KARIZMATIK LIDERLIK

Karizma kelimesi ilk olarak Eski Yunan uygarlnda kullanlmtr ve Eski Yunancada ilahi ilham yetenei anlamna gelmektedir. Hristiyanlarn kutsal kitab olan ncilde ise birilerine verilmi eitli gler eklinde geer. Bunlarla birlikte; karizma kavramn ilk defa ynetim ve liderlik literatrne sokan kii ise Brokrasi Modelinin kurucusu olan Alman sosyolog Max Weberdir. Weber karizma kavramn; bireyi normal insanlardan ayran, en azndan olaand baz gleri belirten kiisel bir zellik olarak tanmlamaktadr.

KARIZMA KAVRAM

Weber karizma kavramn; bireyi normal insanlardan ayran, en azndan olaand baz gleri belirten kiesel bir zellik olarak tanmlamaktadr.

Liderlik konusunda yllarca almalar yapan Bassa gre karizma; rgtsel evredeki gerek bir liderden sradan yneticiyi ayran bir unsurdur. (1985)

KARIZMA KAVRAM

Karizmatik liderlik konusunda gnmze kadar ok sayda aratrma yaplmtr. 1980li yllardan nce yaplan almalarda karizma kavram daha ok politik liderlii, sosyal faaliyetleri ya da dini liderlii kapsayacak ekilde deerlendirilmitir (Yukl, 1994)

Duygusal zek yazar Goleman, karizmatik liderlerin, sahip olduklar bu zelliklere dayal olarak, bakalarn, kendi ritimleriyle ezamanl hale getirip, onlarn hislerini yakalamaya sevk eden bir davurum yeteneine sahip kiiler olarak deerlendirmitir. (2007)

KARIZMATIK LIDERLIK KAVRAM

KARIZMATIK LIDERLIK TEORILERI

1977 ylnda Robert House tarafndan gelitirilmitir. Karizmann formal organizasyonlarda nasl incelenebileceine ynelik en nemli almalardan biridir.

House, karizmatik liderleri kendi kiiliklerinin gcyle izleyiciler zerinde derin ve olaanst etki yaratabilen kiiler olarak tanmlamtr.
Karizmatik nderler izleyicileri zerinde derin ve benzeri olmayan etkilere sahiplerdir. zleyiciler, liderin dncelerini, yapt her hareketi doru olarak alglarlar. Lideri sorgusuz sualsiz kabul ederler ve ona memnuniyetle itaat ederler.

A. HOUSEUN KARIZMATIK LIDERLIK TEORISI

House, teorisiyle ilgili nermelerinde karizmatik liderlerin davransal ve etkileme ynelimleri ile ilgili olarak da 4 temel zellikten sz etmektedir. Bu zellikler; Karizmatik liderler, dier liderlere oranla izleyicileri arasnda deerlerin, ideallerin ve arzularn derinlemesine yerlemesini salamak ve onlar tarafndan uygun kii olarak alglanmak iin iki temel davransal tarza arlk verirler. Birincisi baar yaratmak zere tasarlanm davranlarla ilgilenme, ikincisi ise rgt ya da grubun misyonu ile ilgili ideolojik hedefleri ak ve yaln bir biimde ifade edebilmedir.

1. deolojik hedefler belirleme ve aklama:

A. HOUSEUN KARIZMATIK LIDERLIK TEORISI

2. zleyicilerle Yksek Beklentiden letiimde Bulunma:

Liderin, takipilerine yksek beklentilerini aktarabilmeleri ve kendi belirlemi olduklar amalara takipilerinin ulama yeteneine gvendiklerini onlara hissettirmeleridir.

Bylelikle, yeteneine izleyicilerde hedefe ulamaya katkda bulunma inanc salayan ve kendi standartlarna ulamaya abalayan bir grup oluturabilecektir.

A. HOUSEUN KARIZMATIK LIDERLIK TEORISI

3. zleyicilere Model Olma:

Karizmatik

lider genellikle izleyicileri iin kendi davranlaryla bir rol modeli oluturur.
Byle

bir model oluturma liderin sadece davranlarnn taklit edilmesinden ok daha tesine bir anlam tamaktadr.

A. HOUSEUN KARIZMATIK LIDERLIK TEORISI

4. Gdleri Canlandrma:
Karizmatik Harekete Baar G

liderler, grevin baaryla tamamlanabilmesi iin izleyicilerin gdlerini harekete geirirler. geirilen gdler ise unlardr; baar gds, g gds ve balanma gdsdr. gds, kiisel sorumluluu ve srekli abay gerektiren grevlerle ilgilidir. gds, izleyicilerin rekabeti, saldrgan ve ikna edilmi olmasn gerektiren grevlerle ilgilidir.
Balanma

gds, izleyiciler arasnda karlkl gveni, i birliini ve ekip almasn gerektiren grevler ile ilgilidir.

A. HOUSEUN KARIZMATIK LIDERLIK TEORISI

Bass, Houseun karizmatik liderlik teorisine baz ilaveler yapmtr. Yapt ilaveler unlardr; 1. Karizmatik liderler, kendilerine ynelik heyecanl tepkileri canlandrmak suretiyle izleyicilerinin tutum ve davran deiimini tevik ederler. Ayn zamanda bir coku ve macera duygusunu da harekete geirirler. 2. Karizmatik liderlerin, izleyicilerinin gznde olduundan fazla grlmeleri, kendilerini izleyicilerince zdeletirilecek yararl hedefler haline getirir ve izleyicilerde baz heyecanlarn yaratlmasnda katalizr grevi grr.

3. Normlarn ve grup fantezilerinin izleyiciler arasnda paylalmas karizmatik liderlerin ortaya kmasn ve bu liderlerin baarl olmasn kolaylatrr.

B. BASSIN KARZMATK LDERLK TEORS

Conger ve Kanungo, 1987 ve 1988de karizmann atfsal bir olay olduu hipotezine dayanan ve organizasyonlarda nasl ortaya ktn aklayan bir liderlik teorisi gelitirmilerdir. Bu teoride liderlik kalitesinin kiilere etkisini ve bu etkinin rgt yelerinin kiisel olarak kabul edip lidere karizmay atfetmesi eklinde aklamlardr. Conger ve Kanungoya gre karizma, belli bir kiiye (lidere) rgt yeleri tarafndan yaplan atptr. Kuram, lidere atfta bulunulmasn salayacak olas davran tarzlarnn ele alnmasna yneliktir.

Conger ve Kanungo'ya gre karizma atfn salayan lider zellikleri unlardr;

C. CONGER VE KANUNGONUN KARIZMATIK LIDERLIK TEORISI

1. Vizyon Belirleme:
Vizyonun basit olmas, ideal hedefleri ifade etmesi, mevcut durumla mcadele etmesi, yelerin kiisel beklentilerine ynelmesi ve genel olarak bir risk esi iermesi gerektiini vurgulamtr. 2. htiyalara Duyarllk Gsterme: Karizmatik liderlerin, izleyicilerin ihtiyalarna duyarllk gstermeleri, izleyicileri pelerinden srklemesinin ana nedenlerinden biridir. zleyici, kendi istek ve ihtiyalarna liderinin duyarllk gsterdiini, ilgi duyduunu fark ederse lidere ball artar. 3. evresel Duyarllk Gsterme: Liderlik evresel akm ve elikilerdeki deiimleri anlamaya ihtiya duyar. Bu gelecekle ilgili kaoslar zmeyi salar.

C. CONGER VE KANUNGONUN KARIZMATIK LIDERLIK TEORISI

4. Beklenmedik Davran Sergileme:

Bu zellik, rgtn hedeflerine ulamak iin srad davranlar gsterme, srad yollar deneme ve izleyenleri artan kendine zg davranlar sergileme biiminde ortaya kmaktadr.
5. Kiisel Risk stlenebilme:

rgtn hedeflerine ulaabilmek iin ciddi boyutlarda bireysel risk oluturan davranlar sergilemek, bireysel zverilerde bulunmak ve rgtn iyilii iin kendi hayatndan yksek bedeller demek ve bunlarn sonucu katlanmaktr.
6. Mevcut Durumu Srdrmeme: Karizmatik liderler, var olan durumu korumaktan ok yenilikler peinde koarak bir deiim atmosferi yaratmaktadrlar. rgtsel hedeflere ulamada ileri kendilerinden nce yapld gibi yapmak yerine farkl bir ekilde yapmay ve tamamen deitirmeyi tercih etmektedirler.

C. CONGER VE KANUNGONUN KARIZMATIK LIDERLIK TEORISI

Shamir'in benlik teorisinin temelini, Houseun karizmatik liderlik teorisi oluturur. Dolays ile House karizmatik liderlik teorisinde yer alan karizma elerinin pek ou, aynen olduu gibi benlik teorisinde de yer almaktadr.

Bunlarn haricinde benlik kuramnda baz motivasyonel varsaymlar da bulunmaktadr.

Bu varsaymlar en nemli olanlar unlar;

D. SHAMIRIN KARIZMATIK LIDERLIK (BENLIK) TEORISI

nsan davran pragmatik ve ama ynelimli olduu kadar, ayn zamanda da bireyin duygularnn, deerlerinin ve benlik kavramnn da ifadesidir. nsanlar esasen z sayglarn ve z deerlerini korumaya ve arttrmaya ynelik olarak motive edilmilerdir. nsanlar esasen kendi benlik kavramlarnn eitli bileenleri arasndaki tutarll srdrmeye ve yine kendi davranlar ile benlik kavramlar arasndaki tutarll korumaya motive olmulardr. Kiinin benlik kavram, sahip olduu deerlerin ve sosyal kimliklerinin bileimidir. Sz konusu sosyal kimlikler bir hiyerari iinde organize edilmitir ve belirli bir kimliin n plana kmas, kiinin bu kimlikle ilikili baarm frsatlarnn peinden komasna neden olacaktr.

D. SHAMIRIN KARIZMATIK LIDERLIK (BENLIK) TEORISI

Bu yaklamda karizmatik liderlerin normalden farkl ve akld grnen etkilerini anlamaya allmtr. Bu abalarn younlat nokta ise, tanrlatrlan ve olaanst olarak alglanan liderlere sahip izleyicilerin, zdeleme durumlarnn belirli psikodinamik sreler erevesinde incelenmesidir. Liderden ok izleyicilerin konumuna arlk verir. Yaklama temel oluturan psikodinamik bu sreler unlardr:

E. KARIZMAYA PSIKO-ANALITIK YAKLAM

1. Yanstma: stek duyulan duygu ve gdlerin bir bakasna atfedilmesidir. 2. Yer Deitirme: Lider, bireyin nceden ilikili olduu birinin yerine geer. zleyicinin bilinaltnda sakl duygularn lidere ynelmesi sz konusudur. 3. Gemie Dn: Bireyin kklndeki karakteristik duygularn hissetmesi ve bu duygularla davranmas.

E. KARIZMAYA PSIKO-ANALITIK YAKLAM

Meindl tarafndan 1990 ylnda gelitirilmitir. Gelitirilme amac, sz edilen yetersizlii gidermeye almaktr.

Karizmaya psiko-analitik yaklamda olduu gibi liderden ok izleyicilere ynelme vardr.

Sosyal sirayet ya da bulama, heyecanlarn ya da davransal tepkilerin bir grup insan arasnda kendiliinden ortaya kmas ve yaylmasdr. (merih.net, 2009) Bu srete bireylerin korku ve engellemeye kar belirli bir yolla hareket etmeye ynelik gizli tutumlar olduu varsaylr. Yine, bu tutumlarn sosyal kurallar ve cezalandrma korkusuyla bastrld varsaylr.

F. KARIZMAYA SOSYAL SIRAYET YAKLAM

Bunlara ek olarak; bir birey bakasnn bu davransal tepkiyi aka ifade ettiini grdnde, birey kendi bastrlm duygularn aa karp ayn tepkiyi gsterir. rnein; panik durumunda bir kiinin tepkilerini aa vuran bir davranta bulunmaya balamas , bu tepkileri gzleyen bireylerdeki bastrlm duygular aa kararak, gzleyenlerin de ayn tepkiyi vermesi. Tehlikeden cann kurtarmak iin kaan bir bireyi grenler, gerekten tehlike olmasa bile, kaan bireyle ayn tepkiyi verip kamaya balarlar.

F. KARIZMAYA SOSYAL SIRAYET YAKLAM

KARZMATK LDERLK YAKLAIMLARININ BENZER VE FARKLI YNLER

Benzerlikler:

Tm yaklamlarda, liderler izleyicileri tarafndan olaanst ve tanrsal gte biri olarak alglanr.
Tm yaklamda, kriz yada kaos ortamnda karizmatik liderlerin ortaya k kolaylar.

Farkllklar:

Lidere kaytsz, artsz ballk ve itaat konularnda farkllklar mevcuttur. Karizmatik liderliin tanmnda yaklamlara gre farkllklar meydana gelmektedir.

KARZMATK LDERLK YAKLAIMLARININ BENZER VE FARKLI YNLER

Gerei yanstmayan beklentiler

Liderden sonrasnn belirsiz oluu

Karlkl sadakat Liderle ters dmeme istei

Liderin olaanst etkilerinin devam edecei beklentisi

hanete uram olma hissi Liderin altndaki ynetim kademelerinin etkisizlemesi Liderin her eye yetiemeyecei

KARZMATK LDERLN KISITLARI