razlika u razvijenosti meu regijama Evropske unije.
Sredstva iz Evropskog fonda za regionalni razvoj usmjeravaju se u tri prioritetni
oblasti (cilja) regionalne politike, tj. konvergentnost (cilj 1), regionalna konkurentnost
i zapoljavanje (cilj 2) i evropska teritorijalna saradnja (cilj 3). Rije je o direktnoj
pomoi ulaganjima u kompanije (posebno u mala i srednja preduzea), ulaganjima u
infrastrukturu (istraivanje i inovacije, tekelomunikacije, okoli, energija i transport),
te pomoi kroz finansijske instrumente (fondovi za lokalni razvoj) i mjere tehnike
podrke. Evropskim fondom za regionalni razvoj upravlja generalni direktorat za
regionalnu politiku.
EVROPSKI FOND ZA STRUNO USAVRAVANJE
(EUROPEAN TRAINING FOUNDATION-ETF/
FONDATION EUROPENNE DE FORMATION-FEF)
Evropski fond za struno usavravanje je agencija Evopske unije koja je
uspostavljena 1990. godine. Glavni cilj Evropskog fonda za struno usavravanje je da
doprinese razvoju i reformi sistema strukovnog obrazovanja i usavravanja u zemljama
partnerima putem programa Zajednice. Evropski fond za struno usavravanje trenutno
radi s 30 drava partnera na tri kontinenta, ukljuujui zemlje kandidatkinje za lanstvo
u EU, zemlje jugoistone Evrope, istone Evrope i srednje Azije te zemlje Mediterana.
Sjedite agencije je u Torinu, u Italiji.
EVROPSKI INVESTICIONI FOND
(EUROPEAN INVESTMENT FUND-EIF/
FONDS EUROPEN D'INVESTISSEMENT-FEI)
Evropski investicioni fond je finansijsko tijelo Evropske unije koje je osnovano
1994. godine s ciljem pruanja podrke malim i srednjim preduzeima. Podrka se
90
ostvaruje kroz osiguranje preduzetnikog kapitala i davanje garancija finansijskim

institucijama za zajmove date malim i srednjim preduzeima.
U ove svrhe Evropski investicioni fond koristi vlastita ili sredstva koja mu povjeri
Evropska investiciona banka ili Evropska unija. Fond je aktivan u dravama lanicama
Evropske unije, zemljama kandidatkinjama za lanstvo, zemljama EFTA/EEA (Island,
Lihtentajn i Norveka) i drugim evropskim zemljama. Evropski fond je u vlasnitvu
Evropske investicione banke i Evropske zajednice putem Evropske komisije, a
znaajan dio dioniara su banke i druge finansijske institucije. Od 2000. godine
Evropski investicioni fond je dio EIB grupe. Sjedite Evropskog investicionog fonda
je u Luksemburgu.
EVROPSKI OMBUDSMEN
(EUROPEAN OMBUDSMAN/MDIATEUR EUROPEN)
Evropski ombudsmen kao jedno od tijela Evropske unije uspostavljen je Ugovorom
o Evropskoj uniji (1992./1993.) i djeluje kao posrednik izmeu graana i institucija
Evropske unije. Evropski ombudsmen istrauje albe na nepravilan rad institucija i
tijela Evropske unije, ukljuujui i albe na rad Evropske komisije, Vijea Evropske
unije i Evropskog parlamenta. Samo Sud pravde Evropskih zajednica i Prvostepeni
sud nisu u njegovoj nadlenosti.
Evropski ombudsmen pokree istrage na osnovu primljenih albi, ali moe i
samostalno pokrenuti istragu. Evropski ombudsmen ne ispituje albe protiv dravnih,
regionalnih ili lokalnih tijela vlasti drava lanica, ak ni kada se pritube odnose na
poslove vezane za Evropsku uniju. Ombudsmen, nakon otkrivanja sluaja loeg
poslovanja, obavjetava i dostavlja nacrt preporuke dotinoj instituciji, koja u roku od
tri mjeseca mora izraditi svoje miljenje o tom sluaju. Ombudsmen tada podnosi
izvjetaj Evropskom parlamentu i toj instituciji te obavjetava podnosioca albe o
rezultatima istrage. Takoer, Ombudsmen moe pozvati Evropski parlament da
preduzme politiku akciju.
Svaki graanin Evropske unije, svako fiziko i pravno lice koje ima prebivalite ili
ured registriran u dravi lanici Evropske unije, moe podnijeti albu Evropskom
91
ombudsmenu. Mandat Evropskog ombudsmena je pet godina, a djeluje potpuno

nezavisno i nepristrasno.
EVROPSKI PARLAMENT
(EUROPEAN PARLIAMENT-EP/PARLAMENT EUROPEN-PE)
Evropski parlament je jedina institucija Evropske unije ije lanove graani biraju
na direktnim izborima i koja zastupa iskljuivo njihove interese na evropskom nivou.
Njegovo osnivanje predvieno je Rimskim ugovorima (1957./1958.). Nastao je
stapanjem skuptina Evropske zajednice za ugalj i elik, Evropske ekonomske zajednice i Evropske zajednice za atomsku energiju u jedinstvenu Skuptinu 1957. godine,
na osnovu konvencije o odreenim zajednikim institucijama Evropskih zajednica, a
inili su ga delegati zakonodavnog organa drava lanica. Od 1979. godine poslanici
u Evropskom parlamentu biraju se na direktnim izborima svakih pet godina. Broj (minimalni i maksimalni) poslanikih mjesta za drave lanice odreen je Osnivakim
ugovorima i njihovim revizijama te on odraava broj stanovnika drava lanica. Kvote
za poslanika mjesta u Evropskom parlamentu za svaku novu dravu lanicu odreuju
se ugovorom o pristupanju.
Do 2004. godine Evropski parlament imao je 626 poslanika. Nakon pristupanja 10
novih lanica 2004. godine broj poslanika se, kako je bilo predvieno Ugovorom iz
Nice (2001./2003.), poveao na maksimalnih 732. Nakon pristupanja Bugarske i
Rumunije EU 2007. godine maksimalan broj poslanika privremeno je povean na 785,
a u sazivu Evropskog parlamenta 2009. 2014. broj poslanika smanjen je na 736.
Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) predvieno je smanjenje broja poslanika na
750 plus predsjednik Evropskog parlamenta. Izbori za Evropski parlament organiziraju
se u svakoj dravi lanici, a na tim izborima pravo glasa te pravo kandidiranja imaju
ne samo dravljani drave koja popunjava svoju kvotu nego i dravljani druge drave
lanice koji imaju prebivalite u toj dravi. To je jedno od novih politikih prava koje
je graanima EU dodijeljeno uvoenjem instituta evropskog graanstva.
Izabrani poslanici u Evropskom parlamentu rasporeeni su po politikim grupama.
Politike grupe ne organiziraju se po dravnim blokovima ve prema politikim
92
opredjeljenjima. Postoji sedam politikih grupa, i to: Evropska narodna stranka i

evropski demokrati, Evropski socijalisti, Evropski liberali, demokrati i reformisti,
Evropska ujedinjena ljevica/Nordijska zelena ljevica, Zeleni/evropski slobodni savez,
Unija za Evropu drava, Evropa demokratije i razliitosti, Nezavisni/demokrati.
Minimalan broj njihovih lanova je 20.
Kao i svaki parlament, i Evropski parlament organizira svoj rad kroz odbore kojih
trenutno ima 20. Njihov broj i oblasti koje pokrivaju prate oblasti nadlenosti EU.
Evropski parlament takoer ima delegacije koje su zaduene za odnose s parlamentima
zemalja nelanica EU i trenutno ih je 34. Evropski parlament ima svog predsjednika i
14 potpredsjednika te est povjerenika i oni se biraju na mandat od 30 mjeseci.
Evropski parlament takoer ima i svoja politika tijela, a to su: Konferencija
predsjednika koju ine predsjednici politikih grupa i predsjednik Parlamenta i
zaduena je za organizaciju rada Evropskog parlamenta; Ured Evropskog parlamenta
koji ine 14 potpredsjednika i est povjerenika koji su zadueni za unutranje
funkcioniranje Parlamenta; povjerenici koji su zadueni za administraciju i finansije.
Evropski parlament ima i Sekretarijat koji je smjeten u Luksemburgu i Briselu.
Evropski parlament ima tri glavne uloge:
Zakonodavnu dijeli je s Vijeem EU i Evropskom komisijom. Zakonodavna
uloga Parlamenta zasnovana je na postupcima saradnje, odobravanja, zajednikog
odluivanja i konsultacija.
Demokratski nadzor - provodi nad drugim institucijama EU. Evropski parlamet
u prvom redu prati rad Evropske komisije. Evropska komisija bez saglasnosti
Evropskog parlamenta ne moe biti imenovana, a on joj moe izglasati nepovjerenje.
Evropska komisija mu redovno podnosi izvjetaje, prisustvuje plenarnim sjednicama
Evropskog parlamenta i odgovara na pismena i usmena pitanja. Evropski parlament
takoer prati i rad Vijea EU i ima udjela u pripremi svih samita EU. Parlament takoer
moe provoditi i demokratsku kontrolu ispitivanjem peticija graana i formiranjem
privremenih istranih odbora.
Nadlenost da odluuje o budetu - zajedno s Vijeem EU i Evropskom
komisijom. Budet predlae Evropska komisija, a zajedniki ga usvajaju Evropski
parlament i Vijee EU. Evropski parlament ima posljednju rije o tzv. neobaveznim
93
rashodima. Da bi budet stupio na snagu, mora ga potpisati predsjednik Evropskog

parlamenta. Parlament takoer prati kako Evropska komisija upravlja budetom.
Rad Evropskog parlamenta podijeljen je u dvije faze: priprema plenarnih sjednica
i plenarne sjednice. Sjedite Parlamenta je u Strazburu, a neka zasjedanja i sastanci
parlamentarnih odbora odravaju se i u Briselu. Dio parlamentarnih slubi smjeten je
i u Luksemburgu.
EVROPSKI POKRET
(EUROPEAN MOVEMENT/MOUVEMENT EUROPEN)
Evropski pokret jedna od najstarijih meunarodnih - nevladinih organizacija otvorena
za sve politike, ekonomske, socijalne i kulturne aktivnosti graanskog drutva. Idejni
pokreta njegovog osnivanja je Winston Churchill. Evropski pokret formalno je osnovan
1948. godine s glavnim ciljem da doprinese promociji ujedinjene, federalne Evrope,
zasnovane na potivanju svih osnovnih prava i principa mira, demokratije i prosperiteta,
te na principu aktivnog uea graana u politikom ivotu zemlje.
Sve drave lanice Evropske unije su direktno i lanice Pokreta. Aktivnosti ove
organizacije sufinansiraju se dotacijama iz evropskog budeta, drugih meunarodnih
institucija, itd. Evropski pokret ima svoja predstavnitva u 41 evropskoj zemlji i 21
meunarodnoj organizaciji. U Bosni i Hercegovini od 2006. godine djeluje nevladina
organizacija Evropski pokret u BiH.
EVROPSKI POLJOPRIVREDNI FOND ZA RURALNI RAZVOJ I
EVROPSKI FOND ZA GARANCIJE U POLJOPRIVREDI
(EUROPEAN AGRICULTURAL FUND FOR RURAL DEVELOPMENTEAFRD AND EUROPEAN AGRICULTURAL GUARANTEE FUND-EAGF/
FONDS EUROPEN AGRICOLE POURLE DVELPPEMENT RURALFEADER ET FONDS EUROPEN AGRICOLE DE GARANTIE-FEAGA)
Evropski poljoprivredni fond za ruralni razvoj i Evropski fond za garancije u
poljoprivredi su instrumenti podrke zajednikoj poljoprivrednoj politici Evropske
94
unije koji su uspostavljeni u finansijskoj perspektivi 2007. 2013 godina. Ovi

instrumenti zamijenili su Evropski fond za usmjeravanje i garancije u poljoprivredi
(EAGGF) koji je kao strukturalni fond osnovan 1960. godine.
Evropski poljoprivredni fond za ruralni razvoj usmjeren je na smanjivanje razlika
izmeu regija Evropske unije kroz razvoj poljoprivrede. Preko njega omoguava se
jedinstveni izvor finansiranja svih programa Evropske unije za ruralni razvoj.
Fond podrku usmjerava u etiri segmenta: poboljanje konkurentnosti sektora
poljoprivrede i umarstva, poboljanje okolia i krajolika, kvalitet ivota u ruralnim
podrujima i diverzifikacija ruralne ekonomije, i leader-ski pristup (izgradnja lokalnih
kapaciteta zapoljavanja i diverzifikaciju ruralne ekonomije).
Vrijednost fonda u finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina je 91 milijarda
eura. Evropski fond za garancije u poljoprivredi usmjeren je na podrku odrive
poljoprivrede. Preko ovog fonda se, izmeu ostalog, osigurava povrat novca za izvoz
poljoprivrednih proizvoda u zemlje nelanice i direktna plaanja evropskim
poljoprivrednicima. Vrijednost Evropskog fonda za garancije u poljoprivredi u
finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina je 317 milijardi eura.
EVROPSKI RAZVOJNI FOND
(EUROPEAN DEVELOPMENT FUND-EDF/
FONDS EUROPEN DE DVELOPPEMENT-FED)
Evropski razvojni fond je glavni instrument Evropske unije za pruanje pomoi
razvoju saradnje sa zemljama Afrike, Kariba i Pacifika (ACP zemlje) te prekomorskim
zemljama i podrujima.
Fond je uspostavljen 1957. godine na osnovu Rimskih ugovora (1957./1958.). Fond
sadri niz instrumenata pomoi, ukljuujui grantove, rizini kapital i kreditiranje
privatnog sektora. Preko Fonda finansiraju se projekti i programi koji doprinose
ekonomskom i socijalnom te razvoju kulture zemalja korisnica. Fond nije dio budeta
Evropske unije i sredstva za njega osiguravaju drave lanice Evropske unije.
Evropski razvojni fond slijedi partnerske sporazume koje Evropska unija zakljuuje
sa zemljama Afrike, Kariba i Pacifika te prekomorskim zemljama i podrujima i
95
uspostavlja se na vremenski period od pet godina.

Za vremenski period od 2008. do 2013. godine preko Fonda za zemlje korisnice
osigurana je pomo u iznosu 22,682 miliona eura.
EVROPSKI REVIZORSKI SUD
(EUROPEAN COURT OF AUDITORS/
COUR DES COMPTES EUROPENNE)
Evropski revizorski sud je institucija Evropske unije iji je osnovni zadatak provjera
zakonitosti i pravilnog izvravanja budeta, odnosno svih prihoda i rashoda Evropske
unije (ukljuujui sve institucije, tijela i druge organizacione jedinice EU).
Osnovan je 1977. godine, a sastoji se od po jednog lana iz svake drave lanice iji
je mandat est godina. Na kraju svake finansijske godine Evropski revizorski sud
podnosi godinji izvjetaj o buetu EU Evropskom parlamentu i Vijeu EU, a izvjetaj
se objavljuje i u Slubenom glasniku EU.
Revizorski sud takoer daje miljenje prije nego to se usvoji bilo koji finansijski
propis Evropske unije. Nezavisna je institucija i nema nadlenost za izricanje kaznenih
mjera. Ako Revizorski sud otkrije prevaru ili nepravilnost, prenosi informacije o njoj
nadlenim tijelima Evropske unije koja preduzimaju daljnje aktivnosti.
Sjedite Evropskog revizorskog suda je u Luksemburgu.
EVROPSKI RIBARSKI FOND
(EUROPEAN FISHERIES FUND-EFF/
FONDS EUROPEN POUR LA PCHE-FEP)
Evropski ribarski fond je instrument kojim Evropska unija podrava zajedniku
ribarsku politiku. Fond je uspostavljen 2007. godine, a njegova vrijednost u
finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina je 3,849 milijardi eura.
Cilj Fonda je da podri odrivo ribarstvo i industriju akvakulture u Evropskoj uniji.
Sredstva iz Fonda usmjeravaju se u podizanje konkurentnosti i zatitu okolia, te
pomo ribarskim zajednicama u prilagoavanju nastalim promjenama u ribarskoj
96
industriji i osiguranju kvalificirane radne snage.

Evropski ribarski fond zamijenio je Finansijski instrument za usmjeravanje
ribarstva (FIFG), koji je bio jedan od strukturnih fondova EU.
EVROPSKI SOCIJALNI FOND
(EUROPEAN SOCIAL FUND-ESF/FOND SOCIAL EUROPEN-FSE)
Evropski socijalni fond jedan je od dva strukturalna fonda EU (Evropski fond za
regionalni razvoj i Evropski socijalni fond) i glavni instrument za provoenje strateke
politike EU u oblasti zapoljavanja.
Fond je osnovan 1957. godine, a njegova vrijednost u finansijskoj perspektivi
2007. 2013. godina je 75 milijardi eura. Iz Fonda se finansiraju mjere za poveanje
zaposlenosti u dravama lanicama i regijama EU, posebno u onim manje razvijenim.
Takoer, Fond predstavlja glavni instrument Lisabonske strategije za razvoj i zapoljavanje (2000./2005.). Ciljevi Fonda su da podri konvergenciju (pribliavanje)
meu dravama lanicama i regijama te regionalnu konkurentnost i zapoljavanje.
Sredstva Fonda usmjeravaju se u prilagoavanje radnika i kompanija, programe
cjeloivotnog uenja, planiranje i irenje inovativnih organizacija rada, olakavanje
pristupa zaposlenju i tritu rada, socijalnu ukljuivost i nediskriminaciju na tritu
rada, jaanje ljudskih potencijala kroz reformu sistema obrazovanja i strunog
usavravanja, promociju partnerstva u reformi oblasti zapoljavanja i socijalne
ukljuenosti te razvoj institucionalnih kapaciteta i poveanja efikasnosti javne uprave
na dravnom, regionalnom i lokalnom nivou.
EVROPSKI SPORAZUMI
(EUROPE AGREEMENTS/ACCORDS EUROPENS)
Evropski sporazumi predstavljaju pravnu osnovu za uspostavljanje odnosa izmeu
Evropske unije i zemalja centralne i istone Evrope. Rije je o sporazumima o
pridruivanju koji su tzv. druga generacija sporazuma o pridruivanju. Prve Evropske
sporazume potpisale su Maarska i Poljska 1991. godine, a njih su slijedile Bugarska,
97
eka, Rumunija i Slovaka 1993. godine, Estonija, Letonija i Litva 1995. godine te
Slovenija 1996. godine.
Cilj Evropskih sporazuma bio je da pripreme zemlje centralne i istone Evrope za
pristupanje u Evropsku uniju. Evropski sporazumi zasnovani su na principima
potivanja ljudskih prava, demokratije, pravne drave i trine ekonomije.
Evropski sporazumi regulirali su politiki aspekt, trgovinski aspekt (stvaranje zone
slobodne trgovine), ekonomsku, kulturnu i finansijsku saradnju izmeu zemlje
potpisinice i Evropske unije te usklaivanje zakonodavstva zemlje potpisnice s acquis
communautaire-om. Evropskim sporazumima prethodili su manje obuhvatni
sporazumi o saradnji koji su regulirali, prije svega, trgovinske i ekonomske odnose
izmeu Evropske unije i zemalja centralne i istone Evrope.
EVROPSKI STANDARDI
(EUROPEAN STANDARDS-EN/NORME EUROPEN-EN)
Evropski standardi kao i standardi uope predstavljaju dokumente nastale na
dobrovljnom dogovoru kojim se uspostavljaju kriteriji za proizvode i usluge, a s ciljem
osiguranja da proizvodi i usluge odgovaraju svojoj svrsi te da budu uporedivi i
usklaeni.
Evropskim standardima smatraju se standardi koje je razvila, usvojila i objavila
jedna od tri evropske organizacije za standardizaciju: Evropski odbor za standardizaciju
(CEN), Evropski odbor za standardizaciju u oblasti elektrotehnike (Cenelec) i Evropski
institut za standarde u oblasti telekomunikacija (ETSI).
Evropska unija poela je koristiti standarde kao snanu podrku za razvoj svojih
politika i zakonodavstva sredinom '80-ih godina 20. stoljea. Evropski standardi se, u
pravilu, razvijaju za oblasti znaajne za industriju, unutranje trie i javno dobro, a inicijativu za razvijanje odreenog standarda mogu dati svi zainteresirani na nivou drave
ili direktno na evropskom nivou.
U okviru evropskih standarda poseban znaaj imaju harmonizirani standardi. Na
osnovu novog pristupa u evropskom zakonodavnom konceptu koji je Vijee EU
definiralo 1985. godine evropske institucije koje dijele zakonodavnu ulogu (Vijee
98
EU, Evropska komisija i Evropski parlament) propisima (direktivama) odreuju

kljune zahtjeve koje odreeni proizvod ili usluga moraju zadovoljiti, a evropske
organizacije za standardizaciju izrauju odgovarajue tehnike specifikacije harmonizirane standarde. Ovi standardi objavljuju se u Slubenom glasniku EU.
EVROPSKI SUD ZA LJUDSKA PRAVA
(EUROPEAN COURT ON HUMAN RIGHTS/
COUR EUROPENNE DES DROITS DE L'HOMME)
Evropski sud za ljudska prava je meunarodni sud koji je uspostavljen 1959. godine
na osnovu Evropske konvencije za zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Evropski sud za ljudska prava razmatra tubu o povredi prava utvrenih Evropskom
konvencijom za zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (1953.) te donosi odluke po
tubama.
Evropskom konvencijom za zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda odreena su
osnovna graanska i politika prava i slobode svakog pojedinca, te obavezuju sve
drave potpisnice da garantiraju ta prava i slobode svakom licu.
Evropski sud za ljudska prava od 1959. do 1998. godine djelovao je kao jedna od tri
institucije Vijea Evrope (Evropska komisija za ljudska prava, Odbor ministara Vijea Evrope
i Evropski sud za ljudska prava) za provoenje obaveza Konvencije u dravama potpisnicama.
U njegovoj nadlenosti bilo je samo donoenje odluka po tubama koje je prethodno
razmatrala Evropska komisija za ljudska prava. O tubama koje nisu prosljeivane Sudu
odluivao je Odbor ministara Vijea Evrope. Od novembra 1998. godine Sud za ljudska prava
je stalna institucija u okviru Vijea Evrope, a u njegovoj nadlenosti su sve aktivnosti vezane
za odreeni spor, tj. od zaprimanja do donoenje odluke po tubi, koja je obavezujua za
dotinu dravu. Tubu Evropskom sudu za ljudska prava mogu podnijeti pojedinci ili grupe
pojedinaca, te jedna drava protiv druge drave potpisnice Konvencije. Broj sudija Evropskog
suda za ljudska prava odreen je brojem drava potpisnica Konvencije. Sjedite Evropskog
suda za ljudska prava je u Strazburu.
Bosna i Hercegovina ratificirala je Konvenciju za zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda
12. 7. 2002. i time je prihvatila nadlenost Evropskog suda za ljudska prava.
99
EVROPSKE INTEGRACIJE
(EUROPEAN INTEGRATION/INTGRATION EUROPENNE)
Pojam evropske integracije oznaava povezivanje evropskih zemalja i naroda. Pojam
oznaava spremnost na udruivanje resursa i zajedniko donoenje odluka unutar
institucija Evropske unije (Evropski parlament, Vijee EU, Evropska komisija itd.).
Evropske integracije bile su usmjerene u prvom redu na oblast ekonomije, ali u
njihovoj osnovi oduvijek je bila politika ideja pribliavanja evropskih drava.
EVROPSKE ZAJEDNICE
(EUROPEAN COMMUNITIES/COMMUNAUTS EUROPENNES)
Pojam Evropske zajednice oznaava prve tri zajednice evropskih drava: Evropsku
zajednicu za ugalj i elik (1951./1952.), Evropsku ekonomsku zajednicu (1957./1958.)
i Evropsku zajednicu za atomsku energiju (1957./1958). Ugovorom o Evropskoj uniji
(1992./1993.) Evropska ekonomska zajednica preimenovana je u Evropsku zajednicu
i postala je dio prvog stuba Evropske unije stub Zajednica. Dio ovog stuba postale
su i Evropska zajednica za ugalj i elik i Euratom.
Nakon isteka Ugovora kojim je uspostavljena Evropska zajednica za ugalj i elik
(Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i elik 1951./1952.) 2002. godine nadlenosti
koje je obuhvatala prenesene su na Evropsku zajednicu.
EVROPSKO PARTNERSTVO
(EUROPEAN PARTNERSHIP/PARTENARIAT EUROPEN)
Evropsko partnerstvo jedan je od instrumenata procesa stabilizacije i pridruivanja
i slui kao svojevrsna kontrolna lista (checklista) prema kojoj se mjeri napredak
zemalja zapadnog Balkana potencijalnih kandidata u procesu pristupanja Evropskoj
uniji.
Evropsko partnerstvo je dokument kojim se odreuju kljuni, kratkoroni (1 2
godine) i srednjoroni (3 4 godine) prioriteti aktivnosti zemlje u pribliavanju
100
punopravnom lanstvu u Evropskoj uniji. Ovi prioriteti definirani su kao politiki

kriteriji, ekonomski kriteriji i evropski standardi i odraavaju kriterije iz Kopenhagena
(1993.). Evropsko partnerstvo naslanja se na redovni godinji izvjetaj o napretku
zemlje u procesu stabilizacije i pridruivanja. Prioriteti se definiraju u skladu s realnim
oekivanjima Evropske unije da je zemlja sposobna ispuniti ili ostvariti znaajan
napredak u njihovoj realizaciji, a prioriteti su prilagoeni potrebama svake zemlje
pojedinano. Ono takoer prua i okvir za pretpristupnu pomo EU zemlji korisnici.
Pomo se usmjerava u skladu s prioritetima koje definira Evropsko partnerstvo i
uslovljena je njihovim ispunjavanjem. Evropska unija je Evropsko partnerstvo
ponudila zemljama procesa stabilizacije i pridruivanja na Samitu u Solunu 2003.
godine s ciljem produbljivanja odnosa sa zemljama zapadnog Balkana. Ono je
inspirirano Pretpristupnim partnerstvom, koje je bilo dio pretpristupne strategije
Evropske unije za pripremu zemalja kandidatkinja petog kruga proirenja za lanstvo
u Evropskoj uniji.
Evropsko partnerstvo je sa svakom zemljom zapadnog Balkana uspostavljeno
Uredbom Vijea EU (EC) No 533/2004 22. marta 2004. Prvo Evropsko partnerstvo s
Bosnom i Hercegovinom Vijee EU usvojilo je 2004., drugo 2005. i tree 2007. godine.
EVROPSKO VIJEE
(EUROPEAN COUNCIL/CONSEIL EUROPEN)
Evropsko vijee je najvii politiki organ Evropske unije i kao takav uspostavljen
je Jedinstvenim evropskim aktom 1986. godine. Rije je o sastancima efova
drava/vlada EU-a, tzv. sastanci na vrhu ili samiti EU-a. Prvi sastanak Evropskog
vijea odran je 1975. godine. Osim efova drava/vlada EU, Evropsko vijee ine i
generalni sekretar Vijea EU i visoki predstavnik za vanjsku i sigurnosnu politiku,
ministri vanjskih poslova EU, predsjednik Evropskog parlamenta i predsjednik
Evropske komisije. U Evropskom vijee mogu uestvovati i ministri ekonomije i
finansija i drugi ministri po potrebi.
Predsjednik Evropskog vijea je ef drave/vlade drave predsjedavajue Vijeem
EU. Evropsko vijee je politiki motor Unije. Ono razmatra sva najvanija unutranja
101
i meunarodna politika pitanja, utvruje generalnu politiku Evropske unije, daje

smjernice izvrnim institucijama EU i utvruje rokove za izvravanje usaglaenih
prioriteta. Njegova uloga posebno je osnaena Ugovorom o Evropskoj uniji
(1992./1993.). i uvoenjem nove nadlenosti u vanjskoj i sigurnosnoj politici.
Iako ima vanu politiku ulogu, nema zakonodavnih nadlenosti. Evropsko vijee
sastaje se dva puta tokom zasjedanja jednog predsjednitva, dakle ukupno etiri puta
godinje. Ugovorom iz Nice (2001./2003.) utvreno je da e se, nakon to EU pristupi
18. lanica, svi sastanci Evropskog vijea odravati u Briselu. Sastanci na vrhu mogu
biti formalni, neformalni i konsultativni. Nakon svakog sastanka na vrhu objavljuju
se zakljuci predsjednitva kao zajedniki dokument, ali obavezujui su samo
zakljuci, preporuke ili neke druge mjere donesene na formalnim sastancima.
Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) predvieno je da se Evropsko vijee ustroji
kao institucija Evropske unije. Takoer, predvieno je da Evropsko vijee dobije i
predsjednika iji bi mandat trajao 30 mjeseci, s mogunou jednog reizbora, koji e
se birati kvalificiranom veinom u Evropskom vijeu. Njegova nadlenost bila bi
predstavljanje EU na meunarodnom nivou i koordinacija rada Evropskog vijea.
Evropsko vijee donosit e odluke jednoglasno, ako Ugovorom nije drugaije
predvieno.
EQUAL
EQUAL je inicijativa Zajednice koje je uspsotavljena 2000. godine s ciljem podrke
razvoju pristupa tritu radne snage i novih ideja unutar evropskih strategija
zapoljavanja i procesa jaanja socijalne ukljuenosti. Aktivnosti EQUAL-a takoer su
bile usmjerene na jaanje borbe protiv diskriminacije i iskljuivosti na osnovu spolne,
rasne, nacionalne i religijske pripadnosti, te starosne dobi ili seksualne orijentacije.
EQUAL je finansiran preko Evropskog socijalnog fonda (ESF). U finansijskoj
perspektivi 2007.-2013. godina EQUAL kao inicijativa Zajednice vie ne postoji, a
njegovi ciljevi obuhvaeni su ciljevima evropske regionalne politike (konvergentnost
i regionalna konkurentnost i zapoljavanje cilj 2).
102
FINANSIJSKA PERSPEKTIVA
(FINANCIAL PERSPECTIVE/PERSPECTIVES FINANCIRES)
Pojam finansijska perspektiva oznaava okvir za rashode Evropske unije tokom
odreenog viegodinjeg perioda. Finansijska perspektiva utvruje se na osnovu
meuinstitucionalnog sporazuma Vijea EU, Evropskog parlamenta i Evropske
komisije, a oznaava maksimalne iznose i strukturu rashoda. Evropska komisija
finansijsku perspektivu dorauje na godinjem nivou kako bi se u obzir uzele cijene i
rast BNP-a u EU. Finansijska perspektiva ne predstavlja viegodinji budet budui da
je godinja budetska procedura kljuna u odreivanju stvarne visine rashoda i
strukture razliitih poglavlja budeta.
Do danas su zakljuena etiri meuinstitucionalna sporazuma ovog tipa
(1988.,1992.,1999.,2006.): finansijska perspektiva 1988.-1992. (paket Delors I),
finansijska perspektiva 1993.-1999. (paket Delors II), finansijska perspektiva 2000.-2006.
(Agenda 2000) i finansijska perspektiva 2007.-2013. godina. Ovaj viegodinji finansijski
okvir ima za cilj da osigura da se trokovi kreu u okviru predvienog, podsjeajui EU
na ogranienost vlastitih izvora finansiranja.
FINANSIJSKI INSTRUMENT ZA CIVILNU ZATITU
(CIVIL PROTECTION FINANCIAL INSTRUMENT/
INSTRUMENT FINANCIER POUR LA PROTECTION CIVILE)
Finansijski instrument za civilnu zatitu, uspostavljen u finansijskoj perspektivi
2007. 2013. godina, ima za cilj da olaka saradnju u intervencijama u sluajevima ili
prijetnje vanrednog stanja.
Ovaj instrument namijenjen je unapreenju saradnje na evropskom nivou u
pitanjima civilne zatite, a podrava i nadopunjava napore drava lanica usmjerene na
zatitu ljudi, okolia i imovine u sluajevima prirodnih i ljudskim faktorom izazvanih
katastrofa, teroristikih aktivnosti te tehnolokih, radiolokih ili ekolokih nesrea.
103
Vrijednost ovog instrumenta u finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina je

189,8 miliona eura.
FINANSIJSKI INSTRUMENT ZA SARADNJU S INDUSTRIJALIZIRANIM
I OSTALIM BOGATIM ZEMLJAMA I TERITORIJAMA
(FINANCING INSTRUMENT FOR COOPERATION WITH
INDUSTRIALIZED (ICI) AND OTHER HIGH INCOME COUNTRIES
AND TERRITORIES/INSTRUMENT DE FINANCEMENT POUR
LA COOPRATION AVEC DES PAYS INDUSTRIJALISS
(ICI) ET D'AUTRES PAYS REVENUE LVE ET TERRITOIRES)
Finansijski instrument za saradnju s industrijaliziranim i ostalim bogatim zemljama
i teritorijama uspostavljen je 2006. godine s ciljem pruanja podrke jaanju odnosa EU
s razvijenim zemljama.
Njegova svrha je razvoj dugoronih politikih i ekonomskih veza s partnerskim
zemljama te jaanje uloge Evropske unije kao globalnog igraa. Ovaj instrument
obuhvata podrku ekonomskoj, finansijskoj i tehnikoj saradnji.
Instrument je otvoren za sljedee zemlje: Australiju, Bahrein, Bruneje, Hong Kong,
Japan, Kanadu, Katar, Kuvajt, Makao, Novi Zeland, Oman, Republiku Kinu na Tajvanu
(Tajpeh), Republiku Koreju, Saudijsku Arabiju, Singapur, Sjedinjene Amerike Drave
te Ujedinjene Arapske Emirate.
FISCALIS 2013
FISCALIS 2013 je program Zajednice uspostavljen u finansijskoj perspektivi 2008.
2013. godina, iji je cilj poboljanje funkcioniranja poreskih sistema na unutranjem
tritu EU, uz poveanje saradnje meu dravama lanicama, njihovim poreskim
upravama i njihovim slubenicima. Podrka je usmjerena u razvoj saradnje izmeu
poreskih organa i slubenika, te uvoenje novih transevropskih kompjuterskih sistema
kako bi se omoguila sigurna razmjena informacija izmeu poreskih slubenika.
Vrijednost Programa je 156,9 miliona eura.
104
FLC
(FIRST LEVEL CONTROL-FLC/CONTRLE DU 1ER NIVEAU)
FLC (Prvi nivo kontrole) je sistem koji se uspostavlja u okviru administracije zemlje
korisnice fondova EU, u svrhu provjere trokova projekta tokom njegove implementacije. Fokusira se na dvije aktivnosti: administrativnu provjeru (desk based check)
svakog pojedinanog zahtjeva za nadoknadu trokova i provjeru pojedinane aktivnosti
na licu mjesta (on-the-spot-check).
FOND SOLIDARNOSTI EU
(EUROPEAN UNION SOLIDARITY FUND/
FONDS DE SOLIDARIT DE LUNION EUROPENNE)
Fond solidarnosti EU je instrument pomoi koji omoguava brzu, efikasnu i
fleksibilnu reakciju na velike prirodne katastrofe ili krize u dravama lanicama i
zemljama koje su u procesu pristupanja u Evropsku uniju. Uspostavljen je 2002.
godine, a budet mu se odreuje na godinjoj osnovi i to u visini jedne milijarde eura.
105
GALILEO
(GALILEO)
Galileo je naziv za Evropski satelitski navigacijski sistem koji su Evropska unija i
Evropska svemirska agencija (ESA) poeli razvijati 2002. godine.
Galileo predstavlja alternativu amerikom GPS sistemu, ali je i kompatibilan s njim
kao i s ruskim radionavigacijskim sistemom Glonass. Ovaj sistem omoguavat e
korisnicima koji imaju opremu da utvrde svoj poloaj uz veliku tanost i za kratko
vrijeme. Galileo se sastoji od 30 satelita koji e biti u orbiti i zemaljskih stanica za
slanje signala do korisnika.
Galileo ima za cilj da osigura fluidnost, djelotvornost i sigurnost saobraaja u
Evropi. Galileo e ojaati evropski identitet i osigurati nezavisnost Evropske unije u
stratekoj oblasti satelitskog pozicioniranja.
Takoer, s obzirom na njegove brojne aplikacije, on isto tako moe biti koristan i
u drugim sektorima kao to su socijalne usluge (pomo za lica s invaliditetom i starija
lica), pravda i carine (granina kontrola), potrage i spaavanja (navigaciju na moru i u
planinskom terenu) i poljoprivreda (precizno upravljanje velikim poljoprivrednim
povrinama).
GATT
(GENERAL AGREEMENT ON TARIFF AND TRADE-GATT/
ACCORD GNRAL SUR LES TARIFES DOUANIERS ET
LE COMMERCE-GATT)
GATT - Opi multilateralni meunarodni sporazum o carinama i trgovini stupio
je na snagu 1. januara 1948. s ciljem reguliranja trgovine na meunarodnom nivou.
Nakon Drugog svjetskog rata nastojalo se stvoriti veliku Meunarodnu organizaciju
za trgovinu (ITO).
Meutim, Sporazum o uspostavljanju Meunarodne organizacije za trgovinu
106
nikada nije ratificiralo nekoliko zagovornika osnivanja ove organizacije, meu

kojima su i Sjedinjenje Amerike Drave, pa se iz tog sporazuma (Havanskog)
izdvojio onaj dio koji se odnosio na carine tj. GATT.
Godine 1995. GATT je prerastao u Svjetsku trgovinsku organizaciju koja je proirila
svoju nadlenost na reguliranje usluga Opi sporazum o trgovini uslugama (GATS)
i intelektualno vlasnitvo Sporazum o trgovini vezanoj za intelektualno vlasnitvo
(TRIPS).
GENERALNI DIREKTORAT
(DIRECTORATES GENERAL-DG/DIRECTIONS GNRALES-DG)
Rad slubenika glavnih institucija EU (Evropske komisije, Vijea EU i Evropskog
parlamenta) organiziran je po odjelima poznatijim kao DG (eng.), odnosno generalni
direktorati. Svaki od generalnih direktorata odgovoran je za odreene zadatke ili
politike i pomau resornom komesaru u obavljanju poslova.
Na elu ovih administrativnih jedinica u organizacionoj strukturi institucija EU je
direktor, koji se takoer esto skraeno naziva DG (eng.).
GENERALNI IZVJETAJ O AKTIVNOSTIMA EVROPSKE UNIJE
(GENERAL REPORT ON THE ACTIVITIES OF THE EUROPEAN UNION/
RAPPORT GNRAL SUR L'ACTIVIT DE L'UNION EUROPENNE)
Evropska komisija svake godine u februaru objavljuje Generalni izvjetaj o
aktivnostima Evropske unije. Na oko 500 do 600 stranica opisa aktivnosti, grafikih i
tabelarnih prikaza, sumira se jednogodinji rad EU i ukazuje na sva glavna dostignua,
posebno naglaavajui tekoe u realizaciji utvrenih godinjih, srednjoronih i
dugoronih ciljeva.
Generalni izvjetaj je, kao i svi drugi izvjetaji o radu institucija Evropske unije,
javni dokument i dostupan je svim graanima EU.
107
GLASANJE KVALIFICIRANOM VEINOM

(QUALIFIED MAJORITY VOTING-QMV/
VOTE LA MAJORIT QUALIFIE-VMQ)
Glasanje kvalificiranom veinom je nain donoenja odluka u Vijeu Evropske
unije, a podrazumijeva odreeni broj glasova potreban da bi Vijee EU usvojilo odluku.
Kvalificirana veina uvedena je kako bi se omoguilo jednostavnije donoenje odluka
u Vijeu EU.
Prije njegovog uvoenja usvajanje prijedloga bilo je uslovljeno postizanjem
konsenzusa drava lanica, odnosno odluivalo se jednoglasno, to je znaajno
usporavalo donoenje odluka u Evropskoj uniji. U Evropskoj uniji petnaestorice za
kvalificiranu veinu bilo je potrebno 62 od ukupno 87 glasova. Od 1. maja 2004.,
nakon proirenja na 25 lanica, kvalificiranu veinu inila su 232 od ukupno 321 glasa,
a nakon prijema Rumunije i Bugarske, 1. januara 2007., kvalificiranu veinu ini 258
od 345 glasova.
Za usvajanje odluka kvalificiranom veinom uz odreeni broj glasova potrebno je
da za odluku glasa veina drava lanica, a u odreenim sluajevima (na zahtjev bilo
koje od drava lanica) ti glasovi moraju predstavljati barem 62 % stanovnitva
Evropske unije.
Za odbijanje prijedloga neophodno je osigurati 88 glasova. Osnivakim
ugovorima predvieno je da se odluke - ako nije drugaije utvreno - donose
kvalificiranom veinom, a sa svakom njihovom revizijom broj oblasti u kojima se
odluke donose kvalificiranom veinom poveavao se (jedinstveno trite,
ekonomska i socijalna kohezija, sigurnost, zdravlje radnika itd.), dok je
konsenzus, odnosno jednoglasnost zadrana u osjetljivim oblastima (vanjska
politika, poreska politika itd.).
Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) predvieno je da se od 2014. godine
kvalificirana veina rauna na osnovu principa dvostruke veine te da se ovaj sistem
odluivanja proiri na nove oblasti, kao to su: klimatske promjene, energetska
sigurnost i humanitarna pomo.
108
GMO
(GENETICALLY MODIFIED ORGANISMS-GMO/
ORGANISME GNTIQUEMENT MODIFI-OGM)
GMO - genetski modificirani organizmi su organizmi iji je genetski materijal
(DNK) izmijenjen ne putem reprodukcije i/ili prirodne rekombinacije nego uvoenjem
modificiranog gena ili gena druge sorte ili vrste.
Evropska unija poela je razvijati zakonski okvir o GMO-a 90-ih godina 20.
stoljea, a s ciljem zatite ljudskog zdravlja i okolia uz potivanje pravila jedinstvenog
trita. Unija je usvojila zakonske propise o koritenju, irenju, marketingu i
mogunosti praenja GMO-a. Takoer je usvojila mjere za provoenje odredbi o
prekograninom kretanju GMO-a odreene Protokolom o biosigurnosti iz Kartagene.
Evropska komisija regulira distribuciju na tritu i proizvodnju sjemena za uzgoj
GMO-a. Prije stavljanja na trite, GMO moraju proi sloenu proceduru odobravanja,
za koje je zaduen Zajedniki istraivaki centar (JRC).
Zajedniki istraivaki centar koordinira evropsku mreu laboratorija za GMO i
radi na uoavanju, identificiranju i odreivanju koliine GMO u prehrambenim
proizvodima. Evropska agencija za sigurnost hrane zaduena je za davanje specifinih
miljenja o GMO-u.
GRANT
(GRANT/SUBVENTION)
Grant (bespovratna sredstva) je direktno plaanje za aktivnosti neprofitnog
karaktera unaprijed definiranom tipu korisnika, u cilju sprovoenja mjera i
ispunjavanju prioriteta odreene politike EU.
GRUPA 7
(GROUP OF 7-G7/GROUPE DES 7-G7)
Pojam Grupa 7 oznaava povremene sastanke na vrhu sedam industrijski
109
najrazvijenijih zemalja svijeta. Takoer, poznata je pod skraenicom G7. Potrebu za

ovakvim forumom izazvali su veliki privredni poremeaji u vrijeme prvog naftnog
oka iz ranih 70-ih godina i raspada Breton-vudskog monetarnog sistema.
Prvi sastanak odran je 1975. godine na inicijativu Francuske. Do 1967. godine
sastajali su se premijeri najrazvijenijih drava Zapada: Francuska, Njemaka,
Sjedinjene Amerike Drave, Velika Britanija te Japana. Od tada ovoj grupi su se
pridruile prvo Italija, a zatim i Kanada, a nivo sastanaka je s nivoa premijera
podignut na nivo efova drava. Nakon raspada SSSR-a, u ovo drutvo je, u svojstvu
pridruenog lana, primljena i Rusija i od tada se sve ee koristi pojam G8.
Sastancima industrijski najrazvijenijih zemalja svijeta takoer prisustvuje i
Evropska unija, a predstavljaju je predsjedavajui Evropske komisije i predsjedavajui Vijea EU. Evropska unija ne moe biti domain ili predsjedavajua
sastancima.
110
HELSINKA GRUPA
(HELSINKI GROUP/GROUPE D'HELSINKI)
Helsinka grupa naziv je za grupu zemalja petog kruga proirenja: Bugarska,
Letonija, Latvija, Malta, Rumunija i Slovaka koje su na Samitu Evropskog vijea u
Helsinkiju, 10. i 11. decembra 1999., dobile status kandidata te formalno odobrenje za
otvaranje pregovora, a kao datum poetka pregovora utvren je februar 2000. godine.
Na Samitu u Helsinkiju Turska je dobila status kandidata.
HERCULE II
HERCULE II je program Zajednice iji je cilj zatita finansijskih interesa Evropske
zajednice poboljanjem saradnje izmeu organa zemalja EU, Evropske komisije i
OLAF-a, uspostavljanje mree saradnje izmeu zemalja EU, zemalja kandidatkinja i
zemalja pristupnica.
Program je usmjeren ka razmjeni informacija, iskustava i dobrih praksi,
pruanje tehnike i operativne podrke organima vlasti i carinskim organima u
njihovoj borbi protiv ilegalnih prekograninih aktivnosti, organizacija obuka,
seminara i konferencija, razvoj baze podataka, koritenje alata informacione
tehnologije.
Program se odnosi na period od 2007. do 2013. godine, s budetom od 98,5 mil.
eura. Bosni i Hercegovini je, na osnovu Okvirnog sporazuma o opim principima
uea BiH u programima Zajednice (2004./2007.), otvorena mogunost pristupa ovom
programu.
111
IDABC
(INTERCHANGE OF DATA BETWEEN ADMINISTRATIONS-IDABC/
CHANGE DE DONNES ENTRE ADMINISTRATIONS-IDABC)
IDABC (Razmjena podataka izmeu administracija) je program Zajednice
namijenjen unapreivanju efikasnosti javnih uprava drava korisnica programa kroz
podsticanje razvoja informacionih i komunikacionih tehnologija. Ovaj program
uspostavljen je za period od 2005. do 2009. godine. Ukupna vrijednost programa je
148,7 miliona eura.
Korisnici ovog programa su javne uprave, u prvom redu drava lanica i evropskih
institucija, a program je na raspolaganju i regionalnim i lokalnim vlastima te
preduzeima i graanima.
i2010
i2010: Evropsko informaciono drutvo 2010 je strategija koju je Evropska
komisija objavila 2005. godine. Cilj strategije je promocija rasta i zapoljavanje u
sektorima povezanim s informacionim drutvom. i2010 ima tri prioriteta djelovanja:
stvaranje otvorenog i konkurentnog trita za informaciono drutvo i medijske usluge;
promoviranje inovacija i ulaganja u istraivanje informacionih i komunikacionih
tehnologija; stvaranje evropskog informacionog drutva koje e se zasnivati na ukljuivanju i podsticanju bolje javne usluge i kvaliteta ivota. i2010 je prva inicijativa
Evropske komisije koja je usvojena u skladu s Lisabonskom strategijom za rast i
zaposlenost (2005.).
INFORMATIKO DRUTVO
(INFORMATION SOCIETY/SOCIT DE L'INFORMATION)
Informatiko drutvo sinonim je za nove informacione i komunikacione tehnologije
112
(ICT). Poetkom 90-ih godina dolo je do procvata novih ICT-a to je znailo poetak
masovne upotrebe elektronske razmjene informacija, pribliavanje digitalnim
tehnologijama, poveanje koritenja interneta i otvaranje telekomunikacijskih trita.
Informatiko drutvo donijelo je znaajne promjene u mnogim sferama svakodnevnog
ivota, posebno u pristupu osposobljavanju i znanjima (daljinsko uenje, usluge
povezane s elektronskim uenjem), organizaciji rada i mobilizaciji vjetina (tele-rad,
virtuelne kompanije), svakodnevnom ivotu (usluge elektronskog zdravstva) i
slobodnom vremenu graana.
Takoer, informatiko drutvo pruilo je i nove mogunosti u smislu uea graana
tako da im se olaka izraavanje miljenja i stavova. Meutim, ovi pozitivni pomaci
praeni su i odreenim rizikom kao to je pojava novih oblika kriminalnog ponaanja,
krenje autorskih prava, te zloupotrebe linih podataka i intelektualnog vlasnitva.
Nadalje, informatiko drutvo moe uticati i na marginalizaciju odreenih dijelova
drutva. U svjetlu tih potencijalnih pozitivnih pomaka i rizika, Evropska unija stavila je
informatiko drutvo u centar svoje strategije za 21. stoljee. Izmeu ostalog, ona je
pokrenula niz akcija podrke i promocije (eEurope, i2010) i usvojila mjere kojima je cilj
kontrola i ograniavanje rizika povezanih s razvojem informatikog drutva, poput plana
djelovanja za promociju sigurne upotrebe interneta i suzbijanja nezakonitih i tetnih poruka.
INICIJATIVA ZA SARADNJU U JUGOISTONOJ EVROPI
(SOUTH EAST EUROPE COOPERATION INITIATIVE-SECI/
INITIATIVE DE COOPRATION POUR LEUROPE DU SUD-EST-SECI)
Inicijativa za saradnju u jugoistonoj Evropi utemeljena je u aprilu 1996. godine.
Drave lanice su: Albanija, Bosna i Hercegovina, Bugarska, Crna Gora, Grka,
Hrvatska, Maarska, Makedonija, Moldavija, Rumunija, Slovenija, Srbija i Turska.
Podrku ovoj inicijativi daju Austrija, eka, Italija, Rusija, Sjedinjene Amerike
Drave i vicarska. Cilj Inicijative je pacifizacija regije i podsticanje zemalja
jugoistone Evrope na bolju saradnju. Aktivnosti Inicijative usmjerene su na trgovinu,
energetiku, malo i srednje preduzetnitvo, transportnu infrastrukturu, suzbijanje
kriminala i korupcije i saradnju berzi.
113
Organizacionu strukturu ine: Programski odbor SECI, Savjetodavno vijee BAC,

PRO odbori, organizacije koje pruaju tehniku podrku (UNECE i OSCE). Sjedite
Inicijative za saradnju u jugoistonoj Evropi je u Beu, u Austriji.
INSTITUCIJE EVROPSKE UNIJE
(EUROPEAN INSTITUTIONS/INSTITUTIONS EUROPENNES)
Status institucije Evropske unije imaju: Evropski parlament, Vijee ministara EU,
Evropska komisija, Sud pravde Evropskih zajednica i Evropski revizorski sud, a
osnovane su na osnovu Osnivakih ugovora. Uz spomenute kljune institucije,
Evropska unija razvila je niz organa, izvrnih i konsultativnih tijela, agencija te slubi
meu kojima posebno vanu ulogu imaju Evropsko vijee, Ekonomski i socijalni
komitet, Komitet regija, Evropski ombudsmen, Evropska centralna banka, Evropska
investiciona banka itd., koji zajedno ine institucionalni sistem Evropske unije.
Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) predvieno je da status institucije dobiju
Evropsko vijee i Evropska centralna banka.
INSTITUCIJE ZA PROVOENJE SPORAZUMA O
STABILIZACIJI I PRIDRUIVANJU
(INSTITUTIONS IN CHARGE OF THE IMPLEMENTATION OF THE
STABILISATION AND ASSOCIATION AGREEMENT/
INSTITUTIONS CHARGES POUR LA MISE EN OEUVRE DE
L'ACCORD DE STABILISATION ET D'ASSOCIATION)
Na osnovu Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju, osnivaju se zajednika tijela
za praenje provoenja Sporazuma i razmatranje svih pitanja od obostranog interesa:
Vijee za stabilizaciju i pridruivanje, Odbor za stabilizaciju i pridruivanje i pododbori
te Parlamentarni odbor za stabilizaciju i pridruivanje. Vijee za stabilizaciju i
pridruivanje ine predstavnici Vijea EU i Evropske komisije, s jedne strane, i
predstavnici zemlje potpisnice, s druge strane.
Vijeu u radu pomae Odbor za stabilizaciju i pridruivanje, iji su lanovi
114
slubenici Vijea EU, Evropske komisije i organa uprave zemlje potpisnice. Odbor za
stabilizaciju i pridruivanje moe osnovati razliite pododbore zaduene za tehnike
detalje iz oblasti obuhvaenih Sporazumom. Sporazumom se osniva i Parlamentarni
odbor za stabilizaciju i pridruivanje kao zajedniki forum za razmjenu stavova
poslanika Evropskog parlamenta i zakonodavne vlasti zemlje potpisnice. Uobiajeno
je da do zavretka procesa ratifikacije Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju na
snazi bude Privremeni sporazum kojim se takoer osnivanju institucije za praenje
njegovog provoenja, a to su Privremeni odbor i pododbori.
Bosna i Hercegovina je s Evropskom unijom potpisala Sporazum o stabilizaciji i
pridruivanju 16. 6. 2008., a Privremeni sporazum stupio je na snagu 1. 7. 2008. Na
osnovu Privremenog sporazuma, u oktobru 2008. uspostavljen je Privremeni odbor i
pet pododbora: Pododbor za trgovinu, industriju, carine i poreze, Pododbor za
poljoprivredu, sigurnost hrane i ribarstvo, Pododbor za unutranje trite i
konkurenciju, Pododbor za ekonomska i finansijska pitanja i statistiku, Pododbor za
transport, okoli, energiju i regionalni razvoj.
Nakon zavretka procesa ratifikacije Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju,
Privremeni odbor i pododbori prerast e u institucionalnu strukturu za praenje
provoenja Sporazuma (Odbor za stabilizaciju i pridruivanje i pododbori), a bit e
uspostavljena jo dva pododbora, i to: Pododbor za pravosue i unutranje poslove i
Pododbor za inovacije, tehnoloki razvoj i socijalnu politiku. Takoer, bit e
uspostavljeno Vijee za stabilizaciju i pridruivanje i Parlamentarni odbor za stabilizaciju
i pridruivanje.
INSTITUCIONALNA RAVNOTEA
(INSTITUTIONAL BALANCE/QUILIBRE INSTITUTIONNEL)
Pojam institucionalne ravnotee oznaava princip prema kojem svaka institucija
EU mora djelovati u skladu s nadlenostima koja su joj dodijeljena Osnivakim
ugovorima. Sam princip nije detaljno utvren ugovorima, ali je razraen kroz presude
Suda pravde Evropskih zajednica (presuda u sluaju Meroni 1958.). Princip
institucionalne ravnotee zabranjuje da jedna institucija ulazi u nadlenosti koja su
115
dodijeljena drugoj instituciji, a dunost Suda je da osigura da se taj princip potuje.

Odnosom izmeu Evropske komisije, Vijea EU i Evropskog parlamenta upravlja
ideja institucionalnog trougla. Njihov odnos i nadlenosti koja su im ugovorima data
mijenjali su se tokom godina, posebno u sluaju Evropskog parlamenta, iji se uticaj
znaajno poveao.
Uprkos napretku postignutom Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) i
Amsterdamskim ugovorom (1997./1999.), jo
postoji neravnotea izmeu
zakonodavnih nadlenosti Vijea EU i zakonodavnih nadlenosti Evropskog
parlamenta, budui da ove dvije institucije dijele zakonodavnu vlast samo u oblastima
koje pokriva postupak saodluivanja.
INSTRUMENT EVROPSKOG SUSJEDSTVA I PARTNERSTVA
(EUROPEAN NEIGHBOURHOOD AND PARTNERSHIP
INSTRUMENT-ENPI/INSTRUMENT EUROPEN DE VOISINAGE ET
DE PARTENARIAT-IEVP)
Instrument evropskog susjedstva i partnerstva je instrument finansijske i tehnike
pomoi u okviru evropske politike susjedstva. Obuhvata zemlje koje su dio ove
politike: Alir, Azerbejdan, Bjelorusiju, Egipat, Ermeniju, Gruziju, Izrael, Jordan,
Liban, Libiju, Moldaviju, Maroko, Palestinski teritorij, Siriju, Tunis i Ukrajinu, te
Rusiju.
Uspostavljen je za finansijsku perspektivu 2007. 2013. godina i njegova vrijednost
je 11,2 milijarde eura. On je zamijenio postojee razliite instrumente ukljuujui
TACIS i MEDA. Cilj Instrumenta je da podri ekonomsku integraciju i produbljivanje
politike saradnje izmeu Evropske unije i zemalja korisnica te da podri odrivi razvoj
i pribliavanje drava korisnica politikama i standardima Evropske unije.
116
INSTRUMENT RAZVOJNE SARADNJE

(DEVELOPMENT COOPERATION INSTRUMENT-DCI/
INSTRUMENT DE FINANCEMENT DE LA COOPRATION
AU DVELOPPEMENT)
Instrument razvojne saradnje uspostavljen je 2007. godine, a zamijenio je niz
instrumenata koje je Evropska unija razvijala tokom godina u okviru svoje razvojne
politike. Ovim instrumentom obuhvaene su 47 zemlje Latinske Amerike, Azije i
centralne Azije, zemlje Zaljeva (Iran, Irak i Jemen) i Junoafrika Republika.
Cilj ovog instrumenta je da prui podrku razvoju, ekonomskoj, finansijskoj,
naunoj i tehnikoj saradnji sa zemljama i regionalnim partnerima, te pomo zemljama
u razvoju da ostvare milenijske razvojne ciljeve i smanje siromatvo.
Instrument razvojne saradnje obuhvata tri komponente: geografske i tematske
programe te programe prateih mjera za 18 zemalja Afrike, Pacifika i Kariba (APC
zemlje) potpisnica Protokola o eeru. Vrijednost ovog instrumenta u finansijskoj
perspektivi 2007. 2013. godina je 16,9 milijardi eura.
INSTRUMENT ZA STABILNOST
(INSTRUMENT FOR STABILITY/INSTRUMENT DE STABILIT)
Instrument za stabilnost uspostavljen je 2006. godine, a njegov cilj je da osigura
podrku rjeavanju kriza i nestabilnosti u treim zemljama te aktivnosti vezane za
meunarodne izazove ukljuujui nuklearnu sigurnost i spreavanje irenja nuklearnog
naoruanja, borbu protiv trgovine ljudima, organiziranog kriminala i terorizma.
Vrijednost ovog instrumenta u finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina je 2
milijarde eura.
117
INTELIGENTNA ENERGIJA U EVROPI II

(INTELLIGENT ENERGY-EUROPE II - IEE/
ENERGIE INTELLIGENTE-EUROPE II - EIE)
Inteligentna energija u Evropi II dio je Okvirnog programa za konkurentnost i
inovacije (CIP) i ima za cilj unapreenje energetske efikasnosti i poveanje energetske
raznolikosti u EU, unapreenje konkurentnosti preduzea i zatitu okolia. Podrava
aktivnosti koje se odnose na nove i obnovljive izvore energije i energetsku raznolikost,
energetsku efikasnost i racionalno koritenje izvora energije, podsticanje energetske
efikasnosti i koritenja novih izvora energije u transportu.
Vrijednost programa Inteligentna energija u Evropi II u periodu od 2007. do 2013.
godine je 730 miliona eura, a ovaj program je nastavak programa Inteligentna energija
u Evropi koji je bio uspostavljen za period od 2003. do 2006. godine.
BiH u programima Zajednice (2004./2007.), otvorena mogunost pristupa programu
Inteligentna energija u Evropi II.
INTELEKTUALNO VLASNITVO
(INTELLECTUAL PROPERTY/PROPRIT INTELLECTUELLE)
Poput materijalne robe, intelektualne tvorevine mogu predstavljati vlasnitvo koje
se oznaava kao intelektualno vlasnitvo. Intelektualno vlasnitvo tradicionalno
pokriva dvije oblasti:
industrijsko vlasnitvo koje uglavnom ine patenti, nacrti i modeli, brendovi
proizvoda i usluga, marke usluga i zatiene oznake o porijeklu;
autorsko pravo i srodna prava koja se primjenjuju na knjievna i umjetnika
djela.
Ovo polje pokriva kulturna, socijalna i tehnoloka pitanja koja se moraju uzeti
u obzir prilikom kreiranja politike u ovoj oblasti. Tako se, po pitanju
industrijskog vlasnitva, odreenim propisima EU nastojala postii usklaenost
uslova za registraciju zatitnih znakova i proiriti zatita na nosioce prava. U
118
decembru 2001. usvojena je Uredba kojom se uvodi dizajn Zajednice, a kako bi

se podstakao rad na inovacijama, Evropska unija takoer radi na stvaranju
patenta Zajednice.
U oblasti autorskih i njima srodnih prava, zakonodavstvo EU pokriva oblasti gdje
bi pravna nesigurnost mogla odvratiti nosioce od iskoritavanja prava (raunarski
programi i baze podataka, satelitsko emitiranje i kablovski prijenos, pravo
iznajmljivanja, pravo posuivanja i odreena povezana prava). Evropsko
zakonodavstvo prilagoeno je tako da uzme u obzir nove izazove koje postavlja
tehnoloki napredak i informatiko drutvo. Takoer, na evropskom nivou preduzete
su i mjere iji je cilj suzbijanje krivotvorenja i krenja autorskih prava.
INTERREG
Interreg je inicijativa Zajednice koja je pokrenuta 1990. godine s ciljem da se
podsticanjem prekogranine, transnacionalne i meuregionalne saradnje ojaa
ekonomska i socijalna kohezija te uravnoteen razvoj evropskih regija. U periodu od
1990. do 2007. godine Interreg je proao kroz tri faze: Interreg I (1990. 1994.),
Interreg II ( 1994. 1999.) i Intereg III (2000. 2006.). U finansijskoj perspektivi
2007. 2013. godina Interreg je zamijenila evropska teritorijalna saradnja (cilj 3 u
okviru regionalne politike EU i Evropskog fonda za regionalni razvoj).
Kroz evropsku teritorijalnu saradnju nastavlja se podrka za tri vrste saradnje, koje
su uspostavljene u okviru Interrega: prekogranina saradnja (bivi Interreg III A);
transnacionalna saradnja (bivi Interreg B) i meuregionalna saradnja (bivi Intereg
IIIC). Prekogranina saradnja ima za cilj premotavanje jaza u razvijenosti podruja
uz unutranje granice u Evropskoj uniji (granina podruja drava lanica). U
okviru prekogranine saradnje podrka je usmjerena na razvoj preduzetnitva,
posebno malog i srednjeg, turizma, kulture i prekogranine trgovine; upravljanje
prirodnim resursima, povezivanje urbanih i ruralnih podruja; poboljanje pristupa
transportnim i komunikacionim mreama, razvoj infrastrukture, zapoljavanje i
jednake mogunosti itd.
Prekograninom saradnjom obuhvaena su 52 projekta. Putem transnacionalne
119
saradnje regionalnom razvoju data je evropska dimenzija, a podrka se usmjerava

u razvoj inovacija, zatitu okolia, poboljanje pristupa transportnim i
komunikacionim mreama te u odrivi razvoj urbanih podruja. U okviru
transnacionalne saradnje obuhvaeno je 13 projekata. Meuregionalna saradnja
usmjerena je na pruanje podrke izgradnji mrea za razmjenu iskustava izmeu
regionalnih i lokalnih zajednica.
U okviru meuregionalne saradnje obuhvaeni su program Interreg IVC
(nastavak Interrega IIIC) i programi Urbact II, Interact II i ESPON. Evropska
teritorijalna saradnja finansira se iz Evropskog fonda za regionalni razvoj i u
finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina, a za nju je osigurano 8,7 milijardi
eura.
IPA
(INSTRUMENT FOR PRE-ACCESSION ASSISTANCE-IPA/
INSTRUMENT D'AIDE DE PRADHSION-IAP)
IPA (Instrument pretpristupne pomoi) je novi, jedinstveni finansijski
instrument Evropske unije uspostavljen 17. jula 2006. Uredbom Vijea EU
1085/2006. IPA je uspostavljena za finansijsku perspektivu 2007.- 2013. godina,
kao pomo dravama u njihovim nastojanjima da postanu lanice EU. IPA je
fleksibilan instrument, a namijenjen je dravama kandidatkinjama: Hrvatskoj,
Makedoniji i Turskoj i zemljama potencijalnim kandidatkinjama za lanstvo u EU:
Albaniji, Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Srbiji te Kosovu pod rezolucijom Vijea
sigurnosti UN-a 1244/99. IPA predstavlja nastavak i zamijenila je prethodne
finansijske instrumente EU kao to su PHARE, ISPA, SAPARD, CARDS i
finansijski instrument za Tursku.
Ciljevi IPA-e su pomo zemljama korisnicama u usklaivanju domaeg
zakonodavstva s acquis communautaire-om i u njegovom provoenju te u pripremi
zemalja za koritenje strukturalnih i kohezionog fonda Evropske unije. IPA se sastoji
od pet komponenata.
Prve dvije namijenjene su svim zemljama korisnicama:
120
1. Pomo u tranziciji i razvoju institucija - namijenjena razvoju kapaciteta i

institucija;
2. Prekogranina saradnja - namijenjena za pruanje pomoi u oblasti prekogranine
saradnje izmeu sadanjih drava lanica i kandidatkinja i potencijalnih kandidatkinja,
te saradnji izmeu zemalja kandidatkinja i potencijalnih kandidatkinja.
Ostale tri komponente namijenjene su iskljuivo zemljama kandidatkinjama:
3. Regionalni razvoj - namijenjena finansiranju infrastrukturnih projekata u
podruju okolia i transporta, promociji konkurentnosti, ujednaenog regionalnog
razvoja te pripremi za Evropski fonda za regionalni razvoj;
4. Razvoj ljudskih potencijala - namijenjena za pripremu kohezione politike i za
Evropski socijalni fond;
5. Ruralni razvoj - namijenjena za pripremu zajednike poljoprivredne politike.
Vrijednost IPA-e za finansijsku perspektivu 2007. 2013. godina za sve zemlje
korisnice je 11,468 milijardi eura. Bosna i Hercegovina kao zemlja potencijalna
kandidatkinja ima pristup dvjema prvim komponentama IPA-e: pomo u tranziciji i
razvoju institucija i prekogranina saradnja. U okviru ove dvije komponente za Bosnu
i Hercegovinu su u periodu od 2007. do 2010. godine osigurana 332 miliona eura.
Pomo u tranziciji i izgradnji institucija (Komponenta I) obuhvata sve aktivnosti
koje su povezane s acquis communautaire-om, sa izgradnjom administrativnih
kapaciteta, kao i podrkom mjerama saradnje koje nisu obuhvaene drugim
komponentama kao to su komponente II, III i IV, a u okviru su pristupnog konteksta.
Projektni prijedlozi u okviru ove komponente pripremaju se na osnovu prioriteta iz
Viegodinjeg indikativnog plana (MIPD), a primjenjuju se na osnovu utvrenih
procedura Evropske komisije.
Korisnici ove komponente su organi dravne uprave, tijela u javnom vlasnitvu,
te u manjem obimu nevladine organizacije, ostala neprofitna tijela i poslovna
zajednica. U okviru Komponente I potkomponente se planiraju u skladu s kriterijima
iz Kopenhagena (1993.), odnosno prioritetima Evropskog partnerstva: politiki
kriterij 25 - 30%, ekonomski kriterij 25 30% i evropski standardi 40- 50% od
predvienog iznosa.
Prekogranina saradnja (Komponenta II) podrava aktivnosti vezane za regionalnu
121
i prekograninu saradnju sa zemljama korisnicma IPA-e, njihovo uee u programima

Evropskog fonda za regionalni razvoj te transnacionalnim i meuregonalnim
programima saradnje.
Ove aktivnosti zasnivaju se na viegodinjim programima prekogranine saradnje
i provode se prvenstveno kroz pozive za podnoenje projektnih prijedloga.
Korisnici ove komponente, zavisno od prioriteta i mjera datog programa, mogu biti
jedinice regionalne i lokalne uprave, nevladine organizacije, istraivake i razvojne
institucije, privredne komore itd.
U okviru ove komponente Bosna i Hercegovina uestvuje u tri bilateralna programa
s tri susjedne zemlje: Crnom Gorom, Hrvatskom i Srbijom, te u jednom programu
prekogranine saradnje s dravama lanicama IPA Jadranski program, i dva
transnacionalna programa Prostor jugoistone Evrope (SEES) i Mediteranski
transnacionalni program (MED).
Novina u finansiranju programa IPA-e je tzv. sufinansiranje zemlje korisnice u
iznosu do 25% vrijednosti projekta. Strukturu koordinacije i upravljanja programom
IPA-e ine: dravni koordinator za IPA-u (DIPAK), Odbor za pripremu projekata
(PPC) i Odbor za upravljanje programima (PMC).
IPF
(INFRASTRUCTURE PROJECT FACILITY-IPF/
DISPOSITIF FINANCIER POUR LES PROJETS
D'INFRASTRUCTURE-IPF)
Donatorska zajednica prepoznala je finansiranje infrastrukture kao jedan od
preduslova za socio-ekonomski razvoj regije zapadnog Balkana. U tu svrhu pokrenuta
je inicijativa za uspostavljanje infrastrukturnog okvira za zapadni Balkan do 2010.
godine. Kao jedan od instrumenata u okviru ove inicijative 2007. godine uspostavljena
je Podrka infrastrukturnim projektima (IPF).
Ovaj instrument namijenjen je Albaniji, Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Hrvatskoj,
Makedoniji, Srbiji, Turskoj i Kosovu pod Rezolucijom Vijea sigurnosti UN-a 1244/99.
Cilj ovog instrumenta je pruanje pomoi zemljama kandidatkinjama i
122
potencijalnim kandidatkinjama iz regije da lake dou do finansijskih sredstava za

infrastrukturne projekte od dravnog, regionalnog i opinskog znaaja. Finansijska
sredstva (grantovi i krediti) u okviru IPF-a daju podrku prilikom pripreme i
realizacije infrastrukturnih investicionih projekata iz sljedeih sektora: okoli,
transport, energija, socijalni sektor.
IPF se zasniva na saradnji zemalja korisnica pomoi s meunarodnim
finansijskim institucijama: Evropskom investicionom bankom (EIB), Evropskom
bankom za obnovu i razvoj (EBRD), te Razvojnom bankom Vijea Evrope (CEB)
i njenim partnerom KfW (Kreditanstalt fr Wiederaufbau). U okviru instrumenta
IPF djeluju Podrka infrastrukturnim projektima tehnika pomo (IPF-TA) i
Podrka infrastrukturnim projektima na opinskom nivou (IPF-MW). Bosna i
Hercegovina je korisnica Podrke infrastrukturnim projektima.
ISO
(INTERNATIONAL ORGANIZATION FOR STANDARDIZATION-ISO/
ORGANISATION INTERNATIONALE DE NORMALISATION-OIN)
ISO (Meunarodna organizacija za standardizaciju) osnovana je 1947. godine i
okuplja 161 zemlju svijeta. Njen osnovni zadatak je izdavanje industrijskih i
komercijalnih standarda - ISO standarda.
Meunarodna organizacija za standardizaciju registrirana je kao nevladina
organizacija, a sjedite Generalnog sekretarijata ISO-a je u enevi, u vicarskoj.
ISPA
(INSTRUMENT FOR STRUCTURAL POLICIES FOR
PRE-ACCESSION-ISPA/INSTRUMENT STRUCTUREL
DE PRADHSION-ISPA )
ISPA (Instrument za strukturne politike u pretpristupnom periodu) jedan je od tri
finansijska instrumenta (ISPA, SAPARD, PHARE,) pretpristupne pomoi kreirane za
zemlje centralne i istone Evrope - drave kandidatkinje petog kruga proirenja
123
(Bugarska, eka, Estonija, Maarska, Latvija, Litvanija, Poljska, Rumunija,

Slovaka i Slovenija).
ISPA je uspostavljena u finansijskoj perspektivi 2000. 2006. godina, a bila je
usmjerena na pruanje podrke u pripremama za lanstvo drava kandidatkinja u
oblasti transporta i zatite okolia.
Ciljevi ISPA-e bili su usklaivanje drava kandidatkinja sa standardima EU u
oblasti okolia, njihovo ukljuivanje u evropsku transportnu mreu te priprema za
koritenje fondova EU nakon pristupanja u Evropsku uniju.
Nakon proirenja Evropske unije 2004. godine korisnice ISPA-e ostale su Bugarska
i Rumunija, a 2005. godine pristup ISPA-i otvoren je i za Hrvatsku. ISPA-u je od 2007.
godine zamijenio Instrument pretpristupne pomoi (IPA) kao jedinstveni instrument
pretpristupne pomoi Evropske unije zemljama kandidatkinjama i potencijalnim
kandidatkinjama za lanstvo.
ISTRAIVANJE I RAZVOJ
(RESEARCH AND DEVELOPMENT/
RECHERCHE ET DVLOPPEMENT)
Evropska politika istraivanja i razvoja zasnovana je na Osnivakim ugovorima
Evropske unije (na Ugovoru o Evropskoj zajednici za ugalj i elik, Ugovoru o
Evropskoj zajednici za atomsku energiju i Ugovoru o Evropskoj zajednici).
Na osnovu Jedinstvenog evropskog akta (1986./1987.), u zakonodavstvo EU uvodi
se pojam tehnologije, a Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) razvijaju se ciljevi
Evropske unije u ovoj oblasti. Prioritet Evropske unije je da kroz istraivanje i razvoj
podri konkurentnost evropske ekonomije i socijalnog prosperiteta.
Koordinacija inicijativa u istraivanju i razvoju unutar EU zasniva se na razliitim
instrumentima meu kojima su kljuni: Okvirni program za istraivanje, tehnoloki
razvoj i ogledne aktivnosti (FP7) i Zajedniki istraivaki centar (JRC).
124
IZVJETAJ O NAPRETKU
(PROGRESS REPORT/RAPPORT SUR LES PROGRS RALISS)
Izvjetaj o napretku je dokument kojim Evropska komisija prua informacije o
napretku koji je odreena drava kandidatkinja i potencijalna kandidatkinja za
lanstvo postigla u ispunjavanju uslova i ciljeva koje je postavila EU kao i saetak
operativnih mjera koje je potrebno preduzeti na osnovu utvrenih planova djelovanja.
Izvjetaj je obino strukturiran prema kriterijima iz Kopenhagena (1993.), a posebna
panja posveuje se napretku zemlje u usklaivanju domaeg zakonodavstva s acquis
communautaire-om. Napredak zemlje mjeri se na osnovu donesenih odluka, usvojenih zakona i provedenih mjera. Izvjetaj o napretku zasniva se na dostavljenim podacima dotine zemlje kandidatkinje - potencijalne kandidatkinje, drava lanica EU,
izvjetaja Evropskog parlamenta, podataka koje dostavljaju meunarodne i nevladine
organizacije. Izvjetaj o napretku Evropska komisija objavljuje svake godine.
Evropska komisija dostavlja Izvjetaj o napretku Vijeu EU i Evropskom parlamentu
te dotinoj zemlji. Za Bosnu i Hercegovinu prvi Izvjetaj o napretku objavljen je 2005.
godine, a prethodili su mu Godinji izvjetaji o procesu stabilizacije i pridruivanja
(2002. 2004.) te Izvjetaj o ispunjavanju uslova (1997. - 2000.).
IZVORI PRAVA
(LEGAL SOURCES OF COMMUNITY LAW/
SOURCES JURIDIQUE DU DROIT COMMUNAUTAIRE)
Uobiajeno je da se izvori prava Evropske unije dijele na primarne i sekundarne.
Primarne izvore ine pravne norme sadrane u aktima koje su drave lanice donijele
pri obavljanju njihove ugovorne i ustavne funkcije, djelujui kao subjekti
meunarodnog prava i osnivai Evropskih zajednica i Evropske unije.
Primarno pravo ine Osnivaki ugovori, njihovi aneksi i protokoli, koji zajedno s
opim pravnim princima EU, ine tzv. tvrdo jezgro Evropske unije. Posmatrano
hijerarhijski, ove norme imaju primat nad ostalim pravom EU. Sekundarni izvori prava
ukljuuju pravne akte koje institucije EU donose u okviru nadlenosti koje su im
125
dodijeljene Osnivakim ugovorima: uredbe, direktive, odluke, miljenja, preporuke.

Izvor prava Evropske unije ini i praksa Suda pravde Evropskih zajednica. Takoer,
u izvore prava Evropske unije ubrajaju se i svi meunarodni sporazumi koje su
samostalno ili zajedniki zakljuile EU i drave lanice s treim stranama i meusobno,
meunarodno obiajno pravo i opi pravni principi EU, ljudska prava, akti drugog i
treeg stuba EU itd.
126
JADRANSKO-JONSKA INICIJATIVA
(ADRIATIC-IONIAN INITIATIVE/
INITIATIVE ADRIATIQUE-IONIENNE)
Jadransko-jonska inicijativa pokrenuta je na Konferenciji o sigurnosti i razvoju
Jadranskog i Jonskog mora u Ankoni (Ancona) 2000. godine. Na konferenciji su
uestvovali ministri vanjskih poslova zemalja uesnica: Albanije, Bosne i Hercegovine,
Grke, Hrvatske, Italije i Slovenije. Tom prilikom usvojena je Ankonska deklaracija,
kojom se lanice obavezuju na saradnju u brojnim oblastima. Rad Inicijative organiziran je u etiri okrugla stola: malo i srednje preduzetnitvo, transport i pomorstvo,
turizam, kultura i meuuniverzitetska saradnja, okoli i zatita od poara.
Organizacionu strukturu ine: Predsjednitvo, Jadransko-jonsko vijee, Odbor visokih
zvaninika i Stalni sekretarijat. U okviru Inicijative uspostavljena je i parlamentarna
saradnja te se jednom godinje odrava interparlamentarni sastanak zemalja lanica
Inicijative. Sjedite Stalnog sekretarijata Jadransko-jonske inicijative je u Ankoni, u Italiji.
JASMINE
JASMINE (Zajednika akcija za podrku razvoju mikrokreditnog sektora u Evropi)
je zajednika inicijativa Evropske komisije i Evropske investicione banke (EIB) te
drugih finansijskih partnera koja je osmiljena s ciljem olakavanja pristupa
finansijama za male i srednje preduzetnike, socijalno iskljune drutvene grupe itd.
JASMINE je pokrenuta 2009. godine kao trogodinji pilot-projekat.
JASPERS
JASPERS (Zajednika pomo za podrku projektima u evropskim regijama) je
zajednika inicijativa Evropske komisije, Evropske investicione banke, Evropske banke
za obnovu i razvoj te drugih finansijskih partnera za podrku infrastrukturnim projektima.
127
Uspostavljena je u finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina, a cilj joj je pruanje

podrke dravama lanicama Evropske unije u pripremi velikih infrastrukturnih projekata.
JAVNA USLUGA
(PUBLIC SERVICE/SERVICE PUBLIC)
Koncept javne usluge je dvojak: on obuhvata i tijela koja pruaju usluge i usluge
od opeg interesa koja ta tijela pruaju. Vlasti mogu nametnuti obavezu javne usluge
tijelu koje prua tu uslugu (zrakoplovne kompanije, eljezniki prijevoznici,
proizvoai energenata, itd.). Pojam javnih usluga i koncept javnog sektora
(ukljuujui i dravnu administraciju) esto se mijeaju. Oni se razlikuju po funkciji,
statusu, vlasnitvu i korisnicima.
JAVNO ZDRAVSTVO
(PUBLIC HEALTH/SANT PUBLIQUE)
Javno zdravstvo kao dio aktivnosti EU uvedeno je Ugovorom o Evropskoj uniji
(1992./1993.) te dodatno razraeno Ugovorom iz Amsterdama (1997./1999.).
Aktivnosti Evropske unije u oblasti javnog zdravstva usmjerene su na unapreenje
istraivanja uzroka bolesti i naina njihovog prijenosa, te na informiranje i edukaciju,
a s ciljem prevencije bolesti. Politike EU i ostale aktivnosti razvijaju se i provode tako
da osiguravaju visok nivo zatite ljudskog zdravlja.
JEDINSTVENI EVROPSKI AKT
(SINGLE EUROPEAN ACT-SEA/ACTE UNIQUE EUROPEN-AUE)
Jedinstveni evropski akt je ugovor kojim je prvi put znaajno modificiran Ugovor
o Evropskoj ekonomskoj zajednici (1957./1958.). Potpisan je 1986. a na snagu je stupio
1987. godine. Njime su postavljeni pravni temelji za stvaranje unutranjeg trita
Evropske unije, definirane su nove nadlenosti Zajednice kao to su: socijalna politika,
ekonomska i socijalna kohezija, istraivanje i tehnoloki razvoj, zatita okolia,
128
pokrenuta saradnja u oblasti vanjskih poslova, te proirene nadlenosti Evropskog

parlamenta i pojednostavljen proces donoenja odluka u Vijeu EU.
JEDINSTVENI INSTITUCIONALNI OKVIR
(SINGLE INSTITUTIONAL FRAMEWORK/
CADRE INSTITUTIONNEL UNIQUE)
Jedinstveni institucionalni okvir je izraz za princip po kojem postoji samo jedan
skup evropskih institucija te da su institucije Evropske unije institucije Zajednice.
JEDNAKE MOGUNOSTI
(EQUAL OPPORTUNITIES/GALIT DES CHANCES)
Jednake mogunosti je princip koji podrazumijeva zabranu diskriminacije na osnovu
dravljanstva i spolne jednakosti. Primjenjuje se u svim oblastima djelovanja Evropske unije,
posebno u oblasti ekonomije, te drutvenom, kulturnom i porodinom ivotu graana
Evropske unije. Znaajan doprinos razvoju ovog principa dat je Ugovorom iz Amsterdama
(1997./1999.) kojim je Vijeu EU dat nadlenost da preduzme odgovarajue akcije u borbi
protiv diskriminacije na osnovu spola, rasnog ili etnikog porijekla, vjere ili uvjerenja,
invaliditeta, dobi ili seksualne orijentacije. Takoer, znaajan doprinos razvoju principa
jednakih mogunosti data je i Poveljom o osnovnim pravima Evropske unije, koja je
usvojena u decembru 2000. godine i koja ukljuuje pogavlje naslovljeno Jednakost. U ovom
poglavlju utvreni su principi nediskriminacije, ravnopravnosti mukaraca i ena te kulturne,
vjerske i jezike razliitosti. Ono takoer ukljuuje prava djeteta, starijih lica i invalida.
JEDNOGLASNOST
(UNANIMITY/ACCORD UNANIME)
Pojam jednoglasnost oznaava nain donoenja odluka u Vijeu EU. Jednoglasnost
podrazumijeva zahtjev da sve drave lanice moraju postii dogovor kako bi se
odreeni prijedlog mogao usvojiti. Jedinstvenim evropskim aktom (1967./1968.) u
129
velikom broju oblasti jednoglasnost je zamijenjena kvalificiranom veinom. Meutim,

drugi i trei stub Evropske unije jo uvijek funkcioniraju uglavnom u skladu s
meuvladinom metodom i jednoglasnou kao nainom odluivanja.
JEDNOOBRAZNA PROCEDURA IZBORA EVROPSKOG PARLAMENTA
(UNIFORM ELECTORAL PROCEDURE FOR THE EUROPEAN
PARLIAMENT/PROCDURE LECTORAL UNIFORME POUR
LE PARLEMENT EUROPEN )
Prema odredbama Ugovora o Evropskoj zajednici, Evropski parlament trebalo bi
da izbor svojih lanova regulira jednoobraznom procedurom u svim dravama
lanicama. Uvoenjem jednoobrazne procedure osigurala bi se u Evropskom
parlamentu, kao jedinoj evropskoj instituciji ije lanove biraju direktno graani EU,
vjernija zastupljenost raznih evropskih politikih tendencija. Meutim, to jo uvijek
nije sluaj. Korak naprijed napravljen je dogovorom Vijea EU i Evropskog
parlamenta o etiri kljune take za harmonizaciju izborne procedure. Kao
jednoobrazna metoda glasanja odreena je metoda proporcionalne zastupljenosti uz
koritenje lista, te za Irsku prenosivo glasanje.
Odreeno je da glasanje moe biti preferencijalno, da razliite (dravne ili
regionalne) jedinice mogu ostati nepromijenjene sve dok ne ometaju proporcionalnost
te da regionalne jedinice treba da budu uspostavljene u dravama lanicama iji broj
stanovnika prelazi 20 miliona.
Odreen je i minimalni izbori prag od 5% glasova. Veina pravila koja se tiu glasanja
i izbora ostala su neujednaena, posebno datuma izbora, izbornih jedinica, primjene
proporcionalne zastupljenosti, broja mandata, glasanja i uslova podobnosti i jednakosti.
JEREMIE
JEREMIE (Zajedniki evropski resursi za mala i srednja preduzea) je zajednika
inicijativa Evropske komisije, Evropske investicione banke, Evropskog investicionog
fonda te drugih finansijskih partnera koja je uspostavljena u finansijskoj perspektivi
130
2007. 2013. godina. Cilj JEREMIE-a je promocija boljeg pristupa finansijama za

razvoj malih i srednjih preduzea u regijama Evropske unije.
JESSICA
JESSICA (Zajednika evropska podrka odrivom ulaganju u gradska podruja)
je zajednika inicijativa Evropske komisije, Evropske investicione banke (EIB) i
Razvojne banke Vijea Evrope (CEB) te ostalih finansijskih partnera. Uspostavljena
je u finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina, a njen cilj je promocija odrivog
razvoja, rasta i zapoljavanja u urbanim podrujima Evrope.
JMC
(JOINT MONITORING COMMITTEE-JMC/
COMIT DE SUIVI CONJOINT)
JMC (Zajedniki odbor za praenje-ZOP) je odbor koji se uspostavlja za svaki
program prekogranine saradnje u okviru IPA komponente II. lanovi JMC-a su
predstavnici svake od zemalja uesnica datog programa, a Evropska komisija ima
savjetodavnu ulogu. JMC obezbjeuje ostvarenje efikasnosti i kvaliteta implementacije
prekograninog programa, u skladu sa IPA regulativom za implementaciju. JMC se
sastaje najmanje dva puta godinje, na inicijativu zemalja uesnica ili Evropske komisije
i njime predsjedava predstavnik jedne od zemalja uesnica po principu rotacije.
JTS
(JOINT TECHNICAL SECRETARIAT-JTS/
SECRTARIAT TCHNIQUE CONJOINT-STC)
JTS (Zajedniki tehniki sekretarijat-ZTS) je sekretarijat koji uspostavlja
Upravljako tijelo i drave koje uestvuju u programu prekogranine saradnje. Uloga
JTS-a je tehnika pomo Upravljakom tijelu/Operativnoj strukturi i Zajednikom
odboru za praenje u izvravanju njihovih nadlenosti.
131
KLASIFIKACIJA RASHODA
(CLASSIFICATION OF EXPENDITURE/
CLASSIFICATION DES DPENCES)
Pojam klasifikacija rashoda odnosi se na razliku izmeu rashoda Evropske unije
iji osnovni princip i iznos odreuju ugovori, sekundarni zakonski propisi, konvencije,
meunarodni ugovori ili privatni ugovori (obavezni rashodi) i rashoda za koje nosioci
budetske vlasti (Vijee EU i Evropski parlament) mogu odrediti iznos prema svom
nahoenju (neobavezni rashodi).
Vijee EU daje konanu odluku kada je rije o obaveznim rashodima a Evropski
parlament kada je rije o neobaveznim rashodima.
KLAUZULA O SUSPENZIJI
(SUSPENSION CLAUSE/CLAUSE DE SUSPENSION)
Klauzula o suspenziji omoguava da odreena prava drave lanice (npr. pravo
glasa u Vijeu EU) mogu biti suspendirana ako ona ozbiljno i uporno kri principe na
kojima se zasniva Evropska unija (sloboda, demokratija, potivanje ljudskih prava i
osnovnih sloboda i potivanje zakona). No, istovremeno obaveze te drave i dalje
ostaju na snazi. Klauzula o suspenziji uvedena je Ugovorom iz Amsterdama
(1997./1999.).
Ugovorom iz Nice (2001./2003.) uveden je i dodatni preventivni mehanizam, koji
omoguava da Vijee EU, na prijedlog jedne treine drava lanica, Evropske komisije
ili Evropskog parlamenta, veinom od etiri petine svojih lanova i nakon to dobije
pristanak Evropskog parlamenta, ustanovi da postoji jasan rizik ozbiljnog krenja
osnovnih principa EU od drave lanice te da joj uputi odgovarajue preporuke.
132
KLAUZULA RENDEZ-VOUS
(RENDEZ-VOUS CLAUSE/CLAUSE DE RENDEZ-VOUS)
Kada u odreenom sluaju elnici u raspravi o vanom prijedlogu propisa ne mogu
postii dogovor o odreenom pitanju, mogu odluiti da se spornom pitanju vrate
kasnije. Odluka e biti slubeno objavljena, ali kao klauzula prijedloga propisa. Ta
vrsta klauzule naziva se klauzulom rendez-vous.
KOLEKTIVNA ODBRANA
(COLLECTIVE DEFENCE/DFENSE COLLECTIVE)
Kolektivna odbrana odnosi se na uee u odbrani Evrope na osnovu ugovora iz
Brisela ( Ugovor iz Brisela 1948.) i Vaingtona (Sjevernoatlantski ugovor 1949.) koji
propisuju da su, u sluaju oruanog napada na bilo koju od drava potpisnica, one
obavezne meusobno pruiti pomo za ponovno uspostavljanje sigurnosti, a u skladu
s principom samoodbrane utvrenim u Povelji UN-a. Od 1949. godine NATO je bio
glavni garant sigurnosti u zapadnoj Evropi, dok je Zapadnoevropska unija djelovala
minimalnim intenzitetom gotovo 30 godina.
Meutim, Zapadnoevropska unija koja je strogo evropska organizacija uspostavila
je automatsku kolektivnu odbrambenu obavezu. Razvoj evropskog sigurnosnog i
odbrambenog identiteta ni na koji nain ne utie na princip da NATO i nadalje ini
temelj kolektivne odbrane Evrope.
KOMBINIRANA NOMENKLATURA
(COMBINED NOMENCLATURE-CN/
NOMENCLATURE COMBINE-NC)
Kombinirana nomenklatura je instrument zajednike carinske politike Evropske
unije. Koristi se za prikupljanje carina, statistiko praenje vanjske trgovine, te za
primjenu posebnih mjera u okviru trgovinske, poljoprivredne, fiskalne i monetarne
politike EU.
133
Ona se zasniva na meunarodnoj klasifikaciji harmoniziranog sistema, koju

sastavlja Svjetska carinska organizacija, a Evropska unija dopunjava se svojim
potpodjelama tzv. CN podnaslovima.
KOMITOLOGIJA
(COMITOLOGY/COMITOLOGIE)
Komitologija (comitology) je naziv za proceduru koju Evropska komisija
primjenjuje pri provoenju zakonodavstva na nivou Zajednice. Na osnovu ove
procedure, odreeni odbori pomau Evropskoj komisiji u izvravanju njenih zadataka.
Ovi odbori su forumi za raspravu. Sastoje se od predstavnika drava lanica, a njima
predsjedavaju predstavnici Evropske komisije.
Komitologija omoguava Evropskoj komisiji da uspostavi dijalog s administracijom
drava lanica prije nego to usvoji neku provedbenu mjeru i to s ciljem pronalaenja
mjera koje bi najvie odgovarale situaciji u dravama lanicama na koje se mjera
odnosi. Odbori se dijele u tri grupe: savjetodavne odbore ije je miljenje Evropska
komisija duna primiti na znanje; upravljake odbore ije je miljenje Evropska
komisija, u sluaju neslaganja s njenim prijedlogom provedbene mjere, duna uputiti
Vijeu EU na razmatranje; regulatorne odbore ije je odobrenje neophodno da bi
Evropska komisija donijela provedbenu mjeru.
KOMPROMIS IZ JANJINE
(IOANNINA COMPROMISE/COMPROMIS DE IOANNINA)
Kompromis iz Janjine dobio je naziv prema mjestu odravanja nezvaninog
sastanka ministara vanjskih poslova u grkom gradu Janjina (Ioannina) 29. marta 1994.
Na ovom sastanku donesena je odluka Vijea EU o glasanju kvalificiranom veinom
u proirenoj Evropskoj uniji, a u svjetlu pripreme etvrtog kruga proirenja na Austrijiu,
Finsku, Norveku i vedsku. Odluka je kasnije usklaena u skladu s odlukom Norveke
da ne pristupi Evropskoj uniji.
Kompromis iz Janjine nalae da ako lanice Vijea EU koje predstavljaju izmeu
134
23 glasa (stari manjinski prag za blokiranje) i 26 glasova (novi prag) izrazi svoju
namjeru da se suprotstavi donoenju odluke Vijea EU kvalificiranom veinom, Vijee
EU e uiniti sve to je u njegovoj moi da u razumnom roku pronae zadovoljavajue
rjeenje koje se moe usvojiti s barem 65 od 87 glasova.
Nakon Ugovora iz Nice (2001./2003.) i nove ponderacije glasova u Vijeu EU
kompromis iz Janjine prestao je da vai.
KOMUNITIZACIJA
(COMMUNITISATION/COMMUNAUTARISATION)
Komunitizacija znai prenoenje odreenih pitanja, koja se u institucionalnom
okviru Evropske unije reguliraju koritenjem meuvladine metode (drugi i trei stub
EU) na metodu Zajednice (prvi stub). Metoda Zajednice zasniva se na ideji da se opi
interes graana Evropske unije najbolje brani kada institucije EU igraju svoju punu
ulogu u procesu donoenja odluka, uz potrebno uvaavanje principa supsidijarnosti.
Tako su, npr., stupanjem na snagu Ugovora iz Amsterdama (1997./1999.), pitanja koja
se odnose na slobodno kretanje ljudi, a koja su ranije bila svrstana pod saradnju u
pravosuu i unutranje poslove (trei stub EU), komunitizirana i sada su dio prvog
stuba EU i pod iskljuivom nadlenou Zajednice i institucija EU.
KONCENTRINI KRUGOVI
(CONCENTRIC CIRCLES/CERCLES CONCENTRIQUES)
Pojam koncentrinih krugova podrazumijeva Evropu sastavljenu od podskupova
drava koje su ostvarile razliit stepen integracije. Ideju koncentrinih krugova
razrauju brojni teoretiari i ona nije ograniena samo na integracijsku strukturu
Evropske unije.
Teoretiari uglavnom govore o krugu zajednikog prava (drave lanice Evropske
unije), o susjednom krugu (zemlje izvan Evropske unije koje ekaju na pristupanje) i
o daljnjim odabranim krugovima s ciljem blie saradnje (krug valute, krug odbrane
itd.).
135
KONKURENCIJA
(COMPETITION/CONCURRENCE)
Konkurencija je jedan od osnovnih principa trine ekonomije. Ona podrazumijeva
da je svaka poslovna djelatnost predmet konkurentskog pritiska drugih.
Na taj nain privredni subjekti podstiu se da se meusobno natjeu za potroae
svojih proizvoda i usluga, to rezultira nizom koristi kao to su nie cijene, vei
kvalitet, iri izbor itd. Konkurencija je takoer jedan od osnovnih principa unutranjeg
trita Evropske unije i ono je regulirano na evropskom nivou. Pitanje konkurencije
regulirano je Ugovorom o Evropskoj zajednici, a pravila EU o konkurenciji zasnivaju
se na pet glavnih principa:
zabrana udruenih praksi, sporazuma i udruivanja izmeu preduzea koji
mogu uticati na trgovinu izmeu drava lanica i sprijeiti, ograniiti ili iskriviti
naruiti konkurenciju unutar unutranjeg trita;
zabrana zloupotrebe dominantnog poloaja unutar unutranjeg trita, ako on
moe uticati na trgovinu izmeu drava lanica;
nadgledanje pomoi koju dodjeljuju drave lanice ili koja se dodjeljuje
putem dravnih sredstava u bilo kojem obliku koja predstavlja prijetnju u smislu
naruavanja konkurencije davanjem povlastica odreenim preduzeima ili proizvodnji
odreene robe;
preventivno nadgledanje objedinjavanja preduzea s evropskom dimenzijom
odobravanjem ili zabranom planiranih povezivanja;
liberalizacija odreenih sektora gdje su se javna i privatna preduzea, poput
telekomunikacija, transporta ili energije, dosad monopolistiki razvijala.
Cilj reguliranja je da se osigura slobodna i potena konkurencija u Evropskoj uniji.
Evropska komisija i vlasti drava lanica zadueni su za pitanje konkurencije te da
zajedno dodatno rade na unapreenju efikasne i dosljedne primjene pravila o
konkurenciji. Njihova saradnja ostvaruje se kroz Evropsku mreu za konkurenciju
(ECN).
136
KONKURENTNOST
(COMPETITIVENESS/COMPTITIVIT)
Pojam konkurentnosti prvenstveno se vee za ekonomiju i kao takav oznaava
ekonomiju koja kontinuirano biljei visoku stopu rasta proizvodnje. Konkuretnost je
kao jedan od kljunih politikih prioriteta Evropske unije postavljen Lisabonskom
strategijom (2000./2005.), koja je kao cilj postavila Evropsku uniju kao
najkonkurentniju i najdinaminiju ekonomiju u svijetu. Konkurentnost Evropske unije
odreuje se rastom produktivnosti, a zavisi od efikasnosti i budunosti evropske
industrije.
S ciljem poveanja konkurentnosti, Evropska unija nastoji prilagoditi evropsku
ekonomiju strukturalnim promjenama, premjestiti industrijske aktivnosti u sektore
koji su u nastanku, pregrupirati zapoljavanje i sredstva u nove industrijske sektore te
smanjiti rizik deindustrijalizacije. Takoer s ciljem poveanja konkurentnosti,
Evropska unija nastoji ojaati svoje aktivnosti u oblasti istraivanja i inovacija,
informacionih i komunikacionih tehnologija, te preduzetnitva, konkurencije,
obrazovanja i obuke.
KONSOLIDACIJA ZAKONODAVSTVA
(CONSOLIDATION OF LEGISLATION/
CONSOLIDATION DOCUMENTAIRE DU DROIT)
Razlikujemo formalnu (slubenu) i neslubenu (deklarativnu) konsolidacija
zakonodavstva Evropske unije. Formalna ili slubena konsolidacija zakonodavstva
podrazumijeva usvajanje novog zakonskog instrumenta i njegovo objavljivanje u
Slubenom glasniku EU (L serija), koje ukljuuje i opoziva instrumente koji se
konsolidiraju (osnovni instrument + dopunski/e instrument/e) bez izmjene njihove
sutine. Formalna konsolidacija zakonodavstva moe biti:
vertikalna: novi instrument objedinjava osnovni instrument i dopunske
instrumente u jedinstveni instrument;
horizontalna: novi instrument objedinjava nekoliko paralelnih osnovnih
137
instrumenata i njihovih izmjena i dopuna, koji se odnose na isti predmet u jedinstveni

instrument.
Neslubena ili deklarativna konsolidacija zakonodavstva Evropske unije i
pojednostavljenje (simplifikacija) pravnih instrumenata je posebna procedura. Rije je o
uvrtavanju izmjena i dopuna u osnovni akt koje ne znai usvajanje novog pravnog
instrumenta. Rije je o pojanjenju koje daje Evropska komisija. Ovo pojanjenje nema
nikakvog slubenog pravnog uinka, a moe biti objavljeno u Slubenom glasniku EU
(C serija).
KONVENCIJA
(CONVENTION/CONVENTION)
Konvencija je pravni akt treeg stuba Evropske unije (pravosudna i policijska
saradnja u krivinim stvarima). Usvaja je odlukom Vijee EU nakon konsultacija s
Evropskim parlamentom te je ratificiraju drave lanice. Nakon to je ratificira
najmanje pola drava lanica, konvencija stupa na snagu u tim dravama.
KONVENCIJA (KONVENT) O BUDUNOSTI EVROPE
(CONVENTION ON THE FUTURE OF EUROPE/
CONVENTION SUR L'AVENIR DE L'EUROPE)
Konvencija (Konvent) o budunosti Evrope organizirana je rasprava o budunosti
Evropske unije koja je pokrenuta na osnovu Deklaracije iz Laekena (2001.). Prema
Deklaraciji, cilj Konvencije je da podstakne to iru raspravu o kljunim pitanjima
budunosti EU te da izradi prijedlog evropskog ustava. Konvencija je poela rad 28.
februara 2002., a zavrila predstavljanjem nacrta Ustavnog ugovora Evropskom vijeu
u Solunu, 19. i 20. juna 2003.
U radu Konvencije, kojoj je predsjedavao Valery Giscard d'Estaing, uestvovali su
predstavnici vlada i parlamenata drava lanica EU, predstavnici vlada i parlamenata
drava kandidatkinja, predstavnici institucija EU (Evropska komisija i Evropski
parlament), te predstavnici socijalnih partnera, nevladinih organizacija, mladih itd.
138
Konvencija o budunosti Evrope svojevrsna je inovacija u dotadanjem nainu

djelovanja Evropske unije s obzirom na to da dotadanje meuvladine konferencije
koje su prethodile potpisivanju Osnivakih ugovora i njihovim revizijama nisu
ukljuivale javne rasprave otvorene za sve zainteresirane strane.
KRITERIJI IZ KOPENHAGENA
(KOPENHAGEN CRITERIA/CRITRES DE COPENHAGUE)
Kriteriji iz Kopenhagena su uslovi za lanstvo u Evropskoj uniji, koji su postavljeni
na sastanku Evropskog vijea u Kopenhagenu 1993. godine. Rije je o tri kriterija:
politikom, ekonomskom i pravnom. Kriteriji su:
Politiki - stabilnost institucija koje osiguravaju demokratiju, vladavinu prava,
potivanje ljudskih prava i zatitu manjina;
Ekonomski - postojanje funkcionalne trine privrede, sposobne da se nosi s
pritiskom konkurencije i trinim snagama unutar Unije;
Pravni - sposobnost preuzimanja obaveza lanstva, ukljuujui privrenost
ciljevima politike, ekonomske i monetarne unije.
Kriteriji iz Kopenhagena nazivaju se jo i pristupni kriteriji.
KRITERIJ IZ MADRIDA
(MADRID CRITERIA/CRITRES DE MADRID)
Kriterij iz Madrida (Madridski kriterij) je uslov za lanstvo u Evropskoj uniji, koji
je postavljen na sastanku Evropskog vijea u Madridu 1995. godine. Rije je o
dodatnom kriteriju za lanstvo u EU kriterijima iz Kopenhagena (1993.).
Ovaj kriterij odnosi se na prilagoavanje administrativne strukture s ciljem stvaranja
uslova za postupnu i skladnu integraciju. Podrazumijeva jaanje administrativne
sposobnosti i stvaranje efikasnog dravnog sistema upave za provoenje acquis
communautaire-a i drugih obaveza koje proizilaze iz lanstva u Evropskoj uniji.
Kriterij iz Madrida naziva se jo administrativni kriterij.
139
KRITERIJI KONVERGENCIJE
(CONVERGENCE CRITERIA/CRITRES DE CONVERGENCE)
Kriteriji konvergencije predstavljaju ekonomske uslove utvrene Ugovorom o
Evropskoj uniji (1992./1993.) kojima se procjenjuje spremnost drava lanica EU za
uee u treoj fazi ekonomske i monetarne unije. Rije je o sljedea etiri kriterija:
visok stepen stabilnosti cijena; stopa inflacije ne smije biti vea od 1,5 % u
odnosu na stopu inflacije u tri drave lanice EU s najstabilnijim cijenama;
budetski deficit ne smije iznositi vie od 3 % BDP-a, a javni dug vie od 60
% BDP-a;
uee u evropskom monetarnom sistemu najmanje dvije godine;
nominalne dugorone kamatne stope ne smiju iznositi vie od 2 % u odnosu
na kamatne stope tri drave lanice EU s najniom stopom inflacije.
Kriteriji konvergencije poznati su i kao kriteriji iz Maastrichta i kriteriji
pribliavanja. Ispunjavanje kriterija provjerava se na osnovu izvjetaja Evropske
komisije i Evropske centralne banke.
KULTURA
(CULTURE/CULTURE)
Iako je spremnost za voenje aktivnosti u oblasti kulture na evropskom nivou
postojala jo od 70-ih godina 20. stoljea, ona je tek Ugovorom o Evropskoj uniji
(1992./1993.) dobila slubeno mjesto u zajednikim aktivnostima EU.
Ugovor o Evropskoj uniji navodi da e Zajednica pridonositi procvatu kultura
drava lanica, potujui njihovu nacionalnu i regionalnu raznolikost i istovremeno
istiui zajedniku kulturnu batinu.
Kako bi se stvorio evropski kulturni prostor, Evropska unija promovira saradnju
izmeu drava lanica i, ako je potrebno, podrava i dopunjava njihove aktivnosti.
Saradnja u oblasti kulture u Evropi takoer se promovira posebnim aktivnostima koje
se finansiraju putem programa Zajednice.
U finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina uspostavljen je program Zajednice
140
pod nazivom Kultura.

Njegov cilj je da podri stvaranje zajednikog evropskog kulturnog prostora kroz
podsticanje saradnje kulturnih radnika iz zemalja uesnica programa. Program je
usmjeren na unapreenje prekogranine mobilnosti kulturnih radnika, podrku transnacionalnoj mobilnosti kulturno-umjetnikih djela te poboljanje meukulturalnog
dijaloga. U okviru ovog programa podrka se prua kulturnim aktivnostima i tijelima
u oblasti kulture na evropskom nivou, prepoznavanju potreba evropske kulturne
zajednice te analizi i irenju informacija. Vrijednost ovog programa u periodu od 2007.
do 2013. godine je 400 miliona eura.
Kultura.
141
LEADER
LEADER je inicijativa Zajednice koja je uspostavljena 1991. godine s ciljem podrke
ruralnim podrujima. U periodu od 1991. do 2007. godine LEADER je proao kroz tri
faze: LEADER I (1991. 1995.), LEADER II (1996. 1999.) LEADER + (2000. 2006.).
Leader se finansira iz strukturalnih fondova, tj. iz Evropskog fonda za usmjeravanje i
garancije u poljoprivredi (EAGGF). U finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina
LEADER je postao je jedan od segmenata (LEADER pristup) djelovanja Evropskog
poljoprivrednog fonda za ruralni razvoj (EAFRD).
LIFE+
(FINANCIAL INSTRUMENT FOR THE ENVIRONMENT-LIFE +
INSTRUMENT FINANCIER POUR L'ENVIRONNEMENT-LIFE+)
LIFE + je novi finansijski instrument Zajednice za okoli koji je uspostavljen u
finansijskoj perspektivi 2007. - 2013. godina. Predstavlja nastavak programa LIFE
(2000.-2006.), a podrava projekte iz oblasti okolia i ouvanja prirode. Cilj ovog
instrumenta je da doprinese provoenju i razvoju politike okolia i zakonodavstva EU,
te ukljuivanje problematike okolia u ostale politike.
Obuhvata tri komponente: priroda i bioraznolikosti; okolina politika i upravljanje;
informacije i komunikacije. Vrijednost ovog instrumenta u finansijskoj perspektivi
2007. 2013. godina je 2,143 milijarde eura. Bosni i Hercegovini je, na osnovu
Okvirnog sporazuma o opim principima uea BiH u programima Zajednice
(2004./2007.), otvorena mogunost pristupa LIFE-u+.
LISABONSKA STRATEGIJA
(LISBON STRATEGY/STRATGIE DE LISBONNE)
Na sastanku Evropskog vijea, odranom 2000. godine u Lisabonu, elnici vlada i
142
efovi drava lanica Evropske unije postigli su dogovor o zajednikom stratekom

cilju prema kojem bi Evropska unija do 2010. godine trebalo da postane
najkonkurentnija i najdinaminija ekonomija svijeta zasnovana na znanju, te sposobna
za odrivi ekonomski rast s najveom stopom zaposlenosti te snanom ekonomskom
i socijalnom kohezijom.
Radi postizanja tog cilja usvojena je Lisabonska strategija, koja je jo poznata kao
Lisabonska agenda, s programom koji povezuje kratkorone politike inicijative te
srednjorone i dugorone ekonomske reforme. Lisabonska strategija zasniva se na tri
segmenta:
Ekonomski segment - kojim se priprema tranzicija prema konkurentnoj,
dinaminoj i na znanju zasnovanoj ekonomiji. Naglasak je na potrebi stalnih prilagoavanja promjenama u informacionom drutvu, te u podsticanju razvoja i
istraivanja.
Socijalni segment - usmjeren je na modernizaciju evropskog socijalnog
modela. To se postie ulaganjem u ljudski potencijal i borbom protiv socijalne
iskljuivosti. Od drava lanica oekuje se da investiraju u obrazovanje i
osposobljavanje te da provode aktivnu politiku zapoljavanja, ime bi se olakao put
prema ekonomiji zasnovanoj na znanju.
Ekoloki segment - koji je naknadno usvojen na sastanku Evropskog vijea
u Geteburgu (Gteborgu) 2001. godine a upozorava na injenicu da ekonomski rast
treba uskladiti s razumnim koritenjem prirodnih resursa.
Izvjetaj koje je pripremljen 2005. godine pod vodstvom Wima Koka, biveg
holandskog premijera (tzv. Kokov izvjetaj) dao je razoaravajuu sliku napretka u
provoenju Strategije.
Ustanovljeni neuspjeh Lisabonske strategije bio je posljedica preiroko definiranih
ciljeva, preobimnog programa, nedovoljne koordinacije i proturjenih prioriteta.
Podjela odgovornosti izmeu drava lanica i Evropske unije nije bila dovoljno
jasna, a u dravama lanicama nedostajalo je politike volje za provoenje reformi.
Evropsko vijee je 2005. godine odluilo staviti naglasak na znanje, inovacije i
optimalizaciju ljudskog kapitala te tako poveati potencijal rasta, produktivnost i
ojaati socijalnu koheziju.
143
S tim ciljem je 2005. godine usvojena revidirana Lisabonska strategija - Lisabonska

strategija za rast i zaposlenost koja je preusmjerila prioritete Evropske unije na rast i
zapoljavanje.
LUKSEMBURKA GRUPA
(LUXEMBOURG GROUP/GROUPE DE LUXEMBOURG)
Luksemburka grupa naziv je za prvu grupu zemalja petog kruga proirenja: eka,
Estonija, Kipar, Maarska, Poljska i Slovenija kojima je na sastanku Evropskog vijea
u Luksemburgu, 12. i 13. decembra 1997., dat status kandidata i formalno odobrenje
za otvaranje pregovora o lanstvu, a kao datum otvaranja pregovora odreen je 30.
mart 1998.
LUKSEMBURKI KOMPROMIS
(LUXEMBOURG COMPROMISE/COMPROMIS DE LUXEMBOURG)
Luksemburki kompromis, koji je postignut 1966. godine, priveo je kraju tzv. krizu
prazne stolice, koju je proizvela Francuska 1965. godine odbijajui da uestvuje u
radu Vijea EU.
Kompromisom je predvieno da e u sluaju odluka koje se donose veinom
glasova na prijedlog Evropske komisije, a ako su u pitanju vani interesi jednog ili
vie partnera, lanovi Vijea EU dati sve od sebe da se u razumnom roku dou do
rjeenja koje e moi usvojiti svi lanovi Vijea EU, potujui meusobne i interese
Zajednice. U sutini, ovim kompromisom propisano je jednoglasno donoenje
odluka te ostavljena mogunost veta kada su u pitanju vitalni interesi neke od drava
lanica.
Luksemburki kompromis je i danas na snazi. Meutim, kompromis nije sprijeio
Vijee EU da u skladu s Ugovorom o Evropskoj zajednici donosi odluke kvalificiranom
veinom. tavie, glasanje kvalificiranom veinom tokom godina postupno je ireno
na sve vie oblasti i postalo je uobiajen postupak donoenja odluka, dok se
jednoglasnost primjenjuje samo u odreenim oblastima.
144
LJ
LJUDSKA PRAVA
(HUMAN RIGHTS/
DROITS DE L'HOMME)
Praksa Suda pravde Evropskih zajednica priznaje principe postavljene Evropskom
konvencijom za zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (ECHR) Vijea Evrope
(1950.). Potivanje ljudskih prava potvreno je Jedinstvenim evropskim aktom
(1986./1987.) te Ugovorom o EU (1992./1993.). Na osnovu njih, potivanje ljudskih
prava i sloboda postavljeno kao jedan od principa na kojima je Evropska unija
utemeljena. Ugovorom iz Amsterdama (1997./1999.) razraeno je potivanje osnovnih
ljudskih prava i sloboda u Evropskoj uniji.
Ovim ugovorom u nadlenost Suda pravde Evropskih zajednica uvrteno je
potivanje prava koja su utvrena Ugovorom o EU te se uvodi mogunost
sankcioniranja drave lanice koja ozbiljno i uporno kri principe na kojima je
zasnovana Evropska unija (klauzula o suspenziji). Evropska unija znaajan korak u
oblasti zatite ljudskih prava napravila je Poveljom o osnovnim pravima Evropske
unije, koja je proklamirana 2000. godine na zasjedanju Evropskog vijea u Nici.
Poveljom se prvi put u historiji Evropske unije jedinstvenim tekstom utvruje niz
graanskih, politikih, ekonomskih i socijalnih prava svih graana i lica s prebivalitem
u EU. Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) Povelja e postati pravno obavezujui
dokument za sve evropske institucije i drave lanice Evropske unije.
145
MAPA PUTA
(ROAD MAP/FEUILLE DE ROUTE)
Mapa puta je dokument koji je Vijee ministara EU usvojilo u martu 2000. godine
i kojim je definiralo 18 smjernica koje Bosna i Hercegovina treba ispuniti prije
pristupanja izradi Studije izvodljivosti za otvaranje pregovora o zakljuivanju
Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju. Evropska unija je u Mapi puta definirala
politike, ekonomske i smjernice koji se odnose na potivanje ljudskih prava,
demokratiju i vladavinu prava. Smjernice Mape puta su sljedee:
Politike smjernice - Usvojiti zakon o izborima i osiguranju finansiranja izbora;
usvojiti zakon o Dravnoj graninoj slubi; uspostaviti stalni Sekretarijat u
Predsjednitvu BiH - postii dogovor o predsjedavanju Vijea ministara BiH i usvojiti
neophodne pravne amandmane i proceduru; usvojiti nova pravila i proceduru za
Parlamentarnu skuptinu BiH; usvojiti jedinstveni paso; primijeniti Zakon o Dravnoj
graninoj slubi; alocirati dovoljno sredstava za Ustavni sud BiH.
Ekonomske smjernice - ukinuti zavode za platni promet; uspostaviti dravni
trezor; ukloniti sve barijere za trgovinu izmeu entiteta; uspostaviti jedinstveni bh.
dravni institut za standardizaciju; usvojiti zakon o konkurenciji i zatitu potroaa;
primijeniti Zakon o direktnim stranim ulaganjima i usvojiti zakon o restituciji.
Smjernice u oblasti demokratije, ljudskih prava i pravne drave - primijeniti
zakone o imovini; jaati odgovornost na svim nivoima da stvore uslove za samoodriv
povratak; provesti odluke institucija za ljudska prava i osigurati adekvatno finansiranje;
usvojiti i primijeniti zakone o sudstvu i tuilatvu FBiH/Zakon o sudskim uslugama
RS; Zakon o JRTS-u (PBS) i osiguravanje njegovog finansiranja.
Smjernice iz Mape puta Bosna i Hercegovina je sutinski ispunila u septembru
2002. godine.
146
MARCO POLO II
Marco Polo II je program Zajednice uspostavljen u finansijskoj perspektivi 2007.
2013. godina, a namijenjen je podrci u oblasti transporta. Cilj ovog programa je
smanjenje drumskog saobraaja te podsticanje koritenja ostalih sistema prijevoza,
posebno pomorskog, eljeznikog i rijenog saobraaja. Program podrava projekte
koji se odnose na usluge teretnog saobraaja koji imaju meunarodnu dimenziju.
Marko Polo II je nastavak programa Marko Polo (2003. 2006.), a njegova
vrijednost u periodu od 2007. do 2013. godine je 450 milliona eura. Bosni i
Hercegovini je, na osnovu Okvirnog sporazuma o opim principima uea BiH u
programima Zajednice (2004./2007.), otvorena mogunost pristupa programu Marco
Polo II.
MEDIA 2007
MEDIA 2007 je program Zajednice uspostavljen u finansijskoj perspektivi 2007. 2013.
godina kao podrka razvoju evropske audiovizuelne industrije. Program je nastavak podrke koju je Evropska unija u ovoj oblast pruala od poetka 90-ih godina 20. stoljea
kroz programe kao to su MEDIA I (1991-1995.), MEDIA II (1996. 2000.), MEDIA
PLUS/Media Training (2001. 2006.).
Cilj ovog programa je ouvanje i razvoj evropske kulturne raznolikosti i njenog
audiovizuelnog naslijea, poveanje razmjene evropske audiovizuelne produkcije i
jaanje konkurentnosti u audiovizuelnom sektoru. Podrka je usmjerena u oblasti
profesionalnog usavravanja, razvoja produkcije, distribuciju i promociju filmova,
audiovizelnih programa i filmskih festivala te pilot-projekata. Buet programa MEDIA
2007 u periodu od 2007. do 2013. godine je 755 miliona eura.
MEDIA 2007.
147
MEDITERANSKA UNIJA
(MEDITERRANEAN UNION/UNION MDITERRANENNE)
Mediteranska unija slubeno je uspostavljena odravanjem konstitutivnog
samita 13. jula 2008. u Parizu pod nazivom Proces iz Barcelone: Unija za
Mediteran. lanice Mediteranske unije su 44 drave, odnosno sve lanice Evropske
unije (EU-27), 13 zemalja dotadanjeg Procesa iz Barcelone (Albanija, Alir,
Egipat, Izrael, Jordan, Liban, Libija, Maroko, Mauritanija, Palestinski teritorij,
Sirija, Tunis i Turska), Monako i tri zemlje zapadnog Balkana (Bosna i
Hercegovina, Crna Gora i Hrvatska ).
Mediteranska unija zasniva se na multilateralnom partnerstvu, fokusirajui se
prvenstveno na regionalne i transnacionalne projekte koji bi trebalo da poveaju
potencijal za regionalnu integraciju i koheziju. On nije alternativa evropskim
integracijama, ve komplementaran postojeim bilateralnim odnosima EU sa
zemljama Mediterana, procesom stabilizacije i pridruivanja, te pretpristupnim i
pristupnim pregovorima koje Evropska unija vodi s nekim od lanica ove unije.
Mediteranska unija je svojevrstan razvoj euromediteranskog partnerstva poznatijeg kao Proces iz Barcelone, koji je ozvanien na prvoj euromediteranskoj
konferenciji na nivou efova diplomatije 1995. godine u Barceloni. Proces iz
Barcelone predstavlja okvir za razvoj politike Evropske unije prema zemljama
Mediterana (Albanija, Alir, Egipat, Izrael, Jordan, Liban, Libija, Maroko,
Mauritanija, Palestinski teritoriji, Sirija, Tunis i Turska), te za politiku,
ekonomsku, sigurnosnu i svaku drugu vrstu meusobne saradnje. Podrazumijeva
jaanje veza izmeu Evropske unije i mediteranskih zemalja te meusobnih veza
zemalja ove regije.
Deklaracijom iz Barcelone (1995.) utvrena su tri glavna cilja ovog partnerstva,
a to su: zajedniko djelovanje u interesu mira i stabilnosti kroz jaanje dijaloga o
politikim i sigurnosnim pitanjima; izgradnja zone zajednikog prosperiteta kroz
ekonomsko i finansijsko partnerstvo i uspostavljanje zone slobodne trgovine te
zbliavanje meu ljudima kroz programe socijalnog, kulturnog i humanitarnog
partnerstva. Procesom iz Barcelone obuhvaene su i bilateralna, regionalna i
148
multilateralna dimenzija saradnje izmeu drava lanica EU i partnerskih zemalja

ove regije. Bilateralni odnosi sa svakom zemljom su pravno zasnovani na
euromediteranskom sporazumu o pridruivanju, kojim su utvreni opi i specifini
odnosi sa svakom od zemalja Mediterana.
Regionalna saradnja obuhvata sva najvanija pitanja od zajednikog interesa EU
i mediteranskih zemalja - od razvoja infrastrukture, privredne saradnje i bescarinske
trgovine, saradnje u oblasti kulture, obrazovanja, naunoistraivakog rada pa do
sporta.
Proces iz Barcelone podran je razliitim fondovima Evropske unije, a u
finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina podrka je osigurana kroz Instrument
evropskog susjedstva i partnerstva (ENPI).
MEUNARODNI KRIVINI SUD
(INTERNATIONAL CRIMINAL COURT-ICC/
COUR PNALE INTERNATIONALE-CPI)
Meunarodni krivini sud je nezavisno i stalno meunarodno sudsko tijelo koje
je uspostavljeno Rimskim statutom 2000. godine. Sud je nadlean za voenje
krivinih postupaka u vezi s meunarodnim krivinim djelima genocida, ratnog
zloina, krivinog djela protiv ovjenosti te agresije koja su poinjena na teritoriji
ili koje su poinili dravljani drava koje su prihvatile Rimski statut, odnosno
pristupile Sudu. Sudu je pristupilo 109 zemalja svijeta, a njegovo sjedite je u Hagu,
u Holandiji.
MEUNARODNI KRIVINI SUD ZA BIVU JUGOSLAVIJU
(INTERNATIONAL CRIMINAL COURT FOR EX YUGOSLAVIA- ICTY/
TRIBUNAL PNAL INTERNATIONAL POUR L'EX-YOUGOSLAVIE)
Meunarodni krivini sud za bivu Jugoslaviju (MKSJ) osnovan je Rezolucijom
827 Vijea sigurnosti Ujedinjenih naroda (UN). Ova rezolucija donesena je 25. maja
1993. na osnovu izvjetaja generalnog sekretara UN-a o tekom krenja meunarodnog
149
humanitarnog prava na podruju bive Jugoslavije.

Sud je nadlean za voenje postupaka u vezi s tekim krenjem meunarodnog
humanitarnog prava, ratnog zloina, genocida i zloina protiv ovjenosti. Sjedite
Meunarodnog krivinog suda za bivu Jugoslaviju je u Hagu, u Holandiji.
MEUNARODNI SUD PRAVDE
(INTERNATIONAL COURT OF JUSTICE-ICJ/
COUR INTERNATIONALE DE JUSTICE-CIJ)
Meunarodni sud pravde je glavni sudski organ Ujedinjenih naroda (UN), a
statut Suda sastavni je dio Povelje UN-a. Stranke Statuta su sve lanice UN-a, ali
mogu biti i druge drave, ako tako odlui Generalna skuptina na preporuku Vijea
sigurnosti UN-a. Meunarodni sud pravde rjeava sporove izmeu drava lanica,
daje savjetodavna miljenja na traenje Generalne skuptine i Vijea sigurnosti te
drugih tijela i specijaliziranih agencija UN-a, ako ih za to ovlasti Generalna
skuptina. Sud je sastavljen od 15 sudija izabranih od Generalne skuptine i Vijea
sigurnosti.
Uee drava u postupku pred Sudom je dobrovoljno, ali ako prihvate jurisdikciju
Suda po pojedinom pitanju, tada su obavezne da potuju odluke Suda. Sjedite suda je
u Hagu, u Holandiji.
MEUVLADINA KONFERENCIJA
(INTERGOVERNMENTAL CONFERENCE-IGC/
CONFRENCE INTERGOUVERNEMENTAL-CIG)
Pojam meuvladina konferencija oznaava pregovore meu vladama drava lanica
Evropske unije, koji se organiziraju s namjerom izmjene ili dopune Osnivakih
ugovora Evropske unije.
Meuvladina konferencija saziva Vijee EU na inicijativu neke od drava lanica
ili Evropske komisije. Odluku o sazivanju meuvladine konferencije Vijee EU donosi
prostom veinom nakon konsultacija s Evropskim parlamentom te ako je potrebno i s
150
Evropskom komisijom. Priprema meuvladine konferencije povjeravaja se grupi koju

ine predstavnici svake od drava lanica i Evropske komisije, a u pripremu je
neposredno ukljuen i Evropski parlament.
O pripremama se redovno izvjetava Vijee ministara za ope poslove EU, a
konane odluke donosi Evropsko vijee. Meuvladine konferencije su, izmeu ostalog,
rezultirale sljedeim ugovorima: Jedinstvenim evropskim aktom (1986./1987.),
Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.), Ugovorom iz Amsterdama (1997./1999.),
Ugovorom iz Nice (2001./2003.), Ustavnim ugovorom (2004.), Ugovorom iz Lisabona
(2007./2009.).
Pojam meuvladina konferencija takoer se koristi kao naziv za okvir u kojem se
vode pregovori izmeu drava lanica i drave kandidatkinje o pristupanju Evropskoj
uniji bilateralna meuvladina konferencija.
METODA ZAJEDNICE I MEUVLADINA METODA
(COMMUNITY AND INTERGOVERNMENTAL METHODS/
MTHODE COMMUNAUTAIRE ET MTHODE
INTERGOUVERNEMENTALE)
Metoda Zajednice i meuvladina metoda su izrazi koji se koriste za nain
institucionalnog rada u prvom te drugom i treem stubu Evropske unije. Metoda
Zajednice koristi se u prvom stubu Evropske unije stubu Zajednice. Zanovan je na
logici integracije koja uvaava princip supsidijarnosti. Karakteristike ove metode su:
monopol Evropske komisije na pravo inicijative; rairena upotreba glasanja
kvalificiranom veinom u Vijeu EU; aktivna uloga Evropskog parlamenta;
jedinstveno tumaenje Suda pravde Evropskih zajednica propisa EU.
Meuvladin metod koristi se u drugom i treem stubu zajednikoj vanjskoj i
sigurnosnoj politici i policijskoj i pravosudnoj saradnji u krivinim stvarima, a
zasnovan je na logici meuvladine saradnje. Njegove karakteristike su: pravo na
inicijativu Evropska komisija dijeli s dravama lanicama ili je ono ogranieno na
specifine oblasti aktivnosti; Vijee EU obino donosi odluke jednoglasno;
Evropski parlament ima iskljuivo konsultativnu ulogu; Sud pravde Evrospkih
151
zajednica ima ogranienu nadlenost ili je uope nema.

MIFF
(MULTI-ANNUAL INDICATIVE FINANCIAL FRAMEWORK/
CADRE FINANCIER INDICATIF PLURIANNUEL)
MIFF (Viegodinji indikativni finansijski okvir) je dokument koji predstavlja
sponu izmeu politikog okvira navedenog u dokumentu Strategija proirenja i kljuni
izazovi, koju Evropska komisija objavljuje svake godine kao dio paketa proirenja i
procesa planiranja i izrade budetskih alokacija EU, iskljuivo namijenjenih za podrku
procesu proirenja. MIFF daje indikativne finansijske iznose IPA-e po zemljama
korisnicama i po komponentama. Ovaj dokument se takoer izrauje za trogodinji
period.
MIPD
(MULTI-ANNUAL INDICATIVE PLANNING DOCUMENT-MIPD/
DOCUMENT INDICATIF DE PLANIFICATION PLURIANNUELLE)
MIPD (Viegodinji indikativni planski dokument) je strateki dokument za
Instrument pretpristupne pomoi (IPA). MIPD predstavlja stav Evropske komisije o
glavnim oblastima intervencije i glavnim prioritetima koje zemlja korisnica pomoi
treba detaljno razraditi u programskim dokumentima. Na taj nain MIPD treba
osigurati prvi korak za neophodnu usklaenost izmeu komponenti IPA-e. Obuhvata
period od tri godine, uz obavezu godinje revizije. MIPD se radi na osnovu
Viegodinjeg indikativnog finansijskog okvira (MIFF).
Pored MIPD-a razlikujemo i MB MIPD odnosno Viekorisniki viegodinji
indikativni planski dokument (Multi-Beneficiary Indicative Planning Document) koji
daje strateki trogodinji plan za programiranje pomoi za zemlje potencijalne
kandidatkinje i zemlje kandidatkinje i teritorije putem regionalnih i horizontalnih
programa. Cilj horizontalnih programa je pristup zajednikim potrebama svih zemalja
korisnica i postizanje efikasnosti i isplativosti realizacije pruanjem, u prvom redu,
152
pomoi kojom se upravlja centralizirano, radije nego realizacijom programa na

dravnom planu.
Primjeri pomoi osigurane horizontalnim programima su: razvoj usklaenih
pristupa, izgradnja mrea strunjaka, postizanje ekonomije obima u realizaciji podrke
u oblasti acquis communautaire-a i uska saradnja s meunarodnim finansijskim
institucijama za dobivanje grantova i zajmova radi to efikasnije upotrebe sredstava u
privrednom razvoju.
MISIJA EVROPSKE KOMISIJE ZA PROCJENU STANJA
(FACT FINDING MISSION/MISSION D'TABLISSEMENT DES FAITS)
Misija Evropske komisije za procjenu stanja organ je Evropske komisije koji u
okviru procesa stabilizacije i pridruivanja slui za pregled aktuelnog stanja u zemlji
koja je poela pripreme za poetak procesa pridruivanja. Misija za procjenu stanja
kroz vlastiti uvid na terenu i izvjetaje resornih ministarstava i institucija zemalja
domaina, te preko predstavnika meunarodnih finansijskih i drugih organizacija
prikuplja informacije o prioritetima i ciljevima vlasti u zemlji, te ostale detalje potrebne
za izradu zavrnog izvjetaja Evropske komisije o spremnosti zemlje za poetak
pregovora o zakljuivanju Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju.
MILJENJE
(OPINION/OPINION)
Miljenje je pravni akt neobavezujueg karaktera koji donosi Vijee EU ili Evropska
komisija i koji se upuuje dravama lanicama i/ili pravnim licima na osnovu planiranih inicijativa Evropske unije. Uz uredbu, direktivu, odluku i preporuku, miljenje je
dio sekundarnih izvora prava EU. Miljenje je izjava ili procjena o odreenoj situaciji
ili razvoju u odreenim oblastima koje su u nadlenosti Zajednice ili drava lanica.
Ono je sredstvo voenja zakonodavstava drava lanica u eljenom smjeru. Miljenje
ima neposredno pravno djelovanje kada prethodi donoenju obavezujuih pravnih akata
ili u sluaju kada institucija koja ih donosi preuzima odreenu obavezu.
153
MLADI U AKCIJI
(YOUTH IN ACTION/JEUNESSE EN ACTION)
Mladi u akciji je program Zajednice uspostavljen u finansijskoj perspektivi 2007. 2013.
godina iji je cilj da podstakne solidarnost, toleranciju, te aktivnu ulogu mladih u
stvaranju budunosti Evropske unije. Program promovira mobilnost unutar i izvan
granica EU, neformalno uenje i meukulturalni dijalog, te ukljuenost mladih bez
obzira na njihovo obrazovanje, drutveni poloaj i kulturoloku pripadnost. Namijenjen
je mladim ljudima od 15 do 28 godina (u nekim sluajevima od 13 do 30 godina).
Program Mladi u akciji nasljednik je programa Mladi (2000. 2006.), a njegova
vrijednost za period od 2007. do 2013. godine je 885 miliona eura.
Mladi u akciji.
MMF
(INTERNATIONAL MONETARY FUND-IMF/
FONDS MONTAIRE INTERNATIONAL-FMI)
MMF (Meunarodni monetarni fond) osnovan je 1944. godine kao specijalizirana
agencija Ujedinjenih naroda s ciljem promoviranja meunarodne monetarne saradnje,
sigurne razmjene i pouzdanih dogovora o razmjeni, osiguranja privremene finansijske
pomoi te kako bi podsticao ekonomski rast i poveanje zaposlenosti. Aktivnosti
MMF-a usmjerene su na nadzor, finansijsku i tehniku pomo zemljama lanicama.
Strukturu odluivanja u MMF-u ine: Odbor guvernera, Izvrni odbor i generalni
direktor. Odbor guvernera je najvie tijelo koje je zadueno za voenje politike
MMF-a i sastoji se od jednog guvernera i jednog zamjenika koje postavljaju zemlje
lanice.
Izvrni odbor nadlean je za voenje operativnih poslova i ine ga 24 izvrna
direktora, a na njegovom elu je generalni direktor. Poloaj zemlje lanice u
organizacionoj strukturi, njena mo odluivanja i njeni finansijski aranmani zavise od
154
kvote koja joj se dodjeljuje prilikom ulanjenja i koja odraava veliinu njene
ekonomije u svjetskoj ekonomiji. MMF danas okuplja 186 zemalja, a njegovo sjedite
je u Vaingtonu, u Sjedinjenim Amerikim Dravama. Bosna i Hercegovina postala
je lanica MMF-a 1995. godine.
MOST ZAJEDNICE
(COMMUNITY BRIDGE/PASSARELLE COMMUNAUTAIRE)
Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) uvedena je mogunost da se oblasti koje
pokriva Ugovor (Glava VI Ugovora o EU trei stub EU) dovedu u okvir Zajednice
(prvi stub EU), odnosno da se odluke vezane za njih donose u skladu s procedurom
koja je utvrena u Ugovoru o Evropskoj zajednici. Ova procedura, poznata kao most,
zahtijeva jednoglasnost u Vijeu EU i ratifikaciju u svakoj dravi lanici Evropske
unije.
155
NADLENOSTI ZAJEDNICE
(COMMUNITY COMPETENCE/COMPTENCES COMMUNAUTAIRES)
Pod pojmom nadlenosti Zajednice podrazumijevaju se nadlenosti Evropske unije
koja su joj u odreenim oblastima povjerile drave lanice. Zavisno od naina dodjele,
razlikuju se tri vrste nadlenosti.
eksplicitne nadlenosti: odnose se na precizno definirane i nadlenosti koje
poizilaze iz Osnivakih ugovora i njihovih revizija,
implicitne nadlenosti: odnose se na nadlenosti u oblasti vanjskih odnosa
(odnosa s treim zemljama) i proizilaze iz eksplicitnih nadlenosti. Tako npr. tamo
gdje Zajednica ima eksplicitne nadlenosti (npr. transport), takoer ima nadlenost da
u istoj oblasti zakljuuje ugovore s treim zemljama;
supsidijarne nadlenosti: kada Zajednica nema eksplicitne ni implicitne
nadlenosti za postizanje ciljeva vezanih za unutranje trite, a koji su postavljeni
ugovorima, Vijee EU moe, djelujui, da preduzme mjere koje smatra potrebnim.
Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) predvia se uvoenje nove klasifikacije
nadlenosti Evropske unije pa bi tako trebalo da postoje tri kategorije nadlenosti:
iskljuive nadlenosti: odnose se na nadlenosti koja ima iskljuivo Evropska
unija, a imala bi ih u oblastima kao to su carinska unija, zajednika trgovinska politika
i konkurencija;
podijeljene nadlenosti: odnose se na nadlenosti koja dijele Evropska unija
i njene drave lanice, a obuhvatala bi oblasti kao to su: okoli, transport i zatita
potroaa, sloboda, pravda i sigurrnost.
Podrka, koordiniranje i dopunjene aktivnosti drava: odnose se na
nadlenosti Evropske unije da samo podrava aktivnosti drava lanica, a obuhvatala
bi oblasti kao to su: kultura, obrazovanje i industrija.
156
NAJUI KRUG
(HARD CORE/NOYAU DUR)
Pojam najui krug odnosi se na grupu zemalja koje su sposobne i voljne
razviti meusobnu blisku saradnju i van institucionalnog okvira Evropske unije.
Primjer najueg kruga je engenska zona koja je uspostavljena van
institucionalnog okvira Evropske unije (engenski sporazum 1958. i engenska
konvencija 1990.), te je naknadno uvrtena u njega (Protokol uz Ugovor iz
Amsterdama 1997./1999.).
Koncept najueg kruga je Ugovorom iz Amsterdama (1997./1999.) i uvoenjem
mehanizma pojaane saradnje i formalno prihvaen, a na osnovu njega omogueno
je da odreeni broj drava lanica nadograuju i produbljuju integraciju u
institucionalnom okviru Evropske unije.
NATO
(NORTH ATLANTIC TREATY ORGANIZATION-NATO/
ORGANISATION DU TRAIT DE L'ATLANIQUE NORD-OTAN)
Organizacija sjevenoatlantskog ugovora- NATO koja se jo naziva
Sjevernoatlantski savez osnovana je potpisivanjem Vaingtonskog ugovora
(Sjevernoatlantski ugovor) 1949. godine. Ima 28 lanica, meu kojima su 21 drava
lanica Evropske unije: Belgija, Bugarska, eka, Danska, Estonija, Francuska,
Grka, Holandija, Italija, Latvija, Litva, Luksemburg, Maarska, Njemaka,
Poljska, Portugal, Rumunija, Slovaka, Slovenija, panija, Velika Britanija, te
Albanija, Hrvatska, Island, Kanada, Norveka, Sjedinjene Amerike Drave,
Turska.
Od drava lanica EU van Saveza su: Austrija, Finska, Irska, Kipar, Malta i
vedska. Evropska unija potuje obaveze koje odreene drave lanice imaju zbog
svog lanstva u NATO-u, te je njena odbrambena i sigurnosna politika kompatibilna
s politikom sigurnosti i odbrane NATO-a. Sjedite NATO-a je u Briselu, u Belgiji.
157
NUTS
(NOMENCLATURE OF TERRITORIAL UNITS FOR STATISTICS/
NOMENCLATURE DES UNITS TERRITORIALES STATISTIQUES)
NUTS (Nomenklatura prostornih jedinica za statistiku) je sistem nomenklature
prostornih jedinica Evropske unije neophodan za provoenje regionalne politike EU.
Uveden je kako bi se olakalo prikupljanje, analiziranje, uporeivanje i usklaivanje
statistikih podataka o regijama EU, a razvio ga je Evropski ured za statistiku 1980.
godine.
158
OBLAST SLOBODE, SIGURNOSTI I PRAVDE

(AREA OF FREEDOM, SECURITY AND JUSTICE/
ESPACE DE LIBERT, DE SCURIT ET DE JUSTICE)
Oblast slobode, sigurnosti i pravde bez unutranjih granica kao jedan od ciljeva Evropske
unije deniran je Ugovorom iz Amsterdama (1997./1999), a njegova svrha je slobodno i
sigurno kretanje i boravak na teritoriji EU. Aktivnosti vezane za oblasti slobode, pravde i
sigurnosti pokrivaju elemente prvog stuba EU - stub Zajednice (npr. sloboda kretanja, azil,
imigracija, vize, engenska zona, pravosudna saradnja u graanskim stvarima) i treeg stuba
- policijska i pravosudna saradnja u krivinim stvarima. Uspostavljenje oblasti slobode,
sigurnosti i pravde takoer je jedan od ciljeva Ugovora iz Lisabona ugovora (2007./2009.).
OBNOVA
Obnova je program pomoi EU koji je uspostavljen 1996. godine. Program je bio
otvoren Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj, SR Jugoslaviji i Makedoniji. Vrijednost
programa za period od 1996. do 2000. godine iznosila je 400 miliona eura. Podrka je
bila usmjerena na regionalnu i prekograninu saradnju, obnovu infrastrukture i objekata
oteenih u ratu, konsolidaciju demokratije i civilnog drutva, povratak izbjeglica,
ponovno ukljuivanje izbjeglica, prognanika ili demobiliziranih lica u profesionalni
ivot, pripremu proizvodnog mehanizma za ekonomski oporavak, razvoj privatnog
sektora, prije svega malog i srednjeg preduzetnitva, promociju ulaganja, jaanje
nevladinih organizacija, kulturnih i obrazovnih ustanova.
OBRAZOVANJE
(EDUCATION/DUCATION)
Svaka drava lanica Evropske unije ima punu odgovornost za organizaciju svog
sistema obrazovanja. Uloga Evropske unije u ovoj oblasti definirana je Ugovorom o
159
Evropskoj zajednici. Ona podrazumijeva da Evropska unija doprinosi razvoju

kvalitetnog obrazovanja kroz podsticanje saradnje izmeu drava lanica te, ako je
potrebno, podrava i nadopunjava njihove aktivnosti drava lanica.
Cilj Evropske unije je da razvija evropsku dimenziju i razmjenu informacija o
zajednikim temama u sistemima obrazovanja drava lanica. Takoer, njen cilj je da
u oblasti obrazovanja podstakne mobilnost i saradnju na evropskom i meunarodnom
nivou. U te svrhe Evropska unija ima na raspolaganju niz instrumenata. Izmeu
ostalog, to su sljedei programi Zajednice: Program cjeloivotnog uenja i njegovi
potprogrami Comenius, Erasmus, Leonardo da Vinci, Grundtvig, Jean Monnet,
programi Erasmus Mundus, Tempus, Alfa, Asia link, mree za priznavanje kvalifkacija,
pruanje informacija i razmjene iskustava (Naric, Eurydice, Arion), Evropska
volonterska slubu (EVS) te tijela kao to su Evropski centar za razvoj strunog
usavravanja (CEDEFOP) i Evropska fondacija za struno usavravanje (ETF) itd.
ODBOR REGIJA
(COMMITTEE OF THE REGIONS-COR/COMIT DES REGIONS-CdR)
Odbor regija je savjetodavno tijelo Evropske unije koje je osnovano 1994. godine
na osnovu Ugovora o Evropskoj uniji (1992./1993.). Odbor ine predstavnici
regionalnih vlasti i lokalne samouprave koji zastupaju interese regija i jedinica lokalne
samouprave na evropskom nivou u izradi i provoenju zajednikih politika. Evropska
komisija i Vijee EU moraju konsultirati Odbor regija o pitanjima koja se odnose na
lokalnu i regionalnu upravu. Prema Ugovoru o Evropskoj uniji i Ugovoru iz
Amsterdama (1997./ 1999.), rije je o pitanjima ekonomske i socijalne kohezije,
transevropske infrastrukturne mree, zdravstvene politike, obrazovanja i strukovnog
obrazovanja, kulture, politike zapoljavanja, socijalne politike, okolia i transporta.
Takoer, Evropska komisija i Vijee EU mogu zatraiti miljenje Odbora o
pitanjima van spomenutog okvira ako ono moe imati uticaja na regionalni i lokalni
nivo. Miljenje Odbora moe zatraiti i Evropski parlament, a moe ga dati i Odbor na
vlastitu inicijativu. Sva miljenja koja donese Odbor alje Vijeu EU, Evropskoj
komisiji i Evropskom parlamentu. lanovi Odbora su lokalni i regionalni politiari,
160
koji u Evropskoj uniji predstavljaju niz oblasti aktivnosti regionalnih i lokalnih vlasti.
Oni mogu biti predsjednici regija, regionalni parlamentarci, gradski/opinski vijenici,
gradonaelnici/naelnici, itd. Imenuje ih Vijee EU na prijedlog drava lanica, ali u
svom radu su potpuno nezavisni.
Odbor ima 344 lana i ne moe ih biti vie od 350. Njihov mandat je etiri godine. U
okviru Odbora lanovi su organizirani u etiri stranake grupe: Evropska socijalistika
stranka, Evropska narodna stranka, Evropska stranka liberalnih demokrata i reformista i
Evropska alijansa. Radom Odbora rukovodi predsjednik, a u tome mu pomau
potpredsjednik te Ured Odbora, koji se biraju na mandat od dvije godine. Rad Odbora
organiziran je u est komisija: Komisija za politiku teritorijalne kohezije - COTER,
Komisija za ekonomsku i socijalnu politiku - ECOS, Komisija za odrivi razvoj - DEVE,
Komisija za kulturu i obrazovanje - EDUC, Komisija za ustavna pitanja i evropsku upravu
- CONST, Komisija za vanjske poslove - RELEX, Odbor godinje odrava pet plenarnih
sjednica u Briselu na kojima definira opu politiku i usvaja miljenja.
ODBOR ZA POLITIKU I SIGURNOST
(POLITICAL AND SECURITY COMMITTEE-PSC/
COMIT POLITIQUE ET DE SCURIT-COPS)
Odbor za politiku i sigurnost je stalno tijelo u oblasti zajednike vanjske i
sigurnosne politike. ine ga politiki direktori ministri vanjskih poslova drava
lanica. Njegovi zadaci su praenje kretanja na meunarodnoj sceni u oblastima koje
pokriva zajednika vanjska i sigurnosna politika, uee u definiranju politika i nadzor
nad provoenjem odluka Vijea EU. Uz ovlatenje Vijea EU, Odbor je odgovoran za
politiku kontrolu i strateko vodstvo u operacijama upravljanja krizom. Kako bi se
osiguralo njegovo nesmetano funkcioniranje, pomau mu Politiko-vojna grupa, Odbor
za civilne aspekte rjeavanja kriza, te Vojni odbor i vojno osoblje.
161
ODBOR ZA POMIRENJE
(CONCILIATION COMMITTEE/COMIT DE CONSILIATION)
Prema postupku saodluivanja izmeu Vijea EU i Evropskog parlamenta, moe se
osnovati Odbor za pomirenje. On obuhvata lanove Vijea EU ili njihove predstavnike
te jednak broj predstavnika iz Evropskog parlamenta.
Svako neslaganje izmeu dvije institucije o prijedlogu propisa u drugom itanju
upuuje se Odboru kako bi se postigao dogovor o tekstu prihvatljivom za obje strane.
Evropska komisija takoer uestvuje u radu Odbora, kako bi pomogla u rjeavanju
nesuglasica. Nacrt svakog zajednikog teksta mora se usvojiti u roku od est sedmica
(mogunost produenja roka za dvije sedmice) kvalificiranom veinom u Vijeu EU i
apsolutnom veinom lanova Evropskog parlamenta. Ako jedna od dvije institucije
odbaci prijedlog, smatra se da nije usvojen.
ODBOR ZA ZAPOLJAVANJE
(EMPLOYMENT COMMITTEE/COMIT DE L'EMPLOI)
Odbor za zapoljavanje osnovan je 2000. godine na osnovu Ugovora iz Amsterdama
(1997./1999.), a zamijenio je dotadanji Odbor za zapoljavanje i trite rada (1996.).
Odbor ine po dva predstavnika svake drave lanice i dva predstavnika Evropske
komisije. Zadatak Odbora je da pomae Vijeu EU u provoenju Evropske strategije
za zapoljavanje. Takoer, njegov zadatak je da prati politike zapoljavanja i trita
rada drava lanica, promovira njihovu koordinaciju i daje miljenja na zahtjev Vijea
EU, Evropske komisije ili na vlastitu inicijativu.
ODBORI I RADNE GRUPE
(COMMITTEES AND WORKING PARTIES/
COMITS ET GROUPES DE TRAVAIL)
Odbori, iji je zadatak da pomau institucijama Evropske unije, angairani su u
svim fazama zakonodavnog procesa. Evropska komisija redovno se savjetuje s
162
odborima strunjaka prije sastavljanja novog prijedloga propisa. Ovi odbori, koje ine
strunjaci iz privatnog sektora ili vlada drava lanica, osiguravaju da Evropska
komisija ostane otvorena u odnosu na interese onih na koje e uticati propisi. Postoji
oko 60 savjetodavnih odbora koji pokrivaju sve sektore, iako se priblino polovina
njih bavi poljoprivrednim pitanjima. Takoer, pri provoenju propisa Evropskoj
komisiji pomau odbori koji djeluju u skladu s procedurom komitologije.
Ove odbore ine strunjaci koje predlau drave lanice, a predsjedava im Evropska
komisija. Postoji oko 300 takvih odbora u oblastima industrije, socijalnih poslova,
poljoprivrede, zatite okolia, unutranjeg trita, istraivanja i razvoja, zatite
potroaa i sigurnosti hrane. U Evropskom parlamentu takoer razliiti stalni odbori
organiziraju rad lanova Parlamenta. Vijeu EU takoer pomau odbori i radne grupe
koje pripremaju njegove odluke. Postojanje odreenih odbora predvieno je ugovorima
(npr. Odbor za pravosue i unutranje poslove), dok se drugi odbori osnivaju ad hoc
(npr. Odbor za poslove u oblasti kulture).
ODLUKA
(DECISION/DCISION)
Odluka je vrsta obavezujueg pravnog akta Zajednice (prvi stub EU) koja ima
specifinu primjenu i spada u sekundarne izvore prava Evropske unije. Odluke se
upuuju dravi lanici, pravnom ili fizikom licu i u potpunosti ih obavezuju. Kada se
odluka uputi dravi lanici, ona mora donijeti odgovarajui pravni akt s ciljem
provoenja ove odluke, a kada je upuena pravnom ili fizikom licu, drava lanica
obavezna je osigurati da je lice kojem je upuena provede, odnosno stvoriti uslove za
ostvarivanje prava koja su dodijeljena njome.
Ugovorom iz Amsterdama (1997./1999.) odluka se, uz okvirnu odluku, uvodi kao
novi pravni akt i u trei stub EU (policijska i pravosudna saradnja u krivinim stvarima)
i njome je zamijenjen dotadanji akt - zajednika akcija.
Okvirna odluka koristi se s ciljem pribliavanja zakona drava lanica. Predlae je
Evropska komisija ili drava lanica, a usvaja je Vijee EU. Ona je obavezujua u
smislu krajnjeg rezultata, ali ostavlja dravi lanici izbor forme i naina njegovog
163
ostvarivanja. Nema direktno djelovanje, a mjere za njihovo provoenje usvaja Vijee

EU jednoglasno ili kvalificiranom veinom. Odluka se koristi u sve ostale svrhe u
treem stubu osim pribliavanja zakona drava lanica. One su takoer obavezujue i
sve mjere potrebne za njihovo provoenje donosi Vijee EU kvalificiranom veinom.
ODRIVI RAZVOJ
(SUSTAINABLE DEVELOPMENT/DVELOPPEMENT DURABLE)
Koncepcija odrivog razvoja odnosi se na oblik ekonomskog rasta koji zadovoljava
potrebe drutva kratkorono, srednjorono i, prije svega, dugorono. Ta koncepcija
zasniva se na pretpostavci da razvoj treba zadovoljiti sadanje potrebe, a da pri tome
ne ugrozi zadovoljavanje potreba buduih generacija.
Odrivi razvoj zasniva se na: ekonomski efikasnom razvoju, socijalnoj pravednosti
i odrivosti okolia. Strategija Evropske unije za odrivi razvoj usvojena je 2001.
godine, a data joj je i vanjska dimenzija uspostavljanjem globalnog partnerstva za
odrivi razvoj (2002.). Princip integracije zatite okolia u kreiranje i provoenje
politika Evropske unije potvreno je Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.).
Sastankom na vrhu u Kardifu (Cardiff) 1998. godine postavljen je temelj
koordiniranom djelovanju u okviru plana EU o integraciji pitanja zatite okolia.
Evropska unija i njene drave lanice nastoje nizom aktivnosti promovirati odrivi
razvoj van granica Unije i to uglavnom kroz meunarodna tijela kao to je npr. svjetski
samit o odrivom razvoju, odran u Johanesburgu (Johannesburg) 2002. godine.
OECD
(ORGANIZATION FOR ECONOMIC COOPERATION AND
DEVELOPMENT-OECD/ORGANISATION DE COOPRATION
ET DE DVELOPPEMENT CONOMIQUE-OCDE)
OECD (Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj) je meunarodna organizacija
osnovana 1960. godine. Nastala je kao nasljednik Organizacije za evropsku ekonomsku
saradnju (OEEC) koja je osnovana 1948. godine u okviru Maralovog plana, a s ciljem
164
obnove evropske ekonomije. Ciljevi OECD-a su unapreivanje privrednog rasta i

poveanje ivotnog standarda u zemljama lanicama, doprinos razvoju svjetske
privrede i ekonomskog napretka u lanicama i nelanicama, te doprinos irenju
meunarodne trgovine na multilaterarnoj osnovi i poveanju svjetske trgovine.
Organizacionu strukturu OECD-a ine: Vijee koje se sastoji od predstavnika
zemalja lanica i predstavnika Evropske komisije, Odbori i Sekretarijat. OECD okuplja
30 zemalja svijeta, a njegovo sjedite je u Parizu, u Francuskoj.
OHIM
(OFFICE FOR HARMONISATION IN THE INTERNAL
MARKET-TRADE MARKS AND DESIGNES-OHIM/
OFFICE DE LHARMONISATION DANS LE MARCH
INTRIEUR-MARQUES, DESSINS ET MODLES-OHMI)
OHIM (Evropski ured za usklaivanje unutranjeg trita) je agencija EU koja je
osnovana 1994. godine s ciljem podrke pribliavanju propisa u oblasti intelektualnog
vlasnitva, posebno u oblasti trine marke i zatitnog znaka, kao i u industrijskom
dizajnu.
OHIM je slubeno tijelo koje od 1996. provodi postupke za zatitne znakove
Zajednice, te od 2003. godine za registrirane dizajne Zajednice. OHIM, istovremeno
uz funkciju agencije, obavlja i tehniku funkciju Ureda za industrijsko vlasnitvo, tj.
registracije prava industrijskog vlasnitva. Sjedie OHIM-a je u Alisanteu (Alicante),
u paniji.
OHR
(OFFICE OF HIGH REPRESENTATIVE-OHR/
BUREAU DU HAUT REPRSENTANT-BHR)
OHR (Ured visokog predstavnika) je ad hoc meunarodna institucija odgovorna
za nadgledanje provoenja civilnih aspekata Opeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni
i Hercegovini Dejtonski sporazum (1995.). Mandat visokog predstavnika preciziran
165
je u Aneksu X. Dejtonskog sporazuma.

Visoki predstavnik je, u ime meunarodne zajednice, zaduen da nadgleda provoenje
civilnih aspekata Dejtonskog sporazuma, da koordinira aktivnosti meunarodnih civilnih
organizacija i agencija koje djeluju u zemlji, da pomogne, kada to smatra neophodnim,
u rjeavanju svih potekoa koje se jave u vezi s provoenjem civilnog dijela Sporazuma,
te je konani autoritet u zemlji za tumaenje njegovog civilnog dijela.
Dodatna ovlatenja (npr. bonska ovlatenja) visokog predstavnika utvruje Vijee
za provoenje mira (PIC). Visokog predstavnika predlae Upravni odbor Vijea za
provoenje mira, a imenovanje potvruje Vijee sigurnosti Ujedinjenih naroda.
Prvi visoki predstavnik meunarodne zajednice u Bosni i Hercegovini bio je Carl
Bildt (1995. - 1997.). Potom su slijedili: Carlos Westendorp (1997. - 1999.), Wolfgang
Petritsch (1999. - 2002.), Paddy Ashdown (2002. - 2006.) Christian Schwarz-Schilling
(2006. - 2007.) Miroslav Lajk (2007. - 2009.) i aktuelni visoki predstavnik Valentin
Inzko koji je stupio na dunost 2009.
Visoki predstavnik u Bosni i Hercegovini od 2002. godine ujedno obavlja i dunost
specijalnog predstavnika Evropske unije u BiH.
OKOLI
(ENVIRONMENT/ENVIRONNEMENT)
Politika okolia EU definirana je Ugovorom o Evropskoj zajednici, a njeni ciljevi
su da ouva, zatiti i pobolja kvalitet okolia te zatiti zdravlje ljudi. Usmjerena je,
takoer, i na racionalno koritenje prirodnih resursa te promociju mjera za rjeavanje
regionalnih i globalnih ekolokih problema na meunarodnom nivou.
Politika okolia zasniva se na principima predostronosti, preventivne akcije te
principima ispravke na izvoru i zagaiva plaa. Trenutno je na snazi esti akcioni
ekoloki program, koji je usvojen 2002. godine, a obuhvata period do 2012. godine.
Prioriteti ovog programa su: klimatske promjene, priroda i bioloka raznolikost,
okoli, zdravlje i kvalitet ivljenja, prirodni resursi i otpad.
166
OKVIRNI SPORAZUM
(FRAMEWORK AGREEMENT-FA/ACCORD CADRE)
Okvirni sporazum je ugovor kojim se definiraju opa pravila i uslovi pod kojima se
odvija saradnja izmeu Evropske komisije i zemlje korisnice pomoi EU. Ovaj
sporazum ujedno predstavlja i pravni okvir za implementaciju svih aktivnosti vezanih
uz programe pomoi EU u toj zemlji.
OKVIRNI PROGRAM OSNOVNA PRAVA I PRAVOSUE
(FUNDAMENTAL RIGHTS AND JUSTICE FRAMEWORK PROGRAMME/
PROGRAMME-CADRE: DROITS FONDAMENTAUX ET JUSTICE)
Okvirni program osnovna prava i pravosue je program Zajednice uspostavljen u
oblasti pravde, slobode i sigurnosti.
Njegovi ciljevi su da doprinese stvaranju evropskog podruja u kojem su osigurane
osnovne slobode i ljudska prava, podstakne borbu protiv antisemitizma, rasizma i
diskriminacije, te osnai civilno drutvo koje se bavi osnovnim pravima i slobodama.
Takoer, njegov cilj je da podri borbu protiv nasilja i zloupotrebe droga te stvaranje
evropskog prostora pravosua u graanskim i krivinim stvarima.
ini ga pet potprograma:
Daphne III (borba protiv nasilja);
Prevencija upotrebe droga i informiranje;
Osnovna prava i graanstvo;
Graansko pravosue;
Krivino pravosue.
Budet programa za period od 2007. do 2013. godine je 542,9 miliona eura. Bosna
i Hercegovina, na osnovu Okvirnog sporazuma o opim principima uea BiH u
programima Zajednice (2004./2007.), ima mogunost pristupa Daphne III , programu
Okvirnog porgrama osnovna prava i pravosue. Ovaj Daphne III ima za cilj borbu
protiv svih vrsta nasilja nad djecom, mladima i enama.
167
OKVIRNI PROGRAM SOLIDARNOST I UPRAVLJANJE

MIGRACIJSKIM TOKOVIMA
(SOLIDARITY AND MANAGMENT OF MIGRATION FLOWS
FRAMEWORK PROGRAMME/PROGRAMME-CADRE:
SOLIDARIT ET GESTION DES FLUX MIGRATOIRES)
Okvirni program solidarnost i upravljanje migracijskim tokovima je program
Zajednice u oblasti slobode, sigurnosti i pravde. Uspostavljen je u finansijskoj perspektivi
2007. - 2013. godina, s budetom od oko 4 milijarde eura. Cilj mu je da podri pravednu
raspodjelu odgovornosti izmeu drava lanica EU pri uvoenju integriranog upravljanja
vanjskim granicama Evropske unije te u provoenju politika azila i imigracije. Ovaj
okvirni program ine etiri finansijska instrumenta: Fond za integraciju dravljana treih
zemalja, Fond za vanjske granice, Fond za povratak i Fond za izbjeglice.
OKVIRNI PROGRAM ZA SIGURNOST I ZATITU SLOBODA
(SECURITY AND SAFEGUARDING LIBERTIES FRAMEWORK
PROGRAMME/PROGRAMME-CADRE: SCURIT ET PROTECTION
DES LIBERTS)
Okvirni program za sigurnost i zatitu sloboda je program Zajednice u oblasti
slobode, sigurnosti i pravde. Uspostavljen je u finansijskoj perspektivi 2007. - 2013.
godina, a njegov budet je 735 miliona eura. Ciljevi programa su da osigura efikasnu
operativnu saradnju u borbi protiv kriminala i terorizma.
Program se sastoji od dva finansijska instrumenta koji ukljuuju sljedee posebne
programe: Spreavanje i borba protiv kriminala i Spreavanje, pripravnost i
upravljanje posljedicama terorizma i drugim sigurnosnim rizicima.
168
OLAF
(EUROPEAN ANTI-FRAUD OFFICE-OLAF/
OFFICE EUROPEN DE LUTTE ANTIFRAUDE-OLAF)
OLAF (Evropski ured za suzbijanje prevara) osnovan je 1999. godine i provodi
istrage vezane za upravljanje i finansiranje svih institucija i tijela Evropske unije.
OLAF je zamijenio Jedinicu za koordinaciju borbe protiv prevara (UCLAF) koja je bila
osnovana 1988. i ija je nadlenost bila ograniena na Evropsku komisiju.
Nadlenost OLAF-a su suzbijanja prevara, korupcije i drugih nepravilnosti vezanih
za finansijske interese Evropskih zajednica, te pokretanje istraga vezanih za
profesionalne propuste slubenika i zaposlenih u institucijama i tijelima Evropske
unije. Na elu OLAF-a je direktor kojeg imenuju u dogovoru Evropski parlament,
Evropska komisija i Vijee EU na mandat od pet godina.
OLAF je u svom radu nezavisan te ima i mogunost da od Suda pravde Evropskih
zajednica zatrai zatitu svoje nezavisnosti.
Istrage pokree na zahtjev institucija, drava lanica te na vlastitu inicijativu.
Provoenja istraga kontrolira Nadzorni odbor OALF-a, a ini pet nezavisnih lica
(lica van institucija EU) koja zajedniki imenuju Vijee EU, Evropski parlament i
Evropska komisija.
OPOREZIVANJE
(TAXATION/FISCALIT)
Uprkos uspostavljanju unutranjeg trita (1993.) i ekonomske i monetarne unije
(1999.), jo uvijek ne postoji politika oporezivanja koja je u iskljuivoj i potpunoj
nadlenosti EU.
Ugovorom o Evropskoj zajednici ovo pitanje definirano je posebnim odredbama,
ali postupak odluivanja o oporezivanju zahtijeva jednoglasnu odluku u Vijeu EU.
Budui da to predstavlja konicu prihvatanju zajednikih pravila direktnog i
indirektnog oporezivanja, Evropska komisija podstie drave lanice na primjenu
procedure pojaane saradnje u ovoj oblasti.
169
Takoer, tom procedurom podstiu se drave lanice da prihvate preporuke iji je

cilj da uklone tetne poreske prepreke umjesto obavezujuih zakonskih prijedloga.
S ciljem ujednaavanja poreskih politika, Vijee EU je kao dio poreskog paketa
donijelo Kodeks ponaanja o poslovnom oporezivanju, usvojen (1997.), te propise o
otklanjanju deformacija u efikasnom oporezivanju dohotka na tednju u obliku kamata
(Direktiva o oporezivanju dohotka od tednje, 2003.) i zajedniki sistem oporezivanja
primjenjiv na kamate i plaanja taksi izmeu udruenih preduzea (Direktiva o
kamatama i licencama, 2003.).
Trenutno, prijedloge Evropske komisije paljivo razmatra Vijee EU, posebno
prijedloge vezane za reformu sistema indirektnog oporezivanja, revizije zajednikog
sistema oporezivanja primjenjivog na spajanja, podjele, prijenose imovine i razmjene
dionica kompanije u razliitim dravama lanicama, itd.
OS
(OPERATING STRUCTURE-OS/STRUCTURE DEXCUTION)
OS (Operativna struktura) predstavlja tijelo ili tijela odgovorna za upravljanje
i implementaciju odreene komponente Instrumenta pretpristupne pomoi (IPA),
u skladu sa principom stabilnog finansijskog upravljanja (the principle of sound
financial management). Operativna struktura se uspostavlja u okviru administracije
zemlje korisnice IPA i moe se sastojati od jednog ili vie tijela, u zavisnosti od
uspostavljenog sistema upravljanja fondovima EU (centralizovani/decentralizovani).
OSCE
(ORGANIZATION FOR SECURITY AND CO-OPERATION
IN EUROPE-OSCE/ORGANISATION POUR LA SCURIT ET
LA COOPRATION EN EUROPE)
OSCE (Organizacija za sigurnost i saradnju u Evropi) je panevropska sigurnosna
organizacija koju ini 56 zemalja lanica. Osnovana je u skladu s Poglavljem VIII.
170
Povelje Ujedinjenih naroda i uspostavljena je kao instrument i mehanizam ranog

upozorenja, prevencije sukoba, suzbijanja kriza i postkonfliktne obnove u Evropi. Sve
zemlje koje uestvuju u aktivnostima OSCE-a imaju ravnopravan status, a odluke se
donose konsenzusom.
Struno tijelo OSCE-a za politike konsultacije i donoenje odluka je Stalno vijee.
Njegovi lanovi, izaslanici zemalja lanica OSCE-a sastaju se jednom sedmino da bi
raspravljali i donosili odluke o pitanjima znaajnim za OSCE. Visoko vijee, koje ine
politiki direktori ili zvaninici vieg ranga zemalja lanica, sastaje se jednom godinje
radi politikih dogovora. Ministri vanjskih poslova zemalja lanica OSCE-a sastaju se
jednom godinje na sastanku Ministarskog vijea, a svake druge godine efovi drava ili
vlada okupljaju se na samitu OSCE-a. Predsjedavajui OSCE-a odgovoran je za izvrenje
odluka i svake se godine bira iz druge zemlje. Aktuelnom predsjedavajuem u njegovom
radu pomae prethodnik koji, zajedno sa sljedeim predsjedavajuim, ine OSCE Trojku.
Generalni sekretar OSCE-a djeluje kao izaslanik predsjedavajueg OSCE-a i daje
mu podrku u svim aktivnostima kojima se provode ciljevi OSCE-a. Njegove
aktivnosti takoer ukljuuju rukovoenje strukturom i operacijama OSCE-a.
Parlamentarna skuptina OSCE-a, koju ini vie od tri stotine parlamentaraca iz svih
zemalja lanica OSCE-a, zasjeda jednom godinje i raspravlja o pitanjima znaajnim
za rad OSCE-a, te donosi i odgovarajue rezolucije i preporuke. Organizacionu
strukturu OSCE-a ine jo: Ured za vezu u Centralnoj Aziji, Ured za demokratizaciju
i ljudska prava (ODIHR), izaslanik za slobodu medija, Ured visokog komesara za nacionalne manjine, Sud za pomirenje i arbitrau. OSCE ima misije u nekoliko zemalja
(operacije na terenu) meu kojima je i Bosna i Hercegovina.
Sjedite Generalnog sekretarijata OSCE-a je u Beu, u Austriji. Bosna i
Hercegovina je lanica OSCE-a od 1992. godine.
OSJETLJIVI PROIZVODI
(SENSITIVE PRODUCTS/PRODUITS SENSIBLES)
Osjetljivim proizvodima nazivaju se odreene vrste proizvoda ije je promet na
unutranjem tritu EU pod posebnim reimom. Rije je, najee, o poljoprivrednim
171
proizvodima, odreenim vrstama mesa, ribi, te vinu i tekstilu.

Osjetljivi proizvodi u Evropskoj uniji imaju zatieni tretman, te se njihov uvoz
kontrolira godinjim kvotama ili drugim vrstama ogranienja.
OSNIVAKI UGOVORI
(FOUNDING TREATIES/TRAITS CONSTITUTIFS)
Osnivakim ugovorima definiraju se principi, pravni i institucionalni temelji
Evropske unije te odnosi s dravama lanicama i meunarodnim organizacijama.
Njihove odredbe stvaraju prava ne samo za drave lanice ve i za njihove graane te
se na osnovu njih stvaraju institucije i tijela na evropskom nivou koja su nezavisna od
vlasti drava lanica i na koja drave lanice prenose zakonodavna, upravna i sudska
prava.
U okviru Osnivakih ugovora razlikuju se tri vrste ugovora: originalni ugovori
(Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i elik, Ugovor o Evropskoj ekonomskoj
zajednici, Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju), ugovori o izmjenama
koji su unijeli velike institucionalne, proceduralne promjene i promjene politika u
oblastima odgovornosti tri zajednice i Evropske unije (npr. Jedinstveni evropski akt,
Ugovor iz Amsterdama, Ugovor iz Nice) te ugovore o pristupanju novih drava lanica.
Hronoloki, najznaajniji ugovori potpisani su kako slijedi:
Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i elik (1951./1952.);
Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici (1957./1958.);
Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju (1957./1958.);
Ugovor o spajanju (1965./1967.);
Jedinstveni evropski akt (1987./1988.);
Ugovor o Evropskoj uniji (1992./1993.);
Ugovor iz Amsterdama (1997./1999.);
Ugovor iz Nice (2001./2003.).
Ugovor iz Lisabona (2007./2009.)
172
PAKET PROIRENJA
(ENLARGEMENT PACKAGE/PAQUET LARGISSEMENT)
Paket proirenja je skup dokumenata koje Evropska komisija izdaje na godinjoj
osnovi, a koji definiraju okvir za pristupanje drava kandidatkinja i zemalja
potencijalnih kandidatkinja za lanstvo u EU. Ovaj paket ukljuuje izvjetaj o napretku,
evropsko partnerstvo i strateki dokument za proirenje, a moe sadravati odreene
dodatne dokumente.
Prvi paketi proirenja objavljeni su 2005. godine i to za drave kandidatkinje:
Hrvatsku, Makedoniju i Tursku, te zemlje potencijalne kandidatkinje: Albaniju,
Bosnu i Hercegovinu, Crnu Goru i Srbiju te Kosovo pod rezolucijom Vijea
sigurnosti UN-a 1244/99.
PAKT STABILNOSTI ZA JUGOISTONU EVROPU
(STABILITY PACT FOR SOUTH EASTERN EUROPE/
PACTE DE STABILIT POUR L'EUROPE DU SUD-EST)
Na inicijativu Evropske unije, 10. juna 1999., u Kelnu (Kln) je usvojen osnivaki
dokument Pakta stabilnosti za jugoistonu Evropu, kojim je vie od 40 zemalja i
meunarodnih organizacija na sebe preuzelo obavezu pruanja podrke zemljama
regije u njihovim naporima da unaprijede mir, demokratiju, potovanje ljudskih prava
i ekonomski prosperitet. Politiku potvrdu dobio je prilikom sastanka na vrhu u
Sarajevu 30. 7. 1999., a operativno je zaivio odravanjem regionalnog stola 16.
septembra 1999. godine.
Pakt stabilnosti postavljao je okvir za saradnju zemalja regije jugoistone Evrope
(Albanija, Bosna i Hercegovina, Bugarska, Hrvatska, Maarska, Makedonija,
Moldavija, Rumunija, Slovenija i Turska te Srbija i Crna Gora - tadanja SRJ), drava
lanica EU, Sjedinjenih Amerikih Drava, Ruske Federacije i meunarodnih
organizacija (Organizacija za sigurnost i saradnju u Evropi OSCE, Vijee Evrope Direkcija za evropske integracije
173
CoE, Ujedinjeni narodi UN, Sjevernoatlantski savez NATO, Zapadnoevropska

unija WEU, Visoki komitet Ujedinjenih naroda za izbjeglice UNHCR i
Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj OECD), ukljuujui i meunarodne
finansijske institucije (Meunarodni monetarni Fond MMF, Svjetska banka WB,
xEvropska investiciona banka EIB i Evropska banka za obnovu i razvoj EBRD) te
regionalne inicijative (Royaumont proces, Ekonomska saradnja crnomorskih zemalja
BSEC, Centralnoevropska inicijativa CEI, Inicijativa za saradnju u jugoistonoj
Evropi SECI i Proces saradnje jugoistone Evrope SEECP).
Strateki cilj Pakta bio je pribliavanje drava jugoistone Evrope evroatlantskim
strukturama i jaanje regionalne saradnje. U organizacionom smislu, Pakt stabilnosti
oslanjao se na specijalnog koordinatora kojeg je imenovala Evropska unija nakon
konsultacija s uesnicima Pakta, a potvrivao ga je predsjedavajui OSCE-a. Rad Pakta
stabilnosti odvijao se putem politikog instrumenta Pakta - regionalnog stola, u okviru
kojeg su funkcionirala tri radna stola: radni sto I - demokratizacija i ljudska prava;
radni sto II - ekonomska rekonstrukcija, saradnja i razvoj; radni sto III - sigurnost i
odbrana, pravosue i unutranji poslovi.
Sjedite Sekretarijata Pakta stabilnosti bilo je Briselu, u Belgiji. Pakt stabilinosti je
2008. godine prerastao u Vijee za regionalnu saradnju (RCC).
PAKT ZA STABILNOST I RAST
(STABILITY AND GROWTH PACT/
PACTE DE CROISSANCE ET DE STABILIT)
Pakt za stabilnost i rast je dogovor drava lanica EU vezan za fiskalnu politiku.
Odnosi se na treu fazu ekonomske i monetarne unije (EMU), odnosno na nepovratno
fiksiranje kursa i uvoenje jedinstvene valute eura. Poeo se primjenjivati 1. januara
1999. kako bi se osiguralo da drave lanice EMU odravaju fiskalnu disciplinu nakon
uvoenja jedinstvene valute eura.
Pakt je usvojen rezolucijom Evropskog vijea (Amsterdam, 1997.) i dvjema
uredbama Vijea EU (1997.) u kojima su detaljno razraeni tehniki detalji dogovora
u smislu nadgledanja budeta i koordinacije ekonomskih politika. Drave lanice koje
174
su uvele euro moraju odravati tzv. kriterije konvergencije, a Pakt o stabilnosti i rastu
osigurava njihovo provoenje. Drave lanice moraju potovati fiskalne kriterije tj.
budetski deficit ne smije prelaziti 3% BDP-a, a dravni dug ne bi trebalo da bude vei
od 60% BDP-a. Pakt o stabilnosti i rastu daje mogunost Vijeu EU da kazni svaku
dravu lanicu koja ne preduzima odgovarajue mjere da bi uklonila prekomjerni
deficit (tzv. procedura prekomjernog deficita). Kaznene mjere u poetku imaju oblik
beskamatnog depozita koji se moe pretvoriti u globu ako se deficit ne korigira u roku
od dvije godine.
Pakt o stabilnosti i rastu revidiran je 2005. godine. Zadrani su osnovni elementi
(budetski deficit 3% i javni dug 60%), ali je uvedena vea fleksibilnost za prelazak
praga deficita u periodu ekonomskih kriza.
PARISKA DEKLARACIJA
(PARIS DECLARATION/DCLARATION DE PARIS)
Pariska deklaracija je nastavak Rimske deklaracije iz 2003. godine, kojom su
uspostavljeni kriteriji za usklaivanje, koordinaciju i strateki pristup raspodjele
meunarodne pomoi. Pariskom deklaracijom, potpisanom na forumu koji je odran u
periodu od 28. februara do 2. marta 2005., brojni predstavnici meunarodnih razvojnih
organizacija, visoki zvaninici razvijenih zemalja i zemalja u razvoju, predstavnici
privatnog industrijskog sektora i civilnog drutva, uspostavili su novi sistem rada koji ima
za cilj usvajanje boljih i efikasnijih struktura i mehanizama pomoi zemljama u razvoju.
Efikasnost Pariske deklaracije u kojoj je sadano 56 obaveza proisteklih iz
partnerstva zasniva se na ciljevima koji podrazumijevaju praktino orijentiranu mapu
puta za unapreivanje kvaliteta pomoi, 12 indikatora pomoi, kojim se uspostavlja
sveobuhvatnije partnerstvo, transparentnost i odgovornost na razliitim nivoima.
Sve obaveze iz Pariske deklaracije sadrane su u pet kljunih principa: vlasnitvo,
uklapanje, usklaivanje, upravljanje i meusobna odgovornost od kojih je princip
vlasnitva osnovni, jer podrazumijeva da partnerske zemlje efektivno upravljaju svojim
razvojnim politikama i strategijama i da koordiniraju razvojne aktivnosti.
175
PARTNERSTVO ZA MIR
(PARTNERSHIP FOR PEACE-PfP/PARTENARIAT POUR LA PAIX)
Partnerstvo za mir je politiko-vojni program Sjevernoatlantskog saveza (NATO)
usmjeren ka stvaranju povjerenja izmeu NATO-a i zemalja centralne i istone Evrope
i nekadanjeg SSSR-a kroz uspostavljanje bilateralne saradnje. Program je uspostavljen
1994. godine i danas okuplja 22 zemlje. Obim saradnje zasebno se odreuje za svaku
dravu potpisnicu kroz Pojedinani partnerski program (IPP). Najee se radi o
zajednikim manevrima i ispunjavanju standarda NATO-a pri nabavci nove vojne
opreme, te edukaciji kadra. Takoer, mogue je i uee zemalja lanica Partnerstva u
mirovnim misijama NATO-a. U sluaju prijetnje napada na neku od zemalja potpisnica,
predviena je konsultacija unutar NATO-a. Meutim, Partnerstvo za mir ne
podrazumijeva eksplicitno i odbrambeni savez i drave lanice NATO-a mogu zasebno
da odlue hoe li uputiti pomo u odbrani dotine lanice. Politiki i okvir za razvoj
saradnje u okviru Partnerstva za mir osigurava Vijee evroatlantskog partnerstva, koje
ini 28 lanica NATO-a i 22 lanice Partnerstva za mir. Bosna i Hercegovina je programu
Partnerstvo za mir pristupila 14. decembra 2006. godine.
PCM
(PROJECT CYCLE MANAGMENT-PCM/
GESTION DU CYCLE DU PROJET-GSP)
PCM (Upravljanje projektnim ciklusom) oznaava metodologiju pripreme,
provoenja i evaluacije projekata i programa, koja se zasniva na integriranom pristupu
te pristupu logike matrice.
PERICLES
PERICLES je program Zajednice iji je cilj da podri aktivnosti zatite eura,
jedinstvene valute EU, od krivotvorenja. Podrava aktivnosti podizanja svijesti i blie
saradnje izmeu institucija i slubenika koji se bave ovom problematikom, te
176
poboljanje opeg razumijevanja relevantnog meunarodnog prava i zakonodavstva

EU. Program je uspostavljen 2001. godine, a njegova vrijednost u finansijskoj
perspektivi 2007. 2013. godina je 7 miliona eura.
PETICIJE
(PETITIONS/PTITIONS)
Pravo na peticiju uiva svaki graanin Evropske unije, odnosno svako fiziko i
pravno lice koje ima prebivalite ili registriranu djelatnost u bilo kojoj od drava
lanica Evropske unije. Ono podrazumijeva pravo da se podnese zahtjev ili tuba
Evropskom parlamentu o bilo kojoj temi koja spada u okvir djelovanja Zajednice i
koja ima direktan uticaj na graane EU. Te zahtjeve ili tube razmatra Odbor za peticije
Evropskog parlamenta.
Ako smatra potrebnim, moe ih uputiti Evropskom ombudsmenu. Prilikom
sastavljanja miljenja o peticiji koju smatra prihvatljivom, moe zatraiti od Evropske
komisije da mu osigura dokumente ili informacije. Takoer, moe ih poslati svojim
odborima radi njihovog informiranja i preduzimanja odreenih aktivnosti. U
odreenim sluajevima Odbor za peticije moe podnijeti izvjetaj na usvajanje na
plenarnom zasjedanju Evropskog parlamenta ili osnovati istranu komisiju.
PHARE
(POLAND AND HUNGARY AISSTANCE FOR RECONSTRUCTION
OF THE ECONOMY-PHARE/POLOGNE, HONGRIE: ASSISTENCE
LA RESTRUCTURATION CONOMIQUE)
PHARE (Pomo Poljskoj i Maarskoj za obnovu ekonomije) je jedan od tri
pretpristupna programa pomoi Evropske unije (ISAP; SAPARD i PHARE) namijenjena
zemljama centralne i istone Evrope (Bugarska, eka, Estonija, Letonija, Litvanija,
Maarska, Poljska, Rumunija, Slovaka i Slovenija) u okviru njihovih priprema za
pristupanje u Evropsku uniju. PHARE je podrku usmjeravao najprije u jaanje javne
administracije i izgradnju institucija sposobnih da efikasno funkcioniraju u okviru
177
Evropske unije, usklaivanje domaeg zakonodavstva zemalja korisnica programa sa zakonodavstvom EU, te promociju ekonomske i socijalne kohezije. PHARE je uspostavljen
1989. godine i bio je izvorno izraen za pomo Poljskoj i Maarskoj. Program je postepeno prilagoavan u skladu s razvojem politike proirenja Evropske unije na centralnu i
istonu Evropu te razvijanju bliskih odnosa sa zemljama zapadnog Balkana. Tako je
PHARE uz zemlje centralne i istone Evrope postepeno bio otvoren i za zemlje zapadnog
Balkana (Albanija, Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Makedonija, Srbija i Crna Gora).
Bosna i Hercegovina postala je korisnica programa PHARE 1996. godine. Program
PHARE 2007. godine zamijenio je Instrument pretpristupne pomoi (IPA).
POGLAVLJA PREGOVORA
(NEGOTIATING CHAPTERS/CHAPITRES DE NGOCIATION)
Pregovori o lanstvu u Evropskoj uniji izmeu drave kandidatkinje i drava lanica
EU vode se o uslovima i nainu prihvatanja i provoenja acquis communautaire-a. U
svrhu pregovora o lanstvu, acquis se dijeli u poglavlja pregovora.
Drave knadidatkinje petog kruga proirenja (2005./2007.) vodile su pregovore o
31 poglavlju, a sadanje drave kandidatkinje Hrvatska i Turska s kojima su pregovori
o lanstvu otvoreni 2005. godine pregovoraju o 35 poglavlja acquis-a.
Poglavlja acquis communautaire-a su:
1.Slobodno kretanje robe
2.Slobodno kretanje radnika
3.Poslovno nastanjivanje i sloboda pruanja usluga
4.Slobodno kretanje kapitala
5.Javne nabavke
6.Kompanijsko pravo
7.Pravo intelektualnog vlasnitva
8. Konkurencija
9.Finansijske usluge
10.Informaciono drutvo i mediji
11.Poljoprivreda i ruralni razvoj
178
12.Sigurnost hrane, veterinarska i fitosanitarna politika

13.Ribarstvo
14.Transportna politika
15.Energija
16.Porezi
17.Ekonomska i monetarna politika
18. Statistika
19.Socijalna politika i zapoljavanje
20.Poduzetnitvo i industrijska politika
21.Transevropske mree
22.Regionalna politika i koordinacija strukturalnih instrumenata
23.Pravosue i osnovna ljudska prava
24.Pravda, sloboda i sigurnost
25.Nauka i istraivanje
26.Obrazovanje i kultura
27.Okoli
28.Zatita potroaa i zdravlja
29.Carinska unija
30.Vanjski odnosi
31.Vanjska, sigurnosna i odbrambena politika
32.Finansijska kontrola
33.Finansijske i budetske odredbe
34.Institucije
35.Ostalo
POJAANA SARADNJA
(ENHANCED CO-OPERATION/COOPRATION RENFORCE)
Pojam pojaane saradnje oznaava mehanizam koji dozvoljava grupi drava lanica
(najmanje osam) da u okviru institucionalnog okvira Evropske unije nastave ili stupe
u blisku meusobnu saradnju u odreenoj oblasti.
179
Drave lanice koje nisu ukljuene u pojaanu saradnju imaju mogunost da joj se
prikljue kad poele. Mehanizam pojaane saradnje uveden je Ugovorom o Evropskoj
uniji (1992./1993.) te dodatno unaprijeen Ugovorom iz Amsterdama (1997./1999.) i
Ugovorom iz Nice (2001./2003.). Daljnje unapreivanje pojaane saradnje predvieno
je i Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.).
POJEDNOSTAVLJENJE ZAKONODAVSTVA
(SIMPLIFICATION OF LEGISLATION/
SIMPLIFICATION LGISLATIVE)
Pojednostavljenje zakonodavsta znai odstranjivanje suvinog zakonodavstva na
osnovu principa potrebe i proporcionalnosti. Najveim dijelom rije je o preinaavanju
i formalnom i neformalnom konsolidiranju zakonodavstva.
Kao prioritet EU, pojednostavljenje zakonodavstva postavljeno je objavljivanjem
Bijele knjige o dovretku unutranjeg trita (1985.) te na sastanku Evropskog vijea
u Edinburgu 1992. godine. Uspostavljanje unutranjeg trita rezultiralo je
umnoavanjem zakonodavstva, a njegovo pojednostavljenje je nuno kako bi se
djelovanje Zajednice uinilo transparentnijim i efikasnijim.
S tim ciljem 1996. godine pokrenut je pilot-program pod nazivom
Pojednostavljivanje zakonodavstva za unutranje trite (SLIM), koji je 2003. godine
prerastao u viegodinji program za pojednostavljenje i auriranje zakonodavstva
Zajednice. Takoer, s tim ciljem 1998. godine donesen je meuinstitucionalni
sporazum kojim je definirano poboljanje kvaliteta izrade zakonodavstva, te 2003.
godine novi meuinstitucionalni sporazum koji proiruje djelokrug aktivnosti na cijeli
proces izrade zakonodavstva.
POLICIJSKA I PRAVOSUDNA SARADNJA U KRIVINIM STVARIMA
(POLICE AND JUDICAL COOPERATION IN CRIMINAL MATTERS-JHA/
COOPRATION POLICIRE ET JUDICIAIRE EN MATIRE PNALE)
Policijska i pravosudna saradnja u krivinim stvarima definirana je Ugovorom o
180
Evropskoj uniji (1992./1993.) i Ugovorom iz Amsterdama (1997./1999.) i predstavlja

trei stub EU. Njeni ciljevi su prevencija i borba protiv rasizma i ksenofobije,
organiziranog kriminala, terorizma, trgovine ljudima, trgovine drogom i orujem,
korupcije i prevare te kriminalnih aktivnosti nad djecom. Policijska i pravosudna
saradnja u krivinim stvarima podrazumijeva saradnju policija, carinskih slubi i
pravosudnih organa drava lanica. Saradnja se najveim dijelom ostvaruje
posredstvom agencija EU: Europola, Eurojusta i Evropske pravosudne mree.
Takoer, predvieno je da se u ovoj oblasti usklauju pravila meu dravama
lanicama te razvija mehanizam za meusobno priznavanje sudskih odluka u krivinim
stvarima. Kada je rije o policijskoj i pravosudnoj saradnji u krivinim stvarima,
kljunu rije imaju Vijee EU i drave lanice, dok je uloga Evropske komisije,
Evropskog parlamenta i Suda pravde Evropskih zajednica ograniena. Na evropskom
nivou u oblasti pravosudne i policijske saradnje u krivinim stvarima odluuje se na
osnovu meuvladinog modela, a pravni instrumenti u ovoj oblasti su zajedniki
stavovi, okvirne odluke, odluke, konvencije.
Policijska i pravosudna saradnja u krivinim stvarima kao trei stub EU razvila se
postepeno. Naime, Ugovorom o Evropskoj uniji uspostavljena je saradnja u pravosuu
i unutranjim poslovima koja je bila oznaena kao trei stub, a podrazumijevala je
saradnju u oblastima politike azila, upravljanja vanjskim granicama drava lanica,
imigracijske politike, borbe protiv droga, suzbijanja meunarodnih prevara, sudske
saradnje u civilnim i krivinim pitanjima, carinske i policijske saradnje.
Ugovorom iz Amsterdama reorganizirana je saradnja u treem stubu, odnosno
pitanja poput azila, imigracije, viza i drugih politika vezanih za slobodno kretanje
ljudi prebaena su u prvi stub, odnosno nadlenost Zajednice, a policijska i sudska
saradnja u krivinim stvarima ostala je u okviru treeg stuba. Njoj je dodata saradnja
u prevenciji i suzbijanju rasizma i ksenofobije, a trei stub EU se od tada naziva
pravosudna i policijska saradnja u krivinim stvarima. Policijska i pravosudna saradnja
u krivinim stvarima (trei stub EU) je, zajedno s oblastima Zajednice (prvi stub EU)
koje se odnose na slobodno kretanje ljudi, osnovni element razvoja oblasti slobode,
pravde i sigurnosti.
Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) predvieno je naputanje reguliranja
181
policijske i pravosudne saradnje u krivinim stvarima kao posebnog stuba EU. Pitanja
koja pokriva zajedno s pitanjima vezanim za slobodno kretanje ljudi (prvi stub EU)
trebalo bi da budu regulirana u okviru slobode, pravde i sigurnosti (granina policija,
azil i migracije, policijska saradnja te pravosudna saradnja u krivinim stvarima). Ove
oblasti trebalo bi da budu u dijeljenoj nadlenosti Evopske unije i drava lanica.
POLITIKA ZA PREDUZEA
(ENTERPRISE POLICY/POLITIQUE D'ENTREPRISE)
Cilj politike za preduzea je stvaranje povoljnog ambijenta u Evropskoj uniji za
razvoj preduzea, posebno malih i srednjih preduzea. Politika za preduzea usmjerena
je na promociju preduzetnitva putem pomoi u osnivanju i poetnom periodu rada
preduzea te promociju konkurentnosti kroz podsticanje preduzea na prilagoavanje
strukturnim promjenama i dostizanje visokog i kontinuiranog rasta proizvodnje.
Takoer, politika je usmjerena na promociju inovacija kroz podsticanje preduzea
da u potpunosti iskoriste prednosti istraivanja, tehnolokog razvoja i inovacija, novog
dizajna i novih naina reklamiranja proizvoda. Nastoji se preduzeima osigurati laki
pristup fondovima, mreama podrke i ostalim programima, te pojednostaviti
zakonodavstvo i administrativne procedure. Politika uzima u obzir specifine
karakteristike i potrebe svakog sektora industrije.
Politika preduzea treba da doprinese odrivom razvoju i poveanju zaposlenosti
te je dio podrke u dostizanju ciljeva koji su postavljeni u Lisabonskoj strategiji
(2000./2005.).
POMO ZA RAZVOJ
(DEVELOPMENT AID/AIDE AU DVELOPPEMENT)
Pod pojmom pomo za razvoj podrazumijeva se politika razvoja Evropske unije
ije je uspostavljanje predvieno od samog poetka integracijskog procesa, ali koja je
tek Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) dobila pravni osnov.
Glavni cilj razvojne politike je iskorjenjivanje siromatva. Politika se provodi kroz
182
bilateralne i regionalne sporazume te kroz specifine programe u odreenim sektorima

kao to su zdravstvo i obrazovanje. Prvi korisnici pomoi za razvoj bili su prekomorske
zemlje i teritorije drava lanica.
S proirenjima Evropske unije, saradnja je postupno proirena na druge zemlje, poput
afrikih, karipskih i pacifikih zemalja (zemlje ACP) koje imaju posebno blizak i dugotrajan
odnos s nekim dravama lanicama te zemlje Latinske Amerike i Azije. Razvojna politika
takoer ukljuuje saradnju s meunarodnim institucijama i uee EU i drava lanica u
inicijativama koje se provode na globalnom nivou, poput Inicijative za visoko zaduene
siromane zemlje. Danas je Evropska unija glavni partner zemalja u razvoju, a ona i njene
drave lanice zajedno osiguravaju 55% meunarodne pomoi za razvoj.
PONDERIRANJE GLASOVA U VIJEU EU
(WEIGHTING OF VOTES IN THE COUNCIL/
PONDRATION DES VOIX AU CONSEIL)
Glasanje kvalificiranom veinom u Vijeu EU bazira se na ponderaciji
(vrednovanju) glasova drava lanica, koji kompromisom utvruju meusobno drave
lanice. Broj glasova kojim raspolae drava lanica zavisi od broja njenih stanovnika,
uz odreena prilagoavanja u odnosu na veliki broj drava lanica koje imaju mali
broj stanovnika. U Evropskoj uniji petnaestorice ukupan broj glasova bio je 87. S
pripremama za peti krug proirenja Ugovorom iz Nice (2001./2003.) izvrena je nova
ponderacija glasova u Vijeu EU te je stupila na snagu 1. novembra 2004. Prema ovoj
ponderaciji, drave lanice s najveim brojem stanovnika imaju od 27 do 29 glasova,
drave lanice koje imaju srednji broj stanovnika imaju od 7 do 14 glasova i drave
lanice s najmanjim brojem stanovnika tri ili etiri glasa.
Nakon proirenja na 25 lanica (2004.), ukupan broj glasova bio je 321, a nakon
pristupanja Bugarske i Rumunije (2007.), ukupan broj glasova u Vijeu EU poveao
se na 345. Za donoenje odluke kvalificiranom veinom potrebno je 258 glasova.
Ponderiranje glasova u Vijeu EU po dravama lanicama:
Francuska, Njemaka, Italija i Ujedinjeno Kraljevstvo
29
Poljska i panija
27
183
Rumunija
Holandija
Belgija, eka, Grka, Maarska i Portugal
Austrija, Bugarska i vedska
Danska, Finska, Irska, Litvanija, Slovaka
Kipar, Estonija, Latvija, Luksemburg i Slovenija
Malta
Ukupno
14
13
12
10
7
4
3
345
POSLOVNO NASTANJIVANJE
(ESTABLISHMENT/TABLISSMENT)
Pravo poslovnog nastanjivanja dio je acquis communautaire-a kojim se osiguravaju
prava graanima Evropske unije da zapoinju samostalno ili u obliku trgovakih
drutava trajne ekonomske djelatnosti u bilo kojoj od drava lanica Unije.
POSTUPAK KONSULTIRANJA
(CONSULTATION PROCEDURE/PROCDURE DE CONSULTATION)
Postupak konsultiranja je nain donoenja odluka u Evropskoj uniji i najstarija
metoda ukljuivanja Evropskog parlamenta u zakonodavnu proceduru, a definirana je
Ugovorom o Evropskoj zajednici. Postupak konsultiranja primjenjuje se u oblastima
koje su definirane ugovorima. U tim sluajevima Vijee EU mora zatraiti miljenje
Evropskog parlamenta i uzeti ga u obzir prilikom glasanja o prijedlozima Evropske
komisije. Takoer, Vijee EU mora traiti ponovno miljenje Evropskog parlamenta
ako doe do razmimoilaenja o poetnom prijedlogu. Meutim, miljenje Evropskog
parlamenta nije obavezujue i ovaj postupak predstavlja ogranienu ulogu Evropskog
parlamenta u zakonodavnom postupku. Vijee EU takoer moe traiti miljenje
Evropskog parlamenta i u sluajevima kad ga ne obavezuju ugovori, a kada je rije o
izuzetno vanim pitanjima. Postupak konsultacija koristi se pri donoenju
neobavezujuih pravnih instrumenata miljenja i preporuka.
184
POSTUPAK PRISTANKA
(ASSENT PROCEDURE/AVIS CONFORME)
Postupak pristanka je nain donoenja odluka u Evropskoj uniji koja je uvedena
Jedinstvenim evropskim aktom (19876./1987.). Ovaj postupak podrazumijeva da
Vijee EU mora dobiti pristanak Evropskog parlamenta prije donoenja najvanijih
odluka. Odluku o pristanku Evropski parlament donosi jednogalasno.
Postupak pristanka primjenjuje se uglavnom u procesu pristupanja novih drava
lanica, te prilikom sklapanja sporazuma o pridruivanju i ostalih sporazuma s treim
zemljama. Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) predvieno je da pristanak postane
jedna od posebnih zakonodavnih postupaka.
POSTUPAK SAODLUIVANJA
(CODECISION PROCEDURE/PROCDURE DE CO-DCISION)
Postupak saodluivanja je naina donoenja odluka u Evropskoj uniji koji je uveden
Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.). Na osnovu ovog postupka, odluka se moe
donijeti jedino ako se o njoj usaglase Vijee EU i Evropski parlament. Postupkom
saodluivanja znaajno je ojaana zakonodavna uloga Evropskog parlamenta.
Od Ugovora o Evropskoj uniji postupak saodluivanja je postepeno razraivan i
proirivan na sve vie oblasti, te obino prati glasanje kvalificiranom veinom u Vijeu
EU. Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) predvieno je daljnje proirenje oblastima
u kojima e se primjenjivati postupak saodluivanja. Ovaj postupak bi, prema Ugovoru
iz Lisabona, trebalo da se zove redovni zakonodavni postupak i trebalo bi da postane
osnovni nain donoenja odluka u Evropskoj uniji.
POSTUPAK SARADNJE
(COOPERATION PROCEDURE/PROCDURE DE COOPRATION)
Postupak saradnje je nain donoenja odluka u Evropskoj uniji koji je uveden
Jedinstvenim evropskim aktom (1986./1987.). Ovaj postupak uvodi dva itanja
185
prijedloga propisa i omoguava Evropskom parlamentu da promijeni stav Vijea EU,

ali Vijee EU je to koje donosi konanu odluku. Postupak saradnje danas se koristi
samo u oblasti ekonomske i monetarne unije. Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.)
predvieno je ukidanje ovog naina odluivanja.
POTENCIJALNI KANDIDAT ZA LANSTVO U EU
(POTENTIAL CANDIDATE FOR EU MEMBERSHIP/
CANDIDAT POTENTIEL L'ADHSION L'UNION EUROPENNE)
Pojam potencijalni kandidati za lanstvo u EU oznaava zemlje koje, u skladu s
odredbama lana 49. Ugovora o Evropskoj uniji (1992./1993.), mogu podnijeti zahtjev
za lanstvo u EU. Status potencijalnog kandidata za lanstvo trenutno imaju zemlje
procesa stabilizacije i pridruivanja: Albanija, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Srbija,
Kosovo pod Rezolucijom Vijea sigurnosti 1244/99, te Island. Zemljama zapadnog
Balkana status potencijalnog kandidata dodijeljen je na samitu u Santa Maria de Feirea
2000. godine.
Status potencijalnog kandidata za lanstvo potvruje se svakoj zemlji pojedinano
potpisivanjem bilateralnih ugovora.
POTVRIVANJE EVROPSKE KOMISIJE
(COMFIRMATION OF THE EUROPEAN COMMISSION/
INVESTITURE DE LA COMMISSION EUROPENNE)
Postupak imenovanja Evropske komisije sastoji se iz dvije faze:
nominiranje predsjednika Evropske komisije
formiranje liste lanova Evropske komisije i njeno imenovanje kao cjeline.
Prema odredbama Ugovora iz Nice (2001./2003.), predsjednika Evropske
komisije nominira Evropsko vijee kvalificiranom veinom, a njega mora odobriti
Evropski parlament veinom glasova svojih lanova. Nakon toga, Vijee
kvalificiranom veinom i uz saglasnost imenovanog predsjednika Evropske
komisije usvaja listu lica koja e biti imenovana za lanove Evropske komisije.
186
Lista se sastavlja u skladu s prijedlozima drava lanica.

Na kraju postupka Vijee kvalificiranom veinom imenuje predsjednika i
lanove Evropske komisije, nakon to Evropsku komisiju u potpunosti odobri
Evropski parlament.
POVELJA O JAVNIM USLUGAMA
(PUBLIC SERVICE CHARTER/CHARTE DES SERVICES PUBLIQUES)
Povelja o javnim uslugama zasnovana je na ideji da bi trebalo da postoji instrument
koji definira osnovna prava i principe o pruanju usluga korisnicima. Ti principi
ukljuivali bi:
kontinuitet usluga;
kvalitet;
sigurnost snabdijevanja;
jednak pristup;
prihvatljive cijene;
socijalnu, kulturnu i ekoloku prihvatljivost.
Ugovorom iz Amsterdama (1997./1999.) potvrena je uloga javne usluge u
Evropskoj uniji, a evropska politika javnih usluga jo uvijek se oblikuje.
POVELJA O OSNOVNIM PRAVIMA EVROPSKE UNIJE
(CHARTER OF FUNDAMENTAL RIGHTS OF THE EUROPEAN UNION/
CHARTE DES DROITS FONDAMENTAUX DE L'UNION EUROPENNE)
Povelja o osnovnim pravima Evropske unije prvi put u historiji EU jedinstvenim
tekstom utvruje niz graanskih, politikih, ekonomskih i socijalnih prava svih graana
i lica s prebivalitem u Evropskoj uniji. Povelja je objavljena na Samitu EU u Nici 7.
decembra 2000., ali kao politika deklaracija koja nije bila obavezujua. Potpisana je
na plenarnoj sjednici Evropskog parlamenta 12. decembra 2007. u Strazburu, a
Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) Povelja e postati pravno obavezujui dokument
svim institucijama i dravama lanicama Evropske unije (odreena izuzea osigurale
187
su Poljska i Velika Britanija te su naknadno predviena i za eku Republiku).

POZIV ZA PODNOENJE PROJEKTNIH PRIJEDLOGA
(CALL FOR PROPOSALS-CFP/APPEL PROJETS)
Poziv za podnoenje projektnih prijedloga je javni poziv objavljen od strane
ugovornog organa na podnoenje prijedloga projekata.
Ovakav nain ugovaranja primjenjuje se u pocedurama za dodjelu bespovratnih
sredstava u okviru IPA komponente II.
PRAG
(PRACTICAL GUIDE TO CONTRACT PROCEDURES
FOR EC EXTERNAL ACTIONS-PRAG/GUIDE PRATIQUE DES
PROCEDURES CONTRACTUELLES DANS LE CADRE
DES ACTIONS EXTRIEURES)
PRAG (Praktini vodi za postupak ugovaranja za vanjske aktivnosti EZ) je
dokument Evropske komisije kojim su definisane procedure i pravila za nabavku i
ugovaranje, a primjenjuje se na aktivnosti finansirane u okviru vanjskih aktivnosti
Evropske zajednice.
PRAVNI INSTRUMENTI ZAJEDNICE
(COMMUNITY LEGAL INSTRUMENTS/
INSTRUMENTS JURIDIQUES COMMUNAUTAIRES)
Pojam pravni instrumenti Zajednice odnosi se na instrumente (pravne akte) koje
institucije Zajednice (Evropski parlament djelujui zajedno s Vijeem EU, Vijee EU
i Evropska komisija) imaju na raspolaganju za izvravanje svojih zadataka. Instrumenti
su definirani Ugovorom o Evropskoj zajednici. To su:
uredbe - obavezujue i direktno primjenjive u svim dravama lanicama;
direktive - obavezujue za drave lanice u smislu rezultata koje treba postii,
188
ali ostavljaju stor za aktivnosti u pogledu oblika i sredstava provoenja;

odluke - obavezujue za one kojima su upuene;
preporuke i miljenja - neobavezujui, deklarativni instrumenti.
Uz ove instrumente takoer je kroz praksu razvijen niz tzv. sui generis instrumenata
kao to su meuinstitucionalni sporazumi, rezolucije, zakljuci, kominikei, zelena i
bijela knjiga itd.
Takoer u drugom i treem stubu EU (zajednika vanjska i sigurnosna politika i
policijska i pravosudna saradnja u krivinim stvarima) razvijeni su posebni instrumenti.
U drugom stubu to su: zajednika strategija, zajednika akcija, zajedniki stavovi.
Instrumenti u treem stubu su: zajedniki stavovi, okvirna odluka, odluka, konvencija.
Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) predvieno je da pravni instrumenti EU ostanu uredbe, direktive, odluke, preporuke i miljenja. Predviene su i odreene novine kao to su
delegirani i provedbeni akti, preporuke koje usvaja Vijee kao smjernice te
pojednostavljenje pravnih instrumenata u okviru zajednike vanjske i sigurnosne politike.
PRAVNI SUBJEKTIVITET EVROPSKE UNIJE
(LEGAL PERSONALITY OF THE EUROPEAN UNION/
PERSONNALIT JURIDIQUE DE L'UNION EUROPENNE)
Pravni subjektivitet Evropske unije vee se prvenstveno za njenu mogunost sklapanja ugovora ili pristupanja sporazumima ili konvencijama. Evropska unija nema
pravni subjektivitet. Nosioci pravnog subjektiviteta su Zajednice, tj. Evropska
zajednica i Evropska zajednica za atomsku energiju (Euratom). Evropske zajednice su
te koje su nadlene za pregovaranje i sklapanje sporazuma/ugovora s meunarodnim
subjektima (treim zemljama ili meunarodnim organizacijama). Ugovorom iz
Lisabona (2007./2009.) predvieno je da Evropska unija dobije pravni subjektivitet.
PRAVO NA INICIJATIVU
(RIGTH OF INITIATIVE/DROIT D'INITIATIVE)
Evropskoj komisiji kao instituciji koja osigurava provoenje ugovora i interesa
189
Zajednice dodijeljeno je ekskluzivno pravo inicijative u poslovima Zajednice (prvi

stub EU). To znai da Komisija jedina moe predlagati zakonodavne akte Zajednice,
odnosno da Vijee EU donosi odluke samo na osnovu njenih prijedloga. Ako to
smatraju potrebnim, Vijee EU i Evropski parlament mogu od Evropske komisije
zatraiti da iznese odreeni prijedlog propisa.
Evropske komisija takoer ima pravo inicijative u drugom (zajednika vanjska i
sigurnosna politika) i treem stubu (policijska i pravosudna saradnja u krivinim
stvarima), ali je dijeli s dravama lanicama ili je ograniena na odreene oblasti.
PRAVO ZAJEDNICE
(COMMUNITY LAW/DROIT COMMUNAUTAIRE)
Pravo Zajednice, u uem smislu, ine Osnivaki ugovori primarno zakonodavstvo
i zakonodavni akti koje donose institucije Evropske unije sekundarno zakonodavstvo.
U irem smislu, pravo Zajednice ine sva pravila pravnog poretka EU ukljuujui
ope pravne principe, presude Suda pravde Evropskih zajednica, pravne akte koji se
odnose na djelovanje EU u vanjskim odnosima, konvencije i drugi sporazumi
zakljueni izmeu drava lanica, itd.
PREDSJEDAVANJE VIJEEM EU
(PRESIDENCY OF THE COUNCIL/PRSIDENCE DU CONSEIL)
Predsjedavanje Vijeem EU odvija se po principu rotacije u kojem svakih est
mjeseci Vijeem predsjedava druga drava lanica (prema utvrenom redoslijedu).
Redoslijed predsjedavanja utvruje jednoglasno Vijee EU. U okolnostima petog kruga
proirenja EU (2004./2007.) odlueno je da e se princip rotacije izmeu starih drava
lanica zadrati do 2006. godine kako bi se novim lanicama omoguio minimalni period prilagoavanja i pripreme za preuzimanje predsjedavanja Vijeem EU.
Prva nova drava lanica koja je predsjedavala Vijeem EU bila je Slovenija (1.1.
2008. do 31.7.2008.), a druga je bila eka (1.1.2009. do 31.6.2009.). Uloga
predsjedavajueg Vijea EU je da organizira i vodi poslove Vijea EU, da vodi sastanke
190
COREPER-a i ostalih odbora i radnih rupa Vijea EU, te da zastupa Evropsku uniju u
oblasti zajednike vanjske i sigurnosne politike (uz pomo visokog predstavnika EU
za vanjsku i sigurnosnu politiku). Uobiajeno je da se predsjedavajua drava lanica
Vijeem EU naziva i dravom predsjedavajuom Evropskom unijom.
Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) predvieno je da se sistem rotacije modificira,
odnosno da se primjenjuje u svim konfiguracijama zasjedanja Vijea EU, osim u
konfiguraciji za ope i vanjske poslove. Vijeem EU za vanjske poslove predsjedavat
e visoki predstavnik za vanjske poslove i sigurnosnu politiku.
PREGOVORI O PRISTUPANJU
(ACCESSION NEGOTIATIONS/NGOCIATIONS D'ADHSION)
Pregovori o lanstvu su pregovori koje drava kandidatkinja vodi s dravama
lanicama Evropske unije o uslovima pod kojima e postati punopravna lanica
Evropske unije. Preciznije, predmet pregovora su uslovi, dinamika i nain preuzimanja
acquis communautaire-a koja se za tu svrhu dijeli u poglavlja pregovora.
Pregovori o lanstvu esto se i ne smatraju klasinim oblikom pregovora ve
procesom prilagoavanja drave kandidatkinje pravnom, ekonomskom i drutvenom
sistemu Evropske unije. Politiku odluku o otvaranju pregovora donosi Evropsko
vijee (moe i Vijee EU) na osnovu pozitivnog miljenja (avisa) i preporuke za
otvaranje pregovora Evropske komisije.
Pregovori se otvaraju i vode u okviru bilateralne meuvladine konferencije, a u
pregovorima uestvuju predstavnici drava lanica EU i drave kandidatkinje, te
predstavnici Evropske komisije.
Zasjedanja bilateralne meunarodne konferencije obino se odvijaju na dva nivoa:
efovi delegacija za pregovore ministri vanjskih poslova i zamjenici efova delegacije
za pregovore - glavni pregovara.
Bilateralne meunarodne konferencije na nivou efova delegacija obino se
odravaju dva puta godinje, odnosno jednom u vrijeme svake rotacije predsjedavanja
Vijeem EU, a zasjedanja na nivou zamjenika efova delegacija odravaju se prema
dogovoru.
191
Pregovori o lanstvu vode se pojedinano za svako od poglavlja pregovora.

Svakom otvaranju pregovora po poglavljima prethodi postupak screening-a - analitiki
pregled i ocjena usklaenosti domaeg zakonodavstva drave kandidatkinje s acquis
communautaire-om, koji provodi Evropska komisija.
Odluku o otvaranju pregovora za svako od poglavlja donosi Vijee EU i to na
osnovu ocjene o spremnosti drave kandidatkinje (screening-a).
Ovom odlukom poinju sadrajni pregovori koji se vode na osnovu pregovarakih
stavova drava EU i drave kandidatkinje, a koja se izrauju na osnovu rezultata
screening-a.
U okviru pregovora po svakom poglavlju drava kandidatkinja prva iznosi svoj
pregovaraki stav te u njemu naznaava na koji nain namjerava preuzeti i provoditi
acquis obrazlaui svoje administrativne sposobnosti.
Nakon toga slijedi pregovaraki stav Evropske unije koji, na prijedlog Evropske
komisije, drave lanice donose jednoglasno u Vijeu EU. U pregovarakom stavu
Evropske unije odreuju se i minimalni preduslovi (benchmarks) koje drava
kandidatkinja mora ispuniti prije privremenog zatvaranja pregovora. Preuzimanje i
provoenje acuis communautaire-a u cjelini je obaveza svake drave kandidatkinje do
ulaska u lanstvo u EU, ali je mogue, uz opravdane razloge, tokom pregovora traiti
prijelazne periode za provoenje odreenih obaveza nakon pristupanja u EU.
Prijelazni periodi su vremenski i sadrajno ogranieni te ne smiju naruavati
konkurenciju ili uticati na unutranje trite EU.
Takoer, prijelazni periodi u odreenim segmentima mogu traiti i drave lanice
EU. U odreenim sluajevima dravama kandidatkinjama odobravaju se izuzea
(derogacije) kao trajna odstupanja od acquis communautaire-a u odreenoj oblasti.
Nakon postizanja dogovora izmeu Evropske unije i drave kandidatkinje o pojedinom
poglavlju pregovora, uz ispunjenost preduslova za njegovo zatvaranje, ono se smatra
privremeno zatvorenim.
Formalna odluka o tome donosi se na meuvladinoj konferenciji na nivou ministara
vanjskih poslova. Meutim, sve do zakljuivanja ugovora o pristupanju, ako se u tom
poglavlju acquis communautaire-a donesu novi propisi ili ako drava kandidatkinja
ne ispuni preduslove i obaveze, pregovori po tom poglavlju mogu se ponovo otvoriti.
192
Zavretak pregovora obino objavljuje Evropsko vijee u svojim zakljucima i to

nakon to se privremeno zatvore sva poglavlja, a rezultati pregovora ugrauju se u
ugovor o pristupanju.
Tok pregovora i ispunjavanje preuzetih obaveza drave kandidatkinje prati
Evropska komisija koja izvjetava Vijee EU i Evropski parlament (godinji izvjetaji),
a ako se ustanovi da drava kandidatkinja ozbiljno i stalno kri principe slobode i
demokratije, ljudskih i osnovnih prava te vladavine prava, na prijedlog Evropske
komisije, Vijee EU moe privremeno obustaviti pregovore.
PREINAAVANJE ZAKONODAVSTVA
(RECASTING OF LEGISLATION/
REFONTE DES TEXTES LGISLATIFS)
Preinaavanje zakonodavstva oznaava usvajanje novog pravnog instrumenta
(akta), nakon to je izmijenjen ili dopunjen osnovni instrument. Novim pravnim
instrumentom izmjene ili dopune se ukljuuje u osnovni instrument, ali ga on opoziva
i zamjenjuje.
Za razliku od formalne konsolidacije, preinaavanje zakonodavstva ukljuuje
promjenu sutine. Istovremeno, preinaavanjem se daje i sveobuhvatni pregled jedne
oblasti zakonodavstva. Novi pravni instrument objavljuje se u Slubenom glasniku
EU (L Serija).
PREPORUKA
(RECOMMENDATION/RECOMMANDATION)
Preporuka je pravni akt koji donose institucije Evropske unije i spada u sekundarne
izvore prava Evropske unije. Nema obavezujui karakter, a upuuje se dravama
lanicama i/ili pravnim licima. Preporuka predstavlja specifian poziv na odreeno
ponaanje, odnosno preduzimanje mjera u oblastima koje su u interesu Zajednice (prvi
stub EU).
Ona predstavlja sredstvo voenja zakonodavstava drava lanica u poeljnom
193
smjeru. Preporuka ima neposredno djelovanje kada prethodi donoenju

obavezujuih pravnih akata ili u sluaju kada institucija koja ih donosi preuzima
odreenu obavezu.
PRETPRISTUPNA STRATEGIJA
(PRE-ACCESSION STRATEGY/STRATGIE DE PRADHSION)
Pretpristupna strategija predstavlja strukturirani dijalog u procesu pristupanja
izmeu drave kandidatkinje i institucija Evropske unije. Cilj pretpristupne
strategije je davanje okvira i instrumenata podrke pristupanju, a osmiljava se za
svaku dravu kandidatkinju pojedinano u skladu s njenim potrebama.
Pretpristupna strategija podrazumijeva Pristupno partnerstvo i Program drave
kandidatkinje za usvajanje acuis-a (NPAA), pretpristupnu pomo, pristup
programima Zajednice, agencijama EU i odborima, politiki dijalog, bilateralne
ugovore, pomo meunarodnih finansijskih institucija, redovno praenje Evropske
komisije itd.
Kao nain pripreme drava kandidatkinja za lanstvo pretpristupna strategija
uvedena je za zemlje petog kruga proirenja (2004./2007.) na sastanku Evropskog
vijea u Luksemburgu 1997. godine.
PRETPRISTUPNI FONDOVI
(PRE-ACCESSION FUNDS/FONDS DE PRADHSION)
Pretpristupni fondovi su programi pomoi EU namijenjeni dravama
kandidatkinjama u procesu pristupanja u Evropsku uniju. Cilj pretpristupnih fondova
je podrka dravama kandidatkinjama u ispunjavanju kriterija za lanstvo, posebno u
usklaivanju zakonodavstva drave kandidatkinje sa zakonodavstvom Evropske unije
te za njihovo osposobljavanje da kao lanice EU mogu efikasno ispunjavati svoje
obaveze.
Pretpristupni fondovi su kljuni dio pretpristupne strategije te su obino usklaeni
s Pristupnim partnerstvom. Do 2007. godine dravama kandidatkinjama (zemlje
194
centralne i istone Evrope, Hrvatska i Makedonija) bila su dostupna tri pretpristupna

fonda: PHARE, SAPARD, ISPA, te specijalni finansijski instrumenti za pojedine
drave kandidatkinje kao to je Turska, Malta i Kipar. U finansijskoj perspektivi 2007.
2013. godina kao pretpristupni fond uspostavljen je Instrument pretpristupne pomoi
(IPA), koji je objedinio sve prethodne fondove i instrumente i uz drave kandidatkinje
obuhvatio i zemlje potencijalne kandidatkinje.
Stupanjem u lanstvo drava prestaje koristiti pretpristupnu pomo, a za nju se
osigurava posebna - privremena finansijska pomo, koja se precizira ugovorom o
pristupanju.
PRIBLIAVANJE ZAKONODAVSTVA
(APPROXIMATION OF LEGISLATION/
RAPPROCHEMENT DES LGISLATIONS)
Pojam pribliavanja zakonodavstva podrazumijeva pribliavanje zakonodavstva/pravnih
propisa drava lanica, drava kandidatkinja i potencijalnih kandidatkinja zakonodavstvu
Evropske unije. Cilj pribliavanja zakonodavstva je reguliranje drutvenih odnosa na
jedinstven ili to je mogue sliniji nain na nivou EU. S obzirom na stepen pribliavanja
pravnih rjeenja, moe se govoriti o regulaciji na nivou Evropske unije iji je cilj stvaranje
jedinstvenog pravnog rjeenja, odnosno uspostavljanje jedinstvenog pravnog sistema, te
o regulaciji koja pribliava pravne sisteme na teritoriji EU, tj. pribliava propise drava
lanica preuzimanjem odredbi prava EU u domae pravo. To se ostvaruje negativnom
i pozitivnom integracijom/regulacijom. Negativnom integracijom/regulacijom postie
se pribliavanje zakonodavstva striktnim zabranama, koje su sadrane u Osnivakim
ugovorima i propisivanjem normi kojima se ograniava sloboda odreenog djelovanja
drava lanica, odnosno suzdravanjem zakondavca Evropske unije od donoenja
novih propisa. Pozitivnom integracijom/regulacijom propisi drava lanica pribliavaju
se donoenjem i primjenom sekundarnih akata. Za pribliavanje zakonodavstva je
vaan princip uzajamnog priznavanja koji omoguava da se odredbe jedne drave
lanice primjenjuju kao ekvivalentne odredbama koje se primjenjuju u drugoj dravi
lanici. To znai da svaka drava lanica priznaje zakone druge drave te da se ne
195
moraju svi sektori pribliavati i da u tim sektorima pribliavanje moe biti ogranieno
na kljune zahtjeve. S obzirom na mjere, razlikuju se tri vrste pravnog pribliavanja:
unifikacija domae propise zamjenjuju propisi EU u odreenim oblastima
u kojima EU ima potpunu nadlenost. Glavni instrument unifikacije su uredbe.
usklaivanje (harmonizacija) - domai propisi usklauju se s ciljevima
postavljenim u propisima EU. Glavni instrument za usklaivanje su direktive. Tri su
metode usklaivanja: transpozicija, preformulacija i referiranje. Transpozicija je
prenoenje teksta propisa EU u domae pravo i njome se postie potpuno i pravilno
ispunjavanje obaveza. Preformulacija je preuzimanje sutinske obaveze koja proizlazi
iz propisa. Referiranje (pozivanje) se koristi rijetko, a podrazumijeva navoenje
odredbi odreenog propisa u aneksima domaih propisa. Razlikujemo potpuno i
minimalno usklaivanje. Potpunim usklaivanjem se detaljno i cjelovito regulira
odreena oblast i dravi lanici se ne ostavlja prostor za dodatno reguliranje.
Minimalnim usklaivanjem uspostavlja se minimum pravne regulacije u odreenoj
oblasti i omoguava dravi lanici dodatno reguliranje.
koordinacija - odreenim pravnim aktima EU propisuje se koordinacija
aktivnosti, razmjena informacija kao i zakljuivanje sporazuma o odreenim pitanjima
izmeu drava lanica.
Obavezu pribliavanja domaeg zakonodavstva s propisima EU i njegovu propisnu
primjenu imaju sve drave lanice, a ovu obavezu imaju i drave kandidatkinje i drave
potencijalne kandidatkinje. Bosna i Hercegovina je obavezu usklaivanja domaeg
zakonodavstva sa pravnim propisima EU preuzela danom potpisivanja Sporazuma o
stabilizaciji i pridruivanju (16. 6. 2008.). BiH je od 2000. godine do potpisivanja
Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju provodila tzv. dobrovoljno usklaivanje
domaeg sa zakonodavstvom EU.
PRIDRUIVANJE
(ASSOCIATION/ASSOCIATION)
Pridruivanje podrazumijeva uspostavljanje bliskih odnosa izmeu tree zemlje i
Evropske unije te izvjesnost budueg lanstva u Evropskoj uniji. Rije je o svojevrsnoj
196
pripremnoj fazi koja se obino realizira u sluajevima kada zemlja aspirantica za lanstvo
nije ekonomski i politiki dovoljno spremna za punopravno lanstvo u EU. Pridruivanje
se ostvaruje na osnovu bilateralnih sporazuma izmeu Evropske unije i tree zemlje, a ovi
sporazumi zakljuuju se na osnovu lana 310. Ugovora o Evropskoj zajednici. Uobiajeno je da se pridruivanja zemlje Evropskoj uniji u potpunosti ostvaruje u odreenom
tranzicijskom periodu to se precizno utvruje sporazumom tokom kojeg zemlja
potpisnica postepeno prilagoava svoje zakonodavstvo zakonodavstvu Evropske unije,
uspostavlja zonu slobodne trgovine sa EU, itd. Od drava dananjih lanica EU prva je
sporazum o pridruivanju koji je vodio do punopravnog lanstva s Evropskom unijom
potpisala Grka (1962.), a nju su hronoloki slijedili: Turska (1963.), Malta (1970.) i
Kipar (1972.). Ovi sporazumi o pridruivanju esto se nazivaju sporazumima o pridruivanju prve generacije. Sporazume o pridruivanju tzv. sporazume o pridruivanju druge
generacije pod nazivom Evropski sporazumi potpisale su i sve zemlje centralne i istone
Evrope, uesnice petog kruga proirenja: eka ( 1993.), Estonija (1995.), Maarska
(1991.), Latvija (1995.), Litva (1995.), Poljska (1991.), Rumunija (1993.), Slovaka
(1993.) i Slovenija (1996.). Takoer, sporazume o pridruivanju tzv. sporazume o
pridruivanju tree generacije pod nazivom Sporazumi o stabilizaciji i pridruivanju
potpisale su zemlje zapadnog Balkana uesnice procesa stabilizacije i pridruivanja:
Albanija (2006.), Bosna i Hercegovina (2008.), Crna Gora (2007.), Hrvatska (2001.), Makedonija (2001.) i Srbija (2008.). Evropska unija takoer zakljuuje i sporazume o pridruivanju koji iskljuivo podrazumijevaju blisku ekonomsku, politiku i druge vrste saradnje,
bez perspektive lanstva za zemlju potpisnicu. Primjer ovakvih sporazuma o pridruivanju
su sporazumi zakljueni sa zemljama uesnicama procesa iz Barcelone (dananje
Mediteranske unije) tzv. Euromediteranski pristupni sporazumi.
PRINCIP NEDISKRIMINACIJE
(NON-DISCRIMINATION PRINCIPLE/
PRINCIPE DE NON-DISCRIMINATION)
Princip nediskriminacije je opi princip Evropske unije. Definiran je u Ugovoru o
Evropskoj zajednici, a njegov cilj je da osigura jednakost u postupanju s pojedincima,
197
bez obzira na nacionalnost, spol, rasno ili etniko porijeklo, religiju ili vjerovanje,
invaliditet, dob ili seksualnu orijentaciju.
PRINCIP PROPORCIONALNOSTI
(PROPORTIONALITY PRINCIPLE/
PRINCIPE DE PROPORTIONNALIT)
Princip proporcionalnosti opi je princip Evropske unije, a njime se kao i principom
supsidijarnosti reguliraju nadlenosti Unije. Ovim principom institucije Evropske unije
obavezuju se da uvaju proporcionalnost izmeu ciljeva koji treba da se postignu i
sredstava koja se mogu koristiti za njihovo postizanje. Princip zahtijeva da mjere koje
preduzimaju institucije ne prelaze granice onoga to je odgovarajue i potrebno kako
bi se ostvarili ciljevi.
Ovaj princip takoer nalae da se Evropska unija, kada su joj na raspolaganju
razliiti oblici djelovanja, a ako su efekti isti, mora odluiti za pristup koji ostavlja
najveu slobodu dravama lanicama i pojedincima. Princip proporcionalnosti
definiran je Ugovorom o Evropskoj zajednici.
PRINCIP SUPSIDIJARNOSTI
(PRINCIPLE OF SUBSIDIARITY/PRINCIPE DE SUBSIDIARIT)
Princip supsidijarnosti opi je princip Evropske unije prema kojem ona ne
preduzima radnje (izuzev u oblastima svojih iskljuivih nadlenosti), osim ako one
nisu djelotvornije od radnji preduzetih na nivou drave lanice, regije ili lokalne
samouprave. Cilj principa supsidijarnosti je da osigura efikasno donoenje odluka na
nivou to bliem graanima. Primjena ovog principa osigurava i neprekidnu provjeru
provoenja aktivnosti na nivou EU i njene opravdanosti u odnosu na mogunost njenog
provoenja na niim nivoima (nivo drave lanice ili regije). Princip supsidijarnosti
definiran je u Ugovoru o Evropskoj zajednici.
198
PRISTUPANJE NOVIH DRAVA LANICA U EU

(ACCESSION OF NEW MEMBER STATES TO THE EU/
ADHSION D'UN NOUVEL TAT L'UNION EUROPENNE)
Pristupanje novih drava lanica Evropskoj uniji regulirano je lanom 49. Ugovora
o Evropskoj uniji (1992./1993.). Osnovni uslov za zemlju koja eli pristupiti Evropskoj
uniji, a koji proizilazi iz ovog lana su da mora biti evropska drava te da mora
potovati principe slobode, demokratije, zatite ljudskih prava i osnovnih sloboda te
vladavine prava, vrijednosti na kojima je zasnovana Evropska unija (l. 6(1) Ugovor
o Evropskoj uniji). Tokom pet krugova proirenja (1973. 2007.) dodatni kriteriji za
lanstvo su postepeno razvijani i utvrivani: kriteriji iz Kopengahena (1993.) i kriterij
iz Madrida (1995.) te specifini i opi kriteriji za drave pojedinano ili grupu drava.
O pristupanju nove drave lanice Evropske unije odluku donosi Vijee EU
jednoglasno nakon konsultacija s Evropskom komisijom i nakon to dobije pristanak
Evropskog parlamenta, koji ga daje apsolutnom veinom glasova svojih lanova.
Pristupanju prethode pregovori o lanstvu, a predmet tih pregovora su uslovi, dinamika
i nain te prijelazni periodi preuzimanja acquis communautaire-a. Nakon zatvaranja
pregovora potpisuje se ugovor o pristupanju iji su sastavni dio rezultati pregovora o
lanstvu. Ugovor o pristupanju ratificira se u svakoj dravi lanici i dravi kandidatkinji
za lanstvo, a nakon zavretka ratifikacije uobiajeno je da drava na prethodno
dogovoreni datum postane lanica Evropske unije. Ugovor iz Lisabona (2007./2009.)
predvia odreene izmjene u proceduri vezanoj za pristupanje novih drava lanica,
odnosno uvodi se izvjetavanje Evropskog parlamenta i parlamenata drava lanica o
zahtjevu za lanstvo, zatim Evropski parlament veinom umjesto do sada apsolutnom
veinom daje pristanak, te se formalizira uloga Evropskog vijea kao institucije EU u
procesu pristupanja i utvrivanja dodatnih kriterija za lanstvo.
PRISTUPNO PARTNERSTVO
(ACCESSION PARTNERSHIP/PARTENARIAT D'ADHSION)
Pristupno partnerstvo jedan je od instrumenata pretpristupne strategije za drave
199
kandidatkinje, kojim se postavlja okvir njenog pristupanja u Evropsku uniju. Pristupno

partnerstvo je dokument kojim se odreuju kratkoroni i srednjoroni prioriteti koji
slijede kriterije iz Kopenhagena (1993.) i koje drava kandidatkinja treba ispuniti kako
bi napravila napredak u procesu pristupanja u EU. Takoer, u skladu s njim, usmjerava
se finansijska pomo EU dravi kandidatkinji. Uobiajeno je da pristupno partnerstvo
prati plan drave kandidatkinje za usvajanje acquis-a (NPAA) kojim se razrauju i
utvruju rokovi za ispunjavanje prioriteta iz pristupnog partnerstva. Pristupno
partnerstvo moe se u skladu sa ostvarenim napretkom drave kandidatkinje ili u
svjetlu odreenih novih dogaanja revidirati.
U skladu za zakljucima Samita u Solunu (2003.), koncept Pristupnog partnerstva
je u formi Evropskog partnerstva proiren i na zemlje zapadnog Balkana (Albanija,
Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Hrvatska, Makedonija, Srbija, te Kosovo pod
Rezolucijom Vijea sigurnosti UN-a 1244/99). Prva Evropska partnerstva za svaku od
zemalja zapadnog Balkana usvojena su 2004. godine.
PRIVREMENI SPORAZUM
(INTERIM AGREEMENT/ACCORD INTRIMAIRE)
Privremeni sporazum je dio sporazuma o pridruivanju (npr. Sporazum o
stabilizaciji i pridruivanju), koje zakljuuje Evropska unija sa zemljama aspiranticama
za lanstvo. Njime se najveim dijelom ureuju pitanja trgovine i transporta izmeu
EU i drave potpisnice Sporazuma. Privremeni sporazum ureuje odnose izmeu EU
i pridruene drave do trenutka stupanja na snagu sporazuma o pridruivanju. Bosna
i Hercegovina potpisala je s EU Sporazum o stabilizaciji i pridruivanju 16. 6. 2008.,
a Privremeni sporazum stupio je na snagu 1. 7. 2008. Tekst Privremnog sporazuma
sadri 58 lanova i podijeljen je na etiri glave: Opi principi; Slobodno kretanje robe;
Ostale trgovinske odredbe i odredbe vezane za trgovinu; Institucionalne, ope i zavrne
odredbe.
Osim navedenih glava, Privremni sporazum ini i est protokola i est aneksa.
Aneksima i protokolima preciziraju se obaveze u pogledu trgovine pojedinim vrstama
proizvoda (vremenski raspored ukidanja ili postepenog smanjivanja carina na
200
industrijske, poljoprivredne i preraene poljoprivredne proizvode, ribu i riblje

proizvode, te vino i alkoholna pia Aneks I., Aneks II., Aneks III., Aneks IV., Aneks
V., Protokol 1, Prookol 2, Protokol 6). Osim toga, detaljno se reguliraju obaveze Bosne
i Hercegovine u pogledu dravne pomoi (Protokol 3), zatite prava intelektualnog
vlasnitva (Aneks VI.), uzajamne administrativne pomoi u vezi s carinskim pitanjima
(Protokol 4) i rjeavanjem sporova (Protokol 5).
Na osnovu Privremenog sporazuma, uspostavljena je institucionalna struktura za
provoenje njegovog praenja, a nju ine Privremni odbor i pet pododbora. Privremeni sporazum bit e na snazi do zavretka procesa ratifikacije Sporazuma o
stabilizaciji i pridruivanju.
PROCES SARADNJE U JUGOISTONOJ EVROPI
(SOUTH EAST EUROPEAN COOPERATION PROCESS-SEECP/
PROCESSUS DE COOPRATION DANS L'EUROPE DU SUD-EST-SEECP)
Proces saradnje u jugoistonoj Evropi je okvir za regionalnu saradnju koji je
pokrenut je 1996. godine u Sofiji. Ovim procesom obuhvaeno je 11 drava: Albanija,
Bosna i Hercegovina, Bugarska, Crna Gora, Grka, Hrvatska, Makedonija, Moldavija,
Rumunija, Srbija i Turska. Osnovni ciljevi procesa saradnje u jugoistonoj Evropi su
jaanje sigurnosne i politike saradnje, intenziviranja ekonomskih odnosa te saradnje
u oblasti demokratije, pravosua i borbe protiv ilegalnih aktivnosti. Namjera procesa
je da se jaanjem dobrosusjedskih odnosa, preobrazbom regije u podruje mira i
stabilnosti podri pribliavanje zemalja lanica evropskim i euroatlantskim
strukturama.
Najznaajniji dokument procesa saradnje u jugoistonoj Evropi je Povelja o
dobrosusjedskim odnosima, stabilnosti, sigurnosti i saradnji u jugoistonoj Evropi, a
najznaajniji dogaaj procesa je godinji samit predsjednika drava ili vlada drava
lanica, te ministara vanjskih poslova, dok se sastanci politikih direktora odravaju
po potrebi. Aktivnosti u okviru procesa koordinira zemlja predsjedavajua koja
predstavlja proces na meunarodnim sastancima i domain je godinjem sastanku
efova drava i vlada. Predsjedavanje zemlje traje godinu dana i rotira se meu
201
dravama lanicama.
Proces saradnje u jugoistonoj Evropi djelovao je u bliskoj vezi s Paktom
stabilnosti za jugoistonu Evropu te je, u okviru njegove transformacije u Vijee za
regionalnu saradnju (RCC), dobio ulogu najveeg politikog foruma zemalja regije.
Sve lanice procesa su i lanice Vijea za regionalnu saradnju i njegovog Upravnog
odbora. Bosna i Hercegovina je lanica procesa saradnje u jugoistonoj Evropi od
2001. godine.
PROCES STABILIZACIJE I PRIDRUIVANJA
(STABILISATION AND ASSOCIATION PROCESS-SAP/
PROCESSUS DE STABILISATION ET D'ASSOCIATION)
Proces stabilizacije i pridruivanja (PSP) je dugoroan pristup i strateka
politika Evropske unije prema dravama zapadnog Balkana: Albaniji, Bosni i
Hercegovini, Crnoj Gori, Hrvatskoj, Makedoniji, Srbiji te Kosovu pod rezolucijom
Vijea sigurnosti UN-a 1244/99. Proces kao konani cilj ima integraciju ovih
zemalja u Evropsku uniju. Proces stabilizacije i pridruivanja uspostavljen je na
prijedlog Evropske komisije 1999. godine, a Eropska unija u nekoliko ga je navrata
ojaala i obogatila. Na Samitu u Kelnu (1999.) potvrena je spremnost Evropske
unije za pruanje izgleda zemljama zapadnog Balkana za potpunu integraciju u
njene strukture i lanstvo u Evropskoj uniji na osnovu Ugovora o Evropskoj uniji
(1992./1993.) i ispunjavanja kriterija iz Kopenhagena ( 1993.) i kriterija iz Madrida
(1995.) te je definiran stav da je proces stabilizacije i pridruivanja okvir putem
kojeg e se odvijati ta integracija. Evropsko vijee je na sastanku u Santa Maria da
Feiri 2000. godine otilo i korak dalje zakljuivi da su sve drave ukljuene u
proces stabilizacije i pridruivanja potencijalni kandidati za lanstvo u EU, kao i
da je cilj EU to potpunija integracija drava zapadnog Balkana u politiku i
ekonomsku maticu Evrope.
Na Samitu u Zagrebu 2000. godine potvreno je da je proces stabilizacije i
pridruivanja put koji vodi zemlje zapadnog Balkana prema lanstvu u Evropskoj uniji.
Na Samitu u Solunu, odranom 2003. godine, zemljama procesa stabilizacije i
202
pridruivanja jo jednom je potvrena evropska perspektiva, a proces je obogaen

elementima pretpristupne strategije, tj. elementima koji su do tada bili otvoreni
iskljuivo dravama kandidatkinjama za lanstvo.
Kao osnovni elementi procesa stabilizacije i pridruivanja postavljeni su:
ugovorni odnosi - Sporazum o stabilizaciji i pridruivanju, kao nova vrsta
ugovornih odnosa (tzv. sporazum o pridruivanju tree generacije);
razvoj ekonomskih odnosa - asimetrina liberalizacija trgovine kroz
uvoenje autonomnih trgovinskih mjera (ATM);
finansijska pomo program Zajednice za obnovu i razvoj - CARDS (2000.
2006.); Instrument pretpristupne pomoi IPA (2007. 2013.).
Na Samitu u Solunu uvedeni su i dodatni elementi kao to su Evropsko partnerstvo,
TAIEX, Twinning, mogunost uea u programima Zajednice, itd. Osnovne
karakteristike procesa stabilizacije i pridruivanja jesu uslovljenost i individualni
pristup u ocjenjivanju napretka svake od zemalja. Napredak svake zemlje u procesu zavisi od ispunjavanja uslova, koji podrazumijevaju kriterije iz Kopenhagena (1993.) i
kriterije iz Madrida (1995.), te ope i specifine uslove koje je definiralo Vijee EU
1997. i Evropska komisija 1999. godine. Napredak prati i ocjenjuje Evropska komisija
putem razliitih instrumenata koji su razvijeni u tu svrhu (CTF/RPM, Izvjetaj o
napretku itd.).
PROCJENA UTICAJA PROPISA
(REGULATORY IMPACT ASESSMENT-RIA/
ANALYSE DIMPACT DE LA RGLEMENTATION-AIR)
Evropska komisija koristi procjenu uticaja propisa kao instrument poboljanja
kvaliteta i koherentnosti procesa razvoja politika. Ona doprinosi djelotvornom i
efikasnom regulatornom ambijentu i koherentnijoj primjeni evropske strategije za
odrivi razvoj. Procjena uticaja propisa identificira mogue pozitivne i negativne
uticaje predloenih politika i na taj nain omoguava da se donesu politike ocjene o
prijedlogu i da se identificiraju kompromisi u dostizanju ciljeva.
203
PROGRAM AKTIVNOSTI ZAJEDNICE U OBLASTI JAVNOG ZDRAVSTVA

(PROGRAMME OF COMMUNITY ACTION IN THE FIELD OF PUBLIC
HEALTH/PROGRAMME D'ACTION COMMUNAUTAIRE
DANS LE DOMAINE DE LA SANT PUBLIQUE)
Program aktivnosti Zajednice u oblasti javnog zdravstva je program Zajednice
uspostavljen za period od 2008. do 2013. godine s ciljem podrke i unapreenja javnog
zdravstva. Podrka je usmjerena na poboljanje zdravstvene sigurnosti graana,
unapreenje zdravlja graana, te promociju zdravlja, edukaciju i informiranje o
zdravlju. Vrijednost programa za navedeni period je 321,5 miliona eura. Ovaj program
nasljednik je istoimenog programa koji je bio uspostavljen u periodu od 2003. do
2008. godine. Bosna i Hercegovina, na osnovu Okvirnog sporazuma o opim
principima uea BiH u programima Zajednice (2004./2007.), ima mogunost pristupa
ovom programu.
PROGRAM CJELOIVOTNOG UENJA
(LIFELONG LEARNING PROGRAMME-LLP/
PROGRAMME POUR L'DUCATION ET LA FORMATION
TOUT AU LONG DE LA VIE)
Program cjeloivotnog uenja je program Zajednice uspostavljen u finansijskoj
perspektivi 2007. - 2013. godina, a zamijenio je dosadanje programe koji su pokrivali
oblasti obrazovanja i strune naobrazbe te e- learning programe (Socrates, eLearning).
Program usmjerava podrku u oblast obrazovanja, posebno u nastavljanje uenja i
usavravanja postojeih znanja tokom cijelog ivota, bez obzira na starosnu dob.
Program sadrava sljedee potprograme:
COMENIUS - namijenjen predkolskom i kolskom obrazovanju;
LEONARDO DA VINCI - namijenjen strunom obrazovanju i obuci;
ERASMUS - namijenjen visokokolskom obrazovanju;
GRUNDTVIG - namijenjen obrazovanju odraslih.
U okviru ovog programa postoji i transverzalni program koji podrava ove
204
potprograme u nastojanjima da ostvare najbolje rezultate, te program Jean Monnet,

koji je namijenjen iskljuivo univerzitetima, a ima za cilj produbljivanje znanja o
evropskim integracijama kroz nastavu, istraivanja i debate o pitanjima Evropske unije.
Vrijednost Programa cjeloivotnog uenja za period od 2007. do 2013. godine je 7
milijardi eura. Bosna i Hercegovina, na osnovu Okvirnog sporazuma o opim
principima uea BiH u programima Zajednice (2004./2007.), ima mogunost pristupa
Programu cjeloivotnog uenja.
PROGRAM PODRKE POLITIKAMA U OBLASTI
INFORMACIONIH I KOMUNIKACIONIH TEHNOLOGIJA
(INFORMATION AND COMMUNICATIONS
TECHNOLOGIES POLICY SUPPORT PROGRAMME-ICT PSP/
PROGRAMME DE SOUTIEN AUX POLITIQUES DES
TECHNOLOGIES DE L'INFORMATION ET DES
COMMUNICATIONS-TIC PSP)
Program podrke politikama u oblasti informacionih i komunikacionih tehnologija
je dio Okvirnog programa za konkurentnost i inovacije (CIP), a njegov cilj je
unapreenje inovacija i konkurentnosti kroz ire koritenje informacionih i
komunikacionih tehnologija od graana, organa vlasti i poslovnih subjekata. Ovaj program uspostavljen je za period od 2009. do 2013. godine i zamijenio je program
eContentplus, a njegova vrijednost u periodu od 2007. do 2013. godine je 730 miliona
eura. Bosna i Hercegovina, na osnovu Okvirnog sporazuma o opim principima uea
BiH u programima Zajednice (2004./2007.), ima mogunost pristupa ovom programu.
PROGRAM ZA PREDUZETNITVO I INOVACIJE
(ENTREPRENEURSHIP AND INNOVATION PROGRAMME-EIP/
PROGRAMME POUR L'INNOVATION ET L'ESPRIT D'ENTREPRISE-PIE)
Program za preduzetnitvo i inovacije dio je Okvirnog programa za konkurentnost
205
i inovacije (CIP) i ima za cilj jaanje malih i srednjih preduzea, kako kroz unapreenje
inovacija u tim preduzeima, tako i u oblasti prekogranine saradnje.
Program je usmjeren na finansiranje malih i srednih preduzea u razliitim fazama
njihovog nastajanja i razvoja te pruanje podrke regionalnim centrima koji pruaju
usluge malim i srednjim preduzeima u oblasti poslovanja i inovacija,
transnacionalnom umreavanju preduzea i drugih uesnika u oblasti inovacija, razvoju
aktivnosti radi efikasnije i odgovornije upotrebe prirodnih resursa, spreavanja
zagaenja i smanjenja uticaja na okolinu, stvaranju zakonodavnog okvira i jaanju
saradnje izmeu lanica EU.
Program je uspostavljen u periodu od 2007. do 2013. godine s pripadajuim
ukupnim buetom od 2,17 milijardi eura. Bosna i Hercegovina, na osnovu Okvirnog
sporazuma o opim principima uea BiH u programima Zajednice (2004./2007.),
ima mogunost pristupa ovom programu.
PROGRAM ZAJEDNICE ZA PODRKU POTROAKOJ POLITICI
(COMMUNITY ACTION PROGRAMME IN THE FIELD OF CONSUMER
POLICY/PROGRAMME D'ACTION COMMUNAUTAIRE DANS
LE DOMAINE DE LA POLITIQUE DES COSOMATEURS)
Program aktivnosti Zajednice za podrku potroakoj politici je program Zajednice
koji ima za cilj unapreenje zatite zdravlja i sigurnosti potroaa, te njihovih pravnih
interesa i prava na informiranje, edukaciju i samoorganiziranje. Podrka je, izmeu
ostalog, usmjerena ka efikasnoj primjeni zakonodavstva, informiranju i edukaciji
potroaa, te izgradnji kapaciteta dravnih, regionalnih i evropskih organizacija
potroaa.
Program je uspostavljen u finansijskoj perspektivi 2007.-2013.godina, s budetom
od 156,8 miliona eura i predstavlja nastavak prethodnih programa podrke u ovoj
oblasti. Bosna i Hercegovina, na osnovu Okvirnog sporazuma o opim principima
uea BiH u programima Zajednice (2004./2007.), ima mogunost pristupa ovom
programu.
206
PROGRAMI ZAJEDNICE
(COMMUNITY PROGRAMMES/PROGRAMMES COMMUNAUTAIRES)
Programi Zajednice predstavljaju skup aktivnosti koje podravaju unutranje
politike EU i imaju za cilj unapreenje saradnje drava lanica u razliitim oblastima
politike tokom odreenog vremenskog perioda. Programi Zajednice uspostavljeni su
prvi put 1958. godine u oblasti nuklearne sigurnosti, nuklearne industrije i okolia te
su postepeno ireni na druge oblasti kao to su zatita potroaa, obrazovanje,
ravnopravnost spolova, pravda, sloboda i sigurnost, itd.
Programi Zajednice su viegodinji programi s jasno definiranim ciljevima te su
dio budeta Evropske unije. Programi uz ciljeve imaju jasno definirane kriterije i ciljne
grupe korisnika. Finansiranje u okviru programa zasniva se na principu kofinansiranja
i moe iznositi do 100%, a obino se finansiraju projekti i operativni trokovi.
Realiziraju se putem poziva za ponude ili javne nabavke, a njima se upravlja
centralizirano (Evropska komisija i agencije) ili decentralizirano (tijelo drave lanice
programa). U pravilu, programi Zajednice namijenjeni su dravama lanicama
Evropske unije, ali se otvaraju i dravama koje imaju razvijene bliske odnose s
Evropskom unijom, npr. zemljama EFTA/EEA, zemljama koje se nalaze u procesu
pristupanja Evropskoj uniji (drave kandidatkinje i zemlje zapadnog Balkana - zemlje
potencijalni kandidati), te zemljama partnerima kao to su zemlje koje su dio evropske
politke susjedstva (ENP).
Drave koje nisu lanice Evropske unije, i kao takve ne doprinose zajednikom
budetu EU, dune su platiti lanarinu za uee u programima Zajednice, a iznos
lanarine razlikuje se od programa do programa. Rije je o ulaznoj karti koju vlasti
zemlje pridruene odreenom programu plaa za svaku godinu trajanja programa, a s
ciljem da se njenim graanima (pravna i fizika lica) te tijelima vlasti omogui potpuno
isti tretman za uee kakav uivaju drave lanice EU. U svrhu plaanja ulazne
karte, ako je predvieno, mogue je koristiti i sredstva iz odreenih instrumenata
pomoi EU koje odreena drava koristi (npr. BiH moe u ove svrhe koristiti sredstva
iz IPA-e). Takoer, preduslov za uee u odreenom programu je potpisivanje
Memoranduma o razumijevanju za svaki pojedini program kojim se, izmeu ostalog,
207
definiraju specifine odredbe, uslovi i kriteriji uea u programu, mehanizmi kontrole

i revizije i sl. Zemljama zapadnog Balkana pristup programima Zajednice otvoren je
na Samitu u Solunu (2003.). Bosni i Hercegovini je, na osnovu Okvirnog sporazuma
izmeu Evropske zajednice i BiH o opim principima uea u programima Zajednice,
koji je potpisan 2004. godine i stupio na snagu 2007. godine, otvorena mogunost
uea u sljedeim programima: Carine 2013, Daphne III, Erasmus Mundus, Fiscalis
2013, Herkul II, Kultura, Marko Polo II, Media 2007, Mladi u akciji, Program
zajednice za zapoljavanje i drutvenu solidarnost Progress, Program aktivnosti
zajednice za javno zdravstvo, Program aktivnosti Zajednice za podrku potroakoj
politici, Evropa za graane, Program cjeloivotnog uenja - LLP, Program za
poduzetnitvo i inovacije EIP, Program podrke politikama za primjenu
informacionih i komunikacionih tehnologija - ICT PSP i Inteligentna energija u Evropi
- IEE (Okvirni program za konkurentnost i inovativnost - CIP), Sigurniji Internet (Safer
Internet); Sedmi okvirni program za istraivanje, tehnoloki razvoj i ogledne aktivnosti
FP7, Tempus, LIFE+, te inicijativama saradnje COST i EUREKA. Takoer, prema
odredbama Sporazuma, BiH moe uestvovati i u ostalim programima Zajednice ako
oni to predviaju.
PROGRESS
Progress je program Zajednice uspostavljen u finansijskoj perspektivi 2007. 2013.
godina, a namijenjen je zapoljavanju i drutvenoj solidarnosti. Podrka putem ovog
programa prvenstveno je usmjerena na provoenje ciljeva Evropske unije u oblasti
zapoljavanja, socijalne politike i jednakih mogunosti koji su definirani u Socijalnoj
agendi (2008.) te provoenju Lisabonske strategije za rast i zaposlenost (2000./2005.).
Podrka se usmjerava u oblasti zapoljavanja, socijalne zatite i socijalne inkluzije,
uslova rada, nediskriminacije i ravnopravnosti spolova.
Ovaj program zamijenio je dosadanje programe koji su pokrivali oblasti
antidiskriminacije, ravnopravnosti spolova, zapoljavanje i socijalnu inkluziju, a
njegova vrijednost u periodu od 2007. do 2013. godine je 743,25 miliona eura.
Bosna i Hercegovina, na osnovu Okvirnog sporazuma o opim principima uea
208
BiH u programima Zajednice (2004./2007.), ima mogunost pristupa programu

Progress.
PROIRENJE EVROPSKE UNIJE
(EU ENLARGEMENT/ENLARGISSEMENT DE L'UE)
Proirenje Evropske unije izraz je kojim se opisuje proces prijema u punopravno
lanstvo novih drava lanica i jedna je od najvanijih politika EU. Ciljevi politike
proirenja EU su poveanje sigurnosti, stabilnosti te blagostanja na evropskom
kontinentu.
Od svojih poetaka Evropska unija prola je kroz pet krugova proirenja. U prva
etiri kruga proirenja dravama osnivaima: Belgiji, Francuskoj, Italiji,
Luksemburgu, Holandiji i Njemakoj prikljuile su se: Danska, Irska i Velika
Britanija 1973. godine, zatim Grka 1981. godine, Portugal i panija 1986. godine,
te Austrija, Finska i vedska 1995. godine. Petim krugom proirenja, koji se smatra
najveim u historiji EU i koji se jo naziva big bang, lanice Evropske unije
postale su: eka, Estonija, Kipar, Latvija, Litva, Maarska, Malta, Poljska,
Slovaka i Slovenija (1. maj 2004.) te Bugarska i Rumunija (1. januar 2007.).
Trenutno su tri drave kandidatkinje za lanstvo u Evropskoj uniji: Hrvatska,
Makedonija i Turska. Potencijalni kandidati za lanstvo su zemlje procesa
stabilizacije i pridruivanja: Albanija, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Srbija i
Kosovo pod rezolucijom Vijea sigurnosti UN-a 1244/99 te Island.
PROTOKOL IZ KJOTA
(KYOTO PROTOCOL/PROTOCOL DE KYOTO)
Protokol iz Kjota je meunarodni ugovor kojim se drave potpisnice obavezuju na
smanjenje emisije est plinova koji uzrokuju efekat staklenika (ugljendioksid, metan,
azotni oksid, hidrofluorokarbonati, perfluorokarbonati i sumporni heksafluoridi) za
najmanje 5% u periodu od 2008. do 2012. godine, a u poreenju s nivoom emisije iz
1990.godine. Protokol je usvojen 1997. godine i dio je Okvirne Konvencije Ujedinjenih
209
naroda o klimatskim promjenama (UNFCCC 1994.).

Stupio je na snagu 2005. godine. Evropska unija i njene drave lanice ratificirale
su Protokol 2002. godine. Protokol iz Kjota predstavlja prvi korak ka suoavanju s
problemom klimatskih promjena. Konferencija potpisnica UNFCCC-a i Protokola iz
Kjota iz 2005. godine dala je novi podsticaj Protokolu te poloila temelje za budue
razgovore o meunarodnom okviru za suoavanje s problemom klimatskih promjena.
U tom svjetlu Evropsko vijee je 2007. godine odluilo da jednostrano smanji
emisiju CO2 za 20% do 2020. godine te je pozvalo zemlje u razvoju na zakljuivanje
meunarodnog ugovora na osnovu kojeg bi se odvijalo globalno smanjene njegove
emisije za 30% do 2020. godine.
PRVOSTEPENI SUD EVROPSKIH ZAJEDNICA
(COURT OF FIRST INSTANCE OF THE EUROPEAN
COMMUNITIES - CFI/TRIBUNAL DE PREMIRE INSTANCE DES
COMMUNAUTS EUROPENNES- TPICE)
Prvostepeni sud Evropskih zajednica uspostavljen je 1989. godine s namjerom da
olaka rad Suda pravde Evropskih zajednica. Uvoenjem nove sudske instance poelo
je stvaranje vieslojnog sistema pravde na evropskom nivou. Prvostepeni sud ne
mijenja nadlenost Suda pravde Evropskih zajednica predvienu Osnivakim
ugovorima, ve da bi rasteretio njegov rad, preuzima nadlenosti u prvoj instanci za
odreene tube i postupke koje pokreu fizika i pravna lica protiv akata institucija
Evropske unije. Na presude Prvostepenog suda postoji mogunost albe Sudu pravde
Evropskih zajednica. Sud se sastoji od 27 sudija, iz svake drave lanice po jedan, a
koji su imenovani zajednikom odlukom drava lanica na obnovljivi mandat od est
godina. Sudije meu sobom biraju predsjednika Suda na obnovljivi mandat od tri
godine, a njihov rad odvija se u Vijeu koje obino ini pet sudija. Ugovorom iz
Lisabona (2007./2009.) predvieno je da Prvostepeni sud preraste u Opi sud.
210
RADNA GRUPA ZA ZAPADNI BALKAN

(THE WORKING GROUP FOR THE WESTERN BALKANS-COWEB/
GROUPE REGION DES BALKANS OCCIDENTAUX-COWEB)
Radna grupa za zapadni Balkan je radno tijelo Evropske unije/Vijea EU koje
djeluje na nivou eksperata drava lanica, ali se sastaje i na politikom nivou, npr. na
nivou politikih direktora ministarstava vanjskih poslova drava lanica. Zadatak mu
je da prati aktuelno stanje u regiji i da priprema prijedloge odluka, zakljuaka, mjera
i ugovora u vezi sa zapadnim Balkanom.
RCC
(REGIONAL COOPERATION COUNCIL-RCC/
CONSEIL DE COOPRATION RGIONALE-CCR)
RCC (Vijee za regionalnu saradnju) je novi okvir saradnje na podruju jugoistone
Evrope, koji ukljuuje zemlje regije, Evropsku uniju i ostale meunarodne partnere.
Vijee je nasljednik Pakta stabilnosti za jugoistonu Evropu (1999.) i zvanino je
uspostavljeno 27. februara 2008.
Njegov je cilj da preuzimanjem od regionalnih partnera vlasnitva nad i kreiranjem
okvira ojaa regionalnu saradnju te da podri proces evropskih integracija u regiji. Rad
Vijea za regionalnu saradnju fokusiran je na est prioritetnih oblasti: ekonomski i
socijalni razvoj, energija i infrastruktura, pravosue i unutranji poslovi, sigurnost,
razvoj ljudskih kapaciteta i parlamentarna saradnja.
lanice Vijea su: zemlje regije koje su ujedno i lanice procesa saradnje u
jugoistonoj Evropi (SEECP) - Albanija, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Bugarska,
Grka, Hrvatska, Makedonija, Moldavija, Rumunija, Srbija i Turska; Evropska unija
predsjedavajui Vijea EU, Evropska komisija i generalni sekretar Vijea EU te
Evropski parlament; drave partneri - Austrija, eka, Danska, Finska, Francuska,
Italija, Irska, Kanada, Latvija, Maarska, Norveka, Njemaka, Poljska, Sjedinjene
211
Amerike Drave, Slovenija, panija, vedska, vicarska, Velika Britanija i

UNIMIK/Kosovo pod Rezolucijom 1244/99 Vijea sigurnosti UN-a; meunarodne
organizacije - Evropska banka za obnovu i razvoj (EBRD), Evropska investiciona
banka (EIB), Svjetska banka (WB), Vijee Evrope (CoE), Sjevernoatlantski savez
(NATO), Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD), Organizacija za
sigurnost i saradnju u Evropi (OSCE), Inicijativa za saradnju u jugoistonoj Evropi
(SECI), Razvojni program Ujedinjenih naroda (UNDP) i Komisija za ekonomiju
Ujedinjenih naroda (UNEC). Upravljaku strukturu Vijea za regionalnu saradnju ini
Generalni sekretarijat i Upravni odbor.
Sjedite Generalnog sekretarijata Vijea za regionalnu saradnju je u Sarajevu, u
Bosni i Hercegovini, a ima ured i u Briselu, u Belgiji.
REGIONALNA POLITIKA
(REGIONAL POLICY/POLITIQUE RGIONALE)
Regionalna politika jedna je od najstarijih zajednikih politika Evropske unije.
Potreba smanjenja i uklanjanja razlika meu regijama drava lanica definiran je jo
u Rimskim ugovorima (1957./1958.), a regionalna politika postepeno je definirana
Jedinstvenim evropskim aktom (1967./1968.) i Ugovorom o Evropskoj uniji
(1992./1993.). Jedinstvenim evropskim aktom ekonomska i socijalna kohezija
postavljena je kao jedan od ciljeva Evropske unije, a Ugovorom o Evropskoj uniji
regionalna politka definirana je kao zajednika politika EU.
Cilj regionalne politike je smanjivanjem i uklanjanjem ekonomskih i socijalnih
razlika izmeu 27 drava lanica i njihovih 271 regije postii ujednaen razvoj na
teritoriji cijele Evropske unije. Ona je jedan od najvanijih instrumenta za postizanje
ekonomske i socijalne kohezije Evropske unije pa se uz naziv regionalna politika
najee koristi i naziv kohezijska politika. Regionalna politika zasniva se na
finansijskoj solidarnosti te se dio sredstava koje drave lanice uplauju u budet EU
dodjeljuje manje razvijenim regijama drava lanica EU. U okviru regionalne politike
najvei dio podrke usmjerava se dravama lanicama, odnosno njihovim regijama
iji je BDP ispod 75 % prosjenog BDP-a Evropske unije. Podrka je usmjerena u
212
razvoj infrastrukture, ekonomije i ljudskih kapaciteta, a u Evropskoj uniji 27-orice

koristi je 17 drava lanica. Takoer, u okviru regionalne politike podrka se usmjerava
u razvoj inovativnosti i istraivanja, odrivog razvoja, zapoljavanja te prekograninu
i meuregionalnu saradnju. Korisnice podrke u ovim oblastima su sve drave lanice
EU i njihove regije.
Glavni instrumenti provoenja regionalne politike su strukturni fondovi: Evropski
fond za regionalni razvoj i Evropski socijalni fond te Kohezioni fond. Takoer,
uobiajeno je da se u okviru regionalne politike kao instrumenti za rjeavanje
specifinih problema uspostavljaju i inicijative Zajednice (npr. 2000. 2006:
INTEREG, URBAN, LEADER, EQUAL) te zajednike inicijative (npr. 2007. 2013.:
JASPERS, JEREMIE, JESSICA, JASMINE). U finansijskoj perspektivi 2007. 2013.
godina definirana su tri cilja regionalne politike: konvergencija (cilj 1), regionalna
konkurentnost i zapoljavanje (cilj 2) i evropska teritorijalna saradnja (cilj 3), a za nju
je u budetu Evropske unije osigurano 347,41 milijardi eura.
REGIONALNA SARADNJA
(REGIONAL COOPERATION/COOPRATION RGIONALE)
Regionalna saradnja osnovni je element evropskih integracija od njihovog zaetka
i prve integracije kroz Evropsku zajednicu za ugalj u elik do dananje Evropske unije.
Ona je nezaobilazni instrument privredne i socijalne stabilnosti Evrope. Regionalna
saradnja je za zemlje procesa stabilizacije i pridruivanja (Albanija, Crna Gora, Bosna
i Hercegovina, Hrvatska, Makedonija, Srbija i Kosovo pod Rezolucijom Vijea
sigurnosti UN-a 1244/99) jedan od kljunih uslova integracije u Evropsku uniju. U
skladu sa zakljucima Evropskog vijea iz Santa Marija de Feirea (2000.), od zemalja
zapadnog Balkana zatraeno je zakljuivanje meusobnih sporazuma ili konvencija o
regionalnoj saradnji.
Kljuni podsticaj regionalnoj saradnji dao je Samit u Zagrebu (2000.) na kojem su
se lideri zemalja zapadnog Balkana obavezali na potpisivanje sporazuma o bilateralnoj
i regionalnoj saradnji. Ti sporazumi ukljuuju: meusobni politiki dijalog, stvaranje
zone slobodne trgovine, tijesnu saradnju u oblasti pravosua i unutranjih poslova,
213
zajedniko suzbijanje organiziranog kriminala, korupcije i svih drugih nezakonitih

djela i ilegalne prekogranine trgovine. Obavezu regionalne saradnje zemlje procesa
stabilizacije i pridruivanja preuzimaju i uspostavljanjem bilateralnih odnosa s
Evropskom unijom koja im je postavljena kao preduslov daljnjeg razvoja meusobnih
odnosa zemlje potpisnice i Evropske unije.
REGIONALNI PRISTUP
(REGIONAL APPROACH/APPROCHE RGIONALE)
Regionalni pristup je strategija Evropske unije prema zemljama zapadnog
Balkana koju je Vijee ministara EU usvojilo 26. februara 1996. Ovom strategijom
bile su obuhvaene zemlje regije koje nisu bile obuhvaene procesom pristupanja
u EU (Albanija, Bosna i Hercegovina, Makedonija, Hrvatska, Srbija i Crna Gora tadanja Savezna Republika Jugoslavija).
Regionalni pristup podrazumijevao je mogunost uspostavljanja ugovornih
odnosa (sporazumi o saradnji), uvoenje asimetrinih trgovinskih mjera i
odgovarajuu finansijsku podrku zemljama. U okviru ove strategije uvedena je
tzv. politika uslovljenosti, kojom se pred zemlje regije postavljaju opi i specifini
uslovi. Opi uslovi odnose se na sve zemlje obuhvaene strategijom i tiu se
demokratizacije, potivanje ljudskih prava, pravne drave, privatizacije drutvene
imovine, trine ekonomije i prihvatanja ideje EU kao vlastitog principa o
budunosti u ujedinjenoj Evropi slobode, solidarnosti i prosperiteta. Specifini
uslovi definirani su za svaku dravu pojedinano.
Za Bosnu i Hercegovinu kao specifini uslovi (Vijee EU 1997.) postavljeni su:
uspostavljanje funkcionalnih institucija, kako je utvreno u Ustavu BiH,
uspostavljanje vanjske trgovine i ekonomske politike BiH, slobodno kretanje ljudi,
robe i kapitala u BiH, saradnja s viskom predstavnikom ukljuujui i saradnju u
vezi sa statusom Brkog, provoenje ujedinjenja Gradskog vijea Mostara i
efikasno funkcioniranje UPFM-a te saradnja u uspostavljanju i funkcioniranju
Federacije BiH, odbacivanje struktura za koje OHR ocijeni da su u suprotnosti s
Opim okvirnim sporazumom za mir u BiH (1995.) i saradnja s Meunarodnim
214
krivinim sudom za bivu Jugoslaviju. Regionalni pristup je 1999. godine prerastao

u proces stabilizacije i pridruivanja.
REVIZIJA UGOVORA
(REVISION OF THE TREATIES/RVISION DES TRAITS)
Svaka drava lanica EU kao i Evropska komisija mogu Vijeu EU podnijeti
prijedloge izmjena i dopuna ugovora na kojima je zasnovana Evropska unija. U tu
svrhu saziva se meuvladina konferencija.
Odluku o odravanju meuvladine konferencije donosi Vijee EU nakon
konsultacija s Evropskim parlamentom i Evropskom komisijom, a konferenciju
saziva predsjedavajui Vijea EU. Izmjene i dopune ugovora na kojima je
zasnovana Evropska unija stupaju na snagu dva mjeseca nakon to se ratificiraju
u svim dravama lanica.
ROYAUMONT PROCES
(ROYAUMONT PROCESS/PROCESSUS DE ROYAUMONT)
Royaumont proces je prvi regionalni pristup Evropske unije prema zemljama
zapadnog Balkana koji je pokrenut 1996. godine na inicijativu Francuske kao
predsjedavajue Vijea EU.
Kljuni cilj ovog pristupa je stabilizacija regije zapadnog Balkana, a
podrazumijevao je provoenje Opeg okvirnog sporazuma za mir u BiH (1995.), razvoj
regionale saradnje, izgradnju institucija civilnog drutva te promociju zajednikih
kulturnih vrijednosti i ljudskih prava.
RPM
(REFORM PROCESS MONITORING/
SURVEILLANCE DU PROCESSUS DE RFORME)
RPM (Praenje procesa reformi) je mehanizam praenja provoenja reformi u okviru
215
procesa evropskih integracija Bosne i Hercegovine. Cilj RPM-a je davanje okvira za

bliski dijalog BiH i EU te olakavanje praenja reformi koje BiH provodi na svom
evropskom putu. Uspostavljen je 2005. godine s poetkom pregovora BiH s Evropskom
unijom o zakljuivanju Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju, kao sljedbenik
Konsultativnog radnog tijela (CTF-a, 1998.) te kao pokazatelj, simbolino i sutinski,
poetka nove faze procesa evropskih integracija BiH. Poziva se na prioritete Evropskog
partnerstva i obaveze iz Sporazuma o stabilizaciji pridruivanju, a u RPM-u uestvuju
predstavnici institucija BiH i Evropske komisije. U okviru RPM-a odravaju se plenarni i sektorski sastanci. Na plenarnim sastancima RPM-a razmatraju se oblast politiki
kriterij (Evropsko partnerstvo) te relevantne obaveze iz Sporazuma o stabilizaciji i
pridruivanju. Na sektorskim sastancima razmatrane su oblasti koje podrazumijevaju
usklaivanje domaeg zakonodavstva s acquis communautaire-om (Evropsko
partnerstvo i Sporazum o stabilizaciji i pridruivanju). Takoer, u okviru sektorskog
RPM-a odvija se i ekonomski dijalog koji je posveen iskljuivo ekonomskim i
finansijskim pitanjima. Predvieno je da, i nakon stupanja na snagu Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju i uspostavljanja institucionalne strukture za praenje njegovog
provoenja (Vijee za stabilizaciju i pridruivanje, Odbor za stabilizaciju i pridruivanje
i pododbori za stabilizaciju i pridruivanje te Parlamentarni odbor za stabilizaciju i
pridruivanje), RPM ostane dio tog mehanizma te da se bavi razmatranjem svih oblasti
koje nisu obuhvaene Sporazumom.
RURALNI RAZVOJ
(RURAL DEVELOPMENT/DVELOPPEMENT RURAL)
Ruralni razvoj je dio zajednike poljoprivredne politike Evropske unije. Ciljevi
ruralnog razvoja usklaeni su s ciljevima Lisabonske strategije (2000.; 2005.) i
Geteburke strategije (2001.), tj. konkurentnou i odrivim razvojem. Ruralni razvoj
usredotoen je na etiri oblasti: konkurentnost poljoprivrede, prehrambeni proizvodi i
umarstvo; upravljanje zemljitem i okoli; kvalitet ivota i raznolikost ruralnih
podruja; Leader pristup. U periodu od 2007. do 2013. godine regionalni razvoj
podrava se kroz Evropski poljoprivredni fond za ruralni razvoj (EAFRD).
216
SAMIT
(SUMMIT/SOMMET)
Samit je naziv za sastanak na vrhu, efova drava ili vlada drava lanica EU,
odnosno Evropskog vijea. U praksi je uobiajeno da se odrava dva puta tokom
estomjesenog predsjedavanja Vijeem EU odreene drava lanice EU. Do stupanja
na snagu Ugovora iz Nice (2001./2003.) bilo je uobiajeno da se samit odrava u
zemlji koja predsjedava EU. Meutim, ovim ugovorom definirano je da se samiti,
nakon to broj lanica EU dostigne 18, odravaju u Briselu.
SAPARD
(SPECIAL ACCESSION PROGRAMME FOR
AGRICULTURE AND RURAL DEVELOPMENT-SAPARD/
PROGRAMME SPCIAL D'ADHSION POUR
L'AGRICULTURE ET LE DVELOPPEMENT RURAL)
SAPARD (Specijalni pristupni program za poljoprivredu i ruralni razvoj) jedan je
od tri pretpristupna programa Evropske unije (ISPA, SAPARD, PHARE) kreirane za
zemlje centralne i istone Evrope - drave kandidatkinje petog kruga proirenja
(Bugarska, eka, Estonija, Maarska, Latvija, Litvanija, Poljska, Rumunija, Slovaka
i Slovenija). Cilj ovog programa bio je da pomogne dravama kandidatkinjama u
rjeavanju problema strukturnog prilagoavanja u poljoprivrednom sektoru i seoskim
podrujima te pruanje podrke usvajanju i provoenju acquis communautaire-a u
oblasti zajednike poljoprivredne politike.
Program je uspostavljen u finansijskoj perspektivi 2000. 2006. godina, a drave
kandidatkinje imale su ga pravo koristiti sve do pristupanja Evropskoj uniji.
Nakon proirenja Evropske unije 2004. godine korisnice ISPA-e ostale su Bugarska
i Rumunija, a korisnice programa 2006. godine postale su Hrvatska i Turska. SAPARD
je 2007. godine zamijenjen Instrumentom pretpristupne pomoi (IPA).
217
SCREENING
Screening (pregled usklaenosti zakonodavstva) je prva faza u pregovorima o
pristupanju u Evropsku uniju. Screening podrazumijeva analitiki pregled i
ocjenjivanje usklaenosti zakonodavstva drave kandidatkinje s acquis
communautaire-om, a slijedi odmah nakon formalnog otvaranja pregovora o
pristupanju. Screening se provodi zasebno za svako od poglavlja pregovora o
pristupanju, a cjelokupna procedura screening-a uobiajeno traje oko godinu dana.
Svrha screening-a je da se utvrde postojee razlike po svakom poglavlju pregovora
izmeu zakonodavstva drave kandidatkinje i acquis-a. Njime se utvruju oblasti u
zakonodavstvu drave kandidatkinje koje je potrebno prilagoditi zakonodavstvu EU,
ocjenjuje se postojei nivo usklaenosti te potreba daljnjeg prilagoavanja zakonodavstvu EU. U okviru procedure screening-a, od drave kandidatkinje oekuje se da
pokae da li e moi u potpunosti prihvatiti acquis communautaire u pojedinom
poglavlju i uskladiti uoene razlike u zakonodavstvu ili ima namjeru zatraiti
odgovarajua prijelazne periode za potpuno usklaivanje i provoenje zakonodavstva
EU.
Screening slui kao osnova za pregovore o pristupanju, koji se vode izmeu drava
lanica EU i drave kandidatkinje. S jedne strane, dravi kandidatkinji daje osnovu da
izradi pregovaraki stav i definira mogue zahtjeve za prijelazne periode u pojedinim
poglavljima pregovora, a s druge strane, dravama lanicama da izrade zajedniki
pregovaraki stav te da ocijene sposobnost drave kandidatkinje za otvaranje sadrajnih
pregovora po pojedinim poglavljima pregovora o pristupanju. U screening-u na strani
Evropske unije uestvuju predstavnici Evropske komisije, a iz drave kandidatkinje
lanovi radnih grupa za pripremu pregovora po pojedinim poglavljima pregovora o
lanstvu te predstavnici institucijia drave kandidatkinje.
Nakon provedenog screening-a Evropska komisija izrauje, u saradnji s dravom
kandidatkinjom, izvjetaj o rezultatima za svako pojedinano poglavlje u kojem daje
ocjenu spremnosti drave kandidatkinje i preporuku za otvaranje sadrajnih pregovora
za pojedinano poglavlje pregovora o pristupanju. Izvjetaj o rezultatima screening-a
Evropska komisija dostavlja dravi kandidatinji i Viju EU.
218
SEDMI OKVIRNI PROGRAM

(SEVENTH FRAMEWORK PROGRAMME OF THE EUROPEAN
COMMUNITY FOR RESEARCH, TECHNOLOGICAL DEVELOPMENT
AND DEMONSTRATION ACTIVITIES-FP7/
SEPTIME PROGRAMME-CADRE DE LA COMMUNAUT
EUROPENNE POUR DES ACTIONS DE RECHERCHE,
DE DVELOPPEMENT TECHNOLOGIQUE ET DE DMONSTRATION)
Sedmi okvirni program za istraivanje, tehnoloki razvoj i ogledne aktivnosti (FP7)
je program Zajednice koji podrava nauna istraivanja u EU i iroj evropskoj
istraivakoj zoni.
Uspostavljen je u finansijskoj perspektivi 2007. - 2013. godina, a njegov budet je
50,521 milijardi eura. Ovaj program predstavlja nastavak ulaganja u istraivanje i
razvoj koje je EU zapoela 1984. godine te je nastavak estog okvirnog programa
(FP6). Program omoguava finansiranje zajednikih istraivanja u stratekim oblastima
kao to su: zdravstvo, energija, klimatske promjene, informacione tehnologije,
nanotehnologije i transport. Takoer, Program stimulira mobilnost naunoistraivakih
radnika i izgradnju istraivake infrastrukture.
Sedmi okvirni program podijeljen je u etiri specifina programa:
Saradnja - transnacionalna saradnja izmeu univerziteta, istraivakih centara,
industrije i javne administracije unutar i izvan EU;
Kapaciteti - uspostavljanje istraivake infrastrukture, pruanje podrke
malim i srednjim preduzeima i razvoju nauke i istraivakih politika, meunarodne
saradnje;
Ideje - podrka kreativnom naunom istraivanju i uspostavljanju Evropskog
istraivakog vijea;
Ljudi - podrka istraivaima radi poboljanja kvaliteta njihovih potencijala
i poveanja broja zaposlenih u sektoru istraivanja i tehnolokog razvoja.
U okviru FP7 nastavljaju se i dva posebna programa: Program Evropske zajednice
za atomsku energiju (EURATOM) i Zajedniki istraivaki centar (JRC). Bosna i
Hercegovina, kojoj je na osnovu Okvirnog sporazuma o opim principima uea BiH
219
u programima Zajednice (2004./2007.) otvorena mogunost pristupa, 2008. godine

potpisala je Memorandum o razumijevanju i postala 12. pridruena lanica ovog
programa, a od 1. januara 2009. njeni subjekti mogu uestvovati u pozivima za
projektne prijedloge u FP7.
SESAR
SESAR je program iji je cilj razvoj Evropskog sistema upravljanja zranim
prijevozom. U finansijskoj perspektivi 2007.-2013. godina, zajedniki ga finansiraju
Evropska unija i EUROCONTROL.
SIGMA
SIGMA je zajednika inicijativa Evropske unije i Organizacije za ekonomsku
saradnju i razvoj (OECD) iji je cilj da podri reformu administracije zemalja koje se
nalaze u procesu pristupanja Evropskoj uniji. SIGMA je uspostavljena 1992. godine,
a danas prua podrku reformi administracije u zemljama kandidatkinjama (Hrvatska,
Makedonija, Turska), potencijalnim kandidatkinjama (Albanija, Bosna i Hercegovina,
Crna Gora, Srbija i Kosovo pod Rezolucijom Vijea sigurnosti UN-a 1244/99) te
zemljama uesnicama evropske politike susjedstva (Alir, Azerbejdan, Bjelorusija,
Egipat, Ermenija, Gruzija, Izrael, Jordan, Liban, Libija, Moldavija, Maroko, Palestinski
teritorij, Sirija, Tunis i Ukrajina) i Rusiji.
SIGURNIJI INTERNET
(SAFER INTERNET/UTILISATION PLUS SRE DE L'INTERNET)
Sigurniji internet je program Zajednice koji ima za cilj da podri sigurniju upotrebu
interneta i ostalih komunikacionih tehnologija, posebno kada je u pitanju zatita djece.
Program je uspostavljen za period od 2009. do 2013. godine te predstavlja nastavak
programa Sigurniji Internetplus (2005. 2008.) i ostalih aktivnosti koje EU u ovoj
oblasti preduzima od 1999. godine. Vrijednost Programa u periodu od 2009. do 2013.
220
godine je 55 miliona eura. Program podrava aktivnosti borbe protiv nezakonitog

sadraja na internetu, poveanja svijesti javnosti i stvaranja mrea za prijavljivanje
nelegalnih i tetnih sadraja, posebno vezanih za djecu; kreiranje sigurnog internet
okruenja; te uspostavljanje baza podataka o novim trendovima u koritenju interneta
i slinih tehnologija, te rizicima koje nose za djecu.
programu.
SIGURNOST HRANE
(FOOD SAFETY/SCURIT ALIMENTAIRE)
Evropska unija je sigurnost hrane uinila jednim od svojih glavnih prioriteta i ona
je dio nekoliko oblasti nadlenosti Zajednice meu kojima su zajednika
poljoprivredna politika i ruralni razvoj, okoli, javno zdravstvo, zatita potroaa i
unutranje trite. Evropska komisija je 2000. godine objavila Bijelu knjigu o opim
principima sigurnosti hrane kojom je najavila razvoj zakonodavnog okvira koji pokriva
cijeli lanac ishrane od farme do tanjira. U skladu s tim pristupom, sigurnost hrane
odnosi se na: hranu za ivotinje i zdravlje ivotinja, zatitu i brigu o ivotinjama,
veterinarske preglede, mjere zdravstvene brige o ivotinjama, zdravstvene provjere
biljaka, pripremu i higijenu prehrambenih proizvoda. U Bijeloj knjizi takoer je
naglaena potreba za pokretanjem trajnog dijaloga s potroaima kako bi se informirali,
educirali te kako bi bili i sasluani.
U 2002. godini zapoeta je izrada zakonodavnog okvira o sigurnosti hrane, koji je
zasnovan na est opih principa: potvrdi integrirane prirode lanca ishrane; analizi
rizika; razgranienosti analize i upravljanja rizikom; odgovornosti operatera u ovom
sektoru; mogunosti praenja proizvoda na svakom stepenu lanca ishrane te na pravu
graana na jasne i tane informacije. Osnovano je i ovlateno Evropsko tijelo za
sigurnost hrane (EFSA) iji su glavni zadaci da prui nezavisna nauna miljenja o pitanjima sigurnosti prehrambenih proizvoda, prikuplja i analizira podatke o
potencijalnim ili nastalim rizicima i odrava trajan dijalog s javnou.
221
SKUPTINA EVROPSKIH REGIJA

(ASSEMBLY OF EUROPEAN REGIONS-AER/
ASSEMBLE DES RGIONS D'EUROPE-ARE)
Skuptina evropskih regija je najvea nezavisna mrea regija u Evropi. Skuptina
je osnovana 1985. godine i okuplja preko 270 regija iz 33 zemlje i 16 meuregionalnih
organizacija. Ona predstavlja forum za meuregionalnu saradnju i lobiranje u interesu
regija na evropskom nivou.
Osnovni ciljevi djelovanja Skuptine evropskih regija su promocija principa
supsidijarnosti i regionalne demokratije u Evropi, poveanje politikog uticaja
regija na evropskom nivou, podrka regijama u procesu proirenja i suoavanja sa
izazovma globalizacije te olakavanje meuregionalne saradnje u i izvan Evrope.
Radom Skuptine rukovodi i utvruje njene politike Predsjednitvo i Ured, koje
ine predsjednici regija i drugi visokorangirani regionalni politiari. Za provoenje
politika Skuptine zaduena su tri radna odbora: Odbor za ekonomiju i regionalni
razvoj, Odbor za socijalnu politiku i javno zdravstvo, Odbor za kulturu, obrazovanje
i mlade i dva stalna odbora: Odbor za institucionalna pitanja te Odbor za nadzor i
evaluaciju. Na elu ovih odbora su visokorangirani regionalni politiari, a njihov rad
koordinira Generalni sekretarijat Skuptine. Sjedite Generalnog sekretarijata je u
Strazburu (Francuska), a Skuptina ima svoje urede i u Briselu (Belgija) i Alba Iulia
(Rumunija).
SLUBENI GLASNIK EU
(OFFICIAL JURNAL OF THE EU-OJ/JOURNAL OFFICIEL DE L'UE-JO)
Slubeni glasnik Evropske unije najvaniji je izvor informacija o aktivnostima svih
institucija i tijela EU, izvor informacija o primarnom i sekundarnom zakonodavstvu te
ostalim pravno obavezujuim i neobavezujuim aktima institucija EU. Izdaje ga Ured
za slubene publikacije (EUR-OP) svakodnevno na svim slubenim jezicima EU i to
u tri serije: L, C i S. U Slubenom glasniku serije L (Legislation) objavljuju se
obavezujui pravni akti, primarni i sekundarni izvori prava kao to su: uredbe, direktive
222
i odluke. Serija L sadri i niz drugih, neobavezujuih akata: preporuke i miljenja,

uredbe koje se odnose se na unutranju organizaciju funkcioniranja institucija EU,
rezolucije, deklaracije, obavjetenja, zakljuci, pravilnici, itd.
U Slubenom glasniku serije C (Information and notices) objavljuju se razliite
infomacije iz svih institucija EU, koje se odnose na njihove aktivnosti. Serija C tako sadri
tekstove neobavezujuih akata Vijea EU, zajednike stavove usvojene pod drugim i
treim stubom EU, zapisnike s plenarnih sjednica Evropskoga parlamenta, itd. U posebnoj
elektronskoj verziji serije C pod oznakom OJ CE (Official Journal CE) koja je dostupna
samo u bazi podataka Eur-Lex objavljuju se tekstovi zakonodavnih prijedloga Evropske
komisije. Takoer, u posebnom izdanju serije C oznaenom slovom A (Official Journal
CA) objavljuju se konkursi za popunu radnih mjesta u institucijama EU. U Slubenom
glasniku serije S (Supplement to the Official Journal of the European Union) objavljuju
se pozivi za obavljanje javnih radova ili javnih nabavki. Dio Slubenog glasnika su i
referentne publikacije, poput Indeksa Slubenog glasnika, koji sadri mjeseni i godinji
hronoloki i abecedni spisak svih akata objavljenih u Slubenom glasniku u serijama L i
C, te Direktorij vaeeg zakonodavstva, koji predstavlja numeriki spisak cjelokupnog
zakonodavstva EU i objavljuje se dva puta godinje.
SLUBENI JEZICI EU
(OFFICIAL LANGUAGES OF EU/LANGUES OFFICIELLES DE L'UE)
Evropska unija uspostavljena je na principu potivanja razliitosti kultura, obiaja
i uvjerenja, to ukljuuje i razliitost jezika. Jezika politika EU viejezinot
definirana je Ugovorom o Evropskoj zajednici i Uredbom Vijea EU (1958.).
Poveljom o osnovnim pravima EU (2000.), koja e stupanjem na snagu Ugovora iz
Lisabona (2007./2009.) postati obavezujua za institucije i drave lanice EU-a, jezika
raznolikost postavljena je kao jedna od vrijednosti Evropske unije te se zabranjuje
diskiminacija na osnovu jezika.
Danas Evropska unija ima 23 slubena jezika: bugarski, eki, danski, engleski,
estonski, finski, francuski, grki, holandski, irski, latvijski, litavski, maarski,
malteki, njemaki, poljski, portugalski, rumunski, slovaki, slovenski, panski,
223
vedski, italijanski.
Cjelokupno zakonodavstvo i dokumenti od znaaja za graane EU prevode se na
sve slubene jezike dok se pojedini dokumenti (npr. komunikacija s odreenom
dravom lanicom ili odluke koje su adresirane na odreene pojedince) prevode na
jezike na koje je to neophodno. Institucijama EU dozvoljeno je da u svrhu interne
komunikacije izaberu jezike na koje e se dokumenti prevoditi. Tako se npr. interni
dokumenti Evropske komisije prevode na tri slubena jezika: engleski, francuski i
njemaki, dok se interni dokumenti Evropskog parlamenta prevode na sve slubene
jezike EU.
SOCIJALNA POLITIKA
(SOCIAL POLICY/POLITIQUE SOCIALE)
Socijalna politika EU definirana je Ugovorom iz Amsterdama (1997./1999.),
koji je Sporazumom o socijalnoj politici (1991.) ukljuen u Ugovor o Evropskoj
zajednici.
Ciljevi socijalne politike EU oslanjaju se na Evropsku socijalnu povelju (1961.)
i Povelju Zajednice o osnovnim socijalnim pravima radnika (1989.), a obuhvataju
promociju zapoljavanja, poboljanje uslova rada, odgovarajuu socijalnu zatitu,
socijalni dijalog, razvoj ljudskih potencijala s ciljem osiguranja visokog i odrivog
nivoa zaposlenosti i suzbijanje socijalne iskljuenosti. Ova politika blisko je vezana
s politikom zapoljavanja Evropske unije.
SOCIJALNA POVELJA
(SOCIAL CHARTER/CHARTE SOCIALE)
Drave lanice EU, uz izuzetak Velike Britanije, godine 1989. prihvatile su Povelju
o osnovnim socijalnim pravima radnika, poznatu pod nazivom Socijalna povelja.
Povelja se smatra politikim instrumentom koji sadri moralne obaveze kojima je cilj
garancija da e se u dravama lanicama potivati odreena socijalna prava. Ta se
prava prvenstveno odnose na trite rada, struno osposobljavanje, jednake mogunosti
224
te radno okruenje.
Evropska komisija zaduena je da odredbe sadrane u Socijalnoj povelji dalje
ugradi u zakonodavstvo Evropske unije. Velika Britanija je 1997./1998. godine donijela
odluku o potpisivanju Povelje. Prava sadrana u Socijalnoj povelji ukljuena su u
Povelju o osnovnim pravima EU (2000.) koja e stupanjem na snagu Ugovora iz
Lisabona (2007./2009) postaje obavezujua za institucije EU-a i drave lanice EU-a.
SOCIJALNI DIJALOG
(SOCIAL DIALOGUE/DIALOGUE SOCIAL)
Socijalni dijalog je pojam koji se koristi radi opisivanja procedure savjetovanja u
koju su ukljueni socijalni partneri na nivou Evrope: Evropska konfederacija sindikata
(ETUC), Unija industrija Evropske zajednice (UNICE) i Evropski centar za javno
preduzetnitvo (CEEP). Socijalni dijalog ukljuuje raspravu, zajedniko djelovanje, a
ponekad i pregovore izmeu evropskih socijalnih partnera, te rasprave izmeu
socijalnih partnera i institucija Evropske unije. Socijalni dijalog moe kao rezultat
imati i ugovorne odnose, koji ukljuuju i sporazume kao to su sporazumi izmeu
radnika i poslodavaca o roditeljskom dopustu i radu s nepunim radnim vremenom.
Socijalni dijalog poeo je 1985. godine na inicijativu Evropske komisije.
Jedinstvenim evropskim aktom (1986./1987.) Evropska komisija obavezana je na
razvoj socijalnog dijaloga. S ciljem unapreenja socijalnog dijaloga 2003. godine
uspostavljen je i Trojni socijalni samit za razvoj i zapoljavanje koji se odrava jednom
godinje i koji okuplja visoke zvaninike EU: predsjedavajueg Vijea EU, Evropsku
komisiju i socijalne partnere. Samit se obino odrava za vrijeme proljetnog zasjedanja
Evropskog vijea i u okviru njega se raspravlja o ekonomskoj i socijalnoj situaciji u
Evropskoj uniji.
SOCIJALNI PARTNERI
(SOCIAL PARTNERS/PARTENAIRES SOCIAUX)
U oblasti socijalne politike Evropska komisija ima obavezu da se prije podnoenja
225
prijedloga posavjetuje sa tzv. socijalnim partnerima. Socijalni dijalog odvija se preko

tri glavne organizacije koje predstavljaju socijalne partnere na evropskom nivou:
Evropske konfederacije sindikata (ETUC), Unije industrija Evropske zajednice
(UNICE) i Evropskog centra za javno preduzetnitvo (CEEP). Socijalni partneri
takoer kao lanovi Ekonomskog i socijalnog odbora imaju vanu ulogu u oblasti
socijalne politike i njoj bliskih oblasti.
SOLUNSKA AGENDA
(THESSALONIKI AGENDA/AGENDA DE THESSALONIQUE)
Solunska agenda (Solunska agenda za Zapadni Balkan: Kretanje prema evropskim
integracijama) je dokument koji su zemlje procesa stabilizacije i pridruivanja
(Albanija, Bona i Hercegovina, Crna Gora, Hrvatska, Makedonija, Srbija i Kosovo
pod Rezolucijom UN-a 1244/99) prihvatile i obavezale sa na njegovo provoenje na
Samitu u Solunu (2003.).
Ovaj dokument predvia uvoenje niza novih instrumenata i oblika saradnje izmeu
Evropske unije i zemalja procesa stabilizacije i pridruivanja, koji su zasnovani na
iskustvima prethodnih krugova proirenja (peti krug proirenja) uz ispunjavanje
odreenih uslova. Takoer, dokumentom je predvieno da se odreeni instrumenti
procesa stabilizacije i pridruivanja, koji su do tada bili dostupni samo za naprednije
drave uine dostupnim svima zemljama procesa.
Solunskom agendom predvieno je uvoenje sljedeih kljunih novina u proces
stabilizacije i pridruivanja: Evropsko partnerstvo, saradnja u zajednikoj vanjskoj i
sigurnosnoj politici, parlamentarna saradnja, twinning i TAIEX, programi Zajednice,
te poveanje budeta tadanjeg programa pomoi CARDS zemljama procesa
stabilizacije i pridruivanja i planiranje novog instrumenta pomoi u finansijskoj
perspektivi 2007. 2013.godina.
226
SPO
(SENIOR PROGRAMME OFFICER-SPO/
AGENT PRINCIPAL DE PROGRAMME)
SPO (Voditelj projekta) odgovoran je za upravljanje i tehniko provoenje
projektnih aktivnosti u okviru odreene jedinice uprave. Njegovi glavni zadaci su
uee u utvrivanju i formuliranju potrebne pomoi, izrada i odobravanje projektnog
zadatka i idejnih projekata te praenje realizacije projekta.
SPORAZUM O SOCIJALNOJ POLITICI
(SOCIAL POLICY AGREEMENT/
ACCORD SUR LA POLITIQUE SOCIAL)
Sporazum o socijalnoj politici potpisale su drave lanice, uz izuzetak Velike
Britanije, 1991. godine. Taj sporazum odreuje ciljeve politike kojima je put trasirala
Socijalna povelja iz 1989. godine: promoviranje zapoljavanja, poboljanje uslova
ivota i rada, suzbijanje iskljuivanja, razvoj ljudskih potencijala, itd.
Takoer, utvruje se procedura prihvatanja mjera socijalne politike te priznaje
vitalna uloga koju u ovoj oblasti imaju poslodavci i radnici.
Nakon potpisivanja, Sporazum je postao sastavni dio Protokola o socijalnoj
politici uz Ugovor o Evropskoj uniji (1992./1993.). Velika Britanija osigurala je
izuzee dok su druge lanice nastavile zajedniki razvijati socijalnu politiku na
nivou Evropske unije.
Nakon to je Velika Britanija 1997./1998. godine odluila da povue svoje pravo
na izuzee, Sporazum o socijalnoj politici je Ugovorom iz Amsterdama
(1997./1999.) ukljuen u Ugovor o Evropskoj zajednici.
227
SPORAZUM O STABILIZACIJI I PRIDRUIVANJU

(STABILISATION AND ASSOCIATION AGREEMENT-SAA/
ACCORD DE STABILISATION ET D'ASSOCIATION)
Sporazum o stabilizaciji i pridruivanju (SSP) spada u novu, treu generaciju
sporazuma o pridruivanju Evropskoj uniji koji su ponueni iskljuivo zemljama
obuhvaenim procesom stabilizacije i pridruivanja i koji ovim zemljama
omoguava uspostavljanje bliskog i trajnog odnosa s Evropskom unijom, te
izgledno lanstvo u Evropskoj uniji. Uz pridruivanje, ovi sporazumi sadre
element stabilizacije (sigurnosna, politika i ekonomska stabilizacija) kao i
element regionalne saradnje.
S pravnog aspekta, sporazum je zakljuen izmeu drave potpisnice i Evropskih
zajednica i njihovih drava lanica i njime se ureuju odnosi unutar sva tri stuba
Evropske unije: Zajednica, zajednika vanjska i sigurnosna politika i saradnja u
pravosuu i unutranjim poslovima. Mjeovitog je karaktera, a to znai da su za
pojedine oblasti dijelom odgovorne drave lanice, a dijelom i Evropska unija. Ima
teinu meunarodnog ugovora i u odnosu na domae zakonodavstvo, njegove odredbe
imaju direktnu primjenu i direktan uinak.
Njime se institucionaliziraju odnosi izmeu drave potpisnice i Evropske unije,
a napredak u njegovom provoenju ocjenjuje se na osnovu dostignua zemlje
potpisnice. Primarni cilj sporazuma je formalno pridruivanje zemlje Evropskoj
uniji u odreenom tranzicijskom periodu (6 do 10 godina), tokom kojeg zemlja
potpisnica postepeno prilagoava svoje zakonodavstvu Evropske unije, uspostavlja
zonu slobodne trgovine sa EU, itd. Sporazum zemlji potpisnici daje status
pridruenog lana te joj potvruje status potencijalne kandidatkinje za lanstvo u
EU.
Sporazum stupa na snagu nakon potvrivanja, odnosno ratificiranja u zemlji
potpisnici, Evropskom parlamentu i u dravama lanicama Evropske unije. Proces
potvrivanja ili ratifikacije Sporazuma uobiajeno traje oko dvije i po godine.
Do zavretka procesa ratifikacije na snazi je privremeni sporazum koji je dio sporazuma
o stabilizaciji i pridruivanju i kojim se najveim dijelom reguliraju pitanja trgovine i
228
transporta. Sporazum o stabilizaciji i pridurivanju od zemalja zapadnog Balkana prvo je

potpisala Makedonija (9. april 2001.), potom Hrvatska (29. oktobar 2001.), zatim Albanija
(12. juni 2006.), te Crna Gora (15. oktobar 2007.) i Srbija (29. aprila 2008.).
Bosna i Hercegovina je Sporazum o stabilizaciji i pridruivanju potpisala 16. juna
2008. Potpisivanju je prethodilo parafiranje 4. decembra 2007. u Sarajevu, te pregovori
o Sporazumu koji su voeni od novembra 2005. do decembra 2006. godine.
Tekst Sporazuma sadri 135 lanova i podijeljen je na deset glava: Opi
principi; Politiki dijalog; Regionalna saradnja; Slobodno kretanje robe; Kretanje
radnika, poslovno nastanjivanje, pruanje usluga, kretanje kapitala; Usklaivanje
zakona, provoenje zakona i pravila konkurencije; Pravda, sloboda i sigurnost;
Politike saradnje; Finansijska saradnja; Institucionalne, ope i zavrne odredbe.
Osim navedenih glava, Sporazum o stabilizaciji o pridruivanju ini sedam aneksa
i sedam protokola. Aneksima i protokolima preciziraju se obaveze u pogledu
trgovine pojedinim vrstama proizvoda (vremenski raspored ukidanja ili postepenog
smanjivanja carina na industrijske, poljoprivredne i preraene poljoprivredne
proizvode, ribu i riblje proizvode, te vino i alkoholna pia Aneks I., Aneks II.,
Aneks III., Aneks IV., Aneks V., Protokol 1, Protokol 2, Protokol 7). Osim toga,
detaljno se reguliraju obaveze Bosne i Hercegovine u pogledu dravne pomoi
(Protokol 4), kopnenog saobraaja (Protokol 3), poslovnog nastanjivanja i
finansijskih usluga (VI.), zatite prava intelektualnog vlasnitva (Aneks VII.),
uzajamne administrativne pomoi u vezi s carinskim pitanjima (Protokol 5) i
rjeavanjem sporova (Protokol 6).
Sporazum o stabilizaciji i pridruivanju Bosne i Hercegovine s Evropskim
zajednicama i njihovim dravama je u procesu ratifikacije. Bosna i Hercegovina
ratificirala je SSP, nakon davanja saglasnosti oba doma Parlamentarne skuptine
BiH (Predstavniki dom 22. oktobar 2008. i Dom naroda 27. oktobar 2008.),
Odlukom Predsjednitva BiH 6. novembra 2008. Evropski parlament podrao je
zakljuivanje Sporazuma i pozvao drave lanice da ga ratificiraju na plenarnom
zasjedanju u Strazburu, odranom od 20. do 23. oktobra 2008. Do zavretka procesa
ratifikacije Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju na snazi je Privremeni
sporazum, koji je stupio na snagu 1. jula 2008.
229
SPOSOBNOST APSORPCIJE
(ABSORPTION CAPACITY/CAPACIT D'ABSORPTION)
Sposobnost apsorpcije odnosi se na sposobnost Evropske unije da primi nove
drave lanice te je dio politike uslovljenosti koju Evropska unija primjenjuje prema
odreenoj drave kandidatkinji. Takoer, sposobnost apsorpcije oznaava sposobnost
odreene zemlje da primi finansijsku pomo Evropske unije i efikasno je iskoristi.
STRUKTURNI FONDOVI, KOHEZIONI FOND
(STRUCTURAL FUNDS, COHESION FUND/
FONDS STRUCTURELS, FONDS DE COHSION)
Strukturni fondovi i Kohezioni fond ine dio regionalne politike Evropske unije.
Ovi fondovi imaju za cilj da smanje jaz u razvoju izmeu bogatijih i siromanijih
drava lanica i regija EU te da promoviraju ekonomsku, socijalnu i teritorijalnu
koheziju. U finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina, vrijednost ovih fondova je
348 milijardi eura to predstavlja 35% ukupnog budeta EU i druga je budetska stavka
po veliini. Status strukturalnog fonda u finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina
imaju Evropski regionalni razvojni fond (ERDF) i Evropski socijalni fond. Do 2007.
godine status strukturalnog fonda imali su i Finansijski instrument za pomo ribarstvu
(FIFG), Evropski fond za smjernice i garancije u poljoprivredi (EAGGF).
Evropski fond za regionalni razvoj osnovan je 1975. godine a njegov cilj je jaanje
ekonomske i socijalne kohezije kroz smanjivanje razlika u razvijenosti meu regijama
unutar Evropske unije. Fond osigurava podrku korisnicima kroz ulaganja u kompanije
(posebno mala i srednja preduzea), ulaganja u infrastrukturu (istraivanje i inovacije,
telekomunikacije, okoli, energija i transport), te kroz finansijske instrumente (fondovi
za lokalni razvoj) i mjere tehnike podrke.
Evropski socijalni fond (ESF) uspostavljen je 1958. godine, a njime se finansiraju
mjere za poveanje zaposlenosti u dravama alnicama i regijama EU, naroito u onim
manje razvijenim.
Sredstva Fonda usmjeravaju se u prilagoavanje radnika i kompanija, programe
230
cjeloivotnog uenja, planiranje i irenje inovativnih organizacija rada, olakavanje

pristupa zapoljavanju i tritu rada, socijalnu ukljuivost i nediskriminaciju na tritu
rada, jaanje ljudskog kapitala, promociju partnerstva u reformi oblasti zapoljavanja
i socijalne ukljuivosti, te razvoju institucionalnih kapaciteta i poveanju djelotvornosti
javne uprave na dravnom, regionalnom i lokalnom nivou. Kohezioni fond
uspostavljen je 1993. godine, ima za cilj pomoi ekonomskoj solidarnosti u EU.
Korisnice sredstava iz Fonda su drave lanice iji BDP iznosi manje od 90%
prosjeka EU, pod uslovom da provode ekonomski program konvergencije u okviru
Pakta stabilnosti i rasta.
Fond prua finansijsku pomo projektima u oblastima kao to su zatita okolia i
razvoj transportne infrastrukture. Do petog kruga proirenja EU drave korisnice fonda
bile su: Grka, Irska, Portugal i panija. Nakon petog kruga proirenja (2005./2007.)
korisnice fonda su: Bugarska, eka, Estonija, Grka, Kipar, Latvija, Litvanija,
Maarska, Malta, Poljska, Portugal, Slovaka, Slovenija i Rumunija. panija e biti u
mogunosti prestati koristiti fond nakon to njen BDP bude manji od prosjeka EU-15.
U finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina putem strukturalnih i Kohezionog fonda sredstva se usmjeravaju u skladu s tri nova cilja regionalne politike:
cilj 1 - konvergencija/pribliavanje (ERDF, ESF i Kozioni Fond), cilj 2 - regionalna
konkurentnost i zapoljavanje (ERDF i ESF) i cilj 3 - teritorijalna saradnja (ERDF).
Strukturalnim fondovima i Kohezionim fondom upravlja Generalni direktorat za regionalnu politiku.
STUBOVI EVROPSKE UNIJE
(PILLARS OF THE EUROPEAN UNION/
PILIERS DE L'UNION EUROPENNE)
Za Evropsku uniju kae se da podsjea na prednji dio grkog hrama koji lei na tri
stuba.
Ta slika poela se koristiti kako bi se opisala struktura Evropske unije uspostavljena
Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.):
prvi stub stub Zajednice,
231
drugi stub zajednika vanjska i sigurnosna politika,

trei stub policijska i pravosudna saradnja u krivinim stvarima (biva
saradnja u pravosuu i unutranjim poslovima)
Prvi stub Zajednice, s pravnog aspekta, zasniva se na Ugovoru o Evropskoj zajednici
(Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici), Ugovoru o Evropskoj zajednici za
atomsku energiju i Ugovoru o Evropskoj zajednici za ugalj i elik (istekao 2002. godine)
i obuhvata oblasti u kojima je nadlenost drava lanica prenesena na institucije EU, tj.
Zajednicu (npr. carinska unija, unutranje trite, zajednika poljoprivredna politika,
strukturalne politike, ekonomska i monetarna unija, engen, itd.).
Kljuna karakteristike ovog stuba je primjena metode Zajednice, tj. monopol
Evropske komisije na pravo inicijative; rairena upotreba glasanja kvalificiranom
veinom u Vijeu EU; aktivna uloga Evropskog parlamenta; jedinstveno tumaenje
propisa Zajednice od Suda pravde Evropskih zajednica.
Drugi stub - zajednika vanjska i sigurnosna politika uspostavljen je u Glavi V.
Ugovora o Evropskoj uniji (1992./1993.), a trei stub - policijska i pravosudna saradnja
u krivinim stvarima u Glavi VI. Ugovora o Evropskoj uniji (1992./1993.). Osnovna
krakteristika drugog i treeg stuba je primjena meuvladinog metoda, tj. pravo na
inicijativu Evropska komisija dijeli s dravama lanicama ili je ono ogranieno na
specifine oblasti aktivnosti; Vijee EU uobiajeno donosi odluke jednoglasno;
Evropski parlament ima iskljuivo konsultativnu ulogu; Sud pravde Evropskih
zajednica ima ogranienu nadlenost ili je uope nema.
Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) predvieno je naputanje strukture Evropske
unije sa tri stuba.
STUDIJA IZVODLJIVOSTI
(FEASIBILITY STUDY/TUDE DE FAISABILIT)
Studija izvodljivosti je dokument kojim se analizira i utvruje sposobnost zemalja
procesa stabilizacije i pridruivanja (Albanija, Bona i Hercegovina, Crna Gora,
Hrvatska, Makedonija, Srbija i Kosovo pod Rezolucijom UN-a 1244/99) za
ostvarivanje ugovornih odnosa s EU, tj. zakljuivanje Sporazuma o stabilizaciji i
232
pridruivanju. Na osnovu Studije izvodljivosti i preporuke Evropske komisije, Vijee

EU donosi odluku o otvaranju pregovora o zakljuivanju Sporazuma o stabilizaciji i
pridruivanju.
Proces rada na Studiji izvodljivosti u Bosni i Hercegovini formalno je poeo u martu
2003. godine, kada je Evropska komisija Vijeu ministara BiH uruila upitnik od 346
pitanja koji je pokrivao oblasti ekonomskog i politikog ureenja BiH te ostalih oblasti,
koje su relevantne za zakljuivanje Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju.
Identificiranih 16 prioritetnih oblasti su: ispunjavanje postojeih uslova i meunarodnih
obaveza; djelotvornija uprava; djelotvornija javna uprava; evropske integracije;
djelotvorne zakonske odredbe kojim se garantiraju ljudska prava; djelotvorno sudstvo;
rjeavanje kriminala, posebno organiziranog kriminala; upravljanje pitanjima azila i
migracija; reforma carinskog i poreskog sistema; zakonodavni okvir za budet; budetska
praksa; pouzdani statistiki podaci; konzistentna trgovinska politika; integrirano
energetsko trite; uvoenje bh. jedinstvenog ekonomskog prostora; javni rtv sistem.
SUD PRAVDE EVROPSKIH ZAJEDNICA
(COURT OF JUSTICE OF THE EUROPEAN COMMUNITIES/
COUR DE JUSTICE DES COMMUNAUTS EUROPENNES)
Sud pravde Evropskih zajednica je institucija Evropske unije, koja je uspostavljena
Ugovorom o Evropskoj zajednici za ugalj i elik (1951./1952.). Zadatak Suda je da
osigura da se zakonodavstvo Evropske unije tumai i primjenjuje na isti nain u svim
dravama lanicama EU. Sud ima nadlenost da rjeava pravne sporove izmeu drava
lanica EU, institucija EU, pravnih subjekata i fizikih lica. Najee razmatra etiri
vrste predmeta: zahtjev za preliminarno rjeenje, postupak zbog neispunjavanja
obaveza, postupak ponitenja i postupak zbog proputanja djelovanja. Sud ini po jedan
sudija iz svake drave lanice, a obino zasjeda u sastavu od 13 sudija (Velika komora)
i u sastavu o pet ili tri sudije (komore).
U radu sudijama pomae osam advokata, ija ju uloga izlaganje miljenja o
predmetima to moraju raditi javno i nepristrasno. Sudije i advokati imenuju se
zajednikom saglasnou drava lanica EU. Biraju se na obnovljivi mandat od est
233
godina. Predsjednika suda biraju sudije meusobno na mandat od tri godine. Kako bi
se olakao rad Suda pravde Evropskih zajednica, osnovan je Prvostepeni sud (1988.)
i Sud javnih slubi (2004.). Sjedite Suda pravde Evropskih zajednica je u
Luksemburgu.
SUZDRAVANJE, KONSTRUKTIVNO-POZITIVNO SUZDRAVANJE
(ABSTENTION, CONSTRUCTIVE-POSITIVEABSTENTION/
ABSENTION, ABSENTION CONSTRUCTIVE-POSITIVE)
Konstruktivno pozitivno suzdravanje oznaava mogunost drave lanice da se
suzdri od glasanja u Vijeu EU kada se odluuje u oblasti zajednike vanjske i
sigurnosne politike, a da ne blokira proces odluivanja koji u ovoj oblasti
podrazumijeva jednoglasnost. Ova mogunost uvedena je Ugovorom iz Amsterdama
(1997./1999.). Ako konstruktivno suzdravanje prati formalna deklaracija, dotina
drava lanica nije obavezna primjenjivati odluku ali mora prihvatiti da ona obavezuje
Evropsku uniju.
Stoga se drava lanica mora suzdrati od bilo kakvog djelovanja koje bi moglo biti
u sukobu s djelovanjem Evropske unije na osnovu te odluke. Meutim, odluka se ne
moe usvojiti ako suzdravanje koje prati deklaracija primjeni drava/drave lanica
koje imaju vie od 1/3 glasova u Vijeu EU.
SVJETSKA TRGOVINSKA ORGANIZACIJA
(WORLD TRADE ORGANIZATION-WTO/
ORGANISATION MONDIALE DU COMMERCE-OMC)
Svjetska trgovinska organizacija je meunarodna organizacija koja predstavlja
institucionalni i pravni okvir multilateralnog trgovinskog sistema u oblastima carina i
trgovine robama, uslugama i intelektualnog vlasnitva. Osnovana je i slubeno poela
rad 1. januara 1995., a okuplja 153 drave svijeta. Osnovni cilj Svjetske trgovinske
organizacije je postizanje odrivog rasta i razvoja ekonomiije, ope dobrobiti,
liberalnog trgovinskog okruenja, te doprinos postizanju bolje saradnje u voenju
234
svjetske ekonomske politike. Djelovanje Svjetske trgovinske organizacije usredotoeno

je na stvaranje otvorenog i ravnopravnog sistema trgovinskih pravila, progresivne
liberalizacije i eliminacije carinskih i necarinskih prepreka trgovini robama i uslugama,
uklanjanje svih oblika protekcionistikih mjera i diskriminatornih tretmana u
meunarodnim trgovinskim odnosima, integraciju nerazvijenih i zemalja u razvoju, te
tranzicijskih zemalja u multilateralni sistem i osiguravanje njegove transparentnosti.
Svjetska trgovinska organizacija djeluje na osnovu ugovornih odnosa i njeni
sporazumi sadre nekoliko osnovnih principa kojima je cilj stvaranje multilateralnog
liberalnog trgovinskog sistema: princip nediskriminacije, princip najpovlatenije
drave (nacije) i princip dravnog (nacionalnog) tretmana; princip liberalizacije
trgovine, podsticanja konkurencije i dodatne pomoi nerazvijenim zemljama.
Organizacionu strukturu Svjetske trgovinske organizacije ine: Ministarska
konferencije, Glavno vijee, tijela za rjeavanje sporova i tijela za pregled trgovinskih
politika, vijea, odbori i radne grupe, Sekretarijat i neformalne grupe. Sjedite Svjetske
trgovinske organizacije je u enevi, u vicarskoj.
235
ENGENSKI SPORAZUM
(SCHENGEN AGREEMENT/ACCORD DE SCHENGEN)
engenski sporazum predstavlja pravni osnov za postepeno ukidanje unutranjih
graninih kontrola izmeu drava potpisnica i uvoenje slobode kretanja za sva fizika
lica dravljane drava potpisnica Sporazuma, tj. drava lanica EU ili treih zemalja.
Sporazum su 1985. godine potpisale: Belgija, Francuska, Luksemburg, Njemaka i
Holandija u luksemburkom gradiu engenu blizu tromee Francuske, Njemake i
Luksemburga. Njega je slijedila engenska konvencija, koja je potpisana 1990. godine
i koja je stupila na snagu 1995. godine, a njome su uspostavljene mjere i garancije za
provoenje slobode kretanja ljudi. engenski sporazum i Konvencija, zajedno s
deklaracijama, odlukama i drugim aktima koji se odnose na slobodu kretanja, ine
engenski acquis. Protokolom uz Ugovor iz Amsterdama (1997./1999) engenski
sporazum i ostali elementi engenskog acquis-a uvrteni su u institucionalni i pravni
okvir Evropske unije i dio su prvog stuba EU (stub Zajednice).
Prvim potpisnicama engenskog sporazuma postepeno su se prikljuile 22 drave
lanice EU te tri drave nelanice: Italija (27. novembar 1990.), Portugal (25. juni 1992.),
panija (25. juni 1992.), Grka (6. novembar 1992.), Austrija (28. april 1995.), Danska
(19. decembar 1996.), Finska (19. decembar 1996.), vedska (19. decembar 1996.),
eka (21. decembar 2007.), Estonija (21. decembar 2007.), Maarska (21. decembar
2007.), Letonija (21. decembar 2007.), Litva (21. decembar 2007.), Malta, (21. decembar
2007.), Poljska (21. decembar 2007.), Slovaka (21. decembar 2007.), Slovenija (21. decembar 2007.), te Island (19. decembar 1996.), Norveka (19. decembar 1996.) i vicarska (12. decembar 2008.). Ovih 25 drava ine tzv. engensku zonu. Velika Britanija
i Irska odluile su se za djeliminu primjenu engenskog acquis-a i zadrale su kontrolu
na unutranjim granicama, a za Kipar, Rumuniju i Bugarsku Vijee EU jo uvijek nije
ocijenilo da li su spremne za ukidanje kontrole na unutranjim granicama. Usvajanje
engenskog acquis-a do pristupanja u Evropsku uniju je obaveza za svaku dravu
kandidatkinju za lanstvo u EU.
236
UMANOV PLAN
(SCHUMAN PLAN/PLAN SCHUMAN)
umanov plan koji je jo poznat pod nazivom umanova deklaracija nazvan je po
Robertu umanu, francuskom ministru vanjskih poslova, koji ga je predloio i objavio
javnosti 9. maja 1950. Sutina ovog plana je stavljanje pod zajedniki nadzor
francuske i njemake proizvodnje i distribucije elika, a s ciljem spreavanja
mogunosti za izbijanje sukoba na evropskom kontinentu. Nakon objavljivanja plana,
osim Francuske i Njemake, ovoj inicijativi prikljuile su se Italija te Belgija, Danska
i Holandija zemlje Beneluksa. Plan je rezultirao potpisivanjem Pariskog ugovora
(Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i elik) 18. aprila 1951. i osnivanjem Evropske
zajednica za ugalj i elik, prve od tri Evropske zajednice.
Robert uman smatra se ocem dananje Evropske unije, a umanov plan poetkom
procesa evropskih integracija i evropskog ujedinjenja. Evropsko vijee u Milanu je
1985. godine odluilo da se dan objavljivanja umanovog plana, 9. maj, obiljeava
kao Dan Evrope.
237
TAIEX
(TECHNICAL ASSISTANCE AND INFORMATION EXCHANGE-TAIEX/
ASSISTENCE TECHNIQUE ET CHANGED'INFORMATIONS)
TAIEX (Tehnika pomo i razmjena informacija) je instrument jedinice Generalnog
direktorata za proirenje Evropske komisije, koji ima zadatak da osigura kratkoronu
pomo u usklaivanju, primjeni i provoenju zakonodavstva Evropske unije. Takoer,
zadaci TAIEX-a su osiguravanje obuka i slinih oblika pomoi, posredovanje u
prenoenju informacija te osiguravanje baza podataka vezanih za zakonodavstvo EU.
Ovaj instrument pomoi namijenjen je novim dravama lanicama EU: Bugarskoj
i Rumuniji, dravama kandidatkinjama: Hrvatskoj, Makedoniji i Turskoj; sjevernom
dijelu Kipra; zemljama potencijalnim kandidatima za lanstvo u EU: Albaniji, Bosni
i Hercegovini, Crnoj Gori, Srbiji i Kosovu pod Rezolucijom UN-a 1244/99; zemljama
koje su dio evropske politike susjedstva (ENP): Aliru, Azerbejdanu, Bjelorusiji,
Egiptu, Ermeniji, Gruziji, Izraelu, Jordanu, Libanu, Libiji, Moldaviji, Maroku,
Palestinskoj teritoriji, Siriji, Tunisu i Ukrajinu te Rusiji. TAIEX je uspostavljen 1996.
godine, a za Bosnu i Hercegovinu je kao i za ostale potencijalne kandidatkinje zemlje
zapadnog Balkana mogunost koritenja TAIEX-a otvorena od 2004. godine.
Koordinaciju aktivnosti u BiH s Uredom TAIEX-a u Briselu, posredstvom Delegacije
Evropske komisije, obavlja Direkcija za evropske integracije BiH.
TELEVIZIJA BEZ GRANICA
(TELEVISION WITHOUT FRONTIERS/
TLVISION SANS FRONTIRES)
Pojam Televizija bez granica oznaava jednu od najznaajnijih inicijativa
Evropske unije u okviru audiovizuelne i medijske politike iji je cilj uspostavljanje
trita televizijskog programa. Direktiva pod istim nazivom Televizija bez granica
donesena je 1989. godine (nadopunjena 1997. godine) i njome je gledaocima i
238
sluaocima u svim dravama lanicama zagarantiran pristup programima i signalima

porijeklom iz bilo koje druge drave lanice, usklaeni su standardi oglaavanja i
osigurano je da vie od 50 posto programa u javnoj radiodifuziji bude evropska
produkcija.
S ciljem unapreenja audiovizuelne i medijske politke, Evopska unija je 2007.
godine usvojila novu direktivu pod nazivom Audiovizuelne medijske usluge koja
zamjenjuje direktivu Televizija bez granica i kojom su pokrivene sve audiovizuelne
i medijske usluge ukljuujui usluge po zahtjevu. Novom direktivom postavlja se
detaljan i fleksibilan zakonski okvir te se moderniziraju pravila oglaavanja i
finansiranja sadraja. Takoer, njome se adekvatno odgovara na razvoj tehnologija i
stvara okruenje za osnivanje i razvoj medija. Novom direktivom osigurna je zatita
kulturne razliitosti, djece i potroaa, medijskog pluralizma, itd. Transpoziciju ove
direktive u domae zakonodavstvo drave lanice treba da zavre do kraja 2009.
godine.
TEMPUS
Tempus je program Zajednice namijenjen modernizaciji i podrci saradnji izmeu
drava lanica EU i zemalja partnera u oblasti visokog obrazovanja. Tempus je
pokrenut 1990. godine, a otvoren je za zemlje istone Evrope, ukljuujui Rusiju,
centralne Azije, zapadnog Balkana i Mediterana. Cilljevi Programa su razvoj sistema
obrazovanja zemalja partnera u skladu s Lisabonskom strategijom (2000./2005.) i
Bolonjskim procesom (1999.). Program je namijenjen javnim ili privatnim
institucijama/organizacijama/udruenjima iz oblasti visokog obrazovanja, te
institucijama i studentskim i organizacijama akademskih radnika zemalja korisnica
Programa. U 2008. godini zakljuena je posljednja faza programa - Tempus IV i njegov
godinji budet je oko 50 miliona eura. Tempusom IV obuhvaena su tri tipa
aktivnosti:
Zajedniki projekti saradnja izmeu institucija visokog obrazovanja EU i
partnerskih zemalja vezano za reformu kolskih planova i programa, institucionalne
reforme, ulogu visokog obrazovanja u drutvu, itd.
239
Strukturalne mjere razvoj i reforme institucija i sistema visokog obrazovanja

u partnerskim zemljama s ciljem unapreenja njihovog kvaliteta u skladu s evropskim
standardima.
Pratee mjere informativne aktivnosti kao to su tematske konferencije,
studijske posjete, itd.
programu, a ona u njemu uestvuje od 1997. godine.
TRANSEVROPSKE MREE
(TRANS-EUROPEAN NETWORK-TEN/
RSEAU TRANSEUROPEN-RTE)
Uspostavljanje i razvijanje tranevropskih mrea predvieno je Ugovorom o
Evropskoj zajednici, a one ukljuuju:
Transevropsku transportnu mreu (TEN-T) koja pokriva drumski i
intermodalni transport, plovne puteve i pomorske luke te mreu evropskih brzih
eljeznica;
Transevropsku energetsku mreu (TEN-E) koja pokriva sektor elektrine
energije i plina,
Transevropsku telekomunikacijsku mreu (eTEN) koja pokriva
telekomunikacijske mree uspostavljene kao uslune djelatnosti.
Cilj njihovog uspostavljanja i razvijanja je stvaranje moderne i efikasne infrastrukture
kojom e se povezati evropske regije i mree drava lanica, to e doprinijeti boljem
funkcioniranju unutranjeg trita EU, tj. slobodnom kretanju robe, usluga i ljudi.
TRANSPARENTNOST
(TRANSPARENCY/TRANSPARENCE)
Pod pojmom transparentnosti podrazumijeva se pravo svakog graanina Evropske
unije, fizikog ili pravnog lica koje ima prebivalite ili registriran ured u nekoj od
240
drava lanica na pristup dokumentima Evropskog parlamenta, Vijea EU i Evropske

komisije. Pravo pristupa dokumentima ove tri institucije EU moe se odbiti samo u
sluaju zatite javne sigurnosti, odbrane ili meunarodnih odnosa (automatsko
odbijanje), te u sluajevima npr. zatite poslovnih interesa pojedinca osim ako to nije
u javnom interesu. Transparentnost takoer podrazumijeva da pristup dokumentima
mora biti olakan njihovom dostupnou u elektronskoj formi.
Transparentnost ima za cilj da doprinese otvorenosti institucija i procesa odluivanja
te pribliavanja Evropske unije njenim graanima.
TRGOVINSKA POLITIKA
(EXTERNAL TRADE/COMMERCE EXTRIEUR)
Trgovinska politika jedna je od najvanijih politika EU koja odreuje bilateralne
odnose Zajednice s treim zemljama i u multilateralnim organizacijama. Ciljevi
trgovinske politike definirani su Ugovorom o Evropskoj zajednici, a ukljuuju razvoj
svjetske trgovine, postupno ukidanje ogranienja meunarodnoj trgovini i smanjivanje
carinskih barijera. Osnovni instrumenti provoenja trgovinske politike EU su:
zajednika vanjska carina (CET), mehanizmi zatite trgovine (TDI) tj. antidamping,
politika protiv subvencija ili zatitne mjere, te Uredba o trgovinskim barijerama (TBR).
U okviru trgovinske politike, EU razvija instrumente pristupa tritima treih zemalja
prvenstveno putem utvrivanja trgovinskih barijera i naina njihovog uklanjanja te
razvojem posebnih odnosa, tj. preferencijalnih ugovora i koritenja doputenih
izuzea u potivanju principa najpovlatenije drave u okviru Svjetske trgovinske
organizacije. EU ima razvijene trgovinske odnose s raznim grupama drava meu
kojima su zemlje Evropskog ekonomskog prostora, mediteranske zemlje, afrike,
karipske i pacifike zemlje (ACP zemlje) te drave jugoistone Evrope. Takoer, dio
trgovinske politike EU je i uee u pregovorima u okviru Svjetske trgovinske
organizacije putem kojih nastoji ojaati svoj ekonomski uticaj u svijetu. U okviru
trgovinske politike donoenje novih mjera inicira Evropska komisija, a usvaja ih Vijee
EU kvalificiranom veinom ili jednoglasno.
241
TROJKA
(TROIKA/TROKA)
U okviru vanjske politike, Evropsku uniju na meunarodnom nivou predstavlja
Trojka. Trojku, prema Ugovoru iz Amsterdama (1997./1999.), ine ministar vanjskih
poslova drave predsjedavajue Vijeem EU, generalni sekretar/visoki predstavnik za
vanjsku i sigurnosnu politiku i komesar Evropske komisije za vanjske poslove i
evropsku politiku susjedstva. Ako je to potrebno, moe biti ukljuen i ministar vanjskih
poslova drave lanice - budue predsjedavajue Vijeem EU (Ugovor o Evropskoj
uniji, 1992./1993.).
TVRAVA EVROPA
(FORTRESS EUROPE/EUROPE-FORTERESSE)
Izraz tvrava Evropa oznaava ideju zatite Evrope od bilo kakvog vanjskog a
posebno kulturnog uticaja (npr. rasprave o azilu i imigraciji).
TWINNING
Twinning je instrument koji je Evropska komisija uspostavila 1998. godine s
ciljem pruanja pomoi dravama kandidatkinjama i zemljama potencijalnim
kandidatkinjama u izgradnji institucija. Rije je o tehnikoj pretpristupnoj
pomoi. Zadatak Twinninga je da pomogne dravama korisnicama da razviju
modernu i efikasnu administraciju, koja ima strukturu, ljudske potencijale i
sposobnost za provoenje acquis communautairea. Twinning podrazumijeva
angaman strunjaka drava lanica na odreeni vremenski period u
administracijama zemalja korisnica.
Uz twinning (dugorona najmanje 12 mjeseci) 2001. godine uveden je i twinning
light (srednjorona est mjeseci) instrument tehnike pomoi. Bosni i Hercegovini,
kao i ostalim zemljama zapadnog Balkana, predvieno je otvaranje mogunosti
koritenja Twininga 2003. godine na Samitu u Solunu.
242
UGOVOR IZ AMSTERDAMA
(TREATY OF AMSTERDAM/TRAIT D'AMSTERDAM)
Ugovor iz Amsterdama potpisan je 2. oktobra 1997., a stupio je na snagu 1. maja
1999. Ugovorom iz Amsterdama izvrene su izmjene i dopune odredbi Ugovora o
Evropskoj uniji (1992./1993.) i Ugovora o Evropskoj zajednici. Cilj Ugovora iz
Amsterdama bio je stvaranje politikih i institucionalnih preduslova kako bi se
Evropska unija mogla suoiti sa izazovima kao to su: globalizacija ekonomije i njen
uticaj na zapoljavanje, borba protiv terorizma, meunarodnog kriminala i trgovine
drogama, problemi vezani za okoli te izazovi petog kruga proirenja.
Najznaajniji rezultati Ugovora iz Amsterdama odnose se na jaanje uloge Evropskog
parlamenta u zakonodavnom procesu i proirenje oblasti u kojima se odluuje postupkom
saodluivanja, poveanje broja oblasti u kojima se odluuje kvalificiranom veinom,
jaanje uloge Suda pravde Evropskih zajednica u oblasti osnovnih ljudskih prava i
oblastima koje se odnose na unutranju sigurnost, jaanje uloge Evropskog revizorskog
suda, Eknomskog i socijalnog odbora i Odbora regija, poveanje uloge zakonodavnih
institucija drava lanica na evropskom nivou te uvoenje mogunosti pojaane saradnje
drava lanica. Ugovorom iz Amsterdama uvedene su i znaajne promjene u oblast
slobodnog kretanja ljudi, odnosno pitanja viza, azila, imigracije i dr. koja se prebacuju iz
treeg u prvi stub EU i stavljaju se u nadlenost Zajednice, te se ukljuuje engenski acquis
(engenski sporazumi, engenska konvencija itd.) u pravni okvir Evropske unije. Takoer,
Ugovorom iz Amsterdama napravljen je pomak u zatiti prava, interesa i dobrobiti graana
EU te efikasnom definiranju i provoenju interesa EU na meunarodnom nivou u
oblastima zajednike trgovinske politike i zajednike vanjske i sigurnosne politike.
243
UGOVOR IZ LISABONA
(LISBON TREATY/TRAIT DE LISBONNE)
Ugovor iz Lisabona (Lisabonski ugovor) iji je slubeni naziv Ugovor kojim se
mijenja i dopunjava Ugovor o Evropskoj uniji i Ugovor o osnivanju Evropske
zajednice potpisalo je 27 drava lanica EU 13. decembra 2007. u Lisabonu. Ugovor
iz Lisabona je reformski ugovor iji je cilj demokratizacija Unije, poveanje efikasnosti
institucija i sistema odluivanja, redefiniranje vanjske politike, pribliavanje Unije
njenim graanima te njeno osposobljavanje da odgovori na izazove globalizacije.
Ovim ugovorom uvodi se niz promjena: EU dobiva pravni subjektivitet; naputa se
struktura tri stuba; Evropsko vijee organizira se kao institucija, a njen predsjedavajui
je ujedno i predsjedavajui EU; u sistem glasanja u Vijeu EU uvodi se tzv. pravilo
dvostruke veine, koje znai da za odreenu odluku mora glasati 55% drava lanica
koje predstavljaju 65% graana EU; sistem glasanja kvalificiranom veinom u Vijeu
ministara EU bit e proiren na vei broj politika; proiruju se zakonodavne, nadzorne
i budetske nadlenosti Evropskog parlamenta, te reducira broj njegovih lanova na
750 + 1; funkcija visokog predstavnika za vanjsku i sigurnosnu politiku ukljuivat e
i dosadanju funkciju komesara za vanjske odnose, a visoki predstavnik za vanjsku i
sigurnosnu politiku ujedno e biti i potpredsjednik Evropske komisije; poveava se
ukljuenost zakonodavnih tijela drava lanica EU u sistem donoenja odluka; uvodi
se Povelja o osnovnim pravima EU kao ugovorna obaveza za drave lanice; uvode se
promjene i u podjelu nadlenosti, organizaciju sudske vlasti EU te izvora prava EU.
Takoer, Ugovor iz Lisabona predvia i reduciranje broja lanova Evropske
komisije koju bi od 2009. do 2014. godine trebalo da ini po jedan komesar iz svake
drave lanice, a od 2014. komesari iz 2/3 drava lanica, koje e se rotirati. Meutim,
na zahtjev Irske, Evropsko vijee je na sastanku 18. i 19. 6. 2009. u Briselu potvrdilo
da e svaka drava lanica imati po jednog lana Evropske komisije. Ugovor iz
Lisabona na snagu stupa 1. decembra 2009. godine.
244
UGOVOR IZ NICE
(TREATY OF NICE/TRAIT DE NICE)
Ugovor iz Nice potpisan je 26. decembra 2001., a stupio je na snagu 1. februara
2003. Kljuni cilj Ugovora iz Nice bio je provoenje institucionalne reforme kako bi
se Evropska unija osposobila za efikasno funkcioniranje u proirenom sastavu
(maksimalno 27 drava lanica), a u svjetlu irenja na zemlje centralne i istone Evrope
te Mediterana (peti krug proirenja). Najznaajnije promjene koje Ugovor iz Nice
donosi odnose se na ograniavanje broja lanova Evropske komisije, proirenje
glasanja kvalificiranom veinom i novo ponderiranje glasova unutar Vijea EU te
fleksibilnije ureenje pojaane saradnje drava lanica. Uz ove najznaajnije izmjene
Ugovorom iz Nice obuhvaeno je i pojednostavljenje ugovora, utvrivanje nadlenosti,
zatita osnovnih ljudskih prava, sigurnosna i odbrambena politiku, status evropskih
politikih stranaka, itd.
UGOVOR O EVROPSKOJ EKONOMSKOJ ZAJEDNICI
(TREATY ESTABLISHING EUROPEAN ECONOMIC
COMMUNITY-EEC TREATY/TRAIT INSTITUANT LA
COMMINAUT CONOMIQUE EUROPENNNE-TRAIT CEE)
Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici potpisan je 25. marta 1957. u Rimu, a
stupio je na snagu 1. januara 1958. Drave potpisnice Ugovora su: Belgija, Francuska,
Holandija, Italija, Luksemburg i Njemaka i njime je uspostavljena druga Evropska
zajednica Evropska ekonomska zajednica. Uz Ugovor o Evropskoj ekonomskoj
zajednici potpisan je i Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju - Euratom
(1957.). Ovi ugovori nazivaju se Rimskim ugovorima, a esto se sam Ugovor o
Evropskoj ekonomskoj zajednici naziva Rimskim ugovorom. Ugovoru o Evropskoj
ekonomskoj zajednici prethodio je Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i elik
(1951./1952.) te neuspjeli pokuaji osnivanja Evropske odbrambene zajednice (1954.).
Ciljevi Ugovora o Evropskoj ekonomskoj zajednici bili su uspostavljanje
zajednikog trita i davanje politike dimenzije razvoju bliskih veza evropskih drava.
245
Ugovorom o Evropskoj ekonomskoj zajednici uspostavljena je carinska unija meu

dravama potpisnicama, tj. ukinute su kvote i carinska ogranienja na meusobnu
trgovinsku razmjenu te su uvedene zajednike carinske tarife prema treim zemljama.
Ugovorom su uspostavljene zajednike poljoprivredne, trgovinske i transportne
politike, a njih su slijedile aktivnosti na uspostavljanju zajednike regionalne,
industrijske i socijalne te politike okolia. Kljuni rezultat Ugovora je uspostavljanje
zajednikog trita te polaganje temelja za uspostavljanje dananjeg unutranjeg trita
Evropske unije. Ugovorom je predvieno da se u roku od 12 godina uspostavi
zajedniko trite koje bi se temeljilo na slobodnom kretanju ljudi, usluga, roba i
kapitala, a na osnovu Evropskog jedinstvenog akta (1986./ 1987.) 1. januara 1993.
zvanino je uspostavljeno i unutranje trite Evropske unije.
Za provoenje Ugovora osigurana je institucionalna struktura: Visoka vlast (danas
Evropska komisija), Vijee ministara (danas Vijee EU), Ekonomski i socijalni odbor,
te Skuptina (danas Evropski parlament) i Sud pravde (danas Sud pravde Evropskih
zajednica) koje je dijelila sa ostale dvije zajednice (Evropskom zajednicom za ugalj i
elik i Evropskom zajednicom za atomsku energiju). Uveden je mehanizam
odluivanja (institucionalni trougao) na kojem se zasniva proces odluivanja u
sadanjoj Evropskoj uniji. Ugovorom o Evropskoj uniji (1992. /1993.) je Ugovor o
Evropskoj ekonomskoj zajednici preimenovan u Ugovor o Evropskoj zajednici i dio
je prvog stuba Evropske unije (stub Zajednice). Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.)
predvieno je da se ovaj ugovor ponovo preimenuje i njegov naziv trebalo bi da bude
- Ugovor o funkcioniranju Evropske unije.
UGOVOR O EVROPSKOJ UNIJI
(TREATY ON THE EUROPEAN UNION/
TRAIT SUR L'UNION EUROPENNE)
Ugovor o Evropskoj uniji, koji se esto naziva i Ugovor iz Maastrichta, potpisan je
7. februaru 1992., a na snagu je stupio 1. novembra 1993. Na osnovu ovog ugovora,
drave lanice uspostavile su Evropsku uniju te time ujedno oznaile novu etapu u
integriranju naroda Evrope u sve vru uniju, u kojoj se odluke donose to je mogue
246
blie graanima.
Ugovorom se uspostavlja Evropska unija koju ine tri stuba: stub Zajednice,
zajednika vanjska i sigurnosna politika i saradnja u pravosuu i unutranjim
poslovima (danas policijska i pravosudna saradnja u krivinim stvarima), postavljaju
su ciljevi ekonomske i monetarne unije, uspostavlja se graanstvo EU, u nadlenost
Zajednice uvodi se socijalna politika te se u zajednike politike uvrtavaju
transevropske mree, industrijska politika, zatita potroaa, obrazovanje, mladi i
kultura.
Takoer, ovim ugovorom jaa se uloga Evropskog parlamenta u zakonodavnom
procesu i uvodi se postupak saodluivanja, proiruju se oblasti u kojima se odluuje
kvalificiranom veinom te se princip supsidijarnosti postavlja kao opi princip EU.
UGOVOR O EVROPSKOJ ZAJEDNICI
(TREATY ESTABLISHING THE EUROPEAN COMMUNITY/
TRAIT INSTITUANT LA COMMUNAUT EUROPENNE)
Ugovor o Evropskoj zajednici rezultat je izmjena (revizija) Ugovora o Evropskoj
ekonomskoj zajednici od kojih su najznaajnije izvrene Jedinstvenim evropskim
aktom (1986./1987.), Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) i Ugovorom iz
Amsterdama (1997./1999.). Ugovorom o Evropskoj uniji Ugovor o Evropskoj
ekonomskoj zajednici preimenovan je u Ugovor o Evropskoj zajednici i uvrten je u
prvi stub Evropske unije (stub Zajednice).
Meu kljunim pitanjima koje regulira Ugovor o Evropskoj zajednici su unutranje
trite, odnosno slobodno kretanje roba; slobodno kretanje ljudi, usluga i kapitala;
zatim vize, azil, migracije i ostala pitanja vezana za slobodno kretanje ljudi, te
konkurencija, ekonomska i monetarna politika i odnosi s treim zemljama i
meunarodnim organizacijama. Na osnovu ovog ugovora, uspostavljena je Evropska
zajednica koja predstavlja kljuni element procesa evropskih integracija i u ijoj su
nadlenosti politike i aktivnosti definirane Ugovorom.
Ugovorom iz Lisabona (2007./2009.) predvieno je da se ovaj ugovor ponovo
preimenuje i njegov naziv bi trebalo da bude - Ugovor o funkcioniranju Evropske unije.
247
UGOVOR O EVROPSKOJ ZAJEDNICI ZA ATOMSKU ENERGIJU

(TREATY ESTABLISHING EUROPEAN COMMUNITY FOR ATOMIC
ENERGY-Euratom/TRAIT INSTITUANT LA COMMUNAUT
EUROPENNE DE L'NERGIE ATOMIQUE - Euratom)
Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju Euratom potpisan je 25. marta
1957. u Rimu, a stupio je na snagu 1. januara 1958. Potpisivanju Euratoma prethodilo
je potpisivanje Ugovora o Evropskoj ekonomskoj zajednici, a ovi ugovori poznati su
pod nazivom Rimski ugovori. Drave potpisnice Ugovora su: Belgija, Francuska,
Italija, Luksemburg, Holandija i Njemaka, a njime je stvorena trea Evropska
zajednica Evropska zajednica za atomsku energiju.
Svrha Euratoma bila je uspostavljanje i razvoj evropske industrije atomske energije
te razvoj istraivanja u oblasti nuklearne energije i njene upotrebe u civilne svrhe.
Euratomom je uspostavljena institucionalna struktura za njegovo provoenje: Visoka
vlast (danas Evropska komisija), Vijee ministara (danas Vijee EU), Ekonomski i
socijalni odbor, te Skuptina (danas Evropski parlament) i Sud pravde (danas Sud prave
Evropskih zajednica) koje je dijelila sa ostale dvije zajednice (Evropskom zajednicom
za ugalj i elik i Evropskom ekonomskom zajednicom).
Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju je Ugovorom o Evropskoj uniji
(1992./1993.) postao dio prvog stuba Evropske unije (stub Zajednice).
UGOVOR O EVROPSKOJ ZAJEDNICI ZA UGALJ I ELIK
(TREATY ESTABLISHING THE EUROPEAN COAL AND STEEL
COMMUNITY-ECSC TREATY/TRAIT INSTITUANT LA
COMMUNAUT EUROPENNE DU CHARBON ET DE
L'ACIER -TRAIT CECA)
Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i elik potpisan je 18. aprila 1951. u Parizu,
a stupio je na snagu 24. jula 1952. Ovaj ugovor esto se naziva Pariskim ugovorom.
Ugovor su potpisale: Belgija, Francuska, Holandija, Italija, Luksemburg i Njemaka i
njime je osnovana prva Evropska zajednica Evropska zajednica za ugalj i elik.
248
Potpisivanje Ugovora slijedilo je inicijativu Roberata umana, tadanjeg francuskog

ministra vanjskih poslova, o stavljanju francusko-njemake proizvodnje i distribucije
uglja i elika u nadlenost zajednikih institucija, koja je objavljena u tzv. umanovom
planu 1950. godine.
Cilj Ugovora bio je stvaranje zajednikog trita uglja i elika te unapreenje
razvoja ekonomije, rast zaposlenosti i ivotnog standarda u zemljama potpisnicama.
Zajedniko trite uglja, eljeza i starog eljeza zvanino je uspostavljeno 10. februara
1953., a elika 1. maja 1953. Stvaranje zajednikog trita uglja i elika
podrazumijevalo je osiguravanje potpisnicama Ugovora jednakog pristupa resursima
i sredstvima proizvodnje, uvoenje niih cijena i poboljanje uslova rada te
modernizaciju proizvodnje i poveanje trgovine na meunarodnom nivou. Takoer,
stvaranje zajednikog trita uglja i elika podrazumijevalo je uvoenje slobodne
trgovine ovim robama bez carina i taksi, zabranu mjera i prakse diskriminacije ili
drugih mjera podsticaja koje su do tada bile vaee u dravama potpisnicama Ugovora.
Ugovorom su stvorene i institucije iji je zadatak bio njegovo provoenje: Visoka vlast
(sada Evropska komisija), Skuptina (sada Evropski parlament) i Vijee ministara (sada
Vijee EU) i Sud pravde (sada Sud pravde Evropskih zajednica), koje sada imaju status
institucija Evropske unije.
Ugovor o uspostavljanju Evropske zajednice za ugalj i elik bio je potpisan na 50
godina i istekao je 23. jula 2002., a time je i prva Evropska zajednica (Evropska
zajednica za ugalj i elik) prestala postojati. Pitanja vezana za ugalj i elik su
Ugovorom o Evropskoj uniji prenesena u Ugovor o Evropskoj zajednici i dio su prvog
stuba Evropske unije (stub Zajednice).
UGOVOR O SPAJANJU
(MERGER TREATY/TRAIT DE FUSION)
Ugovor o spajanju, koji se esto naziva i Briselski ugovor, potpisan je 8. aprila
1965., a stupio je na snagu 1. jula 1967. Ovim ugovorom izvrene su institucionalne
reforme u smislu stvaranja jedinstvene institucionalne strukture za tada postojee tri
zajednice: Evropsku zajednicu za ugalj i elik, Evropsku ekonomsku zajednicu i
249
Evropsku zajednicu za atomsku energiju.

Svaka od tri zajednice imala je uspostavljenu instituciju Vijea EU (Vijee) i
Evropske komisije (Visoka vlast), dok su institucije Evropskog parlamenta
(Skuptine) i Suda pravde Evropskih zajednica (Sud pravde) meusobo dijelile.
Ugovorom o spajanju uspostavljeno je jedinstveno Vijee EU i Evropska komisija za
sve tri zajednice.
UJEDINJENI NARODI
(UNITED NATIONS-UN/ORGANISATION DES NATIONS UNIES-ONU)
Ujedinjeni narodi (UN) su meunarodna organizacija za odravanje mira i
sigurnosti u svijetu, razvijanje dobrosusjedskih odnosa, ekonomsku saradnju, irenje
tolerancije i promociju potivanja ljudskih prava i osnovnih sloboda ovjeka koja
okuplja vie od 190 drava svijeta. Osnovana je potpisivanjem Povelje Ujedinjenih
naroda 26. juna 1945. u San Francisku.
Povelju je potpisala 51 drava, a stupila je na snagu 24. oktobra 1945. Glavni organi
UN-a su: Generalna skuptina, Vijee sigurnosti, Ekonomsko i socijalno vijee,
Meunarodni sud pravde, Starateljsko vijee i Sekretarijat na ijem je elu generalni
sekretar UN-a. U sastavu UN-a djeluje 15 agencija te programa i tijela kao npr.
UNICEF, UNHCR, UNESCO, FAO. Sjedite Ujedinjenih naroda je u Njujorku, u
Sjedinjenim Amerikim Dravama. Bosna i Hercegovina je lanica Ujedinjenih naroda
od 1992. godine.
UNUTRANJE TRITE
(INTERNAL MARKET, SINGLE MARKET/
MARCH INTRIEUR, MARCH UNIQUE)
Unutranje trite predstavlja sr i najvei uspjeh dananje Evropske unije, a
njegovo osnovno obiljeje su etiri slobode: slobodno kretanja roba, ljudi, usluga i
kapitala na cijeloj teritoriji Evropske unije. Uspostavljeno je na principima
konkurencije, nediskriminacije i uzajamnog priznavanja. Unutranje trite oznaava
250
niz politika i mjera iji je cilj da osiguraju ravnopravnu konkurenciju svim

ekonomskim subjektima na itavom podruju EU te tako poveaju konkurentnost
evropske ekonomije na meunarodnom nivou. Danas unutranje trite Evropske unije
ini blizu 500 miliona potroaa, a od 1993. stvorilo je 2,5 miliona novih radnih mjesta
i 800 milijardi dobiti, te uticalo na smanjenje cijena. Unutranje trite zvanino je
uspostavljeno 1. januara 1993. Ugovorom o Evropskoj ekonomskoj zajednici
(1957./1958.) uspostavljena je carinska unija (1968.) te postavljen cilj da se u roku od
12 godina uspostavi zajedniko trite ime su postavljeni temelji za uspostavljanje
dananjeg unutranjeg trita Evropske unije. Sljedei kljuni koraci u uspostavljanju
unutranjeg tritu bili su bijela knjiga Dovretak unutranjeg trita i potpisivanje
Jedinstvenog evropskog akta (1986./1987.). Bijelom knjigom Dovretak unutranjeg
trita, koju je Evropska komisija na elu sa Jacquesom Delorsom objavila 1985.
godine, utvreno je 300 prijedloga za ukidanje fizikih, tehnikih i fiskalnih barijera
prilikom stvaranja unutranjeg trita s rokom do 1992. godine. Od tih 300 prijedloga,
282 prijedloga pretoena su u uredbe i direktive, od kojih je do 31. decembra 1992. vie
od 90 posto i provedeno u djelo. Evropskim jedinstvenim aktom postavljeni su pravni
temelji i osigurano je provoenje mjera potrebnih za uspostavljanje unutranjeg trita.
Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) odredbe koje se odnose na unutranje trite
regulirane su Ugovorom o Evropskoj zajednici. Unutranje trite je dio prvog stuba
EU (stub Zajednice) i najvei dio odluka donosi se postupkom saodluivanja i
kvalificiranom veinom.
UPITNIK
(QUESTIONNAIRE/QUESTIONNAIRE)
Upitnik je dokument koji Evropska komisija upuuje dravi podnosiocu zahtjeva
za lanstvo u Evropskoj uniji nakon to Vijee EU njen zahtjev za lanstvo proslijedi
Evropskom vijeu i pozove Evropsku komisiju da izradi avis odnosno miljenje o
zahtjevu. Na osnovu odgovora drave podnosioca zahtjeva na ovaj upitnik, Evropska
komisija izrauje avis o sposobnosti drave da prihvati uslove lanstva i daje preporuku
za otvaranje pregovora o lanstvu.
251
Upitnik se sastoji od pitanja iz najrazliitijih oblasti funkcioniranja drave podnosioca zahtjeva (zakonodavstvo, institucije, javne finansije, statistiki pokazatelji, itd.),
a njegov cilj je da prui sveobuhvatan i istovremeno veoma detaljan pregled politikog,
pravnog, ekonomskog i administrativnog sistema zemlje. Upitnik sadri veliki broj
pitanja i potpitanja koja su grupirana u tri osnovne cjeline: politiki kriterij, ekonomski
kriterij, sposobnost primjene evropskog zakonodavstva usvajanje evropskih
standarda u provoenju razliitih sektorskih politika, a strukturom slijedi podjelu na
pregovaraka poglavlja.
Broj pitanja razliit je od zemlje do zemlje, te je npr. u sluaju Hrvatske njihov broj
iznosio 4560, Makedonije 4666, a Crne Gore 2178. Nakon to primi upitnik, drava
obino ima rok do tri mjeseca za dostavljanje odgovora Evropskoj komisiji.
UPRAVLJAKO TIJELO
(MANAGING AUTHORITY-MA/AUTORIT UNIQUE DE GESTION)
Upravljako tijelo je, u okviru instrumenata kohezijske politike te IPA komponente
II (CBC), tijelo javnog ili privatnog karaktera, koje je drava lanica odredila da
upravlja Operativnim programom. Ovo tijelo snosi ukupnu odgovornost za upravljanje
i implementaciju dotinog programa prema Evropskoj uniji.
URBAN
URBAN je inicijativa Zajednice koja je uspostavljena 1994. godine s ciljem podrke
odrivog razvoja urbanih podruja. U periodu od 1994 do 2007. godine Urban je proao
kroz dvije faze: Urban I (1994. 1999.) i Urban II (2000. 2006.). Razvoj urbanih
podruja Evropska unija je takoer podravala i putem URBAN pilot projekta (1989.
1999.). URBAN je finansiran iz Evropskog fonda za regionalni razvoj. U finansijskoj
perspektivi 2007. 2013. godina, URBAN je prestao postojati, a njegovi ciljevi postali
su sastavni dio ciljeva evropske regionalne politike (konvergentnost i regionalna
konkurentnost i zapoljavanje cilj 2).
252
UREDBA
(REGULATION/RGLEMENT)
Uredba je sekundarni izvor prava EU i uz direktivu je najvaniji pravni akt
Zajednice koji obavezuje u potpunosti i direktno je primjenjiva u svim dravama
lanicama. Uredba neposredno obavezuje drave lanice, njihove organe i sudove,
kao i fizika i pravna lica, koja se moraju ponaati u skladu s uredbama na isti nain
kao i s domaim zakonom. Svrha uredbe je ujednaivanje prava drava lanica,
odnosno zamjena postojeih normi drava lanica, ako one postoje. Domae norme
koje nisu u skladu s uredbom moraju se ukinuti.
Uredbe postaju dio pravnog sistema drave lanice automatski, nakon njihovog
stupanja na snagu i jednako u svim dravama lanicama EU. Da bi postala primjenjiva,
svaka uredba mora biti objavljena u Slubenom glasniku Evropske unije.
URED ZA HUMANITARNU POMO EVROPSKE ZAJEDNICE
(EUROPAN COMMUNITY HUMANITARIAN OFFICE-ECHO/
OFFICE HUMANITAIRE DE LA COMMUNAUT EUROPENNE-ECHO)
Ured za humanitarnu pomo Evropske zajednice osnovan je 1992. godine s ciljem
nadzora i koordinacije humanitarne pomoi Evropske unije. Ured za humanitarnu
pomo EZ-a prua hitnu humanitarnu pomo rtvama prirodnih i katastrofa izazvanih
ljudskim djelovanjem te u kriznim podrujima. Ured za humanitarnu pomo
specijaliziran je za hitne intervencije, dok dugorone projekte humanitarne pomoi
preduzimaju Generalni direktorat za humanitarnu pomo ili Generalni direktorat za
vanjske poslove. Prva oblast djelovanja Ureda za humanitarnu pomo odnosi se na
finansiranje kupovine hrane, lijekova, medicinske opreme, ienje minskih polja,
izgradnju privremenih centara za smjetaj izbjeglih lica, programe za spreavanje
katastrofa itd.
Druga oblast djelovanja Ureda za humanitarnu pomo je podrka aktivnostima ija
je svrha informiranje javnosti o raznim humanitarnim problemima, kao to su, npr.,
protupjeadijske mine. Humanitarni ured dio je specifine forme djelovanja koju je
253
Evropska unija razvila u okviru svoje vanjske politike humanitarna pomo. Danas je
Evropska unija najvei donator humanitarne pomoi u svijetu.
USTAVNI UGOVOR
(CONSTITUTIONAL TREATY/TRAIT CONSTITUTIONNEL)
Ustavni ugovor iji je puni naziv Ugovor kojim se uspostavlja Evropski ustav trebalo
je da bude osnovni pravni akt Evropske unije koji bi zamijenio Osnivake ugovore i
njihove revizije (osim Ugovora o Evropskoj zajednici za atomsku energiju) te donio
odreene promjene u nainu funkcioniranja Evropske unije. Nacrt ustavnog ugovora
pripremila je Konvencija (Konvent) o budunosti Evrope (2003.-2004.), a njegov konani
tekst usaglaen je na meuvladinoj konferenciji u oktobru 2003. godine.
Ustavni ugovor potpisan je 29. oktobra 2004. u Rimu. Sredinom novembra 2004.
godine sa usvajanjem Ustavnog ugovora u litvanskom parlamentu poeo je proces
njegove ratifikacije u dravama lanicama EU. Meutim, nakon to je ratificiran u
parlamentima Maarske, Slovenije, Italije, Grke, Slovake, Austrije i Njemake te na
referendumu u paniji, Ustavni ugovor doivio je dva udara koji su oznaili kraj ovog
evropskog epohalnog koraka. Naime, na referendumima u Francuskoj 29. maja 2005.
i Holandiji 1. juna 2005. Ustavni ugovor odbijen je sa 54,87%, odnosno 61,8% glasova
protiv. Nakon to su stanovnici dvije drave osnivaice EU rekle stop Ustavnom
ugovoru, Evropska unija bila je prisiljena da odustane od njegove daljnje ratifikacije.
254
VANJSKI ODNOSI
(EXTERNAL RELATIONS/RELATIONS EXTRIEURES)
Pojam vanjski odnosi obuhvata sve aspekte vanjske politike EU (osim trgovine i dijela
razvojne politike, koja se tie odnosa sa zemljama u razvoju na podruju Afrike, Kariba i
Pacifika - ACP zemlje). Vanjski odnosi kao politka Evropske unije podrazumijevaju
upravljanje sloenom mreom bilateralnih i multilateralnih sporazuma koji pokrivaju
veinu zemalja i regija svijeta.U okviru vanjskih odnosa EU kljuni su odnosi sa
Sjedinjenim Amerikim Dravama, Japanom, Kanadom, Rusijom, istonom Evropom i
centralnom Azijom, Mediteranom i Bliskim istokom te jugoistonom Evropom.
VIJEE EVROPE
(COUNCIL OF EUROPE-CoE/CONSEIL DE L'EUROPE)
Vijee Evrope je najstarija evropska organizacija koja u dravama lanicama
promovira demokratiju, potivanje ljudskih prava i pravnu dravu. Vijee Evrope
osnovalo je, 5. maja 1949., deset evropskih zemalja: Belgija, Danska, Francuska,
Holandija, Irska, Italija, Luksemburg, Norveka, Velika Britanija i vedska. Vijee
Evrope danas broji 47 drava lanica. Sve lanice Evropske unije lanice su i Vijea
Evrope i ono predstavlja svojevrstan filter za lanstvo u Evropskoj uniji.
Kljuni zadatak Vijea Evrope je promocija demokratije, potivanje ljudskih prava
i pravne drave, a aktivno je i u odravanju i promoviranju evropskog kulturnog
naslijea. Djeluje takoer i kao forum koji prouava i trai rjeenja za itav niz
aktuelnih drutvenih problema kao to su: socijalna iskljuenost, rasna, nacionalna i
druga netrpeljivost, drutvena integracija migranata, bioetika pitanja, terorizam,
trgovina drogom, trgovina ljudima, nasilje nad enama i drugi savremeni problemi
evropskih drutava.
Najveim dostignuem Vijea Evrope smatra se Evropska konvencija za zatitu
ljudskih prava i osnovnih sloboda (1950./1953.) i uspostavljanje Evropskog suda za
255
ljudska prava (1959./ 1998.).

Organi Vijea Evrope su: Odbor ministara, Parlamentarna skuptina, Evropski sud
za ljudska prava, Kongres lokalnih i regionalnih vlasti Evrope, te komesar za ljudska
prava i Glavni sekretarijat Vijea Evrope. Sjedite Vijea EU je u Strazburu. Bosna i
Hercegovina je lanica Vijea Evrope od 2002. godine.
VIJEE EVROPSKE UNIJE
(COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION/
CONSEIL DE L'UNION EUROPENNE)
Vijee Evropske unije (Vijee EU, Vijee ministara ili esto samo Vijee) je
institucija u kojoj su zastupljeni interesi drava lanica EU. Vijee EU sastavljeno je
od po jednog predstavnika iz svake drave lanice na ministarskom nivou i uvijek se
sastaje u istom broju. Meutim, sastav Vijea mijenja se zavisno od teme o kojoj se na
sastanku raspravlja te se u praksi Vijee manifestira kroz vie lica: kada se raspravlja
o poljoprivrednoj politici, sastaju se ministri poljoprivrede; kada se radi o pitanju
migracija, ministri unutranjih poslova, itd.
Vijee EU sastaje se u devet razliitih oblika ili formacija: Vijee za ope poslove
i vanjske odnose (GAERC), Vijee za ekonomske i finansijske poslove (ECOFIN),
Vijee za saradnju u oblasti pravosua i unutranjih poslova (JHA), Vijee za
zapoljavanje, socijalnu, zdravstvenu i potroaku politiku (EPSCO), Vijee za
konkurenciju, Vijee za promet, telekomunikacije i energetiku (TTE), Vijee za
poljoprivredu i ribarstvo, Vijee za okoli, Vijee za obrazovanje, mlade i kulturu
(EYC).
U okviru svoje zakonodavne uloge, koju u velikom broju sluajeva dijeli s
Evropskim parlamentom, Vijee EU donosi propise za pitanja koja se tiu svih oblasti
nadlenosti EU, dakle ne samo iz nadlenosti Zajednice (prvi stub), ve i evropske
vanjske i sigurnosne politike te policijske i pravosudne saradnje u krivinim stvarima.
Nadalje, Vijee EU, u ime Unije, sklapa meunarodne ugovore s dravama izvan njenih
granica (tzv. tree zemlje) ili s meunarodnim organizacijama te s Evropskim
parlamentom dijeli nadlenost nad usvajanjem budeta. Iz injenice da Vijee EU
256
okuplja predstavnike izvrne vlasti drava lanica EU proizlazi da je to ujedno i mjesto

na kojem se najdirektnije usklauju politike drava lanica kroz meusobnu saradnju
i dogovore izmeu vlada drava lanice. U svojoj zakonodavnoj funkciji, Vijee EU
odluke donosi jednoglasno, obinom ili kvalificiranom veinom. U drugom i treem
stubu EU, dakle u oblastima zajednike vanjske i sigurnosne politike i u policijskoj i
pravosudnoj saradnji u krivinim stvarima, donosi ih uglavnom jednoglasno.
U kontekstu Zajednice Vijee EU u veini sluajeva odluke donosi kvalificiranom
veinom, te u osjetljivim pitanjima (npr. porezi) jednoglasno. Kada Vijee odluuje
kvalificiranom veinom, broj glasova koji pripada ministru pojedine drave lanice
nije jednak. Glasovi su ponderirani zavisno od veliine drave. U sastavu od 27 drava
lanica ukupan broj glasova je 345, a kvalificirana veina iznosi 255. Takoer, prema
odredbama Ugovora iz Nice te u budunosti Ugovora iz Lisabona (2007./2009.),
kvalificirana veina bit e ostvarena ako uz odreeni broj glasova za odreenu odluku
glasa i polovina drava lanica koje treba da odraavaju volju od 62%, odnosno 65%
graana Evropske unije.
Politiko vodstvo Vijea EU, pa time i Evropske unije rotira se svakih est mjeseci
izmeu drava lanica po unaprijed utvrenom rasporedu. Predsjednitvo Vijea EU
ima zadatak da usmjeri rad Vijea u periodu u kojem predsjedava, posreduje izmeu
EU i drava lanica, te predstavlja EU prema ostatku svijeta. Ugovorom iz Lisabona
uloga predsjedavajueg EU bit e preputena predsjedniku Evropskog vijea, a rotacija
predsjedavanja Vijeem EU bit e zadrana za sve sazive Vijea, osim saziva za
vanjske poslove, kojim e stalno predsjedavati visoki predstavnik za vanjsku i
sigurnosnu politiku. U radu Vijea EU pomae Odbor stalnih predstavnika,
uobiajenog naziva COREPER, koji imaju funkciju ambasadora drava lanica pri
EU.
Osim COREPER-a, Vijeu u radu pomae Generalni sekeretarijat smjeten u
Briselu. Na elu Sekretarijata je generalni sekretar, koji je istovremeno visoki
predstavnik EU za vanjsku i sigurnosnu politiku. Sjedite Vijea EU je u Briselu, a
sastanci Vijea EU odravaju se i u Luksemburgu.
257
VIJEE ZA PROVOENJE MIRA

(PEACE IMPLEMENTATION COUNCIL-PIC/
CONSEIL DE MISE EN OEUVRE DE LA PAIX)
Nakon zakljuenja Opeg okvirnog sporazuma za mir u BiH (1995.), u Londonu
je, 8. i 9. decembra 1995., odrana Konferencija o provoenju mira iji je cilj bio
da mobilizira meunarodnu podrku za provoenje Sporazuma. Sastanak je
rezultirao uspostavljanjem Vijea za provoenje mira. Vijee se sastoji od 55
zemalja i organizacija koje na razliite naine pruaju podrku mirovnom procesu.
U Vijee je takoer ukljuen jedan broj posmatraa. Londonska konferencija o
provoenju mira je takoer dovela do uspostavljanja Upravnog odbora Vijea za
provoenje mira koji, pod predsjedavanjem visokog predstavnika, funkcionira kao
izvrni organ Vijea. lanice Upravnog odbora su: Francuska, Italija, Japan,
Kanada, Njemaka, Rusija, Sjedinjene Amerike Drave, Velika Britanija, te
Predsjednitvo Evropske unije, Evropska komisija i Organizacija islamske
konferencije (OIC), koju predstavlja Turska.
Upravni odbor visokom predstavniku daje politike smjernice. Visoki predstavnik
u Sarajevu predsjedava sedminim sastancima ambasadora zemalja i organizacija
lanica Upravnog odbora u BiH. Osim toga, Upravni odbor se na nivou politikih
direktora sastaje svaka tri mjeseca.
VISOKI PREDSTAVNIK ZA VANJSKU I SIGURNOSNU POLITIKU
(HIGH REPRESENTATIVE FOR THE COMMON FOREIGN
AND SECURITY POLICY-CFSP/
HAUT REPRESENTANT POUR LA POLITIQUE
TRANGRE ET DE SCURIT COMMUNE-PESC)
Dunost visokog predstavnika za zajedniku vanjsku i sigurnosnu politiku uvedena
je Ugovorom iz Amsterdama (1992./1999.), a nju obavlja generalni sekretar Vijea
EU. Nosilac ove dunosti takoer je poznat kao g/ga CFSP. Dunost visokog
predstavnika za vanjsku i sigurnosnu politku uvedena je s ciljem da se interesi EU na
258
meunarodnoj sceni iznose jasno i konzistentno, dajui na taj nain EU prepoznatljiv

lik i glas.
Zadatak visokog predstavnika za zajedniku vanjsku i sigurnosnu politiku je da
pomae predsjednitvu EU u pitanjima koja se odnose na zajedniku vanjsku i
sigurnosnu politiku te da pomae u formuliranju, pripremi i provoenju politikih
odluka Vijea EU. Takoer, njegov zadatak je da, u ime Vijea EU ili na zahtjev
predsjednitva EU, vodi politiki dijalog s treim stranama. Ugovorom iz Lisabona
(2007./2009.) predvieno je da e se dunost visokog predstavnika za vanjsku i
sigurnosnu politiku spojiti s dunou komesara Evropske komisije za vanjske poslove
te e visoki predstavnik ujedno biti i potpredsjednik Evropske komisije, a takoer e
stalno rukoviditi radom Vijea EU za vanjske poslove. U radu e mu pomagati
zajednika Sluba za evropske vanjske akcije (EEAS).
VLASTITI RESURSI
(OWN RESOURCES/RESSOURCES PROPRES)
Finansiranje Evropske unije, odnosno punjenje budeta EU je u poetku procesa
evropskih integracija zavisilo od finansijskih doprinosa drava lanica, kao to je sluaj
kod meunarodnih organizacija. Meutim, prema odluci usvojenoj 21. aprila 1970.,
doprinosi zemalja lanica zamijenjeni su vlastitim sredstvima, odnosno sredstvima
koje drave lanice uplauju u budet EU kako bi se pokrilo finansiranje i trokovi
Evropske unije, a od 1. januara 1978. budet EU se u potpunosti finansira iz vlastitih
sredstava. Uvoenjem ovog sistema uspostavljena je finansijska autonomija EU.
Vlastita sredstva su: takse na uvoz poljoprivrednih proizvoda i eera (oko 2%),
carine (oko 15%), porez na dodatu vrijednost - 1,4% PDV drave lanice (oko 15%),
uplate drava lanica koje su razmjerne njihovom BDP-u (oko 69%). Ukupan iznos
vlastitih sredstava ne smije prelaziti 1,27% ukupnog BNP-a drava lanica EU.
259
ZADACI IZ PETERSBURGA
(PETERSBERG TASKS/MISSIONS DE PETERSBERG)
Zadaci iz Petersburga su integralni dio evropske sigurnosne i odbrambene politike
i ukljueni su u Ugovor o Evropskoj uniji (1992./1993.). Ovi zadaci odnose se na:
humanitarne i zadatke spaavanja, zadatke odravanja mira, te upravljanje krizom
ukljuujui i mirovne akcije. Zadaci su postavljeni Petersburkom deklaracijom koju
je usvojilo Vijee ministara Zapadnoevropske unije 1992. godine.
ZAHTJEV ZA LANSTVO
(APPLICATION FOR EU MEMBERSHIP/
CANDIDATURE D'ADHSION L'UNION EUROPENNE)
Prema lanu 49. Ugovora o Evropskoj uniji (1992./1993.), svaka evropska drava
koja je uspostavljena na principima demokratije, potivanja ljudskih prava i osnovnih
sloboda te vladavine prava, vrijednostima na kojima je zasnovana Evropska unija,
moe podnijeti zahtjev za lanstvo u Evropskoj uniji.
Zahtjev za lanstvo u Evropskoj uniji je krae pismo koje obino potpisuje
predsjednik drave i/ili vlade i koje drava podnosilac predaje Vijeu EU, odnosno
dravi lanici koja u to vrijeme predsjedava Vijeem EU s ciljem sticanja punopravnog
lanstva u EU. Zahtjev za lanstvo Vijee EU upuuje Evropskom vijeu na
razmatranje, te poziva Evropsku komisiju da izradi avis odnosno miljenje o zahtjevu
za lanstvo. U zahtjevu drava podnosilac istie svoju evropsku pripadnost, zatim da
je pristupanje EU cilj njene politike, te da je spremna prihvatiti sve ciljeve evropske
porodice i obaveze koje proizilaze iz lanstva u Evropskoj uniji. Zahtjev za lanstvo
moe pratiti krai ili opirniji dokument koji ga sadrajno podrava, a u kojem se
navode dostignua zemlje podnosioca zahtjeva u procesu pribliavanja EU. Spomenuti
dokument upuuje na spremnost zemlje podnosioca zahjeva za daljnji napredak prema
sticanju statusa kandidata i punopravnom lanstvu u Evropskoj uniji.
260
ZAJEDNIKA AKCIJA
(JOINT ACTION/ACTION EN COMMUN)
Zajednika akcija je pravni akt koji se donosi u okviru drugog stuba EU zajednika
vanjska i sigurnosna politika. Kao pravni akt, uvedena je Ugovorom o Evropskoj uniji
(1992./1993.), a njme se rjeavaju specifine situacije koje zahtijevaju operativna djelovanja EU. Zajednikom akcijom utvruju se: ciljevi, domen, sredstva koja su na raspolaganju EU, uslovi za njihovu primjenu, te, ako je potrebno, duina trajanja njihove
primjene. Zajednika akcija obavezuje drave lanice, a one se obavezuju u pogledu
zauzimanja stavova i djelovanja. Zajednika akcija je takoer Ugovorom o Evropskoj
uniji (1992./1993.) bila uvedena kao pravni akt u okviru treeg stuba EU pravosudna
i policijska saradnja u krivinim stvarima (tadanja saradnja u pravosuu i unutranjim
poslovima). Na osnovu nje, koordinirane su aktivnosti drava alnica u ime EU ili unutar
EU okvira u sluaju kada su zbog obima ili efekata predvienih aktivnosti mogli
djelotvornije postii zajednikim a ne individualnim djelovanjem drava lanica. Zajednika akcija kao pravni akt u okviru treeg stuba ukinuta je Ugovorom iz Amsterdama
(1997./1999.), a zamijenili su je odluka i okvirna odluka.
ZAJEDNIKA POLJOPRIVREDNA POLITIKA
(COMMON AGRICULTURAL POLICY-CAP/
POLITIQUE AGRICOLE COMMUNE-PAC)
Zajednika poljoprivredna politika jedna je od najvanijih politika Evropske unije
i u nju se ulae gotovo polovina budeta EU. Ona predstavlja skup mjera i programa
subvencioniranja poljoprivrede u Evropskoj uniji. Njen cilj je da osigura razumne
cijene i prihvatljiv kvalitet poljoprivrednih proizvoda za evropske potroae,
zadovoljavajui dohodak poljoprivrednika u EU i ouvanje ruralnog naslijea. Okvir
za zajedniku poljoprivrednu politiku postavljen je Ugovorom o Evropskoj
ekonomskoj zajednici (1957./1958.), a njena primjena poela je 1962. godine.
Zajednika poljoprivredna politika zasniva se na tri principa:
jedinstveno trite slobodno kretanje roba, odreivanje zajednikih cijena i pomoi;
261
prednost EU - prednosti proizvoda EU nad uvoznim, zatita unutranjeg

trita od poremeaja izazvanih uvozom poljoprivrednih proizvoda i poremeaja na
svjetskom tritu;
finansijska solidarnost - trokove zajednike poljoprivredne politke dijele

sve drave lanice.
U oblasti zajednike poljoprivredne politike nadlenost dijele Evropska unija i
drave lanice. Odluke se donose kvalificiranom veinom u Vijeu EU nakon
konsultacija s Evropskim parlamentom.
U finansijskoj perspektivi zajednika poljoprivredna politika finansira se kroz
Evropski garancijski poljoprivredni fond (EAGF) i Evropski poljoprivredni fond za
ruralni razvoj (EAFRD).
Dananja zajednika poljoprivredna politika EU rezultat je reformi koje je su pokrenute
1992. te nastavljene 1997. i 2003. godine. U okviru reforme koja je zapoeta 1992. godine
predvieno je smanjenje cijena poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda radi postizanja
njihove konkurentnosti na unutranjem i svjetskom tritu, a smanjeni prihodi
poljoprivrednicima su kompenzirani direktnim plaanjima. Osim toga, reformom su uvedene dodatne mjere za ureenje trita i zatitu okolia. Reforma poljoprivredne politike
nastavljena je 1997. godine u skladu s dokumentom Agenda 2000 (1997./1999.), a u okviru
nje zajednika poljoprivredna politika organizirana je u dva stuba: poljoprivreda i ruralni
razvoj, nastavljeno je smanjenje cijena poljoprivrednih proizvoda, poveano je direktno
plaanje poljoprivrednicima te se donosi niz mjera usmjerenih na razvoj sela. Reformom
iz 2003. godine predvieno je jedinstveno plaanje poljoprivrednika po posjedu nezavisno
od njihove proizvodnje, vezivanje plaanja poljoprivrednika za potivanje standarda koji
se tiu okolia, sigurnosti hrane, zdravlja ivotinja i biljaka, te jaanje ruralne politike.
ZAJEDNIKA RIBARSKA POLITIKA
(COMMON FISHERIES POLICY-CFP/
POLITIQUE COMMUNE DE LA PCHE-PCP)
Okvir za zajedniku ribarsku politiku postavljen je Ugovorom o Evropskoj
ekonomskoj zajednici (1957.1958.), a slubeno je kao zajednika politika uvedena 1983.
262
godine. Njeni ciljevi su poveanje proizvodnje, stabilnost trita i njegova snabdjevenost

proizvodima te prihvatljive cijene za evropske potroae. Evropska unija i drave
lanice dijele nadlenost u oblasti zajednike ribarske politike, a glavni instrument
njenog finansiranja u finansijskoj perspektivi 2007. 2013. godina je Evropski ribarski
fond (EFF). Zajednika ribarska politika prola je kroz nekoliko reformi (1992. i 2002.).
Reformom iz 1992. godine pootrena su pravila o kontroli broja ribarskih brodova i
tehnike mjere za spreavanje prevelikog izlova ribe, a cilj reforme iz 2002. godine bio
je da se osigura odriva eksploatacija morskih resursa. Evropska unija je 2003. godine
poela primjenu nove ribarske politike, kojom su uvedeni: dugoroni pristup pri
donoenju mjera ribarske politike, nova politika za ribarske flote, bolja primjena pravila
i ukljuenost interesnih grupa u provoenje politke.
ZAJEDNIKA STRATEGIJA
(COMMON STRATEGY/STRATGIE COMMUNE)
Zajednika strategija je pravni akt u okivru drugog stuba EU zajednika vanjska
i sigurnosna politika. Uveden je Ugovorom iz Amsterdama (1997./1999.), a njime se
utvruju ciljevi, trajanje i sredstva u oblastima u kojima drave lanice imaju vane
zajednike interese. Zajednike strategije provodi Vijee EU putem usvajanja
zajednikih stavova ili zajednikih akcija. Vijee EU takoer moe preporuiti
zajednike strategije Evropskom vijeu.
ZAJEDNIKA TRANSPORTNA POLITIKA
(COMMON TRANSPORT POLICY/
POLITIQUE COMMUNE DES TRANSPORTS)
Uvoenje zajednike transportne politike predvieno je Ugovorom o Evropskoj
ekonomskoj zajednici (1957./1958.), a njen cilj je da ukloni ogranienja meu
dravama lanicama kao bi se olakalo slobodno kretanje ljudi i roba, uspostava trita
transporta, te odrivi razvoj i poveanje sigurnosti u transportu. O pitanjima zajednike
transportne politike donosi Vijee EU i to najveim dijelom kvalificiranom veinom i
263
postupkom saodluivanja s Evropskim parlamentom. U donoenje odluka kao savjetodavna tijela ukljueni su Ekonomski i socijalni odbor i Odbor regija.
ZAJEDNIKA VANJSKA I SIGURNOSNA POLITIKA
(COMMON FORING AND SECURITY POLICY-CFSP/
POLITIQUE TRANGRE ET DE SCURIT COMMUNE)
Zajednika vanjska i sigurnosna politika kao drugi stub EU uvedena je Ugovorom
o Evropskoj uniji (1992./1993.). Ona predstavlja nastavak evropske politike saradnje
(1970.). Ciljevi zajednike vanjske i sigurnosne politike su da titi zajednike
vrijednosti i interese te ojaa sigurnost EU, ouva mir i ojaa meunarodnu sigurnost,
promovira meunarodnu saradnju i razvija demokratiju i vladavinu prava, ukljuujui
ljudska prava. Takoer, njen cilj je da osnai identitet EU na meunarodnoj sceni i
stvaranje zajednike odbrambene politike.
U okviru zajednike vanjske i sigurnosne politike kljunu rije imaju Vijee EU i drave
lanice, dok je uloga Evropske komisije, Evropskog parlamenta i Suda pravde Evropskih
zajednica ograniena. Na evropskom nivou u oblasti zajednike vanjske i sigurnosne politike
odluuje se na osnovu meuvladinog modela. Odluke se uglavnom donose jednoglasno, a
njegovi pravni instumenti su zajednika akcija, zajedniko stav i zajednika strategija.
Zajednika vanjska i sigurnosna politika je Ugovorom iz Amsterdama (1997./1999.) i
Ugovorom iz Nice (2001./2003.) dalje razvijana i znaajno ojaana. Ugovorom iz
Amsterdama u oblast zajednike vanjske i sigurnosne politike uvodi se glasanje
kvalificiranom veinom u odreenim stvarima, stvara se operativna struktura za
provoenje zajednike vanjske i sigurnosne politike, uvodi se funkcija viskokog
predstavnika za zajedniku i vanjsku politiku i evropska sigurnosna i odbrambena politika,
a Ugovorom iz Nice uspostavljen je stalni Odbor za politiku i sigurnost. Ugovorom iz
Lisabona (2007./2009.) predvien je daljnji razvoj zajednike vanjske i sigurnosne politike
kao oblasti u kojoj vae posebne odredbe. Vijee EU i drave lanice i dalje e zadrati
kljunu uogu u procesu odluivanja dok e nadlenosti drugih institucija ostati ograniene.
Predvieno je da kljunu ulogu ima visoki predstavnik za vanjsku i sigurnosnu politku koji
e takoer biti i potpredsjednik Evropske komisije. U radu visokom predstavniku za
264
vanjsku politiku pomagat e zajednika Sluba za vanjske akcije (EEAS), a predvieno

je uvoenje i funkcije predsjednika Evropskog vijea. Takoer, predvieno je da se
sigurnosna i odbrambena politika potvrdi kao integralni dio zajednike vanjske i
sigurnosne politike te da na osnovu klauzule solidarnosti EU i drave lanice mogu
djelovati zajedniki ako je drava lanica meta teroristikog napada.
ZAJEDNIKI STAV
(COMMON POSITION/POSITION COMMUNE)
Zajedniki stav je pravni akt koji se donosi u okviru drugog stuba EU zajednika
vanjska i sigurnosna politika. Njime se sistematizira i unapreuje koordinacija saradnje
drava lanica u ovoj oblasti. Ovaj akt donosi se u sluajevima specifinih pitanja
geografskog ili tematskog karaktera i Vijee EU ga usvaja jednoglasno. Drave lanice
obavezne su da usklade domau politiku sa usvojenim stavom Evropske unije. Takoer,
zajedniki stav je pravni akt i u okviru treeg stuba EU - pravosudna i policijska
saradnja u krivinim stvarima i njime se u ovoj oblasti utvruje pristup Evropske unije
odreenim pitanjima. Vijee EU ga usvaja jednoglasno.
ZAPADNOEVROPSKA UNIJA
(WESTERN EUROPEAN UNION-WEU/
UNION DE L'EUROPE OCCIDENTALE-UEO)
Zapadnoevropska unija uspostavljena je 1948. godine Ugovorom iz Brisela (Treaty
of Brussels) kao evropska organizacija za saradnju u oblasti odbrane i sigurnosti.
Zapadnoevropsku uniju ini 28 drava koje se razlikuju po statusu: drave lanice,
pridruene lanice, posmatrai i pridrueni partneri.
Drave lanice su: Belgija, Francuska, Grka, Holandija, Italija, Luksemburg,
Njemaka, Portugal, panija i Velika Britanija. Pridruene lanice su: eka, Island,
Maarska, Norveka, Poljska i Turska. Status posmatraa imaju: Austrija, Danska,
Finska, Irska i vedska, a status pridruenih partnera: Bugarska, Estonija, Latvija,
Litvanija, Rumunija, Slovaka i Slovenija. Ugovorom iz Amsterdama (1992./1993.)
265
Zapadnoevropska unija definirana je kao integralni dio razvoja Evropske unije. Ona
dijeli nadlenost s NATO-om u kolektivnoj odbrani Evrope.
ZAPOLJAVANJE
( EMPLOYMENT/EMPLOI )
Zapoljavanje kao politika Evropske unije uvedena je Ugovorom iz Amsterdama
(1997./1999.), a obuhvata poveanje broja radnih mjesta, raznolikost izbora poslova na
evropskom tritu rada, jednake uslove zapoljavanja, poboljanje uslova ivota i rada,
visok nivo kvaliteta socijalne politike i socijalne kohezija, itd. U okviru zapoljavanja
nadlenost i dalje imaju drave lanice dok je uloga evropskih institucija ograniena.
Zapoljavanje je u bliskoj vezi sa socijalnom politikom Evropske unije.
ZATITA POTROAA
(CONSUMER PROTECTION/
PROTECTION DES CONSOMMATEURS)
Zatita potroaa kao politika EU uvedena je Ugovorom o Evropskoj uniji
(1992./1993.), a njen cilj je zatita zdravlja, sigurnosti i ekonomskih interesa potroaa,
kao i promocija prava potroaa na informiranje, obrazovanje i organiziranje s ciljem
ouvanja zajednikih interesa. Zatita potroaa ukljuuje razvijanje zakonodavne
prakse i ostalih mjera, ukljuivanje interesa potroaa u ostale evropske politike, dopunu
politika zatite potroaa drava lanica te jaanje potroakih organizacija i njihovo
aktivno uee u procesu odluivanja. U oblasti politike zatite potroaa, odluke donose
Vijee EU i Evropski parlament postupkom saodluivanja, a Ekonomski i socijalni
odbor ima savjetodavnu ulogu.
ZELENA KNJIGA
(GREEN PAPER/LIVRE VERT)
Zelena knjiga je vrsta dokumenta koji objavljuje Evropska komisija. Svrha
266
dokumenta je da podstakne raspravu i pokrene savjetovanje na evropskom nivou o

odreenom pitanju. Zelena knjiga moe rezultirati objavljivanjem bijele knjige u kojoj
se zakljuci rasprave iznose u formi prijedloga aktivnosti. Primjeri zelene knjige su
zelena knjiga o preduzetnitvu u Evropi (2003.) te zelena knjiga o demografskim
promjenama i meugeneracijskoj solidarnosti (2005.).
ZONA SLOBODNE TRGOVINE
(FREE TRADE AREA-FTA/ZONE DE LIBRE-CHANGE-ZLE)
Zonu slobodne trgovine ine dva ili vie carinskih podruja unutar kojih su ukinute
sve carine i druga trgovinska ogranienja na gotovo svu robu porijeklom iz tih
podruja. Za razliku od carinske unije, zemlje pristupnice zoni slobodne trgovine
zadravaju vlastitu carinsku tarifu prema treim zemljama. Bosna i Hercegovina se
Sporazumom o stabilizaciji i pridruivanju (16. 6. 2008.) obavezala na uspostavljanje
zone slobodne trgovine s Evropskom unijom u periodu od pet godina.
267
-------------------------------------------------
CIP - Katalogizacija u publikaciji

Nacionalna i univerzitetska biblioteka
Bosne i Hercegovine, Sarajevo
341.24(4-67EU)(031)
339.924:061.1EU(031)
327(4-67EU)(031)
POJMOVNIK evropskih integracija / [ureivaki

kolegij Nedeljko Maslea ... [et al.]. - 1. izd. Sarajevo : Vijee ministara BiH, Direkcija za
evropske integracije BiH, 2010. - 267 str. ; 21 cm
Tekst na bos. jeziku
ISBN 978-9958-786-12-9
COBISS.BH-ID 18080262
-------------------------------------------------

Pojmovnik Evropskih Integracija

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pojmovnik Evropskih Integracija

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Izdava:

Vijee ministara BiH

Dizajn/DTP: LH Print, Sarajevo

tampa: Arka Press d.o.o., Sarajevo

Sarajevo, maj 2010. godine

* Tekst Pojmovnika evropskih integracija je zavren u oktobru 2009. godine.

*Za izradu tekstova sadranih u Pojmovniku evropskih integracija koriteni su dokumenti

*Tekstovi sadrani u Pojmovniku evropskih integracija ne odraavaju stavove Direkcije za

POJMOVNIK EVROPSKIH INTEGRACIJA

DIREKCIJA ZA EVROPSKE INTEGRACIJE BiH

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

osna i Hercegovina je potencijalni kandidat za lanstvo i pridrueni lan

Pojmovnik evropskih integracija

Nadamo se kako e ire i potpunije razumijevanje Evropske unije i procesa

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

Pojmovnik evropskih integracija

AGENCIJE EVROPSKE UNIJE

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

zajednike vanjske i sigurnosne politike - drugi stub Evropske unije.

Pojmovnik evropskih integracija

2006. godine. U drugom dijelu predloeno je jaanje pretpristupne strategije u formi

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

reforme ukljuuju pet oblasti: politiku i ekonomsku, odbrambenu i vojnu, finansijsku,

Pojmovnik evropskih integracija

Direkcija za evropske integracije

Pojmovnik evropskih integracija

AUTONOMNE TRGOVINSKE MJERE