GURDJIEFF'IN GRETILERI

(Ruhsal Gelisme ve Cinsellik)

i. G.

Bennett

eviren: Umur Erim

I1i

iII
'.

II

G. I. Gurdjieff

I. G. B e n n e

tt

Bu kitapta yer alan, insan cinselligi zerindeki yazi 1. G.

Bennett'in Shenborne - Glot._estershire'deki Insanin
Uyumlu Gelistirilmesi Akademisi'nde, Insanin Transformasyonu (Dnsm)>>konusunda verdigi konferansiarin
bir zetidir. Bennett, bu akademiyi, 1971 yilinda kurmustur. Kendisi, aslinda matematiki ve fizikidir; ve uzun
sre Ingiliz kmr arastirma kurumlarinda yneticilik
yapmistir. Bes boyutlu matematikte yaptigi alismalar,
Bennett'i, insan ruhunda arastirilmamis ve kullanilmaya
baslanmamis genis alanlar bulundugu bilincine ulastirmistir. Bennett, 1920 yilinda, kendisi iin byk bir esin kaynagi olan ve alismalarina isik tutan ok garip (!) ve ilgin
bir kimseyle, G.I. Gurdjieff ile tanisti. Gurdjieff, ona,.
hangi soyut dzeyde olursa olsun, her trl kuramin, kendi zerinde bir zorlanmayi kabullenmedike, bilincini iin-o
de bulundugu uykudan uyandirmadika, hibir ise yaramayacagini gsterdi. Bu amala, Gurdjieff, Bennett'e, insanligin genellikle inanildigi sekilde tarihinin sonunda degil, evriminin henz baslangicinda bulundugunu, en inansiz sphecilere bile kanitlayabilecek olan birok yntem
ve alistirmalarla gretti.
28

Gurdjieff, birok agdas ve nl dsnr kendine

ekmis bir insandir. Bu dsn adamlari arasina Aldous
Huley, P. D. Ouspensky, Rene Daumal, Maurice Niroll,
A. R. Orage da bulunmaktadir .. Gurdjieff, 1923 yilinda,
batiya geldi ve kendini gelistirmenin yntemlerini batili
insanin kosullarina uyarlamak iin alismalar yapti. Kuskusuz. Gurdjieff, batida birok sert elestirilere, hatta dsmanliklara ggs germek zorunda kalmistir. nk, kendisinin de dedigi gibi, Baskalarina yardim etmek, her
zaman nankrlkle karsilasan bir ugras olmustur.
Bennett, 1974'te lmstilr. lmnden sonra, onun
kurdugu akademi, karisi ve grencileri tarafindan ynetilmistir. Akademi, nceden planlandigi sekilde, 1976 yilinda kapatildigindan, bu alismalari srdrmek isteyen grenciler, 1978'de Ingiltere'nin Dunglingworth Glos. kentinde New College for Continuous Education'i (Srekli
grenim Koleji) kurdular.

G. I.

G u rdj

i e f f

George Ivanovich Gurdjieff, 1877'de Rusya'nin Iran siniri yakinindaki Alexandropol kentinde dogdu. Hem rahip
hem de doktor olmak iin egitim grrken, esitli ticari
islerle de ugrasti. Sonralari, yirmi yil kadar Orta Asya,
Orta Dogu ve Afrika'ninbirok blgelerini gezdi. Gurdjieff, 1913'te gene ortaya ikti, ve kendi bilgi sistemini
Moskova ve St. Petersburg'da gretmeye basladi. Devrim
Rusya'sindan kaan Gurdjieff, 1922'de Paris yakinlarinda
Institute of the Harmonious Development of Man
(Insanin, Uyumlu Gelistirilmesi Enstits) adli kurulusu
29

GURDJIEFF'IN (}RETILERt
ati. Gurdjieff birok eser yazmistir. Bunlardari en nemlisi, All and Everything (Hepsi ve Her Sey) ya da,
Beelzeb-,ib's Tales to His Grandsondur (Beelzebub'un'
Torununa Masallan). G.I. Gurdjieff, 1949 yilinda lmstr.
Seks

ve

Insan

Bu gezegen zerinde canlilar ilk ortaya iktiklannda,.

cinsiyetIeri yoktu. Bir milyon, yil nce, kendi kendini yenileyen bir canli trolusmustu. Kendini yenilememekanizmasi, mitoz, ilkel gzenin iki esit paraya' aynimasi
seklinde islemeye baslamisti. .Bu gzeler, protoplazmaDJ.1L
.pek basit paralarindan yapilmislardi. Kloroplast ienyorlar, ve fotosentez ile mitoz islemlerini gereklestirebiliyorlardi. Belli bir sekilleri olmayan gzelerdi bunlar.
a zamanlar, dnyada, bildigimiz anlamda dogum ve
lm yoktu, nk, kisisel hcreler de yoktu. Hepsi de,.
sekilleri, kkenleri ve gelisme yntemleri ailarindan birbirinin esiydiler. Blnerek ryorlardi.
,
Bu drt basi mamur dzen, bugne dek srms olabilirdi. Ne var ki, dnyadaki yasamdan, kendisini yenilemesinden baska seyler de bekleniyordu. Bu beklenen sey
de, zamanin etkisine karsi koyabilecek yaradilista, bagimsiz kisisel merkezlerin - yani, .yaratici varliklarin '- ortaya ikmasiydi ..
Zamanin entropik ve rgtlenmeyi bozucu etkileri,.
olanaklarin azalmasina ve sonu olarak dnyadaki zgr1Ugn yok olmasina neden olmaktadir. Bunun iin, yaratici eylem yetisine, ve bunun da tesinde, kendini yaratma'
yetisine sahip olan varliklar gerekliydi.
30

3h

GURDJIEFF'IN OORETILER!
Bu bagimsiz kisilikler, stelik, bu dnyada eyI'emde
bulunabilmeIiydiler. Bu yetenegin -. bagimsizlik, eylemde bulun~bilme ve kendini yaratabilme - ortaya ikisi, ciiisel yoldan reyen gzelerin belirmesiyle mustulanmisti. Bu yeni yntemde, bir btnn elde edilebilmesi
iin, iki degisik paranin birlesmesi gerekliydi. Bylece,
yasam - tm canlilar degilse de - blnd ve dnyaya
yepyeni bir g geldi.
Btnn iki paraya ayrilmasi, reme iin birlesmesi
gereken iki dogal geyi rneydana getirdi. Bu iki trden
gzeler, geri bagimsizdilar; ama, ayni zamanda lmlydler de. Iki degisik zelligin birlesmesinde yalniz geici
bir btnlk vardi. Bu esit reme, kendisiyle birlikte lm de getirdiginden, dnya tehlike ve huzursuzluklarla
dolu bir hale geldi. Iste, insanin temel dogasi da bu oldu.
Yaklasik bes yz milyon yil nce meydana gelen bu
iki ayri zellige blnme, insanin i dnyasinin da blnmesi demektir. Bu i blnme, ruhsal ile maddeselin ayrilmasi seklinde dsnlebilir ki, bir dnsm olasi kilan
insan huzursuzluk ve arayislarinin da asil nedenidir. Her
yari, br yariya gerekseme duyar, ancak iki yarininbirlesebilmesi iin, ikisinin de apayri bir seye daha gereksinmesi vardir. Bu sey, sevgi enerjisidir. Sevgi enerjisi, cinselligin yaraticiliginin ok zerinde yer alir. nk bu eylem, kendini yenilemede roloynayan enerjilerin tesinde
olusur.
Disi ve erkek diye ayrilan yaratiklarla gerek insanin ortaya ikmasi arasinda, hayvanlarda grebildigimiz
gibi, algilama, hareket edebilme ve hissetme enerjilerinin
rgtlenmesinde pek ok evrimsel gelismeler yer almistir.
En nce, davranis biimlerini belirleyen, otomatik
enerjilerin evrimi baslamistir. Bagimsiz hareket iin ge, 32

Seks ve Insan
rekli olan, .omurgalililarin sinir sistemleri, igdleri ve
hareketleri yneten beyinleri gelisti. Bu otomatik enerjilerin rgtlenmesi sayesinde, besinlerini ve eslerini arayabilen yaratiklar meydana geldi.
Ikinci bir enerji tr de duyarliktir. Duyarligin gelismesi sayesinde, hayvanIarda ve insanlarda grdgmz
en ince duyusal algilama ve duygu izlenimleri ortaya ikmistir'. Bunlarin rgtlenmesiyle de, sbjektif tecrbe~
olasi hale gelmistir. Iste, bizleri zel durumlara karsi ok
duyarli kilan enerji budur. Insanda bu enerji, btn tecrbelerinstnde yer alan zihinsel' ekran .olarak adlandinlabilir. Yasam enerjisi dedigimizenerjiler,
en yilksek
enerji trleridir. Bu enerjiler,. bir taraftan, i:nek'anik~aaliyet alanina ekilebilirler; yani, aliskanliklar ve davranis
biimlerine dnsebilirler. Bir taraftanda, yasamin disindaki alanlardangelen
etkilere aik olabilirler.
Bu ikinci tr etkiler, insan bilinli iken ortaya ikar~
lar. Bilin, kozmik enerjilerin, yani yasami!} disinda olan
enerjilerin ilkidir. Insan, bilinli enerjiyi aldigi zaman,
akli kazanmistir. Bu bilinli enerji, su anin gereksinmelerinin tesine bakabilmemize yarar. Bylece, o andaki
duyusalenerjinin ierigine bagli olmayan seyleri kavrayabilir, grebiliriz. Bu enei:ji, sbjektif durumlardan ve tepkilerden kurtulmamizi da saglar.
Bilincin stnde yer alan yaraticilik enerjisi, insana
cinsel g araciligiyla verilmistir. Insan, varligininekirdegi olan yaratici enerji sayesinde isteneini kullanabilir .yani, Gurdjieff'in deyimiyle, yapar.
Cinsel enerji, cinsiyetlerin ayrilmasiyla etkili hale
gelebilir. 0, tipki miknatis gibi, ancak iki kutbun birbirin-,
den ayri bulunmasi durumunda varolabilir. Kutuplar bir33/3

GURDJtEFF'1N

RETtLERt

birine yaklastika, ekim kuvveti de artmis olur; ama, birbirlerine dokunduklarinda, ekim kuvveti kaybolur.
Oysa, sevgi enerjisinde durum tamamen farklidir.
Sevginin gc birlesmeyle artar. Buna karsilik, sevgi de,
bu birlesme sayesinde varolabilir. Bunuiyice
anlamaya
alismaliyiz, nk, zihnimizde, cinselligin ve sevginin
ekim gleri konusunda bir kargasa mevcuttur.
Cinsiyetin dnyamiza gelmesi ve daha sonra insan
varliginda belirmesiyle ortaya ikan yaraticiligin yasama
girmesi, aslinda dogrudan dogruya Gnes'in yaratici etkinliginden kaynaklanan bir eylemdir. Sevgi ile de, yasama, Gne sisteminin sinirlarini asan bir g gelmistir.

Cinsel

BirIeme

Genellikle, cinselligin temel islevinin insanlarda, tipki hayvanlardaki gibi, soyun srdrlmesi oldu~, ve bunun disindaki cinsel etkinliklerin yalnizca bir zevk arayisindan ibaret kaldigi dsncesi hakimdir. Bu grs, kesin
bir yanilginin ifadesidir. Insanda, hayvanlarda bulunmayan, yaratici bir enerjiye geis yolu vardir. Cinsellik, insan enerjilerinin dzenlenmesinde byk roloynar.
Bu
dzenlemeyi, orgazmii ulasilsa da, ulasilmasa da, kadin
ile erkek arasindaki normal cinsel iliski saglar; herhangi
baska bir cinsel etkinlik degiL.
Erkeklerle kadinlarin birbirlerine olan gl etkilerini bildigimiz halde, gzden kairdigimiz bir sey vardir:
Cinselligin, gerekte, aklin tesini:. de, tipki aklimizi ve
bedenimizi oldugu gibi, etkisi altina alabilecegil Ruhsal
aidan, cinsel istekler tm direnleri asabilir; imana e-

34

Cinsel Birlesm~
kici gelen tm br nesne ve olgulari bastirabilir. Cinsel
hormonlarin kana karismasiyla, nne" geilmez bir g
yaratilmis olur.
Cinsel eylemin ardindaki enerji, yaratici enerjiijir.
Bu yaratici enerji, yasamin disindadir, ve hatta bilincin
de tesindedir. Yaratici enerjinin dogasi, kendiligindenlik ve nceden grmemezIik oldugu iin, cinsellikte de
durum byledir.
Bu bakimdan, cinselligin zihnimiz ve bedenimiz zerinde nemli degisikliklere yol aabilecegini grmek ok
basit bir sey ise de, cinsel glerin nasil denetim a.ltinda
tutulabilecegini anlamak olduka gtr. Dsk bir enerji
tr, daha yksek bir enerji tTnnisleyisini kavrayamaz.
" Gene de, iimizde var olan bilinliligin yardimiyla,
yaratici enerjinin faaliyete geebilmesi iin gereksindigi
ortami ve kosullari biraz olsun saglamak elimizdedir. rnegin, dsnce yoluyla iki esit alistirma yapmak byk
nem tasir: ..Dsncenin yatistirilmasi:. ve, bunu yaparken, yeni ve hayati gelerin ortaya ikisini gzleyebilmek
iin dikkatimizin gelistirilerek uyaniklik iinde bulunulmasi. Bu alisma, tek basina, ya~atici degilse de, yaraticiligin bizi nasil etkileyecegine deggin degerli bir gstergedir. nk, sik sik sz edilen o olaganst yasantiyi,
yaratici gcn iimizden nasil geldigini, ama ayni zamanda nasil bize disaridan verilmis gibi grndgn ancak
bu sekilde yasayabiliriz. Bize yaratici eylemin kapilarini
aan sey yapma:.miz (doing) degil, yapmama:.mizdir
(not-doing).
Cinsel enerjinin, insan yaratici enerjisinin ortaya
ikmasiyla ilgili olarak, dogal bir islevi vardir. Cinsel enerji, esitli duygular arasindaki uyumu saglar, ve bozulmus
enerjilerin bosaltiminda roloynar. Bu bozulmus enerjiler
35

t 1lItl

",11",11,"

ORETtLERt

Cins~l Birlesme
iiiieliktedirler ve ruhsal aidan birer zehirdirIer.
'1IISdlik, denge saglayici bir bosaltim iin en alisilnil. ve
saglikli bir yololmaktadir.
Gurdj'ieff konferansiarindan birinde, cinsellik merkezinin insanruhunun alt katindaki uzlastirici g olarak igd ve hareket merkezleri arasinda yer aldigini
syIemistir. 'Cinselligin dogal ve olagan biimde kullanimi,
genel bir temizlenme ve dzenlenme saglar.
"II'JII"
c

"

Gurdjieff'in konusmalari, zaman zaman. bazi kimseleri

tedir.gin ederse de, burada, 8 Nisan 1943'te Paris'te ya~ilan bir toplantiqaki konusmasindan bir alinti sunmak istiyorum: alismamin akisini bozan dsnceler neden en
ok cinsellik alanindan gelmektedir? seklinde bir soru
yneltildiginde, Gurdjieff'in yaniti kisaca syle olmustur:
Bu soru sbjektif bir sorudur. Szn ettiginiz durum,
herkes iin ayni degildir. Bu, ocukluk mastrbasyonundan kaynaklanan bir anormalliktir. Her insan, kendi?~e,
bosaltilmasi gereken esit diski retir. Bunlardan birincisi normal beslenmenin sonucudur, ve kendiliginden bo
salt~lir. Her gn yapilmasi gereken bir se~dir bu: ~~si
takdirde esitli hastaliklar bas gsterebilir. Insan, sindirilmis besini bosaltmak iin nasil tuvalete gidiyorsa,. ikin:i
esit diskiyi bosaltmak iin de gene bir tuvalete gitmelidir. Bu ikinci esit diski" cinsel iliski yoluyla bosaltilir.
Bedenin sagligi ve dengelenmesi iin ok gerek~i bir seydir bu. Bazi kimseler her gn, bazilarihaftadabir,
bazilari
da ayda bir, hatta alti ayda bir bu t~ bir bosaltima gerek
duyarlar. Bu da sbjektif bir seydir. Insan, bu amala. temiz bir tuvalet bulmalidir. Bunun byk yarari olur size.
nc tr diski ise, kafada retilir. Bu. di~ki, ~n~
tr besinin, yani, zihnimizi etkileyen seylerin, izlenimIerin
artigidir .. Iste, bu diski, beyincikte toplanir, (ben bu asa-

mada retilen enerjiye Piandschoachary, yani hayal gc

enerjisi diyorum). Tip, krbagirsagin sindirimdt;ki rolnn ne oldugunu bilmedigi' gibi, bu diski' konusund~ da
herhangi bir bilgi sahibi degildir. nc tr diski, nefesin dogru kullanilmasiyla vcuttan atilabilir.
Daha baska yeni sorunlar
ikartmadigi takdirde~
cinsel iliski, erkek ve kadin zerinde aritici, normallestirici bir etki yapar. Bizleri depresyonlara; korkulara, saldirgan davranislara srkleyebilecek olan ruhsal zehirlenmelerden kurtulmak iin, muhakkak bIr yol bulmaliyiz.
Bu szn ettigim rahats,mklar,' nc tr diski dedigimiz yararsiz maddelerin vcutta toplanmasi ve katilasma ..
si yznden ortaya ikmaktadir. Yani, ruhsal besinimizin
bozulmasi ve yozlasmasidir. Bunlar, vcudumuza) baska insanlarla temaslarimizdan ya da ruhsallik aleminden
gelen etkilerle girmis olabilirler.
.
Erkekle kadin arasindaki cinsel iliski siradan bir olgu degildir. Bu ok derin bir birlesmedir. Bilindigi gibi,
Gurdjieff, kisilikle z arasindaki ayrimi vurgulamis, ve
birincisinin bize dis dnya tarafindan zorlanan, ikincisinin
ise ta baslangicindan beri kisinin kendisinde olan sey oldugunu sylemistir. Cinsel gcmz ve cinsel isteklerimiz,
zmzn paralaridir. Yani, bunlar bizde dogustan bulunma!ctadir. Kisiligimiz, yani,
dsncelerimizintm,
huylarimiz, fiziksel zelliklerimiz ise sekste bas rol oynamamalidir. Tam aksine, heparka planda kalmalidir. Yoksa, kendilerine ait olmayan bir alanagirmis olurlar. Baska
bir kimseye ynelen her duygusal uyarimin, aci ya da sevin veren, bencil bir niteligi vardir. Bu duygusal uyarimlar, cinsel birlesmedeki yaraticiligin akisini eng~lIerler. Bu
tr uyarimlar, kisilerin arasina, aslinda seksin ortadan
kaldirmaya alistigi yapayengeller koyarlar. Buna benzer

36
37

GURDJIEFF'tN RETtLERI
bir sekilde,' cinsel birlesmeyi dsnselolarak zmlemeye alismak ya da onu dsncelerle ynetIneye abalamak, cinsel enerjinin zgrce akisini nlemektedir. Bu tr
bencil istekler, cinsel enerjinin bosa harcanmasi ya da
bozulmasi demektir ki, Gurdjieff bu eylemi mastrbasyon
szcgyle tanimlamaktadir.
Seksin gerek tadi, ne dsnsel zorlamada, ne de
duygusal uyarimdfldir. Aksine, her alandaki yasantilarin
aikligi, gc ve canliligidir. Bu sekilde sevin, sasirma
ve sevgi gibi gerek du~gular egoist ben'in gerisinde olduklarindan, kolayca uyanlmazlar. Bu gerek duygular,
kendiligindendirler ve onlar' yalnizc~ kendimizi unuttugumuz ya da yitirdigimiz zaman verilen dllerdir. Kendi
deneyimlerimizden de biliriz ki, seks zellikle iyi oldugu
zaman, hem bu olaya katilmis ve hem de bu olayin disinda kalmis olma paradoksunu yasariz. Sanki, insanin kendinde oluyormus, ve ayni zamanda, insandan ok uzakmis gibi ... Bu, son derece gerek bir tecrbedir. Seks,
bizim katilmamizIa gereklesir; ayni zamanda, bizim disimizda gereklesen yaratici enerjinin etkisidir.
Cinsel enerjinin byle zgrce yayilmasi - bu olayi herkes, sirf orgazm sirasinda da olsa, yasamisti~ - ~rkek ve kadin zlerinin temasina dnsr. Bu zlerin birbirine degmesi anlaminda, seks siradan bir olay degildir.
Bir kadinla bir erkek sevisirken, kisilik iliskisi bulunmasa
bile, z iliskisi vardir. Bu iliski, zlerde bir iz, bir etki
birakir. zlerin birbirine degmesi de, orgazm sirasinda
yer alir.
.....
..
Biz konustugumuz zaman, konusan sey ozamaz degildir. Kisiligimiz konusuyordur. DavranislanmiZ1n ogu
kisiligimizden kaynaklanir. Oysa, yemek yedigimiz zaman,
besini alan ve sindiren, zmlizdr. Kisiligin, burada, ye38

CinselBirlesme
roek seimi disinda bir etkisI yoktur. Besin agza girdikten "Sonra, onu z devralir. Ayni sey, cinsel iliski iin de
geerlidir. Erkekle kadin bir araya geldiler mi, z devreye
girer. Hatta kisilik byle bir olayin cereyan ettigini tamamen unutabilir. Ama, z unutmaz. Seks ile yemek arasindaki fark, yemek yiyenin tek kisi olmasi, sekste ise iki
kisinin rol almasidir. Fakat nemli olan, yasamimizda ne
yapmak istedigimizdir; nk, ancak o zaman ok sayida
z temasinin biranlami
olabilir .. Eger z gelismeyecek
ise, ok sayida iliskinin br anlami yoktur. Eger z gelistirmek istiyorsak,' nnde sonunda, cinsel iliski sayisinin
.artmasi demek olur bu.
Cinsel iliskilerden uzak kalarak ruhsal yararlar elde
edilebilecegini dsnenler olabilir. Oysa, bu hatali bir d-,
sncedir. Seksin dnstrlmesi fikrinin yanlis anlasildigini gsterir. Cinsellik, bizim dogamizin bir 'parasidir
ve dnsmde nemli bir roloynar.
Eger gelisigzel bir biimde beliren ... yani, kisiligin egilimlerinden kaynaklanan - 'cinsel iliskiler yerine,
zn gereksinmelerine uygun olarak cinsel iliskide bulunursak, bu, nemli bir adim demektir. Bu tr iliskiler,
cinsellik alanindaki zararsiz iliskilerdir. Bylece, erkegin
ve kadimn cinsel istekleri gereksiz stresIere girmeksizin,
dengelenmis ve uyum saglanmis olur.
Bu amala, Dogru'yu hissedebilme yetimizi gelistirmeli ve kisiligimizden ok zmzn egilimlerine duyarli
olmaliyiz.
.
Cinsel iliski sirasinda, gerekten kendimiz olabiliriz.
Bu da, bizi, seksle ilgili konularda okduyarlikilar.
Hepimizin iinde bir z yapi vardir. Hepimiz, bu z yapi-'
mizdan ne zaman saptigimizi anlayabilecek denli duyarli
olmaliyiz. Bu, her zaman belli bir cinsel davranisin be39

(;iJJtDJ1EFF'tN

iiimscnmesi anlamina gelmez. Gelisme srecimiz boyunca

cinsel davranislarimizi sik sik degistirmemiz gerekli olabilir. Bu, hem erkekler hem de kadinlar iin geerlidir.
Ancak, nceden grlemedigi iin, bazen ok bazen de
az gerekli olur.
Cinselligin iine hayal ve telkin girmeyegrsn; o
zaman gerek bedensel gerek ruhsal aidan zorluklarla karsil~iriz. Isel potansiyelimizi ksteklemis, normal yasantimiza zarar vermis oluruz.
Her birimiz iin ayri bir gerek cinsel yasanti biimi
vardir. Bumin yaninda bir de, gerek olmayan, bilinli
ya da bilinsiz olarak kendimize mal ettigimiz, brlerinden daha iyi oldugunu dsndgmz cinsel yasanti bii.
mi vardir. Bu ikincisi, zmzdeki cinselligin isine burnunu sokan kisiligimizden baska bir ~ey degildir.
Birbirine uyan ya da uymayan zler vardir. Eger
kisilik, zellikle hayalciligiyle araya girip isleri bozmazsa,
z, muhakkak, kendisine en uygun dsen z tarafindan
ekilecektir. O zaman, seks, yararli niteligini alir, ve
erkek kadinin kadinligini, kadin da erkegin erkek1igini
dest~kleyip yceltir.
Iste, ancak bundan sonradir ki, gerek evlilikten sz
edilebilir. Evlilik, erkekle kadin arasinda uygll.nluk varsa,
olasidir. Burada kisiligin nemi yoktur. Cinsel uyum arayisi, egoizmi yenmek iin temel adimdir. Bunun, insan
ruhu zerindeki etkisi ok byktr.

Sorular
Soru: Seksten hoslanmak ve zevk almak yanlis bir sey
midir?
40

Sorular

CRETiLERt

J.G.B.: Seksten alinan zevk hem dogaldir, hem de dniismmz iin gereklidir. Eger seksi dogru olarak uygulayabilirsek, bundan biz de, doga da kazanli ikar. Dnya yasamindaki uyum, yenilenmeyi gerektirmektedir. Insanlar arasindaki cinsel iliskiler, bu uyumun saglanmasinda nemli roloynarlar.
Soru: Peki, sevginin yeri nedir?
J.G:B.: Sevgi ile seI<:sikaristirinamamiz gerekir; ,Bunlar
tamamen ayri seylerdir. Bunu, enerji tablosundaki ~iralamada da grebiliriz; Birlestiricienerji olan sevgi,. yaratiCl
enerjiolan cinselligin stndedir.
.
Birok kimse, ilerindeki heyecanlari ve zevkli duygulari.sevgi ile karistirmaktadir. Bunun nedeni, seks enerjisinin duygularakarismasidir. Oysa, bu heyecan ve zevklerin, birlestirici sevgi ile hibir ilgisi yoktur. Zaten, asin
duygusallik da, bencil istekler ve agzllk de ortaya bu
sekilde ikar.
Kendimizle bitkiler, hayvanlar arasinda, ve kadin
erkek baska insanlar arasindaki sevgiden sz edilmesi dag'"
ru olabilir. Ancak, en yksek duygulari bile sevgiyle bir
tutmamamiz gerekir. Gurdjieff, insanlara, insanlari sevmek iin kendilerini zorlamamalarini neril'di. Ise bitkilerden ve hayvanlardan baslamalarini sylerdi. nk, in. sanlar, sevgiadi altinda bencill~klerini srdrme egilimindedirler.
Sevginin iimize girebilmesi .iin, kisisel ben'lenmizden kurtulabilmeli ve sevgiye aikolma.liyiz. nk, sevgi, ben'imizin ok tesinde olan bir seydir. Onu anlayamamamizm nedeni de zaten budur. Kendimize bylesine
deger verdigimiz srece, sevgiyeyer olamaz.

41

GURDJIEFF'tN RETILERI

Olumsuz

Seks

Dsnme islevi, insanin en dsk ve en ise yaramaz bir

islevi olabilir. Bu islev, sadece disaridan gelen etkilere karsi bir tepki seklinde ortaya ikan ve kendi basina yeni bir
sey retmeyen bir yetimizdir denilebilir. Buna karsIn, zihinsel g, Tanri'nin kozmik amacinin gereklestirilmesinde nemli roloynayacak olan bir varligi da yaratabilir.
Iste, dsnme islevi, bu iki asiri u arasinda esitli yerler
alabilir. Yaratici g, insanda kendisini dsnme islevi
araciligiyla gsterir ve ifadesini bulur.
Ayni seyleri cinsel islevimiz iin de syleyebiliriz.
Cinsel islev, bir yandan fizyolojik bir eylem, br yandan
da insandaki yaratici enerjidir. Dsnme islevi nasil yozlasabilirse, seks islevi de yle bozulup yozlasabilir. Iki
islevarasindaki tek fark, seks islevinin, yasama g katan
enerjilerle baglantili olmasidir.
Gurdjieff insanlarin tr diskiyi bosaltmalari gereginden sz eder. nc tr diski, agrisimsal dsnceler ve su ya da bu biimde bosaltilmasi gereken bencil
dsncelerdir. Ikinci tr diskinin
bosaltimina yarayan
cinsel iliski araciligiyla, kadin ve erkek, birlikte, zararli
maddelerini disariya atmis olurlar. Bunun iin, cinsel iliskiye, herhangi bir sekilde duygularla baglantiliymis ya da
ruhsal bir yani varmisasina bakilinamalidir. Gurdjieff,
kabaca, insan birinci besinInin artiklarini bosaltmak iin
nasil tuvalete gidiyorsa, ikinci besininin artiklarini bosaltmak iin de bir kadina ya da bir erkege gider, demektedir. Cinsel ese, kesinlikle bundan baska bir gzle bakilmamalidir. Bu, byk aptesi ruhsal bir eylem gibi grmeye benzer. Oysa, hi de yle degildir. Cinsel iliskinin er42

OlumsuzSeks
kek ve kadindaki tensel, fiziksel islevi, diski bosaltimindan
baska bir sey degildir. Elbet, byle sylemekle, cinsel islevin yararsiz ya da gereksiz oldugunu ileri srms olmuyoruz. Cinsel islev yararlidir. nk, cinselligi baska amalar iin korumaliyiz. Gereklidir de ... nk, cinsel enerjiler kullanilmadiklari takdirde vcudumuzu zehirleyen maddelere dnsmektedirler. Ancak, surasini ok aik bir biimde anlamamiz gerekiyor: Cinsel eylem sirasinda bu
ise hibir duygu karistirilmamali, sevgi~ szcg de bu
isle iliskiliymis gibi grlmemelidir.
Sunu da iyice grmeliyiz ki, asiri seks tutkusu, bizim
iin z,ararlidir. Cinsel ilis.kide bulunma geregi, kendilerini
tanima alismalarinda bulunmayan insanlarda, cinsel ener~
jinin fantezilere dnsmesini engellemenin pek zor gelme.sinden tr ortaya ikmaktadir. Iinde bulundugumuz
asamada ve ortamda yasarken, cinselligin kutsalligindan
ya da ruhsal anlamindan sz etmek, bencil dsnce ve
gdIerle dolu olan insanin objektif ussalliktan ya da
ruhun varligindan dem vurmasina benzer.
Kendi bireysel dsncemizi, objektif ussallikin
merkezi sanmamlZ nasil bir samalik olursa, cinselligimizi
de yaratici gcn besigi sanmamiz gene o kadar anlamsiz
olur. Insandaki ussallik merkezi, evrenin yarati.::isi iin bir
aratan baska bir sey degildir. Akil, insana, bu nedenle
verilmistir. Oysa, su anda sahip oldugumuz akib ne
kadar yetersiz. kalmaktadir!'
Gurdjieff, cinsel enerjinin bosa harcandigi her trl
eylemi mastrbasyon szcg ile betimler.Erotik
hayaller kurmak, cinsel enerjinin bosaharcanmasina bir rnek olarak gsterilebilir. Ancak cinsel kaynakli olmayan
daha birok baska hayaller de kurudugumuz olur. Sunu
iyice bilmeliyiz ki, her esit bos, yararsiz hayaller, mas-

43

GURDJtEFF'tN

trbasyondur. Insanlar, cinsel enerjilerini ok konusma,.

asiri .etkinlikler, huzursuzluk, sinirlilik, merak, kendini
baska kimse ya da nesnelerle zdeslestirme gibi eylemlerle
harcamakta ve igdsel islevlerini de tutkular, cinsel heyecan arayislariyla tedirgin etmektedirler. Kendilerini tanima alismalarinda bulunmayan kimseler iin mastrbasyon, cinsel enerjinin yikiciliga dnsmeden bosaltilmasim
saglayan bir musluktur. Bu eylemler, eger o kisinin gelisme olanaklari varsa' bile, hi olmazsa ocukluk ve genlik
dnemlerinde, ok zararli degildir. '
Mastrbasyonun daha dolayli bir sekli de, cinsel enerjinin 'duygusal yasantiyi etkisi al~llia almasidir. Normal
insanlarda duygu merkezi hemen hemen islevsizdir. Bu
durum, Gurdjieff'in All and Everything (Hepsi ve Her
'Sey) adli yapitinin son blmnde,bir
at arabasindaki
atlarin duygularla ,zdeslestirilmesi biiminde vurgulanmistir. Bu simgesel anlatimda, araba, bedene, arabaci ise
atlari yanlis anlayan akla benzetilmistir. Duygulara yaratici eylemde bulunma olanagi taninmadigindan, duygular
da cinsellikle siki sikiya iliskili birtakim gereksiz ds ve
hayallere kapilmaktadirlar.
Bir btn olarak at, gelismesi boyunca kendisini
eviren kosullar tarafindan srekli bir yalnizliga itilmis ,
ve ihmal edilmis oldugu iin, kendi iine kapanmis, yani,
'ruhsal yasantisi' ie dnk olmus ve disariya uyusukluktan baska bir sey yansitamamistir.
Birazicik olsun sevgi ve sefkat dolu bir davranisla
karsilasmadigi iin de, simdi o, kendisini hafife oksayiveren herhangi bir kimseye kul kle olmaya hazirdir .
(G.l. Gurdjieff - All and Everything)
Cinsel enerji bencilligin gidasi oldugu zaman, yozlas.,
44

Olumsuz Seks

CTRETtLERt

11

maya baslar. Burada, karsit cinsler arasindaki ekismeleri rnek olarak gsterebiliriz: Bir erkek ya da bir. kadin, esine hkmetmek isterse, cinsel enerjiler bozulmaya
yz' tutar. Cinsel enerji gerek anlamda yaratici olacagi
yerde, insamn kendini begenmisliginin gidasi haline gelir.
Gerekten de, ben (ego), cinsel enerji ilebirlesirse, denetimi olanaksizlasir.
Birok insan, davramsIarini, kendi. bencil ikarlari
ve kendini begenmisligi dogrultusunda dzenler. Oysa,
insanlarin yapmasi gereken sey, yaratici drtleriylebasa-'
riya olan gereksinmeleri arasinda bir seimde bulunmaktir. Everest tepesine tirmanmak, dnyayi' tek basinabir
yelkenliyle dolasmak gibi normalolarak. olanaksiz sayilan islere girisen kimselerde, bunugrmekteyiz. Bu kimseler byk cinsel enerjilere sahiptirler, ve setikleri bu
hedeflerde de yaratici bir ge Qulunabilir. Eger cinsel
enerji, insam dis dnyada basarilara
gtryorsa, bu,
baska insanlar iin bir esin kaynagi olabilir, ve o insanlara
'gelisme olanaklari zerinde gven verir. Iste, bu tr eylemler, cinsel enerjinin pozitif ve yaratici sekilde ynlendirilmesidir. Ne var ki, bunlari daha yakindan inceleyecek olursak, ogunlukla insanlara yararli bir sey gereklestirildigini gremeyiz. stelik, bu eylemlere katilmamis
olan kimseler, basariya ulasmis olan kisilerin stn Insanlar olduklarina inanarak, anlamsiz takIitiliklere girisebileceklerdjr.
Everest'e tirmanmak, kahramanca bir seyolabilir.
Ancak, sirf tehlikeli bir is yaparken grlmek isteyen ve
bu arada kendilerinin. de baskalarimn da yasamlarini tehlikeye atan ~imseler, cinsel enerjilerini ktye kullanmaktan baska bir sey yapmiyorlardir.
'
Cinsel enerji yikici da olabilir. Baskalarina hkmet45

GURD.JlEFF'IN RETlLERl
me isteginden, onlari yok etme drtsne kolayca geebilir. Bu olgusadece kadin-erkek iliskisinde degil, insandnya iliskilerinde de grlmektedir. Savas ile seks arasindaki baginti ok siki ve yakindir. Asker, her zaman
seks simgesi olarak grlmstr. Ilk bakista bunun nede~
ni kolayca anlasilmayabilir. Bunu anlayabilmek iin, nce, seksin yikici ve yok edici drtlere nasil dnstgn
grmemiz gerekir. Hint mitolojisinde
Shiva ve Shakti
- erkek ve disi yaratici gler - seksin iki ayri yanini be!irlerler. Shiva Seks Tanrisi'dir, ayni zamanda Yaratilis'in ve Yok Olus'un Taiirisi ... Shakti ise, tm yaratiklari seven ve onlara aciyan Ana'dir ve, ayrica, intikamci
ve yok edici tanriadir (Durga).
Cinselligin yozlasarak yikiciliga dnsmesiyle birok
marazi durumlar bas gstel'ebilir. Bu durumlar, insanin
kendi kendisini yok etmesine kadar varabilir.
Seksin bos yere harcanmasi ve yozlasmasi, aslinda
bizim hayal gcmzden ileri gelmektedir. Gurdjieff'e gre, hayal gc, (Piandschoachary), besinin agza alinmasindan soiiraki evrimi sirasinda besinci asamadaki enerjilerle birlesmesiyle meydana gelir. Yani, aldigimiz besinin
ierdigi enerjinin, iimizde bulunan enerjilerle kaynasmasi seklinde olusur. Bu evrimin ilk asamalari, karacigerde
retilen zlere varincaya dek, sindirim srecinin kimyasi
olarak zaten bilinmektedir. Bundan' soiiraki asamalar ise,
varligin ikinci besini olan havanin alinmasi ve onun kendi evrimi ile ilgilidir. Daha soiirayle bir noktaya gelitIir
ki, burada
duygular ve izlenimler iin gerekli olan
Tetartoachary retilir. Sonra da bu, hayal gc enerjisine
(Piandshoachary) dnsr. Izlenimlerimizin kaynagi olan
enerjiye karisan enerji de, cinsel enerjidir.
Piandschoachary , akil aradan ikartilmaksizin
46

Olumsuz Seks
dogrudan dogruya grmemizi saglar. O, gz nne getirmenin, gznde canlandirmanin gerek maddesidir.
Yani, sadece hayalimizdeki grntlerin degil, kendi yasantimizin ve disimizdaki olaylari etkileyen biimlerin ve
tasarilarin da yaraticisidir. En genis anlamiyla, bu enerji,
gnl gzyle grme ya da ileriyi grme seklinde ifade
edebilecegimiz vision gc olarak tanimlanabilir. Bu
bakimdan, bu enerji ile gerek ve pozitif bir iliski iim:
girmeye alismaliyiz. Ancak, iki yani da keskin bir biakla oynamaya benzer bu.
... bu maddeler, beyinli varliklarin benliklerinde
birbirine benzemeyen, tam aksine, 'birbirine karsit' sonular elde edilmesini saglarlar.
Bu nedenle,. varliklar, btnselliklerini, bu varolus.
maddelerinin ileride yol aabilecegi istenmeyen sonulardan koruyabilmek iin srekli olarak uyanik bulunmalidirlar.
(G.I. Gurdjieff - All and Everything~,

s. 842)

Hayal gc, cinsel ya da daha baska trden fanteziler degil, belli bir amaca uygun imgelerin yaratilmasinda,
dogru olarak kullanilmalidir. Fantezilerin roloynamasi
halinde enerji, duygusalliga, kirginliga, sbjektif olarak
kendini hakli gstermeye dnsr. Bunun sonucu da,.
anlamsiz bir yikim olabilir.
Insan bir kez z ile temas durumunu yasamayagrsn, artik bencilligi asma ve" cinsel hayalleri bir yana
birakma konusunda alismasi zor olmayacaktir. Ancak,
gerekli olan sey, yalnizca hirslarin ve tutkularin birakilmasi
degildir. ogu zaman, zellikle erkeklerde, bilinli dsncelerin cinsel merkezi etkilernesiyle, cinsel sogukluk hali
belirebilir. Bu durum, daha sonra, sapikliklara, seksin
47"

GURDJIEFF'IN GRETILERI
yanlis yallarda kullanilmasina
ve zararli kendini begenmisHge dnsebilir.
. Dsncelerin,
duygulara karisarak
sagukluk ve ilgisizlik halleri yaratmasi ya da duygularin, dsnce, merkezine girerek bizi mantiktan ve abjektiflikten
uzaklastirmasi, ak ciddi bir sarundur. Ayni sekilde, dsnceler,
hareket merkezine girerek, O'nu yanlisliklara
srkler.
Eger, bu merkeze duygular da girecek alursa, o' zaman
davranislariniiz
zerindeki kantrql
yitirebiliriz. Ama,
seks merkez'inin durumu bunlardan farklidir. Cinsel enerji, baska merkezlere girdigi zaman, bu merkezlerin faaliyetleri daha da canlanmis alur. Hatta, degisik sekillerde
halsinasyO'nlar)) (sanri) bas gsterir.
Bu anlattiklarimiz,
gerekten, alduka yaygindir ve
herkes tarafindan ciddiye alinmalidir. Simdi de, dikkatimizi, herhangi bir nedenden tr karsit cinsle iliskilere
giremeyen ve kendi cinslerince ekilen kimselerin durumuna evirelim. Daha nce de belirttigimiz gibi, sevgi her
tr iliskide ral alabilir - hatta, bir insanlabir
bitki arasinda bile. Aslinda, ayni cinsteki iki kisi arasinda temiz,
. saf bir sevginin bulunmasi dagaldir. Plata, Diyaloglarinda, Sakrat ile Alkibiades'in
gen erkeklere alan sevgileri
arasindaki farki syle anlatir: Alkibiades, sevginin darugunu, erkekler arasindaki cinsel iliskide grrd .. Sakrat,
Alkibiades'e
alan sevgisini belirttigi zaman, andan da
ayni davranisi beklemistI. Sokrat, gerek Alkibiades'e
gerek Atina genligine alan sinirsiz sevgisine karsin, anlarla
cinsel iliskiye girmenin karsisindaydi.
Sakrat'in bu tutumu, Alkibiades'i
ok sasirtmisti.
Escinsel bir erkegin ya da kadinin, kendi dnsm.,
lerini (transfarmasyan)
gereklestirebilecek
durumda alup
almadiklari, sik sik sarulan bir sarudur. Bu saruyu yanit-

48

Olumsuz Seks
layabilmemiz

iin, dnsmn

esitli

asamalari

arasinda

kesin bir ayrim yapmamiz geiekiyar. Ilk ya da ekzaterik

asamada, narrnal cinsel iliski ile escinsel iliski arasinda
ak az bir fark grlebilir. Ancak su iki naktayi unutmamak gerekir: Birincisi, bu tr iliskileri uygun grmeyen
bir taplumda
yasayan escinsellerde
artaya ikabilecek
olan sululuk duygusudur. Bu da, seksi e ilgili btn br
sululuk duygulari gibi, cinsel enerjinin yazlasmasinin bir
sanucudur.
Ayni cinsten iki kisinin birbirine duyduklari
ekim ve cinsel birlesme isteginin dagal almadigi sylenemez. Ancak, escinsel iliskide, erkekle kadin arasindaki
cinsel iliskinin, insanin kendisini
mkemmellestirmesine
olan alumlu etkisini bulamayiz. Escinsel kisinin karsilastigi bir baska engel de, akimsenin,
kendisini zel bir
kimse olarak grmesidir. Gerekten de, escinseller, genellikle, daha kaba ve maddeci alarak grdkleri br kimselerden daha duyarli ve aik fikirlidirler. Bu durumda,
cinsel enerji, iki es tarafindan, yukarida belirtilen sekildeki beslenen bir hayal ile yozlasir ki, bu da gerek ilerlemeyi nler. nk, itenlikle gelisme istegi duyan bir
escinsel kisi, cinsel yasamiyla, kendini gelistirici alisma
arasinda bir seim yapmalidir.
Aliik aldugumuz
ben'imizden
daha
derinlerdeki
ikinci ya da mezaterik asamada~ escinsel kisi, kendi hiligini, narmal insanlara kiyasla daha kolayca kabul et-

tiginden

tr,

anlardan

daha

avantajli

sayilabilir.

Ben,

bunun gereklestigini kendi gzlerimle grdgm iin, bu

kanuda hibir kuskum yaktur. alismanin mezO'terik blmnde, cinsel islevenerjilerin
dnstrlmesi ve yksek
bedenlerin
olusturulmasi
iin kullanilmalidir.
Gerekten
alismak isteyen, ama igdlerini kontral edemeyen escinsel ise. cinsd Islev glerinin azalmaya yz tuttugu bir
49/4

GURDJIEFF'IN RETILERI

Sorular

yasa kadar beklemelidir.\Iste o zaman olaganst bir degisim olur ve nemli adimlar atilabilir. Escinsellerin ogu,
gerekten de, baska kimselere, zellikle karsit cinse karsi.
daha duyarlidirlar. Dnsmleri gecikmis olsa bile, sonralari ok iyi ilerlemeler kaydedebilirler.
Ancak, gene belirtmeliyim ki, kendisini zel bir kimse olarak gren ve baska insanlara stnlk taslayan bir
escinsel, alismanin mezoterik asamasina hibir vakit giremez. Ayrica, esc;insel kisinin, her trl sululuk duygusundansiyri1inasi da gerekir. Ben, Gurdjieff'in escinselIerekarsi nasil davrandigini grdm. Gurdjieff,. onlara,
kendilerini gelistirici alismalarda J,ulunabilecekleri konusnuda gven veriyor, ancak, onll\rin, kendilerini .zel
birileri olarak grmelerine izin vermiyordu.
Iste, bunlar, cinsel islevimizin dogru kullaniminda
gz nnde bulundurulmasi gerekli noktalardir. Gene vurgulamakta yarar var: zel, ve br insanlardan farkli biri
olma duygusu ok tehlikelidir. nk bu duygu, cinsel
tecrbeden gerek bir yarar saglamamizi nler. Birok
insanin, cinselligi, bir birlestirici olmaktan ok, bir ayirici
seklinde grmelerinin nedeni de budur. ogumuzun, cinselligimizi yozlastirmak iin elimizden geleni ardimiza
koymamamiza karsin, Mla kendimizi koruyabiimis olmamiz bir bakima mucizesayilir. Insanlarin, kendilerini dizginleyememeleri yznden, artik geri dnemeyecekleri
bir nol<taya ulastiiklarina, skr ki, pek seyrek olarak
rastliyoruz.

J.G.B.: Gurdjieff,in Hepsi ve Her Sey" adli yapitinda,

Beelzebub sik sik syle syler: Cinsel iliski, insanin bir
numarali tutkusudur. Insan, seksi bir zevk araci olarak
grmektedir.
Gurdjieif, erkek ile kadinin karsilikli mastrbasyonundan sz ediyor. Sirf karsilikli heyecan yaratilmasina
ynelik cinsellik, kendimizi gelistirme alismalari ile
nasil bagdasabilir? Insan yapisindaki negatif kutbun ne
kadar gl oldugunu bildigim iin,' Olumsuz dsnceleri birakin! Iinizden, baska insanlari yermeyi, elestirmeyi ikarin, atin! diye gt vermem nc kadar sama
olurdu, degil mi? Ayni sekilde, Seksle ilgili dsnceleriniz her zaman temiz ve saf olmalidir! demiyorum size.
sadece sunu sylyorum: Karsilikli mastrbasyon seklindeki sekse, sevgi dolu yce bir olgu imi:; gibi bakmayi
DIZ! Cinsel eylemi uyaran her seyi mastiirbasyon olarak
nitelendirdigimi iyICe anlamanizi
istiyorum. Bizler, tamamlanmamis, bir esit yarim yaratiklariz; bu yzden,
erkek ile kadin, birbirini tamamlarlar, birbirine gereksinme duyarlar. Ancak bu, erkek ilc kadinin, daha kendi
cinsel enerjileriyle kendileriniyok etmemeyi grenmeden,
birbirine yardim edebilecekleri anlamina gelmez. Eger
nc g yoksa, enerji yozlasir. Bunu bugnk erkek
kadin iliskilerinde grmekteyiz.

Sorular

I.G.B.: Genelolarak,
baskasina olan ilginin, kendini
gelistirme alismasini aksatip aksatmamasiyla anlasilabilir. Kendi kendinize sorunuz: Baska biriyle iliskilerim-

Soru: Cinsel doyum, bizim iin nemli midir?

50

Soru: Bir erkek ya da bir kadin, esi ile arasindaki iliskinin, kendisi ya da esi iin zararli oldugunu nasil anlayabilir?

SI

ttreme ve Anami.balik
GURDJIEF'F'IN RETILERI
de, ilgi ve dikkat ne derecede zgrdr, Bu iliski zgr
bir iliski midir, yoksa 'kendini gelistirme' amacimdan
almakta midir?~
Kiilerin birbirine, hem de ogu zaman gelisigzel
dokunmak istemeleri sama bir eydir. Bunu yaptigimiz
zaman, enerjimizin ne olacagini gzden kairmamaliyiz.
Eger enerjimizi byle seylere harcarsak, alisma iin
gerekli enerjiyi nereden bulabiliriz?
Soru: Karsilikli mastfirbasyon ile diskilan' bosaltmak iin
yapil~n seks arasindaki sinir nerededir?
I.G.B.: Diski bosaltim islevi igdseldir. Bu ama iin
cinselligin uyarilmasi gerekmez; bu, organizmanin kendiliginden ifade ettigi bir seydir. Igdsel bir gereksinme
dogdugu anda, kisiler bunu farkedip, cinsel iliskide bulunmalidirlar. Aksi takdirde, bu enerji, hayallere dnsr. Bu andan itibaren dikkat srekli olarak sekse yneleceginden, insan onu kontrol edemez. Grlyor ki, yozlasmi maddeleri beden disina atmak aisindan seks ok
gerekli bir eylemdir. Seks, onu nasil kontrol edecegimizi
bilmedigimiz ve onunla ilgili belli aliskanliklar edindigimizden tr, ok gl bir seydir. Aslinda, seksin kontrol edilmesi, aklin kontrol edilmesinden daha kolay ise
de, gene de zordur.

reme

ve

Anababalik

Erkekle kadin arasinda, bazen ekim, bazen de itme

eklinde kendini gsteren bir g vardir. Birkadinla

erkek bir araya gelir gelmez, aral~da

bir iliski olmasa
bile, bu g ortaya ikar. Gerek bir iliski iin, araya
nc bir ge girmelidir. Bu ge de cinsel iliskidir.
Bu ilikide, genin eylem iinde oldugu bir dinamizmin rnegini grebiliriz. Btn gerek iliskiler nerici,
karsilayici ve uzIatinci etkenler olarak adlandinlan
bagimsiz genin birIesiminden olusurlar. / Bir iliskinin,
gerek bir tecrijbe olarak meydana gelebilmesi iin bu
geye gereksinme vardir. Byle bir eyleme, l~ (triad)
eliyoruz.
.
Cinsel iliski (zsel olarak gereklestigi zaman) ger..
ek bir birlesme olusturdugundan, uilastiriciya da n~
c gc temsil eder. Genellikle, cinsel iliski sirasinda,
erkegin nerici gcyle, kadinin karsilayici gcnn uzlastigi dsnlr. Ancak, bu varsayim, kismen dogrudur.
Objektif aidan, erkek de, kadin da karsilayicidirlar, ve
nericilik, doganin iine' sizmaya alisan yaratici gten
gelir.
.
Erkek ile kadin, .gerek bir yarati meydana getirmek
iin, o andan itibaren nerici ve karsilayici rollerini oynamaya baslarIar.
Gerek iliskinin tek amaci ocugun yaratilmasi degilse de, ocuk, bu tr bir iliskinin rndr. nc,
yani, uzlastinci gcn tasiyicisi da ocuk olur.
nc g, her iliskide, nerici ve karsilayici g_
lerin, ayni yapida olamayan varliklarini (zlerini) birlestirme zelligine sahiptir. O, iki z bir araya getiren bir
ara degil, iki z birbirinin iinde eritip kaynastirarak
yeni bir yarati ikaran gtr.
Ayni zamanda, uzlastinci gcn aktif'> ve pasif'>
glerin birlesmesinin bir rn oldugu da dnlebilir.
Ama, bu dogru degildir. nc g bagimsiz ve zgr-

bir

53
52

GURDJIEFF'!N ORETILER!
dr. Genellikle farkedilememesinin ve taninamamasinin
nedeni de budur.
Bir kadinin gebe kalisini dikkatle incelersek, ocugu
anababanin yapmadiklarini, sadece, - varligini bulmasi
iin ona yardim ettiklerini
aika grebiliriz. ayri
g, sonsuz zaman iinde, zlerin bir eyleminde birlesmektedirler. Bu eylemde, erkek ve kadin, baba ve anneye dnsmektedirler. Ikisi birlikte, aralarinda cinsel gcn yer aldigi iki kutuptan ok daha fazladirlar.
Temelolarak
grnen sey, analik gcdr. Kadin,
ana olabilmek iin, erkek zerinde bir ekim gc yaratir; bu da, erkekte, babalik gcn uyandirir. Bu aidan
bakildiginda, gebe kalma eylemini ana ynetmektedir.
Ancak, bu, yalniz onaylama yznden olusmaz; aksine,
kadin, karsilayiciligiyla, erkegi kendine eker. Biz de, ayni sekilde, karsilayiciligimizla, kendimizi dnstrmek ve
bir ruh kazanmak iin gerekli olan yaratici gc kendi
mize ekeriz. Bu sekilde, nce ana, sonra da baba, kendi
sini ekilmis hisseder ve ikisinin birlesmesinden dnyaya
yeni bir yaratik gelir. Evrim ve yogunlasma geninin bir
rnegidir bu. Yeni dogan varlik, yeni bir gizilgtr (potansiyel). Btn dnsm olanaklariyla, dnyaya yepyeni
bir sey gelmistir. Bu, ananin, ocuguna bakarken, acaba
bydgnde ne olacak, diye dsnrken hissettigi duygudur. Byle yeni bir gizilgcn meydana gelmesi, nc gcn bir belirtisidir.
Babanin gzyle bakildiginda,. degisikbir eylem cere yan etmistir. Gebe kalmaolayi, ona gre, soyunu sr- drme srecinin bir parasidir. Erkegin, sadece sperma
tasiyicisi oldugunu, ierigin reticisi olmadigini anlamasi olduka gtr. Yaratici g, baba araciligiyla, ocuga
zellikle erkek ise, onun seklini verir. Baba nericidir.
54

tirerne ve Anababalik
Ana da, karsilayiciligi, yenilenmenin, gelecege ailmanin, yayilmanin gereklestirilmesi iin bir yololarak grr. Bu bir genlesme (ekspansiyon) genidir. ocugun
temsil ettigi nc g olmadan, ilerleme durur.
Btn bunlarin zerinde, gel5e kalma eylemi, ocugun kendi hazirladigi bir eylemdir. Normalolarak, ge-be kalma olayinin gzle grnr
yanlarinin ardindaki
olaylari sezemedigimizden tr, ocugun, kendi yaratilisinin sorumlusu oldugunu gremeyiz. Aslinda, kadindaki ekici analik gcn uyandiran, dogacak olan ocugun
kendisidir.
ocuk, gebelikten nce var degildir. O, ne maddeseldir, ne de enerjiler dnyasina aittir. O, ruIisal dnyada, sadece bir varaIma istegi olarak vardir. Bedenlesmemis nc gtr. Zaman ve mekan tesini algilayabilecek yksek merkezlerin alismasi saglanmadan, bunu
grmek olanaksizdir. Bu ruhsal kosul sayesinde, varligimiza kavusmadan bile bu c1iinyayl seme zgrlgne
sahibizdir. Ishimiyet'te, dogmadan nce, bu dnyayi setigimiz gretilir. Bunu kr krne kabul edilmesi gereken bir giz olarak grmek yerIne, daha derinden anlamaya alisma/iyiz. Bunu, 3ekilsIz ve sinifsiz, saf hir istek olarak grmeliyiz. Dogmus olmaya yneltilen bir istek! Bylece, analik duygusu uyanii' ve babanin retici
gc serbest kalir. Bu bir zgrlk genidir.
Ancak, nerede, hangi anababayla ve nasil bir ka1itimla dogacagimizi zgrce seerneyiz. Bir kadinla bir
erkegin belli kosullarda birlesmesine bagli olan bir sinirlama kabul edilmelidir. Erkegin spermasi kadinin yumurtacigina ulasinca, artik ocugun yasami boyunca tasiya.cagi kalitimin programi yazilmis demektir. Ayrica, kader diye tanimlanan bir program daha vardir ki, gezegen55

GURDJtEFF'tN RETtLERl
lerin, dogum anindaki etkisiyle olusur ve ruhsal zellik
leri ve iliskileri kontrol eder.
Kader, kimi zaman, astra1 (yildizsal) kalitim olarak
da tanimlanir. Kader, ruhlar alemine aittir, ve bilinli
alisma yapilmadigi srece, ne lnune de fiziksel kalitimi
degistirmek olanagi yoktur.
Bu programlar, baba tarafindan, ananin iindeki yumurtaciga yazilirlar ve dltn gelismesini oldugu gibi,
gelecek yasaminda'ki olaylarin akisini da belirlerler. Btn bunlar, dzen geninin bir rnegidir. Bununanlami
sudur: Bu yeni yaratik, bu baba ile bu ananin eylemleri
ile dnyaya geldiginden, buyasama
belli sinirlamalara
girmeden gelemez.
Dahasi da var. Bunlardan baska, Tanri'nin koydugu
bir yasa daha vardir: Takdiri ilahi. Takdiri ilahi, ocugun
tekligi, yani benzersiz olusudur. Takdiri ilahi, anababadan bagimsizdir, ocugun kendi ruhsal dogasina. ve isteneine baglidir. Varliga kavusmak demek, bir amacin
iletieisi olmak demektir ki bunun zihinsel dnya iin
bir anlami yoktur. Bu' ama kosulsuz dnyadan~ geldigi
gibi alinip kabuL edilmelidir.
Simdi de, ocugun gelmesiyle, ana ile baba arasinda neler cereyan ettigini inceleyeHm. Aile bir btndr.
Bu btnlk ananin evresinde olusur. Ancak btnlg
bir arada tutan, ocuktur. Aile yasamini yrten, anadir.
Baba, ailenin basidir. Her nn toplumdaki temsilcisidir. Babanin yetkesinde, kisiden olusan bir birlik kurulmustur.
Baska bir aidan bakildiginda, aile ile ilgili kararlan babanin vermesi halinde, ana boyun egici bir ro)dedir.
Bu durumda ana, babanin gcn ve onun saglayabilecegi
olanaklari, ocugu ugruna kabul etmelidir. Aksi takdir56

'Oreme ve Anababalik

de, aile dzeni bozulur. Bunun gerek anlami, ananin,

baba ile atismaya girmeden, babanin getirdiklerini ocugu adina kabul etmesidir. Aslinda, kadin da kendi gcne sahiptir; ancak, aile iliskisi iinde ikisi birden stn olamazlar. ocuk, burada, gerekten uzlastirici bir
roloynar.
Dogum tehlikeli bir istir. Yeni dogan ocuk, evreye son derece bagimlidir. ocugun, evresine ok uzun
bir sre boyunca bagimli kalmasi, baska hibir canli trnde grlmez. Ancak, bu bagimlilik, ocuga byk bir
g saglar. ocuk, ihtiyalarinin giderilmesi iin baskalarina ricada bulunmaz, gereksindigi seyleri dogrudan dogruya ister. Ilgisiz1ige hi tahammlyoktur.
Bebegin tasidigi tm gizilgler ve olanaklar, evresindeki insanlar
zerinde gl etkiler yapar. ocuk, daha dogdugu anda, dnyayi etkilemeye baslamistir. ocugundnyayi etkilemesi uzun bir sre, yinni yil kadar devam eder. ocugun, kendi elindeki olanaklari kullanarak kendisini kanitlamasina kadar ... Dikkat edilirse, daha ok yardima ihtiyaci olan -rnegin, felli- bir ocuk, evresinden o
denli ok sevgi ve ilgi grr.
halde analigin ve babaligin ne oldugunu yeniden
gzden geirelim. Bunun rneklerini insandan baska canlilarda da gryoruz. Anababaligin, sadece insana zg
bir seyolmamasi gibi, sirf su bildigimiz biimdeki yasamin sinirlari iinde varoldugu da sylenemez. Dnyadaki canlilarda grdgmz bu nitelikler ve roller, aslinda
daha genis kozmik anlami olan niteliklerin bir belirtisidir .. Bu, l yasa~nin bir geregidir. Bu aidan bakildiginda, ocugun rol, babanin da ananin da karsi koyamayacagi bir gerekliligi temsileder.
Ananin rol, teden beri, yasam verici ve koruyucu

57

GURDJIEFF'IN RETILERI
olarak bilinirdi. Dnyamiz, pasif-analik gcnn bir belirti ve bedenlesmesi oldugundan, pekala, bir dnva-ana'.
dan sz edilebilir. ocuk, ana tarafindan nasil t~siniyor
ve doguruluyorsa, yasam da, ayni sekilde tasinmali ve
dogurulmalidir. Bunu demekle, ananin, sadece bu dnyadaki bir yasam biimi olmadigini, kozmik bir ana-rnegin:!> (arketip) bir belirtisi oldugu geregini vurgulamak
istiyorum.
Elbet, baba da kozmik bir ana-rnegin belirtisidir. Ancak ben hep, tam bir erkek olmanin ne demek oldugunu anlamakta glk ekmisimdir. Dnyanin ilk yaratildigi zamanlari inceleyecek, onun nasil meydana geldigini, kozmik srece nasil sahne oldugunu dsnecek
olursak, cinsel roBerin temellerini daha derinden kavrayabilir ve baba ana-rnegini de gzmzn nnde
canlandirabiliriz.
Fechner'in, dnyayi incelemesinde bu aika grlmektedir. Fechner'e gre, dnya canli bir varliktir, ve
yasam, Gnes ile Dnya'nin evlenmesi sonucunda dogmustur. Aslinda bu, bir benzetmeden daha te bir seydir.
Baska bir kurama gre, degisinimler (mutasyonlar), gnesten gelen kimi zel isinimlarla (radyasyonlar) olusmaktadir. Bu kurama gre, yksek enerji tasiyan isinimlar, kromozom yapisini degistirmekte, ve bylece, yasama uygun olmayan yapilar ortaya ikmaktadir. Ancak
zamanla, genetik yapinin birtakim servenler geirmesi
sonucunda, yasama uygun yapilar da meydana gelmekte,
gelisip remekte ve dnyaya yeni trler katilmaktadir.
Eger bu kurarnda bir gereklik payi varsa, ok ilgin bir
seyolur bu; nk, burada, dllerne roln Gnes stlenmistir.
58

'Oreme ve. Anababalik

Bu sekilde, aktif ilke, dnyaya inmek isteyen yaratici gcn tasiyicisi olmaktadir. Ancak, aslinda aktif ilke
tasimasina karsin bu, erkek iin, hemen hemen olanaksiz
bir olusunidur. Yani, erkek dnyada, yle grnmesine.
karsin, aktif ilke olamaz. Bunun' nedeni, insanin dogasinda yatmaktadir.
Maitri-Upanisadlarda Ulu Benligin (Great Self) bir
parasinin, her birimizin iinde oldugu, ancak ayri kaldigi iin, kendi kaynagini tanim~digi. anlatilir. Bu sebepten
tr, hizler, dnsm (transformasyon) iin seilmisizdir; kendimizle Yksek Varolus 'arasinda 'bir iliski kurmaliyiz, ve kendi iimizde birsey 'yaratmaliyiz. Kozmik
aidan, bu, kimsenin bagimsizakti~ ilke. olamayacagi,ve
cinsiyetine bakilmaksizin,herkesin
pasif ilke olabilece@
anlamina gelir. Ulu Benlige karsi pasif ilke olmaktanba.ska bir sey yapamayiz. Iste, bu kosullar altinda bile, erkek
kendi ilkesi olmayan aktif ilkeyi' tasimak ve onu ifade
etmek zorundadir. Bylece, erkekten, olamayacagi bir sey
istenmektedir. Saniyorum ki, birok erkek, rollerinin gatipliginin bilincindedir.
Erkegin dogasindaki bu gariplik, gndelik yasaminda da kendini gstermektedir. Pasif ilkeyi tasiyan kadin,
hem varolus hem de z aisindan kendisi oldugu iin,
analigi ve kozmik roln dogal bir sekilde karsilar. Buna karsin, erkek; babalik rolnn ~ncak kismen dogal
olmasindan tr, bu rol, bir kadinin kendisininkini yerine. getirmesinden daha beceriksizce oynar. nk, onun
rol, z olarak degil de, sadece varolus aisindan babaliktir. Bu yzden, kadin, dogal bir yasam biimidir; ve,
anlamasi ok zor olmasina karsin, erkek, dogalolmayan
bir yasam biimidir.
Ailenin kozmik niteligini animsamanin ve bunun
59

GURDJIEFF'IN RETILERI
Vreme ve Anabiihiilik

zerinde meditasyon yapmanin, yasamimiz zerinde b-'

etkisi vardir. Ne denli zor grnrse grnsn, bize
uygun dsen roiieri oynayabiliriz.
Anababaligin ruhsal
anlamini kavramamiz, bizi birok korkulardan arindirir.
yk

. ~imdi de, bu tr bir anababaligin, toplumdaki bireyler iin ne anlama geldigini grelim. ocugun uzlastirici
gc, erkek ile kadin arasindaki
iliskiyi, btnlgne
ulastirir. Bu nedenle, ta eskilerden beri, aile, toplum yapisindaki temel, ayrilmaz bir. yapi tasi olarak grlmstr. Ancak, bu yapi iinde belli bir baba, belli bir ana
V~ tek bir ocuk bulunmasi gerekliligi sz konusu degildir. Anababaligin temel niteligi bozulmaksizin, babalar,
analar ve ocuklar arasinda esitli dzenlemeler yer almis olabilir. nk, kosullar ne olursa olsun, anababalik
tek ve zln;iez bir iliskidir. Ana, baba ve ocugun konumlari, her birine zarari dokunmaksizin, degistirilemez.
Yani, baba, ana ve ocugun yerine, aileyi zedelemeden
ve kendileri baska bir seyolmaya zorlanmadan, baskalari geemez. Insan iliskilerinde, hibir kimse ya da hibir
sey tarafindan
degistirilemeyecek olan ok az sayidaki
birka iliskiden biridir bu. Bir erkegin ne kadar vk kadini ya da bir kadinin ne kadar ok erkegi olursa olsun,.
hatta, bunlarin ne kadar ok ocuklari bulunursa bulunsun, anababalikta tek ve benzersiz bir iliski sz konusudul": O da z iliskisidir.
Anababanin bu benzersiz iliskisi sayesinde, insanlik
hem yasam gcn, hem de esitlilikler iinde ilerleyebilme yetisini korumaktadir. Bu iliski her ne kadar benzersiz ise de, l (triad) niteligindedir. Bu ldeki her
bir ge, birbaska lde baska bir ge durumuna geebilir. Yani bu, bir kadinin birok erkekten, ya da bir erkegin birok kadindan ocugu olmasini engellernez. Ya

60

da esler su ya da bu nedenle birbirinden ayrildiklarinda,

bu kisisel degisiklik, olayin zsel niteligini bozmaz.
Bir baska nemli husus da, iki cinsin birlesmesiyle
olusan genetik kodun,
insanligin evriminde
oynadigi
nemli rolden tr, es seiminin belli bir ilkeye gre yapihnasidir. Eski insanlar bu geregi anlamakla kalmamis,
ana ve baba olacak esleri, genetik kodlari birbirine uygun olan kimseler arasindan seerek uygulamaya da gemislerdir. Bunun amaci, sadece gizilgleri yksek ocuklarin dnyaya getirilmesi degildir. Ayni zamanda, ocugun bagimlilik dnemindeki ortamin uyumlu olmasini
saglamaktir. Bu konuda bilgi sahibi olan ve dogru evlilikleri nceden bilebilen kimselere astrolog denmistir.
.Birok Asya lkesinde buna hal~ inanilmakta ve bir
evlilik ncesinde astrologa ya da bu konularda bilgi sahibi
bir kimseye danisilarak, o evliligin ilkelere uygun olup 01madigi sorulmaktadir. Nedendir bilinmez, bu gelenek,
zellikle bati insaninin yasantisindan giderek yok olmustur. Bu tr bilgilerin elde edilmesiyle ilgili birtakim yolsuzluklar, insanlari, ok dikkatli olmaya sevketmistir.
Gene de, asil neden, insanlarin eszamanlilik (senkronisite) konusundaki inanlarini yitirmis olmalaridir. Insanlar
z rnegine (essence sample) ilgi duymaz olmuslardir. Suna inaniyorum ki, agdas insanin gz, nedensellik (causa.,
lity) ile baglanmistir. Bilimsel metot diye adlandirilan
seyle, olaylarin zaman iindeki gelismeleri incelenmektedir. Oysa, olaylarin i yapisi, nedenselolmayan bir biimde etkisini srdrmektedir.
Sorular
Soru: Gurdjieff, ocuk yapma
mistir?

konusunda neler syle-

61

Yaraticilik ve Algilama

'GURDJIEFF'IN RETILERI
,i

Soru: Poligami (okesiilik) zerinde neler syleyebilirsiniz?

J.G.B.: Gurdjieff'in, seksin zararli maddeleri bosaltma

-isleviyle ilgili aiklamasini isiten bir kimse, Bu sylediklerinizi dsndm, ama bununla reme arasinda bir
bag kuramadim. demisti.

J.G.B.: Eger, esler kabul ederlerse; ikiden ok kisiyi ieren iliskiler olabilir. Bu t~)Iiskilerin gereksindigi kosullar, monogamidekinden (tekesIilik) daha az degildir. Hz.
Muhammet'in poligami konusunda ileri. srdg kosul,
sunlardir:

Buna karsilik,
Gurdjieff sunlari sylemisti: Ben
reme zerine tek kelime bile sylemis degilim. ocuk
dogurmak, insanin zenle hazirlanmasini gerektiren ciddi
ve kutsal bir istir. br szlerim sadece, insanin seks ko-

lo Birden fazla aileyi geindirebilecek

gce sahip
olmak,
2. Birden fazla kadini tatmin edebilecek erkeklik
gcne sahip olmak,
3. Birden fazla kadina sz geirebilme yetisine sahip.bulunmak.

nusundaki davranislarini ne sekilde dzenlemesi gerektigiyle ilgiliydi. reme konusuna deginmis degilim. Insan,
bilinli bir yaraticiliga kavusmadan nce, kendi cinsel islevIerinin klesi olmaktan kainmalidir.
Soru: Eger cinsel islev, enerjilerin dzenlenmesi ve anababalik diye iki kisma ayriliyorsa, bunlardan kainma yollarinin aranmasi yerinde olur mu?
J.G.B.: Bu sorunun yaniti, cinsel islevin birinci ve ikinci
hedeflerinin taninmasina, kabul edilmesine baglidir. Insan, belli bir asamada, kendi anababaliginin kutsalligina
inanir, ve insanliga karsi bir sorumlulugu bulundugunu
kavrarsa, yalnizca
anababaliga layik kimselerin ocuk
yapmalarina izin verilmesi,
ocuk yapmalari ekinceli
olan kimselere ise izin verilmemesi gerektigini kabul edebilir. Eskiden, bununla jlgili bir bilgi birikimi vardi. Zamanimizda da, degisen toplum yapisina uygun dsebilecek zmlere gidilebilir. GnmZde kullanilan gebeligi nleme yntemleri MIA ilkeldir. Ancak, toplumun evrimi srecinde, bu yntemler elbet gelisecek, ve bugn
istenmeyen yan etkiler doguran yntemlerden daha iyileri bulunacaktir.

62

Bu kosullar, poligaminin
azaltmaktadir .

Yaraticilik

ve

ortaya ikma olasiligini

Algilama

Ins~nda yaratici enerjiyi en ok eken sey, cinsel

gtr. Yaratici enerji, insanda daha derin bir algilamaya,
ve gayet isabetli olarak yaratici diye i;idlandirdigimiz:
amali eyleme yol aar. Daha derin ve bilenmis duyular,
degisimimiz (gelismemiz, transformasyonumuz, dnsmIDz) iin ok nemlidir. nk,onlarsiz, neyin gerekli oldugunu gremeyiz. Degisime giden yolda, yle biran gelir ki, gelismemiz iin o ana dek grendigimiz yntemler yetersiz kalirlar. YanIis cinsel faaliyetlerin sonucu
olarak, ussalligin ne denli zayiflatiIip yilirHdigini grmek
63.

GURDJtIt:l"F'JN

(..
RETtLERl

hi de zor degildir (ussalik -zekA, anlayis, akil- szcgii. !imada, yaratici ve bilinli enerjilerin kaynasmasi
aiila ii iiiidad ir).
(:iiisd davranis biimleri ok esitlilik gsterirler.
Biiiil:ir, seksi hepten birakmaya ya da her firsatta istedigince seks yapmaya kadar varmaktadir. Cinsel enerjiyi
yceltmenin yar~ticiligi getirecegine. inanmak,saflik
olur.
Bu basit ve temelsiz grs, yaratici enerjinin belli bir
miktarda bulundugunu, ve bunun, su .ya da bu kanaldan
akitilabilecegini varsayar. Oysa, gerek daha dinamiktir.
Seksten uzaklasmanin insani mistik (gizemsel) tecrbelere gtrdg, dogrudur. Ancak, bu durum, her trlzevklerden uzaklasildiginda, ve yasamin belli kesimlerinden ekilindiginde, geerli olur. Dogal glerin, ifade
edilmeyerek, isel alisma:i>da kullanilmasi, insandaki
duyularin daha da bilenmesine ve derinlesmesine yol amaktadir. Ancak burada nemli olan, normal durumlarda
dagilip kaybolan enerjilerin yogunlastirilmasidir. Ruhsal
alismalar yapilan okullarda, yemek, konusmak, uyumak
ve seks yapmak son derecede sinirlanmistir.
te yandan, cinselligin islenmesi (yani, daha uygar
ve ince sekilde kullanimi) da. mistik tecrbelere yol aabilir. Klasik uygulamalari
inceleyecek olursak, ,seksten
kainilmasi kadar, seksin islenmesinin de mistik yasantida
nemli roloynadigini grrz. Bu aidan bakildiginda,
Tantrik Budacilik ye sofu (ascetic) Hiristiyanlik, ayni paranin iki yz gibidir; yani, Hiristiyanlik iinde,seksten
kainanlar da, seksi isleyenler de vardir.
Demek oluyor ki, seks islense de, ondan kailsa da,
mistik deneyimler elde edilebiliyar. Seksin bu iki anlamli
rol, ruh zerindeki kosullayici olmayan etkisi yzndendir. Ruh, enerjinin kaynagidir: Otomatik, duyarli ve

64

Yaraticilik ve Algilama
bilinli enerji. Otomatik enerji, igdlerin ve davranis
biimlerinin enerjisidir. Bir baska deyisle, bu enerji, aliskanliklarin temel
maddesidir. Duyarli enerji ise, bizi
simdiki an:i>ile temasa geirir. Gnlk yasam tecrbesi
ile ilgili bir enerji trdr bu. Insanlar kadar, hayvanlarda da bulunan iki enerji trdr bunlar. Oysa, bilinli
enerji, normal yasamin zerindedir. Bu enerji, bizlere,
tepkisel ve bencil yasantimiz sirasinda fark edemedigimiz
btnselliklerin algilanmasi yolunu aar. Bylesi bir bilinlilik, karar vermemizi ve sememizi olasi kildigi kadar, ussalligimizin gstergeleri olan animsama ve konusmamizi da saglar.
Otomatik ve bilinli enerjiler, bilincimizin alt ve st
sinirlarini belirlerler. Fizyolojik islevlerimizi yneten yasamsal enerjileri ise, kismen algilayabiliriz. Yaraticilik ve
sevgi gibi yksek kozmik enerjilere gelince, bunlar bilinstdrler. Onlari ancak, ben'in hiliginde algilayabiliriz.
Anlasilmasi gereken nokta, duyarli enerjinin, algilamamizi ne lde kontrol edip ynettigidir. Bu enerji,
i dnyamizdan ve dis dnyadan gelen duyumlar ile, aklin tesindeki bir kaynaktan gelen resimlerin stnde grndkleri zihinsel ekrani yaratir. Normal durumlarda,
duyarlik kosullanmistir, yani, mekanik bir hal almistir.
zel bir yetenek ya da ugrasla ynlendirilmis olabilir.
Ancak, duyarlik, genellikle, dis dnyanin olaylarina karsi bir tepki niteligindedir. Gerekten yeni duyumlarin al-,
gilanabilmesi iin, duyarligin kosullanmamis olmasi gerekmektedir.
.
C!.nsel iliski, bu baglamda, nemli bir rol oynamaktadir. C!,zile algilama baslar baslamaz, duyarlik zgrlesiverir. Ozscl tecrbenin yoklugu halinde, duyarligin z-

65/5

GURDJtEFF'iN. RETtLERt
grles~esi, asin duygusalliklar ve bencillikler iinde yitirilmis olur.
Cinsel iliski, yaratici ve otomatik enerjiler arasinda,
kimi zaman direkt olarak beyinde bir sok seklinde hissedilen gl kombinasyonlar olusturmaktadir. Byle bir
durum, baska nedenlerden de meydana gelebilir, ancak
ogunlukla, cinsel deneyimin bir sonucudur. Bylesi bir
birlesme, duyarli vebili'nli enerjiler arasindaki iliskiyi
degisime ugratir. Bazen, yksek bilinlilik durumlari, bazen de unutkanliklar bas gsterir. Bunlar, isel yapinin ve
zihinsel gcn durumuna baglidir.
Insandaki cinsel g, kendisinisadece cinsel iliskilerde ifade etmekle kalmaz. Erkek ile kadin arasinda bir
arayis, bir ekim gc olarak da kendisini gsterir. Insanlar arasindaki iliskilerde itici gcn kaymrgi budur. Cinsel merkezlerin,
kendilerine zg algilamalari vardir.
Bunlardan en nemlisi, karsisindakinin zihinsel durumunu dogrudan dogruya algilamak, bilmek seklinde olur. Bu
nedenle, seks enerjisi, grupbilincinin
olusmasinda ok
nemli, temel bir etkendir.
Eger insanlar sadece cinsel iliskilerin kisitli kisisel
tecrbesl iinde kalmayip, zlerindeki cinsel enerjinin
varligini bilinli olarak algilayabilselerdi, o zaman insanlarin birbirlerinden ayrilmis varliklar olmadigini sezebilirlerdi. O zaman birbirleriyle temas halinde ve birbirlerini
etkiler durumda olduklari bir baska iseIlikler dnyasi
onlara ailabilirdi.
Yaraticiligi ve otomotiklesmeyi baglayan cinsel eylem ile, bilinci ve duyarlIgi baglayan bilinli alisma antsindaortak bir iliski bulunmaktadir. Birbirinden bagimsiz olmalarina karsin, bu iki eylem, birbirini gl bir biimde etkilerler.
66

Yaraticilik ve Algilama

,i

Burada yapilmasi gereken sey, algilamamiz! birer

kozmik enerji olan bilinci ve yaraticiligi algilayabilecek
denli gelistirmektir. Gurdjieff, kendi sisteminde, yksek
duyarlilik merkezi'ni, kendimizi bir baki~ta tammmTIlZI
saglayan seyolarak tanimlamistir. Kendi kendimize "ailabilmemiz i-in, aslinda di~imizda>.'olan yi:ratici enerjinin zilinimize girmesi gerekir. nk, yaratici enerji
bizim disimizda bir yerdedir.
Cinsel enerji, Pir.ndschoachary yoluyla normLll mcrkezlere yneltilirse, olaganst gler kazanilabilir. Bu:.
Gurdjieff'in byk akmlatr dedigi seydir ki, ht:in rast1antisal, hem de bilinli olarak elde edilebilir.
Cinsel enerji,
bizlere" b~sinlerimiLin -yemekler,
hava ve duyusal etkiler- transformasyonu
iin, yani,
ii "eonlari gelistirip bit' eVili sieC~ildeil loei,:imiiciriiz.
rilmistir. Piandschoachary'nin ya da hayal gcnn byk bir blmn reten, cinsel enerjidir, Otomatik ve
duyarli enerjilerin bir bSil1iY12kampn Y8ratici seks enerjisi, bu zel enerjiyi, Jn~ijr. Her trl yaratici eylemde kullanilan enerji
iste, bpc~rr. B,} enerji Y8.ratlei'ha
yal gc biiminde kcllhnJhnzdig! zaman, derinle,'cc ulasarak normal merkezlere girer. Sonunda daha da dniiserek
yasamsal (vital) alana kadar ulasir ki, esitli hastaliklar
bu sekilde ortaya ikarlar. Bu etkiyi nleyebilmek iin,
dzenli bir cinsel yasama gerek vardir. Bylece grlyor
ki, yaratici olmayan insan, seks emberi iinde kilitli
kalmistir. Geri, ruhsal dengeyi saglayabilir, ama seks yoluyla kendisine verilen glerden yararlanamamis olur.
Hayal gcn yaratan enerji, Piandschoachary, bize
olaganst yetiler saglar. Bu enerji, oldurmak istediklerimizi gzmzde canlandirabilmemize yol aan isten gcmzn anahtaridir. Yapma'nin, gereklestirebilmenin,
67

GURDJIEFF'IN RETILERI
anahtaridir. Henz ikinci bedenlerini (ya da Kesdjan-be.
denlerini) saglamlastiramamis olan kimseler iin, hayal
gcnn kontrol, normal bir cinsel yasami ya da onun
yerine geebilecek bir isel alismayi gerektirmektedir.
Insanlarin ogunda, kendilerini gelistirmek iin yeterli
istek bulunmadigindan, normal cinsel yasam onlariin
mutlaka gereklidir.
Bilincin yaratici olabilecek sekilde dnsm iin,
sevginin birlestirici enerjisine ihtiya vardir. Birlestirici
enerji her yerdedir.Ancak, bizim, bu tr enerjiyi tutacak
bir organimiz, bir aracimiz yoktur. Eger bu enerji bize
gelirse, gerekten bir ltuf olur liu.
Bu sekilde bakildiginda, seks insanin dnsm
(transformasyonu) iin bir topraktir, ama bir yol degildir.
Simdi de, yaratici enerjinin erkek ile kadinin cinsel dogasina nasil girdigini, dnyadaki yasamimizda ok byk
nem tasiyan duyumlan
algilamamizi nasil sagladigini
grelim.
Insanlik, kaba duyumlarin, yani dis dnyanin gerekIerini tanidigimiz duyumlarin, kendi gereksinmelerinin bir ogunu doyurdugu uzun bir zaman diliminden
yeni ikmaktadir. Ancak, ok fazla gerekle karsi karsiyayiz: Gerekler bizi boguyor, ama, hibir sey anlamiyoruz. Bilgi patlamasi~ denilen sey, iste budur. ok
kez, sizlere, dnyanin yeni bir (information) dnemine
girdigini, bu dnemde insanlarin su anda sahip olduklarindan ok daha degisik algilama esitlerine ihtiyalari
olacagini sylemisimdir. Bu yeni algilama biimleri, yaratici enerjinin bizdeki etkinligiyle orantili olacaktir.
Baba ile ananin' rollerini inceledikten sonra, yaratici enerjmin insanlari nasil etkiledigini anlamisizdir. Bu
olayin bir baska yn de, yaratici enerjinin erkekte ve
6B

Yaraticilik ve Algilama
kadinda kendisini ayni sekilde gstermemesidir. Ikisinde
de yaratici enerji akisi ayni sekilde olur; ancak, yaratici
enerjinin aktigi kanallar fizyolojik ya da psikolojik olarak
farklilik gsterebilir. Dsnce aliskanliklari ve gelenekler yznden, erkek ve kadin, birlikte izledikleri bir olay
hakkinda ayni seyleri syleyebilirlerse de, gerekte o olayi ikisi de farkli biimlerde algilarlar.
Gene zaman zaman belirttigim gibi, kullandigimiz
szcklere egreti ya da aiklayici anlamlar eklememeye
zen gstermeliyiz. ogu zaman, kadinlarin, erkeklerden
daha <idegisik dsndkleri ve daha duygusab ya da
daha ~sezgili~. olduklari sylenir. Ancak, kadinla erkek
arasindaki bu farkliligin, evre tarafindan belirlenen ki.
siligin disindaki bir etkene baglandigi pek seyrek gr.
ir.' Erkek ile kadinin algilamalari arasindaki fark, ger.
ekte, bizim ulasamadigimiz bambaska bir dzeydedir.
Budaciliktal geregin saf gz~nden Dhamma
Chakku ve ilahi gz~den, Dibha Chakku, sz edilir.
Dhamma Chakku - yani, Dharma nasil ise yle grmek,
dogruyu grmek - isel algilamanin kadinlara zg seklidir. Ilahi gz ise erkeklere zgdr. Isel algilamanin bu
iki tr de nemlidir, ve bazi ynlerden birbirini tamamlarlar. Ancak, sunu iyice anlamamiz gerekir ki., Gurdjieff'in
de sylemis oldugu gibi, bilinli alisma yapmadan ve
isteyerek aciya katlanmadan bu algilama biimlerini uyan.dirmak olanaksizdir. Bir baska nemli nokta da sudur:
Bu duyumlarin ortaya ikmasi iin, onlarin ortaya ika.cagina olan inancimizin ve oTtaya iktiktan sonra da 011.lara olan gvenimizin sarsilmamasi gerekir. Erkeklerle ka...dinlar, bu konuda birlikte a1lmayi grenmelidider.
Kadinlarda genellikle bir olayin zne _ deggin bi r
duyu bulunmaktadir. Ancak, onlar bunu szcklere dk::-

GURDJIEFF'1N

aRET1LERI

meyealistiklari
zaman, erkekler, aliskanliklari sonucu,
bu anlatilanlari ya kendilerine gre yorumlariar, ya da
sama bulurlar - hatta, tamamen ters anlamlar verdikleri de olur. Kendi hissettikleri seylerin bu ~ckildc tersine evrilmesinden ve degisik olarak
yorumlamasintlan
usanan kadinlar da, artik bu tr deneyimlerini siiyknicmeye baslariar. Bu ok tehlikeli bir seydir. nk, bu tr
duyurnlara olan gven yitirilmis olur.
Kadinlar, bu sekildeki algilarinikanitlayabilmeyi grenmelidirler. Bizi bekleyen zorluklarla bas edebilmemiz,
Gurdjieff'in de dedigi gibi, kadinlarin
cesaretine bagli
olacaktir. Kadinlar, bu yeteneklerini gelistirdikleri zaman,
hem maddesel hem de daha derin anlamdaki tehlikeleri
sezebilecekler, nelerin korunmasi, nelerin kotarilmasi gerektigini bileceklerdir.
Kadinlar, seylerin nasiloldugu
konusundaki sezgilerini geli~tirmeye alismali, erkekler de onlari dinlemeye alismalidirlar. Sunun da anlasilmasi gerekir ki, erkegin isel algilama yetenekleri uyandirilirsa, o vakit erkek, kadinlarin gremeyecegi seyleri grms olur. Erkc~in anlayisi, ussal anlayisin belli bir sekline dnsiir ki,
\)eK az kadinda rastlanan bir seydir bu. Ne var ki, burada sz edilen ussallik, bildigimiz anlamdaki ussallik de,gildir.
Kadinlar, erkeklerin algiladiklarini, erkeklerin onlannkini kabul ettiklerinden daha kolayca kabul ederler.
Ancak, kadinlar, genellikle, erkeklerin bu algilamalarinin
sonulari karsisinda sabirsizlik gsterirler. Erkeklerin pratik ve gereki olmadiklarini dsnrler, nk, erkeklerin bu i algilamalari, ogunlukla, bir durumun, bir olayin potansiyeline yneliktir. Yani, erkekler ogu zaman
bir seyin gerekligini kavrasalarbilc,
iinde bulunulan

70

Yaraticilik ve Algilama
durumu iyi degerlendiremezler. Ne olup bitmekte oldugunu gzden kairirlar. Buna karsilik da, kadinlar, mevcutbir durumdan nelerin ikabilecegini, nelerin gereklestirilebilecegini gremezler. nk, onlar olup bitmekte
Qlani zsel olarak algilarlar.
Bu nedenlerden
.
., tr erkeklerIe kadinlar birbirlerine muhtatirlar.
Erkeklerin, bilgilerini genellemelerle yitirmeleri, birtakim szcklerle ya da herhangi sanatsal bir anlatimla
yetinmeleri tehlikesi sz konusudur .. Erkekler hibir zaman yalnizcagrlebilen
ve dokunulabilen seyleri algilamakla yetinmemeli, .aksine, nesnelerin ve olgularinbtnlgn tanimaya, ve by~ apta gnl gzyl~ grmeye (visian). abalamalidirlar. . Ama, bunu yaparken,
her zaman, kendilerini bekleyen tuzaklara dsmemeye
dikkat etmelidirler: Yani, bir taraftan gerekleolan baglarinin' yitirilmesi, bir taraftan da kendilerine karsi asiri
bir sevgi beslemeleri. Kadinlarda ortaya ikabilecek sorun'lar ise, degisik olurlar. Ya kendi algiladiklarina gvenmez
olurlar, ya da asabiyete kapilirlar. Yani, kendilerinin grdklerini ve erkeklerin gremediklerini erkeklere gsterebilecek bir yol bulamazlarsa, bu, dayanilmasi g bir durum olur onlar iin. AIgiladiklannin yanlis biimlerde yorumIanmasini ya da heba olmasini nleyebilmek iin, kadinlar, bunlarin duygusaiiiklarla ya da baska herhangi bir
seyle rtlp krlenmesIDe izin vermemelidirler.
Sorular
Soru: Birok kims(! ile cinsel iliskide bulunulmQ6i, szn ettiginiz algilamalari engeller mi?
J.G.B.:

Erkek de, kadin da sik sik degisen cinsel iliski-

71

GURDJIEFF'IN RETtLERt
lere girisirlerse, bu algilamalar dogru biimde gelisemezler. Kisilik farkinda olmasa bile, Z, cinsel eyleme katilir.
zlerin iliskisinde, zn belli bir blm, belli bir iliskiye
ynelir. Birok kimseyle cinsel iliski yer aliyorsa, z, zgrlgn yitirir. Isel gzn ailmasi, bu yzden, olduka zorlasir. Bu sre, erkekte ok yavaslamis olur; kadin
ise, gvenilemez ve tatmin edilemez biri olur ikar.

Soru: Erkekler ve kadinlar, dogru algilamalarm gereklestirilmesinde, birbirlerine yardim edebilirler mi?
i.G.B.: Erkeklerle kadinlar, aralarinda cinsel iliski olmasa bile, geregi kavrayabilme konusunda birbirlerine
yardim
edebilirler. Insanin,
karsisindakini dinlemeyi,
karsisindakinin syledigini ciddiye almayi grenmesi gerekir. Gerekten dinlersek, sylenilen seyin gerekleri mi
yansittigini, yoksa kendini begenmisligin ve kibirliligin
bir ifadesi mi oldugunu anlayabiliriz. Erkekler ve kadinlar farklidirlar; farkli olmak zorundadirlar. Zaten, insan
cinsini bu denli byk kilan sey de, bu farkliliktir.
Anababalikta, daha aik grebilen es, kadindir. O,
ocuklarinin dogru babasinin kim oldugunu, bir erkegin,
ocuklarinin dogru anasinin kim olabilecegini bilebileceginden daha iyi bilir.
Kadin, ayrica, alisma ile ilgili ikmazlara girildiginde, dogru olani grebilir. Son byk peygamber olan Hz.
Muhammet'in hayatindaki bir hikilyede, bu, ok gzel bir
biimde anlatilmaktadir. Hz. Muhammet kusku iindeyken, karisi. Hatice tamamen emindi; onun yce grevini
yerine getirecegine gveni tamdi. Hatta, Hira Dagi'ndaki
vahiylerden sonra bile, Hz. Muhammet halil kendinden
72

Evlilik

kusku duyar~en, bir baskasinin ona, Evet, bu grevi yerine getirmelisin. demesi gerekiyordu. Onun, kendi misyonu zerinde kuskulara kapilmasina karsin, in~ncini hi
yitirmeyen Hatice ne kadar farklidir!
Soru : Bu anlattiginiz, kadinlarla ilgili - ya erkegin rol
nedir?
i.G.B.: Erkekle kadin arasindaki
iliskide, potansiyeli,
(gelisme olanaklarini) gren, erkektir. rnegin, erkek,
esinden' ayrilmanin ya da bir baska lkeye g etmenin
dogru olup olmayacagini grebilmelidir.
Erkekle kadinin, kendilerine zg algilamalarina ilaveten, bir de, birlesme ncesinde ikisine de kapali olan
algilamalar vardir. Kadinlik ve erkeklik gelerinin karsilikli olarak birbiri iine girmesi ile, dnyanin btnlgn
algilamak mmkn olur.

Evlilik
Seks, dnya zerine geldigi zaman, ayrilmaz takipisi olan lm de birlikte getirmisti. Bu kudretliikili, fizik
sel yasantimizi halil etkiliyor. Ancak, iimizde, yasamin
da stnde olan bir sey vardir ki, onun kaderi olduka
farklidir.
Cinsel enerji, kendi varligimizi degistirebilmemize
olanak tanir. Kendimizi, oldugumuzdan daha fazla yapmak eylemi, dnsm (transformasyon) olarak adlandirilir. Hibir cinsel iliskide bulunmasak bile, seks, bu eylem iin gereklidir. Seks, yaraticiliga, baska hibir seyin

73

'GURDJIEFF'tN

RETtLERt

,Evlilik

yapamadiginca yardim etmektedir. Bizim dnsmmz

de yaratici bir eylemdir. O halde seks, lmszlgn anahtandir.
Gurdjieff, bir defasinda syle demisti: Exioachary'yi
(sperma) varliginin dnsm iin kullanan kimseye ne
mutlu; onu, yalniz tek bir ama iin kullanan kimse ise
ne talihsizdir.~ Daha sonra, bazi dinlerde cinsel iliskilerin yasaklanmasiyla ilgili bir soru zerine, Gurdjieff, sunlari sylemisti: Eskiden bu maddelerin nasil kullanilacagi biliniyordu. Kesisler, bu yzden, son derece saglikli insa.nlardi. Ama, artik, btn bu bilgiler unutuldu. Geriye
sadece yasaklar kaldi. Simdi, k~sislerde grlen birok
hastaligin nedeni budur.~

Cinsel enerji, fiziksel bedenimizdeki tecrbelerden

'eylemlerden ve acilardan, bu bedenimiz' gibi dnyaya bagli olmayan ince (subtle) bir bedenin ortaya ikmasinda
nemli roloynar. Belli sinirlar iinde, lmszlktr bu.
Ama, bu ince bedenin ortaya ikmasi bizleri gerek lmszlge henz ulastiramaz.
Cinsel iliski sirasinda, erkek ile kadinin, <:ince ya
da isel bedenleri' ile birlesmeleri mmkndr. Incil'deki,
... ve onlar bir beden oldular. cmlesinde, beden szcg, fiziksel bedenimizi degil, bu ikinci bedenimizi anistirir. Ger:, buna da bedendiyebiliriz. nk, o, fiziksel
bedenimizin bir kopyasidir. Bu birlesme, varlikta birlesmedir, ve erkekle kadinin birbirini anlamalarina, ayni duyumlari algilamalarina yol aar. Ne var ki, erkekle kadin
ruhsalolarak,
yani istenleriyle, hala ayridirlar. nk,
kendileri aisindan k,arar yerinektedirler.
tsten birligi
gereklestigi zaman ancak, erkegin ve kadinin dogalari
bir btn olur. Ayriligin sadeceaskin (transandant) olarak kaldigi bu kaynasma ve birlesme~e (fzyon) her bir
74

es tipki kendisininki gibi brnn dogasina da sahiptir.

zsel dogalarin birlesmesi, yeni bir yaratidir. Bu, kendi
kaderini izebilen insanin gerek ruhudur, ve zamandan
da mekandan da bagimsizdir.
Evrim srecinin korunmasi ve insan soyunun, kaynagina dnebilmesini saglamak iin, yeterli sayida insanlarin bir ruh elde etmeleri gereklidir.
Gurdjieff'in, Hepsi ve Her Sey de, yksek varlik
bedeni olarak tanimladigi insanin lmsz ruhu, erkek ya
da disi degildir. Bizim cinsiyetlerle ayrilmis dogamizdan
ok farklidir. Normalolarak, bu ruh, cinsiyetIerin birlesmesiyle meydana gelir. Muhiyiddin Ibni Arabi ,gibi birok byk gretmen, erkekle kadinin birlesmesinin; ruhu
evrensel sevgi iin hazirladigini ve Tanri sevgisinin erkek
ile kadinin sevgisiyle basladigini sylemislerdir. Ama, onlar bunu sylerlerken, aika isten birlesmesini kastetmislerdir. Bu birlesme, gerekten EVLtLIK denilen seydir. Belli bir tr hizmet potansiyeline sahip olmasi duru,.
mu disinda, bu anlamiyla, gerek evlilik olayina ok seyrek rastlanir. Iste, insan bu birlik, bu tr bir birlesme
iine girdigi zaman, seksin gerek anlamini kavrayabilir,
onu yasayabiiiI', Ve gene o zaman, seksin, bedenleri fiziksel birlesmeyle bagladigini, asama asama ykselen bir
btne dnstrdgn grebilir. Seksin,doganin tesine
geen ve insanin ruhsal dnyaya girmesini saglayan bir
enerjisi olmasi, onun en nemli gizidir.
,
Seksin bize aabilecegiaskin (transandantal) olanaklarla ilgili en gzelterimler Sufi1erden gelmektedir. Sufiler, insan bedenindeki meskenlerden sz etmektedirler.
Unutulmamalidir ki, ruhsal dogamizin olagan anlagimiz
disinda kalmasindan tr, konustugumuz dil sadece bir
ipucu olusturabilir. Kimi Sufi gretmenlere gre, birligin
75

GURDJIEFF'IN'

RETII..ERI

Evlilik

(vahdetin) derecesi beyt ya da ev olarak adlandirilan

yer seklinde dsnlmstr. Bunlar, insanin kalbinde buMuharrem
lunurlar. Ilk yerin adi, Beyti-Muharrem'dir.
~el, ie ait ya da gizli olan demektir? Harem ile ayin
kokten gelmektedir. Bilindigi gibi, harem, evde yabancil~r~~ gire~eyecegi gizli yerdir. Daha nce syledigim gibi,
~izm;i dogamiz, tam degildir. Tam olmak iin, karsit cins
ile bir olmak gereklidir. Fiziksel birlesmenin stnde olan
gerek bir olma -evlilik- bir isten eylemi,
erkekle
kadinin karsilikli verislerinden olusan bir karardir. Beytl-Muharrem, cinsel yasamin hedefi olan bu birlesmede
bir araya gelinen yerdir.
Iki kisi ancak kayitsiz sartsiz bir veris ile gerek
evliligin btnlgne varabilirler. Eger kisi kendini ekerse, ikarci davranislarda bulunursa ve ben arka pland~ yer alirim, benim iin bylesi daha iyi derse, o takdude, veris mmkn olmaz. Tamamen vermek demek
kendini birinin emrine sunmak, ona tabi olmak ya da
karsisindakinin zayif taraflarini, hatalarini grmemek demek degildir. Eger bu yapilirsa, bu bir kabulolmaz: Aik
gzlerle. kabul etmeliyiz. Kabul etmek, bir disiplindir. Ona
da, tipki isten gibi, asama asama erisi1ir.

daki farka karsin, cinsel birlesme sirasinda, insan esinin

bu daha derin birlesme Iin uygun olup olmadigini anlayabilir. Genellikle byle bir anlayis, erkekte~ ~k: _kad~~
tarafinda olur. Ama, byle bir anlayisin esleri birlige gotrebilmesi iin, karsilikli olarak yer almasi gerektir. Bu,
ortak bir girisimin yani ruhsal birlesmenin temeli olmalidir. Bunun iin, iliskideki nemli nemsiz her olay, dsnceler, duygular ve duyumlar farkli olsa bile, tek bir
istenci yaratmak ve gerek kendini vermeyi olasi kilmak
iin neler yapilmasi gerektigi aisindan ele alinmalidir.
Btn bunlarin gereklesebitmesi iin, bencilligin denetim altina alinmasi gereklidir. Bylesi bir verise erisebilmek iin, nc kuvvetin, olayin iinde olmasi ko-

Bu ruhsal birlesme, reme iinyapilan birlesmeden

ok degisiktir. Bu olus, normalolarak cinsel iliski araciligiyla meydana gelirse de, bu bir kural degildir. Hatta bu
birlesmede esin yasayan bir varlik olmasi bile gerekmez..
Gizemsel birlesme ya da gizemsel evlenme diye adlandirilan bir sey vardir ki ,bunun da etkisi aynidir. Ancak, byle bir evlilik, gerek evlilikten ok daha az grlr. Belli
kosullarin, belligereksinmelerin bir sonucu olarak ortaya
ikar.
Normal cinsel birlesme ile ruhsal birlesme arasin-

,/

sulu vardir. Bir ifti evlendiren bir papazin, bun~ ?o~

gzel bir sekilde dile getirdigine .tanik oim~stum: Siz ik~niz evleniyorsunuz, ama ancak Isa ile ve Isa yoluyla Bir
olabilirsiniz. ogunlukla arpitilmis olmasindan tr,
Hiristiyanlikla ilgili bu rnegi uygun bulmamis olabiliriz.
O halde biz kendi anlatimimizla, gerekli olan nc kuvvetin calisma oldugunu syleyebiliriz.
Bu, anlasilmasi zor bir seydir. Iki es arasindaki farkliliklari onlarin iliskisinde ortaya ikabilecek anlasmaz
liklari dusnelim. Insanin kendi zerindeki alismasi belli
'bir asamaya ulastiginda, i duyumlar blmnde s.z~~
ettigim ruhsal farkliliklari bile algilamaya baslayabiliriz.
Ancak, ne kadar derinden kavrarsak kavrayalim, erkekle
kadin arasinda uzlasmaz gler vardir. Kanimca, alisma
olmadan gerek anlamda bir evlilik sz konusu olamaz.
nk, en derin anlasmazliklari ancak alism~ zebilir.
Aslinda bu ekismeler yok olmazlar. Tam aksine, bunlar
o sekilde uzlasirlar ki, bu l, yani erkek, kadin. ve ~lisma bir btn olurlar. Eger bylesine karsilikli bir veris

76
77

GURDJIEFF1N RETILERI
sz konusu olursa, cinsel yasamin evriminde yle bir an.
gelir ki, istencin birligi kainilmaz olur ve eslerden birinin
stnlg sz konusu olmaktan ikar. Bundan sonra, eslerin kararlari zdeslesir. Esler ogunlukla dsncelerinin
bir oldugunu fark ederler ya da bir seyi izlerken ikisinin
de ayni seyi grp algiladiklarina tanik olurlar. Ancak
en nemlisi, iliskinin btnn kabul edebilmeleri zerinde duyduklari gvendir. Kisinin tamamen zgr oldugunu ve tam bir birlik iinde bulundugunu sylemek kolay bir seydir. Isteklerin ve sahip .olma egilimlerinin ~rtadan kalktigi bilincinin ve isten birliginin farkina varilmasi, Beytl-Muharrem'in bu ift iin artik aik oldu~una bir isarettir.
Cinsel yasamin isel evrimindeki baska bir evre de
bir baska veris eylemi ile Beytl-Muharrem'den Beyt;
Mukaddes'e geilmesidir. Bu yere baskalari da gelebilir.
Burasi, artik, ~el bir yer degildir. Mukaddes, kutsal demektir; ve, bir erkekle bIr kadin bu yere '"oirdiiderinde ,
tanidig~iz siradan insanlardan ok farkli bir hale gelmislerdir. Ornegin, BudaciIikta bu yere ulasan !dmselere
Bodhisattva adi verilir. Kendilerini asan kadin ve erkek,
Gurdjieff'in tarafSiZ sevgi dedigi seye ulasmis olurlar.
Erkekle kadinin birlesmesini
incelerken , sadece tek
.
bir baglanti vardir. Bu da kabuletmedir. Seks karsisinda
korkak ve ekingen olmamamiz gerekir. Dsnmemiz gereken sey, asil nemli olanin nihai birlesme oldugudur.
Seksin gerekten kutsal yani, ancak bu asamada gereklestirilmis olur. Btn olarak verme diye tanimladigimiz .
seyin disinda bir de geici verme vardir ki, kadin ile er..:
kegin hibir kosul ileri ,s_rmeksizin kendilerini geri ekmemeleriyle yer alir. Bu, geici bir seydir ve ancak bir
ani olarak kalir. Ne var ki, bu ani, insanlari yeniden de78

Evlilik

i
.~

'i
i
i
,

nemeye yneltirse de, yaratici enerji bizim gcumuzun

etki alaninda olmadigindan, buna erisemezler.
Bir erkekle bir kadin arasinda gl bir ekim, hatta
sevgi sz konusu olabilir. Ama, onlar, ilerinde, bilinlerinde, bunun tam ve kayitsiz sartsiz bir veris olmadigini
bilirler. Btnyle veris yer almaksizin, insani dogamizm
olaganst potansiyeli gereklestirilemez. Bunun iin iii
veri gerekir. Bu zveri, sadece birka egilimin ve ikarin birakilinasi degildii;; daha da tesinde, kendimiz
degil, btn olmaya hazir olmak demektir.
Evlenen insanlarin, ne yapilacagini bilmemeleri, bu
gizi bulgulayamamis olmalari, byle essiz bir firsati kullanamamalari, byk bir trajeclidir.
Evlilik, insanin kendi dnsm yolunda nemli
bir adimdir. Anc~k; kendilerini birbirine vermeye hazir
olan bir erkek ile bir kadl~1in, ayni zamanda, baska insanlari da kabul edebilecek bir durumda bulunmalari gerekir. Bu yzden, tanifl] bir sevginin mmkn olamayacagi sylenir. Eger insan gerekten seviyorsa, herkesi, her
seyi sever. Bu nedenle, evlenen kimseler, insanliga byk
bir hizmet yapmi olurkr. Geici veri (zveri), bize mlimkn olanin tadini taltinms olur. Sevginin h,~j:ymllmJ7,,~rdigini, hcr cyi sevdigimizi grrz. Bir an iin, bencillik aradan ibni;:tir. Bunun srekli kiImabilme,;i iin,
uzun ve zor bir yolun geilmesi gerekir. Daha yksek
sevgiye yer vermek iin, kendimizi ikinci plana koymali,
onu kltmeliyiz.
Birlesmenin kosulu ruhsalIiktir. Bunu anlamak iin,
gerek hakkindaki olagan grsmz ters evirmeliyiz.
Olagan grs, maddesel bedenin grsdr. Bu grse
gre, isel enerji dnyamizi yasayarak biliriz. Bunun
tesinde ise, istenein ve ilkelerin ruhsal dnyasi uzanir.
79

GURDJIEFF'IN C-RETILERI
Oysa, gerek, bunun tam tersidir. Bizim geregimiz, bu
bedene sahip olmamiz degildir; hatta, bu doga ya da ze
sahip olm~iz da degildir. Tam aksine, ruhsal ya da nc dnya ilkesinin bizde dogmus olmasidir. Bu dnya,
Ibni Arabi'nin dedigi gibi, esma, yani Tanri adinin dnyasidir.
Insan, bu ruhsal ilkenin bir ifadesi olarak, Tanri'nin
seklinde yaratilmistir. Tam bir isten eyleminin llg,
ya da gen~ bizim dogamizda yansimistir. Insan, her birinde birer itici g bulunan beyne sahiptir. Kari-koca
neri ci ve karsilayici rollerini gereklestirebilirler. nk,
onlari uzlastirabilecek olan kendini gelistirmek iin kendi
zerinde alisma mevcuttur. alisma, insanlara, daha yksek glerle isbirligine geebilmeleri iin verilmis bir eylemdir.
Tm evren bir birlige ve btnlesmeye, bir daginiklik durumundan rgtlenmeye dogru gitmektedir ki, bu,
yeni bir yaratilisin ortaya ikmasi demektir. Bu, maddenin ruhsallastirilmasi, ruhun yaratilmasidir.
Insan, evrim geiren bir trdr. Oldugu gibi kalii~ak,
onun yaradilisinda yoktur. O, bir kisi olarak, ruhsallasma
ve kendini gereklestirme yoluna girerek degisebilir. Bu
dnsm olmaksizin, onun bir hayvandan farki kalmaz,
ve gnn birinde yok olup gider.
Insanin dnsm (transformasyonu) kisisel bir olay
olmadigi gibi, insa~ soyunun dnsm de, ayri ayri yerlerde mkemmellesmis kisilerin toplami demek degildir.
Insanlik, bir btn olarak birlige dogru yol almaktadir.
Insanligin evriminin bir hedefi olduguim syledigimiz zaman, anlatilmak istenen sey sudur: Insan soyu topyekn
bir tecrbe ile rgtlenmis bir kisi haline gelecektir. Bunun ka milyon yil surecegini de, kimse bilemez.

Enerjiler

Tablosu

TRANSANDANT
BIRLESTIRIcI
YARATICI
BILINLI
DUYARLI
OTOMATIK

YASAMSAL (VITAL)
.YAPiSAL

Nihai enerji. Asil hareket ettirici.

Sevgi. Farklarin ortadan kalktigi birlik.
KendiIigindenlik. Istencin ortami. Seks enerjisi. Bilinst.
Dolaysiz algilama. Seme gc.
Btnlk bilinci.
Zihinsel ekran. Paralarin bilinci. Dolayli al~lama.
Kosullanmis davranislar.
d. BiFnalti.

Ig-

Yasam gc. Fizyolojik yenilenmenin enerjisi.

Yasayan sistemlerin temel gelerinin rgtlenmesi.
Kendini
yenileme.

.PLASTIK

Seklin degisimi.

YAPiSMA

Cisimlerin sertligi. Yzey gerilimi.

YNELME

Elektrik, ekim vb.

DAGINIK

Isi. Hedefsiz hareket.

80

81/6