MESLEK 

SEÇİMİ VE KARİYER 
HEDEFLERİ
Meslek seçimi ve önemi

Meslek , insanlara yararlı mal veya hizmet üretmek ve karşılığında para kazanmak için yapılan,
belli bir eğitimle kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, kuralları toplumca belirlenmiş
etkinlikler bütünü olarak tanımlanabilir.

Bireyin yaşamlarının önemli bir bölümünü iş yaşamı oluşturduğundan meslek seçimi de büyük
önem taşımaktadır.

Seçilen meslek, bireylerin gelir düzeyini, sosyal statüsünü, özel yaşamını ve sosyal ilişkilerini,
zamanı kullanma biçimini, kendini ifade etme ve gerçekleştirme fırsatını etkiler. Bu yüzden,
bireyler çocukluk dönemlerinden itibaren ilgi duydukları alanları, beklentilerini, kişilik
özelliklerini belirlemeli, ileride kariyer yapacakları alanda eğitim almalı ve genç yetişkinlik
dönemlerinde de kişilik yapılarına uyan meslekleri seçmelidirler.

MESLEK SEÇİMİ VE KARİYER 
HEDEFLERİ
Görüldüğü gibi meslek seçimi bir anda karar verilecek bir olgu olmayıp belirli adımları içeren bir
süreç içerisinde gerçekleşir. Bu sürecin adımları genel hatları ile aşağıda belirtilmiştir.

1) Kariyer kararları verme ihtiyacının farkında olma

2) Mesleki benlik kavramı hakkında bilgi edinme ve/veya mesleki benlik kavramını yeniden
değerlendirme
3) Mesleki seçenekler belirleme
4) Belirlenen seçeneklere ilişkin bilgi edinme
5) Uygun meslekler arasından geçici seçimler yapma
6) Eğitim tercihi yapma
7) Mesleki seçimi uygulamaya koyma

Görüldüğü gibi geçici de olsa meslek seçimi yapma, eğitim tercihinden önce gelmektedir.
Ülkemizde olan durum ise genellikle eğitim tercihi yapıldıktan sonra görülen eğitimle ilgili
mesleklerin seçilmesi yönündedir. Bunda bireylerin mesleki benlik/kimlikleri hakkında bilgi
edinmemeleri rol oynar. Mesleki benlik kısaca, bireylerin amaçları, ilgi ve yetenekleri ile ilgili açık
bir görüşe sahip olması şeklinde ifade edilebilir.

1
 MESLEK SEÇİMİ VE KARİYER 
HEDEFLERİ
Meslek seçimini etkin olarak yapmak isteyen bireyin yaşam değerlerine paralel olarak meslek ya
da iş değerlerini de belirlemesi gerekir. Yeteneği geliştirme, ilgi çekici iş etkinlikleri, bağımsızlık,
yaratıcılık, şöhret gibi olgular meslek değerleri; kazanç, ödül , takdir yükselme gibi iş
ortamlarının sağladığı olgular ise iş değerleri olarak ifade edilmekte ise de bunları kesin sınırlarla
ayırmak mümkün değildir.

İş yaşamında bazı meslekler için üniversite eğitimi almak zorunludur. Genellikle fen bilimleri
alanındaki meslekler (tıp, mühendislik vb.) ile bazı sosyal bilimler alanlarındaki meslekler
(avukatlık, hakimlik vb.) dışında birçok meslek bireyin yetkinliklerine paralel olarak seçilebilir.
Ancak, bir üniversite eğitimi alınacaksa, bunun da bireyin gelecekte çalışacağı meslekle ilgili
olması, bireye iş yaşamında birçok avantaj sağlar.

MESLEK SEÇİMİ VE KARİYER 
HEDEFLERİ
Yapılan bir araştırmaya katılan üniversite öğrencilerinin ancak yarısı, okuyacağı bölümü seçerken
yapmak istediği mesleği dikkate almış; yetenek, ilgi ve mesleki değerlerden çok iş bulma kaygısı
meslek seçiminde önemli bir yer tutmuştur. Diğer bir araştırmada okuduğu bölümü kendi istek
ve iradesi ile seçmeyen öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin, kendi isteği ile seçenlere göre
belirgin bir şekilde fazla olduğu görülmüştür.

Üniversite öğrencileri ile yapılan başka bir araştırmada öğrencilerin güvenlik ve istikrar
değerinde yoğunlaşmaları onların iş ve istihdam güvenliğini ön planda tuttuklarını
göstermektedir. Böylece son yıllarda üniversite mezunlarının kamu personeli olma eğilimlerinin
artmasının nedenlerinden biri de bu sonuç olabilir.

Bir diğer araştırmada, çalışmaya katılan öğrencilerin baskın kariyer değerlerinin olduğu ve bu
kariyer değerlerinin iki ve dört yıllık yüksekokullar arasında bir farklılaşma gösterdiği tespit
edilmiştir.

2
 MESLEK SEÇİMİ VE KARİYER 
HEDEFLERİ
Bireyin üniversiteyi kazanamaması ya da aldığı eğitimi dışında bir meslekte çalışmak istemesi
durumunda meslek seçimi yine gündeme gelecektir. Bu durumda birey önce bireysel vizyonunu
(Ne istiyorum?), daha sonra yetkinliklerinin neler olduğunu (nelere sahibim?) ortaya koymalıdır.
Bu aşamadan sonra mevcut yetkinlikleri ile yapabileceği meslekleri belirlemeli, onlar arasından
ilgi duyma sırasına göre seçimini yapmalıdır.

Son olarak seçeceği mesleğin çalışma koşullarının kişilik özelliklerine, yetkinliklerine ve kişisel
hedeflerine uygunluğunu gözden geçirmelidir.

Bireyin sağlıklı bir meslek seçimi yapabilmesi için iki ana grup veriye ihtiyacı vardır. Birincisi
bireyin kendisine ait bilgileridir. Bunlardan bazıları için (yetenekleri, ilgileri, meslek değerleri vb)
bireyin çeşitli testler ve envanterler uygulayarak uzman görüşü alması gerekebilir. Bazılarını
(bireysel vizyon, kişisel hedefler vb.) ise birey kendisi oluşturabilir.

İkinci bilgi grubu ise, mesleklere ilişkin bilgilerdir. Birey her bir mesleğin genel çalışma koşulları,
çalışma olanakları ve getirileri, mesleğe başlangıç için ve yükselmek için gerekli yetkinlikler,
kariyer olanakları ve mesleğin geleceği ile ilgili bilgi sahibi olmalıdır.

MESLEK SEÇİMİ VE KARİYER 
HEDEFLERİ
Mevcut iş tercihleri ile ilgili olarak;

• İşin tanımı ve görevler, işyeri çalışma koşulları

• Gerekli hazırlık, özel gereklilik ve göz önüne alınması gerekenler
• Giriş yöntemleri, ücret ve yan kazançlar, genel ilerleme olanakları
• İşe genel bakış, deneyim ve araştırma için olanaklar
• İlişkili meslek dalları ve ek bilgi kaynakları

hakkında detaylı bilgiye sahip olmak önemlidir.

3
 MESLEK SEÇİMİ VE KARİYER 
HEDEFLERİ
Meslek seçim kararını verirken tüm diğer önemli kararlarda olduğu gibi izlenmesi fayda
sağlayabilecek sekiz adım;

• Güçlüğü (problemi/sorunu) fark edip bulmak

• Problemi tanımlamak
• Seçenekler hakkında bilgi toplamak
• Toplanan bilgileri istekleri karşılama açısından değerlendirmek
• Değerleri belirlemek
• Seçenekleri ve sonuçları değerlendirmek
• Belirlenen seçeneği uygulamaya koymak
• Değerlendirme yapmak

MESLEK SEÇİMİ VE KARİYER 
HEDEFLERİ
Meslek seçiminin doğru yapılması için önerilen yöntemler, çoğu insanın gözünü korkutabilir.
Ancak belirli bir meslek seçildikten sonra çalışma alanları, o meslekle ilgili olarak
sınırlanmaktadır. Çalışma yaşamına başladıktan sonra meslek değiştirmek mümkün ise de, çoğu
durumda kazanılan deneyim ve yetkinlikler, diğer bir meslekte işe yaramamakta, yeni meslek
için «sil baştan» deneyim ve yetkinlik kazanılması gerekmektedir. Bunun ise zaman kaybı olduğu
açıktır.

Diğer yandan kişinin istemediği ya da kişilik özelliklerine uygun olmayan bir meslekte çalışması,
iş doyumunu olumsuz yönde etkiler. İş doyumu da yaşam doyumunun önemli unsurudur.
Bireyler meslekleri dolayısıyla bir anlamda genel yaşam biçimlerinin de nasıl olacağı konusunda
bir seçim yaparlar.

Dolayısıyla bu seçim ne kadar erken yapılırsa o kadar fazla yol katedilebileceği açıktır. Ancak
yanlış bir seçimi değiştirmek için de hiçbir zaman «geç» değildir.

4
 MESLEK SEÇİMİ VE KARİYER 
HEDEFLERİ
Kariyer Hedefleri

Bireyin kariyer hedeflerini belirleyebilmesi için bazı yeterliliklere sahip olması gerekir. Bunlar;
karar verme becerileri,
işin kişisel yaşam ve aile yaşantısı üzerindeki etkisini kavrama,
kadın/erkek rollerindeki sürekli değişimi anlama
kariyer geçişi yapmak için gerekli becerilere sahip olmak gibi konulardaki yeterliliklerdir.

Gerçek kariyer hedefleri belirlemek için birçok faktörün göz önüne alınması gerekebilir.

Yapılan bir araştırmada öğrencilerin kariyer hedeflerini belirlerken; kişisel özellik ve yeteneklerin,
mesleğin saygınlığının, güncel gelişmelerin ve ekonomik faktörlerin etkili olduğu sonucuna
ulaşılmıştır.

Kariyer hedefleri seçilen meslek ile uyumlu olmalıdır.

MESLEK SEÇİMİ VE KARİYER 
HEDEFLERİ
Kariyer Hedefleri

Uzmanlık alanlarının  Çalışma ortamlarının  Hedef pozisyonların 

belirlenmesi belirlenmesi belirlenmesi
Somut bir örnek, birey işletme bölümünden mezun olsun. İşletme yönetiminin hangi fonksiyonu bireyin
ilgisini çekiyor?
Hangi alanda (finans, pazarlama vb) çalışmak ve bu alanların hangi spesifik bir konusunda (risk yönetimi,
pazarlama araştırması, performans yönetimi vb) uzmanlaşmak istiyor?
Kamuda mı özel sektörde mi çalışmak istiyor?
Özel sektörde operasyon alanı, seçilen uzmanlık alanı ile ilgili bir örgütte mi (banka, pazarlama şirketi,
insan kaynakları şirketi) yoksa bu alanı destek fonksiyonu olarak kullanan bir örgütte mi (inşaat, üretim
şirketi vb) çalışmayı düşünüyor?
Seçilen çalışma ortamında orta ve uzun dönemde ulaşılmak istenilen pozisyon nelerdir?
Yerel bir şirkette mali işlerden sorumlu genel müdür yardımcısı mı, uluslararası bir şirketin finans müdürü
mü olmak hedefleniyor?

5
 MESLEK SEÇİMİ VE KARİYER 
HEDEFLERİ
Kariyer Hedefleri
Kuşkusuz çalışma yaşamının başlarında – hele de henüz üniversite öğrencisi iken net kariyer
hedefleri konulması güçtür. Sağlıklı kariyer hedefleri koyabilmek, iş yaşamı hakkında elde
edilecek bilgiler ile bireyin geliştirmiş olduğu yetkinliklerin düzeyine bağlıdır.

Aslında bireysel yetkinlikler ile kariyer hedefleri arasında karşılıklı etkileşim vardır. Şöyle ki,
Bireysel yetkinlikler kariyer hedeflerinin belirlenmesinde önemli girdi sağlar, buna karşın
yetkinlikler de bilinçli bir şekilde kariyer hedefleri doğrultusunda geliştirilebilir. Dolayısı ile bir
döngü söz konusudur. Bu döngüye kariyer hedeflerinin belirlenmesinden başlamak daha
akılcı görünmektedir

Bireyin kariyeri ile uzun vadeli bir vizyona sahip olması belirli bir alana odaklanmasını sağlar
ve böylece birey buna uygun kısa vadeli hedefler bulabilir, kariyerini uzun vadeli planlayabilir
ve önüne çıkan fırsatlara olumlu tepkiler verebilir. Bireyin kariyer hedeflerinin belirlenmiş
olması tam istediği gibi olmasa da ona en yakın iş olanaklarının değerlendirmesini sağlar.
Çabalarını belirli bir noktaya yoğunlaştırır. Kişisel gelişiminde bireye yön gösterir. Bireyin
deneyimi ve gelişimi arttıkça, bir süre sonra hedeflerine daha yakın seçimler yapabilir, çünkü
ne istediğini bilmektedir.

MESLEK SEÇİMİ VE KARİYER 
HEDEFLERİ
Kariyer Hedefleri
Kariyer hedeflerinin kabaca da olsa daha öğrencilik sırasında belirlenmesi çok önemlidir,
çünkü birey ne olacağına ve ne yapacağına ne kadar erken karar verirse, kendisini iş yaşamına
hazırlama şansı da o kadar fazla olur. Kariyer hedeflerinin öğrencilik yıllarında döneminde
belirlenmesi öğrenciye aşağıdaki yararları sağlayabilir:

• Derslerini daha bilinçli şekilde izler. Sadece sınavları geçmek için değil, o bilgilerin ileride
işine yarayacağını düşünüp öğrenmeye başlayabilir.

• Bazı derslerde sadece ders kitapları ile yetinmeyip, gelecekte kullanabileceğini düşündüğü
bilgileri başka kaynaklardan araştırabilir.

• Seçimlik derslerini, daha kolay yüksek not aldığı derslerden değil, kariyer hedeflerine
uygun bilgiler veren derslerden seçebilir.

• Kariyer hedeflerine uygun alanlarda deneyim kazanma yollarına başvurabilir. Özellikle

stajlarını hem kariyer hedeflerine uygun uzmanlık alanı ve çalışma ortamlarında, hem de
daha bilinçli şekilde yapabilir

6
 MESLEK SEÇİMİ VE KARİYER 
HEDEFLERİ
Kariyer Hedefleri

• Üniversite kariyer etkinliklerine daha bilinçli katılabilir ve en fazla yararı sağlayabilir.

• Hangi öğrenci topluluğunda yer alacağına, kariyer hedeflerine uygun olarak kendisine en
fazla yetkinlik kazandıracak, iş ve ilişki çevresi sağlayacak olmasına bakarak karar verebilir.

• Katılacağı sosyal kültürel ve sportif faaliyetlerin kariyer hedefleri ile ilgili yetkinliklerini
geliştirecek olmasına dikkat edebilir

• Öğrenci değişim programları ve geçişlerden kariyer hedefleri doğrultusunda yararlanabilir.

• Bireysel gelişim faaliyetlerinde, kariyer hedefleri ile ilgili kişisel ve sosyal yetkinliklerini
geliştirmeye odaklanabilir.