Professional Documents
Culture Documents
Tregje Dhe Institucione Financiare
Tregje Dhe Institucione Financiare
Tregu i kmbimit valutor, ("FX or Forex") si e quajm ne sot, lindi n vitin 1973. Megjithat, t
ardhura jan fituar nga kmbimet q nga koha e Faraonve n nj mnyr ose tjetr. Por
Babilont kan prdoror pr her t par faturat e letrs. Menaxher parash nga vendet e lindjes
s mesme ishin t part q filluan t kmbenin monedhat e nj kulture n nj tjetr. Kto fatura
paraqitnin transferimin e fondeve nga nj pal tek tjetra, kjo e bri kursin e kmbimit m shum
te lehte pr tregtart dhe solli lulzimin e ekonomive lokale. Nga koht e mesme deri n shekullin
e XX, tregu i kmbimit ishte relativisht i stabilizuar edhe me nj aktivitet te pakt. Nga fundi i
lufts s II botrore tregu i kmbimit valutor filloi t zhvillohet gj q solli edhe rritjen
ekonomike.
monedhat. N 1972, Komuniteti Evropian tentoi t transferonte luhatjet nga monedha baz (e
cila ishte dollari). Marrveshja e prbashkt Evropiane u krijua nga Gjermania Perendimore,
Franca, Italia, Hollanda, Belgjika dhe Luksenburgu. Kjo marrveshje ishte e njjt me at t
Breeton Woods por ajo lejoji nj nivel m t madh luhtjeje n vlern e monedhave t ktyre
vendeve. T dy kto marrveshje bn t njjtin gabim, dhe nga viti 1973 q t dy marrveshjet u
shembn. Shembja e marrveshjes s Smithsonian dhe marrveshjes s prbashkt Evropiane n
1973 solln sistemin e tregtis s lir. Ky sistem u shfaq vetvetitu sepse nuk pritej nj
marrveshje e re. Tani qeverit ishin t lira n vendosjen e lidhjeve monetare. N vitin 1978
sistemi i tregtis s lir u zyrtarizua nga FMN-ja. M n fund kjo solli edhe pavarsin e
monedhave Evropiane nga dollari. Kjo, si edhe marrveshjet e meparshme dshtio n vitin 1993.
N koht e sotme monedhat lvizin n mnyr t pavarur nga njra tjetra, por gjja m e
vlefshme q solli rrzimi i ksaj marrveshje ishte se tani n tregun e kmbimit valutor mund t
tregtoje cdokush q dshiron, pavarsisht nga vendi, kombsia, mundsit financiare etj. Kjo
ka shkaktuar nj hedhje t mdha fondesh nga bankat, mbrojtsit e fondeve, komisionert dhe
individt. Shpesh bankat qndrore ndrhyj m qllim q t lvizin monedhn e tyre n nivele t
preferueshme, megjithat tregu i sotm i Forex-it drejtohet nga krksa dhe oferta. N ditt e
sotme volumi ditor n tregun e kmbimit arrin deri n $3 trilion edhe si tham m sipr n koht
e sotme donjri nga ne mund t investoj n kt treg.
HYRJE
Tregu valutor ne shqiperi perbehet nga dy elemente:
1) Tregu zyrtar dhe
2) Tregu jo zyrtar
Ne tregun zyrtar perfshihen operatoret e licensuar per te ushtruar veprimtari valutore. Autoriteti
licensues i ketyre operatoreve eshte Banka e Shqiperis. Banka e Shqipris ka emetuar 227
licenca pr zyra t kmbimit valutor, me nj shtrirje territoriale gjithprfshirse. Vetm n
periudhn qershor 2007 dhjetor 2008 jan paraqitur dhe sht dhn miratimi pr 136 raste
licencimi t zyrave t kmbimit valutor.
N tregun jozyrtar prfshihen nj grup individsh t cilt kryejn kmbime valutore dhe q jan
t palicencuar. Si t till ata nuk i nnshtrohen zbatimit t asnj rregulli q ka miratuar Banka e
Shqipris pr tregun valutor si edhe nuk raportojn. N gjuhn e prditshme kta individ quhen
kambist t lir. Ata veprojn n mnyr t dukshme q prej fillimit t viteve 90 dhe
prgjithsisht jan t vendosur n qendr t Tirans, pran godins s Banks s Shqipris.
Midis ktyre dy tregjeve ose dy grupeve t operatorve qndrojn bizneset dhe individt t cilt
kmbejn monedhat pr nevoja t prditshme, pr nevoja investimi apo kursimi. Shkalla e
prdorimit t dy prbrsve t tregut valutor sht e ndryshme.
Ne %
38.7
Kombinim Operatoresh
28.5
Bankat
21.5
11.3
Tregu i valutave eshte tregu me likuiditetin me te madh ne bote sepse ka nje sasi shkembimesh
qe arrin 1500 miliarde dollare ne dite. Pjesa me e madhe e ketyre shkembimeve behet nga bankat
te cilat veprojne me nje sasi minimale prej 1 milion dollaresh.
Shkembimi eshte nje raport numerik midis dy valutave psh EUR/LEK, shpreh shkembimin euro
kundrejt lekut.
Tregu valutor sht njri prej tregjeve financiar dhe s bashku me tregun monetar jan dy shina
ku lviz lokomotiva e gjith ekonomis s nj vendi. Tregu valutor sht nj treg shum i
komplikuar dhe nuk sht shum i thjesht kontrolli dhe menaxhimi i tij.
Shkembimet ne tregun e valutave mund te jene per veprime blerjeje apo veprime shitjeje.
Kur kryejm veprime per te blere domethene jemi duke blere valuten e pare qe e paguajm me
vleren e te dytes. Kur kryejm veprime per te shitur domethene jemi duke shitur valuten e pare
dhe marrim vleren e te dytes. Ne kete menyre fitimi apo humbja qe ne keni jane gjithmone te
shprehura me valuten e dyte.
Valutat me te Perdorura
Ne tregun e valutave shkembehen nje mori e madhe valutash si: LEK (leku), USA(dollari), EUR
( euro), GBP (sterlina angleze), dhe CHF ( franga zvicerane). Gjithsesi munt te shkembehet
cfaredolloj valute tjeter. Kuptohet qe keto valuta kane nje likuiditet me te vogel dhe ne disa raste
tregtimi i tyre nuk ekziston sepse ndikojne politikat qe ndjekin shtetet e ndryshme sidomos
shtetet e vendeve te pazhvilluara.
Pasojat
N rang vendi jan t regjistruar n Regjistrin Kombtar t Kredive pran Banks s Shqipris
rreth 120 mij kreditues. Rreth 71% prej tyre i kan kredit n valut, q identifikohet m s
shumti me euron, ksisoj, vlersohet q aktualisht jan t paktn 130 mij individ, familje, ose
biznese q po prballen me pasojat e shtrenjtimit t monedhs evropiane. Numri i t prekurve i
korrespondon 1/6 e familjeve, megjithat nuk jep ndikim n vlersimin e indeksit t cmimeve,
pasi nuk sht i prfshir nga INSTAT-it n shportn e produkteve dhe shrbime. Aktualisht,
niveli i inflacionit vlersohet nga INSTAT-i n masn 1.9%, por nse do t prfshinim kostot e
individve pr kredit, natyrshm q treguesi do t ishte m i madh, madje real dhe brenda
objektivit t dshiruar nga Banka e Shqipris (2-4%).
Konkluzione
far Masash Duhet t Merren n Prgjithsi?
Pranohet zhvlersimi i monedhs vendase; merren masa aktive pr shndoshjen e situats
"merkantiliste", n kt rast politika nxitse ndaj rritjes s eksporteve, apo edhe masa pasive pr
t frenuar rritjen e importeve dhe nj prkeqsim i marrdhnieve me organizatat tregtare
globaliste q mbrojn parimet e tregtis s lir; merren masa pr sigurimin e rezervave valutore,
sidomos nprmjet nj borxhi t jashtm n valut. Banka Qendrore vazhdimisht ka deklaruar se
gzon rezerva t mjaftueshme valutore pr t stabilizuar kursin e kmbimit valutor.
Nse sht kshtu, ather prse po toleron trillet e tregut kaq gjat?
Referencat:
www.bankofalbania.org/web/Tr
www.alsat.tv/ekonomi/
www.albforumi.com/ubb.ubbthreads.php/topics/137253/historia_e_tregut_te_kembi
mit_.html
www.sot.com.al/index.php