GR

letmelerin hem i hem d evresi srekli deimekte, gelimekte ve yenilenmektedir. evreyi

oluturan rekabet, yenilik, tketici talepleri, hkmet politikalar, artan eitilmi ve ne istediini bilen
insan says gibi ana unsurlar, iletmelerin gelimeleri ve bymeleri iin deil, en azndan olduklar
yerde varlklarn devam ettirebilmeleri iin yeni stratejiler, yeni alma yntemleri ve yeni ktlar, yani
mal veya hizmetler retmelerini gerektirmektedir.
Deiim her zaman pozitif ynde olmayabilir. Yenilii ieren deiimin pozitif olduunu sylemek
mmkndr ama insanlar geriye gtren, hukuksal ve politik baz gelimelerin negatif bir durum
ortaya kardn da belirtmek gerekir. Yani, iletmenin evresini oluturan doal, toplumsal, hukuki,
siyasal ve ekonomik koullarn ortak zellikleri, devaml deime ve dalgalanma durumunda
bulunmalardr. (Akyz, mer Faruk 2001 ,5. Bask)

RENME 1.1. renme Kavram

renme genel olarak, bireyin davranlarnda deiiklik yaratan, yeni bilgi ve anlay elde etme
sreci veya bilgi ve becerilerin kazanlmas sreci olarak tanmlanabilir. (Yazc, Selim 2001:63).
Peter Senge renmenin temelinde yer alan yapy u ekilde tanmlamaktadr: Gerek renme,
insan olmann anlamn ta yreinden kavrar. renmeyle kendimizi yeniden yaratrz. renmeyle,
imdiye kadar hibir zaman yapamadmz bir eyi yapmaya muktedir hale geliriz. renmeyle
dnyay ve onunla olan ilikimizi yeniden kavrarz. renmeyle yaratma, hayatn retme srecinin bir
paras olma kapasitemizi geniletiriz.(Senge, Peter 1990, ev: Ayegl ldeniz-Ahmet Doukan,
1993:22).

1.2. renmenin Organizasyona Yansmas

renme ve dier dnsel faaliyetlerin merkezi beyindir. Eer o iyi kullanlrsa yaammzn her alan
daha cokulu ve anlaml olur. nsanlarn mutluluunu, iyi kullanlan bir beyinle zdeletirdiimize
gre, ayn ekilde kurumlar iin de dnebiliriz. Bunun iin tm renmeyi organizasyona
yanstmamz gerekir.

2. RGTSEL RENME
rgtsel renme konusundaki tanmlar, tanmlar yapanlarn bak alarna ve ait olduklar
disiplinlere gre, ok farkllk gstermektedir. Psikologlara gre renme, ncelikle bireysel srelere
dayal ve davran niteliklidir.

2.1. rgtsel renme Kavram

rgtsel renme, renen organizasyon kapsamnda bir alt kme durumundadr. rgtsel renme,
renen organizasyonun sadece bir boyutu ve unsuru gibidir.
rgtsel renmenin n koulu, renen bireydir. renen bireyler renen takmlar, takmlarda
bilginin organizasyona mal olmasn salar. rgtsel renme, kiisel renmenin alma ortamna
aktarlmasyla oluur (am, Salim 2002:45).

2.1.1. rgtsel renmenin Stratejik nemi

Gnmzde ynetim, dnya apnda srekli ve radikal bir deiim gsteren alanlarn banda
gelmektedir. Bunun en belirgin nedenlerinden biri iletmelerin d evresini oluturan ortamn srekli
olarak deimesi ve yaama, gelime abas iindeki iletmelerin bu deiime uyum salama
istekleridir (Yazc, Selim 2001:99).
2.2. rgtsel renme Seviyeleri rgtsel renme, tek ynl renme, ift ynl renme,
renmeyi renme olarak balk altnda incelenebilir.

2.2.1. Tek Ynl renme:

Organizasyon yeleri, hatalar bulup dzelterek evrelerindeki deiimlere tepki verirler, ayn zamanda
da mevcut organizasyon normlarn korurlar. Bu renme dzeyi herhangi bir dnme veya
sorgulamay tevik etmez veya getirmez. Tek dngl renmede, mevcut problemlerin zm iin
odaklanlr, problemi reten davranlar veya anlay incelenmeden braklr.

2.2.2. ift Ynl renme:

ift ynl renme, organizasyonun bilgi tabann, uzmanlklarn ve rutinlerini deitirmekle ilgilidir.
Bylelikle problem zcler, sadece nlerindeki problemi zmekle kalmaz, ayn zamanda onunla
ilgili nedensel faktrleri de geni olarak incelerler (Arat, Melih vd., 1998:26).

2.2.3. renmeyi renme:

renmeyi renmenin temeli, rgtn renme yeteneini gelitirmektir. Yani rgtlerin, tek ynl ve
ift ynl renmeyi nasl gerekletirdiklerini veya renmeyi nasl rendiklerini anlamaya ynelik,
daha derin alglamay gerektiren bir sretir.

2.3. rgtlerin renme Biimleri

rgtler birbirinden farkl biimlerde renirler. rgtsel renme gerekleirken, aslnda rgtn tm
paydalarnn katks olmaktadr. Bu faktrleri drt balk altnda incelemek mmkndr.

2.3.1. Gemiten ve Hatalardan renmek

letmelerin gemite baarl olmalar demek, gnmzn rekabet ortamnda da baarl olacaklar
anlamna gelmemektedir. Ancak, gemiteki baarlarn unutmayan ve onlardan bir eyler renen ve
baarlarnn srekliliini devam ettirmek iin aba harcayan iletmeler, baarlarnn devamn
srdrebileceklerdir. Yaplan hatalar ise zerinde en ok dnlmesi gereken konularn banda
gelmektedir. Hatalardan alnan dersler, ayn hatalarn bir kere daha tekrarlanmasn nler.

2.3.2. Mterilerden renmek

Mterilerden renmek, gerekte iletmelerin deer vermesi gereken en nemli stratejilerden biridir.
rn veya hizmetin son kullancs durumunda bulunan mteri, rnden beklentilerini en somut
biimde ortaya koyabilecek kiidir. rn veya hizmeti kullanan mteriler, onlar en objektif biimde
deerlendirecek ve eletirecek kiilerdir.

2.3.3. Bakalarndan renmek (Benchmarking)

Kyaslama, mkemmele ulamak iin en iyi uygulamalarn aratrlmas ve uyarlanmas srecidir.
letmenin srekli olarak kendisini ve en iyi iletmelerin uygulamalar ile karlatrmasn ve onlarn
uygulamalarn sistematik olarak analiz edip renebilmesini salar.

2.3.4. Birlikte renmeyi renmek

nsanlar birlikte, karlkl etkileim sonucu gerekleen paylam yoluyla daha kolay renirler. Bu
birliktelik insanlar zerinde sinerjik bir etki yaratarak daha kolay ve daha fazla miktarda bir renme
meydana getirir. Birlikte renme, iletmenin bir blmnde alanlar arasnda meydana gelebilecei
gibi, deiik iletme fonksiyonlarn yerine getiren blmler ve hatta iletmeler arasnda gerekleebilir.

3.1. renen Organizasyonlarn Douu ve Tarihsel Geliimi

rgt apndaki renme kavram ve nemi 1940larn sonlarna doru literatre girmitir ama buna
ramen 1980lere kadar pek fazla dikkate alnmamtr. Asl en byk dikkate deer gelime, Peter
Sengein Beinci Disiplin adl kitab ile gereklemitir.
Tarihsel geliimine baktmzda drt aamal bir organizasyon yaps ile karlamatayz:

ekil-5: Organizasyonlarn Tarihsel Geliimi

Sengeden nce renen organizasyonlar konusunda eitli almalar yaplm olmasna ramen,
kavram ak bir ekilde, rnekleri ve somut sonular ile ortaya koyan Senge olmutur. Senge, Beinci
Disiplin adl kitabnda renen organizasyonlar u ekilde tanmlamtr:
renen organizasyon, kiilerin gerekten arzu etkileri sonular elde etmek iin kapasitelerini srekli
olarak gelitirdikleri; yeni, snrlar zorlayan dnce ekillerinin ortaya atld, insanlarn srekli
biimde beraber renmeyi rendikleri organizasyonlardr (Senge, Peter 1990:11)

3.2. renen Organizasyonlarn Temel Yetenekleri

renen organizasyonlar, eitli yeteneklere sahip organizasyonlardr. Bu yzden, renen bir
organizasyon oluturabilmek iin ncelikle bu yeteneklerin yerletirilmesi gerekir. renen
organizasyonlarn bu yetenekleri, rgtsel renme tarafndan gerekletirilir.

3.2.1. Sistematik Problem zme

Bu ilk faaliyet, youn olarak kalite hareketinin felsefesi ve yntemleri zerinde kuruludur. Altnda yatan
fikirlerse unlardr (am, Salim 2002:112):
o

Problemin tehisi ve zm iin tahmine dayal yntemler yerine bilimsel yntemleri kullanmak,

Kabullenmeler yerine gerek veriler zerinde srarc olmak,

Bilgileri derlemek ve deerlendirmek iin basit istatistiksel yntemleri kullanmak.

Problem zme tekniklerinin retilmesi ve kullanlmas olduka kolaydr. Ancak burada nemli olan,
gerekli bilincin yaratlmasdr. Doruluk ve hassasiyet, renmek iin zorunludur.

3.2.2. Yeni Yaklamlar Deneme

Bu faaliyet, yeni bilgiyi sistematik olarak aramay ve test etmeyi iermektedir. Bilimsel metotlar
kullanmak zaruridir ve problem zme ile belirgin paralellikler ierir. Deneyler, problem zmeden
farkl olarak, mevcut zorluklar karsnda deil, frsatlar ve genileyen ufuklar tarafndan uygulamaya
geirilir. Deneyler iki farkl forma sahiptirler: Devaml programlar ve bir kereye mahsus deneysel
projeleri.

Devaml projeler, ufak sramalarla bilgiyi arttrmak zere tasarlanm bir dizi srekli denemeden
meydana gelirler. Bunlar genel olarak birok srekli iyiletirme programnn dayanak noktasdr.
Deneme projeleri ise, genelde deneylerden daha geni apl ve karmaktrlar. Seilmi bir ksm veya
blmde, yeni rgtsel yetenekler gelitirmek amacyla giriilen sistem apndaki deiiklikleri ierir.

3.2.3. Gemie Ait Tecrbelerden renme

irketler, baarlarn ve hatalarn gzden geirmeli, sistematik olarak deerlendirmeli ve alnan
dersleri alanlara ak bir ekilde ulatracak biimde kaydetmelidirler. nk gemiini
hatrlamayanlar onu srekli tekrar ederler.
Deneyler veya tecrbeler ou zaman baarszla urayabilir. Ancak baarszlklar da renme
srecinin bir parasdr. Baarszlklardan salanan bilgi ve tecrbe, daha sonraki baarlarn
anahtardr.

3.2.4. Bakalarndan renme

renme tamamyla kendi kendine analiz ve deerlendirme yoluyla salanmaz. Bazen en iyi
zmler, en iyi bak alar evresinden gelir. Kyaslama gibi en iyi uygulamalarn bulunmas, analiz
edilmesi, adaptasyonu ve uygulanmasn salayan srekli aratrma ve renme tecrbesi,
iletmelerin bak alarnda deiimlere yol aabilmektedir.

3.2.5. Bilgi Oluturma ve Paylam

Bilgi, rgtn i yapabilmesi iin gereken temel kaynaktr. rgtn teknolojisi, faaliyetleri, sistemleri ve
prosedrleri tamamen bilgi zerine kurulmutur. alanlar rn veya hizmetleri gelitirmek ve
problemleri zebilmek iin bilgiye ihtiya duyarlar. Bilgi, renen organizasyonlarn gelimesini
salayan bir besin gibidir.
renmenin, deneyim haline getirilip, genelletirilmesi iin, renilen bilginin irket ierisinde abuk ve
etkin biimde yaylmas gereklidir. Fikirler yaygn olarak paylaldklar zaman en byk etkiye
sahiptirler.
3.3. renen Organizasyon Disiplinleri
Senge, renen organizasyonlar elen alan Beinci Disiplin adl kitabnda, renen organizasyon
vizyonunun gereklemesinde rol oynayan ve bir rgt renen bir organizasyona dntrebilen
be temel disiplin (sistem dncesi, kiisel ustalk, takm halinde renme, zihinsel modeller ve
paylalan vizyon) ortaya koymaktadr.
Burada Sengein disiplin kavram ile ortaya koymak istedii ey, zorla kabul ettirilen bir dzen veya
bir cezalandrma arac olmayp, uygulamaya konmas iin incelenmesi ve hakim olunmas gereken bir
teori ve teknikler btndr. Yani bu disiplinler, belirli beceri ve yetenekleri elde etmek iin izlenmesi
gereken bir gelime yoludur (a.g.e.: 19).

3.3.1. Kiisel Ustalk Disiplini

Bireyin kiisel geliimi ve gerekli yetkinlie sahip olmas, mesleki alanda da ilerlemesini salar. nsann
kendini yetitirmesi kiinin kendini bilmesi ve renmesi ile balar. renme, doumla balayan ve
lmle de sona eren yaam srdrmenin temel ilkelerinden birisidir. Bireysel renme, istediimiz
sonulara ulaabilmek iin davranmzda ve eylemlerimizde herhangi bir deiiklii meydana
getirebilmek iin katlandmz bilgi edinme faaliyetidir. Baka bir deyile buna Kiisel Yetkinlii
arttrma diyebiliriz (am, Salim 2002:71).
Kiisel yetkinlik, kiisel grme ufkumuza srekli olarak aklk kazandrma ve onu derinletirme,
enerjilerimizi odaklatrma, sabrmz gelitirme ve gereklii objektif olarak grmemizi salar (Senge,
Peter 1990:15).

3.3.2. Zihinsel Modeller Disiplini

Bir organizasyonun zihni modellerle alma kapasitesini gelitirmek hem yeni becerilerin
renilmesini hem de bu becerilerin gnlk pratikte yer almasn salayacak kurumsal yeniliklerin
uygulanmasn gerektirir (a.g.e.:205).
Zihinsel (dnsel) modellerimiz, zihnimizde iyice yer etmi, kklemi, kalplam varsaymlar,
genellemeler olarak dnce biimimizi, anlaymz ve eylemlerimizi etkilerler. Yani dnyay nasl
grdmz etkilemekle kalmaz, ayn zamanda nasl eyleme getiimizi de belirlerler. Zihinsel
modeller disiplini, insanlarn bu kalplardan ve varsaymlardan kurtulmalarn salamaya ynelik
disiplindir (a.g.e: 16).
rgtlerin renen bir organizasyon olabilmeleri ve renmeyi renmeleri iin, ncelikle dnme
modellerini deitirmeleri yani dnmeyi renmeleri gerekir (Yazc, Selim 2001:162).

3.3.3. Paylalan Vizyon Disiplini

Bir organizasyonun vizyonu resmi bir dille ifade edilerek, politikalar ve el kitabnda tantlabilir. Ancak
bu ifade edilen vizyon, mutlaka yneticiler tarafndan zmsenmi olmal ve tabandan tavana
herkese paylalmaldr.
Paylalan vizyon, kiisel vizyonlarn bir toplamdr. Etkin vizyonlar, ancak bilginin paylalmas ve
diyalog sayesinde gelitirilebilir. renen organizasyonlarda vizyon bir resim olarak deil hologram
olarak tanmlanmaktadr (Senge, Peter 1990:233).
Vizyonlar, aklk, heves, iletiim ve balanmay arttrma ynnde pekitirici bir srecin sayesinde
yaygnlarlar. nsanlar konutuka, vizyonlar aklk kazanr. Aklk kazandka da, vizyonun
salayaca yararlara duyulan heves de artar (a.g.e.:248).

3.3.4. Takm Halinde renme Disiplini

Takm halinde renmenin nemi byktr nk gnmz organizasyonlarnda temel renme birimi
bireyler deil, takmlar haline gelmektedir. letmelerin gnmzde karlatklar problemler, bireylerin
tek bana zebilecekleri problemler deildir. Takm halinde almak daha anlaml ve sinerjik bir yap
meydana getirir.
Takmlar rendiinde, hzl geliir ve olaanst sonular elde ederler. Takm halinde renme
disiplini diyalog ile balar. Bu, takmn bireylerinin varsaymlarn askya alp, gerek bir birlikte
dnme eylemine girme kapasitesidir (am, Salim 2002:77).
Eer bir takm hizalanrsa, bir yn ortakl ortaya kar ve bireylerin enerjileri birbirleriyle uyum iine
girer. Daha az enerji ziyan olur, gerek manasyla bir sinerji geliir. Ortada bir ama ortakl,
paylalan bir vizyon ve birbirlerinin abasn tamamlama ynnde bir anlay vardr. Bireyler kendi
kiisel vizyonlarn daha byk takm vizyonlar uruna feda etmezler, daha ziyade paylalan vizyon,
kiisel vizyonlarn bir uzants haline gelir.
Takm halinde renmede varsaymlar veya nyarglar bir kenara braklr. Yukarda da ifade edildii
zere takm halinde renme disiplini, bir takmn renme ve sonulara ulamak iin harcad
enerjinin ayn yne ynlendirilmesi srecidir. Ortak bir vizyon gelitirmek ve kiisel ustalk, takm
halinde renmenin temel unsurlardr (Senge, Peter 1990:257).

3.3.5. Sistem Dncesi Disiplini

Disiplinler arasnda en nemle zerinde durulmas gereken disiplin olarak nitelendirilebilir. Sistem
kavram renen organizasyon ile rgtsel renme arasndaki fark ortaya koymaktadr.

Sistem dncesi, kavramsal bir ereve, bir bilgi btn ve aralar topluluudur. Birbirinden ayr ve
bamsz gibi grnen olaylar bir btn olarak, aralarndaki neden-sonu ilikilerini gstererek, daha
ak bir biimde grme olana verir ve bunlarn en etkili ekilde nasl deitirilebileceinin
kavranmasna yardmc olur (a.g.e.:15).
Yukarda da bahsedildii gibi sistem dncesi bir btn oluturan paralarn birbirleriyle
entegrasyonunu salar. Sengeye gre de sistem dncesi, bir btn grme disiplinidir. Sistem
dncesinde olaylar dorusal deil, bir dng iinde birbirini etkilemektedir. Sistem dncesi
disiplinin z, karlkl ilikileri ve deiim srelerini kavramaktr (a.g.e.:84).
Sistem dncesi Sengeye gre aslnda beinci disiplindir. O, disiplinleri birbirleriyle kaynatran,
onlar tutarl bir teori ve pratik btn olarak birletiren disiplindir. Sistem dncesi, dier disiplinlerin
her birini glendiren sinerjik etkiyle, btnn, paralarnn toplamndan daha fazla olduunu gsterir
(a.g.e.:20).
Sistem dncesinin iki temel ta vardr: Bunlardan biri, pekitirici geri besleme sreci, dieri ise
dengeleyici geri besleme srecidir.
Pekitirici geri besleme sreci, olumlu veya olumsuz olabilir. Baz iler ise kt balar ve gittike
ktleir. Baz pekitirici sreler zellii kazanr ve iyi balayan bir i gittike daha iyi bir hal alr.
Bir ey biriken yz, yz iken bin olur (a.g.e.:92).
Dengeleyici geri besleme sreci, istikrar oluturur. Olumsuz bir pekitirici sre, dengeleyici sre ile
durdurulabilir. Dengeleyici sre amaca ynelik davranlarn temelini oluturur. Dengeleyici bir
sistemde belli amalar korumaya alan kendi kendini dzeltme mekanizmas vardr. Yani
organizasyonlarn da dengeleyici geri besleme sreci vardr (a.g.e.:92).

ekil-6: renen Organizasyonlarn Be Disiplini

renen organizasyonlarn bu be disiplini arasndaki balant u ekilde kurulabilir: Bir renen

organizasyonda sistem dncesi, ncelikle takm halinde renme disiplinini gerektirir. Takm halinde
renmenin gerekleebilmesi iin alanlarn zihinsel modellerinin belirlenip, gerekiyorsa
deitirilmesi ve paylalmas gereklidir. renme, bireysel, ekip ve rgtsel vizyonlarsn paylalp,
uyumlatrlmas ile hzlanp etkinlik kazanacaktr.
Sengeye gre, gerek anlamda bir renen organizasyon vizyonuna ulaabilmek iin bu be disiplinin
bir araya gelmesi olduka nemlidir. Ancak, gerek bu disiplinlerin teker teker uygulanmas ve gerekse
bunlarn birbirleriyle btnletirilerek, sistem anlay erevesinde uygulanmas olduka zordur.

SONU
rgt ve evresindeki deiim sonucu, kanlmaz olarak ortaya kan renen organizasyon kavram
aklanmaya allrken bir konu zerinde nemle durulmas gerekmektedir. rgtsel renme ve
renen organizasyon ayn konu zerinde younlayor gibi gzkse de aradaki temel fark, renen
organizasyonun sistem yaklamn kullanarak rgtteki renmeyi aklamaya almasdr.
Sistem yaklam, rgt iindeki farkl fonksiyonlar bir btn olarak deerlendirirken, renen
organizasyon asndan, rgt iindeki renmeyi ve renen bireylerin birbirlerine kar oluturduklar
sinerjiyi iin iine katarak, rgtte tek tek aklanan renme biimlerini ve yaplarn bir btn olarak
grebilmeyi salamaktadr.
Dnyada srekli bir deiimin olduu gz nnde bulundurulduunda, rgtlerin bu deiken yapda
denge halinde olmalar, kendi olgunluk dnemlerinin devamlln salamak asndan nemlidir.
Denge halinde olmalar demek, basit anlamda i evre ve d evre uyumunun salanm olmasn
ifade etmektedir. Bunun iin sistem yaklam ierisinde incelenmesi, deerlendirilmesi bu ykl
enerjiye sahip yapnn anlalmas iin gerekli olmaktadr.
rgtsel renmenin bir btn olarak grlmesinin en byk amac ve yarar, departmanlar ve
alanlar arasnda oluan sinerjinin, rgt pozitif ynde ileriye tayacak bir yap haline getirebilecei
inancdr. nsansz rgt olmayaca bilincinden yola karak, o rgt, hzla deien dnya dzeninde
i ve d evre dengesinde tutabilecek bilgi, birikim ve enerji faktrleri renen organizasyonlardaki
her bir birey tarafndan salanacaktr.

KAYNAKA
AKYZ, mer Faruk (2001), Deiim Rzgarlarnda Stratejik nsan Kaynaklar Planlamas, Sistem
Yaynclk, stanbul
AM, Salim (2002), renen Organizasyon ve Rekabet stnl, Papatya Yaynlar, stanbul
DALAY, smail vd. (2002), Stratejik Boyutuyla
Organizasyonlar, Beta Yaynlar, stanbul, s.257-281

Modern

Ynetim

Yaklamlar

renen

SENGE, M. Peter (1990), The Fifth Dicipline ev: Ayegl ldeniz, Ahmet Doukan Beinci Disiplin,
YKB Yaynlar, stanbul 1993
YAZICI, Selim (2001), renen Organizasyonlar, Alfa Yaynlar, stanbul