P

a
s
c
a
l

F
o
n
t
a
i
n
e
emu slui EU? Zato i kako je osnovana? Kako funkcionira? ta je do
sada postigla za svoje graane i s kojim se novim izazovima danas
suoava?
Moe li se EU, u doba globalizacije, uspjeno natjecati s drugim velikim
ekonomijama i pritom zadrati svoje socijalne standarde? Kakvu e
ulogu Evropa imati na svjetskoj sceni u godinama koje dolaze? Gdje e
biti povuene granice EU? A kakva je budunost eura?
Ovo su samo neka od pitanja koja Pascal Fontaine, strunjak za EU, istrauje
uovomizdanjusvoje popularne knjiice Evropau12lekcija iz 2010. godine.
E
v
r
o
p
a

u

1
2

l
e
k
c
i
j
a
Pascal Fontaine,
bivi saradnik Jeana Monneta
i profesor na Institutu politikih
studija u Parizu.

P
F
Evropska unija
Evropa u 12 lekcija
J
B
-
3
2
-
1
1
-
7
9
0
-
B
S
-
C
BS
E
v
r
o
p
a

u

1
2

l
e
k
c
i
j
a

-

P
a
s
c
a
l

F
o
n
t
a
i
n
e
Ovu brouru i druga kratka, jasna objanjenja o EU moete pronai online na
ec.europa.eu/publications
Evropska komisija
Generalni direktorat za komunikacije
Publikacije
1049 Brisel
BELGIJA
Rukopis Zavren u julu 2010. g.
Ilustracije naslovne strane: Lou Wall/Corbis
Luxemburg: Ured za publikacije Evropske unije
2010 80 pp. 16.2 22.9 cm
ISBN 978-92-9238-023-6
doi:10.2775/22722
Evropska unija, 2011.
Reprodukcija je ovlatena. Za bilo kakvu upotrebu ili reprodukciju pojedinanih
fotografja, dozvola se mora traiti direktno od vlasnika autorskih prava.
Printano u Njemakoj
PRINTANO NA BIJELOM PAPIRU BEZ HLORA
ONLINE
Informacije na svim slubenim jezicima Evropske unije dostupne su na evropskoj web stranici:
europa.eu
PERSONALNO
Diljem Evrope postoje stotine lokalnih informativnih centara EU. Adresu vama najblieg
informativnog centra moete nai na web stranici Europe Direct-a:
europedirect.europa.eu
PUTEM TELEFONA ILI E-MAIL-a
Europe Direct je servis koji e vam ponuditi odgovore na vaa pitanja o Evropskoj uniji. Ovaj servis
moete kontaktirati putem besplatnog telefona:
00 800 6 7 8 9 10 11, odnosno putem plaenog poziva, ukoliko ste izvan EU, na broj:
+32 22999696
ili putem elektronske pote preko Europe Direct web stranice: europedirect.europa.eu
ITAJTE O EVROPI
Publikacije o EU nalaze se na samo jedan klik udaljenoj internetskoj knjiari EU:
bookshop.europa.eu
Kako stupiti u kontakt sa EU
PREDSTAVNITVA EVROPSKE KOMISIJE
Predstavnitvo u Irskoj
Kua Evropske unije
18 Dawson Street, Dublin 2
IRSKA
Tel. +353 16341111
Internet: ec.europa.eu/ireland/
E-mail: eu-ie-info-request@ec.europa.eu
Predstavnitvo u Ujedinjenom Kraljevstvu
Kua Evrope
32 Smith Square, London SW1P 3EU
UJEDINJENO KRALJEVSTVO
Tel. +44 2079731992
Internet: ec.europa.eu/uk
Predstavnitvo u Velsu
2 Caspian Point, Caspian Way, Cardif
CF10 4QQ
UJEDINJENO KRALJEVSTVO
Tel. +44 2920895020
Internet: ec.europa.eu/uk
Predstavnitvo u kotskoj
9 Alva Street, Edinburgh EH2 4PH
UJEDINJENO KRALJEVSTVO
Tel. +44 1312252058
Internet: ec.europa.eu/uk
Predstavnitvo u Sjevernoj Irskoj
74 - 76 Dublin Road, Belfast BT2 7HP
UJEDINJENO KRALJEVSTVO
Tel. +44 2890240708
Internet: ec.europa.eu/uk
Delegacije u Sjedinjenim Amerikim Dravama
2175 K Street, NW
Washington DC 20037
SJEDINJENE AMERIKE DRAVE
Tel. +2028629500
Internet: eurunion.org
222 East 41st Street, 20th foor
New York, NY 10017
SJEDINJENE AMERIKE DRAVE
Tel. +2123713804
Internet: eurunion.org
KANCELARIJE EVROPSKOG PARLAMENTA
Kancelarija u Irskoj
43 Molesworth Street, Dublin 2

IRSKA

Tel. +353 16057900
Internet: www.europarl.ie
E-mail: epdublin@europarl.europa.eu
Kancelarija u Ujedinjenom Kraljevstvu
Kua Evrope
32 Smith Square, London SW1P 3EU
UJEDINJENO KRALJEVSTVO
Tel. +44 2072274300
Internet: www.europarl.org.uk
E-mail: eplondon@europarl.europa.eu
Kancelarija u kotskoj
The Tun, 4 Jacksons Entry
Holyrood Road, Edinburgh EH8 8PJ
UJEDINJENO KRALJSVSTVO
Tel. +44 1315577866
Internet: www.europarl.org.uk
E-mail: epedinburgh@europarl.europa.eu
Takoer informacije i broure o Evropskoj uniji na engleskom jeziku moete nai:
Evropska komisija i Parlament imaju predstavnitva i kancelarije u svim zemljama Evropske unije. Evropska unija,
takoer, ima svoje delegacije i u drugim dijelovima svijeta.
Evropa u 12 lekcija
autor Pascal Fontaine,
2 3
strana 4
Zato Evropska unija?
strana 20
Kako funkcionira EU?
strana 44
Euro
strana 58
Evropa slobode,
sigurnosti i pravde
strana 10
Deset historijskih
koraka
strana 28
ta radi EU?
strana 48
Oslanjanje na znanje i
inovacije
strana 64
EU na svjetskoj
sceni
strana 14
Proirenje EU i
odnosi sa susjedima
strana 38
Jedinstveno trite
strana 52
ta znai biti
graanin Evrope?
strana 70
Kakva budunost
oekuje Evropu?
Sadraj
strana 74
Kljuni datumi u historiji evropske integracije
4 5
Z
a

t
o

E
v
r
o
p
s
k
a

u
n
i
j
a
?
Misija EU u 21. vijeku je:
odravati i nadograivati mir uspostavljen meu njenim
dravama lanicama;
meusobnopribliiti evropskedravekroz praktinusaradnju;
osigurati da evropski graani ive u sigurnosti;
promovirati ekonomsku i drutvenu solidarnost;
ouvati evropski identitet i raznolikost u globaliziranom
svijetu;
zagovarati vrijednosti koje su zajednike Evropljanima.

I. MIR
Prije nego je postala stvarni politiki cilj, ideja o ujedinjenju Evrope bila je samo
san u umovima flozofa i vizionara. Victor Hugo je, naprimjer, zamiljao miroljubive
Sjedinjene Evropske Drave, nadahnute humanistikim idealima. Strani ratovi
koji su opustoili ovaj kontinent tokom prve polovine 20. vijeka unitili su taj san.
Meutim, nova vrsta nade izniknula je iz ruevina Drugog svjetskog rata. Narodi
koji su se oduprli totalitarizmu tokom rata bili su odluni da dokraje mrnju i
suparnitvo meu narodima u Evropi i stvore uvjete za trajni mir. U periodu izmeu
1945. i 1950. godine, nekoliko hrabrih dravnika, ukljuujui Roberta Schumana,
Konrada Adenauera, Alcide de Gasperija i Winstona Churchilla, odluilo je da uvjere
svoje narode da uu u novo razdoblje. U zapadnoj Evropi trebalo je formirati nove
strukture, zasnovane na zajednikim interesima i temeljene na ugovorima koji bi
garantirali vladavinu prava i jednakost meu svim dravama.
Robert Schuman (francuski ministar vanjskih poslova) preuzeo je ideju koju je
prvobitno zamislio Jean Monnet te je 9. maja 1950. godine predloio osnivanje
Evropske zajednice za ugalj i elik (European Coal and Steal Community - ECSC).
U dravama koje su nekada meusobno ratovale, proizvodnju uglja i elika trebalo je
staviti pod nadlenost zajednikog Visokog tijela. Na praktian nain, ujedno i bogat
simbolikom, sirovine ratne industrije pretvorene su u instrumente pomirenja i mira.
II. ZBLIAVANJE EVROPE
Evropska unija poticala je ujedinjenje Njemake nakon pada Berlinskog zida 1989.
godine. Kada se 1991. godine uruilo sovjetsko carstvo, drave centralne i istone
Evrope, koje su decenijama trpjele ivei iza eljezne zavjese, ponovo su imale
slobodu da same biraju svoju sudbinu. Mnoge od njih su se odluile za budunost u
porodici demokratskih evropskih naroda. Osam ih je pristupilo Evropskoj uniji 2004.
godine, te jo dvije 2007. godine.
Proces proirenja se i dalje nastavlja. Pregovori o pristupanju s Turskom i Hrvatskom
zapoeli su 2005. godine. Island je 2009. godine podnio zahtjev za lanstvo, a
nekoliko drava Balkana krenulo je putem koji bi jednog dana mogao dovesti do
lanstva u EU. Oekuje se da Hrvatska postane 28. drava lanica Evropske unije.
6 7
III. SIGURNOST
Evropa se i u 21. vijeku suoava s problemima sigurnosti. EU mora poduzeti
djelotvorne mjere kako bi ostvarila sigurnost svojih drava lanica. Ona mora
konstruktivno suraivati s regijama koje se nalaze neposredno iza njenih granica:
Balkanom, Sjevernom Afrikom, Kavkazom i Bliskim Istokom. Ona takoer mora
tititi svoje vojne i strateke interese putem saradnje sa svojim saveznicima,
naroito u okviru NATO saveza, te razvijanja istinski zajednike evropske sigurnosne
i odbrambene politike.
Unutranja i vanjska sigurnost su dvije strane iste medalje. Borba protiv terorizma i
organiziranog kriminala zahtijeva blisku saradnju policijskih snaga svih drava EU.
Uiniti EU prostorom slobode, sigurnosti i pravde, gdje svako ima jednak pristup
pravdi i jednako je zatien zakonom, predstavlja novi izazov koji zahtijeva blisku
saradnju meu vladama. Tijela poput Europola, Evropskog policijskog ureda te
Eurojusta (koji promovira saradnju meu tuiteljima, sucima i policijskim slubenicima
u raznim dravama EU) takoer trebaju imati aktivnu i djelotvornu ulogu.
IV. EKONOMSKA I DRUTVENA SOLIDARNOST
Evropska unija je stvorena kako bi se ostvarili politiki ciljevi, a njihovo ostvarivanje
je zapoelo kroz ekonomsku saradnju.
Evropske drave predstavljaju sve manji postotak svjetske populacije. Zbog toga
se moraju nastavit drati zajedno ako ele osigurati ekonomski rast i biti u stanju
natjecati se s drugim velikim ekonomijama na svjetskoj sceni. Nijedna pojedinana
drava EU nije dovoljno jaka da samostalno uestvuje u svjetskoj trgovini. Kako bi
ostvarile ekonomiju obima i pronale nove kupce, evropske kompanije trebaju iru
bazu od samo svog domaeg trita, a nju im prua evropsko jedinstveno trite.
Kako bi se osiguralo da to je mogue vie ljudi ima koristi od tog evropskog trita
od 500 miliona potroaa, EU nastoji ukloniti prepreke trgovini i radi na tome da
oslobodi preduzea od nepotrebne birokracije.
Meutim, slobodna trina utakmica irom Evrope mora biti u ravnotei sa
solidarnou irom Evrope. To ima jasne opipljive koristi za evropske graane: ako
postanu rtve poplava i drugih prirodnih katastrofa, oni primaju pomo iz budeta EU.
Strukturni fondovi kojima upravlja Evropska komisija potiu i dopunjavaju napore
nacionalnih i regionalnih vlasti EU na smanjivanju nejednakosti meu pojedinim
dijelovima Evrope. Novac iz budeta EU i krediti Evropske investicijske banke
(European Investment Bank - EIB) koriste se za unaprjeenje evropske transportne
infrastrukture (naprimjer za proirivanje mrea autocesta i brzih eljeznica), ime se
osigurava bolji pristup udaljenim regijama i stimulira transevropska trgovina.
Globalna fnansijska kriza 2008. godine izazvala je najotriji ekonomski pad u
historiji EU. Vlade i institucije EU morale su brzo reagirati kako bi spasile banke, a
EU je pruila fnansijsku pomo najtee pogoenim zemljama. Zajednika valuta
pomogla je da se euro-zona zatiti od pekulacija i devalvacije. Zatim su, 2010.
godine, EU i njene drave lanice poduzele zajednike napore kako bi smanjile
svoj javni dug. Veliki izazov za evropske drave u narednim godinama bit e da
se zajedniki odupru globalnoj krizi i da zajedno pronau izlaz iz recesije i put ka
odrivom razvoju.
V. EVROPSKI IDENTITET I RAZNOLIKOST U
GLOBALIZIRANOM SVIJETU
Evropska postindustrijska drutva postaju sve kompleksnija. ivotni standard stalno
raste, ali jo uvijek postoji znaajan jaz izmeu bogatih i siromanih. Taj jaz mogu
proiriti faktori poput ekonomske recesije, industrijskog premjetanja, starenja
stanovnitva, te problema s javnim fnansijama. Vano je da drave EU sarauju u
rjeavanju ovih problema.
Meutim, saradnja ne znai brisanje razliitih kulturnih i jezikih identiteta
pojedinih drava. Naprotiv, mnoge aktivnosti EU pomau u promoviranju
regionalnih posebnosti i bogate raznolikosti evropskih tradicija i kultura.
Dugorono e sve drave EU imati koristi od toga. ezdeset godina evropske
integracije pokazalo je da je EU kao cjelina vea od zbira njenih dijelova. Ona ima
puno vei ekonomski, socijalni, tehnoloki, komercijalni i politiki utjecaj nego
to bi ga imale njene drave lanice pojedinano. Zajedniko djelovanje i nastup
jedinstvenim glasom predstavlja dodatnu vrijednost EU.
U dananjem svijetu rastue ekonomije poput Kine, Indije i Brazila su na putu da
se pridrue Sjedinjenim Amerikim Dravama kao globalne velesile. Stoga je danas
vie nego ikad ranije nuno da se drave lanice Evropske unije udrue i postignu
kritinu masu te tako zadre svoj utjecaj na svjetskoj sceni.

R
o
b
e
r
t
M
a
a
s
s
/
C
o
r
b
is
Pad Berlinskog zida 1989. doveo je do postupnog razbijanja
starih podjela na cijelom evropskom kontinentu.
8 9
VI. VRIJEDNOSTI
EU eli promovirati humanitarne i progresivne vrijednosti i osigurati da ovjeanstvo
bude korisnik, a ne rtva velikih globalnih promjena koje se dogaaju. Potrebe ljudi
se ne mogu ispuniti samo trinim silama ili jednostranim djelovanjem pojedinih
drava.
Stoga EU zastupa pogled na humanost i model drutva koji podrava veina njenih
graana. Evropljani njeguju svoje bogato naslijee vrijednosti, koje ukljuuje vjeru u
ljudska prava, drutvenu solidarnost, slobodno poduzetnitvo, pravednu raspodjelu
plodova ekonomskog rasta, pravo na zatieni okoli, potivanje kulturne, jezike i
vjerske raznolikosti, te skladnu mjeavinu tradicije i napretka.
Povelja o osnovnim pravima Evropske unije objavljena je u Nici u decembru 2000.
godine. Zahvaljujui Lisabonskom ugovoru, koji je stupio na snagu 1. decembra
2009. godine, ona je sada i pravno obavezujua. Povelja navodi sva prava koja danas
priznaju drave lanice EU i njihovi graani. Zajednika prava i vrijednosti stvaraju
osjeaj povezanosti meu Evropljanima. Samo kao jedan primjer, sve zemlje
Evropske unije ukinule su smrtnu kaznu.
Kako EU ostvaruje svoj utjecaj?
Evropska unija je vodea svjetska trgovinska sila te stoga igra odluujuu ulogu
u meunarodnim pregovorima poput onih izmeu 153 drave lanice Svjetske
trgovinske organizacije (World Trade Organisation - WTO) ili na konferencijama
Ujedinjenih nacija o klimatskim promjenama.
EU zauzima jasan stav o osjetljivim pitanjima koja se tiu obinih ljudi
poput zatite okolia, obnovljivih izvora energije, principa predostronosti
u podruju sigurnosti hrane, etikih aspekata biotehnologije, potrebe za
zatitom ugroenih vrsta, itd.
EU ostaje na elu globalnih nastojanja s ciljem rjeavanja problema globalnog
zagrijavanja. U decembru 2008. godine jednostrano se obavezala da e do
2020. godine smanjiti emisiju staklenikih plinova za 20%.
StogajedananjimEvropljanimauvijekjednakoaktuelnastaraizrekaujedinstvujesnaga.
U jedinstvu je snaga: Zajedniki rad postie bolje rezultate.

L
e
w
is
/
I
n
P
ic
t
u
r
e
s
/
C
o
r
b
is
10 11
1.
Schumanovom deklaracijom 9. maja 1950. godine predloeno je osnivanje Evropske
zajednice za ugalj i elik, to se i ostvarilo potpisivanjem Parikog ugovora 18.
aprila 1951. godine. Time je uspostavljeno zajedniko trite uglja i elika izmeu
est drava osnivaica (Belgije, Savezne Republike Njemake, Francuske, Italije,
Luksemburga i Nizozemske). Zbog posljedica Drugog svjetskog rata cilj je bio da
se osigura mir izmeu evropskih pobjednikih i pobijeenih nacija, te da se one
poveu kao ravnopravne drave koje sarauju u okviru zajednikih institucija.
2.
estorica su zatim, Rimskim ugovorima potpisanim 25. marta 1957. godine,
odluila da osnuju Evropsku zajednicu za atomsku energiju (Euratom) i Evropsku
ekonomsku zajednicu (EEC). Ova posljednja ukljuivala je stvaranje ireg zajednikog
trita koje pokriva itav niz roba i usluga. Carine izmeu ovih est drava ukinute su
1. jula 1968. godine, a tokom 1960-ih godina uspostavljene su i zajednike politike,
naroito trgovinska i poljoprivredna politika.
3.
Ovaj poduhvat je bio toliko uspjean da su mu se odluile prikljuiti Danska, Irska
i Ujedinjeno Kraljevstvo. Do prvog proirenja sa est na devet drava lanica dolo
je 1973. godine. Istovremeno su uvedene nove politike, socijalna politika i politika
zatite okolia, a 1975. godine osnovan je Evropski fond za regionalni razvoj
(European Regional Development Fund - ERDF).
D
e
s
e
t

h
i
s
t
o
r
i
j
s
k
i
h

k
o
r
a
k
a
1951: est drava lanica osnovalo je Evropsku
zajednicu za ugalj i elik
1957: Istih est drava potpisuje Rimske ugovore kojima
su osnovane Evropska ekonomska zajednica
(European Economic Community - EEC) i Evropska
zajednica za atomsku energiju (Euratom)
1973: Zajednice se ire na devet drava lanica i uvode
vie zajednikih politika
1979: Prvi neposredni izbori za Evropski parlament
1981: Prvo proirenje na Mediteran
1992: Evropsko jedinstveno trite postaje stvarnost
1993: Ugovorom iz Maastrichta osnovana je Evropska
unija (EU)
2002: Euro ulazi u opticaj
2007: EU ima 27 drava lanica
2009: Lisabonski ugovor stupa na snagu i mijenja nain
funkcioniranja EU
9. maja 1950. godine, francuski ministar vanjskih poslova Robert Schuman je predloio koncept koji
je doveo do formiranja EU. Stoga se 9. maj slavi kao roendan EU.

E
P
12 13
Stoga je u martu 2000. godine usvojena Lisabonska strategija. Izraena je s ciljem
da Evropskoj uniji omogui konkurentnost na svjetskom tritu s drugim velikim
igraima poput Sjedinjenih Amerikih Drava i novoindustrijaliziranih zemalja. Cilj
je bio da se potaknu inovacije i poslovno ulaganje te osigura da evropski obrazovni
sistemi odgovore potrebama informacijskog drutva.
U meuvremenu je Evropska unija radila na svom najspektakularnijem projektu
do sada - stvaranju jedinstvene valute kojom bi se olakao ivot preduzeima,
potroaima i putnicima. Dana 1. januara 2002. godine, euro je zamijenio stare
valute u 12 drava EU koje zajedno ine euro-zonu. Euro je sada uz ameriki dolar
najznaajnija svjetska valuta.
9.
Sredinom 1990-ih godina poele su pripreme za najvee proirenje u historiji EU.
Zahtjev za lanstvo podnijelo je est drava biveg sovjetskog bloka (Bugarska,
eka Republika, Maarska, Poljska, Rumunija i Slovaka), tri baltike drave koje
su ranije bile dio Sovjetskog Saveza (Estonija, Latvija i Litvanija), jedna od republika
bive Jugoslavije (Slovenija), te dvije mediteranske zemlje (Kipar i Malta).
Evropska unija pozdravila je ovu priliku da pomogne stabilizaciji evropskog
kontinenta i proiri prednosti evropske integracije na mlade demokracije. Pregovori
su otvoreni u decembru 1997. godine, a 10 drava kandidatkinja pristupilo je
Evropskoj uniji 1. maja 2004. godine. Slijedile su Bugarska i Rumunija 1. januara
2007. godine, ime je broj lanica EU porastao na 27.
10.
Kako bi se mogla nositi sa sloenim izazovima 21. vijeka, proirena Evropska unija
trebala je jednostavniji i efkasniji nain odluivanja. Nova pravila predloena su
u nacrtu Ustava EU potpisanom u oktobru 2004. godine, kojim bi se zamijenili svi
postojei ugovori. Meutim taj tekst je odbijen na dva nacionalna referenduma
2005. godine. Ustav je stoga zamijenjen Lisabonskim ugovorom, koji je potpisan
13. decembra 2007. godine, a stupio je na snagu 1. decembra 2009. godine. On
dopunjuje, ali nezamjenjujeranijeugovoreteuvodi veinuizmjenakojesubilenavedene
u Ustavu. Naprimjer, Evropskomvijeu daje stalnog predsjednika te uspostavlja poziciju
visokogpredstavnika Unije za vanjske poslove i sigurnosnupolitiku.
4.
U junu 1979. godine uinjen je odluujui iskorak s prvim neposrednim opim
izborima za Evropski parlament. Ovi izbori se odravaju svakih pet godina.
5.
Godine 1981. Zajednicama je pristupila Grka, a slijedile su je panija i Portugal
1986. godine. Ovim proirenjem Zajednica na junu Evropu narasla je potreba za
provoenjem regionalnih programa pomoi.
6.
Svjetska ekonomska recesija poetkom 1980-ih godina donijela je sa sobom val
euro- pesimizma. Meutim, nada se ponovno pojavila 1985. godine, kada je
Evropska komisija, pod vodstvom predsjednika Jacquesa Delorsa, objavila Bijelu
knjigu kojom se utvruje vremenski plan za dovrenje evropskog jedinstvenog
trita do 1. januara 1993. godine. Ovaj ambiciozni cilj unesen je u Jedinstveni
evropski akt, koji je potpisan u februaru 1986. godine, a stupio je na snagu 1. jula
1987. godine.
7.
Politiki obris Evrope dramatino se promijenio padom Berlinskog zida 1989.
godine. To je dovelo do ujedinjenja Njemake u oktobru 1990. godine, te do dolaska
demokracije u drave centralne i istone Evrope koje su se oslobodile sovjetske
kontrole. Sam Sovjetski Savez prestao je postojati u decembru 1991. godine.
Istovremeno su drave lanice EEC pregovarale o novom ugovoru, kojeg je Evropsko
vijee (skup predsjednika drava i/ili vlada) usvojilo u Maastrichtu u decembru
1991. godine. Dodatno uvodei meuvladinu saradnju (u podrujima poput
vanjske politike i unutranje sigurnosti) u postojei sistem Zajednice, Ugovorom iz
Maastrichta stvorena je Evropska unija (EU). Ugovor je stupio na snagu 1. novembra
1993. godine.
8.
Jo tri drave - Austrija, Finska i vedska - pristupile su Evropskoj uniji 1995. godine,
ime je EU dosegla broj od 15 lanica. U to se vrijeme Evropa ve suoavala sa sve
veim izazovima globalizacije. Nove tehnologije i sve vea upotreba interneta
modernizirale su ekonomiju, ali su stvarale i drutvene i kulturne tenzije.
Istovremeno su nezaposlenost i sve vei trokovi penzija stvarali pritisak na
nacionalne ekonomije, pa su reforme bile sve nunije. Glasai su sve vie pozivali
svoje vlade da nau praktina rjeenja za te probleme.
14 15
I. UJEDINJAVANJE KONTINENTA
(a) Unija 27 lanica
Kad se u decembru 2002. godine okupilo u Kopenhagenu, Evropsko vijee je
napravilo jedan od najznaajnijih koraka u historiji evropske integracije. Pozivajui
12 zemalja da joj se pridrue, Evropska unija nije samo poveavala svoju geografsku
veliinu i stanovnitvo, ve je to bio kraj podjele koja je od 1945. godine podijelila ovaj
kontinent na dva dijela. Evropske zemlje koje decenijama nisu uivale demokratske
slobode konano su se mogle ponovo pridruiti porodici demokratskih evropskih
naroda. eka Republika, Estonija, Maarska, Latvija, Litvanija, Poljska, Slovaka i
Slovenija postale su tako lanice EU 2004. godine, zajedno s mediteranskim otocima
Kiprom i Maltom. Bugarska i Rumunija pridruile su im se 2007. godine. Sve one
sada uestvuju u vanom projektu kojeg su zamislili osnivai Evropske unije.
(b) Pregovori u toku
Turska, lanica NATO-a s dugogodinjim sporazumom o pridruivanju EU, podnijela
je zahtjev za lanstvo u Evropskoj uniji 1987. godine. Uzimajui u obzir geografski
poloaj i politiku historiju Turske, EU je dugo vremena oklijevala prije nego to je
prihvatila njenu prijavu. Meutim, u oktobru 2005. godine predpristupni pregovori
su konano zapoeli - ne samo s Turskom, ve i s Hrvatskom. U 2010. godini pregovori
s Hrvatskom bili su blizu kraja. Neke zemlje EU iskazale su sumnju oko toga da
li e Turska ili treba li postati lanicom Evropske unije. One predlau alternativni
aranman privilegirano partnerstvo, meutim, Turska odbacuje tu ideju.
(c) Zapadni Balkan i Island
Zemlje zapadnog Balkana, od kojih je veina nekad bila dijelom Jugoslavije, takoer
se okreu Evropskoj uniji kako bi ubrzale ekonomsku obnovu, poboljale meusobne
odnose (koji dugo nose oiljke iz etnikih i vjerskih ratova) i konsolidirale svoje
demokratske institucije. EU je 2005. godine dala status drave kandidatkinje
Bivoj Jugoslavenskoj Republici Makedoniji. Potencijalne kandidatkinje su Albanija,
Bosna i Hercegovina, Crna Gora i Srbija, od kojih svaka ima sporazum o stabilizaciji i
pridruivanjus EU, zamiljen tako da otvori put pregovorima o eventualnom lanstvu.
Island, koji je bio snano pogoen fnansijskom krizom 2008. godine, podnio je
zahtjev za lanstvo u EU 2009. godine. Kosovo je proglasilo neovisnost 18. februara
2008. godine i takoer bi moglo zvanino postati dravom kandidatkinjom.
Do kraja ove decenije, lanstvo Evropske unije moglo bi se, dakle, poveati s 27 na
35 zemalja. To bi bilo jo jedno znaajno proirenje i vjerovatno bi zahtijevalo dalje
promjene u nainu rada EU.
Evropska unija otvorena je za svaku evropsku zemlju
koja ispunjava demokratske, politike i ekonomske
kriterije za lanstvo.
Sukcesivna proirenja (posljednje se dogodilo
2007. godine) poveala su lanstvo EU sa est na 27
zemalja. Od 2010. godine, devet novih zemalja ili ve
pregovaraju oko lanstva (npr. Hrvatska i Turska) ili su u
razliitim fazama priprema. Hrvatska bi trebala postati
28. drava lanica Evropske unije.
Svaki ugovor kojim Unija prima novu lanicu zahtijeva
jednoglasan pristanak svih drava lanica. Osim toga,
prije svakog novog proirenja, EU mora procijeniti svoj
kapacitet za primanje nove/novih lanica i sposobnost
svojih institucija da nastave pravilno funkcionirati.
Proirenje Evropske unije pomoglo je u jaanju i
stabilizaciji demokracije i sigurnosti u Evropi te
povealo potencijal ovog kontinenta za trgovinu i
ekonomski rast.
P
r
o

i
r
e
n
j
e

E
U

i

o
d
n
o
s
i

s
a

s
u
s
j
e
d
i
m
a
16 17
(c) Proces ulaska u lanstvo Evropske unije
Pregovori o lanstvu (pristupni pregovori) vode se izmeu drave kandidatkinje
i Evropske komisije koja predstavlja EU. Nakon njihovog zakljuivanja, odluku da
se dopusti pristupanje te zemlje EU jednoglasno moraju donijeti postojee drave
lanice na sastanku Vijea. Evropski parlament takoer mora dati saglasnost, to
podrazumijeva da apsolutna veina zastupnika mora glasati za pristupanje. Ugovor
o pristupanju moraju zatim ratifcirati drave lanice i drava kandidatkinja, svaka u
skladu sa svojom ustavnom procedurom.
Tokom perioda pregovora zemlje kandidatkinje obino dobivaju pomo EU kroz
pristupno partnerstvo kako bi im se pomoglo da uhvate korak u privredom
napretku. Takoer, obino imaju sporazume o stabilizaciji i pridruivanju s EU. U
okviru tih sporazuma, EU direktno prati ekonomske i upravne reforme koje zemlje
kandidatkinje moraju provesti kako bi ispunile uvjete za lanstvo u EU.
II. UVJETI ZA LANSTVO
(a) Zahtjevi u pogledu zakonodavstva
Evropska integracija oduvijek je bila politiki i ekonomski proces otvoren svim
evropskim zemljama koje su spremne da potpiu Ugovore i preuzmu cjelokupan
korpus zakonodavstva EU. Prema Lisabonskom ugovoru (lan 49), bilo koja evropska
drava moe podnijeti zahtjev za lanstvo u Evropskoj uniji ako potuje naela slobode,
demokracije, potivanja ljudskih prava i osnovnih sloboda, te vladavinu prava.
(b) Kriteriji iz Kopenhagena
Slijedom zahtjeva bivih komunistikih zemalja za pristupanjem Uniji, Evropsko
vijee je 1993. godine postavilo tri kriterija koja moraju ispuniti kako bi postale
lanicama. Do trenutka ulaska nove lanice moraju osigurati:
stabilne institucije koje garantiraju demokraciju, vladavinu prava, ljudska
prava te potivanje i zatitu manjina;
funkcionalnu trinu ekonomiju i sposobnost da se nose s pritiscima konkurencije
i trinim silama unutar Unije;
sposobnost preuzimanja obaveza koje proizlaze iz lanstva, ukljuujui
i podrku ciljevima Unije. Moraju imati javnu upravu koja je u stanju da
primjenjuje i upravlja zakonodavstvom EU u praksi.
Biser Jadrana Dubrovnik u Hrvatskoj, kandidat za lanstvo u EU.

C
r
a
ig
C
a
m
p
b
e
ll/
M
o
o
d
b
o
a
r
d
/
C
o
r
b
is
19 18
III. KOLIKO SE EU MOE IRITI?
(a) Geografske granice
U mnogim zemljama EU rasprave o prijedlogu Ustavnog ugovora pokazale su da
su mnogi Evropljani zabrinuti oko toga gdje bi trebalo povui granice Evropske
unije, pa ak i oko identiteta Evrope. Nema jednostavnih odgovora na ova pitanja,
posebno zbog toga to svaka drava drukije sagledava svoje geopolitike ili
ekonomske interese. Baltike zemlje i Poljska su naklonjene pristupanju Ukrajine
Evropskoj uniji, no ta je sa susjedima Ukrajine? Potekoe se javljaju zbog politike
situacije u Bjelorusiji i stratekog poloaja Moldavije. Ako Turska pristupi Evropskoj
uniji, ta je onda s Armenijom, Gruzijom i drugim dravama na Kavkazu?
Iako ispunjavaju uvjete, Lihtentajn, Norveka i vicarska nisu lanice Evropske
unije jer je javno mnijenje u tim dravama trenutno protiv pristupanja.
U razliitim zemljama EU javnost je vie ili manje podijeljena oko pitanja
konanih granica Evropske unije. Kad bi se primjenjivali samo geografski kriteriji,
zanemarujui demokratske vrijednosti, EU bi - poput Vijea Evrope (koje nije tijelo
EU) - mogla na kraju imati 47 drava lanica, ukljuujui i Rusiju. Ali rusko lanstvo bi
nesumnjivo stvorilo neprihvatljivu neravnoteu u Evropskoj uniji, kako s politikog
tako i s geografskog gledita.
Razumno bi bilo rei da svaka evropska zemlja moe podnijeti zahtjev za lanstvo
u EU, pod uvjetom da moe preuzeti cjelokupan korpus zakonodavstva EU i da je
spremna da usvoji euro. Evropska integracija je kontinuirani proces koji traje od
1950. godine, a bilo koji pokuaj da se granice EU zauvijek utvrde bio bi suprotan
tom procesu.
(b) Politika susjedstva
Proirenja 2004. i 2007. godine pomaknula su granice Evropske unije prema istoku i
jugu, otvarajui pitanje odnosa EU s njenim novim susjedima. Stabilnost i sigurnost
jesu problem u regijama izvan njenih granica, a Evropska unija je eljela da izbjegne
pojavu novih linija razgranienja izmeu nje i tih susjednih regija. Naprimjer, bilo
je potrebno neto poduzeti s ciljem borbe protiv novih prijetnji sigurnosti kao to
su ilegalna imigracija, poremeaji u snabdijevanju energijom, unitavanje okolia,
organizirani prekogranini kriminal i terorizam. Evropska unija je stoga razvila
novu Evropsku politiku susjedstva (European Neighbourhood Policy - ENP), kojom
ureuje svoje odnose sa susjedima na istoku (Armenija, Azerbejdan, Bjelorusija,
Gruzija, Moldavija i Ukrajina) i jugu (Alir, Egipat, Izrael, Jordan, Liban, Libija,
Maroko, Okupirane palestinske teritorije, Sirija i Tunis).
Gotovo sve ove zemlje imaju bilateralne sporazume o partnerstvu i saradnji ili
ugovore o pridruivanju EU prema kojima su se obavezale na zajednike vrijednosti
(kao to su demokracija, ljudska prava i vladavina prava), te na napredak prema
trinoj ekonomiji, odrivom razvoju i smanjivanju siromatva. EU sa svoje strane
nudi fnansijsku, tehniku i makroekonomsku pomo, laki pristup vizama i niz
mjera za pomo razvoju tih zemalja.
Od 1995. godine zemlje junog Mediterana povezane su s Evropskom unijom kroz
politike, ekonomske i diplomatske veze u sklopu Barcelonskog procesa, kasnije
preimenovanog u Euro-mediteransko partnerstvo. Na sastanku na vrhu u Parizu u
julu 2008. godine, ovo partnerstvo je ponovo aktivirano kao Unija za Mediteran,
okupljajui 27 drava lanica Evropske unije i 16 zemalja partnera iz cijelog junog
Mediterana i Bliskog istoka.
Finansijskom pomoi EU za obje ove grupe zemalja upravlja se kroz Instrument
za Evropsko susjedstvo i partnerstvo (European Neighbourhood and Partnership
Instrument- ENPI). Njegov ukupni budet za period 2007-2013. godine iznosi oko
12 milijardi eura.
EU daje nansijsku pomo izgradnji ekonomija u susjednim zemljama.

E
U
21
I. NSTITUCIJE KOJE UESTVUJU U ODLUIVANJU
Evropska unija vie je od tek konfederacije zemalja, no ona nije federalna drava.
Njena struktura se u stvari ne uklapa ni u jednu tradicionalnu pravnu kategoriju.
Ona je jedinstvena u historiji, a njen sistem odluivanja se stalno razvija tokom
proteklih 60-ak godina.
Ugovori (poznati pod nazivom primarno zakonodavstvo) predstavljaju osnovu
za veliki korpus sekundarnog zakonodavstva koje ima direktni utjecaj na
svakodnevni ivot graana EU. Sekundarno zakonodavstvo sastoji se uglavnom od
uredaba, direktiva i preporuka koje su usvojile institucije EU.
Ti zakoni, zajedno s politikama EU openito, rezultat su odluka koje su donijeli Vijee
(koje predstavlja nacionalne vlade), Evropski parlament (predstavnik graana) i
Evropska komisija (tijelo neovisno o vladama EU koje zastupa kolektivni evropski
interes). I druge institucije imaju odgovarajuu ulogu, kako se navodi u daljem tekstu.
(a) Evropsko vijee
Evropsko vijee je najvia politika institucija EU. Sastoji se od efova drava ili vlada
- predsjednika i/ili predsjednika vlade - svih drava lanica EU, te predsjednika
Evropske komisije (vidi u daljem tekstu). Obino se sastaje etiri puta godinje u
Briselu. Ima stalnog predsjednika ija je uloga da koordinira rad Evropskog vijea
i osigura njegov kontinuitet. Stalni predsjednik se bira (kvalifciranom veinom
glasova lanova) na period od dvije i po godine, a moe biti ponovno izabran
jednom. Bivi belgijski premijer Herman Van Rompuy na toj je funkciji od 1.
decembra 2009. godine.
Evropsko vijee utvruje ciljeve EU i odreuje tok njihovog ostvarivanja. Ono daje
poticaj glavnim politikim inicijativama EU, te donosi odluke o tekim pitanjima
oko kojih se Vijee ministara ne moe dogovoriti. Evropsko vijee se takoer
bavi aktuelnim meunarodnim problemima kroz zajedniku vanjsku i sigurnosnu
politiku, koja predstavlja mehanizam koordinacije vanjskih politika drava lanica EU.


K
a
k
o

f
u
n
k
c
i
o
n
i
r
a

E
U
?
efovi drava i/ili vlada EU sastaju se kao Evropsko
vijee kako bi postavili opi politiki pravac EU i donijeli
vane odluke o kljunim pitanjima.
Vijee, sastavljeno od ministara iz drava lanica EU,
esto se sastaje kako bi donijelo odluke o politikama i
donijelo zakone EU.
Evropski parlament, koji predstavlja graane, s Vijeem
dijeli zakonodavne ovlasti i zajedniki odluuje o
budetu.
Evropska komisija, koja predstavlja zajednike interese
EU, glavno je izvrno tijelo. Ona predlae nove propise i
osigurava da se politike EU pravilno provode.
20
22 23
(b) Vijee
Vijee (takoer poznato kao Vijee ministara) ine ministri nacionalnih vlada EU.
Drave lanice naizmjenino preuzimaju predsjedavanje Vijeem na period od est
mjeseci. Na svakom sastanku Vijea uestvuje po jedan ministar iz svake od zemalja
EU. Koji e ministri uestvovati na sastanku ovisi o temi koja je na dnevnom redu:
vanjski poslovi, poljoprivreda, industrija, transport, okoli, itd.
Glavni zadatak Vijea je da donoenje zakona EU. Obino tu odgovornost dijeli
s Evropskim parlamentom. Vijee i Parlament takoer dijele odgovornost za
usvajanja budeta EU. Pored toga, Vijee potpisuje meunarodne sporazume koje
je ispregovarala Komisija.
PremaLisabonskomugovoru,Vijeedonosi odlukeobinomveinom,kvalificiranomveinom
ili jednoglasno, ovisnootemi okojoj seodluuje.
Vijee mora donijeti jednoglasnu odluku o vanim pitanjima poput poreza, izmjena
i dopuna Ugovora, pokretanja nove zajednike politike ili doputanja novoj zemlji
da pristupi Uniji.
U veini drugih sluajeva primjenjuje se kvalifcirana veina. To znai da se neka
odluka Vijea usvaja ako dobije odreeni minimalni broj glasova. Broj glasova
dodijeljenih svakoj dravi EU ugrubo odraava broj njenih stanovnika.
Do 1. novembra 2014. godine, uz pretpostavku da e EU jo uvijek imati 27 drava
lanica, odluka se usvaja ako:
dobije najmanje 255 od 347 glasova (tj. 73,91 %);
to potvrdi veina drava lanica, tj. najmanje njih 14;
drave koje podre odluku predstavljaju najmanje 62 % stanovnitva EU.
Nakon 1. novembra 2014. godine, prema Lisabonskom ugovoru, sistem e se
pojednostaviti. Odluka e biti usvojena ako za nju glasa 55% drava lanica (tj.
barem njih 15), te ako one predstavljaju najmanje 65% stanovnitva EU.
(c) Evropski parlament (EP)
Evropski parlament je izabrano tijelo koje predstavlja graane EU. On nadzire
aktivnosti EU te, zajedno s Vijeem, donosi zakonodavstvo EU. Od 1979. godine,
lanovi Evropskog parlamenta (members of the European Parliament MEPs)
biraju se direktno na osnovu opeg prava glasa svakih pet godina.
Nakon posljednjih izbora za EP u junu 2009. godine, za predsjednika Parlamenta na
period od dvije i po godine izabran je bivi poljski premijer Jerzy Buzek (Evropska
narodna stranka).
Parlament odrava glavne rasprave na mjesenim zasjedanjima (poznatim pod
nazivom plenarna zasjedanja) na kojima u naelu uestvuju svi lanovi Evropskog
parlamenta. Ta plenarna zasjedanja se obino odravaju u Strasbourgu, a sve
dodatne sjednice odravaju se u Briselu. Pripreme se takoer obino obavljaju u
Briselu: Konferencija predsjednika koju ine predsjedavajui politikih grupa,
zajedno s predsjednikom Parlamenta utvruje dnevni red za plenarna zasjedanja,
dok 20 parlamentarnih odbora izrauje nacrt dopuna i izmjena zakona o kojima
treba raspravljati. Svakodnevni administrativni posao Parlamenta obavlja Generalni
sekretarijat sa sjeditem u Luksemburgu i Briselu. Svaka politika grupa takoer ima
svoj sekretarijat.
Vie demokratije u EU: zahvaljujui Lisabonskomsporazumu, evropski graani mogu predlagati zakone.
Evropski parlament je mjesto gdje moete osigurati da se va glas uje.

D
E
M
O
T
IX

E
P
24 25
Evropski parlament takoer ravnopravno dijeli odgovornost s Vijeem za usvajanje
budeta EU (koji predlae Evropska komisija). Parlament moe odbaciti prijedlog
budeta, to je i uinio u nekoliko navrata. Kad se to dogodi, cijeli postupak
usvajanja budeta mora se ponoviti. Koritenjem svojih ovlasti za donoenje
budeta, Parlament znatno utjee na kreiranje politika EU.
Konano, no ne i manje vano, Evropski parlament provodi demokratski nadzor
nad Unijom, a posebno nad Evropskom komisijom. Svakih pet godina kad treba
imenovati novu Komisiju, novoizabrani saziv Evropskog parlamenta moe -
obinom veinom - potvrditi ili odbiti kandidata kojeg je Evropsko vijee predloilo
za predsjednika Komisije. Jasno, na glasanje e se odraziti rezultati nedavnih izbora
za EP. Parlament takoer ispituje svakog od predloenih lanova Komisije prije
glasanja o tome hoe li potvrditi novu Komisiju u cjelini.
U svakom trenutku Parlament moe raspustiti cijelu Komisiju izglasavajui
nepovjerenje. Za to je potrebna dvotreinska veina. Parlament takoer nadgleda
svakodnevno upravljanje politikama EU upuujui Komisiji i Vijeu usmena i
pismena pitanja.
Broj zastupnikih mjesta u Evropskom parlamentu po zemlji nakon
izbora 2009. godine

Austrija 17 Latvija 8
Belgija 22 Litvanija 12
Bugarska 17 Luksemburg 6
Kipar 6 Malta 5
eka Republika 22 Holandija 25
Danska 13 Poljska 50
Estonija 6 Portugal 22
Finska 13 Rumunija 33
Francuska 72 Slovaka 13
Njemaka 99 Slovenija 7
Grka 22 panija 50
Maarska 22 vedska 18
Irska 12 Ujedinjeno
Kraljevstvo
72
Italija 72
TOTAL 736
NB: Odlukom prema Protokolu br. 36 Lisabonskog ugovora, ukupan broj lanova Evropskog
parlamenta privremeno e se poveati na 754, do slijedeih izbora 2014. godine.
Politike grupe u Evropskom parlamentu
Stanje u julu 2010. godine
EEvropska ujedinjena
ljevica Nordijska
zelena ljevica
35
Progresivni savez
socijalista i demokrata
184
Zeleni/Evropski
slobodni savez
55
Evropski konzervativci i
reformisti
54
Evropa slobode i
demokracije
30
Evropska narodna stranka
(Demokrani)
265
Savez liberala i
demokrata za Evropu
85
Neovisni lanovi
28
UKUPNO
736
Parlament uestvuje u zakonodavnom procesu Evropske unije na dva naina.
Putem suodluivanja koje predstavlja uobiajeni zakonodavnipostupak,
Parlament ravnopravno dijeli odgovornost s Vijeem pri donoenju propisa u
svim podrujima politika koja zahtijevaju odluivanje u Vijeu kvalifciranom
veinom. Otkad je na snagu stupio Lisabonski ugovor, ta podruja predstavljaju
oko 95% zakonodavstva EU. Vijee i Parlament mogu postii dogovor ve kod
prvog itanja. Ako se ne mogu sloiti nakon dva itanja, prijedlog se iznosi pred
odbor za usaglaavanje.
Putem postupka davanja saglasnosti, Parlament mora ratifcirati
meunarodne sporazume EU (koje je ispregovarala Komisija), ukljuujui svaki
novi ugovor o proirenju Evropske unije.
26 27
(d) Evropska komisija
Komisija je jedna od kljunih institucija Evropske unije. Samo ona ima pravo izrade
prijedloga novih zakona EU, koje alje Vijeu i Parlamentu na raspravu i usvajanje.
lanovi Komisije imenuju se na mandat od pet godina dogovorom izmeu drava
lanica, to mora potvrditi Evropski parlament (kako je ranije opisano). Komisija
odgovara Parlamentu, a cijela Komisija mora dati ostavku ako joj Parlament izglasa
nepovjerenje.
Iz svake drave lanice EU imenuje se po jedan lan Komisije (komesar), ukljuujui
predsjednika i visokog predstavnika Unije za vanjske poslove i sigurnosnu politiku,
koji je jedan od potpredsjednika Komisije.
Dana 9. februara 2010. godine, Evropski parlament je glasanjem potvrdio novi
sastav Komisije. Bivi portugalski premijer Jos Manuel Barroso ponovno je
imenovan za predsjednika Komisije na drugi petogodinji mandat.
Komisija u provoenju svojih ovlasti uiva znatan stepen neovisnosti. Njen posao je
da podrava zajedniki interes to znai da ne smije primati upute od bilo koje vlade
drave lanice. Kao uvarica Ugovora, ona mora osigurati da se uredbe i direktive
koje su usvojili Vijee i Parlament provode u dravama lanicama. Ako neka od njih
to ne ini, Komisija protiv nje moe pokrenuti postupak pred Sudom pravde kako bi
je obavezala da potuje propise EU.
Kao izvrna vlast EU, Komisija provodi odluke koje je Vijee usvojilo u podrujima
poput zajednike poljoprivredne politike. Komisija ima iroke ovlasti u upravljanju
zajednikim politikama EU, poput istraivanja i tehnologije, te prekomorske pomoi
i regionalnog razvoja. Ona takoer upravlja budetom za te politike.
Komesarima pomae administracija, smjetena uglavnom u Briselu i Luksemburgu
i organizirana u 43 odjela i slube. Postoji i niz agencija koje su osnovane kako
bi izvravale specifne zadatke za Komisiju i uglavnom su smjetene u drugim
evropskim gradovima.
(e) Sud pravde
Sud pravde Evropske unije, sa sjeditem u Luksemburgu, sastavljen je od po
jednog suca iz svake drave EU, kojima pomae osam izvjestitelja. Oni se imenuju
zajednikim dogovorom vlada drava lanica na mandat od est godina koji se moe
obnoviti. Njihova neovisnost je zagarantirana. Uloga Suda je da osigura potivanje
zakona EU, te pravilno tumaenje i primjenu Ugovora.
(f) Evropska centralna banka
Evropska centralna banka (European Central Bank ECB) u Frankfurtu odgovorna je
za upravljanje eurom i monetarnom politikom EU (vidi takoer poglavlje 7. Euro).
Glavni joj je zadatak odravanje stabilnosti cijena u euro-zoni. Lisabonskim ugovorom
Centralna banka je stekla status institucije EU.
(g) Revizorski sud
Evropski revizorski sud, sa sjeditem u Luksemburgu, osnovan je 1975. godine. Ima
po jednog lana iz svake drave lanice, imenovanog na mandat od est godina na
osnovu dogovora izmeu drava lanica i konsultacija s Evropskim parlamentom.
Revizorski sud provjerava da li su svi prihodi i rashodi Evropske unije zakoniti i
propisni, te postupa li se s budetom EU na ispravan nain.
II. OSTALA TIJELA
(a) Evropski ekonomski i socijalni odbor
Pri donoenju odluka vezanih za brojne politike, Vijee i Komisija se savjetuju s
Evropskim ekonomskim i socijalnim odborom (European Economic and Social
Committee EESC). Njegovi lanovi predstavljaju razne privredne i drutvene
interesne grupe koje zajedniki ine organizirano civilno drutvo, a imenuje ih
Vijee na mandat od pet godina.
(b) Odbor regija
Odbor regija (Committee of the Regions CoR) sastoji se od predstavnika regionalnih
i lokalnih vlasti. Predlau ih drave lanice, a imenuje Vijee na mandat od pet godina.
Vijee i Komisija moraju se savjetovati s Odborom regija o pitanjima relevantnim za
regije, a Odbor regija moe takoer davati miljenja i na vlastitu inicijativu.
(c) Evropska investicijska banka
Evropska investicijska banka (European Investment Bank - EIB) sa sjeditem u
Luksemburgu daje zajmove i garancije kako bi pomogla manje razvijenim regijama
EU i pruila pomo preduzeima da postanu konkurentnija.
Sud pravde osigurava puno potivanje evropskih zakona. Ovaj sud je, na primjer, potvrdio
zabranu diskriminacije hendikepiranih radnika.

H
B
S
S
/
C
o
r
b
is
28 29
Evropska unija djeluje na velikom broju podruja
politika u kojima njena aktivnost koristi dravama
lanicama. Te politike ukljuuju:
inovacijske politike, koje donose najsavremenije
tehnologije u podruja kao to su zatita okolia,
istraivanje i razvoj, te energetika;
politike solidarnosti (poznate i pod nazivom kohezijske
politike) u regionalnim, poljoprivrednim i socijalnim
pitanjima.
Unija nansira ove politike kroz godinji budet,
to joj omoguuje da dopunjava i dodaje vrijednost
aktivnostima koje poduzimaju nacionalne vlade.
Budet EU je mali u poreenju s ukupnim bogatstvom
drava lanica: on predstavlja tek 1,23% njihovog
ukupnog bruto nacionalnog dohotka.

t
a

r
a
d
i

E
U
?I. INOVACIJSKE POLITIKE
Aktivnosti Evropske unije utjeu na svakodnevni ivot njenih graana rjeavanjem
stvarnih izazova s kojima se suoava drutvo: zatita okolia, zdravstvo, tehnoloke
inovacije, energija itd.
(a) Okoli i odrivi razvoj
EU ima za cilj pomoi u sprjeavanju klimatskih promjena znatnim smanjenjem
emisije staklenikih plinova. U decembru 2008. godine Evropsko vijee je pristalo
da do 2020. godine Evropska unija smanji emisiju plinova za najmanje 20% (u
poreenju s nivoom iz 1990.g), povea udio obnovljivih energija na tritu na 20%
te ukupnu potronju energije smanji za 20%. Takoer je dogovoreno da e se 10%
goriva za saobraaj osiguravati iz biogoriva, elektrine energije ili vodonika.
Na sastanku na vrhu u Kopenhagenu odranom 19. decembra 2009. godine, EU
je pokuala uvjeriti druge velike sile da usvoje iste ciljeve, no uspjeh je bio samo
djelomian. Sve strane su se sloile s potrebom ograniavanja globalnog zagrijavanja
na prosjeno poveanje od 2 C iznad nivoa iz predindustrijskog perioda, no jo uvijek
ne postoji garancija zajednikog opredjeljenja za ostvarenje ovog cilja. Uprkos tome,
Evropska unija je osigurala dogovor kojim e razvijene zemlje dati 20 milijardi eura za
fnansiranje aktivnosti zemalja u razvoju vezanih za klimatske promjene.
EU se takoer bavi cijelim nizom drugih pitanja zatite okolia, ukljuujui buku,
otpad, zatitu prirodnih stanita, ispune plinove, hemikalije, industrijske nesree
i istou vode za kupanje. Planira i zajedniki pristup u sprjeavanju prirodnih
katastrofa ili onih uzrokovanih ljudskim djelovanjem, kao to su izlijevanja nafte
ili umski poari.
Evropska unija kontinuirano unaprjeuje svoje zakonodavstvo kako bi osigurala bolju
zatitu javnog zdravlja. Naprimjer, zakonodavstvo EU o hemikalijama preraeno
je tako da su ranija pojedinana pravila zamijenjena jedinstvenim sistemom
pod nazivom REACH to je skraenica za registraciju, evaluaciju i autorizaciju
EU predvodi borbu protiv klimatskih promjena i potie odrivi razvoj.

M
a
t
t
h
ia
s
K
u
lk
a
/
C
o
r
b
is
30 31
hemikalija (Registration, Evaluation and Authorisation of Chemicals). Ovaj sistem
slui se centralnom bazom podataka kojom (od 2008.g) upravlja Evropska agencija
za hemikalije, sa sjeditem u Helsinkiju. Cilj je da se sprijei zagaivanje zraka,
vode, tla i zgrada, ouva bioraznolikost i pobolja zdravlje i sigurnost graana EU, uz
istovremeno odravanje konkurentnosti Evropske industrije.
(b) Tehnoloke inovacije
Osnivai Evropske unije su s pravom uvidjeli da e budui prosperitet Evrope ovisiti
o njenoj sposobnosti da i dalje bude svjetski lider u tehnologiji. Smatrali su da se
prednosti mogu postii kroz zajednika evropska istraivanja. Tako su 1958. godine,
zajedno s Evropskom ekonomskom zajednicom, osnovali Euratom Evropsku
zajednicu za atomsku energiju (European Atomic Energy Community). Njen cilj je
bio da zemlje EU zajedniki koriste nuklearnu energiju u mirnodopske svrhe, uz
pomo Zajednikog istraivakog centra (Joint Research Centre - JRC) koji se sastoji
od sedam instituta na pet lokacija: Ispra (Italija), Karlsruhe (Njemaka), Petten
(Nizozemska), Geel (Belgija) i Seville (panija).
Meutim, kako bi drala korak sa sve veom globalnom konkurencijom, evropska
istraivanja morala su se diverzifcirati i ukloniti prepreke izmeu nacionalnih
istraivakih programa, okupljajui to vie razliitih naunika i pomaui im da
pronau industrijsku primjenu za svoja otkria.
Zajedniko istraivanje na nivou EU zamiljeno je tako da nadopunjuje nacionalne
istraivake programe. Usmjereno je na projekte koji okupljaju niz laboratorija u
nekoliko zemalja EU. Takoer fnansira i fundamentalna istraivanja u podrujima
kao to je kontrolirana termonuklearna fuzija potencijalno neiscrpan izvor
energije za 21. vijek. Osim toga, potie istraivanja i tehnoloki razvoj u kljunim
industrijama kao to su elektronika i raunari, koje se suoavaju s otrom
konkurencijom izvan Evrope.
Cilj EU je da ulae 3% svog BDP-a u istraivanja. Osnovno sredstvo fnansiranja
naunih istraivanja u Evropskoj uniji je niz okvirnih programa. Sedmi okvirni
program za istraivanje i tehnoloki razvoj obuhvata period od 2007. do 2013.
godine. Najvei dio budeta veeg od 50 milijardi eura ide na istraivanja u
podrujima poput zdravlja, hrane i poljoprivrede, informacijskih i komunikacijskih
tehnologija, nanonauka, energetike, zatite okolia, transporta, sigurnosti i svemira,
te drutveno-ekonomskih nauka. Ostali programi promoviraju meunarodnu
saradnju na vodeim naunoistraivakim projektima i nude podrku za istraivae
i razvoj njihovih karijera.
(c) Energija
Fosilna goriva nafta, prirodni plin i ugalj osiguravaju 80% energije koja se troi u
EU. Veliki i rastui dio ovih fosilnih goriva uvozi se iz zemalja izvan EU. Danas se 50%
plina i nafte uvozi, a ta bi se ovisnost mogla poveati na 70% do 2030. godine. EU e
stoga biti vie izloena prekidima u snabdijevanju ili poveanju cijena uzrokovanim
meunarodnim krizama. Jo jedan razlog da smanji svoju potronju fosilnih goriva
je da preokrene proces globalnog zagrijavanja.
U budunosti e biti potrebno poduzeti razliite korake, naprimjer tedjeti energiju
koristei je pametnije, razvijati alternativne izvore energije (posebno obnovljive
izvore energije u Evropi) te unaprijediti meunarodnu saradnju. Istraivanja i
razvoj u podruju energetike u Evropi fokusirana su na sunevu energiju, energiju
vjetra, biomasu i nuklearnu energiju. Postoje i pilot projekti za razvoj sakupljanja
i skladitenja CO2 te za postizanje komercijalne odrivosti vozila na vodonikov
pogon. EU je takoer investirala 1,6 milijardi eura u projekat isto nebo za razvoj
aviona koje manje zagauju zrak.
II. POLITIKE SOLIDARNOSTI
Kako bi se osiguralo da jedinstveno trite (vidi poglavlje 6) dobro funkcionira,
potrebno je ispraviti neravnotee na tom tritu. To je svrha politika solidarnosti
Evropske unije kreiranih kako bi se pomoglo manje razvijenim regijama i privrednim
sektorima koji se suoavaju s potekoama. EU takoer mora dati svoj doprinos
i pomoi u restrukturiranju industrija koje su snano pogoene brzo rastuom
meunarodnom konkurencijom.
(a) Regionalna pomo
U okviru regionalne politike EU, fondovi Evropske unije koriste se za poticanje razvoja u
regijamakojezaostaju, zaobnovuindustrijskihgranakojepropadaju, zapomomladimi dugo
nezaposlenimosobamadanauposao, zamodernizacijupoljoprivredei pomozanemarenim
ruralnimpodrujima.
Izdvojenasredstvazaregionalnupomo uperioduod2007. do2013. godineimajutri cilja.
Konvergencija: Ovdje je cilj pomoi najslabije razvijenim zemljama i regijama
da bre dostignu prosjek EU poboljanjem uvjeta za rast i zapoljavanje. To
se postie kroz ulaganja u fziki i ljudski kapital, inovacije, drutvo znanja,
EU podrava inovacije i istraivanja kao ta jeGalileo,
evropski globalni navigacioni satelitski sistem.

P
. C
a
r
r
il/
E
S
A
32 33
prilagodljivost, zatitu okolia i administrativnu efkasnost.
Regionalna konkurentnost i zapoljavanje: Cilj je poveati konkurentnost,
nivo zaposlenosti i privlanost onih regija koje se ne svrstavaju u najslabije
razvijene. Nain na koji se to postie je predvianjem ekonomskih i drutvenih
promjena te poticanjem inovacija, poduzetnitva, zatite okolia, pristupanosti,
prilagodljivosti i razvoja inkluzivnih trita rada.
Evropska teritorijalna saradnja: Cilj je da se unaprijedi prekogranina,
transnacionalna i meuregionalna saradnja, pomaui vlastima u susjednim
zemljama i regijama da pronau rjeenja zajednikih problema u sektorima
urbanog, ruralnog i priobalnog razvoja. Naprimjer, zemlje i regionalne vlasti
du rijeke Dunava te na Baltikom moru dijele zajednike strategije odrivog
razvoja u tim regijama.
Ovi ciljevi fnansiraju se iz posebnih fondova EU, poznatih pod nazivom Strukturni
fondovi, koji dopunjuju ili potiu ulaganja privatnog sektora ili nacionalnih i
regionalnih vlada.
Evropski fondzaregionalni razvoj (EuropeanRegional Development Fund-ERDF)
koristi se za fnansiranje projekata za regionalni razvoj i jaanje ekonomije u
regijama koje zaostaju. To ukljuuje i obnovu industrijskih grana u propadanju.
Evropski socijalni fond (European Social Fund - ESF) koristi se za fnansiranje
strunog osposobljavanja i pomo u pronalaenju posla.
Osim strukturnih fondova, postoji i Kohezijski fond koji se koristi za fnansiranje
saobraajne infrastrukture i projekata zatite okolia u zemljama EU iji je BDP po
glavi stanovnika manji od 90% prosjeka EU.
(b) Zajednika poljoprivredna politika (Common Agricultural Policy - CAP) i
zajednika ribarska politika (Common Fisheries Policy - CFP)
Ciljevi Zajednike poljoprivredne politike, postavljeni u izvornom Ugovoru iz Rima
iz 1957. godine, bili su da se osigura dobar ivotni standard poljoprivrednika,
stabilizacija trita, da namirnice stiu do potroaa po razumnim cijenama i
modernizacija poljoprivredne infrastrukture. Ovi ciljevi su uglavnom postignuti.
Osim toga, potroai danas uivaju sigurnost ponude, a cijene poljoprivrednih
proizvoda su stabilne i zatiene od fuktuacija na svjetskom tritu. Ova politika
se fnansira kroz Evropski fond za garancije u poljoprivredi (European Agricultural
Guarantee Fund - EAGF) i Evropski poljoprivredni fond za ruralni razvoj (European
Agricultural Fund for Rural Development - EAFRD).
Meutim, Zajednika poljoprivredna politika postala je rtvom svog vlastitog
uspjeha. Proizvodnja je rasla vie od potronje, teko optereujui budet EU. Kako
bi se rijeio taj problem, poljoprivrednu politiku je trebalo redefnirati. Ta reforma
poinje pokazivati rezultate: proizvodnja je obuzdana.
Nova uloga poljoprivredne zajednice je da osigura odreeni obim privredne
aktivnosti u svakom poljoprivrednom podruju i da zatiti raznolikost evropskih
seoskih predjela. Ta raznolikost i prepoznavanje seoskog naina ivota - gdje ljudi
ive u skladu s prirodom vaan su dio evropskog identiteta. Osim toga, evropska
poljoprivreda ima vanu ulogu u borbi protiv klimatskih promjena, zatiti biljnog i
ivotinjskog svijeta te prehranjivanju svjetskog stanovnitva.
Evropska komisija predstavlja EU u meunarodnim pregovorima u Svjetskoj
trgovinskoj organizaciji (World Trade Organisation - WTO). EU eli da WTO stavi vei
Poljoprivrdea mora osigurati sigurnu hranu dobre kvalitete.

C
. T
h
ir
ie
t
/
P
h
o
n
e
/
R
e
p
o
r
t
e
r
s
34 35
naglasak na kvalitet hrane, princip predostronosti (bolje sprijeiti nego lijeiti),
te dobrobit ivotinja.
Evropska komisija eli da od 2013. nadalje prioriteti Zajednike poljoprivredne
politike budu odrivost evropske poljoprivrede, dovoljna zatita poljoprivrednika
od nepostojanosti trita, ouvanje bioraznolikosti i zatita lokalnih i regionalnih
specijaliteta.
Evropska unija poela je i sa reformom svoje ribarske politike. Osnovni cilj je da
se sauva riblji fond (poput ugroene plave tune) i smanji prekomjeran kapacitet
ribarskih fota uz osiguravanje fnansijske pomoi za ljude koji naputaju ribarsku
industriju.
(c) Socijalna dimenzija
Cilj socijalne politike EU je da ispravi najoitije nejednakosti u evropskom drutvu.
Evropski socijalni fond (European Social Fund - ESF) formiran je 1961. godine kako
bi poticao stvaranje radnih mjesta i pomogao radnicima da preu s jedne vrste
posla na drugu i/ili iz jednog geografskog podruja u drugo.
Finansijska pomo nije jedini nain na koji EU nastoji poboljati socijalne uvjete
u Evropi. Sama pomo nikada ne bi mogla rijeiti sve probleme uzrokovane
ekonomskom recesijom ili regionalnom nerazvijenou. Dinamiki uinci rasta
moraju, iznad svega, poticati drutveni napredak. To ide ruku pod ruku s postojanjem
zakonodavstva koje garantira solidan skup minimalnih prava. Neka od tih prava
utvrena su u Ugovorima, naprimjer pravo ena i mukaraca da budu jednako
plaeni za isti posao. Druga su utvrena u direktivama koje se bave zatitom radnika
(zdravlje i sigurnost na radu) te osnovnim standardima sigurnosti.
Povelja o osnovnim socijalnim pravima, koja je postala sastavnim dijelom Ugovora
1997. godine, propisuje prava koja bi trebali uivati svi radnici u Evropskoj uniji:
slobodu kretanja; pravednu plau; poboljane uvjete rada; socijalnu zatitu; pravo
na udruivanje i kolektivno pregovaranje; pravo na struno usavravanje; jednako
postupanje prema enama i mukarcima; informiranje radnika; konsultacije i
uee; zatitu zdravlja i sigurnost na radnom mjestu; zatitu djece, starijih osoba i
osoba s invaliditetom.
III. PLAANJE ZA EVROPU: BUDET EU
Za fnansiranje svojih politika Evropska unija ima godinji budet koji je u 2010.
godini iznosio vie od 140 milijardi eura. Taj budet se puni kroz tzv. vlastite
prihode EU koji mogu iznositi najvie 1,23% ukupnog bruto nacionalnog dohotka
svih drava lanica.
Ova sredstva uglavnom dolaze od:
carina na proizvode koji se uvoze u EU, ukljuujui poljoprivredne takse;
postotka poreza na dodatnu vrijednost (PDV) koji se ubire na robu i usluge u
cijeloj EU;
doprinosa drava lanica u skladu s bogatstvom svake od zemalja.
Svaki godinji budet dio je sedmogodinjeg budetskog ciklusa koji se naziva
fnansijskom perspektivom. Finansijske perspektive priprema Evropska komisija
i one zahtijevaju jednoglasno usvajanje od strane drava lanica, te pregovaranje i
saglasnost Evropskog parlamenta. Slijedea fnansijska perspektiva e biti za period
od 20132020. godine..
Raspodjela trokova moe se vidjeti na primjeru budeta za 2010. godinu:
konkurentnost i kohezija: 64 milijarde eura, ukljuujui Strukturne fondove,
Kohezijski fond, istraivake programe te transevropske transportne i
energetske mree;
upravljanje prirodnim resursima: 60 milijardi eura, uglavnom za poljoprivredu
i ruralni razvoj;
graanstvo, sloboda, sigurnost i pravda (vidi poglavlje 10): 1,6 milijardi eura;
EU kao globalni partner (pomo, trgovina itd.): 8 milijardi eura;
administrativni trokovi: 8 milijardi eura.
36
KO TA RADI? KAKO SU PODIJELJENE
ODGOVORNOSTI IZMEU EU I NJENIH
DRAVA LANICA
Evropska unija je
sama odgovorna za:
carinsku uniju
pravila konkurencije unutar jedinstvenog trita
monetarnu politiku u zemljama koje koriste euro
ouvanje morskih biolokih resursa u okviru
zajednike ribarske politike
zajedniku trgovinsku politiku
zakljuivanje meunarodnih ugovora kada to
predvia zakonodavstvo EU
Evropska unija
i njene drave
lanice dijele
odgovornost za:
Jedinstveno trite
neke aspekte socijalne politike defnirane
Lisabonskim ugovorom
ekonomsku i socijalnu koheziju
poljoprivredu i ribarstvo, osim zatite morskih
biolokih resursa
zatitu okolia
zatitu potroaa
transport
transevropske mree
energetiku
stvaranje prostora slobode, sigurnosti i pravde
neke aspekte zajednikih sigurnosnih izazova koji
se odnose na javno zdravlje, defnirane Lisabonskim
ugovorom
istraivanje, tehnoloki razvoj i svemir
saradnju u razvoju i humanitarnu pomo
Polja u kojima su
drave lanice i
dalje odgovorne,
a EU moe imati
ulogu kroz
pruanje podrke ili
koordinaciju
zatita i unaprjeenje ljudskog zdravlja
industrija
kultura
turizam
obrazovanje, struno usavravanje, mladi i sport
civilna zatita
administrativna saradnja
J
e
d
i
n
s
t
v
e
n
o

t
r

t
e
38 39
Jedinstveno trite jedno je od najveih postignua
Evropske unije. Ogranienja trgovine i slobodne
konkurencije izmeu zemalja lanica postepeno
su ukidana, to je dovelo do poveanja ivotnog
standarda.
Jedinstveno trite jo uvijek nije postalo jedinstveno
ekonomsko podruje: neke sektore (posebno usluge
od opeg interesa) jo uvijek reguliraju nacionalni
zakoni. Sloboda pruanja usluga korisna je jer stimulira
ekonomsku aktivnost.
Finansijska kriza 20082009. godine navela je EU da
pootri svoje nansijsko zakonodavstvo.
Tokom godina Evropska unija uvela je niz politika (o
transportu, konkurenciji itd.) kako bi osigurala da to
vie preduzea i potroaa uiva prednosti otvaranja
jedinstvenog trita.
I. POSTIZANJE CILJA IZ 1993. GODINE
(a) Ogranienja zajednikog trita
Ugovor iz 1957. godine kojim se osnovala Evropska ekonomska zajednica (EEC
omoguio je ukidanje carinskih barijera izmeu zemalja lanica i primjenu
zajednike carinske tarife na robu iz zemalja izvan EEC. Taj cilj je postignut 1. jula
1968. godine.
Meutim, carinske tarife su samo jedan od aspekata protekcionizma. Sedamdesetih
godina 20. vijeka druge trgovinske barijere su oteavale konanu realizaciju
zajednikog trita. Tehnike norme, standardi zdravlja i sigurnosti, devizne
kontrole i nacionalni propisi o pravu obavljanja pojedinih zanimanja ograniavali su
slobodno kretanje ljudi, roba i kapitala.
(b) Cilj za 1993. godinu
U junu 1985. godine Komisija je, pod predsjedavanjem Jacquesa Delorsa, objavila
Bijelu knjigu u kojoj su izloeni planovi za ukidanje svih fzikih, tehnikih i fskalnih
barijera slobodnom kretanju unutar EEC u roku od sedam godina. Cilj je bio da se
stimulira rast trgovine i industrijske aktivnosti unutar jedinstvenog trita velikog,
ujedinjenog ekonomskog podruja uporedivog sa Sjedinjenim Amerikim Dravama.
Pregovori izmeu vlada drava lanica doveli su do novog ugovora Jedinstvenog
evropskog akta, koji je stupio na snagu u julu 1987. Njegove odredbe ukljuivale su:
proirivanje ovlasti EEC na neka podruja politika (kao to su socijalna politika,
istraivanje i zatita okolia);
uspostavu jedinstvenog trita do kraja 1992. godine;
eu primjenu veinskog glasanja u Vijeu ministara, kako bi se lake donijele
odluke vezane za jedinstveno trite.
II. NAPREDAK U IZGRADNJI JEDINSTVENOG TRITA
(a) Fizike barijere
Sve granine kontrole kretanja roba unutar EU ukinute su, zajedno s carinskim
kontrolama ljudi, no policija jo uvijek obavlja nasumine provjere na licu mjesta u
sklopu borbe protiv kriminala i droge.
U junu 1985. godine, pet od 10 drava lanica potpisalo je Schengenski sporazum,
na osnovu kojeg su se njihove nacionalne policijske snage obavezale da e
saraivati, a uspostavljena je i zajednika politika azila i viza. To je omoguilo da se
u potpunosti ukinu provjere osoba na granicama izmeu zemalja Schengena (vidi
poglavlje 10: Evropa slobode, sigurnosti i pravde). Danas podruje Schengena ini
25 evropskih drava, ukljuujui i tri (Island, Norveka i vicarska) koje nisu lanice
Evropske unije.
40 41
(b) Tehnike barijere
Drave EU dogovorile su se da e meusobno priznavati pravila o prodaji veine
roba. Od uvene presude Cassis de Dijon Evropskog suda pravde iz 1979. godine,
svim proizvodima koji se legalno proizvode i prodaju u jednoj dravi lanici mora se
omoguiti stavljanje na trite u svima ostalima.
to se tie usluga, zemlje EU meusobno priznaju ili koordiniraju svoja nacionalna
pravila koja doputaju ljudima da se bave zanimanjima kao to su pravo, medicina,
turizam, bankarstvo ili osiguranje. Meutim, sloboda kretanja osoba daleko je
od toga da bude potpuna. Uprkos direktivi o priznavanju strunih kvalifkacija iz
2005., prepreke jo uvijek sprjeavaju ljude da presele u drugu zemlju EU ili da tamo
obavljaju odreene vrste posla. Uprkos tome, kvalifcirane osobe (bilo pravnici ili
doktori, graevinari ili vodoinstalateri) sve su vie u mogunosti da obavljaju svoj
posao bilo gdje u Evropskoj uniji.
Evropska komisija poduzela je aktivnosti za poboljanje mobilnosti radnika, a
posebno kako bi osigurala da diplome i profesionalne kvalifkacije steene u jednoj
zemlji EU budu priznate u svim ostalima.
(c) Fiskalne barijere
Fiskalne barijere smanjene su kroz djelomino ujednaavanje nacionalnih stopa
PDV-a, o emu se moraju dogovoriti drave lanice EU. Osim toga, u julu 2005.
godine, na snagu je stupio sporazum izmeu drava lanica EU i nekih drugih
drava (ukljuujui i vicarsku) o oporezivanju dohotka od ulaganja.
(d) Javni ugovori
Bez obzira na to ko ih dodjeljuje, javni ugovori u bilo kojoj zemlji EU sada su otvoreni
ponuaima iz svih dijelova EU, i to zahvaljujui direktivama EU koje reguliraju
usluge, nabavke i radove u mnogim sektorima, ukljuujui vode, energetiku i
telekomunikacije.
Jedinstveno trite pogoduje svim potroaima. Naprimjer, otvaranje nacionalnih
trita za usluge spustilo je cijene domaih telefonskih razgovora na samo djeli
onih cijena od prije 10 godina. Uz pomo novih tehnologija internet se sve vie
koristi za telefonske razgovore. Pritisak konkurencije takoer je znaajno spustio
cijene avionskih karata u Evropi.
III. RADOVI U TOKU
(a) Finansijske usluge
Hipotekarna kriza s drugorazrednim kreditima u Sjedinjenim Amerikim Dravama
izazvala je 2008. godine ogromnu fnansijsku krizu koja je poljuljala svjetske
bankarske sisteme i ekonomije te 2009. godine bacila Evropsku uniju u recesiju. Na
inicijativu EU, drave G-20 sastale su se u Londonu 2. aprila 2009. godine. lanice su
se obavezale na reformu fnansijskog sistema kako bi ga se uinilo transparentnijim
i odgovornijim. Nadzorna tijela diljem Evrope bit e zaduena za praenje
visokorizinih fondova (tzv. hedge fondova), osiguravanje vee zatite bankarskih
depozita, ograniavanje profta trgovaca dionicama i poduzimanje djelotvornijih
koraka za sprjeavanje i upravljanje krizama.
(b) Piratstvo i krivotvorenje
Proizvodi iz EU trebaju zatitu od piratstva i krivotvorenja. Evropska komisija
procjenjuje da ta vrsta kriminala kota Evropsku uniju hiljade radnih mjesta
godinje. Zbog toga Komisija i nacionalne vlade rade na proirivanju zatite
autorskih prava i patenata.
IV. POLITIKE KOJE PODRAVAJU JEDINSTVENO
TRITE
(a) Transport
Aktivnosti EU usmjerene su preteno na to da se osigura sloboda pruanja usluga
u kopnenom transportu. To prije svega znai da se transportnim kompanijama
omoguava slobodan pristup meunarodnom transportnom tritu i da se
transportnim kompanijama iz bilo koje drave EU omoguava da posluju u svim
drugim zemljama EU. EU takoer radi na osiguravanju pravedne trine utakmice
u cestovnom saobraaju, naprimjer kroz usklaivanje pravila o kvalifkacijama
radnika i pristupu tritu, slobodi osnivanja preduzea i pruanja usluga, vremenu
provedenom u vonji i sigurnosti na cesti.
Otvaranje trita telekomunikacija konkurenciji,
Uniji je donijelo drastino smanjenje trokova.

R
o
lf
B
r
u
d
e
r
e
r
/
C
o
r
b
is
42 43
Zranim transportom u Evropi nekad su dominirale nacionalne avio-kompanije
i aerodromi u dravnom vlasnitvu. Jedinstveno trite je sve to promijenilo. Sve
avio-kompanije u EU sad mogu pruati usluge zranog transporta na svim zranim
linijama unutar EU i odreivati cijene letova na nivou koji same odaberu. Kao
posljedica toga, otvorene su mnoge nove linije i cijene su drastino pale. Putnici,
avio-kompanije, aerodromi i zaposlenici svi su na dobitku.
Slino tome putnici imaju koristi od poveane konkurencije meu eljeznikim
kompanijama. Od 2010. godine, naprimjer, kroz eljeznike stanice na linijama
velikih brzina u Francuskoj i Italiji prolaze i francuski i talijanski vozovi.
Pomorski saobraaj podlijee pravilima EU o konkurenciji, bilo da ga obavljaju
evropske kompanije ili plovila pod zastavom zemalja izvan EU. Cilj tih pravila je
borba protiv prakse nelojalnih cijena (zastave pogodnosti) te rjeavanje ozbiljnih
potekoa s kojima se suoava brodogradilina industrija u Evropi.
Od poetka 21. vijeka Evropska unija fnansira ambiciozne projekte novih tehnologija,
kao to je satelitski navigacijski sistem Galileo, evropski sistem upravljanja eljeznikim
saobraajem i SESAR program modernizacije sistema zrane navigacije. Pravila
o sigurnosti u cestovnom saobraaju (naprimjer o odravanju vozila, transportu
opasnih tvari i sigurnosti na cestama) znatno su pootrena. Prava putnika su
takoer bolje zatiena zahvaljujui Povelji o pravima putnika u zranom saobraaju
i novom evropskom zakonodavstvu o pravima putnika u eljeznikom saobraaju.
Godine 2005. prvi put je objavljen popis nesigurnih avio-kompanija koje su
zabranjene unutar EU.
(b) Konkurencija
Politika konkurencije Evropske unije kljuna je za osiguravanje ne samo slobodne,
ve i potene konkurencije unutar jedinstvenog evropskog trita. Evropska
komisija provodi ovu politiku i zajedno s Evropskim sudom pravde osigurava da se
ona potuje.
Svrha ove politike je da se sprijei stvaranje bilo kakvih poslovnih kartela, bilo
kakvu pomo od javnih vlasti ili bilo kakav nepoteni monopol, koji bi mogli naruiti
slobodnu konkurenciju unutar jedinstvenog trita.
Preduzea ili ukljuena tijela moraju Evropskoj komisiji prijaviti svaki sporazum
koji podlijee pravilima Ugovora. Komisija moe direktno odrediti kaznu svakom
preduzeu koje kri konkurencijska pravila ili propusti da prijavi sporazum, kao to
je to bilo u sluaju Microsofta, koji je 2008. godine kanjen s 900 miliona eura.
Ako drava lanica EU nezakonito dodijeli pomo ili ne prijavi pomo, Komisija moe
zatraiti povrat iznosa. Komisija takoer mora biti obavijetena o svakom spajanju
ili preuzimanju koje bi moglo dovesti do dominantnog poloaja nekog preduzea
na odreenom tritu.
(c) Zatita potroaa i javnog zdravlja
Zakonodavstvo EU u ovom podruju ima za cilj da svim potroaima omogui
jednaku fnansijsku zatitu i zatitu zdravlja, bez obzira gdje u Evropskoj uniji ive,
putuju ili kupuju. Potreba zatite na podruju cijele Evropske unije dola je u fokus
panje krajem 1990-ih godina, nakon sluajeva panike zbog sigurnosti hrane kao
to je bio sluaj s pojavom bolesti kravljeg ludila(BSE). Evropska agencija za sigurnost
hrane (European Food Safety Authority - EFSA) osnovana je 2002. godine s ciljem
pruanja vrstog naunog temelja za zakonodavstvo u podruju sigurnosti hrane.
Zatita potroaa na evropskom nivou potrebna je i u mnogim drugim podrujima,
zbog ega postoje brojne direktive EU o sigurnosti kozmetike, igraaka, pirotehnikih
sredstava itd. Evropska agencija za lijekove (European Medicines Agency - EMEA)
osnovana je 1993. godine kako bi obraivala zahtjeve za odobrenje za stavljanje u
promet medicinskih proizvoda u Evropi. Nijedan lijek ne smije se plasirati na trite
EU bez ovog odobrenja.
Evropska unija takoer poduzima mjere za zatitu potroaa od lanog reklamiranja
i zavaravanja, neispravnih proizvoda i zloupotreba u podrujima kao to su potroaki
krediti i naruivanje potom ili prodaja putem interneta.
Nova pravila EU o upravljanju privredom i nansijama pomogli su pospremanju
i jaanju bankarskog sektora.

I
m
a
g
e
B
r
o
k
e
r
/
B
e
lg
a
44 45
Euro je jedinstvena valuta u 17 od 27 drava lanica
Evropske unije. Poeo se koristiti 1999. godine za
negotovinske transakcije, a za sva plaanja koristi se od
2002. godine, kad su izdate novanice i kovanice eura.
Od svih novih drava lanica EU oekuje se da usvoje
euro kad ispune potrebne kriterije. U konanici bi se
praktino sve zemlje EU trebale prikljuiti euro-zoni.
Euro potroaima u Evropi prua znaajne prednosti.
Putnici su poteeni trokova i neugodnosti zamjene
valuta. Kupci mogu direktno uporeivati cijene u
razliitim zemljama. Cijene su stabilne zahvaljujui
Evropskoj centralnoj banci, iji je zadatak ouvanje te
stabilnost. Osim toga, euro je, uz ameriki dolar, postao
glavna rezervna valuta. Tokom nansijske krize 2008.
godine, zajednika valuta je zemlje euro-zone zatitila
od konkurentske devalvacije i napada pekulanata.
Zbog strukturnih slabosti ekonomija nekih drava
lanica euro je ipak izloen pekulantskim napadima.
Kako bi umanjile taj rizik, institucije EU i 27 drava
lanica odluile su 9. maja 2010. godine da uspostave
mehanizam za nansijsku stabilizaciju, vrijedan 750
milijardi eura. Kljuno pitanje za budunost je kako
postii bliu saradnju i veu ekonomsku solidarnost
izmeu drava lanica koje moraju osigurati dobro
upravljanje svojim javnim nansijama i smanjiti
budetske decite.
E
u
r
o
I. KAKO JE STVOREN EURO?
(a) Evropski monetarni sistem
Godine 1971. Sjedinjene Amerike Drave odluile su da ukinu vrstu vezu izmeu
dolara i slubene cijene zlata, koja je osiguravala globalnu monetarnu stabilnost
nakon Drugog svjetskog rata. Time je prestao postojati sistem fksnih kursnih stopa.
Guverneri centralnih banaka zemalja EEC odluili su da ogranie fuktuacije kursnih
stopaizmeusvojihvalutananajvie2,25%, stvarajui timeEvropski monetarni sistem
(EuropeanMonetary System- EMS), koji je stupio na snaguumartu1979. godine.
(b) Od EMS-a do EMU-a
Na sastanku Evropskog vijea u Madridu u junu 1989. godine, elnici EU su usvojili
plan u tri faze za ostvarivanje ekonomske i monetarne unije (EMU). Taj plan je
postao dijelom Ugovora iz Maastrichta o Evropskoj uniji, koji je Evropsko vijee
usvojilo u decembru 1991. godine.
II. EKONOMSKA I MONETARNA UNIJA
(a) Tri faze
Prva faza, koja je poela 1. jula 1990. godine, obuhvatala je:
potpuno slobodno kretanje kapitala unutar EU(ukidanje kontrole zamjene valuta);
poveanje sredstava u strukturnim fondovima kako bi se pojaali napori za
uklanjanje nejednakosti izmeu evropskih regija;
ekonomsku konvergenciju, kroz multilateralno praenje ekonomskih politika
drava lanica.
Druga faza je poela 1. januara 1994. godine, a obuhvatala je:
osnivanje Evropskog monetarnog instituta (European Monetary Institute -
EMI) u Frankfurtu; EMI su sainjavali guverneri centralnih banaka zemalja EU;
osiguravanje (ili zadravanje) neovisnosti nacionalnih centralnih banaka u
odnosu na kontrolu vlasti;
uvoenje pravila za ogranienje nacionalnih budetskih defcita.
46 47
Trea faza bila je proces raanja eura. U periodu od 1. januara 1999. do 1. januara
2002. godine, euro je postepeno uveden kao zajednika valuta u zemljama EU koje
su odluile uestvovati (Austrija, Belgija, Finska, Francuska, Njemaka, Grka, Irska,
Italija, Luksemburg, Nizozemska, Portugal i panija). Evropska centralna banka
(ECB) preuzela je od EMI-ja odgovornost za monetarnu politiku, koja je od tada
defnirana i provodi se u novoj valuti.
Tri drave (Danska, vedska i Ujedinjeno Kraljevstvo) odluile su, zbog politikih i
tehnikih razloga, da ne usvoje euro kad je on uveden. Slovenija se prikljuila euro-zoni
2007. godine, zatimKipar i Malta 2008. godine, Slovaka 2009, a Estonija 2011. godine.
Euro-zona tako obuhvata 17 zemalja EU, a svaka nova drava lanica pridruit e joj
se kad ispuni potrebne uvjete.
(b) Kriteriji konvergencije
Svaka zemlja EU mora ispuniti sljedeih pet kriterija konvergencije kako bi se
prikljuila euro-zoni.
Stabilnost cijena: stopa infacije ne smije prelaziti prosjenu stopu infacije
triju drava lanica s najniom infacijom za vie od 1,5%.
Kamatne stope: dugorone kamatne stope ne smiju varirati vie od 2% u
odnosu na prosjenu kamatnu stopu triju zemalja lanica s najniim kamatnim
stopama.
Defcit: nacionalni budetski defcit mora biti manji od 3% BDP-a.
Public debt: ne smije prelaziti 60% BDP-a.
Stabilnost kursnih stopa: kursne stope moraju ostati unutar doputenih
granica fuktuacije unatrag dvije godine.
(c) Pakt o stabilnosti i rastu
U junu 1997. godine Evropsko vijee je u Amsterdamu usvojilo Pakt o stabilnosti
i rastu. To je predstavljalo trajnu predanost stabilnosti budeta, a omogueno je i
kanjavanje bilo koje zemlje u euro-zoni iji bi budetski defcit prekoraio 3% BDP-a.
Pakt je naknadno ocijenjen previe strogim te je u martu 2005. godine izmijenjen.
(d) Eurogrupa
Eurogrupu ine ministri fnansija zemalja euro-zone. Oni se sastaju kako bi
koordinirali svoje ekonomske politike i pratili budetske i fnansijske politike svojih
zemalja. Eurogrupa zastupa i interese eura u meunarodnim forumima.
Lisabonski ugovor dodijelio je Eurogrupi formalan status. U januaru 2010. godine,
luksemburki premijer Jean-Claude Juncker ponovo je izabran za predsjednika
Eurogrupe na period od dvije i po godine.
(e) Makroekonomskakonvergencijanakon2007. godine: uinci fnansijskekrize
Finansijska kriza 2008. godine znatno je poveala javni dug u veini zemalja EU.
Uprkos tome, euro je zatitio najranjivije ekonomije od rizika devalvacije tokom
krize i pekulantskih napada.
Neke jako zaduene zemlje s pogoranim budetskim defcitima posebno su
bile pogoene napadima tokom zime 20092010. godine. Zbog toga su, na
prijedlog Evropske komisije, drave lanice EU 2010. godine odluile da uspostave
privremeni mehanizam kako bi pomogle ovim zemljama euro-zone da ouvaju
fnansijsku stabilnost. Ovaj mehanizam ima sredstva u iznosu do 750 milijardi
eura. Istovremeno, drave lanice i institucije EU su odluile da primijene odredbe
Lisabonskog ugovora s ciljem jaanja ekonomskog upravljanja u EU. One obuhvataju
prethodnu raspravu o nacionalnim budetskim planovima, praenje nacionalnih
ekonomija i pootravanje pravila o konkurenciji, te primjenu sankcija u sluajevima
kad zemlje ne provode dogovorene strategije. Ova saradnja je 2011. godine dodatno
ojaana ukljuivanjem u Euro Plus Pakt i formiranjem Mehanizma za evropsku
stabilnost putem izmjene ugovora. Ovaj stalni mehanizam treba stupiti na snagu
2013. godine nakon to ga ratifciraju sve drave lanice.
Evropska unija stoga, kao odgovor na globalne fnansijske i ekonomske promjene,
mora poduzeti stroije mjere kako bi osigurala da drave lanice odgovorno
upravljaju svojim budetima i fnansijski podravaju jedna drugu. To je jedini nain
da se osigura vjerodostojnost eura kao jedinstvene valute i da se zemlje lanice
zajedniki mogu suoiti s ekonomskim izazovima globalizacije. I Komisija i Evropski
parlament istiu vanost koordinacije nacionalnih ekonomskih i socijalnih politika,
jer zajednika evropska valuta dugorono nije odriva bez nekog oblika zajednikog
ekonomskog upravljanja.
Talin, prijestonica Estonije, gdje je euro zamjenio krunu u januaru 2011.

J
o
n
A
r
n
o
ld
/
J
A
I/
C
o
r
b
is
48 49
Ciljevi strategije Evropa 2020. su:
odgovoriti na globalizaciju i ekonomsku krizu,
vraajui konkurentnost evropskoj ekonomiji
(telekomunikacije, usluge, energetika, nove zelene
tehnologije za odrivi razvoj);
osigurati:
pametan rast: poticanjem znanja, inovacija,
obrazovanja i digitalnog drutva;
odriv rast: promoviranjem resursno ekasnije,
zelenije i konkurentnije ekonomije;
inkluzivan rast: poticanjem ekonomije visoke
zaposlenosti koja proizvodi socijalnu i teritorijalnu
koheziju.
O
s
l
a
n
j
a
n
j
e

n
a

z
n
a
n
j
e

i

i
n
o
v
a
c
i
j
e
Poetkom 1990-ih godina dvije velike promjene su poele transformirati ekonomije
i svakodnevni ivot iromsvijeta, ukljuujui i Evropu. Jedna je bila globalizacija, jer su
sve ekonomije postajale sve vie meusobno ovisne. Druga je bila tehnoloka revolucija,
ukljuujui internet i nove informacijsko-komunikacijske tehnologije. Odnedavno
svijet potresaju velike krize kakva je bila fnansijska kriza 20072009. godine, koja je
prouzrokovala ozbiljanekonomski padi poveala nezaposlenost uEvropi.
I. LISABONSKI PROCES
(a) Ciljevi
Jo na sastanku Evropskog vijea u Lisabonu u martu 2000. godine, elnici Evropske
unije su odluili da evropsku ekonomiju treba temeljito modernizirati kako bi se
mogla natjecati sa SAD-om i novim svjetskim igraima poput Brazila, Indije i Kine.
Evropski socijalni model zasniva se na efkasnosti i solidarnosti u podrujima kao
to su zdravstvena zatita i penzijski sistem. Kako bi se taj model ouvao, bilo ga
je potrebno revitalizirati. Evropska konkurentnost trebala bi se zasnivati na znanju
i vjetinama, a ne na niskim plaama. Neke industrije premjetene su u druge
dijelove svijeta: kako bi ih nadomjestila, Evropa je trebala stvoriti radna mjesta u
visokovrijednim sektorima kao to su e-ekonomija (pomou irokopojasnih mrea
visokog kapaciteta) i nove energetski tedljive tehnologije. Ukratko, Evropa je
trebala zeleniju i visoko tehnoloku ekonomiju.
50 51
(b) Strategija
Evropsko vijee dogovorilo je detaljnu strategiju za postizanje ovog cilja. Lisabonska
strategija ukljuuje aktivnosti u nizu podruja kao to su istraivanja, obrazovanje,
struno usavravanje, pristup internetu i online poslovanje. Takoer ukljuuje
reformu evropskih sistema socijalnog osiguranja. Ti sistemi su jedna od velikih
prednosti Evrope, jer omoguuju provoenje potrebnih strukturnih i drutvenih
promjena u naim drutvima bez prevelikih stresova. Meutim, potrebno da
se moderniziraju kako bi bili odrivi i kako bi budue generacije mogle uivati u
njihovim pogodnostima.
Evropsko vijee se sastaje svakog proljea kako bi preispitalo napredak u provedbi
Lisabonske strategije.
II. RAST I ZAPOLJAVANJE U FOKUSU PANJE
Evropsko vijee je u proljee 2010. godine priznalo da Lisabonski proces nakon deset
godina nije ispunio svoje ciljeve. U mnogim zemljama EU jo uvijek postoji velika
nezaposlenost, pa se EU mora usmjeriti na ostvarivanje rasta i stvaranje novih radnih
mjesta. Kako bi njene ekonomije postale produktivnije i poveale socijalnu koheziju,
Evropa mora vie ulagati u istraivanja i inovacije, obrazovanje i usavravanje. Tako
je, nainicijativuJosaManuelaBarrosa(predsjednikaEvropske komisije), Evropskovijee
usvojilo novustrategijuza slijedeih10 godina: strategijuEvropa 2020.
Jedan od ciljeva zaEvropa 2020. je jaanje veze izmeu visokog
obrazovanja i poslovnog svijeta.

E
K
A
/
r
e
p
o
r
t
e
r
s
Kako bi odrala konkurentnost na globalnom nivou, EU potie praktinu primjenu novih tehnologija.

M
a
s
s
im
o
B
r
e
g
a
/
T
h
e
L
ig
h
t
h
o
u
s
e
/
S
c
ie
n
c
e
P
h
o
t
o
L
ib
r
a
r
y
U okviru ove strategije 27 drava lanica e:
dati veu ulogu Evropskoj komisiji u voenju ovog procesa, posebno kroz
irenje najboljih praksi u Evropi (dakle, korak dalje od tek meuvladinog
pristupa poznatog pod nazivom otvorena metoda koordinacije);
bre provoditi reforme svojih fnansijskih trita i sistema socijalnog osiguranja
te otvoriti svoje sektore telekomunikacija i energetike konkurenciji;
poboljati svoje obrazovne sisteme, vie pomagati mladima da nau posao,
stvarati jae veze izmeu univerziteta i preduzea te nastaviti s programima
Erasmus, Leonardo i Erasmus Mundus;
ubrzati mjere (npr. kroz usklaivanje rjeenja u podruju poreza i socijalnog
osiguranja) kako bi se stvorilo evropsko jedinstveno trite za istraivanja koje
bi naunicima, znanju i tehnologiji omoguilo slobodno kretanje po Evropi;
poveati ulaganja u istraivanja i inovacije na 3% BDP-a (cilj koji su usvojile i
Sjedinjene Amerike Drave).
52 53

t
a

z
n
a

i

b
i
t
i

g
r
a

a
n
i
n

E
v
r
o
p
e
?
Graani zemalja Evropske unije mogu putovati, ivjeti i
raditi bilo gdje u Evropskoj uniji.
EU potie i nansira programe, naroito u podruju
obrazovanja i kulture, kojima se graani Unije
pribliavaju jedni drugima.
Osjeaj pripadnosti Evropskoj uniji razvijat e se
postupno, kako EU bude ostvarivala opipljive rezultate
i jasnije objanjavala ta to ona ini za ljude.
Ljudi prepoznaju simbole zajednikog evropskog
identiteta poput jedinstvene valute te evropske
zastave i himne.
Poinje se pojavljivati evropska javna sfera s
politikim strankama koje djeluju irom Evrope.
Graani svakih pet godina izlaze na izbore za novi
Evropski parlament, koji zatim glasa o sastavu nove
Evropske komisije.
Graanstvo Evropske unije ugraeno je u Ugovor o Evropskoj uniji. Svaka osoba
koja ima dravljanstvo neke od drava lanica je graanin Unije. Graanstvo Unije
je dodatno i ono ne zamjenjuje nacionalno dravljanstvo (lan 20. (1) Ugovora o
funkcioniranju Evropske unije). Meutim, ta graanstvo EU znai u praksi?
I. PUTOVANJE, IVOT I RAD U EVROPI
Ako ste graanin EU, imate pravo putovati, raditi i ivjeti bilo gdje u Evropskoj uniji.
Ako ste zavrili univerzitetski studij u trajanju od tri godine ili vie, vaa se
kvalifkacija priznaje u svim zemljama EU, budui da drave lanice EU imaju
meusobno povjerenje u kvalitet sistema obrazovanja i usavravanja.
Moete raditi u zdravstvu, obrazovanju i drugim javnim slubama (s izuzetkom
policije, oruanih snaga i sl.) u svakoj od zemalja Evropske unije. Zaista, ta moe
biti prirodnije od zapoljavanja britanske nastavnice da predaje engleski u Rimu ili
poticanja mladog belgijskog diplomanta da se prijavi na ispit za posao dravnog
slubenika u Francuskoj?
Prije putovanja unutar EU, od svojih nacionalnih vlasti moete dobiti evropsku
iskaznicu zdravstvenog osiguranja koja e vam pomoi da pokrijete trokove
lijeenja ako se razbolite u drugoj dravi.

Europljani mogu ivjeti i raditi u bilo kojoj od zemalja EU koju sami izaberu.

C
h
r
is
t
o
p
h
e
V
a
n
d
e
r
E
e
c
k
e
n
/
R
e
p
o
r
t
e
r
s
54 55
II. KAKO MOETE OSTVARIVATI SVOJA PRAVA
KAO EVROPSKI GRAANIN?
Kao graanin Evropske unije niste samo radnik i potroa: imate i specifna politika
prava. Od stupanja na snagu Ugovora iz Maastrichta, neovisno o vaoj nacionalnosti,
imate pravo da glasate i da se kandidirate na lokalnim izborima u dravi u kojoj
imate boravite, te na izborima za Evropski parlament.
Od decembra 2009. godine (kad je na snagu stupio Lisabonski ugovor), imate pravo
i da uputite peticiju Komisiji za predlaganje novog zakona - pod uvjetom da moete
nai milion ljudi iz znaajnog broja drava lanica EU da potpiu vau peticiju.
III. OSNOVNA PRAVA
Opredjeljenje Evropske unije za prava graana jasno se oitovalo u decembru
2000. godine u Nici kad je Evropsko vijee sveano proglasilo Povelju o osnovnim
pravima Evropske unije. Tu povelju je izradila Konvencija, u ijem su sastavu bili
lanovi nacionalnih parlamenata, zastupnici u Evropskom parlamentu, predstavnici
nacionalnih vlada i jedan lan Evropske komisije. U est poglavlja - Dostojanstvo,
Slobode, Jednakost, Solidarnost, Prava graana i Pravda - i 54 lana navode se osnovne
vrijednosti Evropske unije te, graanska, politika, ekonomska i socijalna prava
graana EU.
Uvodni lanovi se odnose na ljudsko dostojanstvo, pravo na ivot, pravo na integritet
osobe, te pravo slobode izraavanja i savjesti. Poglavlje o solidarnosti na inovativan
nain objedinjuje socijalna i ekonomska prava kao to su:
pravo na trajk;
pravo radnika da budu informirani i konsultirani;
pravo na usklaivanje porodinog i profesionalnog ivota;
pravo na zdravstvenu zatitu, socijalnu sigurnost i socijalnu pomo irom
Evropske unije.
Povelja takoer promovira ravnopravnost mukaraca i ena, te uvodi prava poput
zatite podataka, zabrane eugenikih postupaka i reproduktivnog kloniranja
ljudskih bia, pravo na zatitu okolia, prava djece i starijih osoba, kao i pravo na
dobru upravu.
Lisabonski ugovor, koji je stupio na snagu 1. decembra 2009. godine, daje Povelji
istu pravnu snagu koju imaju Ugovori - tako da se ona moe koristiti kao pravni
osnov za postupke pred Sudom pravde EU. (Meutim, protokolom je odreena
primjena Povelje u Poljskoj i Ujedinjenom Kraljevstvu, to e se kasnije primijeniti
i na eku Republiku).
Pored toga, lan 6. Lisabonskog ugovora daje pravni osnov Evropskoj uniji da
potpie Evropsku konvenciju za zatitu ljudskih prava. U tom sluaju na Konvenciju
ne bi samo pozivalo u Ugovorima EU, ve bi ona imala pravnu snagu u dravama EU,
pruajui time veu zatitu ljudskih prava u Evropskoj uniji.
IV. EVROPA ZNAIO OBRAZOVANJE I KULTURU
Osjeaj pripadnosti i zajednike sudbine ne moe se umjetno proizvesti. On moe
izrasti samo iz zajednike kulturne svijesti, zbog ega se Evropa ne smije fokusirati
samo na ekonomiju, ve i na obrazovanje, graanstvo i kulturu.
EU ne propisuje kako treba organizirati kole i obrazovanje ili ta sve treba
sadravati nastavni plan i program: o tome se odluuje na nacionalnom ili lokalnom
nivou. Meutim, EU provodi programe kojima se promoviraju obrazovne razmjene
kako bi mladi ljudi putovali u inostranstvo radi studija ili usavravanja, uili
strane jezike i uestvovali u zajednikim aktivnostima sa kolama ili fakultetima u
drugim zemljama. Meu tim programima su Comenius (osnovno i srednjekolsko
obrazovanje), Erasmus (visoko obrazovanje), Leonardo da Vinci (struno
usavravanje), Grundtvig (obrazovanje odraslih) i Jean Monnet (predavaki i
istraivaki rad o evropskoj integraciji na univerzitetskom nivou).
Evropske drave rade zajedno - kroz Bolonjski proces - na stvaranju evropskog
prostora visokog obrazovanja. To naprimjer znai da e univerzitetski programi
u dravama u okviru ovog procesa voditi do uporedivih i meusobno priznatih
diploma (univerzitetskih, magistarskih i doktorskih).
U podruju kulture, EU programi Kultura i Media potiu saradnju izmeu
televizijskih i flmskih producenata, promotora, emitera i kulturnih tijela iz razliitih
zemalja. Na taj se nain potie produkcija vie evropskih televizijskih programa i
flmova, ime se pomae ponovno uspostavljanje ravnotee izmeu evropske i
amerike produkcije.
Jedno od temeljnih prava koje je zagarantirano i Poveljom o temeljnim
pravima EU-a je balansiranje izmeu porodinog ivota i karijere.

O
c
e
a
n
/
C
o
r
b
is
56 57
Jedno od kljunih obiljeja Evrope je njena jezika raznolikost, a ouvanje te
raznolikosti jedan je od vanih ciljeva EU. Upravo je viejezinost kljuna za
funkcioniranje Evropske unije. Zakonodavstvo EU mora biti dostupno na sva 23
slubena jezika i svaki zastupnik u Evropskom parlamentu ima pravo da koristi svoj
vlastiti jezik prilikom parlamentarnih rasprava.
V. OMBUDSMAN I VAE PRAVO NA UPUIVANJE
PETICIJE PARLAMENTU
Kako bi se pomoglo u pribliavanju EU graanima, Ugovorom o Evropskoj uniji
uspostavljena je funkcija Ombudsmana. Ombudsmana imenuje Evropski parlament,
a mandat mu traje do isteka mandata Parlamenta. Uloga Ombudsmana je da
ispituje pritube protiv institucija i tijela EU. Pritubu moe uputiti svaki graanin
EU te svaka osoba koja ivi ili organizacija ije je sjedite u nekoj od zemalja EU.
Ombudsman pokuava mirnim putem rijeiti sporove izmeu podnositelja pritube
i institucije ili tijela u pitanju.
Svaka osoba koja ivi u nekoj od drava EU ima pravo uputiti peticiju Evropskom
parlamentu. To je jo jedna vana poveznica izmeu institucija EU i javnosti.
VI. OSJEAJ PRIPADNOSTI
Ideja o Evropi graana je novijeg datuma. Ve postoje neki simboli zajednikog
evropskog identiteta, poput evropskog pasoa koji se koristi od 1985. godine. Od
1996. godine u svim zemljama EU se izdaju jedinstvene vozake dozvole EU. EU ima
geslo Ujedinjeni u razliitosti, a 9. maj se obiljeava kao Dan Evrope.
Evropska himna (Betovenova Oda radosti) i evropska zastava (krug od 12 zlatnih
zvijezda na plavoj pozadini) bile su izriito navedene u nacrtu Ustava za Evropsku
uniju 2004. godine, meutim izostavljene su iz Lisabonskog ugovora koji ga je
zamijenio. Himna i zastava i dalje su simboli EU, a drave lanice, lokalne vlasti i
pojedinani graani mogu ih koristiti ako ele.
Meutim, ljudi ne mogu osjeati da pripadaju Evropskoj uniji ako nisu svjesni
onoga to EU radi i ako ne razumiju zato to radi. Institucije EU i drave lanice
trebaju uiniti puno vie da bi objasnile poslove EU jasnim i jednostavnim jezikom.
Ljudi takoer trebaju uvidjeti opipljivu korist od EU u svom svakodnevnom ivotu. U
tom smislu veliki utjecaj ima koritenje novanica i kovanica eura od 2002. godine.
Vie od dvije treine graana EU moe upravljati svojim linim budetom i tednjom
u eurima. Odreivanje cijena roba i usluga u eurima znai da potroai mogu
direktno uporeivati cijene od jedne do druge drave.
Ukinute su granine kontrole izmeu veine zemalja EU u okviru Schengenskog
sporazuma i ve to ljudima daje osjeaj pripadnosti jedinstvenom, ujedinjenom
geografskom podruju.
Osjeaj pripadnosti dolazi iznad svega s osjeajem da su graani lino ukljueni
u donoenje odluka na nivou EU. Svaki odrasli graanin EU ima pravo glasanja
na izborima za Evropski parlament, a to predstavlja vaan temelj za demokratski
legitimitet EU. Taj se legitimitet poveava kako se ire ovlasti Evropskog
parlamenta, nacionalni parlamenti imaju vei utjecaj na poslove EU, a evropski
graani postaju sve aktivnije ukljueni u nevladine organizacije, politike pokrete
te osnivanje evropskih politikih stranaka. Ako elite uestvovati u oblikovanju
evropskog programa i utjecati na politike EU, postoji mnogo naina da se ukljuite.
Tu su, naprimjer, internetski forumi za raspravu o poslovima Evropske unije, gdje se
moete ukljuiti u raspravu, a svoje miljenje moete poslati i na blogove komesara
i zastupnika u Evropskom parlamentu. Isto tako, moete direktno kontaktirati
Komisiju i Parlament i to putem interneta ili preko njihovih ureda u svojoj zemlji (za
vie informacija vidi unutranje korice).
Evropska unija je osnovana kako bi sluila ljudima u Evropi i njena budunost mora
biti oblikovana aktivnim ueem ljudi iz svih podruja ivota. Osnivai EU su toga
bili i te kako svjesni. Mi ne ujedinjujemo drave, mi zbliavamo ljude, rekao je Jean
Monnet jo 1952. godine. Podizanje javne svijesti o EU i ukljuivanje graana u sve
njene aktivnosti jo uvijek predstavljaju jedan od najveih izazova s kojima se danas
susreu institucije EU.
58 59
E
v
r
o
p
a

s
l
o
b
o
d
e
,

s
i
g
u
r
n
o
s
t
i

i

p
r
a
v
d
e
Otvaranje unutranjih granica izmeu drava lanica
EU vrlo je opipljiva prednost za obine ljude koja
im omoguuje da putuju slobodno bez kontrole na
granicama.
Meutim, takva sloboda kretanja unutar Evropske
unije mora ii ruku pod ruku s pojaanom kontrolom
na njenim vanjskim granicama kako bi borba protiv
organiziranog kriminala, terorizma, ilegalne imigracije
i trgovine ljudima i narkoticima bila uspjena.
Drave EU sarauju na podruju rada policije i
pravosua kako bi Evropa bila sigurnija i zatienija.
Graani Evrope imaju pravo ivjeti u slobodi, bez straha od progona i nasilja, bilo
gdje u Evropskoj uniji. Ipak, meunarodni kriminal i terorizam jo i danas uvelike
zabrinjavaju Evropu.
Jasno je da sloboda kretanja mora znaiti da svako u bilo kojem dijelu EU mora imati
jednaku zatitu i jednak pristup pravdi. Tako se kroz niz izmjena i dopuna Ugovora
Evropska unija postepeno gradi u jedinstveno podruje slobode, sigurnosti i
pravde.
Prostor za djelovanje EU u ovim podrujima je tokom godina proiren s obzirom da
je Evropsko vijee usvojilo tri sukcesivna okvirna programa: Program iz Tamperea
(19992004), Haki program (2005-2009) i tokholmski program (20102014).
Dok su Program iz Tamperea i Haki program bili usmjereni na postizanje veeg
stepena sigurnosti, tokholmski program se vie usmjerio na zatitu prava graana.
Donoenje odluka u ovim podrujima postalo je djelotvornije zahvaljujui
Lisabonskom ugovoru koji je stupio na snagu u decembru 2009. godine. Do tada
su drave lanice za sebe rezervirale svu odgovornost za stvaranje i upravljanje
podrujem slobode, sigurnosti i pravde. Glavni dio posla je obavljalo Vijee (putem
rasprava i dogovora izmeu pojedinih ministara), dok su Komisija i Parlament
u tome imali samo malu ulogu. Lisabonskim ugovorom se to promijenilo, te
tako Vijee sada veinu odluka donosi kvalifciranom veinom, a Parlament je
ravnopravan partner u procesu donoenja odluka.
60 61
I. SLOBODNO KRETANJE UNUTAR EU I ZATITA
VANJSKIH GRANICA
Slobodno kretanje ljudi unutar EU predstavlja sigurnosno pitanje za drave lanice
jer vie ne kontroliraju unutranje granice EU. Kako bi se to kompenziralo, morale
su se uvesti dodatne sigurnosne mjere na vanjskim granicama EU. Osim toga,
budui da i kriminalci mogu iskoristiti slobodu kretanja unutar EU, nacionalne
policijske snage i pravosudne vlasti moraju raditi zajedno kako bi se borile protiv
prekograninog kriminala.
Jedan od najvanijih dogaaja kojima je olakano putovanje Evropskom unijom
zbio se 1985. godine, kad su vlade Belgije, Francuske, Savezne Republike
Njemake, Luksemburga i Nizozemske potpisale sporazum u malom pograninom
luksemburkom gradiu Schengenu. Dogovorile su ukidanje svake kontrole ljudi na
zajednikim granicama bez obzira na njihovu nacionalnost, usklaivanje kontrola
na granicama EU s dravama koje nisu lanice EU, te uvoenje zajednike politike
o vizama. Tako su stvorile podruje bez unutranjih granica poznato pod nazivom
Schengenski prostor.
Sadraj Schengenskog sporazuma od tada je sastavni dio Ugovora o EU, a
Schengenski prostor postepeno se iri. U 2010. godini, schengenska pravila se
u potpunosti provode u svim zemljama EU osim u Bugarskoj, na Kipru, u Irskoj,
Rumuniji, te u Ujedinjenom Kraljevstvu. Tri zemlje - Island, Norveka i vicarska -
koje nisu lanice EU, takoer su dio Schengenskog prostora.
Stroije kontrole na vanjskim granicama EU postale su prioritet nakon proirenja
EU 2004. i 2007. godine. Agencija EU Frontex sa sjeditem u Varavi zaduena je
za upravljanje saradnjom EU u podruju sigurnosti vanjskih granica. Drave lanice
joj mogu posuditi brodove, helikoptere i avione u svrhu provoenja zajednikih
patrola, naprimjer u osjetljivim podrujima na Mediteranu. EU takoer razmatra
mogunost uspostave evropske granine slube.
II. POLITIKA U PODRUJU AZILA I IMIGRACIJE
Evropa se ponosi svojom humanitarnom tradicijom prihvatanja stranaca i pruanja
azila izbjeglicama koje bjee pred opasnou i progonima. Meutim, danas se vlade
EU suoavaju s hitnim pitanjem kako izai na kraj sa sve veim brojem imigranata,
kako legalnih tako i ilegalnih, u podruju bez unutranjih granica.
Vlade EU dogovorile su da usklade svoja pravila kako bi se od 2012. godine zahtjevi
za azil mogli obraivati u skladu s osnovnim principima koji e biti jednako priznati
u cijeloj Evropskoj uniji. Usvojene su neke tehnike mjere kao to su minimalni
standardi za primanje traitelja azila, te za odobravanje statusa izbjeglice.
Zadnjih godina na evropske obale dolazi veliki broj ilegalnih imigranata, pa je
rjeavanje tog problema jedan od glavnih prioriteta EU. Vlade drava lanica sarauju
kako bi rijeile problem krijumarenja ljudi i postigle dogovor oko zajednikih
rjeenja za povratak ilegalnih imigranata u domovinu. Legalna imigracija se
istovremeno bolje koordinira u sklopu pravila EU o spajanju razdvojenih lanova
porodice, statusu onih koji dugotrajno borave u Evropskoj uniji, te primanju osoba
koje nisu dravljani EU a koje dolaze u Evropu radi studiranja ili istraivanja.
Starenjem evropske populacije, legalni imigranti sa traenim kvalikacijama pomau da se premoste
nedostaci na tritu rada.

T
im
P
a
n
n
e
ll/
C
o
r
b
is
62 63
III. BORBA PROTIV MEUNARODNOG KRIMINALA
Potrebni su koordinirani napori u borbi protiv kriminalnih bandi koje vode mree
trgovine ljudima i eksploatiraju ranjiva ljudska bia, naroito ene i djecu.
Organizirani kriminal postaje sve sofsticiraniji te za svoje aktivnosti redovno koristi
evropske i meunarodne mree. Terorizam je jasno pokazao da moe izrazito
brutalno napasti bilo koji dio svijeta.
Stoga je osnovan Schengenski informacijski sistem (Schengen Information System
- SIS). Rije je o sloenoj bazi podataka koja policijskim snagama i pravosudnim
organima omoguuje razmjenu informacija o osobama za kojima su raspisane
potjernice ili je podnesen zahtjev za njihovo izruenje, ili o ukradenoj imovini,
naprimjer, o vozilima ili umjetninama. Nova generacija baze podataka pod nazivom
SIS II imat e vei kapacitet i omoguavat e pohranu novih vrsta podataka.
Jedan od najboljih naina hvatanja kriminalaca je praenje tragova nelegalno
steene imovinske koristi. Iz tog razloga i kako bi se prekinulo fnansiranje
zloinakih i teroristikih organizacija, EU je donijela propise s ciljem sprjeavanja
pranja novca.
Najvei napredak u posljednjih nekoliko godina na polju saradnje meu nacionalnim
slubama za provedbu zakona predstavlja osnivanje Europola, tijela EU sa sjeditem
u Hagu, u kojem rade policijski i carinski slubenici. Europol se bori protiv brojnih
oblika meunarodnog kriminala: krijumarenja droge, prodaje ukradenih vozila,
trgovine ljudima i mrea ilegalne imigracije, seksualne eksploatacije ena i djece,
djeje pornografje, krivotvorenja, krijumarenja radioaktivnog i nuklearnog
materijala, terorizma, pranja novca i krivotvorenja eura.
Saradnja meu evropskim carinskim upravama pomae smanjenju ilegalne trgovine i kriminala.

G
e
o
r
g
e
S
t
e
in
m
e
t
z
/
C
o
r
b
is
IV. USUSRET EVROPSKOM PRAVOSUDNOM
PODRUJU
U Evropskoj uniji trenutno postoji vie razliitih pravosudnih sistema koji paralelno
funkcioniraju unutar svojih dravnih granica. Meutim, meunarodni kriminal i
terorizam ne potuju dravne granice. Zato je Evropskoj uniji potreban zajedniki
pravni okvir za borbu protiv terorizma, krijumarenja droga i krivotvorenja kako bi
se graanima garantirao visok stepen zatite i unaprijedila meunarodna saradnja
u ovom podruju. Evropskoj uniji je takoer potrebna zajednika politika u podruju
krivinog pravosua kako bi se osiguralo da saradnju izmeu sudova u razliitim
zemljama ne ometaju razliita tumaenja pojedinih krivinih zakona.
Najvaniji primjer praktine saradnje na tom podruju je rad Eurojusta, centralnog
koordinacijskog tijela osnovanog u Hagu 2003. godine. Njegova svrha je da
omogui nacionalnim istranim tijelima i organima gonjenja zajedniko voenje
krivinih istraga koje ukljuuje vie drava lanica EU. Na temelju Eurojusta, mogua
je i uspostava Ureda evropskog javnog tuitelja ako tako odlui Vijee (ili grupa od
najmanje devet drava lanica). Uloga javnog tuitelja bila bi istraga i procesuiranje
djela protiv fnansijskih interesa EU.
Jo jedan instrument praktine prekogranine saradnje je evropski nalog za
hapenje koji se primjenjuje od januara 2004. godine i koji zamjenjuje dugotrajne
procese izruenja.
Na polju graanskog zakonodavstva EU je usvojila zakone koji e omoguiti lake
izvrenje sudskih presuda u prekograninim sluajevima koji ukljuuju postupke
razvoda, razdvojenog ivota, starateljstva nad djecom i alimentacije. Cilj je da se
osigura da se sudske presude donesene u jednoj zemlji primjenjuju i u drugim. EU
je uspostavila jedinstvene postupke koji pojednostavljuju i ubrzavaju rjeavanje
prekograninih sluajeva u malim i neosporenim graanskim tubama kao to su
naplata dugova i steaj.
64 65
Evropska unija ima vie utjecaja na svjetskoj sceni
kad nastupa jedinstveno u meunarodnim poslovima
poput trgovinskih pregovora. Kako bi se postiglo to
jedinstvo i kako bi se poboljao meunarodni ugled
EU, Evropsko vijee je 2009. godine dobilo stalnog
predsjednika, kao i prvog visokog predstavnika Unije
za vanjske poslove i sigurnosnu politiku.
U podruju odbrane svaka drava, bila ona lanica
NATO-a ili neutralna, zadrava svoj suverenitet.
Meutim, drave lanice EU razvijaju vojnu saradnju za
potrebe mirovnih misija.
EU igra vanu ulogu u meunarodnoj trgovini, a
u sklopu Svjetske trgovinske organizacije (WTO)
zalae se za otvorena trita i sistem trgovanja
zasnovan na pravilima.
Zbog historijskih i geografskih razloga EU posebnu
panju posveuje Africi (putem politika pomoi u
razvoju, trgovinskih povlastica, pomoi u hrani i
promoviranjem potivanja ljudskih prava).
E
U

n
a

s
v
j
e
t
s
k
o
j

s
c
e
n
iU ekonomskom, trgovinskom i monetarnom smislu, Evropska unija je postala
svjetska velesila. Ponekad se moe uti da je EU postala ekonomski div, dok je
politiki jo uvijek patuljak. To je pretjerivanje. Evropska unija ima znatan utjecaj u
meunarodnim organizacijama kao to su Svjetska trgovinska organizacija (WTO),
u posebnim tijelima Ujedinjenih nacija (UN), te na svjetskim sastancima na vrhu o
okoliu i razvoju.
Ipak, istina je da EU i njene lanice eka dug put, u diplomatskom i politikom
smislu, prije nego to budu u stanju govoriti jedinstvenim glasom o najvanijim
svjetskim pitanjima. Osim toga, vojni odbrambeni sistemi, koji su temelj nacionalnog
suvereniteta, ostaju u rukama nacionalnih vlada, koje povezuju savezi kao to je NATO.
I. ZAJEDNIKA VANJSKA I SIGURNOSNA POLITIKA
(a) Uspostava evropske diplomatske slube
Zajednika vanjska i sigurnosna politika (Common Foreign and Security Policy -
CFSP), te Evropska sigurnosna i odbrambena politika (European Security and Defence
Policy - ESDP), uvedene ugovorima iz Maastrichta (1992.g), Amsterdama (1997.g)
i Nice (2001.g), defniraju glavne vanjskopolitike zadatke EU. One su predstavljale
drugi stub Evropske unije, podruje politike u kojem se odluke donose putem
meuvladinih dogovora i gdje Komisija i Parlament imaju samo manju ulogu.
Odluke u tom podruju donose se konsenzusom, iako pojedine drave mogu ostati
suzdrane. Iako su Lisabonskim ugovorom iz strukture EU uklonjeni stubovi, to
nije izmijenilo nain na koji se odluuje o pitanjima sigurnosti i odbrane. Meutim,
promijenjen je naziv politike iz Evropske sigurnosne i odbrambene politike (ESDP) u
Zajedniku sigurnosnu i odbrambenu politiku (Common Security and Defence Policy
- CSDP). Poboljan je i ugled Zajednike vanjske i sigurnosne politike uvoenjem
funkcije visokog predstavnika Unije za vanjske poslove i sigurnosnu politiku.
Od 1. decembra 2009. godine, tu funkciju obnaa Catherine Ashton iz Ujedinjenog
Kraljevstva. Ona je takoer potpredsjednica Evropske komisije. Njen zadatak
je zastupanje zajednikog stava EU i nastupanje u ime EU u meunarodnim
organizacijama i na meunarodnim konferencijama. U tome joj pomau hiljade
slubenika EU i pojedinih drava koji ine Evropsku slubu vanjskih poslova
(European External Action Service), odnosno diplomatsku slubu EU.
66 67
Osnovni cilj vanjske politike EU je da osigura sigurnost, stabilnost, demokraciju i
potivanje ljudskih prava - ne samo u neposrednom susjedstvu (npr. na Balkanu),
ve i u drugim kriznim dijelovima svijeta poput Afrike, Bliskog istoka i Kavkaza.
Pritom se kao glavno sredstvo koristi tzv. meka sila (soft power), koja ukljuuje
provoenje misija posmatranja izbora, humanitarnu pomo i razvojnu pomo.
Evropska unija je 2009. godine donirala 900 miliona eura humanitarne pomoi za
30 veinom afrikih zemalja. Evropska unija fnansira 60% svjetske razvojne pomoi
i pomae dravama kojima je to najpotrebnije u svijetu u borbi protiv siromatva,
prehrani stanovnitva, izbjegavanjuprirodnihkatastrofa, osiguravanjupristupa pitkoj vodi i
borbi protiv bolesti. Istovremeno, EUaktivnopotie te drave na potivanje vladavine prava
i na otvaranje trita meunarodnoj trgovini. Komisija i Evropski parlament paljivonastoje
osigurati dasepomo pruanaodgovorannain, tedasenjompravilnoupravljai koristi.
Je li Evropska unija sposobna i spremna otii korak dalje od provoenja diplomacije
mekom silom? To predstavlja glavni izazov za predstojee godine. Preesto se
dogaa da se zajednike izjave i zajedniki stavovi Evropskog vijea o vanim
meunarodnim pitanjima (mirovni proces na Bliskom istoku, Irak, terorizam,
odnosi s Rusijom, Iranom, Kubom itd.) svode samom na najnii zajedniki
imenitelj, dok velike drave lanice nastavljaju igrati svoje vlastite pojedinane
diplomatske uloge. A ipak, Evropska unija se doivljava kao globalni igra jedino
kad govori jednim glasom. Ako EU eli da njena vjerodostojnost i utjecaj rastu, mora
kombinirati svoju ekonomsku i trgovinsku mo s ustrajnom provedbom zajednike
sigurnosne i odbrambene politike.
(b) KonkretnapostignuaZajednikesigurnosnei odbrambenepolitike
Evropska unija je od 2003. godine u stanju da provodi operacije upravljanja krizama
budui da drave lanice za takve operacije dobrovoljno stavljaju dio svojih snaga
na raspolaganje.
Za voenje operacija odgovorno je nekoliko politiko-vojnih tijela: Odbor za politiku i
sigurnost (Political andSecurityCommittee- PSC),Vojni odbor Evropskeunije(EUMilitary
Committee- EUMC), Odbor za civilne aspekte upravljanja krizom(Committee for Civilian
Aspects of Crisis Management - Civcom), teVojnoosobljeEvropskeunije(EuropeanUnion
Military Staf- EUMS). Ta tijela sa sjeditemuBriseluodgovorna suVijeu.
Ovaj skup instrumenata je ono to konkretizira zajedniku sigurnosnu i odbrambenu
politiku. On omoguuje Evropskoj uniji da provodi zadatke koje je sama sebi
postavila humanitarne i mirotvorne, te mirovne misije. U ovim misijama mora se
izbjegavati dupliranje zadataka koje obavlja NATO, a to se garantira sporazumima
Berlin plusizmeu EU i NATO-a. Oni Evropskoj uniji omoguuju pristup NATO-ovim
logistikim resursima (za detekciju, komunikaciju, komandu i transport).
Od 2003.godine Evropska unija je pokrenula 22 vojne operacije i civilne misije. Prva
od tih misija odvijala se u Bosni i Hercegovini, gdje su vojne snage EU zamijenile
NATO-ove snage. Te misije i operacije pod evropskom zastavom odvijaju se ili su se
odvijale na tri kontinenta. Meu njima su misija EUFOR-a u adu i Centralnoafrikoj
Republici, operacija EUNAVFOR-a Atlanta protiv somalskih gusara u Adenskom
zaljevu, misija EULEX za pomo Kosovu u uspostavi vladavine prava, te misija EUPOL
u Afganistanu kao pomo u obuci afganistanske policije.
Budui da vojna tehnologija postaje sve skuplja i sofsticiranija, vlade EU uviaju
sve veu potrebu za zajednikom proizvodnjom oruja, pogotovo sada kada nastoje
smanjiti javnu potronju kako bi prevladale fnansijsku krizu. tavie, budu li njihove
oruane snage trebale provoditi zajednike misije izvan Evrope, njihovi sistemi
moraju biti interoperabilni, a oprema u dovoljnoj mjeri standardizirana. Iz tog
razloga je Evropsko vijee u junu 2003. godine u Solunu odluilo formirati Evropsku
agenciju za odbranu (European Defence Agency - EDA), kako bi se pomoglo u
razvijanju vojnih sposobnosti EU. Agencija je slubeno uspostavljena 2004. godine.
EU vodi civilne odnosno vojne mirovne operacije kao
to je ona protiv pirata na obali Somalije.

T
im
F
r
e
c
c
ia
/
A
P
68 69
II. TRGOVINSKA POLITIKA OTVORENA PREMA SVIJETU
Evropska unija je vana trgovinska sila, te zbog toga ima znaajan meunarodni
utjecaj. EU podrava sistem Svjetske trgovinske organizacije (WTO) od 153 drave
lanice, zasnovan na pravilima. Ovaj sistem prua odreeni stepen pravne sigurnosti
i transparentnosti u obavljanju meunarodne trgovine. WTO postavlja uvjete pod
kojima se njene lanice mogu braniti od nepotenih postupaka kao to je damping
(prodaja ispod cijene), kojima se izvoznici bore protiv svojih konkurenata. On takoer
propisuje postupak rjeavanja sporova izmeu dvaju ili vie trgovinskih partnera.
Od 2001. godine, nakon kruga trgovinskih pregovora iz Dohe, EU nastoji da se otvori
prema svjetskoj trgovini. Radi se o vrlo tekim pregovorima, ali EU je i dalje uvjerena
da bi s obzirom na fnansijsku i ekonomsku krizu, smanjenje svjetske trgovinske
razmjene recesiju pretvorilo u duboku depresiju.
Trgovinska politika EU usko je povezana s njenom razvojnom politikom. Prema
Opem sistemu povlastica (General System of Preferences - GSP), EU je za veinu
uvoza iz zemalja u razvoju i ekonomija u tranziciji uvela bescarinski ili povlateni
pristup svom tritu. Unija ide ak i dalje u sluaju 49 najsiromanijih zemalja
svijeta. Sav njihov izvoz, uz oruje kao jedini izuzetak, ulazi na trite EU bez
plaanja carina.
Meutim, EU nema posebne trgovinske sporazume s glavnim trgovinskim partnerima
meu razvijenim zemljama kao to su Sjedinjene Amerike Drave ili Japan. Trgovinski
odnosi s tim zemljama rukovode se mehanizmima WTO-a. Sjedinjene Drave i
Evropska unija streme razvijanju odnosa zasnovanih na jednakosti i partnerstvu.
Otkad je Barack Obama izabran za predsjednika SAD-a, vodstvo EU zalae se za
bliu transatlantsku saradnju. Na sastanku grupe G-20, odranom u Londonu u
aprilu 2009. godine, EU i SAD su se sloili da je potrebna bolja regulacija globalnog
fnansijskog sistema.
Evropska unija poveava trgovinsku razmjenu s novim silama u drugim dijelovima
svijeta, od Kine i Indije do Centralne i June Amerike. Trgovinski sporazumi s tim
dravama obuhvataju i tehniku i kulturnu saradnju. Kina je za EU postala drugi po
vanosti trgovinski partner (nakon Sjedinjenih Drava) i najvei dobavlja uvoznih
roba (u 2009. godini vie od 17% uvozne robe u EU dolo je iz Kine). Evropska unija je
glavni ruski trgovinski partner i najvei izvor stranih ulaganja u Rusiji. Osim trgovine,
osnovna pitanja u odnosima izmeu Evropske unije i Rusije tiu se prekograninih
pitanja kao to je sigurnost snabdijevanja energijom, naroito plinom.
III. AFRIKA
Saradnja Evrope i supsaharske Afrike vrlo je duga. U skladu s Rimskim ugovorom iz
1957. godine, bive kolonije i prekomorska podruja nekih drava lanica pridrueni
su Zajednici. Dekolonizacijom, koja je poela poetkom 1960-ih godina, te su veze
pretvorene u drugaiju vrstu pridruivanja, onog meu suverenim dravama.
Sporazum iz Cotonoua, potpisan 2000. godine u glavnom gradu Benina, oznaio
je novu fazu razvojne politike EU. Ovaj sporazum izmeu Evropske unije i drava
Afrike, Kariba i Pacifka (ACP) najambiciozniji je i najdalekoseniji ugovor koji je
ikada potpisan izmeu razvijenih drava i drava u razvoju u podruju trgovine i
pomoi. On je slijednik Konvencije u Lomu, koja je potpisana 1975. godine u
glavnom gradu Togoa i kasnije inovirana u redovnim intervalima.
Ovaj sporazum see znatno dalje od prethodnih sporazuma jer se odmaknuo od
trgovakih odnosa zasnovanih na pristupu tritu i odnosi se na trgovinske odnose u
irem smislu. Takoer uvodi i nove postupke za rjeavanje sluajeva krenja ljudskih
prava.
Evropska unija je dala posebne trgovinske koncesije za 39 najnerazvijenijih drava
koje su potpisnice Sporazuma iz Cotonoua. Od 2005. godine, one imaju mogunost
izvoza gotovo svih vrsta proizvoda u EU bez carina. EU je 2009. godine, odluila
da za 77 zemalja Afrike, Kariba i Pacifka dodijeli pomo od 2,7 milijardi eura za
podruja zdravlja, vode, klimatskih promjena i ouvanja mira.
EU promovira otvaranje trita i razvoj trgovine unutar multilateralnog okvira
Svjetske trgovinske organizacije (WTO).

A
n
d
y
A
it
c
h
is
o
n
/
I
n
P
ic
t
u
r
e
s
/
C
o
r
b
is
70 71
Evropaneebiti izgraenaodjednomili prema
jedinstvenomplanu. Bit eizgraenakroz konkretna
ostvarenjakojimaeseprvostvoriti defactosolidarnost.
Ova izjava iz 1950. godine jo uvijek je aktuelna.
No, koji to veliki izazovi oekuju Evropu u godinama
koje dolaze?
K
a
k
v
a

b
u
d
u

n
o
s
t

o

e
k
u
j
e

E
v
r
o
p
u
?
Evropa nee biti izgraena odjednom ili prema jedinstvenom planu. Bit e
izgraena kroz konkretna ostvarenja kojima e se prvo stvoriti de facto solidarnost.
Kazao je to Robert Schuman u svojoj uvenoj Deklaraciji kojom je 9. maja 1950.
godine pokrenut projekat evropske integracije. ezdeset godina kasnije njegove
su rijei jo uvijek jednako aktuelne. Solidarnost meu evropskim narodima i
dravama mora se neprekidno prilagoavati kako bi mogla odgovoriti na nove
izazove koje namee svijet koji se mijenja. Uspostava jedinstvenog trita poetkom
1990-ih predstavljala je veliko postignue, ali to jo nije bilo dovoljno. Kako bi trite
djelotvorno funkcioniralo, morao je biti izumljen euro, koji se pojavljuje 1999.
godine. Osnovana je i Evropska centralna banka (ECB) sa zadatkom da kontrolira euro
i osigurava stabilnost cijena. Meutim, fnansijska kriza iz 2008-2009. godine, kao
i dunika kriza 2010. godine, pokazale su da je euro osjetljiv na napade globalnih
pekulanata. Osim ECB-a potrebna je i koordinacija nacionalnih ekonomskih politika
- mnogo ua koordinacija nego to je trenutno provodi Eurogrupa. Hoe li dakle EU
uskoro zapoeti s izradom planova za istinsko zajedniko ekonomsko upravljanje?
Jean Monnet, veliki arhitekt evropske integracije, zakljuio je svoje memoare iz
1976. godine ovim rijeima: Suverene nacije prolosti vie ne mogu rjeavati
probleme sadanjosti: one ne mogu osigurati svoj napredak niti kontrolirati svoju
budunost. I sama Zajednica je samo etapa na putu prema organiziranom svijetu
sutranjice. Trebamo li, s obzirom na dananju globalnu ekonomiju, Evropsku uniju
ve sada smatrati politiki irelevantnom? Ili bi bilo bolje da se upitamo kako iskoristiti
puni potencijal pola milijarde Evropljana koje povezuju iste vrijednosti i interesi?
Evropska unija uskoro e imati preko 30 drava lanica s vrlo razliitom historijom,
jezicima i kulturom. Moe li toliko raznolika porodica nacija stvoriti jedinstvenu
politiku javnu sferu? Mogu li njeni graani razviti zajedniki osjeaj pripadnosti
Evropi, a istovremeno ostajati duboko vezani za svoju vlastitu zemlju, svoju regiju
i svoju lokalnu zajednicu? Moda mogu ako sadanje drave lanice slijede primjer
prve Evropske zajednice - Evropske zajednice za ugalj i elik - koja je iznikla iz
ruevina Drugog svjetskog rata. Njen moralni legitimitet zasnivao se na pomirenju
i jaanju mira izmeu dotadanjih neprijatelja. Drala se principa da sve drave
lanice, bile one male ili velike, imaju jednaka prava te je potivala manjine.
72 73
Moe li se nastavit insistirati na evropskoj integraciji tvrdei da drave lanice EU i
njeni narodi svi ele isto? Ili e voe EU vie koristiti aranmane pojaane saradnje
pri emu ad hoc grupe drava lanica mogu krenuti u ovom ili onom smjeru bez
ostalih? irenjem takvih aranmana mogla bi nastati Evropa la carte ili Evropa
varijabilne geometrije, u kojoj bi svaka drava lanica slobodno mogla birati hoe
li provoditi odreenu politiku ili biti dio odreene institucije ili ne. Takvo rjeenje
bi se moglo initi primamljivo jednostavnom, ali to bi bio poetak kraja EU koja
funkcionira tako da predvia zajednike interese svojih drava lanica i na krai i
na dui rok. Evropska unija se zasniva na ideji solidarnosti koja podrazumijeva podjelu
trokova, ali i pogodnosti. To podrazumijeva i postojanje zajednikih pravila i politika.
Izuzea, odstupanja i iskljuenja bi se trebala primjenjivati izuzetno i na kratki rok.
Ponekad e biti potrebni prijelazni aranmani i periodi prilagoavanja, ali ako se
sve drave lanice ne pridravaju istih pravila i ne rade na ostvarenju istih ciljeva,
solidarnost nestaje i gube se prednosti koje nosi lanstvo u snanoj i ujedinjenoj Evropi.
Globalizacija prisiljava Evropu da se osim s tradicionalnim suparnicima (Japanom
i SAD-om) natjee i s ekonomskim silama poput Brazila, Indije i Kine koje se
ubrzano razvijaju. Moe li i dalje ograniavati pristup svom jedinstvenom tritu
kako bi zatitila svoje socijalne standarde i standarde u zatiti okolia? ak ako
u tome i uspije, nee moi izbjei grubu stvarnost meunarodne konkurencije.
Jedino rjeenje za Evropu je da postane istinski globalni igra koji na svjetskoj
sceni nastupa jedinstveno i uspjeno brani svoje interese govorei jednim glasom.
Napredak u tom smjeru moe se postii jedino izgradnjom politike unije.
Predsjednik Evropskog vijea, predsjednik Komisije te visoki predstavnik Unije za
vanjske poslove i sigurnosnu politiku moraju zajedniki Evropskoj uniji pruiti vrsto
i dosljedno vodstvo.
Istovremeno, Evropska unija mora postati demokratinija. Evropski parlament,
koji svakim novim ugovorom dobiva sve vee ovlasti, bira se direktno na osnovu
opeg birakog prava na period od pet godina. Ali, postotak stanovnitva koji zapravo
glasa na tim izborima varira od drave do drave, a i odziv biraa je esto nizak.
Izazov za institucije EU i nacionalne vlade je iznalaenje boljeg naina informiranja i
komuniciranja s javnou (putem edukacija, mrea nevladinih organizacija, i sl.), ime
e se potaknuti nastanak zajednike evropske javne sfere u kojoj graani EU mogu
oblikovati politiki program.
Na kraju, Evropa bi svim snagama trebala raditi na meunarodnim odnosima.
Sposobnost Evropske unije da evropske vrijednosti poput potivanja ljudskih prava,
vladavine prava, zatite okolia i odravanja socijalnih standarda u sklopu socijalne
trine ekonomije iri van svojih granica, jedna je od njenih velikih prednosti.
Zbog svojih nedostataka EU teko moe biti sjajni primjer ostatku ovjeanstva.
Meutim, ostale regije se mogu ugledati na ono u emu je Evropa uspjena.
ta bi se moglo smatrati uspjehom za EU u slijedeih nekoliko godina? Ponovno
uravnoteenje javnih fnansija. Rjeavanje problema starenja stanovnitva na nain
koji nee nepravedno kazniti slijedeu generaciju. Iznalaenje etiki prihvatljivih
odgovora na ogromne izazove koje namee napredak u nauci i tehnologiji, naroito
u biotehnologiji. Garantiranje sigurnosti svojih graana bez ugroavanja njihove
slobode. Ako u svemu tome uspije, Evropa e i dalje uivati ugled i ostati izvor
nadahnua ostatku svijeta.
Evropljani trebaju raditi zajedno danas za svoju budunost.

B
e
a
u
L
a
r
k
/
C
o
r
b
is
74 75
1950 9. maj Robert Schuman, francuski ministar vanjskih poslova, u svom
znaajnom govoru iznosi prijedloge inspirirane idejama Jeana Monneta.
PredlaedaFrancuskai SaveznaRepublikaNjemakaujedineproizvodnjuuglja
i elika uorganizacijukojoj bi se mogle pridruiti i druge evropske drave.
1951 18. april U Parizu, est drava - Belgija, Savezna Republika Njemaka,
Francuska, Italija, Luksemburgi Nizozemska - potpisuje Ugovor kojimse osniva
Evropska zajednica za ugalj i elik (European Coal and Steel Community
ECSC). Ugovor stupa na snagu23. jula 1952. godine na periodod50 godina.
1955 1-2. juni Na sastanku u Mesini ministri vanjskih poslova est drava
odluuju proiriti evropsku integraciju na ekonomiju u cjelini.
1957 25. mart est drava u Rimu potpisuje Ugovore kojima se osnivaju Evropska
ekonomskazajednica(EEC) i Evropskazajednicazaatomskuenergiju(Euratom).
Ugovori stupajuna snagu1. januara 1958. godine.
1960 4. januar Na poticaj Ujedinjenog Kraljevstva, na Konvenciji u Stockholmu
osnovano je Evropsko udruenje za slobodnu trgovinu (European Free Trade
Association - EFTA), koje okuplja neke evropske drave koje nisu lanice EEC.
1963 20. juli UYaoundu je potpisan ugovor o pridruivanju 18 afrikih drava
Evropskoj ekonomskoj zajednici.
1965 8. april Potpisan je ugovor kojim se spajaju izvrna tijela triju zajednica
(ECSC, EEC i Euratom) te se formiraju jedinstveno Vijee i jedinstvena
Komisija. Ugovor stupa na snagu 1. jula 1967. godine.
1966 29. januar Luksemburki kompromis: nakon politike krize Francuska
pristaje da ponovno uestvuje na sastancima Vijea u zamjenu za dogovor
prema kojem se zadrava pravilo o jednoglasnom donoenju odluka kad
su u pitanju vitalni nacionalni interesi.
1968 1. juli Meu dravama lanicama su 18 mjeseci ranije od planiranog
roka u potpunosti ukinute carine na industrijske proizvode, te je uvedena
zajednika vanjska carinska tarifa.
1969 1-2. decembar Na sastanku na vrhu u Hagu politike voe EEC odluuju
da se dalje nastavi s procesom evropske integracije.
1970 22. april ULuksemburgujepotpisanugovor kojimseEvropskimzajednicama
omoguuje vee fnansiranje iz vlastitih izvora, a Evropskom parlamentu se
dajuvee nadzorne ovlasti.
1973 1. januar Danska, Irska i Ujedinjeno Kraljevstvo pristupaju Evropskim
zajednicama, ime broj lanica raste na devet. Norveka, nakon
provedenog referenduma, ostaje izvan njih.
Kljuni datumi
u historiji
evropske integracije
76 77
1974 9-10. decembar Na sastanku na vrhu u Parizu politike voe devet drava
lanica odluuju da e se sastajati tri puta godinje kao Evropsko vijee.
One takoer daju pristanak za direktne izbore za Evropski parlament, te za
uspostavu Evropskog fonda za regionalni razvoj.
1975 28. februar U Lomu je potpisana konvencija (Lom I) izmeu EEC i 46
afrikih, karipskih i pacifkih (ACP) drava.
22. juli Potpisan je ugovor kojim se Evropskom parlamentu daju vee
ovlasti nad budetom, te se uspostavlja Evropski revizorski sud. Ugovor
stupa na snagu 1. juna 1977. godine.
1979 7-10. juni Prvi direktni izbori za 410 zastupnikih mjesta u Evropskom
parlamentu.
1981 1. januar Grka pristupa Evropskim zajednicama, koje sada imaju 10
drava lanica.
1984 14. i 17. juni Drugi direktni izbori za Evropski parlament.
1985 7. januar Jacques Delors postaje predsjednik Komisije (1985-1995).
14. juni Potpisan je Schengenski sporazum s ciljem ukidanja kontrola na
granicama izmeu drava lanica Evropskih zajednica.
1986 1. januar panija i Portugal pristupaju Evropskim zajednicama, koje sad
imaju 12 lanica.
17. i 28. februar ULuksemburgu i Hagu potpisan je Jedinstveni evropski
akt. Akt stupa na snagu 1. jula 1987. godine.
1989 15. i 18. juni Trei direktni izbori za Evropski parlament.
9. novembar Pad Berlinskog zida.
1990 3. oktobar Ujedinjenje Njemake.
1991 9-10. decembar Evropsko vijee u Maastrichtu usvaja Ugovor o Evropskoj
uniji. Time se uspostavlja temelj zajednikoj vanjskoj i sigurnosnoj politici,
tjenjoj saradnji u podruju pravosua i unutranjih poslova, te stvaranju
ekonomske i monetarne unije, ukljuujui i jedinstvenu valutu.
1992 7. februar U Maastrichtu je potpisan Ugovor o Evropskoj uniji. Ugovor
stupa na snagu 1. novembra 1993. godine.
1993 1. januar Stvoreno je jedinstveno trite.
1994 9. i 12. juni etvrti direktni izbori za Evropski parlament.
1995 1. januar Austrija, Finska i vedska pristupaju EU, ime broj lanica raste
na 15. Norveka, nakon provedenog referenduma, ostaje izvan EU.
23. januar Novi sastav Evropske komisije preuzima funkciju sa
Jacquesom Santerom kao predsjednikom (1995-1999).
27-28. novembar Euro-mediteranskom konferencijom u Barceloni
pokrenuto je partnerstvo izmeu EU i drava na junoj obali Mediterana.
1997 2. oktobar Potpisan je Amsterdamski ugovor. Ugovor stupa na snagu 1.
maja 1999. godine.
1998 30 . mart Zapoinje pristupni proces za nove drave-kandidatkinje -
Kipar, Maltu, te 10 zemalja centralne i istone Evrope.
1999 1. januar Jedanaest zemalja EU usvaja euro koji je uveden na fnansijskim
tritimakaozamjenanacionalnimvalutamakodbezgotovinskihtransakcija.
Evropska centralna banka preuzima odgovornost za monetarnu politiku.
Grka 1. januara 2001. godine kao 12. zemlja usvaja euro.
10. i 13. juni Peti direktni izbori za Evropski parlament.
15. septembar Novi sastav Evropske komisije preuzima funkciju s
Romanom Prodijem kao predsjednikom (1999-2004).
15-16. oktobar Evropsko vijee u Tampereu odluuje uiniti EU
podrujem slobode, sigurnosti i pravde.
2000 23-24. mart Evropsko vijee u Lisabonu izrauje novu strategiju s ciljem
poticanja zapoljavanja u EU, modernizacije privrede i jaanja socijalne
kohezije u Evropi zasnovanoj na znanju.
7-8. decembar U Nici, Evropsko vijee postie dogovor o tekstu novog
ugovora kojimse mijenja sistemodluivanja u EUkako bi Unija bila spremna
zaproirenje. Predsjednici Evropskogparlamenta, Evropskogvijeai Evropske
komisije sveano proglaavaju Povelju o osnovnimpravima Evropske unije.
2001 26. februar Potpisan je Ugovor iz Nice. Ugovor stupa na snagu 1.
februara 2003. godine.
14-15. decembar Evropsko vijee u Laekenu: donesena je deklaracija
o budunosti EU. Njome se otvara put nadolazeoj velikoj reformi EU, te
formiranju Konvencije (kojom predsjedava Valry Giscard dEstaing) za
izradu nacrta evropskog Ustava.
2002 1. januar Novanice i kovanice eura uvode se u 12 drava euro-zone.
2003 10. juli Konvencija o budunosti Evrope zavrava svoj rad na nacrtu
evropskog Ustava.
78 79
2004 1. maj Kipar, eka Republika, Estonija, Maarska, Latvija, Litvanija,
Malta, Poljska, Slovaka i Slovenija pristupaju Evropskoj uniji.
10. i 13. juni esti direktni izbori za Evropski parlament.
29. oktobar U Rimu 25 efova drava ili vlada potpisuje Evropski ustav.
22. novembar Novi sastav Evropske komisije preuzima funkciju s Josom
Manuelom Barrosom kao predsjednikom.
2005 29. maj i 1. juni Glasai na referendumu u Francuskoj odbijaju Ustav, a tri
dana kasnije slijede ih birai u Nizozemskoj.
3. oktobar Zapoinju pregovori o pristupanju s Turskom i Hrvatskom.
2007 1. januar Bugarska i Rumunija pristupaju Evropskoj uniji.
Slovenija postaje 13. drava koja usvaja euro.
13. decembar Potpisan je Lisabonski ugovor.
2008 1. januar Kipar i Malta postaju 14. i 15. drava koje usvajaju euro.
2009 1. januar Slovaka postaje 16. drava koja usvaja euro.
4-7. juni Sedmi direktni izbori za Evropski parlament.
2. oktobar Referendumom u Irskoj potvren je Lisabonski ugovor.
1. decembar Lisabonski ugovor stupa na snagu.
Herman Van Rompuy postaje predsjednik Evropskog vijea.
Catherine Ashton postaje visoka predstavnica Unije za vanjske poslove i
sigurnosnu politiku.
2010 9. februar Evropski parlament dajesaglasnost zanovi sastavEvropskekomisije
s JosomManuelomBarrosomkaonjenimpredsjednikompodrugi put.
9. maj Uspostavljen je Evropski mehanizam fnancijske stabilizacije
vrijedan 750 milijardi eura.
2011 1. januar Estonija kao 17. zemlja usvaja euro.
BILJEKE
Evropska unija
Tbilisi
Pritina
Bern
Tunis
Yerevan
Sarajevo
Chiinu
Beograd
Minsk
Moskva
Oslo
Podgorica
Dimashq Beyrouth
Kyv
Alger
Rabat
Tiran
London
Kbenhavn
Amsterdam
Wien

Lefkosia
Lefkosa
Paris
Madrid
Lisboa
Roma

Athinai
Bucureti
Bratislava
Valletta
Tallinn
Zagreb Ljubljana

Sofia
Vilnius
Budapest
Warszawa
Praha
Berlin
Ankara
Helsinki
Helsingfors
Stockholm
Baile tha Cliath
Dublin
Skopje
Rga
Brussel
Bruxelles
Luxembourg
Reykjavk
Moldova
Sakartvelo
Azrbaycan
Haastan
Iran
Kosovo
Suisse
Libnan
Crna
Gora
(Azr.)
Bosna i
Hercegovina
Shqipria
Svizzera
Schweiz
Citt del
Vaticano
Liechtenstein
R.
San Marino
Monaco
Andorra
El Djazir
El Maghreb
Tounis
Srbija
Qazaqstan
Ukrana
Belarus'
Rossija
Souriya
Iraq
Norge
* UNSCR 1244
Luxembourg

Belgi
Belgique
Kibris
Kypros
Slovenija
Polska
Magyarorszg
Slovensko
esk
republika
Eesti
Latvija
Deutschland
Ireland
Portugal
ire

Danmark
France

Ellada
Hrvatska
Suomi
Sverige
Nederland
sterreich
Italia
Finland
Lietuva
United Kingdom
Malta
Trkiye
Romnia
Bulgaria
Espaa
P.J.R.M.
sland
0 500 km
Guyane
(FR)
Guadeloupe (FR)
Martinique (FR)
Runion (FR)
Canarias (ES)
Madeira (PT)
Aores (PT)
Suriname
Brasil
Paramaribo
Member States of the European Union (2011)
Candidate countries
Zemlje lanice Evropske unije
Zemlje kandidati