Gruplarlasosyalhizmet. Atatürk Ün.

Gruplarla Sosyal Hizmet
Bu kitabın, basım, yayım ve sa ş hakları Atatürk Üniversitesi’ne ai r. Bireysel öğrenme

yaklaşımıyla hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır. Atatürk Üniversitesi’nin izni
alınmaksızın kitabın tamamı veya bir kısmı mekanik, elektronik, fotokopi, manye k kayıt veya
başka şekillerde çoğal lamaz, basılamaz ve dağı lamaz.
Copyright ©2019
The copyrights, publica ons and sales rights of this book belong to Atatürk University. All rights
reserved of this book prepared with an individual learning approach. No part of this book may
be reproduced, printed, or distributed in any form or by any means, techanical, electronic,
photocopying, magne c recording, or otherwise, without the permission of Atatürk University.
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ
AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ
Gruplarla Sosyal Hizmet
ISBN: 978-605-2278-96-3
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI
ERZURUM, 2019
1. Grupla Çalışmanın Tanımı ve Tarihçesi 4
Doç. Dr. NUR FEYZAL KESEN
2. Grupla Çalışmanın Felsefi ve Teorik Temelleri 27

Dr. Öğr. Üyesi DOĞA BAŞER
3. Grupla Çalışma Yaklaşımları ve Yöntemleri 47

Doç. Dr. MELAHAT DEMİRBİLEK
4. Grup Dinamikleri 68
5. Spesifik Sorun Alanlarında Gruplarla Çalışma 90

6. Örgütsel ve Toplumsal Alanlarda Grupla Çalışma 109

7. Tanışma Aşaması 128

Doç. Dr. REYHAN ATASÜ TOPCUOĞLU
8. Ön Değerlendirme 144
9. Planlama 161
10. Uygulama Aşaması 181

11. Son Değerlendirme Aşaması 201

Dr. Öğr. Üyesi MEHMET KIRLIOĞLU
12. Sonlandırma Aşaması 222

Dr. Öğr. Üyesi MEHMET KIRLIOĞLU
13. Gruplarla Sosyal Hizmet ve Teknoloji 240

14. Gruplarla Sosyal Hizmette Eğitim ve Araştırma 260

Dr. Öğr. Üyesi HASAN HÜSEYİN TEKİN
Editör
Doç. Dr. ÖZGE ÖZGÜR BAYIR

GRUPLA ÇALIŞMANIN
TANIMI VE TARİHÇESİ
• Grup Çalışması Tanımı İlke ve

İÇİNDEKİLER
Özellikleri GRUPLARLA SOSYAL

• Grup Çalışmasının Tarihçesi
• Grup Türleri HİZMET
Doç. Dr. Nur Feyzal
KESEN
• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

• Sosyal hizmet müdahele
yöntemlerinden birisi olan grup
HEDEFLER
çalışmasının farklı tanımlarını, ilke

ve özelliklerini öğrenebilecek,
• Grup çalışmasının hangi sosyal
ortamda ortaya çıktığını
kavrayabilecek,
• Sosyal hizmette grup çalışmasının
tarihsel süreci hakkında bilgi
sahibi olabilecek,
• Grup çalışmasının türlerini
öğrenebileceksiniz.
ÜNİTE
ÜNİTE
1
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
1
dağıtımı yapılamaz.
Grupla Çalışmanın Tanımı ve Tarihçesi
Grup Çalışmasının
Grup Çalışması Grup Türleri
Tarihçesi
Tanımlar İlk yıllar Görev grupları
Grup
Bilimsel bilginin
Çalışmasının ilke Eğitim grupları
gelişimi
ve özellikleri
Uygulama Danışmanlık
alanına geçiş grupları
Psikoterapi
grupları
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 52

GİRİŞ
İnsanlar, sağlıklı bir şekilde hayatlarını idame ettirebilmek için yaşamları
boyunca başka insanlara ihtiyaç duymuşlardır. Kültürümüzde eskiden beri "İnsan
insanın zehrini alır.", "Yalnızlık Allah'a mahsustur.", "İnsan insana muhtaçtır.",
"Nerede birlik orada dirlik." gibi söylenen söylemler aslında insanın başkalarıyla
birlikte daha güçlü ve iyi olacağına işaret eder. İnsanın en temel ihtiyaçlarının
hiyerarşisinin yapan Maslow'a göre; fiziksel ihtiyaçlar, güvenlik ihtiyacı, ait olma ve
sevgi ihtiyacı, saygı ihtiyacı ve kendini gerçekleştirme ihtiyacı olarak tanımlamıştır.
Şimdilerde ise gerçeklik terapi kuramcıları "Zihinsel iş birliği yapma" gereksinimini
insanın temel ihtiyaçları arasına almışlardır. Zihinsel iş birliği ihtiyacı; kişinin,
başkalarının dünyasına katılma gereksinimine veya dostlarıyla birlikte olma
gereksinimine dönüşmüştür. Biyolojik açıdan bakan kuramcılar ise bireyin katılım
gereksiniminin, insanların sinir sistemine yerleştiğini söylemektedirler[1]. İşte bu
ihtiyaçlarının karşılanmaması sonucunda insan yaşamları süresince duygusal
sorunlara bağlı normal dışı davranış ve tutumlar sergilerler. Ruhsal dengedeki
bozulma, çevreye uyumun sağlanamaması, hafif derecede psikolojik tepkilerden
ağır psikiyatrik rahatsızlıklara kadar sorunlara yol açabilir [2]. Bireyin grubun içinde
kendine yer edinmesi ihtiyacından insanlar bir gruba dâhil olur ve onun daima bir
parçası olurlar.
Sosyal hizmet mesleğinin üç ana müdahale yöntemi vardır. Bunlar: Bireyle
çalışma, aile ya da grupla çalışma ve toplumla çalışmadır. Şüphesiz, grup çalışması
yaparken sosyal çalışmacı daima sosyal hizmet bilgi, beceri ve değerlerini kullanılır.
Bu ünitede ise grup çalışmasının tanımları, özellikleri, çeşitleri ve tarihsel
süreçlerine yönelik açıklamalar bulunmaktadır.
GRUP ÇALIŞMASI
Tanımlar
Basit anlamıyla grup kelimesi en az 2 kişiden oluşan insan topluluğudur.
Türk Dil Kurumu “görüşleri, çıkarları bir olan kimseler bütünü” olarak
Grup çalışması sosyal tanımlamıştır.
hizmet müdahale
Sosyal hizmet mesleğinde bir topluluğa grup diyebilmek için; aralarında
yöntemlerinden biridir.
iletişim olması, ortak amaçlarının olması, bireylerin kendini o gruba ait hissetmesi,
aralarında dereceleri farklı da olsa bir etkileşimin olması, belirli bir düzen içinde
olmaları, benimsedikleri ortak değerlerinin olması, her bir grup üyesinin rollerinin
olması ve grup dışında kalanların, onları bir grup olarak tanıması gerekmektedir.
Herhangi bir insan yığını, kümesi ya da sınıfından ayıran en büyük özelliği
aralarında etkileşim in olmasıdır. Yani bir grup için en asgari şart etkileşimin
olmasıdır[3].
Grup çalışması, en az 2 kişi en fazla 20 (maksimum 25) kişiden oluşan bir
grupla sistematik, düzenli ve planlı bir şekilde çalışmaktır. Grupla çalışma yöntemi
bir hedefin gerçekleşmesinde kullanılan bilinçli bir yol ya da araçtır.

Grup çalışması bireylerin psiko-sosyal gereksinimlerini karşılayarak kendi

kişisel, aile, grup ve toplum sorunlarıyla baş etme kapasitelerini artırmayı
sağlayan amaca yönelik faaliyetlerin küçük gruplar aracılığıyla gerçekleştirildiği
sosyal hizmet yöntemidir.
Temelde sosyal grup çalışması insan gruplarının sosyal gereksinimlerinin
karşılanması ve sorunlarının çözümlenmesinde kullanılan bir yöntem olup hedefi
kişilerin çevrelerine daha uyumlu hâle gelerek hem kendileri hem de çevreleri
açısından fonksiyonel bireyler olarak yaşamlarını sürdürmelerine yardımcı
olmaktır[3].
Sosyal hizmet Başka bir tanıma göre sosyal grup çalışması eğitimli ve bilinçli bir uzmanın
müdahale eşliğinde, yüz yüze etkileşim ile bir grup içerisinde, grup üyelerinin de katkısıyla
yöntemlerinden biri kişide istenilen yönde değişiklik yaratan bir yöntemdir.
olan grupla çalışma ile
grupla psikoterapi Yukarıdaki tanımlarda görüldüğü üzere, grup içi etkileşim ve faaliyetlerin
tamamen aynı değildir. araç olarak kullanıldığı, grup çalışmasının genel hedefinin grup yoluyla bireyde
istenilen değişimin sağlamak olduğu vurgulanmaktadır. Yani kurum ve
kuruluşlarda gruplarla sistematik olarak yapılan sosyal faaliyetler, boş zamanı
değerlendirme faaliyetleri sosyal hizmet uzmanın amacı olmamalıdır.
Müracaatçılarının sosyalleşmesini ya da değişimi sağlayacak bir araç olmalıdır.
Sosyal hizmet müdahale yöntemlerinden biri olan grupla çalışma ile grupla
psikoterapi tamamen aynı değildir. Grupla psikoterapi yalnızca ruh sağlığı
problemleri ile ilgilenir. Ancak grup çalışmasında bireylerin sosyalleşmesini
sağlamak amacıyla el becerilerini geliştirme grupları, sosyal faaliyet grupları,
bireyin yaşam doyumlarını artırmak amacıyla paylaşım grupları, eğitim grupları,
geliştirici gruplar vb oluşturulabilir. Grupla çalışma yönteminde yalnızca terapötik
teknikler kullanılmaz[4].
Ayrıca sosyal hizmet mesleğini bir bütün olarak ele aldığımızda, yalnızca
bireyin değişmesi ve gelişmesinin mesleği tanımlamakta yetersiz kaldığı
görülmektedir. Sosyal hizmetin diğer yöntemlerinde olduğu gibi, grup
çalışmasında da "bireyi çevre içinde ele alma" söz konusudur. Toplumda bazı
değişikliklerin yaratılması için grupların kullanılması da grup çalışmasının amaçları
içinde yer almaktadır. O hâlde sosyal hizmette gerçekleştirilen grup çalışmasının
diğer terapötik amaçlı yapılan grup çalışmalardan ikinci farkı; amaçlarından birinin
grup aracılığıyla sosyal çevre faktörlerinin insanlar yararına geliştirilmesi ve
dolayısıyla bireylerde arzu edilen gelişme ve değişmelerin yaratılması
olmaktadır[3].
Yukarıda verilen tüm bu tanım ve bilgiler ışığında grup çalışması "küçük
insan grupları yoluyla bireyde ve çevrede arzulanan değişmeleri yaparak bireylerin
ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözülmesine yardım etme sürecini içine
alan sosyal hizmetin bir yöntemidir". Grup etkileşimini araç doğrultusunda
yönlendiren profesyonel bir eleman tarafından gerçekleştirir.

• Sizinde içinde yer aldığınız "grup"ların neler
Etkinlik
Bireysel
olduğunu düşünün, ve hangi gruba neden daha
fazla aidiyet hissediyorsunuz belirleyin.
Grup Çalışmasının İlke ve Özellikleri

Grup çalışmasında temel ilke kendi kendine yardımdır.
Temel amaç; bireyleri korumak, geliştirmek, değiştirmek, uyum sağlamasına
yardım etmek ve tedavi etmektir.
Grup çalışmasında temel hedef bireylerin kendisi olabileceği gibi bir grup
veya grubun çevresi olabilir.
Grup üyelerinin bireysel hedeflerinin grup hedefleriyle uyum içerisinde
olması gerekir.
Grup çalışmasında kişiler arası etkileşim önemlidir ve kişiler arası ilişkiler
Grup çalışmasında da amaca ulaşmak için bir araç olarak kullanılır.
"çevresi içinde birey" Grup çalışmasında bireyler anında geri bildirim alabilirler.
anlayışı vardır.
Grup çalışmasında grup üyeleri seans/oturum zamanlarında bir araya gelir
sonrasında dağılır.
Grup çalışmalarında iki türlü etkileşim vardır: birey-birey etkileşimi, birey-
lider etkileşimi.
Sosyal hizmette yapılan grup çalışmalarında, liderinin özel kullandığı
tekniklerin yanı sıra grubun kendisi de değişimi sağlayan bir araçtır.
• İçinde yer aldığınız "grup"lardaki tüm üyelerle

Etkinlik
Bireysel
aynı derecede mi iletişim ve etkileşiminiz var, bir

düşünün?
GRUP ÇALIŞMASININ TARİHÇESİ

Grup çalışmasının özünü anlayabilmek ve grup yararına kullanabilmek için
grup çalışmasının hangi evrelerden geçtiğini, tarihsel gelişimini ve bu gelişim
sürecinde toplumun yapısını bilmek yararlı olacaktır.
Aynı zamanda bu tarihsel süreç içerisinde hangi grupların ve hangi bireylerin
diğer üyelerle karşılıklı iletişimi gerektiren konularda profesyonel yardıma ihtiyacı
olduğunu bilmek de çok önemlidir. Bu nedenle grup çalışmasının ilk çıktığı
yıllardan itibaren olan gelişim ve değişim birlikte ele alınacaktır.

• Büyüme ve gelişme döneminde oluşturduğunuz
Etkinlik
Bireysel
grupların hangi atmosferde oluştuğunu ve
bunda hangi ihtiyacınızın rol oynadığını bir
düşünün.
İlk yıllar
Grup çalışması uygulaması profesyonel olarak sunulan sosyal hizmetin bir
parçasıdır. Sosyal hizmette grup çalışması ilk olarak kurumlarda uygulanmıştır.
"Gruplarla sosyal hizmet" konusu sosyal hizmet eğitimine ilk defa 1920’lerde
girmiştir ve birçok sosyal hizmet kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Bilindiği
üzere dünyada ilk sosyal hizmet uygulamaları dini kurum ve kuruluşlar tarafından
yerine getirilmekteydi. 1851 yılında Genç Erkek Hıristiyan Birliği (The Young Men’s
Christian Association), 1866 yılında Genç Kadın Hıristiyan Birliği (The Young
Women’s Christian Association), tarafından grup çalışması İngiltere'den
Amerika'ya kazandırılmıştır.1880 yılında Genç Erkek Yahudi Birliği (The Young
Men’s Hebrew Association), 1902 yılında Genç Kadın Yahudi Birliği (The Young
Women’s Hebrew Association), tarafından uygulanmaya konulmuş ve sosyal grup
çalışması ile ilgili düzenleme yapılmıştır. Sonraki 20 yılda da birçok sosyal
kuruluşlar tarafından özellikle çocukların yaşamlarını zenginleştirmek amacıyla
grup çalışmaları yapmaya başlamışlardır. İlk yıllarda yapılan grup çalışmalarında
grup lideri bulunmamaktaydı. Ancak yapılan bu çalışmalarda grup liderinin
eksikliği hissedilmiş ve bu dile getirilmiştir[5,6].
“Gruplarla sosyal Sosyal grup çalışmasıyla ilgili en iyi bilinen kuruluşlar yerleşim merkezleri
hizmet" konusu sosyal
(Settlement Houses)dir. İngiltere' de ilk yerleşim merkezi (Toynbee Hall ismiyle)
hizmet eğitimine ilk
defa 1920’lerde ise Londra'nın aşağı doğu taraflarında, Samuel Barnett tarafından kuruldu. Oxford
girmiştir. öğrencileri İncil'in de etkisiyle (yoksul ve ihtiyaç sahibi insanlara yardım etme tüm
kutsal kitaplarda üzerinde özellikle vurgulanan bir konudur) bu evde yaşamaya
başladılar. O zamanlar insanlara destek ve yardım verebilmek için onlara yakın
komşu olmak ya da onlarla iç içe yaşamak gerektiğine inanılırdı. Daha sonrasında
başka insanların da desteği olmuştur ancak yerleşim merkezlerinin ilk gönüllüleri
Oxford öğrencileridir.
Yerleşim merkezlerinde, özellikle de göç edenleri bir araya getirerek onlara
destek sağlamak üzere eksik oldukları konularda eğitim, sosyalleşme, boş
zamanlarını değerlendirme ve toplum faaliyetleri için grup çalışması yapılıyordu.
Yardım (charty) kurumlarında ise yoksulların sorunlarına yönelik teşhis ve tedaviye
yönelik çalışmalar vardı. Yerleşim merkezlerinde, göç ederek yerleşmiş olanların
bir araya gelerek birbirlerine destek sağlamaları, hayat deneyimlerini,
mücadelelerini paylaşmaları ve sosyal değişmeye ayak uydurmaları için güç
kazanmaları sağlanıyordu. 1900’lü yılların başından itibaren sosyal hizmet
okullarında grup çalışması dersleri verilmesine rağmen, sosyal hizmette "kişisel

çalışma" yöntemi daha popüler olmuştur. Hâlbuki ortaya çıkış süreleri arasında
çok az bir zaman farkı vardır.
Amerika Birleşik Devletleri’nde ise ilk yerleşim evi 1886’da New York’ta
kuruldu şimdi artık Üniversite Yerleşkesi olarak bilinen Komşuluk Cemiyeti idi
(Neighbourhood Guild). Bu ilk yerleşimini takiben 1889 yılında Chicago’da Hull
House ve New York’ta College Settlement (Kolej Yerleşkesi) kuruldu. En iyi
yerleşim evi olarak bilinen Hull House, Jane Adams tarafından yaptırıldı ve
desteklendi. Ek olarak sosyal reformlar, yerleşim yerlerinde kalanların organize
ettiği gruplar, eğlendirici ve kültürel aktiviteler, hemşeri olanlarla yapılan ayrı grup
çalışmaları, diğer komşularla iletişim sağlayacak gruplar ve eğitim grupları başarılı
bir şekilde yürütülmüştür. Bu yerleşim yerinin yakınlarına Avrupa'dan çok fazla göç
ederek gelenler oldu. Bu gelen kişiler çoğunlukla fakir insanlardı. Bu kişiler
endüstriyel iş alanında çalışmak üzere Amerika'nın kuzeyine göç ettiler. Bu Hull
House yerleşim evinin açılması modern Amerika'da çok büyük bir sosyal hareket
olmuştur. Yerleşim evi hareketi sosyal hizmetin başlangıcı da olmuştur. Çünkü o
zamana kadar Amerika'da sosyal hizmetler organize olmamıştır. (Yalnızca Mary
Richmand'ın hayırsever programı devam etmekteydi) Hatta o zamana kadar
sosyoloji alanında bile resmi bir çalışma yoktu. Hull House yerleşim yerinin
kurulmasından çok kısa bir süre sonra da Chicago'da sosyoloji bölümü açıldı ki bu
sosyoloji bölümü ilerde "sosyolojinin üssü" olacaktı. Bu bölümün açılması ve
yerleşim merkezlerinin popüler olmasının aynı zamana denk gelmesi bir tesadüf
değildi. Bu arada sosyoloji bölümünden profesörler de yerleşim yerleriyle
yakından çalışmalarını yürüttüler.
İlk zamanlarda yapılan grup çalışmaları ile ilgili yeteri kadar bilgimizin
olmamasına rağmen elimizdeki kayıtlı olan veri ve bilgiler çok eskilere
dayanmaktadır. Örneğin 1915’te Zilpha Simith: "Uzun dönemde aile ve grup
En iyi yerleşim evi
olarak bilinen Hull çalışması olmadan sosyal hizmet çalışmaları neredeyse düşünülemeyecek ve hatta
House, Jane Adams sosyal hizmet öğrencileri alanda bir yıl vakalarla (bireysel çalışma) bir yıl da
tarafından yaptırıldı ve yerleşim evlerinde (grup çalışması) staj yapmalılar" demiştir.
desteklendi.
Bu gün Zilpha Simith'in sözü hâlen geçerliliğini korumaktadır. Sosyal hizmet
ile ilgili kurum ve kuruluşlara bakıldığında karşılaşılan sorunlu vakaların neredeyse
tamamının (biyolojik kaynaklı sorunlar hariç) aile ya da çevresel etmenlere bağlı
olduğu görülmektedir.
Zilpha Simith'in bu sözünün üzerinden 5 yıl geçtikten sonra, 1920’de sosyal
kişisel çalışmaları ortaya çıkaran kişi olarak bildiğimiz Mary Richmand grup
çalışması ve değerleri hakkında bilgiler vermiştir. 1922’ye kadar Mary Richmand
sosyal hizmeti bütüncül bir şekilde anlaşılması isteniyorsa grup çalışması, sosyal
reform ve sosyal araştırmadan oluşan konularının iyi bilinmesi gerektiğini
söylemiştir. İlk olarak uzmanlaşmış grup çalışması eğitimi Batı Reserve
Üniversitesinde (Western Reserve University) yapılmıştır. Bölüm başkanı Wilber
Newstetter grup çalışması ile ilgili bilimsel bilginin oluşması için iki önemli ihtiyaç
öne sürmüştür [5].

10
Birincisi grup çalışmasının uygulamalı olmasının ve ikinci olarak da grup

çalışmasının hangi amaçla yapıldığının ayrılması gerektiğini söylemiştir. Ancak bu
söylediğinin gerçekleşmesi çok uzun zaman almıştır.
Bilimsel Bilginin Gelişimi

Grup çalışması için temel bilimsel bilginin gelişmesi çabaları bireyle
çalışmadan sonra olmuştur. Grup çalışması; yetişkin eğitimi, problemle başa çıkma
becerileri ve grup süreci bilgisine ek olarak psikoloji ve sosyolojinin kavramlarıyla
bütünleşmiş ve iç içe girmiştir. Küçük grup çalışmasının gelişimini tartışmak ve
oluşturmak için konferanslar, seminerler ve komiteler düzenlenmiştir. Chicago'da
oluşturulan tartışma grupları, Genç Erkek Hıristiyan Birliği (The Young Men’s
Christian Association), Genç Kadın Hıristiyan Birliği (The Young Women’s Christian
Association) tarafından oluşturulan dini konferanslar buna birer örnektir.
Sonrasında ise Grace Coyle: "Bundan önceki dönem, grup felsefesinin oluştuğu,
grup değerleri ve metotlarının keşfedildiği aslında tam anlamıyla bir tanıma
dönemi olmuştur." demiştir. Mary Parker Follett ise küçük grupların demokrasi
için gerekli olduğunu ve grup sürecinin toplu yaşamın sırlarını verdiğini
söylemektedir. Bu sözüyle Follett geleceğe ışık tutmuştur[5].
John Dewey sosyal grup çalışması teorisinin oluşmasına büyük katkı
sağlamıştır. Sosyal hizmet eğitim felsefesini ve problem çözme becerilerinin iyi
anlaşılmasının grup çalışmalarıyla nasıl çalışacağımız konusunda gerekli ve temel
bilgiler vereceğini söylemiştir.
1926 da Wilber Newstetter grup çalışmasının bilimsel bilgisinin gelişimiyle
ilgilendiği için Wawokiye Kampında Mark Feldstein ve Theodore Newcomb ile
birlikte bir proje başlattılar. Bu kamptaki projede erkek çocuklarının akranlarıyla
olan ilişkilerini geliştirmek amaçlanmıştır ve bu da bir kamp lideri aracılığıyla
Grup çalışması, temel gerçekleşmiştir. Bu proje sonucunda bilimsel bilginin temelleri oluşmaya
teorisini psikoloji ve
başlamıştır. Gruptaki kabul ve ret süreçleriyle ilgili kavramlar ilk defa bu grupta
sosyoloji biliminden
almıştır. oluşan etkileşimler sonucu ortaya çıkmıştır. Çocukların ihtiyaçlarının grupta oluşan
etkileşim ve ortaklıklar sonucunda karşılandığı görülmüştür. Bu proje, doğal
ortamda oluşturulan deneysel bir grup çalışması araştırmasının nasıl olabileceğini
göstermiştir.
Uygulanan bu grup çalışmasının kayıtlarının incelenmesi ve grup çalışması
yapmak için yapılan hazırlıklar da elde ettiği bilgiler doğrultusunda Newstetter
bilimsel bilgiyi geliştirmeye çalışmıştır. Bilimsel bilgiye ilk büyük katkıyı Clara Kaiser
1927 deWestern Reserve Üniversitesine ve Chicago Genç Kadın Hıristiyan Birliğine
katılmasıyla vermiştir. Kaiser ilk defa öğrenciler üzerinde grup uygulaması yapmayı
düşünmüş ve bu fikrini geliştirmiştir. Kaiser'in en büyük projelerinden biri,
öğrencilerin grup uygulamasında ortaya koyduğu ilkeleri, değerleri ve kavramları
analiz etmek olmuştur. Kayıtlı olan bu çalışmalarını 1930 yılında yayımlamış ve
Grace Coylenin kitabında "Yapılandırılmış Gruplardaki Sosyal Süreçler" (Social
Process in Organized Groups) adıyla yayımlamıştır. Bu konu aynı zamanda
Kaiser'in Columbia Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde yaptığı doktora teziydi. Bu

11
tez yalnızca grup çalışmasının bir uygulaması değil, aynı zamanda grupların
yapısını, biçimini, düzenini, karar verme süreçlerini, grubun kendi çevreleriyle olan
ilişkilerini de anlatan bir çerçeve olmuştur.
Kaiser 1934 de daha ileri grup çalışmaları yapmak üzere Western Reserve
Üniversitesinden ayrılmış ve yerine Grace Coyle atanmıştır. Coyle Kaiserin
çalışmalarına devam etmiş ve sonucunda 1937 de grup davranışları üzerine bir
kitap yazmıştır. Erken dönemde grup çalışması yapanlar, gruba katılan üyelerin
kültürünü anlamada ve ona saygı duymanın gerekliliği üzerine vurgu yapmışlardır.
Jane Adams ve diğer sosyal çalışmacılar yerleşim evlerinin yakınlarında oturan
komşularının gelenek ve değerlerinin korunmasına önem veriyorlardı. Zaten tam
olarak da amaç bu değil miydi? Farklı ekonomik, kültürel, etnik ve ırktan gelen
insanlar arasında ilişkileri geliştirmek. Bu tema 1930 lu yıllarda Amerika'da olan
büyük depresyon yıllarının sonrasında da yaygınlaşarak devam etti. Örneğin Coyle,
O dönemler kendi kültürünün dışındakini reddetme, ön yargı ve hoşgörüsüzlüğün
yaygın bir şekilde devam ettiğini, eğer insanlar birbirini tanır ve anlarsa bu
durumun ortadan kalkacağını öne sürmüştür. Sosyal Grup Çalışma Uygulaması
(Social Group Work Practice ) adındaki kitap metninde Gertrude Wilson ve Gladys
Ryland, grup üyelerinin birbirlerini anlamaları ve etkili bir şekilde iletişim
kurabilmeleri için; sosyal sınıf, cinsiyet farklılıkları ve kültür hakkında bilgi sahibi
olmanın önemine dikkat çekmişlerdir. Bugün bile sosyal hizmet profesyonellerinde
en acil olması gereken özelliktir.
Vaka çalışmalarında bireyle çalışmada olduğu gibi grup çalışmalarında da
insan davranışı ve gelişimi ile ilgili bilgiler kullanıldı. Grup çalışmasının odaklandığı
konu; insanlar arasındaki ilişkinin doğası ve kişiliğin gelişimi üzerineydi. Coyle
çalışmalarında psikoanalitik teorisinden faydalanmasına rağmen, ilk Freud'un
teorisini (özellikle ego psikolojisini) kullanıp sosyal grup çalışmasına entegre eden
Grup uygulamalarında Wilson'dur. Margaret Hartford 'da Wilson'nun Western Reserve Üniversitesine
ilk olarak psikoanalitik 1936’da katılmasıyla ve psikoanalalitik kuram bilgisiyle grup çalışması ile ilgili
teoriyi kullanan literatüre çok fazla katkıda bulunduğunu söylemiştir. Wilson bu entegre
Wilson'dur. çalışmasını Ryna ile çıkardığı "Grup Çalışması Uygulamaları" adındaki bir kitapta
anlatmıştır. Gisela Konopka, Fritz Redl, Samuel Slavson, and Saul Scheidlinger de
1940’lar boyunca bu psikoanalitik teorisini grup çalışmalarında kullanmışlardır[5].
1950 sonlarına gelindiğinde California' da Berkeley Üniversitesinde Gordon
Hearn, sistem teorisini sosyal hizmet literatürüyle tanıştıran ilk kişidir. Sistem
teorisini anlatan "Sosyal Hizmette Teori Oluşturma" kitabını yazmıştır. Gordon
Hearn bu tema üzerine yıllarca çalışmış, farklı durumlardaki uygulamaları sistem
teorisi üzerinde göstermiştir. Bugün bile en çok birey ve çevre sistemi, birey-grup
ve çevre sistemi üzerinde en çok kullandığımız kavram ve teori Gordon Hearn'nın
ortaya attığı teoridir. Ayrıca, grup amaç ve gelişiminde, cinsiyet rollerine uyum,
etnik farklılık, ırk ve cinsiyet farklılığı bilgisi üzerine dikkat çekmiştir.

12
Uygulama Alanına Geçiş

1950’li yılların ortalarından itibaren çoğu profesyonel genç ve çocuklarla
ilgili kuruluşlarda grup çalışması yapmıştır. Coyle grup uygulama çalışmalarını kitap
hâline getirmiş ve 1948'de Amerikan gençleriyle grup uygulaması (Group Work
with American Youth) adlı kitap çıkarmıştır. Bu kitap grup uygulamalarını anlatan
ilk kitaptır. Kısa bir süre sonra Harleigh Trecker Sosyal Grup Çalışması: İlkeleri ve
uygulaması ile ilgili kitap çıkarmıştır. Bu kitap toplumun her yaş kesimindeki
gruplarla yapılan çalışmaları kapsamaktadır. Bu kitapların içerisinde en geniş ve
kapsamlı olanı Wilson ve Ryland'ın yazdığı Sosyal Grup Çalışma Uygulaması
kitabıdır. Gisela Konopka’nın Çocuklarla Terapötik Grup Çalışması (Therapeutic
Group Work with Children) kitabı o yıllarda basılmış gruplarla ilgili 4. kitaptır. Grup
çalışmaları daha sonrasında sosyal hizmetin birçok alanında uygulanmaya
başlanmıştır.
İkinci Dünya savaşı boyunca askeri hizmetlerde terapötik amaçla yapılan
grup çalışmasının başarı göstermesi ve işe yarar olmasıyla grupla çalışma yöntemi
hızla yayıldı.
Neva Boyd ise Chicago Devlet Hastanesinde ruhsal bozukluğu olan
hastalarla terapötik ve sosyalleşme amaçlı ilk defa grup çalışması yapmıştır.
Wilson 1939'da Pittsburgh Üniversitesinde sosyal hizmet okullarında, psikiyatri
hizmetlerinde grup çalışmaları uygulamasının olması gerektiğini gündeme
getirmiştir. İlk çocuk rehberlik kliniğini üniversitede sonrasında da ruh sağlığı
bozukluğu olan kişilerin tedavi olduğu hastanede kurmuştur. Bu gelişmelerin
ardından diğer sosyal hizmet okulları da aynı uygulamaları gerçekleştirmişlerdir.
Daha sonra terapötik amaçlı yapılan grup çalışmaları Almanya ve
Avusturya'dan Amerika'ya göç ederek gelen bireyler üzerinde artarak devam
etmiştir. Avrupa da yapılan grup uygulamaları da grup çalışması eğitimi ve grup
terapisinin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır[5].
Konopka ise, Nazi Almanya ve Avusturyası’nda yaşanan sancılı deneyimlerin
sosyal ilişkilerin gelişmesine yoğun bir motivasyon kaynağı olduğunu söylemiştir.
Grup çalışması sosyal ilişkileri düzenleme amacını güden bir araç olmuştur. Walter
Friedlander ise sosyal kişisel çalışma, grup çalışması ve toplum çalışmasının ortak
Grup uygulamalarını unsurlarını tanımlayan kitap yayımlamışlardır. Konopka, grup terapileri,
anlatan ilk kitabı Coyle adolesanlar ve grup çalışması uygulamaları hakkında birçok kitap çıkarmıştır.
çıkarmıştır. Henry Maier insan gelişimi teorileri ve kurumlarda grup çalışması ile ilgili Fritz Redl
ise duygusal bozukluğu olan ve kurumda kalan çocuklarla terapötik grup çalışması
alanında büyük katkılar sunmuşlardır.
Ruh sağlığı alanında yapılan grup çalışması Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü
tarafından yoğun bir şekilde desteklenmiştir. Bu enstitü 1950’li yıllarda grup
çalışması yapan kurumlardaki profesyonellerle ayrı bir konferans düzenlemiş ve
finanse etmiştir. Bu konferansa katılanlar bireylerle çalışanlar ve grupla çalışanlar
olarak eşit bir şekilde dağılım göstermiştir. Bu konferansta bireyle çalışan

13
profesyoneller, grupla çalışma yapan profesyonellere uygulamadaki tecrübelerini

aktarmışlardır.
Aynı zamanda 1950’li yıllarda grup içi konum ve güç farklılıkları, gruba uyma
davranışı, grup normları, grup içi etkileşim ve iletişim, grup verimini etkileyen
etmenler ve liderlik konuları işlenmiştir.
Grup çalışması sağlıkla ilgili kurumlarda 1905’lere kadar dayanmasına
rağmen psikiyatri ile ilgili kurumlarda grup çalışmasının uygulamaya geçmesi çok
daha sonraki yılları bulmuştur.1959’a kadar Ulusal Sosyal Hizmet Derneği, sağlık
kurumlarında yapılan çalışmaların iyi düzeye gelmesinin ardından hastane ve
kliniklere de grup çalışması yapılması için komiteler oluşturmuştur.
Louise Frey grup çalışması ile ilgili 23 makale yayımlamıştır, 1983’te
Northan'nın 249 makalesi olmuştur. Terapi grupları, destek grupları, psikososyal
eğitim, krize müdahale, sosyal uyum, sosyal hizmet eğitimi ve arabuluculuk
konularının önüne geçmiş ve giderek ivme kazanmıştır. Bundan sonraki aşamada
farklı grup türleri ortaya çıkmıştır.
İnsan biyopsikososyal bir varlıktır. Grup çalışması ile ilgili kuramsal bilgiyi
oluşturan profesyoneller de biyoloji, psikoloji ve sosyoloji kuramlarından
faydalanmışlardır. Örneğin eğer bir sosyal çalışmacı gençlerle ilgili bir grup
çalışması yapıyorsa öncelikle insanın büyüme ve gelişim dönemini ve özelliklerini,
bu gelişim dönemi özelliklerinden gençlik döneminde biyolojik olarak insanda nasıl
değişimler gerçekleştiğini vb. bilmeli (biyoloji), bunun bireyin davranış ve tutum ve
düşüncelerine nasıl yansıdığını vb (psikoloji) ve bu gençlik döneminin özelliklerini
taşıyan kişilerin toplumda nasıl algılandığını, nasıl toplumsal sorunlar yaşadığını vb
(sosyoloji) bilmelidir.
Günümüzde çocuk refahı, gençlik refahı, endüstri, yaşlılık, sağlık, eğitim,
ordu ve ruh sağlığı alanında ve aile çalışmalarında farklı amaçlarla grup çalışması
yapılmaktadır.
GRUP TÜRLERİ
1920’lerde Wilber Newstetter grup çalışmasında en önemli noktalardan
birinin hangi amaçla grup çalışması yapıldığının ayrılması gerektiğini söylemiştir.
Bu söylemin üzerinden uzun bir zaman geçtikten sonra ve yapılan grup çalışma
uygulamalarının artmasının ardından hangi amaçla yapıldığının ayrılması ve ona
göre grup liderinin daha eğitimli olması ihtiyacı ortaya çıkmıştır[8].
Grup çalışmalarının amacı grup üyelerinin bilgilerini arttırmak, üyelerin
yaşamlarında en çok değiştirmek istedikleri konuların farkına varmalarını
sağlamak, bu değişim için gerekli araçları sağlamak ve değişimleri desteklemektir.
Grup çalışmasının ilk Bu da grup ortamında güven verici bir atmosferde grup üyelerinin yeni davranışlar
adımı, grubun amacının kazanması ve tecrübe etmesiyle gerçekleşir. Bunlar yaşanırken grup üyeleri dürüst
belirlenmesidir. bir şekilde birbirlerine duygu ve düşüncelerini iletirler. Süreçte grup üyeleri
birbirlerine nasıl davranacaklarını da öğrenirler.

14
Farklı grup türlerinde grup liderinin de farklı becerilere sahip olması

gerekmektedir. Önemli olan yapılan grubun hangi türde ve hangi amaçla
kurulduğunun ayırımının yapılmasıdır. Bu nedenle grup türlerinin ne olduğunu
bilmek gerekir.
• Etrafımızda kendiliğinden oluşan aile, sosyal, ve

Etkinlik
Bireysel informal grup çeşitleri nelerdir?
Görev Grupları
Görev grupları genellikle kurum ve kuruluşlarda, organizasyonlarda,
derneklerde, toplumda vs. herhangi bir görevi yerine getirmek amacıyla kurulur.
Komiteler, kurullar, planlama grupları, hizmet içi eğitim grupları, tartışma grupları,
öğrenme grupları, tedavi grupları, sosyal aksiyon grupları bu görev gruplarına
dâhildir. Daha çok iş ve eğitim amaçlı kurulurlar. Görev grupları değişik ya da yeni
konularda karar almakta, yeni fikir ve uygulamalar önermekte ve herhangi bir
kurumda vb. sorunlara çözüm üretmek amacındadır. Belirli bir amaç için bir araya
gelirler bu nedenle grup liderlerinin organizasyon, danışma ve yönetme
becerilerinin daha iyi olması gerekir. Bu görev grupları yönetecek olan liderin en az
30 saat (tercihen 45 saat) özel grup lideri ya da yardımcısı olarak deneyiminin
olması gerekir. Görev gruplarının karakteristik özellikleri şunlardır.
• Görev grubunun amacı net olmalı

• Görev grubunun süreci ile yapılacak görevler uyumlu olmalı
• Kültürel farklılıklarının farkına varılmalı ve saygı duyulmalı
• Grupta karşılıklı saygı, iş birliği ve dayanışma olmalı
Görev gruplarındaki grup
liderlerinin organizasyon, • Grupta çatışma olması durumunda bunun üzerinde konuşulmalı,
danışma ve yönetme geçiştirilmemeli
becerilerinin daha iyi • Grup üyelerinin geribildirimleri önemlidir bunlar derhal dikkate alınmalı
olması gerekir. • "Burada ve şimdi" konuları gündemde olmalı (Geçmişe çok odaklanmadan
verilen görevler yerine getirilmeli)
• Tüm üyeler grupta aktif olmalı
• Üyelere kendi yaptıklarını anlatmak için zaman vermelidir.
Görev gruplarında hem lider hem de katılımcılar bir an önce sorumluluğunu
yerine getirmek ve görevine odaklanmak ister. Eğer iş birliği ve dayanışma
sonucunda kişiler arası etkileşim de iyi olursa bu gruplar son derece üretici,
başarılı ve etkili olurlar [7].

15
•Oturduğu mahallede gençlik merkezinin yapımı için
Örnek
akranlarıyla bir araya gelerek grup kuran genç "toplumda
aksiyon amaçlı bir görev grubu oluşturmuştur. Bu amacı
gerçekleştirmek için sürekli bir araya gelerek çalışmalar, iş
birliği ve dayanışma yapması görev gruplarına bir örnektir.
Eğitim Grupları
Eğitim grupları, belirli bir alanda bilgi ve beceri eksiği olan ve bu eksikliğin
yaşamını olumsuz etkileyen bireyler üzerinde yapılır. Eğitim grupları bireylere
duygusal, bilişsel ve davranışsal becerileri yapılandırılmış bir grup içerisinde
kazandırmayı ve geliştirmeyi amaçlar. Bu grupta genel amaç; bireyin psikolojik
problemlerini çözmek ve eğitimi esnasındaki oluşan eksiklikleri tamamlamaktır.
Grupta özellikle bireylerin kendini açmasına önem verilir. Çünkü birey kendi
özelliklerini açığa vurmaz ise zaten grup amacına hizmet etmez. Grupta
"tartışma"ya ve nihayetinde izole olmadan grup üyeleriyle “bütünleşme”ye de
önem verilir. Bu süreçte grup lideri yeni bilgiler edindikçe grup üyeleriyle
kullanmaları için paylaşır.
Örnek
•Madde bağımlılığını önleme grubu psikoeğitim

gruplarına bir örnektir.
Genel olarak kuruluşlarda, okullarda, danışma merkezlerinde kurulur.

Örneğin danışma merkezinde, ergen çocuklarıyla sorun yaşayan ve bu nedenle
psikolojisi kötü etkilenen bireylere ergenlik gelişim dönemi ve özellikleri hakkında
bilgi vermek ve bu sorunları konuşmak üzere ergen yaşta çocuğu olan annelerin
Eğitim grup bir araya gelmesiyle oluşan grup eğitim grubuna bir örnektir. Böyle bir grupta bilgi
uygulamalarında eksikliği giderilir ve grup üyelerinin yaşadıkları sorunlarla nasıl başa çıktıkları
yapılandırılmış ev
konuşulur.
ödevleri, alıştırmalar,
Eğitim grupları genellikle 4 - 15 hafta sürer ve haftada 2 saat sürecek şekilde
anlaşmalar ve okumalar
vardır. yapılandırılır. Ancak küçük çocuklarıyla gelen anneler ve dikkatini uzun süre
toplayamayan kişilerle yapılan bazı oturumlar 30 ile 45 dk ya kadar indirilebilir.
Yapılandırılmış bu grupta, grup üyelerinin problemlerini, sorularını ve şimdiye
kadar ettikleri mücadeleler öğrenilerek süreç başlatılır. Bu Eğitim grup
çalışmalarında yapılandırılmış ev ödevleri, alıştırmalar, kontratlar ve okumalar
vardır. Grup sürecinin sonuna gelindiğinde tek tek grup üyesinin grubu

16
değerlendirmesi istenir. Eğitim gruplarının çok geniş bir kullanım alanı vardır. Bu
alandan bazıları şunlardır:
Stresle baş etme
Madde bağımlılığıyla mücadele
Yeme bozukluklarının üstesinden gelme
Özgüven oluşturma
Mükemmeliyetçilikle mücadele
Fiziksel ve cinsel istismara uğrayanlara destek sağlama
Öfke kontrolü sağlama
İlişkileri sürdürme ve sonlandırma becerisi kazandırma
Eğitim grupları daha çok ergen ve çocuklarla oluşturulur. Çünkü bu beceriler
okul ortamı içerisinde, eğitimle kazandırılır. Zaten bu beceriler eğitim süreci
içerinde kazılması gereken yaşam becerileridir. Gençler üzerinde de daha çok
duygularını ifade edemeyen ya da ifade etmekte zorlanan gençler üzerinde yapılır.
Bu gençlerin grup sürecinde bilişsel farkındalığı artar, yaşam becerileri kazanır ve
kazandığı yeni davranışları prova etme imkânı bulur. Eğitim grup liderlerinin özel,
terapi becerileri olmak zorunda değildir. Ancak grup sürecini iyi yönetebilecek ve
grup üyelerinin yeni öğrendiklerini grupta yaşamalarına fırsat verebilecek beceride
olması gerekmektedir. Grup liderinin de toplum psikolojisi, sağlık, danışma, grup
eğitim metotları, planlama bilgisinin olması eğer madde bağımlılığı, stres yönetimi,
öfke kontrolü gibi özel bir alanda grup liderliği yapacaksa bu konularda daha çok
uzmanlaşması gerekmektedir. Bu eğitim grubunun liderliği için 30-45 saat grup
lideri ya da yardımcısı olarak deneyiminin olması gerekir.
Danışmanlık Grupları
Bu grup türlerinde bireylerin yaşamlarında sıklıkla karşılaştıkları fakat
hemen çözüme kavuşturamadıkları problemler ele alınır. Eğitim, kariyer, kişisel,
sosyal ve gelişimsel konulara daha çok vurgu yapılır. Bilişsel problemlerle
uğraşmaması açısından psikoterapi gruplarından farklılık gösterir ve büyük kişilik
değişimini amaçlamaz. Daha çok kısa süreli özel konularda grup üyelerine destek
verir. Önemli ve ciddi psikolojik ve davranışsal problemlerle ilgilenmezler. Daha
çok okullarda, toplum ruh sağlığı merkezlerinde, üniversitenin danışma
Danışmanlık grup merkezlerinde, dini kuruluşlarda ve sosyal hizmet kuruluşlarında bulunur.
uygulamalarında; eğitim,
kariyer, kişisel, sosyal ve Danışmanlık grupları, kişisel ilişkilerdeki ve problem çözme stratejilerindeki
gelişimsel konulara daha bilişsel düşünce, duygu ve davranışlar üzerinde odaklanır. Bireyler doğumdan
çok vurgu yapılır. ölüme kadarki sürede çeşitli yaşam evrelerinden geçerler. Örneğin, gençlik, evlilik,
yaşlılık vs. Bu geçiş dönemlerinde yaşadıkları problemleri de danışmanlık
gruplarına getirirler. Çünkü bu geçiş döneminde kişisel ve kişiler arası problemler
yaşarlar. Bazen de yaşam becerileri kazanmaya, kişisel özelliklerini güçlendirmeye
ve baş etme mekanizmalarını artırmaya yönelik danışmanlık grubuna dâhil olmak
isterler. Bu gruba dâhil bireylerin interaktif katılımına ve geribildirimine özellikle
önem verilir ve “burada ve şimdi” zaman çerçevesi içinde ele alınır. Bu grubun
odağını grup üyelerinin aktif katılımı oluşturur. Grup lideri, üyelerin özelliklerini iyi
bilir ve üyeler arası ilişkileri iyi tanır. Böylelikle üyeler arası etkileşimin seviyesi

17
yüksek olduğundan güven verici bir atmosfer oluşur. Bu grubun üyeleri, diğer
üyelerin yaşadığı kişiler arası problemlerin doğasını anlamaya ve birbirlerine grup
içerisinde rehberlik etmeye çalışırlar. Kişinin kendi gelişimi ve kişiler arası beceri
gelişimi ile ilgili hem şimdiki hem de gelecekte yaşayacağı problemlerin daha iyi bir
şekilde üstesinden gelmesi için grup içinde belirlenen üyelerin güçlü yönleri
kullanılır. Özetle grup üyeleri grup içinde ve dışında iyi bir iletişim ve etkileşimle
birbirine destek olurlar. Bu grupta kişilerin dürüst bir şekilde kendini keşfetmesi
sağlanır. Üyenin kendisini tanıttığı kadarıyla diğer üyeler de ona destek olur[7].
Bu grubun yönünü katılımcılar belirler ve spesifik bir odak konu
çerçevesinde toplanılır. Genellikle amaçladıkları konular şunlardır:
İnsanlara daha pozitif davranışlar ve daha iyi kişiler arası ilişki kurma
becerisi kazandırmaya yardım etmek,
Gruptaki güven verici atmosferi kullanarak üyelerdeki davranış değişikliğini
desteklemek,
Üyelerin grup içinde kazandığı beceri ve davranışları günlük yaşama
taşıyabilmesine yardım etmek.
Grup faaliyetlerini yapılandırmak, verimli bir grup süreci için uygun bir
ortam yaratmak, üyelerin etkileşim ve iletişimlerini kolaylaştırmak, üyelerin
birbirlerinin farklı davranış kalıplarını görmelerine yardımcı olacak bilgiyi sağlamak
ve üyelerin davranış değiştirme isteklerini somut eylem planlarına çevirmelerine
cesaret vermek grup liderinin görevidir.
Grup lideri bu rollerini büyük ölçüde “burada ve şimdi” üzerinde
odaklanmayı öğreterek kendisi de uygun grup davranış kalıbı sergileyerek grubun
amacına uyumlu bireysel amaçları destekleyerek gerçekleştirir.
Danışmanlık grup Danışmanlık grupları, üyeleriyle birlikte ortak problemlerin paylaşıldığı

uygulamalarında; toplumun küçük bir örneklemidir. Grup süreci, üyelere sanki gerçek yaşamdaki
insanlara daha pozitif gibi çatışmalar yaşamalarına imkân sağlar. Böylece üyeler kendisinden farklı olan
davranışlar ve daha iyi kişilere, kültürel farklılıklara, değerlere saygı duyar ve yaşadıkları problemler,
kişiler arası ilişki kurma
çektikleri acılar aynı ve evrensel olmasına rağmen yeni kültürleri, değerleri,
becerisi kazandırmaya
çalışılır. bireysel farklılıkları derinlemesine keşfederler.
Danışmanlık grup sürecini yönetecek lider, genel grup liderlik eğitiminin
dışında en az bir danışmanlık grup eğitimi almalıdır. Grup lideri, insan gelişimi,
sorun tanımlama, yaşanan kişiler arası problemler, kişisel tedavi hakkında geniş
bir bilgi yelpazesine sahip olması gerekir. Bu grup sürecini yürütebilmek için grup
liderinin 45-60 saat eğitiminin olması gerekir[7].
Örnek
•Evlatlarını kaybeden ve yaşam sevincini yitiren

annelerin tecrübelerini paylaşmak amacıyla
oluşturduğu grup "danışmanlık grubuna" bir
örnektir.

18
Psikoterapi Grupları
Psikoterapi grupları 2. Dünya savaşı sırasında bireysel terapi verecek
personel sıkıntısının var olması nedeniyle ortaya çıkmıştır. En başta grup lideri,
sıklıkla ortak problem yaşayan az sayıda grup üyesinden oluşan bir grupta
geleneksel olarak normal bir grup süreci yönetmeyi üstlendi. Sonra yavaş yavaş,
grup lideri farklı rol ve çeşitli yaklaşımlar denemeye başladı. Zamanla terapötik
ortamın eşsiz olanaklar sunduğunu keşfetti. Terapi, grup üyeleri arasındaki
değişimler, değişimin gerçekleşmesinde gerekli bir araç olarak görüldü. Bu
etkileşim, bireysel terapide bulunmayan bir destek, sempati, yüzleşme ve başka
avantajlar da sağladı. Grup süreci içinde, üyeler kazandıkları yeni sosyal bilgi ve
becerilerini deneyimleme fırsatı buldu. Psikoterapi grup çalışması alanındaki grup
lideri grup üyelerinin psikolojik ve yaşamlarındaki kişiler arası problemlere çare
bulmalarına yardımcı olur.
Grup üyelerinin akut veya kronik ruhsal ya da duygusal sorunları vardır. Bu
sorunlar grup üyelerinin işlevselliğinin sekteye uğramasına ya da tamamen
bozulmasına neden olabilir. Psikolojik rahatsızlıkların derinliği ve boyutu
önemlidir. Çünkü grup sürecinde amaç, bireye büyük ve önemli kişilik boyutlarını
yeniden inşa etmesinde yardımcı olmaktır. Bu tür bir grup sürecinde mevcut
davranışların nedenleri araştırılır. Bunun için de bireyin kişiler arası ilişkileri ile
bireyin kendisiyle ilgili değerlendirme, teşhis ve yorumlamaları kullanılarak
Psikoterapi grup geçmişiyle ilişkilendirilir. Terapi grubunun amacı katılan üyelerin depresyon
uygulamalarında;
problemleri, cinsel problemleri, yeme bozuklukları, anksiyete ve psikosomatik
"bitirilmemiş işler"
konusu çok önemlidir. rahatsızlıklar gibi durumlarda yaşadıkları sendromları ve psikolojik problemlerini
hafifletmektir. Terapi gruplarının yürütülmesinde, terapi sürecinde spontane bir
şekilde ortaya çıkan ve önceki deneyimlerden elde ettiğimiz çeşitli yöntemler
kullanılır. Terapist, tipik olarak bir problem alanının anlaşılmasını ve keşfini teşvik
eden bir ortam yaratmaya ilgilidir. Bu grup sürecinde, bireyin hayatındaki önemli
kişilerle “bitirilmemiş işler”i konusunda yeni bir bakış açısı geliştirmelerine yardım
edilir ve bu “bitirilmemiş işler”i ortaya çıkarılır. Bu süreç, bireyin hayallerini
keşfetmesini engelleyen kökleşmiş, geçmiş deneyimlere dayanan psikolojik
engellerini, dirençlerini anlamlandırmayı, transferanslarıyla ilgilenmeyi
içerir[7,8,9].
Grup psikoterapisi için uzmanlık eğitimi, normal dışı davranışlar, psikoloji,
psikopatoloji ve tanı değerlendirmeyi içerir. Bu psikoterapi grup liderliği için 45-60
saat grup lideri ya da yardımcısı olarak deneyiminin olması gerekir[7].
Özetle amaçlarına göre grup türleri; görev grupları, eğitim grupları,
danışmanlık grupları, psikoterapi grupları olmak üzere 4'e ayrılır. Ancak grupların
Amaçlarına göre grup
birtakım özellikleri göz önünde bulundurularak aşağıda sınıflamalar yapılmıştır [3].
türleri; görev grupları,
eğitim grupları, • Üye sayısına göre
danışmanlık grupları, • Küçük gruplar: Üye sayısı az olan gruplara denir.
psikoterapi grupları
• Büyük gruplar: Üye sayısı çok olan gruplara denir.
olmak üzere 4'e ayrılır.

19
• Üyeler arası ilişkilerin yapısına göre

• Formel gruplar: Üyeler arası ilişki resmidir.
• İnformel gruplar: Üyeler arası ilişki daha sıcaktır.
• Üyelerin katılma durumuna göre

• Açık: Grup süreci bitinceye kadar yeni bir üye katılabilir. Önceki
üyeler çıkabilir.
• Kapalı: Grup sürecinin başından sonuna kadar aynı üyelerle süreç
yürütülür.
• Kuruluş biçimlerine göre

• Doğal gruplar: Kendiliğinden oluşmuş olan gruplardır.
• Kurulmuş gruplar: Herhangi bir amaç için özel olarak kurulmuştur.
• Grup sürecinin süresine göre

• Uzun süreli gruplar: 4 aydan uzun süren gruplardır.
• Kısa süreli gruplar: 2-3 ay süren gruplardır.

20
•Grup Çalışması
•Tanım:Basit anlamıyla grup kelimesi en az 2 kişiden oluşan insan
topluluğudur, grup çalışması ise bireylerin psiko-sosyal gereksinimlerini
karşılayarak kendi kişisel, aile, grup ve toplum sorunlarıyla baş etme
kapasitelerini artırmayı sağlayan amaca yönelik faaliyetlerin küçük gruplar
Özet
aracılığıyla gerçekleştirildiği sosyal hizmet yöntemidir. Sosyal hizmetin diğer
yöntemlerinde olduğu gibi, grup çalışmasında da "bireyi çevre içinde ele
alma" söz konusudur. Toplumda bazı değişikliklerin yaratılması için grupların
kullanılması da grup çalışmasının amaçları içinde yer almaktadır.
•İlkeler ve Özellikleri
•Grup çalışmasında temel ilke kendi kendine yardımdır.
•Temel amaç bireyleri korumak, geliştirmek, değiştirmek, uyum sağlamasına
yardım etmek ve tedavi etmektir.
•Grup çalışmasında da "çevresi içinde birey" anlayışı vardır.
•Grup çalışmasında temel hedef bireylerin kendisi olabileceği gibi bir grup
veya grubun çevresi olabilir.Grup üyelerinin bireysel hedeflerinin grup
hedefleriyle uyum içerisinde olması gerekir.
•Grup çalışmasında kişiler arası etkileşim önemlidir ve kişiler arası ilişkiler
amaca ulaşmak için bir araç olarak kullanılır.
•Grup çalışmasında bireyler anında geri bildirim alabilirler.
•Grup çalışmasında grup üyeleri seans/oturum zamanlarında bir araya gelir
sonrasında dağılır.
•Grup çalışmalarında iki türlü etkileşim vardır: birey-birey etkileşimi, birey-
lider etkileşimi.
•Sosyal hizmette yapılan grup çalışmalarında, liderinin özel kullandığı
tekniklerin yanı sıra grubun kendisi de değişimi sağlayan bir araçtır.
•Grup Çalışmanın Tarihçesi
•Grup çalışmasının özünü anlayabilmek ve grup yararına kullanabilmek için
grup çalışmasının hangi evrelerden geçtiğini, tarihsel gelişimini ve bu gelişim
sürecinde toplumun yapısını bilmek yararlı olacaktır
•İlk yıllar
•Gruplarla sosyal hizmet" konusu sosyal hizmet eğitimine ilk defa 1920'lerde
girmiştir.
•Grup çalışması uygulaması profesyonel olarak sunulan sosyal hizmetin bir
parçasıdır. Sosyal hizmette grup çalışması ilk olarak kurumlarda
uygulanmıştır. "Gruplarla sosyal hizmet" konusu sosyal hizmet eğitimine ilk
defa 1920'lerde girmiştir ve birçok sosyal hizmet kurumlarında uygulanmaya
başlanmıştır. Bundan sonraki aşamada grup çalışmasının yapıldığı dönem
Amerika'nın Avrupa'dan göç aldığı döneme dek gelmiştir. Bu çalışmalar
yerleşim evlerinde yapılmıştır. Bu çalışmaya önderlik eden ilk kişi Jane
Adams olmuştur.
21
•Bilimsel Bilginin Gelişimi

•1926 'da Wilber Newstetter grup çalışmasının bilimsel bilgisinin gelişimiyle
ilgilendiği için Wawokiye Kampında Mark Feldstein ve Theodore Newcomb
Özet(devamı) ile birlikte bir proje başlattılar. Bu proje sonucunda bilimsel bilginin
temelleri oluşmaya başlamıştır.
•Uygulama Alanına Geçiş :1950'li yılların ortalarından itibaren çoğu
profesyonel grup çalışması yapmıştır. Grup çalışması ile ilgili oluşan
literatürün ardından birçok sosyal hizmet uzmanı uygulamaya geçmiş ve
bununla ilgili kitap ve makaleler yazmışlarıdr.
•Grup Türleri: Amaçlarına göre grup türleri; görev grupları, eğitim grupları,
danışmanlık grupları, psikoterapi grupları olmak üzere 4'e ayrılır.
•Görev Grupları
•Görev grupları genellikle kurum ve kuruluşlarda, organizasyonlarda,
derneklerde, toplumda vs. herhangi bir görevi yerine getirmek amacıyla
kurulur.
•Eğitim Grupları
•Eğitim grupları, belirli bir alanda bilgi ve beceri eksiği olan ve bu eksikliğin
yaşamını olumsuz etkileyen bireyler üzerinde yapılır.
•Danışmanlık Grupları
•Danışmanlık gruplarında eğitim, kariyer, kişisel, sosyal ve gelişimsel
konulara daha çok vurgu yapılır.
•Psikoterapi Grupları
•Grupta üyelerin psikolojik sorunlarına ve yaşadıkları kişiler arası ilişkilerdeki
problemlere çare bulmalarına yardımcı olur.

22
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Bireylerin hangi ihtiyacı grup ortamında yer almalarına neden olmaktadır?
a) Fiziksel ihtiyaçlar
b) Güvenlik ihtiyaçlar
c) Zihinsel iş birliği ihtiyacı
d) Kendini gerçekleştirme ihtiyacı
e) Saygı ihtiyacı
2. Aşağıdakilerden hangisi sosyal hizmette kullanılan müdahale

yöntemlerinden değildir?
a) Bireyle çalışma
b) Grupla çalışma
c) Riskli gruplarla çalışma
d) Ailelerle çalışma
e) Toplumla çalışma
3. Bir grup çalışmasında oluşması gereken en asgari şart aşağıdakilerden

hangisidir?
a) En az iki kişi olmalı
b) Ortak amaç olmalı
c) Ortak değerlerin olması
d) Etkileşimin olması
e) Aidiyet hissinin olması
4. Aşağıdakilerden hangisi sosyal hizmette yapılan grup çalışmalarının

özelliklerinden değildir?
a) Grup çalışması yaparken sosyal çalışmacı daima sosyal hizmet bilgi,
beceri ve değerlerini kullanır.
b) Grup çalışması yapılırken terapötik teknikler de kullanılır.
c) Çevresi içinde birey anlayışı vardır.
d) Grup çalışmasının amaçları içinde toplumda değişiklikler yaratılması
da yer almaktadır.
e) Grup çalışmasında temel amaç ruh sağlığını düzeltmek ve korumaktır.
5. Grup çalışması eğitimi ilk defa sosyal hizmet literatürüne hangi yıllarda
girmiştir?
a) 1920
b) 1930
c) 1940
d) 1950
e) 1960

23
I. Grup çalışmasında bireyler anında geri bildirim alabilirler.

II. Grup çalışmasında temel ilke kendi kendine yardımdır.
III. Birey-birey etkileşimi, birey-lider etkileşimi olmak üzere grup
çalışmalarında iki türlü etkileşim vardır.
IV. Grubun kendisi de değişimi sağlayan bir araçtır
V. Grubun üyeleri arasında aynı derecede etkileşim vardır.
6. Yukardaki ifadelerden hangileri doğrudur?
a) I, II, III ve V
b) I, III ve IV
c) I,II, III ve IV
d) II, IV ve V
e) III, IV ve V
7. Grup çalışmasının gelişiminde ilk yıllarda aşağıdaki hangi dernek ya da

birlik yer almamıştır?
a) Genç Erkek Hıristiyan Birliği
b) Genç Kadın Hıristiyan Birliği
c) Amerikan Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği
d) Genç Erkek Yahudi Birliği
e) Genç Kadın Yahudi Birliği
8. Yerleşim evlerindeki insanlarla çalışan ilk gönüllüler aşağıdakilerden

hangisidir?
a) Oxford Üniversitesinin öğrenciler
b) Yerleşim evinin yakınına taşınan zenginler
c) Dinine bağlı insanlar
d) Genç Kadın Hristiyan Birliği
e) Chicago Üniversitesi Öğrencileri
9. En iyi yerleşim evi olarak bilinen Hull House, aşağıdakilerden hangisi

tarafından yaptırılmış ve desteklenmiştir?
a) Samuel Barnett
b) Mary Richmand
c) Jane Adams
d) Toynbee Hall
e) Zilpha Simith

24
10. 1915’lerde "Uzun dönemde aile ve grup çalışması olmadan sosyal hizmet
çalışmaları neredeyse düşünülemeyecek.” sözünü söyleyen
aşağıdakilerden hangisidir?
a) Toynbee Hall
b) Zilpha Simith
c) WilberNewstetter
d) Mary Richmand
e) Jane Adams
Cevap Anahtarı
1.c, 2.c, 3.d, 4.e, 5.a, 6.c, 7.c, 8.a, 9.c, 10.b

25
YARARLANILAN KAYNAKLAR
[1] Glasser, W. (1998). Choicetheory A newpsychology of personalfreedom. New
York: HarperCollins.
[2] Güleç, C. (1993). Psiko-Terapiler. Ankara: Hekimler Yayın Birliği Yayını.
[3] Bulut I., (2013). Grup Odaklı Klinik Sosyal Hizmet Müdahalesi Dersi Ders
Notları. Başkent Üniversitesi.
[4] Bulut I., (1999). Aile Tedavisi ve Sosyal Grup Çalışması. Prof. Dr. Sem KUT’a
Armağan. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmet Yüksekokulu. 5
:152-161.
[5] Northen H., Kurland R. (2001). Social Work with Grups 3. Baskı Columbia
University Press New York, Chichester, West Sussex.
[6] Mavili Aktaş A., (2001). “Sosyal Grup Çalışmasından” Gruplarla Sosyal
Hizmet’e. Prof. Dr. Nihal Turan’a Armağan. Ankara: Hacettepe Üniversitesi
Sosyal Hizmet Yüksekokulu. 8 :40-49.
[7] Corey, G., Corey, M.S., and Corey, C. (2010). Groups: process and practice (8th
Ed.). Belmont, CA: Brooks Cole.
[8] Kurland, R. and Salmon R.(1992). “Group Work vs. Casework in a Group:
Principles and Implications for Teaching and Practice.” Social Work with
Groups15, no. 4: 3–10.
[9] Lindsay, T., Orton S.(2008). Groupwork Practice in Social Work Series (Editors:
Jonathan Parker and Greta Bradley) Exeter,UK Learning Matters Ltd.

26
GRUPLA ÇALIŞMANIN
FELSEFİ VE TEORİK
TEMELLERİ
• Grupla Çalışmanın Felsefi

Temelleri
• Grupla Çalışmanın Faydaları GRUPLARLA SOSYAL
İÇİNDEKİLER
• Değer Temelli Uygulama HİZMET

• Grupla Çalışmanın Teorik
Temelleri
• Grup Çalışmasında Amaç
• Sosyal Etkileşim-iletişim
• Grup Dinamikleri Dr. Ögr. Üyesi Doğa
• Ekosistem Yaklaşımı Temelli
Uygulama BAŞER
• Güçlendirme Temelli
Uygulama

• Grup çalışmasının doğası ve
faydaları hakkında bilgi sahibi
olacak,
HEDEFLER
• Grup çalışmasında değer temelli

uygulama hakkında
değerlendirmeler yapabilecek,
• Grup teorisinin ve
dinamiklerinin temel ögelerini
analiz edebilecek, ÜNİTE
• Grup çalışmasının amaçlarını
kavrayabilecek,
• Ekosistem yaklaşımı ve
güçlendirme temelli uygulamayı
değerlendirebileceksiniz.
2
Grupla Çalışmanın Felsefi ve Teorik Temelleri
Grup İlişkileri
GRUPLA ÇALIŞMANIN FELSEFİ VE TEORİK TEMELLERİ
Grupla Çalışmanın
Grupla Faydaları Çok kültürlülük
Çalışmanın
Felsefi
Temelleri Değer Temelli
Gizlilik
Uygulama
Kendi Kaderini Tayin
Mesleki Yeterlik
Grup Çalışmasında İletişim Süreçleri ve

Amaç Etkileşim Modelleri
Grupta Bütünleşme
Sosyal Etkileşim-
Ayrılma ve Kişiler Arası
İletişim
Etkileşim
Grupla
Çalışmanın Sosyal Entegrasyon ve
Grup Dinamikleri
Teorik Etkileşim
Temelleri
Ekosistem Yaklaşım
Temelli Uygulama Kültür
Güçlendirme Temelli Grup Dinamiğinin

Uygulama Gelişimi
28
GİRİŞ
İnsanların psiko-sosyal işleyişinin ve içinde bulundukları çevrenin
iyileştirilmesi, sosyal hizmetin temel işlevlerindendir. Sosyal hizmet mesleğinin
içeriğinde insanların kişiliğine olumlu etkide bulunmaya, onların temel ihtiyaçlarını
karşılayacak kaynakları sağlamaya, kişiler arası ilişkilerin niteliğini arttırmaya,
stresli durumlarla başa çıkmaya ve yaşamda sorunlar ortaya çıktıkça yeni sosyal
ilişkiler geliştirmeye katkı sağlayan ögeler bulunmaktadır.
Sosyal hizmet uzmanları, genellikle geçmişinde zorluklar yaşamış ya da
hâlen yaşamakta olan bireyler ve gruplarla çalışmaktadır. Grup çalışması kişilerin
birbirleriyle paylaşımda bulunmaları ve birbirlerinden öğrenebilmeleri için bir
araya gelmelerini sağlayan faydalı bir yöntemdir. Grup deneyimi, bireylerin yalnız
olmadıklarını fark etmelerini ve herhangi bir duygu veya düşüncenin diğer
üyelerde de karşılığı olduğunu hissettirmektedir. Bir dizi müracaatçı ile aynı anda
Grup deneyimi, iletişim kurabilme imkânından dolayı grup çalışması aynı zamanda daha ekonomik
bireylerin yalnız bir çalışma şeklidir[1].
olmadıklarını fark
etmelerini ve herhangi Grup çalışması, müracaatçıların kendilerini ve başkalarıyla kurdukları
bir duygu veya ilişkileri tanıma açısından etkili bir çalışma biçimidir çünkü grup; aile ve toplumun
düşüncenin diğer toplumsal bir minyatürüdür. Böyle bir ortamda, kişi güçlü ve zayıf yönleriyle
üyelerde de karşılığı gerçek kişiliğini ortaya sermeye başlar. İşte, sosyal hizmet uzmanları olarak bu
olduğunu gerçek kişiliğin grup üyelerinde ortaya çıkmasını umut ederiz; bu kişilik, kendileri
hissettirmektedir. ve başkalarıyla tatmin edici olmayan ilişkilere sahip kişileri olumlu etkiler[2].
Bu ünite başlığı altında, grup çalışmasının teorik ve felsefi temellerine
değinilecektir. Grup çalışmasının felsefi temellerinde grup çalışmasının doğasının
ne olduğu, nasıl bir temele dayandığı, olası faydaları ve sosyal hizmette değer
temel ile olan bağlantısı değerlendirilecektir. Grup çalışmasının teorik
temellerinde ise grupların olası amaçlarına, sosyal etkileşim ve iletişimin önemine,
grup dinamikleri sürecine, sosyal hizmette önemli bir başlık olan ekosistem ve
güçlendirme yaklaşımlarına değinilecektir.
GRUPLA ÇALIŞMANIN FELSEFİ TEMELLERİ

Grup çalışması temel olarak bir kişinin, ihtiyaçlarını başkalarının yardımı
olmaksızın başkalarıyla etkileşim yoluyla karşılayabilmesine dayanmaktadır. Felsefi
açıdan bakıldığında grup çalışmasının varoluşsal bir yönü olduğu görülmektedir.
Gruplar üyelerine derin bir anlam duygusu getirebilirler. "Hayatın anlamı nedir?"
gibi varoluşsal soruların geriye ya da ileriye yönelik cevapları grup süreci içerisinde
değerlendirebilecek sorulardır. Örneğin, bazı gruplar üyelerine geçmişlerini
düşünmelerine yardımcı olarak anlam kazandırabilir[3]. Bu noktada "Hayatın
anlamı nedir?" sorusu "Hayatımın anlamı nedir?", "Geçmişimin-yaşadıklarımın
anlamı nedir?", " Gelecekten neler bekliyorum?" gibi daha somut bir çizgiye
kayabilir. Geçmiş, belki de travmatik deneyimlerin ve bunların daha iyi
anlaşılmasının etkileri, grup üyelerinin günümüzde daha nitelikli yaşayabilmelerine
yardımcı olabilir. Her ne kadar grup üyeleri bu geçmiş deneyimleri nadiren
yaşasalar da, benzerlikler olduğunu ve bu deneyimlerin sonuçlarına aşina
29
olduklarını keşfedebilirler. Geçmişte yaşananları anlayabilmek ve kabullenmek

bugüne yönelik sağlıklı bir değerlendirmeyi de beraberinde getirir. Kişinin yaşadığı
sorunların başkalarında da olması ise bir normalleştirme sürecini getirir. Kişi "Belki
de o kadar anormal değilim." diyebilir.
Grup üyelerinin yaşadığı bu rahatlamaya evrensellik adı verilir. Evrensellik
sayesinde, kişiler yalnız olmadıklarını hissederler. Kendilerini başkalarının arasında
görürler ve tuhaf-sıra dışı düşünce ve duygulara sahip olma korkuları azalır. Grup
üyeleri açısından kendisi gibi hisseden başka insanların olduğunu fark etmek çok
büyük bir rahatlama sağlar.
Gruplar, üyelerinin geleceklerine yönelik açıklamalar da bekleyebilir.
Geleceğe yönelik paylaşılan veya ilgili hedefler sayesinde gruptaki bireyler kendi
Kişinin yaşadığı farklı anlamlarını birlikte belirleme sürecini paylaşabilir. Grup bu sayede üyelerin
sorunların başkalarında
hayatlarında ileriye yönelik kendi anlamlarını elde edebilecekleri bir araç olabilir.
da var olduğunu fark
etmesi normalleştirme Somutlaştırmak gerekirse "Bir ay içinde yapmak istediklerim neler?", "Bu haftaki
sürecini getirir. zayıflama hedefim...", "Aile ilişkilerimi en kısa sürede düzeltme çabam..." gibi
Kişi "Belki de o kadar ifadeler geleceğe yönelik motivasyonun ve planların varlığını gösterir.
anormal değilim."
diyebilir. Grupla Çalışmasının Faydaları
 Bir grup içinde yer almak yaşantımızın normal bir parçasıdır
Aile, arkadaşlar, iş yeri ve okul düşünüldüğünde yaşantımız boyunca aslında
zamanımızın çoğunu grupların doğal seyri içerisinde geçiririz. İnsanlarla bir arada
olmanın yaşantımızın işleyişini iyileştirmek için bir fırsat sağlayabileceği ortadadır.
Bireylerin grup içinde başkalarıyla birlikte çalışarak geliştirdikleri beceriler,
(Örneğin: iletişim kurma, duygu ve düşüncelerini ifade edebilme ve kendini
kanıtlama gibi) dışarıdaki hayatlarına aktarılabilir.
 Benzer yaşam deneyimleri, durumları ve sorunları olan insanlar
birbirlerine destek kaynağı olabilirler
Benzer deneyimlere sahip olan insanlarla tanışmak, kişilere durumlarının
benzersiz olmadığını fark ettikleri için büyük bir yardım kaynağı olabilir. Suçluluk
ve pişmanlık duyguları azaltılabilir ve yaşadıkları tecrübelerle ilgili olumsuz
düşünce kalıpları (Örneğin: "Daha önce sayısız kere alkolü bırakmayı denedim ama
başarısız oldum, iradem çok zayıf!" gibi) aşılabilir. Benzer yaşam deneyimlerini
paylaşan insanlar, kendilerinde ortaya çıkan duyguları paylaşabilir ve bu şekilde bu
duygularının hem normal hem de geçerli olduğunu anlamaya başlar.
 Gruplar yardım etmek ve yardım almak için fırsatlar sunar
Bir grupta, her üyenin destek, tavsiye ve öneri sunabileceği bir dizi başka
üye vardır. Her üyenin öyle ya da böyle geçmişte yaşadığı sorunlara ve durumlara
dayanan geniş bir deneyim yelpazesi mevcuttur. Bundan faydalanmanın yanı sıra
bir kişiye yardım etme fırsatlarına sahip olmanın da başlı başına iyileştirici bir
unsur olduğunu fark etmek önemlidir. Yaşadıkları zorluklar nedeniyle daha önce
değersiz ya da yetersiz olarak etiketlenmiş ve benlik saygısı düşük olan insanlar,
yaşadıkları sayesinde birden çok önemli üyeler olabilir. Duygusal bir destek almak,
30
değer duygusu sağlamakla kalmaz aynı zamanda bir başkasına yardım etme, kendi
problemlerinden kurtulma fırsatı da sunar.
 Gruplar sosyal karşılaştırma için fırsatlar sunar
Gruplardaki insanlar, farklı davranış biçimlerine maruz kalırlar. İnsanlar,
başka hiçbir şey yapmasalar bile grup süreci içinde başkalarının davranışlarını
gözlemler. Bu davranışlardan bazıları tanıdık, bazıları ise tanıdık gelmeyebilir.
Bireylerin kendilerinin asla ifade etmeye cesaret edemeyeceği bazı duygular,
grubun diğer üyeleri tarafından ifade edilebilir. Grup süreci içerisinde insanlar,
sahip oldukları inançların, başkalarının sahip olduğu inançlar olmadığını ve
insanların farklı değerleri ve inançları olduğunu görebilirler. Bu çerçevede grup
süreci üyelere kendisi ile aynı süreci yaşamış insanlar arasında bir kıyaslama ve
değerlendirme imkânı sunar.
Bir kişinin
 Gruplar öğrenme fırsatları sunar
hedeflerini
başarabileceği Bazı gruplar bilgi sağlama amacı ile kurulmuştur. Örneğin, önleyici
inancı ne kadar uyuşturucu ve alkol eğitimi programları, katılımcıların madde kötüye kullanımının
güçlü olursa, fiziksel, biyolojik ve psikolojik etkilerine ilişkin farkındalıklarını arttırmayı
başarıya ulaşması
amaçlamaktadır.
o kadar
muhtemeldir.  Gruplar umut ve iyimserlik sağlar
Bu etki genellikle
'öz-yeterlik' İyileşmeye yönelik inanç, fiziksel bir hastalıkta veya duygusal bir güçlükte,
olarak iyileşme süreci açısından önemli bir faktördür. Bir kişinin hedeflerini
adlandırılır. başarabileceği inancı ne kadar güçlü olursa başarıya ulaşması o kadar
muhtemeldir. Bu etki genellikle 'öz-yeterlik' olarak adlandırılır ve sorunları
yönetmek ve çözmek için gerekli planları ve eylemleri yapabilmeye yönelik inanç
olarak tanımlanmaktır. Grup çalışması, öz-yeterliliğin arttırıldığı yollar sunar. İlk
bakışta birçok insanın bir problem üzerinde çalışmak için bir araya gelmeleri
gerçeği, sorunun çözülemeyebileceğini göstermektedir (Örneğin "Alkol bağımlılığı
sorununu çözemeyen bu kadar kişi varmış, demek ki bağımlılık çözülebilecek bir
sorun değil!"). Fakat aslında, grup üyeleri sorunlarını çözme sürecinde ve geçmişte
problemlerle nasıl mücadele ettiklerini duyduklarında birbirlerini gözlemledikçe,
gelecekte de bunu daha iyi nasıl yapabileceklerini düşünürler (Örneğin: "Benim
gibi sorunu olan insanlar var ve başarılı olanlar da mevcut."). Bu süreçte sosyal
hizmet uzmanının kolaylaştırıcı rolü grupta öz-yeterlilik oluşturmada önemli bir
role sahiptir. Örneğin üyelerin güçlü yönlerini ve değişme kapasitelerini
vurgulayarak "Geçmişte kısa bir sürede 10 kilo verebilmişsiniz; bu, sizin aslında
iradesi olan bir insan olduğunuzu gösterir." gibi kolaylaştırıcı bir rol üstlenir[4].
Değer Temelli Uygulama

Değerler sosyal hizmet uzmanının grup sürecinde planlama, değerlendirme
ve müdahalede yapacağı uygulamaların seçiminde temel belirleyicidir. Bunlar,
neyin yararlı olduğu ya da olmadığı, arzulanan ya da istenmeyen, doğru ya da
yanlış, iyi ya da kötü olan hakkında fikirlerdir.
31
Her bireyin eşsiz bir değere ve onura sahip olduğu inancı, sosyal hizmetin
temel bir ilkesidir. Tüm insanlara, benzerliklerinde ve farklılıklarından bağımsız
olarak saygı gösterilmelidir. İnsanların ırk, yaş, sosyal sınıf, din, etnik kimlik, sağlık
durumu, cinsel yönelim veya cinsiyete dayalı ayrımcılık yapılmadan sivil
özgürlüklere ve eşit fırsatlara sahip olma hakları olmalı, ayrıca insanlar temel
ihtiyaçlarının karşılanması için gerekli kaynaklara erişim sahibi olmalıdırlar.
İnsanların birbirleri için sorumluluk sahibi olmaları gerektiği inancı, sosyal
hizmetin başka bir temel değeridir. Bu değer, uygulamada tüm insanların
kendilerini ifade etme, mahremiyetlerini koruma ve onları etkileyen kararlara
katılma özgürlüğüne sahip olmaları gerektiği şeklinde ön plana çıkar. İnsanlar
Her bireyin eşsiz bir hayatta kalmak için birbirlerine bağımlıdırlar. İhtiyaçlarının yerine getirilmesi için
değere ve onura sahip bireyler birbirlerine karşı sorumluluk almalıdır.
olduğu inancı, sosyal
hizmetin temel bir Sorumluluk alma ilkesine grup çalışması açısından bakıldığında grup üyeleri
ilkesidir. kendi kendini yönetme, öğrenme ve değişim çabalarının yönlendirilmesinde
sorumluluk alma becerisine sahip olmalıdır. Bu, üyelerin yaşamları hakkında söz
sahibi olmaları ve kendi ihtiyaçlarını teşhis etme ve bir dizi olasılık arasından karar
verme kapasitesini kapsamaktadır. Müracaatçıların hakları vardır ve grup sürecinin
tüm aşamalarında yer almalıdırlar. Karar verme sürecinde yer almak, görüşlerini
sunma ve kararların alındığı gerekçeleri bilme hakkına sahip olmak demektir.
Deneyimlerin grup sürecindeki yeri bir diğer kritik noktadır. Grup süreci
deneyimlerle başlamalı ve deneyimlere saygı gösterilmelidir. Üyelerin süreç
içerisinde grubun destek, öğrenme ve kolektif eylem için çizebileceği kaynaklara,
birbirlerine sunmak için kritik güçlere, becerilere, bilgiye ve yeteneklere sahip
olmaları beklenir. Eğer üyelerin deneyimleri değersizleştirilir ya da göz ardı edilirse
grup süreci tıkanma noktasında gelir.
Grup sürecinde bir diğer önemli husus grup üyelerinin, bir grubun ve
üyelerinin ihtiyaçlarını ve dinamiklerini anlamalarına rağmen, konunun uzmanları
olmamalarıdır. Üyeler bilgi, görüş ve deneyimlerini ortaya koyabilirler, grubun
programından sorumlu olabilirler. Bununla birlikte üyelere sorunlarını anlayabilme
ve bunlarla baş edebilme noktasında yardım edilmelidir[5].
Sosyal hizmet etiği açısından grup çalışmasına bakıldığında grup ilişkileri,
çok kültürlülük, gizlilik, kendi kaderini tayin ve mesleki yeterlilik önemli ilkeler
olarak ön plana çıkmaktadır.
Grup ilişkileri
Sosyal hizmet uzmanları, üyelerin birbirlerini kabulü ve birbirleriyle karşılıklı
olarak yararlı ilişkiler geliştirmelerine yardımcı olmak için etik bir sorumluluğa
sahiptir. Demokratik bir felsefe, adalet, saygınlık, değer ve karşılıklı sorumluluklara
önem verir. Sosyal hizmet uzmanları, tüm üyelerini saygıya layık bireyler olarak
kabul etmeye; dinî, etnik ve sosyal sınıf kimliklerini temel alarak çeşitli âdetleri ve
gelenekleri ile üyeleri grup sürecinin içerisine dâhil etmeye gayret ederler.
32
Çok kültürlülük
Grup ilişkilerini oluşturmada saygıya ek olarak çok kültürlülük, grup
çalışması içinde bir etik değer olarak kültürel farklılıkları benimsemenin ve bu
farklılıkların doğasında var olan güçlü yanlara saygı duymanın bir örneği şeklinde
ön plana çıkar. Müracaatçıların etnik gerçekliklerine cevap vermedeki kültürel
duyarlılık, etkili grup çalışması için olmazsa olmazdır. Sosyal hizmet uzmanları,
çeşitliliğe saygı duymalı ve eş zamanlı olarak insanların ortak noktalarına
odaklanmalıdır.
• Sığınmacılarla ilgili bir sivil toplum kuruluşunda çalışan bir

Örnek
sosyal hizmet uzmanı, farklı ülkelerden gelen müracaatçı

Sosyal hizmet etiği profiline daha iyi hizmet sunabilmek için müracaatçıların
açısından grup kültürleri, gelenek ve görenekleri ile ilgili araştırmalar
yapmaya başlıyor.
çalışmasına bakıldığında
grup ilişkileri, çok
kültürlülük, gizlilik,
kendi kaderini tayin ve
mesleki yeterlilik
Gizlilik
önemli unsurlardır. Gizlilik, bir kavram olarak insanların kendileri hakkında bilgi verme
konusunda sahip oldukları kontrol derecesine atıfta bulunur. Grup üyeleri her
zaman ve her koşulda makul bir gizlilik beklentisi hakkına sahiptir. Etik kurallar,
“sosyal hizmet uzmanlarının her bir bireyin gizlilik hakkına ilişkin taraflar arasında
anlaşmalar yapmasını ve diğer taraflarca paylaşılan bilgilerin gizliliğini koruma
yükümlülüğü olması gerektiğini” belirtmektedir. Gizlilik, özellikle üyelerinin hassas
sorunlara sahip oldukları ve duygularını, fikirlerini ve sorunlarını açıkladıkları
tedavi edici gruplarda çok önemlidir.
Kendi kaderini tayin

Kendi kaderini tayin “müracaatçıların kendi seçimlerini ve kararlarını alma
özgürlüğünü kabul eden etik bir ilke” olarak tanımlanmıştır. Kendi kaderini tayinin
grup çalışması içindeki yansıması, sosyal hizmet uzmanlarının grubun mümkün
olan en kısa sürede kendi sorumluluğunu almalarını sağlamasıdır. Grubun kendi
kararlarını alma hakkı, insanların kendi hayatlarını yönetmeyi öğrenmelerinin
önemli olduğu ilkesine dayanmaktadır. Sosyal hizmet uzmanları, bunu
üstlenebilecek üyelere sorumluluk yüklerler. Karar alma etkinliği, yavaş yavaş,
sosyal hizmet uzmanından gruba geçmelidir. Etik olarak sosyal hizmet uzmanları,
grubun refahı için eş zamanlı sorumluluğa ve otoriteye sahiptir.
Mesleki yeterlik
Grup çalışmasında önemli bir etik ilke de “sosyal hizmet uzmanlarının kendi
yetkinlik alanlarında uygulama yapması ve mesleki uzmanlıklarını geliştirmesi”
olarak da tanımlanan "mesleki yeterlik" ilkesidir. Bir sosyal hizmet uzmanının etkin
bir şekilde yürüteceği mesleki bilgi ve beceriye sahip olmadığı bir grup sürecini
yönetmesi etik değildir. Bu çerçevede sosyal hizmet uzmanları ne yaptıklarından,
nasıl yaptıklarından ve yaptıklarının sonuçlarından etik olarak sorumludurlar.
33
Sosyal hizmet uzmanları, gruba fayda sağlayacak belirli yaklaşımları yeterli

düzeyde kullanma becerisine sahip olup olmadıklarını belirlemelidir. Grup
sürecinde işin teorisini bilmek yeterli değildir, teori eyleme dönüştürülmelidir.
Gruplarla çalışan sosyal hizmet uzmanları, kendileri için yeni olan müdahaleleri
yalnızca teoriyi derinlemesine kavradıktan ve yetkin bir şekilde kullanmaları için
eğitildikten ve denetlendikten sonra kullanmalıdırlar. Söz konusu etik ilkelerle
bağlantılı olarak bir sosyal hizmet grubunun temel ilkeleri aşağıda belirtilmiştir[6].
• Huzurevinde çalışan bir sosyal hizmet uzmanı

Örnek
müracaatçılarının hayata karşı olumsuz birtakım
düşüncelere sahip olduğunu düşünüyor ve bu sorunlarla
ilgili grup çalışması yürütebilmek için 6 Aylık Bilişsel
Davranışçı grup terapisi eğitimine katılıyor ve sertifika
alıyor.
Sosyal hizmet
uzmanları, yeni
Tablo 2.1. Sosyal Hizmet Grubunun İlkeleri
müdahaleleri
yalnızca teoriyi
İlke Açıklama
derinlemesine
kavradıktan ve Dâhil olma ve Her bir üye, saygı duyulan görüşlerle katılma konusunda
yetkin bir şekilde herkese saygı desteklenmektedir.
kullanmaları için duyma
eğitildikten ve Karşılıklı Bireylerin kendi ihtiyaçlarını kabul etmesi ve onlara karşılık verdiği kadar
denetlendikten yardım diğer bireylerin de ihtiyaçlarını kabul etmesi ve karşılık vermesi
sonra gerekmektedir. Bireyler birbirlerini destekler ve yardımcı olur.
kullanmalıdırlar. Aşama idaresi Grup yöneticisinin grup gelişimini kabul etmesi ve aşamalarına dikkat
etmesi gerekmektedir. Müdahaleler gelişimin uygun aşamalarında
uygulanmalıdır.
Anlaşmazlık Grup yöneticisi grubun herhangi bir anlaşmazlığı kabul etmesi,
kullanımı keşfetmesi ve çözümlemesini vurgulamalıdır.
Bilinç gelişimi, Gruplar sürekli amaçlarına odaklanmalıdırlar. Bu amaç grubun ilerlemesi

kullanımı ve süresince gelişebilir ve değişebilir. Grubun, grubun amacına ilişkin ortak
amacın dâhil bir kararı olması önemlidir.
edilmesi
Tabuları yıkma Üyeler utanç verici, sapkın veya anormal olarak görebilecekleri konuları
gündeme getirme ihtiyacı duyabilirler. Bu durumda kişiler söylemekte
en çok zorlandıkları şeyleri söylemek zorunda kalabilirler
Eylemin değeri Grup yöneticisinin, grup üyelerinin öğrenme stillerini en iyi şekilde
karşılayacak eylem çeşitliliğinden doğru seçimleri yapması
gerekmektedir.
Problem Grup yöneticisi, grup üyelerinin sorunları keşfetmelerine ve onlara
çözümü çözüm üretmelerine olanak sağlar. Grup yöneticisi sorunu çözmekten
kaçınmalıdır.
Kaynak:( Drumm, 2006 dan aktaran Teater,2017).
GRUPLA ÇALIŞMANIN TEORİK TEMELLERİ

Bir grubu oluşturan bireyleri anlamak, yaşam döngüsü (çocukluk, ergenlik
gençlik, yetişkinlik ve yaşlılık) boyunca psiko-sosyal işlevsellik ve gelişim bilgisini
34
gerektirir fakat aynı zamanda grubun yapısının ve sürecin üyelerin davranışları

üzerindeki etkisine dair bilgi de gerektirir. Buna karşılık bir grup, üyelerinin sosyal
bağlamlarının bilgisi olmadan da doğru bir şekilde anlaşılamaz. Bir grubun
parçaları, bir anlamda üyeleridir. Başka bir anlamda parçalar, üyelerin davranışları
ve gelişimleriyle ilişkili olan birbiriyle ilişkili grup süreçleridir. Bununla birlikte
sosyal hizmet uzmanından istenen; grup üyelerini izleyip takip etmesi, grupta yer
alan tüm etkileşimli süreçleri kavraması, böylece kritik ya da göz alıcı anlarda
(ağlama, öfke patlaması, sinir krizi) uygun bir tepki verebilmesidir.
Grup Çalışmasında Amaç

Her grup belirli bir amaç için kurulur ve faaliyetlerini bu amacı
gerçekleştirecek şekilde düzenler. Grubun amacı, kavram olarak grup üyelerinin
çoğunluğunun uzlaşmayı arzu ettikleri nihai sonuç biçiminde tanımlanabilir.
Grubun bir temel amacı olabileceği gibi birden fazla amacı da olabilir. Grubun
görevi denildiğinde ise grubun amaçlarını gerçekleştirmek için yapmak zorunda
olduğu şeyler ya da yan amaçlar kastedilmektedir. Grubun görevleri bir dizi
karmaşık teşvik edici unsurları ve bunlarla ilgili yapılması gereken talimatları içerir.
Grubun en önemli görevi amaçların gerçekleşmesini sağlamaktır. Grubun
görevlerini içeren talimatlarda grup üyelerinin amaçlarıyla ilgili olarak neler
yapmaları gerektiği ayrıntılı olarak belirlenir. Grubun amacına ve temel özelliğine
göre (problem çözücü, eğitici, ... vb.) bu görev tanımları ve amaçları bazen ayrıntılı
ve formel biçimde tanımlanabilir[7].
Sosyal hizmet uzmanlarının grup çalışmasını kullanmak için sahip olabileceği
amaçlardan biri, güçsüzlüğü, dışlanmayı ve damgalamayı azaltmaktır. Grup
sürecinde müracaatçıların; sorunlarında yalnız olmadıklarını, kabul edilebilir
olduklarını ve değerli, yararlı ve kabul edilebilir niteliklere, bilgi ve yeteneklere
Bazı gruplar, normal sahip olduklarını anladıklarında rahatladıklarını ifade etmeleri sık görülmektedir.
sosyal gelişim Bu tür gruplar, dışlanmanın zayıflatıcı etkilerini azaltmanın yanı sıra hayatın
sürecinde engellerle zenginleştirilmesinin ve benlik saygısının artmasının daha yaratıcı amaçlarının
karşılaşan insanların önleyici işlevine sahiptir.
sosyal
öğrenmelerine ve Bir başka amaç da, insanları belirsizlik, yönelim ya da korku uyandırabilecek
olgunlaşmasına yeni deneyimler için yönlendirmek ve hazırlamaktır. Bu, genellikle bilgi vermeyi
katkıda bulunmayı içeriyor olsa da yeni deneyim tarafından ortaya atılan duygular yoluyla çalışmanın
amaçlamaktadır. da gerekli olduğunu varsayar. Cezası biten mahkûmlar için cezaevi dışındaki
hayata hazırlık grupları ya da evlat edinme sürecinde olan aileler için hazırlık
grupları bunlara örnek verilebilir.
Bazı gruplar, normal sosyal gelişim sürecinde engellerle karşılaşan insanların
sosyal öğrenmelerine ve olgunlaşmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Bu
tür gruplar, genellikle sosyal becerilerin test edilebildiği ve geliştirilebildiği bir tür
“küçük birliktelik” olarak düşünülür. Bu, grubun dışındaki daha geniş toplumda
daha olgun ve tatmin edici sosyal davranışlara dönüştürülebilir.
Üyeler karar alma, sorumluluk kabul etme, çıkar çatışmaları yoluyla çalışma
ve iş birliği biçimlerini denemede mümkün olan en büyük fırsatları kabul ederler.
35
Çeşitli aktiviteler, farklı iletişim tarzları ve kendi sunumlarını mümkün kılar.

Bunlara grup yanıtı, bireysel üyeler üzerinde önemli bir gelişim etkisidir. Örneğin
kendini ifade etme becerisi üzerine kurulu bir grup, insanların duygu ve
düşüncelerini doğru bir şekilde ifade etmelerine yardımcı olur.
Sosyal hizmetin gruplarla bir başka önemli amacı da problemleri çözmektir.
Yukarıda bahsedilen girişimler de dâhil olmak üzere aslında tüm sosyal hizmet
gruplarının amacının bu olduğunu söyleyebiliriz. Dışlanmayı önlemek ya da
gelişime yardım etmek gibi genel amaçlardan ziyade, bazı müracaatçıların karar
alma, duygular yoluyla çalışma ve tamamen ya da kısmen yaşamın bazı alanlarında
belirli bir problemi çözme ihtiyaçları ile ilgilenilebilir. Örneğin öfke problemi ya da
bağımlılık sorunu olan kişilerle sorunlarını çözmeye yönelik grup çalışması
yürütülebilir.
Örnek
• Sevgi evlerinde çalışan bir sosyal hizmet uzmanı ,çocukların

birbirileriyle iletişim kurarken olumsuz iletişim kalıpları
kurduğunu farkediyor ve kendini ifade etmeye-olumlu iletişime
Sosyal etkileşim yönelik bir grup çalışması düzenliyor.
içerisinde herhangi
bir eylemin anlamı,
başka insanların
bu eyleme verdiği Bir dizi grup amaçları genel olarak "önleyici" çerçevede sınıflandırılabilir. Bir
tepki ile oluşur. sorunun ortaya çıkmasına engel olmak ya da sorunları azaltmak amaçlanabilir.
(Örneğin, aile içi sorunlar yaşayan eşlerin bir araya gelmesi ve evliliklerini devam
ettirme arayışları). Bir aidiyet ve karşılıklı kimlik duygusu elde etmek, sosyal
ilişkilerde ve üyelerin grupta ihtiyaç duydukları destek, bilgi, fikir ve deneyimleri
kullanarak yardım alma, durum veya sorunların üstesinden gelebilme konusunda
değişime yol açabilir. Benzer şekilde sosyal becerileri arttırmaya yönelik gruplar ve
anne-baba destek grupları da bu türdedir[8].
Sosyal Etkileşim-İletişim
İnsanlar sözel ve sözel olmayan şekilde birbirlerine tepki gösterirler. Sosyal
etkileşim; grup üyeleri arasındaki temasın, üyelerin tutum ve davranışlarını
değiştirdiği dinamik etkileşim için kullanılan bir terimdir.
Sosyal etkileşim içerisinde herhangi bir eylemin anlamı, başka insanların bu
eyleme verdiği tepki ile oluşur. Etkileşim; bilgi, duygu, tutum ve diğer mesajların
iletildiği, alındığı, yorumlandığı ve yanıtlandığı karmaşık bir sosyal süreçtir.
Düşünceler öncelikle sözlü şekilde paylaşılır, duygular ise daha çok, yüz ifadesi,
duruş, jestler, sessizlik ve eylemler gibi sözel olmayan yollarla ifade edilir.
Grup çalışması süreci içerisinde her bir üyenin tanınması ve dinlenmesi
hakkına dayanan açık bir iletişim sistemi, üyelerin kendi sorunlarını ve grubun
sorunlarını çözme şansını arttırır. Sistem içerisinde, sosyal hizmet uzmanının rolü,
grubun amacına ulaşma çabasını kolaylaştıracak şekilde davranmaktır.
Katılımcılarla dürüst, samimi ve anlamlı olan bir etkileşim ile pozitif değişim
36
kolaylaştırılır. Bir bireyin gruba dâhil olduğunda ve grubun amacını

gerçekleştirmeye yönelik sorumluluğu olduğunda pozitif değişimin ortaya çıkması
daha olasıdır. Böylece, her üye başkalarıyla bilgilerini ve tutumlarını paylaşır. Bilgi
sahibi olmanın korkusu ya da kendi özelinin paylaşıldığına dair bir mahremiyet
eksikliği nedeniyle üyeler kendini saklama ihtiyacını hissetmez.
Sosyal hizmette grup çalışmasındaki istenen iletişim şekli, lider-merkezli
model ile tezat olarak tüm etkileşimlerin grup ya da grubun belirli üyeleri
tarafından yönlendirildiği grup-merkezli modeldir. Resmî bir yapının yerine, üyeler
birbirleriyle ve sosyal hizmet uzmanı ile iletişim kurarlar. Sürecin gerçek katılımı ile
yeni fikirler, deneyimler, bakış açıları ve duygusal tepkiler, üyelerinin kişiliklerine
dâhil edilebilir. Bu modelde, üyeler arasında karşılıklı etkileşim söz konusudur.
Etkileşim süreci içerisinde, amaçlar tanımlanır, ilişkiler gelişir, üyeler farklı statü
kazanır, kişisel roller ortaya çıkar ve uyum gelişir.
• Aile danışmanlığı merkezinde bir grup çalışması yürüten

Örnek
sosyal hizmet uzmanı, ilk oturumda temel bilgi ve

yönergeleri verdikten sonra geri plana çekilip sorunların
sıralaması, çiftler arası iletişim, olası çözüm yolları, duygu
ve düşüncelerin ifadesi noktasında üyelerin belirleyici
olmasına çabalıyor.
Grup Dinamikleri
Grup dinamiğinin anlaşılması, her türlü grup çalışmasında etkili uygulama
için gereklidir. Grup dinamiklerine dikkat edilmemesi, verimsiz bir grup
çalışmasına ve tatminsiz üyelere yol açabilir. Üstelik toplumların kültürel
çeşitliliğinin artmasıyla birlikte, bu dinamikler sosyal hizmet uzmanları için daha da
Sosyal hizmette grup önem kazanmaktadır. Irksal, etnik ve kültürel değişkenleri dikkate almayan
çalışmasındaki gruplar, ırksal ve etnik olarak farklı üyeler için olumsuz sonuçlar doğurabilir.
istenen iletişim şekli,
tüm etkileşimlerin Grup dinamikleri, aşağıdaki dört alan içerisinde düşünüldüğünde
grup ya da grubun kavramsallaştırılabilir: (1) iletişim süreçleri ve etkileşim modelleri, (2) grupta
belirli üyeleri bütünleşme, ayrılma ve kişiler arası etkileşim, (3) sosyal entegrasyon ve etkileşim,
tarafından (4) kültür. Grup dinamiklerinin kavramsal bir çerçevesi, herhangi bir grubun nasıl
yönlendirildiği grup-
çalıştığını değerlendirmek ve anlamak isteyen sosyal hizmet uzmanları için temel
merkezli modeldir.
his sağlar.
İletişim süreçleri ve etkileşim modelleri

İletişim süreçleri ve etkileşim kalıpları grup dinamiklerinin temel ögeleridir.
Grup üyelerinin davranışlarını ve tutumlarını etkileyen sosyal etkileşimlerin
bileşenleridir. Bir işlem olarak iletişim, bir göndericiden bir alıcıya bir mesajın
iletilmesini içerir. Grup üyeleri iletişim kurduklarında bir anlamı olan mesajları
göndermektedir. Yüz yüze gruplar hâlinde üyeler her zaman iletişim hâlindedir,
çünkü sözlü olarak iletişim kurmamış olsalar bile, sözel olmayan davranışları
37
gözlemlenebilir ve bir şeyleri iletir. Bir grup üyesi konuşmasa bile kaşlarını
çatabilir, nefesi ile sıkıldığını ifade edebilir, beden dili kaygılandığını gösterebilir.
Grup dinamiklerinde iletişimin doğruluğu önemli bir faktördür. Farklı eğitim
düzeyleri ve kültürler bir iletişim engeli oluşturabilir. Bu sorunla baş edebilmek için
"Sizi doğru şekilde anladım mı?" ya da "Söylediklerinizden şunu anlıyorum."
ifadeleri önemli ögelerdir.
Sosyal hizmette grup-merkezli model önemli bir unsur olsa da gruplarda
grup liderinin daha aktif konumda olduğu ve üyelerin sırayla konuştuğu bir model
ile birlikte, tüm üyelerin serbestçe konuşabildiği türden modeller de tercih
edilebilir. Ayrıca grup içindeki etkileşim modelleri grup üyelerinin iletişim kurma
eğilimlerinden de etkilenebilir. Bazı üyeler daha konuşkandır ve konuşmak için
daha fazla fırsat elde edebilir. Etkileşim modelleri sözel ve sözel olmayan
işaretlerden de etkilenebilir. Övgü ve diğer destekleyici yorumlar, göz teması ve
diğer ilgi çekici ifadeler daha fazla iletişim ortamı yaratır. Grup içindeki statü ve
güç ilişkileri de etkileşim kalıplarını etkiler. Daha yüksek statüdeki üyeler, daha
düşük statüdeki üyelerden daha fazla iletişim kurma eğilimindedir. Grubun
boyutu da etkileşimi etkiler. Genel olarak grup ne kadar küçükse, her üyenin
iletişim kurması için daha fazla şans vardır. Fiziksel düzenlemeler de etkileşim
Grup çalışmasında kalıpları üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Sandalyelerin nasıl düzenlendiği,
önemli bir süreç, konferans masası kullanılıp kullanılmadığı, odanın büyüklüğü ve çevrenin rahat ve
bireylerin birbirlerini özel olup olmadığı gibi birçok faktör dikkate alınmalıdır.
kabul etme ve
Sosyal hizmet uzmanının tutumu üyelerin katılımı noktasında önemlidir.
birbirleriyle etkileşim
kurma şeklini olumlu Geri planda duran üyeler konuşması için teşvik edilmelidir. Ayrıca belirli noktalara
bir yöne doğru odaklanma, ipuçları ve pekiştirme, etkileşim kalıplarını değiştirmek için de
değiştirmektir. kullanılabilir. Olumlu iletişim kalıplarının kabul edilip övülmesi (Az önce duygu ve
düşüncelerinizi çok samimi bir şekilde ifade ettiniz!) ve iletişimin başkalarına
yönlendirilmesi (Evet, bakalım bu konuda ......... Bey ne düşünüyor?) önemli
tekniklerdir. Üyelere belirli roller veya görevler vermek, oturma düzenlemelerini
değiştirmek ve üyelerin alt gruplara ayırmalarını istemek, etkileşim kalıplarını
değiştirmek için kullanılabilecek diğer yöntemlerdir.
Grup çalışmasında önemli bir süreç, bireylerin birbirlerini kabul etme ve
birbirleriyle etkileşim kurma şeklini olumlu bir yöne doğru değiştirmektir. Bu
değişiklik, üyelerin kişisel dürüstlüklerini arttırmalarına ve kendilerinden farklı olan
insanlara karşı kendi tutum ve duygularını daha bilinçli hâle getirmelerine yardımcı
olarak gerçekleştirilebilir. Gruplar, azınlık mensuplarının değerlerinin ihmal
edilmesine, küçültülmesine veya meydan okunmasına gerek kalmadan kendilerini
rahat hissetmeleri için yapılandırılabilir. Çeşitliliği kutlayan ve kucaklayan normlar
geliştirmek, bu hedefe ulaşmanın bir yoludur.
Grupta bütünleşme -ayrılma ve kişiler arası etkileşim

Kişiler arası sempati grubun bütünleşmesi ve alt gruplara bölünmesi
açısından önemli bir faktördür. Yakınlık, insanlar arasındaki etkileşimi ve sempatiyi
arttırır. Ek olarak kabul edici ve pozitif olan grup üyeleri de sempatik olma
38
eğilimindedir. Ayrıca üyelerin beklentilerindeki uyumlulukta sempati açısından

önemli bir unsurdur.
Gruplar üyelerinin üye olma, tanınma ve güvenlik ihtiyaçlarını birçok
yönden tatmin eder. Yalnız ya da yalıtılmış bireyler, genellikle, grupların
kendilerine sosyalleşme fırsatları sunduğunu görürler. İnsanlar aynı zamanda
başarılarını tanıyan, rekabet duygusunu arttıran ve özsaygılarını geliştiren grupları
ilgi çekici bulurlar. Benzer şekilde, üyelerin katkıları değerlendiğinde ve üyeler
grubun diğer üyeleri tarafından beğenildiklerini hissettiklerinde, gruba katılma
konusuna değer verme olasılıkları daha yüksektir.
Grubun yüksek düzeyde bütünleşmesinin de birtakım sorunlara yol
açabileceği akılda tutulmalıdır. Üyeler gruba yüksek düzeyde bir bağımlılık
geliştirebilir. Bu durum özellikle madde kötüye kullanımı ve düşük benlik saygısı
olan grup üyelerinde sorun teşkil edebilir. Ayrıca üyeler düşüncelerini
paylaşmaktan ziyade sessiz kalabilirler çünkü söyleyeceklerinin çoğunluğun
duymak istediği şeye ters düşebileceğine inanırlar. Üyelerin statü kaybetme ya da
dışlanma korkusu, onları yenilikçi ancak popüler olmayan fikirlerini dile
getirmelerini engelleyebilir. Bu çerçevede sosyal hizmet uzmanı bir taraftan
grubun bütünleşmesine dikkat ederken diğer taraftan üyelerin bireyselliğini de
korumaya özen göstermelidir.
Sosyal entegrasyon, Sosyal entegrasyon ve etkileşim

üyelerin gruba nasıl Sosyal entegrasyon, üyelerin gruba nasıl uyum sağladığını ve gruba nasıl
uyum sağladığını ve
kabul edildiğini ifade eder. Normlar, roller ve statüler, üyelerinin nasıl davrandığını
gruba nasıl kabul
edildiğini ifade eder. etkileyerek sosyal bütünleşmeyi destekleyen grup dinamikleridir. Bu dinamik
süreçler, üyelerin grup içindeki yerlerini belirler. Grup süreçlerine düzen ve
aşinalık verir, üyelerin davranışlarını herkes için öngörülebilir ve rahat hâle
getirmeye yardımcı olurlar.
Grupta normların ve rollerin etkilerinden dolayı aşırı bir uyumluluk kaygısı
bir sorun teşkil edebilir. Bu durumda kişilerin kendi düşüncelerinden bağımsız bir
"grup düşüncesi" sorunu ortaya çıkar ki bu da grup üretkenliği için olumsuz
sonuçlar doğurabilir çünkü üyelerin bireysel yaratıcı ve entelektüel katkıları
bastırılır. Aşırı bütünleşmiş bir grupta bir sorunun çözümüne yönelik tek bir
çözüme yönelme eğilimi mevcuttur.
Kültür
Grup dinamikleri açısından kültür de önemli bir faktördür. Bir grubun
kültürü, tüm grup üyeleri tarafından örtük olarak anlaşılmış ve paylaşılmış
değerler, inançlar, gelenekler ile tanımlanır. Bir grup kültürünü tanımlayan derin
inanç ve varsayımlar zaman içinde etkileşim yoluyla ortaya çıkar. Üyeler bir araya
geldikçe kendi değer sistemlerini ve kişiler arası tarzlarını incelerler ve birbirleriyle
ilişki kurabilecekleri ortak bir zemin ararlar. Farklı geçmişlerden gelen üyelere
değer vermek, etnik ve ırksal miras ve deneyimlerinin, kendileri hakkındaki
tutumlarının ve bu tutum ve duyguların işleyişlerini nasıl etkilediğini keşfetmeyi
içerir.
39
Grup dinamiğinin gelişimi

Grup gelişiminin başlangıç aşamaları, grup dinamiklerinin oluşumu ile ön
plana çıkar. Öncelikle, üyeler birbirleriyle geçici olarak etkileşim kurar ve zamanla
kurdukları normlar, roller ve durum hiyerarşileri ile bir grup kültürü etkileşim
yoluyla yavaş yavaş ortaya çıkar. Grubun bütünleşmesinden önce üyelerin sosyal
bütünleşmesi gerçekleşmelidir. İlk başta, etkileşimler ufak tefek çatışmalarla
birlikte geçici ve temkinlidir. Daha sonra, üyeler rahatladıkça ve
cesaretlendirildikçe, süreç daha akıcı bir hâle gelir. Üyeler grubun bir parçası
olmakla birlikte aynı zamanda kendi kimliklerini ve bağımsızlıklarını korumak
isterler. Çatışmaların tipi ve zamanlaması önemlidir. Etnik kökene yönelik
başlangıç aşamasında çıkan bir çatışma kültürler arası iletişim açısından süreci
engelleyici bir durumdur.
Grubun gelişme aşaması, grup içi faaliyetlerin en yoğun yapıldığı süreç
olarak görülebilir. Bu aşamada artık grubun enerjisi yapıcı-üretken bir etkileşime
odaklanmaktadır. Yakınlaşma, problem çözme gibi ifadeler, gelişme aşamasında
vurgusu yapılacaklar ve ulaşılacak hedefler üzerine aktarmak için grup geliştirme
modellerinde sıklıkla kullanılmaktadır.
Grup sürecinin son aşaması değerlendirmelerin yapıldığı bir aşamadır.
Görev grupları görevlerini tamamlarlar, kararlar verirler ve çabalarının sonuçlarını
üretirler. Tedavi edici gruplar, üyelerin gruba duygusal bağlarını azaltmalarına
yardımcı olur. Ayrıca grup bittikten sonra grupta yapılan olumlu değişiklikleri
sürdürmek için yöntemler üzerinde durulmaktadırlar. Bu görevleri yerine
getirirken, normlar ve roller değişebilir ve grubun kültürü olgunlaşır[9].
Ekosistem Yaklaşımı Temelli Uygulama

Başlangıçta biyolojik bir terim olan “ekolojik” bakış açısı, bir canlı ve çevresi
arasındaki ilişkiyi dikkate alan bir bakış açısıdır. Daha spesifik olarak sosyal
hizmetteki ekolojik bakış açısı, bir müracaatçı ya da müracaatçı sisteminin ve kendi
ortamındaki diğer sosyal sistemler ile (aile, topluluk, toplum yasalar, kültür vb..)
Grup sürecinin son
karşılıklı bağımlılıklarına bakmak anlamına gelir. Grup, yalnızca tek tek birimlere
aşaması
değerlendirmelerin bakarak görülemez; bu birimlerin birbirleriyle nasıl etkileştiğine ve bu
yapıldığı bir etkileşimlerin yarattığı durumlara bakılarak anlaşılabilir. Örneğin okul devamsızlığı
aşamadır. Görev bulunan bir öğrencinin ailesi, arkadaş çevresi, öğretmenleri sorunun oluşmasında
grupları görevlerini ve çözümünde karşılıklı bağımlılık içeren unsurlardır.
tamamlarlar,
kararlar verirler ve Ekolojik yaklaşımın grupla çalışma sürecinde kullanımında sistemler olarak
çabalarının altı düzeyin varlığı akılda tutulmalıdır. Kişi, grup (bizim odak noktamız),
sonuçlarını üretirler. organizasyon, topluluk, toplum ve dünya. Her sistem seviyesinde sorunların
kaynağı ve müdahale hedefi olmak üzere iki öge bulunur. Yani birey, grup,
organizasyon, topluluk ve toplum seviyelerinde sorunlar olabilir. Her problem ya
da konu çeşitli düzeylerde ya da aynı anda birden çok kez ele alınabilir[10].
Ekosistem yaklaşımı, bireylerin ve ailelerinin ihtiyaçlarını, sorunlarını ve
güçlü yönlerini anlamaya dayalı bir uygulama biçimidir. Bu noktada grubun
özellikleri, çevredeki kaynaklar ve engeller önemli bir ögedir. Bireylerin, ailelerin
40
ve grupların bütün canlılar gibi hayatları boyunca geliştikleri ve değiştikleri

argümanına dayanır. Bu çerçevede “sosyal sürecin yaratıcı kullanımı” olarak grup
içinde kavramsallaştırabileceğimiz, destekleyici sosyal ilişkiler kurma, üyelerin
psikososyal işleyişini arttırmak ve çevresel engelleri azaltmak amacıyla problem
çözmede karşılıklı yardımın öncelikli olduğu bir uygulama şeklidir. Grup çalışması
sürecinde grup bir sistem olarak düşünülürse üyelerin gruba neler kattıkları ve
nelerden faydalandıkları, üyelerin grup dışındaki etkileşimleri önemli bir faktördür.
Grup üyesinin ailesi, iş yeri, partneri ile yaşadığı ilişkiler grup sürecini
etkilemektedir[11].
Güçlendirme Temelli Uygulama

Güçlendirme; insanların yaşamları üzerindeki kontrolünü arttırmaya, ihtiyaç
duydukları kaynaklara erişmeye ve toplumsal yaşama katılmalarını engelleyen,
baskıcı bilişsel, davranışsal, sosyal ve politik yapıları veya koşulları değiştirmeye
vurgu yapan, sosyal hizmetin en temel yaklaşımlarından biridir.
Grup sürecinde kişilerin zihninde bulunan baskıcı bilişsel yapılar ("Sigarayı
Grup üyesinin ailesi, bırakamam.", "Eşimden ayrılamam.", "Hep bu kilolarla yaşamaya mahkûmum.")
iş yeri, partneri ile
bireylerin durumlarını kaçınılmaz-çözümsüz olarak görmeleri, şu anki durumlarının
yaşadığı ilişkiler grup
sürecini kaderin bir cilvesi olduğu ve bunu değiştiremeyecekleri yönündeki olumsuz
etkilemektedir. düşünceleri olabilir. Dolayısıyla bu bilinç düzeyindeki bireyler sosyal hizmetlerden
faydalanamaz ya da sosyal hizmetleri etkin bir şekilde kullanamazlar. Son olarak
baskıcı bilişsel yapılar, bireylerin durumlarını umutsuz ve kendilerini çaresiz olarak
algılamaya yönlendirebilir[12].
• Kadın konukevinde çalışan bir sosyal hizmet uzmanı, şiddet

Örnek
görmüş kadınlarla kendi hayatlarını kurmaya yönelik

düşüncelerine odaklanan bir grup çalışması planlıyor ve öncelikle
kendi ayakları üzerinde durmaları ile ilgili zihinlerindeki engelleri
(Tek başıma yaşayamam, bir işi bulamam, çocuğuma kendim
bakamam...) yenmelerine yardım ediyor ve kadınların olumlu
yanlarına (edindikleri beceriler, motivasyonları, çocuklarına yönelik
sevgileri) odaklanıyor.
Bireysel Etkinlik
• Ekosistem yaklaşımı temel alarak bir öğrencinin

okul başarısının düşük olmasında hangi faktörler
etkili olabilir? Tartışınız.
• Grupla çalışmanın faydalarından hangisi sizin
ilginizi daha çok çekti? Nedenleri ile birlikte
tartışınız.
41
•Sosyal hizmet uzmanları, genellikle geçmişinde zorluklar yaşamış ya da hâlen

yaşamakta olan bireyler ve gruplarla çalışmaktadırlar. Grup çalışması kişilerin
birbirleriyle paylaşımda bulunmaları, birbirlerinden öğrenebilmeleri için bir
araya gelmelerini sağlayan faydalı bir yöntemdir. Grup çalışması temel olarak
bir kişinin ihtiyaçlarını başkalarının yardımı olmaksızın başkalarıyla etkileşim
Özet
yoluyla karşılayabilmesine dayanmaktadır. Benzer yaşam deneyimleri,
durumları ve sorunları olan insanlar birbirlerine destek kaynağı olabilirler.
•Grupların faydalarına bakıldığında benzer yaşam deneyimleri, durumları ve
sorunları olan insanların birbirlerine destek kaynağı olabilmesi; grupların
yardım etmek, yardım almak, öğrenme fırsatları ve sosyal karşılaştırma için
fırsatlar sunması son olarak umut ve iyimserlik sağlaması şeklindedir.
•Sosyal hizmette grup çalışması değer temeli ile ön plana çıkmaktadır. Her
bireyin eşsiz bir değere ve onura sahip olduğu inancı, sosyal çalışmanın
temel bir ilkesidir. Ek olarak müracaatçıların kendi kaderlerini tayin
edebilmesi, gizlilik ilkesi ve farklılıklara saygı, önemli başlıklar olarak ön plana
çıkmaktadır. Mesleki yeterlik grup sürecinde herhangi bir yaklaşımın
kullanılmasının, muhtemel üyelerin kültürüne, karakteristiğine, sorunlarına
ve güçlü yönlerine uygun olmasını ve sosyal hizmet uzmanının nitelikli bir
grup çalışması yürütecek gerekli bilgi beceriye sahip olabilmesini ifade eder.
•İnsanlar sözel ve sözel olmayan sembollerle birbirlerine tepki gösterirler.
Sosyal etkileşim, grup üyeleri arasındaki temasın, üyelerin tutum ve
davranışlarının değişmesiyle sonuçlandığı dinamik etkileşim için bir terimdir.
Sosyal etkileşim içerisinde herhangi bir eylemin anlamı, başka insanların bu
eyleme verdiği tepki ile oluşur. İletişim süreçleri ve etkileşim kalıpları grup
dinamiklerinin temel ögeleridir. Grup üyelerinin davranışlarını ve tutumlarını
etkileyen sosyal etkileşimlerin bileşenleridir. Bir işlem olarak iletişim, bir
göndericiden bir alıcıya bir mesajın iletilmesini içerir. Grup üyeleri, iletişim
kurduklarında bir anlamı olan mesajları göndermektedir. Yüz yüze gruplar
hâlinde, üyeler her zaman iletişim hâlindedir çünkü sözlü olarak iletişim
kurmamış olsalar bile sözel olmayan davranışları gözlemlenebilir ve bir
şeyleri iletir. Grup dinamikleri, dört alan içerisinde düşünüldüğünde
kavramsallaştırılabilir: (1) iletişim süreçleri ve etkileşim modelleri, (2) grupta
bütünleşme -ayrılma ve kişiler arası etkileşim, (3) sosyal entegrasyon ve
etkileşim, (4) kültür. Her grup belirli bir amaç için kurulur ve faaliyetlerini bu
amacı gerçekleştirecek şekilde düzenler. Grup amaçları sosyal dışlanmayı
azaltmak, bireyleri yeni deneyimlere hazırlamak, sosyal gelişim sürecinde
karşılaşılan engellerle mücadele etmek, problemleri çözmek ve önleyici
çalışmalar yapmak şeklinde başlıklandırılabilir. Sosyal hizmette grup
çalışması doğası gereği ekosistem ve güçlendirme temelli bir arka planı
barındırır. Ekosistem yaklaşımı bireyin çevresi ile ilişkilerine gönderme
yaparken güçlendirme yaklaşımı ise bireylerin güçsüz yanlarından ziyade
güçlü yanlarına ve geçmişteki başarısızlıklarından ziyade başarılarına
odaklanmayı ifade eder.
42
1. Grup üyelerinin yalnız olmadıklarını hissettiği, kendilerini başkalarının
arasında görüp tuhaf ve sıra dışı düşünce ve duygulara sahip olma
korkularının azaldığı, rahatlama duygusuna ne ad verilmektedir?
a) Öz-yeterlik
b) Paylaşım
c) Evrensellik
d) Sosyal etkileşim
e) Uyum
2. Gruplarla çalışan sosyal hizmet uzmanlarının, kendileri için yeni olan

müdahaleleri yalnızca teoriyi derinlemesine kavradıktan ve yetkin bir
şekilde kullanmaları için eğitildikten ve denetlendikten sonra kullanmaları
hangi etik ilkeye gönderme yapmaktadır?
a) Çok kültürlülük
b) Gizlilik
c) Kendi kaderini tayin
d) Mesleki yeterlik
e) Grup ilişkileri
3. Grup sürecinde kişilerin zihninde bulunan "Sigarayı bırakamam!",

"Eşimden ayrılamam!", "Hep bu kilolarla yaşamaya mahkûmum!"
şeklindeki düşüncelere ne ad verilmektedir?
a) Güçsüzlük
b) Ön Yargı
c) Öz Yeterlik
d) Paylaşım
e) Baskıcı bilişsel yapılar
4. Aşağıdakilerden hangisi grup çalışmalarını faydalarından biri değildir?

a) Benzer yaşam deneyimleri, durumları ve sorunları olan insanlar
birbirlerine destek kaynağı olabilirler
b) Grup süreci farklılıkların kutuplaştırıldığı bir alandır
c) Gruplar yardım etmek ve yardım almak için fırsatlar sunar
d) Gruplar öğrenme fırsatları sunar
e) Gruplar umut ve iyimserlik sağlar
43
5. Aşağıdakilerden hangisi grup içindeki etkileşim modellerini etkileyen

unsurlardan biri değildir?
a) Grup üyelerinin iletişim kurma eğilimleri
b) Grup içindeki statü ve güç ilişkileri
c) Grubun boyutu
d) Fiziksel düzenlemeler
e) Grup üyelerinin gruba katılım tarihleri
6. Üyeler bilgi, görüş ve deneyimlerini ortaya koyabilirler, grubun

programından sorumlu olabilirler. Bununla birlikte üyelere sorunlarını
anlayabilme ve bunlarla baş edebilme noktasında yardım edilmelidir.
Yukarıdaki ifade grup sürecinde hangi noktaya dikkat çekmektedir?
a) Grup üyelerinin konunun uzmanları olmamaları
b) Grup üyelerinin motivasyon düzeyleri
c) Grup etkileşimi
d) Damgalama
e) Grup içindeki statü ve güç ilişkileri
7. Aşağıdakilerden hangisi grup çalışmasının amaçlarından biri değildir?

a) Güçsüzlüğü, dışlanmayı ve damgalamayı azaltmak
b) İnsanları belirsizlik, yönelim ya da korku uyandırabilecek yeni
deneyimler için yönlendirmek ve hazırlamak
c) Düşünceleri manipüle etmek
d) Normal sosyal gelişim sürecinde engellerle karşılaşan insanların
sosyal öğrenmelerine ve olgunlaşmasına katkıda bulunmak
e) Problemleri çözmek
8. “Sosyal hizmet gruplarında grupların sürekli amaçlarına odaklanması, bu

amacın grubun ilerlemesi süresince gelişebileceği ve değişebileceği;
grubun, grubun amacına ilişkin ortak bir kararı olması” sosyal hizmet
gruplarının hangi ilkesine karşılık gelmektedir?
a) Tabuları yıkma
b) Eylemin değeri
c) Problem çözümü
d) Bilinç gelişimi, kullanımı ve amacın dâhil edilmesi
e) Aşama idaresi
44
9. Sorunları yönetmek ve çözmek için gerekli planları ve eylemleri

yapabileceğine yönelik inanca grup sürecinde ne ad verilmektedir?
a) Paylaşım
b) Evrensellik
c) Öz-yeterlik
d) Uyum
e) Sosyal etkileşim
10. Aşağıdakilerden hangisi “ekosistem yaklaşımı çerçevesinde grup içinde

destekleyici sosyal ilişkiler kurmak, üyelerin psikososyal işleyişini arttırmak
ve çevresel engelleri azaltmak amacıyla problem çözmede karşılıklı
yardımın öncelikli olması” anlamına gelmektedir?
a) Motivasyon
b) Sosyal sürecin yaratıcı kullanımı
c) Grup etkileşimi
d) Paylaşım
e) Öz-yeterlik
Cevap Anahtarı
1.c,2.d,3.e,4.b,5.e,6.a,7.c,8.d,9.c,10.b
45
[1] Teater, B. (2017). Sosyal hizmet kuram ve yöntemleri uygulama için bir giriş.
(Çev. A. Karatay). Ankara: Nika Yayınevi.
[2] Fehr, S.S. (2000). Grup terapisine giriş. Grup terapistleri için rehber kitap. (Çev.
F. Zengin). İstanbul: Sistem Yayıncılık
[3] Doel, M. (2006). Using groupwork. New York: Routledge.
[4] Lindsay, T., Orton, S. (2009). Groupwork practice in social work. UK: Learning
Matters.
[5] Preston Shoot, M. (1987). Effective groupwork. London: Macmillan.
[6] Northen, E. (2004). Ethics and values in group work. In handbook of social
work (Charles D. Garvin, Lorraine M. Gutiérrez, Maeda J. Galinsky Ed.).
London: Guilford Press.
[7] Aktaş, A. M. (2001). Küçük gruplar ve dinamikleri ve süreci. Ankara: Mustafa
Kitabevi.
[8] Heap, K. (1977). Group theory for social workers. New York: Pergamon Press.
[9] Toseland, R.W., Jones, L.V., Gellis, Z.D. (2004). Group dynamics. ın handbook of
social work (Charles D. Garvin, Lorraine M. Gutiérrez, Maeda J. Galinsky
Ed.). London: Guilford Press.
[10] Tropman, J.,E. (2004). An Ecological-systems perspective. In handbook of
social work (Charles D. Garvin, Lorraine M. Gutiérrez, Maeda J. Galinsky
[11] Northen, H., Kurland, R. (2001). Social work with groups. New York: Columbia
University Press.
[12] Breton, B. (2004). An empowerment perspective. In handbook of social work
(Charles D. Garvin, Lorraine M. Gutiérrez, Maeda J. Galinsky Ed.). London:
Guilford Press.
46
GRUPLA ÇALIŞMA
YAKLAŞIMLARI VE
YÖNTEMLERİ
İÇİNDEKİLER
• Analitik Kuramlar GRUPLARLA SOSYAL

• Yaşantısal-İlişkisel Yönelimli HİZMET
Kuramlar
• Eylem Kuramları
• Post Modern Yaklaşımlar
Doç. Dr. Melahat

DEMİRBİLEK
…..
HEDEFLER
• Grupla çalışma yaklaşımları ve

yöntemleri hakkında bilgi sahibi
olacak,
• Hangi gruplarda hangi
tekniklerin daha uygun
olduğunu değerlendirebilecek,
• Grup yaklaşım ve yöntemlerinin
her birinin öne çıkan özelliklerini
kavrabileceksiniz.
ÜNİTE
3
Grupla Çalışma Yaklaşımları ve Yöntemleri
Yaşantısal -
Post Modern
Analitik Kuramlar İlişkisel Yönelimli Eylem Kuramları
Yaklaşımlar
Kuramlar
Birey Kısa süreli Bilişsel

Psikanalitik
merkezli çözüm odaklı davranışçı
kuramlar
kuram terapi kuramı
Çok kültürcü
Adler Varoluşçu Gerçeklik
danışma
kuramlar kuram kuramı
kuramı
Gestalt
kuramı
48
GİRİŞ
Grupla çalışma, bireyle çalışma ve grupla çalışma ile birlikte sosyal hizmette
kullanılan üç ana yöntemden biridir. Temel hedef, birbirine yakın ya da benzer
gereksinimler içinde olan ya da benzer sorunlara sahip bireylerin bir arada ihtiyaç
duydukları hizmeti almaları veya sorunlarının giderilmesidir. Böylelikle zaman ve
maliyet açısından daha elverişli bir yöntem olarak uzmanlar tarafından tercih
edilebilen bir yöntem olarak değerlendirilebilir. Grupla çalışmada kullanılan
kuramlar grupla çalışma yapan sosyal hizmet uzmanına yol gösterir. Kuramlar grup
sürecinde yapılması gerekenleri düzenlemede önemli rol oynar [1]. Grup liderleri
grup çalışmasına başlamadan önce güçlü bir kuramsal bilgiye sahip olmalıdırlar.
Hiçbir grup liderin kuramlar hakkında derin bilgiye sahip olmadan grup yönetmesi
beklenmemelidir [2].
Corey ve Corey (2002) kuramsal altyapıya sahip olmadan grup süreci
yönetmeyi, uçuş planı olmadan uçmaya benzetir. Kuramsal altyapı, grup sürecini
anlama konusunda grup liderine yardımcı olan, süreç boyunca yapılması gerekenler
ve uygulanacak müdahale yöntemlerinin olası sonuçları konusunda yol gösterici bir
harita niteliği taşımaktadır [3]. Grup çalışmalarında yalnızca bir kuramı kullanmak
Grupla çalışmada ve diğer kuramları dışarıda bırakmak geçerli bir yaklaşım olarak düşünülmez. Asıl
kullanılan yaklaşımlar olan eklektik olarak yani yeri ve zamanı geldikçe tüm kuramlar içinden uygun
sosyal hizmet uzmanına olanları grup çalışmasında kullanmaktır [1].
yol gösterir. Kuramlar
grup sürecindeki Grupla çalışmada kullanılan kuramlar grupla çalışma yapanlara yol gösterir,
düzenlemelerde önemli grup sürecinde yapılması gerekenleri düzenlemede önemli rol oynar.
rol oynar. Grupla çalışma yaklaşımları Kağnıcı’nın (2014) sınıflandırması temelinde
dört (4) başlık altında ele alınmıştır.
 Analitik Kuramlar
 Psikanalitik Kuram
 Adler Kuramı
 Yaşantısal-İlişkisel Yönelimli Kuramlar
 Birey Merkezli Kuram
 Varoluşçu Kuram
 Gestalt Kuramı
 Eylem Kuramları
 Bilişsel Davranışçı Kuram
 Gerçeklik Kuramı
 Post Modern Yaklaşımlar
 Kısa Süreli Çözüm Odaklı Terapi
 Çok Kültürlü Danışma Kuramı
49
ANALİTİK YAKLAŞIMLAR
Psikanalitik Kuram
Sigmund Freud’un kurucusu olduğu psikanalitik kuram diğer yaklaşımları da
etkilemiştir. Bireyle çalışmada kullanılan psikanalitik yaklaşımlar grup çalışmalarına
da uygulanmıştır. Psikanalitik grup çalışması uygulamaya yönelik ilk yaklaşım
olarak kabul görmektedir [3]. Psikanalitik gruplar 6-12 kişiden oluşur.
Derinlemesine bir değişimin uzun yıllar süreceği varsayımından dolayı grup
üyeleriyle yaklaşık 300 saatlik çalışma yapılır. Çoğunlukla uzun süreli gruplardır.
Uzun süreli olmasının nedeni üyelerin bilinçaltı ve bilinç dışı süreçlerine inmenin
uzun zaman almasıdır [1,3].
Gerçek dünyayı yansıtma özelliği nedeniyle genellikle farklı özellikteki grup
üyeleri yer alır. Psikanalitik gruplarda üyelerin ego gelişimine önem verilerek
üyelerin kişilik sisteminin yeniden yapılandırılması üstünde durmuştur. Bu
gruplarda ele alınan kavramlar, bireyle çalışmada olduğu gibi, geçmiş yaşantının
etkisi, bilinçaltı, kaygı, savunma mekanizmaları, direnç aktarım ve karşıt aktarımdır
[3].
Psikanalitik gruplarda
ele alınan kavramlar:
geçmiş yaşantının
etkisi, bilinçaltı, kaygı,
savunma
Örnek
mekanizmaları, direnç
aktarım ve karşıt •Psikanalitik grupların uzun süreli olmasının nedeni nedir?
aktarımdır.
Cevap:
Psikanalitik grupların uzun süreli olmasının nedeni üyelerin bilinçaltı ve
bilinç dışı süreçlerine inmenin uzun zaman almasıdır.
Grup sürecinin Evreleri
 Tüm potansiyel grup üyeleri lider tarafından görüşmeye alınarak seçilir.
 Rüya analizi ve hayal paylaşımı aracılığıyla güven oluşturulmaya çalışılır.
 Üyelerin kendini açmada yaşadıkları sıkıntı nedeniyle savunma
mekanizmaları ele alınır ve direnç üstünde çalışılır.
 Farkındalıklar gelişmeye ve grup üyeleri birbirlerini desteklemeye başlar.
 Üyeler gerçeklerle ve yaşamlarındaki baskılarla baş edebilirler.
Ancak her üye, her bir evrenin tüm özelliklerini göstermeyebileceği gibi bazı
evrelerde takılı da kalabilir [3].
Grup Liderinin Rol ve İşlevleri
Psikanalitik yaklaşımda grup liderinin tarafsız, sıcakkanlı ve olumlu bir
atmosfer oluşturması beklenir. Grup lideri üyelerin bilinçaltındaki işleyişi ve bunun
geçmiş yaşantılarındaki temellerini anlamaya ve yorumlamaya gayret eder. Soru
50
sorarak ve yorumlamalar aracılığıyla üyelerin davranışları altında yatan nedenleri

fark etmelerinde yardımcı olur, üyelerin gösterdikleri dirençler ve aktarım tepkileri
hakkında konuşturmaya ve üyelerin gruba etkin olarak katılımını sağlamaya çalışır
[3].
Kullanılan Teknikler: Bu grupların amacı; üyelerin, bilinçaltlarının günlük
yaşamlarını nasıl etkilediğini fark etmeleri ve geçmiş yaşantılarını yeniden
yapılandırmaktır. Kullanılan teknikler de bu amaca hizmet eder. Bu teknikler
serbest çağrışım, yorumlama, rüya analizi, direnç analizi, aktarım analizidir [3].
Değerlendirme: Bu grupların sağladığı avantajlar: Üyeler, kendi
ailelerindekine benzer ilişkiler kurabilir, grup lideri ve diğer üyelere aktarım yapma
olanağı bulabilir, dirençleri ve savunmaları ile ilgili daha derinlemesine
çalışılabilirler. Bu gruplar, yoğun yoğun duygular yaşamanın kabul edilebilir
olduğunu gösterir, benzer sorunları başkalarının da yaşadığını görme yoluyla
savunma mekanizmalarının kırılmasını sağlar, gruplar uzun süreli kişilik değişimine
yöneliktir. Dezavantajları: Kısa süreli sorunların çözümü için uygun değildir, zaman
ve maddi sıkıntılara yol açabilir, daha çok iyileştirici (tedavi edici) yapıya sahiptir
[3].
Adler grupları,
psikanalitik yaklaşımdan
Adler Kuramı
farklı olarak geçmişe Kuramın kurucusu Alfred Adler, insanın doğasında toplumsal olma özelliği
değil şimdiki zamana bulunduğunu vurgular. Adler Freud’da olduğu gibi insan davranışlarının içgüdüler
odaklanır. İyileştirici
tarafından kontrol edilmediğini, erken çocukluk döneminde geçirilen ailesel ve
değil, geliştirici bir
yapıya sahiptir. toplumsal etkileşimlere bağlı olduğunu öne sürmüştür. Başka bir ifade ile sosyal
ortama, aile dinamiklerine ve çocuk yetiştirmeye odaklanır. Psikanalitik
yaklaşımdan farklı olarak geçmişe değil şimdiki zamana ve geleceğe yönelik
çalışmalar yapar, iyileştirici değil, geliştirici ve iyimser yapıya sahiptir [1,2,3].
Adler, insanların sosyal olduğunu ve davranışlarının bir amacı olduğunu öne
sürer. Değişimler sosyal ortamlarda gerçekleştiği için gruplar davranış değişikliği
için uygun araçlardır ve gruplar heterojendir. Bireylerin grubun sosyal ortamında
birbirlerinden öğrenebilmeleri mümkündür. Grup oturumlarının sonunda
üyelerin daha sosyal ve bireysel bütünlüğe ulaşmış olması beklenir. Bu grupların
temel kavramları bütünlük, teoloji, fenemonoloji, sosyal ilgi, aşağılık/üstünlük,
aile ve yaşam biçimidir [3].
Adler grupları eğitimsel Grup Sürecinin Evreleri
odağı nedeniyle gelişimsel Süreç dört aşamada ilerler. Bunlar:
özellik taşır. Dolayısıyla
çocuk, ergen, yetişkin, aile  Grup üyeleri ile yakın ilişki kurma amaçlanır.
gibi farklı müracaatçı  Üyelerin kişisel özellikleri üstünde çalışılır. İş ve toplumsal yaşamdaki
gruplarıyla çalışmak için davranışları, kendileriyle ilgili duyguları sorgulanır.
uygun bir yaklaşımdır.  Üyelere değişim için gerekli olduğu düşüncesiyle içgörü ve öz farkındalık
kazandırılmaya çalışılır.
 Üyelerin yaşamlarında daha etkili ve verimli olmaları yönünde yeniden
yapılandırma çalışması yapılır [3].
51
Grup Liderinin Rol ve İşlevleri: Bu yaklaşımda grup lideri süreç boyunca grup
üyelerine model olma amacı güder. Grup lideri, grup etkileşimi sonucunda gelişen
yaşam pratiklerini çalışırken üyelerin gruptaki davranışlarını gözlemleyerek
davranışların arkasında yatan nedenleri görmeye çalışır. Ayrıca grup lideri grubun
sosyal ortamını kullanarak üyelerin kendi davranışlarının anlamını görmelerine
çalışır [3].
Kullanılan Teknikler: Adler gruplarında üyelerin çocukluk dönemlerinde
yaşadıkları ilk anılara inmek, aile yaşantılarına odaklanmak, rüyaları çözümlemek,
bunlarla ilgili duygu ve düşünceleri sorgulamak kullanılan teknikler arasındadır [1].
Değerlendirme: Adler grupları eğitimsel odağı nedeniyle gelişimsel özellik
taşır. Bu yaklaşımın güçlü yönleri arasında; bütüncül bakış açısı, eklektik olması,
bilişsel ağırlıklı odak taşımasına rağmen üyelerin hem davranışsal hem de duygusal
yönleri üstünde çalışması, farklı teknikler kullanması yer alır. Yaklaşımın
sınırlılıkları arasında ise; tüm sorunları sosyal odaklı ele alması, kısa süreli olması
nedeniyle üyelerin çocukluk anılarına derinlemesine inmenin kolay olmaması yer
alır [3].
YAŞANTISAL-İLİŞKİSEL YÖNELİMLİ KURAMLAR

Birey Merkezli Kuram
Kuramın temsilcisi Carl Rogers’tır. Grupta yönlendirici ve liderin baskın
olmadığı bir ortam vardır. Asıl odak grup ve gruptaki müracaatçılardır, bu nedenle
grubun gidişatını ve sürecini genellikle grup üyeleri belirler. Bu gruplarda, grup
üyelerinin liderin düşük düzeydeki yönlendirmesiyle kendi yönlerini bulabileceği
Birey merkezli gruplarda varsayımı öndedir. Bu gruplarda iletişim ve geri bildirim son derece hâkimdir. Bu
asıl odak grup ve gruptaki
gruplardaki temel kavramlar tutarlılık, koşulsuz kabul ve empatidir [1,3].
müracaatçılardır, bu
nedenle grubun gidişatını Grup Sürecinin Evreleri
ve sürecini genellikle grup
üyeleri belirler.  Yüzeysel paylaşımda bulunma.
 Kişisel ifadeler kullanmaya dirençli olma. Üyeler öznel yaşantılarını ve
duygularını algılayacak düzeye gelmemişleredir henüz.
 Geçmiş yaşantıları anlatma.
Özel duyguları grupta ifade etme. Müracaatçılar artık düşünce ve duygularını
birbirinden ayırabilmektedir.
 Grup üyeleri olumlu ve olumsuz duygularını, yaşantılarını kabullenmeye
başlarlar. Öz farkındalıklarını ve daha önce gizlenen duygulara ilişkin
içgörü kazanmaya çalışırlar [1].
Örnek
•Adlerci gruplarda bireyle çalışmada olduğu gibi yönlendirici ve

liderin baskın olmadığı bir ortam olmamasının nedeni nedir?
52
Cevap:
Adlerci gruplarda asıl odak grup ve gruptaki müracaatçılardır, bu nedenle
grubun gidişatını ve sürecini liderden çok genellikle grup üyeleri belirler.
Kullanılan Teknikler: Birey merkezli gruplarda teknikten ziyade grup liderinin
özellikleri ve üyelerle kurduğu iletişim önemlidir. Açıklık, içtenlik, empati ve
koşulsuz kabul gösterir. Uygulamada çoğu zaman esnektir. Ancak bunlar
uygulanan teknikler olarak değil grup sürecindeki koşullar olarak kabul edilir [1,3].
Değerlendirme: Birey merkezli grupların güçlü yanları arasında; liderin etkili
bir şekilde üyeleri dinleyerek içsel dünyalarını anlamaya çalışması, değişim için
grup üyelerini değişim ajanı olarak görmesi, kişiler arası iletişimi gerekli görmesi,
grubun aşamalarının tanımlanmış olması yer alır. Sınırlı yanları arasında ise;
zihinsel engelli ve duygusal sorunları olanlarla çalışmak için uygun bir yaklaşım
olmaması, enerjisi düşük olan üyelerin yüzeysel amaçlar belirleyebilmesi ve liderin
müdahalesine ihtiyaç duyulabilmesi, gruba katılım ölçütleri bulunmaması
nedeniyle üye seçiminde risk taşıması yer alır [3].
Varoluşçu Kuram
Kuramın öncüleri Viktor Frankl, Rollo May, James Bugental ve Irvin
Yalom’dur. Kuramın dayandığı felsefeye göre insanlar; seçimler yapabilen, kararlar
alabilip eylemlerde bulunabilen ve yaşamda anlam arayışı içinde olan varlıklardır.
Bu temel felsefe grup ortamlarına da yansımaktadır. Varoluşçu grup yaklaşımının
gerçek yaşamın küçük bir kesiti olduğu söylenebilir. Üyeleri özgür ve sorumlu
bireyler yapabilmek grubun temel amaçları arasındadır. Varoluşçu yaklaşımın
temel kavramları arasında varlık ve hiçlik, insanın ölüm karşısındaki ontolojik
Varoluşçu grupların temel
amacı üyeleri özgür ve kaygısı, yabancılaşma ve yalnızlık duygusu, anlam arayışı ve bunlarla baş etme
sorumlu bireyler çabaları gelir. Grupta her bir üyenin sağlıklı seçimler yapabilmesi için
yapabilmektir. sorumluluklarının farkına varabilmesi oldukça önemli görülür. En temel amaç ise
kişisel farkındalığı geliştirerek grup üyesinin “kendisi” olmasının sağlanmasıdır
[1,3,4,5].
Grup Liderinin Rol ve İşlevleri: Grup liderinin temel görevi üyelerin
birbirleriyle anlamlı ilişkiler kurmalarına yardımcı olmak ve varoluşsal kaygılarını
ele alabilecekleri uygun ortamlar sağlamaktır. Grup lideri, aynı zamanda üyelerin
özgürlüklerini engelleyici faktörleri görmelerini sağlar, seçimlerini nasıl
çeşitlendireceklerini ve tercihlerinde sorumluluk alma konularında onları
cesaretlendirir [3,4].
Varoluşçu gruplar, daha

çok, sözel ve etkili iletişim
kurabilen, yüzleşmekten
Bireysel Etkinlik
kaçınmayan farklı kültürel • Varoluşçu gruplarda üyelerin özgür ve sorumlu bireyler

yapıdaki üyelerle çalışmak olmasının amaçlanmasının nedenleri üzerinde düşününüz.
için uygundur.
53
Kullanılan Teknikler: Bu yaklaşımda grup lideri eklektik olarak farklı

yaklaşımlardan farklı teknikleri bir araya getirerek kullanır. Bu gruplardaki en
temel odak üyelerin ‘şimdi’ ve ‘burada’ yaşadığıdır. Üyeleri sorumlulukla
yüzleştirmek, varoluşlarını yaşamalarını sağlamaya yardım etmek, ölümle ilgili
duygularıyla ilgili farkındalıklarını geliştirmek, kaygılarıyla baş etmelerine yardımcı
olmak, yaşamdaki anlam arayışı ve yaşam kaliteleriyle ilgili sorular sormak öne
çıkan tekniklerdir [1,3].
Değerlendirme: Bu gruplarda yaşama dair temel konular ele alındığından
üyelerin geçmiş yaşantılarının ve inançlarının peşini bırakarak kendilerine yeni
odaklar ve amaçlar belirlemesi öne çıkar. Bu gruplar daha çok sözel ve etkili
iletişim kurabilen ve yüzleşmekten kaçınmayan farklı kültürel yapıdaki üyelerle
çalışmak için uygundur. Ancak bu grupların sorunlarına acil çözüm bekleyen
Gestalt gruplarının en üyeler için uygun bir yaklaşım olduğu söylenemez. Aynı zamanda bu yaklaşımı
temel özelliği, yaşantısal uygulayacak liderin olgun ve deneyimli olması gerekir [3].
bir doğaya sahip olması ve
üyelere sorumluluk almayı Gestalt Kuramı
öğretmesidir. Frederic Perls’ün kurucusu olduğu Gestalt kuramı 20. yüzyılın başlarında,
bütünlük yaklaşımıyla hem ilk dönemlerin yapısalcı hem de davranışçı kuramlarına
tepki olarak doğmuştur. İyileştirici, uyumun önemine vurgu yapan, fenomonolojik
bakış açısına sahip, yaşantısal, insancıl ve iyimser bir yaklaşımdır. Bu grupların en
temel özelliği, yaşantısal bir doğaya sahip olması ve üyelere sorumluluk almayı
öğretmesidir. Gestalt gruplarında genellikle üye ile birebir çalışma söz
konusudur[1,3,5].
Grup Sürecinin Evreleri
Gestalt kuramı çatışmalar,
Gestalt grubunun gelişimini üç evrede incelemek mümkündür [1,3]:
duygular ve problemler
hakkında konuşmaktan  Birinci evrede kimlik gelişimi ve bağlılık temel alınır.
ziyade bunlara yönelik  İkinci aşamanın temel özellikleri ‘etki’ ve ‘karşıt bağımlılık’tır. Bu aşamada
yaşantıları öne
grup liderinin temel işlevleri arasında üyeler arasında yardımlaşma ve
çıkardığından grup
sürecinde sıklıkla dayanışmayı sağlamak, normlarla ilgili düşüncelerini ifade etmelerini
denemeler yapılır. sağlamak yer alır.
 Son evrede içtenlik’ ve ‘karşılıklı bağlılık’ hâkimdir. Derin paylaşımlar
gerçekleşir, duyguların saydam olarak dışa vurulur.
Grup Liderinin Rol ve İşlevleri: Bu yaklaşımda liderin rolü grup sürecini
başlatmaktır. Bu doğrultudaki temel rolleri de üyeleri gözlemlemek, dinlemek, geri
bildirim vermek ve farkındalık kazandırmak için üyelere rehberlik etmektir. Lider
etkin bir role sahip olmakla birlikte üyeler tarafından oluşturulan havaya göre
konuyu belirler. Üyelerin içsel yolculuğa çıkmaları ve bitmemiş işleriyle
yüzleşmeleri konusunda cesaretlendirir. Ayrıca lider üyelere ne yapması
gerektiğini söylemekten ve onların davranışlarını yorumlamaktan kaçınır. Lider için
grup içinde eşitliğe vurgu yapmak, sık sık kendini açmak, neden sorusunu sormak
yerine ‘nasıl’ ve ‘ne’ sorularını sormak önemlidir [3].
Kullanılan Teknikler: Özel olarak derin duygulara hızlı bir şekilde girilebilmesi
Gestalt tekniklerinde anlaşılması gereken en önemli noktadır. Gestalt kuramı
54
çatışmalar, duygular ve problemler hakkında konuşmaktan ziyade bunlara yönelik

yaşantıları ve eylemleri cesaretlendirmeyi öne çıkardığından grup sürecinde
sıklıkla uygun zamanda ‘denemeler’ yapılır. Gestalt gruplarında ‘kullanılan dil’
oldukça önemlidir. Ayrıca sözel olmayan dil de üzerinde durulan konular
arasındadır. Ayrıca boş sandalye, psikodrama, sosyodrama, provalar, abartılı
yaşantılar diğer teknikler arasındadır [1,2,3].
Değerlendirme: Gestalt grupları çok fazla yapılandırmayı tercih etmeyen,
üyelere tanı koymayı ve grup sürecini sürekli planlamak istemeyen, insancıl ve
varoluşçu yaklaşımı benimseyen uzmanlar için uygun bir yaklaşımdır. Yaklaşımın
güçlü yönleri arasında; üyelerin duygusal yönüne ağırlık vermesi, farklı sorunlarla
çalışmaya elverişli olması, bu konuda uzmanlaşmak isteyenler için çeşitli eğitim
kurumlarının bulunması yer alır. Yaklaşımın sınırlılıkları arasında; bireyin bilişsel
yönünü arka planda tutması, tekniklerin yanlış kullanılma riski olması, bilimsel
araştırmalar için elverişli olmaması yer alır [3].
EYLEM KURAMLARI
Bilişsel Davranışçı Kuram
Bilişsel-davranışçı kuramlar, davranışçı kuram ile bilişsel kuramın birleşmesi
ile ortaya çıkmıştır. Davranışçı yaklaşımı benimseyenler, önceleri istenmeyen
davranışların ortadan kalkması için çevre koşullarının değişmesi gerektiğini
savunurken daha sonraları davranışların değişmesi için kendi kendine düzenleme
ve kendi kendine yönlendirme gibi bilişsel faktörlerinin (düşünme ve seçim yapma
Bilişsel-Davranışçı
yeteneği) hesaba alınması gerektiğini kabullenmişlerdir. Bilişsel-davranışçı
yaklaşımda insan
davranışını değiştirmede yaklaşımda insanın şimdiki düşünce kalıplarını etkileyerek düşünce ve
yalnızca davranış davranışlarının değiştirilmesi hedeflenir. Çünkü karmaşık insan davranışını
değiştirme stratejilerinin değiştirmede yalnızca davranış değiştirme stratejilerinin yeterli olmadığı,
yeterli olmadığı, düşünme düşünme kapasitesine sahip olan insanların bilişsel olarak kendi davranışlarını
kapasitesine sahip değiştirebileceği varsayılır. Bu bağlamda davranıştan daha çok bilişlere odaklanır.
insanların bilişsel olarak Bu kuramda hem bilişsel hem davranışsal kuramın teknikleri bütünleştirilmiştir.
kendi davranışlarını
Yapılandırılmış, yönlendirici ve zaman sınırlı bir yaklaşımdır. Bilişsel-davranışsal
değiştirebileceği
varsayılır. gruplar kısa süreli uygulamaları nedeniyle özellikle uzun süreli çalışmalara
katılmak için yeterli zaman ya da olanağı bulunmayanlar için uygundur [3,6].
Örnek
•Bilişse-davranışçı yaklaşımda davranış değiikliği için niçin geçmiş

yaşantılara gidilmez?
Cevap:
Bilişsel-davranışçı yaklaşımda insanın şimdiki düşünce kalıplarını etkileyerek
düşünce ve davranışlarının değiştirilmesi hedeflenir. Bunda da düşünme
55
kapasitesine sahip olan insanların bilişsel olarak şimdiki zamanda kendi

davranışlarını değiştirebileceği varsayımı etkili olmaktadır.
Bu yaklaşımda amaç düşünsel, duygusal ve davranışsal değişim
gerçekleştirmektir. Bunlar arasında sosyal becerilerin geliştirilmesi, stresin
azaltılması, anksiyete yönetimi, kilo verme, fobilerden kurtulma yer alır [7].
Yaklaşımın güçlü yanları arasında grup üyeleri yalnızlık duygusundan kurtulmaları,
liderin üyelerin davranışlarının rahatsız edici ya da kabul edilebilir olduğu
konusunda geri bildirimde bulunması (bu geri bildirimler küçük ya da büyük
başarıları destekler), çok sayıda teknik kullanılması, üyelerin ortak görüşüyle ortak
kurallar oluşturulması yer alır. Yaklaşımın sınırlılıkları: Bireysel terapiye göre grup
üyelerini bireyselleştirmek daha zordur. Çünkü grup lideri ortak amaçlar üzerinde
durduğundan bir üyenin bireysel ihtiyaçları göz ardı edilebilir. Grupta gizliliği
sağlamak bireysel danışmaya göre daha zordur. Lider için bu gruplarla çalışmak
çok sayıda beceriye sahip olmayı gerektirmektedir [7].
 Birinci evre motivasyon geliştirme evresidir. Birçok üye ilk kez gruba
katıldığından korku ve kaygı içindedir. Bu nedenle grup lideri katılımcıların
motivasyonunu artırmaya odaklanır.
 Değerlendirme evresinde sorunlar çeşitli tekniklerle ortaya konulur. Lider
üyelerin rahatsız oldukları ve çözülmeyen sorunların tanımlanmasını ister.
 Durum analizi ve amaçların belirlenmesi uygulama/müdahale aşamasına
zemin hazırlar.
 Son evrede grup üyeleri dış dünyadaki sorunlarının çözümüne yönelik
Gerçeklik gruplarının olarak grup sürecinde öğrendiklerini aktarmaya hazır olurlar[7].
amacı, üyelerin Bilişsel-davranışçı terapiyi içeren yaklaşımlardan en yaygın olanı Akılcı-
duygularından dolayı Duygusal Yaklaşımdır.
başkalarını sorumlu
tutmak yerine; Akılcı duygusal yaklaşım
duygularını, düşüncelerini Albert Ellis tarafından geliştirilen kuram, ilke olarak insanın hem akılcı hem
ve davranışlarını kontrol
duygusal bir varlık olduğunu savunur. Bireylerin yaşamlarındaki temel sıkıntının
edebileceklerini kabul
etmelerinde yardımcı bilişlerden kaynaklandığını varsayar. İnsanın duyguları akılcı yönünü etkilediği
olmaktır. gibi, akılcı yönü de duygularını etkilemektedir. Başka bir ifade ile duygular bilinci,
bilinç de duyguları etkiler ve yönlendirir [1,3,5].
Bu gruplarda geçmiş yaşama odaklanmak yerine ‘şimdi’ ve ‘burada’ temel
alınır. Kurama göre bireyler, geçmiş çocukluk yaşantısından başlayarak
öğrendikleri birçok akılcı olmayan düşünce, inanç, saplantı ve kısıtlayıcı değer
yargılarının etkisindedir ve bunları kullanmaya devam etmektedirler. Bu tür
düşünce biçimi ise insanın gerçekliğe uyumunu engellemektedir. Değişim için bu
tür düşünce kalıplarına müdahale edilmesi gerekmektedir [1,3].
Akılcı duygusal yaklaşım daha çok lider odaklıdır. Liderin yapacağı ilk iş
kuramı üyelere öğretmektir. Temel amaç üyelerin daha akılcı düşünmeyi
öğrenmelerini sağlamaktır [2,3].
56
Gerçeklik Kuramı
Gerçeklik kuramının kurucusu William Glasser’dir. Bilişsel-davranışçı kuram
ve müdahaleleri temeline dayanır. Daha etkin bir yaşam sürmeleri için bireylerin
düşünce ve davranışlarını değiştirmelerine yardımcı olmayı amaçlayan yönlendirici
bir yapıya sahiptir. Kuramın odağında yetersiz, içten ve kalıcı olmayan insan
ilişkileri ya da ilişki eksikliği vardır. Grubun amacı, üyelerin
duygularından/hissettiklerinden dolayı başkalarını sorumlu tutmak yerine;
duygularını, düşüncelerini ve davranışlarını kontrol edebilecekleri gerçeğini kabul
etmelerinde yardımcı olmaktır [1,3].
Gerçeklik kuramına göre yaptığımız her şeyi kendimiz seçiyorsak
seçimlerimizin sorumlusu yalnızca biz oluruz. Bu noktada gerçeklik yaklaşımı grup
üyelerinin seçimleri konusuna odaklaşır. Lider de bu doğrultuda üyelerin
seçebilecekleri konular üzerine yoğunlaşır. Grup sürecinde üyeler kendilerini iyi
hissetmeye başladıkça kendilerine zarar veren davranışlardan uzaklaşmaları daha
kolay olur [1].
Bireysel Etkinlik
• Gerçeklik yaklaşımının grup üyelerinin seçimleri konusuna

odaklanmasının nedenlerini tartışınız.

 Grup süreci anlamlı ilişkiler kurma ile başlar.
 İsteklerin belirlenmesi önemli bir noktadır.
 Ardından plan yapma evresine geçilir.
 Sonraki evrede plana uyulacağı konusunda anlaşma yapılır. Plan
oluşturmak tek başına yeterli olmadığından, grup üyelerinin plana uyması
Gerçeklik kuramında etkili beklenir. Bu anlaşma grup üyelerinin sorumluluk almalarına ve süreci
açık uçlu soru sorma, kontrol etmelerine yardımcı olur. Grup sürecinde planı uygulamada
kişisel süreç (grup başarısız olan üyelere yeni plan oluşturmaları konusunda fırsat verilir. Bu
üyesinin değiştirmek evrenin önemli bir özelliği ceza olmamasıdır. Bu evrenin diğer önemli bir
istediği davranışa özelliği ise asla vazgeçilmemesi gerektiğidir. Değişim zaman aldığından
odaklanmak), mizah
grup lideri hemen vazgeçmez [1,2,3].
kullanımı, paradoks
kullanımı kullanılan
teknikler arasındadır. Grup Liderinin Rol ve İşlevleri: Grup liderinin rolleri arasında etkin olmak,
grup üyelerine önem vermek, sıcak ilişkiler kurma yoluyla üyeleri gerçeklikle
yüzleştirmek vardır. Liderin görevi ise üyelerin eylemlerinin işe yaramadığını fark
57
etmelerine, kendilerini oldukları gibi kabul edebilmelerine, gerçekçi planlar

oluşturmalarına yardımcı olmaktır [3].
Kullanılan Teknikler: Gerçeklik kuramında etkili açık uçlu soru sorma, kişisel
süreç (grup üyesinin değiştirmek istediği davranışa odaklanmak), mizah kullanımı,
paradoks kullanımı kullanılan teknikler arasındadır [3].
Değerlendirme: Kuramın güçlü yanları arasında hesap verilebilirliği, eylem
odaklı olması, başarısızlıklarda bahane kabul etmemesi, seçim ve sorumluluk
vurgusu, farklı üye gruplarıyla uygulanmaya elverişli olması sayılabilir. Kuramın
sınırlı yönleri arasında ise duyguların göz ardı edilmesi, geçmiş yaşantılara
bakılmaması, yaklaşımın basit olması nedeniyle mekanikleşme riski taşıması yer
alır [3].
Örnek
•Gerçeklik yaklaşımında başarısızlıklara bahane kabul

edilmemesinin nedenleri nelerdir?
Cevap:
Gerçeklik kuramına göre yaptığımız her şeyi kendimiz seçiyorsak,
seçimlerimizin sorumlusu yalnızca biz oluruz. Davranışlarımızın nedenlerini dış
kaynaklarda aramamalıyız. Bu nedenle bahane kabul edilmez.
POST MODERN YAKLAŞIMLAR
Kısa süreli çözüm odaklı

Kısa Süreli Çözüm Odaklı Grup Yaklaşımı
gruplar bireyin Kısa süreli çözüm odaklı grup yaklaşımı Insoo Kim Berg ve Steve de Shazer’in
sorunundan çok öncülüğünde 1970’lerin sonu, 1980’lerin başında uzun süreli danışma
çözüme, planlamaya,
yaklaşımlarına alternatif olarak ortaya çıkmıştır. Bireyin sorunundan çok çözüme,
istek ve amaçlara
odaklanan kısa süreli bir planlamaya, istek ve amaçlara odaklanan ve başarılar üzerine yapılanmış kısa
yaklaşımdır. süreli bir yaklaşımdır. Kısa süreli gruplar arzu edilen amaçlara en kısa sürede
ulaşılmasını hedef olarak belirleyen gruplardır. Bu gruplar genellikle iki-üç ay
süren, 8-12 oturumdan oluşan gelecek odaklı ve amaç yönelimli gruplardır. Bu
gruplarda, üyelerin sorunlarını çözmek için yeterli kaynaklar oluşturmak, bireylerin
yaşamlarını değiştirecek çözümler üretmek ve üyelere bu inançları, güdülemeleri
vermek temel hedefler arasındadır. Genelde eleştirel olmayan, kabullenici bir
tutum izlenir. Grubun temel kavramları olumlu yaklaşım, çözüme odaklanma ve
işe yarayanı aramadır [1,2,3,8].
 Birinci evre grup üyelerinin beklentilerinin belirginleşme sürecidir.

 İkinci evrede grup üyesinin iyi yaptığı şeyler ortaya çıkarılmaya çalışılır.
58
 Sonraki evrede grup lideri üyenin istediğine ulaşması için işe yarayan bir
deneyimi yoksa farklı şeyler denemesi için üyeyi cesaretlendirir.
 Oturumların sonunda lider geri bildirimleri özetler. Üyeleri sorunlarını
çözme girişiminde bulunması için cesaretlendirir. Problemi yaşamadıkları
zamanlarda neler yaşadıklarını ve hissettiklerini gözlemlemelerini ister.
 Son oturumda, önceki oturumdan sonra neler yaşadınız, neler iyi gitti gibi
sorular sorar. Tüm grup sürecindeki en önemli nokta; her grup oturumunu
tek ve son oturummuş gibi ele almak ve oturum süresini kısa tutmaktır
[1,3].
Grup Liderinin Rol ve İşlevleri: Kısa süreli çözüm odaklı gruplarda lider
”bilmeyen” duruşu sergileyerek grup üyelerine yaşamlarının uzmanının kendileri
Kısa süreli çözüm odaklı olduklarını belirtir. Lider iş birliği yapar ve sorumluluğu genelde grup üyelerine
gruplardaki en önemli bırakır. Üyelerle lider arasında empati ve iş birliğine dayalı ilişki öne çıkar. Bu
nokta; her oturumu tek gruplarda tanı, tedavi, müdahale gibi kavramlar kullanılmaz. Empati, özen
ve son oturummuş gibi gösterme, merak ve açıklık önemlidir. Liderin görevi üyelere kaynaklarını
ele almak, süreyi kısa
görebilecekleri bir ortam oluşturmaktır [2,3].
tutmaktır.
Kısa süreli çözüm odaklı grupların etkili olabilmesi için liderin üye seçimine
dikkat etmesi, üyeleri grup sürecine hazırlaması, homojen bir grup oluşturması ve
süreci odak çerçevesinde devam ettirmesi beklenir. Sürenin kısıtlı olması
nedeniyle liderin odağını kaybetmemesi, etkin olması ve zamanı etkili kullanması
oldukça önemlidir [3].
Kullanılan Teknikler: Bu gruplarda soru sorma en temel tekniktir. Lider
sorular sorarak üyelerin hedeflerini ve güçlerini anlamalarını sağlayarak değişme
olasılığına odaklanmalarına yardım eder. İstisnai sorular problemlerin yaşanmadığı
zamanlara odaklanmaya yardımcı olur. Ayrıca üyelere mucize sorular yöneltilir.
Mucize sorunun amacı o an yaşadığı sorun olmasa yaşamının nasıl olacağını
düşündürtmek, yaşadığı sorundan sıyrılarak geleceğe odaklanmasını sağlamaktır.
“Bir mucize olsa ve sabah kalktığında sorun çözülmüş olsa yaşamında ne farklı
olurdu” şeklinde bir soru mucize sorulara örnek gösterilebilir. Bu soruya çok sık
başvurulur. Bu gruplarda kullanılan teknikler arasında derecelendirme soruları da
yer alır. Lider üyelere “Şu anki kaygı durumunu 0 ile 10 arasında nasıl puanlarsın”
gibi sorular sorar [2,3].
Değerlendirme: Bu yaklaşımın güçlü yanları arasında bireye olumlu bakış
açısı, bireyin sınırlılıkları yerine olasılıklara odaklanması, kısa süreli ve soru odaklı
olması yer alır. Yaklaşımın sınırlılıkları arasında her bir üyeye odaklanmak için
ayrılan sürenin uzun süreli yaklaşımlara göre daha kısa olması, uzun süreç
gerektiren kişilik değişimleri ve kişilik bozuklukları için uygun bir yaklaşım
olmaması, konuyla ilgili verilen eğitimlerin sınırlı olması, bu grupları yürütmenin
özel beceriler gerektirmesi sayılabilir [3].
59
Örnek
•Kısa süreli çözüm odaklı yaklaşımı diğerlerinden ayıran en önemli
özellik nedir?
Cevap:
Kısa süreli ve soru odaklı olması, bireyin sınırlılıkları yerine güçlerine
odaklanmasıdır.
Çok Kültürlü Grup Yaklaşımı

Son yıllarda tüm dünyada kültürel çeşitlilik sosyal hizmetin dikkate aldığı
konulardan olmaya başlamıştır. Kültürel çeşitlilik konusu ilk yıllarda daha çok ırk
ve etnik köken çerçevesi içinde ele alınırken 1980’lerden itibaren cinsiyet, dil, din,
Çok kültürlü grupların sosyoekonomik düzey, cinsel yönelim gibi konuları da kapsamaya başlamıştır. Bu
amacı üyenin sorununu nedenle çok kültürlü gruplar hız kazanmıştır. Diğer gruplarda olduğu gibi bu
kültürel bakış açısı ile
gruplar da önleyici, tedavi edici ya da görev odaklı olabilir. Bu grupların amacı
anlamak ve üyelerin
yaşadıkları kültürel üyenin sorununu kültürel bakış açısı ile anlamak, gruptaki davranış ve olaylara
ortamlarında yeni işlevsel bir bakış açısıyla bakmak ve üyelerin yaşadıkları kültürel ortamlarında yeni
davranış, inanç, becerileri davranış, inanç, becerileri anlamlandırmalarına yardımcı olmaktır. Bu gruplarda:
anlamlandırmalarına a) Kültürel olarak homojen bir grup oluşturmak ve uygun müdahale yöntemleri
yardımcı olmaktır. seçmek b) Kültürel olarak homojen olmayan gruplarda grup sürecine yerel
uygulamaları dâhil etmek olmak üzere iki tür uygulama öne çıkmaktadır [3].
Grup Liderinin Rol ve İşlevleri: Bu grupları yönetebilmek için bazı
yeterliliklere sahip olması gerekir. Bunlar temel olarak: a) Farklı kültürel bakış
açıları ve bunların grup müdahalelerine etkisi konusunda farkındalık geliştirmek b)
Kendi kültürel bakış açısı hakkında bilinçli olmak c) Kültüre dayalı müdahale
yöntemleri geliştirmektir [3].
Kullanılan Teknikler: Bu gruplarda kullanılacak teknikler grubun amacına ve
grup üyelerinin özelliklerine göre farklılık gösterir. Kültürel olarak homojen olan
gruplarda kullanılacak teknikler o kültürün özelliklerine göre seçilirken heterojen
olan gruplarda kültür temelli bir teknik ya da müdahale kullanıldığında üyelerin bu
uygulamanın amacını anlamlarına özen göstermek gereklidir [3].
Değerlendirme: Bu gruplara son zamanlarda ilgi artmış olmasına rağmen, bu

gruplarda kültürel farklılıklardan konuşmanın üyeleri rencide edeceği, grupların
gerçek anlamda homojen olabileceği, özellikle iş gruplarında kültürel farklılıkların
süreci etkilemeyeceğine ilişkin inançlar bu grupların uygulanmasındaki güçlükler
arasında gösterilebilir [3].
60
Bireysel Etkinlik
• Çok kültürlü grup yaklaşımının önemini sosyal hizmet
açısından tartışınız.
61
•GRUPLA ÇALIŞMA YAKLAŞIMLARI VE YÖNTEMLERİ

•Grupla çalışma sosyal hizmette kullanılan temel yöntemlerden biridir. Grupla
çalışmada kullanılan yaklaşımlar grup çalışması yapan sosyal hizmet uzmanı
için kılavuz niteliğindedir. Grup liderleri olarak sosyal hizmet uzmanları grup
çalışmasına başlamadan önce güçlü bir kuramsal bilgiye sahip olmalıdırlar.
•Tarihsel süreç içinde birden çok grupla çalışma yaklaşım ve yöntemi
Özet
geliştirilmiştir. Bu ünitede bu kuramlar dört ana başlık altında ele alınmıştır.
Bunlar: a) Analitik kuramlar, b) Yaşantısal-İlişkisel yönelimli kuramlar, c)
Eylem kuramları ve d) Post Modern yaklaşımlardır.
•ANALİTİK YAKLAŞIMLAR
•Psikanalitik Kuram
•Grup çalışmasında kullanılan ilk yaklaşımdır. Bireylerin geçmiş yaşam
deneyimlerinin şimdiki davranışlarını etkilediği varsayımıyla geçmiş yaşam
deneyimlerine odaklanır. Üyelerin bilinç dışı süreçlerini analiz ederek sorun
oluşturan davranışlarının değişmesine yardımcı olmayı amaçlayan uzun
süreli, iyileştirici bir yaklaşımdır.
•Adler Kuramı
•Adını kurucusu Adler'den alır. Bu kuramda psikanalitik yaklaşımdan farklı
olarak geçmişe değil şimdiki zamana odaklanılır. İnsan davranışında geçmiş
yaşam deneyimleri kadar sosyal ortamlardaki etkileşimin de etkisine
olduğunu varsayan geliştirici bir yaklaşımdır. Bu kuramlarda grup lideri etkin
roldedir.
•YAŞANTISAL-İLİŞKİSEL YÖNELİMLİ KURAMLAR
•Birey Merkezli Kuram
•Kurucusu Carl Rogers'tır Bu gruplarda lider baskın değildir. Asıl odak gruptaki
müracaatçılardır. Bu nedenle grubun gidişatını grup üyeleri belirler.
•Varoluşçu Kuram
• Bu kurama dayalı grup çalışması insanların yaşamlarındaki kaygılar ve
belirsizliklerle yüzleşmelerini, anlamlı ve sorumlu seçimler yapmalarını,
yaşamlarında yeni anlamlar oluşturmalarını hedefler. Bu gruplarda iyileştirici
amaç öndedir.
•Gestalt Kuramı
•Gestalt yaklaşımının en temel özelliği yaşantısal bir doğasının olması ve
üyelere sorumluluk almayı öğretmesidir. Grup üyelerinin duygusal yönlerine
ağırlık verilerek bilişsel yönü arka planda tutulur.
•EYLEM KURAMLARI
•Bilişsel Davranışçı Kuramlar
•Bu kuramlar psikanalitik kurama tepki olarak ortaya çıkmıştır. Psikanalitik
kuramdan farklı olarak geçmişten çok şimdiki zamana, bilinçaltından çok
gözlemlenebilen davranışlara ve bilişe odaklanmıştır. Bireylerin düşünüş
sistemleriyle (bilişleriyle) davranışları arasında bağlantı olduğunu varsayar.
Bu gruplarda amaç öğrenme teorileri aracılığıyla bireylerin düşüncelerinde
değişim sağlayarak grup üyelerinin istenmeyen davranışlarının istenilen
davranışlara dönüştürülmesidir. Kısa süreli bir yaklaşımdır.
62
•Gerçeklik Kuramı
•Bu kurama göre grup süreci akılcı bir süreçtir. Gruplar üyelerin
Özet (devamı)
davranışlarının sorumluluğunu almaları düşüncesi üstüne kuruludur. Grubun
amacı ise üyelerin duygularından dolayı başkalarını sorumlu tutmak yerine
duygularını, düşüncelerini ve davranışlarını kontrol edebilecekleri gerçeğini
kabul etmelerinde yardımcı olmaktır. Grup liderinin etkin bir rolü vardır.
•POST MODERN YAKLAŞIMLAR
•Kısa Süreli Çözüm Odaklı Grup Yaklaşımı
•Kısa süreli çözüm odaklı grup yaklaşımı uzun süreli yaklaşımlara alternatif
olarak gelişmiştir. Bireyin sorunundan çok çözüme odaklanan ve başarılar
üzerine yapılanmış kısa süreli bir yaklaşımdır. Lider, bilmeyen duruşu
sergileyerek grup üyelerine yaşamları konusunda kendilerinin uzman
olduklarını hissettirir. Kısa sürelidir ve soru sorma en temel teknikler
arasında yer alır.
•Çok Kültürcü Grup Yaklaşımı
•Bu yaklaşımın amacı, grup üyelerinin sorunlarını kültürel bakış açısı ile
anlamak ve üyelerin yaşadıkları kültürel ortamlarda yeni davranış, inanç ve
becerileri anlamlandırmalarına yardımcı olmaktır.
63
1. Psikanalitik kuramın kurucusu aşağıdakilerden hangisidir?
a) Irvin yalom
b) Alfred Adler
c) Caren Horney
d) Sigmund Freud
e) Rollo may
2. Psikanalitik grup çalışması uzun süreli bir çalışmadır. Bunun nedeni

aşağıdakilerden hangisidir?
a) Üyelerin bilinçaltı ve bilinçdışı süreçlerine inmek uzun zaman alır.
b) Üyeleri bir araya getirmek uzun zaman alır.
c) Üyeleri bir arada tutmak uzun zaman alır.
d) Üyelerin seçimi uzun zaman alır.
e) Üyelerin ikna edilmesi uzun zaman alır.
3. Aşağıdakilerden hangisi psikanalitik yaklaşımın kavramları arasında

düşünülmez?
a) Bilinçaltı ile ilgili çalışmalar yapar.
b) Geçmişe odaklanır.
c) Şimdiki zamanı dikkate alır.
d) Bireylerin bugünkü davranışlarının nedeninin çocukluktaki geçmiş
yaşam deneyimleri olduğu varsayımına dayanır.
e) Üyelerin geçmiş yaşantıları yeniden yapılandırılarak sorun çözülmeye
çalışılır.
4. Serbest çağrışım, yorumlama, rüya analizi, direnç analizi, aktarım analizi

gibi teknikler hangi yaklaşımda bir arada kullanılır?
a) Kısa süreli çözüm odaklı terapi
b) Bilişsel davranışçı
c) Adler kuramı
d) Varoluşçu kuram
e) Psikanalitik
5. Aşağıdakilerden hangisi psikanalitik kuramın sınırlılıkları arasında

düşünülmez?
a) Zaman ve maddi güçlüklere yol açması
b) Uzun süreli sorunların çözümü için uygun olmaması
c) Daha çok iyileştirici (tedavi edici) yapıya sahip olması
d) Gelişime odaklanmaması
e) Bilimsel araştırmaya uygun bir yaklaşım olmaması
64
6. …………. grupları eğitimsel odağı nedeniyle gelişimsel özellik taşır. Bu

nedenle çocuk, ergen, aile gibi farklı müracaatçı gruplarıyla çalışmak için
uygun bir yaklaşımdır.
Boşluğa aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?
a) Adler
b) Psikanalitik
c) Varoluşçu
d) Gestalt
e) Gerçeklik
7. Aşağıdakilerden hangisi Adler gruplarının güçlü yönleri arasında

düşünülmez?
a) Eklektik olması
b) Bütüncül bakış açısına sahip olması
c) Farklı teknikler kullanması
d) Tüm sorunları sosyal odaklı ele alması
e) Üyelerin hem davranışsal hem de duygusal yönleri üstünde çalışması
8. İletişim ve geri bildirimin son derece hâkim olduğu; tutarlılık, koşulsuz

kabul ve empatinin öne çıktığı yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir?
a) Psikanalitik kuram
b) Adler kuramı
c) Birey merkezli kuram
d) Varoluşçu kuram
e) Gestalt kuramı
9. Aşağıdakilerden hangisi birey merkezli kuramın sınırlı yönleri arasında

düşünülmez?
a) Zihinsel engelli ve duygusal sorunları olanlarla çalışmak için uygun
olmaması
b) Değişim için grup üyelerini değişim ajanı olarak görmesi
c) Enerjisi düşük üyelerden dolayı grup liderinin müdahalesine ihtiyaç
duyulması
d) Üyeleri özgür bırakmanın gelişimi engelleyici risk taşıması
e) Gruba katılım ölçütleri bulunmaması nedeniyle üye seçiminin risk
taşıması
65
10. Varoluşun özden önce geldiği bundan dolayı insanın kendi özünü ve
gerçekliğini oluşturabileceği; insanların seçimler yapabilen, kararlar alıp
eylemlerde bulunabilen ve anlam arayışı içinde olan varlıklar olduğu
varsayımının yansıdığı grup yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir?
a) Gerçeklik Kuramı
b) Bilişsel davranışçı yaklaşım
c) Gestalt kuramı
d) Birey merkezli kuram
e) Varoluşçu yaklaşım
Cevap Anahtarı
1.d, 2.a, 3.c, 4.e, 5.b, 6.a, 7.d, 8.c, 9.b, 10.e
66
[1] Topses G.; Bulut Serin N. (2017). Grupla psikolojik danışmanın temel kavram ve
ilkeleri (1. Basım). Ankara: Nobel Yayınevi.
[2] Masson, R.L.; Jacobs, E.E.; Harvill, R.L.; Schimmel, C.J. (2014). Grup
danışmanlığı: stratejiler ve beceriler (1. Baskı). P. N. Bal (Çev.) Ankara:
PEGEM Akademi.
[3] Kağnıcı, Y. (2014). Grupla psikolojik danışmada kuramsal yaklaşımlar (4.
Basım). A. Demir ve S. Koydemir (Ed.). Grupla Psikolojik Danışma (s.283-
309) içinde. Ankara: PEGEM.
[4] Çelik, G. (2018). Varoluş Felsefeleri, Varoluşçu terapi ve Sosyal Hizmet. Dokuz
Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 19(3): 417-439.
[5] Topses, G. (2012). Davranışçı ve Varoluşçu-Hümanistik Psikolojik Danışma
kuramlarının Ayırtedici ve Örtüşen Nitelikleri. International Journal of New
Trends in Arts, Sports & Science Education (IJTASE). 1 (2):67-75.
[6] Nazlı, S. (2001). Aile danışmanlığı (2. Basım). Ankara: Nobel.
[7] Rose S.D. (2004). Cognitive-behavioral group work. C. D. Garvin; L.M.
Guetiérrez; M. J. Galinsky (Ed.). Handbook of Social Work With Groups
(s.111-135) içinde. New York London: The Guilford.
[8] Dallos, R.; Draper, R. (2016). Aile terapisine giriş: sistemik teori ve uygulama
(Yeni Basım). Ş. Kesici, C. Kiper, A. Mert (Çev. Ed.) 3. Baskıdan Çeviri.
Ankara: Nobel.
67
GRUP DİNAMİKLERİ
GRUPLARLA SOSYAL
İÇİNDEKİLER
• Grup Oluşumu
• Grup Kompozisyonu HİZMET
• Grup Kültürü, Normları, Güç
Yapısı
• Grupta Liderlik
• Üyelerde Zor Davranışlar Doç. Dr. Melahat
DEMİRBİLEK
HEDEFLER

• Grup dinamikleriyle ilgili bilgi sahibi
olabilecek,
• Grup kültürü, normları, güç ilişkilerini
değerlendirebilecek,
• Grubun kompozisyonunu
kavrayabilecek,
• Gruptaki liderlik özelliklerini
ÜNİTE
4
Grup Dinamikleri
İhtiyacın Belirlenmesi
GRUP OLUŞUMU Üyelerin Seçimi
Grubun Duyurulması
Grubun Büyüklüğü
Oturumların Sıklığı, Uzunluğu, Süresi
Açık-Kapalı Gruplar
Gönüllü-Zorunlu Üyelik
GRUP
GRUP DİNAMİKLERİ
KOMPOZİSYONU
Homojen-Hetorejen Gruplar
Grubun Fiziki Ortamı
Üyelerde Zor Davranışlar
Gruplarda Transferans
Grup Rolleri
GRUP KÜLTÜRÜ,
NORMLARI VE GÜÇ Gruplarda Karar Verme
YAPISI
Gruplarda Direnç ve Çatışma
Grup Liderinin Kişilik Özellikleri ve İşlevleri
GRUPLARDA LİDERLİK Liderlik Tarzları
Eş Liderlik ve Yardımcı Liderlik
69
Grup Dinamikleri
GİRİŞ
İnsan davranışlarının büyük bir bölümü içinde yer aldığı gruplarda (aile,
arkadaşlık, sosyalleşme grupları vb.) şekillenmekte ya da değişmektedir. Gruplar
insanların gündelik yaşamında büyük bir öneme sahiptir. Gruplarla çalışma, bireye
yardım için kullanılan güçlü araçlarından biridir. Grup çalışmasındaki en önemli
kavramlardan biri “evrensellik”tir. Yani çoğu insan sıkıntılarının eşsiz olduğunu,
yalnızca kendisinin yaşadığını düşünür. Bu nedenle grup oturumlarında benzer
sıkıntı, duygu ve düşüncelerin diğer grup üyelerince de dile getirilmesi bireyleri
rahatlatır. Yaşamımızda bu denli büyük etkisi olan grupların dinamiği, sağladığı
etkiyi belirlemektedir [1,2,4].
Grup dinamiğinin temelinde grupların sosyal bir sistem olduğu anlayışı
vardır. Sosyal sistemin ögeleri olarak grup üyeleri birbirleriyle etkileşime girdiğinde
grup dinamikleri başlamış olur. Grup dinamikleri, grubun oluşumu ve grup
süresince üyelerin birbirleriyle etkileşimini şekillendiren güçleri ifade eder. Grup
dinamiği grup üyelerinin birbirleriyle etkileşimi (“şimdi” ve “burada”) ile grup
dışındaki geniş sosyal çevrelerinden gruba getirdiklerini belirler. Grup dinamikleri,
etkili bir uygulama için gerekli olan çerçeveyi çizer. Grup dinamikleri yeterince
dikkate alınmadığında grup istenilen başarıyı göstermez ve grup üyeleri gruptan
doyum alamazlar. Grup dinamikleri üzerine odaklanmak, grup çalışmalarını sosyal
hizmetin diğer uygulamalarından ayırıcı bir özellik taşır [3].
Grup çalışması yapan sosyal hizmet uzmanı aynı zamanda grubun lideri
pozisyonundadır. Gruplarla etkili bir uygulama yapabilmek için sosyal hizmet
uzmanları: a) grup üyelerinin etkileşimlerinin ortaya çıkışı ve gelişimi ile ilgili grup
Grup dinamiği grup dinamiği sürecini iyi anlamalı, temel bilgilere ve değerlere sahip olmalıdır b) grup
üyelerinin birbirleriyle
dinamiğinin farklı sosyoekonomik ve kültürel yaşam içinde bulunan üyeler
etkileşimi ile grup
dışındaki çevrelerinden üstündeki etkisine dikkat etmeli; bu doğrultuda her bir üyenin ailesel, sosyal,
gruba getirdiklerini kültürel özellikleri hakkında bilgi sahibi olmalı c) grup dinamiklerinin grubun
belirler. şimdiki ve gelecekteki fonksiyonları üzerindeki etkilerini değerlendirebilmelidir d)
güçlendirmeye vurgu yapmalı, grubun amaçlarına ulaşması için üyelerin katılımı ve
gruptan doyum almalarına rehberlik etmelidir [1,3].
Bu ünitede grup dinamiğiyle ilgili olarak grubun oluşum aşamasından
başlayarak grup kompozisyonu, grup kültürü-normları-güç yapısı, grupta liderlik
çerçevesinde üyelerin ve lider(ler)in birbirleriyle etkileşimini belirleyen konular ele
alınmıştır.
GRUP OLUŞUMU
Grubun oluşum aşaması grup dinamiğinin şekillendiği aşamadır. Öncelikli
olarak üyeler birbirleriyle etkileşime girerler, grup normları, üyelerin statüleri
belirlenir ve grup kültürü oluşmaya başlar. Grupta bağlılık ve uyum gelişmeden
önce üyeler arasında sosyal bütünleşme sağlanmalıdır. İlk etapta üyeler arasında
küçük çatışmaların yaşandığı geçici etkileşim görülür. Sonra üyeler daha rahat ve
motive olurlar, direnç ve çatışma yaşanabilir. Üyeler kendi kimlik ve
bağımsızlıklarını koruyarak grubun bir parçası olmayı isterler. Grupla bütünleşme
70
Grup Dinamikleri
sürecinde üyeler rollerini üstlenirler, grup normlarının ve statülerin oluşmasında

yer alırlar. Bu aşamada küçük çatışmalar yaşanması normaldir ve bu grup lideri
olarak sosyal hizmet uzmanının bu çatışmalarla baş etme yöntemi geliştirmesi
önemlidir [3].
Grup sürecine başlamadan önce grup lideri olarak sosyal hizmet uzmanının
iyi bir planlama yapması gerekir. Görüşmelerden önce gruba alınabilecek üyeler
hakkındaki kayıtları, bilgileri okuması, onlarla bireysel görüşmeler yaparak sağlıklı
bir iş birliğinin temelini geliştirecek ipuçlarına ulaşması önemlidir. Bu hazırlık
dönemi için: 1) Grubun gerekçesi, 2)Grubun amaçları, 3) Pratik konular, 4)
Uygulamalar, 5) Değerlendirme konuları önem kazanmaktadır. Bir grup
planlanırken grup liderinin grubu oluşturma nedenine, temel amaçların neler
olacağına, belirlenen amaçlara ulaşabilmek için hangi kuramsal yaklaşım(lar)ın
kullanılacağına, hangi tekniklerin kullanılacağına ve grubun etkililiğini nasıl
değerlendirileceğine karar vermesi gerekir [1,3,5]. Bir grubun oluşturulması için
Grup çalışmasına önce ihtiyacın belirlenmesi gerekir.
başlamadan önce
ihtiyaç olup olmadığının
ya da hangi konuda
ihtiyaç olduğunun
Örnek
belirlenmesi gerekir. •Grup sürecine başlamadan önce iyi bir planlama yapmak niçin
gereklidir?
Cevap:
Kapsamlı bir hazırlık grup üyelerinin ve grup lideri olarak sosyal hizmet
uzmanlarının başarılı bir grup deneyimi yaşamalarının anahtarıdır.
İhtiyacın Belirlenmesi
Grup çalışmasına başlamadan önce ihtiyaç olup olmadığının ya da hangi
konuda ihtiyaç olduğunun belirlenmesi gerekir. İhtiyaç belirlemek için bazı
yöntemler seçilebilir. Kişisel gözlem bunlardan biridir. Bir diğer yöntem sosyal
hizmet uzmanına gelen başvuruların değerlendirilmesidir. Diğer yöntemler
arasında diğer çalışanların görüşlerini almak, literatür taraması yapmak, anket ya
Grup sürecini olumsuz
etkilemeyecek ve grup da ölçek kullanmak yer alır. Bu yöntemler hangi konuda grup çalışması yapılması
sürecinde kendisi zarar gerektiği konusunda ipuçları verir [5].
görmeyecek bireylerin İhtiyaç belirlendikten sonra diğer aşamalara geçilebilir.
gruba seçilmesine özen
göstermek önemlidir. Üyelerin Seçimi
Grup çalışması için üye seçimi önemli konulardan biridir. Üye seçiminde
üyelerin özellikleri dikkate alınır. Bu özellikleri arasında yaş, cinsiyet, kişilik
özellikleri, sosyoekonomik düzey gibi değişkenler yer alır [5,6].
Üye seçimindeki bir diğer ölçüt ise üyelerin kişilik özellikleridir. Bazı yazarlar
kendini açma konusunda istekli, paylaşımcı, güvenilir ilişkiler kurabilen ve
71
Grup Dinamikleri
başkalarına yardıma istekli bireylerin gruba uygun olduğunu belirtmişlerdir. Buna

karşılık kimi yazarlar da hangi kişilik özelliğine sahip bireylerin gruplarda başarılı
olacağını araştırmak yerine, grup liderinin hangi kişilik özelliklere sahip üyelerle
rahat çalışabileceğine dikkat etmesi gerektiğini ifade etmişlerdir. Bu konuda
ölçütler farklı olsa da önemli olan grup sürecini olumsuz etkilemeyecek ve grup
sürecinde kendisi zarar görmeyecek bireylerin gruba seçilmesine özen
gösterilmelidir. Bunların dışında hizmet verilen kurumun/kuruluşun amaçları,
hizmet politikaları, görev sınırları da gruba üye seçimini etkileyen faktörlerdendir.
Üye seçiminin iki aşamalı yapılması önerilmektedir. Bunlar [5]:
 İlk aşamada gruba katılması muhtemel tüm potansiyel üyelerin bir araya
getirilerek grubun amaçları hakkında bilgilendirme yapılması,
 İkinci aşamada gruba katılmaya istekli olan adaylarla ön görüşme
yapılmasıdır.
Grup üyelerine kaygılı Bilgilendirme ya da ön görüşme yapılmasının nedeni, grup sürecinin nasıl
ya da ön yargılı üyelerin olduğunu bilmediği için kaygı duyan ya da gruplarla ilgili yanlış bilgilere, ön
kaygılarından yargılara sahip üyelerin bilgilendirilerek kaygılarından ya da ön yargılarından
kurtulmaları için kurtulmalarını sağlamaktır.
bilgilendirme yapılır.
Üye seçiminde kabul edilen en yaygın ölçüt bireyin ‘değişim’ ve ‘gelişim’ için
“motivasyona” sahip olmasıdır [5]. Sosyal hizmet uzmanı üye seçimini
tamamladığında her bir üyeyle değerlendirme yapabilmek için bir görüşme
yapmalı ve grubun amacını, gruba alınma nedenini açıklamalıdır [4].
Bireysel Etkinlik
• Grup oluşumunda üye seçiminin önemi üzerinde

düşününüz.
• Grubun arzu edilen başarıya ulaşması ile üye seçimi
arasındaki ilşikiyi tartışınız.
Grubun Duyurulması
Üye seçiminden sonra, seçimin adaylara duyurulması gereklidir. Duyuru e-
posta, telefon, mektup, afiş, broşür, çalışılan kurumun özelliklerine göre duyuru
panosu, anons vb. yöntemler aracılığı ile olabileceği gibi yüz yüze de olabilir. Aday
üye gruba seçilmediyse bunun nedeni açık, dürüst ve duyarlı bir şekilde adaya
açıklanmalıdır. Burada üstünde durulması gereken şey bireye grubun kendisinin
ihtiyaçlarını karşılayamayacağını belirtmek ve başka bir gruba ya da sosyal hizmet
uzmanına yönlendirmektir.
Bu duyurularda grubun potansiyel üyelerine şu bilgiler verilir: a) grubun
amaçları b) gruba katılma ve gruptan ayrılma koşulları c) grup üyelerinden
beklenenler d) grup üyelerinin ve liderin hak ve sorumlulukları e) gizlilik koşulları f)
72
Grup Dinamikleri
kullanılacak teknik ve yöntemler g) grubun birey üzerindeki muhtemel etkileri h)

ön görüşmenin yeri, tarihi ve saati [5].
GRUP KOMPOZİSYONU
Grup kompozisyonu, o grubu oluşturan bireylerin kendilerini gruba ait
hissetmelerini sağlayan grubun kendine özgü kaynaklarını, yapısal özelliklerini
ifade etmektedir. Grup kompozisyonu ile ilgili çalışmalar grubun büyüklüğü,
Grup kompozisyonu, o
grubu oluşturan oturumların sıklığı, uzunluğu ve süresi, açık-kapalı gruplar, gönüllü-zorunlu üyelik,
bireylerin kendilerini homojen-heterojen gruplar, fiziksel koşullar, üyelerde zor davranışlar, gruplarda
gruba ait hissetmelerini transferans alt başlıkları altında ele alınabilir.
sağlayan grubun
kendine özgü Grubun Büyüklüğü
kaynaklarını, yapısal
Grup büyüklüğü, bir grupta neler olduğunu belirlemekte, üyelerin gruptan
özelliklerini ifade
etmektedir. aldığı doyumu, etkileşimleri ve üye başına düşen zamanın miktarını
etkilemektedir. Grup büyüklüğü grup dinamiklerinin önemli bir değişkenidir.
Benimsenen yaklaşıma ve çalışılan kişilerin özelliklerine göre grubu oluşturan üye
sayısı değişiklik gösterir. Küçük gruplar daha fazla tercih edilmekle birlikte, büyük
gruplar karmaşık sorunların çözümünde daha başarılıdırlar. Grup büyüklüğünün
belirlenmesinde temel belirleyici (üyelerin yaşı, liderin deneyimi, oturum süresi vb.)
grubun görevi ve amacının ne olduğudur. Örneğin eğitim grupları için ideal üye
sayısı 5 ile 15 kişi arası, destek grupları, gelişim grupları ve terapi grupları için beş
ile sekiz kişi olarak ortaya konmaktadır [1,2,5,6,7].
Gruptaki üye sayısını etkileyen faktörlerden biri de yaş’tır. İlköğretim
çocuklarından oluşan bir grupta üç-dört kişinin, ergenlerden oluşan gruplarda 6-8
kişinin, yetişkinlerden oluşan gruplarda sekiz kişinin ideal üye sayısı olarak
belirtilmektedir [5].
Üye sayısı grup dinamiklerini etkilediğinden, üye sayısının üyelerin birbirleri
ile yeterli etkileşimde bulunabilecek kadar büyük, her bir üyenin sürece katılmasını
sağlayacak kadar küçük olmasını belirten görüşler de yer almaktadır. Genellikle 6-
14 kişiden oluşan bir grupta üyelerin gruba katılımı ve paylaşımda bulunmaları için
eşit fırsat verilebilir. Üye sayısının az olduğu küçük grupların en temel sorunlarının
başında üyelerin konuşma konusunda üzerlerinde baskı hissetmeleridir. Üye
sayısının fazla olduğu büyük gruplarda ise temel sorunlardan biri üyelerin
paylaşımda bulunması için ayrılan sürenin yeterli olmamasıdır. Büyük gruplarda
daha fazla stres ve iletişim güçlüğü yaşamakla birlikte buna karşılık grup bir bütün
olarak daha fazla sayıda sorun çözme becerisi kazanır.
Örnek
•Üye sayısının büyük olduğu grupların temel sorunu nedir?
73
Grup Dinamikleri
Cevap:
Üye sayısının fazla olduğu büyük gruplardaki temel sorunlardan biri üyelerin
paylaşımda bulunması için ayrılan sürenin yeterli olmamasıdır.
Ayrıca büyük grupların dezavantajları arasında daha girişken olan üyeler
Küçük gruplarda kendilerini ifade etmede öne çıkarken, diğerleri kendilerini kısıtlanmış
üyelerin kendini hissettiklerinden daha sessiz kalabilmektedirler. Grup büyüklüğü arttıkça tartışma
yeterince ifade etmeye büyür. Grup liderinin de büyük gruplarda üyelerle yeterli düzeyde ilgilenmeye
fırsat bulmasından fırsat bulamaması sıkıntıya neden olabilir. Büyük gruplarda alt gruplar ve klikler de
dolayı inisiyatif
olabilir [1,2,5].
kazanma ve liderlik
özelliklerinin gelişimi Kimi durumlarda (örneğin aile) grubun büyüklüğü önceden oluştuğundan
daha kolaydır. grup lideri olarak sosyal hizmet uzmanının bu konuda bir kontrolü bulunmaz.
Diğer durumlarda gruba kimlerin dâhil edileceğine ve grubun büyüklüğüne karar
vermek durumundadır. Ancak başlangıçta grubu oluştururken üyelerin gruptan
ayrılma olasılıkları hesaba katılarak üye sayısını fazla tutmakta yarar vardır
[1,2,5,8].
Oturumların Sıklığı, Uzunluğu, Süresi

Oturumların sıklığı, uzunluğu ve süresi grubun türüne, üyelerin özelliklerine,
grubun ortamına göre farklılık gösterir. Birçok grup haftada bir-iki kez ve bir-iki
saat süreyle toplanır. Bir saatten az süren grup oturumlarında ortaya çıkan
konuları ele almak için yeterli değildir, iki saatten fazla süren oturumlarda ise
üyeler yorulabilmekte ya da sıkılabilmektedir. Birçok grupta en verimli işlevsellik
için toplantı süresinin bir-iki saat olması bir kural gibi görülse de zorlu konuların
görüşüldüğü gruplarda bu süre daha uzun olabilir. İdeal oturum süresi; eğitim
gruplarında genellikle bir veya iki saat, gelişim gruplarında en az 90 dakika,
etkileşim gruplarında 90 dakika ile iki saat arasında, maraton gruplarda küçük
aralarla birlikte 48 saate kadar sürmektedir. Oturumların sayısının ve süresinin
baştan belirtilmesi üyelerin konu üzerinde odaklanmalarına ve konudan
uzaklaşmamalarına yardımcı olur. Ancak grup toplantısının bitimine örneğin beş
dakika kala bir kriz çıkması durumunda grup lideri oturumu sonlandırmamalıdır
[1,5,8].
Grubun türü oturum sıklığını da etkilemektedir. Örneğin bilgilendirme
gruplarında ayda bir veya iki oturum yeterli olurken, tedavi gruplarının haftada en
az bir kere toplanması uygundur. Ancak daha yoğun paylaşımların yapılabilmesi
için oturumlar haftada iki kez de düzenlenebilir. Ortalama olarak kapalı grupların
oturum sıklığı genellikle 10-12 hafta sürer. Grup toplantıları arasına üç-dört günlük
ara koyma üyelerin kendi kişisel amaçları ile grubun amaçlarını gerçekleştirme için
fırsat verir. Daha önceden belirlenen zaman grubun verimliliği üzerinde etkiliyse
grup lideri değişiklik önerme konusunda esnek olmalıdır [1,5].
Üyelerin özelliklerinden olan yaş, grup süresini etkilemektedir. Çocukların
dikkati çabuk dağıldığından çocuklarla yapılan grup oturumlarının süresi 30-45
dakika arasında olmalıdır. Ergenlerle yapılan oturumların süresi biraz daha uzun
74
Grup Dinamikleri
sürer ve 45-60 dakika arasındadır. Yetişkinlerle yapılan oturumların süresi 90

dakika ile 2 saat arasındadır.
Oturumların süresini etkileyen başka bir faktör de grubun yapıldığı
ortamdır. Örneğin okullarda yapılan grup oturumları bir ders saati olan 40-50
dakika arasında sürebilir. Ortam aynı zamanda oturumların sıklığı üzerinde de
etkilidir. Örneğin hastane ortamında üyeler her gün ya da haftada 2-3 kere bir
araya gelebilirler. Grubun yapıldığı ortam oturum sayısını da belirleyebilir. Örneğin
üniversite ortamında yapılan gruplar sömestir süresi ile bağlantılı olarak 14-15
hafta sürebilir [1,5].
•Çocuklarla yapılan grup oturumlarının süresi niçin kısadır?

Örnek
Cevap:
Çocukların dikkati çabuk dağıldığı için oturumların süresi kısadır.
Açık-Kapalı Gruplar
Daha önceden kaç Daha önceden kaç oturum olacağı, kaç kişinin katılacağının planlandığı ve
oturum olacağı, kaç sonraki oturumlarda gruba yeni üyenin alınmadığı gruplar kapalı gruplardır. Başka
kişinin katılacağının bir ifadeyle üyelerin değişmediği grupladır. Bu gruplarda önceden planlandığı gibi
planlandığı ve sonraki üyeler birlikte gruba başlayıp birlikte bitirirler. Başka bir ifade ile üyeler grup
oturumlarda gruba yeni bitene kadar grupta kalır ve yeni üye alınmaz. Bu gruplarda genellikle zaman
üyenin alınmadığı
sınırlaması vardır ve oturum sayısı önceden belirlenmiştir. Açık gruplarda üyeler
gruplara kapalı gruplar
denilmektedir. değişebilir, ayrılmak istediklerinde izin verilir. Her iki grubun da avantaj ve
dezavantajları vardır [5,6,8].
Grubun açık grup mu yoksa kapalı grup mu olacağını grubun türü ve ortam
belirler. Üyelerin yakınlık ve güvene ihtiyaç duyduğu danışma/tedavi gruplarında
kapalı grup, hasta akışının sık olduğu hastane ortamlarında açık grup tercih
edilebilir (Kağnıcı, 2014-1, s.100).
Kapalı gruplar liderin grubun aşamalarını daha rahat görebilmesi ve grubun
daha dinamik olması açısından avantaj sağlarken bir dezavantaj olarak zaman
sınırlamasından bahsedilebilir. Açık grupların avantajı ise gruba daha fazla üyenin
katılabilmesi ve bu sayede üyelerin daha fazla kişi ile etkileşimde bulunmasına
fırsat vermesidir. Açık grupların dezavantajları arasında: 1) Grubun dengesi sürekli
değiştiğinden grubun iyileştirici etkisi azalmaktadır. 2) Gruba her yeni üye
katıldığında grubun kurallarının tekrar edilmesi zaman kaybına yol açmaktadır.
3)Gruba her yeni üye katıldığında diğer üyelerin yeni üyeye alışması gerekir. 4) Her
üye değişik oturumlarda sonlandırma yaşayabilir bu nedenle bu gruplarda
gerileme görülebilir.5) Üyelerin birbirleri arasında ya da grup-üye arasında
kopukluklar ortaya çıkabilir [5,6,8].
75
Grup Dinamikleri
Gönüllü-Zorunlu Üyelik
Sosyal hizmet alanında hizmet almaya gönüllü olanlarla çalışmak esas
olmakla birlikte bu her zaman mümkün olmayabilir. Örneğin bazı kişilerin
mahkeme kararıyla ya da okul, rehabilitasyon merkezleri gibi bazı kurum
yetkililerinin isteği doğrultusunda üyelerin gruba katılımları zorunlu olabilir.
Gönüllü üyeler kendi istekleri ile gruba katıldıkları için grup sürecinden daha
fazla yarar sağlar. Bu üyeler, iş birliğine daha açıktır ve sorumluluklarının daha çok
Gönüllü üyeler kendi farkındadırlar. Ancak gruba gönüllü olarak katılmayanlar grup etkileşimini sabote
istekleri ile gruba etme davranışı gösterebilirler. Gönülsüz üyelerin başlangıçtaki direnç ve olumsuz
katıldıklarından gruptan tutumları grup lideri tarafından etkili bir şekilde ele alınırsa bu üyeler de gruptan
daha fazla yarar sağlar. fayda sağlayabilirler. Ancak bazı durumlarda liderin çabaları gönülsüz üyenin
Bu üyeler iş birliğine olumsuz tutumunu değiştirmeye yetmeyebilir. Böyle durumlarda grup lideri
daha açıktır ve gönülsüz üyelerin gitmesine izin verip gönüllü üyelerle gruba devam edebilir [5].
sorumluluklarının
farkındadırlar. Homojen-Heterojen Gruplar
Gruba üye seçimi konusundaki diğer bir faktör de grubun doğasıdır. Grup
lideri olarak sosyal hizmet uzmanı gruptaki homojenliğin ya da heterojenliğin
derecesine karar vermelidir. Heterojen gruplar farklı kişilik özelliklerine ve
sorunlara sahip üyelerden oluşmaktadır. Homojen gruplar ise benzer kişilik
özelliklere ve sorunlara sahip üyelerden oluşmaktadır. İnsanların birçok açıdan
farklı olması nedeniyle çok az sayıda grup homojendir. Gruba alınacak üyelerin
kimi özelliklerinin benzer, kimi özelliklerinin ise farklı olmasının bazı avantajları
olduğu akılda tutulmalıdır [5,7].
Grup lideri üye seçerken grubun amacını ve üyelerin ihtiyaçlarını göz
önünde bulundurmalıdır. Benzer ihtiyaçları olan grupların homojen olması daha
uygunken grubun dış dünyanın bir kesintisi olmasının arzu edildiği durumlarda
heterojen gruplar daha uygundur. Üyelerin farklı kişilik özelliklerine sahip olması
ve grupta yaşanan çatışmaların dış dünyadakine benzemesi nedeniyle bu
gruplarda üyelere daha derinlemesine ilgi gösterilir ve daha uzun zaman ayrılır. Bu
nedenle heterojen gruplar homojen gruplara göre daha etkilidir. Ancak homojen
gruplardaki üyelerin benzerliği üyelerin kendilerini daha rahat açabilmesine ve
daha yoğun etkileşime girmelerini sağlayabilir [5].
Grubun homojen ya da heterojen olmasında belirleyici olan başka faktörler
de yaş ve cinsiyettir. Çocuk ve ergenlerle çalışırken homojen olarak benzer
yaşlardaki üyelerle çalışmak önemlidir. Çünkü ergenliğin ilk dönemindeki bir
üyenin, ergenliğin son döneminde olan bir başka üyeyi anlaması mümkün
olmayabilir. Bu nedenle farklı gelişim basamaklarının grubun işleyişini etkileyeceği
düşünülmektedir. Cinsiyet ölçüt alındığında ergenlerin kendilerini ve karşı cinsi
daha iyi tanımaları için grubun heterojen olması tercih edilmelidir. Diğer üyelere
model olabilecek üyelerin seçilmesi de önemlidir. Sosyal hizmet uzmanları grubu
oluştururken bu faktörleri göz önünde bulundurmalıdır. Hangi grup türünün daha
76
Grup Dinamikleri
uygun olduğu konusunda ortak görüş grupların ne çok fazla homojen ne de çok
fazla heterojen olmasıdır. Grup üyelerin dengeli bir şekilde dağılmasıdır [1,5,6,8].
Grubun Fiziki Ortamı

Grup çalışmasının yapılacağı fiziksel koşullar amaca uygun olmalıdır. Çünkü
özellikle grubun başlangıç aşamasında üyelerin kendilerini rahat hissetmesi
açısından önemlidir. Bu nedenle bazı düzenlemelerin yapılması gereklidir. Bunların
en önemlileri arasında gizliliğin sağlanabileceği, üyelerin rahatsız edilmeyeceği,
Grupların ne çok fazla
homojen ne de çok grubun bölünmeyeceği, kasvetli olmayan, dağınık olmayan, gözden uzak, sessiz ve
fazla heterojen olması, sıcak bir atmosferin olduğu ortamların düzenlenmesi yer alır [5,6,8].
grup üyelerin dengeli
Grup üyelerinin birbirlerine yakınlık ve uzaklıkları, oturuş biçimleri önemli
bir şekilde dağılması
önemlidir. olup üyelerin birbirleriyle daha rahat etkileşime girmeleri, birbirlerini
görebilmeleri, birbirleriyle göz teması sağlayabilmeleri, jest-mimik gibi sözel
olmayan iletişimlerini ve beden duruşlarını görebilmeleri amacıyla daire şeklinde
oturmaları tercih edilir. Çünkü bu oturma düzeni üyelerde eşitlik duygusuna yol
açar, üyeler kendilerini ne grubun dışında ne de merkezinde hissederler. Bu
düzenlemeler öncelikle üyelerin rahat edebilmesi amacıyla gerçekleştirilmelidir.
Bunun için rahat sandalyeler, halı, minder, uygun oda sıcaklığı, iyi bir havalandırma
sistemi ve ışıklandırma gereklidir. Üyeler arasında mesafe ve rahatsızlığa yol
açacağı düşüncesi ile masa kullanılması genelde tercih edilmemektedir. Masa
kullanımı gerekliyse de daire biçimindeki oturma düzenine uygun bir masa
seçilmelidir [2,5,6,8].
Ancak grup uygulamaları için her zaman yukarıda belirtildiği gibi uygun
düzenlenmiş mekânlar bulunmayabilir. Bu gibi durumlarda mevcut ortamlar
olabildiğince gruba uygun olarak düzenlenmelidir [5].
Örnek
Oturumlarda daire •Grup oturumlarında üyelerin daire şeklinde oturmalarının

şeklinde oturma düzeni tercih edilme nedenleri nelerdir?
üyelerde eşitlik
duygusuna yol açar.
Cevap:
Üyelerin birbirleriyle daha rahat etkileşime girmeleri, birbirlerini
görebilmeleri, birbirleriyle göz teması sağlayabilmeleri, jest-mimik gibi sözel
olmayan iletişimlerini ve beden duruşlarını görebilmelerini sağlar. Bu şekilde
eşitlik duygusu yaşarlar ve kendilerini ne grubun merkezinde hissederler.
Üyelerde Zor Davranışlar

Grupla çalışmada süreci aksatan, grup liderine zorluk çıkaran grup üyeleri olabilir.
Grup oturumlarını yönetecek liderlerin süreç içinde üyelerde ortaya çıkabilecek
olası zor davranışlara hazırlıklı olması gerekir. Pek çok üyenin grup çalışmasına
yaşamlarında yolunda gitmeyen birtakım duygu, düşünce ve davranışlarını
değiştirmek amacıyla katılır. Bu nedenle grup sürecinde bazı zor davranışların
77
Grup Dinamikleri
ortaya çıkması beklenebilir ve bu davranışlar grup içi etkileşim yoluyla iyileşme

gösterir. Bu nedenle grup üyelerinin zor davranışlarının grup etkileşimini
engelleyecek düzeyde olmaması önemlidir. Bir üyenin zor davranışı liderin tüm
müdahalelerine rağmen süreklilik gösteriyorsa bu üyenin bireysel danışmaya
yönlendirilmesi yerinde olur. Grup liderinin üyelerin zor davranışlarını ele alırken
onların gruba katılma amaçlarının kendilerini daha iyi ifade edebilme ve
başkalarıyla daha etkili iletişimde bulunmak olduğunu göz önünde
bulundurmalıdır. Dolayısıyla lider, bir üyeyi zor davranışı nedeniyle etiketlemek
yerine bu davranışının grup ve kendi değişimi üzerindeki etiketleyici etkisini
görmesini sağlamalıdır. Bu doğrultuda grup liderinin empatik yaklaşımla güçlüğü
olan üyelerin duygularını anlaması ve yansıtması beklenir. Çünkü anlaşıldığını
hisseden grup üyesi gruba ait olduğunu kavrayıp kendini açabilir. Üyelerin zor
davranışları arasında yas tutanlar, kaygılı olanlar, depresyonda olanlar,
saldırganlar, öğrenme güçlüğü olanlar, sessiz veya içine kapanıklar, şamar oğlanı,
Transferans grup bağımlılar, öğüt verenler, grup ilişkisini grup dışında sosyal ilişkiye taşımak
üyelerinin geçmişte isteyenler, tekelciler, taşkınlık yapanlar, dışa vuranlar vb. yer alır [6,8,16].
kendisini olumlu ya da
olumsuz etkileyen Gruplarda Transferans (Aktarım)
birine karşı
Transferans (aktarım) bireyin yaşamında önemli olan kişilere ilişkin olumlu
hissettiklerini başka bir
üyeye ya da lidere ya da olumsuz duygularını danışmana aktarmasıdır. Transferans grup ortamında
aktarmasıdır. grup üyelerinden birinin geçmişte kendisini olumlu ya da olumsuz etkileyen bir
kişiye karşı hissettiklerini, onunla yaşayamadığı duygularını (bitirilmemiş işlerini)
başka bir üyeye ya da lidere aktarmasıdır. Grup lideri olarak sosyal hizmet uzmanı
transferansı tanımalı ve ele almayı bilmelidir. Bunun için grup öncesi ve grup
süreci sırasında elde edilen bilgiler çok önemlidir. Grup lideri süreç esnasında
dışarıdan “üçüncü göz” ile bakarak kendisinde ve kendisiyle etkileşime giren
üyelerde ne olup bittiğini anlamaya çalışmalıdır. Aynı zamanda lider zaman zaman
kendine dönüp “ne yaşıyorum, ne oluyor, bu bana geçmişimde kimi hatırlatıyor”
diye sormalıdır. Liderin böyle bir değerlendirmede bulunması karşıt transferansla
baş etmesini kolaylaştırır.
Karşıt Transferans (Karşıt Aktarım) grup liderinin kendi yaşantısında yer alan
ve kendisini olumlu ya da olumsuz etkileyen birine karşı hissettiklerini gruptaki bir
üyeye ya da üyelere aktarmasıdır. Grup liderinin üyelere karşı sevmeme, nefret
etme, aşırı düşkünlük, çekinme, korkma, engellenme, duygusal küntlük, empati
kuramama gibi belirtilerle kendini gösterir. Dolayısıyla grup lideri özellikle olumsuz
olan karşıt transferansa dayalı duygularına dikkat etmeli, kendi davranışının
üyeleri nasıl etkilediğinin farkına varmalıdır [8].
Grup kültürü, grup
üyelerinin açıkça GRUP KÜLTÜRÜ, NORMLARI VE GÜÇ YAPISI
anladığı ve paylaştığı
Her grubun, grup üyeleri tarafından paylaşılan gelenekler, adetler, değerler
ortak değerler, inançlar,
gelenekler ve ve inançlardan oluşan kendine has bir kültürü vardır. Gurup kültürü, grup
görenekler bütünüdür üyelerinin açıkça anladığı ve paylaştığı ortak değerler, inançlar, gelenekler ve
ve diğer gruplardan görenekler bütünüdür ve diğer gruplardan ayıran özelliktir. Grubun kültürü
ayıran özelliktir. üyelerin tepki biçimlerini, birbirleriyle ve liderle etkileşim biçimlerini, baş etme
78
Grup Dinamikleri
stillerini, gücün nasıl dağılacağını belirler. Aile ve arkadaş gruplarında olduğu gibi
bu kültür sosyal hizmet uzmanının lider olarak gruba katılmadan önce oluşurken
diğer gruplarda grubun oluşumundan sonra ortaya çıkar. Grup kültürü grup
geliştikçe yavaş yavaş gelişir. Grupta kültür oluştuktan sonra, grup kültürünü
benimseyen üyeler kendilerini evde gibi hissederken benimsemeyenler kendilerini
yabancılaşmış ve soyutlanmış hissederler. Kendini soyutlanmış hisseden üyeler
sosyo-duygusal ihtiyaçlarının karşılanmadığı düşüncesi ile gruptan ayrılma
eğiliminde olurlar. Bu nedenle grup lideri üyeleri gruba getirdikleri değerleri
tartışmak için motive etmelidir. Güven ve dürüstlük ortamı oluştuğunda üyeler
daha kolay ve hoşgörülü olarak bireysel farklılıkları kabullenmektedirler. Dış etkiler
grup kültürünü etkiler. Grup kültürü üyelerin grup normuna uyma davranışıyla
şekillenir. Gruplarla çalışan sosyal hizmet uzmanı için grup kültürünü anlamak
önemlidir [1,3,7].
Bireysel Etkinlik
• Gruplarla çalışan bir sosyal hizmet uzmanı için grup

kültürünü anlamak niçin önemlidir, üstünde düşününüz.
Grup normları düzenli grup davranışlarını belirleyen kurallar sistemidir.

Normlar grup üyelerinin nasıl davranması gerektiğini belirleyen ortak davranışları
ifade etmektedir. Her grup üyeleri arasında etkileşimi düzenleyen belirli normlar
geliştirir. Normlar grubun varoluşunu düzenlerler. Bir kuralın norm olabilmesi
grubun çoğunluğu tarafından kabul edilmesiyle mümkündür. Grup normları
grupta yer alan bireylerin davranışlarını etkiler. Grup süreci ilerlerken üyeler grup
normlarını içselleştirerek normlara uygun davranırlar. Grup normları, grup üyeleri
üzerinde sosyal kontrol sağlayan en önemli mekanizmalardandır. Bu doğrultuda
toplumdaki norm ve değer sistemiyle benzer bir işleve sahiptir. Grup çalışması
sürecinde grup normlarına uyulmadığında kınama, statü kaybı, sorgulama gibi
süreçler işleyebilir. Gruplarda bazı normların mutlaka oluşturulması ve uyulması
gerekebilir. Örneğin tedavi gruplarında “gizlilik” ilkesine uymayan üyelerin gruptan
çıkarılması gerekebilir. Grubun değişen koşullarla birlikte içinde bulunduğu yeni
Lider olarak sosyal durumlara göre değişebilir [2,9].
hizmet uzmanı, Grup kuralları her grubun sahip olduğu kültürün bir parçasıdır ve grubun
üyelerden grupta neyin
amaçlarına ulaşmasını ya da ulaşmamasına etki eder. Burada grup lideri olarak
beklenen davranış
olduğunu açıklayarak ve sosyal hizmet uzmanının rolü grubun belirlenen amaçlara ulaşmasına yardım
model olarak grup edecek normların oluşmasına katkıda bulunmaktır. Lider olarak sosyal hizmet
kültürünün oluşmasına uzmanı üyelerden grupta neyin beklenen bir davranış olduğunu açıklayarak, uygun
katkıda bulunur. davranış için model olarak, grup üyelerini destekleyerek böyle bir kültürün
oluşmasına katkıda bulunur [1,2].
79
Grup Dinamikleri
Güç, diğer insanları etkileme yeteneğini ifade eder. Güç sahibi olmak
insanları, sorunları kendi çıkarları doğrultusunda çözmeye götürebileceği gibi
başka etkileri de görülebilir. Örneğin gücü daha fazla olan bireylerin insanlar ve
grup etkinlikleri üzerindeki kontrolü daha fazla olabilir ya da gruptaki diğer üyeler
tarafından daha çekici bulunup daha fazla saygı görebilir. Gruplarda güç meselesi
her zaman görülmektedir. Grupların çoğunda üyelerin farklı düzeylerde statüsü ve
gücü vardır. Grup üyeleri tarafından daha yüksek statü atfedilen üyeler diğer
üyelere göre daha fazla sözü geçen üyelerdir. Diğer grup üyeleriyle aynı duyguları
paylaşmayan ve benzer görüşlere sahip üyeler alt gruplar oluşturabilir. Baskı ve
güç kullanımı uzun dönemde grubun moralini olumsuz etkileyen, grup üyelerinin
özerkliğini ortadan kaldıran, istenmeyen bir durumdur [1,2,7].
Normlarla ilgili olumsuzluk içeren bazı rollerden söz edilebilir. Bunlar
arasında muhalefetlik rolü, hevesli kurnazlık rolü, entelektüellik rolü, suçlayıcılık
rolü, kötümserlik rolü gibi roller yer alır [2].
Grup Rolleri
Roller bireyin grup içinde nasıl davranması gerektiğini belirleyen, grup
üyelerince ortaklaşa paylaşılan beklentilerdir. Grupta her pozisyon, bu pozisyonda
yer alan bireye ilişkin belirli davranış beklentileri oluşturur. Roller grubun varlığına
düzen getirme işlevine sahiptirler [2,9].
Grup üyelerinin oynadığı çeşitli roller de grubu etkilemektedir. Roller,
normlar gibi grubun gurubun beklentilerini kapsamaktadır. Normlar, tüm grup
davranışını içerirken rollerle ilgili beklentiler, daha sınırlı ve gruptaki üyelerin
işlevleriyle ilgilidir. Her bir grubun görev işlevleri ve sürdürme işlevleri olmak üzere
iki işlevi bulunmaktadır. Görev rolleri ya da işlevleri grup tarafından spesifik
amaçları yerine getirmek için oluşturulan rollerdir. Görev rollerini üstlenen üyeler
grubun yerine getirmesi gereken amaçlarla ilgilenirler. Bu üyeler görev üzerinde
odaklanırlar ve grubun devam etmesine daha az önem verirler. Bu üyeler
Sürdürme görevleri ya da işlevleri ise grup üyelerinin ilgi görmelerini karşılamaya
yardımcı olan sosyo-duygusal işlevleri içerir. Grubu sürdürme rolleri gelişme,
güçlenme ve grup işlevinin artması ile ilgilidir. Grup sürdürme rolleri ahenk
sağlayıcı, uzlaştırıcı, destekleyici, motive edici, gerginlik azaltıcı, dinleyici olarak
sıralanabilir. Grubun oluşumu ve devamlılığı üzerinde odaklanan grup üyeleri diğer
üyeleri destekler ve dikkatli bir şekilde dinler. Gruplar bu iki işlev olmadan
yürümez. Grup üyelerinin davranışları bu iki sınıfa girmeyebilir ve grupta bazı
çatışma durumları ortaya çıkabilir. Bazı grup üyelerinin üstlendikleri roller yalnızca
onların kişisel ihtiyaçlarını karşılamaya yardımcı olur. Saldırganlık, engelleyicilik,
gruba egemen olma bu roller arasındadır ve bu gibi rollere işlevsel olmayan roller
adı verilmektedir. Grup liderinin rolleri görev ve sürdürme rollerini üstlenmesi
diğer üyelerin zamanında bu rolleri almasına yardımcı olur. Grup liderinin rolleri
arasında ayrıca grubun aktivitelerini koordine etme (yönetici), grubun amaçlarını
ve politikalarını oluşturma (politika yapıcı), grubun amaçlarına ulaşmasına
yardımcı olacak stratejilere karar verme (planlayıcı), gerekli bilgi ve becerileri
sergileme (uzman), sözcülük yapma (grup temsilcisi), hoşa giden ve gitmeyen
80
Grup Dinamikleri
görevleri dağıtma, olumlu davranışları destekleme ve olumsuz davranışları

azaltma (ödül ve ceza belirleyici), diğer üyeler için model olacak davranışları
sergileme (örnek), grubun inançları ve değerleri konusunda kaynak kişi olma
(ideolog) üyelerin öfke ve hayal kırıklıklarına hedef olarak işlev görme (şamar
oğlanı), sesin kullanımı, bakışların kullanımı gibi roller sütlenirler. Bu işlevlerin nasıl
gerçekleşeceği grubun türüne göre değişkenlik gösterir. Grup sürecinde üyeler ve
lider bir ya da daha çok rolü yerine getirebilir [1,2,7,10].
Niçin bazı grupların

diğerlerinden daha Örnek •Grup liderinin görev ve sürdürme rollerini üstlenmesi
başarılı olduğunu gruba nasıl katkı sağlamaktadır?
anlamanın yolu karar
verme mekanizmalarını
anlamaktan Cevap:
geçmektedir. Grup liderinin rolleri görev ve sürdürme rollerini üstlenmesi diğer üyelerin
zamanında bu rolleri almasına yardımcı olur.
Gruplarda Karar Verme

Grup dinamiğinin en önemli unsurlarından biri de karar verme sürecidir.
Özellikle görev grupları başta olmak üzer niçin bazı grupların diğerlerinden daha
başarılı olduğunu anlamanın yolu karar verme mekanizmalarını anlamaktan
geçmektedir. Komitelerden oluşan görev grupları, yöneticilerden oluşan yönetim
grupları gibi guruplar sık sık karar verme durumundadırlar [7].
Karar verme süreci ya da sonucu grubun üstlendiği görev ve ulaşmaya
çalıştığı amaçtan etkilenir. Grupta karar verme süreciyle ilgili bazı model ve
yaklaşımlar geliştirilmiştir. Bunlar arasında sosyal karar modeli grubun nihai kararı
üzerinde yoğunlaşır. Sosyal geçiş modeli grup üyelerinin kendi tercihlerine göre bir
durumdan başka bir duruma geçişleri üzerinde yoğunlaşır. Sosyal etkileşim modeli
ise üyelerin bireysel tercihlerindeki değişiklikler üzerinde odaklanır [2]. Bazı
durumlarda grup üyeleri görüşlerini sırayla sunmakta, birlikte tartışmakta ve sonra
bir karara varmaktadırlar [9].
Son yıllarda grubun karar alma sürecinde bilgisayar simülasyonları
kullanılmaya başlamıştır. Sosyal etkileşim modeli bilgisayar simülasyon
Üyenin anlatım uygulamasından yararlanmaktadır. Simülasyon uygulaması grubun karar verme
güçlükleri, kendini ifade sürecine iki yönde katkı vermektedir: 1) Bu uygulamalarda çok sayıda veri
etmedeki yetersizlik üzerinde çalışma olanağı bulunmaktadır.2) geleceğe yönelik kararlarla ilgili pek çok
duyguları, eleştirilme ve ipucu vermektedir [2].
yargılanma korkusu,
kendini kabul Grupta Direnç ve Çatışma
ettirmedeki güçlükler
direnci etkileyen diğer Direnç grubun işlerliğini azaltan ve etkileyen tepkiler bütünü olarak
faktörlerdendir. tanımlanmaktadır. Grupta direnç görülmesi doğal bir süreçtir çünkü grup üyesi
duygularını ve mahrem bilgilerini belki de daha önce hiç tanımadığı diğer üyelerin
yanında açmaya çalışması üyede gerilime yol açabilir, bu da direnç geliştirmesine
yol açabilir. Üyenin anlatım güçlükleri, kendini ifade etmedeki yetersizlik
81
Grup Dinamikleri
duyguları, eleştirilme ve yargılanma korkusu, kendini kabul ettirmedeki güçlükler

direnci etkileyen diğer faktörlerdendir. Güven ve güvensizlik ortamı direnç
gelişmesi ya da gelişmemesini belirler [6,8].
Direncin göstergeleri arasında abartılı davranışlar, tekelleştirme, ya çok
konuşma ya da hiç konuşmama, sorunlarla ilgili konuşmaktan kaçınma, geçmiş
yaşantılarla ilgili konuşmaya ağırlık verme, savunucu davranış geliştirme, grup
içindeki güveni sorgulama yer alır[6].
Grup içinde direnci etkileyen bazı faktörler vardır. Bunlar arasında gruptaki
üye sayısının fazlalığı (üyelerin kendini açmalarını güçleştirebilir), grubun zorunlu
olarak bir araya gelmesi, yaş aralığının geniş olması (üyeler birbirlerini anlamakta
güçlük çekerler) üyelerin grup dışında da ilişki içinde olmaları (grupta yaşananlar
grup dışında da anlatılabilir ve bu da gizliliğin ihlaline yol açabilir), cinsiyet
dengesizliği yer alır [6].
Gruplarda, grup üyeleri amaçlarının gerçekleşmediğini düşündüklerinde
çatışma ortaya çıkabilir ve bu grup üzerinde olumsuz bir etkiye yol açar. Çünkü
grup içindeki çatışma üyeler arasında düşmanlık duygularının artmasına,
verimliliğin azalmasına, hatta grubun dağılmasına neden olabilir. Bu nedenle grup
üyelerinin ve liderin enerjilerinin bir kısmını çatışmayı kontrol etmeye harcamaları
önerilir [2].
GRUPLARDA LİDERLİK
Bir liderin grup üyelerini etkileyerek belli amaçlara ulaşmaya çalışması
sürecine “liderlik” denir. Grup üyeleri genellikle lideri davranışları örnek alınan kişi
olarak tanımlamaktadırlar [2,15].
Grup Liderinin Kişilik Özellikleri ve İşlevleri

Grup liderinin özellikleri gruba yansır. Liderin kişilik özellikleri ile liderlik tarzı
arasında bağlantı vardır. Etkili bir lider olabilmek için grup liderinin sahip olması
gereken özellikler arasında neler olduğu konusunda alan yazınında çok sayıda
kişilik özelliği tanımlanmış ve bu kapsamda liderlikte evrenselleşmiş kişilik
özelikleri gruplamalarına gidilmiştir. Grupta liderlik rolü üstlenen sosyal hizmet
uzmanı, grup sürecinin başlaması ve gerçekleşmesinde birinci derecede rol oynar.
Grupta liderlik rolü
üstlenen sosyal hizmet Genellikle kolaylaştırıcı rol üstlenir. Alanında eğitim alan bir uzman olarak hem
uzmanı, grup sürecinin kuramsal hem de uygulama düzeyinde becerilere sahiptir. Grup lideri olarak sosyal
başlaması ve hizmet uzmanının kişiliği büyük ölçüde grup ortamına yansır.
gerçekleşmesinde
Literatürde liderin kişilik özellikleriyle ilgili birbirini tamamlayan
birinci derecede rol
oynar. tanımlamalardan bahsedilmektedir. Bunlar arasında sıcaklık, empati, kabul edici
tutum, risk alabilme, umut aşılama, kendine güven, sorumluluk alabilme, inisiyatif
kullanabilme, odaklanabilme, nesnel olabilme, saydamlık, saygı, esnek olabilme,
başkalarını önemseme, enerjik, motive edici, mizah becerisi, anında tepki
verebilme ve yansıtma becerisi, etkin dinleme becerisi, entelektüel donanımı, akıl
yürütebilme ve çıkarımda bulunabilme yeterliliği, yüksek farkındalık, yeniliklere
açık olma, kendini açma, özetleme gibi özellikler yer almaktadır. Bunlara ek olarak
82
Grup Dinamikleri
destekleme, kolaylaştırma, koruma, bloke etme-engelleme, sonlandırma,

başlatma-ısınma (ısındırma), paylaştırma becerilerini de göstermesi beklenir.
Ayrıca grup lideri olarak sosyal hizmet uzmanının grup süreci ve grup dinamiğini
anlama yetisine sahip olması da önemlidir. Grup lideri tarafından bu yeti hem grup
üyesi olarak hem de grup lideri olarak çok sayıda grup yaşantısı geçirerek elde
edilebilir. Bu niteliklerin çoğu öğrenme ve eğitim yoluyla kazanılabilmektedir
[6,8,11,12,13].
Grup Liderinin İşlevleri: Grup lideri için literatürde yer alan rol ve işlevler şu
şekilde özetlenebilir: 1)Üye seçimi, 2) Ön grup hazırlığı, 3) Olumlu lider-üye ilişkisi
kurma, 4) Yapılandırma, 5) Grup birlikteliği oluşturma, 5) Güven, destek ve
karşılıklı saygı ortamı oluşturma, 6) Model olma, 7)İletişimi kolaylaştırma [12].
Liderlik Tarzları
Grup liderlik tarzlarıyla ilgili yapılan sınıflandırmalar aşağıda özetlenmiştir.
Otoriter Liderlik: Bu tarzda lider katı ve güçlüdür, kontrolü elinde tutar, grup
adına kararları üyeleri dâhil etmeden kendisi verir. Üyeler kendilerine söyleneni
yaparlar.
Demokrat Liderlik: Bu modelde lider sorumluluğu grup üyeleriyle paylaşır.
Onlarla sürekli olarak iş birliği içindedir. Üyelere kendi görüşlerini reddedilme
korkusu olmadan ifade edebilecekleri güvenli bir ortam oluşturur, üyeleri kendileri
gibi olmaları için cesaretlendirir.
Serbest Liderlik: Bu tarzda lider tüm sorumluluğu grup üyelerine vererek,
üyelerin grup normlarını ve amaçları oluşturmalarını bekler. Lider adeta bir üye
veya gözlemci gibidir ve pasif roldedir [12].
Etkileşim Liderlik Modeli: Grubun gereksinimlerini en iyi şekilde
karşılayanların lider olduğu modeldir. Burada hem grubun gereksinimleri hem de
liderin kişisel özellikleri etkileşim halindedir.
Kişisel Liderlik Modeli: Bu modele göre çeşitli özellikler kişiyi lider yapar,
grubun ortamı dikkate alınmaz. Bu görüşe göre liderlik özelliklerine sahip biri
hangi ortama girerse girsin liderdir.
Ortamsal Liderlik Modeli: Bu modele göre lideri ortam yaratır, lider ortamın
ihtiyaç ve özelliklerine göre ortaya çıkar. Doğru zamanda doğru yerde bulunan
kişiler lider konumuna gelebilirler. Kimin lider olduğu önemli değildir.
Karizmatik Liderlik Modeli: Yönettikleri grubun üzerinde alışılmamış ve
Eş liderlik bir ya da oldukça güçlü etkisi olan liderlerdir. Kendisini takip eden kişilerin ihtiyaçlarını,
daha fazla liderin grup
değerlerini çok iyi bilir ve sosyo-ekonomik-politik değişimler yol açabilecek
sürecini yönettiği
liderlik türüdür ve yeni yetenek ve güce sahiptirler [14,15].
başlayanlar için
avantajlı olabilir.
Eş Liderlik ve Yardımcı Liderlik
Eş liderlik bir ya da daha fazla liderin grup sürecini yönettiği liderlik türüdür
ve özellikle yeni başlayanlar için avantajlı olabilir. Eş liderliğin en temel avantajı
genellikle bir gruba tek başına liderlik etmekten daha kolay olmasıdır. Eş liderler
83
Grup Dinamikleri
özellikle zor gruplarla çalışırken planlama için ek fikirler geliştirip destek

sağlayabilirler. Ayrıca sorunlara yönelik olarak alternatif bilgi kaynakları sağlayarak
farklı bakış açısı getirebilirler. Grup üyeleri için model olarak hizmet verebilirler.
Başka bir liderden geri bildirim alabilir, diğer liderlerin farklı sorunlarla nasıl başa
çıktığını izleyerek öğrenebilirler. Eş liderlik özellikle daha önce hiç grup liderliği
yapmamış aday liderlerin eğitiminde önemli bir işleve sahiptir. Buna karşılık eş
liderlikte, liderlerin tutum, tarz ve hedeflerindeki farklılıklardan ortaya çıkması
dezavantaj olarak görülebilir [10].
• Gruplarda eş liderlik ile yardımcı liderliğin işlevleri ve

Bireysel
Etkinlik
önemi üstünde düşününüz.
Grup süreçlerinde liderin yanı sıra yardımcı liderlik de uygulanan özellikler

arasındadır. Grup dinamikleri oldukça karmaşık olduğundan grup lideri, tüm gruba
yoğunlaşma konusunda güçlükler yaşayabilir. Bu nedenle yardımcı lider grup
liderinin gözünden kaçan bir durumu fark edebilir. İki kişinin liderlik ettiği bir grup
sürecinde lider bir üye ile çalışırken yardımcı lider diğer üyeleri gözlemleyebilir
böylece grup sürecinde bir şeylerin gözden kaçma ihtimali azalır. Ayrıca grup
oturumlarının değerlendirilmesinde lidere destek verir. Ancak yardımcı liderlikte
bazı sınırlılıklar da görülebilir. Benzer bir yaklaşımı izleyen ikinci lider bulmak her
zaman kolay olmamaktadır. Ayrıca deneyimsiz grup liderleri için tek başına bir
grubu yönetmek kaygılı bir durumken iki liderli bir grup süreci korkutucu
görünebilir [12,17].
Eş liderlikte birden çok lider grubu birlikte yönetirken yardımcı lider, grup
liderine yardımcı pozisyondadır.
84
Grup Dinamikleri
•GRUP DİNAMİKLERİ
• Grup dinamikleri grubun oluşumu ve grup süresince üyelerin birbirleriyle
etkileşimini şekillendiren güçleri ifade eder.
•GRUBUN OLUŞUMU
Özet
•Grubun oluşum aşaması grup dinamiğinin şekillendiği aşamadır. Grup
sürecine başlamadan önce grup lideri olarak sosyal hizmet uzmanlarının iyi
bir planlama yapmaları gerekir. Grup çalışmasına başlamadan önce ihtiyacın
belirlenmesi gerekir.
•İhtiyacın Belirlenmesi
•Grup çalışmasına başlamadan önce ihtiyaç olup olmadığının ya da hangi
konuda ihtiyaç olduğunun belirlenmesi gerekir.
•Üyelerin Seçimi
•Üye seçimi grup çalışması için önemli konulardan biridir. Gruba üye
seçiminde üyelerin yaş, cinsiyet, kişilik özellikleri, sosyoekonomik düzeyleri
gibi değişkenlerin yanı sıra grubun amaçları gibi kriterler dikkate alınır.
•Grubun Duyurulması
•Grubun oluşturulma biçimine telefon, e mail, mektup, afiş, yazılı duyuru,
yüzyüze görüşme vb. yollarla duyurusu yapılır.
•GRUP KOMPOZİSYONU
•Grup büyüklüğü grup dinamiklerinin önemli bir değişkenidir. Benimsenen
yaklaşıma ve çalışılan kişilerin özelliklerine göre grubu oluşturan üye sayısı
değişiklik gösterir.
• Oturumların Sıklığı, Uzunluğu Ve Süresi
•Grubun türüne, üyelerin özelliklerine (yaş, cinsiyet vb.), grubun ortamına
göre farklılık gösterir.
•Açık-Kapalı Gruplar
• Kapalı gruplarda gruba yeni üye alınmaz. Açık gruplarda üyeler değişebilir.
Gönüllü üyeler kendi istekleri ile gruba katıldıkları için grup sürecinden daha
fazla yarar sağlar.
•Homojen-Heterojen Gruplar
•Grup lideri olarak sosyal hizmet uzmanı gruptaki homojenliğin ya da
heterojenliğin derecesine karar vermelidir.
•Grubun Fiziki Ortamı
•Grup çalışmasının yapılacağı fiziksel koşullar özellikle grubun başlangıç
aşamasında üyelerin kendilerini rahat hissetmesi açısından amaca uygun
olarak düzenlenmelidir.
•Üyelerde Zor Davranışlar
•Grupla çalışmada süreci aksatan üyeler olabilir. Grup oturumlarını yöneten
liderlerin üyeleri olası zor davranışlara hazırlıklı olması gerekir.
•Gruplarda Transferans (Aktarım)
•Grup üyelerinin geçmişte kendisini olumlu ya da olumsuz etkileyen bir kişiye
karşı hissettiklerini başka bir üyeye ya da lidere aktarmasıdır. Karşıt
transferans (karşıt aktarım) grup liderinin kendi yaşantısında yer alan ve
kendisini olumlu ya da olumsuz etkileyen birine karşı hissettiklerini gruptaki
bir üyeye ya da üyelere aktarmasıdır
85
Grup Dinamikleri
•GRUP KÜLTÜRÜ, NORMLARI VE GÜÇ YAPISI

•Gurup kültürü, grup üyelerinin açıkça anladığı ve paylaştığı ortak değerler,
inançlar, gelenekler ve görenekler. Grup normları düzenli grup davranışlarını
belirleyen kurallar sistemidir. Güç, diğer insanları etkileme yeteneğini ifade
eder. Gruplarda güç meselesi her zaman görülmektedir.
Özet (devamı)
•Grup Rolleri
•Roller bireyin grup içinde nasıl davranması gerektiğini belirleyen, grup
üyelerince ortaklaşa paylaşılan beklentilerdir. Roller grubun varlığına düzen
getirme işlevine sahiptirler.
•Gruplarda Karar verme
• Grup dinamiğinin en önemli unsurlarından biri de karar verme sürecidir.
Karar verme süreci ya da sonucu grubun üstlendiği görev ve ulaşmaya
çalıştığı amaçtan etkilenir.
•Grupta Direnç ve Çatışma
•Grupta direnç görülmesi doğal bir süreçtir. Güven ve güvensizlik ortamı
direnç gelişmesi ya da gelişmemesini belirler. Direncin göstergeleri arasında
abartılı davranışlar, tekelleştirme, ya çok konuşma ya da hiç konuşmama,
sorunlarla ilgili konuşmaktan kaçınma, savunucu davranış geliştirme vb. yer
alır.
•GRUPLARDA LİDERLİK
•Bir liderin grup üyelerini etkileyerek belli amaçlara ulaşmaya çalışması
sürecine “liderlik” denir.
•Grup Liderinin Kişilik Özellikleri ve İşlevleri
•Grup liderinin özellikleri gruba yansır. Liderden beklenen kişilik özellikleri
arasında sıcaklık, empati, kabul edici tutum, saygı, esnek olabilme, motive
edici, mizah becerisi, kolaylaştırma yer alır.
•Liderlik Tarzları
• Liderlik tarzları arasında otoriter liderlik, demokrat liderlik, serbest liderlik
yer alır.
•Eş Lidelik ve Yardımcı Liderlik
•Eş liderlik bir ya da daha fazla liderin grup sürecini yönettiği liderlik türüdür
ve özellikle yeni başlayanlar için avantajlı olabilir. Yardımcı lider ise grup
liderine yardımcı pozisyondadır.
86
Grup Dinamikleri
1. Her grubun grup üyeleri tarafından paylaşılan gelenekler, adetler, değerler
ve inançlardan oluşan kendine has bir ……….. vardır.
Aşağıdakilerden hangisi boşluk için uygundur?
a) Normu
b) Kültürü
c) Seviyesi
d) Rolü
e) Gücü
2. Aşağıdakilerden hangisi grup dinamiğinin tanımıyla ilgili değildir?

a) Üyelerin birbirleriyle etkileşimini şekillendiren güçleri ifade eder.
b) Liderin grup üyeleriyle etkileşimini ifade eder.
c) Grup lideri ve üyelerin güç kullanımıyla ilgilidir.
d) Grup lideri ve üyelerin maddi kazançlarıyla ilgilidir.
e) Grup lideri ve üyelerin üstlendikleri rollerle ilişkilidir.
3. Grup dinamiğinin temelinde yatan anlayış aşağıdakilerden hangisidir?

a) Gruplar sosyal bir sistemdir.
b) Gruplar fiziksel bir sistemdir.
c) Gruplar biyolojik bir sistemdir.
d) Gruplar soyut bir sistemdir.
e) Gruplar ekonomik bir sistemdir.
4. Grup dinamiğinin şekillendiği aşama hangisidir?

a) İlk oturumdan sonra
b) Üçüncü oturum başladığında
c) Grup lideri geri bildirimde bulunduğunda
d) Bir üye diğer üyeyi eleştirdiğinde
e) Grubun oluşum aşamasında
5. Aşağıdakilerden hangisi kapalı grupların özellikleri arasında değildir?

a) Kaç oturum olacağı önceden planlanır.
b) Üyeler değişebilir.
c) Gruba yeni üye alınmaz.
d) Zaman sınırlaması vardır.
e) Gruba katılacak kişi önceden belirlenir.
87
Grup Dinamikleri
6. Aşağıdakilerden hangisi grup büyüklüğünün belirlenmesine etki eden

faktörlerden değildir?
a) Grubun görevinin ne olduğu
b) Grubun amacının ne olduğu
c) Üyelerin yaşı
d) Üyelerin cinsiyeti
e) Liderin fiziksel özelliği
7. Aşağıdakilerden hangisi küçük grupların öne çıkan avantajları arasındadır?

a) Üyelerin kendilerini yeterince ifade etmeye zaman bulmaları
b) Üyelerin daha önceden birbirlerini tanımaları
c) Liderin üyeleri daha önceden tanıması
d) Sık sık toplanmaları
e) Oturumların uzun olması
8. Grup üyelerinin geçmişte kendisini olumlu ya da olumsuz etkileyen birine

karşı hissettiklerini başka bir üyeye ya da lidere geçirmesine ………….denir.
a) Uzaklaşama
b) Yaklaşma
c) Transferans (aktarım)
d) Karşıt transferans (karşıt aktarım)
e) Rol çalma
9. Aşağıdakilerden hangisi grup oturumlarında genellikle daire biçiminde

oturma düzeni kullanılmasının nedenlerinden değildir?
a) Üyelerin birbirleriyle daha rahat etkileşime girmeleri
b) Birbirlerinin beden duruşlarını görebilmeleri
c) Jest-mimik gibi sözel olmayan iletişim mesajlarını görebilmeleri
d) Liderin tüm üyelerle göz teması kurabilmesi
e) Grup ortamının aydınlatması
10. ………….. grubun işlerliğini azaltan ve etkileyen tepkiler bütünü olarak

tanımlanır. Aşağıdakilerden hangisi boşluğa uygundur?
a) Direnç
b) Sabotaj
c) Kargaşa
d) Saldırı
e) Sabırsızlık
Cevap Anahtarı
1.b, 2.d, 3.a, 4.e, 5.b, 6.e, 7.b, 8.c, 9.e, 10.a
88
Grup Dinamikleri
[1]Duyan, V. (2012). Sosyal Hizmet: Temelleri, yaklaşımları, müdahale yöntemleri.
2. Baskı. Ankara: Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği.
[2]Mavili Aktaş, A. (2001). Küçük Gruplar: Dinamikleri ve Süreci. 1. Baskı, Ankara:
Mustafa Kitabevi.
[3]Toseland, R.W.; Jones L.V.; Gellis, Z.D. (2004). Group dynamics. (Ed.).Charles D.
Garvin; Lorraine M. Guetiérrez; Maeda J. Galinsky. Handbook of Social Work
With Groups (13-31) içinde. New York London: The Guilford.
[4]Yolcuoğlu, İ.G. (2014). Bireylerle, ailelerle, gruplarla ve toplumla Sosyal Hizmet.
8. Baskı. İstanbul: Nar Yayınevi.
[5]Kağnıcı, Y. (2014- 1). Grubun planlanması ve oluşturulması. (Ed.) Ayhan Demir,
Selda Koydemir. Grupla Psikolojik Danışma (91-106) içinde. 4. Basım.
Ankara: PEGEM.
[6]Topses G.; Bulut Serin N. (2017). Grupla psikolojik danışmanın temel kavram ve
ilkeleri. 1. Basım. Ankara: Nobel.
[7]Kirst-Ashman, K.K.; Hull, Jr. G.H. (1999). Understanding generalist practice. 2th
Edition. Chicago: Nelson-Hall Publishers.
[8]Voltan Acar, N. (2018). Grupla psikolojik danışma: ilke ve teknikleri. 13. Baskı.
Ankara: Nobel.
[9]Arkonaç, S.A. (1998). Sosyal psikoloji. 1. Baskı. İstanbul: Alfa.
[10]Masson, R.L.; Jacobs, E.E.; Harvill, R.L.; Schimmel, C.J. (2014). Grup
danışmanlığı: stratejiler ve beceriler. (Çev.) Pervin Nedim Bal. 1. Baskı.
Ankara: PEGEM.
[11]Gordon, T. (1997). Etkili liderlik eğitimi: katılımcı yönetimin temeli. (Ed.)Birsen
Özkan, (Çev.)Emel Aksay. Birinci Basım. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
[12]Kağnıcı, Y. (2014- 2).Psikolojik danışma gruplarında liderlik. (Ed.) Ayhan Demir,
Selda Koydemir. Grupla Psikolojik Danışma (201-223) içinde. 4. Basım.
Ankara: PEGEM.
[13]Koydemir, S. (2014). Psikolojik danışma gruplarında lider becerileri. (Ed.)
Ayhan Demir, Selda Koydemir. Grupla Psikolojik Danışma (225-250) içinde.
4. Basım. Ankara: PEGEM.
[14]Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Günümüzde İnsan ve İnsanlar: Sosyal Psikolojiye giriş.
12. Basım, İstanbul: Evrim.
[15]Sakallı, N. (2010). Sosyal etkiler: Kim kimi nasıl etkiler. 3. Baskı. Ankara: İmge.
[16]Çakır, G. (2014). Grup üyeleri, üyelerde zor davranışlar ve bunlarla baş etme.
(Ed.) Ayhan Demir, Selda Koydemir. Grupla Psikolojik Danışma (179-199)
içinde. 4. Basım. Ankara: PEGEM.
[17]Yalom, I. (2012). Grup psikoterapisinin teori ve pratiği (2. Basım). A. Tangör ve
Ö. Karaçam (Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
89
SPESİFİK SORUN
ALANLARINDA GRUPLARLA
ÇALIŞMA
GRUPLARLA SOSYAL
• Çocuklar HİZMET
İÇİNDEKİLER
• Ergenler
• Çiftler
Dr. Ögr. Üyesi
• Bağımlılar Doğa BAŞER
• Yaşlılar
• Kronik Hastalığı Veya
Engelliliği Olanlar

• Farklı müracaatçı grupları ile
grup çalışmasının temel
niteliklerini kavrayacak,
• Grubun büyüklüğünün,
HEDEFLER
oturumların süresinin ve
sayısının üyelerin niteliğine göre
nasıl ayarlanacağını öğrenecek,
• Grup sürecinde müracaatçı ÜNİTE
5
grubuna göre hangi özel
becerilere ihtiyaç olduğunu
değerlendireceksiniz.
Spesifik Sorun Alanlarında Gruplarla Çalışma
Grubun Büyüklüğü-Oturumların
Uzunluğu ve Sayısı
ÇOCUKLAR
Özel Beceriler
ERGENLER
SPESİFİK SORUN ALANLARINDA GRUPLARLA ÇALIŞMA
Özel Beceriler
ÇİFTLER
Özel Beceriler
BAĞIMLILAR
Özel Beceriler
YAŞLILAR
Özel Beceriler
KRONİK HASTALIĞI VEYA
ENGELLİLİĞİ OLAN
MÜRACAATÇILAR
Özel Beceriler
91
GİRİŞ
Grup liderleri sıklıkla özel nüfus gruplarıyla çalışır. Her popülasyon için bazı
eşsiz liderlik hususları vardır. Grup sürecinde her ne kadar paylaşım, güven,
aşamalar, etkileşim gibi temel ögeler yer alsa da grup üyelerinin niteliklerine
dayanan birtakım spesifik ihtiyaçlar, önlemler, müdahaleler de söz konusudur.
Örneğin yaşlılarla çalışmak; ölüm, arkadaş çevresinin kaybı, pişmanlık vb. sorunlar
hakkında sosyal hizmet uzmanının donanımlı olmasını gerektirirken ergenlerle
çalışmak; ergenlik psikolojisi, akademik başarı, ebeveyn tutumları hakkında bilgi ve
beceri gerektirmektedir.
Çalışılan grup üyelerinin niteliklerine göre değişken unsurlar olsa da grup
sürecinin en temel özelliği paylaşımdır. Bu, bireyleri bir araya getiren ve onları
bağlayan bir deneyimi ifade etmektedir. Grup çalışması; ortak bir kişilik özelliği,
niteliği ya da deneyimi olan bireylerin deneyimlerini paylaşmak, karşılıklı yardım
almak ve bireysel, daha da önemlisi kolektif değişimi gerçekleştirmek için bir araya
getirme uygulamasıdır. Bu çerçevede belirli müracaatçı gruplarıyla çalışırken (yaşlı,
ergen, bağımlı, çift, engelli) çalışılan grubun deneyimlerini ve kişilik özelliklerini
gündemde tutmak değişim için en temel noktadır.
Gönüllülük ve gönülsüzlük, farklı sorun müracaatçılarla grup süreci
yürütülürken en temel faktörlerdendir. Gönüllü olmayan gruplar, genellikle kişinin
kendi rızası dışında -bir yaptırım sonucu- gruba katılımını örnekler. Örneğin madde
Gönüllü olmayan bağımlıları hukuki süreçte rehabilitasyon amacıyla denetimli serbestlik
gruplar, kişinin birimlerinde zorunlu olarak grup çalışmalarına katılır. Bu tür gruplar daha eğitsel
kendi rızası
amaçlara sahiptir ve genellikle kişinin değişime yönelik inkârının üstesinden
dışında bir
yaptırım sonucu gelmeye hizmet eder. Gönülsüz gruplarda üyeler, istem dışı olarak gruba
gruba katılımı; katıldıklarından dolayı değişime karşı direnç riski daha ön plandadır. Bu yüzden
gönüllü gruplar sosyal hizmet uzmanının bilgi ve becerisi daha kritik önemdedir.
ise değişime
Gönüllü gruplar ise öncelikle değişime yönelik hiç olmazsa bir adım atmayı,
yönelik inancı
belirtir. hayatının kontrolünü eline alma, yardımı ve desteği kabullenme ve “Hayatımda bir
şeyler yanlış gidiyor ve bunları düzeltmeliyim.” düşüncesi ile karakterizedir. Ortak
sorunlardan muzdarip insanların yer aldığı birçok grup genellikle gönüllülük çatısı
altında bir araya gelir. Bununla birlikte grup sürecinde gönüllü ve motive olmak
değişimin garantisini vermez. Gönüllü gruplara başlayan kişilerde de dirençler
gelişebilir ya da üyeler grup sürecini yarıda bırakabilir.
Bu bölümde; grup sürecinde spesifik nitelikleri ile ön plana çıkan çocuk,
ergen, çiftler, bağımlılar, yaşlılar ve kronik hastalığı veya engeli olan
müracaatçılarla çalışırken dikkat edilmesi gereken noktalara değinilecektir.
ÇOCUKLAR
Çocuk müracaatçılarla grup sürecinde öncelikle sürecin kolay olmayacağı
kabul edilmelidir. Grup süreci üyenin aşırı dikkatine bağlı olduğu için odaklanma
sorunu yaşayan ya da başka çocuklarla iyi zaman geçirme noktasında sorunları
olan çocuklarla çalışırken birtakım sorunlar ortaya çıkabilir. Bu durumda grup
92
sürecinde, adapte olamayan çocuklara bireysel danışmanlık hizmeti verilmesi daha

etkili bir müdahale biçimi olarak ön plana çıkmaktadır.
Grubun Büyüklüğü-Oturumların Uzunluğu ve Sayısı

Çocuklara yönelik grupların büyüklüğü açısından altıdan fazla üye
olduğunda birçok çocuk için odaklanmayı sürdürmek zordur. Dört, iyi bir sayıdır
ancak bir ya da birden fazla üye katılmadığı zaman grup çok küçük kalır. Üyelerin
dikkatini toplamakta veya birbirleriyle etkileşimde zorlandıkları gruplarda, lider en
fazla dört çocuğun olmasını isteyebilir. Her lider, çocukların yaşını, konu ya da
amacı ve üye sayısını düşünerek ne kadar sürenin en iyi olduğuna karar vermelidir.
Çocukların odaklanamama durumu göz önüne alındığında üye sayısının kısıtlı
tutulması önem kazanmaktadır. Altı üyeden fazlası odaklanma sorununu gündeme
getirirken dört üye ideal sayı olarak belirtilebilir. Bununla birlikte dört kişilik bir
grupta olası ayrılma ya da bazı oturumlara katılamama riski sonucunda grubun çok
küçük kalacağı da unutulmamalıdır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
Çocuklarla (DEHB) ya da ciddi düzeyde davranış bozuklukları olan çocuklarla çalışırken
çalışırken gerekli duruma göre üç çocuğa kadar sayı indirilebilir. Oturumların süresi açısından 20-40
özel beceriler, dakikayı aşmayan oturumlar dikkatin dağılmasını engelleyecektir. Bununla birlikte
lider odaklı model konu ve amacın türü de oturum süresi belirlenirken akılda tutulmalıdır. Çocuklara
kullanımı, grup
yönelik grupların bazıları sadece bir ya da iki oturum sürer çünkü bunlar daha
sürecini
renklendirme, psiko-eğitseldir ya da birkaç oturumda halledilebilecek konulardır. Boşanma,
formatı arkadaş edinme ya da üvey ailede yaşama gibi konularla ilgilenen bazı gruplar
çeşitlendirme, ses sekiz veya daha fazla oturum sürebilir. Çocukların eğitim süreci dikkate alındığında
tonu kullanımı ve oturumların takvimi okul süreci dikkate alınarak yapılır.
spesifik bilgidir.
Özel Beceriler
Çocuk gruplarını yönetmek için gerekli bazı önemli beceriler vardır.
Lider odaklı model kullanımı: Çocuklarla yürütülen bir grup sürecinde
üyelerin merkezde olduğu üye odaklı model yerine lider odaklı model tercih
edilmelidir. Bu gruplarda lidere diğer gruplara göre daha fazla sorumluluk
yüklenmektedir. Çocukların dikkatlerini çekme, ilgiyi grup süreci üzerine toplamak
için kitaplar ve etkinlikler, hikâyeler lider tarafından seçilmeli ve kullanılmalıdır.
•Sevgi evlerinde grup çalışması yürüten bir sosyal hizmet

uzmanı, çocuklarla çalışırken grup sürecini renklendirmek
Örnek
için yaşlarına uygun hikâyeler ve resim çizme,şarkı

söyleme etkinlikleri planlıyor.
Grup sürecini renklendirme: Egzersizler, kısa hikâyeler, espriler, kukla

kullanımı, çizim ve diğer gereçler; lider için yardımcı araçlardır. Eğer uygun ton
kurulabilirse çocuklar genellikle konuşmaya çok isteklidir.
Kesme (araya girme): Çocuk gruplarında yine diğer grupların aksine liderin
üyelerin sözünü kesmesi normal bir durumdur. Bu sayede lider, çocukların
odağının konudan kaymasının önüne geçer. Ayrıca konu hakkında diğer çocukların
93
da kendini ifade edebilmesi için bu bir zorunluluktur. Bu süreç çocukların sürekli

konudan çıktığı liderin de sürekli odağı konuya çekmeye çalıştığı bir mücadeleyi
resmeder.
Ses tonu kullanımı: Grup sürecinde çocuklarla çalışırken liderin ses tonu
önemli bir faktördür. Konu, ifadeler ve geri bildirimlerde coşkulu ve heyecanlı bir
ses tonu kullanmak çocukların ilgisini ve odağını grup sürecine çeker.
Spesifik bilgi: Her ne kadar grup sürecinde belirli yaş aralığındaki çocuklarla
çalışılsa da grup amacına göre liderin bilgi düzeyinin yeterli olması gerekir.
Boşanmanın etkileri, okul başarısı, aileye yeni bir üyenin katılımı gibi konularda
çalışırken liderin bilgi düzeyi önemlidir.
ERGENLER
Ergenler, genellikle
ebeveynlerinden Ergenlik dönemi fiziksel, cinsel ve psikososyal değişikliklerle ön plana çıkar
çok akranlarını ve ergenin tüm bu değişikliklere uyum sağlaması beklenir. Bu sebeple ergenlik
dikkate aldığı için fiziksel, cinsel ve psikososyal gelişimle ilgili sorunlarla karakterize bir dönem olarak
gruplar öğrenme değerlendirilmektedir. Ergenlere sağlıklı yaşam alışkanlıkları, etkili sosyal etkileşim,
ve keşfetme için yetişkinlerle ilişkileri de kapsayan kişiler arası ilişkiler, akademik aktiviteler,
büyük bir kaynak
gelecekle ilgili planlar yapma ve sorumluluk duygusu geliştirme konularında eğitim
olabilir.
ve destek sağlanması önemlidir.
Grup dinamikleri açısından ergenlerde sosyalleşme, akran ilişkileri ve model
alarak öğrenme diğer yaş gruplarına oranla daha önemli olduğu için grup
çalışmaları ergenin katılımını ve işbirliğini kolaylaştırıcı niteliktedir.
Ergenlik (12-19 yaşlar) grupları; kimlik problemleri, cinsel meseleler,
arkadaşlar, ebeveynler ve okul problemlerine yardım edebilir. Madde kullanımı,
ergen ebeveynliği, okulu bırakma riski ve evden kaçmalarla ilgili gruplar, ergenlere
oldukça yardımcı olabilir. Diğer gruplar, ebeveynlerinin boşanma, tekrar evlenme
ve alkol kullanımından dolayı sorun yaşayan ergenler için olanlardır. Ergenler,
genellikle ebeveynlerinden çok akranlarını dikkate aldığı için gruplar öğrenme ve
keşfetme için büyük bir kaynak olabilir.
Ergenler için olan gruplar hem gönüllü hem zorunludur. Gönüllü gruplar,
okul, gençlik merkezleri ve ruh sağlığı tesislerinde yer alırken gönüllü olmayan
gruplar, tedavi merkezlerinde ve ruh sağlığı merkezlerinde yürütülür. Gönüllü
tartışma, eğitim, danışmanlık ve terapi grupları ergenlikte oldukça değerlidir.
Aşağıda verilen listedeki gruplar birçok ortaokulda ve lisede çalışılabilecek konuları
özetlemektedir. Bunların çoğu gönüllüdür ancak bazıları zorunlu olabilir.
• Benlik algısı ya da öz saygı

• Atılganlık
• Öfke yönetimi
• Ders çalışma becerileri
• Madde bağımlılığı
• Okul bırakmayı önleme
• Akademik başarıyı arttırma
94
• Arkadaşlık
• Boşanma ve üvey aile meseleleri
• Yas ve kayıp
Okul ortamında grup çalışmasına başlarken dikkate alınması gereken en
Ergenlerle önemli unsur, üyelerin katılım motivasyonları ve ciddiyetleri açısından gruba
çalışırken onlara
uygunluklarıdır. Bunun için grup öncesi üyelerle kısa bir görüşme yararlı olacaktır
saygı duymak ve
empatik bir (Bu gruptan beklentiniz nedir? Bu gruba katılarak neyi başarmak istiyorsunuz?
yaklaşım vb.). bu sayede potansiyel üyenin neden grupta olmak istediği bulunabilir. Ne
göstermek yazık ki öğrenciler sıklıkla sınıftan çıkmak veya arkadaşlarıyla birlikte olmak için
önemlidir gruba kaydolurlar, bu durumda grup sürecini etkinliğini olumsuz etkiler.

Ergenlerle çalışırken tartışma, danışmanlık gruplarında etkili sonuçlar için
grup büyüklüğü 6-8 üye olarak belirlenmiştir. Eğer grubun eğitsel boyutu ağır
basıyorsa 12 üyeye kadar uygun olabilir fakat 10 ve daha azını tutmak genellikle en
iyisidir. Süre açısından ergenlere yönelik oturumlar 40-90 dakika sürebilirken okul
ortamında bu süre, ders saatleri ile orantılı olarak genelde 40-50 dakikadan bir
dönem boyunca sürer. Oturum sayısı grup çeşidine ve üyelerine göre değişir.
Bazıları sadece 1-2 kez toplanır. Bazıları (madde ve alkol grupları ve şartlı tahliye
grupları gibi)10 hafta hatta bütün bir yıl boyunca toplanır.
Özel Beceriler
Ergenlerle çalışırken onlara saygı duymak ve empatik bir yaklaşımla onların
dünyalarına girmek ve gelişim süreçleri ile ilgili onlara anlayış göstermek
önemlidir. Ergenler, grup süreci içerisinde sık sık liderin kendilerini kabul etme
düzeyini sorgularlar. Süreç içerisinde liderin ebeveyn rolüne büründüğü olumsuz
durumlarla karşılaşılmaktadır. Lider dürüst olmalı ve niyetleri hakkında açık
olmalıdır. Aksi takdirde grup üyeleri lidere karşı direnç geliştireceklerdir.
Dört önemli beceri: (1) yetkiyi elinde tutma, (2) yapıyı oluşturma, (3) grubu
çekici hâle getirme,(4) gizliliğe ve kendine zarar vermeye dikkat etmedir.
Yetkiyi elinde tutma: Grup süreci içerisinde liderin yetkinin kendisinde oldu-
ğunu ve grubu kendisinin yöneteceğini oturtması önemlidir. Liderin yetkiyi
alamadığı ya da aldığını gruba fark ettiremediği durumlarda üyeler, yetki açısından
ön plana çıkacak ve bu durumda grubun verimliliği azalacaktır. Donanımlı ve
yetkili bir lider, ergen gruplarında kabul görecektir.
Yapıyı oluşturma: Ergenler ne yazık ki grup oturumlarına hazırlıklı gelmezler.
Tartışılacak konuları yapılacak etkinliklerin planlanması liderin sorumluluğundadır.
Grup sürecinin yapılandırılması ergenlere bırakıldığında konu ile alakasız ve boş
tartışmalar ortaya çıkabilir. Bu çerçevede ergen gruplarında yetki ve sorumluluk
liderin elindedir.
95
Grubu çekici hâle getirme: Ergenler bilgisayarda, video oyunlarında ve

televizyonda vakit geçirmeye alışık olduklarından ergenlerle çalışan bir lider; grup
sürecini çekici bir hâle getirmelidir. Grup süreci, farklı etkinlikler ve çok duyulu
yaklaşımlar kullanılarak çekici hâle getirilmeli, bir anlamda şovlaştırılmalı-
oyunlaştırılmalıdır. Bu, özellikle gönüllü olmayan gruplar için önemlidir çünkü
onları yönetmek oldukça zordur. Lider, motivasyonsuz gelenlerin yaydığı negatif
enerjiyi değiştirmek için yaratıcı ve yenilikçi olmalıdır. Özellikle ilk oturumlarda,
Ergenler
ergenler için liderler ilginç ve ilgili etkinlikler planlamalıdırlar. Rol yapma, ahlaki
bilgisayarda,
video oyunlarında ikilem egzersizleri, cümle tamamlamalar ve genel okumalar üyelerin ilgilenmesi ve
ve televizyonda katılım göstermesi için yardımcı olur. Sıradan bir başlangıç (grubun kurallarını,
vakit geçirmeye amaçlarını monoton bir şekilde anlatma) özellikle gönüllü olmayan gruplarda iyi
alışık bir yol değildir. Bu, zaten negatif olan üyeler için negatif bir ton oluşturur.
olduklarından
ergenlerle çalışan
bir lider; grup •Bir lisede grup çalışması yürüten sosyal hizmet uzmanı,
sürecini çekici bir ergenlerle çalışırken grup sürecini renklendirmek için
Örnek
hâle getirmelidir. popüler dizi ve film karakterlerinin hikâyelerini grup

sürecine dahil ediyor ve katılımcılardan hikâyedeki olayları
yorumlamalarını istiyor.
Gizliliğe ve kendine zarar vermeye dikkat etme: Gizlilikle ilgili problemler

ergen gruplarında sıklıkla olur. Gizliliği bozmanın sonuçları üyelere açıkça
belirtmelidir. Ayrıca lider, üyelerin gizliliğinin garanti olmadığının farkına varmasını
sağlamalıdır. Gizliliği bozmanın sonuçları grupta tartışılıp fikir birliği sağlanabilir ya
da lider gruptan çıkarılma gibi sonuçların ne olduğunu üyeleri kırmadan basitçe
belirtebilir. Lider ayrıca üyeleri, üyelerin birine ya da kendine zarar verme
ihtimalinin olduğu bazı durumları ebeveynlere anlatmak zorunda olabileceği
konusunda bilgilendirmelidir.
ÇİFTLER
Çiftleri kapsayan birçok grup vardır. Bu gruplar: Evliliği iyileştirme grupları,
şiddet içeren ilişkiler için gruplar, evlilik önceki danışmanlık grupları, iletişim
sorunları, farklılıklarla yaşama, ön yargılar, zihinsel olarak hasta olan bir çocuk,
ebeveyn ya da başka biriyle yaşama, alzheimer hastalığı olan bir ebeveynle
yaşama, çocuk kaybı, madde bağımlısı bir çocukla yaşama şeklinde
örneklendirilebilir.
Bu grupların değeri, diğer çiftlerin ne ile uğraştıklarının ve ilişkilerinde çeşitli
meselelerde ne yaptıklarının farkında olmalarında yatar. Çiftler, sıklıkla diğer grup
üyelerinin söylediklerine, kendi eşlerinin söylediklerinden daha fazla dikkat eder.
Ayrıca diğerlerini dinlemek grupta düşünme ve tartışmanın uyanmasına yardım
eder çünkü üyeler, çiftlerin ya kaçındığı ya da bilinçli olarak farkında olmadıkları
konuları gündeme getirirler.
96

Çift gruplarının büyüklüğü grup formatına göre değişir. 10-12 çiftin olduğu
büyük gruplar olmakla birlikte genellikle herkesin duygu ve düşüncelerini
paylaşmasını sağlamak amacıyla daha kişisel gruplarda 5'ten fazla çift almamak en
iyisidir. Grupların formatı çeşitli olabilir. Çift grupları zamanlama olarak, bir tam
gün ya da hafta sonu grubu olabilir. Bu tür yoğun gruplar, diğer çiftlerle daha fazla
paylaşıma öğrenmeye imkân tanır. Bu formatın olumsuz yönü ise çiftlerin gruptan
yüksek yenilenmişlik hissi ve ilişkileri hakkında heyecanla ayrılıp çocuklar, iş, trafik,
para ve akrabaların gerçek dünyasına tekrar dönmeleri ve değişim
motivasyonlarının azalmasıdır. Bunun önüne geçmek amacıyla süreci takip etme
toplantıları yapılabilir.
Özel Beceriler
Çiftlere yönelik gruplar mümkünse, eş liderle yönetilmeli ve çoğunlukla
kendileri eş olan liderlerle yönetilmelidir. Lider, sadece 6-8 üyenin arasındaki
dinamiklerle değil ayrıca 3-4 çiftin kendi dinamikleriyle de uğraşır. Bu yüzden çift
grupları çok karmaşıktır ve genellikle yönetilmesi zordur. Çift grupları yönetme için
gerekli bazı özel beceriler aşağıda özetlenmiştir.
Çift gruplarında Çıkabilecek sorun türlerini anlama: Çiftelere yönelik çalışma gruplarında
eşlerden biri ya üyelerin amaçları farklı olabilir. Çiftlerden biri, ilişkisini geliştirme ya da kurtarma
da her ikisi grup ümidiyle gelmiş olabilirken diğer üye, mevcut durumdan son derece memnun
üyelerinin önünde olabilir ya da boşanmaya giden yolda bunu bir aşama olarak görüyor olabilir. Bu
kişisel duygularını durum, gruptaki diğer izleyen üyeler için de acı verici olabilir.
paylaşmak
istemeyebilir. Grup sırasında ortaya çıkabilecek diğer sorunlar şunlardır:
• Eşlerden biri ya da her ikisi grup üyelerinin önünde kişisel duygularını
paylaşmak istemeyebilir.
• Eşlerden biri, var olan yasak bir ilişkiyi gizleyebilir.
• Eşler; grubu, uzun süredir tuttukları güçlü negatif duygularını dökmek için
kullanabilir. Bu süreçte grup süreci, bir ağlama duvarına dönebilir.
• Eşlerden biri veya ikisi de grubu, yaptıkları davranışı bir şekilde
doğrulatmak için onay makamı olarak kullanmaya çalışabilir.
• İlişkideki üyelerden biri, grubu, eşinin davranışını değiştirmek için
kullanmaya çalışabilir. Bu durum “Sorun bende değil, eşimde.”
düşüncesini dayattığı için sorun çözme sürecini olumsuz etkiler.
Danışmanlık kuramları bilgisine sahip olma: Danışmanlık kuramları, grup
içinde ifadeleri ve davranışları değerlendirmek için önemlidir çünkü çiftler,
çoğunlukla birbirlerine yaptıklarını neden yaptıklarına dair bir açıklama ararlar.
Kuramlar sayesinde üyeler, yaptıkları eylemlere yönelik bilinç ve farkındalık
kazanırlar.
97
•Aile danışmanlığı merkezinde çiftlerle grup çalışması
Örnek
yürüten bir sosyal hizmet uzmanı grup üyelerinin aşırı
koruyucu tutumlarını açıklamak için transaksiyonel analiz
yaklaşımını vurguluyor ve partnerlerin birbirlerine evebevn
tutumu ile yaklaştığını örnek diyaloglar ile gösteriyor.
Farklı eş egzersizleri hakkında bilgi: Eşlerin grup süreci içinde paylaşımda

bulunabilmeleri için etkinliklerin düzenlenmesi yararlıdır. Bu sayede eşler, kendi
özel sorunlarından çıkarak meselelere daha geniş bir perspektiften bakabilme
becerisi edinirler. Egzersizler; çiftlere ilişkide seks rolü problemleri, bağımlılık,
ilişkiyi ilginç tutmak için yenilikçi olma ihtiyacı, ayrı kimliklere sahip olma ihtiyacı,
evlilik ve ilişki hakkında kişinin değerlerini şekillendiren çocukluk deneyimleri gibi
alanları incelemeye yardım eder.
Drama ve psikodrama kullanımı: Birçok çift grubunda, drama ve psikodrama
derin duygulara ulaşmak için kullanılır. Çiftlerin meseleler ve durumlar üzerine
eylemlerini gözlemleyen diğer üyeler de kendi yaptıklarını oyunlarla
Birçok çift
grubunda, drama ilişkilendirebilirler.
ve psikodrama
derin duygulara
Bağımlılık Grupları
ulaşmak için Bir maddeye ya da etkinliğe bağımlılığı olan insanlar için birçok farklı grup
kullanılır. vardır. Genellikle bir uzman tarafından yönetilmeyen destek grupları, bağımlılık
alanında ön plana çıkmaktadır. Adsız Alkolikler, Adsız Narkotikler, Adsız Obezler
gibi grupların milyonlarca insana yararı olmuştur. Bağımlıların diğer bağımlıları
duymaları, onların başarı hikâyelerinden motivasyon kazanmaları gerekir.
Bağımlılık gruplarının belirli bir kısmı gönüllü olmayan grup niteliği taşıdığı için
motivasyonun önemi büyüktür.

Grubun üyelerine ve amaca bağlı olarak bağımlılık gruplarında ideal sayı, 6-
10 üye arasındadır. Eğitsel gruplar doğası gereği daha büyük olabilir. Adsız
alkolikler tipi gruplar halka açık yapılarından dolayı 30-40 hatta daha büyük olabilir
ve genellikle 1 saat sürer. Lider tarafından yönetilen gruplar ise 1,5-2 saat sürer
ama bazı tedavi tesislerinde bu süre uzatılabilir.
Özel Beceriler
Öfkeyle başa çıkma: Gönüllü olmayan grupların ilk oturumlarının
yönetilmesi oldukça zordur çünkü üyeler, kendilerinin bir sorunu olduğunu
görmezler. Lider, üyelerin gruba zorlandıkları için hissettikleri öfkeyle ve onların
bağımlılıklarının hayatlarında problemlere yol açtığı gerçeğini işaret ettiğinde
yaşadıkları öfkeyle başa çıkmaya hazır olmalıdır.
98
•Denetimli serbestlik merkezinde bağımlılarla grup
Örnek
çalışması yürüten bir sosyal hizmet uzmanı, ilk oturumda
Bağımlılık üyeleri motive etmek amacıyla "Bağımlılığınızın üstesinden
gruplarında, hızlı geldiğinizi hayal edin, hayatınızda ne gibi değişiklikler
ve çok büyük olurdu?" konusunu gündeme getiriyor.
sonuçların
alınamayacağı
başlangıçta kabul Çok duyulu yaklaşımı kullanma: Gönüllü olmayan bağımlılık gruplarında
edilmelidir. üyelerin kendini kolayca ifade etmeleri, gruba katılım göstermeleri ve geri
bildirimde bulunmaları, bu sebeple ilginç hareketlerin kullanımı, yazma ya da
egzersizler gönüllü olmayan üyenin "odaklanmasına" yardımcı olur. Çok duyulu
yaklaşımı kullanan liderler, sadece konuşmaya dayanan liderlere göre neredeyse
daima daha başarılıdırlar.
Karşı koymayla başa çıkma: Lider, etkili karşı koymanın liderin ya da bir
üyenin başka bir üyeye tutarsızlıklar hakkında karşı koymasını kapsadığını her
zaman hatırlamalıdır. Sıklıkla tecrübesiz liderler ya bir üyeye saldırırlar ya da diğer
üyelerin acımasızca bir başkasına saldırmasına izin verirler. Bu genelde etkili
değildir ve çok zararlıdır. Liderler, problemlerini inkâr eden ve cezalandırıcı bir
şekilde karşı koymayı kullanan üyelerde kolayca hayal kırıklığına uğrayabilirler.
Cezalandırıcı karşı koyma, üyeye saldıran, onu küçümseyen ve aşağılayan uygun
olmayan karşı koymadır. Yapıcı karşı koyma değerli ve çoğunlukla gereklidir. Bu
"Bize ayık olacağını söylüyorsun ama nasıl yapacağına dair gerçek bir planın yok.
Bu yüzden hiçbirimiz sana inanmadık." gibi ifadeleri içerir. Karşı koymanın
kullanımı beceri ve duyarlılık gerektirir.
Planlama: Bağımlılık gruplarında başlangıç aşaması dikkatli bir şekilde
planlamayı gerektirir. Liderin özellikle gönüllü olmayan gruplarda üyelerin
bağımlılıkları hakkındaki savunmacı tutumlarının ve meselelerini konuşmada
isteksiz olduklarının farkında olması gerekir. Lider, üyelerin katılımını arttırmak ve
gruptan faydalanmaları için uygun, ilginç egzersizler ve tartışmalar planlamalıdır.
Kesme (araya girme): Bağımlılarla gruplarının yönetilmesinde önemli
becerilerden birisi kesmedir (araya girme). Liderin araya girme becerilerini
kullanması gerekir çünkü bağımlılar, özellikle alkolikler, sıklıkla hikâyelerini tekrar
tekrar anlatmak isterler.
Sabır: Bağımlılık gruplarında hızlı ve çok büyük sonuçların alınamayacağı
başlangıçta kabul edilmelidir. Liderin hızlı, büyük ölçekli davranış değişimleri
beklemesi hayal kırıklığı ve tükenmişliğe neden olabilir. Bu sebeple gerçekçi
beklentiler ve uzun vadeye yayılan davranış değişimleri grubun geleceği için
yararlıdır[1].
99
YAŞLILAR
Hızla artan yaşlı nüfusu ve ileri yaştaki bireylerin psiko-sosyal ihtiyaçları
gündemde olan bir konu hâline gelmiştir. Yaşlılıkta sosyal yaşam temel sorun
alanlarından biridir. Yaşlı insanlar, geçmişten daha az kişisel güç ve etkiye sahip
olduklarını hissedebilirler. Bu, düşük öz saygı ve yalnızlık duygusuna sebep olabilir.
Yaşlı insanlar, aile üyeleri, kardeşleri ya da çocuklarıyla önceki yıllara oranla daha
Yaşlılarla
az iletişim hâlinde olabilirler. Ayrıca sevilen arkadaşların kaybı ya da taşınması
çalışırken sabır,
enerji ve belirli sosyal etkileşimin azalmasına neden olabilir. Dışlanma ve depresyon riski yaşlılıkta
meseleler özellikle üzerinde durulması gereken bir konudur. Sonuç olarak yalnızlık, fiziksel ve
hakkında bilgi ruhsal hastalık ve ölüm hakkında gerçekçi endişeleri olan yaşlı insanlar, duygularını
sahibi olma konuşabildikleri gruplardan çok fayda görebilirler[2].
önemli
becerilerdir. Yaşlılarla çalışırken grup sürecinin gündemine bakıldığında geçmiş
yaşantılar dikkat çeker. Yaşlı insanlar sıklıkla geçmiş yaşantılarla meşgul olurlar.
Anılarından bahsetme ve hikâyeler anlatma eğilimindedirler. Böyle hikâye anlatma
diğer üyeler için sıkıcı olmasına rağmen bu genellikle insanların hayatlarını
sürdürmeleri ve kendilerini iyi hissetmeleri için etkili bir yoldur. Yaşlı
müracaatçıların gruplarındaki yaygın etkinliklerden biri hayatlarının farklı yönlerini
hatırlamaktır. Örneğin lider; her üye için belirli bir süre, en çok hatırlamaya değer
tatilini, bir arkadaşla veya eşle geçirilen özel ve mutlu bir anı ya da hatırlayabildiği
en onurlandırıcı deneyimi hatırlayıp anlatma süresi verebilir.

Yaşlı müracaatçılara yönelik grupların büyüklüğü grubun türü ve amacı ile
ilişkilidir. Sosyal etkileşim ve eğitim için 10-12 üye idealdir. Destek ve paylaşım
grupları için ise 4-6 üye genellikle en iyisidir. Oturumlar, grup üyelerinin işlevsellik
seviyeleri, grup büyüklüğü ve grubun amacıyla bağlantılı olarak genellikle 1-1,5
saat sürmelidir.
Özel Beceriler
Aşağıda özetlenen üç beceri, yaşlılara yönelik grup sürecinde liderlerin sahip
olması gereken özelliklerdir.
Sabır: Yaşlı müracaatçılarla çalışmada en önemli beceri sabırdır. Genelde
grup süreci ilerleme eğilimindedir ve liderin bunu anlaması ve buna uyum
sağlaması gerekir. Hızlı bir değişim sürecine yönelik inanç, hayal kırıklığı ve
tükenmişliğe neden olabilir.
Enerji: Becerikli bir lider, coşkulu olmayanlara enerji kazandırma ümidiyle
çokça pozitif enerjiye sahiptir. Canlı, pozitif tutum genellikle grubun düzgünce
gitmesine yardım edecektir.
Belirli meseleler hakkında bilgi: Yaşlılarla çalışan lider, yaşlanma ve ölüm ile
ilgili endişeler gibi meselelerde ve fiziksel sağlık, canlılığın azalması, daha az sosyal
çıkış yolları gibi engeller hakkında duyarlı olmalıdır. Lider, üyelerin ihtiyaçlarını
genişçe karşılayacak şekilde bir program geliştirmelidir.
100
•Huzurevinde yeni göreve başlayan bir sosyal hizmet
Örnek
uzmanı, yaşlılarla grup çalışması yürütmek için öncelikle
kuruluştaki yaşlıların ihtiyaç ve sorunlarını belirlemek
Kronik hastalığı amacıyla anket ve görüşmelerle veri topluyor.
veya engelliliği
olan insanlarla
çalışırken yaşam
tarzındaki KRONİK HASTALIĞI VEYA ENGELLİLİĞİ OLAN
değişimler, MÜRACAATÇILAR
kontrol kaybı
duygusu ve aile ve Sağlık alanında grup çalışmasının, katılımcılara fiziksel bakım, duygusal
arkadaşlardan zorluklar ve tıbbi durumdan etkilenen sosyal ilişkilerin yönetilmesine yardımcı gibi
ayrı kalma amaçları vardır. Sağlık alanında grup çalışması yapacak uzmanlar, özellikle tıbbi
önemlidir.
teknolojilerdeki değişiklikleri takip etmelidir. Yeni ilaçların, cerrahi tekniklerin,
tedavi protokollerinin ve test prosedürlerinin bilinmesi, kişilerin teknolojiyi
anlamalarına yardımcı olmak ve bilinçli seçimler yapmalarına destek olmak
açısından önemlidir.
Hastalık sürecindeki belirsizlikler ve krizler benzer endişeleri paylaşan farklı
insanları bir araya getirebilir. Bu tür gruplar, kısa veya uzun süreli olabilir ve sıklıkla
heterojenliğe izin verir çünkü paylaşılan benzer stres faktörleri; yaş, ırk, sınıf ve
etnisite gibi ayrışan faktörleri ikinci plana atar. Grup içinde ayrıca fiziksel
hastalıktan ya da damgalamadan dolayı oluşan kimlik değişimine de
odaklanılmalıdır. (Örneğin yürüme yetisini kaybetmek, şizofren tanısı almak ve
bunun kimliğe etkisi ve dışlanmalar).
Kronik hastalığı veya engelliliği olan insanlara yönelik gruplar, hastanelerde
veya rehabilitasyon merkezlerinde oluşturulabilir. Böyle gruplardaki
müracaatçıların yaşam tarzındaki değişimlerle, kontrol kaybı duygusuyla, aile ve
arkadaşlardan ayrı kalma olgusuyla başa çıkmaları gerekir. Bu kişilerin
yaşamlarının odağı, geçim derdi, okula devam, sosyalleşme, aileyle ilgilenme gibi
günlük işlerden bir anda tıbbi tahliller, tedaviler ve belirli bir düzeydeki
belirsizliklerle yaşamaya kayar. Benzer şekilde engelli bireylerin günlük yaşam
becerilerini, iletişim ve topluma uyumlarını kolaylaştıracak sosyal becerilerini
geliştirebilecek, iş ve meslek yaşamlarını sürdürmeye yönelik eğitimlere
gereksinimleri vardır.
Tedavi sürecinin belirsizliği (Hastanede ne kadar kalınacak, hangi tedaviler
uygulanacak, ne gibi hazırlıklar yapılacak? vb.), duygusal destek gereksinimi ve
yaşam tarzlarındaki değişimler düşünüldüğünde bu kişilere yönelik farklı gruplar
oldukça yararlı olabilir. Gruplar; sağlıkla ilgili konularda eğitim-bilgi sağlayabilir ve
danışanlara kimlik kaybı, öfke ve yas süreci gibi psikolojik konularda yardım
edebilir. Gruplar ayrıca problem çözmeyle ilgili destek ve yardım sağlar[3].
101

Kronik hastalıklı veya engelli üyelerin yer aldığı gruplarda grubun büyüklüğü
amaçla bağlantılıdır. Eğitim amaçlı gruplar daha geniş üye sayısına izin verirken
destek ve terapi grupları ise yoğun paylaşımlara izin verebilmek amacıyla 6-8 kişi
arasında olmalıdır. Süreler paylaşım yoğunluğuna göre 1,5-2 saat olarak
belirlenebilir.
Özel Beceriler
Güçlü duygularla uğraşmak: Kronik hastalıklı veya engelli üyeleri olan
gruplarda duyguların yoğunluğu özellikle dikkat edilmesi gereken bir konudur.
Başlangıcında hissedilen adaletsizlik duygusu (Bu neden benim başıma geldi?)
yoğun bir hayal kırıklığı ve öfke dışa vurumuna neden olabilir. Grup liderleri
kendilerine karşı gelişebilecek olası düşmanca tavırları ele almakta sakin olmalıdır.
Üyeler sağlık çalışanlarına, hastaneye, grup sürecine karşı olumsuz tavırlar
takınabilirler. Grup lideri, öfkeyi grup sürecinin önemli bir unsuru olarak ele almalı
ve bunun üzerinde çalışmaya üyeleri motive etmelidir.
Üyeleri hayatın diğer yönlerine odaklandırmak: Kronik hastalıklı veya engelli
üyeleri olan gruplarda üyeler, sanki artık hayatlarının tek boyutu tıbbi durumları ve
tedavi süreciymişçesine sorunlarına aşırı odaklanırlar. Oysaki bu kişilerin gelecekte
iş bulma, arkadaşlarıyla tekrar sosyalleşme, ailede rolünü geri kazanma vb.
olasılığına bakmaya cesaretlendirilmeye gereksinimleri olabilir. Bu noktada etkili
araya girme (kesme) becerileri ve üyelerin paylaşımlarını yapılandıran egzersizler
kullanmak önemlidir. Örneğin cümle tamamlama egzersizleri yararlıdır çünkü lider,
Kronik hastalıklı kullandığı cümlelerle üyeleri hayatlarının belirli yönlerine odaklayabilir.
veya engelli
üyeleri olan
gruplarda
duyguların
yoğunluğu •Onkoloji kliniğinde görevli bir sosyal hizmet uzmanı, kanser
Örnek
özellikle dikkat hastaları ile yaptığı grup çalışmasında güçlendirme yaklaşımını da

edilmesi gereken kullanarak üyelerin olumsuz yanlarından çok olumlu yanlarına
bir konudur. vurgu yapıyor. Ayrıca aile üyeleri ve arkadaşları ile yapmaktan zevk
aldıkları aktivitelerin bir listesini yaparak hastalığın bu aktiviteleri
yapmaktaki rolünü değerlendiriyor.
Üyelerin uzman olmasına izin verme: Grup sürecinde liderler, kronik

hastalığı veya engelliliği olan üyelerin, durumları hakkında yeterli düzeyde bilgiye
sahip olduklarını kabul etmesi gerekir. Üyeler, sürecin zorlukları, mücadeleleri ve
deneyimleriyle konunun uzmanıdırlar. Lider, bu noktada üyelerden bir şeyler
öğrenmeye açık olmalıdır.
Araya girme: Grup süreci içerisinde üyeler yaşadıkları sorunlar hakkındaki
bilgi düzeylerini kullanarak sürece hâkim olmaya çalışabilirler. Bu süreçte lider,
araya girme becerileri ile olası manipülasyona imkân vermemelidir.
102
Bilgili olma: Hastalık veya engellilik hakkında mümkün olduğu kadar çok bilgi
sahibi olma daima yararlıdır. Liderin çalıştığı grupla ilgili spesifik bilgilere sahip
olması gerekir.
Fiziksel engelliliğin ya da kronik hastalıkların sosyal yaşama etkisi, yaşanan
sıkıntılar (sosyal dışlanma, cinsellik, kaygı verici durumlar) hakkında bilgi sahibi
olma, anlama uğraşına ve yönetim becerisine olumlu katkı yapacaktır.
Yatılı bir tedavi merkezinde olmanın psikolojik etkilerini anlama: Sağlık
sorunlarından dolayı yatılı bir merkezde kalan üyelerle çalışırken grup lideri,
ortamın üyeler üzerindeki etkisine dikkat etmelidir. Tedavi merkezinde günlük
yaşam akışının planlılığı (kalkma, yemek yeme, yatma saatlerinin belirlenmiş
olması), üyelerde hayatlarının kontrolünü kaybetmiş olma düşüncesinin
yerleşmesine neden olabilir. Bu da grup sürecine katılma, paylaşım yapma ve
değişime yönelik motivasyonu olumsuz etkiler. Bu noktada liderin söz konusu
sorunlara özellikle değinmesi gerekir.
Kriz Durumları: Grup sürecinde lider, üyeler arasında ortaya çıkan kriz
durumlarını yönetebilmeli, bununla birlikte aşırı koruyucu bir duruştan
kaçınmalıdır. Lider; üyeleri benzer durumları nasıl ele aldıklarını tartışmaları için
cesaretlendirdiği ölçüde, bire bir temele dayanarak, yüz yüze tavsiyede bulunarak
bir bütün olarak karşılıklı yardımı teşvik etmelidir.
• Yaşlı bir müracaatçının sizce günlük yaşamında ne gibi

sorunları olabilir? Tartışınız.
Bireysel Etkinlik
• Bağımlı bir müracaatçının sizce günlük yaşamında ne

gibi sorunları olabilir? Tartışınız.
• Kronik hastalığı ya da engelliliği olan bir müracaatçının
sizce günlük yaşamında ne gibi sorunları olabilir?
Tartışınız.
• Ünitede anlatılan müracaatçı gruplarından hangileriyle
grup çalışması yapmak size cazip geliyor? Nedenleriyle
birlikte yazınız.
103
•Grup liderleri sıklıkla özel popülasyonlarla çalışır. Her popülasyon için

bazı eşsiz liderlik hususları vardır.
•Çocukar: Çocuklara yönelik grupların büyüklüğü açısından altıdan fazla
üye olduğunda, birçok çocuk için odaklanmayı sürdürmek zordur.
Çocuk gruplarını yönetmek için gerekli bazı önemli beceriler; lider
odaklı model kullanımı, grup sürecini renklendirilme, kesme (araya
Özet girme), ses tonu kullanımı ve spesifik bilgidir.
•Ergenler: Ergenlik dönemi fiziksel, cinsel ve psikososyal değişikliklerle
ön plana çıkar ve ergenin tüm bu değişikliklere uyum sağlaması
beklenir. Ergenlerle çalışırken tartışma, danışmanlık gruplarında etkili
sonuçlar için grup büyüklüğü 6-8 üye olarak belirlenmiştir eğer grubun
eğitsel boyutu ağır basıyorsa 12 üyeye kadar uygun olabilir. Ergen
gruplarını yönetmek için gerekli bazı önemli beceriler yetkiyi elinde
tutma, yapıyı oluşturma, grubu çekici hâle getirme ve gizliliğe ve
kendine zarar vermeye dikkat etmedir.
•Çiftler: Çiftleri kapsayan birçok grup vardır: Evliliği iyileştirme grupları,
şiddet içeren ilişkiler için gruplar, evlilik önceki danışmanlık grupları,
iletişim sorunları, farklılıklarla yaşama, ön yargılar, zihinsel olarak
hasta olan bir çocuk, ebeveyn ya da başka biriyle yaşama, alzheimer
hastalığı olan bir ebeveynle yaşama, çocuk kaybı, madde bağımlısı bir
çocukla yaşama şeklinde örneklenebilir. Çift gruplarının büyüklüğü
grup formatına göre değişir. 10-12 çiftin olduğu büyük gruplar olmakla
birlikte daha kişisel gruplarda genellikle herkesin duygu ve
düşüncelerini paylaşmasını sağlamak amacıyla 5'ten fazla çift almamak
en iyisidir. Çift gruplarını yönetmek için gerekli bazı önemli beceriler;
çıkabilecek sorun türlerini anlama, danışmanlık kuramları bilgisine
sahip olma, farklı eş egzersizleri hakkında bilgi, drama ve psikodrama
kullanımıdır.
•Bağımlılar: Bir maddeye ya da etkinliğe bağımlılığı olan insanlar için
birçok farklı grup vardır. Genellikle bir uzman tarafından yönetilmeyen
destek grupları bağımlılık alanında ön plana çıkmaktadır. Grubun
üyelerine ve amaca bağlı olarak bağımlılık gruplarında ideal sayı 6-10
üye arasındadır. Bağımlılık gruplarını yönetmek için gerekli bazı önemli
beceriler; öfkeyle başa çıkma, çok duyulu yaklaşımı kullanma, karşı
koymayla başa çıkma, planlama, kesme (araya girme) ve sabırdır.
•Yaşlılar: Yaşlılarla çalışırken grup sürecinin gündemine bakıldığında
geçmiş yaşantılar dikkat çeker. Yaşlı müracaatçılara yönelik grupların
büyüklüğü grubun türü ve amacı ile ilişkilidir. Sosyal etkileşim ve eğitim
için 10-12 üye idealdir. Destek ve paylaşım grupları için ise 4-6 üye
genellikle en iyisidir. Yaşlı gruplarını yönetmek için gerekli bazı önemli
beceriler; sabır, enerji ve belirli meseleler hakkında bilgidir.
•Kronik hastalığı veya engelliliği olanlar: Kronik hastalığı veya engelliliği
olan insanlara yönelik gruplardaki müracaatçıların yaşam tarzındaki
değişimlerle, kontrol kaybı duygusuyla ve aile ve arkadaşlardan ayrı
kalma olgusuyla başa çıkmaları gerekir. Kronik hastalıklı veya engelli
üyelerin yer aldığı gruplarda grubun büyüklüğü amaçla bağlantılıdır.
Eğitim amaçlı gruplar daha geniş üye sayısına izin verirken destek ve
terapi grupları ise yoğun paylaşımlara izin verebilmek amacıyla 6-8 kişi
arasında olmalıdır. Süreler paylaşım yoğunluğuna göre 1,5-2 saat
olarak belirlenebilir. Kronik hastalıklı veya engelli üyelerin yer aldığı
grupları yönetmek için gerekli bazı önemli beceriler; güçlü duygularla
uğraşmak, üyeleri hayatın diğer yönlerine odaklandırmak, üyelerin
uzman olmasına izin verme, araya girme, bilgili olma, yatılı bir tedavi
merkezinde olmanın psikolojik etkilerini anlama ve kriz durumlarıdır.
104
1. Aşağıdakilerden hangisi gönüllü grupların özelliklerinden biri değildir?
a) Değişime yönelik adım atma motivasyonu
b) Hayatının kontrolünü eline alma düşüncesi
c) Bir yaptırım sonucu gruba katılma
d) Yardımı ve desteği kabullenme
e) Yaşamda yanlış giden unsurları düzeltme düşüncesi
2. Aşağıdakilerden hangisi çocuk gruplarında liderin sahip olması gereken

özel becerilerden biri değildir?
a) Lider odaklı model kullanımı
b) Gizliliğe ve kendine zarar vermeye dikkat etme
c) Grup sürecini renklendirilme
d) Ses tonu kullanımı
e) Spesifik bilgi
3. Çocuklarla yürütülen grup sürecinde, çocukların odağının konudan

kaymasının önüne geçilebilmesi ve konu hakkında diğer çocukların da
kendini ifade edebilmesi hangi özel beceriyi gerektirmektedir?
a) Ses tonu kullanımı
b) Yetkiyi elinde tutma
c) Yapıyı oluşturma
d) Kesme (araya girme)
e) Grubu çekici hâle getirme
4. Ergen gruplarında liderin tartışılacak konuları ve yapılacak etkinlikleri

planlanması hangi özel beceriyi tanımlamaktadır?
a) Ses tonu kullanımı
b) Yetkiyi elinde tutma
c) Yapıyı oluşturma
d) Gizliliğe ve kendine zarar vermeye dikkat etme
e) Grubu çekici hâle getirme
5. Aşağıdakilerden hangisi grup sürecinde çiftlerle çalışırken karşılaşılabilecek

sorunlardan biri değildir?
a) Süreç içerisinde liderin ebeveyn rolüne bürünmesi
b) Eşlerden biri ya da ikisinin grup üyelerinin önünde kişisel duygularını
paylaşmak istememesi
c) Eşlerden birinin var olan yasak bir ilişkiyi gizlemesi
d) Eşlerin grubu, uzun süredir tuttukları güçlü negatif duygularını
dökmek için kullanması
e) Eşlerden birinin veya ikisinin de grubu, yaptıkları davranışı bir şekilde
doğrulatmak için onay makamı olarak kullanmaya çalışması
105
6. Bağımlılık gruplarında sıklıkla tecrübesiz liderler ya bir üyeye saldırırlar ya

da diğer üyelerin acımasızca bir başkasına saldırmasına izin verirler. Bu
genelde etkili değildir ve çok zararlıdır.
Yukarıdaki ifade bağımlılık gruplarında liderin hangi özel becerisinin
önemine değinmektedir?
a) Öfkeyle başa çıkma
b) Çok duyulu yaklaşımı kullanma
c) Karşı koymayla başa çıkma
d) Kesme (araya girme)
e) Sabır
7. Aşağıdakilerden hangisi yaşlılarla yürütülen grup çalışmasında dikkat

edilmesi gereken unsurlardan biri değildir?
a) Grup sürecinin gündeminde geçmiş yaşantılar dikkat çeker.
b) Yaşlı gruplarındaki yaygın etkinliklerden biri hayatlarının farklı
yönlerini hatırlamaktır.
c) Oturumlar, grup üyelerinin işlevsellik seviyeleri, grup büyüklüğü ve
grubun amacıyla bağlantılı olarak genellikle 1-1,5 saat sürmelidir.
d) Dışlanma ve depresyon riski yaşlılıkta özellikle üzerinde durulması
gereken bir konudur.
e) Lider, etkili karşı koymanın liderin ya da bir üyenin başka bir üyeye
tutarsızlıklar hakkında karşı koymasını kapsadığını her zaman
hatırlamalıdır.
8. Tedavi merkezine günlük yaşam akışının planlılığı üyelere hayatlarının

kontrolünü kaybetmiş olma düşüncesinin yerleşmesine neden olabilir. Bu
da grup sürecine katılma, paylaşım ve yapma ve değişime yönelik
motivasyonu olumsuz etkiler.
Yukarıdaki kronik hastalıklı veya engelli üyeleri olan gruplarla çalışırken
liderin sahip olması gereken becerilerin hangisini özetlemektedir?
a) Kriz durumları
b) Yatılı bir tedavi merkezinde olmanın psikolojik etkilerini anlama
c) Araya girme
d) Üyeleri hayatın diğer yönlerine odaklandırmak
e) Güçlü duygularla uğraşmak
106
9. Aşağıdakilerden hangisi bağımlılarla yürütülen grup çalışmasında dikkat

a) Bazı gruplar halka açık yapılarından dolayı 30-40 hatta daha büyük
olabilir.
b) Liderler, problemlerini inkâr eden ve cezalandırıcı bir şekilde karşı
koymayı kullanan üyelerde kolayca hayal kırıklığına uğrayabilirler.
c) Hızlı ve çok büyük sonuçların alınamayacağı başlangıçta kabul
edilmelidir.
d) Gönüllü olmayan grupların ilk oturumlarının yönetilmesi oldukça
zordur çünkü üyeler kendilerinin bir sorunu olduğunu görmezler.
e) Liderin üyelerin durumları hakkında yeterli düzeyde bilgiye sahip
olduklarını kabul etmesi gerekir.
10. Aşağıdakilerden hangisi ergenlerle yürütülen grup çalışmasında dikkat

a) Hızlı ve çok büyük sonuçların alınamayacağı başlangıçta kabul
edilmelidir.
b) Eğer grubun eğitsel boyutu ağır basıyorsa 12 üyeye kadar uygun
olabilir.
c) Tartışılacak konular, yapılacak etkinliklerin planlanması liderin
sorumluluğundadır.
d) Ayrıca lider, üyelerin gizliliğinin garanti olmadığının farkına varmasını
sağlamalıdır.
e) Lider, motivasyonsuz gelenlerin yaydığı negatif enerjiyi değiştirmek
için yaratıcı ve yenilikçi olmalıdır.
Cevap Anahtarı
1.c,2.b,3.d,4.c,5.a,6.c,7.e,8.b,9.e,10.a
107
[1] Masson, R., L., Jacobs, Ed.,E., Harvill R., R., Schimmel C., J. (2014). Grup
Danışmanlığı Stratejiler ve Beceriler. (Çev. P.N. Bal). Ankara: Pegem
Yayınevi.
[2] Siviş, R. (2007). Anımsama Terapisi ve İleri Yaştaki Yetişkinlerle Grupla
Psikolojik Danışmadaki Yeri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi,
3(28), 129-138.
[3] Getzel, G.,S. (2004). Groups in Physical and Mental Health. In Handbook of
Social Work (Charles D. Garvin, Lorraine M. Gutiérrez, Maeda J. Galinsky
108
ÖRGÜTSEL VE TOPLUMSAL
ALANLARDA GRUPLA ÇALIŞMA
• Örgütsel Yaklaşımlar GRUPLARLA SOSYAL

İÇİNDEKİLER
• Örgütlerdeki Grup Türleri

• Örgütlerde Grubun Önemi ve
HİZMET
İşlevleri
• Örgütsel Grupların Birey
Üzerindeki Etkisi
• Örgütsel Grupların Yapısı Doç. Dr. Melahat
DEMİRBİLEK
HEDEFLER

• Örgütsel ve toplumsal alanlardaki
gruplarla ilgili bilgi sahibi
olabilecek,
• Örgütlerdeki grup türlerini
öğrenecek,
• Örgütlerdeki grupların önemi ve
işlevlerini kavrayabilecek,
• Örgütsel grupların yapısını
ÜNİTE
6
Örgütsel ve Toplumsal Alanlarda Grupla Çalışma
ÖRGÜTSEL ÖRGÜTLERDEKİ GRUP

YAKLAŞIMLAR TÜRLERİ
ÖRGÜTLERDE ÖRGÜTSEL GRUPLARIN

GRUPLARIN ÖNEMİ VE BİREY ÜZERİNDEKİ
İŞLEVLERİ ETKİSİ
ÖRGÜTSEL GRUPLARIN
YAPISI
110
GİRİŞ
Sosyal bir varlık olarak başkalarının varlığına ihtiyaç duyan insan, doğal üyesi
bulunduğu ilk grup olan ailede dünyaya gelir. Aile ise toplumsal sistemin bir
parçasıdır. Gelişim basamaklarını çıktıkça arkadaş, okul, iş gruplarının da üyesi
olur. İş grupları örgütsel (kurumsal) yapılanma içinde yer alır ve birey üyesi olduğu
iş (görev) grupları aracılığıyla örgütün (kurum/kuruluşun) amaçlarını
gerçekleştirmede rol alır. Örgütler ise daha büyük sistem olan toplumsal yapıda
kendine düşen işlevi yerine getirirler.
Sosyal hizmet, kurum temelli bir meslek olarak hizmetlerini “kurum” olarak
tanımlanan bürolarda ya da binalarda gerçekleştirmektedir. Örgütsel sosyal
hizmet, kısmen ya da tam olarak devlet tarafından finanse edilen kurum ve
kuruluşlarda yürütülen sosyal hizmet anlamına gelmektedir. Birçok sosyal sorun,
toplumsal yapıda hizmet veren grup ve organizasyonların (örgütlerin) ilgi alanına
girmektedir. Bu anlamda sosyal sorunlarla ilgilenen sosyal hizmet için makro
boyutta örgütler, organizasyonlar, kurumlar ve kuruluşlar ile toplumla ve bu
yapılardaki gruplarla çalışmanın ayrı bir öneme sahip olduğu ifade edilebilir [1,2].
Makro uygulamalar organizasyonlarda ve topluluklarda planlanan
değişiklikleri sağlamak için düzenlenmiş ve profesyonel olarak yönetilen
Örgütler, belli bir amacı müdahalelerdir [3].
gerçekleştirmek üzere Toplum; insan ömründen uzun yaşayan, göreli bir kararlılığa sahip olan ve
kurulmuş yapılardır. kendi kendini devam ettiren insan topluluğudur [4]. Örgütler belirli bir amacı
gerçekleştirmek üzere kurulmuş yapılardır. Örgütlerin en büyük avantajlarından
biri de uyum içinde çalışan insanların, bağımsız olarak çalışan aynı sayıdaki
bireyden daha fazlasını başarabilmelerine olanak sağlamasıdır. Bir topluluğun
grup olabilmesi için gerekli olan etkileşim, ortak bir amaç ve amaca yönelik
faaliyetler örgüt için de geçerli olduğundan örgütler de grup olarak (formel,
kurulmuş, büyük gruplar) kabul edilebilir [5,6,7].
Örgütsel ve toplumsal ortamlarda görev yapan sosyal hizmet uzmanları
mesleki bilgi, beceri ve değerler çerçevesinde buradaki gruplarla çalışma yapmak
durumundadırlar. Toplumla sosyal hizmet uygulamasının büyük bir bölümü çeşitli
liderlik rollerini yerine getirmeyi, görev gruplarında ya da ekiplerinde yer alan
insanlarla çalışırken yüz yüze insani etkileşime girmeyi gerektirir. Toplumla çalışma
uygulamalarında sosyal hizmet uzmanları yasal ve örgütsel zeminde sosyal değişim
süreçlerine dâhil olmalıdır. Sosyal hizmet uzmanlarının mesleki uygulamalarını
gerçekleştirebilmesi için örgüt ve yönetim süreçlerine ilişkin anlayış ve bilgi
düzeyinin yüksek olması beklenir [7,8].
Bu ünitede benzer özellikler taşıması nedeniyle örgütsel ve toplumsal
yapılar ayrımı yapılmadan grupların özellikleriyle ilgili bilgilere yer verilmiştir. Bu
kapsamda önce örgütsel yaklaşımlara yer verilmiş, ardından grupların farklı
özellikleri üstünde durulmuştur.
111
ÖRGÜTSEL YAKLAŞIMLAR
Sosyal hizmet yöneticileri ve uygulayıcıları için örgütleri ve örgütsel
değişimleri anlamak önemli bir bilgi alanıdır. Örgütsel teori uzun bir geçmişe
sahiptir. Örgütsel teori, ilk olarak üretim süreçleri ve hizmetlerine odaklanmış olup
örgütsel yapılara artan ilgi ve Max Weber’in bürokrasi çalışmalarını takiben 20.
yüzyılın başlarında kullanılmaya başlanmıştır. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra
araştırmacılar örgütlerdeki insanlar ve çalışma motivasyonuyla daha fazla
ilgilenmeye başlamışlardır. 1970’lerde toplam kalite ve mükemmellik, 1980’lerden
itibaren iletişim teknolojileri ve bunların çalışma yaşamı ve örgütlere etkileri
konusuna odaklanılmıştır. Bu yüzyılın başında ise cinsiyet, kişisel ya da duygusal
Örgütsel teori ilk olarak
üretim süreçleri ve emek gibi bireysel etkenlere daha fazla önem verilmesiyle doruk noktaya çıkmıştır
hizmetlerine odaklanmış [1].
olup 20. yüzyılın
Örgütlerin ilk gözlemcileri faaliyetlerini üretim süreçlerine yöneltmiş,
başlarında kullanılmaya
başlamıştır. 1911’de Frederick Taylor bilimsel yönetimi ve emeğin/işin bölümlere ayrılmasını
savunmuştur. Taylor’dan sonra gelişen Taylorizm, iş gücü verimliliğinde vasıfsız
olunması pahasına verimlilik artışını ve emeğin bölümlere ayrılması anlamı
taşımaktadır. Taylorizmin olumsuz etkileri ve örgütsel psikolojideki gelişmeler
çalışanların refahına ve dayanışmasına ilgi duyulmasını sağlamıştır. Bu kapsamda
Maslow (1968) temel fizyolojik ihtiyaçlardan başlayıp bir kişinin potansiyelinin
tamamına ulaşmasına değin uzanan “ihtiyaçlar hiyerarşisi”ni ortaya koymuştur.
Hertzberg (1959) çalışma motivasyonunun iş için esas olduğunu ileri sürmüştür.
Mayo (1933, 1975) grup uyumunun, “Hawtron Etkisi”, çalışanların
memnuniyetinin önemli bir faktör olduğunu belirterek yöneticilerin bunu teşvik
etmesi gerektiğini savunmuştur [1]. Bu yaklaşımların bazılarına aşağıda kısaca
değinilmiştir.
Bilimsel Yönetim: Frederick Taylor’ın yaptığı çalışmalara dayanır. İnsanla iş
arasındaki ilişkilerin düzenlenmesinde ve ilklerin belirlenmesinde bilimsel
yöntemlerin kullanılmasını savunan bir yaklaşımdır.
İnsan İlişkileri Ekolü: Bu okul 1920’li yıllarda bilimsel yönetim yaklaşımının
varsayımlarını denemek amacıyla Hawthorne’da yapılan deneyler sonucu ortaya
çıkmıştır. Deneyleri Harward Üniversitesi sanayi psikologlarından Elton Mayo
yürütmüştür. Hawthorne çalışmaları sonucunda çalışanların üretkenliğinin
artırılmasında davranışsal faktörlerin önemli bir rolü olduğu belirlenmiş ve insan
ilişkileri ekolü doğmuştur.
Douglas McGregor: X ve Y Kuramları: İnsan kaynaklarının örgütlerin en
değerli varlığı olduğu kabul edilmekle birlikte bunların amaçlara uygun olarak
yönetilmesinin güç olduğunu fark eden Douglas McGregor klasik yönetim
kuramının betimlemesini yaparak buna X kuramı adını vermiştir. Sonrasında da bu
kuramı eleştirerek Y teorisi adını verdiği insan ilişkileri kuramının ilkelerini ortaya
koymuştur.
Toplam Kalite Yaklaşımı: W. Edwards Deming ve Joseph M. Juran’ın İkinci
Dünya Savaşı’ndan sonra Japon tüketim mallarının kalitesini iyileştirme çalışmaları
112
ile maliyeti azaltan ve hizmet kalitesini yükselten bir anlayışı temel alarak işletme
alanlarında geliştirilmiştir.
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi (Piramidi): Abraham Maslow insanların
kişisel fedakârlıklarla örgütlerde çalışmayı kabullenme ve başka insanlardan gelen
emirler doğrultusunda onlara itaat etme nedenleri üzerinde çalışmıştır. Bunun
sonucunda insanların biyo-psiko-sosyal varlıklar olarak bazı ihtiyaçlara sahip
olduklarını ve davranışlarında da bu ihtiyaçların karşılanması arzusunun yer aldığı
sonucuna ulaşmıştır. Bu ihtiyaçlar piramide benzetilerek hiyerarşik sıralamayla
giderilmeye çalışılmaktadır (Şekil 6.1). Buna göre her şeyden (piramidin en altında)
önce fizyolojik gereksinimler yer alır. İkinci sırada güvenlik ihtiyacı, üçüncü sırada
Görev grupları, belirli bir
sevgi ve ait olma, dördüncü sırada takdir edilme ve saygı duyulma ihtiyacı yer
görevi ya da amacı
alırken son sırada (piramidin en üstünde)kendini gerçekleştirme bulunur. Maslow
gerçekleştirmek üzere bir
araya gelmiş gruplardır. son üç gereksinime (sevgi ve ait olma, takdir edilme ve saygı duyulma, kendini
gerçekleştirme) sosyo-psikolojik ikincil ihtiyaçlar adını vermiştir [7,9].
Kendini Gerçekleştirme
Takdir Edilme
Saygı Duyulma
Sevgi ve Ait Olma
Güvenlik
Fizyolojik İhtiyaçlar
Şekil 6.1: Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi (Piramidi)
ÖRGÜTLERDEKİ GRUP TÜRLERİ

Grup türlerine önceki ünitelerde yer verilmişti. Bu bölümde özellikle
örgütsel-toplumsal yapı içinde görülen grup türlerine değinilmiştir. Örgütsel yapı
içinde işlev gören gruplara farklı isimler verilmekle birlikte (çalışma grupları, iş
grupları, iş odaklı gruplar vb.) yaygın olarak “görev grupları” tanımlaması
kullanılmaktadır.
Görev Grupları
Görev grupları belirlenen bir görevi ya da amacı gerçekleştirmek üzere bir
araya gelmiş gruplardır. Bu gruplar iş ve meslek verimini artırmak ve geliştirmek
amacına yönelik gruplardır. Başka bir ifade ile bu gruplar bir parçası ya da
temsilcisi oldukları organizasyonlar ya da topluluklar için belirli bir işlevi yerine
getirmenin yollarını ararlar. İşlerinin gerekliliklerini yerine getirebilmek için
başkalarına bağımlıdırlar. Bilgiyi ve araç gereçleri başkalarıyla paylaşırlar [10,11].
113
Görev grupları bir ya da birkaç kez bir araya gelir ve görev tamamlandığında
sona erer. Bu gruplar arasında komiteler, kurullar, özel amaçlı çalışma ekipleri,
karar alma toplantıları, personel toplantıları sayılabilir. Bu gruplarda grup dinamiği
söz konusudur, grupların güçlerinden söz edilir. Ancak terapötik (iyileştirici)
özellikleri yoktur [12,13,14].
İş odaklı gruplar,
yalnızca grubun Amaç
amaçlarına ulaşmasına Bu grupların temel amacı grup ya da takım çalışmasının etkinliğini
engel olan bir problem
artırmaktır. Dolayısıyla temel amaç kısa sürede belirlenen bir görevi
olduğunda soruna
odaklanır. gerçekleştirmektir. Başka bir görüşe göre görev gruplarının iki temel amacı vardır.
1) Organizasyonun amaçlarına hizmet etmek, 2) Görev grubunu oluşturan üyelerin
ihtiyaçlarını karşılamak. Organizasyonun ihtiyaçlarını karşılamak üzere oluşturulan
gruplar komiteler, yönetim grupları, delege komiteleri, personel toplantıları örnek
olarak gösterilebilir. Üyelerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere oluşturulan görev
gruplarına ise konferanslar, sosyal eylem grupları örnek olarak gösterilebilir
[12,15].
Örnek
•Görev gruplarının temel amacı nedir?
Cevap: Görev gruplarının temel amacı verilen görevi başarıyla gerçekleştirmektir.
Grup Süreci
İş odaklı gruplar sosyal sürece vurgu yapan gruplardır. Bu gruplarda amaç
grup üyelerince belirlenmez. Dışarıdan belirlenir ve grup üyeleri belirlenen bu
amacı içeren işi bitirmeyi üstlenir. Böyle sosyal süreç odaklı grupların amaçları
arasında üyelerin düşüncelerini, değerlerini ve inançlarını inceleme ve değiştirme
de yer alır. Gruptaki tartışmalar grubun amaçları çerçevesinde yürütülür. Bu
Görev gruplarında
amaç üyeler tarafından nedenle bu gruplar işe yönelik gruplar olup işi tamamlamak için grup üyelerinin
belirlenmez. Dışarıdan kaynaklarını en etkili ve üretken biçimde kullandırmaya çalışan gruplardır.
belirlenir ve üyelerin bu
Grup içindeki tartışma ve etkileşim süreci grubun genel amacıyla ilgilidir. Bu
amaçları
gerçekleştirmesi nedenle grup üyelerinin kaynakları, gizil güçleri etkili ve üretken biçimde
beklenir. kullandırılmaya çalışılır. Bu süreçte üyelerin düşünce yapıları, inançları, çalışma
alışkanlıkları, iş doyumuyla ilgili beklentileri iş verimini yükseltmeye yönelik olarak
incelenir. Bu gruplar bilişsel düzeyde işleyiş gösterirler. Başka bir ifade ile grubun
hedefleri arasında üyeleri bilgilendirmek, yönlendirmek, eğitmek ve grubun
potansiyel kaynaklarını değerlendirmek vardır.
Bu tür gruplar sadece grubun ilerlemesini engelleyen bir problem olduğunda
soruna odaklanırlar. Amaç grubun hedefine ulaşmasını geciktiren sorunu
çözümleyerek grubun belirlenen amaca daha kolay ve hızlı ulaşmasını sağlamaktır.
[12].
114
Liderin Rolü
Görev gruplarında liderin rolü grubu görev üzerinde tutmak, etkileşim ve
tartışmayı kolaylaştırmaktır. Ayrıca grup liderinin temel amaçları arasında üyelerin
kendi beceri ve yeteneklerini keşfetmelerini sağlamak, onları kendi yeteneklerine
uygun birimlere yönlendirmek yer alır. Ancak liderin ya da uzmanın grubun
içeriğinin yanı sıra grubun etkileşimine de dikkat etmesi gerekir. Bazı görev
gruplarında üyeler lider tarafından yapılan müdahale ile odakta kalırlar. Bu
nedenle liderin rolü bu grupları daha kolaylaştırıcı kılmasıdır. Diğer görev
gruplarında tartışmaya odaklanılmaz ya da tartışma yaşanır. Bu gibi durumlarda
lider müdahale eder ve grubu göreve geri döndürür. Görev gruplarında üyeler
arası etkileşim göz ardı edilirse grubun iş birliğine dayalı olarak çalışması,
dolayısıyla amaca ulaşması zorlaşabilir. Bu nedenle liderin bu gruplarda süreci ve
grup içi etkileşimi takip etmesi işin başarıyla sonuçlanmasında oldukça etkilidir.
Ayrıca grup içi etkileşimin grubun amaca ulaşmasındaki öneminin üyelere
anlatılması liderin sorumluluğundadır [12,13,16].
Bu grupları yöneten liderlerin rolü grubu yönetmekten çok, gruba ya da
ekibe (takıma) üstlendikleri işte başarıya ulaşmaları için çalışma sürecinin iyi
işlemesine yardımcı olmaktır [12].
Güçlü Yanları
Görev gruplarının bazı avantajları vardır: 1) Bir kişiye göre karmaşık
eylemleri ele almak için daha uygundur, 2) Gruptaki katılımcılar sonuca odaklı
karar verme sürecinde daha etkindirler [17].
Sınırlı Yanları
Bir çalışma ortamında işlerin sağlıklı yürümesi için çalışanların iş birliği içinde
Çatışmalar, iş olması gerekir. Ancak bu her zaman mümkün olmayabilir ve çalışanlar arasında
verimliliğini yükseltme çatışmalar yaşanabilir. Çalışanlar birbirleri için değil birbirlerine karşı ve
amacıyla bir araya birbirlerinin çıkarlarına zarar verebilecek şekilde çalışabilmektedirler. Bu da iş
gelmiş çalışma grupları verimliliğini azaltıcı etkiye yol açabilir [11].
için zarar verici olabilir.
Çatışma Çözümü
Çatışmalar iş verimliliğini yükseltme amacıyla bir araya gelmiş çalışma
grupları için zarar verici olabilir. Bu nedenle çatışmaları azaltıcı önlemler almak
önemlidir. Bu önlemler:
Pazarlık Etmek: Çatışmayı çözmek için taraflar birbirlerine tekliflerde
bulunur ve birbirlerini ikna ederek çözüme ulaşmaya çalışırlar. Süreç başarılı
olursa çatışma çözülür. Başarılı olmazsa çatışma daha da şiddetlenir.
Tarafların Çıkarlarını Kapsayacak Bir Üst Amaç Oluşturmak: Çatışmaya yol
açan ön yargıların temeli dünyayı “biz” ve “onlar” şeklinde algılamaktır. Ortak
amaçlar oluşturulduğu takdirde bu ayrım ortadan kalkarak rekabet yerine iş birliği
öne çıkar.
115
Karşıt Cevaplar Stratejisi Oluşturmak: Saldırganlığı azaltmak için kullanılan

bir tekniktir. Kızgınlık ve saldırganlık duyguları taşıyan üyelerin, bu duyguların tersi
yönünde tepkiler ve duygusal ortamlar oluşturularak bu negatif duygulardan
uzaklaşmaları sağlanır. Ancak bu tekniklerden hangisinin tercih edildiği kültürden
kültüre değişiklik gösterebilir [11].
Örnek
•Görev gruplarının sınırlı yanları nelerdir?
Cevap: Çalışanlar arasında çatışmalar yaşanabilir. Çalışanlar birbirleri için değil

birbirlerine karşı ve birbirlerinin çıkarlarına zarar verebilecek şekilde çalışabilirler.
Takım/Grup Kavramları
Bir örgütsel yapıdaki “takım (ekip)” çalışmaları da grup olarak
değerlendirilebilir. Takım önceden belirlenmiş hedeflere ulaşmak için bir araya
gelmiş birbirine bağımlı ve birlikte hareket eden iki ya da daha fazla kişinin
oluşturduğu topluluktur. Grup ise ortak bir amaç için bir araya gelmiş birbirleriyle
etkileşimde bulunan, birbirlerinin varlığından haberdar olan ve kendisini bir grup
İkincil grupların
olarak algılayan küçük ya da büyük insan toplulukları olarak tanımlanmaktadır.
aralarında soğuk,
Dolayısıyla ekip aynı zamanda bir gruptur. Takım da grup gibi bir işleve sahiptir ve
duygusal olmayan,
kurallara dayalı ilişkiler etkililiğini belirleyen bir dinamiği vardır [9,18,19].
vardır. Görev grupları dışında örgütsel ya da toplumsal yapıda bulunan diğer grup
türleri aşağıda belirtilmiştir.
Birincil Gruplar
Üyeler arasında yüz yüze sıcak ilişkilerin kurulduğu, bu ilişkinin kesintisiz
olarak sürdürüldüğü ve resmiyetin olmadığı gruplar birincil (informal) gruplardır.
Bu gruplarda üyeler arasında oldukça güçlü bir bağ ve etkileşim vardır. Bu
gruplarda daha az sayıda üye bulunur ve üyeler arasında daha samimi ilişkiler söz
konusudur. Bu grup içinde üyeler birbirlerinin rollerini ve kişisel özelliklerini çok az
bilirler. Örneğin her gün birlikte çalışan kişiler bu gruplara örnektir. Bu gruplarda
karşılıklı dayanışma ve duygusal destek yoğun olarak görülebildiği gibi kişisel
çatışmalara da rastlanabilir. Birincil grup üyelerinin örgüt amaçlarını
benimsemeleri ve örgütle bütünleşmeleri örgütün verimliliğine olumlu katkı
yapmaktadır. Buna karşılık örgütsel yapı içinde aralarında güçlü bir etkileşim ve
duygusal bağ bulunan birincil grup üyelerinin örgüt kararlarına tepki göstermeleri,
yeniliklere ve değişime direnç göstermeleri örgütte önemli sorunlara yol açma
potansiyeli taşımaktadır [6,9].
İkincil Gruplar
İkincil gruplar üyelerin ortak amaçları üzerine kurulmuş çok sayıda insanın
bulunması nedeniyle üyelerin birbirlerini yakıdan tanıma fırsatı bulamadıkları
gruplardır. Bu gruplar çok sayıda üyeden oluşur. Aralarında soğuk, duygusal
olmayan kurallara dayalı ilişkiler vardır. İkincil gruplarda üyeler belli bir amacı
116
gerçekleştirmek üzere bir arada bulunur. Üyeler arasında görev ya da işten

kaynaklı resmî (formel) ve mesafeli bir etkileşim görülür. Ancak bu ikincil gruplarda
etkileşim ve birlikte zaman geçirme süresi arttıkça bu grupların birincil gruplara
dönüşme olasılığı bulunur [6,9].
Bireysel Etkinlik
• Birincil ve ikincil gruplar arasındaki farklılıklar ve
örgütlerdeki işlevleri hakkında düşününüz.
Normlara Göre Gruplar

Bu grup türleri arasında formel ve enformel gruplar yer almaktadır.
Formel grup: Bu gruplarda normlar önceden belirlenmiştir ve biçimsel bir
yapıya sahiptir.
Enformel grup: Bu gruplarda kurallar grup içi etkileşim sonucu oluşturulur
ve biçimsel olmayan bir grup yapısı vardır.
Örgüt içinde, örgütün amaçları ile ilgili belirli amaçları gerçekleştirmek ve
belirli görevleri yerine getirmek üzere formel gruplar oluşabileceği gibi üyelerin
kendi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik enformel gruplar da oluşabilir. Bu tür
gruplaşmalarla kurulan gruplara kendiliğinden oluşan spontan gruplar adı
verilebilir [6].
Kuruluş Biçimlerine Göre Gruplar

Kuruluş biçimlerine göre gruplar doğal gruplar ve oluşturulmuş grup olarak
sınıflandırılabilir. Doğal gruplar, kişinin kendini içinde bulduğu, yüz yüze ilişki
içinde olduğu küçük gruplardır (aile, arkadaş vb.). Oluşturulmuş gruplar, çeşitli
amaçları gerçekleştirmek üzere kurulmuş daha çok orta ve büyük gruplardır.
Bunlar arasında sivil toplum örgütleri, işletmeler, yönetim kurulları vb. sayılabilir
[6].
Örgütler açısından değerlendirildiğinde “iç grup” ve “dış grup” kavramlarına
değinilmesinde yarar görülmektedir. Üyesi olduğumuz gruplara iç grup denir. Bu
grupları “bizden olanlar” olarak algılar ve benimseriz. Üyesi olmadığımız gruplara
“dış grup” denir. Bunları “bizden olmayan” olarak algılar ve benimsemeyiz. Farklı
dış grup üyelerinin “onların hepsi aynı” etkisiyle çatışma yaşamaları üyelerin kendi
gruplarıyla daha çok bütünleşmesine yol açabilir. Örgütler açısından bakıldığında
güçlü bir dış grubun varlığı örgüt içi dayanışma, aidiyet ve bütünleşmeyi artırıcı
etki yapabilir [6,11].
Örgütlerde en sık görülen grup türlerinden biri de eğitim gruplarıdır. Eğitim
grupları belirli bir konuda bilgi almak ya da beceri geliştirmek amacıyla bir araya
gelmiş (getirilmiş) insanlardan oluşmaktadır[6,13].
117
ÖRGÜTLERDE GRUPLARIN ÖNEMİ VE İŞLEVLERİ

İş örgütleri üyeleri psikolojik ve ekonomik farklılıkları olan insanlardan
oluşmuştur. Bazı üyeler örgütleri ve yapmış oldukları işleri diğerlerine göre daha
fazla benimserler daha fazla çaba gösterirler ve iş yerlerine (içinde bulundukları
örgütlere) daha fazla katkıda bulunurlar. Diğer bazı üyeler de bunun tersi davranış
sergilerler. Bu farklılıkları üç başlık altında ele almak mümkündür.
 Bilgi ve Düşünce Farklılıkları: Bir örgütsel yapıdaki her bir hiyerarşik
kademenin kendine özgü farklı bir bilgi temeli vardır. Hiyerarşik olarak
yüksek kademede bulunanlar işlerinden daha çok memnundurlar ve daha
çok iş doyumu yaşarlar. Bu nedenle işi başarma ihtiyacını daha fazla
yaşarlar. Buna karşılık alt kademelerde çalışanların örgüt ve yöneticiler
hakkındaki düşünceleri olumlu yönde gelişmez, aidiyet duyguları ve iş
doyumları düşük düzeydedir.
 Örgüt Hakkındaki İdealler ve Standart Farklılıkları: Yönetici ve ast
gruplarının örgütleri hakkındaki idealleri de farklılık gösterir. Astların ve
Aynı örgütte bir kişi üstlerin arzu ettikleri örgüt şekli birbirinden farklılık gösterir. Üstler
birden fazla grubun (yöneticiler) astlarını sorumluluktan kaçınan kişiler olarak düşünürken
üyesi olabilir. astlar da kendilerine üstleri tarafından yeterince değer verilmediğini
düşünebilirler.
 Örgüte Bağlılık ve Örgütü Destekleme Farklılıkları: Yöneticiler astlara göre
daha fazla örgütten yana olup onu destekleme eğilimindedirler. Örgüt
politikası ve planlarını rasyonel olarak görürler ve benimserler [9].
Grupların Önemi
Aynı örgütte farklı türde gruplar kurulabileceği gibi, bir kişi birden fazla
grubun üyesi olabilir. Zaman içinde grubun üyeleri ve yapısı değişebilir. Örgüt
içinde yaşa, cinsiyete, statüye, işin niteliğine kadar çok çeşitli gruplar
kurulabilmektedir. Örgütlerdeki formel ve informel gruplar hem örgüt hem de
çalışanlar açısından önemli işlevleri yerine getirdikleri için örgütlerin varlığı,
sürekliliği ve başarısı açısından büyük bir öneme sahiptir [6].
Grupların İşlevleri
Örgütlerdeki grupların işlevleri şu başlıklar altında ele alınabilir:
 Formel örgütsel fonksiyonlar: Grubun yerine getirmesi gereken ve resmen
sorumlu olduğu görevlerdir. İş ortamında karşılıklı yardımlaşma, kişisel
hedeflere ulaşmada birbirlerine destek ve araç olma işlevi görür. Bu
durum aynı zamanda grubun ortak amaçlara ulaşmak için gösterdiği
çabada karşılaşacağı tehditleri savuşturmada güvenli ve güçlü olma işlevini
de karşılamaktadır. Buna dayanışmadan doğan “sinerjistik güç” adı
verilmektedir.
118
 Psikolojik kişisel fonksiyonlar: Gruplar aracılığıyla kişilerin arkadaşlık, sevgi,

güven kazanma, kendine saygı gibi ortak psikolojik ihtiyaçlar karşılanır.
Grup aynı zamanda üyelerinin psikososyal ihtiyaçlarını karşılayarak
bireysel güç ve arzuları artıran” güdüleyici” bir işlev de görmektedir. Kişiye
sosyal kimlik sağlar.
İş ortamında karşılıklı  Örgütsel amaçlarla bireysel amaçları bağdaştırma: Grup bireysel ve
yardımlaşma, kişisel örgütsel amaçlar arasında iş birliği sağlar. Bir amacın diğerini
hedeflere ulaşmada gerçekleştirmesinde araç görevi görür.
birbirlerine destek ve araç
 Çok yönlü bileşik fonksiyonlar: Psikolojik ihtiyaçların formel yapı ile
olma işlevi görür.
bağdaşmayan enformel gruplar yerine formel gruplarla karşılanmasıdır
[6,9,11].
Bireysel Etkinlik
• Örgütlerde grupların önemi ve işlevlerini tartışınız.
ÖRGÜTSEL GRUPLARIN BİREY ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Grupların birey üzerinde çeşitli etkileri bulunmaktadır.
Grubun birey üzerindeki normatif etkisi: Grup normlarının birey üzerindeki
etkisi Sherif’in “otokinetik etki” deneyi, Asch’in “uyma” deneyi ve Milgram’ın
“itaat” deneyi çalışmalarında ortaya konulmuştur. Buna göre bir gruba dâhil olan
üyeler grupta oluşan normlara göre davranışlarını şekillendirmektedirler. Başka bir
ifade ile bireyin düşünce ve davranışını değiştirerek grup normuna göre
düşünmesi ve davranmasına “uyma” adı verilmektedir. Normlara uymayan üyeler
farklı yöntemlerle dışlanmakta ya da cezalandırılmaktadır [11,19,20,21].
Grubun bireysel tutum değişimine etkisi: Grubun bireyin tutum değişimine
etkisi vardır. Grup bazen üyelerin tutum değişimini hızlandırıcı bazen de yavaşlatıcı
etkiye yol açar. Grubun tutum değişimi grup normlarına uygun olduğunda grubun
kolaylaştırıcı etkisi, uygun olmadığında zorlaştırıcı etkiden söz edilebilir. Bu açıdan
iş örgütüne yeni giren bir çalışanın değerleri ile örgütün değerleri arasında bir
uyum varsa (örgütün bir üyesi olmak çalışan için önemli bulunuyorsa) çalışanın
tutumu örgütün değer, hedef ve politikalarına uygun olarak “benimseme” yoluyla
değişir. Tersi durumda örgütün değer ve hedeflerini benimsemediği için tutumu ya
daha yavaş değişir ya da örgütün değerlerine karşı olmayı seçerse örgütten dışlanır
[6].
Grubun bireyin verimliliğine etkisi: Yapılan işin türü grup ve bireyin
performansı üzerinde etkilidir. 1) Gruptaki her üyenin katkılarının birleşmesi
sonucu ortaya çıkan işler, 2)Bütün üyelerin katkılarının ortalamasının alınarak
sonuca varıldığı işler, 3)Grubun en iyi üyesinin performansının grubun
performansını belirlediği işler, 4)Grubun en zayıf üyesinin performansıyla
119
belirlenen işlerin birey üzerindeki etkileri farklıdır. Birinci, ikinci ve üçüncü gruptaki
işlerde gruplar bireylere göre daha başarılıdırlar. Dördüncü gruptaki işlerde ise
bireyler gruplardan daha başarılı olurlar.
Bir kişinin kendi kendine yaptığından daha fazlasını grup içinde yapmasına
“sosyal hızlandırma” denir. Bu durumda birey yalnız olduğundan daha üretken
olmaktadır. Kişisel etkinlik beklentisi yüksek olan bireyler başkalarının varlığında
Gruplar üyelerine belli yalnız olduğu zamana göre daha yüksek performans gösterir. Çünkü başkalarının
yararlar sağlamakla varlığı sonuç beklentisini yükseltir.
birlikte grup üyelerine
kısıtlamalar, yasak ve Bazen de bir grupta yer almak, özellikle grupta bulunanların emeklerinin
baskılar toplamı sonucu ortaya iş çıkarıldığı durumlarda (nasılsa başkaları yapıyor benim
getirebilmektedir. yapmama gerek yok düşüncesiyle) sorumluluktan kaçınma meydana gelebilir. Bu
duruma “sosyal kaytarma” adı verilmektedir. Gruplarda çalışan bireylerin kişisel
etkinlik beklentisi yüksek olduğunda yalnız çalışanlara göre daha düşük
performans gösterirler. Çünkü grup içinde gösterilen kişisel çabalar fark
edilmeyecek ve bu nedenle sonuç beklentisi düşecektir.
Bireyin karar alma sürecine etkisi: İnsanlar grup içindeyken yalnız başlarına
oldukları duruma göre daha fazla riske girmektedirler. Çünkü gruplar bireylerden
daha fazla risk içeren kararlar alma eğilimindedirler. Bunun nedenleri arasında: a)
Riske girme eğiliminde olanların grup içinde daha ikna edici olması, b) Risk içeren
kararın sorumluluğunun paylaşılması ve bunun başarısızlıkla karşılaşma korkusunu
azaltması, c) Kültürel nedenlere bağlı olarak cesur kararların geleneksel kararlara
göre daha değerli görülmesi sayılabilir [11].
Örnek
•Sosyal hızlandırma nedir?
Cevap: Bir kişinin grubun etkisiyle kendi kendine yaptığından daha fazlasını grup
içinde yapmasına “sosyal hızlandırma” denir.
Grubun Üyelere Olumsuz Etkileri

Gruplar üyelerine belli yararlar sağlamakla birlikte, grup üyeleri üzerinde
kısıtlamaları, yasak ve baskıları olabilmektedir. Birey grubun ideal ve ilkelerine
uymak zorunda kaldığı için davranışlarını grubun beklentileri doğrultusunda
değiştirmek zorunda kalabilir. Kişiliği grubun beklentilerinden farklı olan bireyin
grubun istekleri doğrultusunda ödün vermek zorunda olması kendisi için oldukça
zorlayıcı olabilir. Bir üyenin değerleri, beklentileri içinde yer aldığı örgütün
beklentileriyle uyuşmadığında birey için zorlayıcı olabilir ve bu da kendisinden
beklenen iş verimliliğinin azalmasına neden olabilir [6,9].
120
ÖRGÜTSEL GRUPLARIN YAPISI

Önceki ünitelerde grupların yapısal özellikleri verildiğinden bu bölümde
örgütsel ve toplumsal alanlardaki gruplar özelinde bazı özelliklere yer verilmiştir.
Grup Bütünlüğü: Grup bütünlüğü, grup içerisindeki üyelerin birbirlerine
karşı yakın bir dayanışma, samimiyet, koruma duygusu içinde bulunmalarını
sağlar. Örgüt içindeki grup üyelerinin birbirleriyle sağlıklı iletişim içinde olmaları
örgütün verimliliğine katkıda bulunur. Bu doğrultuda üyelerin boş zamanlarını
birlikte değerlendirebilecekleri enformel gruplar (kamplar, spor takımları vb.)
Üyeler arasında etkin
örgütle bütünleşmeyi sağlayabilir. Ancak grup bütünlüğü bireyselliği tamamen
katılım ve iletişim
olduğunda gruplar daha ortadan kaldıracak bir özellik taşıdığında farklı üyelerin gruba kazandıracağı çok
verimli iş renklilik ortadan kalkar ve grubun dinamizmini olumsuz etkileyebilir.
çıkarmaktadırlar. Değişiklik ve Direnç: Bir grubun üyesi olmak yeni davranışlar geliştirmek
olarak düşünülebilir. Örgüt içinde çalışma biçimleri, personel değişimi,
görevlendirme gibi farklı alanlarda değişim yapılmak istendiğinde üyelerin
görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması önemli olmaktadır. Örgüt
içindeki grupları ilgilendiren konulardaki değişiklik onlara bilgi verilmeden ve
danışılmadan yapıldığında ya da grubun gösterdiği değişime kayıtsız kalındığında
kişiler değişime direnç gösterebilirler. Ayrıca yaş ve yorgunluk gibi kişisel özellikler
de değişimi azaltıcı etki yapabilir. Çalışanların yaşı ilerledikçe değişime uyum
sağlama motivasyonları düşmektedir.
Kararlara Katılma: Üyeler arasında etkin katılım ve iletişim olduğunda
gruplar daha verimli iş çıkarmaktadırlar. Üyeler arasında karşılıklı tartışmalar
olduğunda grup etkin biçimde katılım gösterir. Kararların ortak alınması üyelerin
riskli kararlar almasını kolaylaştırabilir.
Örnek
•Bir örgütsel grup içindeki üyelerin değişime direnç gösterme

nedenleri nelerdir?
Cevap: Grupları ilgilendiren konulardaki değişikliklerin üyeler bilgi verilmeden

yapılması, ilerlemiş yaş ve yorgunluk değişime direncin nedenleri arasındadır.
Grubun Çekiciliği: Örgüt içinde kendi belirlediği hedefleri gerçekleştirme
fırsatı bulma, kendini gerçekleştirme duygusu yaşama grubun çekiciliğini artırıcı
etkenlerdendir. Bu nedenle üyelerin örgütün genel amacı ve örgütteki üyesi
oldukları formel grupların amaçları hakkında bilgilendirilmeleri önemlidir.
Böylelikle örgütler çalışanlar için çekici olmaya devam eder.
121
Grup İçi Roller: Bireyin örgütteki rollerini öğrenmesi örgütsel sosyalleşme

sürecinde gerçekleşmektedir. Bu süreçte kişi örgütün kültürünü, değerlerini,
normlarını ve bu rollerden beklenen davranışları öğrenmektedir. Kendinden
beklenen role uygun davranmadığında olumsuz tepkilerle karşılaşır. Grubu
oluşturan üyelerden beklenen davranışların birbirinden farklı olmasına “rol
farklılaşması” adı verilmektedir. Üyelerden beklenen davranışlar kesin olarak ayırt
edilememişse buna “rol belirsizliği” denir. Rol belirsizliği grubun başarılarını
olumsuz etkiler ve rol çatışmasına yol açabilir [6,9].
Normlar: Farklı örgütlerde farklı değer ve normlar söz konusudur. Bir
Bir örgütteki normların örgütteki normların büyük çoğunluğu yazılı değildir. Örgüt kültürü içinde
büyük çoğunluğu yazılı sosyalleşme yoluyla öğrenilir.
değildir.
Homojenlik ve Heterojenlik: Örgütlerde yaş, cinsiyet gibi çeşitlilik arttıkça
alanında uzman kişilerden oluşan bu heterojenlik örgütte bir konunun farklı
boyutlarda tartışılmasını ve farklı yöntemlerin uygulanmasını ve dolayısıyla
yaratıcılığın gelişmesini beraberinde getirmektedir.
Karar Verme: Örgütte karar verme süreci grup kararları ve bireysel kararlar
olmak üzere iki şekilde ele alınmaktadır. Grup olarak karar verme süreci bireysel
karar almaya göre daha fazla avantaj sağlamaktadır. Grup karar alma sürecine
birçok girdiyi dâhil eder ve grup karar alman sürecine heterojenlik katar, Düşünsel
farklılıkların çokluğu karar alma sürecini zenginleştirir. Grup kararlarının en önemli
dezavantajı ise sürecin zaman almasıdır. Grup içinde uyma baskısı da yaşanabilir
[6] .
Liderlik: Örgüt hiyerarşisinin herhangi bir kademesindeki lider başında
bulunduğu grup için gerçekçi amaçlar belirlemelidir. Bu amaçlar örgütün
amaçlarıyla uyumlu olmalı ve iş ortamının koşullarını dikkate almalıdır. Hiyerarşik
olarak alt kademelerde görev yapan bir lider teknik bilgi ve becerisini
kullanmalıdır. Üst kademlerde görev yapıyorsa örgütün dış çevresiyle de ilgilenip
kendini hem örgüt içinde hem örgüt dışında kabul ettirmeye çalışmalıdır. Orta
kademede görev yapan bir yönetici hem teknik konularla hem de örgütün yakın
çevresiyle ilgilenmeli ve lideri olduğu grup ile örgütün amaçlarını bağdaştırmanın
yollarını aramalıdır [9].
Bireysel
Etkinlik
• Örgütlerdeki liderlerin rol ve işlevlerini tartışınız.
122
•ÖRGÜTSEL VE TOPLUMSAL ALANLARDA GRUPLA ÇALIŞMA

•ÖRGÜTSEL YAKLAŞIMLAR
•Örgütsel teori, ilk olarak üretim süreçleri ve hizmetlerine odaklanmış olup
örgütsel yapılara artan ilgi ve Max Weber’in bürokrasi çalışmalarını takiben
20. yüzyılın başlarında kullanılmaya başlanmıştır.
Özet
•ÖRGÜTLERDEKİ GRUP TÜRLERİ
•Görev Grupları
•Görev grupları belirli bir görevi ya da amacı gerçekleştirmek üzere bir araya
gelmiş gruplardır.
•Amaç
•Bu grupların temel amacı grup ya da takım çalışmasının etkinliğini
artırmaktır.
•Grup Süreci
•Görev gruplarında amaç dışarıdan belirlenir ve grup üyeleri belirlenen bu
amaca ulaşacak işi üstlenirler. Bu gruplar bilişsel düzeyde işleyiş gösterirler.
Bu tür gruplar sadece grubun ilerlemesini engelleyen bir problem olduğunda
soruna odaklanırlar.
•Liderin Rolü
•Görev gruplarında liderin rolü grubu görev üzerinde tutmak, etkileşim ve
tartışmayı kolaylaştırmaktır.
•Güçlü Yanları
•Görev grupları bir kişiye göre karmaşık eylemleri ele almak için daha
uygundur.
•Sınırlı Yanları
•Çalışanlar arasında çatışmalar yaşanabilir.Birbirleri için değil birbirlerine karşı
çalışabilirler.
•Çatışma Çözümü
•Çatışmaların çözümü için pazarlık etmek, tarafların çıkarlarını kapsayacak bir
üst amaç oluşturmak, karşıt cevaplar stratejisi oluşturmak önemli
adımlardandır.
•Takım/Grup Kavramları
•Bir örgütsel yapıdaki “takım (ekip)” çalışmaları da grup olarak
değerlendirilebilir.
•Birincil Gruplar
•Üyeler arasında yüz yüze sıcak ilişkilerin kurulduğu, bu ilişkinin kesintisiz
olarak sürdürüldüğü ve resmiyetin olmadığı gruplardır.
•İkincil Gruplar
•İkincil gruplarda üyeler belli bir amacı gerçekleştirmek üzere bir arada
bulunur. Üyeler arasında görev ya da işten kaynaklı resmî (formel) ve
mesafeli bir etkileşim görülür.
•Normlara Göre Gruplar
•Formel grup: Bu gruplarda normlar önceden belirlenmiştir ve biçimsel bir
yapıya sahiptir.
•Enformel grup: Bu gruplarda kurallar grup içi etkileşim sonucu oluşturulur ve
biçimsel olmayan bir grup yapısı vardır.
•Kuruluş Biçimlerine Göre Gruplar
•Kuruluş biçimlerine göre gruplar doğal gruplar ve oluşturulmuş grup olarak
sınıflandırılabilir .
123
•ÖRGÜTLERDE GRUPLARIN ÖNEMİ VE İŞLEVLERİ

•İş örgütleri üyeleri psikolojik ve ekonomik farklılıkları olan insanlardan
oluşmuştur. Bu farklılıklar bilgi ve düşünce farklılıkları, örgüt hakkındaki
idealler ve standart farklılıklar ve örgüte bağlılık ve örgütü destekleme
farklılıklarıdır.
Özet (devamı)
•Grupların Önemi
•Örgütlerdeki formel ve informel gruplar hem örgüt hem de çalışanlar
açısından önemli işlevleri yerine getirdikleri için örgütlerin varlığı, sürekliliği
ve başarısı açısından büyük bir öneme sahiptir.
•Grupların İşlevleri
•Örgütlerdeki grupların formel örgütsel fonksiyonlar, psikolojik kişisel
fonksiyonlar, örgütsel amaçlarla bireysel amaçları bağdaştırma işlevleri
vardır.
•ÖRGÜTSEL GRUPLARIN BİREY ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
•Örgütsel grupların birey üzerindeki normatif etkisi, grubun bireysel tutum
değişimine etkisi, grubun bireyin verimliliğine etkisi, bireyin karar alma
sürecine etkisi vardır.
•Grubun Üyelere Olumsuz Etkileri
•Gruplar üyelerine belli yararlar sağlamakla birlikte, grup üyeleri üzerinde
kısıtlamaları, yasak ve baskıları olabilmektedir.
•ÖRGÜTSEL GRUPLARIN YAPISI
•Grup Bütünlüğü: Grup bütünlüğü, grup içerisindeki üyelerin birbirlerine karşı
yakın bir dayanışma, samimiyet, koruma duygusu içinde bulunmalarını
sağlar.
•Değişiklik ve Direnç: Örgüt içindeki grupları ilgilendiren konulardaki değişiklik
onlara bilgi verilmeden ve danışılmadan yapıldığında ya da grubun gösterdiği
değişime kayıtsız kalındığında kişiler değişime direnç gösterebilirler.
•Kararlara Katılma: Üyeler arasında etkin katılım ve iletişim olduğunda
gruplar daha verimli iş çıkarmaktadırlar.
•Grubun Çekiciliği: Örgüt içinde kendi belirlediği hedefleri gerçekleştirme
fırsatı bulma, kendini gerçekleştirme duygusu yaşama grubun çekiciliğini
artırıcı etkenlerdendir.
•Grup içi Roller: Bireyin örgütteki rollerini öğrenmesi örgütsel sosyalleşme
sürecinde gerçekleşmektedir. Bu süreçte kişi örgütün kültürünü, değerlerini,
normlarını ve bu rollerden beklenen davranışları öğrenmektedir.
•Normlar: Farklı örgütlerde farklı değer ve normlar söz konusudur. Bir
örgütteki normların büyük çoğunluğu yazılı değildir. Örgüt kültürü içinde
sosyalleşme yoluyla öğrenilir.
•Homojenlik ve Heterojenlik: Örgütlerde yaş, cinsiyet gibi çeşitlilik arttıkça
alanında uzman kişilerden oluşan bu heterojenlik örgütte bir konunun farklı
boyutlarda tartışılmasını ve farklı yöntemlerin uygulanmasını ve dolayısıyla
yaratıcılığın gelişmesini beraberinde getirmektedir.
•Karar Verme: Örgütte grup kararları ve bireysel kararlar alınmaktadır. Grup
kararlarının en önemli dezavantajı ise sürecin zaman almasıdır.
•Liderlik: Örgüt hiyerarşisinin herhangi bir kademesindeki lider başında
bulunduğu grup için gerçekçi amaçlar belirlemelidir.
124
1. …………. belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere oluşturulmuş yapılardır.
Aşağıdakilerden hangisi boşluk için uygundur?
a) Toplum
b) Örgütler
c) Aynı kentte yaşayanlar
d) Aynı sokakta yaşayanlar
e) Aynı ülkede yaşayanlar
2. Örgütsel teori aşağıdakilerden hangisinin çalışmalarını takiben

kullanılmaya başlamıştır?
a) Frederick Taylor
b) Abraham Maslow
c) Elton Mayo
d) Max Weber
e) Douglas McGregor
3. İnsanların kişisel fedakârlıklarla örgütlerde çalışmayı kabullenmesinin ve

itaat etmesinin nedenlerini aşağıdakilerden hangisi araştırmıştır?
a) Abraham Maslow
b) Frederick Taylor
c) Elton Mayo
d) Douglas McGregor
e) Max Weber
4. Kişinin kendini içinde bulduğu, yüz yüze ilişki içinde olduğu küçük gruplara
ne ad verilir?
a) Birincil gruplar
b) Doğal gruplar
c) İkincil gruplar
d) Formel gruplar
e) İnformel gruplar
5. Komiteler, kurullar, çalışma ekipleri, karar alma toplantıları, personel

toplantıları hangi grup türlerindendir?
a) Eğitim grupları
b) Sosyalleşme grupları
c) Görev grupları
d) Tedavi grupları
e) Doğal gruplar
125
6. Görev grupları hangi düzeyde işleyiş gösterirler?

a) Duygusal
b) Sosyal
c) Psiko-sosyal
d) Bio-psiko-sosyal
e) Bilişsel
7. Aşağıdakilerden hangisi görev gruplarının güçlü yanları arasında

düşünülür?
a) Çalışanlar arasında çatışma olması
b) Çalışanlar arasında rol karmaşası olması
c) Çalışanların görev sınırlarının net çizilememesi
d) Karmaşık eylemleri ele almak için daha uygun olması
e) Üyelerin değişime ayak uydurmadaki güçlükleri
8. Üyeler arasında yüz yüze sıcak ilişkilerin kurulduğu ve resmiyetin olmadığı

gruplara …………… denir.
a) İkincil
b) Birincil
c) Doğal
d) Formel
e) Enformel
9. Bir kişinin kendi kendine yaptığından daha fazlasını grup içinde yapmasına
ne ad verilir?
a) Sosyal sinerji
b) Sosyal güç
c) Sosyal geri bildirim
d) Sosyal hızlandırma
e) Sosyal kaytarma
10. Aşağıdakilerden hangisi bir örgütte bulunan grubun üyeler üstündeki

olumsuz etkileri arasında değildir?
a) Üyenin değerleri ile örgütün değerleri arasında farklılıkların üyeyi
zorlaması
b) Üyeleri kısıtlamaları
c) Üyelere baskı kurmaları
d) Üyelere yasak getirmeleri
e) Üyeleri düşünmeye yönlendirmeleri
Cevap Anahtarı
1.b, 2.d, 3.a, 4.b, 5.c, 6.e, 7.d, 8.b, 9.d, 10.e
126
[1] Perrot, S. (2015). Sosyal Hizmet ve örgütler (1. Baskı). R. Adams, L. Dominelli,
M. Payne (Ed.), T. Tuncay (Çev. Ed.). Sosyal Hizmet: temel alanlar ve
eleştirel tartışmalar içinde (s.143-155). Ankara: Nika Yayınevi.
[2] Schulz, A.J.; Israel, B.A.; Lantz, P. (2004). Assesing and sreengthening
characteristic of effective groups in community-based participatory
research partnership. C.D. Garvin, L.M. Guetiérrez, M.J. Galinky (Ed.).
Handbook of Social Work with groups içinde (s.307-325). New York London:
The Guilford.
[3] Duyan, V.; Özgür Bayır, Ö. (2016). Sosyal Hizmete giriş: Öğrenciler ve
uygulayıcılar için bir rehber. Ankara: Sosyal Çalışma Yayınları.
[4] Kongar, E. (2010). Toplumsal değişme kuramları ve Türkiye gerçeği (14. Basım).
İstanbul: Remzi Kitabevi.
[5] Giddens, A. (1997). Socology (3. Basım). Cambridge, Oxford: Polity Press.
[6] Bulut, I, ve Polat, G. (2015). Örgütlerde gruplar (2. Baskı). M. Zicirkıran (Ed.),
Örgüt sosyolojisi içinde (s.97-125). Bursa: Dora.
[7] Duyan, V. (2012). Sosyal Hizmet: Temelleri, yaklaşımları, müdahale yöntemleri
(2. Baskı). Ankara: Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği.
[8] Yolcuoğlu, İ.G. (2014). Bireylerle, ailelerle, gruplarla ve toplumla Sosyal Hizmet
( 8. Baskı). İstanbul: Nar Yayınevi.
[9] Eren, E.(2015). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi (15. Baskı). İstanbul:
Beta.
[10] Ephross, P.H.; Vassil, T.V. (2004). Group work with working groups. C.D.
Garvin, L.M. Guetiérrez, M.J. Galinky (Ed.). Handbook of Social Work with
groups içinde (s.400-414). New York London: The Guilford.
[11] Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Günümüzde İnsan ve İnsanlar: Sosyal Psikolojiye giriş
(12. Basım). İstanbul: Evrim.
[12] Çakır, G. (2014). Grup çeşitleri (4. Baskı). A. Demir ve S. Koydemir (Ed.),
Grupla psikolojik danışma içinde (s.49-72). Ankara: PEGEM.
[13] Masson, R.L.; Jacobs, E.E.; Harvill, R.L.; Schimmel, C.J. (2014). Grup
danışmanlığı: stratejiler ve becerile (1. Baskı). P. N. Bal (Çev.) . Ankara:
PEGEM.
[14] Voltan Acar, N. (2018). Grupla psikolojik danışma: ilke ve teknikleri (13. Baskı).
Ankara: Nobel.
[15] Mavili Aktaş, A. (2001). Küçük Gruplar: Dinamikleri ve Süreci (1. Baskı).
Ankara: Mustafa Kitabevi.
[16] Topses G.; Bulut Serin N. (2017). Grupla psikolojik danışmanın temel kavram
ve ilkeleri (1. Basım). Ankara: Nobel.
[17] Kirst-Ashman, K.K.; Hull, Jr. G.H. (1999). Understanding generalist practice (2th
Edition). Chicago: Nelson-Hall Publishers.
[18] Abramson, J.S.; Bronstein, L.R. (2004). Group process Dynamics and skills in
interdisciplinary teamwor. C.D. Garvin, L.M. Guetiérrez, M.J. Galinky (Ed.).
Handbook of Social Work with groups içinde (s.384-399). New York London:
The Guilford.
[19] Sezici, E. (2015). Örgütsel özdeşleşme (3. Baskı). N. D. Ergun Özler (Ed.).
Örgütsel davranışta güncel konular içinde (s.167-192). Bursa: Ekin.
[20] Arkonaç, S. (1998). Sosyal psikoloji (1. Baskı). İstanbul-Bursa-Şanlıurfa: Alfa.
[21] Sakallı, N. (2010). Sosyal etkiler: Kim kimi nasıl etkiler (3. Baskı). Ankara: İmge.
127
TANIŞMA AŞAMASI
• Kurumu anlama
• Hedef grupla tanışma
İÇİNDEKİLER
• Grup çalışması için olan

ihtiyacı tespit etme
• Konuyla ilgili literatür tarama GRUPLARLA SOSYAL
• Grubun amacını belirleme HİZMET
• Kurumdan destek sağlama
• Dış destekleri araştırma
• Uygun kişileri belirleme
• Tanışma, bağlantı kurma ve
davet etme Doç.Dr. Reyhan
ATASÜ-TOPCUOĞLU
•Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

•Grup çalışmasının ilk aşaması
HEDEFLER
olan grup öncesi sürecin ne demek

olduğunu anlayacak,
•Grup öncesi sürecin nasıl
başladığını öğrenecek,
•Tanışma ve bağlantı kurma
aşamasında neler yapmamız
gerektiğini öğreneceksiniz.
ÜNİTE
7
Tanışma Aşaması
KURUMU ANLAMA
HEDEF GRUPLA TANIŞMA
GRUP ÇALIŞMASI İÇİN OLAN

İHTİYACI TESPİT ETME
KONUYLA İLGİLİ LİTERATÜR TARAMA

GRUP ÖNCESİ SÜREÇ
TANIŞMA AŞAMASI GRUBUN AMACINI BELİRLEME
GRUP ÇALIŞMASI İÇİN KURUMDAN

DESTEK ALMA
GEREKLİ BİLGİ
TEMELİ
OLASI DESTEKLERİ ARAŞTIRMA
GRUP İÇİN UYGUN KİŞİLERİ

BELİRLEME
TANIŞMA BAĞLANTI KURMA
129
Tanışma Aşaması
GİRİŞ
Gruplarla sosyal hizmet çalışması, eskiden kişilerin, birey, grup ya da
topluluk bazındaki sorunlarıyla daha iyi başa çıkabilmelerini sağlamak için amaçlı
grup aktiviteleri ile sosyal işlevselliklerinin arttırılması olarak tanımlanıyordu[1]. Bu
tanımlamada grup çalışması, esasen “sorunlu” kişilere odaklanmakta ve bir yardım
süreci olarak kurgulanmaktadır. Daha güncel yaklaşımlarda ise grup çalışması
bireylerin birbirlerine yardım ettikleri bir ortam sağlamaktır. Grup çalışması hem
bireyleri hem de grubu destekler ve onların, birey, grup, örgüt ve topluluk
düzeyinde etki ve değişim yaratmalarını sağlar[2]. Grup çalışması; ortak sorun ya
da ihtiyaçları olan bireylerin bir araya gelerek düşünce, bilgi, deneyim, sorun,
çözüm ve eylemleri paylaştıkları bir süreçtir. Grup çalışması, sağaltım, destek,
eğitim, kendine yardım, sosyal eylem, topluluk organizasyonu, bir görevi yerine
getirme, ekip çalışası ve yönetim gibi pek çok amaçla kullanılabilir [3].
Grup çalışmasında kullanılacak kuramsal yaklaşım bu amaca göre belirlenir.
Bilişsel davranışçı, psiko-sosyal ya da feminist kuram gibi pek çok farklı kuramsal
Grup çalışması hem yaklaşımlar tek ya da birlikte kullanılabilir. Son zamanlardaki eğilim, hem birey
bireyleri hem de grubu hem bireyin çevresi bazında değişim yaratmayı birlikte hedefleyen güçlenme
destekler ve onların, yaklaşımının çeşitli kuramsal yaklaşımlarla birlikte kullanılması yönündedir[3].
birey, grup, örgüt ve Hangi amaç ya da kuramsal yaklaşımı kullanırsak kullanalım, grup çalışmasının bir
topluluk düzeyinde etki
temeli vardır. Grup çalışması sürecinin temelde nasıl işlediğine dair giriş
ve değişim
niteliğindeki temel bazı bilgileri bu ünitelerde işleyerek öğreneceğiz. Grup
yaratmalarını sağlar.
çalışması, grup öncesi ve grup süreci olarak ikiye ayrılır. Grup öncesi süreç:
Tanışma ve bağlantı kurma (ünite 7), ön değerlendirme (ünite 8), planlama (ünite
9) ve grup süreci: uygulama (ünite 10) süreçlerine dair temel bilgileri bu ünite ve
ilerleyen ünitelerde bulacaksınız. Bu ünitede tanışma ve bağlantı kurma sürecine
odaklanacağız.
TANIMA VE TESPİT
GRUP ÖNCESİ SÜREÇ ÖNDEĞERLENDİRME
PLANLAMA
GRUP ÇALIŞMASI
BAŞLANGIÇ
ORTA
UYGULAMA SÜRECİ
DEĞERLENDİRME
SONLANDIRMA
Grup çalışmasına başlamak için öncelikle bir tanışma ve bağlantı kurma

süreci gereklidir. Bu süreçte sosyal çalışmacı kurumuyla, mevzuatıyla, içinde
bulunduğu örgüt iklimi ile, hedef grubuyla tanışması, grup çalışmasına olan
130
Tanışma Aşaması
ihtiyacı tespit etmesi, sosyal çalışmacı olarak kendi özelliklerini anlaması, ilgili
hedef kitleden grup çalışmasına uygun kişileri tespit edebilmesi ve onları davet
etmesi gerekmektedir.
Bu ünitede, grup çalışmasının tanışma ve tespit sürecini inceleyeceğiz.
 Kurumu anlama
 Hedef grupla tanışma
 Grup çalışması için olan ihtiyacı tespit etme
 Konuyla ilgili literatür tarama
 Grubun amacını belirleme
 Grup çalışması için kurumdan destek sağlama
Grup çalışması ortak
sorun ya da ihtiyaçları  Grup çalışması için olası destekleri araştırma
olan bireylerin bir araya  Grup için uygun kişileri belirleme
gelerek düşünce, bilgi,  Tanışma, bağlantı kurma ve davet etme
deneyim, sorun, çözüm
ve eylemleri
paylaştıkları bir süreçtir. GRUP ÖNCESİ SÜREÇ
Sosyal çalışmacılar, çalıştıkları kurumların çeşitli hedef kitlelerine yönelik
kurumsal amaçlarına ulaşabilmek için bazen grup çalışması tekniğini de kullanırlar.
Huzurevinde ya da Sosyal Hizmet Merkezinde çalışan bir sosyal çalışmacı hedef
grubun, kurumun sunduğu sosyal servislerden daha iyi yararlanabilmesi için bazen
birey bazında değil grup bazında çalışmak gerektiğini fark edebilir. Örneğin evde
bakım ücreti uygulamasından yararlanan engelli yakınlarının bu yakınlarına daha
iyi bakabilmeleri hem bu konudaki bilgi düzeylerinin artışıyla hem de bu bakım
yükünün getirdiği bireysel izolasyonu aşarak sosyal olarak kendilerini
güçlendirmeleri ile çok daha verimli bir hâle gelebilir. Böyle bir bilgi arttırma ve
sosyal izolasyonu kırma ve yeni ilişkiler kurma ihtiyacını karşılamak için sosyal
kişisel çalışma yerine gruplarla sosyal hizmet yaklaşımını kullanmak daha uygun bir
yöntemdir.
Bir sosyal çalışmacı, grup çalışması yapmaya rastgele karar vermez. Grup
çalışması sürecinin önemli bir kısmını grup öncesi süreç oluşturur.
Grup öncesi sürecin tanışma aşaması aşağıdaki unsurlardan oluşur:
 Kurumu anlama
 Hedef grupla tanışma
 Grup çalışması için olan ihtiyacı tespit etme
 Konuyla ilgili literatür tarama
 Grubun amacını belirleme
 Grup çalışması için kurumdan destek sağlama
 Grup çalışması için olası destekleri araştırma
 Grup için uygun kişileri belirleme
 Tanışma, bağlantı kurma ve davet etme
131
Tanışma Aşaması
Kurumu anlama
Sosyal çalışmacı herhangi bir faaliyete başlamadan önce içinde bulunduğu
örgütsel yapıyı iyi anlamalıdır. Hangi kuruluşta çalışmaktadır, kuruluşun hedefi
amaçları, olanakları nelerdir? Bunları öğrenmelidir. Bunun için kurum bağlamı ve
içinde bulunduğu toplumsal bağlamla tanışmalıdır. Sosyal çalışmacı, kurumsal
hedef ve kapasiteye göre kimlerle ve neye yönelik çalışılabileceği konusundaki
potansiyelini anlamalı ve buna göre hedeflerini belirlemelidir.
Kurumu tanımaya öncelikle hukuksal metinlerle başlarız. Bu inceleme, ilgili
yönetmelik ve genelgelerden ilgili kanun ve anayasaya ve ülkemizde geçerli olan
ilgili uluslararası hukuk belgelerine kadar geniş alanı kapsar.
Örnek
•Örneğin bir sevgi evinde çalışıyor sak yalnızca ilgili

yönetmeliği değil aynı zamanda çocukların korunması ile
ilgili yasaları ve bu yasalara da çerçeve oluşturan Birleşmiş
Milletler Çocuk Haklarına dair Uluslararası Sözleşmeyi de
bilmeliyiz.
İlgili uluslararası sözleşme ve standartlardan kurumun misyon ve vizyonunu

tanımlayan belgeler, ulusal yasalar ve yönetmelik ve genelgeleri kapsayan bir
okuma bizi hem çocuk hakları konusunda bilgilendirir hem kuruluşumuzda
korunan çocukların haklarının ne olduğunu anlamamızı sağlar hem de
kuruluşumuzun bize verdiği yetki ve sorumlulukları görmemizi. Böylece yetkiler,
ihtiyaçlar ve olanaklar arasında bir sentez yapabiliriz.
Hedef grupla tanışma

Kuruluşu ve amaç, hedef yetki ve sınırlarımızı anladıktan sonra hedef
grubun özellikleri ve çevreleri ve çalıştığımız kuruluş ile olan ilişkilerini anlamak ve
ihtiyaçları tespit ekmek gereklidir. Hedef grubu tanımak ve anlamak için: a)
Okumak b) hem kuruluştaki diğer uzmanlardan bilgi almak ve onların önceki
deneyimlerini öğrenmek c) hem de hedef grupla tanışarak katılımcı gözlem
yapmak gereklidir.
Örneğin bir Sosyal Hizmet Merkezinde çalışıyoruz ve bulunduğumuz
bölgede engelli bakım aylığından faydalanan pek çok hane var. Konuyla ilgili
Hedef grubu tanıma, bir okumalar, yaptık ve söz konusu bakımın genelde anneler ya da kadın akrabalar
anlama sürecidir. Bu tarafından yapıldığını, yoksul olan bu hanelerde sürekli bakım yükünün kadınları
süreçte sosyal çalışmacı izole ettiğini öğrendik [4]. Bu bilgilerin kendi veri tabanımızla örtüşüp
hedef grupla uyumlanır.
örtüşmediğine bir bakarız. Daha sonra kuruluşumuzdaki diğer uzmanların
yaptıkları hane ziyaretlerini, gözlemlerini ve deneyimlerini sorar öğreniriz. Bu
yolla, kendi merkezimizin olduğu bölgedeki daha spesifik özellikleri ve kurumsal
hafızadaki bilgileri edinmiş oluruz. Örneğin mahalleye özgü özellikler, grubun
etnik, dini yapısı, gündelik hayat pratikleri, kuruluşla olan ilişkileri, konuşulan
diller, kadınların sosyalleşme mekânları, ritüeller, sokak ve parkların kadın ve
engellilerin kullanımına ne kadar açık olduğu vb.
132
Tanışma Aşaması
Hedef grubu tanıma bir anlama sürecidir. Bu süreçte sosyal çalışmacı hedef
grup ile uyumlanır.
Bu süreçte katılımcı gözlem yapmak gerekli ve çok önemlidir. Bu gözlemler
ve topluluğun içindeki farklı alt grupları temsil eden kişilerle yapacağımız
görüşmeler örneğin ev ziyaretleri, sokak sohbetleriyle hedef grubumuzun,
deneyimlerini, kendilerini ifade etmek için kullandıkları kelime dağarcığını,
duygularını, kaygılarını, önemsedikleri konuları ve gündemlerini öğreniriz. Ancak
hedef grubumuzu tanıyıp onlarla uyumlu bir dili yakaladıktan sonra ihtiyaçlarını ve
özellikle ancak grup çalışması ile karşılanabilecek olan ihtiyaçları anlayabiliriz.
Hedef grubu tanırken grubun hangi toplumsal gruplara aidiyetler içerdiğini
anlamamız da çok önemlidir. Ünite dokuzda planlama aşamasında bağlamı
değerlendirme kısmında, kurum bağlamı ve toplumsal bağlamı değerlendirmede
hangi soruların işimize yarayacağını göreceğiz. Ancak tanışma aşamasında temel
demografik bilgileri ve bölgenin yakın geçmişini ve ekonomik ve sosyal
özlemlilerine dair ufak ipuçları toplamak gereklidir. Farklı gruplara aidiyet ve
topluluk kültürleri hem bireylerin ihtiyaç ve ortak sorunlarının ortaya çıkmasında
etkilidir hem de bireylerin bu sorunlara geliştirdiği üretken olan ya da olmayan
bakış açılarının gelişmesinde yer alırlar. Sosyal çalışma her zaman değişimi
hedefler. Bir şeyi değiştirmeden önce, ona saygıyla yaklaşmalı, onunla tanışmalı,
zaman içinde onu anlamalı, nasıl bir değişimi istediğini ve gereksindiği ona değer
vererek görmeliyiz. Bu saygı ve duyarlık ancak insan hakları ve sosyal adalete
dayalı mesleki değerlerimizi içselleştirerek geliştirebileceğimiz bireysel çaba ve
hassasiyet gerektiren özelliklerdir.
Grup çalışması için olan ihtiyacı tespit etme

Grup çalışması başka türlü karşılanması mümkün olmayan bir ihtiyaçlara
binaen yapılan bir mesleki uygulamadır [5]. Grup çalışması ihtiyacı üç nedenle
doğabilir:
 İçinde çalıştığımız kuruluş grup çalışmaları ile hizmet sunuyordur. Örneğin
madde kullanımını bırakmak için grup çalışmaları yapan bir kuruluşta
çalışmaya başladık.
 Hedef kitlemizin bazı önemli ihtiyaçları ancak grup çalışması tekniği ile
Grup çalışması ihtiyacı çözülebilir. Bireysel çalışma ile müracaatçı ile birlikte çözebileceğimiz bir
üç nedenle doğabilir: sorun için grup çalışması yapmayız. Ancak kimi ihtiyaçlar yalnızca grup
1.Kurumsal hizmet içinde karşılanabilir onun içinde grup çalışması yapmak gerekli hâle gelir.
yelpazesi, Yukarıdaki örneğe devam edelim. Engelli yakınlarına bakan ve bakım yükü
2. Hedef kitlemizin ile yalnızlaşan anneler için sosyalleşme bir ihtiyaçtır. Bu zorlu süreçle baş
ihtiyacının doğası,
etme yöntemleri geliştirmek ve tükenmişliğin önüne geçmek için deneyim
3. Grup hâlinde sosyal
hizmete ihtiyaç ve bilgi paylaşmak ihtiyaçtır. Bu tür ihtiyaçlar sadece sosyal çalışmacı ve
duyulması. müracaatçının diyaloğu içinde çözülemez. Bu ihtiyaçların karşılanması için
bir sosyal ortam yaratılması gerekmektedir. Bu durumda grup çalışması bir
gereklilik olarak karşımıza çıkar.
133
Tanışma Aşaması
 İçinde bulunduğumuz ortamda bazı grupların sosyal hizmete ihtiyacı

vardır. Örneğin okullarda akran zorbalığı ve çeşitli nedenlere dayalı grup
dışlamalarının önlenmesi için Suriyeli ve Türk öğrencilerin birlikte
bulunduğu bir sınıfta dil bariyeri yüzünden çocuklar birbirinden uzak
duruyor ve göçmenler izole oluyor olabilir. Bu iki grubu kaynaştırmak için
yine grup çalışması yapmak gerekir. Birlikte oyun, birlikte bir şey başarma
için karma görev grupları gibi teknikler kullanılabilir.
Konuyla ilgili literatür tarama

Konuyla ilgili bilimsel yazını taramak hem çalışmamızı planlamamıza hem de
sağlıklı bir çalışma yürütmemiz için gereklidir. Bu aşamada:
 Hedef kitlemizle ilgili okumalar yapmak

Bireysel
Etkinlik
• Google akademik web sayfasına girerek bir

hedef grupla iligli bilimsel yazın taraması yapınız.
Hedef kitlemizle okumalar yaparken sosyal hizmet alanında yayımlanan

çeşitli Türkçe dergilere bakmalıyız. İlaveten hedef grubumuzu daha iyi
anlamak için, ilgili disiplinlerdeki bilimsel çalışmalar bakmalıyız. Örneğin
okuldaki akran şiddeti ile ilgili bir çalışma yapmak istiyorsak sosyal hizmet
dergilerindeki ilgili makalelere ilaveten ergen psikolojisi, okul psikolojisi,
çocuk ve okul sosyolojisi alanında da işimize yarayacak metinler var mı?
Anlamak için bir tarama yapmalıyız.
Üçüncü olarak sadece bilimsel yazın değil grupların kendi haklarında
geliştirdikleri söylemeler de sosyal çalışmada hesaba katmamız gereken
önemli bir bilgidir. Bu aşamada, hedef grubumuzla ilgili sivil toplum
kuruluşları ya da çeşitli medya platformları var mı, bunların gündemi
nedir, beli başlı sorunlarını nasıl tanımlıyorlar, grupsal talepleri var mı?
Bunları öğrenmeliyiz.
 Grup çalışması ile ilgili genel okumalar yapmak.

Örnek
•Aktaş A. (1997). Küçük Grup Süreci ve Dinamikleri. Ankara:

Mustafa Kitabevi
•Duyan V. (2008). Gruplarla Sosyal Hizmet. Ankara: HÜ
Yayınları.
Gruplar gerçek hayatta da hepimizin çeşitli biçimlerde yer aldığı sosyal

ortamlardır. Örneğin arkadaş grupları, sınıf arkadaşı grupları, aile, geniş
134
Tanışma Aşaması
aile, ya da ilgi alanlarımızla ilgili gruplar; sinema kulübü ya da festival

müdavimleri gibi. Kendinizin içinde bulunduğu çeşitli grupları düşünün.
Her birinin içindeki kişilerle farklı şekilde ilişkilerimiz var. Dahası pek çok
grubun içinde çeşitli konumlanmalar ilişki kuralları mevcut. Bunlara kısaca
grup dinamiği diyoruz. Grup çalışması yapmak, herhangi bir grubun içinde
herhangi bir üye olarak bulunmaktan çok daha karmaşık mesleki sorumluk
ve görevleri yerine getirdiğimiz bir süreçtir. Bir grubu yönetme sürecidir.
Bunu yapabilmek için gruplarda zaman içinde bireyler nasıl ilişkilenir. Yani
grup dinamikleri nasıl işleri bunların bilgisini haiz olmamız gerekir. Onun
için grup çalışmasına dair genel okumalar gereklidir.
 Spesifik grup çalışmaları ile ilgili okumalar yapmak
•İçağasıoğlu Çoban, A., & Bulut, I. (2016). Ergenler için

Örnek
kentin riskleri: Grupla sosyal hizmet müdahalesi örneği.

Journal of Human Sciences, 13(3), 4312-4324.
•Spefik gruplarla yapılmış grup çalışmlarına dair makaleleri
araştırınız.
Grup dinamiklerinin genel bilgisine ek olarak olasılıklarını düşündüğünüz

grup çalışması türü ve hedef kitle ya da özel soruna yönelik olarak daha
önce ne gibi grup çalışmaları yapılmış bunlara bakmak bize yol gösterir.
 Sosyal hizmetin etik ve mesleki değerlerini tekrar okumak

Grup çalışması, hem bireysel psikolojik alanın hem grup üyelerinin birbiri ile olan
etkileşimlerinin yönetildiği ve yönlendirildiği, bireysel bilgi ve deneyimin
paylaşıldığı süreçlerdir. Böylesi bir durumda mesleki etik ilkeleri uygulamak hem
bizim hem de grup üyelerinin sağlıklı etkileşimini sağlamak açısından gereklidir.
Sosyal hizmet mesleğinin etik ilkelerini grup çalışmanızın her aşamasında gözden
geçirmek, nasıl bir çalışma yapacağımıza karar vermek için bizi güçlendirir.
Grubun amacını belirleme
Grubun amacını belirleme çok önemlidir. Çünkü grubun amacı, aşağıdaki grup
süreçlerini şekillendirir [6]:
 Gruba kimlerin seçileceği ve dâhil edileceği
 Grubun süresinin belirlenmesi
 Grubun sayısının belirlenmesi
Grubun amacını
belirleme çok  Grup toplantıları için mekânın ve oturum sürelerinin belirlenmesi.
önemlidir. Grubun amacını belirlerlerken aşağıdaki unsurlara dikkat etmek gerekir [6]:
 Grubun amacı, müracaatçıların ihtiyaçlarına uygun olmalıdır.
 Grubun amacı ve grup çalışmasının içeriği, birbirine karıştırılmamalıdır.
 Grubun amacı, katılan üyelerin hangi aktiviteleri yapacağı ile ilgilidir. Grup
çalışmasının sonucu ise başka bir şeydir. Sonuç grup çalışması ile elde
edilecek olandır. Örneğin bilgi, deneyim paylaşımı grup çalışmasının amacı
135
Tanışma Aşaması
olabilir. Bu aktivitelerin yapılması sonucunda elde edilecek olan

sosyalleşme, kaynaşma ve güçlenme ise sonuçtur.
 Grubun amacı geniş tanımlanmalıdır. Böylece tüm katılımcılar grubun
içinde kendi amaç ve ihtiyaçlarına uygun anlamlı bir katılım süreci
öngörebilmelidir.
 Grubun lideri, grubun amacıyla ilgili olan perspektifini grup üyeleri ile
açıkça paylaşmalıdır.
 Planlanacak grubun amacı, sosyal çalışmacı tarafından öncelikle bağlı
olduğu kuruluşun yetkililerine ve potansiyel grup üyelerin profil ve
ihtiyaçlarına göre belirlenmelidir.
Grup çalışması için kurumdan destek sağlama

Sosyal çalışmacı yapmayı düşündüğü grup çalışması için bağlı olduğu
kurumdan ve ilgili diğer kurumlardan izin ve destek almalıdır.
Sosyal çalışmacının bağlı olduğu kuruluşun yapısı ve alışılagelmiş hizmet
yelpazesine göre grup çalışmaları için çeşitli fon ya da kaynaklar söz konusu
olabilir. Örneğin kuruluş hâlihazırda grup çalışması hizmeti veriyor ise zaten bu tür
çalışmalar için uygun mekân, üyelerin katılımı için servis ya da küçük ikramlar için
bütçesi olabilir. Bu durumda, sosyal çalışmacı sadece hâlihazırdaki kaynakları
tasarladığı çalışmaya aktarmak için bir kurum içi sondaj yapar.
Grup çalışması için olası destekleri araştırma ve sağlama

Öte yandan kuruluşumuz, görev tanımı içinde yer alsa da zorunlu bir faaliyet
olmadığından grup çalışması henüz yapmamış olabilir. Kuruluşun altyapısının grup
çalışmasına uygun olup olmadığı değerlendirilmelidir.
Önemli bir diğer nokta, hedef grubun özelliklerine göre destek ihtiyaçlarının
Grup çalışması için neler olduğunun sosyal çalışmacı tarafından hesap edilmesidir. Örneğin, küçük
gerekebilecek çocuğu olan anneler ile bir grup çalışması düşünüyorsak çalışma boyunca
destekleri iyi
çocukların bakımı için bir mekân ve bakıcı ihtiyacı vardır. Fiziksel engelliler ile bir
belirlemeliyiz. Bu
destekleri kendi grup çalışmasında ise mekâna ulaşım için destek gerekebilir.
kuruluşumuzdan ya da Kimi durumlarda ise yapılması planlanan grup çalışmasının temasına bağlı
dış kaynaklardan olarak çeşitli kurum ve kuruluşlardan ayni ve nakdî destek sağlamak söz konusu
sağlayabiliriz.
olabilir. Bunun için hâlihazırda sahadaki kamu ve sivil toplum kuruluşlarını
araştırmak, bilmek ve onlarla bağlantıya geçmek gerekebilir.
Grup için uygun kişileri belirleme

Grubun amacına karar verdikten sosyal çalışmacı, hedef kitle arasından grup
çalışmasına uygun olabilecek kişileri tespit etmelidir. Bu tespit ve potansiyel
üyelere ulaşma süreci için sosyal çalışmacı bir hedef gruba erişim stratejisi
düşünmelidir. Bu tespit süreci stratejisi, sosyal çalışmacının hedef gruba olan
uzaklığına, mesleki ilişkilerinin gücüne göre değişir. Örneğin akademisyen olan iki
sosyal çalışmacı, ergenlerin okul başarısını yükseltmek amacıyla bir grup çalışması
yapıyor ise öncelikle okul başarısının düşük olduğu bir okul seçmeli daha sonra
136
Tanışma Aşaması
okul idaresi ile mesleki görüşmelerini yaparak okulda notları düşük çocuklar
arasından hangilerinin grup çalışmasına uygun bir profilde olduğuna dair
yönlendirme almalıdır. Daha sonra yönlendirilen çocuklar ile tanışma ve bağlantı
kurma aşamasına geçmelidir.
Tanışma, bağlantı kurma ve davet etme

Tanışma ve bağlantı kurma, sosyal çalışmacının potansiyel grup üyeleri ile
yüz yüze ve tek tek görüştüğü ilk aşamadır. Bu aşamada sosyal çalışmacı kendisini
tanıtır ve yapmayı düşündüğü grup çalışmasının amacını aktarır. Sosyal çalışmacı
müracaatçıya sıcaklık, empati ve ilgi göstermelidir. Bu tanışma sürecinde, sosyal
çalışmacı müracaatçının kendisini tanıtması için ona fırsat verir. Bu aşamada sosyal
çalışmacı dinleme becerilerini kullanır. Bu görüşme de amaç potansiyel bir grup
üyesinin gruba katılımının sağlanmasıdır.
Bu basamakta sosyal çalışmacının müracaatçının perspektifini anlaması ve
empati kurması önemlidir. Müracaatçının kafasında pek çok soru belirir. Örneğin
“Guruba katılmalı mıyım? Bunan bana faydası ne? Bu çalışmaya zaman vereceğim?
Bunun bana bir faydası olacak mı?” müracaatçının gruba katılma kararı bu ve
Tanışma ve bağlantı benzeri sorulara alacağı yanıtlarla belirlenir. Tanışma ve bağlantı kurma diyaloğu
kurma, sosyal içinde, sosyal çalışmacı müracaatçının sorularını, ihtiyaç ve beklentilerini dile
çalışmacının potansiyel
getirmesine yardımcı olmalıdır. Kişisel hedef ve beklentiler ile grubun amacı ve
grup üyeleri ile yüz yüze
ve tek tek görüştüğü ilk bağlı bulunulan kuruluşun misyon ve görev alanı uyumlu olmalıdır[6].
aşamadır. Hem sosyal çalışmacı hem de müracaatçı birbirlerini tanımalı ve yapılacak
çalışma hakkında belirli bir düzeyde bir ortak aşamaya varmalıdır. Bunun için
sosyal çalışmacı, bir üyenin gruba katılımı konusunda rızasını alırken onu sosyal
hizmet mesleğinin etik gereklilikleri çerçevesinde bilgilendirmelidir[7]. Yani
aydınlatılmış ve bilgilendirilmiş ortam sağlanmalıdır [7].
•Uzaktan eğitimde akademik başarının

Bireysel Etkinlik
yükseltilmesini amaçlayan bir görev grubuna davet

aldınız. Böyle bir gruba katılma ya da katılmama
konusunda karar verirken neler düşürsünüz? Böyle
bir kararı vermek için nasıl bilgilere ihtiyaç
duyarsınız? Cevaplarınızı alt alta yazınız.
137
Tanışma Aşaması
TANIŞMA VE BAĞLANTI KURMA AŞAMASI İÇİN

GEREKEN BİLGİ TEMELİ
Gruplarla Sosyal Çalışmanın Geliştirilmesi Derneğinin oluşturduğu

Tanışma ve bağlantı standartlar ışığında bu aşamada sosyal çalışmacının kullanması gereken mesleki
kurma aşamasında bilgi temeli aşağıdakilerden oluşur:
sadece beceri ve  Kurumsal misyon ve işlevlerin bilgisi, kurumsal işlev ve misyon grup
değerler temeli değil çalışması sosyal hizmetinin gelişmesini nasıl etkilemektedir?
bilgi temeli de aktif  Grup çalışmasının yapılmasını etkileyebilecek kurumsal ve toplumsal
olarak kullanılır.
sınırlılıklar nelerdir?
 Grubu oluşturanların profillerini belirleyen temel unsurlara dair bilgi:
toplumsal cinsiyet rolleri, eğitim seviyesi, sosyo-ekonomik statü, daha
önce grup çalışması deneyiminin olup olmaması, meslek, etnisite, yaş,
içinde bulunulan gelişimsel dönem, temel sorunlar
 Kültürel kalıpların potansiyel grup üyelerinin yaşantılarına olan etkisi,
kültürel kalıpların potansiyel grup üyelerinin gruba katılma biçimlerine ve
grup içindeki etkileşimlerine olacak olası etkileri
 Grup üyelerinin seçimine dair meslekte geliştirilmiş olan stratejiler
 Sosyal çalışmacılar arasında danışma ve süpervizyonun gereği, önemi ve
aktif olarak kullanılması
 Grup öncesi aşamaya dair kuramsal bilgi
138
Tanışma Aşaması
• GRUP ÇALIŞMASI
• Grup çalışması, eskiden birey ve grupların sorunlarla daha iyi baş etmesini
sağlayan bir teknik olarak tarif ediliyordu. Çağdaş yaklaşımda grup çalışması
Özet
bireylerin birbirlerine yardım ettikleri bir ortam sağlamak olarak
düşünülmektedir.
• Grup çalışması; hem bireyleri hem de grubu destekler ve onların birey, grup,
örgüt ve topluluk düzeyinde etki ve değişim yaratmalarını sağlar.
• Grup çalışması ortak sorun ya da ihtiyaçları olan bireylerin bir araya gelerek
düşünce, bilgi, deneyim, sorun, çözüm ve eylemleri paylaştıkları bir süreçtir.
• Grup çalışması, sağaltım, destek, eğitim, kendine yardım, sosyal eylem,
topluluk organizasyonu, bir görevi yerine getirme, ekip çalışası ve yönetim
gibi pek çok amaçla kullanılabilir.
• Grup çalışması uygulamalarında güncel eğilim, hem birey hem bireyin çevresi
bazında değişim yaratmayı birlikte hedefleyen güçlenme yaklaşımının çeşitli
kuramsal yaklaşımlarla birlikte kullanılması yönündedir.
• Hangi amaç ya da kuramsal yaklaşımı kullanırsak kullanalım grup çalışmasının
bir temeli vardır.
• Grup çalışması grup öncesi ve grup süreci olarak ikiye ayrılır.
• GRUP ÖNCESİ SÜREÇ
• Bir sosyal çalışmacı, grup çalışması yapmaya rastgele karar vermez. Grup
çalışması sürecinin önemli bir kısmını grup öncesi süreç oluşturur.
• Grup öncesi süreç: tanışma aşaması , ön değerlendirme , planlama
aşamalarından oluşur.
• Grup çalışmasında tanışma aşaması aşağıdaki aşalardan oluşur:
• Hedef grupla tanışma
• Grup çalışması için olan ihtiyacı tespit etme
• Konuyla ilgili literatür tarama
• Grubun amacını belirleme
• Grup çalışması için kurumdan destek sağlama
• Grup çalışması için olası destekleri araştırma
• Grup için uygun kişileri belirleme
• Tanışma, bağlantı kurma ve davet etme
•Kurumu anlama
•Sosyal çalışmacı, herhangi bir faaliyete başlamadan önce içinde bulunduğu
örgütsel yapıyı iyi anlamalıdır. Hangi kuruluşta çalışmaktadır, kuruluşun
hedefi amaçları, olanakları nelerdir? Bilmelidir.
•Hedef grupla tanışma
•Hedef grubu tanımak ve anlamak için: a) Okumak b) hem kuruluştaki diğer
uzmanlardan bilgi almak ve onların önceki deneyimlerini öğrenmek c) hem de
hedef grupla tanışarak katılımcı gözlem yapmak gereklidir.
•Grup çalışması için olan ihtiyacı tespit etme
•Grup çalışması başka türlü karşılanması mümkün olmayan bir ihtiyaçlara
binaen yapılan bir mesleki uygulamadır .
139
Tanışma Aşaması
•Konuyla ilgili literatür tarama

•Hedef kitlemizle ilgili okumalar yapmak
•Grup çalışması ile ilgili genel okumalar yapmak
Özet (devamı) •Spesifik grup çalışmaları ile ilgili okumalar yapmak
•Sosyal hizmetin etik ve mesleki değerlerini tekrar okumak
•Grubun amacını belirleme
•Çünkü grubun amacı, aşağıdaki grup süreçlerini şekillendirir:
•Gruba kimlerin seçileceği ve dâhil edileceği
•Grubun süresinin belirlenmesi
•Grubun sayısının belirlenmesi
•TANIŞMA VE BAĞLANTI KURMA AŞAMASI İÇİN GEREKEN BİLGİ TEMELİ
• Kurumsal misyon ve işlevlerin bilgisi, kurumsal işlev ve misyon grup
çalışması sosyal hizmetinin gelişmesini nasıl etkilemektedir?
• Grup çalışmasının yapılmasını etkileyebilecek kurumsal ve toplumsal
sınırlılıklar nelerdir?
• Profillerini belirleyen temel unsurlara dair bilgi: toplumsal cinsiyet rolleri,
eğitim seviyesi, sosyo-ekonomik statü, daha önce grup çalışması deneyiminin
olup olmaması, meslek, etnisite, yaş, içinde bulunulan gelişimsel dönem,
temel sorunlar
• Kültürel kalıpların potansiyel grup üyelerinin yaşantılarına olan etkisi,
kültürel kalıpların potansiyel grup üyelerinin gruba katılma biçimlerine ve
grup içindeki etkileşimlerine olacak olası etkileri
• Grup üyelerinin seçimine dair meslekte geliştirilmiş olan stratejiler
• Sosyal çalışmacılar arasında danışma ve süpervizyonun gereği, önemi ve
aktif olarak kullanılması
• Grup öncesi aşamaya dair kuramsal bilgi
140
Tanışma Aşaması
1. Grup çalışmasının güncel tanımı aşağıdakilerden hangisine
odaklanmaktadır?
a) Sorunlarla başa çıkma
b) Tedavi
c) Sorunlu bireylerle çalışma
d) Bireylerin birbirine yardım ettikleri bir ortam oluşturma
e) Teşhis
2. Grup çalışması aşağıdakilerden hangisine yönelik olamaz?

a) Destek
b) Eğitim
c) Kendine yardım
d) Sosyal eylem
e) Cezalandırma
3. Tanışma ve bağlantı kurma grup çalışmasının hangi sürecine aittir?

a) Grup öncesi süreç
b) İlk oturum
c) Çeşitli egzersizler
d) Değerlendirme
e) Sonlandırma
4. Grup çalışmasına olan ihtiyaç kaç nedenden doğabilir?

a) 1
b) 2
c) 3
d) 4
e) 5
5. Yapmayı düşündüğümüz grup çalışmasıyla ilgili literatür tararken

aşağıdakilerden hangisine bakmayız?
a) Pazarlama ilgili bilimsel yazın
b) Hedef kitlemizle ilgili bilimsel yazın
c) Grup çalışması ile ilgili bilimsel yazın
d) Spesifik grup çalışmaları ile ilgili bilimsel yazın
e) Sosyal hizmetin etik ve mesleki değerleri ile ilgili bilimsel yazın
141
Tanışma Aşaması
6. Grubun amacı aşağıdakilerden hangisini etkilemez?

a) Gruba kimlerin seçileceği
b) Grubun sayısı
c) Grup oturumlarının süresi
d) Grubun yapılabileceği mekân
e) Kurumun amacı
7. Aşağıdakilerden hangisi grup çalışmasını tasarlarken destek için

yapabileceklerimizden biri değildir?
a) İlgili diğer kuruluşları ve imkânlarını araştırırız.
b) Grup çalışması için gerekebilecek destekleri tespit ederiz.
c) Hedef grubun özelliklerinden kaynaklanan destek ihtiyacını tespit
ederiz.
d) Gruba destek bulmak işini müracaatçılara bırakırız.
e) Kuruluşumuzun olanaklarını araştırırız.
8. Hangisi grup çalışmasına katılabilecek uygun kişileri tespit etmek için iyi
bir yöntem değildir?
a) Hedef grubun özelliklerini anlama
b) İlgili çalışmaları okuma
c) Kura çekme
d) Önceki meslek elemanlarından bilgi ve süpervizyon alma
e) İlgili kurum ve kuruluşlardan bilgi ve yönlendirme alma
9. Hangisi tanışma ve bağlantı kurma aşamasına dâhil değildir?

a) Potansiyel grup üyeleri ile yüz yüze görüşme
b) Kurumsal yapıyı anlama
c) Müracaatçılara empati gösterme
d) Yapılması düşünülen grup çalışması hakkında bilgi verme
e) Müracaatçıya kendini tanıtma
10. Hangisi tanışma ve bağlantı kurma için gereken bilgi temelinden değildir?
a) Kurumsal misyon ve işlev bilgisi
b) Grup çalışmasını sınırlayabilecek kurumsal ve toplumsal sınırlılıkların
bilgisi
c) Grubun profiline dair bilgi
d) Grup üyelerinin seçimine dair mesleki stratejiler
e) Empati
Cevap Anahtarı
1.d, 2.e, 3.a, 4.c, 5.a, 6.e, 7.d, 8.c, 9.b, 10.e
142
Tanışma Aşaması
[1] Konopka, G. (1963). Social Group Work: A Helping Process Engelewood Cliffs,
New Jersey: Prentice Hall.
[2] Brown, A. (1994) Groupwork 3rd Edition, Great Yarmouth: Ashgate.
[3] Pollio, D.E., Brower, A.M. ve Galinsky, M.J. ( 2001) Change in Groups, içinde
Allen-Meares, P. Ve Garwin G. (Der.) The Hand Book of Social Work Direct
Practice, London: Sage.
[4] IAltuntaş, B. ve Atasü-Topcuoğlu, R. (2016) Engelli Bakımı: Sosyal Bakım ve
Kadın Emeği, Ankara: NİKA.
[5] Doel, M. (2013) Groupwork, içinde Davis, m. (Der.) The Blackwell Companion
to Social Work 4th Edition, Sussex: Wiley.
[6] Hepworth, D.H., Rooney, R.H., Ronney, G.D. ve Strom-Gottfried, K. (2013)
Direct Social Work Practice: Theory and Skills, Nienth Edition, Internatioanl
Edition, Canada: Brooks/Cole.
[7] AASWG (Association for Social Work Practice with Groups) (2013) Standarts for
Social Work Practice with Groups, Second Edition, Social Work With Groups,
36; 2-2, 270-282 DOI: 10.1080/01609513.212.759504
143
ÖN DEĞERLENDİRME
•Ön Değerlendirmenin
İÇİNDEKİLER
Amacı ve Alt Boyutları

•Katılım Kararı
GRUPLARLA SOSYAL
•Tanıma: Kişilik Türleri HİZMET
•Avantajlar
•Gerekli İşlem ve Beceriler
•Odaklar
Doç. Dr. Reyhan
ATASÜ-TOPCUOĞLU

• Grup çalışmasında ön
HEDEFLER
değerlendirme yapmanın neden

gerekli olduğunu anlayacak,
• Ön değerlendirmenin önemli bir
boyutu olan üyenin kişiliği
hakkında fikir edinebilmek için
bilgi edinmiş olacaksınız;
• Ön değerlendirmenin
avantajlarını,
• Bu aşama için gerekli işlem ve
becerileri,
• Ön değerlendirme görüşmesi
yaparken nelere odaklanmanız ÜNİTE
gerektiğini öğreneceksiniz.
8
Ön Değerlendirme
KATILIM KARARI
GRUP ÇALIŞMASININ AVANTAJLARI

ÖN DEĞERLENDİRME
KİŞİLİK TÜRLERİ
ÖN DEĞERLENDİRME GÖRÜŞMESİNİN
AVANTAJLARI
GEREKLİ İŞLEM VE BECERİLER
ÖN DEĞERLENDİRME GÖRÜŞMESİNDE
DİKKAT EDİLECEK ODAKLAR
145
Ön Değerlendirme
GİRİŞ
ÖN DEĞERLENDİRME NEDİR, NEDEN GEREKLİDİR?
Ön değerlendirme grup öncesi süreçteki önemli basamaklardan bir
tanesidir. Sosyal çalışmacılar, bu aşamada potansiyel grup üyeleri ile görüşmeler
yaparlar; onları değerlendirirler, kişilik özelliklerini, sorunlarının özel niteliğini
anlar ve onların gruba katılımı konusundaki motivasyonlarını değerlendirdiler.
Gönüllü olmayan zorunlu grup çalışmalarında ön değerlendirme de çalışmanın
müracaatçı kaynaklı sınırlılıklarını ve seçeneklerini belirlerler.
İyi bir grup kompozisyonu oluşturmak için ön değerlendirme görüşmeleri
esastır. Ön değerlendirme görüşmeleri, grup üyelerinin gerçekten amaçlanan grup
çalışması için uygun olup olmadıklarını görmemizi sağlar. İlaveten ön
değerlendirme, üyelerin grup çalışmasından verimli bir şekilde faydalanabilmeleri
için gereken kişilik özelliklerine sahip olup olmadıklarını anlamamızı sağlar.
Ön değerlendirmede sosyal çalışmacı grup çalışması hakkında potansiyel
Ön değerlendirme
üyeleri bilgilendirir. Onların konuya karşı olan duygu, tepki ve umut ve
sürecinin esas amacı
olan olumlu ya da motivasyonlarını anlar. Uygun olan üyeleri, gruba yönlendirir ve çalışma için
olumsuz gruba katılım hazırlar.
kararını, sosyal Bu ünitede, ön değerlendirmenin amacı olan olumlu ya da olumsuz
çalışmacı ve müracaatçı
olabilecek katılım kararını neden potansiyel üyelerle birlikte vermemiz gerektiğini,
birlikte vermelidir.
grup çalışmasını avantajlarını, ön değerlendirmede konuştuğumuz potansiyel
üyelerin kişilik yapılarını neye göre anlayabileceğimiz, nasıl seçeceğimiz gibi
konuları aşağıdaki başlıklar altında inceleyeceğiz.
 Gruba katılım kararını neden birlikte vermeliyiz?
 Grup çalışmasının avantajları
 Kişilik türleri
 Ön değerlendirme görüşmesinin avantajları
 Ön değerlendirme görüşmesi için gerekli işlem ve beceriler
 Ön değerlendirme görüşmesi yaparken nelere odaklanmalıyız?
Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

 Grup çalışmasında ön değerlendirme yapmanın neden gerekli olduğunu
anlayacaksınız,
 Ön değerlendirmenin önemli bir boyutu olan üyenin kişiliği hakkında fikir
edinebilmek için bilgi edinmiş olacaksınız,
 Ön değerlendirmenin avantajlarını,
 Bu aşama için gerekli işlem ve becerileri,
 Ön değerlendirme görüşmesi yaparken nelere odaklanmanız gerektiğini
öğreneceksiniz.
146
Ön Değerlendirme
GRUBA KATILIM KARARINI NEDEN BİRLİKTE

VERMELİYİZ?
Ön değerlendirme aşamasında bir üyenin gruba katılıp katılmamasına sosyal
çalışmacı ve müracaatçı birlikte karar verir. Birlikte karar vermek sosyal hizmetin
grup çalışmasıyla doğrudan örtüşen iki değeri ile ilgilidir [1]:
 Bireylere ve bireylerin bağımsızlığına saygı
 Sosyal adaletli bir toplumun yaratılması
Birlikte karar vermek mesleki değerlere uygunluğun yanı sıra pratik olarak
da iki temel fayda sağlar [2]:
Grup çalışmasının temel  Gruba katılma kararına katılım müracaatçıyı motive eder ve böylelikle
mesleki değerleri olan grup çalışmasının verimi arttırır.
bireylere ve onların  Sosyal çalışmacı ve müracaatçının durumu birlikte müzakere etmesi,
bağımsızlığına saygı ve
sosyal çalışmacının ya da müracaatçının tek başına elde edebileceğinden
sosyal adalet gereğince
gruba katılım, sosyal daha fazla spesifik bilgi, öngörü ve içgörürün ortaya çıktığı bir diyalog
çalışmacı ve üyenin ortaya çıkartır; böylece birlikte daha doğru bir değerlendirme yapılır ve en
birlikte alacağı bir uygun karar verilir.
karardır. GRUP ÇALIŞMASININ AVANTAJLARI
Gruplarla çalışma, birey bazında çalışmaya göre bazı avantajlar sağlar.
Bunlar aşağıda sırlanmıştır [2]:
 Bir gruba ait olma hissi bireylere yeni motivasyon sağlar ve kendi bireysel
potansiyellerinin ötesinde başarıları elde etmelerini kolaylaştırır.
 Gruplar, bireylerin kendilerinde hissettikleri sorumluluk ve kontrol hislerini
arttırır.
 Grup içinde bireyler tamamlayıcı, destekleyici bilgi, deneyim, bakış açısı ve
fikirler paylaşırlar.
 Grup içinde ortaya çıkan bilgi havuzu, tek tek bireylerin bilgisinin
toplamından fazladır.
 Pek çok kişi için, sadece etrafta başkalarının var olması bile daha fazla ve
daha yaratıcı düşünmeleri için bir ortam oluşturur.
 Grubun içinde üyelerin daha güvenilir, vicdanlı ve yaratıcı yanları ortaya
çıkar.
 Yapılan hatalar grup içinde tek kişinin değerlendirmesi kıyasla daha kolay
ve çabuk tespit edilir.
 Bir soruna çözüm düşünürken birkaç kişi, tek kişiye göre daha yaratıcı ve
çeşitli çözüm önerileri ortaya çıkartır.
 Grup dinamiği sinerji yaratarak üyeleri iyi hissettir ve güçlendirir.
KİŞİLİK TÜRLERİ
Verimli bir grup çalışması yapmak için grubun amacının müracaatçıların
amaçları ve kurumun amaçları ile uygun olması gerekir. Ancak bu yeterli değildir.
Grubun başarılı olması için gruba katılan üyelerin sadece hemdert olmalarının
ötesinde, birbirini tamamlayan ve birbiri ile uyumlu çalışabilecek kişilik
özelliklerine de sahip olmaları gerekir. Bu nedenle ön değerlendirmeyi yaparken
147
Ön Değerlendirme
müracaatçının kişilik özelliklerini de anlamaya çalışırız ki uyumlu bir grup

kurabilelim.
İster sağaltım ister görev grubu olsun, bir grup belirli sorunla uğraşan ya da
belirli bir amaca yönelik toplanmış olan kişilerden ve onların kişiliklerinin
etkileşiminden oluşur. Bireyin kişiliği, onun herhangi bir sorunu nasıl gördüğünü,
nasıl ortaya koyduğunu ve sorunlarla nasıl baş ettiğini belirler. Eğer ki bir grup hep
aynı çeşit kişilik yapısındaki bireylerden oluşuyorsa o zaman sorunlara karşı aynı
bakış açısı, sorunu aynı şekilde ortaya koyma ve çözüm düşünmede de benzer
fikirler ortaya çıkar. Oysa bir sorunu farklı şekillerde düşünebilme, farklı şekillerde
ortaya koyma farklı çözümler üretme kapasitesi grup çalışmasını önemli
avantajlarındandır. Bu durumda, grubun içinde hep hemfikir olabilecek kişiler
yerine; birbirinin fikrine meydan okuyabilecek, birbirine alternatif görüşler ortaya
koyabilecek kişilerin bulunması, ele aldığımı konuyu çeşitli boyutlarıyla görmemizi
ve kapsamlı alternatifli çözümler üretmemizi sağlar. Kısaca ayrılık değil farklılık
Ön değerlendirmenin değerli ve avantajlıdır.
amacı, üye ve grubun Jung psikolojik tiplerle ilgili temel bir sınıflandırma geliştirmiştir [3]. Ona
uygunluğunu anlamaktır.
göre, karakterler iki temel fonksiyona göre ayrılabilir: bilgiyi alma fonksiyonu ve
Bunun önemli bir boyutu
üyenin kişiliğini karar verme fonksiyonu. Bu iki temel fonksiyon da iki farklı şekilde yapılır:
anlamaktır. Bu nedenle Edindiğimiz bilgiyi duyularımızla ya da sezgilerimizle ele alabiliriz. Kararları ise
kişilik türleri ve boyutları nesnel mantık ya da öznel duygular ile verebiliriz. Aslında hepimiz her dört işleyişi
hakkında bilgi sahibi hayatlarımız içinde kullanırız, ancak genelde herkesin ağırlıklı olarak kullandığı bir
olmalıyız. tanesi vardır. Buna dominant/baskın işlev denir. Baskın işlev, yardımcı işlev (ikinci
sık kullanılan işlev), üçüncül işlev ve ast işlev (en kullanılan) tarafından desteklenir.
Buna ilaveten, kişilikler dışa dönük ve içe dönük olarak ikiye ayrılırlar; bir de
gündelik hayat içinde yargılayıcı ya da anlayışlı olarak ikiye ayrılırlar [3].
Bilgiyi duyular ya da sezgiler ile düşünme: Herhangi bir konuda karar
vermeden önce hepimizin bilgi sahibi olması gerekir. Hepimiz bilgiyi beş temel
duyumuz ile elde ederiz: Görme, işitme, koklama, dokunma ve tatma. Ancak bu
şekilde elde ettiğimiz bilgiyle ne yaptığımız bir sonraki aşamada değişir. Duyu ile
bilgi edinen kişilik, edindiği bilginin somut kısmını ve yüzeysel görüntüsü düşünür.
Sezgi ile bilgiyi alan kişilik ise duyuları ile edindiği bilginin daha soyut boyutları,
çeşitli olasılıklar üzerine düşünür. Dolayısıyla edindiğimiz bilgiyi somut ya da soyut
bazda nasıl düşünmeye meyilli olduğumuz, kararımızı etkiler.
Nesnel mantık ya da öznel duygular ile karar verme: Kimi zaman karalarımızı
aklımızı kullanarak, üzerine akılcı bir biçimde düşünerek nesnel bir mantık
çerçevesinde veririz. Kimi zamanlarda ise duygusal karar verme modunda oluruz
ve fazla düşünmeden öylesi bize doğru geldiği için ya da daha iyi hissettirdiği için
bir tercih yaparız.
148
Ön Değerlendirme
Tablo 8.1. Jung’a göre kişiliğin boyutları [4]
Düşünme Karar verme Duygular

boyutu
1. Mantıklı 1. Mantıksız
2. Analitik 2. Şiirsel
3. Bilimsel 3. Sanatsal
4. Sakin 4. Tutkulu
5. Soğuk 5. Sıcak
6. Kişiselleştirmeyen 6. Kişiselleştiren
7. Doğruyu arayan 7. Etik arayan
8. Duygulara 8. Duygulara odaklı
odaklanmayan 9. Kuramsal düşünmeyen
9. Kuramsal düşünen 10. Adalete odaklı
10. Akılcılığa odaklı 11. Bireyselliğe odaklı
11. Bilimsel bilgiye
odaklanan
Duyu odaklı Bilgiyi Sezgi Odaklı
düşünme
1. Dikkatli 1. Risk alan
boyutu
2. Detaycı 2. Bütüncül bakan
3. Şimdide yaşayan 3. Gelecekte yaşayan
4. Uzmanlaşan 4. Genelci yaklaşan
5. Olgusal düşünen 5. Varsayımlarda bulunan
6. Kesin 6. Muğlak
7. Somut 7. Spekülatif
8. Gerçekçi 8. İdealist
9. Tek fikre odaklanan 9. Çok sayıda fikir geliştiren
10. Pratik 10. İcatçı
11. Gelecekçi 11. Alışıla gelmişin dışında
Bireysel Etkinlik
• Kendinizi düşününüz, nasıl bir insansınız. Yukarıdaki

Kişilik toplam dört tablodaki hangi özellikler sizde var işaretleyiniz.
boyutta
incelenmektedir:
1. Karar verme Dışa dönük ve içe dönük olmak: Genelde dünyayı ikiye ayırarak algılarız, iç
2. Düşünme
dünyamız ve “benim dışımdaki dış dünya”. Kendi kişiliğimizin dışındaki dış dünya
3. Dışa/içe dönük
olma ile ilgileniyorsak dışa dönük yapıdayızdır. Başkaları ile konuşuyorken onları
4. Yargılayıcı/anlay dinliyorken dışa dönüğüzdür. Kitap okuyorken bir şeyi söylemek isteyip
şlı olma istemediğimizi düşünüyorken kendi algılarımızı, duygularımızı tartıyorken,
düşünüyorken ise iç dünyamızdayızdır. Dışa ya da içe dönük olmamız, bir konuyu
ya da bir sorunu nasıl algıladığımızı, onun hakkındaki duygularımızı ve konuyu
anladığımızı etkiler [2].
149
Ön Değerlendirme
Yargılayıcı ya da anlayışlı olmak: Dış dünyaya yönelik olan bakışımız, günlük

hayatımızı yaşama biçimimiz yargılayıcı ya da anlayışlı bir tarzda olabilir. Yargılayıcı
olanlar genelde, gündelik hayattaki şeylerin katı, düzenli ve kurumsallaşmış
olmasını isterler. Anlayışlı olanlar ise, gündelik hayattaki şeylerin esnek ve
spontane olmasından yanadır[2].
Tüm bunları dikkate aldığımızda, şekil 1’de görüldüğü gibi kişiliği dört temel
boyutta farklılaşan dinamik bir yapı olarak düşünebiliriz.
•Duyu ve •Nesnel
düşünce Mantık
•Duygusal •Öznel duygu
Bilgiyi Karar
işleme verme
buyutu boyutu
Dış Dış
dünya dünyaya
ile ilişki bakış
•İçe dönük •Yargılayıcı
•Dışa dönük •Anlayışlı
Şekil 8.1 Çeşitli boyutlarıyla kişilik
Şekilde 8.1’de görüldüğü gibi, çeşitli boyutlarıyla birlikte düşündüğümüzde

on altı çeşit temel kişilik farklığından bahsetmek mümkündür. Tabi ki bir grubun
içinde on altı farklı bakış açısını yakalamak ya da bunlarla baş etmek gibi bir amaç
söz konusu değil. Ancak bunları bilmeliyiz ki karşımızdaki müracaatçıların ön
değerlendirmesini yaparken kişilikleri konusunda da fikir sahibi olalım, onlar da
kendileri hakkında iç görülerini geliştirsinler. İlaveten grubumuzun içinde farklı
kişilik yapılarının olduğunu bilelim, ve bunların birbirine saygı duyduğu iyi bir
iletişim ortamı kurabilelim.
150
Ön Değerlendirme
• Sessiz bir ortamda kendi kendinize kalınız, ve kişiliğiniz

hakkında düşününüz.
• Genelde bilgileri nasıl alıyorsunuz?
Ön değerlendirme Bireysel Etkinlik • Edindiğiniz bilgilerle ilgili somut ya da soyut nasıl
görüşmesi yapmak, düşünme eğilimindesiniz?
zaman ve emek • Karar verirken objektif mantıkla mı yoksa
gerektirir ancak grubun duygularınızla mı karar veriyorsunuz?
başarısı için önemli • Sosyal ilişkilerde nasıl hissediyorsunuz? Kendinizi içe
avantajlar sağlar. dönük mü yoksa dışa dönük mü olarak tanımlarsınız?
Bu hâliniz zaman içinde değişir mi?
• Başkalarına karşı düşünceleriniz nasıldır? Onları
yargılamaya mı, yoksa size ters gelen ya da beğendiniz
tutum ve davranışlarının nedenlerini ve onlar için olan
anlamlarını hissedip anlamaya mı çalışırsınız?
ÖN DEĞERLENDİRME GÖRÜŞMELERİNİN AVANTAJLARI

Grup çalışmasına başlamadan önce değerlendirme yapmanın çeşitli
avantajları vardır. Bunlar şöyle sıralanabilir [2] [5]:
 Müracaatçının durumu üzerine yeniden düşünmesi için fırsat sunar :

Özellikle gönüllü olmayan üyeler ile grup çalışması yapılacağı zaman ön
değerlendirme görüşmesi, müracaatçının seçeneklerini iyi anlamasını,
içinde bulunduğu duruma dair bilgilenmesini ve durumu üzerine yeniden
düşünmesi sağlar.
 Potansiyel yeni üyelere erişim için fırsat sunar: Özellikle sosyal
çalışmasının sahaya erişimin kısıtlı kaldığı durumlarda (örneğin
mesafelerin uzun olduğu kırsal alanda, ya da sosyal çalışmacının saha da
yalnız ve yeni olduğu durumlarda), ön değerlendirme görüşmeleri ile
bilgilenen müracaatçı, böyle bir çalışmayla kendi çevresinden başka
kimlerin ilgilenebileceği konusunda bilgi verebilir. Grup çalışması
konusunda kendi çevresini haber ederek yönlendirme yapabilir.
 Bilgi vermek ve katılım konusundaki çekinceleri aşmak için fırsat sunar:
Özellikle grup çalışmasının ya da sosyal hizmet uygulamalarının pek
bilinmediği topluluklarda, katılımcılar grup çalışması konusunda bilgisizlik
kaynaklı çekincelere sahip olabilir. Bu gibi durumlarda ön değerlendirme
görüşmeleri; aynı zamanda müracaatçılara bilgi vermek için de bir zemin
hazırlar, bir fırsattır. Bu görüşmelerde müracaatçıların grup çalışması
hakkında, genelde bu gibi çalışmalardan ve özelde davet ettiğimiz
çalışmaya nasıl katılacakları, bu faaliyetten nasıl en iyi şekilde
yararlanılabileceği orta çıkar.
151
Ön Değerlendirme
 Planlamayı kolaylaştırır: Ön değerlendirme planlama sürecine dâhil bir

işlemdir. Burada elde edilen bilgiler, grubun sürecinin planlamasına ışık
tutar. Ön değerlendirme görüşmelerinde müracaatçı ve konuya
yaklaşımına dair elde edilen bilgiler, sosyal çalışmacının ilk oturumları
planlamasına ışık tutar ve grup çalışmasının başarısını arttırır.
 Sosyal çalışmacı ve üyeler arasında birey bazında ilişki kurulur: Ön
değerlendirme görüşmeleri sayesinde, sosyal çalışmacı bütün grup
üyeleri ile tek tek ilişki kurmuş olur, güven sağlamış olur. Bu ilişkiler
sosyal çalışmacıyı güçlendirir. Grubun ilerleyen aşamalarında hem birey
hem grup bazında iletişim kurmasını kolaylaştırır.
 Grup dinamiğini takip ve yönetmek için kişilikler hakkında bilgi verir: Ön
değerlendirme aşamasında, üyenin kişilik özelliklerine dair elde edilen
bilgiler, grup lideri olan sosyal çalışmacının grup içindeki bireylerin
davranışlarını, hislerini anlamasını kolaylaştırır. Grup dinamiğini anlaması
ve yönetmesi için onu güçlendirir.
 Güven yaratarak üyelerin gruba katılımını kolaylaştırır: Ön
değerlendirme görüşmesi ile sosyal çalışmacı ve müracaatçı arasında bir
ilişki kurulmuş olur. Bu ilişki müracaatçıyı rahatlatır ve kendini güvende
hissetmesini sağlar. Böylelikle müracaatçı ilk oturumdan itibaren grubun
içinde daha kolay açılır.
ÖN DEĞERLENDİRME GÖRÜŞMELERİ İÇİN GEREKLİ

İŞLEM VE BECERİLER
Gruplarla Sosyal Hizmetin Geliştirilmesi Derneğinin yönergesi ışığında ön
değerlendirme aşamasında sosyal çalışmacının yerine getirmesi gereken görevler
ve beceriler şöyle açıklanabilir [1]:
 Sosyal çalışmacı grubun türünü, yapısını, süreçlerini, kaç kişi olacağı,
nerede toplanacağı gibi hususları belirlemelidir.
 Sosyal çalışmacı potansiyel grup üyelerinin söz konusu grup sosyal
hizmetinden olan beklentilerini ve hedeflerini belirlemelidir. Bu bilgiler
doğrultusunda her bir potansiyel üyenin grup çalışmasında neler
katabileceğini belirlemelidir. Sosyal çalışmacı, ön değerlendirmede,
üyelerin bireysel olarak bu beklenti ve faydalarını kendilerinin de görmesi
için onlarla birlikte çalışmalıdır.
 Sosyal çalışmacı hem ön değerlendirme görüşmeleri için hem de grup
çalışması için uygun mekân ve görüşme zamanı ayarlamalıdır. Zaman ve
mekân ayarlaması üyelerin gruba rahat erişimini ve güvenliğini sağlayacak
şekilde olmalıdır.
 Sosyal çalışmacı uygun biçimde üyeleri gruba hazırlamalıdır. Bu hazırlık
süreci grubun amacına göre, görev odaklı bir grup ya da sağaltım grubu
olmasına göre ve hangi düzeyde (birey, grup, örgüt ya da topluluk ) bir
değişimi hedeflediğine göre değişir.
 Üyelerin gruba dair olan duygu ve tepkilerini anlamak için sosyal çalışmacı,
empati becerisini kullanmalıdır.
152
Ön Değerlendirme
 Sosyal çalışmacı, potansiyel üyelerin özelliklerini anlamalı ve grubun

kompozisyonuna uygun olarak kimleri üye olarak seçebileceğini bilmelidir.
 Sosyal çalışmacı, grubun amacını iyi ifade eden bir açıklama geliştirmelidir.
Grubun amacı, üyelerin bireysel amaçları ve kurumun amacı ile uyumlu
olmalıdır. Grup amacının tam tanımı grup üyelerin de katılımıyla
hazırlanmalıdır.
 İlaveten ön değerlendirmede, sosyal çalışmacı, etkili soru sorma, aktif
dinleme, yönlendirme, bilgi verme becerilerini kullanmalıdır.
ÖN DEĞERLENDİRME GÖRÜŞMESİNİ YAPARKEN NELERE

ODAKLANMILIYIZ?
Gruplarla sosyal hizmetin nasıl yürütülmesi gerektiği konusundaki çeşitli
kaynakları göz önüne alarak ön değerlendirmede aşağıdaki hususlara dikkat
etmemiz gereklidir [2] [5] [6]:
 Bilgilendirme: Potansiyel üyeleri, gruplarla sosyal çalışmanın genel

olarak ne olduğu, bizim yapacağımızı çalışmanın ne olduğu konusunda
bilgilendirmeliyiz. Bu bilgiler, grubun amacını, genel olarak yapısını,
sosyal çalışmacı olarak bizim grup liderliği konusundaki felsefe, yaklaşım
ve stilimizin ne olduğunu, grup lideri ve grup üyelerinin rollerinin ne
olduğunu içermeli.
 Kuralları belirlemek: Burada özellikle gönüllü olmayan üyelerle
Ön değerlendirme çalışırken grup çalışması ile ilgili hangi kuralların ve politikaların
görüşmesini yaparken pazarlığa tabii olup hangilerinin kesin olduğunu açıkça belirtmek
odaklanmamız gereken gereklidir.
on temel konu vardır.
 Önceki grup deneyimini öğrenmek: Var ise müracaatçının önceki grup
çalışması deneyimini öğrenmek faydalı olacaktır. Ne konuda ve nasıl bir
grup çalışmasına katıldı? O çalışmada grup lideri ve diğer üyeler ile
ilişkisi nasıldı? O çalışmadaki beklentileri neydi, neler elde etti? Bu
soruları soran sosyal çalışmacı, tabii ki olumsuz cevaplar almaya da
hazırlıklı olmalıdır. Olumsuz deneyimler karşısında, müracaatçı ile
birlikte bu yeni grup deneyimini olumlu yapmak için neler
yapılabileceğini müzakere edebiliriz.
 Konuyu ya da sorunu açıkça ortaya koymak: Müracaatçının bu grup
çalışmasına gelme nedeni olan konuyu ya da sorunu açıkça ortaya
koymak. Müracaatçının sorunu birlikte ele alınmalı, tarif edilmelidir. Bu
aşamada müracaatçının sorununun çözümü için en uygun yöntem grup
çalışması mı, sosyal çalışmacı tekrar gözden geçirmelidir. Sorunun
niteliği çok önemli ve belirleyicidir. Eğer, müracaatçının sorunu için
başka sosyal hizmet seçenekleri daha uygun ise o zaman bu
müracaatçıyı ilgili kurum ve kuruluşlara yönlendirmeliyiz.
 Umutlar, niyetler ve beklentilerin ortaya çıkartılması: Ön değerlendirme
görüşmesinde, müracaatçının yaratmak istediği değişime dair umutları,
niyetleri ve beklentileri iyi anlaşılmalı bunların bu grup çalışması ile
153
Ön Değerlendirme
ilişkisi kontrol edilmelidir. (Örneğin, bu grup çalışmasından sonra

hayatınızda ne gibi değişiklikler olmasını istersiniz?)
 Özel hedefleri belirleme: Grup çalışması ortak sorun ve konular
etrafında şekillense de gelen her katılımcı açısından bireysel, farklı
başarı hedefleri olacaktır. Müracaatının başarmak istediği özel hedefler,
ön değerlendirme görüşmesinde belirlenmelidir. Bu hedefler ile grup
çalışmasını uyumuna bakılmalıdır. Bu hedefleri belirlemek
müracaatçının gruba gelme motivasyonunu da arttıracaktır.
 Güçlü yanların belirlenmesi: Müracaatçının gruba nasıl katkı
sunabileceği konusunda birlikte fikir geliştirilmelidir. Müracaatçının
hangi kapasitesinin ya da yapabilirliklerinin grup çalışması ile
arttırılabileceği konusunda birlikte düşünülmelidir.
 Güçsüz yanların belirlenmesi: Utangaçlık, topluluk içinde konuşamama
gibi güçsüz yanların olup olmadığı değerlendirilmeli. Bunlar grubun
içinde aşılabilecek hedeflere dönüştürülmelidir.
 Potansiyel zorlukların belirlenmesi: Grup buluşma sıklığı ve sürenin
uzunluğu, grup çalışma yerine ulaşımın zor olması, çocuk/engelli/yaşlı
bakım sorumlulukları gruba gelmeye potansiyel zorluk oluşturan
faktörler belirlenmeli ve bunlara çözüm üretilmelidir.
 Müracaatçının değerlendirmesi ve geri dönüt alınması: Ön
değerlendirme süreci, müracaatçı ile birlikte yaptığımız bir faaliyettir.
Bu diyalogda müracaatçının, durumu kendi açısından gözden geçirmesi
sağlanmalıdır. Müracaatçı, grup çalışması kendisinin sorununa ya da
amaç ve hedeflerine uygun mu değil mi, bunun sesli bir
değerlendirmesini yapmalıdır. Böylece ön değerlendirme hem sosyal
çalışmacı hem de müracaatçının iki taraflı perspektifi ile
gerçekleştirilmelidir.
Ön değerlendirme görüşmesi, özellikle gruba katılacak olan üyelerle
yapılırken aynı zamanda bir motivasyonel görüşme hâline de dönüşür. Yani eğer
ön değerlendirme yatığımız potansiyel üye, gruba uygun ise ve gruba katılmak
niyetinde ise o zaman görüşmeye motivasyonu arttıracak bir motifle devam
ederiz.
Motivasyonel kısımda, sosyal çalışmacı aşağıdaki altı beklentiyi
müracaatçıya iletmeli ve bu altı odakta onu motive etmelidir[7]. Wright’e göre bu
altı motivasyon temeli şöyle özetlenebilir[7]:
 Grubun amacına ve gruba dair bir bağlantı ve bağlanma duygusu
yaratılması:
Buradaki gruba bağlanma kısaca grup çalışmalarına düzenli katılmaktan
daha fazla anlam taşımaktadır. Gruba bağlanma duygusu, kendisini
grubun bir üyesi olarak görme, grubun içindeki önemini fark etme ve
grubun kendisi için olan önemini fark etme ile ilgilidir.
 Demokratik ve kolektif süreçlere inanç:
Gruplarla sosyal çalışma, belirli bir sorunun çözülmesi ya da ortak bir
faydanın sağlanması için bir sosyal ortam kurulmasıdır, diye belirtmiştik.
154
Ön Değerlendirme
Tam da bu nedenle, çözüm ve fayda üretmek sürecinin kendisi çok

önemlidir. Birbirine insan olarak değer veren, saygı ve birlikte bir şeyler
yapmaya olan inanç ile hareket eden bir grup ancak sosyal çalışma grubu
olabilir. Böyle bir ortamın sağlanması için gruba katılan tüm üyelerin, daha
önce incelediğimiz karakter özelikleri ne olursa olsun demokratik
değerlere ve insanın değerine inanması bu kavramaları anlaması
gereklidir.
 Şimdi ve buradaki deneyimin önemini ve değerini anlamak, diğer üyeler ile
olan ilişkilerin önemine ve değerine inanmak:
Kişiler içe dönük ya da dışa dönük olabilirler. Ancak pek çok grup üyesi,
grubun içinde şimdi ve buradaki deneyimlerinin farkına kendiliklerinden
varamazlar. Bunun için motive olmaları gerekir. Bu motivasyona öncelikle
şunun kabulü ile başlayabiliriz: Kişinin kendi içinde bulunduğu hâli bilmesi
ve başkalarına karşı dile getirmesi zor bir şeydir. Bu zorluk normaldir ve
aşılabilir. Bundan sonra “Sizce, sizin bu bağlamla diğer üyelerle ilişki
kurarken desteğe ihtiyacınız olur mu? Hangi konularda olur?”diye
sorabiliriz.
 Karşılıklı destek ve kabulün önemi:
Gruplarla sosyal çalışmanın biricik özelliği, sağaltım sürecinin grup
üyelerinin ilişkileri içinde gerçekleşmesidir. Yani bu çalışmanın ana odağı,
karşılıklı kabul ve desteğin olduğu bir ortam yaratılmasıdır. Ancak, üyeler
genellikle birine sempati duymak ile onu kabul etmek ve destek vermeyi
birbirine karıştırırlar. Sempatiden önce empati yapabilmek, kendi değerli
yargılamadan önce diğer grup üyelerini başka bireyler ve başka tercihler
olarak kabul etmek ve değer vermek gerektiğini hatırlatmalıyız.
 Sosyal çalışmacının rolünün ne olduğunun açıklanması:
Grup çalışmasında sosyal çalışmacını rolü, baskın bir otorite figürü olmak
değildir. Ancak potansiyel üyeler sosyal çalışmacıyı gruba dair figür olarak
görmek eğiliminde olabilirler, örneğin bir baba ya da ilkokul öğretmeni
figürü gibi. Rolümüzün bu olmadığını, asıl iş ve işlevlerin grup tarafından
yapılacağını açıklamalıyız.
 Amaca ulaşmak için bazı riskleri almanın değerli olduğu:
Grup çalışmasına katılmak ve grubun içinde yeni insanlarla ilişki kurmak ve
bazen de grup çalışması içindeki bazı işler başlı başına değişimdir. Ve
değişim bir çeşit risk barındırır. Değişimden korkmamak gerektiği
konusunda potansiyel üyeleri motive etmeliyiz.
155
Ön Değerlendirme
•ÖN DEĞERLENDİRME NEDİR, NEDEN GEREKLİDİR?

•Ön değerlendirme grup öncesi süreçteki önemli basamaklardan bir
tanesidir. Sosyal çalışmacılar bu aşamada potansiyel grup üyeleri ile
görüşmeler yaparlar, onları değerlendirirler, kişilik özelliklerini, sorunlarının
Özet
özel niteliğini anlar ve onların gruba katılımı konusundaki motivasyonlarını
değerlendirdiler. Gönüllü olmayan zorunlu grup çalışmalarında ön
değerlendirme de çalışmanın müracaatçı kaynaklı sınırlılıklarını ve
seçeneklerini belirlerler.
•GRUBA KATILIM KARARINI NEDEN BİRLİKTE VERMELİYİZ?
• Gruba katılma kararına katılım müracaatçıyı motive eder ve böylelikle grup
çalışmasının verimi arttırır.
• Sosyal çalışmacı ve müracaatçının durumu birlikte müzakere etmesi, sosyal
çalışmacının ya da müracaatçının tek başına elde edebileceğinden daha fazla
spesifik bilgi, öngörü ve içgörürün ortaya çıktığı bir diyalog ortaya çıkartır;
böylece birlikte daha doğru bir değerlendirme ve karar verilir.
•GRUP ÇALIŞMASININ AVANTAJLAR
•Bir gruba ait olma hissi bireylere yeni motivasyon sağlar ve kendi bireysel
potansiyellerinin ötesinde başarıları elde etmelerini kolaylaştırır.
•Gruplar, bireylerin kendilerinde hissettikleri sorumluluk ve kontrol hislerini
arttırır.
•Grup içinde bireyler tamamlayıcı, destekleyici bilgi, deneyim, bakış açısı ve
fikirler paylaşırlar.
•Grup içinde ortaya çıkan bilgi havuzu, tek tek bireylerin bilgisinin
toplamından fazladır.
•Pek çok kişi için, sadece etrafta başkalarının var olması bile daha fazla ve
daha yaratıcı düşünmeleri için bir ortam oluşturur.
•Grubun içinde üyelerin daha güvenilir, vicdanlı ve yaratıcı yanları ortaya
çıkar.
•Yapılan hatalar grup içinde tek kişinin değerlendirmesi kıyasla daha kolay ve
çabuk tespit edilir.
•Bir soruna çözüm düşünürken birkaç kişi tek kişiye göre daha yaratıcı ve
çeşitli çözüm önerileri ortaya çıkartır.
•Grup dinamiği sinerji yaratarak üyeleri iyi hissettir ve güçlendirir.
•KİŞİLİK TÜRLERİ
•Grubun başarılı olması için gruba katılan üyelerin sadece hemdert
olmalarının ötesinde, birbirini tamamlayan ve birbiri ile uyumlu çalışabilecek
kişilik özelliklerine de sahip olmaları gerekir. Farklı ve birbirini tamamlayan
kişiliklerden oluşan bir grup daha başarılı olacaktır. Çünkü odak konuya dair
farklı bakış açıları ve farklı çözüm yöntemleri geliştirme potansiyeli daha
yüksek olur.
156
Ön Değerlendirme
•Genelde kişilikleri dört boyutta sınıflamak mümkündür:

•Düşünme biçimi: Bilgiyi duyular ya da sezgiler ile düşünme
•Karar verme biçimi: Nesnel mantık ya da öznel duygular ile karar verme
•Dışa dönük ve içe dönük yapılar
•Yargılayıcı ya da anlayışlı tutum
•ÖN DEĞERLENDİRME GÖRÜŞMESİNİN AVANTAJLARI
Özet (devamı)
•Müracaatçının durumu üzerine yeniden düşünmesi için fırsat sunar.
•Potansiyel yeni üyelere erişim için fırsat sunar.
•Bilgi vermek ve katılım konusundaki çekinceleri aşmak için fırsat sunar.
•Planlamayı kolaylaştırır.
•Sosyal çalışmacı ve üyeler arasında birey bazında ilişki kurulur.
•Güven yaratarak üyelerin gruba katılımını kolaylaştırır.
•ÖN DEĞERLENDİRME GÖRÜŞMELERİ İÇİN GEREKLİ İŞLEM VE BECERİLER
•Grubun türünü, yapısını, süreçlerini, kaç kişi olacağı, nerede toplanacağı gibi
hususları belirlemek
•Üyelerin beklentilerini ve hedeflerini belirlemek
•Uygun mekân ve görüşme zamanı ayarlamak
•Uygun biçimde üyeleri gruba hazırlamak
•Empati yapmak, üyelerin duygu ve tepkilerini anlamak
•Grubun kompozisyonuna uygun olan üyeleri belirlemek
•Grubun amacını iyi ifaden bir açıklama geliştirmek
•Etkili soru sorma, aktif dinleme, yönlendirme, bilgi verme, becerilerini
kullanmak
•ÖN DEĞERLENDİRME GÖRÜŞMESİNİ YAPARKEN NELERE ODAKLANMILIYIZ?
•Bilgilendirme
•Kuralları belirlemek
•Önceki grup deneyimini öğrenmek
•Konuyu ya da sorunu açıkça ortaya koymak
•Umutlar, niyetler ve beklentilerin ortaya çıkartılması
•Özel hedefleri belirleme
•Güçlü yanların belirlenmesi
•Güçsüz yanların belirlenmesi
•Potansiyel zorlukların belirlenmesi
•Müracaatçının değerlendirmesi ve geri dönüt alınması:
157
Ön Değerlendirme
1. Ön değerlendirme aşamasında sosyal çalışmacılar aşağıdakilerden hangisi
ile görüşür?
a) Kurum yetkilisi
b) Süpervizörü
c) Hâli hazırdaki grup üyeleri
d) Potansiyel grup üyeleri
e) Mahalle sakinleri
2. Gönüllü olmayan zorunlu grup çalışmalarında ön değerlendirme

aşamasında sosyal çalışmacı aşağıdakilerden hangisini yapar?
a) Çalışmanın müracaatçı kaynaklı sınırlılıklarını belirler.
b) Bir işe yaramaz.
c) Müracaatçıyı çalışmaya zorlar.
d) Müracaatçının çalışmaya gelmemesini sağlar.
e) Müracaatçıyı yıldırır.
3. Potansiyel bir grup çalışmasına katılma kararını kim vermelidir?

a) Sosyal çalışmacı
b) Kurum yetkilisi
c) Velisi
d) Müracaatçı
e) Sosyal çalışmacı ve müracaatçı birlikte
4. Aşağıdakilerden hangisi kişilik türlerinin bir boyutu değildir?

a) Duyuların çalışması
b) Düşünme biçimi
c) Karar verme biçimi
d) Dışa dönük, içe dönük olma
e) Yargılayıcı ya da anlayışlı olma
5. Aşağıdakilerden hangisi ön değerlendirme sürecini gerçekleştirmenin

avantajlarından biri değildir?
a) İçinde bulunduğu duruma dair bilgilenmesini ve durumu üzerine
yeniden düşünmesi
b) Bilgi vermek ve katılım konusundaki çekinceleri aşmak
c) Sosyal çalışmacı ve grup üyeleri arasında birey bazında ilişki kurulması
d) Güven yaratır ve üyenin grupta açılmasını kolaylaştırır.
e) Zaman ve emek harcamak
158
Ön Değerlendirme
6. Empati, etkili soru sorma, aktif dinleme, yönlendirme, bilgi verme

becerilerini aşağıdakilerden hangisi ile olan mesleki ilişkimizde
kullanmamız gerekir?
a) Mevzuatla olan ilişkimizde
b) Süpervizörümüzle olan ilişkide
c) Müracaatçı ile olan ilişkimizde
d) Literatür ile olan ilişkimizde
e) Kendimizle olan ilişkimizde
7. Grubun amacı aşağıdakilerden hangisi ile uyumlu olmasa da olur?

a) Hedef kitlenin ihtiyaçları
b) Kurumun misyonu
c) Kurumun görev tanımı
d) Üyelerin hedef ve ihtiyaçları
e) Moda olan sosyal hizmet teması
8. Ön değerlendirme ve planlama aşaması için aşağıdakilerden hangisi

doğrudur?
a) Ön değerlendirme planlama sürecinin bir parçasıdır.
b) Planlama ön değerlendirme sürecinin bir parçasıdır.
c) Ön değerlendirme planlamadan bağımsızdır.
d) Ön değerlendirme ve planlama birbirine karşıt süreçlerdir.
e) Ön değerlendirme ve planlama alakasızdır.
9. Hangisi ön değerlendirme görüşmesinde odaklamamız gereken

unsurlardan biri değildir?
a) Bilgilendirme
b) Kuralları belirlemek
c) Önceki grup deneyimini öğrenmek
d) Konuyu ya da sorunu açıkça ortaya koymak
e) Sorunun içinden çıkılmazlığı
10. Ön değerlendirme süreci aşağıdaki hangi aşamadan sonra yapılır?

a) Tanışma bağlantı kurma
b) Planlama
c) İlk oturum
d) Uygulama
e) Sonlandırma
Cevap Anahtarı
1.d, 2.a, 3.e, 4.a, 5.e, 6.c, 7.e, 8.a, 9.e, 10.a
159
Ön Değerlendirme
[1] AASWG (Association for Social Work Practice with Groups) (2013) Standarts for
Social Work Practice with Groups, Second Edition, Social Work With Groups,
36; 2-2, 270-282 DOI: 10.1080/01609513.212.759504
[2] Vidal, R.V.V. ( 2008) Creative and Participative Problem Solving, Albertslud:
Technical University of Denmark .
[3] Jung, C. G. (1921) ( çev. H. Godwyn Baynes (1923)) Psychological Types,
Princeton University Press, internet erişimi:
https://psychclassics.yorku.ca/Jung/types.htm
[4] Mitroff, I. (1998) Smart Thinking for Crazy Times, The Art of Solving the Right
Problems, SF: Berret-Koehler Publishers.
[5] Hepworth, D.H., Rooney, R.H., Ronney, G.D. ve Strom-Gottfried, K. (2013)
Direct Social Work Practice: Theory and Skills, Nienth Edition, International
Edition, Canada: Brooks/Cole.
[6] Doel, M. (2013) Groupwork, içinde Davis, m. (Der.) The Blackwell Companion
to Social Work 4th Edition, Sussex: Wiley.
[7] Wright, M.M. (2003) Co-Facilitation: Fashion or Function?. Social Work
With Groups (25)3, 77-92.
160
PLANLAMA
• Planlamanın faydaları
• Planlama için dokuz
İÇİNDEKİLER
basamaklı model GRUPLARLA SOSYAL

• Bağlamı değerlendirme
• İhtiyaç HİZMET
• Amaç
• Kompozisyon
• Destek kaynakları
• Yapı Doç.Dr. Reyhan
• İçerik
• Oturum planlama
ATASÜ -TOCUOĞLU
• Anlaşma
•Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

•Grup çalışmasına başlamadan
HEDEFLER
neden planlama yapılması

gerektiğini anlayacaksınız,
•Planlamanın faydalarını
öğreneceksiniz,
•Planlamanın dokuz aşamasını
öğreneceksiniz.
ÜNİTE
9
Planlama
Bağlam
İhtiyaç
Amaç açık/kapalı
Kompozisyon süre
Destek sıklık
PLANLAMANIN
PLANLAMA
FAYDALARI Yapı uzunluk
9 BASAMAKLI
MODEL yer
alan
zaman
alt amaçlar
İçerik
araçlar
Oturum planlama
Anlaşma

162
Planlama
GİRİŞ
Planlama, grup çalışmasında çok kritik bir aşamadır. Planlama aşamasına
gerekli önem ve emeği vermek, zaman ayırmaktan çekinmemek, başarılı bir grup
çalışmasının ön koşuludur. Çalışma yaşamını içindeki zaman stresi, işlerin yoğunluğu
gibi nedenlerle planlama aşamasına yeterli zamanı ayırmak zor olabilir. Bu üniteyi
okuduktan sonra planlamanın gereği ve aşamaları, hesap edilmesi gereken unsurlar
konusunda bilgi sahibi olacaksınız ve grup çalışmasına başlamadan önce bu aşamayı
atlamamak ve ciddiyetle yürütmek gereğini öğreneceksiniz.
Planlama, düşünme, öğrenme, analiz etme, hazırlık yapma, karar verme,
kaynakları bir araya getirme, iş birliği ve eş güdümleri hazırlama gibi etkinlikleri
içerir.
Planlama Grup çalışmasını planlamak başarının ilk anahtarıdır. Planlamaya başlarken

aşamasına gerekli kurum ve hedef kitlenin içinde bulunduğu sosyal ve kurumsal bağlamı iyi analiz
önem ve emeği etmemiz gerekir. Çünkü sosyal ve kurumsal bağlamlar, grup çalışmasına olan
vermek ve zaman ihtiyacın ne olduğundan grubun amacına, yapılabilecek faaliyetlere kadar elimizdeki
ayırmaktan imkân ve kısıtlılıkları etkiler. Planlamanın her aşamasında sosyal ve kurumsal
çekinmemeliyiz.
bağlamı hesap etmemiz gerekir[1].
Planlamanın aşamalarını çeşitli bilim insanları farklı sayılarda
basamaklandırmaktalar [1,2,3,4,5]. Adları ne olursa olsun, aslında yapılan aynı iştir.
Bu ünitede, sizlere süreci mümkün olduğunca detaylı aktarmak için planlamayı
dokuz basamakta inceleyeceğiz.
Bu ünitede planlamaya dair aşağıdaki unsurları öğreneceksiniz:
 Planlamanın faydaları
 Planlama için dokuz basamaklı model
 Bağlamı değerlendirme
 İhtiyaç
 Amaç
 Kompozisyon
 Destek kaynakları
 Yapı
 İçerik
 Oturum planlama
 Anlaşma yapılması
PLANLAMANIN FAYDALARI
Planlamanın açık Planlamanın açık ve örtük faydaları vardır. Açık faydaları şöyledir[1]:
ve örtük faydaları  Sosyal çalışmacının üyeler hakkında bilgilenmesi
vardır.  Üyelerinin ihtiyaçlarına cevap veren bir grubun oluşturulmasını
sağlamak
 Grup dinamiğini rahat anlayıp yönetmek

163
Planlama
 Üyelerin bireysel hedefleri ile grubun hedefini ve kurumu

uyumlaştırmak
Planlamanın ilk başta görülmeyen, örtük ya da ikincil faydaları da vardır.
Bunları da şöyle sıralayabiliriz [1]:
 Planlama sosyal çalışmacının kendine olan güvenini artırır.
 Grup çalışmasına başlamadan önce konu hakkında iyice düşünmüş
olan ve böylece ne yapacağını bilen sosyal çalışmacı grubun içinde
daha rahat hareket eder.
 Üyeleri daha iyi anlar, dinlediklerini daha çabuk analiz eder ve
böylelikle grubun içinde daha esnek davranabilir.
Özellikle planlamanın bir parçası olan ön değerlendirme sürecinde üyelerin
nasıl kişiler oldukları, çevreleri ile olan ilişkileri, içinde bulundukları bağlam,
geçmişleri, ait oldukları toplulukların kültürleri, tavırları, bakış açıları ve endişeleri ve
gündemleri hakkında bilgi sahibi olan sosyal çalışmacı, grup içinde üyelerin tavır ve
davranışlarını daha isabetli anlamlandırır ve iyi kavrar. Böyle bir kavrayış grup
çalışmasının kalitesi açısından gereklidir.
PLANLAMA İÇİN BİR MODEL: 9 BASAMAK

Özellikle kuruluş bünyesinde yapılacak grup çalışmalarında grup oluşturma
planı için dokuz temel alan vardır.
 Bağlamı değerlendirme: Kurumun ve hedef kitlenin içinde bulunduğu
sosyal bağlam nedir? Üyelerin ait oldukları toplulukların sosyal
bağlamı nedir? Kurumun bağlamı nedir?
 İhtiyaç: Grup üyelerinin sorunları, konuları, odaklandıkları meseleleri
Planlamada
nelerdir?
dokuz basamak
 Amaç: Kolektif olarak grup hangi amaca ulaşacaktır, neyi
var.
başaracaktır? Grup üyelerinin bireysel hedefleri nelerdir? Kolektif
amaç ve bireysel hedefler arasındaki ilişki nedir?
 Kompozisyon: Grupta kaç kişi olmalı? Gruba katılanların ortak
noktaları ve farklılıkları neler? (Benzerlik ve farklılıkları, bireysel
hedefler, bunların kolektif hedef ile ilişkisi, üyeleri genel özellikleri ve
karakter özellikleri bakımından düşününüz.)
 Olası destek kaynaklarını belirleme: Kurum içi ya da kurumun ve
hedef kitlenin bulunduğu sosyal çevrede grup çalışmasına ne gibi
destekler sağlanabilir? Bunlardan nasıl yararlanabiliriz?
 Yapı: Grup çalışmasını gerçekleştirmek için nelerin ayarlanması ve
hazırlanması gerekiyor? Yapı yedi temel unsurdan oluşur: açık-kapalı
grup, süre, oturum sıklığı, uzunluğu, oturumların zamanı, yeri,
oturum alanı.
 İçerik: Grubun amacına ulaşması için hangi alt amaçlara ulaşmalıyız?
Bunun için hangi araçlar kullanılacak? Grup çalışmasında ne
yapacağız?

164
Planlama
 Oturum planlama: Her bir oturumda gündem ve etkinlikler ne

olacak?
 Anlaşma yapılması: Üyelerin gruba katılımını nasıl garanti edeceğiz?
Üyeler grupta ne yapılacağını bilip onaylıyor mu?
Bu dokuz temel alan içinde, bağlamı değerlendirme ve ihtiyaç, ele alınması

gereken ilk konulardır. Ünite yedide işlediğimiz tanışma, bağlantı kurma aşaması
hem bağlamı değerlendirdiğimiz hem de ihtiyaçları tespit ettiğimiz aşamadır.
İhtiyacı tespit ettikten sonra amacı belirleriz ve diğer alanları da buna göre
tasarlarız. Müracaatçının içinde bulunduğu toplumsal bağlam ve kurumsal bağlam
diğer sekiz alanı da sürekli olarak etkiler. Bakınız şekil-1.
Sosyal Bağlam
ihtiyaç
Amaç
Kompozisyon Anlaşma
Destekler Değerlendirme
zorluklar araçları
Yapı İçerik
Kurum Bağlamı
Şekil 9.1 Gönüllü ve zorunlu grup çalışmalarında planlama
Bazen, zorunlu grup çalışmaları için görevlendirilebiliriz; bu durumda, gruba

katılacaklar ve grubun amacı baştan belli olabilir. O zaman verili iki alanı (ihtiyaç ve
amaç) iyice anlayıp planlamaya kompozisyon aşamasından başlarız.
Gönüllü ve zorunlu grup çalışmalarında planlamanın dokuz temel alanının
birbiri ile olan ilişkisi Şekil1’de gösterilmektedir.
Bağlamı değerlendirme
Hem sosyal bağlamı hem de kurum bağlamını değerlendiririz.

165
Planlama
Sosyal Bağlam
Grup bir boşlukta yer almaz. Her grup bir toplum içinde yer alır; üyeler çeşitli
topluluklara mensupturlar, grup bir sosyal kurum içinde yer alır ve tüm bunlardan
etkilenir ve de hepsini de etkiler[1].
Grup, içinde Ana toplumsal farklılık eksenleri, sosyal sınıf, toplumsal cinsiyet, etnik kimlik,
bulunduğu sosyal
din ve yaş, üyelerin çeşitli gruplara aidiyetlerini ve aidiyetlere bağlı olarak da değer,
bağlamdan ayrı
düşünülemez. inanç, düşünce kalıpları ve normlarında farklılıkları beraberinde getirir. Üyelerin
dâhil olduğu çeşitli toplumsal farklılaşmaların onların sosyal hizmetlerle olan ilişkisi
açısından belirleyici olur[1]. Örneğin, düşük gelir grubundan gelen müracaatçılar
sosyal yardım sistemleriyle ilişkilenmiş olabilir. Hâlihazırdaki sosyal bağlamda
üyelerin bu farklılıklarından kaynaklı ihtiyaçlarına yönelik sosyal hizmetlerin neler
olduğunu öğrenmek ve anlamak gereklidir.
Sosyal çalışmacı, toplumsal bağlamda olan sosyal hizmetleri ve üyelerin
bunlara erişebilirliğini ve varsa aradaki boşlukları tespit etmelidir. Var olan sosyal
hizmetler grup çalışmasını desteklemek için kullanılabilir. Eksikliklerin ise gruba
etkileme potansiyeline göre giderilmesi için stratejiler düşünülebilir.
Üyelerin sosyal hizmetlere ve sosyal çalışmacıya yönelik yaklaşımları da ait
oldukları toplulukların kültüründen hayli etkilenir [1].
• Örneğin, bireyin kendinden sorumlu olduğunun esas kabul

Örnek
edildiği liberal/bireyci kültürlerde, kişiler ayni ve nakdi yardım

almaktan utanırken belirli bir kişisel zorluğu aşmak için grup
çalışmasına gelmeye daha yatkın olabilirler. Ya da daha
toplulukçu yapıların ve yoksulluk kültürünün hâkim olduğu
topluluklarda bireyler için sosyal yardımlara ulaşım yaşamsal
bir mesele hâline gelir, ve sosyal hizmetleri çok dikey
algılayabilirler. Bu durumda birlikte bir çalışma yapmak için
kendilerini kuruma çok uzak hissedebilirler.
Üyelerin aileleri ve geniş aileleri ise değer, inanç, düşünce kalıplarını etkileyen
başka bir topluluk oluşturur.
Sosyal bağlam Üyelerin birçok farklı topluluğa birden ait olduğunu kabul etmek gereklidir.
planlamanın her Kültürel eğilimleri bilmek, grup öncesi planlama sürecinde içeriği ve yapılabilecekleri
aşamasını etkiler. görmek açısından gereklidir.
Sosyal bağlamı anlamak için şu soruları sorabiliriz:

 Üyelerin dâhil olduğu topluluklar nelerdir?
 Bu topluluklara yönelik sosyal hizmetler nelerdir? Hizmet yelpazesinde ya
da üyelerin erişiminde boşluklar var mı?

166
Planlama
 Planladığım grubun hâlihazırdaki sosyal hizmetlerle ne gibi bağlantıları var?

 Üyelerin ait oldukları topluluklarda (ve özellikle aile ya da birlikte yaşadığı
toplulukta) önemli kişiler kimler?
 Üyelerin ve yakın çevrelerinin sosyal hizmet kurumuna karşı tutumu nasıl?
 Üyelerin ve yakın çevrelerinin bu grup çalışmasına karşı tutumu nasıl?
 Bu tutumlara göre üyelerle olan görüşmelerimde ve grubu planlamamda
nelere dikkat etmeliyim?
Kurum Bağlamı
Grup çalışması, genelde ya bir sosyal hizmet kuruluşu ya da sosyal hizmetlerin
yan olarak sunulduğu başka bir kuruluş çatısı altında kurulur.
Örneğin, bir sığınmaevi çatısı altında hizmet alan kadınlarla bir güçlenme
grubu kurabilirsiniz. Ya da bir okulda ergenlerle etkili iletişim konulu bir grup
kurabilirsiniz.
Kuruluşlar verilecek hizmetlerin parametrelerini, hizmete erişim koşullarını
belirleyen çeşitli düzeylerde de yetkililerin olduğu pek çok sosyal sistemin etkileşim
içinde olduğu karmaşık yapılardır. Bazı uygulamalar kuruluş tarafından desteklenir
bazısı ise desteklenmez.
Kurum bağlamı Kurumun yapısı, kurumsal politikası, sunduğu servislerde erişim, devamlılık,
planlamanın her hakkaniyet, eşitlik gibi konulardaki yaklaşımı belirler. Kurumların politikaları ve
aşamasını etkiler. fonksiyonları genelde mevzuat, kurum bütçesi ve dış fon olanakları dâhilinde
belirlenir.
Kurumlarda daha önce grup çalışmaları gerçekleştirilmiş olabilir. Bu
deneyimlerin olumlu ve olumsuz yanlarını öğrenmek, kurum içindeki grup
çalışmasına karşı olan tutumu anlamak için faydalıdır.
Bazen grup çalışması ekonomik olarak düşünüldüğü için kurum tarafından
talep edilebilir. Bilginin birçok kişiye aynı anda verildiği eğitim grupları dışında, grup
çalışmaları özellikle zaman açısından ekonomik değildir. Sosyal çalışmacı, kurum
uygun olmayan nedenlerle grup çalışması talebinde bulunduğunda bunu
nedenlerini açıklayarak kabul etmemelidir. Bir ihtiyaç sosyal hizmetin mesleki
değerlerine en uygun şekilde çözülmelidir [1].
Grup üyelerin ortak ihtiyaçları ve birbirlerini destekleyerek kolektivite içinde
çözülebilecek meselelerde tercih edilecek bir yöntemdir.
Kurum bağlamında grup çalışması için doğru karar verilebilmesi için, sosyal
çalışmacı planladığı grubu, grubun amacını, nasıl işleyeceğini kurum bünyesindeki
çalışanlara anlatmalıdır. Sosyal çalışmacı kurum çalışanlarının konu hakkındaki
görüşlerini dinlemeli ve dikkate almalıdır. Kurum ortamına ve konuya göre diğer
çalışanlar ile iş birliği yapmalıdır.

167
Planlama
•Yıkıcı davranışlar gösteren liseliler ile bir grup çalışması
Örnek
yapmayı planlıyorsunuz. Görevli bulunduğunuz okulun,
müdürü, rehber öğrenmen ve ilgili diğer öğretmenler ile
işbirliği yapmalısınız.
Kurum bağlamını değerlendirmek için şu soruları sorabilirsiniz :

 Kurumun misyon ve vizyonu nedir? Planladığım grup çalışmasının bu misyon
ve vizyon ile ilişkisi nedir?
 Kurumumdaki anahtar kişiler kimler? Planladığım çalışma ilgili onların görüş
ve desteğini nasıl alabilirim?
 Kurumumda grup çalışmaları yapılıyor mu? Daha önce yapılmış mı?
Kurumumun grup çalışmalarına karşı olan tutumu olumlu mu olumsuz mu?
Olumsuz tutumlar var ise, nasıl üstesinden gelebilirim?
 Kurumum grup çalışması için ne gibi olanaklar sağlayabilir? (çalışma
saatlerimi gruba ayırabilmem, mekân, muhtelif materyal, bütçe gibi)
 Kurumum ve hizmet verdiğimiz topluluk arasındaki ilişkiler nasıl? Bu ilişki
hedef grubumuzdan bireylerin gruba katılma isteğini nasıl etkileyebilir?
 Kurumumun hangi politikaları ve hangi mevzuat, planladığım grubu
gerçekleştirmemi etkileyebilir? Nasıl?
 Planladığım grubu gerçekleştirmem için kurum içinde ve dışında kimlerle
hangi aşamalarda nasıl iş birliği yapmalıyım? [1,4]
İhtiyaç
İhtiyacın belirlenmesi çok önemlidir. Tanışma ünitesinde öğrendiğimiz gibi
toplumsal bağlamın, hedef grubun, kurumsal yapının ve bireylerin bilgisini edinmek
ve sentezlemek; ihtiyacı belirlememizde önemlidir. Çeşitli bağlamlarda tespit
ettiğimiz sorunları, ihtiyaçlar biçiminde formüle etmeliyiz.
İhtiyacın
belirlenmesi çok Grup çalışmasıyla yanıtlanabilecek sorunlar/ihtiyaçlar şöyle sıralanabilir [1]:
önemlidir.  Bilgi, beceri, deneyim eksikliği,
 Yaşam döngüsü içindeki geçiş dönemleriyle baş etme,
 Doğal afetler, hastalıklar, kazalar gibi krizler
 Kayıpların getirdiği yalnızlık, izolasyon, yas ve depresyon gibi
durumlarla baş etme
 Gruplar arası gerilim çatışmayı çözme
 Kronik hastalıkları kabullenme ve baş etme
Gündelik hayatta kendimizi içinde bulduğumuz çeşitli yeni pozisyonlar ve
bunlara dair roller; bazı şeyleri bilmemizi, bazı ilişkileri kurmamızı ve bazı sistemleri
kullanabilmemizi gerektirir. Ama çok zaman bunları nasıl yapacağımızı kimse bize
öğretmez [2].

168
Planlama
•Yeni bir şehre ya da ülkeye geldiniz, oraya yerleşip gündelik hayatı
Örnek
sürdürebilmeniz için pek çok kuruma üyelik yaptırmanız,
bürokratik işlemleri gerçekleştirmeniz gerekir. Bir toplum
merkezinde, bölgeye yeni gelenler için gündelik yaşam bilgi ve
becerileri eğitimi grubu ile bu ihtiyaç karşılanabilir.
Ünite yedide de öğrendiğimiz gibi, grup çalışması ancak bu yöntemle

karşılanabilecek ihtiyaçlar için kullanılır.
İhtiyacı tahlil etmek için şu soruları sorabiliriz:

 Hedef grubun ihtiyaçları neler? Kendilerine göre, kurumuma göre, literatüre
göre ve bana göre bu ihtiyaçlar nasıl tanımlanıyor?
 Bu tanımlamalar arasındaki ortaklıklar ve farklılıklar neler?
 Hedef grubun ihtiyaçlarını toplumsal bağlam nasıl etkiliyor? (değerler,
tutumlar, ekonomik durum, kaynaklar)
 Hedef grubun gelişimsel özellikleri ve ihtiyaçları neler? [1,4]
Amacı belirleme
 Grubun amacı müracaatçıların ihtiyaçlarına uygun olmalıdır.
 Grubun amacı ve grup çalışmasının içeriği birbirine
karıştırılmamalıdır. Grubun amacı, katılan üyelerin hangi aktiviteleri
Grubun amacı yapacağı ile ilgilidir; grup çalışmasının sonucu ise başka bir şeydir,
müracaatçıların sonuç grup çalışması ile elde edilecek durumdur. Örneğin, bilgi,
ihtiyaçlarına ve deneyim paylaşımı grup çalışmasının amacı olabilir; bu aktivitelerin
kurumun amacına yapılması ile elde edilecek olan sosyalleşme, kaynaşma ve güçlenme
uygun olmalıdır. ise sonuçtur.
 Grubun amacı genişçe tanımlanmalıdır. Böylece tüm katılımcılar
grubun içinde kendi amaç ve ihtiyaçlarına uygun anlamlı bir katılım
süreci öngörebilmelidir.
 Grubun lideri, grubun amacıyla ilgili olan perspektifini grup üyeleri ile
açıkça paylaşmalıdır.
 Planlanacak grubun amacı, sosyal çalışmacı tarafından, öncelikle
bağlı olduğu kuruluşun yetkililerine ve potansiyel grup üyelerin profil
ve ihtiyaçlarına göre belirlenmelidir [3].

169
Planlama
•Yeni ebeveynlere sosyalleşme ve çocuk gelişimi eğitimi vermek
Örnek
•Şartlı salıverilme sürecine girecekler için, bu süreyi başarılı
geçirmeleri için bu sosyal beceri ve stres yönetimi eğitimi
•Göçmenlere yönelik, haklar ve pratik yaşam bilgileri eğitimi
Kompozisyon
Grubun kompozisyonu gruba kimlerin katılacağının ve grup liderliğinin
belirlenmesini içerir. Bu belirleme için, ünite sekizde işlediğimiz ön değerlendirme
görüşmeleri esas alınır.
Grubun başarısı için iyi bir kompozisyonun yakalanması çok önemlidir. Gruba
üye seçerken sadece aynı sorunu yaşayan ya da benzer deneyime sahip kişileri değil,
aynı zamanda sorunlara ve konuya farklı bakış açısı geliştirebilecek kişileri de bir
araya getirmemiz gereklidir. Kısaca grup, odağı açısından homojen; bakış açıları
açısından heterojen olmalıdır. Gruba katılım kararını potansiyel üyeler ile birlikte
Grubun amacına ve vermeliyiz.
katılımcıların
tipolojisine uygun Grubun kompozisyonuna karar verirken aynı zamanda kaç kişi olacağına
olarak bir grup kadar karar veririz.
liderliği modeli
seçmeliyiz. Grubun amacına ve katılımcıların tipolojisine uygun olarak bir grup liderliği
modeli seçmeliyiz. Öncelikle tek lider mi yoksa iki eş-lider mi olmalı, buna karar
vermeliyiz. Grupta çalışacak sosyal çalışmacı(lar) için de gerekli özellikleri
planlamalıyız.
Grubun kompozisyonunu planlarken şu soruları sorabiliriz:

 Bu gruba katılmakla kimler fayda sağlayabilir?
 Gruba katılacak üyelerin en önemli ortak meselesi nedir?
 Gruba katılacak üyelerin ortak özellikleri ne olmalıdır?
 Gruba katılacak üyelerin farklı özellikleri ne olmalıdır? (yaş, cinsiyet, eğitim
durumu, sosyo-ekonomik statü, bilişsel kapasite, sağlık, önceki grup
deneyimi)
 Gruba katılacak kişilerinden beklediğin davranışlar neler? Buna göre kişilik
özellikler nasıl olmalıdır? Kişilikler açısından ortak ve farklı hangi özellikler
olmalıdır?
 Grubun en uygun boyutu kaç kişidir?
 Grupta kaç sosyal çalışmacı çalışmalıdır?
 Grupta çalışacak sosyal çalışmacı(lar) hangi özellikleri taşımalı? [1,4]

170
Planlama
Destek kaynaklarını belirleme

Ünite yedide tanışma kısmında da incelediğimiz üzere, etrafımızdaki fırsat ve
zorlukların farkında olmalıyız. İlgili sosyal sistemleri nasıl kullanmamız gerektiğini
bilmeliyiz.
Kurumun olanaklarını ve kurum ve hedef grubun içinde bulunduğu sosyal
bağlamı iyi değerlendirmeli, buralardaki destek kaynaklarını belirlemeliyiz. Sosyal
bağlam ve kurum bağlamı değerlendirmemizdeki avantaj, kaynak ve iş birliği
yapabileceğimiz kişileri listelemeliyiz.
YAPI
Grubun yapısını oluşturan yedi unsur aşağıdaki şekilde gösterilmektedir.
açık/kapalı
Grubun yapısı yedi
unsurdan oluştur. grubun
otrum alanı
süresi
Grubun
yapısı
oturum
oturum yeri
sıklığı
oturum oturum
zamanı uzunluğu
Açık/kapalı grup: Açık gruplar sürekli yeni üyelerin gelebildiği gruplardır.

Kapalı gruplara ise grup çalışması başladıktan sonra yeni üye gelemez.
Grubun süresi: Grubun süresi grubun amacına göre belirlenir. Genelde 1- 12
oturum arasındadır. Grubun amacı etkili sosyal işlevsellik ve sosyal yetkinlik
kazandırmak olduğunda grubun süresi uzar.
Kapalı grupların başı sonu belli bir programı ve belli bir bitiş zamanı vardır.
Genelde açık gruplar, faaliyetlerini bazen ucu açık şekilde sürdürürler üyeler gelip
gider.

171
Planlama
•Adsız Alkolikler ya da Kilo Takipçileri gibi gruplar açık gruplara
Örnek
örnektir.
•Kronik koah hastaları için on haftalık bir ilaç kullanma eğitimi ya
da beş haftalık sosyal beceri eğitimi ise kapalı gruplara örnektir.
•Kısa süreli hastanede kalacak hasta refakatçileri için tek
oturumluk hastane sistemini etkili kullanma eğitimi verilebilir.
Oturum sıklığı: Grubun ne sıklıkla bir araya geleceği de planlanmalıdır.

Oturumun sıklığı, grubun amacına üyelerin özelliklerine göre belirlenir. Haftada bir
yapılan oturumlar en yaygın yöntemdir.
Oturum uzunluğu: Oturumun uzunluğu kimi zaman içinde bulunulan kurumun
zamanlamasına göre belirlenir. Örneğin okulda yapılacak bir çalışma ders saatleri ile
sınırlıdır.
Oturum uzunluğunu belirlerken esas göz önüne almamız gereken,
katılımcıların dikkatlerini ne sürede topluyor oldukları ve ne kadar süre ile birbirleri
ile etkileşimde bulunma kapasiteleri olduğudur. Genelde bir oturum süresi bir
buçuk saat sürer.
Oturumun uzunluğu da amaca göre değişir.
Oturum zamanı: Oturumun zamanlaması katılımı doğrudan etkiler.
Oturum zamanını belirlerken üyelerin özelliklilerini ve günlük programlarını
ve sorumluluklarını dikkate almalıyız.
Oturum yeri: Çoğu zaman oturumlar kurumun binasında gerçekleşir ve
zorunlu bir mekân vardır. Ancak seçme şansı var ise üyelerin rahat edebileceği bir
mekân seçilmelidir. Bu noktada, ulaşım imkânları, üyelerin özelliklerine göre, zemin
kat ya da asansörlü bir yer gibi.
Oturum alanı: Oturum alanı, oturum yerinin içinde grup çalışması için
kullanacağımız mekândır. Bu mekânın düzenlenmesi, içindeki eşyalar grubun
amacına uygun olmalıdır.
Mekân düzenlemesi mümkün olduğunca kişilerin etkileşimini kolaylaştıracak
şekilde olmalıdır. Masa karşısında sandalyeler gibi panel tarzı oturum düzeni
deneyim paylaşılacak bir grup için uygun değildir. Bu tür paylaşımlar için, aynı
seviyede, yuvarlak yüz yüze dönük sandalyelerle arada büyük masa gibi enerjiyi
kesecek nesnelerin olmadığı bir oturum düzeni gerekir.

172
Planlama
İÇERİK
İçeriği oluşturma
İçerik, grubun amacına ulaşması için, “ne, nasıl, neden yapılacak?” sorularının
yanıtıdır. İçerik planlanmalı ancak esnek olunmalıdır.
Genelde grupta en çok yapılan faaliyet konuşmaktır. Grup üyeleri konuşurlar
ve birbirleri ile etkileşirler. Bunların içeriğini tam olarak baştan planlamak mümkün
değildir. Gerekli de değildir. Gerekli olan, grubun amacına ulaşması için hangi
araçları kullanabileceği konusunda esnek bir plan yapmaktır. İçerik, grubun
etkileşiminin spontaneliğine yer açacak şekilde esnek olmalıdır.
İçerik, grubun Bazı durumlarda – genellikle eğitim gruplarında- içerik mevzuat ya da kurum
amacına ulaşması
tarafından belirlenmiş olabilir. Örneğin koruyucu ailelere yönelik eğitim gibi.
için, “ne, nasıl,
neden yapılacak?” “Ne, nasıl, neden yapılacak?” sorularını yanıtlarken temalar ve alt amaçları
sorularının belirleriz ve bunlar için yöntemler seçeriz. Yöntem, içeriğin önemli bir parçasıdır.
yanıtıdır.
Tartışma tüm gruplarda en çok kullanılan yöntemdir. Amaca uygun olarak
içerikte çeşitli yöntemler kullanılabilir [2].
 Konuşulan sözler: tartışma, role-play.
 Yazılan sözler: mektup yazma, anket.
 Grafik teknikler: filipchart çizimleri, resim yapma, rüyalar, diyagram çizme.
 Görsel-işitsel teknoloji: fotoğraf, bilgisayar animasyonları, video hazırlama,
film gösterme.
 Objeler: grubun amacına göre kullanılacak değişik objeler, sandalye,
maskeler, aromatik kokular.
 Fiziksel aktivite: dans, rahatlama egzersizleri, oyunlar.
İçeriği planlarken şu soruları sorabiliriz:

 Grup içeriği kim tarafından planlanacaktır? Baştan belli midir? Üyelerin daha
iyi faydalanabilmesi için grubun içeriğini ne kadar esnetebilirim?
 Grup oturumların çoğu nasıl/hangi yöntemin kullanılmasıyla geçmeli? (Bir
tema hakkında tartışma, deneyim paylaşımı, fiziksel aktiviteler, yazılı sözler,
grafik teknikler vb.)
 Seçtiğim yöntemler grubun amacına ulaşmasında nasıl işime yaracak?
 Seçtiğim yöntemler, grup üyelerinin bireysel hedeflerine ulaşmalarını nasıl
Oturumları 6 sağlayacak?
adımda  Grupta çeşitli yöntemleri kullanabilmek için elimde olan kaynaklar neler?
planlayabiliriz.  Aktivitelerin sırası ne olmalı? [1,4]
Oturum planlama
Özellikle ilk oturumun planlanması çok kritiktir. İlk oturumda oluşturulacak
kaynaşma; üyelerin gruba devam etmesi, etkileşimin başlaması ve sürmesi açısından
önemlidir.

173
Planlama
Adım adım oturum planlama [5]:

 Grubun amacı nedir?
 Bu amaca ulaşmak için alt amaçlar nelerdir?
 Alt amaçları sıralayın.
 Toplam kaç oturum var bakın. Her bir oturuma sırasına göre alt amaçları
yerleştirin.
 Her bir oturum için bir alt-amaç listesi oluşturun. Böylece her bir
oturumun temalarını belirleyin. Her tema için ideal yöntemi belirleyin.
Yöntem ya da etkinlikleri planlarken:
 Örnekler kullanın.
 Materyalleri düzenli sunun. Bunun için her oturumun sırası
ile gündemi açıklayabilirsiniz.
 Uzun sunumlar ve anlatımlar grup üyelerini sıkabilir,
dikkatleri dağılabilir, onun için yukarıdaki çeşitli yöntemleri
karışık olarak kullanın.
 Her bir oturum için zaman planlaması yapın. Her bir etkinlik tahmini ne
kadar sürecek düşünün.
Değerlendirme araçlarını seçme

Grup çalışmamızdaki başarıyı nasıl kanıtlayacağız? Ölçmemiz mümkün mü?
Bunları kendimize sormalıyız. Amacımıza ulaştığımızın somut göstergeleri
neler olabilir? Grubun amacına ulaşması, bazen kolektif bir işin yapılmasından
bazen de üyelerin bireysel hedeflerine ulaşmalarından oluşur. Amaca ulaştığımızı
bazen nicel bazen nitel verilerle görmemiz mümkündür.
•Örneğin, koruyucu aile grup çalışmasının başarısını,

Örnek
çalışmasının sorunda bilgileri ölçen bir test ile

anlayabiliriz.
Sözleşme yapma
Gruba katılmayı kabul eden üyelerle sözleşme yapmak önemlidir. Sözleşme
şunu gösterir: Üyelerin gruba katılımını nasıl garanti edeceğiz? Üyeler; grupta ne
yapılacağını bilip onaylıyorlar mı, katılmayı gerçekten istiyorlar mı?
Bazı durumlarda sözleşmeler, hazır matbu metinler olarak kurum tarafından
sağlanabilir.
Sözleşmeyi kendimiz hazırlayacaksak, içinde neler bulunması gerektiğine
kurum yetkilisi ile birlikte karar verilmelidir.

174
Planlama
Bireysel Etkinlik
•Bir sosyal hizmet merkezinde çalıştığınızı düşününüz.
Burada engelli bakım yardımı alan, ve ağır fiziksel
engelli yakınlarına bakan kişiler için, bir sosyalleşme
grubu planlayınız.

175
Planlama
• PLANLAMA
•Planlama aşamasına gerekli önem ve emeği vermek , zaman
ayırmaktan çekinmemek, başarılı bir grup çalışmasının ön koşuludur.
•Planlama, düşünme, öğrenme, analiz etme, hazırlık yapma, karar
verme, kaynakları bir araya getirme, iş birliği ve eş güdümleri
hazırlama gibi etkinlikleri içerir.
Özet •Grup çalışmasını planlamak başarının ilk anahtarıdır. Planlamaya
başlarken kurum ve hedef kitlenin içinde bulunduğu sosyal ve
kurumsal bağlamı iyi analiz etmemiz gerekir.
• Çünkü sosyal ve kurumsal bağlamlar, grup çalışmasına olan ihtiyacın
ne olduğundan grubun amacına, yapılabilecek faaliyetlere kadar
elimizdeki imkân ve kısıtlılıkları etkiler.
•Planlamanın her aşamasında sosyal ve kurumsal bağlamı hesap
etmemiz gerekir.
•Bu ünitede şunları gördük:
•Planlamanın faydaları
•Planlama için dokuz basamaklı model
•Bağlamı değerlendirme
•İhtiyaç
•Amaç
•Kompozisyon
•Destek kaynakları
•Yapı
•İçerik
•Oturum planlama
•Anlaşma yapılması
•Planlamanın faydaları
•Planlamanın açık ve örtük faydaları vardır.
•Açık faydaları şöyledir:
•Sosyal çalışmacının üyeler hakkında bilgilenmesi
•Üyelerinin ihtiyaçlarına cevap veren bir grubun oluşturulmasını
sağlamak
•Grup dinamiğini rahat anlayıp yönetmek
•Örtük faydaları şöyledir:
•Planlama sosyal çalışmacının kendine olan güvenini artırır.
•Grup çalışmasına başlamadan önce konu hakkında iyice düşünmüş
olan ve böylece ne yapacağını bilen sosyal çalışmacı grubun içinde
daha rahat hareket eder.
•Üyeleri daha iyi anlar, dinlediklerini daha çabuk analiz eder ve
böylelikle grubun içinde daha esnek davranabilir.

176
Planlama
•Planlama için dokuz basamaklı model

•Özellikle kuruluş bünyesinde yapılacak grup çalışmalarında grup
oluşturma planı için dokuz temel alan vardır.
•Bağlamı değerlendirme:
•Kurumun ve hedef kitlenin içinde bulunduğu sosyal bağlam nedir?
Özet (devamı) Üyelerin ait oldukları toplulukların sosyal bağlamı nedir? Kurumun
bağlamı nedir?
•İhtiyaç:
• Grup üyelerinin sorunları, konuları, odaklandıkları meseleleri nelerdir?
•Amaç :
•Kolektif olarak grup hangi amaca ulaşacaktır, neyi başaracaktır? Grup
üyelerinin bireysel hedefleri nelerdir? Kolektif amaç ve bireysel
hedefler arasındaki ilişki nedir?
•Kompozisyon:
•Grupta kaç kişi olmalı? Gruba katılanların ortak noktaları ve farklılıkları
neler? (Benzerlik ve farklılıkları, bireysel hedefler, bunların kolektif
hedef ile ilişkisi, üyeleri genel özellikleri ve karakter özellikleri
bakımından düşününüz.)
•Destek kaynaklarını belirleme:
•Kurum içi ya da kurumun ve hedef kitlenin bulunduğu sosyal çevrede
grup çalışmasına ne gibi destekler sağlanabilir? Bunlardan nasıl
yararlanabiliriz?
•Yapı:
• Grup çalışmasını gerçekleştirmek için nelerin ayarlanması ve
hazırlanması gerekiyor? Yapı yedi temel unsurdan oluşur: açık-kapalı
grup, süre, oturum sıklığı, uzunluğu, oturumların zamanı, yeri, oturum
alanı.
•İçerik:
•Grubun amacına ulaşması için hangi alt amaçlara ulaşmalıyız? Bunun
için hangi araçlar kullanılacak? Grup çalışmasında ne yapacağız?
•Oturum planlama:
• Her bir oturumda gündem ve etkinlikler ne olacak?
•Anlaşma yapılması:
• Üyelerin gruba katılımını nasıl garanti edeceğiz? Üyeler grupta ne
yapılacağını bilip onaylıyor mu?

177
Planlama
1. Planlama yapma aşağıdaki etkinliklerden hangisi içermez?
a) Düşünme
b) Karar verme
c) Hazırlık yapma
d) Film gösterme
e) İşbirliği yapma
2. Planlamaya başlarken aşağıdakilerden hangisi yapılmalıdır?

a) Sosyal ve kurum bağlamlarını analiz etmek
b) Oturum planlamak
c) Kurumsal iş birliği geliştirmek
d) Fon bulmak
e) Kura çekmek
3. Planlama süreci kaç basamaktan oluşur?

a) 2
b) 5
c) 7
d) 9
e) 11
4. Hangisi planlamanın açık faydalarından bir değildir?

a) Sosyal çalışmacının kendine güveninin artması
b) Sosyal çalışmacının üyeler hakkında bilgilenmesi
c) Üyelerinin ihtiyaçlarına cevap veren bir grubun oluşturulmasını
sağlamak
d) Grup dinamiğini rahat anlayıp yönetmek
e) Üyelerin bireysel hedefleri ile grubun hedefini ve kurumu
uyumlaştırmak
5. Grubun kaç kişi olması gerektiği, gruba katılanların ortak ve farklı yanlarının
neler olması gerektiğini planlamanın hangi aşamasında hesap ederiz?
a) İhtiyaç
b) Amaç
c) Kompozisyon
d) Destek
e) Yapı

178
Planlama
6. Grubun amacına ulaşması için hangi alt amaçlara ulaşması gerektiğini ve bu

alt amaçlara ulaşmak için hangi araçları kullanacağımızı hangi basamakta
planlarız?
a) İhtiyaç
b) Amaç
c) İçerik
d) Oturum planlama
e) Anlaşma
7. Koah hastaları için 10 haftalık bir ilaç kullanma ve yaşam planlama eğitimi
grubu planlıyorsunuz. Bu grubun yapısı aşağıdakilerden hangisi olmalıdır?
a) Açık grup
b) Kapalı grup
c) Yarı açık grup
d) Yarı kapalı grup
e) Nötr grup
8. Oturumlar için kullanacağımız mekânın düzenlemesini hangi başlık altında

planlarız?
a) Oturum zamanı
b) Oturum yeri
c) Oturum alanı
d) Oturum sahası
e) Oturum dinamiği
9. Adsız Alkolikler aşağıdaki gruplardan hangisine örnektir?

a) Açık grup
b) Kapalı grup
c) Yarı açık grup
d) Yarı kapalı grup
e) Nötr grup
10. Planlamanın son basamağı aşağıdakilerden hangisidir?

a) İhtiyaç
b) Amaç
c) İçerik
d) Oturum planlama
e) Anlaşma
Cevap Anahtarı
1.d, 2.a, 3.d, 4.a, 5.c, 6.c, 7.b, 8.c, 9.a, 10.e

179
Planlama
[1] Northen, H. Ve Kurland, R. (2001) Social Work with Groups, 3rd Edtion, New
York: Columbia University Press.
[2]Preston-Shoot, M (2007) Effective Groupwork, Houndmills: Palgrave.
[3] Vidal, R.V.V. ( 2008) Creative and Participative Problem Solving, Albertslud:
Technical University of Denmark .
[4] Hepworth, D.H., Rooney, R.H., Ronney, G.D. ve Strom-Gottfried, K. (2013) Direct
Social Work Practice: Theory and Skills, Nienth Edition, Internatioanl Edition,
Canada: Brooks/Cole.
[5] Doel, M. (2006) Using Groupwork, London: Routledge.

180
UYGULAMA AŞAMASI
• Uygulama Aşaması GRUPLARLA SOSYAL

İÇİNDEKİLER
• Başlangıç Aşaması
• Orta Aşama HİZMET
• Sonlandırma Aşaması
Doç. Dr. Reyhan

ATASÜ TOPCUOĞLU

HEDEFLER
• Grup çalışmasında uygulama

sürecinin üç aşamasını öğrenecek,
• Her aşamada sosyal çalışmacının
yerine getireceği görevleri bilecek,
• Uygulama aşaması için gereken
bilgilerin neler olduğunu
öğreneceksiniz.
ÜNİTE
ÜNİTE
4
10
Uygulama Aşaması
BASLANGIÇ AŞAMASI
UYGULAMA AŞAMASI
GEÇİŞ SÜRECİ
ORTA AŞAMA
ÇALIŞMA SÜRECİ
SONLANDIRMA AŞAMASI
182
Uygulama Aşaması
GİRİŞ
Grup çalışması, sosyal çalışma disiplinindeki önemli hizmet yöntemlerinden
bir tanesidir. Gruplarla sosyal hizmet uygulaması çok çeşitli amaçlara yönelik
olarak gerçekleştirilebilir.
Başarılı bir grup uygulaması yapmak için ünite yedide işlediğimiz tanışma
aşamasını dikkatli yapmış olmak, ünite sekizde işlediğimiz ön değerlendirme
aşamasında müracaatçıları ve onların çevresi ile olan ilişkilerini iyice anlamak ve
dokuzuncu ünitede öğrendiğimiz gibi dikkat ve emekle zaman ayırarak detaylı,
gerçekçi ve esnek planlama yapmak gerekmektedir.
Grup çalışmasına olan ihtiyacı doğru saptayıp kurumun ve müracaatçıların
amaçlarını iyi buluşturan bir grup amacı ortaya koyduğumuzda ve grubu
planlamayı da tamamladıktan sonra uygulama aşmasına geçebiliriz.
Uygulama üç Şekil-1’de görüldüğü üzere uygulama aşaması üç ana aşamadan oluşur:
aşamadan oluşur:
Başlangıç, orta ve sonlandırma. Üç aşama birbirini kesintisiz takip ederek grup
başlangıç, orta ve
sürecini meydana getirirler.
sonlandırma..
Baslangıç Orta Sonlandırma
Şekil 10.1 Uygulama aşamasında grup sureci
Bu ünitede uygulama aşamasını üç ana bölüm hâlinde inceleyeceğiz:
• Başlangıç aşaması
• Orta aşama
• Sonlandırma aşaması
Her aşamanın kendisine göre olan özellikleri, sosyal çalışmacının farklı
aşamalarda yerine getirmesi gereken görevler ve sergilemesi gereken becerileri ve
ihtiyaç duyacağı mesleki bilgi temelinin neler olduğunu birlikte göreceğiz.
BAŞLANGIÇ AŞAMASI
Grubun başlangıç aşaması kendine göre zorlukları içeren, iyi kotarılması
gereken ve grubun tüm sürecini etkileyen bir süreçtir.
Başlangıç aşamasının kendine göre iki ana zorluğu vardır:
183
Uygulama Aşaması
• Grup üyeleri nasıl davranacakları, grubun nasıl hareket edeceği

konusunda yönlendirilmeye ihtiyaç duyarlar: Üyeler tanımadıkları bir
küçük gruba gelmişlerdir. Burada kendilerini başta güvende hissetmezler.
Genelde daha önce grup çalışması deneyimleri yoktur ve nasıl
davranmaları gerektiğini bilemezler [2].
Güven iki yönlü gelişmelidir: Hem üye-sosyal çalışmacı bazında hem de
üye-üye bazında.
• Üyeler hem gruba uyum sağlamak isterler hem de kendi bağımsızlıklarını
korumak isterler: Hepimiz yeni bir topluluğa girdiğimizde hem topluluğa
Başlangıç iyi
uymak hem de kendi sınırlarımızı ve kendimize özgün ve bağımsız hâlimizi
kotarılması gereken
ve grubun tüm korumak isteriz. Başlangıç aşamasında katılma meselesi, hem uyumu hem
sürecini etkileyen bir bağımsızlığı birlikte yakalanması gereken bir sınırlar ve normlar öğrenme
süreçtir. sürecidir.
Başlangıç aşamasında, grubun türü ve konusu ne olursa olsun, sosyal

çalışmacı için iki ana amaç vardır:
• Üyelerin birlikte iş birliği içinde çalışmasını sağlamak
• Hem bireyin var oluşunu güçlendiren bir kollektivite oluşturmak
• Yeni katıldığınız bir ortamda nasıl hissedersiniz,

Etkinlik
Bireysel
grupta nelere dikkat edersiniz, nelere bakarak

kendinizi açarsınız , yeni tanıstığınız bir grupta
sizi neler zorlar? Listeleyiniz.
Başlangıç Aşaması için Gereken Görev Ve Beceriler

Gruplarla Sosyal Hizmeti Geliştirme Derneği’ne göre başlangıç aşamasında
sosyal çalışmacının yerine getirmesi gereken ana görevleri bunun için gereken
eylem ve becerileri şöyle açıklamaktadır.
• Görev: Bir başlangıç sözleşmesi yapmak
Beceriler/Eylemler:
• Grup üyeleri ile anlaşma yapmak: Sosyal çalışmacı ve grup üyeleri

birlikte bir başlangıç anlaşması yapmalıdır. Bu anlaşma, grupta
gerçekleştirilecek görevleri, ulaşılacak hedefler ve genelde sürecin nasıl
işleyeceği konusunda bir uzlaşmadır.
• Paydaşlık, amaç ve süreci netleştirmek: Grubun içinde bulunduğu
topluluk ya da kurumun paydaşlığı ve grubun amacı ve süreci ne olduğu
sosyal çalışmacılar ve üyeler açısından açıklığa kavuşturulmalıdır.
• Gizlilik kuralları: Gruptaki gizlilik ve sınırlar açıkça ifade edilmelidir.
• Üyelerin hedeflerini ifade etmesi: Sosyal çalışmacı, üyelerin bireysel
hedeflerini açıklığa kavuşturmalarında ve iade etmelerinde yardımcı
olmalıdır.
184
Uygulama Aşaması
• Üye ve grup hedeflerini bağlantılandırma: Sosyal çalışmacı üyelere,

bireysel hedefleri ve grubun hedefleri arasında bağlantı kurmaları için
yardımcı olmalıdır.
• Katılım sağlama: Sosyal çalışmacı tüm üyelerin gruba katılımını teşvik
Başlangıçta etmelidir. Grubun süreci hakkında üyelerden geri bildirim almalıdır. Eğer
sözleşme yapmak, var ise, sosyal çalışmacı gruba zorunlu olarak katılan üyelerin katılımı için
grupta kaynaşmayı özel becerilerini kullanmalıdır. Grup dinamiğinin bu üyeler üzerindeki
sağlamak ve
etkilerini anlamalıdır.
normları
şekillendirmek ana • Görev: Grupta kaynaşmayı sağlamak
görevlerdir. Beceriler/Eylemler:
• Uyumu kolaylaştırmak: Sosyal çalışmacı bireysel bazda ve grup bazında

üyeler arasında uyum sağlamalıdır.
• Üyeler arası ilişkilerin kurulması: Grubun kaynaşmasını sağlamak için,
sosyal çalışmacı, grup üyelerinin birbirleri ile ilişki kurmasına yardım
etmelidir.
• Ortak noktaları açığa çıkartmak: Sosyal çalışmacı, grup üyeleri arasında
ortak noktaları açığa çıkartarak üyeler arasında bağlantılar kurmalı ve üye-
üye bazında ilişkilerin gelişmesine yardım etmelidir.
• Görev: Katılım normlarını şekillendirme
Beceriler/Eylemler:
• Güven, çalışma ve yardımlaşma kültürü geliştirmek: Güven geliştirmek,
bir çalışma kültürü geliştirmek ve karşılıklı yardımlaşmayı sağlamak için,
sosyal çalışmacı, gruba katılım normlarını şekillendirmesi için yardımcı
olmalıdır.
• Norm kullanmada rol model olmak: Sosyal çalışmacı, katılım normlarının
aktif bir rol modeli olmalıdır. Gerektiğinde üretken grup katılımı
konusunda üyelere yönlendirmelerde bulunmalıdır.
• Normları etkileyen faktörlere saygı: Sosyal çalışmacı, psikolojik, sosyo-
kültürel ve çevresel faktörlerin bu normları etkileyeceğini kabul etmelidir.
• Olumsuz normlara müdahale: Üretken olmayan normlar ortaya çıktığında
sosyal çalışmacı, grubun bunu fark etmesini sağlamalıdır.
• Farklılık ve bireyselliğe saygı: Sosyal çalışmacı, sosyo-kültürel farklılıklara
olan saygısını açıkça göstermeli, kişisel bağımsızlık ve kendi kaderini tayin
hakkını savunmalı ve güçlenmeyi desteklemelidir.
Grup normu, grubun etkileyişi için beklenen davranışların ne olduğu

paylaşılan inançlardır [3]. Yani üyelerin grubun içinde nasıl hareket etmeleri
gerektiği konusunda ortak beklentiler içine girmeleridir. Normlar grubun
başlangıç aşamasındaki oturumlarda oluşur ve grubun başarısı açısından son
derece önemlidir. Normların grup lideri tarafından açıkça söylenmesi, grup
normunun olumlu ve hızlı gelişmesine yardım eder.
185
Uygulama Aşaması
•Bir üye konuşurken sözünü kesmemek, bir grup
Örnek
normudur. Maliyetler, üretimle ilgili maliyetler ve üretim
dışı faaliyetlerle ilgili maliyetler olmak üzere iki gruba
ayrılır.
Başlangıç Aşaması için Gerekli Bilgi Temeli

• Çalıştığı; topluluk, kurum, grup ve birey olarak grup üyeleri arasındaki
etkileşimler anlamak
• Grup üyelerinin psiko-sosyal ve klinik ihtiyaçları ve gelişimsel dönemleri ile
ilgili kuramlar, kanıta dayalı uygulama örnekleri
• Grubun türüne göre kullanılan teknikler ve grup türünün başlangıç
aşamasına dair özel bilgiler
• Grup gelişimin başlangıç aşamasına dair karakteristik özellikler ve gerekli
beceriler. Zorunlu katılan üyelerle çalışma, önceki sosyal çalışmacıdan bir
grubu devir alma, süregiden grup yeni üyeleri katma konularına özel bilgi.
İlk Oturum
Grubun başlangıç aşamasında özellikle ilk toplantı çok önemlidir. Grup
Başlangıç lideri, ne kadar deneyimli ya da üyeler gruba ne kadar iyi hazırlanmış olursa olsun,
aşamasında ilk ilk oturumda her liderde heyecan olabilir.
oturum çok
önemlidir. Öte yandan hemen her üye, gruba uymak, kendilerini açık etmek, yeni
insanlarla tanışmak, yeni bir durumda ve yeni ortamda olmak nedeniyle bir miktar
endişelidir.
İlk oturumda, konuşmaların arasında giren suskunluklar, tam emin olmadan
kurulan cümleler, ikircikli ifadeler, cevaplanmış soruların yeniden sorulması gibi
durumlarla karşılaşılabilir. İlk oturumda üyeler genelde gruptan ziyade kendilerine
odaklanmış olurlar ve diğer grup üyeleriyle bağlantılarını ancak sınırlı bir şekilde
hissedebilirler [2].
Bu ortamda üyelerin kendilerini rahat hissetmeleri kendilerini güvende
hissetmelerine bağlıdır. Bunun için, sosyal çalışmacının yapacağı açıklamalar,
üyelere bulundukları bu yeni ortam hakkında bilgi ve güven verir. Yine sosyal
çalışmacıların kendilerini ifade etmek konusunda üyelere yardımcı olması ve
farklılıkları saygı gösteren bir tavırda olması güven duygusunun tesisinde
gereklidir.
Sosyal çalışmacının ilk oturumdan itibaren yaratacağı olumlu atmosfer,
üyelerde iyi bir başlangıç yaptıkları hissini yaratır ve grup kohezyonun başlangıcını
sağlar.
186
Uygulama Aşaması
Grup liderinin ilk oturumda üzerinde durması gerekenler şöyle özetlenebilir

[2]:
• Gruba başlama
• Grup üyelerinin birbirleri ile tanışmasına yardım etme
• Olumlu bir hava tonda iletişim kurma
• Amacı açıklığa kavuşturma
• Grup liderinin rolünü açıklama
• Grubun nasıl işleyeceğini anlatma
• Grup üyelerini beklentilerini dillendirmelerine yardımcı olma
• Üyelerin katılımı teşvik
• Üyelerin ne kadar rahat hissettiklerini gözlemleme
• Grubun kurallarını açıklama
• Üyelerin etkileşimlerini gözlemleme ve değerlendirme
• Kültürel ve diğer farklılıklar konusunda duyarlı olma
• Konuya odaklanma
• Soruları yanıtlamak
• Üyelerin diğer üyeleri fark etmelerini sağlama
• İlk oturumu sonlandırma
Bir üyenin başlangıç aşamasında grubu ne kadar çekici bulduğu şunlara bağlıdır
[4]:
• İhtiyaçlar ve bağlantılar, grubun içinde saygı görme ve güven duygusu
• Grubun kaynakları ve özendirici yanları (örneğin gruba üye olanların
prestiji), grubun amacı, programdaki aktiviteler ve işleyiş biçimi
Başlangıç
aşamasında grup • Üyelerin grubun faydaları ve maliyetleri konusundaki kişisel beklentileri
üyeler için çekici • Grup deneyiminin diğer deneyimlerle kıyaslanması
hâle getirilmelidir.
Grubun fayda ve maliyetleri konusunu şöyle düşünebiliriz. Gruba katılmanın
olası faydaları, arkadaşlık, bireysel hedeflere ulaşma, prestij, eğlence ve duygusal
destek iken olası maliyetleri ise kişinin hoşlanmadığı kişilerle birlikte olması,
zaman ve emek harcanması, eleştiri, tatsız görevler ve aktivitesiz oturumlar.
Maliyetler, faydalardan yüksek olduğunda üyelerin gruba katılma hevesleri
düşecektir [5].
Başlangıç Aşamasında Grup Sürecinin Amaçları

Grubun kendi amacı ihtiyaçlarına göre değişir. Grubun amacının nasıl
belirlendiğini ünite yedi, sekiz ve dokuzda gördük. Bir de gruptaki etkileşim
sürecinin nasıl yönetileceği meselesi vardır, buna grup sürecinin amaçları denir.
Örnekteki farklı grupları düşünelim.
187
Uygulama Aşaması
•Ensest mağduru olmuş gençlerle yapılan bir grup
Örnek
çalışmacının amacı, üyelerin bu geçmiş
deneyimleriyle baş etmeleri, ve gelecekte daha
olumlu yaşam deneyimlerine hazırlanmaları
konsunda destek vermek olabilir.
Farklı grup amaçları da olsa grup sürecinin odaklanması gereken amaçlar

şöyledir [2]:
• Üyelerin düşünsel olarak ‘şimdi ve burada’ya odaklanmaları
• Birbirlerinin fikirlerinin üzerine yeni fikirler geliştirebilmeleri,
• Sağlıklı ve makul riskler alabilmeleri
Grup sürecinin de
• Geri bildirim almaları ve vermeleri
odaklanması
gereken amaçları • Aktif dinleme yapmaları
vardır. • Dürüst ve spesifik cevaplar vermeleri
• Karmaşık durumlar/sorunları düşünmeye istekli olmaları
• Grupta ortaya çıkacak duygulanımları çalışmaya açık olmaları
• Grubun odağının ne olduğu konusunda hemfikir olmaları
• Sunulan yeni bakış açılarını düşünmeleri
• Grubun içinde ve dışında yeni bir davranışı deneyebilmeleri
•Erkeklere yönelik bir grup çalışmasının amacı,

Örnek
duygularına dair farkındalık kazanarak duygu ve

düşüncelerini daha doğrudan ifade etmeleri için içgörü
ve iletişim becerilerin geliştirmek olabilir.
ORTA AŞAMA
Ne zaman ki grup üyeleri, grubun amacına odaklanmaya hazır hâle gelir o
zaman orta aşamaya gelinmiş demektir. Bazı çalışmacılar, grubun aşamaları
yaşamın aşamalarına benzetir: başlangıç aşaması (çocukluk), orta aşama (gençlik
ve yetişkinlik) ve sonlan(dır)ma aşaması[2].
Grup çalışmasında bir aşamadan diğerine geçilmesi bir süreçtir. Genelde

aşamalar birbirini takip etse de geçiş süreci her zaman çok kolay olmayabilir.
Bunun için kimi çalışmalar orta aşamayı ikiye ayırır: geçiş süreci ve çalışma süreci.
188
Uygulama Aşaması
• Anksiyete
Orta Aşama: • Direnç
geciş süreci • Çatışma
• Kohezyon
• Amaca
Orta Aşama: yönelik
faalyetler
Çalışma • Bireysel ve
süreci grupsal alt ve
ana amaçara
ulaşma
Grup çalışmasında orta aşama grubun ve üyelerin amaçlarına ulaştıkları
süreçtir. Bu aşamada sosyal çalışmacı grubun amacına ulaşması için üyeleri
destekler. Bu aşamada sosyal çalışmacı, “Amaca ve alt amaçlara ulaşılıyor mu?”
sorusunu değerlendirir. Bu değerlendirmelere göre üyelere amaçlarını
gerçekleştirmeleri yönünde neler yapabilecekleri ya da yaptıkları neleri
Orta aşama, değiştirebilecekleri konusunda geri bildirim verir.
üyelerin ve grubun
hedeflerine ulaştığı
süreçtir. Sosyal çalışmacının yaptığı değerlendirme şunlara odaklanır:
• Grubun gelişimi (dinamikleri)
• Üyelerin değişen ihtiyaçları (üyelerin birey bazında, birbirleriyle olan
etkileşimler bazında ve her üyenin sosyal çevresi içinde değişen ihtiyaçları)
• Grubun içinde bulunduğu çevrenin değişen ihtiyaç ve talepleri
Sekil-1;de görüldüğü gibi, Orta aşama bir değerlendirme, modifikasyon,
yeniden değerlendirme döngüsüdür.
uygulama
yeniden
degerlendirme
degerlendirme
uygulamada
modifikasyon
189
Uygulama Aşaması
Orta Aşama İçin Gereken Görev ve Beceriler

Gruplarla Sosyal Hizmeti Geliştirme Derneği; orta aşamada sosyal
çalışmacının yerine getirmesi gereken ana görevleri, bunun için gereken eylem ve
becerileri şöyle açıklamaktadır [1]:
• Görev: Gruba kolektif ve bireysel hedeflerine ulaşması için destek olmak.

Eğer, grubun amacı kolektif bir amaç ise -yani söz konusu olan bir görev
grubu ya da bir topluluk çalışması grubu ise- o zaman sosyal çalışmacı, üyelere
becerilerini grubun amacına başarılı ulaşması için en iyi şekilde kullanmaları için
destek verir.
Beceriler/Eylemler:
• Grubun amacı ve bireysel hedef ve amaçlar arasında bağlantıları
güçlendirmek
• Grup ve üye amaçlarına erişmek için program önerileri ve aktivite önerileri
getirmek
• Grup ve üye amaçlarına ulaşılması konusunda sürekli değerlendirme
yapmak
• Grup ve üyeler açısından amaçlara ulaşmadaki zorlukları ve engelleri tespit
etmek
• Üyelerin özel ihtiyaçlarına (fiziksel, bilişsel, dil ya da kültürel ihtiyaçlarına)
grubun duyarlı olmasını sağlamak
• Üyelerin, sorun çözme süreçlerine, karar verme ve kararlarının sonuçlarını
değerlendirme süreçlerine destek olmak
• Grupla birlikte oturumları özetlemek
• Grupla birlikte gelecek yeni aktiviteleri planlamak
• Görev: Grup dinamiklerine /sürecine katılmak
Beceriler/Eylemler:
• Birbirlerine yardım edebilmeleri için grup üyelerini desteklemek
• Üyeler arasındaki, her üye ve sosyal çalışmacı arasındaki, her üyenin
grubun geneliyle ve grubun çevresi ile olan iletişim kanallarını izlemek ve
değerlendirmek
• Üyeler arasında ve üyeler ve sosyal çalışmacı arasında dürüst iletişim ve
geri bildirim verilmesini sağlamak desteklemek ve özendirme
• Grubun norm ve değerlerini hatırlatmak
• Duygularını anlamalarında ve ifade etmelerinde üyelere destek olmak
• Üyelerin sözlü ve sözsüz iletişimi anlamalarına yardımcı olmak
• Grupta oluşan çalışmalarla baş etmek konusunda üyelere destek olmak
• Üyelerin güçlenerek grubu sahiplenmelerini sağlamak
• Görev: Grupta oluşan iyi uygulamaları kullanarak içeriden ve dışarıdan gruba

kaynak aktarılması
190
Uygulama Aşaması
Beceriler/Eylemler:
• Üyelere grubun içindeki ve dışındaki kaynakları fark etmeleri ve
öğrenmeleri için destek olmak
• Grubun dışındaki kaynakların, üyelerdeki ve sosyal çalışmacıdaki
kaynakların grup sürecine dâhil edilmesini sağlamak
• Grup sürecini ve liderlik sürecini çeşitli tekniklerle kayda geçirmek
• Süpervizyon kullanmak
Orta Aşama İçin Gerekli Bilgiler

• Grup dinamikleri
• Rol kuramı ve rol kuramının grup üyeleri ve liderine uyarlanması
• İletişim kuramı ve iletiştim kuramının üyeler arasında, üye-grup arasında,
grup ve çevre arasındaki sözlü ve sözsüz iletişime uyarlanması
• Gruplarda sorun çözme süreci
Orta aşamada • Gruplarda çatışma çözümü
hedeflere ulaşmak ve • Örgüt kuramı
grup dinamiğini • Gelişimsel kuramlar
yönetebilmek için pek
çok mesleki bilgiyi • Kuram yöntemlerin değerlendirilmesi
kullanmamız gerekir. • Farklılığın etkileri (sınıf, ırk, toplumsal cinsiyet, cinsel yönelim, engellilik
durumu)
• Grubun çevresi ile olan ilişkisinin bilgisi
• Gruptaki konuların spesifik bilgisi
• Kendine dair farkındalık
Geçiş Süreci ve Çalışma Sürecine Özel Dikkat Etmemiz

Gerekenler
Geçiş sürecinin özellikleri
İyi bir sosyal çalışmacı; orta aşamanın ilk süreci olan geçiş sürecinde
anksiyete ve direnci, baştan beklemeli ve bunlarla çalışmaya hazır olmalıdır.
Geçiş süreci artık grubun birbirlerine yakınlaşıp çalışmaya başlayama hazır
gelmeleri sürecidir. Bu süreçte, bireyler ilk tanışmanın mesafe ve maskelerinden
sıyrılıp biraz daha kendilerine has özelliklerini belli ederler. Bu yakınlaşma süreci
bir anksiyete ve direnci de beraberinde getirir.
Anksiyete, başkaları tarafından yargılanma korkusu, yanlış anlaşılma
korkusundan ya da grubun amacı ve işleyişi ve yapılacakları tam olarak
kavramamış olmaktan kaynaklanabilir. Sosyal çalışmacı, anksiyetenin nedenini iyi
tahlil etmeli, üyelere karşı duyarlı olmalı ve onları grup içinde açılmaları için fazla
Geçiş aşamasında
anksiyete, direnç ve zorlamamalıdır. Özellikle grubun konusu ve müracaatçıların teşhisleri ve krizlerinin
çatışma normaldir. seviyesine dikkat edilmeli. Yüksek kriz durumlarında üyenin açılması teröpatik
Bunlarla çalışmayı olmayabilir. Kural olarak kapatmayı bilmediğiniz bir kriz paketini açmamalısınız.
bilmeliyiz. Üyelerin durumlarına saygı göstererek katılımlarını yumuşak bir tonda
desteklemelisiniz.
191
Uygulama Aşaması
Direnç, bir üyenin kişisel konuları keşfetmemek, acı veren duygularla

yüzleşmemek ve sağaltım sürecini bloke etmek için yaptığı her türlü davranıştır [3].
Direnci tahlil etmemek ve dirençle çalışmamak grubun durmasına neden
olur.
Dirençle çalışmak için şunları göz önünde bulundururuz:
• Grupta olumlu tonda ve güvene dayalı ilişkiler kurmanın önemi
• Direnç karşısında kabul ve saygı göstermek
• Sosyal çalışmacının dirence karşı kendi tutumunu gözden geçirmesi
• Dirence doğrudan, empatik ve olumlu bir tonda değinebilmek
• Dirençle karşılaşınca kendi planladığınız ajandayı uygulamak için sabırsız
ve zorlayıcı olmamak
Geçiş aşamasının bir diğer özelliği çatışma, kontrol ve karşı koymadır.

Yakınlaşma sürecinde, her üye aynı zamanda grubun içinde ne kadar kontrol sahibi
olmak istediğine göre diğer üyelerle etkileşime girer. İktidar ilişkileri grubun içinde
her zaman vardır ve belirli bir düzene gelesiye kadar çatışma ve karşı koyma olur.
Bu aşamada üyelerin arasında doğal liderler çıkarlar, üyeler, yarışmacı, kıskanç ve
birbirlerini yargılayıcı davranabilirler[3].
Çatışma: Kontrol ve karşı koyma süreçlerinde önemli olan çatışmayı birlikte
çözmektir.
Çatışma çözümünde şunlara dikkat ederiz [2]:
• Çatışmanın konusuyla kişileri birbirinden ayırın
• Çeşitli üyelerin çatışılan konu hakkında aldıkları pozisyona değil, konunun
ne olduğuna odaklanın
• Çatışmayı çözmek için neler yapılabileceği konusunda çeşitli yöntemler
düşünün
• Çözüm yönteminin kişilerin duygularıyla değil nesnel mantıkla
belirlenmesinde ısrarcı olun.
Çalışma Süreci
Çatışmalar ve duygusal düğümler çözüldükten sonra grupta kohezyon
oluşur. Kohezyon, orta aşamada çalışma sürecinin başlaması demektir.
Bu aşamada üyeler; kendilerini gruba ait hissederler, kendilerini rahat ifade
Grup ortamında edebildikleri güvenli bir etkileşim ortamı kurulmuştur.
oluşan güven, kabul, Bu aşamada hedeflere ulaşmak için harekete geçmek gerekir.
empati, umut, yeni Grup ortamında oluşan güven, kabul, empati, umut, yeni bir şeyler denemek
bir şeyler denemek için özgürlük ve değişim isteği ve yakınlık bizatihi teröpatik faktörlerdir. Bu
için özgürlük ve aşamada artık üyeler, şimdi ve buradadırlar. Grubun içinde ya da dışında yeni bir
değişim isteği ve
şeyler deneyip bunları grupla paylaşmak isterler. Bunların olduğu aşamaya
yakınlık bizatihi
teröpatik faktörlerdir. geldiğimizde hedeflere odaklanmaya başlarız.
Çalışma aşamasında grup lideri:
• Her üyenin katılımını desteklemelidir.
• Rol model olmalıdır.
192
Uygulama Aşaması
• Kendinin gruba katılımıdır.
Kendini gruba katma, kendiliğin profesyonel kullanımı çerçevesinde yapılır.

Dört şekilde olabilir:
• Sosyal çalışmacının kendi deneyimini paylaşması
• Sosyal çalışmacının yardım edilen rolüne dair kendini açması
• Sosyal çalışmacının yardım eden rolü kapsamında bir üyeye karşı olan
düşüncelerini açması
• Sosyal çalışmacının kendisi -üye arasındaki ilişkiye dair düşüncelerini
açması
Kendini gruba katma eylemini yapmadan sosyal çalışmacı kendisine şunları
sormalıdır:
• Amacım ne?
• Bu açık etme grup için faydalı olacak mı?
• Grup ortamı içinde sosyal çalışmacının özel yaşamı ne kadar paylaşılacak?
• Eğer paylaşacağım şeyle ilgili daha derin düşünmem daha fazla keşif
yapmam gerekirse, profesyonel danışmanlık almaya hazır mıyım?
Çalışma aşamasında sosyal çalışmacı sürekli olarak grubun ve üyelerin alt-
amaçlarına ve amaca ulaşmalarını takip eder, ve değerlendirir. Bu
değerlendirmeler ışığında geri bildirim verir. Yeni taktiklerle ilerlenir. Tekrar
değerlendirilir. Sürekli sureci kaydeder. Bu döngü; grup, amacına ulaşana kadar
devam eder.
• Çalıştığınız huzurevinde yaşlıların yaşam

Etkinlik
Bireysel
memnuniyetini arttırmak amacıyla bir görev

grubu kurdunuz. Bu grubun başarısını nicel ve
nitel hangi araçlarla ölçersiniz? Lisiteleyiniz.
Sonlandırma aşamasında sosyal çalışmacının sergilediği beceriler, grup
çalışmasının başarılı olmasının bir parçasıdır.
Sonlandırmayı iki şekilde düşünmeliyiz:
• oturumların sonlandırılması
• grup çalışmasının sonlandırılması
Oturumların Sonlanması
Sonlandırma Oturumları sonlandırırken grubun lideri olan sosyal çalışmacı şunları
özdüşünümsel bir yapmalıdır:
süreçtir.
• Üyelerin oturum konusuna odaklı kalmasını sağlamak
• Her üyenin konuşma süresini makul şekilde sınırlamak
193
Uygulama Aşaması
• Oturumda konuşulanların bir özetini yapmak

• Oturumun özetini yapmak özdüşünümsel bir faaliyettir. Özetlemede
özdüşünüm için sosyal çalışmacı şunları yapmalıdır:
• Oturuma odaklanmak
• Oturum baştan sona gözden geçirip üyeler için ne demek olduğunu
anlamak
• Oturumdaki faaliyet ve tartışmaların amaç/alt amaç açısından önemini
görmek
• Yapılan oturumdan üyelerin kazanımlarını, neyi akıllarında tutmaları
gerektiğini belirlemek
• Bir sonraki oturumun yer ve zamanını kesinlemek/hatırlatmak
• Grup çalışmasının bir özet raporunu hazırlamak
• Yakın gelecekteki faaliyetlere dair planı sunmak
Grup Çalışmasının Sonlandırılması için Gerekli Görev ve

Beceriler
Gruplarla Sosyal Hizmeti Geliştirme Derneği’ne göre sonlandırma
aşamasında sosyal çalışmacının yapması gereken faaliyetler ve kullanması gereken
beceriler şöyledir [1].
Beceriler/Eylemler:
• Üyelerin grubun sonlamasına hazırlanması
• Grupta üyelerin birbirilerine aktif olarak yardım ettikleri bir diyalog içinde
Üyeler grubun her üyenin grup çalışmasında elde ettiği kazanımlarını ortaya çıkartmak.
sonlanmasına Bir görev grubunda üyeler, bu grup çalışmasında öğrendikleri hangi
hazırlanmalıdır. şeylerin başka görev gruplarında da işlerine yarayabileceğini tartışabilirler.
Böylece grubun amacına ulaşmasının kurum ve topluluk için olan faydaları
da ortaya çıkar.
• Grubun, grup dışındaki sosyal sistemlere (aile, okul, kurum, topluluk) olan
etkisini tartışmak
• Grubun zaman içinde nasıl değiştiğini konuşmak
• Grubun sonlanmasına her üyenin doğrudan ya da dolaylı olarak verdiği
tepkileri konuşmak
• Sosyal çalışmacının grubun sonlanmasıyla ilgili görüşlerini paylaşması
• Grup üyelerinin grubun sonlanmasıyla ilgili duygularını dile getirmelerinde
onlara yardımcı olmak
• Grubun ve üyelerin amaçlarına ulaşmaları süreçlerini sistematik olarak
değerlendirmek (Bu noktada, grup sürecinde rutin olarak yapılan
değerlendirmeler faydalı olacaktır.)
• Üyelerin kendileri için uygun olarak kurumlar ve programlar ile
bağlantılanmalarına yardımcı olmak
• Üyelerin yeni edindikleri bilgi ve becerileri gündelik hayatlarında
kullanmalarında onlara destek olmak
194
Uygulama Aşaması
• Üyelerin sosyal çalışmacıya grup içinde rolü ve grup çalışması hakkında

geri bildirimde bulunmasına yardımcı olmak
• Kurumun, üyelerin ve referans kuruluşların kullanımı için grup
çalışmasından uygun materyaller hazırlamak
Sonlandırma Aşaması İçin Gerekli Bilgiler

• Sonlandırma ile ilgili grup dinamikleri. (Bu dinamikler grubun açık-kapılı
grup olması, uzun, kısa ya da tek oturumluk grup olmasına göre değişir.)
• Üyelerin gelişimine faydalı olacak formal ve enformal materyaller
• Bitişlerin üyelerin ve sosyal çalışmacının yaşamındaki eski kayıplar ve
ayrılıklar üzerindeki etkisi
• Grubun sonlamasından sonra sosyal çalışmacı ve üyeler arasındaki
ilişkilere dair kurumsal politikalar
• Nicel ve nitel çeşitli değerlendirme teknikleri
•Bugüne kadar katıldığınız grupları düşününüz. Bu

Etkinlik
Bireysel
grupların sonlanması ve özel yaşamınızdaki kayıp ve

ayrılıklar arasındaki ilişkileri belirleyip yazınız.
195
Uygulama Aşaması
• İŞÇİLİK MALİYETLERİ
•Grup normu, grubun etkileyişi için beklenen davranışların ne olduğu
paylaşılan inançlardır. Normların grup lideri tarafından açıkça söylenmesi,
grup normunun olumlu ve hızlı gelişmesine yardım eder.
Özet
•Başlangıç Aşaması İçin Gerekli Bilgi Temeli
• Çalıştığı, topluluk, kurum, grup ve birey olarak grup üyeleri arasındaki
etkileşimler anlamak
• Psiko-sosyal ve klinik ihtiyaçlar, gelişimsel dönemleri ile ilgili kuramlar
• Grubun türüne göre kullanılan teknikler ve grup türünün başlangıç
• Grup gelişimin başlangıç aşamasına dair karakteristik özellikler ve gerekli
beceriler.
• Zorunlu katılan üyelerle çalışma,
• Süregiden grup yeni üyeleri katma konularına özel bilgi.
•Başlangıç Aşamasında Grup Sürecinin Amaçları
•Üyelerin düşünsel olarak ‘şimdi ve burada’ya odaklanmaları
•Birbirlerinin fikirlerinin üzerine yeni fikirler geliştirebilmeleri,
•Sağlıklı ve makul riskler alabilmeleri
•Geri bildirim almaları ve vermeleri
•Aktif dinleme yapmaları
•Dürüst ve spesifik cevaplar vermeleri
•Karmaşık durumlar/sorunları düşünmeye istekli olmaları
•Grupta ortaya çıkacak duygulanımları çalışmaya açık olmaları
•Grubun odağının ne olduğu konusunda hemfikir olmaları
•Sunulan yeni bakış açılarını düşünmeleri
•Grubun içinde ve dışında yeni bir davranışı deneyebilmeleri
•ORTA AŞAMA
•Grup çalışmasında orta aşama grubun ve üyelerin amaçlarına ulaştıkları
süreçtir.
•Orta aşama ikiye ayrılır: geçiş süreci ve çalışma süreci
•Bu aşamada sosyal çalışmacı, "Amaca ve alt amaçlara ulaşılıyor mu?"
sorusunu değerlendirir. Bu değerlendirmelere göre üyelere amaçlarını
gerçekleştirmeleri yönünde neler yapabilecekleri ya da yaptıkları neleri
değiştirebilecekleri konusunda geri bildirim verir.
•Değerlendirme şunlara odaklanır:
•Grubun gelişimi (dinamikleri)
•Üyelerin değişen ihtiyaçları (üyelerin birey bazında, birbirleriyle olan
etkileşimler bazında ve her üyenin sosyal çevresi içinde değişen ihtiyaçları)
•Grubun içinde bulunduğu çevrenin değişen ihtiyaç ve talepleri
•Orta Aşama İçin Gereken Görev ve Beceriler
• 1.Görev: Gruba kolektif ve bireysel hedeflerine ulaşması için destek olmak.
• Grubun amacı ve bireysel hedef ve amaçlar arasında bağlantıları
güçlendirmek
• Grup ve üye amaçlarına erişmek için program önerileri ve aktivite önerileri
getirmek
196
Uygulama Aşaması
•Grup ve üye amaçlarına ulaşılması konusunda sürekli değerlendirme yapmak

•Grup ve üyeler açısından amaçlara ulaşmadaki zorlukları ve engelleri tespit
etmek
•Üyelerin özel ihtiyaçlarına (fiziksel, bilişsel, dil ya da kültürel ihtiyaçlarına)
Özet (devamı)
grubun duyarlı olmasını sağlamak
•Üyelerin, sorun çözme süreçlerine, karar verme ve kararlarının sonuçlarını
değerlendirme süreçlerine destek olmak
•Grupla birlikte oturumları özetlemek
•Grupla birlikte gelecek yeni aktiviteleri planlamak
•Görev: Grup dinamiklerine /sürecine katılmak
•Birbirlerine yardım edebilmeleri için grup üyelerini desteklemek
•Üyeler arasındaki, her üye ve sosyal çalışmacı arasındaki her üyenin grubun
geneliyle ve grubun çevresi ile olan iletişim kanallarını izlemek ve
değerlendirmek
•Üyeler arasında ve üyeler ve sosyal çalışmacı arasında dürüst iletişim ve geri
bildirim verilmesini sağlamak desteklemek ve özendirme
•Grubun norm ve değerlerini hatırlatmak
•Duygularını anlamalarında ve ifade etmelerinde üyelere destek olmak
•Üyelerin sözlü ve sözsüz iletişimi anlamalarına yardımcı olmak
•Grupta oluşan çalışmalarla baş etmek konusunda üyelere destek olmak
•Üyelerin güçlenerek grubu sahiplenmelerini sağlamak
•Görev: Grupta oluşan iyi uygulamaları kullanarak içeriden ve dışarıdan gruba
kaynak aktarılması
•Üyelere grubun içindeki ve dışındaki kaynakları fark etmeleri ve öğrenmeleri
için destek olmak
•Grubun dışındaki kaynakların, üyelerdeki ve sosyal çalışmacıdaki kaynakların
grup sürecine dâhil edilmesini sağlamak
•Grup sürecini ve liderlik sürecini çeşitli tekniklerle kayda geçirmek
•Süpervizyon kullanmak
•SONLANDIRMA AŞAMASI
•Sonlandırma aşamasında sosyal çalışmacının sergilediği beceriler, grup
çalışmasının başarılı olmasının bir parçasıdır.
•Üyelerin grubun sonlamasına hazırlanması
•Kazanımlarını ortaya çıkartmak.
•Grubun, grup dışındaki sosyal sistemlere olan etkisini tartışmak
•Grubun zaman içinde nasıl değiştiğini konuşmak
• Grubun sonlanmasına her üyenin doğrudan ya da dolaylı olarak verdiği
tepkileri konuşmak
•Grubun ve üyelerin amaçlarına ulaşmaları süreçlerini sistematik olarak
değerlendirmek
•Üyelerin kendileri için uygun olarak kurumlar ve programlar ile
bağlantılanmalarına yardımcı olmak
•Üyelerin yeni edindikleri bilgi ve becerileri gündelik hayatlarında
kullanmalarında onlara destek olmak
•Üyelerin sosyal çalışmacıya grup içinde rolü ve grup çalışması hakkında geri
bildirimde bulunmasına yardımcı olmak
•Kurumun, üyelerin ve referans kuruluşların kullanımı için grup çalışmasından
uygun materyaller hazırlamak
197
Uygulama Aşaması
1. Gruplarla sosyal hizmet uygulaması kaç aşamadan oluşur?
a) 1
b) 3
c) 5
d) 7
e) 9
2. Hangisi başlangıç aşamasında gereken bilgilerden değildir?

a) Çalıştığı, topluluk, kurum, grup ve birey olarak grup üyeleri arasındaki
etkileşimleri anlamak
b) Psiko-sosyal ve klinik ihtiyaçlar, gelişimsel dönemleri ile ilgili kuramlar
c) Grubun türüne göre kullanılan teknikler ve grup türünün başlangıç
d) Grup gelişimin başlangıç aşamasına dair karakteristik özellikler
e) Bitişlerin üyelerin ve sosyal çalışmacının yaşamındaki eski kayıplar ve
ayrılıklar üzerindeki etkisi
3. Hangisi başlangıç aşamasındaki sözleşme yapma görevi ile ilgili değildir?

a) Gruba katılacak üyeleri seçmek
b) Grupta gerçekleştirilecek görevler konusunda uzlaşmak
c) Ulaşılacak hedefler konusunda uzlaşmak
d) Genelde sürecin nasıl işleyeceği konusunda uzlaşmak
e) Grubun amacı konusunda uzlaşmak
4. Aşağıdakilerden hangisi grubun etkileyişi için beklenen davranışların ne

olduğu paylaşılan inançlardır?
a) Grup kohezyonu
b) Grup süreci
c) Grup normu
d) Grup anksiyetesi
e) Grup çalışması
5. Aşağıdakilerden hangisi grubun ve üyelerin amaçlarına ulaştıkları süreçtir?

a) Başarı süreci
b) Başlangıç aşaması
c) Optimum süreci
d) Orta aşama
e) İlk aşama
198
Uygulama Aşaması
6. Hangisi orta aşmada ulaşılması gerekenlerden değildir?

a) Grup kohezyonun oluşması
b) Grubun kolektif hedefine ulaşması
c) Üyelerin hedeflerine ulaşmaları
d) Toplumun hedefine ulaşması
e) Grubun alt amaçlara ulaşılması
7. Hangisi gruplarla sosyal hizmet uygulamasının orta aşamasında gereken

mesleki belgilerden değildir?
a) Gruplarda sorun çözme süreci bilgisi
b) Pazarlama kuramları
c) Grup dinamikleri bilgisi
d) Gelişimsel kuramlar
e) Gruptaki konuların spesifik bilgisi
8. Gruplarla sosyal hizmetin hangi aşamasında sosyal çalışmacı, kurumun,

üyelerin ve referans kuruluşların kullanımı için grup çalışmasından uygun
materyaller hazırlar?
a) Planlama aşaması
b) Sonlandırma aşaması
c) Ön değerlendirme aşaması
d) Başlangıç aşaması
e) Orta aşama
9. Hangisi oturumu sonlandırırken sosyal çalışmacının yapması gereken

faaliyetlerden değildir?
a) Üyelerin oturun konusuna odaklı kalmasını sağlamak
b) Her üyenin konuşma süresini makul şekilde sınırlamak
c) Oturumda konuşulanların bir özetini yapmak
d) Bir sonraki oturumun yer ve zamanını kesinlemek/hatırlatmak
e) Üyeleri dışarı çıkartmak
10. Hangisi grup sürecini sonlandırırken sosyal çalışmacının yapması gereken

faaliyetlerden değildir?
a) Üyeleri grubun sonlanmasına hazırlamak
b) Grubun zaman içinde nasıl değiştiğini konuşmak
c) Grubun sonlanmasına her üyenin doğrudan ya da dolaylı olarak
verdiği tepkileri konuşmak
d) Sosyal çalışmacının grubun sonlanmasıyla ilgili görüşlerini paylaşması
e) Sosyal yardım vermek
Cevap Anahtarı
1.b, 2.e, 3.a, 4.c, 5.d, 6.d, 7.b, 8.b, 9.e, 10.d
199
Uygulama Aşaması
[1] AASW
[2] Alle-Corliss, L., Alle-Corliss, R. (2009) Group work: A practical guide to
developing groups in agency settings, New York: Wiley.
[3] Corey, M.S. ve Corey, G. (2006) Groups: Process and practice (seventh
edition). Belmont, CA: Thompson Higher Education.
[4] Alle-Corliss, L., Alle-Corliss, R. (1999) Advanced practice in human service
agencies: Issues, trends, and treatment perspectives. Belmont, CA: Brooks
&Cole Publishing
[5] Zastrow, C. (2009) Social work with groups a comprehensive workbook,
Belmont, CA: Brooks &Cole Publishing.
200
SON DEĞERLENDİRME
AŞAMASI
• Grup Sürecinde Tutulan Kayıtların

Kullanımı
İÇİNDEKİLER
• Grup Sürecine İlişkin Kayıtlar

• Bireysel Özetler
GRUPLARLA SOSYAL
• Grup Sürecinde Değerlendirme
Araçlarının Kullanımı
HİZMET
• Değerlendirmenin Bilimsel
Araştırmaya Uygun Bir Şekilde
Yapılması
• Grup Sürecinin Etkililiğinin
Araştırılması Dr. Mehmet
• Grup Sürecinde Sosyal Hizmet
Uzmanının Değerlendirilmesi
KIRLIOĞLU

• Değerlendirmenin önemini
HEDEFLER
kavrayabilecek,
• Değerlendirme için tutulan
kayıtların içeriğinde neler olması
gerektiğini açıklayabilecek,
• Grup sürecinde kullanılabilecek
değerlendirme araçlarını
sıralayabilecek,
• Grup çalışmasında sosyal hizmet ÜNİTE
uzmanının değerlendirilmesinde
hangi soruların sorulması
gerektiğini açıklayabileceksiniz.
11
Grupla Sosyal Hizmetin Aşamaları: Son Değerlendirme
Grup süreci
Kayıtlar
Bireysel özetler
Hedefleri değerlendirme
Memnuniyeti değerlendirme
Değerlendirme Araçları Genel değerlendirme

Son Değerlendirme
Lideri değerlendirme
Ortamı değerlendirme
Planlama
Başlangıç aşaması
Birey ve grubun devam eden

değerlendirilmesi
Uzmanın Değerlendirlmesi İlişkinin kullanımı
Müdahale türlerinin
kullanımı
Grup yapısı ve etkileşimli

süreçlerin etkin kullanımı
Hizmetin değerlendirilmesi
ve sonlandırma
202
GİRİŞ
Değerlendirme, müracaatçıların katıldıkları hem grup çalışmasını hem de
aldıkları hizmetin kalitesini değerlendirmeyi içeren, devam eden bir süreçtir. Sosyal
hizmet mesleğinin etik ilkeleri, sosyal hizmet uzmanlarının gerçekleştirdikleri
müdahaleden ve bunu yapma biçiminden sorumlu olduklarını ifade eder.
Müracaatçılarına yönelik yardım sürecinde sosyal hizmet uzmanlarından
uygulamada takip edilebilecek ve değerlendirmeye tabi tutulacak bir standardı
sağlamaları beklenmektedir. Uzmanlardan kendi uygulamalarını
değerlendirmeleri, uygulama modelleri ve gerçekleştirdikleri müdahalelerin seçimi
konusunda sorumlu olmaları beklenmektedir. Böylece uzmanlar, grup sürecinde
kararlaştırılan hedeflerle ilgili çıktıların neler olduğu konusunda grup üyeleriyle
aynı sorumluluğu paylaşırlar.
Değerlendirme, müdahale planı ve sözleşme (kontrat) gibi iki unsura
dayanmaktadır. Müracaatçı ile karşılaşma, ön değerlendirme, müdahale planı
hazırlama, uygulama, son değerlendirme, sonlandırma ve izleme gibi aşamalardan
oluşan müdahale planı sosyal hizmet uygulamasında önemli bir yere sahiptir.
Sözleşme ise uygulama sürecinde uzman ile her bir grup üyesi ve tüm grup üyeleri
arasında yapılan karşılıklı bir anlaşmadır. Bir grubun neye ihtiyacı olacağı
hususunda (1) grup üyeleri, (2) uzman ve grup üyeleri arasında anlaşma
olmaksızın, grubun amacına ve bireylerin hedeflerine açıklık getirmeksizin grubun
etkililiğinin değerlendirilmesine ya da ölçülmesine başlanamaz. Değerlendirme
süreci, sosyal hizmet uzmanlarının bireyler ve grup hakkında sahip olduğu
bilgilerin sorumluluk dâhilinde kullanımını, bilgilendirilmiş onamı ve gizliliği içeren
etik ilkeleri takip eder. Uzmanlar uygulamaya yönelik herhangi bir kuramsal
Değerlendirme, yaklaşım kullanırken bu yaklaşımların grup üyelerinin ihtiyaçlarına, kültürüne,
uygulamanın kapasitelerine ve sorunlarına uygun olması gerektiğini bilmelidirler [1].
ayrılmaz bir
Grup çalışmalarının çıktıları ya da sonuçları ile ilgili araştırmaların önemli
parçasıdır.
olduğunu göz ardı etmeksizin değerlendirmenin de uygulamanın ayrılmaz bir
parçası olduğu kabul edilmelidir. Sosyal hizmet uzmanları, deneyimlerinin sentezi
ve araştırmalar aracılığı ile geliştirilen en iyi bilgileri kullanmakla sorumludurlar.
Uygulayıcılara rehberlik edebilecek başarılı bir grup çalışması hakkında önemli bir
bilgi birikimi gerekmektedir. Örneğin [1]:
 Amaç ve beklentilerin açıklığa kavuşturulması ile başarılı çıktılar arasındaki
ilişki;
 Uzman ile her bir üye ve üyelerin kendi arasında, kabul veya paylaşmaya
istekli olma, empati, sahicilik ve önemseme ile karakterize edilen uzman
ve her bir grup üyesi ve grup üyelerinin kendi arasındaki ilişki;
 Grupların başarılı bir şekilde oluşturulması için gerekli olan kararlar
konusunda sosyal hizmet uzmanlarını tehlikeli durumlar karşısında
uyarabilecek bir planlama modelinin geliştirilmesi;
 Grup sürecindeki terapötik veya yardımcı dinamikler;
 Tekniklerin veya müdahale becerilerinin, bunların kullanılmasının ve
göreceli etkinliğinin belirlenmesi;
203
 Gruptaki üyelerin devamlılığı ile ilgili olumlu motivasyon ve umut;

 Kültür, ırk, yaş, sosyal sınıf, cinsiyet ve sağlıktaki farklılıkların grup katılımı
üzerindeki etkisi;
 Bireyler arasındaki ilişkilerin diğer bir ifade ile grup sürecinin sona
ermesine ilişkin grup üyelerinin duygusal tepkileri;
 Birey, aile ve grup yöntemlerinin karşılaştırmalı çalışmaları da dâhil olmak
üzere, grup üyelerinin üzerinde karşılıklı olarak anlaşmaya vardığı
hedeflere ulaşmada grup çalışmasının çıktıları.
Acilen ihtiyaç duyulan, yapılan çalışmanın kapsamlı bir şekilde
değerlendirilmesidir. Yapılan çalışmanın başarılı bir uygulama için gereken şartları
sağlayıp sağlamadığına yönelik bulguların açık bir şekilde düzenlenmesi
gerekmektedir.
GRUP SÜRECİNDE TUTULAN KAYITLARIN KULLANIMI

Sosyal hizmet uzmanının bir bütün olarak grubun kayıp ve kazançlarına
yönelik katkılarını, grup üyelerinin gruptan faydalanma düzeylerini ve grubun
çalışmasını araştırmak ve grup çalışmasına yönelik uygulamalarını değerlendirmek
için uygun veri toplama araçlarına sahip olması gerektiği vurgulanmaktadır.
Üyelerin kısa bir
hikâyesini almak,
Grup Süreçlerine İlişkin Kayıtlar
çekingen veya özel Grup süreçlerine ilişkin kayıtların, grup üyelerinin, bir bütün olarak grubun
ihtiyaçları olan ve uzmanın değerlendirilmesinde önemli bir yere sahip olduğu ifade edilmektedir.
üyelerin
Sosyal hizmet uzmanları bu kayıtlarda grup sürecinin başından sonuna kadar grup
davranışlarına karşı
uzmanların dikkatli oturumlarında neler olup bittiğinin ayrıntılarını vermektedir. Amaç, üyelerin sözel
olmasını sağlar. ve sözel olmayan davranışları, grup üyeleri arasındaki ilişkiler ve etkileşimler,
uzmanın müdahaleleri ve uzmanın yapmaya çalıştığı şeye veya müdahale planına
ilişkin üyelerin verdiği yanıtlar hakkında güvenli bir bilgi sağlamaktır. Bu noktada
her üyenin gruba katılımını değerlendirmek için her üyenin kısa bir hikâyesini
eklemek faydalı olabilir. Üyelerin kısa bir hikâyesini almak çekingen veya özel
ihtiyaçları olan üyelerin davranışlarına karşı uzmanların dikkatli olmasını
sağlar. Yazılı kayıtlarda sosyal hizmet uzmanları, uygulamaları hakkında bilgi
edinmek ve yeterliliklerini geliştirmek ve bir sonraki oturumu planlamaya yönelik
çerçeve oluşturmak için gözlem ve analiz becerilerini geliştirmeyi öğrenirler.
Oturumlara yönelik süreç kayıtları genellikle aşağıdaki maddeleri içermektedir:
 Tarih, yer ve oturum süresi,

 Oturuma katılan ve oturuma katılmayan üyelerin isimleri,
 Süreç kaydı,
 Her bir üyenin grup sürecine katılımı ve belirlenen hedeflere üyelerin
katılımı hakkındaki notlar,
 Sosyal hizmet uzmanının müdahaleleri de dâhil olmak üzere oturumun
analizi.
Süreç kayıtları, bireylerin, grubun ve uzmanın değerlendirilmesinde önemli
bir yere sahiptir. Yapılacak içerik analizleri ile süreç kayıtları, belirli amaçlar için
grup sürecini ve müdahaleleri anlamaya katkıda bulunabilir. Ayrıca eğitim, öğretim
204
ve öğrenim pratiğinde de değer taşır. Tüm bunlar, zaman alıcı eylemler olarak
değerlendirilebilir. Ancak özet hazırlama veya değerlendirme yapma gibi çeşitli
yöntemlerin müdahale sürecinde uzmanlara yararlı olacağı unutulmamalıdır.
Bireysel Özetler
Uygulama sürecinin etkililiğinin son değerlendirmesi, üyelerin kendileriyle
ve belirlenen hedeflere ulaşmalarında ne derece olumlu değişiklikler yaptıkları ile
ilgilidir. Üyelerin ilerleyişini değerlendirebilmek için uygun kayıtlar
gereklidir. Sosyal hizmet uzmanları gerçekleştirdikleri eylemler konusunda
sorumlu tutulmaktadırlar. Bu konuda kamuya hesap verebilirlik talepleri
artmaktadır. Sosyal hizmet uzmanlarının sivil toplum kuruluşu, özel kuruluşlar
veya devlete bağlı kurum veya kuruluşlar gibi hangi kurum veya kuruluşlarda
çalışırsa çalışsınlar kurum veya kuruluşların politikalarına uygun hareket etmeleri
gerekmektedir. Bu politikalara ilişkin talepleri karşılayabilmek için uygun bir kayıt
sisteminin gerekli olduğu belirtilmektedir.
Değerlendirme, grubun amacı ile ilgili olarak sağlam muhakeme yapabilme
kapasitesini içeren, devam eden bir süreç olarak nitelenmektedir. Bu nedenle bir
üyenin ilerleyişi veya gerilemesinin durağan veya tekdüze standartlarla ilişkili
olmaktan ziyade, kişinin belirli karakteristik özellikleri, öz geçmişi, sorunları ve
Değerlendirme,
grubun amacı ile ilgili güçlü yanları gibi hususlar ile ilgili olduğu unutulmamalıdır. Özellikle aile veya özel
olarak sağlam gruplarla yapılan çalışmalarda olduğu gibi bazı durumlarda grup çalışması
muhakeme yapabilme sonlandırıldığında bile var olmaya devam edecek olan grup yapısında meydana
kapasitesini içeren, gelen endişe, grubun yapısındaki ve etkileşim süreçlerindeki değişikliklerin yanı
devam eden bir sıra onu oluşturan bireylerdeki değişimlerle ilgili olabileceği hatırlanmalıdır.
süreçtir.
Grup deneyimlerinin ortaya çıktığı oturumlar boyunca periyodik olarak
tutumlar, ilişkiler ve davranışlardaki değişikliklerin izlenmesi için bir plan
geliştirilirse, grup üyelerinin gelişiminin değerlendirilmesi sosyal hizmet uzmanları
tarafından daha doğru ve kolay bir şekilde yapılır. Uygun olduğu takdirde özet
raporlar (1) ilk toplantının sonunda, (2) grup gelişiminin ikinci aşamasının sonuna
doğru ve (3) grubu sonlandırmadan önce yapılmalıdır.
•12-14 yaş grubundaki öğrencilerin benlik saygısının

Örnek
geliştirilmesi ile ilgili 8 oturumluk bir grup çalışması

plandığınızı düşünürsek;
•1, 4, 7. oturumlardan sonra belirtilen raporu yazmanız
gerekebilir.
Hazırlanacak ilk raporun şunları içermesi beklenmektedir:

 Grubun amaç ve hedeflerine özel dikkat göstererek grup planının kısa bir
açıklaması;
 Yaş, cinsiyet, etnik köken, ırk, meslek veya eğitim ve aile durumu açısından
üyeler ile ilgili bilgiler;
205
 Psikososyal işlevsellik içerisindeki ihtiyaçlar, sorunlar ve güçlü yanlar,

zihinsel ve fiziksel sağlık (ihtiyaç duyulduğunda, herhangi bir akıl hastalığı
veya hastalığın teşhisi gibi), grubun bireyin işlevselliği üzerindeki etkisi,
çevresel engelleri ve fırsatları da içerecek şekilde grup üyelerinin
değerlendirilmesi;
 Grup üyelerinin grup içindeki katılımının betimlenmesi ve
değerlendirilmesi.
Değişimler meydana geldikçe, değişim ile ilgili hususlar haftalık ya da
periyodik olarak özetlenebilir. Her üyenin değişimi, gruptaki değişim yönelimi ve
bu yönelim üzerindeki çevrenin etkisi kapsamında değerlendirilir. Bireysel ve süreç
kayıtları, özel gruplara yönelik belirli hedeflere başarıyla ulaşmak için farklı
uygulama modellerinin uygunluğunu belirlemede yararlı olabilir. Subramanian ve
arkadaşları tarafından HIV bulaşan, düşük gelirli, yalnızca tek bir dil konuşan,
Hispanik anneler için psikoeğitsel bir grup çalışmasının ele alındığı makale buna
örnek olarak gösterilebilir [2]. Makale, grubun planlama süreci, AIDS bilgisi ile
Her üyenin değişimi, birlikte kadınların etnik kökenleri ve sosyoekonomik statüleri ve bunun birey ve
gruptaki değişim aile işlevine etkisini içeren potansiyel üyelerin değerlendirilmesi ile ilgili net bilgiler
yönelimi ve bu
sunmaktadır. Makale, HIV enfeksiyonu olan ve beyaz olmayan kişilerle yapılan
yönelim üzerindeki
çevrenin etkisi grup çalışmasının etkililiğine ilişkin mevcut kanıtlara dayanarak grup yaklaşımının
kapsamında seçilmesinin arka planındaki gerekçeyi açıklamaktadır. Grubun gelişimi boyunca
değerlendirilir. oturumların içeriğinde grubun amacı, grubun ve bireylerin hedefleri net bir şekilde
ortaya koyulmuştur. Grup üyelerinin gruptan yararlanmaları ile ilgili bilgiye ek
olarak yazarlar grup deneyiminden öğrendiklerini şu şekilde özetlemektedirler [2]:
 Sağlık güvencesine sahip olmayıp bir sağlık sorunu olan ve çocuk bakımı
sorumlulukları fazla olan düşük gelirli ve sadece tek dil konuşan anneler
kısa süreli psikoeğitim grubuna katılmışlardır.
 Grup yaklaşımı, kadınların dillerine saygılı olacak şekilde bir bütünleşme
sağlıyorsa; Latin kültüründe kadın olarak rolleri, sağlıklı ve hastalık
hakkındaki kültürel inanışları grup yaklaşımının tedavi gerekçesi ile uyumlu
ise üyelerin grup oturumlarına devam etmesi ve grup içinde başarılı bir
şekilde katılımları mümkün olmaktadır.
 Liderler, saygı ve haysiyet gibi kültürel değerleri destekleyen rahat ve iş
birlikçi bir ortamı teşvik etmelidir.
 Çocuk bakımı ve ulaşım sorunları yeterli düzeyde ele alınmalıdır.
 Grup içi iletişim, grup içi katılımı teşvik etmek; şiddetlenmeden önce
krizleri tespit etmek veya fark etmek için gereklidir.
 Kadınların çoğu sağlık, beslenme, çocuk bakımı ve cinsel konular hakkında
son derece düşük bilgi düzeyine sahiptir.
Yazarlar bu tür grupların resmi değerlendirmeleri için kullanılabilecek grup
çıktılarının ölçülmesini önermektedir. Uygulama modellerini belirli müracaatçı
gruplarının ihtiyaçlarına göre uyumlu hâle getirirken uygulama modellerinin
dikkatli değerlendirmeleri ve tanımlanmaları, kullanılan modelin diğer
uygulayıcılar tarafından benimsenmesini mümkün kılar. Bu tür bir çalışma, bilimsel
araştırma değerlendirmelerinin ilk basamağı olmalıdır.
206
Değerlendirmenin devam eden bir süreç olduğu daha önce belirtilmişti.

Buna ek olarak değerlendirme karmaşık bir süreç olarak karşımıza
çıkmaktadır. Değerlendirme aşaması, hem hedeflerin elde edilmesini sağlayan hem
de hedeflere ulaşılmasını engelleyen bileşenleri saptamaya çalışmadıkça, hedeflere
ulaşma başarısı ya da grup çalışmasının çıktılarının değerlendirilmesi tam
anlamıyla mümkün olmayacaktır. Dolayısıyla, hem müracaatçının çevre ile olan
ilişkilerinde hem de koşullarında değişiklikler olması gerektiği gibi, değerlendirme
konusunda hem gelişim, ilerleme hem de süreç üzerinde çalışılmalıdır. Sosyal
hizmet uzmanları, üyelerle yapılan sözleşmenin karşılıklı olarak gözden geçirilmesi
ve üyelerin, hedeflerine ulaşıp ulaşmadıkları ve eğer hedeflerine ulaştılarsa ne
ölçüde hedeflerine ulaştıkları ile ilgilenirler.
Bu tür kayıtları tutan sosyal hizmet uzmanları (gruplarla çalışan uzmanlar),
sonuçların bilimsel ve bilimsel olmayan değerlendirmesi, meslektaş
Sosyal hizmet değerlendirmesi ve kalite güvencesi için her zamanki gereksinimleri
uzmanlarının grup karşılayabilmeye yönelik gerekli bilgilere sahip olacaklardır. Tutulan kayıtlardaki
çalışmasına bilgilerin mümkün olduğunca konuyla ilgili ve eksiksiz olması gerekmektedir.
katılanlara yönelik Sosyal hizmet uzmanları, üyelerin veya diğer kişilerin tutulan kayıtlara yasal olarak
çıktıları
erişime sahip olabileceğini akılda tutmalıdır. Burada yasal olarak bu kayıtlara
değerlendirmesi,
verilen hizmete kimlerin erişim hakkı olduğu sorusu akla gelmektedir. Yasal olarak erişime sahip
müdahale etmeyen olanlar arasında danışmanlar, multi-disipliner ekibin üyeleri, aile üyeleri, adli
değerlendirme sistemle bağlantılı meslek elemanları ve mahkemeler yer almaktadır.
araçlarının
kullanılması yoluyla GRUP SÜRECİNDE DEĞERLENDİRME ARAÇLARININ
geliştirilebilir.
KULLANIMI
Sosyal hizmet uzmanlarının grup çalışmasına katılanlara yönelik çıktıları
değerlendirmesi, verilen hizmete müdahale etmeyen değerlendirme araçlarının
kullanılması yoluyla geliştirilebilir. Standartlaştırılmış değerlendirme araçlarının
aksine özellikle bireyselleştirilmiş hızlı değerlendirme araçları, grup çalışmasını
değerlendirmek için uygun araçlardır. Çünkü bu tür değerlendirme araçları belirli
bir üyenin hedeflerini ve sorunlarını doğru bir şekilde tasvir edebilir. Bahsedilen
değerlendirme araçları hızlı bir şekilde oluşturulabilir ve aynı şekilde kullanılabilir.
Değerlendirme araçlarının birçoğu, grubun işleyişinde veya sosyal hizmet
uzmanının müdahalelerinde değişiklik yapmadan devam eden, sosyal hizmet
uygulamasında yararlı araçlar olarak karşımıza çıkmaktadır.
Sosyal hizmet uzmanlarının grup çalışması kapsamında değerlendirmeye
alacakları konular dört temel odak üzerinedir. Bunlar içerisinde öncelikle grup
üyesinin kendisini değerlendirmesi yer almaktadır. İkinci konu grup üyelerinin
oturumları değerlendirmesi ile ilgilidir. Bir başka konu ise üyelerin grup
oturumlarındaki hislerinin değerlendirilmesidir. Son olarak grup sürecini yöneten
liderin değerlendirilmesi gerekmektedir.
Grup çalışmasının çıktılarının değerlendirilmesine yönelik uygun araçlara
aşağıdaki değerlendirme araçları örnek olarak verilebilir:
207
Ulaşılan Hedefleri Değerlendirme

Bu değerlendirme aracında, üyelerden elde etmek istedikleri en önemli üç
hedefi sıralamaları istenir [3]. Grup çalışması sonlandırıldıktan sonra, üyelerden
yedi puanlık bir derecelendirme ile hedeflerine ne ölçüde ulaştıklarını
değerlendirmeleri istenir. Derecelendirmede 1 rakamı hedefine ulaşamadığını
belirtirken 7 rakamı hedefine tamamıyla ulaştığını ifade etmektedir. Böyle bir
değerlendirme aracı, üyelerin belirlediği ve üzerinde anlaşmaya vardığı hedeflerle
ilgili olarak yaptıkları değişiklikleri daha kesin bir şekilde ortaya koyar.
Müracaatçı Memnuniyetini Değerlendirme

Bu tür değerlendirme araçları, üyelerin uygulama ve uygulamanın çıktıları
hakkındaki görüşlerini güvence altına almak için görüşme veya anket formu
şeklindedir. Üyelerin grup sürecinden memnun olup olmadıklarını belirlemek
amacıyla müracaatçı memnuniyetini değerlendirme haftalık olarak yapılabilir.
Böylece sosyal hizmet uzmanı yeni oturumları bu değerlendirmeye göre
düzenleyebilir. Örneğin bu değerlendirme aracında üyelerden gruptaki güven
düzeyini, grup oturumundan ne kadar memnun kaldıklarını, oturuma katılım
düzeylerini, diğer üyelerin katılım düzeylerini vb.. değerlendirmeleri
istenmektedir.
Genel Değerlendirme Aracı

Bu değerlendirme aracı, işlevsellikteki yeterlilik veya yetersizliği göz önüne
serecek 100 puanlık bir derecelendirmede her on puanlık alan için verilen kişilik
tanımlarından oluşmaktadır. Bu değerlendirme aracı ile uygulayıcı, grup
çalışmasının başında ve sonunda iki farklı değerlendirme yapar. Grup çalışmasının
başındaki ve sonundaki iki farklı değerlendirmeyi karşılaştırarak bir
değerlendirmede bulunur. Değerlendirme aracının tamamlanması sadece bir
dakika sürdüğünden uygulaması hızlı ve kolaydır. Bu değerlendirme aracı ön test
son test çalışmaları ile benzerlik göstermektedir. Buna göre işlevsellikteki yeterlilik
veya yetersizliğin grup çalışması öncesinde ne olduğu, grup çalışması sonrasında
hangi noktaya geldiği belirlenmektedir.
Lideri Değerlendirme
Liderin değerlendirilmesi sadece grup üyeleri tarafından
gerçekleştirilmemektedir. Aynı zamanda liderin kendisini de değerlendirmesi bu
kapsamda ele alınmaktadır. Üyeler, liderin yeterli, katılımcı, açıklayıcı, iş birliğine
hazır, bilgi verici, aktif, mantıklı, ilgili vb.. bir lider olup olmadığını derecelendirerek
ya da puanlayarak değerlendirir. Bu noktada 1-10 arası bir derecelendirme ya da
puanlama yapılabilir. Lider de grup üyelerin değerlendirmesine benzer bir şekilde
kendini değerlendirmelidir. Destekleyici, hazırlıklı, üyelerin direncini anlayan,
aktif, girişkenliği teşvik eden, grubun gidişi konusunda aydınlatıcı olan vb. bir lider
olup olmadığını değerlendirir.
208
Çıktıların değerlendirilmesine ek olarak, grup sürecine yönelik

değerlendirmelerin de yapılması yararlı bir yoldur. Bu değerlendirme araçlarının
bir örneği aşağıda yer almaktadır.
Grup Ortamını Değerlendirme

Bu değerlendirme aracı, grup sürecinin anahtar boyutlarını belirlemektedir.
Yedili likert tipi bir derecelendirmeye sahiptir. Değerlendirme aracında yer alan 12
madde, grup oturumları içerisinde grup üyeleri tarafından algılanan kişiler arası
davranışları belirlemektedir. Değerlendirme aracının grup üyelerine uygulanması
ile grup ortamının üyelerin davranışlarını nasıl etkilediği ortaya koyulmaktadır.
Değerlendirme sonuçları, üyeler tarafından algılanan grup etkileşimindeki yeni
eğilimlere karşı uygulayıcıları uyarma görevini de yerine getirir [4].
Grup çalışmasının çıktılarını ve grup sürecini değerlendiren sayısı başka
araçlar da geliştirilmiştir. Literatürde akran ilişkileri ve benlik saygısı ile ilgili
sorunların önemine ilişkin değerlendirme aracı bulunurken; bireyler, grup koşulları
ve çevredeki değişimleri değerlendirmek için kullanılabilecek araçlar da yer
almaktadır. Bunların hepsinin dışında faydalı olabilecek başka değerlendirme
araçlarının da olabileceği hatırlanmalıdır. Grup çalışmasının çıktılarını ve grup
sürecini değerlendirmede seçilecek araçlarda dikkat edilmesi gereken hususlar
bulunmaktadır. Bunlar:
 Öncelikle, değerlendirme aracının önceden belirlenmiş hedeflerle

doğrudan ilgili olması gerekmektedir.
 İkincisi değerlendirme aracının grup sürecine müdahaleci olmaması
önemli bir husus olarak karşımıza çıkmaktadır.
 Değerlendirme aracının kullanışlı, diğer bir ifadeyle kolay ve hızlı
uygulamaya izin vermesi gerekmektedir.
 Son olarak değerlendirme aracının katılımcıların tam bilgisi ve
bilgilendirilmiş onayı ile kullanılması gerekmektedir.
Bireysel
Etkinlik
•Siz de kendinizce değerlendirme aracı oluşturmayı

deneyiniz.
DEĞERLENDİRMENİN BİLİMSEL ARAŞTIRMAYA UYGUN

BİR ŞEKİLDE YAPILMASI
Bu ünitenin odak noktası, genellikle doğada deneysel olarak ele alınan
araştırmaların veya araştırma sonuçlarını kanıtlamaya çalışan bilimsel
araştırmaların aksine, değerlendirmeyi uygulamanın bir bileşeni olarak görmektir.
Daha önce de ifade edildiği gibi değerlendirme uygulamanın ayrı bir parçası gibi
değil, uygulamayı bütünleştiren bir süreçtir. Bununla birlikte uygulayıcılar veya
sosyal hizmet uzmanları sıklıkla uygulamanın etkililiğine ilişkin bilimsel
209
araştırmalara katılabilirler ya da müracaatçıları değerlendirmek için çaba harcayan

araştırmacılara danışmanlık yapabilirler. Sosyal hizmet uzmanları, bu rolleri yerine
getirirken araştırma süreçlerinin grup üyeleri için neredeyse hiç risk
oluşturmadığından ve araştırmanın gizlilik ve bilgilendirilmiş onam gibi temel etik
ilkelere uygun bir şekilde yürütüldüğünden emin olmalıdırlar.
Grup çalışması ile elde edilen çıktıları değerlendirmek için kullanılan araçlar,
grubun amacına, grup içindeki farklı üyelerin hedeflerine ve grup planına uygun
olmalıdır. Sosyal hizmet uzmanları bu tür araştırmalardan gelen bilgilerden
fazlasıyla yararlanırlar.
GRUP SÜRECİNİN ETKİLİLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI

Grupların, amaçlarına ulaşabilmek amacıyla birlikte etkili olmaya eğilimli
olduklarına dair araştırma kanıtları artmaktadır. Diğer bir ifade ile grup üyeleri, tek
başlarına amaçlarını gerçekleştirmeye dönük motivasyonlarını taze
tutamamaktadırlar. Grup, bu noktada bireylerin amaçlarına ulaşabilmesinde
birlikte etkili olmayı sağlamaktadır. Bununla birlikte bu konuda yapılması gereken
Grup çalışması, grup çok şey olduğu da vurgulanmaktadır. Bu konu ile ilgili yapılan bir araştırmada
üyelerinin amaçlarına birtakım kriterler belirlenerek toplamda daha önce yapılmış 32 çalışmaya
ulaşabilmesi noktasına ulaşılmıştır [7]. Araştırmada öncelikle bireysel ve grup tedavisinin etkililiğini
motivasyonlarını taze karşılaştıran çalışmaların seçilmesine dikkat edilmiştir. Daha sonra ise çalışmaların
tutabilmektedir.
içerisinde klasik deneysel tasarımlar, kontrol gruplarıyla kullanılan ve standart
değerlendirme araçlarının olmasına dikkat edilmiştir. Bir diğer kriter de
uygulayıcılar ve müracaatçılar arasında yüz yüze iletişimin olmasıdır. Bu
çalışmaların sonuçları toplu olarak değerlendirildiğinde hem bireysel hem de grup
sürecinin pozitif etkisinin olduğu belirlenmiş olmasına rağmen, çalışmaların
sekizinde grup sürecinin bireysel tedaviden anlamlı bir şekilde daha etkili olduğu
bulunmuştur. Buna ek olarak grup çalışmasında oturumları bırakanların sayısının
çok daha az olduğu bulgulanmıştır.
Grup çalışmasının çıktılarının değerlendirilmesi ile ilgili yapılan diğer
araştırmalar da grup çalışmasının etkiliğini ortaya koymaktadır. Değerlendirme ile
ilgili yapılan çalışmaların gözden geçirildiği başka bir araştırmada; grup
çalışmalarında çok çeşitli teorik yaklaşımların kullanıldığı belirlenmiştir. Bu
çalışmalarda olumlu birtakım bulgular elde edilmiştir. Özellikle sosyal destek veya
karşılıklı yardım işlevi olan gruplarda ve belirli sorunlar veya eksikliklerin ele
alındığı yapılandırılmış gruplarda olumlu çıktılar elde edilmiştir. Mevcut
çalışmalardan derlenerek yapılan başka bir araştırmada bulguların, açıkça grup
tedavisinin etkililiğini ortaya koyduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Ruhsal olarak çöküntü yaşayan müracaatçılar ile yapılan klinik sosyal hizmet
uygulaması ile ilgili bir araştırma, kurum/kuruluşların müracaatçılarla daha çok
bire bir yaklaşımı tercih etmelerine rağmen, grup çalışmasının ruhsal olarak
çöküntü yaşayan müracaatçıların normlarını ve davranışlarını değiştirmek için
güçlü bir potansiyel sunduğunu bildirmektedir [5]. Araştırmada vurgulanan bir
diğer nokta ise, grup çalışmasının benlik saygısı, kendine hâkim olma, yeterlilik ile
ilgili müracaatçılarda meydana gelen değişimlerin gösterdiği gibi genel
210
işlevsellikteki başarıya sahip olduğudur. Grup çalışmalarının, müracaatçıların

mahallelerindeki şiddet ve uyuşturucu gibi acil çözüm bekleyen önemli sorunlar
üzerine odaklanarak yardım etmede etkili olduğu belirtilmektedir.
Grup çalışması ya da grup deneyimiyle tüm insanlara ya da tüm müracaatçı
gruplarına yardım edilemeyeceği unutulmamalıdır. Grup çalışması sırasında
birtakım kayıpların yaşanabileceği hatırlanmalıdır. Bu nedenle sosyal hizmet
uzmanları insani şekilde ve mümkün olduğu ölçüde kayıpların yaşanmaması veya
engellenmesinden sorumludurlar [6].
GRUP SÜRECİNDE SOSYAL HİZMET UZMANININ

DEĞERLENDİRİLMESİ
Grup üyeleri ile ilgili elde edilmesi beklenen çıktıların en azından belirli bir
kısmı sosyal hizmet uzmanının uygun ve beceri gerektiren hizmetleri sağlamadaki
yeterliliğine bağlıdır. Grubun süreci ve gelişiminde uzmanın rolünün
değerlendirilmesi, grup içinde üyelerin deneyimlerini anlamaya katkı sunar. Ayrıca
uzmanın rolünün değerlendirilmesinin grup üyelerinin hedeflerine ulaşmasına
Sosyal hizmet katkı sunacağı belirtilmektedir. Diğer bir ifade ile grup üyelerinin amaçlarına
uzmanlarının grup ulaşması için ilerlemenin önündeki eksiklerin neler olacağı konusunda yardım
çalışması ile ilgili sağlayacağı da söylenebilir. Aşağıda yer alan sorular sosyal hizmet uzmanlarının
değerlendirilmesine
grup çalışması ile ilgili değerlendirilmesine ve uzmanların grup çalışmasına
ışık tutacak sorular 7
başlıkta ele katılımına ışık tutmaktadır [1]:
alınmaktadır. 1. Planlama
 Üyelerin grup olarak seçim yapmaları için nelere ihtiyaçları vardı?

 Üyelerin başarmalarına yardımcı olmak için ne istediniz? Grubun amacı,
üyelerin hedefleri ile uyumlu muydu? Herhangi bir durum karşısında
hedefler revize edildi mi?
 Grubun kurgusu hedeflere ulaşmada ne ölçüde işlevseldi veya işlevsel
değildi?
 Grubun yapısı üyelerin ihtiyaçlarına ne kadar uygundu?
2. Başlangıç aşaması
 Grup için faydalı olabilecek bir çevreyi ne ölçüde yarattınız?
 Üyeleri gruba ne dereceye kadar ve nasıl yönlendirdiniz?
 Üyeler, kendilerinden ne beklendiğini ne kadar iyi anladı?
 Grupta hangi normlar geliştirildi ve grup üyelerinin gelişimlerini etkilemek
için neler yaptınız? Grup çalışması sırasında hangi tür otoriteyi gerekli
gördünüz? (izin veren, müdahaleci olmayan, demokratik-kolaylaştırıcı,
direktif-otoriter, esnek) Grubun varlığı sürecince bu otoritenin
değişmesine nasıl yardımcı oldunuz?
 İlk toplantıların içeriği grubun ihtiyaçlarına uygun görünüyor muydu?
211
3. Bireylerin ve Grubun Devam Eden Değerlendirilmesi
 Her bir üyenin gereksinimlerini, sorunlarını ve güçlü yönlerini sürekli

olarak değerlendirdiğinizi ve anladığınızı ne ölçüde ortaya koydunuz?
 Grubun bir sistem olarak işleyişinde yaşanan sorunların ne kadar
farkındaydınız?
 Her bir üyenin gelişimi ve grup üzerindeki çevresel etkileri ne ölçüde göz
önünde bulundurdunuz?
 Bireyleri ve grubu etkileyen kültürel değerleri ve normları ne ölçüde
kullandınız?
4. İlişkinin Kullanımı.
 Her bir üye ile olan ilişkinizin kalitesi ve doğası nasıl görünüyordu?
Bu noktada sosyal hizmet uzmanları birtakım hususları dikkate almak
zorundadır. Empati, kabul, içtenlik, etik ilkelere bağlılık gibi hususları göz önünde
bulundurmalıdırlar. Sosyal hizmet uzmanı ve üyeler arasında ifade edilen pozitif
ve negatif duyguları, uzmanının kabul etme ve bu duygulara karşılık verebilme
becerisi hesaba katılmalıdır. Son olarak sosyal hizmet uzmanının müracaatçının
Sosyal hizmet
uzmanının belirgin olan aktarım ve karşı aktarım tepkileri üzerine düşünmesi gerekmektedir.
müracaatçının  Grup gelişiminin her aşamasında grup üyeleri arasındaki ilişkileri ne ölçüde
belirgin olan aktarım
kolaylaştırdınız?
ve karşı aktarım
tepkileri üzerine  Her bir grup üyesini desteklemek için hangi duygusal destek biçimini
düşünmesi sağladınız ve üyelerin birbirlerini desteklemelerine ne ölçüde yardımcı
gerekmektedir. oldunuz?
5. Müdahale Türlerinin Kullanımı.
 Her bir grup üyesinin ve bir bütün olarak grubun ihtiyaçlarını ve hazır
oluşlarını akılda tutarak müdahalenin temel becerilerini ne ölçüde uygun
seçtiniz ve kullandınız?
 Bu noktada sosyal hizmet uzmanları destek, yapılandırma, tavsiye ve
rehberlik, keşif, eğitim, açıklığa kavuşturma, yüzleştirme ve yorumlama
gibi becerileri göz önünde bulundurmalıdır.
 Uygun ortam olduğunda bahsedilen bu becerileri grup üyelerinin
birbirlerine yönelik kullanmaları konusunda nasıl yardımcı oldunuz?
6. Grup Yapısı ve Etkileşimli Süreçlerin Etkin Kullanımı.
 Grup üyelerinin, grubun kararlarına ve faaliyetlerine katılmasına yardımcı
olmakta ne kadar başarılı oldunuz?
 Grup üyelerinin gruptaki dinamik güçlerle ilgili katılım normlarını
kullanmalarına ne ölçüde yardım ettiniz?
 Grup üyelerinin kendi kapasiteleri dâhilinde üyelere ve bir bütün olarak
gruba mümkün olduğunca güçlü seçimler yapabilme fırsatını vermede ne
ölçüde dikkatli oldunuz?
 Uygun bir ortam olduğunda, bir üyenin ihtiyaçlarını ve desteğini diğer
üyelerinki ile ilişkilendirmek için ortak zemin arayışını araştırmaları ve
bulmaları için grup üyelerine ne ölçüde yardımcı oldunuz?
212
 Grup üyelerinin, grup katılımcıları arasındaki farklılıkları kabul etmelerine

ve onlara saygı duymalarına ne ölçüde ve nasıl yardımcı oldunuz?
 Bir üyeye veya bir alt gruba öneri ve bilgi verme, açıklama veya yorum
yapmada diğer grup üyelerinin içerik ile bağlantı kurmasına nasıl yardımcı
oldunuz?
 İletişimde zorluklar, direnç, işlevsiz üye rolleri, istikrarsız üyeler, üyenin
uygunsuz bir şekilde kendini açması, kişiler arası ve grup çatışması, hatalı
işleyen sorun çözme süreçleri gibi grup işleyişindeki sorunların üstesinden
gelmede ne kadar başarılı oldunuz?
 Üyelerin ihtiyaçlarına yönelik grup sürecinin sürekliliğini ne dereceye
kadar geliştirebildiniz?
 Grup üyelerinin hedeflerine ulaşmaları için uygun faaliyet odaklı
deneyimleri, tartışmaları ve problem çözme süreçlerini ve yöntemlerini
Sosyal hizmet seçmelerine ve kullanmalarına ne ölçüde yardım ettiniz?
uzmanının  Grubun içeriği hedeflerin başarısı ile ne ölçüde ilişkiliydi? (tartışma ve
gerçekleştirdiği grup faaliyetler) Grup üyelerinin, grup deneyimlerinden öğrendiklerini grup
çalışmasını gözden dışındaki hayatlarına aktarmalarına nasıl ve ne ölçüde yardımcı oldunuz?
geçirmesi veya
7. Hizmetin Değerlendirilmesi ve Sonlandırma
değerlendirmesi,
uzmanın yetkinliğini  Grup çalışması sırasında grubu yarıda bırakan kaç kişi vardı? Hangi
geliştirir. nedenlerden dolayı üyeler grubu yarıda bıraktılar?
 Grup üyelerinin deneyimlerini ve kaydettikleri gelişimlerini
değerlendirmeleri konusunda ne ölçüde yardımcı oldunuz?
 Grup gelişiminin en önemli ve en temel aşamaları aracılığı ile her bir
üyenin ve bir bütün olarak grubun deviniminin ne ölçüde farkındaydınız?
 Her bir grup üyesini ve bir bütün olarak grubu, grup sürecini sonlandırmak
için ne derece yeterli bir şekilde hazırladınız?
Sosyal hizmet uzmanının gerçekleştirdiği grup çalışmasını gözden geçirmesi
veya değerlendirmesi uzmanın yetkinliğini geliştirir. Yetkinlik; dürüstlük, doğruluk,
bilgi ve beceri ile ilişkili sahip olunan rollerin performansı olarak nitelenmektedir.
Bu nedenle bir uygulayıcının ya da sosyal hizmet uzmanının grupla çalışmasını
değerlendirmenin yeterliliğe ulaşma noktasında rehberlik sağlayacağı
belirtilmektedir.
Mesleki doğruluk ve dürüstlükle hareket etmek, bir mesleğin üyeleri
arasında genel anlamda paylaşılan bir çerçeve, diğer bir ifade ile değerler
çerçevesi içerisinde görev yapmaktır. Bilgi ile hareket etmek, eylemlerimizin
gerekçesinin ve olası sonuçlarının bilincinde davranmaktır. Beceri ile hareket
etmek, eylemlerimizin niyetlerimize inceden inceye daha çok yaklaştığını kontrol
etmektir.
213
•Sosyal hizmet uzmanlarının gerçekleştirdiği müdahalelerinde sezgisel-analitik

karar verme dengesini barındırması bu müdahalelerin bilgi-beceri-değer
Örnek
üçlüsünü iyi kullanmayı içermesi ve müracaatçıların biricikliğinden hareketle,
her müdahalenin de biricik olması sebebiyle sosyal hizmetin bir sanat olduğu
vurgusu ön plandadır.
Becerilerin analizi için kılavuzların kullanılması, uzmanların kendi

uygulamalarını değerlendirmelerine yardımcı olacaktır. Bu noktada uzmanlar
yetkinliklerini daha da geliştirmek için süpervizyon, başka bir uzmana danışma ve
yapılan araştırmalardan yararlanma yollarını tercih edebilirler.
Sonuç olarak, sosyal hizmet uygulamasında bahsedilen ve devam eden bir
süreç olarak nitelendirilen değerlendirmenin nihai hedefi, yetkin olma gayretinden
ortaya çıkmaktadır. Yetkinlik; bağlılık, merak ve bilgiye olan susuzluktan
Uzmanlar evrilmektedir. Diğer bir ifade ile bilmeye giden yolda yaratıcı ve hayal gücü yüksek
yetkinliklerini daha arayışa sahip olmak olarak adlandırılabilir. Uygulayıcı, birikmiş teorik temel ve test
da geliştirmek için
edilmiş müdahaleler alanında uygulama yapma gibi etik bir sorumluluğa sahiptir.
süpervizyon, başka
bir uzmana danışma Müracaatçıların başarıya ulaştıklarını ve bu başarının nedenini bilmek, bilmekle
ve yapılan kalmayıp bu durumu idrak edip içselleştirmek, sosyal hizmet uzmanı ya da
araştırmalardan uygulayıcılar için canlandırıcı ve motive edici olabilir. Bu başarı duygusu kişinin
yararlanma yollarını seçtiği mesleğe büyük katkılarda bulunması yönünde motive edebilir.
tercih edebilirler.
Etkinlik
Bireysel
•Farklı müracaatçı grupları ile yürütülmüş grup

çalışmalarını inceleyiniz. Bu grupların
değerlendirilmesinde nelere öncelik verilmiş, bakınız.
214
•GİRİŞ
•Değerlendirme, müracaatçıların katıldıkları hem grup çalışmasını hem de
aldıkları hizmetin kalitesini değerlendirmeyi içeren, devam eden bir süreçtir.
Değerlendirme, müdahale planı ve sözleşme (kontrat) gibi iki unsura
dayanmaktadır. Bir grubun neye ihtiyacı olacağı hususunda (1) grup üyeleri,
(2) uzman ve grup üyeleri arasında anlaşma olmaksızın, grubun amacına ve
Özet
bireylerin hedeflerine açıklık getirmeksizin grubun etkililiğinin
değerlendirilmesine ya da ölçülmesine başlanamaz. Uygulayıcılara rehberlik
edebilecek başarılı bir grup çalışması hakkında önemli bir bilgi birikimi
gerekmektedir. Örneğin:
• Amaç ve beklentilerin açıklığa kavuşturulması ile başarılı çıktılar arasındaki
ilişki;
• Uzman ile her bir üye ve üyelerin kendi arasında, kabul veya paylaşmaya
istekli olma, empati, sahicilik ve önemseme ile karakterize edilen uzman ve
her bir grup üyesi ve grup üyelerinin kendi arasındaki ilişki;
• Grupların başarılı bir şekilde oluşturulması için gerekli olan kararlar
konusunda sosyal hizmet uzmanlarını tehlikeli durumlar karşısında
uyarabilecek bir planlama modelinin geliştirilmesi;
• Grup sürecindeki terapötik veya yardımcı dinamikler;
• Tekniklerin veya müdahale becerilerinin, bunların kullanılmasının ve
göreceli etkinliğinin belirlenmesi;
•Gruptaki üyelerin devamlılığı ile ilgili olumlu motivasyon ve umut;
•Kültür, ırk, yaş, sosyal sınıf, cinsiyet ve sağlıktaki farklılıkların grup katılımı
üzerindeki etkisi;
•Bireyler arasındaki ilişkilerin diğer bir ifade ile grup sürecinin sona ermesine
ilişkin grup üyelerinin duygusal tepkileri;
•Birey, aile ve grup yöntemlerinin karşılaştırmalı çalışmaları da dâhil olmak
üzere, grup üyelerinin üzerinde karşılıklı olarak anlaşmaya vardığı hedeflere
ulaşmada grup çalışmasının çıktıları.
•GRUP SÜRECİNDE TUTULAN KAYITLARIN KULLANIMI
•Grup süreçlerine ilişkin kayıtlar
•Oturumlara yönelik süreç kayıtları genellikle aşağıdaki maddeleri
içermektedir:
•Tarih, yer ve oturum süresi,
•Oturuma katılan ve oturuma katılmayan üyelerin isimleri,
•Süreç kaydı,
•Her bir üyenin grup sürecine katılımı ve belirlenen hedeflere üyelerin katılımı
hakkındaki notlar,
• Sosyal hizmet uzmanının müdahaleleri de dâhil olmak üzere oturumun
analizi.
•Bireysel Özetler
•Uygun olduğu takdirde özet raporlar (1) ilk toplantının sonunda, (2) grup
gelişiminin ikinci aşamasının sonuna doğru ve (3) grubu sonlandırmadan
önce yapılmalıdır.
•Hazırlanacak ilk raporun şunları içermesi beklenmektedir:
215
• Grubun amaç ve hedeflerine özel dikkat göstererek grup planının kısa bir
açıklaması;
• Yaş, cinsiyet, etnik köken, ırk, meslek veya eğitim ve aile durumu açısından
üyeler ile ilgili bilgiler;
•Psikososyal işlevsellik içerisindeki ihtiyaçlar, sorunlar ve güçlü yanlar,
Özet (devamı)
zihinsel ve fiziksel sağlık (ihtiyaç duyulduğunda, herhangi bir akıl hastalığı
veya hastalığın teşhisi gibi) grubun bireyin işlevselliği üzerindeki etkisi,
değerlendirilmesi;
• Grup üyelerinin grup içindeki katılımının betimlenmesi ve
değerlendirilmesi.
•Hazırlanan içeriğin sonunda konunun tümünü kapsayacak şekilde özet.
•GRUP SÜRECİNDE DEĞERLENDİRME ARAÇLARININ KULLANIMI
•Grup çalışmasının çıktılarının değerlendirilmesine yönelik uygun araçlara
aşağıdaki değerlendirme araçları örnek olarak verilebilir:
•Ulaşılan Hedefleri Değerlendirme
•Müracaatçı Memnuniyetini Değerlendirme
•Genel Değerlendirme Aracı
•Grup Ortamını Değerlendirme
•Grup çalışmasının çıktılarını ve grup sürecini değerlendirmede seçilecek
araçlarda dikkat edilmesi gereken hususlar bulunmaktadır. Bunlar:
•Öncelikle, değerlendirme aracının önceden belirlenmiş hedeflerle
doğrudan ilgili olması gerekmektedir.
•İkincisi değerlendirme aracının grup sürecine müdahaleci olmaması
önemli bir husus olarak karşımıza çıkmaktadır.
•Değerlendirme aracının kullanışlı, diğer bir ifadeyle kolay ve hızlı
uygulamaya izin vermesi gerekmektedir.
•Son olarak değerlendirme aracının katılımcıların tam bilgisi ve
bilgilendirilmiş onayı ile kullanılması gerekmektedir.
•GRUP SÜRECİNDE SOSYAL HİZMET UZMANININ DEĞERLENDİRİLMESİ
•Grup üyeleri ile ilgili elde edilmesi beklenen çıktıların en azından belirli bir
kısmı sosyal hizmet uzmanının uygun ve beceri gerektiren hizmetleri
sağlamadaki yeterliliğine bağlıdır. Grubun süreci ve gelişiminde uzmanın
rolünün değerlendirilmesi, grup içinde üyelerin deneyimlerini anlamaya
katkı sunar. Ayrıca uzmanın rolünün değerlendirilmesinin grup üyelerinin
hedeflerine ulaşmasına katkı sunacağı belirtilmektedir. Diğer bir ifade ile
grup üyelerinin amaçlarına ulaşması için ilerlemenin önündeki eksiklerin
neler olacağı konusunda yardım sağlayacağı da söylenebilir. Grup
sürecinde sosyal hizmet uzmanının değerlendirilmesi 7 başlık altında ele
alınmaktadır. Bunlar; planlama, başlangıç aşaması, bireylerin ve grubun
devam eden değerlendirilmesi, ilişkinin kullanımı, müdahale türlerinin
kullanımı, grup yapısı ve etkileşimli süreçlerin etkin kullanımı, hizmetin
değerlendirlmesi ve sonlandırmadır.
216
1. Değerlendirme, .............. ve .................. gibi iki unsura
dayanmaktadır.
Aşağıdaki hangi iki unsur değerlendirmenin dayandığı unsurlardır?
a) Müdahale Planı - Müracaatçı ile Karşılaşma
b) Sözleşme (Kontrat) - Ön Değerlendirme
c) Müracaatçı ile Karşılaşma - Ön Değerlendirme
d) Ön Değerlendirme - Son Değerlendirme
e) Müdahale Planı - Sözleşme (Kontrat)
2. Uygulayıcılara rehberlik edebilecek başarılı bir grup çalışması

hakkında önemli bir bilgi birikimi gerekmektedir.
Aşağıdakilerden hangisi bu bilgi birikimine hizmet etmez?
a) Amaç ve beklentilerin açıklığa kavuşturulması ile başarılı çıktılar
arasındaki ilişki
b) Grup sürecindeki terapötik veya yardımcı dinamikler
c) Gruptaki üyelerin devamlılığı ile ilgili olumlu motivasyon ve umut
d) Kültür, ırk, yaş, sosyal sınıf, cinsiyet ve sağlıktaki farklılıkların grup
katılımı üzerindeki etkisi
e) Alkol ve madde bağımlığının yapısal nedenlerinin araştırılması
3. “Müracaatçı ile karşılaşma, ön değerlendirme, müdahale planı hazırlama,

uygulama, son değerlendirme, sonlandırma ve izleme” gibi aşamalardan
oluşan müdahale planı, sosyal hizmet uygulamasında önemli bir yere
sahiptir.
Aşağıdakilerden hangisinde müdahale planı aşamaları doğru bir şekilde
verilmiştir?
a) Müracaatçı ile karşılaşma, ön değerlendirme, müdahale planı
hazırlama, uygulama, son değerlendirme, sonlandırma ve izleme
b) Müdahale planı hazırlama, müracaatçı ile karşılaşma, ön
değerlendirme, , uygulama, son değerlendirme, sonlandırma ve
izleme
c) Ön değerlendirme, müdahale planı hazırlama, müracaatçı ile
karşılaşma, uygulama, son değerlendirme, sonlandırma ve izleme
d) Müracaatçı ile karşılaşma, ön değerlendirme, son değerlendirme,
müdahale planı hazırlama, uygulama, sonlandırma ve izleme
e) Müracaatçı ile karşılaşma, müdahale planı hazırlama, ön
değerlendirme, uygulama, son değerlendirme, sonlandırma ve izleme
217
4. Aşağıdakilerden hangisi oturumlara yönelik süreç kayıtlarından biri

değildir?
a) Sosyal hizmet uzmanının müdahaleleri de dâhil olmak üzere
oturumun analizi
b) Süreç kaydı
c) Her bir üyenin grup sürecine katılımı ve belirlenen hedeflere üyelerin
katılımı hakkındaki notlar
d) Liderler, saygı ve haysiyet gibi kültürel değerleri destekleyen rahat ve
iş birlikçi bir ortamı teşvik etmelidir.
e) Tarih, yer ve oturum süresi
5. Grup deneyimlerinin ortaya çıktığı oturumlar boyunca periyodik olarak

tutumlar, ilişkiler ve davranışlardaki değişikliklerin izlenmesi için bir plan
geliştirilirse grup üyelerinin gelişiminin değerlendirilmesi, sosyal hizmet
uzmanları tarafından daha doğru ve kolay bir şekilde yapılır.
Uygun olduğu takdirde özet raporlar ne zaman yazılmalıdır?
a) Grubu sonlandırmadan önce yapılmalıdır.
b) İlk toplantının sonunda, grup gelişiminin ikinci aşamasının sonuna
doğru ve grubu sonlandırmadan önce yapılmalıdır.
c) İlk toplantının sonunda ve grup gelişiminin ikinci aşamasının sonuna
doğru yapılmalıdır.
d) İlk toplantının sonunda ve grubu sonlandırmadan önce yapılmalıdır.
e) Grup gelişiminin ikinci aşamasının sonuna doğru ve grubu
sonlandırmadan önce yapılmalıdır.
6. Hazırlanacak bireysel özetler aşağıdakilerden hangisini kapsamaz?

a) Sosyal hizmet uzmanının müdahaleleri de dâhil olmak üzere
oturumun analizi.
b) Grubun amaç ve hedeflerine özel dikkat göstererek grup planının kısa
bir açıklaması
c) Yaş, cinsiyet, etnik köken, ırk, meslek veya eğitim ve aile durumu
açısından üyeler ile ilgili bilgiler
d) Psikososyal işlevsellik içerisindeki ihtiyaçlar, sorunlar ve güçlü yanlar,
zihinsel ve fiziksel sağlık, grubun bireyin işlevselliği üzerindeki etkisi,
değerlendirilmesi
e) Grup üyelerinin grup içindeki katılımının betimlenmesi ve
değerlendirilmesi
218
7. Aşağıdakilerden hangisi değerlendirmenin özelliklerini yansıtmamaktadır?

a) Değerlendirme karmaşık bir süreç olarak karşımıza çıkmaktadır
b) Hem hedeflerin elde edilmesini sağlayan hem de hedeflere
ulaşılmasını engelleyen bileşenleri saptar
c) Sosyal hizmet uzmanları, deneyimlerinin sentezi ve araştırmalar
aracılığı ile geliştirilen en iyi bilgileri kullanmakla sorumludurlar
d) Hedeflere ulaşma başarısı ya da grup çalışmasının çıktılarına odaklanır
e) Değerlendirme konusunda hem gelişim, ilerleme hem de süreç
üzerinde çalışılmalıdır
8. Grup sürecinde bir takım kayıtları tutmaktan sorumlu olan sosyal hizmet
uzmanlarının bir takım gereksinimleri karşılayabilmeye yönelik gerekli
bilgilere sahip olacakları belirtilmektedir. Aşağıdakilerden hangisi bu
gereksinimlerden değildir?
a) Sonuçların bilimsel değerlendirmesi
b) Meslektaş değerlendirmesi
c) Kalite güvencesi
d) Mahkeme değerlendirmesi
e) Sonuçların bilimsel olmayan değerlendirmesi
9. "Bu değerlendirme aracı, işlevsellikteki yeterlilik veya yetersizliği göz

önüne serecek 100 puanlık bir derecelendirmede her on puanlık alan için
verilen kişilik tanımlarından oluşmaktadır. Bu değerlendirme aracı ile
uygulayıcı, grup çalışmasının başında ve sonunda iki farklı değerlendirme
yapar. Grup çalışmasının başındaki ve sonundaki iki farklı değerlendirmeyi
karşılaştırarak bir değerlendirmede bulunur. Değerlendirme aracının
tamamlanması sadece bir dakika sürdüğünden uygulaması hızlı ve
kolaydır."
Yukarıda belirtilen değerlendirme aracı aşağıdakilerden hangisidir?
a) Genel değerlendirme aracı
b) Müracaatçı memnuniyeti değerlendirme aracı
c) Grup ortamını değerlendirme aracı
d) Ulaşılan hedefleri değerlendirme
e) Bireyselleştirilmiş değerlendirme aracı
219
10. "Bu değerlendirme aracı, grup sürecinin anahtar boyutlarını

belirlemektedir. Yedili likert tipi bir derecelendirmeye sahiptir.
Değerlendirme aracında yer alan 12 madde, grup oturumları içerisinde
grup üyeleri tarafından algılanan kişiler arası davranışları belirlemektedir.
Değerlendirme aracının grup üyelerine uygulanması ile grup ortamının
üyelerin davranışlarını nasıl etkilediği ortaya koyulmaktadır.
Değerlendirme sonuçları, üyeler tarafından algılanan grup etkileşimindeki
yeni eğilimlere karşı uygulayıcıları uyarma görevini de yerine getirir."
Yukarıda belirtilen değerlendirme aracı aşağıdakilerden hangisidir?
a) Bireyselleştirilmiş değerlendirme aracı
b) Grup ortamını değerlendirme aracı
c) Ulaşılan hedefleri değerlendirme
d) Müracaatçı memnuniyeti değerlendirme aracı
e) Genel değerlendirme aracı
Cevap Anahtarı
1.e, 2.e., 3.a, 4.d., 5.b, 6.a,7.c, 8.d,9.a,10.b
220
[1] Northern, H., Kurland, R. (2001). Social work with groups. New York: Columbia
University Press.
[2] Subramanian, K., Hernandez, S. and Martinez, A. (1995). Psychoeducational
Group Work for Low-Income Latina Mothers with HIV Infection. Social Work
with Groups, 18, (2/3), 53–64.
[3] Kiresuk, T. J., & Sherman, R. E. (1968). Goal attainment scaling: A general
method for evaluating comprehensive community mental health
programs. Community mental health journal, 4(6), 443-453.
[4] MacKenzie, K. R. (1981). Measurement of group climate. International Journal
of Group Psychotherapy, 31(3), 287-295.
[5] Hopps, J. G., Pinderhughes, E., & Shankar, R. A. K. (1995). The power to care:
Clinical practice effectiveness with overwhelmed clients. New York: The
Free Press
[6] Galinsky, M. J., Schopler, J. H. (1989). Developmental patterns in open-ended
groups. Social Work with Groups, 12(2), 99-114.
[7] Coyle, G. L. (1948). Group Work with American Youth. New York: Harper.
221
İÇİNDEKİLER
• Sonlandırmanın Amacı
• Sonlandırmanın Nedenleri GRUPLARLA SOSYAL
• Sonlandırmanın Türleri HİZMET
• Planlanmamış Sonlandırma
• Sonlandırmada Grup
Özellikleri
• Sonlandırma Sürecinde
Yapılması Gerekenler Dr. Mehmet
• Uygulama İçin Rehber KIRLIOĞLU

• Sonlandırmanın amacını
HEDEFLER
kavrayabilecek,
• Sonlandırmanın nedenlerini
sıralayabilecek,
• Sonlandırma türleri ile ilgili bilgi
sahibi olabilecek
• Planlanmamış sonlandırmanın
nedenlerini açıklayabilecek,
• Sonlandırmada grup özelliklerinin
etkisini anlayabilecek, ÜNİTE
• Sonlandırma sürecinde yapılması
gerekenleri sıralayabilecek,
• Sonlandırma için rehber
niteliğindeki önemli bilgileri elde
edebileceksiniz.
12
Sonlandırma Aşaması
Grubun Grup
çekiciliğini üyelerinin
azaltmak duyguları
Sonlandırma
Değişim Geleceği
çabalarını planlama
Amacı korumak
Planlanmamış Havale etme

Nedenleri Sonlandırmanın
Nedenleri
Sonlandırmada Uygulama
Türleri Grup Rehberi
Özellikleri
Yarım kalmış Yapılması

işler Gerekenler
223
GİRİŞ
Sonlandırma sosyal hizmet uygulamasında dinamik ve aynı zamanda hayati
öneme sahip bir süreç olarak değerlendirilmektedir. Grup çalışması sürecinin
sonunu belirten bir sembol olma özelliğinden çok, tüm sürecin ayrılmaz bir
parçasıdır. Bu nedenle grup çalışması sürecinde sosyal hizmet uzmanları,
Sonlandırma, grup sonlandırmanın tek toplantı ile sınırlı bir faaliyet olmayıp bunun bir süreç
çalışması sürecinin olduğunun farkında olmalıdır. Grup sürecinin başlangıcından itibaren sonlandırma
sonunu belirten bir
safhasını da düşünerek planlı hareket etmek sosyal hizmet uzmanının bu süreci
sembol olma
özelliğinden çok, tüm rahat bir şekilde tamamlamasına yardımcı olacaktır. Üyeler, bireysel amaçlarına
sürecin ayrılmaz bir ulaşmaya başlayıp gruba olan ilgileri azalınca sonlandırma safhası başlar. Bu
parçasıdır. safhanın özünde ayrılma olduğu her zaman hatırlanmalıdır. Her ne kadar üyelerin
amaçlarını başarıp gruba olan ilgileri azalsa da ayrılma karmaşık duyguları
içerisinde barındırır. Bir üye gruba ne kadar yakınsa gruptan ayrılmanın verdiği
üzüntü de o derece büyük olacaktır. Ayrıca üyelerin geçmişteki ayrılma
deneyimlerinin de grup sürecinin sonlandırma aşamasında etkili olacağı
unutulmamalıdır. Üyeler genel olarak ayrılma ile ilgili kalıp tepkilere sahip olabilir.
Bu süreç içinde uzman, grup üyeleri ile birlikte grubun tüm çalışmasını ve üyelere
sağladıkları faydaları değerlendirir. Grup çalışmasından sonra ne yapacaklarına
dair üyelerin plan yapmalarında yardımcı olur. Sonlandırma safhası için ayrılan
zaman; grubun türüne, amacına, oturum sayısına ve grup üyelerinin ihtiyaçlarına
göre değişir. Genel kural, oturum sayısı arttıkça sonlandırma safhasının
uzamasıdır.
Sonlandırmanın Amacı
Sonlandırma safhasının amacı, grup sürecindeki önemli fikirleri, kararları ve
üyeler tarafından tecrübe edilen kişisel değişimleri belirlemektir. Bu üyelerin,
grupta kendi gelişim süreçlerine bakmaları ve grubun başındaki hedefleri ile
sonundaki başarıları karşılaştırmaları için gerekli bir uygulama aşamasıdır.
Uzmanın grup dinamiğinin kendi içinde kapsamına odaklanması gerekirken çoğu
grupta odak, her üyenin gelişimi ve büyümesidir.
Örnek
•Grup dinamiğinin kendi içinde kapsamına örnek

olarak grup üyelerinin grup sürecinde birbirlerine
nasıl davrandıkları veya nasıl yardımcı oldukları
verilebilir.
Sonlandırmanın Nedenleri
Gruplar çeşitli nedenlerden dolayı sonlandırılabilir. Sonlandırmanın
nedenlerinin müracaatçılardan kaynaklı olabileceği gibi uzmandan kaynaklı da
olabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenler şu şekilde sıralanabilir [1]:
224
 Başarılı bir grubun sonlandırılması: Üyelerin, sosyal hizmet uzmanının ve

bir bütün olarak grubun hedef ve amaçlarına ulaşması ile sonlandırılan
gruptur.
 Başarısız bir grubun sonlandırılması: Üyelerin, sosyal hizmet uzmanının ve
bir bütün olarak grubun hedef ve amaçlarının tamamına ya da
çoğunluğuna ulaşılmayarak sonlandırılan gruptur. Her ne kadar
gerçekleştirilen grubun hedef ve amaçları karşılamadığı bilinse de mutlaka
bir sonlandırma yapılması gerektiği üzerinde durulmaktadır. Sonlandırma
için aynı başarılı bir grubun sonlandırılmasında olduğu gibi yeterince
zaman ayrılmalıdır.
 Grup üyelerinden birinin ayrılması: Bir üyenin ayrılması tüm grubu
sonlandırmasa da o üye için grup süreci sona ermiş demektir. Grup
Sonlandırma, son
değerlendirmeden sürecinde üyeler birçok nedenden dolayı gruptan ayrılabilir. Bu nedenle
sonra yapılan grup grup içi sorunlardan olabileceği grup dışı sorunlardan da olabilir. Örneğin
üyeleri ve sosyal hizmet bir üye başka bir üyeden hoşlanmadığı için gruptan ayrılabileceği gibi grup
uzmanı ilişkisinin oturumlarının zamanının başka bir işi ile çakışması nedeniyle de gruptan
kesilmesidir. ayrılmak zorunda kalabilir.
 Grup üyelerinden birinin havale edilmesi: Üyelerin daha uzmanlaşmış
hizmetler almasını sağlamak için havale edilebileceği gibi çözülemeyen bir
çatışma sonlandırılması için de üyeler havale edilebilir. Bu noktada üye ile
ortak karar alınıp havale nedeni iyi açıklanmalıdır.
 Grup sürecini yöneten sosyal hizmet uzmanının ayrılması: Özellikle Türkiye
gibi sosyal hizmet uzmanlarının daha çok devlet kadrolarında çalıştığı
ülkelerde sosyal hizmet uzmanları; görev değişikliği, tayin, aile ve sağlık
sorunları gibi nedenlerden dolayı mevcut yürütmekte oldukları sosyal
hizmet uygulamasını sonlandırabilir.
Sonlandırmanın Türleri
Sonlandırma, son değerlendirmeden sonra yapılan grup üyeleri ve sosyal
hizmet uzmanı ilişkisinin kesilmesidir. İki tür sonlandırmadan bahsedilmektedir[1,
5]:
 Planlanmış sonlandırma: Hedeflere ulaşılarak ya da hedeflere ulaşmanın
imkânsızlığı durumunda ilişki planlı bir şekilde sonlandırılabilir.
 Planlanmamış sonlandırma: Birtakım nedenlerden dolayı profesyonel
ilişkinin bitirilmesine karar verilebilir. Bu konu planlanmamış sonlandırma
başlığı altında tekrar ele alınacaktır.
Literatürde benzer olarak başarılı ve başarısız sonlandırma olmak üzere iki
farklı sonlandırma türünden de bahsedilmektedir. Başarılı sonlandırma, sosyal
hizmet uzmanı-müracaatçı arasındaki yardım ilişkisinde birbirlerine ihtiyaçlarının
kalmamasıdır. Müracaatçı artık kendi kendine yeterli bir noktaya gelmiştir. Ayrıca
müracaatçı grup çalışmasının başında belirlenen hedeflerine ulaştığını düşünür. Bu
nedenle de ilişkiyi bitirmek ister. Başarısız sonlandırmada müracaatçı, sosyal
hizmet uzmanı-müracaatçı ilişkisinden memnun değildir. Bu ilişki onu tatmin
etmez ve bu nedenle bırakmak ister. Müracaatçı bu hizmeti ücret karşılığı alıyorsa
225
ve ücreti ödemiyorsa sosyal hizmet uzmanı ilişkiyi sonlandırabilir. Müracaatçının

yapılan kontratı iyi okuması ve bu gibi durumlarda ne olacağını bilmesi
gerekmektedir. Müracaatçının yardım aldığı kurum/kuruluşun sahip olduğu yasal
düzenlemelerden haberdar olması ve bu yasal düzenlemelere göre hareket etmesi
gerekmektedir.
İlk karşılaşma/tanışma döneminde müracaatçıya müdahalenin ne kadar
süreceği ile ilgili bilgi verilebilir ya da sözleşme (kontrat) yapılırken "yeni sorunlar
oluşmadığı takdirde süremiz şu kadar" demek gerekebilir. En başında grup
çalışmasının süresi belirlenebilir. Sosyal hizmet uzmanının bu süre zarfında
tayininin çıkması, evlenmesi vb. durumlarda belirlenmiş bir tarihte görüşmelere
son verilebilir. Grup oturumlarında sürecin bitmesine ne kadar süre kaldığının,
sürece göre uygulamaya hız kazandırılması gerektiğinin müracaatçıya söylenmesi
gerekir. Müracaatçıyı sona hazırlamak sürecin sağlıklı bir şekilde sonlandırılması
için önem arz etmektedir.
Sonlandırmaya hem müracaatçının hem de uzmanın tepkileri olabilir. Eğer
müracaatçı sonlandırmayı bir kayıp olarak algılıyorsa bazı sorunlar yaşanabilir.
Müracaatçı üzüntü, elem, artık bir arada olamama ve kızgınlık gibi duyguları
sergileyebilir. Sonlandırmayı reddedebilir veya sonlandırmaya direnç gösterebilir.
Özellikle uzun grup çalışmalarının sonlandırılmasında üyelerde depresyon
görülebilir. Grup üyelerine böyle durumlarda uzman olmadan kendi aralarında
Müracaatçı, hiçbir katkı
vermiyorsa ilişki toplanmaya devam etmeleri önerilebilir. Grup sürecinin bir yemek veya piknikle
sonlandırılabilir. bitirilmesi daha yumuşak bir sonlandırma sağlayabilir. Sonlandırmaya ilişkin
benzer şekilde sosyal hizmet uzmanının da tepkileri olabilir. Müracaatçıyı suçlama,
kendini suçlama gibi duygular yaşayabilir ve bunu müracaatçı ile paylaşabilir. Bu
noktada gerekiyorsa uzman psikolojik yardım alabilir.
Müracaatçı ile sosyal hizmet uzmanı arasında duygusal ilişki oluşmuşsa
bunu birden kesmek, müracaatçı için ortada bırakılmışlık yaratabilir. Özellikle
kapalı gruplarda sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçının sonlandırmaya
hazırlanması gerekir. Bu duygusal çöküntüyü engeller.
Grup üyeleri ile birlikte grup çalışmasının başında belirlenen hedefler süreç
içerisinde zamana bağlı olarak gerçekleşir. Bu nedenle her bir hedefle ilgili ara
sonlandırmalar yapılabilir.
Planlanmamış Sonlandırma
Grup sürecinin sonlandırılması birtakım nedenlerden dolayı planlı olmayan
bir şekilde yapılabilmektedir. Planlanmamış sonlandırmaya neden olan durumlar
şu şekilde sıralanabilmektedir:
 Grup süreci boyunca müracaatçı hiçbir ilerleme ve değişim göstermemiş
olabilir. İlişkide müracaatçının aktif katılımı gerektir. Müracaatçı hiçbir
katkı vermiyorsa ilişki sonlandırılabilir.
 Müracaatçı ile sosyal hizmet uzmanı arasında çatışma yaşanıyorsa
müracaatçıyı başka bir sosyal hizmet uzmanına yönlendirerek ilişki
sonlandırılabilir.
226
 Sosyal hizmet uzmanı karmaşık bir durumun içinden çıkamazsa ilişki

 Müracaatçı-sosyal hizmet uzmanı arasında iletişim sorunları varsa ilişki
Sonlandırmada Grup Özellikleri

Sonlandırma safhası gruptan gruba farklılık gösterebilir [1]:
 Örneğin problem çözme ve karar verme gruplarında sonlandırma

aşamasında güçlü duygusal tepkiler görülür. Diğer taraftan eğitim amaçlı
gruplarda ise sonlandırma güçlü duygusal ifadelerle olmaz.
 Grubun açık ve kapalı olması özelliği sonlandırma aşaması ile bire bir
bağlantılıdır. Kapalı gruplarda sonlandırmayı tüm üyeler birlikte yaşar.
Ancak açık gruplarda ise grup üyelerinin bazıları sonlandırma safhasını
yaşarken bazı üyeler ise daha başlangıçta olabilir.
 Sonlandırma, grup üyeleri açısından grubun çekici değerlendirilip
değerlendirilmediğine göre değişebilir. Eğer grup üyeleri tarafından grup
çekici olarak değerlendirildi ise sonlandırma safhası üyeler tarafından
olumlu bir olay gibi karşılanmaz.
 Grubun tedavi veya görev grubu olması da sonlandırmayı etkiler. Örneğin
tedavi gruplarında üyeler kendileri ile ilgili çok gizli gördükleri bilgilerini
paylaşmış olduklarından, kendileri için çok önemli olan, güven duydukları
Eğer sonlandırma iyi
bir ortamdan ayrılmak grup üyelerine zor gelebilir. Bu da sonlandırmayı
yapılırsa grup üyeleri
tamamlanmışlık hissiyle etkileyebilir.
ayrılırlar.
•İki saatlik on beş oturumdan oluşan bir terapi grubu

Örnek
toplantısı için uzman, kapanış bölümüne on dördüncü

oturum ortasında başlamalıdır. Çünkü bitirilmesi gereken
pek çok konu vardır. Bununla birlikte eğitim ve tartışma
gruplarının sonlandırma safhası genelde son oturumda
sadece on beş dakika içinde yapılabilir.
Sonlandırma Sürecinde Yapılması Gereken İşler

Grup oturumlarını başarı ile tamamlayan bir uzman, oturumların değerini
oldukça arttırır. Etkili bir sonlandırmadan yoksunluk, oturumlarda tartışılan birçok
önemli konunun belirsizleşmesine ve kaybolmasına yola açabilir. Sonlandırma
süreci iyi planlanmalıdır. Grubu sonlandırma, yapılan çalışmanın kalıcılığı için
önem arz etmektedir. Eğer sonlandırma iyi yapılırsa grup üyeleri tamamlanmışlık
hissiyle ayrılırlar. Ayrıca sonlandırmanın etkili olmasını istiyorsak sonlandırmanın
tutarlı olmasını sağlamalıyız. Bir diğer ifade ile her bir grup üyesi diğer üyelerin
tepkilerini de duymalıdır. Grup süreci sona erdiğinde, bireyler ayrılırken yanlarına
yeni bilgiler, iç görüler, kararlar ve inançlar alırlar ki bunlar günlük yaşamlarını
227
daha mutlu ve verimli yapar. Uzmanın görevi kapanış evresinde bu yararlara

odaklanmaktır.
Sonlandırma safhasında önde gelen görevlerden biri de gruptaki önemli
gelişmeleri gözden geçirmek ve özetlemektir. Grup sürecinin gözden geçirilmesi ve
sürecin özetlenmesi şekilde yapılabilir. Öncelikle uzman tüm grup sürecini
özetleyebilir. Ardından grup üyelerinin kendi tecrübelerini özetlemesi sağlanabilir.
Bu noktada uzman gözden geçirme ve özetlemeye odaklanan grup üyeleri
arasında karşılıklı etkileşimi kolaylaştırmalıdır. Uzman gözden geçirme ve
özetlemeyi kolaylaştırmak için üyelerin tecrübelerini yazmalarını teşvik edebilir.
Yarım kalan işleri Günlük, kâğıt tahtası veya not kâğıdı gibi materyallerden yararlanarak gözden
değerlendirmek ve geçirmeyi ve özetlemeyi grup üyeleri açısından kolaylaştırabilir.
onlarla başa çıkmak
Bu nedenle sonlandırma sürecinde birtakım hususların yapılması
önemli olmasına
gerekmektedir. Bunlar aşağıda başlıklar hâlinde ele alınmıştır[1, 2, 3, 4]:
rağmen uzman, yeni bir
iş oluşturmamak için Yarım kalmış işler
dikkatli olmalıdır.
Grup üyeleri için yarım kalmış işler üyelerin yakınlık duygusuna zarar
verebilir veya birkaç üyenin konuları bitirmeden ayrılmasına neden olur. Yarım
kalan işleri değerlendirmek ve onlarla başa çıkmak önemli olmasına rağmen
uzman, yeni bir iş oluşturmamak için dikkatli olmalıdır. Örneğin grup üyelerinden
biri önceki oturumda uzmanın belirli bir durumla başa çıkma stratejisiyle ilgili
memnuniyetsizlik yaşıyorsa uzman, uzunca açıklama ve tartışmaya girmeden basit
bir ifadeyi kabul etmelidir. Yeni bir konu açmak kapanış bölümü için çok nadiren
uygun olur. Eğer bir grup üyesi terapiye ihtiyaç duyar veya bunu kendi isterse
uzman üyeyi danışmanlığa yönlendirebilir veya oturumdan sonra söz konusu üye
ile görüşebilir.
•Önceki oturumlara getirilen asla çözülmemiş konu ve

Örnek
sorular,
•Uzmanın oturum boyunca belirli bir duruma değinmesiyle
ilgili olumsuz duygular,
•Bir üyenin diğer üyeye veya uzmana sorduğu soru,
•Bir üyenin çözemediği kişisel bir konu üstüne çalışma ihtiyacı
gibi yarım kalmış işler sonlandırma için yapılan oturumlara
getirilen konulara örnek olarak verilebilir.
Olumlu değişmelerin
zaman içinde kalıcı Grup üyelerinin değişim çabalarını korumak ve genelleştirmek
olmasının zorluğu her
zaman hatırlanmalıdır. Olumlu değişmelerin zaman içinde kalıcı olmasının zorluğu her zaman
hatırlanmalıdır. Örneğin, çocuk suçluların, psikolojik nedenlerden dolayı grup
çalışmasına katılanların oluşturduğu gruplarda kalıcı etkiler yaratmak çok güçtür.
Ayrıca grup üyelerinin belirli davranışlarında değişimler olabilir fakat meydana
gelen değişmelerin her alanda olamayabileceği unutulmamalıdır. Uzman çoğu
228
zaman bu konuda yanlışlığa düşebilir. Grup üyelerinin biri ya da bir kaçı belirli bir
konuda girişken olmayı öğrenebilirler. Ancak bir konuda girişken davranırken,
başka bir konuda bu öğrendiklerine ters bir şekilde davranabilir. Öğrenilen şeyin
bir alandan diğer bir alana aktarılmasında sorunlar yaşanabilir.
Eğitim ve gelişime yönelik gruplarda öğrenilen hususların kalıcılığının daha
çok olduğu belirtilmiştir. Hangi grup türü olursa olsun grup üyelerinin bazı
konularda kazandıkları becerileri genelleştirmelerine yardım etmek, uzmanın
görevidir. Uzmanların grup üyelerinin kazanımlarını genelleştirmek veya değişim
gayretlerini koruyabilmek için aşağıda yer alan hususları yapabileceği
belirtilmektedir:
 Üzerine çalışılması gerekli görülen hususlar ile ilgili üyelere yardım etme:
Grup üyelerinin bazen gerçek ilgi veya sorunlarına yönelemeyebilirler.
İçinde bulundukları zor durumlardan kaçarak kolay yolu seçebilirler. Bu
nedenle sosyal hizmet uzmanı, üyeleri gerçek sorunları ile yüz yüze
getirmeye çalışmalıdır.
 Kendi yeteneklerine güvenmeleri konusunda üyelere yardım etme: Her ne
Grup üyelerinin bazı kadar tedavi gruplarında sorunlar, diğer bir ifade ile olumsuz konular
konularda kazandıkları üzerinde tartışmamak olanaksız ise de uzmanlar üyelerin kendi
becerileri yeteneklerinin daha çok farkında olmalarına yardım etmelidirler. Üyeler,
genelleştirmelerine grubu terk etmeden önce problem çözmeye yönelik yetenekleri ve
yardım etmek, uzmanın
kaynakları kullanmaya cesaretlendirilmelidir.
görevidir.
 Yeni davranışlar öğrenmelerinde üyelere yardım ederken, farklı durumları
ve bakış açılarını kullanmak: Üyelerin farklı durumlar ve kişilerle ilişkide
olması gerekir. Farklı üyelerin karşılıklı konuşmaları ve çeşitli grup
faaliyetleri bunu sağlayabilir.
 Doğal olarak oluşan sonuçlar yaratmak: Değişme yaratmak için uzman,
pozitif değişmenin sonuçlarını mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde grup
üyelerine göstermelidir. Örneğin, fazla kiloya sahip olan bireylerle yapılan
grup çalışmasını düşünelim. Grup çalışması neticesinde kilo kayıplarının
yaşanması durumunda üyelere grup dışındakilerin iltifat etmesi
sağlanmalıdır. Buna ek olarak uzman, grup üyelerinin kilo kayıpları ile
birlikte kendilerini nasıl hissettiklerini dile getirebilmelerini
kolaylaştırmalıdır.
 Takip seansları yapmak: Grup bittikten sonra (genellikle belirli bir zaman
sınırı olan gruplar için) örneğin ayda bir ya da periyodik olarak toplanarak
gelişmeleri ve devam eden sorunları konuşmanın yararlı olacaktır.
 Çevrede arzu edilmeyen durumları önlemek: Tedavi gruplarında kişilerin
çevresinin grupta kazandıklarını bozmaması için kişi ve çevresi
hazırlanmalıdır. Gerekli durumlarda kişinin uzmanla nasıl ilişki kurabileceği
de ifade edilmelidir.
 Sorunlarını bağımsızca çözmede üyelere yardım etmek: Kişinin, grup
içinde ne kadar çok konuda tecrübe kazanırsa kazansın, grup dışında
grupta denenmemiş birçok sorunla karşılaşması muhtemeldir.
229
 Üyelerin yaptıkları değişiklikleri uygulamaya nasıl geçireceklerini tartışmak

önemlidir. Değişiklikler günlük yaşamda uygulamaya konulurken üyelere
nasıl yol aldıkları ve olmak istedikleri insana ulaşmak için ne yapmaları
gerektiği hatırlatılmalıdır.
Grubun çekiciliğini azaltmak

Grup çalışması sonunda üyelerin gruba olan bağlılığını veya oluşmuşsa
bağımlılığını azaltmak gerekir. Bu süreçte üyelerin neler kazandıklarını, artık neden
gruba ihtiyaçları olmadığını tartışmaları yararlı olacaktır. Grup üyeleri artık gruba
neden ihtiyaçları kalmadığını tartışarak kendileri sonuca ulaşırlarsa sonlandırma
daha kolay olacaktır. Grubun sonlandırma safhasında şu konular üzerinde
durulmalıdır:
Üzgünlük, kaygı, inkâr,  Üyelerin gruptan kazandıklarını ifade etmelerine fırsat verme,
öfke, geri çekilme,  Grup ve üyeler hakkındaki duygularını ifade etmelerini sağlama,
kaçma, reddetme  Geleceğe yönelik faaliyetler üzerine konuşma,
duyguları sonlandırma
 Grup katılımını ve bireysel katılımı desteklemek. Örneğin veda için bir
safhasında görülebilir.
akşam yemeği planlamak hem grubun hem de bireylerin katılımını
gerektirir. Bu kapsamda grupların tören ile (parti, yemek gibi toplu bir
organizasyon ile) bitirilmesi önerilmektedir. Bir nevi sonlandırmayı
tescilleyen bu tür organizasyonlarda katılanlara belge takdimi yapılabilir.
Bunun yanında grup üyelerinin birbirleriyle ilgili bazı özel şeyleri yazmaları
için hatıra defteri gibi birtakım ek materyaller de kullanılabilir.
Sonlandırma safhası ile ilgili grup üyelerinin duyguları

Sonlandırma safhası ile ilgili grup üyelerinde meydana gelen duyguların
grupta geliştirilen ilişkilere bağlı olacağı belirtilmektedir. Bu duygular üzgünlük,
kaygı, inkâr, öfke, geri çekilme, kaçma, reddetme olabileceği gibi üyelerin gelişim
tecrübelerini yansıtan olumlu duygular da olabilir. Genellikle grup sürecinde bu tür
duyguların hepsi birden yaşanır.
 Üyelerin özel amaçlarını gerçekleştirmeleri: Onların hayatlarını çevrenin
değil kendilerinin tayin edeceğine yönelik duygularını destekleyerek, fikir
vererek, bilgi vererek ve geri bildirimlerle başkalarına yardım edebilmenin
doyumu; uzmanın başarısını gösteren pozitif duygulardır.
 Üyeler sonuçta negatif duygular da gösterebilirler: Grubun bir an önce
bitmesini arzulayan bir tavır takınabilirler. Veya grubun başlangıç
dönemindeki gibi çekinik bir tavır takınabilirler.
Üyeler sıcak destekleyici davranışlarla grubun devam etmesini isterler.
Uzman, kendi duygularından emin olmazsa geri çekilir veya grubun etkisi altında
kalır. Bu nedenle uzman kendi duygularını üyelerle paylaşmalıdır.
Geleceği planlama
Belirli bir zaman diliminde planlanmış ve o zaman dilimi içerisinde
sonlandırılması gereken gruplarda bazı üyeler uzmandan grup dışında ek hizmetler
bekleyebilir. Bu noktada uzman, üyelere:
230
 Devam eden ihtiyaçları,

 Ulaşmak istedikleri hedefler,
 Yeni hizmet döneminin süreci ve özellikleri,
 Yeni anlaşmalar yapmak gibi konularda yardımcı olabilir.
Grup süreci sona erdikten sonra üyeler tekrar bir araya gelmek isteyebilir.
Grup süreci sona Bu durumda uzman belirli bir zaman dilimi içinde grup üyelerinin bir araya
erdikten sonra veya
gelmesine yardımcı olabilir. Uzman, üyeleri kendi kendilerine grup yapmak için
ermeden önce bazı
durumlarda grup desteklediğinde üyeler kendine yardım grubu oluşturuyorlar demektir. Kurulma
üyelerinin gelişimlerinin aşamasında bu grupların da uzmana ihtiyacı olabilir. Her ne kadar uzman, bu tür
devamını sağlamak için grupların liderliğini üstlenmese de grupların devamı için birtakım destek hizmetleri
çevreyi de planlamak sunabilir. Bunlar:
gerekmektedir.
 Uzman, grup üyelerine materyal desteği sağlayabilir.
 Grup sürecine yeni üyelerin katılımını sağlayarak grubu dinç ve dinamik
tutabilir.
 Grup süreci ile ilgili doğabilecek herhangi bir sorun karşısında grup
üyelerine danışman görevini yerine getirir.
Grup süreci sona erdikten sonra veya ermeden önce bazı durumlarda grup
üyelerinin gelişimlerinin devamını sağlamak için çevreyi de planlamak
gerekmektedir. Örneğin grup üyeleri çocuklardan oluşan bir grubu
düşündüğümüzde, bu grubu sonlandırma hazırlıklarına başlayan uzman, bazı ilave
hizmetlerin planlanması ve uygulanması için çocukların aileleri ile görüşerek
çocuklardaki gelişmeyi ailelerle tartışır. Çevreyi planlamak mümkün olmayabilir.
Bu durumda uzman, grup üyelerine grup dışındaki insanlardan grup içinde aldıkları
tepkiler gibi tepkiler alamayacaklarını açıklamalıdır. Tüm oturumlar boyunca
üyeler, kendilerini diğer üyelere açarlar ve sıcak, ilgili bir kabulle karşılanırlar. Eve
giderler ve aynı şeyi eş, aile, arkadaş veya iş arkadaşlarından görmek isterler.
Havale etme
Üyeleri diğer hizmetlere ve kaynaklara havale etme de söz konusudur.
Bazen üyeler kurumdaki başka bir uzmana havale edilebilir. Diğer
durumlarda başka bir kurumdaki uzmana havale söz konusudur.
Bu işlem, üye ile konuşularak yapılmalı, üye motive edilmelidir. Burada
üyeye gayriresmî bir yardım gerekir. Gerekirse üyenin ailesi ve yakınları da ikna
edilir.
Uzman, bunun için toplum kaynaklarını bilmelidir. Ayrıca gönderilen kurum
hakkındaki bilgiyi üye ile paylaşmalıdır. Kurumun adını ilişki kurulacak kişiyi ve
kurumun adresini yazıp üyeye vermelidir. Üyenin doldurması gereken formlar
varsa bunları temin etmesi yararlı olur. Üyenin ilk ziyaretine uzman veya görevli
bir kişi eşlik edebilir.
231
Bireysel Etkinlik
• Bir grup çalışmasını başından sonuna kadar
yönettiğinizi düşünün. Grup sürecinin sonlandırma
safhasında başka hangi beceri ve teknikleri
kullanabileceğinizi listeleyin.
Duygusal tepkiler,
eğitim veya görev
odaklı gruplardan
ziyade terapötik ve Uygulama İçin Rehber
destek gruplarında Grup sürecinin son aşamasında üyelerin sosyo-duygusal durumları ve kayıp
daha yoğun olma
hissi üzerine yoğunlaşır. Grup üyeleri, hem sosyal hizmet uzmanından hem de
eğilimindedir.
diğer üyelerden ayrılırlar. Ayrılık sadece bunlarla kalmaz. Ayrıca grup ortamının
sağladığı destek ve yardımın artık olmayacağını da bilirler. Bu kayıplarla başa
çıkarken üyeler grup deneyiminin sona ermesiyle ilgili çeşitli duygularını ifade
ederler. Sonlandırmanın gerçekliği ile yüz yüze gelmemek için savunma
mekanizmalarını harekete geçirirler. Fakat zamanla üyelerin grup dışındaki ilişkileri
üyeleri tatmin ettikçe grup ile olan bağlarını koparmaya doğru
ilerlerler. Sonlandırma safhasına yönelik duygusal tepkiler, bireylerin ihtiyaçlarına,
üyelerin gelişimlerine, grubun amacına ve türüne göre değişir. Duygusal tepkiler,
eğitim veya görev odaklı gruplardan ziyade terapötik ve destek gruplarında daha
yoğun olma eğilimindedir. Bununla birlikte grup, sonlandırma konusundaki
tepkiler ile uğraşmaktan daha fazlasını yapar. Grup süreci, görevler üzerinde
çalışmaya devam eder ve üyelerin psikososyal işleyişindeki sorunları giderir.
Başarılı bir sonlandırmanın gerçekleştirilmesi karmaşık bir süreçtir. Öncelikle
başarılı bir sonlandırma, insan davranışı ve sosyal çevre hakkında derin bilgi
gerektirir. Ayrıca kişilerin hayatlarında meydana gelen çeşitli sonlandırma süreçleri
ile başa çıkmalarına nasıl yardım edileceği ile ilgili de derin bilgiye sahip olmayı
gerektirir. Grup çalışmasını başarılı bir şekilde sonlandırmak isteyen sosyal hizmet
uzmanı [5]:
 Ayrılma ile ilgili kendi duygularının farkındadır ve bu duygularla başa

çıkmaya çalışır. Üyeler tarafından sergilenen duygu çeşitlerini kabul eder
ve bu duyguları anlamaya çalışır.
 Grup üyelerinin kayıp ve başarı ya da başarısızlık duyguları ile mücadelesi
gibi uzman da kabul, empati ve içten olmaya devam etmelidir.
 Her bir grup üyesinin sonlandırma safhası ile ilgili hazır bulunuşluğunu
değerlendirir, üyelerin ilerleme derecesinde farkların olacağını kabul eder
ve öğrenilen şeylerin grup çalışmasından diğer durumlara aktarımını
etkileyen dışsal koşulları göz önünde bulundurur.
 Devam eden bir grup sürecinde grup üyelerini zamanında yapılacak bir
sonlandırma için hazırlar. Sonlandırma safhasında gerekli birtakım
232
görevleri yerine getirebilmek için kendince yeterli gördüğü kadar zamanı

kullanır. Sonlandırma safhasını aceleye getirmez.
 Sonlandırma safhasına yönelik çeşitli duygusal tepkileri açıklığa
kavuşturur, bu tepkileri destekler hatta bu tepkileri keşfetmeye dönük
çabaları olur. Grubun ayrılmaya ilişkin var olan kararsızlığını çözmesine
yardımcı olur.
 Üyelerin gelişimlerini gözden geçirir, değerlendirir ve destekler. Bunun
yanında üyelerin kazanımlarını kabul eder ve üyelerin başka ihtiyaçları
olup olmadığını belirler. Bitmemiş görevler, faaliyetler veya
çözümlenmemiş sorunlar üzerinde çalışmak için öncelikleri belirler.
Sonlandırma, sadece bir  Üyelerin kazanımlarına istikrar kazandırır ve gruptan öğrenilen kazanımları
son nokta değil, çevredeki durumlara göre genelleştirir. Üyelerin yeni ilişkiler geliştirme ya
dinamik ve önemli bir da örseleyici ilişkilerden vazgeçme çabalarını destekler.
süreçtir.
 Üyelerin, yaşamlarını zenginleştirecek kurum veya toplumdaki kaynak ve
hizmetlerin kullanımını kolaylaştırır.
 Grubun sonlandırılması ile ilgili grup üyelerinin ailesi gibi üyeler için
önemli olan gruplar ile iletişim kurar ve üyeler için yapılacaklar hakkında
kararlar almada onları dâhil eder.
Sosyal hizmet uzmanlarının gruplarla yaptıkları tüm uygulamalarda, üyeler
başarılı bir sonlandırma için karşılıklı olarak birbirlerine yardım ettikleri bu süreçte
tam katılımcılardır.
Sonlandırma, sadece bir son nokta değil, dinamik ve önemli bir süreçtir. Bu
süreç yeterli şekilde anlaşılırsa ve başarılı bir şekilde yönetilirse duygu, düşünce ve
davranışlardaki değişikliklerin entegrasyonunda önemli bir güç hâline gelir. Bu son
aşamada, insan davranışı ve sosyal çevre bilgisi ile uygulama becerisi grup
üyelerinin yarar sağlayacak şekilde grubun sonlandırılması için
kullanılmalıdır. Sosyal hizmet uzmanının sonlandırmayı başarılı bir şekilde
gerçekleştirmesi, grup üyelerini gelecekte yaşayacakları kayıp ve ayrılık gibi başka
deneyimler için hazırladığı anlamına gelmektedir. Buna bağlı olarak da uzmanlar,
hizmetlerinin başarılı olduğunu hissettiklerinde onlar da kendilerini
geliştireceklerdir. Bir anlamda, uzmanlar da üyeler kadar grup çalışmasından fayda
sağlarlar. Grup üyeleri uzmanlara daha iyi bir sosyal hizmet uzmanı olmayı
öğretir. Herhangi bir grup çalışmasından öğrenilenler, bir sonraki grup çalışmasına
daha iyi hizmet verebilmeyi mümkün kılar. Hepimizin birbirimizi etkilediğimiz ve
birbirimizden etkilendiğimiz dinamik ve etkileşimli bir sistemin parçaları
olduğumuzu düşündüğümüzde hem grup üyelerinin hem de uzmanın bu süreçten
fayda sağlayarak çıkacağı söylenebilir.
233
• GİRİŞ
•Grup çalışması sürecinin sonunu belirten bir sembol olma özelliğinden çok
tüm sürecin ayrılmaz bir parçasıdır. Üyeler, bireysel amaçlarına ulaşmaya
başlayıp gruba olan ilgileri azalınca sonlandırma safhası başlar.
• Sonlandırmanın Amacı
Özet
•Sonlandırma safhasının amacı grup sürecindeki önemli fikirleri, kararları ve
üyeler tarafından tecrübe edilen kişisel değişimleri belirlemektir. Bu üyelerin,
grupta kendi gelişim süreçlerine bakmaları ve grubun başındaki hedefleri ile
sonundaki başarıları karşılaştırmaları için gerekli bir uygulama aşamasıdır.
Uzmanın, grup dinamiğinin kendi içinde kapsamına odaklanması gerekirken
çoğu grupta odak her üyenin gelişimi ve büyümesidir.
•Sonlandırmanın Nedenleri
•Başarılı bir grubun sonlandırılması
•Başarısız bir grubun sonlandırılması
•Grup üyelerinden birinin ayrılması
•Grup üyelerinden birinin havale edilmesi
•Grup sürecini yöneten sosyal hizmet uzmanın ayrılması
•Sonlandırmanın Türleri
•Planlanmış sonlandırma: Hedeflere ulaşılarak ya da hedeflere ulaşmanın
imkânsızlığı durumunda ilişki planlı bir şekilde sonlandırılabilir.
•Planlanmamış sonlandırma: Birtakım nedenlerden dolayı profesyonel
ilişkinin bitirilmesine karar verilebilir.
•Planlanmamış Sonlandırma
•Grup süreci boyunca müracaatçı hiçbir ilerleme ve değişim göstermemiş
olabilir. İlişkide müracaatçının aktif katılımı gerektir. Müracaatçı hiçbir katkı
vermiyorsa ilişki sonlandırılabilir.
•Müracaatçı ile sosyal hizmet uzmanı arasında çatışma yaşanıyorsa
müracaatçıyı başka bir sosyal hizmet uzmanına yönlendirerek ilişki
•Sosyal hizmet uzmanı, karmaşık bir durumunun içinden çıkamazsa ilişki
•Müracaatçı-sosyal hizmet uzmanı arasında iletişim sorunları varsa ilişki
•Sonlandırmada Grup Özellikleri
•Sonlandırma safhası gruptan gruba farklılık gösterebilir:
•Örneğin sorun çözücü gruplarda sonlandırma aşamasında güçlü duygusal
tepkiler görülür. Diğer taraftan eğitim amaçlı gruplarda ise sonlandırma
güçlü duygusal ifadelerle olmaz.
•Grubun açık ve kapalı olması özelliği sonlandırma aşaması ile bire bir
bağlantılıdır. Kapalı gruplarda sonlandırmayı tüm üyeler birlikte yaşarken
açık gruplarda ise grup üyelerinin bazıları sonlandırma safhasını yaşarken,
bazı üyeler ise daha başlangıçta olabilir.
•Sonlandırma, grup üyeleri açısından grubun çekici değerlendirilip
değerlendirilmediğine göre değişebilir. Eğer grup üyeleri tarafından grup
çekici olarak değerlendirildi ise sonlandırma safhası üyeler tarafından
olumlu bir olay gibi karşılanmaz.
234
•Grubun tedavi veya görev grubu olması da sonlandırmayı etkiler. Örneğin

tedavi gruplarında üyeler kendileri ile ilgili çok gizli gördükleri bilgilerini
paylaşmış olduklarından, kendileri için çok önemli olan, güven duydukları bir
Özet (devamı)
ortamdan ayrılmak grup üyelerine zor gelebilir. Bu da sonlandırmayı
etkileyebilir.
• Sonlandırma Sürecinde Yapılması Gereken İşler
•Yarım kalan işlerin tamamlanması
•Grup üyelerinin değişim çabalarını korumak ve genelleştirmek
•Grubun çekiciliğini azaltmak
•Sonlandırma safhası ile ilgili grup üyelerinin duyguları
•Geleceği planlama
•Havale etme
•Uygulama İçin Rehber
• Sonlandırma, sadece bir son nokta değil, dinamik ve önemli bir süreçtir. Bu
süreç yeterli şekilde anlaşılırsa ve başarılı bir şekilde yönetilirse duygu,
düşünce ve davranışlardaki değişikliklerin entegrasyonunda önemli bir güç
hâline gelir. Başarılı bir sonlandırmanın gerçekleştirilmesi karmaşık bir
süreçtir. Öncelikle başarılı bir sonlandırma, insan davranışı ve sosyal çevre
hakkında derin bilgi gerektirir. Ayrıca kişilerin hayatlarında meydana gelen
çeşitli sonlandırma süreçleri ile başa çıkmalarına nasıl yardım edileceği ile
ilgili de derin bilgiye sahip olmayı gerektirir.
235
1. Grup çalışmasında üyelere "yeni sorunlar oluşmadığı takdirde süremiz şu
kadar" demek gerekebilir.
Müracaatçıya bu bilgi ne zaman verilmelidir?
a) Ön değerlendirme aşamasında
b) Son değerlendirme aşamasında
c) Sonlandırma aşamasında
d) İlk karşılaşma/tanışma aşamasında
e) Uygulama aşamasında
2. Sonlandırma aşamasına hem müracaatçının hem de uzmanın tepkileri
olabilir. Eğer müracaatçı sonlandırmayı bir ................. olarak algılıyorsa
bazı sorunlar yaşanabilir.
Yukarıdaki ifadede boş bırakılan alana gelebilecek en uygun kelime
aşağıdakilerden hangisi olabilir?
a) Kayıp
b) Mutluluk
c) Başarı
d) Sevinç
e) Kazanç
3. Aşağıdakilerden hangisi başarısız sonlandırmaya örnek olarak verilebilir?
a) Hedeflere ulaşılarak ilişkinin sonlandırılması
b) Sosyal hizmet uzmanı-müracaatçı arasındaki yardım ilişkisinde
birbirlerine ihtiyaçlarının kalmaması nedeniyle sonlandırmanın
yapılması
c) İlişkide müracaatçının aktif katılımı gerektir. Müracaatçı hiçbir katkı
vermiyorsa ilişkinin sonlandırılması
d) Müracaatçının kendi kendine yeterli bir noktaya gelmesiyle
sonlandırmanın yapılması
e) Müracaatçının grup çalışmasının başında belirlenen hedeflerine
ulaştığını düşünmesiyle sonlandırmanın yapılması
4. Aşağıdakilerden hangisi başarılı sonlandırmaya örnek olarak verilebilir?
a) Müracaatçının sosyal hizmet uzmanı-müracaatçı ilişkisinden memnun
olmayarak ilişkiyi sonlandırması
b) Müracaatçı ile sosyal hizmet uzmanı arasında çatışma yaşanması ve
müracaatçının başka bir sosyal hizmet uzmanına yönlendirilmesiyle
ilişkinin sonlandırılması
c) Sosyal hizmet uzmanının karmaşık bir durumun içinden
çıkamamasıyla ilişkinin sonlandırılması
d) Müracaatçı-sosyal hizmet uzmanı arasında iletişim sorunları
nedeniyle ilişkinin sonlandırılması
e) Sosyal hizmet uzmanı-müracaatçı arasındaki yardım ilişkisinde
birbirlerine ihtiyaçlarının kalmaması nedeniyle sonlandırmanın
yapılması
236
5. Aşağıdaki grup türlerinden hangilerinde sonlandırma safhasında güçlü

duygusal tepkiler beklenmez?
a) Görev grubu-Eğitim grubu
b) Tedavi grubu-Problem çözme grubu
c) Eğitim grubu- Tedavi grubu
d) Eğitim grubu- Problem çözme grubu
e) Görev grubu- Tedavi grubu
6. Grup oturumlarını başarı ile tamamlayan bir uzman oturumların değerini

oldukça arttırır. Etkili bir sonlandırmadan yoksunluk, oturumlarda
tartışılan birçok önemli konunun belirsizleşmesine ve kaybolmasına yol
açabilir. Sonlandırma süreci iyi planlanmalıdır. Grubu sonlandırma, yapılan
çalışmanın kalıcılığı için önem arz etmektedir. Eğer sonlandırma iyi
yapılırsa grup üyeleri ............................... hissiyle ayrılırlar.
Yukarıda ifadede boş bırakılan alana gelebilecek en uygun kelime
aşağıdakilerden hangisi olabilir?
a) Mutluluk
b) Birliktelik
c) Grup olma
d) Tamamlanmışlık
e) Duygudaşlık
7. I- Üyelerin tecrübelerini yazmalarını teşvik edebilir.

II- Günlük, yazı tahtası veya not kâğıdı gibi materyallerden yararlanılabilir.
Yukarıda ifade edilen örnekler neyi kolaylaştırmak için önerilmektedir?
a) Yarım kalmış işleri tamamlamak için
b) Gözden geçirmeyi ve özetlemeyi kolaylaştırmak için
c) Değişim çabalarını korumak için
d) Üyelerin sorunlarını bağımsızca çözmelerini kolaylaştırmak için
e) Takip seansları yapabilmeyi kolaylaştırmak için
8. "Değişim yaratmak için uzman, pozitif değişmenin sonuçlarını mümkün

olduğu kadar hızlı bir şekilde grup üyelerine göstermelidir. Örneğin, fazla
kiloya sahip olan bireylerle yapılan grup çalışmasını düşünelim. Grup
çalışması neticesinde kilo kayıplarının yaşanması durumunda üyelere grup
dışındakilerin iltifat etmesi sağlanmalıdır. Buna ek olarak uzman, grup
üyelerinin kilo kayıpları ile birlikte kendilerini nasıl hissettiklerini dile
getirebilmesini kolaylaştırmalıdır."
Yukarıdaki açıklama grup üyelerinin değişim çabalarını korumak ve
genelleştirmek için yapılacaklar arasında yer almaktadır. Bu açıklamayı
kavramsal olarak başka türlü nasıl ifade edebilirsiniz?
237
a) Kendi yeteneklerine güven geliştirmelerinde üyelere yardım etme

b) Yeni davranışlar öğrenmelerinde üyelere yardım ederken farklı
durumları ve bakış açılarını kullanmak
c) Sorunlarını bağımsızca çözmede üyelere yardım etmek
d) Üyelerin yaptıkları değişiklikleri uygulamaya nasıl aktaracaklarını
yapacaklarını tartışmak
e) Doğal olarak oluşan sonuçlar yaratmak
9. I- Önceki oturumlara getirilen asla çözülmemiş konu ve sorular

II- Uzmanın oturum boyunca belirli bir duruma değinmesiyle ilgili olumsuz
duygular
III- Bir üyenin diğer üyeye veya uzmana sorduğu soru
IV- Bir üyenin çözemediği kişisel bir konu üstüne çalışma ihtiyacı
Yukarıdaki ifadeler sonlandırma sürecinde yapılması gereken işlerden
hangi ana başlık için söylenmektedir?
a) Yarım kalmış işler
b) Grup üyelerinin değişim çabalarını korumak ve genelleştirmek
c) Grubun çekiciliğini azaltmak
d) Sonlandırma safhası ile ilgili grup üyelerinin duygularını ele almak
e) Geleceği planlama
10. Başarılı bir sonlandırma gerçekleştirilmenin karmaşık bir süreç olduğu

belirtilmektedir. Öncelikle başarılı bir sonlandırmada hangi tür bilginin
gerekliliği üzerinde durulmaktadır?
a) Sosyoloji bilgisi
b) Sosyal hizmet araştırması bilgisi
c) Sosyal hizmet etiği bilgisi
d) İnsan davranışı ve sosyal çevre
e) Sosyal politika ve planlama bilgisi
Cevap Anahtarı
1.d, 2.a, 3.c, 4.e, 5.a, 6.d, 7.b, 8.e, 9.a, 10.d
238
[1] Bulut, I. (2008). Grup çalışması notları. Ankara: Başkent Üniversitesi Sağlık
Bilimleri Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü.
[2] Masson, R. L., Jacobs, E. E., Schimmel, C. J. (2014). Grup danışmanlığı:
Stratejiler ve Beceriler. (P. Nedim Bal, Çev.) Ankara: PEGEM Akademi.
[3] Duyan, V. (2010). Sosyal hizmet: Temelleri, yaklaşımları ve müdahale
yöntemleri. Ankara: Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Genel Merkezi Yayın
No: 016.
[4] Smead-Morganett, R. (2013). Yaşam becerileri: Ergenler için grupla piskolojik
danışma uygulamaları. (S. Güçray, A. Kaya, M. Saçkes, Çev.) Ankara: PEGEM
Akademi.
[5] Northern, H., Kurland, R. (2001). Social work with groups. New York: Columbia
University Press..
239
GRUPLARLA SOSYAL HİZMET
VE TEKNOLOJİ
GRUPLARLA SOSYAL
İÇİNDEKİLER
• Çevrim İçi Topluluklar Ve

Gruplar HİZMET
• Çevrim İçi Grup
Çalışmasının Temel
Nitelikleri
• Çevrim İçi Grup Süreci
Dr. Öğr. Üyesi

Doğa BAŞER
• Çevrim içi topluluklar ve
grupların temel niteliklerini
HEDEFLER
belirtebilecek,
• Çevrim içi grup çalışmasının
temel niteliklerini öğrenecek,
• Çevrim içi grup sürecinin
aşamalarını
özetleyebileceksiniz.
ÜNİTE
13
Gruplarla Sosyal Hizmet ve Teknoloji
Açık ve Kapalı-Konulu Çevrim

içi Topluluklar
Sohbet Grupları-Sohbet
Odaları
E-posta Grupları
GRUPLARLA SOSYAL HİZMET VE TEKNOLOJİ
ÇEVRİM İÇİ TOPLULUKLAR VE

Sosyal Destek Grupları
GRUPLAR
ÇEVRİM İÇİ GRUP ÇALIŞMASININ

Bloglar
TEMEL NİTELİKLERİ
Sosyal Ağlar
Eş zamanlı ve Eş zamansız
Grup Yapıları
Çevrim içi Gruba Katılacak

Üyelerin Seçilmesi
Grubu Oluşturma
Grup Dinamiği ve Etkileşim

Anlayışı
ÇEVRİM İÇİ GRUP SÜRECİ
Kullanıcı Becerileri
İyi Bir Çevrim içi Grup Çalışması

İçin Dikkat Edilecekler
Sonlandırmada Dikkat
Edilecek Noktalar
241
GİRİŞ
İnternetin önemli faydalarından biri sorunların çözümü için ekonomik bir
şekilde bilgi sağlamasıdır. İnternette farklı eğitim seviyelerine yönelik bilgi
kaynaklarının çeşitliliği başlı başına önemli bir etkendir. İnternet, sorunlarını
çözmeye yönelik ilk adımı atacak kişiler için önemli bir başlangıç noktasıdır. Ne
yazık ki çoğu zaman web sitelerinde yanlış, yanıltıcı veya ticari kaygılarla yazılmış
birtakım bilgiler de bulunmaktadır[1].
Son yıllarda teknolojinin gelişmesiyle birlikte grup çalışması kavramının
dönüşüme uğradığı görülmektedir. Bu çerçevede çevrim içi gruplar artan akıllı
telefon, bilgisayar ve internet kullanımı sayesinde üyelerin aynı anda tek bir odada
fiziksel olarak bulunmadan oluşturdukları gruplar olarak ön plana çıkmaktadır. Bu
tür gruplar, coğrafi olarak uzak, sınırlı mali kaynaklara sahip olan veya çeşitli
engelleri olan, olası birtakım damgalanma deneyiminden çekinen ve benzer
sorunları paylaşan üyelerle etkileşimi mümkün kılmıştır. Çevrim içi grup
çalışmalarının daha verimli ve daha ucuz olduğu belirtilmektedir.
Çevrim içi grup kavramsallaştırması yapılırken bu kavramın kapsamı önceki
ünitelerle birlikte düşünülmelidir. Öyle ki günümüzde çevrim içi grupların
kapsamına bir lider tarafından belirli program ve planlama çerçevesinde teknolojik
alt yapı ile (video konferans vb. teknolojiler) oluşturulan gruplar girmekle birlikte,
daha çok topluluk olarak da ifadelendirilen e-posta grupları, sohbet grupları,
forumlar ve blogların da girdiği unutulmamalıdır. Nitekim söz konusu ortamlarda
her ne kadar geleneksel grup sürecindeki kemikleşmiş aşamalar bulunmasa da bu
Çevrim içi destek topluluklar da kendi kendine yardım gruplarına benzer şekilde bir sorun çözme,
grupları, internet paylaşımda bulunma, dinleme ve geri bildirim verme ögelerini barındırmaktadır.
bağlantısı ve akıllı
Çevrim içi destek grupları ile yürütülen grup süreci, internet bağlantısı ve
telefon, dizüstü
akıllı telefon, dizüstü veya tablet bilgisayar ile hemen hemen herkes tarafından
veya tablet
kullanılabilir. Bu gruplarda, tıbbi ve psikiyatrik bakım, ilaç yönetimi, beslenme
bilgisayar ile hemen
rehabilitasyonu ve grup danışmanlığı konuları yer alabilir. Çevrim içi grup
hemen herkes
çalışmaları, öncelikle kadınların cinsel istismarı, kanser hastaları ve bekâr
tarafından
ebeveynler gibi çeşitli ihtiyaç alanlarında destek konularına odaklanmıştır. Benzer
kullanılabilir.
şekilde AİDS hastaları, cinsel istismar mağdurları, kronik hastalığı olanlar ya da
onlara bakım verenler, meme kanseri hastaları gibi farklı popülasyonlara da
hizmet edilebilmektedir[2].
Çevrim içi grup çalışmalarının yüz yüze gruplara benzer olarak destek
verme, utanç ve suçluluk duygusunun azalması, deneyimlerin evrenselliğinin
kabulü gibi birçok tedavi edici unsuru barındırdığı belirtilmektedir.
Bu bölümde çevrim içi topluluklar ve gruplar açısından güncel gelişmeler ve
özellikler özetlenecek. Eş zamanlı ve eş zamansız grup yapıları tanımlanacaktır.
Ayrıca çevrim içi grup çalışmasının temel nitelikleri değerlendirilerek çevrim içi
grup süreci açıklanacaktır.
242
ÇEVRİM İÇİ TOPLULUKLAR VE GRUPLAR

İnternetin ortaya çıkması ve yaygınlaşması sürecine kadar, "topluluk"
kavramı birbirine yakın fiziksel alanda yaşayan ve ortak çıkarları paylaşan insan
gruplarını ifade etmekteydi. İnternet aracılı iletişim, topluluk kavramını coğrafi
konumdan bağımsız ve evrensel bir hâle getirmiştir.
Çevrim içi toplulukların insanların günlük yaşamlarındaki önemi 1990'ların
başından bu yana hızla artmaktadır. Daha fazla kişinin "çevrim içi" olmasıyla e-
posta grupları, forumlar, sohbet grupları gibi çevrim içi ortamlar günden güne
gelişmektedir. Görsel ve işitsel teknolojilerin gelişmesine rağmen çoğu çevrim içi
Sohbet grupları,
topluluktaki etkinliğin büyük bir kısmı hâlen metin tabanlı olmaya devam
herkesin kendi
etmektedir.
bilgisayarında aynı
anda, birbirleriyle Çevrim içi topluluklar-gruplar diğer insanlarla etkileşim kuran ve karşılaşan,
“sohbet” ettiği bir özel bir ilgiyle bağlı, teknik bir platform vasıtasıyla bir araya gelen, sosyal ilişkiler
telefon görüşmesi kurabilen ya da bulunduğu gruba aitlik hissi olan insan grupları olarak
gibidir. tanımlanabilir.
Çevrim içi toplulukların farklı türleri vardır. Bunlar:
Açık ve kapalı-konulu çevrim içi topluluklar

Bu tür çevrim içi topluluklar üye katılımının sınırlı olup olmamasına göre
değerlendirilen topluluklardır. Bazı çevrim içi topluluklara herkes üye olarak
katılım sağlayabilirken bazılarına üye katılımı belirli kriterlere göre sınırlandırılır ya
da bir davet sonucu gruba dâhil olunabilir. Belirli bir ürüne sahip olma ya da
benzer bir sosyal statüye sahip olma gibi (Belirli bir marka arabaya sahip olma ya
da memurluk atamaları grubu gibi)[3].
Sohbet grupları / sohbet odaları

Sohbet grupları, herkesin kendi bilgisayarında aynı anda, birbirleriyle
“sohbet” ettiği bir telefon görüşmesi gibidir. Önceden belirlenmiş bir zamanda,
grubun üyeleri özel bir sohbet programı aracılığıyla gruba girerek birbirleriyle
iletişim kurabilirler. Sohbet gruplarında bir oturumun başlangıcında, katılımcılar
"takma adlar" (nickname) kullanarak giriş yapabilirler. Sohbet grupları temel
olarak yazılı iletişim üzerine inşa edilmişse de günümüzde gelişen teknoloji ile yazı,
ses ve görüntünün aynı anda kullanılması mümkündür.
E-posta Grupları
E-posta grupları, her bir üyenin, her bir mesajın, her gün, hafta veya ay
içinde bireysel veya özet şeklinde, e-posta yoluyla ayrı bir kopyasını aldığı özel bir
e-posta aboneliğidir. Bu mesajlar yoluyla üyeler, belirli bir sorunu veya ortak bir
endişeyi paylaşan diğer liste üyeleriyle sürekli iletişimi sürdürebilirler.
243
•Çocuk koruma sisteminde yeni göreve başlayan bir sosyal hizmet
Örnek
uzmanı karşılaştığı vakalarla ilgili destek alabilmek için "Sosyal
Hizmet Uzmanları Mail Grubu"na kayıt oluyor ve vakalarla ilgili
süpervizyon alabilmek için grubu kullanıyor.
Sosyal Destek Grupları

Sosyal destek grupları üyelerin endişelerini, yorumlarını ve sorunlarını
paylaştıkları ve birbirlerine yanıt verdikleri mesaj / tartışma forumlarıdır. Ek olarak
sohbet tabanlı internet sayfaları da mevcuttur.
Bloglar
Bloglar veya web günlükleri, bireylerin kişisel hikâyelerini yayınlayabilmesi
ve başkalarıyla iletişim kurabilmesi açısından giderek yaygınlaşan bir araç hâline
gelmiştir. Bireyler belirli konularda bilgi ve materyal fotoğraf, video vb.
Sosyal destek yayınladıkça bloglarda samimi ortamlar oluşmaya başlamış ve blog yazma ve
grupları üyelerin ziyaret etme başlı başına bir kültür hâline gelmiştir. Bloglar sayesinde bireysel
endişelerini, yaşam deneyimlerini paylaşan kişiler, geniş bir kitleden yorum ve geri bildirim
yorumlarını ve alabilirler. Örneğin http:///www.wordpress.org önde gelen blog sitelerinden
sorunlarını biridir.
paylaştıkları ve
birbirlerine yanıt
verdikleri mesaj /
tartışma
forumlarıdır.
Resim 13.1 Bir blog taslağı örneği. http://wordpress.org
244
•Kanser hastası bir kişi tanı aldığı süreçten itibaren tedavi sürecini
Örnek
ve yaşadıkları zorlukları blogu üzerinden paylaşıyor, blog kısa
zamanda birçok kişinin yorum yaptığı paylaşımlarda bulunduğu,
benzer sorunları olan insanların birbirleriyle iletişim kurduğu bir
siteye dönüşüyor.
Sosyal Ağlar
Bu tür çevrim içi topluluklar, kullanıcılar arasındaki ilişkilerin temel ilgi ve
faaliyetlere dayalı olduğu en saf biçimdeki çevrim içi topluluklardır. Örneğin
MySpace, Facebook ve Twitter gibi.
Günümüzün sosyal ağ sitelerinin gelişmesinin çeşitli nedenleri
bulunmaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
• İnternete bağlanan kişi sayısında ve bağlantı hızlarındaki artış
Genel olarak sosyal • Bilgi ve iletişim teknolojilerine güvenin artması
ağ servisleri • Kullanıcı dostu programlar sayesinde erişimin kolaylaşması
arkadaşlık, • Uygulamaların sosyal ağ sitelerine destek vermesi (direk paylaşım vb.)
akrabalık, ilgiler ve Çoğunlukla ergenler ve yetişkinler tarafından kullanılan Myspace, Facebook,
aktiviteler üzerine Youtube gibi sosyal ağ siteleri ile çeşitli amaçlar için tasarlanan diğer ağ sitelerinin
kuruludur. forum bölümleri, bireyler tarafından araştırma ya da bilgi edinme amacından çok
günlük yaşamlarının bir uzantısı olarak arkadaşlarına erişme, özel yaşamlarını
paylaşma ve tanımadığı diğer kişilere kendini tanıtmak amacıyla kullanılmaktadır.
Genel olarak sosyal ağ servisleri arkadaşlık, akrabalık, ilgiler ve aktiviteler
üzerine kuruludur. Ancak sosyal ağ servislerinin tek işlevi bu değildir. Bu ağlar
bireylere bilgi paylaşma, ilişki kurma ve geliştirme gibi birçok olanak da
tanımaktadır. İnternet ve sosyal ağ siteleri gibi teknolojik olanaklar yeni üyeler ve
deneyimli üyeler arasındaki iş birliğini güçlendirmede önemli bir yer tutmaktadır.
Kişi spesifik bir sorundan muzdarip olabilir (Alzheimer, ruh sağlığı sorunları, kronik
hastalıklar) ve sosyal medya sayesinde benzer durumdaki insanlarla iletişime
geçebilir ya da sorunların çözümüne yönelik güncel uygulamalar-tedaviler vb.
destek alabilir[4].
Sosyal medya kullanıcılarının çevrim içi dünyada oluşturdukları
birlikteliklerin gerçek dünyaya yansıması da olasıdır. Belirli bir gruptaki kişiler
uygun samimiyet ve paylaşım ortamları oluştuğu takdirde buluşmalar
düzenleyebilir.
245
•Otistik bir çocuğa sahip anne çocuğunun sorunları ile ilgili
Örnek
internetten araştırma yaparken facebookta "Otistik Çocuğa
Sahip Anneler Dayanışma ve Paylaşım Grubu"na rastlıyor
ve gruba katılıyor. İlerleyen süreçte kendisi ile benzer
sorunları yaşayan kişiler ile bilgi alışverişinde bulunuyor.
Eş zamanlı ve Eş zamansız Grup Yapıları

Çevrim içi grupların kavramsallaştırılmasında önemli bir fark, üyelerin
mesajlarının-ifadelerinin alınma ve gönderilme zamanlamasıdır. Tüm kullanıcıların
aynı anda çevrim içi olup mesajlar alıp gönderdikleri iletişim, "eş zamanlı iletişim"
("gerçek zamanlı" iletişim) olarak adlandırılır. Eş zamanlı iletişimin avantajları,
oturumların zamanlaması ve tanımlamasının açık olması, etkileşimlerin eş zamanlı
olması sonucu oluşan bir "grup içinde bulunma" hissi, daha spontane gelişen
etkileşimler sonucu daha açık paylaşımlar, üyelerin gruba bağlılık hissetme
seviyesinin daha yüksek olması ve özveri ile gruba katılma ve eş zamanlı iletişimde
Tüm kullanıcıların olmayan ipuçlarını yakalayabilme (ifadeler sırasında duraklamalar vb.) şansıdır.
aynı anda çevrimiçi Bununla birlikte eş zamanlı grupların birtakım dezavantajları da bulunmaktadır.
olup mesajlar alıp Üyeler kendini rahat hissedemeyebilir, kendini ifade etme ve geri bildirim
gönderdikleri verebilme için zaman kısıtlı olduğundan kendini baskı altında hissedebilir.
iletişim, "eş zamanlı
Eş zamansız iletişim ise bireylerin mesajları farklı zamanlarda okudukları ve
iletişim" olarak
cevap verdikleri bir iletişim ortamıdır (örneğin blog gönderilerini okuma ve
adlandırılır.
yorumları bırakma, mesaj veya tartışma panoları, e-posta grupları).Katılımcılardan
biri bir tartışma açar ya da sorunuyla ilgili paylaşımda bulunur ve ilgili paylaşımı
gören kişiler müsait olduklarında cevap yazarlar. Böylece belirli bir başlık içinde
devam eden bir etkileşim süreci oluşur[5].
ÇEVRİM İÇİ GRUP ÇALIŞMASININ TEMEL NİTELİKLERİ

Çevrim içi destek grupları internete dayalı grup müdahalelerine internet
erişimi olan herhangi bir yerden sürekli erişilebildiğinden, yüz yüze alternatifine
göre farklı avantajlar sunarlar. Yüz yüze destek grupları programlamak, sınırlı
zamanlarda ve yerlerde buluşmak genellikle zordur ve katılımcıların sağlık
durumundaki ve programlarındaki farklılıklar nedeniyle tutarsız katılım
örüntülerini barındırmaktadır. Çevrim içi gruplar kırsal bölge sakinlerine ve kronik
olarak hasta, fiziksel-psikiyatrik olarak engelli bireylerin psikolojik müdahalelere
erişimini artırma potansiyeline sahiptir.
Çevrim içi grupların oluşturulduğu iletişim ortamına bakıldığında tarihsel
süreçte yüz yüze grup çalışmalarına alternatif ilk teknoloji, telefonun grup
çalışması sürecinde araç olarak kullanılması ile başlamıştır. Daha sonraki süreçte
internetin gelişmesi ile birlikte yazılı mesajlara dayanan sohbet odaları oluşmuş,
bant genişliğinin ve internet kullanımının artması ile çevrim içi grup çalışmaları
günümüzde kamera ve mikrofon donanımına sahip cihazlar (akıllı telefon, tablet,
bilgisayar) ve uygun yazılımlar ile (Skype, Google Hangouts vb.) "video konferans"
246
adı verilen ve üyelerin birbirlerini eş zamanlı olarak gözlemleyip dinleyebildikleri

ve paylaşımda bulunabildikleri yüz yüze grup çalışmasına en yakın denilebilecek
forma ulaşmıştır. Bu tür uygulamalarda konuşan kişinin görüntüsü bilgisayar
ekranının ortasında katılımcıların görüntüleri ise ekranın köşelerinde yer almakta,
böylece herkes aynı anda görülebilmektedir. Bu, telefon teknolojisinin
kullanılmasından farklı olarak sözel olmayan ipuçlarına da erişim sağlar.
Günümüzde video konferansın teknoloji olarak ön planda olduğu fakat kullanım
açısından metin tabanlı (sohbet odaları ve e-posta ya da blog-forumlar) grup
çalışmasının daha yaygın olduğu söylenebilir. Ayrıca teknolojik bir iç içe geçmişlik
de mevcuttur. Örneğin kişiler metin tabanlı bir sohbet odasına dâhil olabilir ve
gruba yakınlık sağladığı süreçte sesli ve görsel iletişime de dâhil olabilir.
Çevrimiçi grup
çalışmasının en
Resim 13.2 Skype ve benzeri uygulamalar çevrim içi grup çalışması için uygun bir ortam
önemli özelliği 24 oluşturmaktadır. http://www.microsoft.com
saat boyunca
istenilen zamanda Çevrim içi grup çalışmasının en önemli özelliği 24 saat boyunca istenilen
kullanılabilmesidir. zamanda kullanılabilmesidir. Bu, katılımcılara istedikleri zaman giriş yapıp olumlu
ve olumsuz duygularını tartışabilecekleri ve böylece dışlanmalarının, kaygılarının
ve depresyonlarının üstesinden gelebilecekleri bir ortam sağlamaktadır.
Teknoloji aracılığıyla kurulan iletişimin bir başka özelliği de, kendini ifade
etmeyi kolaylaştıran göreceli "anonim kalabilme" avantajıdır. Sonuç olarak, diğer
insanlarla güvenli bir mesafede etkileşime geçmek mümkün olabilir ve kişiler
arasında güçlü bağlara dayanan ilişkiler kurulabilir. Ayrıca birçok kişi yazarak
iletişim kurmayı duygu, yaratıcılık ve enerji sağlayan yapısından dolayı tedavi edici
bulmaktadır. Ek olarak grup üyeleri, birbirlerinin destek olmak ve motivasyon
sağlamak amacıyla fotoğrafları, şiirleri, ilham verici yazıları ve hatta videoları
paylaşabilir ya da en çok ihtiyaç duydukları zamanlarda güç, destek ve bilgi almak
için daha önce yazılmış mesajları yeniden okuyabilirler.
Çevrim içi grupların önemli bir diğer niteliği, kişiler fiziksel olarak aynı
ortamda olmadıkları ve iletişim aracı sadece teknolojiye bağlı olduğu için gruptaki
acil bir durumda doğrudan müdahale etme imkânının olmamasıdır. Benzer şekilde
üyelerin kendilerini ya da problemlerini abartma ya da kasıtlı olarak yanlış ifade
etme riski de mevcuttur. Bu tür olumsuz durumlarla baş edebilmek amacıyla
grupsürecine başlamadan önce yazılı birtakım onamlar alınabilir. Ayrıca acil
durumlar için üyelerin yakınların iletişim bilgileri de grup lideri ile paylaşılabilir.
247
Çevrim içi grupların önemli bir niteliği de yüz yüze gruplara katılması pek
mümkün olmayan başlangıçta sadece okuyucu ya da izleyici rolünde yer alabilen
utangaç üyelere katılım imkânı sağlayabilmesidir. Bazı üyeler kişilik yapıları ya da
ruhsal sorunları dolayısıyla insanlarla etkileşime geçmek noktasında sorunlar
yaşayabilir. Çevrim içi gruplar, kişilere aktif katılım sağlamadan da belirli bir gizlilik
içinde grupta yer alabilme şansı tanır. Bu sayede bu kişiler sorunları ile ilgili yalnız
olmadıklarını düşünmeye başlar ve ilerleyen süreçte yavaş yavaş paylaşımlarda
bulunma fırsatını yakalarlar[6].
•Sosyo-ekonomik destek alan fiziksel engelli üyeler ile grup

Örnek
çalışması yapmak isteyen bir sosyal hizmet uzmanı bunu

internet üzerinden gerçekleştirmeyi deniyor ve ev
Çevrimiçi grup ziyaretlerindeki kısa bir eğitimle grubu oluşturmaya başlıyor.
ortamlarında, acil Sosyal hizmet uzmanı, ilk oturumda katılımcıların
motivasyonunu arttırmak için hoşlarına giden şiir, video vb.
durumlar için
materyalleri paylaşmalarını istiyor.
üyelerin
yakınlarının iletişim
bilgileri de grup Ek olarak çevrim içi grup ortamlarında, üyelerin mahremiyeti ve gizliliği her
lideri ile zaman için risk altındadır. Üyelerin bu risklerden haberdar olmaları gerekmektedir.
paylaşılabilir. Prensip olarak, üyelerin kesinlikle saklanmasını istedikleri herhangi bir sır ya da
mahrem konuları varsa bunu gruba açıklamamaları tavsiye edilmelidir. Kişilerin
grup sürecine katıldıkları ortamda yazdıklarının ve söylediklerinin ortamdaki kişiler
tarafından görülüp-duyulabileceği belirtilmelidir. Yazılı gruplarda ifadeler ekran
yakınındaki kişiler tarafından görülebilir. Ayrıca anonim ortamlarda (internet kafe
vb.) grup sürecine katılan kişilere grup süreci sonrası söz konusu programı ya da
web sayfasını kapatmasının önemi de hatırlatılmalıdır. Üyeler ve grup lideri veri
güvenliği noktasına da dikkatli olmalıdır. Kullanıcıların e-posta hesapları başkaları
tarafından kırılabilir ya da grup sürecindeki paylaşımlar zararlı yazılımlar
tarafından ele geçirilebilir. Çevrim içi grup çalışmalarının avantaj ve dezavantajları
Tablo 13.1 de özetlenmiştir.
248
Tablo 13.1 Çevrim İçi Grup Çalışmasının Avantajları ve Dezavantajları

Çevrim İçi Grup Çalışmasının Avantajları
• Çevrim içi grup çalışması zamanda esneklik sağlar.
• Bazı kişiler grup çalışmasına katıldıklarının duyulmasını istemezler. Böyle
kimseler için çevrim içi grup çalışması anonim bir alternatif oluşturur.
• Taşınan üyeler, yüz yüze grup sürecine çevrim içi grup çalışması olarak
devam edebilirler.
• Çevrim içi grup çalışması yoluyla yüz yüze konuşmaya çekinen üyeler daha
rahat bir şekilde utandıkları konuları açabilirler.
• Çevrim içi grup çalışması ile uzakta yaşayan, agorafobi/alan korkusu olan
ya da fiziksel problemleri olan insanlar psikolojik destek alabilirler.
• Çevrim içi grup çalışması ana dilinin konuşulmadığı bir ülkede yaşayanlar
için cazip olabilir.
• Göz teması kurmaktan kaçınan kültürlerde çevrim içi grup çalışması
avantaj sağlar.
Çevrim İçi Grup Çalışmasının Dezavantajları

• Yüz yüze grup çalışmasında sağlanabilen göz temasını, yüz yüze
iletişimi sağlamak güçleşir.
• Üyeler ve grup lideri arasında büyük bir güvenin bina edilmiş olması
gerekir. Yapılan konuşmaları taraflardan biri kayıt altına alabilir. Veya
başkaları grup sürecini fark ettirmeden gözlemleyebilir.
Göz teması • Kimliğini anonim tutan üyelerle çalışmak grup liderine zor gelebilir.
kurmaktan kaçınan Ayrıca üyelerin anonim kalması etik ve yasal açıdan problem
kültürlerde yaratabilir.
çevrimiçi grup • Yüz yüze grup çalışmasında yıllarca tecrübe edinmiş bir grup lideri
tecrübelerini çevrim içi grup çalışmasına aktarmakta güçlük çekebilir.
çalışması avantaj
• Yazılı iletişim kurmada liderden farklı yetenekler beklenir. Her üye
sağlar. internet üzerinden iletişim kurmak için gerekli olan teknik bilgiye
sahip olmayabilir.
• Yüz yüze grup çalışmasında lider üyenin seansı terk etmek istediğini
gözlemleme fırsatı bulabilir. Oysaki çevrim içi grup çalışmasından
rahatsızlık duyan bir üye kolaylıkla oturumu kapatabilir.
• Haftada bir kez olsun grup çalışması bahanesiyle evden çıkan, grup
çalışmalarına katılarak sosyalleşebilen üyeler çevrim içi grup
çalışması ile iyice eve kapanabilir.
Kaynak: http://www.tuba-aydin.com/online-terapi/ adresinden uyarlanmıştır.
ÇEVRİM İÇİ GRUP SÜRECİ

İnternet üzerinden bir grup çalışması yürütülmesi sürecinde göz önünde
bulundurulması gereken önemli unsurlar, grup liderinin grupta kabul edici bir
ortam oluşturabilmesi açısından fiziksel varlığına ihtiyaç olup olmadığı ve gruptaki
yüz yüze gruplara nispeten birbirine biraz daha yabancı üyelerin empatiyi
deneyimlemelerinin ve göstermelerinin mümkün olup olmayacağıdır.
İyi bir çevrim içi grup çalışmasının gerçekleşebilmesi için, yüz yüze gruplar
için kullanılan teorilerin çoğuna uygulamada yer verilmelidir. Yüz yüze gruplara
benzer şekilde, üyelerin birbirlerine güvenmeleri için uyum ve bağlantı kurma
gerekir ve yetenekli bir lider, grubun iyi bir şekilde işlemesini ve karşılıklı yardımı
amaç edinmesini sağlayabilir. Üyeler birbirine bağlanmadıkça ve diğerlerinin
249
durumlarıyla ilgilenmedikçe, zamanlarını, enerjilerini ve duygularını bir gruba dâhil

etmenin kazanımlarını elde edemezler[7].
Çevrim İçi Gruba Katılacak Üyelerin Seçilmesi

Grubun oluşturulmasında grup çalışmasına hazır olduğu belirten potansiyel
üyelerin değerlendirilmesi önem kazanmaktadır. Örnek olarak potansiyel bir üye
çevrim içi kanser destek grubuna katılmak için bir e-posta atar ve grup lideri de
kişisel bilgilerin yer aldığı bir formu doldurmasını ister. Potansiyel üye de kırsal bir
bölgede yaşayan bekâr bir kanser hastası olduğunu ifade eder. Ona en yakın yüz
yüze destek grubu şehir merkezindedir ve sürekli gidip gelebilecek durumu yoktur.
Ayrıca ebeveynlerinden her ikisi de vefat etmiştir ve en yakın akrabası “sorunlu”
olarak nitelendirdiği küçük kız kardeşidir. Tümörü ile ilgili bir ameliyat geçirmiş ve
Çevrimiçi gruplar,
sonrasında kemoterapi tedavisi görmüştür. E-postasında, grupta konuşmak
okunması gereken
istediği başlıca endişelerin, genç bir kanser hastası olarak dışlanma ve yaşamını
mesajların sayısının
idame ettirmek konusunda olumlu bir tutum kazanmak olduğunu belirtmiştir.
fazla olması
Potansiyel üye, grup öncesi ve sonrası anketi tamamlamayı içeren grup kurallarını
nedeniyle lider ve
kabul etmiştir. Gruba katılacak üyelerin seçiminde anlaşılacağı üzere öncelikle bir
üyeler için zaman
form doldurma ve olası gizlilik konularının belirtilmesi gibi bilgilendirmeler yer
alıcı olabilir.
alabilir. Çevrim içi gruba katılım sürecinde yüz yüze gruplarda olduğu gibi
motivasyon önemli bir faktördür. Kişinin motivasyonu birtakım çevrim içi anket
soruları ile belirlenebilir.
Grubu Oluşturma
Çevrim içi gruplar, okunması gereken mesajların sayısının fazla olması
nedeniyle lider ve üyeler için zaman alıcı olabilir. Lider grubun ne kadar zaman
alacağına, gruptaki etkileşimi ifade eden mesajların nicelik ve niteliğinin
uygunluğuna, grup oturumları dışında grup üyeleriyle iletişim kurulup
kurulmayacağına (örneğin gruptaki bir üye ile bire bir e-posta yoluyla mesajlaşılıp
mesajlaşılmayacağına) ve üyelerin müsaitlik durumuna dikkat etmelidir.
Çevrim içi dünyanın sınırsız bir doğası olduğundan liderin potansiyel
zorluklardan kaçınmak için grubun sınırlarının farkında olması gerekmektedir.
Ayrıca çevrim içi bir grubu yönetmek yalnızca grup liderliği-yönetimi becerilerinin
yanında teknik birtakım beceriler de gerekmektedir. Grup lideri uygun etkileşim
ortamını sağlayacak teknolojileri seçmeli ve herhangi bir sorun olduğunda üyeleri
yönlendirebilecek teknik bilgiye de sahip olmalıdır[8].
Grup lideri ayrıca üyelerin gönderdikleri mesajların gözden geçirilmeksizin
gönderilip gönderilmeyeceğine de grup normlarına göre karar vermelidir. Lider ve
grup üyeleri yazım hatalarına dikkat etmeli ve kendini iyi bir şekilde yazılı olarak
ifade edebilmelidir. Grubun gizliliğini sağlayabilmek adına yazılan mesajların
güvenliğine dikkat edilmelidir.
Çevrim içi gruplar her ne kadar 24 saat yapılabilen aktivitelerse de üyelerin
günlük yaşam aktiviteleri içinde kendilerine belirli bir süre ayırmaları ve tamamen
bu sürece odaklanmalarını gerektirir. Bu nedenle grubun oluşturulması sürecinde
bütün üyelere uyabilecek gün ve saatin ayarlanması gerekebilir. Lider e-posta
250
yoluyla bütün üyelerden bir zaman çizelgesi üzerinde müsait oldukları gün ve
saatleri bildirmelerini ister. Bütün çizelgeler toplandıktan sonra üyelerin
çoğunluğuna uyan gün ve saatler belirlenerek oturumlar planlanır.
Grup Dinamiği ve Etkileşim Anlayışı

Çevrim içi gruplar, mahremiyet ve güvenin daha fazla olması gibi pek çok
yarar sağlar; Bu sebeple katılımcılar endişelerini daha rahat bir şekilde açıklayabilir
ve tartışma konusunda kendilerini daha rahat hissedebilirler. Sohbet biçiminde
olanlar gibi eş zamanlı çevrim içi gruplarda, yetenekli bir lider, tartışmalara
odaklanarak daha ayrıntılı bilgi elde etmeye çalışır ve grup tartışmalarının hızlı ve
bazen de rastgele hareket etme eğiliminin üstesinden gelebilir. E-posta grubu gibi
eş zamansız gruplarda, yüz yüze gruplarda olduğu gibi, zaman ve alan kısıtlaması
yoktur, bu nedenle katılımcılar daha zengin ve anlamlı mesajlar gönderebilir ve
mesajları daha yakından incelenebilir.
Yazılı temele dayanan eş zamanlı çevrim içi gruplarda, lider ve grup üyeleri,
yüz yüze bir grupta bulunan görsel veya sözel ipuçlarına sahip değildir. Grup
çalışmasında liderler değerlendirmelerini sözel olmayan ipuçlarının gözlemlenmesi
üzerine kurarlar. Üyeyi görebilmek, alkol bağımlısı bir üyenin nefesinin kokusu,
üyenin kendisi ile ilgilenmediğini gösteren dış görünüşü önemli bilgi kaynaklarıdır.
Bu sebeple lider, grup üyelerinin kendilerini kötü hissettiklerinde yazdıkları
ifadelere kendilerini iyi hissettiklerindeki yazdıklarından daha fazla dikkat ederek
Yazılı iletişime bir anlamda onları, farklı bir şekilde “dinlemelidir”. Üyeler parçalanmış cümleler
dayanan çevrimiçi yazabilirler veya endişeli, depresif ve öfkeli olduklarında yazım ve dilbilgisi
gruplarda liderin kurallarını umursamayabilirler ya da bir süre hiçbir katılım göstermeyebilirler (bu
karşılaştığı en 'sessizliğe" de özellikle dikkat edilmesi gerekir). Lider, gözle temasın ve beden
büyük zorluk grup dilinin eksikliğini telafi etmek için grupta daha aktif ve bazen daha yönlendirici
ortamının metne olmalıdır. Eğer bir lider, gruba düzenli olarak mesaj göndermezse grubun lider
dayalı doğasıdır. tarafından ihmal edildiği, umursanmadığı izlenimi uyandırabilir.
Yazılı iletişime dayanan çevrim içi gruplarda liderin karşılaştığı en büyük
zorluk grup ortamının metne dayalı doğasıdır. Yazılan ifadeler grup iletişimim
bağlamının içinde veya dışında, yalın ve doğrudan nitelikleriyle dalga geçme veya
ironi şeklinde kolayca yanlış yorumlanabilir ve kişileri incitebilir. İfadelerin
anlamlandırılması noktasında tartışma ortamı oluştuğunda lider arabuluculuk ve
yönlendirme sorumluluğunu almalıdır.
Çevrim içi gruplarda üyelerin katılımı ve sorumluluğu da önemli bir
faktördür. Eş zamanlı olmayan e-posta grubu gibi ortamlarda kişilerin bir gönderi
ya da e-postaya ne kadar hızlı yanıt vermesi gerektiği konusunda farklı beklentileri
olduğu için gruptaki yazılanlara cevap verilmemesi kişilerde "umursayan kimse
yok" algısı oluşturarak grupta kalma motivasyonunu olumsuz etkileyebilir.
Üyeler yazılı iletişime dayanan çevrim içi gruplarda duyguları ifade
edebilmek için yüz yüze gruplardaki ifadelere benzer şekilde ortak emojiler
kullanmayı deneyebilir.
251
Kullanıcı Becerileri
Çevrim içi gruplarda sesli, yazılı ya da görüntülü olsun üyelerin belirli
becerilere sahip olmaları gerekir. Üyeler, telefonla veya sohbet yoluyla iletişim
kurduklarında, sıra almayı öğrenmelidirler. Görüşlerini ifade etmek ve birbirlerinin
düşüncelerini tamamlamak için birbirlerine izin vermelidirler. Tüm sohbet grupları
için üyeler düşüncelerini ve duygularını yazılı olarak ifade edebilmeli ve
başkalarının yazılı ifadelerini yorumlayabilmelidir.
Gelişen ve yaygınlaşan internet altyapısına rağmen çevrim içi grup sürecinde
birtakım sorunlar yaşanabilir. Bağlantı kaliteli olmadığında ses ve görüntüde
kesilmeler ve donmalar, ses ve görüntü kalitesinin düşmesi, bağlantının sık sık
kopması, bağlantı kurmanın uzun sürmesi ilk akla gelen olası teknik sorunlardır.
Özellikle grup üyelerinin yeterli teknik bilgisi olmadığında bu durum grup sürecini
tehlikeye atan bir darboğaz yaratır. Ses kalitesi çevrim içi gruplarda özellikle
önemlidir çünkü bir üyenin sözel ifadeleri onun geçmişi, kültürü, kişiliği ve içinde
olan bitenler hakkında benzersiz bir kaynak sağladığı unutulmamalıdır. Sözel
ifadelerin yanında yüz yüze grup sürecine benzer şekilde bir üyenin paylaşımı
Başarılı çevrimiçi sırasında diğer üyelerin mimiklerinin takip edilmesi de önemli bir unsurdur.
grup işleyişindeki
en önemli
faktörlerden biri,
•Bir kadın doğum hastanesinde çalışan sosyal hizmet uzmanı,
Örnek
gruptaki aktif doğum sonrası depresyonla baş edebilmek için "Doğum Yapan
etkileşim sürecinin Anneler Çevrimiçi Destek ve Dayanışma Grubu"nu oluşturuyor ve
teşvik edilmesidir. bu gruba katılım için gerekli bütün kullanıcı becerilerini
hastaneden aldığı destek ile bir kitapçıkta topluyor. Hastanede
doğum yapan anneler, taburcu edilirken söz konusu kitapçık
verilerek grubun amacı kısaca açıklanıyor.
İyi Bir Çevrim İçi Grup Çalışması İçin Dikkat Edilecekler

Çevrim içi destek gruplarının başarısız olmasının birçok nedeni vardır ve
çoğunlukla üyelerin diğer üyelerin duyguları ve geri bildirimleri ile ilgilenmemesi
temel faktördür. Başarılı çevrim içi grup işleyişindeki en önemli faktörlerden biri,
gruptaki aktif etkileşim sürecinin teşvik edilmesidir ve bu, grup liderinin başlangıç
aşamasında en önemli rolüdür. Birçok kişi internet üzerinden çok farklı aktivitelere
katılsa ve gün boyunca interneti kullansa da çevrim içi bir grupta yer almak birçok
kişinin ilk kez deneyimleyeceği bir şeydir. Bu çerçevede kaygıyı gidermek ve grupta
paylaşıma teşvik etmek için derhal açık grup normları oluşturmalıdır.
Grup sürecinin başlangıcında, yazılı ve sözlü olarak üyelere ne sıklıkla
kendilerini ifade etmeleri gerektiği, gruptaki kaygılarını nasıl paylaşacakları ve
gizlilik beklentileri ile büyük harfle yazmanın "bağırarak konuşma olarak"“
adlandırılacağına yönelik kuralları içeren bir "çevrim içi grup talimatları"
sunulmalıdır.
252
Resim 13.3: Video Konferans aracılığıyla oluşturulan bir çevrim içi grup çalışması.
http://onlinegrouptherapy.com/
Grubun başlangıç aşamasında güven oluşturma çok önemlidir. Fiziksel

olarak aynı ortamda bulunan üyeler arasında bile güven sorunu oluşabiliyorken
aynı odada bulunmayan ve belki aralarında binlerce kilometre mesafe olan
kişilerden oluşan bir grupta güven ve uyumun sağlanması daha temel bir noktadır.
Yüz yüze bir grupta olduğu gibi, lider, üyelerin birbirlerine ve liderlerine
güvenmelerine yardımcı olmalı ve üyelerin deneyimlerini saygılı bir ortamda nasıl
paylaşabileceklerini tam olarak tanımlamaya yardımcı olmalıdır.
İntihar riski olan ya
da madde Çevrim içi grup çalışmaları sırasında grup liderinin grup üyelerinden birinin
bağımlılığı bulunan oturuma katılmayı unutması ya da geç katılım göstermesi, kısık sesle konuşması,
kişilerle çevrimiçi kulaklık kullanmaması, mikrofondan uzak durması, program üzerinden aynı anda
grup sürecini başka kişilerle de konuşması, öksürmesi, konuşurken sürekli tereddüt etmesi gibi
yürütmek tehlikeli üyelerden kaynaklanan sorunlarda da baş etmesi gerekir. Çevrim içi grup
ögeler çalışmasının sürdürülmesinde teknik ve üyelerden kaynaklanan sorunların dışında
içermektedir. birtakım genel engellerden de bahsedilebilir. Yüz yüze grup süreci ile de bağlantılı
olarak üyelerden birinin birtakım işitme sorunları bulunduğunda, üyelerden biri
aşırı yavaş konuştuğunda ya da belirsiz-yuvarlak ifadeler kullandığında grup
sürecini sürdürmek zorlaşmaktadır. Benzer şekilde intihar riski olan ya da madde
bağımlılığı bulunan kişilerle çevrim içi grup sürecini yürütmek tehlikeli ögeler
içermektedir. Bununla birlikte ağır travma yaşamış kişilerle çalışırken bir arada
bulunmama tam tersine üyelerin kendilerini daha rahat ifade etmelerine katkı
sağlayabilir.
Sonlandırmada Dikkat Edilecek Noktalar

Çevrim içi grupların sonlandırılması sürecinde kişilerin yaşadıkları
deneyimleri daha gerçekçi ve kalıcı hissedebilmeleri için grupla ilgili düşüncelerini,
favori alıntılarını ya da örneğin bir şiiri paylaşmaları istenebilir. Çevrim içi grup
süreci tamamlandıktan sonra üyelerin ellerinde somut birtakım ögelerin kalması
önemlidir. Bazı çarpıcı ifadeler, alıntılar ya da edebi cümleler yazdırılabilir ya da
grup sürecindeki belirli arşivlenmiş mesajlar bir günlük ya da dergi formatında
bastırılıp saklanabilir. Benzer şekilde grup sürecinin sonlandırılmasında üyelerin
birbirlerine veda etmeleri ve deneyimleri hakkında geri bildirim vermeleri de
önemli bir diğer adımdır[9].
253
Çevrimiçi grup
• Sosyal medya kullanımı günlük yaşantınızda hangi
Bireysel Etkinlik
süreci işlevleri yerine getiriyor? Tartışınız.
tamamlandıktan • Bir video konferans programını bilgisayarınıza ya da
sonra üyelerin telefonunuza kurarak arkadaşlarınızla görüşme
ellerinde somut gerçekleştiriniz. Görüşme sırasında yüz yüze iletişim
birtakım ögelerin ile farklılaşan iletişim süreçlerini not ediniz.
kalması önemlidir. • Çeşitli sorun alanları (yaşlılık, engellilik, kronik
hastalıklar, madde bağımlılığı vb.) ile ilgili forum ve
blog sitelerini internette araştırınız.
254
•Çevrim içi toplulukların insanların günlük yaşamlarındaki önemi 1990'ların

başından bu yana hızla artmaktadır. Görsel ve işitsel teknolojilerin
gelişmesine rağmen çoğu çevrim içi topluluktaki etkinliğin büyük bir kısmı
hâlen metin tabanlı olmaya devam etmektedir.
•Çevrim içi toplulukları ve grupların türevleri şunlardır: Açık ve kapalı-konulu
Özet çevrim içi topluluklar, sohbet grupları / sohbet odaları, e-posta gruplar,sosyal
destek grupları, bloglar, sosyal ağlar
•Eş zamanlı ve Eş zamansız Grup Yapıları Tüm kullanıcıların aynı anda çevrim
içi olup mesajlar alıp gönderdikleri iletişim, "eş zamanlı iletişim" olarak
adlandırılır. Eş zamansız iletişim ise bireylerin mesajları farklı zamanlarda
okudukları ve cevap verdikleri bir iletişim ortamıdır.
•ÇEVRİMİÇİ GRUP ÇALIŞMASININ TEMEL NİTELİKLERİ Çevrim içi grup
çalışmasının temel nitelikleri 24 saat boyunca istenilen zamanda
kullanılabilmesi,"anonim kalabilme" avantajı, utangaç üyelere katılım imkânı
sağlayabilmesi, grup üyelerinin fotoğrafları, şiirleri, ilham verici yazıları ve
hatta videoları paylaşabilmesidir. Çevrim içi grup ortamlarında, üyelerin
mahremiyeti ve gizliliği her zaman için risklidir. Üyeler fiziksel olarak aynı
ortamda olmadıkları için gruptaki acil bir durumda doğrudan müdahale etme
imkânı yoktur.
•ÇEVRİMİÇİ GRUP SÜRECİ
•Çevrim İçi Gruba Katılacak Üyelerin Seçilmesi Gruba katılacak üyelerin
seçiminde öncelikle bir form doldurtma ve olası gizlilik konularının
belirtilmesi gibi bilgilendirmeler yer alabilir.
•Grubu Oluşturma Çevrim içi gruplarda lider grubun ne kadar zaman
alacağına, gruptaki etkileşimi ifade eden mesajların nicelik ve niteliğinin
uygunluğuna, grup oturumları dışında grup üyeleriyle iletişim kurulup
kurulmayacağına ve üyelerin müsaitlik durumuna dikkat etmelidir .
•Grup Dinamiği ve Etkileşim Anlayışı Yazılı temele dayanan eş zamanlı çevrim
içi gruplarda, lider ve grup üyeleri, yüz yüze bir grupta bulunan görsel veya
sözel ipuçlarına sahip değildir.Üyeler parçalanmış cümleler yazabilirler veya
endişeli, depresif ve öfkeli olduklarında yazım ve dilbilgisi kurallarını
umursamayabilirler ya da bir süre hiçbir katılım göstermeyebilirler.
•Kullanıcı Becerileri Çevrim içi gruplarda üyeler düşüncelerini ve duygularını
yazılı olarak ifade edebilmeli ve başkalarının yazılı ifadelerini
yorumlayabilmelidir. Ayrıca temel düzeyde teknik bilgileri de olmalıdır.
•İyi Bir Çevrim İçi Grup Çalışması İçin Dikkat Edilecekler Çevrim içi grup
çalışmaları sırasında grup liderinin grup üyelerinden birinin oturuma
katılmayı unutması ya da geç katılım göstermesi, kısık sesle konuşması,
kulaklık kullanmaması,mikrofondan uzak durması, program üzerinden aynı
anda başka kişilerle de konuşması, öksürmesi, konuşurken sürekli tereddüt
etmesi gibi üyelerden kaynaklanan sorunlarda da baş etmesi gerekir. Çevrim
içi grup çalışmasının sürdürülmesinde teknik ve üyelerden kaynaklanan
sorunların dışında birtakım genel engellerden de bahsedilebilir.Yüz yüze grup
sürecin ile de bağlantılı olarak üyelerden birinin birtakım işitme sorunları
bulunduğunda, üyelerden biri aşırı yavaş konuştuğunda ya da belirsiz-
yuvarlak ifadeler kullandığında grup sürecini sürdürmek zorlaşmaktadır.
•Sonlandırmada Dikkat Edilecek Noktalar Çevrim içi grupların sonlandırılması
sürecinde kişilerin yaşadıkları deneyimleri daha gerçekçi ve kalıcı
hissedebilmeleri için grupla ilgili düşüncelerini, favori alıntılarını ya da
örneğin bir şiiri paylaşmaları istenebilir.
255
1. Üyelerin endişelerini, yorumlarını ve sorunlarını paylaştıkları ve
birbirlerine yanıt verdikleri mesaj / tartışma forumlarına aşağıdaki
adlardan hangisi verilmektedir?
a) Sosyal destek grupları
b) Bloglar
c) Sosyal ağlar
d) Sohbet odaları
e) E-posta grupları
2. Aşağıdakilerden hangisi çevrim içi toplulukların özelliklerinden biri

değildir?
a) Özel bir ilgiyle bağlı olma
b) Teknik bir platform vasıtasıyla bir araya gelme
c) Güven temeline dayalı olma
d) Sosyal ilişkiler kurabilme
e) Bulunduğu gruba aitmiş hissi kazandırma
3. Üye katılımının sınırlı olup olmamasına göre değerlendirilen topluluklara

ne ad verilmektedir?
a) Bloglar
b) Sosyal ağlar
c) E-posta Grupları
d) Sohbet Grupları
e) Açık ve kapalı-konulu çevrim içi topluluklar
4. Aşağıdakilerden hangisi günümüzde sosyal ağ sitelerinin gelişmesinin

nedenlerinden biri değildir?
a) İnternete bağlanan kişi sayısında ve bağlantı hızlarındaki artış
b) Bilgi ve iletişim teknolojilerine güvenin artması
c) Kullanıcıların gelişen mahremiyet ihtiyacı
d) Kullanıcı dostu programlar sayesinde erişimin kolaylaşması
e) Uygulamaların sosyal ağ sitelerine destek vermesi (direk paylaşım vb.)
256
5. Aşağıdakilerden hangisi çevrim içi grup sürecine katılacak üyelerin

seçilmesi sürecinde liderin görevlerinden biridir?
a) Potansiyel üyelere form doldurtulması ve olası gizlilik konularının
belirtilmesi
b) Grup süreci ile ilgili üyelere somut birtakım ögeler (şiir, alıntı, dergi,
günlük vb.) sunulması
c) Gruptaki etkileşimi ifade eden mesajların nicelik ve niteliğinin
uygunluğunun denetlenmesi
d) Grup oturumları dışındaki grup üyeleriyle iletişim kurulup
kurulmayacağının belirlenmesi
e) Grupta güven ortamının oluşturulması
6. Aşağıdakilerden hangisi çevrim içi grup sürecinin sonlandırılmasında

dikkat edilecek noktalardan biridir?
a) Güven ortamının oluşturulması
b) Üyelerin motivasyon düzeylerinin belirlenmesi
c) Üyelerin gönderdikleri mesajların gözden geçirilmesi
d) Grup süreci ile ilgili üyelere somut birtakım ögeler (şiir, alıntı, dergi,
günlük vb.) sunulması
e) Üyelerin gizlilik beklentilerinin tartışılması
7. Aşağıdakilerden hangisi çevrim içi grup çalışmasının dezavantajlarından

biri değildir?
a) Kimliğini anonim tutan üyeyle çalışmak grup liderine zor gelebilir.
b) Çevrim içi grup çalışması zamanda esneklik sağlar.
c) Yüz yüze grup çalışmasında sağlanabilen göz temasını, yüz yüze
iletişimi sağlamak güçleşir.
d) Her üye internet üzerinden iletişim kurmak için gerekli olan teknik
bilgiye sahip olmayabilir.
e) Üyeler ve grup lideri arasında büyük bir güvenin bina edilmiş olması
gerekir.
8. Aşağıdakilerden hangisi çevrim içi grup sürecinde üyelerden kaynaklanan

sorunlardan biri değildir?
a) Ses ve görüntü kalitesinin düşmesi
b) Oturuma katılmayı unutma
c) Mikrofondan uzak durma
d) Konuşurken sürekli tereddüt etme
e) Program üzerinden aynı anda başka kişilerle de konuşma
257
Çevrim içi grup çalışması sürecinde üyelerin kendilerini ya da

problemlerini ............ ya da ........................ riski mevcuttur.
9. Cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir?
a) Görmezden gelme/ büyütme
b) Yalanlama/ abartma
c) Abartma / kasıtlı olarak yanlış ifade
d) İnkâr etme/ küçümseme
e) İfade etmeme / gizleme
10. Aşağıdakilerden hangisi çevrim içi grup ortamlarında, üyelerin

mahremiyeti ve gizliliğine yönelik dikkat edilecek noktalardan biri değildir?
a) Üyelerin gönderdikleri mesajların gözden geçirilmeksizin gönderilip
gönderilmeyeceğine grup normlarına göre karar vermelidir.
b) Üyelerin paylaşmak istemedikleri bir sır ya da mahrem konularını
gruba açıklamamaları tavsiye edilmelidir.
c) Kişilerin grup sürecine katıldıkları ortamda yazdıklarının,
söylediklerinin ortamdaki kişiler tarafından görülüp-duyulabileceği
belirtilmelidir.
d) Yazılı gruplarda ifadelerin ekran yakınındaki kişiler tarafından
görülebileceği hatırlatılmalıdır.
e) Anonim ortamlarda (internet kafe vb.) grup sürecine katılan kişilerin
grup süreci sonrası söz konusu programı ya da web sayfasını
kapatmasının önemi hatırlatılmalıdır.
Cevap Anahtarı
1.a,2.c,3.e,4.c,5.a,6.d,7.b,8.a,9.c,10.a
258
[1] Barr ,T. C., Kristine H. L., (2008). Computer- and Internet-Based Psychotherapy
Interventions. Current Directions in Psychological Science, 12 (1):18-22.
[2] Colón, Y,. Friedman, B. (2003). Conducting group therapy online. In Technology
in Counselling and Psychotherapy A Practitioner’s Guide (Goss S, and
Anthony K Ed.). New York: Palgrave Macmillan.
[3] Akar, E. (2010). Sanal Toplulukların Bir Türü Olarak Sosyal Ağ Siteleri - Bir
Pazarlama İletişimi Kanalı Olarak İşleyişi. Anadolu Üniversitesi Sosyal
Bilimler Dergisi, 10(1), 107-122.
[4] Özmen ,F., Aküzüm, C., Sünkür, M. (2012). Sosyal Ağ Sitelerinin Eğitsel
Ortamlardaki İşlevselliği. Education Sciences, 7(2), 495-506.
[5] Schopler, J.H., Abell M. D., Galinsky, M.J. (1998). Technology-Based Groups: A
Review and Conceptual Framework for Practice. Social Work, 43(3), 254-
267.
[6] Barak, A., Wander-Schwartz, M. (1999). Empirical Evaluation of Brief Group
Therapy Through an Internet Chat Room Internet Support Groups. Group
Therapy by E-e-posta and Chat, Symposium. the annual convention of the
American Psychological Association, Boston, August 1999.
[7] Cohen, J. (2011). Social Support Received Online And Offline By Individuals
Diagnosed With Cancer. Commonwealth University, Phd Thesis, Virginia.
[8] Scharff, J.S.(2013). Clinical Issues in Analysis Over The Telephone And The
Internet. In Psychoanalysis Online Mental Health, Teletherapy and Training
(Scharff J.S. Ed.). London: Karnac Books.
[9] Stommel, W. (2009). Entering An Online Support Group On Eating Disorders.
Amsterdam: Rodopi Books.
259
GRUPLARLA SOSYAL
HİZMETTE EĞİTİM VE
ARAŞTIRMA
• Gruplarla Sosyal Hizmette Eğitim

• Gruplarla Eğitimin Amacı
GRUPLARLA SOSYAL
HİZMETTE
İÇİNDEKİLER
• Gruplarla Eğitimin Nitelikleri

• Gruplarla Eğitimin Tasarlanması
• Gruplarla Eğitimde Kuramsal Temel
• Gruplarla Sosyal Hizmette
Araştırma
• Grup Araştırmasında Yapılan Dr. Öğr. Üyesi
Hatalar
• Grup Araştırmalarında Tasarım Hasan Hüseyin TEKİN
Sorunları
• Yapısal Eşitlik Modelleme ve
Karmaşık İlişkiler
• Grup Araştırmalarında Kullanılan
Diğer Araştırma Teknikleri

• Gruplarla sosyal hizmette eğitim
ve araştırmanın temel niteliklerini
HEDEFLER
kavrayacak,
• Gruplarda eğitim ve araştırma
uygulamalarının nasıl yapılacağını
öğrenecek,
• Gruparla eğitim ve araştırma
sürecinde hangi özel becerilere
ihtiyaç olduğunu ÜNİTE
değerlendireceksiniz.
14
Gruplarla Sosyal Hizmette Eğitim ve Araştırma
Gruplarla Eğitimin
Amacı
Gruplarla Eğitimin
GRUPLARLA SOSYAL HİZMETTE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA
Nitelikleri
GRUPLARLA SOSYAL
HİZMETTE EĞİTİM
Gruplarla Eğitimde
Kuramsal Temel
Kavramsal Planlama
Gruplarla Eğitimin
Tasarlanması
İşlemsel Planlama
Grup Araştırmasında
Yapılan Hatalar
Grup
Araştırmalarında
GRUPLARLA SOSYAL Tasarım Sorunları
HİZMETTE
ARAŞTIRMA Yapısal Eşitlik
Modelleme ve
Karmaşık İlişkiler
Grup
Araştırmalarında
Kullanılan Diğer
Araştırma Teknikleri
261
GİRİŞ
Gruplarla sosyal hizmet uygulamaları insanlarla onlar için en iyi ve en yararlı
sonuçları elde etmeye yönelik çalışmanın pozitif ve olumlu bir modelidir. Grup
çalışmaları sosyal hizmetin temel bileşenlerinden biridir. Grup içerisinde ve grup
uygulamalarında herkes yer alabilir. Aileler, arkadaşlar, akranlar, hastalar,
idareciler, meslek elemanları vb. birçok grup türü oluşturulabilir. Grup çalışması,
ortak sorun ve amaçları olan bireylerin süreçlerini ve sürece ilişkin birikimlerini
paylaşmak, bu paylaşım aşamasında karşılıklı yarar elde etmek odağında yapılan
bir çalışma türüdür. Bu özelliğinden dolayı gruplar birer destek kaynağıdır. Grup
çalışmalarında unutulmaması gereken ana ilkelerden biri grubun kendisinin
değişim için esas kaynak olmasıdır.
Sosyal hizmette grup çalışmaları üç ana kategori üzerinden tanımlanabilir:
Terapötik destek ve öz gelişimi amaçlayan problem odaklı gruplar; müracaatçıların
herhangi bir konuya yönelik bireysel farkındalığını artırmayı amaçlayan farkındalık
grupları ve son olarak eğitim ve kişisel gelişimi amaç edinen gelişim grupları.
Eğitim, gruplarla çalışmanın ve çalışma gruplarının merkezî bir bileşeni ile sosyal
hizmet uygulamasının ayrılmaz bir parçasıdır. Sosyal hizmette gruplarla eğitim
oldukça sık kullanılan çeşitli alt türleri olan mesleki bir müdahale yöntemidir[1].
Araştırma da en az eğitim kadar önemli bir kavram olmakla birlikte
uygulaması ve sonuçlandırması oldukça zordur. Grubun dizayn aşaması ve bu
aşamada yapılan hatalar, örneklem seçimi, katılımcı profilinin belirlenmesi,
değişkenlerin belirlenmesi ve grubun amacı gibi kavramlar araştırma ile ilişkilidir.
Bu bölümde sosyal hizmette gruplarla araştırma ve eğitim üzerine durulacak ve bu
kavramlara açıklık getirilecektir.
GRUPLARLA SOSYAL HİZMETTE EĞİTİM

Eğitim gruplarında amaç grup üyelerinin süreç ve durum hakkında
bilgilendirilmesi ve eğitilmesidir. Eğitim grupları, müracaatçılara içinde
bulundukları süreçle ilgili soru sorma, kaygıları ve endişeleri paylaşma, başa çıkma
yöntemleri hakkında tartışma ve yeni başa çıkma yöntemleri öğrenme gibi fırsatlar
verir. Grup lideri olan sosyal hizmet uzmanı müracaatçıları sürece katılmaları için
cesaretlendirir ve üyelerine karşı önyargısız bir ortam sunan eğitim grubu
sürecinden destek almalarını sağlar [2].
Gruplarla Eğitim
Sosyal hizmette Gruplarla eğitim hem geniş kapsamlı bağlamsal uygulamalar dizisine hem de
gruplarla eğitim geniş kapsamlı bir katılımcı potansiyeline sahiptir. Ayrıca eğitimin bir dizi kıstasları
ve araştırma vardır: konu özgüllüğü, hedef yönelimi, öğrenmeyi vurgulayan yapılandırılmış bir
sosyal hizmet protokol, ileri düzey lider yönlendirmesi, beceri edinimi üzerine bir vurgu ve
uygulamalarının
zaman sınırlı bir süre. Eğitim grupları, katılımcıların bilgi ve davranışlarını
ayrılmaz bir
geliştirmeye yöneliktir. Bir sınıfta kullanılanlara benzer eğitim stratejilerine vurgu
parçasıdır.
yaparak olumlu değişimi sağlar.
262
Eğitimde değişimin hedefleri, birey (ör. AIDS ile yaşayan kişi), bireyin sosyal
ağındaki kişiler (ör. AIDS’li bireye bakım veren yakınları, ailesi) ve daha büyük bir
topluluğun üyeleri (ör. kırsal bölgelerde yaşayan eşcinsel bireyler ) gibi farklılık ve
çeşitlilik gösterebilir.
Eğitimde ana tema ve odak, gelişim görevlerine ve yaşam boyu süren
geçişlere uyum sağlama (ör. çalışmayı öğrenme, etkili ebeveynlik, orta yaş meslek
değişimi, emekliliğe geçiş); bunları önleme (örneğin, stres azaltma, daha güvenli
seks davranışları benimseyerek HIV ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklardan
kaçınmak, alkol / uyuşturucu krizleri ile başa çıkmak) ve hastalık veya sakatlık ile
başa çıkma (örneğin, kanserle yaşamak, psikiyatrik bozuklukları yönetebilmek)
gibi konulara yöneliktir.
Eğitim müracaatçılara yönelik verilecek tek destek kaynağı olabileceği gibi
diğer psiko-sosyal destek çalışmaları ve danışmanlık gibi kaynaklarla da birlikte
kullanılabilir.
GRUPLARLA EĞİTİMİN AMACI

Eğitim gruplarının ihtiyaca göre değişebilen amaçları eğitim, beceri edinimi
ve /veya kendi kendine bilgilenme üzerine belirlenebilir.
Öncelik eğitim olduğunda, süreç ağırlıklı olarak konferans ve tartışma
şeklinde planlanır ve bu doğrultuda ilerler. Bu aşamada lider öncelikle bir
öğretmen olarak işlev görür.
Beceri edinimi vurgulandığında, lider öncelikle bir eğitmen olarak işlev görür
ve süreç deneyimsel öğrenmeyi içerir. Modelleme, rol oynama ve geri bildirim
yoluyla gelişim sağlanır. Psikodrama bu uygulama modellerinden biridir [3].
Son olarak bilgi edinme gruplarında öncelik liderin bilgileri aktarması ve
katılımcıların odak konu hakkında bilgilenmesidir. Bu özelliği ile bu eğitim türü
daha çok danışmanlığa yakındır. Bu süreç daha çok eğitimsel olduğu için
katılımcıların kendilerini açmaları, geçmiş deneyimlerini keşfetmeleri ve dirençle
çalışmak gibi durumlar çok fazla görülmez, bu özelliğinden dolayı katılımcıları
Eğitimde gruplar, teşvik edici yanı eksik kalır.
eğitim, beceri
Bir grubun işlevi, bu üç amaçtan birini diğerlerinden daha fazla vurguluyormuş
kazanma ve kendi
kendine bilgi gibi görünse de özünde gruplar genellikle üç amacı da karşılayacak şekilde
edinme amaçları tasarlanır.
doğrultusunda
şekillenir. GRUPLARLA EĞİTİMİN NİTELİKLERİ
Eğitim sürecinin işlevsel ve yararlı olabilmesi, birtakım niteliklere sahip
olması gerekir. Söz konusu nitelikler şunlardır:
 Müracaatçının bilinçli karar verebilmesi için

güçlendirilmesi
Bu modeldeki kilit unsur, katılımcılara açık seçenekleri daha iyi anlamalarını,
bu seçenekler arasında bilinçli kararlar almaya hazır olmalarını ve kararlarının
263
arkasında durmaları konusunda beceri kazanmaları için onları desteklemektir.

Katılımcılar zorlu koşullar, hastalıklar ve değişimin önündeki engellerle uğraşmak
zorunda olsalar da eğitimsel grupların altında yatan varsayım, katılımcıların karar
verme kaynaklarının ve yeteneklerinin zenginleştirilmesine yönelik grup içi vurgu
sürecinin ardından katılımcının gruptan sonraki süreçte yararlanacak olmasıdır.
Grup içerisinde edinilen bilgiler ışığında kazanılan beceriler katılımcılara grup
dışında, gündelik yaşamlarında yarar sağlar. Ayrıca katılımcıların rol kazanımını
destekler, eğitimden elde edilen bilgi ve beceriler, katılımcıların şu anda sahip
oldukları ya da yerine getirmeyi amaçladıkları rolleri kazanmalarını sağlar.
 Katılımcıların ortak endişelerine cevap verecek grup amacı

ve grup uyumunun belirlenmesi
Gruplarla eğitim sürecinde amacı belirlerken katılımı hedeflenen grup
üyelerinin beklentileri ve değişim hedefleri mutlaka göz önünde
bulundurulmalıdır. Gruba katılacak bireyler kendi beklentileri ile bire bir örtüşecek
amaca sahip gruplara katılmak isterler, grup üyeleri ile grup amacının örtüşmesi
sayesinde grup içi uyum hızla gelişir. Elde edilen homojen yapı grup odağının
güçlenmesine ve grubun sürdürülebilir olmasına büyük katkı sağlar.
 Kültürel uyumsuzluk ve değerlerle uyumsuzluğun

çözümlenmesi
Grup terapileri kişisel konuları keşfetme, hassas bilgileri açıklama, zor
duyguları paylaşma ve diğer grup üyeleri ile çok kişisel bir düzeyde etkileşim
kurma üzerine kurgulandığı için kültürlerinin katılıma ve bireysel ifadelere izin
vermediği bireyler için çekici ve kabul görecek bir uygulama değildir. Bu anlayış
bireyin gruba dâhil olmasını ve süreçten yararlanması engellemektedir. Bu
nedenle eğitimcinin bu duruma çözüm üretmesi gerekmektedir.
Eğitim gruplarında eğitime yapılan vurgu, grup üyeleri için amacın
“normalleştirilmesi” işlevini görür. Eğitim sürecinde lider bir öğretmen olarak işlev
görmesine rağmen otoritesini kabul ettirebilmektedir, mahremiyete saygılı, açıkça
tanımlanmış bir grup gündeminin varlığı, grup uygulamasının ve sürecinin faklı
kültür ve değerlere sahip bireyler tarafından kabulünü kolaylaştırmaktadır.
Gruplarla Maliyet verimliliğinin artırılması
eğitimde eğitime Eğitim grupları amaçlarının doğası gereği, daha fazla sayıda katılımcıya
yapılan vurgu,
sahip olması, üyelerin heterojenliğini sınırlayan daha az kısıtlamanın olması ve
üyelerin grubu
daha kolay psikoterapötik süreci vurgulayan gruplarda olduğu gibi grup sürecini tamamlamak
benimsemelerine için genel bir zaman çizelgesi sunmasından dolayı maliyet tasarruflarına imkân
yardımcı olur. verir. Maliyet verimliliğini sağlanması grupların sürdürülebilirliği ve katılımcıların
mali açıdan zorlanmadan süreci tamamlayabilmeleri açısından önemlidir.
GRUPLARLA EĞİTİMİN TASARLANMASI

Her bir eğitim grubunun hedeflenen amaçlara (eğitim, beceri eğitimi veya
farkındalık) yönelik içeriği büyük ölçüde sunulan hizmete ve grubun amaçladığı
264
genel işlevine göre belirlenir. Eğitim gruplarının tasarlanması kavramsal (grubun

amacını belirterek, hedefleri tanımlama ve belirleme) ve işlemsel (içeriği seçme,
alıştırmaları tasarlama ve değerlendirme) süreçler olmak üzere iki ana planlama
süreci içinde gerçekleşir [4].
Kavramsal Planlama
Kavramsallaştırma sürecinde cevap verilmesi gereken birtakım sorular
vardır:
 Grubun birincil içerik odağı nedir?
 Bu gruba kimler katılabilecek?
 Müdahalenin amacı nedir (ör. iyileştirme, önleme veya gelişme)?
 Grup sürecinin sonunda beklenen hedefler nelerdir (ör. bilişsel, duygusal,
davranışsal veya değerlere ilişkin değişim)?
Bu sorulara dayanarak oluşturulan teorik bakış açısı, muhtemel farkındalık
ve bilgiyle ilişkili içsel ve davranışsal süreçlerdeki değişimi açıklamaya yardımcı
olacaktır.
•Bilişsel-davranışsal bakış açısına dayanan, “üniversite

öğrencilerine yönelik benlik saygısı eğitim grubu” nun
kavramsal planlaması.
Örnek
•Bu grubun birincil odağı, sorumluluk alınması gereken

durumlarda sorun yaşayan ve buna benzer durumlarla
karşılaştıklarında aşırı stres ve kaygı yaşadıkları için
çoğunlukla kendi kendilerine konuşan ve buna engel
olamayan bireylerin eğitim yoluyla iyileştirilmesidir.
•Bu gruba söz konusu belirtileri gösteren üniversite
öğrencileri katılabilirler.
•Oluşturulan eğitim gurubunun amacı, olumsuz kendi
kendine konuşmayı azaltma, kendi kendine konuşma
türlerini tanıma (motive edici veya kaygıyı artırıcı
konuşmalar), olumsuz kendi kendine konuşmanın yıkıcı
etkilerini tanımayı sağlamaktır.
•Grup sürecinin sonunda kişi olumsuz konuşmaya
girdiğinde, olumsuz konuşmaların kendi üzerindeki etkisini
anlayabilecek ve olumsuz ifadelerin olumlu ifadelerle
Eğitim gruplarının değiştirilmesi konusunda beceri kazanarak durumu kontrol
tasarlanmasında, altına alabilecek beceriyi kazanmış olacaktır. Böylelikle
kavramsal ve kişide bilişsel ve davranışsal değişimlerin sağlanması
işlemsel olmak hedeflenmektedir.
üzere iki ana
süreç vardır.
İşlemsel Planlama
Eğitimsel grupların içeriği genellikle didaktik, deneyimsel ve süreç
bileşenlerinin bir kombinasyonundan oluşur.
265
Didaktik içeriğin daha etkili olması, daha karmaşık materyallere

odaklanmak, temel kavramların daha erken öğrenilmesini sağlamak, grup üyeleri
arasında etkileşim için eşit oranda fırsat sağlamak, üyelerin öğrenme stillerine en
uygun yöntemlerin belirlemekle mümkün olur.
Deneyimsel içerik, öğrencinin kavramları gerçek yaşam durumlarına entegre
etmesini kolaylaştırır. Davranış açısından bakıldığında, bireyin zaman yönetimini
geliştirmesiyle, güçlendirici öncül davranışlarını tanıması ve bu davranışları
sergilemesi mümkün olur. Geştalt açısından bakıldığında, deneyimsel aktiviteler
bir keşif içerebilir. Tamamlanamamış eylemlerden kaynaklanan dikkat dağıtıcı
unsurlar bireyin şimdi ve buraya dikkat vermesini engeller.
Grup egzersizlerinin kuram temelli olması ve grup üyelerinin yaş ve deneyim
düzeyine uygun olması önemlidir. Katılımcıların kendi kendini değerlendirmelerini
gerektiren faaliyetler de sürece dâhil edilmelidir. Böylece birey sürece başlayacak
ve ilerleyecek yeterliliğini fark eder. Eğitimsel gruplarda genellikle rol oynama,
imgeleme ve bilişsel yeniden yapılandırmayı içeren alıştırmalar kullanılır. Ayrıca
yeni becerilerin uygulanmasının yanı sıra daha fazla öz farkındalığı teşvik etmek
için ödevler verilir.
Süreç aşamasında, katılımcıların deneyimsel ve didaktik bileşenleri
sentezlemelerine yardımcı olma hedefi vardır. Liderin, süreci kolaylaştırmaya
yönelik taleplerin seçimi ve zamanlaması konusundaki ilgisi, liderin kendi etkinliği
açısından büyük önem taşımaktadır. Grup içi süreç değerlendirmesi, grubun
uygulama aşamasındaki olası ihtiyaçlarının belirlenmesine odaklanır. Buna karşılık,
sonuç değerlendirmesi, belirli bir müdahalenin belirli bir nüfusa ve belirli bir
amaca yönelik olarak ne ölçüde etkili olduğunu belirlemeye odaklanır.
Bireysel Etkinlik
•Gruplarla eğitim tasarlama ilkelerini kullanarak metin içerisinde

verilen "“üniversite öğrencilerine yönelik benlik saygısı psiko
eğitim grubu” örneğine benzer şekilde kendi psiko eğitim
grubunuzu tasarlayınız.
Eğitim gruplarının GRUPLARLA EĞİTİMDE KURAMSAL TEMEL

tasarlanmasında,
kavramsal ve Eğitim grup çalışmasının kuramsal temelleri üzerine bir tartışma
işlemsel olmak başlangıcında, gruplara göre değişen çeşitli ve önemli boyutların bilinmesi oldukça
üzere iki ana önemlidir:
süreç vardır.
 Değişim Hedefi: Bu bölümün başlangıcında belirtildiği gibi, eğitim
gruplarındaki katılımcılar, kendilerine yakın olan ya da nihayetinde üye
oldukları daha büyük bir topluluk aracılığıyla hem gruptaki üyelerde hem
kendilerinde değişimi gerçekleştirmek için orada olabilirler.
266
 Değişim İçin Hazırlık: Her ne kadar bazı gruplar destekleyici üyelere

odaklansalar da her bir üye değişiklik yapmaya kendini adamış olarak
kabul edilir (örneğin, yeni boşanmış ve bekârlık sürecine geçiş için destek
arayan yetişkinler). Diğer gruplar, önemli bir yaşam kararıyla ilgili
kararsızlık veya kararsızlıkla mücadele eden bireylere hizmet eder
(örneğin, kötü niyetli bir kişiyle bir ilişki yaşayıp yaşamaması gerektiğine
dair endişeleri olan sevgililer ya da eşler).
 Grubun Gelişim Aşaması: Eğitim gruplarında gelişim grup kurulduğu andan
itibaren başlar ve grup eğitim süreci tamamlanana kadar devam eder [5].
Sonuç olarak gruplarla eğitim süreci planlama aşamasından uygulama ve
sonlandırma aşamasına kadar kuramsal bilgi, beceri ve dikkat isteyen mesleki bir
uygulama modelidir. Neredeyse tüm müracaatçı grubuna uygun olan gruplarla
eğitim, sosyal hizmet mesleği ve sosyal hizmet uzmanları için işlevsel bir mesleki
müdahale olması nedeniyle önem arz eder.
GRUPLARLA SOSYAL HİZMETTE ARAŞTIRMA

Bilime katkı sağlamak amacıyla sistematik ve planlı bir şekilde, üzerinde
çalışılması hedeflenen konuyla ilgili verilerin toplanması, toplanan bu verilerin
yorumlanması ve değerlendirilmesi yoluyla yapılan araştırmalara bilimsel
araştırma denir. Sosyal hizmet mesleğinin genelinde olduğu gibi gruplarla yapılan
çalışmalarda da çalışmaların işlevselliğini, eksik yanlarını, güçlü yönlerini tespit
edebilmek için araştırma oldukça değerlidir [6].
Araştırma genel olarak kolay olmayan bir tekniktir ve bu zorluk sosyal
hizmet gruplarında daha çok ön plana çıkmaktadır. Sosyal hizmet gruplarıyla
araştırma yapmak çok kolay bir uygulama değildir. Araştırmacılar ve
akademisyenler genelde tüm küçük grup araştırmalarında yer alan tasarım
problemleri ile (bireysel-grup düzeyinde verilerin nasıl ele alınacağı gibi) mücadele
etmek zorunda kalırlar. Ayrıca tedavi araştırmasına özgü problemler (örneğin
katılımcılara deneysel ve kontrol koşullarına rastgele atanma ile ilgili etik
problemler gibi) de başka bir zorluktur.
GRUP ARAŞTIRMASINDA YAPILAN HATALAR

Her türden küçük grup araştırması yapmanın temel sorunlarından biri
Gruplarla sosyal grupların temelini, karmaşık dinamik yapılarını ve öngörüleme değişim süreçlerini
hizmette hemen anlamak ve kavramaya çalışmaktır.
araştırma,
gruplarla yapılan Devam eden bir süreçte, anlık görüntülerini almamızı gerektiren yöntemleri
uygulamaları kullanarak bir grubun karmaşıklığını ve öngörülemezliğini nasıl kavrayabiliriz?
değerlendirebilme Grup üyelerinin özelliklerini, üyelik süreçlerini, grubun hedeflerini, grubun yapısal
açısından oldukça unsurlarını (kurallar, zamanlama, vb.) hesaba katmadan grup uyumunu nasıl
önemlidir. çalışabiliriz? Kişiler arası ve grup düzeyinde dinamikleri incelemeden bireysel
sonuçları nasıl inceleyeceğiz? Bu soruları cevaplayabilmek ve bu sorulara verilecek
cevaplar, doğrudan grup araştırması ile ilgilidir. Grup araştırmasına ilişkin bu ve
buna benzer soruların cevaplanmaması grup araştırmasında yapılan yanlışlardan
biridir.
267
Gruplar zamanla değişen “yaşayan” sistemlerdir; Grup üyeleri önceden

belirlenmiş yollarla etkileşmezler. Bu nedenle grup araştırmacıları, grup
çalışmalarında daha doğal paradigmalar kullanmalıdır çünkü bu paradigmalar
küçük grup süreçlerine daha kolay uyum sağlarlar. Araştırma sürecinde yapılan
temel yanlışlardan biri de doğal paradigmaları kullanmamaktır.
Grup araştırmaları sürecinde yapılan hataların en aza indirilebilmesi için
grup çalışmalarının tasarım sürecinde yapılan yanlışların kategorize ederek
tanınması ile mümkündür.
GRUP ARAŞTIRMALARINDA TASARIM SORUNLARI

Grup çalışması araştırmacıları küçük grup araştırmaları ile tedavi gruplarına
özgü tasarım zorlukları ile uğraşmak zorundadırlar. Küçük grup araştırmasının grup
düzeyinde analiz yaparken güç sorunlarının nasıl ele alınacağı, alternatif olarak
grup ortamında bireysel düzeydeki verilerin nasıl ele alınacağı gibi bazı zorlukları
vardır. Katılımcıların aynı grup koşullarına nasıl farklı tepkiler verdiklerinin takibi,
her bir grubun kendi amacı yolunda ilerlerken değişkenlerden izole bir şekilde
nasıl değiştiği ve geliştiğinin belirlenmesi de diğer zorluklar arasında gösterilebilir.
Hem küçük gruplar hem de tedavi grupları üzerine çalışan araştırmacılar için
bu zorlukların çoğu yeterince büyük örneklemler aracılığıyla aşılabilir. Yani, eğer
katılımcı havuzu sınırsız ise var olan her türlü varyasyona izin veren araştırma
tasarımları geliştirilebilir. Ancak, elbette, finansal ve diğer pragmatik kısıtlamalar,
yeterli sayıda katılımcının yer aldığı araştırma havuzunu bulma imkânlarımızı
sınırlandırmaktadır.
Küçük grup ve grup çalışması araştırmalarında araştırmacıların genellikle
dikkat etmesi gereken üç yaygın tasarım problemi şunlardır:
 Rastgele atama ve kontrol gruplarının oluşturulması ile ilgili problemler.
 “Doğal” grup süreçlerini çalışırken karşılaşılan kaynak zorlukları.
 “Doğal” grup süreçleri çalışırken karşılaşılan istatistiksel zorluklar.
Rastgele Atama ve Kontrol Gruplarının Oluşturulması ile İlişkili
Sorunlar
Katılımcıların araştırma koşullarına rastgele atanması, araştırma
Grup bulgularının geçerliliğini ciddi ölçüde sınırlandıran birtakım karışıklıklara neden
araştırmalarında,
olabilir. Grup çalışması araştırması için rastgele örneklem kullanılmasının iki
çalışma yapılacak
grubun üyeleri soruna neden olduğu söylenebilir. İlk olarak tüm tedavi araştırmalarında olduğu
rastgele atama gibi, kontrol koşullarına rastgele atanan katılımcılardan tedaviyi kabul etme
yerine bilinçli ve konusunda bazı etik sorunlar yaşanabilir. İkinci olarak küçük gruplara rastgele
stratejik olarak atama çok fazla önerilmez çünkü araştırma tasarımında grup kompozisyonu
atanmalıdır. önemli bir değişkendir, yani grup araştırmacılarının gruplarını rastgele değil
stratejik olarak gruplamaları daha sağlıklı olacaktır.
Grup sürecine onay vermeyle ilgili etik sorunlar yaşanabilir, bunların
çözümü için grup süreci ertelenebilir. Genellikle araştırmacılar katılımcıları
bekleme listesine yerleştirirler ve grup başlayana kadar herhangi bir şekilde
268
temasa geçmezler, bu da olası onay vermeme durumlarının önceden

belirlenmesine engel olur. Onay vermeyle ilgili fikir değişikliklerinin önüne
geçebilmek için bekleme listesine eklenen katılımcılarla temas sürdürülmeli ve etik
sorunlar yaşamamak için düzenli aralıklarla iletişime geçilmelidir.
Grupları rastgele değil stratejik olarak oluşturma problemine çözüm bulmak
biraz daha zordur. Çoğunlukla, araştırmacının en çok ilgisini çeken bir ya da daha
fazla demografik özellik (katılımcının cinsiyet, etnik kökeni, tanı ya da sevk
kaynağı, hastalık türü, vb.) tanımlanır ve daha sonra bu koşullar altında rastgele
atama süreci şekillenir. Önemli olan grup üyelerinin benzer özellikler belirlenerek
rastgele gruba atanması değil, ortak amaçları ve beklentileri doğrultusunda gruba
atanmasıdır.
“Doğal” Grup Süreçlerini Çalışırken Karşılaşılan Kaynak

Zorlukları
Gruplar zamanla değişir ve ilgi konusu olan değişkenler de değişir.
Özellikle bunların birbirleriyle olan etkileşimleri zamanla değişmeye devam eder.
“Doğal” gruplar, çeşitli süreçler ve dinamikleri ortaya çıkardıkları zamana göre
değişir. Bu doğal süreçleri kabul etmek, genellikle pahalı, hantal veya her ikisinin
olduğu “doğal” tasarımları ve yöntemleri gerektirir. Grupların doğal açılımını
yakalamak için kullanılacak en temel strateji, grubu bir vaka çalışması olarak
tanımlamaktır ve aslında vaka çalışması yaklaşımı, grupları incelemek için
kullanılan en eski tasarımlardan biridir.
“Doğal” Grup Süreçleri Çalışırken Karşılaşılan İstatistiksel

Zorluklar
Video kayıtları ya da ses kayıtları aracılığıyla doğal grup süreçleri
yakalanabilse bile, üretilen veri dağlarının birbirinden ayrılması, hem takip
edilecek değişkenlerin sayısının hem de aralarındaki çok boyutlu ilişkiler nedeniyle
oldukça zordur. Verileri kodlama sistemleri, bu problemi bir avuç değişken
Grupların doğal kategorisine odaklanarak yönetir, böylelikle araştırmacıların grup gelişiminin
açılımını yakalamak
yönlerini görmesini ve kavramsal bir filtreden geçmesini sağlar.
için kullanılacak en
temel strateji, Bu sorunun üstesinden gelmenin başka bir yolu daha vardır. Grup
grubu bir vaka düzeyindeki süreçleri ve eğilimleri incelemek için her oturumdan sonra grup
çalışması olarak hakkındaki algı ve tutumlarına ait üye puanlarının veri toplama araçlarıyla alınması
tanımlamaktır.
ve alınan puanların elle kodlanarak grup süreci sonunda birleştirilmesi de diğer bir
yöntemdir fakat zahmetli ve programlara kıyasla ilkel olması nedeniyle çok fazla
tercih edilmez. Ayrıca üye puanlarının bu şekilde kullanılması ile ilgili sorun, temel
bir istatistiği ihlal etmesidir. Gözlemsel bağımsızlık varsayımı ki bu da Tip 1 hatayı
şişirir ve bulgularımızın gerçek olup olmadığını bilmek zorlaşır.
Gruplarda gözlemsel bağımsızlık en az üç şekilde ortaya çıkabilir. İlk olarak
grup üyelerinin birbirlerini daha önce tanımalarını ele alalım. Grup üyeleri grubu
gerçekten kendi beklenti ve deneyimleri doğrultusunda mı değerlendiriyorlar?
Yoksa daha önceden tanışık olmanın etkisinde kalarak mı değerlendiriyorlar?
269
Üyelerin grubu değerlendirme aşamasında birbirleri üzerinde bir etkileri var mı?
gibi sorulara cevap vermek oldukça zor olacaktır. Bu nedenle, grup sürecine ilişkin
sağlıklı bir araştırma yapabilmek ve sağlıklı veriler elde edebilmek için grup
oluşturulma aşamasında üyelerin daha önceden birbirlerini tanımıyor olmaları
tercih edilir.
İkinci olarak eğer araştırmacı grubun gidişatını, grup üyelerinin her bir
oturuma dair geri bildirimde bulunması aracılığıyla ölçmek isterse gözlemsel
bağımsızlık sorunu ortaya çıkabilir. Çünkü üyeler, değerlendirmelerini o günkü
oturum üzerinden yapmak yerine değerlendirmeyi bir önceki oturuma bağlı olarak
o oturumun etkisiyle yapabilirler.
Üçüncü ve son olarak grup üyelerinden aldığımız geri bildirimler ışığında
grup hakkında bir değerlendirme yapmak isteriz ki bu yöntem gözlemsel
bağımsızlığın en açık ihlallerinden biridir. Dağıtım ve hata varyasyonu gibi üye
gözlemlerinin önemli yönlerini örtbas ettiğinden çok sağlıklı bir yöntem değildir.
Değişkenler arasındaki karmaşık ilişkileri ele almak için birçok, çok boyutlu
istatistiksel yöntem mevcuttur ve bu yöntemlerin çoğu, küçük grup araştırmasının
sorun ve gereksinimlerini karşılamak için başarılı bir şekilde uyarlanabilir. Bu
yöntemlerden en çok kullanılan ve bilinen iki yöntem: yapısal eşitlik modellemesi
ve hiyerarşik doğrusal modellemedir.
YAPISAL EŞİTLİK MODELLEME VE KARMAŞIK İLİŞKİLER

Gruplardaki karmaşık ilişkileri ele alan istatistiksel bir yöntem olan bu
model, LISREL (Linear Structural Relations) yazılımının işlem mantığı yapısal eşitlik
modellemesinin (YEM) kullanımına dayanmaktadır.
YEM, istatistiksel tekniği faktör analizine kavramsal olarak benzemektedir.
Hangi değişkenlerin diğer değişkenlerle “gittiğini” saptamakta ve aynı zamanda
değişkenlerin diğer değişkenler tarafından nasıl tahmin edildiğini göstermek için
kullanılabildiği için kavramsal olarak regresyona benzerlik göstermektedir. Ayrıca,
YEM değişkenler arasındaki ilişkilerin altını çizebilecek “gizli” yapılar da dâhil
olmak üzere, değişkenlerin birbirleri üzerindeki doğrudan ve dolaylı nedensellik
etkisinin yollarını gösteren değişkenler arasındaki ilişkilerin “yollarını” yaratmak
LISREL, yapısal için de kullanılabilir. Böylece YEM, grup değişkenleri arasında var olan zengin ve
eşitlik modelleme karmaşık doğrudan ve dolaylı ilişkileri elde etmemizi sağlar [4].
analizinde kullanılan
istatistik YEM'i uygulamak için en yaygın kullanılan yazılım LISREL'dir. LISREL’den
programıdır. sağlıklı sonuçlar elde edebilmek için veri paketinin en az 100 örneklemden
oluşması önerilir. LISREL, daha küçük veri kümeleriyle de kullanılabilir, pek fazla
önerilmeyen bu durum elde edilen verilerin mevcut küçük örneklemi temsil
edeceği ve örneklemin ait olduğu evrene genellenemez.
Hiyerarşik Doğrusal (Lineer) Modelleme ve Grup Eğilimleri

Gözlemsel bağımsızlık, küçük grup araştırması için bir sorundur ve bu
sorunun bir örneği, zaman içinde grup eğilimlerinin bir resmini oluşturmak için her
oturumun üye gözlemlerini kullanmaya çalışırken ortaya çıkar. Gruplardaki
270
eğilimleri sıralamak için kullanılan tipik yöntemler, görsel inceleme ile grafik
tekniklerini kullanmak ya da grubun keyfi olarak belirlenen başlangıç, orta ve son
aşamalarından gelen oturumları bir araya getirerek elde edilen grup araçlarını
karşılaştırmak olmuştur.
Hiyerarşik lineer modelleme (HLM), diğer kümelerdeki hiyerarşik gözlem
kümelerinin istatistiksel bir yöntemidir dolayısıyla gözlemsel bağımlılık hakkında
varsayımlarda bulunmaya gerek yoktur. Bunun yerine, bireysel ve grup
düzeyindeki etkilerin birlikte ve tek tek değerlendirilebilmesini sağlar. Yani, HLM
regresyon yöntemlerinin genelleştirilmesidir. Bu modeller kümelenmiş ya da
hiyerarşik yapıya sahip verilere uygulanabilmesi ve neden sonuç ilişkilerini daha iyi
yansıtabilmesi sebebiyle oldukça önemlidir.
HLM’ye göre aynı sosyal birimde yer alan bireylerden elde edilen
gözlemlerin birbirinden tamamen bağımsız olması beklenemez. Hâlbuki doğrusal
regresyon analizi gibi geleneksel istatistiksel analiz yöntemlerinin en önemli
varsayımlarından biri gözlemlerin birbirinden bağımsız olmasıdır.
GRUP ARAŞTIRMALARINDA KULLANILAN DİĞER

ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ
Grup davranışlarının gözlenmesi ve kaydedilmesi amacıyla birtakım
araştırma teknikleri mevcuttur. Bu tekniklerden biri grup iklimi anketi (GİA)’dır.
Grup içi bağlılık ve grup üyelerinin birbirine olan güvenini, gruba aidiyetini ölçmek
için kullanılır.
Kullanılan diğer bir ölçüm tekniği de etkileşimsel süreç analizidir (ESA).
ESA grup üyeleri arasındaki davranışların sınıflandırmasını sağlayan yapısal bir
kodlama sistemidir. Bu teknik görev ve sosyo‐duygusal faaliyetleri tespit etmeyi
amaçlar. ESA kategoriler arasında, grup üyeleri arasında ve hatta farklı gruplar
arasında karşılaştırmalar yapılmasını mümkün kılar.
İyi bilinen bir grup dinamikleri sistemi olan SYMLOG bir bütün olarak
grubun normlarını, rollerini ve bir bütün olarak grubun diğer boyutlarını
HLM, regresyon değerlendirmeye yönelik bir ölçüm yöntemidir. Bu ölçü sistemi, grup gözlem
yöntemlerinin verilerinin grafik temsilini sağlamaktadır. SYMLOG bir öz rapor aracı olarak veya
genelleştirilmesidir.
bir gözlem aracı olarak kullanılabilir.
Hiyerarşik, tabakalı
verilerin arasındaki HIM grup üyeleri arasındaki etkileşimlerin terapötik kalitesini ölçen
ilişkinin daha iyi davranışsal bir kodlama şemasıdır. HIM dört aşamadan meydana gelir. HIM‐SS
anlaşılması için (cümle cümle), HIM‐A ve B (bir bireyin bir grup içindeki davranışını tahmin etme)
kullanılır.
ve HIM‐G (grup etkileşimini inceleme). Küçük gruplarda grup liderleri ve üyelerin
sözlü etkileşimlerini kodlamada kullanılan diğer bir grup dinamiği değerlendirme
paketi üye‐ lider skorlama sistemidir.
271
•GRUPLARLA SOSYAL HİZMETTE EĞİTİM: Eğitim grupları, müracaatçılara

içinde bulundukları süreçle ilgili soru sorma, kaygıları ve endişeleri
paylaşma, başa çıkma yöntemleri hakkında tartışma ve yeni başa çıkma
yöntemleri öğrenme gibi fırsatlar verir.
•Gruplarla Eğitim: Eğitim grupları, katılımcıların bilgi ve davranışlarını
geliştirmeye yöneliktir. Bir sınıfta kullanılanlara benzer eğitim
stratejilerine vurgu yaparak olumlu değişimi sağlar. Eğitimde değişimin
Özet
hedefleri, birey, bireyin sosyal ağındaki kişiler ve daha büyük bir
topluluğun üyeleri) gibi farklılık ve çeşitlilik gösterebilir.
•GRUPLARLA EĞİTİMİN AMACI: Eğitim gruplarının ihtiyaca göre
değişebilen amaçları eğitim, beceri edinimi ve /veya kendi kendine
bilgilenme üzerine belirlenebilir.
• GRUPLARLA EĞİTİMİN NİTELİKLERİ: Eğitim gruplarının nitelikleri
müracaatçının bilinçli karar verebilmesi için güçlendirilmesi, katılımcıların
ortak endişelerine cevap verecek grup amacı ve grup uyumunun
belirlenmesi, kültürel uyumsuzluk ve değerlerle uyumsuzluğun
çözümlenmesi ve maliyet verimliliğinin artırılması gibi amaçlar
doğrultusunda oluşturulur.
•GRUPLARLA EĞİTİMİN TASARLANMASI: . Eğitim gruplarının tasarlanması
için genel ilkeleri olmalıdır. Bu ilkeler "kavramsal ve işlemsel" süreçler
olmak üzere iki ana gruptan oluşur.
•Kavramsal Planlama: Kavramsallaştırma sürecinde cevap verilmesi
gereken birtakım sorular vardır: Grubun birincil içerik odağı nedir? Bu
gruba kimler katılabilecek? Müdahalenin amacı nedir (ör. iyileştirme,
önleme veya gelişme)? Grup sürecinin sonunda beklenen hedefler
nelerdir (ör. bilişsel, duygusal, davranışsal veya değerlere ilişkin değişim)?
•İşlemsel Planlama Eğitimsel grupların içeriği genellikle didaktik,
deneyimsel ve süreç bileşenlerinin bir kombinasyonundan oluşur.
Deneyimsel içerik, öğrencinin kavramları gerçek yaşam durumlarına
entegre etmesini kolaylaştırır. Grup egzersizlerinin kuram temelli olması
ve grup üyelerinin yaş ve deneyim düzeyine uygun olması önemlidir.
Süreç aşamasında, katılımcıların deneyimsel ve didaktik bileşenleri
sentezlemelerine yardımcı olma hedefi vardır.
•EĞİTİMDE KURAMSAL TEMEL: Gruplarla eğitim süreci planlama
aşamasından uygulama ve sonlandırma aşamasına kadar kuramsal bilgi,
beceri ve dikkat isteyen mesleki bir uygulama modelidir. Neredeyse tüm
müracaatçı grubuna uygun olan gruplarla eğitim, sosyal hizmet mesleği ve
sosyal hizmet uzmanları için işlevsel bir mesleki müdahale olması
nedeniyle son derece önemlidir.
•GRUPLARLA SOSYAL HİZMETTE ARAŞTIRMA: Sosyal hizmet mesleğinin
genelinde olduğu gibi gruplarla yapılan çalışmalarda da çalışmaların
işlevselliğini, eksik yanlarını, güçlü yönlerini tespit edebilmek için
araştırma oldukça değerlidir.
•GRUP ARAŞTIRMASINDA YAPILAN HATALAR: Her türden küçük grup
araştırması yapmanın temel sorunlarından biri grupların temelini,
karmaşık dinamik yapılarını ve öngörüleme değişim süreçlerini hemen
anlamak ve kavramaya çalışmaktır. Grup araştırmaları sürecinde yapılan
hataların en aza indirilebilmesi için grup çalışmalarının tasarım sürecinde
yapılan yanlışların kategorize ederek tanınması ile mümkündür.
•GRUP ARAŞTIRMALARINDA TASARIM SORUNLARI: Küçük grup ve grup
çalışması araştırmalarında genellikle araştırmacıların dikkat etmesi
gereken üç genel tasarım problemi şunlardır: Rastgele atama ve kontrol
gruplarının oluşturulması ile ilgili problemler. “Doğal” grup süreçlerini
çalışırken karşılaşılan kaynak zorlukları. “Doğal” grup süreçleri çalışırken
karşılaşılan istatistiksel zorluklar.
272
•Rastgele Atama ve Kontrol Gruplarının Oluşturulması ile İlişkili

Sorunlar: Kontrol koşullarına rastgele atanan katılımcılardan tedaviyi
kabul etme konusunda bazı etik sorunlar yaşanabilir. Grup
araştırmacılarının gruplarını rastgele değil stratejik olarak gruplamaları
daha sağlıklı olacaktır. Önemli olan grup üyelerinin benzer özellikler
belirlenerek rastgele gruba atanması değil, ortak amaçları ve beklentileri
doğrultusunda gruba atanmasıdır.
• “Doğal” Grup Süreçlerini Çalışırken Karşılaşılan Kaynak Zorlukları:
Grupların doğal açılımını yakalamak için kullanılacak en temel strateji,
Özet (Devamı)
grubu bir vaka çalışması olarak tanımlamaktır ve aslında vaka çalışması
yaklaşımı, grupları incelemek için kullanılan en eski tasarımlardan biridir.
•“Doğal” Grup Süreçleri Çalışırken Karşılaşılan İstatistiksel Zorluklar:
Verileri kodlama sistemleri, bu problemi bir avuç değişken kategorisine
odaklanarak yönetir, böylelikle araştırmacıların grup gelişiminin
yönlerini görmesini ve kavramsal bir filtreden geçmesini sağlar.
•YAPISAL EŞİTLİK MODELLEME VE KARMAŞIK İLİŞKİLER: LISREL (Linear
Structural Relations) yazılımının ve yapısal eşitlik modellemesinin (YEM)
kullanımına dayanmaktadır. YEM, istatistiksel tekniği faktör analizine
kavramsal olarak benzemektedir. Hangi değişkenlerin diğer
değişkenlerle “gittiğini” saptamakta ve aynı zamanda değişkenlerin
diğer değişkenler tarafından nasıl tahmin edildiğini göstermek için
kullanılabildiği için kavramsal olarak regresyona benzerlik
göstermektedir.
•Hiyerarşik Doğrusal (Lineer) Modelleme ve Grup Eğilimleri: Hiyerarşik
lineer modelleme (HLM), diğer kümelerdeki hiyerarşik gözlem
kümelerinin istatistiksel bir yöntemidir dolayısıyla gözlemsel bağımlılık
hakkında varsayımlarda bulunmaya gerek yoktur. Bunun yerine, bireysel
ve grup düzeyindeki etkilerin birlikte ve tek tek değerlendirilebilmesini
sağlar. Yani, HLM regresyon yöntemlerinin genelleştirilmesidir.
•GRUP ARAŞTIRMALARINDA KULLANILAN DİĞER ARAŞTIRMA
TEKNİKLERİ: Grup davranışlarının gözlenmesi ve kaydedilmesi amacıyla
birtakım araştırma teknikleri mevcuttur. Bu teknikler: Grup iklimi anketi
(GİA), etkileşimsel süreç analizi (ESA), grup dinamikleri sistemi olan
SYMLOG yöntemidir.
273
1. Eğitim ve kişisel gelişimi amaç edinen grup türü aşağıdakilerden
hangisidir?
a) Tedavi Grupları
b) Gelişim Grupları
c) Farkındalık Grupları
d) Görev Grupları
e) Sosyalizasyon Grupları
2. Aşağıdakilerden hangisi gruplarla eğitimin değişim hedeflerinden biridir?

a) Birey
b) Güçlendirme
c) Kendi kaderini tayin hakkı
d) Etnik topluluklar
e) Gelişim
3. Gruplarla eğitimin nitelikleri düşünüldüğünde, aşağıdaki niteliklerden

hangisi yanlıştır?
a) Müracaatçının bilinçli karar verebilmesi için güçlendirilmesi
b) Katılımcıların ortak endişelerine cevap verecek grup amacı ve grup
uyumunun belirlenmesi
c) Kültürel uyumsuzluk ve değerlerle uyumsuzluğun çözümlenmesi
d) Maliyet verimliliğinin artırılması
e) Hesap verebilirliğin sağlanması
4. I-Kavramsal
II-İşlemsel
III-İşlevsel
IV-Bilimsel
Gruplarla eğitimini tasarlanmasında kullanılan ana planlama süreçleri
hangiseçenekte doğru bir şekilde verilmiştir?
a) Yalnız I
b) I-II
c) I-III-IV
d) II-III-IV
e) III-IV
5. Aşağıdakilerden hangisi gruplarla eğitimin kuramsal temellerden biridir?

a) Gelişim Hedefi
b) Entegrasyon Hedefi
c) Gelişime Hazırlık
d) Değişim Hedefi
e) İyileştirme
274
6. “Bilime katkı sağlamak amacıyla, sistematik ve planlı bir şekilde, üzerinde

çalışılması hedeflenen konuyla ilgili verilerin toplanması, toplanan bu
verilerin yorumlanması ve değerlendirilmesi yoluyla yapılan çalışmalara
………………….. denir.”
Boşluğa gelebilecek uygun ifade aşağıdakilerden hangisidir?
a) Bilimsel Araştırma
b) Sosyal Araştırma
c) Akademik Çalışmalar
d) Bilim
e) Metodoloji
7. Aşağıdakilerden hangisi küçük grup ve grup çalışması araştırmalarında

araştırmacıların genellikle dikkat etmesi gereken tasarım probleminden
biridir?
a) “Doğal” grup süreçlerini çalışırken karşılaşılan tasarım zorlukları
b) “Doğal” grup süreçlerini çalışırken karşılaşılan kaynak zorlukları
c) Araştırma verilerinin yanlış toplanması
d) Araştırmacının deneyimsiz olması
e) Grup üyelerinin gruba uygun olmaması
8. Grup araştırmalarında karşılaşılan istatistiksel zorlukların üstesinden

gelebilecek temel uygulama aşağıdakilerden hangisidir?
a) Video Kayıtları
b) Ses Kayıtları
c) Grup Üye Notları
d) Veri Kodlama Sistemleri
e) Yardımcı Araştırmacı
9. LISREL (Linear Structural Relations) programının işlem mantığı nedir?

a) Verilerin ortalamaları üzerinden fark araştırmak
b) Verilerin ortalamaları üzerinden ilişki araştırmak
c) Yapısal eşitlik modellemesini kullanmak
d) Yapısal ilişki modellemesini kullanmak
e) Yapısal hataları belirlemek
10. Regresyon yöntemlerinin genelleştirilmesi olarak bilinen istatistiksel

yöntem aşağıdakilerden hangisidir?
a) LISREL
b) SPSS
c) R
d) ESA
e) HLM
Cevap Anahtarı
1.b, 2.a, 3.e, 4.b, 5.d, 6.a, 7.b, 8.d, 9.c, 10.e
275
[1] Zastrow, C.,(2017). Sosyal hizmete giriş. Nika Yayınevi, 2. Baskı 2017, Ankara.
[2] Elwyn, G., Greenhalgh, T., & Macfarlane, F., (2006). Groups: A guide to small
group work in healthcare, menagement, education and research. CRC
Press:New York.
[3] Duyan, V. (2007). Gruplarla sosyal hizmet. Hacettepe Üniversitesi
Yayınları:Ankara.
[4] Garvin, D.C., Gutierrez, M.L., & Galinsky, J.M. (2004). Handbook of social work
with groups. The Guilford Press:New York.
[5] Teater, B. (2014). An ıntroduction to applying social work theories and
methods, 2th edition Open Univesirty Press:Berkshire.
[6] Gehlert, S., & Browne, A.T. (2006). Handbook of health social work. John
Wiley & Sons, New Jersey.
276

Gruplarlasosyalhizmet. Atatürk Ün.

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gruplarlasosyalhizmet. Atatürk Ün.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Gruplarla Sosyal Hizmet

Bu kitabın, basım, yayım ve sa ş hakları Atatürk Üniversitesi’ne ai r. Bireysel öğrenme

Gruplarla Sosyal Hizmet

ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI

2. Grupla Çalışmanın Felsefi ve Teorik Temelleri 27

3. Grupla Çalışma Yaklaşımları ve Yöntemleri 47

5. Spesifik Sorun Alanlarında Gruplarla Çalışma 90

6. Örgütsel ve Toplumsal Alanlarda Grupla Çalışma 109

7. Tanışma Aşaması 128

10. Uygulama Aşaması 181

11. Son Değerlendirme Aşaması 201

12. Sonlandırma Aşaması 222

13. Gruplarla Sosyal Hizmet ve Teknoloji 240

14. Gruplarla Sosyal Hizmette Eğitim ve Araştırma 260

Doç. Dr. ÖZGE ÖZGÜR BAYIR

• Grup Çalışması Tanımı İlke ve

Özellikleri GRUPLARLA SOSYAL

• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

çalışmasının farklı tanımlarını, ilke

Tanımlar İlk yıllar Görev grupları

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 52

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 63

Grup çalışması bireylerin psiko-sosyal gereksinimlerini karşılayarak kendi

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 74

• Sizinde içinde yer aldığınız "grup"ların neler

Grup Çalışmasının İlke ve Özellikleri

• İçinde yer aldığınız "grup"lardaki tüm üyelerle

aynı derecede mi iletişim ve etkileşiminiz var, bir

GRUP ÇALIŞMASININ TARİHÇESİ

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 85

• Büyüme ve gelişme döneminde oluşturduğunuz

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 96

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

Birincisi grup çalışmasının uygulamalı olmasının ve ikinci olarak da grup

Bilimsel Bilginin Gelişimi

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

Uygulama Alanına Geçiş

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

profesyoneller, grupla çalışma yapan profesyonellere uygulamadaki tecrübelerini

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

Farklı grup türlerinde grup liderinin de farklı becerilere sahip olması

• Etrafımızda kendiliğinden oluşan aile, sosyal, ve

• Görev grubunun amacı net olmalı

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

•Oturduğu mahallede gençlik merkezinin yapımı için

•Madde bağımlılığını önleme grubu psikoeğitim

Genel olarak kuruluşlarda, okullarda, danışma merkezlerinde kurulur.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

Danışmanlık grup Danışmanlık grupları, üyeleriyle birlikte ortak problemlerin paylaşıldığı

•Evlatlarını kaybeden ve yaşam sevincini yitiren

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

• Üyeler arası ilişkilerin yapısına göre

• Üyelerin katılma durumuna göre

• Kuruluş biçimlerine göre

• Grup sürecinin süresine göre

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

•Bilimsel Bilginin Gelişimi

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

2. Aşağıdakilerden hangisi sosyal hizmette kullanılan müdahale

3. Bir grup çalışmasında oluşması gereken en asgari şart aşağıdakilerden