Dr. Jusuf Kardavi - Rizgjimi Islam Ndërmjet Kundërshtimit Dhe Ekstremizmit

N emr t All-llahut, t Gjithmshirshmit, Mshiruesit!
RIZGJIMI ISLAM NDRMJET

KUNDERSHTIMIT DHE EKSTREMIZMIT
Dr. Jusuf Kardavi
Botuar nga: SHB Logos-A
T gjitha t drejtat e ktij libri i takojn botuesit
Fondacioni i Rinis Islame Cyrih
www.islamischen.ch
e-mail: info@islamischen.ch
DY FJAL PR AUTORIN ........................................................................................................................................................................................... 5

PARATHNIE............................................................................................................................................................................................................. 6
KAPITULLI I PAR....................................................................................................................................................................................................14
EKSTREMIZMI: AKUZA DHE E VRTETA ....................................................................................................................................................................14
1. T METAT E EKSTREMIZMIT FETAR......................................................................................................................................................................20
2. KONCEPTI I EKSTREMIZMIT FETAR......................................................................................................................................................................25
3. SHFAQJET E EKSTREMIZMIT ...............................................................................................................................................................................32
4. RNIA N HUMNERN E TEKFIRIT......................................................................................................................................................................49
KAPITULLI I DYT...................................................................................................................................................................................................54
SHKAQET E EKSTREMIZMIT .....................................................................................................................................................................................54
1. MARRJA ME SHTJET E DORS S DYT............................................................................................................................................................65
2. ZGJERIMI TEJMASE I NDALIMEVE.......................................................................................................................................................................68
3. IDET E GABUARA..............................................................................................................................................................................................72
4. THEKSIMI I TEKSTEVE ALEGORIKE (MUTESHABIH) .............................................................................................................................................82
5. NEVOJA PR TA NJOHUR DHE RESPEKTUAR SPECIALIZIMIN...............................................................................................................................88
6. MUNGESA E AFTSIS PR T DEPRTUAR N BRENDIN E HISTORIS, REALITETIT DHE LIGJEVE T ALL-LLAHUT ............................................. 97
7. DY SUNENE T RNDSISHME.......................................................................................................................................................................... 104
8. ISLAMI: NJ I HUAJ N ATDHEUN E TIJ.......................................................................................................................................................... 108
9. PENGESAT E VENDOSURA NDAJ DAVES DHE THIRRSVE N ISLAM ................................................................................................................. 118
www.islamischen.ch
KAPITULLI I TRET ................................................................................................................................................................................................126

DREJT NJ ILAI PR EKSTREMIZMIN ....................................................................................................................................................................126
1. DETYRIMET E SHOQRIS ..................................................................................................................................................................................127
2. DETYRIMET E T RINJVE MUSLIMAN...............................................................................................................................................................145
3. DITURIA, VLERAT DHE VEPRAT..........................................................................................................................................................................169
SHKALLT E T NDALUARAVE................................................................................................................................................................................172
SHKALLT E NJERZVE ME VEPRAT .......................................................................................................................................................................174
4. KUPTIMI I AFTSIVE, KUFIZIMEVE DHE KUSHTEVE T T TJERVE...................................................................................................................179
5. NJOHJA DHE KUPTIMI I SUNENEVE T ALL-LLAHUT N AT Q KA KRIJUAR AI............................................................................................. 186
6. DIALOG MBI SUNENET DHE KUSHTET E FITORES............................................................................................................................................... 191
KAPITULLI I KATRT ..............................................................................................................................................................................................195
KSHILLA ATRORE PR RININ ISLAME................................................................................................................................................................195
1. DREJT NJ DIALOGU KONSTRUKTIV ...................................................................................................................................................................196
2. PRFITONI NGA T DEVOTSHMIT DHE T DREJTT ........................................................................................................................................... 201
3. LEHTSONI E MOS VSHTIRSONI ....................................................................................................................................................................204
4. THIRRNI ME URTSI DHE BUTSI .....................................................................................................................................................................207
5. KULTURA E THIRRJES DHE DIALOGUT ............................................................................................................................................................... 211
6. JETONI ME MASAT E GJERA ..............................................................................................................................................................................213
7. DSHIRONI T MIRN MUSLIMANVE............................................................................................................................................................... 218
www.islamischen.ch
DY FJAL PR AUTORIN
- U lind n Egjipt m 1926/1344
- Kreu (hifzin) memorizimin e Kuranit n moshn 10 vjeare.
- Studioi n El Ez-her nga niveli fillor deri n at universitar dhe m 1973/1393 mori titullin
Doktor n filozofi.
- Punoi si hatib, msues dhe autor n Departamentin e Vakfeve dhe n El Ez-her.
- Aktualisht sht i caktuar pr dekan t Fakultetit t Sheriatit dhe Studimeve Islame si dhe
drejtor i Qendrs s Studimeve mbi Sunnetin dhe Siren n Universitetin e Katarit. sht antar i
shum shoqatave akademike islame etj.
- Ka botuar mbi 42 libra q trajtojn aspekte t ndryshme t jets, letrsis dhe poezis islame.
Midis tyre jan: Fikhu i zekatit; Hallalli dhe harami n Islam; Imani dhe jeta; Fetva bashkkohore;
Rizgjimi islam ndrmjet kundrshtimit dhe ekstremizmit, etj.
- Artikujt dhe punimet e tij jan botuar n shum gazeta dhe revista arabe islame.
- Dr. Kardavi konsiderohet si nj nga mendimtart m t moderuar islam dhe njri prej atyre q
kombinojn diturin tradicionale t Sheriatit me nj kuptim bashkkohor t problemeve (Fikh ul
www.islamischen.ch
Vki). Shkrimet e dr. Kardavit kan gjetur nj prkrahje t gjer n t gjitha shtresat e bots
islame dhe shum prej tyre jan prkthyer n gjuh t ndryshme.
PARATHNIE
N Ramazan dhe Shevval t vitit 1981/1401, revista El Ummeh botoi artikullin tim dypjessh
mbi rizgjimin e rinis islame.1 1 N at studim trhoqa vmendjen tek aspektet pozitive dhe
negative, t cilat u interesojn vzhguesve, thirrsve dhe dijetarve islam, t prkushtuar ndaj
Rizgjimit. Gjithashtu sugjerova se duhet t bashkbisedojm me rinin, tu shfaqim simpati
prindore dhe ta kanalizojm rizgjimin e tyre, n mnyr q ta forcojm Islamin, e jo ta dobsojm
at. Prgjigjja ndaj ktij studimi ishte kaq e ngroht n gjith botn islame, saq studimi u prkthye n gjuh t ndryshme. Ve ksaj, rinia n shum universitete islame, n mnyr tolerante i
studioi pikpamjet e mia, pavarsisht nga fakti se ato kritikonin shum prej tyre.
Ktu dshiroj t falnderoj qndrimin e Grupit Islam n Universitetin e Kajros, t cilt prdorn
studimin tim gjat kampit t tyre t nnt n vern e 1981, e shtypn dhe ua shprndan at t
gjith pjesmarrsve. Kjo gj pasqyron nj vetdije t lart dhe gatishmrin pr t prkrahur
moderimin dhe vijn e objektivitetit.
El-Kardavi, "Rizgjimi i rinis islame sht dukuri e dobishme q duhet prir e jo kundrshtuar", revista
"El Ummeh" (1981)
1
www.islamischen.ch
Nuk do t futem n diskutimin e ngjarjeve t fundit, t cilat ndodhn n disa vende islame ku pati
nj konfrontim serioz dhe t prgjakshm midis t rinjve dhe autoriteteve, jo sepse nuk dua ta
rndoj edhe m shum shtjen, por pr shkak se revista El Ummeh i ka shrbyer gjithmon
krejt Ummetit islam, e jo vetm nj grupi t caktuar. Ajo q na shqetson ktu jan debatet e
flakta dhe t zgjatura, t nxitura nga kto ngjarje, mbi t ashtuquajturin ekstremizm fetar, n t
cilat u prfshin jo vetm njerzit e arsimuar, por edhe ata, njohja e Islamit dhe injoranca si dhe
sjellja e t cilve karakterizohet nga armiqsia, sarkazmi dhe cinizmi.
Para pak muajsh mu krkua nga revista El Arabi t shkruaja mbi temn ekstremizmi fetar
me theks t veant n natyrn e vrtet dhe karakteristikat e tij. Kur artikulli doli n botimin e
posam t janarit 1982, disa miq m qortuan se kam hyr n nj shtje n t ciln po
shfrytzohet fjala e vrtet pr mbshtetje t s pavrtets. Megjithse miqt e mi nuk e vinin n
dyshim prmbajtjen apo thelbin e artikullit, prap ata dyshonin pr motivet dhe synimet t cilat
fshiheshin pas fushats q kishte filluar kohve t fundit kundr ekstremizmit fetar. Ata nuk
ishin t bindur se, me t vrtet, ajo fushat krkonte ti rezistonte ekstremizmit apo ti udhzonte
ekstremistt drejt rrugs s moderimit; prkundrazi, ajo synonte ta shtypte Rizgjimin islam, para
se t mund t forcohej dhe popullarizohej m shum, e s fundi t merrte prsipr nj rol t
rndsishm politik. Miqt e mi kishin vn re se autoritetet nuk i kishin kushtuar vmendje rinis
fetare, derisa kjo e fundit filloi t kundrshtoj, mbi baza fetare, disa veprime politike t qeveris.
Kjo mbshtetej nga fakti se pushtetart aktualisht posedojn disa grupe fetare, q kan shfaqur
prirje ekstreme, me qllim q ti prdorin ato kundr lvizjeve t tjera islame dhe m pas ti
shtypin ato, pasi ta kryejn rolin e caktuar. Kshtu miqt e mi kmbnguln se shkaku q fshihej
pas konfrontimit midis autoriteteve dhe grupeve islame, smund t ishte shfaqja e ekstremizmit.
www.islamischen.ch
Ata besonin se autoritetet n vendet tona islame e konsideronin Lvizjen islame si armikun m t
rrezikshm. Kshtu, ata mundn dhe bn aleanca me t djathtit ose me t majtit, por kurr me
Lvizjen islame. Disa her u shpall nj armpushim i prkohshm me kt lvizje; disa her t
tjera autoritetet u prpoqn ta futnin at n konfrontim me kundrshtart e tyre politik dhe
ideologjik. Si prfundim, autoritetet dhe kundrshtart e tyre zbuluan se kishin m shum afrsi
qllimesh dhe mjetesh nga e mendonin, kshtu q u bashkuan kundr Lvizjes islame. All-llahu
(xh.sh.) thot n Kuran:
Zullumqart jan miq t njri-tjetrit, kurse All-llahu sht mbrojts i besimtarve t devotshm.
(45:19)
Ngjarjet e fundit e vrtetojn kt gj. Shfaqja e grupeve islame n fillimin e tyre n Egjipt u karakterizua nga ekstremizmi. Megjithat s fundi ata filluan t mbajn nj qndrim t pjekur dhe t
moderuar, fal prpjekjeve t shum mendimtarve dhe thirrsve islam, t cilt ia doln t
ndikojn n mendimin dhe sjelljen e ktyre t rinjve musliman, n at mas saq maturia dhe
moderimi u bn tiparet dalluese t shumics s tyre. sht pr tu habitur se pushtetart
heshtnin n kohn kur ekstremizmi mbizotronte, ndrsa kur filloi t mbizotroj moderimi, ata i
shtypn kto grupe.
Un isha n dijeni t ktyre ngjarjeve dshpruese, bile ato m shtyn ta filloja artikullin tim n
El Arabi kshtu (revista n fjal i ka hequr disa pjes nga artikulli q kan argumentuar dhe q
ishin me rndsi sipas mendimit tim, edhe pse nuk ka ndryshuar gj nga esenca):
Pavarsisht nga bindja ime pr qllimin fisnik, i cili e nxiti El Arabi t hap nj dialog mbi at q
po quhet ekstremizm fetar, dhe pavarsisht nga besimi im i patundur n rndsin e problemit dhe
www.islamischen.ch
thellsin e ndikimit t tij n shtjet tona bashkkohore, smund ta fsheh faktin se hezitova n
fillim, pr arsye se ajo q mund t shkruaj, veanrisht n kt koh, mund t keqinterpretohet,
bile mund t shfrytzohet qllimisht pr ti shrbyer dikaje n kundrshtim me qllimin tim apo
t vet revists.
Hezitimi im prforcohej nga fakti se pr dekada islamistt jan mbytur me akuza nga
kundrshtart e tyre. Ata jan damkosur si reaksionar, tradicionalist kokfort, fanatik,
agjent t vendeve armike, megjithse asnj vzhgues smund t mos shoh se Lindja dhe
Perndimi, e majta dhe e djathta, jan bashkuar n armiqsin e tyre ndaj islamistve dhe krkojn
shkak q ta shtypin Rizgjimin islam.
Pasi u mendova shum, arrita n prfundimin se kjo shtje i prket krejt bots islame e jo vetm
nj vendi, andaj heshtja ssht zgjidhje dhe se refuzimi pr t kontribuar n t sht joislam, nj
arratisje nga fushbeteja. Ndaj jam mbshtetur tek All-llahu (xh.sh.) dhe vendosa t sqaroj t
vrtetn. I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) thot n nj hadith:
Shprblimi i veprave varet nga qllimet dhe do person do ta marr shprblimin sipas qllimit t
tij
(Buhariu dhe Muslimi).
Shum shkrimtar, t cilt jan injorant t udhhequr nga motive t ulta ose persona q nuk kan aftsi t deprtojn n natyrn e problemit, e ndiejn veten t lir t shprehin mendimet e tyre.
Nj situat e till, pashmangshmrisht i fton t gjith dijetart islam q t hedhin shikimin, se
fshihet pas ksaj fushate dhe ta prballojn problemin, me qllim q t qartsojn t vrtetn.
www.islamischen.ch
Vendimi im u prforcua m shum nga interesimi im i hershm mbi problemin e ekstremizmit fetar. Pak vite m par, botova nj artikull n El Muslim el Musir 2 rreth Fenomenit t tekfirit t tepruar 3 (m von ky punim u botua si broshur e veant). Nj artikull tjetr, Rizgjimi i rinis islame, i prmendur m sipr, u botua para disa muajsh n El Ummeh (Katar). Kam pasur rastin t
takoj shum t rinj musliman n kampet e tyre dhe gjat seminareve, dhe kam diskutuar me ta
shtje t cilat prqndrohen n nj tem: thirrja pr moderim dhe kujdesi ndaj ekstremizmit. Megjithat, ajo q shkrova n El Arabi ishte e kufizuar n temn specifike t krkuar nga gazeta si
dhe n hapsirn e rezervuar pr t.
Pr kto arsye, disa her jam ndier i detyruar ti rikthehem ktij problemi, fenomenit t
ekstremizmit fetar dhe t bj nj studim objektiv t realitetit, t shkaqeve dhe shrimit t tij brenda nj kornize t vrtet islame. Vendosmria ime pr t ecur prpara nuk do t shkurajohet nga
pjesmarrja e atyre q mundohen ta shtrembrojn dhe shfrytzojn problemin. I Drguari (a.s.)
ka thn:
Flamuri i dituris islame do t bartet nga njri brez tek tjetri nga t moderuarit, t cilt e mbrojn
at nga shtrembrimet e fanatikve, pretendimet e falsifikuesve dhe keqinterpretimet e injorantve.
2
3
"Muslimani bashkkohor", botohet n Herndon, Virginia, SHBA

Tekfir - t shpallurit e individve (nga grupe t ndryshme) pr jobesimtar
www.islamischen.ch
10
Ky hadith tregon me saktsi detyrn e t diturve, t cilt duhet ta sqarojn e jo ta fshehin t vrtetn, q kshtu t mund t shmangin mallkimin e All-llahut (xh.sh.) dhe t mallkuesve 4 . Por,
prgjegjsia shtrihet edhe n grupe t tjera, t cilat preken direkt apo indirekt, nga problemi n
diskutim.
Nuk sht as e drejt as e ndershme ti fajsojm vetm t rinjt apo disa prej tyre q kan rn n
teprim n mendim apo ekstremitet n sjellje. Shum t tjer, veanrisht ata t cilt e kan
neglizhuar prkatsin e tyre n Islam dhe msimet e tij, e ndajn kt prgjegjsi, madje para t
rinjve, megjithse ata prpiqen gjithmon t shfajsojn vetveten. Musliman vetm me emr,
qofshin prindr, apo msues, dijetar, pushtetar etj., e kan br Islamin, islamistt dhe thirrsit
islam, t prbuzur n vendet e tyre islame. sht e uditshme q ne jemi t gatshm n mosaprovimin e ekstremizmit ton. Ne krkojm nga t rinjt t tregojn maturi dhe urtsi, t heqin dor nga ekstremizmi dhe teprimi, por kurr nuk krkojm nga m t vjetrit t pastrojn vetveten
prej hipokrizis, gnjeshtrs, mashtrimit dhe nga t gjitha format e vetkundrthnies. Ne
krkojm do gj nga rinia, ndrkoh q nuk zbatojm at q predikojm, sikur na jan dhn t
gjitha t drejtat, ndrsa rinia sht ngarkuar me t gjitha detyrat, edhe pse e pranojm se do e
drejt me vete bart edhe obligimin. Ajo, pr t ciln kemi nevoj sot, sht kurajoja pr t pranuar
se rinia jon sht detyruar ti drejtohet atij q e quajm ekstremizm fetar pr shkak t fajeve
tona. Ne deklarojm se jemi musliman, ndrkoh q nuk ndjekim msimet e Islamit; lexojm
Kuranin, ndrkoh q nuk zbatojm urdhrat (ahkamet) e tij; deklarojm se e duam Muhammedin
(a.s.), ndrkoh q nuk e ndjekim Sunnetin e tij; deklarojm n kushtetutat tona se Islami sht fe
4
Aludohet n ajetin kur'anor
www.islamischen.ch
11
zyrtare, por kurr nuk ia japim Islamit vendin e duhur n legjislacionin ose orientimin qeveritar.
Hipokrizia dhe vetkundrthnia jon e kan ftohur rinin, t cilt kan krkuar ta kuptojn
Islamin pa ndihm dhe udhzim nga ne. Ata kan gjetur prindr shkurajues, ulema indiferent,
sundimtar armiqsor dhe kshilltar cinik. Prandaj, me qllim q ta prmirsojm kt situat,
nevojitet t fillojm me reformimin e vetvetes dhe t shoqrive tona sipas urdhrit t All-llahut,
prpara se ti krkojm rinis t jet e qet, t tregoj urtsi dhe maturi.
Vlen t trheqim vmendjen n nj pik, n t ciln pushtetart si dhe disa shkrimtar, prqndrohen zakonisht: detyra dhe roli i institucioneve fetare zyrtare n rrnjosjen e ekstremizmit dhe
n udhheqjen e rizgjimit islam tek t rinjt. Disa i quajn kto institucione fetare zyrtare, si
prgjegjse pr at q ka ndodhur dhe q po ndodh, si dhe pr t gjitha format e ekstremizmit
dhe devijimit. Duket se pavarsisht nga rndsia dhe rrnjt e tyre t thella, kto institucione sot
jan t paafta pr t kryer misionin e besuar, prderisa autoritetet politike t pushojn s
manipuluari dhe s shfrytzuari ato, duke i prdorur ato si instrumente t mbshtetjes dhe lavdrimit t politiks zyrtare. Institucionet zyrtare fetare n botn islame mund t luajn nj rol me t
vrtet pozitiv n udhzimin e rinis dhe pajisjen e saj me dituri t vrtet islame, nse lihen t lira
ti drejtojn vet punt e tyre, pa ndrhyrje nga pushtetart. Megjithat, n munges t ksaj lirie,
ato mbesin skelete t pajet.
Gjithashtu duhet t kujtojm se kshilla sht pa kuptim, nse kshilluesi nuk gzon besimin e rinis. N munges t ktij besimi dhe konfidence t dyanshme thelbsore, do kshill e dhn
shndrrohet thjesht n retorik. T rinjt tan nuk kan besim n kto institucione fetare dhe
prijsit e tyre, t cilt jan caktuar nga autoritetet. Ekzistojn rrethana dhe arsye t cilat e kan
bindur rinin se kto institucione nuk pasqyrojn msimet e Sheriatit, por jan shndrruar n
www.islamischen.ch
12
tellall t regjimit. Institucionet e tilla mund t ushtrojn ndikim vetm kur ti rregullojn shtjet
e tyre t brendshme. Ato duhet t kundrshtojn hyrjen n rrethin vicioz, gjithnj n ndryshim, t
politiks; veprimtarit e tyre duhet t prqndrohen n rritjen e brezave t juristve (fukahve) t
ditur dhe krejtsisht t ndrgjegjshm pr problemet e kohs s tyre dmth.:
T cilt i kumtojn Shpalljet e All-llahut, i friksohen vetm All-llahut e askujt tjetr ve Tij
(33:39)
Shoqria jon moderne e sotme ka nevoj t ngutshme pr dijetar t till t drejt, t cilt jan t
bekuar me largpamsi dhe t cilt mund ti udhzojn t rinjt tan n fen e tyre dhe ti japin
udhzimin e duhur Rizgjimit islam. Ata, t cilt qndrojn mnjan dhe q jan indiferent ndaj
ringjalljes islame, apo q e kritikojn at pa marr pjes n vuajtjet e saj dhe pa i ndier aspiratat
dhe deiluzionet e saj, nuk mund t luajn nj rol pozitiv n udhzimin e saj.
Ata, t cilt nuk jetojn pr Islamin dhe prhapjen e tij dhe q nuk marrin pjes n vuajtjet dhe
vshtirsit npr t cilat kalon Ummeti, jan egocentrik (egoist). Njerzit e till nuk kan t
drejt tu thon atyre q besojn n Islam dhe q jetojn pr t, se jan n rrug t gabuar dhe
duhet t ndryshojn; dhe nse e marrin kt t drejt me forc, askush sdo tua vr veshin.
Si prfundim, kshilla ime pr cilindo q merr prsipr t kshilloj rinin sht: t dal nga kulla
e fildisht, ta harroj trashgimin e tij intelektuale dhe t zbres n tok, me t rinjt. Ai duhet t
identifikohet me shpresat e tyre t mdha, ngrohtsin e dashuris, vendosmrin e vrtet,
motivimin fisnik dhe veprat e mira. Pr m tepr, ai duhet t bj dallimin midis sjelljes dhe
qndrimeve t tyre, negative dhe pozitive, n mnyr q t mund t jap kshilla t bazuara n
largpamsi dhe t bj gjykime t bazuara n argumente.
www.islamischen.ch
13
All-llahu (xh.sh.) na ruajt nga t gjitha teprimet dhe ekstremizmi dhe na drejtoft n rrugn e Tij
t drejt. Amin
Dr. Jusuf El Kardavi
Shevval 1402 H
gusht 1982
KAPITULLI I PAR
EKSTREMIZMI: AKUZA DHE E VRTETA
Shkenctart e logjiks mbshtesin iden se nuk mund t jepet gjykim mbi dika, pa pasur nj
njohje t mir t saj, sepse e panjohura dhe e paprcaktuara smund t gjykohen. Prandaj, s pari
duhet t prcaktojm se far do t thot ekstremizm fetar para se ta dnojm apo miratojm at.
Kt gj mund ta bjm duke pasur parasysh realitetin dhe tiparet m t shquara t tij. Fjal pr
fjal, ekstremizm do t thot pozicionim n pikn m t largt nga qendra. N mnyr figurative
ai tregon nj largim t ngjashm n fe, mendim dhe sjellje. Nj nga pasojat kryesore t
ekstremizmit sht ekspozimi ndaj rrezikut dhe pasiguris. Prandaj Islami kshillon moderim dhe
ekuilibr n do gj: n besim, ibadet, sjellje dhe legjislacion. Kjo sht rruga e drejt, t ciln Allllahu (xh.sh.) e quan es sirtul mustekm, e cila dallon nga rrugt q ndoqn ata t cilt
trhoqn mbi vete zemrimin e All-llahut dhe ata t cilt e humbn rrugn. Moderimi apo
www.islamischen.ch
14
ekuilibri sht jo vetm nj veori e prgjithshme e Islamit, por edhe nj pik themelore referimi
me t ciln All-llahu e dalloi Ummetin islam nga t tjert. Kurani thot:
Dhe ashtu Ne ju bm juve nj popull t drejt pr t qen ju dshmitar ndaj njerzve dhe pr
t qen i Drguari dshmitar ndaj tyre...
(Kurani... 2:143)
Si i till, Ummeti islam sht nj ummet i drejtsis dhe moderimit; ai dshmon do shmangie,
qoft ajo majtas apo djathtas, nga rruga e drejt e mesit, n kt bot dhe n tjetrn. Tekstet
islame i ftojn muslimant t jen t moderuar dhe t hedhin posht dhe kundrshtojn t gjitha
llojet e ekstremizmit: gulv (teprimin), tenattu (tejkalimin e kufijve, pedantizmin fetar) dhe
teshdd (rreptsin). Nj shqyrtim i holl i ktyre teksteve tregon q Islami porosit largim nga
teprimi. T shqyrtojm hadithet e mposhtme:
1. Ruhuni nga teprimi n fe. (Popuj) para jush jan zhdukur si pasoj e teprimit. 5 Popujt, pr t
cilt bhet fjal, jan popujt e feve t mparshme, veanrisht Ehl ul Kitab (Popujt e Librit),
ifutt dhe t krishtert, kryesisht kta t fundit. Kurani u drejtohet ktyre popujve:
Transmetojn Ahmedi, en-Nesaiu dhe Ibn Maxhe n Sunenet e tyre (prmbledhjet e tyre t haditheve t
Pejgamberit a.s.) Shakiri (pr kt hadith) thot: "Zinxhiri i tij sht i vrtet (sahih); edhe El-Munavi n
librin e tij El-Fejd (3/126) e cek thnien e Ibn Tejmijjes: "Ky sht zinxhir sahih sipas kushtit t Muslimit
5
www.islamischen.ch
15
Thuaju: O ithtar t Librit, mos e teproni n fen tuaj jasht s vrtets dhe mos shkoni pas
epsheve t nj populli t mparshm q ka humbur, q ka shkaktuar humbjen e shum t tjerve
dhe q u largua n trsi prej rrugs s drejt.
(5:77)
Prandaj muslimant jan paralajmruar q t mos ndjekin gjurmt e tyre; ai, i cili mson nga gabimet e t tjerve, jeton nj jet t lumtur. Pr m tepr, msimi i nxjerr nga hadithi i msiprm, na
v n gatishmri para faktit q teprimi mund t na duket si nj veprim i parndsishm, t cilin,
pa e kuptuar, e lm t vazhdoj, derisa ai shndrrohet n nj krcnim pr ne. Gjat Haxhxhit
lamtumirs, pasi mbrriti n Muzdelife, Muhammedi (a.s.) i krkoi ibni Abbasit t mblidhte disa
gur pr t. Ibni Abbasi mblodhi disa gur t vegjl. Pasi i pa gurt, i Drguari e miratoi
madhsin e tyre dhe tha: Me t till (gur ta qlloni Shejtanin). Ruhuni nga teprimi n fe 6. Kjo
tregon qart se muslimant sduhet t mendojn se prdorimi i gurve t mdhenj sht m i mir, duke e lejuar kshtu teprimin t hyj n jetn e tyre. Imam ibn Tejmijje sht i mendimit q ky
paralajmrim kundr teprimit prfshin t gjitha format e besimit, adhurimit dhe veprimit, dhe
thot q prderisa t krishtert e teprojn m shum n besim dhe praktik, All-llahu (xh.sh.) i
paralajmron n Kuran:
Mos e teproni n fen tuaj.
(4:171)
Transmetojn Ahmedi n Musnedin e tij, en-Nesa'iu dhe Ibn Kethiri n Sunenet e tyre
www.islamischen.ch
16
2. T shkatrruar jan mutenettiun-t. Dhe ai (i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) e prsriti kt tri her 7.
Imam Neveviu thot q njerzit, pr t cilt bhet fjal ktu, jan ata q e kalojn kufirin me fjalt
dhe veprat e tyre. Si shihet, dy hadithet e msiprme theksojn q pasoj e teprimit dhe
zellshmris do t jet humbja e plot n kt jet dhe n tjetrn.
3. Muhammedi (a.s.) vazhdimisht thoshte: Mos e mbingarkoni veten tuaj, q t mos
mbingarkoheni. Njerz (para jush) e mbingarkuan veten e tyre dhe u mbingarkuan. Mbeturinat e
tyre gjenden n vendet e asketve dhe n manastire 8. Gjithmon i Drguari (sal-lall-llahu alejhi
ve sel-lem) dnoi do prirje drejt teprimit fetar. Ai i paralajmroi ata sahab, t cilt e tepronin n
ibadet ose ata q ishin shum asket, ather kur, ajo q bn i tejkaloi kufijt e qndrimit t
moderuar islam. Islami synon t vendos nj ekuilibr midis nevojave trupore dhe atyre
shpirtrore, midis s drejts s njeriut pr ta jetuar jetn plotsisht dhe s drejts s Krijuesit pr
tu adhuruar nga njeriu, e cila sht vet arsyeja e krijimit t tij.
Islami ka prcaktuar ibadete q pastrojn qenien njerzore, e ngren at shpirtrisht dhe materialisht, individualisht dhe kolektivisht, me an t t cilave krijohet nj bashksi harmonike, n t
ciln mbizotrojn ndjenjat e vllazrimit dhe solidaritetit, pa u penguar njeriu nga prmbushja e
Transmeton Muslimi. Es-Sujutiu kt hadith ua atribuon edhe Ahmedit edhe Ebu Davudit
Transmetuar nga Ebu Ja'la n Musnedin e tij bazuar n Enes ibn Malikun. Cituar nga Ibn Kethiri n
interpretimin e tij t ajetit kur'anor 57:27: "... ndrsa murgsin ata vet e shpikn. Ne at nuk ua bm obligim
7
8
atyre..."
www.islamischen.ch
17
detyrs s tij pr ngritjen e kulturs dhe qytetrimit. Prmbushja e ktyre obligimeve, as nuk e
ndan muslimanin nga rrjedha e jets, as nuk e largon nga bashksia. Prkundrazi, lidhjet e tij
forcohen, emocionalisht dhe praktikisht. Kjo sht arsyeja pse Islami nuk kshillon murgrin, gj
e cila krkon largim dhe veim, duke e ndaluar njeriun nga gzimi i begatis dhe t mirave t jets
normale, si dhe nga pjesmarrja n zhvillimin dhe prkrahjen e tij. Islami e konsideron punn si
nj form ibadeti dhe nj xhihad, kur qllimi sht i pastr dhe brenda kufijve t caktuar nga Allllahu (xh.sh.). Si prfundim, Islami nuk e miraton ndjekjen e ans shpirtrore n dm t asaj materiale, por gjithashtu as prirjen pr t pastruar shpirtin duke ln pas dore dhe ndshkuar trupin, si
kshillojn dhe predikojn fet dhe filozofit e tjera.Islami erdhi n baraspesh me gjith kt. N
Kuran thuhet:
Zoti yn! Na jep t mira n kt jet, t mira edhe n botn tjetr.
(2:201)
dhe n hadithin: O All-llah! Ma rregullo fen time, e cila sht mbrojtsja e punve t mia; mi
rregullo punt e jets sime n kt bot, n t ciln po jetoj; ma rregullo ahiretin prej t cilit varet
jeta ime e prtejvarrit; bma jetn burim bollku pr do t mir dhe bje vdekjen time burim
rehatie, duke m ruajtur nga do e keqe 9 si dhe Trupi ka nj t drejt mbi ty. 10
Transmeton Muslimi
Autenticiteti i vrtetuar nga t gjitha autoritetet
10
www.islamischen.ch
18
Ve ksaj, Kurani kundrshton prirjen pr ndalimin e t mirave dhe zbukurimeve (zneh), me t

cilat All-llahu (xh.sh.) ka furnizuar robrit e tij. N nj ajet t shpallur n Mekke, All-llahu (xh.sh.)
thot:
O bijt e Ademit! Vishuni bukur pr do namaz, hani dhe pini e mos e teproni, pse Ai nuk i do
ata q e teprojn. Thuaj: Kush i ndaloi bukurit dhe ushqimet e mira q All-llahu i krijoi pr
robrit e vet...
(7:31-32)
N nj sure tjetr t shpallur n Medine, All-llahu (xh.sh.) u drejtohet besimtarve:

O ju q besuat! Mos i ndaloni t mirat q pr ju All-llahu i lejoi dhe mos e teproni, se All-llahu
nuk i do ata q e teprojn Hani nga ajo q All-llahu ju furnizoi si hallall t mir dhe, duke qen
se ju All-llahut i besoni, ruajuni dnimit t Tij.
(5:87-88)
Kto ajete u shpjegojn besimtarve mnyrn e vrtet islame t gzimit t t mirave dhe t
ruajtjes nga teprimi, i cili vihet re tek fet e tjera. Transmetohet se shkaku i zbritjes s ktyre dy
ajeteve ishte ngjarja kur nj grup sahabsh vendosn t tridheshin, pr tu trhequr nga t mirat e
ksaj bote dhe t endeshin npr bot si murgj.
Gjithashtu Ibni Abbasi (radijall-llahu anhu) transmeton: Nj njeri erdhi tek I Drguari (sal-lallllahu alejhi ve sel-lem) dhe i tha: O i Drguar i All-llahut, sa her q ha kt mish, kam
(gjithmon) nj dshir pr t br dashuri, ndaj kam vendosur t heq dor nga ngrnia e mishit.
www.islamischen.ch
19
Pr kt shkak zbritn kto ajete. 11

Enes ibn Maliku transmeton: Nj grup burrash erdhi tek shtpit e grave t t Drguarit (sal-lallllahu alejhi ve sel-lem) dhe pyetn pr ibadetin e tij. Kur u informuan mbi kt, ata e konsideruan
ibadetin e tij t pamjaftueshm. Njri prej tyre tha: Un do t fal namaz gjith natn sa t jem gjall. Nj tjetr tha: Un do t agjroj gjith vitin pa e prishur agjrimin. I Drguari i All-llahut iu afrua dhe u tha atyre: Pasha All-llahun, un i nnshtrohem dhe i friksohem Atij m shum sesa
ju. Un agjroj dhe e prish agjrimin, natn fal namaz, por edhe fle, dhe martohem me gra. Ai, i
cili nuk e ndjek Sunnetin tim, nuk sht prej meje (dmth ssht pasuesi im).
Sunneti i Pejgamberit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) prfaqson mnyrn se si ai e kuptonte dhe e
zbatonte fen dmth. obligimin ndaj Zotit t tij, vetvetes, familjes s tij dhe pasuesve t tij, duke i
dhn secilit t drejtn e tij n mnyr t ekuilibruar dhe t moderuar.
1. T METAT E EKSTREMIZMIT FETAR

T gjitha kto paralajmrime kundr ekstremizmit dhe teprimit jan t nevojshme, pr shkak t t
metave q vihen re n kto tendenca.
11
Muhtesar Ibn Kethir, vll. 1, f. 541
www.islamischen.ch
20
E meta e par sht q teprimi ssht i durueshm ose i tolerueshm, pr shkak t natyrs s qenies njerzore. Edhe sikur disa njerz t mund t pajtohen me teprimin pr nj koh t shkurtr,
prapseprap, shumica e njerzve sjan n gjendje t bjn t njjtn gj. Legjislacioni i All-llahut
i drejtohet krejt njerzimit e jo nj grupi t posam njerzish, t cilt mund t zotrojn nj aftsi
unike pr t duruar. Kjo sht arsyeja pse njher i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) u
zemrua me nj sahab t shquar, Muadhin, pr shkak se ky i fundit u priu nj dit njerzve n
namaz dhe e zgjati at aq shum, saq nj nga njerzit shkoi tek Pejgamberi dhe iu ankua. Ai i tha
Muadhit: O Muadh! A po i v njerzit n prov?! dhe e prsriti kt tri her. 12
N nj rast tjetr, ai iu drejtua nj imami, me nj zemrim t pazakont: Disa nga ju bjn q
njerzit t largohen nga punt e mira (namazi). Prandaj cilido prej jush, q u prin njerzve n namaz, duhet ta shkurtoj at, sepse mes jush ka t dobt, pleq dhe prej atyre q kan pun. 13
Ve ksaj, kur i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) drgoi Muadhin dhe Ebu Musn n Jemen, u dha kt kshill: Lehtsoni dhe mos vshtirsoni. Prgzoni dhe mos i bni njerzit t
ikin. Bindjuni njri-tjetrit dhe mos u prani. 14
Gjithashtu Umer ibnul Hattabi e ka theksuar kt duke thn: Mos e bni All-llahun t urrejtur
tek robrit e Tij, duke u prir njerzve n namaz dhe duke e zgjatur at aq shum, saq ata ta
urrejn at q po bjn.
Transmeton Buhariu
Transmeton Buhariu
14 Autentik sipas t gjitha autoriteteve
12
13
www.islamischen.ch
21
E meta e dyt sht q teprimi sht jetshkurtr. Meq kmbngulja dhe aftsia e njeriut pr t
duruar sht e kufizuar dhe meq njeriu mrzitet shpejt, ai smund ta duroj shum gjat nj
veprim t tepruar. Bile, edhe sikur t mund t pajtohet me t pr pak koh, s shpejti at do ta
mposht lodhja, fizikisht dhe shpirtrisht, dhe s fundi, do t heq dor edhe nga ajo pak gj q
mund t bj, ose mund t marr nj drejtim t kundrt, duke e zvendsuar teprimin me nj
pakujdesi dhe shthurje t plot. Kam njohur shum njerz, t njohur pr rreptsin dhe ekstremizmin e tyre. M pas, pr shum koh, e humba kontaktin me ta. Pas shum kohsh, kur u interesova dhe pyeta pr ta, mora vesh se ata ose kishin devijuar dhe kishin dal n ekstremin tjetr,
ose t paktn, kishin ngelur prapa si i nxituari 15, pr t cilin flitet n hadithin e mposhtm:
Ai (i nxituari) as e prshkon distancn e dshiruar as e kursen kurrizin (e mjetit t tij t transportit). 16
Shikoni se si udhzon i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) n nj hadith: Kryej ato pun, t
cilat mund ti durosh, sepse All-llahu sdo t lodhet (s dhni shprblim) derisa ti t durosh dhe t
lodhesh (s kryeri pun t mira)... dhe puna m e dashur tek All-llahu sht q kryhet rregullisht,
edhe sikur t jet e vogl. 17
"I nxituari" sht ai q e ka humbur shoqrin e bashkudhtarve t vet pr shkak se e ka lodhur kafshn me t
ciln ka udhtuar
16 Transmetuar nga el-Bezzari sipas Xhabirit, me isnad t dobt
17 Transmetojn Buhariu, Muslimi, Ebu Davudi dhe Nesa'iu duke u mbshtetur n autoritetin e Aishes (r.a.)
15
www.islamischen.ch
22
Ibn Abbasi ka thn: Nj shrbtore e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) e kishte zakon
t agjronte gjat dits dhe ta kalonte tr natn n ibadet. I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sellem) u njoftua pr kt gj dhe tha: N do pun ka nj kulm t energjis, i cili pasohet nga lodhja. Ai, q n kt lodhje ndjek Sunnetin tim, sht n rrug t drejt, ndrsa ai, i cili n kt lodhje,
ndjek tjetr (udhzim), ka (gabuar dhe) humbur rrugn. 18
Abdull-llah ibn Amri ka thn: i Drguari i All-llahut u njoftua pr ata q ishin t rraskapitur nga
ibadeti. Ai tha: Ky sht maksimumi i Islamit dhe kulmi i energjis s tij. do maksimum ka nj
kulm energjie dhe do kulm pasohet nga lodhja... ai, lodhja e t cilit sht n prputhje me Librin
(Kuranin) dhe Sunnetin, sht n rrug t drejt, ndrsa ai, lodhja e t cilit sht pr mosbindje,
do t humbas. 19
Sa kuptimplote sht kshilla e t Drguarit pr muslimant q t mos e mbingarkojn veten e
tyre dhe t njekin rrugn e mesme, n mnyr q t mos i kaploj lodhja dhe t heqin dor nga
vazhdimi. Ai ka thn: Feja sht shum e leht dhe cilido q e mbingarkon vetveten, sdo t
mund t vazhdoj n kt rrug. Bhuni t drejt (pa teprim apo pakujdesi), afrojuni (prsosjes)
dhe merrni sihariq (me shprblimin e veprave tuaja).... 20
E meta e tret sht q teprimi v n rrezik t drejtat dhe detyrimet e tjera. Nj i urt ka thn:
do teprim deri diku shoqrohet me humbjen e nj t drejte.
Transmeton el-Bezzari dhe njerzit e isnadit jan njerz t sahihut
Transmeton Ahmedi, ndrsa Ebu Shakiri thot se isnadi i tij sht sahih
20 Transmetojn Buhariu dhe en-Nesaiu mbi autoritetin e Ebu Hurejres. Shpjeguar nga el-Menaviu
18
19
www.islamischen.ch
23
Kur i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) mori vesh q Abdull-llah ibn Amri ishte aq i dhn
pas ibadetit, saq linte pas dore detyrn q kishte ndaj gruas s tij, i tha atij: O Abdull-llah! A
sht e vrtet ajo q kam marr vesh se ti agjron do dit dhe bn ibadet tr natn? Abdullllahu iu prgjigj: Po, o i Drguar i All-llahut! i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) tha:
Mos vepro kshtu, por agjro dhe prishe at, kryej ibadet gjat nats, por edhe fli. Trupi yt ka t
drejta mbi ty, syt tu kan t drejta mbi ty, gruaja jote ka t drejta mbi ty dhe mysafiri yt ka t
drejta mbi ty. 21
Ngjarja q ndodhi midis Selman Farisiut (radijall-llahu anhu), sahab i shquar dhe njohs i mir i
fikhut dhe mikut t tij t shtrenjt Ebu Derdait, zahidit t madh, sht nj rast tjetr kuptimplot.
I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) i kishte lidhur dhe br vllezr Selmanin dhe Ebu
Derdain. Njher Selmani i bri nj vizit Ebu Derdait dhe e gjeti Ummi Derdan (gruan e tij) t
veshur me rroba t rreckosura. Ai e pyeti at pse ishte veshur ashtu dhe ajo iu prgjigj: Yt vlla,
Ebu Derdai, nuk interesohet m pr kt bot. Ndrkoh, mbrriti Ebu Derdai, i shprehu
mirseardhje Selmanit dhe i prgatiti pr t ngrn, ia ofroi ushqimin dhe i tha: Urdhro ti, se
un jam duke agjruar. Selmani i tha: Un nuk ha po nuk hngre edhe ti. Kshtu Ebu Derdai
hngri (me Selmanin). Kur erdhi koha e fjetjes, ai u nda pr t falur namaz (nafile), por Selmani e
urdhroi t flinte dhe ai ra t flej. Ebu Derdai u ngrit natn prsri pr t br ibadet, por
Selmani srish e urdhroi q t flinte. Nga fundi i nats, Selmani e ngriti Ebu Derdain dhe s
bashku faln namazin (tehexhxhudin). M pas Selmani i tha Ebu Derdait: Zoti yt ka t drejt
mbi ty, trupi yt ka t drejt mbi ty, familja jote ka t drejt mbi ty. Prandaj, jepi gjithsecilit t
21
Transmeton Buhariu
www.islamischen.ch
24
drejtn e vet. Ebu Derdai ia rrfeu kt ngjarje t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), i cili
tha: Selmani ka thn t vrtetn. 22
2. KONCEPTI I EKSTREMIZMIT FETAR

Paraqitja dhe prcaktimi i drejt i ktij ekstremizmi, si dhe nj vshtrim i tij i brendshm, do t
ishte hapi i par drejt prvijimit t zgjidhjes. Nj gjykim apo prshkrim, i pabazuar n konceptet e
vrteta islame dhe n Sheriat, por thjesht n mendimet personale t individve, do t ishte krejt i
pavler. N lidhje me kt Kurani thot:
Nse nuk pajtoheni pr ndonj shtje, ather parashtrojeni at tek All-llahu dhe tek i Drguari,
po qe se i besoni All-llahut dhe Dits s fundit.
(4:59)
Gjat gjith historis s Ummetit, ka pasur gjithmon ixhma, 23 se parashtrimi i mosmarrveshjeve

midis muslimanve tek All-llahu (xh.sh.) dhe i Drguari i Tij do t thot ti parashtrosh ato tek
Libri i Tij, Kurani dhe tek Sunneti i Pejgamberit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem). Pa nj vrtetim t
bazuar n Sheriat, rinia islame, e cila akuzohet pr ekstremizm, sdo tu kushtoj kurr vmendje
22
23
Transmetojn Buhariu dhe et-Tirmidhiu

Ixhma: "Konsensusi si burim i Ligjit islam"
www.islamischen.ch
25
fetvave 24 t ktij apo atij dijetari islam, dhe do t mohoj dhe kundrshtoj ta pranoj nj akuz t
till. Ve ksaj, ata do ti akuzojn t tjert pr padituri dhe falsifikim.
Transmetohet q Imam Muhammed ibn Idris Esh-Shafiiu u akuzua me refd 25. I fyer nga nj
akuz e till e ult, ai recitoi nj varg poetik:
Nse dashuria pr ehl ul bejtin 26 sht refd, ather t gjith njerzit dhe xhint t dshmojn se
un jam rafidij.
Kur dgjoi se e kishin quajtur reaksionar, nj thirrs islam i ditve tona tha: Nse besnikria ndaj
Kuranit dhe Sunnetit sht reaksion, ather do t dshiroja t jetoja, vdisja dhe t ringjallesha si
reaksionar.
sht i nj rndsie t madhe prcaktimi me saktsi i termave t till t zakonshm si reaksion,
ngurtsi, ekstremizm, fanatizm etj., n mnyr q t mos prbjn koncepte me dy kuptime, t
cilat njri grup ia hedh grupit tjetr dhe t cilat mund t interpretohen n mnyra t ndryshme
nga forca t ndryshme intelektuale dhe shoqrore, t s majts apo s djathts ekstreme.
Mosprcaktimi dhe moskuptimi i ekstremizmit fetar, si dhe lnia e ksaj shtjeje n dshirat
kapriioze t njerzve, do t onte n nj prarje ndrmjet muslimanve. Kurani thot:
Fetva: "Mendim juridik i dhn nga nj alim (n kt rast mufti) lidhur me fardo shtjeje q ka t bj me
Ligjin islam."
25 Refd - "Kundrshtim"; Rafidi: "Kundrshtues": nj person i cili e do Pejgamberin a.s. dhe familjen e Ali ibn
Ebu Talibit, por q nuk e pranon hilafetin e Ebu Bekrit dhe Umerit
26 Ehl-ul bejt: Familja e Pejgamberit a.s.
24
www.islamischen.ch
26
E sikur t prputhej e vrteta me dshirat e tyre, do t shkatrroheshin qiejt e toka dhe do gj

q gjendet n to.
(23:71)
N kt pik, do t dshiroja t trhiqja vmendjen tek dy vzhgime t rndsishme.

I pari: shkalla e devocionit t personit, po ashtu si edhe e shoqris n t ciln jeton, ndikon n
gjykimin e tij pr t tjert n lidhje me ekstremizmin, moderimin dhe shthurjen. Zakonisht, nj
shoqri fetare krijon nj individ t ndjeshm, i cili ndjen antipati pr do lloj shmangieje apo
neglizhence, sado e vogl q t jet ajo. Duke gjykuar me kriterin e praktiks dhe eksperiencs
sime, nj individ i till do t habitej kur t shihte se ka musliman q nuk bjn ibadet natn apo
nuk agjrojn. Historikisht, kjo sht e kuptueshme. Nse shqyrtohen veprat dhe punt e njerzve,
t cilt kan jetuar n kohn e Pejgamberit (sal-lah-llahu alejhi ve sel-lem), sahabve t tij dhe
tabiunve, 27 ather veprat dhe punt e t devotshmve t brezave t mvonshm do t dukeshin
shum m pak t vlefshme. Nga kjo kuptohet dhe thelbi i thnies: Meritat e atyre, q jan m afr
All-llahut, sjan vese t metat e t drejtve.
Kjo na sjell ndrmend at q Enes ibn Malik (radijall-llahu anhu) ua thoshte tabiinve: Ju bni
gjra q i konsideroni si voglsira. Por, n kohn e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem),
kto veprime i shikonin si mkate t mdha.
Et-Tabi'i (sh. Tbi'n): fjalprfjalshm: "Ithtar, pjestar i gjenerats s par t muslimanve q pasuan pas
bashkkohasve t Pejgamberit a.s.
27
www.islamischen.ch
27
T njjtin qndrim mbante dhe Aisheja (radijall-llahu anha), e cila e kishte pr zakon t recitonte
nj varg poeme t Lebid ibn Rebias, poetit t mirnjohur, i cili ankohet pr shkuarjen e atyre
njerzve, q ishin shembull i nj jete t drejt shembullore, duke i ln njerzit n mshirn e t
prishurve, shoqrimi me t cilt sht aq molepss, sa edhe nj qen i zgjebosur. Ve ksaj, ajo
dshironte t dinte se si do t ishte ndier Lebidi, sikur t kishte jetuar dhe vet t shihte se bnin
brezat e mvoshm. Gjithashtu edhe djali i motrs s Aishes, Urveh ibn Zubejri e recitonte at
varg dhe pyeste veten se si do t ishin ndier Aisheja dhe Lebidi, nse do t kishin jetuar n kohn
e tij.
Nga ana tjetr, nj njeri me nj njohje dhe sjellje t pakt islame, ose i cili sht rritur n nj ambient n t cilin praktikohen ato q ka ndaluar All-llahu (xh.sh.) dhe nuk prfillet Sheriati, e
konsideron besnikrin m t vogl ndaj Islamit si nj lloj ekstremizmi apo fanatizmi. Gjithashtu
ai do ti akuzonte ata q zbatojn Islamin dhe q besojn n at q sht e ndaluar (haram) dhe n
at q sht e lejuar (hallall). Natyrisht q qndrimi i tij do t varej nga largsia e tij prej
fundamenteve t Islamit.
Disa musliman, t ndikuar nga ideologjit dhe praktikat e huaja, e konsiderojn besnikrin ndaj
msimeve t qarta islame n lidhje me ngrnien, pirjen, zbukurimin apo krkesn pr zbatimin e
Sheriatit dhe vendosjen e shtetit islam n tokn islame, si shfaqje t ekstremizmit fetar. Pr nj
person t till, nj i ri musliman me mjekr apo nj vajz e re me hixhab (mbules) jan
ekstremist. Bile edhe urdhrimi pr t mirn dhe ndalimi nga e keqja shikohen si forma t
ekstremizmit dhe ndrhyrjes n lirin personale t t tjerve.
www.islamischen.ch
28
Megjithse n Islam sht nj nga bazat e besimit q feja jon sht e drejt, dhe ata q nuk besojn n t jan n rrug t shtrembr, prapseprap ka musliman, t cilt nuk pranojn ti
konsiderojn ata q ndjekin fe tjetr prve Islamit, si kuffar (jobesimtar), duke e quajtur kt
gj si fanatizm dhe ekstremizm.
I dyti: sht e padrejt t akuzosh nj person pr ekstremizm fetar vetm sepse ai ndjek mendimet juridike t vijs s ashpr t disa fukahave (juristve). Nse nj person sht i bindur q
mendimi i filan fakihut sht i drejt dhe q prmes tij ai sht i lidhur me Sheriatin, ai sht i lir
t veproj kshtu edhe sikur t tjert t mendojn se argumenti juridik sht i dobt. Vetm ai
sht prgjegjs pr ka mendon dhe beson, po edhe sikur duke vepruar kshtu, t mbingarkoj
vetveten, veanrisht kur nuk sht i knaqur duke e kufizuar vetveten me detyrimet (farzet) e
prera t cilat krkohen prej tij dhe krkon knaqsin e All-llahut (xh.sh.) nprmjet kryerjes s
nafileve (ibadete shtes).
Natyrisht, njerzit kan mendime t ndryshme rreth ktyre shtjeve. Disa i marrin gjrat leht
dhe i lehtsojn punt, ndrsa disa t tjer jo. E njjta gj ka ndodhur me shokt e t Drguarit
(sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem). P.sh. Ibni Abbasi i lehtsonte shtjet fetare, ndrsa Ibni Umeri
ishte i rrept. Duke par kt, do t ishte e mjaftueshme pr nj musliman ta mbshteste bindjen
e tij n argumentet e njrit prej medhhebve islam ose n nj ixhtihad 28 t besueshm, t bazuar
n argumente t shndosha nga Kurani dhe Sunneti. A duhet cilsuar nj person si ekstremist,
sepse pranon dhe zbaton nj ligj t nxjerr nga njri prej katr juristve t mdhenj t Islamit:
Ebu Hanifes, Shafiiut, Malikut dhe Ahmed ibn Hanbelit, vetm pse ai nuk pajtohet me interpreti28
Ixhtihad: "Vetprpjekja kreative pr t nxjerr ligje nga burimet legjitime".
www.islamischen.ch
29
met e dijetarve t ndryshm, veanrisht t atyre bashkkohor? A kemi t drejt t ndalojm

dik nga zgjedhja e ixhtihadit, veanrisht nse kjo gj lidhet me jetn dhe sjelljen e tij personale?
Nj numr i madh juristsh islam, nga t part dhe bashkkohort, deklarojn q gruaja duhet t
vishet me nj veshje q do tia mbulonte krejt trupin, me prjashtim t fytyrs dhe duarve.
Prjashtimi i duarve dhe fytyrs mbshtetet n ajetin kuranor:
... t mos zbulojn stolit e tyre, prve atyre q jan t dukshme...
(24:31)
M tej e prforcojn kt duke e mbshtetur me hadithe, ngjarje dhe rrfime. Shum dijetar
bashkkohor, midis t cilve edhe un, e mbshtesin kt verdikt.
Nga ana tjetr, nj numr dijetarsh t shquar debatojn se fytyra dhe duart jan avret (pjes e
turpshme), dhe si t tilla, duhen mbuluar. Ata nxjerrin argumente nga Kurani, hadithet dhe
rrfimet. Ky argumentim mbrohet nga shum dijetar bashkkohor, veanrisht n Pakistan,
Indi, Arabin Saudite dhe shtetet e Gjirit Persik. Ata i bjn thirrje do gruaje muslimane, q
beson n All-llahun (xh.sh.) dhe n botn tjetr, t mbuloj fytyrn dhe t vesh dorza. Nse nj
grua beson n kt dhe e konsideron at si pjes t msimeve t Islamit, a duhet cilsuar ajo si
ekstremiste? Nse nj burr, e thrret bijn ose gruan e tij ti nnshtrohet ksaj gjje, e ajo pranon,
a duhet shikuar ai si ekstremist? A kemi t drejt ne t detyrojm dik q t heq dor nga ajo q ai ose
ajo e beson si urdhr t All-llahut (xh.sh.)? Duke vepruar kshtu, a nuk jemi duke e detyruar at q t
krkoj zemrimin e All-llahut, q ai ta shes xhennetin e ta blej xhehennemin vetm e vetm q t knaqim tekat tona dhe t mos akuzohet pr ekstremizm?
www.islamischen.ch
30
E njjta gj mund t thuhet pr ata q jan besnik t opinioneve t vijs s ashpr pr sa i prket
t knduarit, muziks, pikturs, fotografimit etj. Kto mendime, jo vetm q ndryshojn nga
ixhtihadi im personal rreth ktyre shtjeve, por edhe nga ixhtihadi i shum dijetarve t shquar.
Megjithat, mendimet e tilla jan n prputhje me pikpamjet e nj numri dijetarsh t hershm
dhe bashkkohor.
Sidoqoft, shum nga kritikohet tek ata, t cilt i cilsojm si ekstremist, si psh. veshja e nj
theubi 29 t shkurtr n vend t kmishs dhe pantallonave, apo kundrshtimi pr tu dhn dorn
grave, t cilat mund t konsiderohen si t teprta, e gjejn argumentin e tyre n Usul ul Fikh 30
dhe n traditat e Ummetit. Si t tilla ato jan pranuar, mbrojtur dhe prhapur nga disa prej
dijetarve tan bashkkohor. Si pasoj, disa t rinj musliman t devotshm i jan prgjigjur
ksaj, duke shpresuar n mshirn e All-llahut dhe duke iu friksuar ndshkimit t Tij. Prandaj,
sduhet t dnojm veprimet e ndonj muslimani apo ta akuzojm at pr ekstremizm, nse ai
ndjek nj mendim t vijs s ashpr t bazuar mbi gjykimin ligjor, me an t t cilit ai krkon knaqsin e All-llahut. Nuk kemi t drejt ta detyrojm at t heq dor nga mendimi i tij ose ti
krkojm t ndjek nj vij sjelljeje, e cila sht kundr bindjeve t tij. Detyra jon sht ti bjm
thirrje atij me urtsi, t debatojm me durim dhe mirsi, dhe t mundohemi ta bindim at duke i
paraqitur argumente, me shpres q ai t mund t ndryshoj mendimin dhe t mund t pranoj
at q ne besojm se sht e vrtet.
Mbules e gjer e jashtme pr mbulimin e trupit

Usul-ul Fikh: "Burimet e Ligjit islamik". "Shkenca e jurisprudencs islame apo metodologjia e nxjerrjes s ligjeve nga burimet e
Islamit dhe vendosja e vlefshmris s tyre juridike apo kushtetuese."
29
30
www.islamischen.ch
31
3. SHFAQJET E EKSTREMIZMIT
Treguesit e par t ekstremizmit jan fanatizmi dhe intoleranca, t cilat bjn q individi t jet i
prkushtuar ndaj mendimeve dhe paragjykimeve t tilla, me kokfortsi; po ashtu si edhe
ngurtsia, e cila e privon at q t shoh qart interesat e qenieve njerzore, qllimet e Sheriatit
apo rrethanat e kohs n t ciln jeton. Nj person i till nuk i lejon vetes t bashkbisedoj me t
tjert, n mnyr q t krahasoj mendimet e tij me ato t t tjerve, por ndjek ato mendime q i
duken atij m t drejta. Ne dnojm prpjekjet e ktij individi pr t prmuar dhe hedhur posht
mendimet e t tjerve, po ashtu si dnojm qndrimin e njjt t akuzuesve dhe kundrshtarve
t tij. Me t vrtet, ne e dnojm me rreptsi qndrimin e tij, nse pretendon se vetm ai ka t
drejt dhe se t tjert e kan gabim, duke i akuzuar ata q kan ide dhe mendime t ndryshme, pr
injoranc dhe egoizm, si dhe ata q sillen ndryshe nga ai, pr mosbindje dhe fisk, 31 sikur ai vet
t ishte nj pejgamber i pagabueshm dhe fjalt q flet t ishin shpallje hyjnore. Ky qndrim bie
n kundrshtim me konsensusin e Ummetit se fjalt e nj personi mund t pranohen ose hidhen
posht, trsisht ose pjesrisht, me prjashtim t haditheve t t Drguarit ton, Muhammedit (sallall-llahu alejhi ve sel-lem).
sht pr tu uditur, q disa nga kta njerz i japin vetes t drejtn e ushtrimit t ixhtihadit n
shtjet dhe problemet m t ndrlikuara, si dhe japin gjykime spekulative dhe kapriioze, duke
ua hequr dijetarve tan ekspert bashkkohor, t drejtn pr t kryer ixhtihad n shtje q u
kundrvihen atyre. Disa prej tyre nuk ngurrojn t japin mendime dhe interpretime qesharake t
31
Fisk: "Kryerja e mkatit, ndjekja e nj drejtimi t mkatimit dhe ligsis."
www.islamischen.ch
32
Kuranit dhe Sunnetit, t cilat bien n kundrshtim me ato q na kan ln t part tan apo ato
t nxjerra nga dijetart e kohs son. Kjo moskokarje i dedikohet pandehms s tyre se gjoja ata
po ecin gjurmve t Ebu Bekrit, Umerit, Aliut dhe ibni Abbasit (radijall-llahu anhum). Kjo gj
sdo t kishte qen kaq e rnd, sikur kta njerz t pranonin q edhe bashkkohsit e tyre, t cilt
kan pikpamje apo mendime t ndryshme, jan po aq t aft pr ixhtihad sa edhe ata vet. Por
ata kt gj se pranojn.
Fanatizmi sht prova m e qart e ekstremizmit. Nj ekstremist u drejtohet njerzve kshtu:
Un e kam t drejtn pr t folur, ndrsa detyra juaj sht t dgjoni. Un e kam t drejtn pr t
udhhequr, ndrsa detyra juaj sht t m ndiqni. Mendimi im sht i drejt, smund t jet i gabuar. Mendimi juaj sht i gabuar, ai smund t jet kurr i drejt.
Kshtu nj fanatik smund t merret vesh kurr me t tjert. Pajtimi sht i mundshm dhe mund
t arrihet vetm nse njerzit mbajn qndrim t moderuar, por fanatiku as se njeh dhe as q
beson tek moderimi. N marrdhniet me njerzit, ai sillet si Lindja me Perndimin; sa m afr q
ti afrohesh, aq m larg largohet prej teje.
Problemi bhet edhe m kritik kur nj person i till paraqet prirjen pr ti krcnuar t tjert, jo
domosdoshmrisht nga ana fizike, por duke i akuzuar ata pr bidat, shthurje, kufr dhe devijim.
Nj terrorizm i till intelektual sht m i tmerrshm sa ai fizik.
Tipari i dyt i ekstremizmit fetar shfaqet n angazhimin e prhershm pr teprim dhe n
prpjekjet pr ti detyruar t tjert t bjn t njjtn gj, pavarsisht se ka arsye t shumta pr
lehtsim dhe se faktikisht, All-llahu (xh.sh.) nuk ka urdhruar pr kt gj. Nse dshiron, nj
person i shtyr nga devocioni dhe maturia, mund t ndjek nj mendim t vijs s ashpr, n
www.islamischen.ch
33
lidhje me disa shtje dhe n disa raste. Por, sduhet t heq dor nga lehtsimi, kur ka nevoj pr
t. Nj qndrim i till nuk sht n pajtim me msimet e Kuranit dhe Sunnetit, si bhet e qart
nga ajeti i mposhtm:
All-llahu me kt dshiron lehtsim pr ju, e nuk dshiron vshtirsim pr ju...
(2:185)
Gjithashtu i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ka thn n nj hadith t cituar m par:

Lehtsoni dhe mos vshtirsoni. 32
Gjithashtu ai ka thn: All-llahu dshiron t zbatohen lejimet (lehtsimet) e Tij, ashtu si urren
q t kryhen mkatet. 33
Ve ksaj transmetohet q sa her q t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) i duhej t
zgjedhte midis dy obcioneve, gjithmon zgjedhte m t lehtin, nse kjo nuk prbnte nj
mkat. 34
Tua ndrlikosh gjrat njerzve dhe t shkaktosh ndrydhje n jetn e tyre, sht n kundrshtim
me cilsit m t spikatura t t Drguarit Muhammed (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), q jan
prmendur n librat e shenjt t mparshm dhe m von jan shpallur n Kuran:
Sipas t gjitha autoriteteve
Transmetuar nga Imam Ahmedi dhe Bejhekiu mbi autoritetin e Ibn Umerit, si dhe nga Taberiu mbi
autoritetin e Ibn Abbasit
34 Transmetuar nga Buhariu dhe Muslimi
32
33
www.islamischen.ch
34
... q i urdhron ata pr do t mir dhe i ndalon nga do e keqe, ua lejon ushqimet e kndshme
dhe ua ndalon ato t pakndshmet, dhe heq nga ata barrn e rnd t tyre dhe prangat q ishin
mbi ta
(7:157)
Kjo sht arsyeja q i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) e zgjaste namazin kur ishte vetm.
Ai falte namaz gjat nats prderisa i njteshin kmbt. Por, kur u printe njerzve n namaz, ai e
shkurtonte at, duke marr parasysh kushtet e pasuesve t tij dhe shkalln e qndrueshmris dhe
durimit t tyre.
N lidhje me kt, ai ka thn: Nse dikush nga ju u prin njerzve n namaz, ai duhet ta shkurtoj at, sepse midis tyre gjenden njerz t dobt, t smur dhe pleq, dhe nse dikush prej jush fal
namaz vetm, ather mund ta zgjas namazin sa t dshiroj. 35
Ebu Mesud el Ensariu transmeton se nj njeri i tha t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem):
O i Drguar i All-llahut! Un vonohem n namazin e sabahut (mngjesit) vetm sepse filani e
zgjat at. I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) u zemrua si kurr m par dhe tha: O njerz! Disa nga ju bjn q njerzit t mos i plqejn punt e mira (namazin). Prandaj, cilido prej
jush q u prin njerzve n namaz, duhet ta shkurtoj at, sepse mes tyre ka t dobt, pleq dhe prej
atyre q kan pun pr t kryer. 36
35
Transmetuar me pajtim sipas autoritetit t Abdull-llah ibn Amrit
Iddet: "Koha e pritjes e caktuar ligjrisht, gjat s cils gruaja e posa shkurorzuar apo e ln e vej nuk
guxon t martohet."
36
www.islamischen.ch
35
Si e kemi prmendur m par, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) reagoi n t njjtn mnyr, kur nj njeri iu ankua atij se Muadhi (radijall-llahu anhu) e zgjaste namazin.
Enes ibni Maliku transmeton: i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ka thn: Kur ngrihem
pr namaz, dua ta zgjas at, por e shkurtoj kur dgjoj t qarat e ndonj fmije, sepse nuk dua ta v
n vshtirsi nnn e tij. (Gjithashtu sht e tepruar dhe mbingarkuese tu krkosh njerzve t
kryejn punt shtes (adhurimet nafile) n po at mnyr si i kryejn obligimet apo tu krkosh
llogari pr gjra q jan mekruh (jo t plqyeshme), sikur t ishin t ndaluara (haram). Nga ne nuk
krkohet ti ngarkojm njerzit, pos me at q i ka ngarkuar All-llahu doemos; jasht ksaj ata jan
t lir q po deshn, t shtojn (nga nafilet),e po sdeshn,u mjaftojn obligimet.
Ngjarja e mposhtme tregon se i till ishte edhe mendimi i t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sellem). Njher nj beduin e pyeti t Drguarin (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) mbi obligimet q
kishte. I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) prmendi vetm tri: namazin (pes koht e tij),
zekatin dhe agjrimin. Kur beduini e pyeti nse duhej t bnte dika tjetr ve ktyre, i Drguari
(sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) u prgjigj: Jo, dhe shtoi q ai mund t bnte edhe m shum se
kto, n qoft se dshironte (nga nafilet). Duke u larguar, beduini u betua se sdo t bnte as m
shum dhe as m pak nga i kishte krkuar i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem). Kur e
dgjoi kt, ai (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) tha: Nse po thot t vrtetn, ai do t shptoj ose
do t fitoj xhennetin. 37
37
Transmeton Buhariu
www.islamischen.ch
36
N kohn ton, nse nj musliman i kryen t gjitha obligimet (farzet) dhe ruhet nga mkatet e
mdha, ather ai bn pjes n Ummetin islam dhe konsiderohet si nj nga mbrojtsit e tij, pr aq
koh sa tregohet besnik ndaj All-llahut (xh.sh.) dhe t Drguarit t Tij (sal-lall-llahu alejhi ve sellem). Bile, edhe nse kryen disa gjra t vogla t ndaluara (mkate t vogla), sevabet e fituara nga
kryerja e pes namazeve t prditshme, namazit t xhumas, agjrimit etj., do tia shlyejn gabimet
e vogla.
Kurani thot:
Ska dyshim se veprat e mira i shlyejn ato t kqijat.
(11:114)
dhe n nj ajet tjetr:

Nse largoheni prej mkateve t mdha, t cilat u jan t ndalueshme, Ne ua shlyejm mkatet e
vogla dhe ju fusim n nj vend t ndershm.
(4:31)
Duke pasur parasysh argumentet e msiprme nga Kurani dhe Sunneti, si mund ta dbojm nga
bashksia e Islamit nj musliman, vetm pse ai kryen disa pun t diskutueshme, pr t cilat sjemi
t sigurt se a jan hallall (t lejuara) apo haram (t ndaluara), apo sepse nuk kryen dika pr t
ciln sjemi t sigurt se sht vaxhib (obligim) apo mendub (e lavdrueshme)? Kjo sht arsyeja
prse e kundrshtoj prirjen e disa njerzve t devotshm pr t pranuar dhe pr tu kapur pas
mendimeve t vijs s ashpr, jo vetm n praktikn e tyre personale, por edhe n ndikimin tek t
tjert pr t kryer t njjtn gj. Gjithashtu, un kundrshtoj akuzat q i bjn njerzit e till
kundr ndonj dijetari musliman, i cili nuk pajtohet me vijn e tyre t mendimit dhe zgjedh rruFondacioni i Rinis Islame Cyrih
www.islamischen.ch
37
gn e lehtsimit nn dritn e Kuranit dhe Sunnetit, me qllim q ti lehtsoj njerzit nga vshtirsit dhe shtrngimet e teprta n prditshmrin e tyre fetare.
Tipari i tret i ekstremizmit sht teprimi fetar, i vjetruar dhe i paprshtatshm, si dhe
mbingarkimi i t tjerve dmth. n zbatimin e parimeve islame tek njerzit n vendet joislame apo
tek njerzit q sapo e kan pranuar Islamin. N marrdhniet me kta njerz duhet t vihet theksi
n fundamentet e jo n shtjet e vogla dhe t diskutueshme. Para s gjithash, duhen br
prpjekje pr t korrigjuar konceptet dhe kuptimin e tyre t Islamit. Sapo t arrihet ky korrigjim i
besimeve, ather mund t fillohet nga shpjegimi i pes shtyllave t Islamit dhe dalngadal,
mund t theksohen ato aspekte, t cilat lidhin besimet me praktikn e muslimanit dhe t cilat
bjn q krejt jeta e tij t jet mishrim i asaj q i plqen All-llahut (xh.xh.). Ky fakt sht pranuar
nga vet i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), kur e drgoi Muadhin n Jemen. Ai i tha atij:
Ti po shkon te nj popull i Librit (t shenjt) dhe kur t arrish atje, ftoji ata t dshmojn se ska
zot prve All-llahut dhe se Muhammedi sht i Drguari i Tij. Dhe nse t binden pr kt,
ather tregoju q All-llahu ka plqyer pr ta pes namaze pr tu kryer do dit dhe do nat.
Dhe nse t binden pr kt, tregoju atyre q All-llahu ka plqyer pr ta sadakan (zekatin), q u
merret t pasurve pr tiu dhn t varfrve t tyre. 38
Vini re shkallzimin n thirrje n kshilln e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) pr Muadhin.
38
Israilijat: tregime t vjetra t ifutve, qofshin ato n Tevrat apo gjetiu
www.islamischen.ch
38
Gjat nj udhtimi npr Amerikn Veriore, u trondita dhe u shqetsova kur pash t rinj t devotshm musliman, t cilt u prkisnin disa grupimeve islame, q kishin filluar nj polemik t
madhe, pr shkak se gjat leksioneve q mbaheshin n xhami t shtunn dhe t dieln,
muslimant uleshin npr karrige, n vend q t uleshin prtok n qilima dhe nuk ktheheshin
nga Qabeja si t gjith muslimant, se vishnin kmisha dhe pantallona n vend t xhelabijeve, si
dhe sepse ata hanin n tryeza, n vend q t hanin n tok. Un u zemrova nga ky lloj mendimi
dhe sjelljeje mu n zemr t Ameriks Veriore, prandaj iu drejtova njerzve:
Do t ishte m e vlefshme, n kt shoqri materialiste, q ta drejtoni vmendjen tuaj kryesore
n thirrjen n monoteizm (tevhid) dhe n adhurimin e All-llahut (xh.sh.), tua prkujtoni njerzve botn tjetr, vlerat e muara islame dhe ti paralajmroni ndaj veprimeve t urryera n t cilat jan t zhytura vendet materialisht t zhvilluara. Normat e sjelljes dhe prmirsimet n praktikn fetare rregullohen nga vendi dhe koha. Kjo duhet br vetm pasi t jen forcuar parimet
m t domosdoshme dhe fundamentale.
N nj qendr tjetr islame, ishte br nj rrmuj e madhe rreth shfaqjes s nj filmi historik apo
edukues n xhami dhe disa njerz thonin q xhamit jan kthyer n kinema duke harruar q xhamia
sht pr tu shrbyer interesave t ksaj bote si dhe atyre shpirtrore. Gjat kohs s t Drguarit
Muhammed (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) xhamia (mesxhidi) ishte qendra e daves (thirrjes n
Islam) dhe e shtetit, si dhe e veprimtarive shoqrore. T gjith e dim q i Drguari i dha leje nj
grupi njerzish nga Abisinia pr t treguar mjeshtrin n hedhjen e heshts mu n mes t
xhamis dhe e lejoi Aishen (radijall-llahu anhu) ti shikonte ata. 39
39
Transmeton Buhariu
www.islamischen.ch
39
Tipari i katrt i ekstremizmit shfaqet tek brutaliteti n marrdhniet me njerzit, vrazhdsia n

mnyrn e afrimit dhe tek ashprsia n thirrjen e njerzve n Islam, t cilat jan n kundrshtim
me msimet e Kuranit dhe Sunnetit.
All-llahu (xh.sh.) na urdhron t thrrasim n Islam dhe n msimet e Tij me urtsi e jo me marrzi, miqsisht e jo me fjal t vrazhda:
Ti thirr pr n rrugn e Zotit tnd me urtsi e kshill t mir dhe polemizo me ata n at
mnyr q sht m e mira.
(16:125)
Gjithashtu i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) prshkruhet kshtu:

Juve ju erdhi i drguar nga lloji juaj, atij i vjen rnd pr vuajtjet tuaja, sepse sht lakmues i
rrugs s drejt pr ju, sht i ndijshm dhe i mshirshm pr besimtart.
(9:128)
Kurani i drejtohet t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), duke prcaktuar marrdhniet e tij
me shokt:
Ti ishe i but ndaj tyre, ngase All-llahu t dhuroi mshir, e sikur t ishe i vrazhd e zemrfort,
ata do t shkaprderdheshin prej teje...
(3:159)
Fortsia dhe ashprsia prmenden n Kuran vetm n lidhje me dy shtje. S pari, n lidhje me
luftn, kur nj strategji ushtarake e suksesshme krkon burrri dhe heqje dor nga butsia deri n
fund t lufts:
www.islamischen.ch
40
Luftoni jobesimtart q i keni pran jush, e le ta ndjejn prej jush grushtin e fort kundr tyre.
(9:123)
S dyti, n lidhje me zbatimin e ndshkimit sipas Sheriatit, ska vend pr mshir n zbatimin e
urdhrave t All-llahut:
Laviren dhe pushtin ti rrihni, secilin prej tyre me nga njqind t rna, dhe n zbatimin e
dispozitave t All-llahut mos u tregoni zemrbut ndaj atyre dyve, nse jeni q i besoni All-llahut
dhe bots tjetr.
(24:2)
Por, n fushn e daves (thirrjes) ska vend pr dhun dhe vrazhdsi. Kjo evidencohet edhe n
hadithet e mposhtme: All-llahu do mirsi (butsi) n t gjitha punt 40 dhe Mirsia i zbukuron
gjrat, ndrsa dhuna i shmton ato, si dhe n fjaln e urt t t parve tan: Cilido q dshiron t
urdhroj pr t mirn e prbashkt, le ta bj kt me butsi.
Dhuna sbn gj tjetr vese shtrembron daven n rrugn e All-llahut (xh.sh.). Daaveja (thirrja
n Islam) krkon q t deprtosh n skutat m t fshehta t njeriut, n mnyr q ta shndrrosh
at n nj njeri t devotshm n konceptet, ndjenjat dhe sjelljen e tij, duke ia ndryshuar
mendimet, ndjesit dhe vullnetin e tij, domethn krejt qenien e tij dhe duke e kthyer at n nj
njeri krejt tjetr. Gjithashtu ajo e shkund mbar strukturn e shoqris dhe ndryshon besimet e
saj t trashguara, traditat e hershme, bindjet morale dhe sistemet mbizotruese.
40
Fakih: njohs i shklqyeshm i Sheriatit
www.islamischen.ch
41
E gjith kjo smund t arrihet pa urtsi dhe miqsi, dhe pa marr parasysh natyrn njerzore, kokfortsin e njeriut, kundrshtimin pr t ndryshuar dhe dshirn pr t debatuar. Kto veori
bjn t nevojshm prdorimin e mirsis dhe butsis, n prpjekje pr tu futur n zemrn dhe
mendjen e tjetrit, n mnyr q fortsia e tij t zbutet, ngurtsia t paksohet dhe mburrja
(mendjemadhsia) t kufizohet. Kjo mnyr e t afruarit, si prshkruhet n Kuran, sht zbatuar
nga pejgambert e mparshm dhe besimtart e sinqert, t cilt i kan thirrur njerzit n
adhurimin e All-llahut (xh.sh.).
Shembujt mund t gjenden n thirrjen q i bri Ibrahimi babait dhe popullit t tij; n thirrjen e
Shuajbit ndaj popullit t tij; thirrjen e Musait ndaj Faronit; n thirrjen e Besimtarit, n suren Jasin
(36:20) si edhe n thirrjet e t tjerve, t cilt i udhzuan njerzit n t vrtetn dhe t drejtn.
Le t dgjojm dhe t mendojm pr kurajon me t ciln Besimtari, nj njeri nga populli i
Faraonit i cili kishte iman (besim), iu drejtua Faraonit dhe popullit t tij duke shprehur
prkatsin e tij n at popull, interesimin e tij pr fatin e tyre dhe dshirn e tij pr
qndrueshmrin e sundimit dhe lavdis s tyre:
O populli im! Sot pushteti sht juaji n vend, po kush do t na mbroj prej dnimit t All-llahut
nse ai na prfshin...
(40:29)
M pas, ai u prmend atyre kombe t tjera t cilat refuzuan t dgjojn mesazhin e All-llahut
(xh.sh.):
www.islamischen.ch
42
O populli im! Un kam frik pr ju se po ju gjen si i gjeti popujt e mparshm! Si rasti i popullit
t Nuhut, t Adit, t Themudit dhe t atyre q ishin pas. All-llahu nuk bn padrejtsi ndaj
robrve.
(40:30-31)
M tej, ai prshkruan fatkeqsin q mund tu bie n Ditn e Gjykimit, dit t ciln ata e besonin,
n nj mnyr ose tjetr:
O populli im! Un kam frik pr ju ditn e britms. Ditn, kur nga frika ktheheni t ikni e nuk ka
kush q ta prapsoj prej jush dnimin e All-llahut. At q All-llahu e l t humbur, pr t nuk ka
ndonj q e drejton.
(40:32-33)
Ai e vazhdon lutjen e tij t zjarrt n nj mnyr t but dhe t dhemshur; ai paralajmron, por
edhe mbush me shpres:
O populli im! Ejani pas meje, e un tju udhzoj n rrugn e drejt! O populli im! Kjo jet e ksaj
bote nuk sht tjetr vetm se nj prjetim i prkohshm, ndrsa bota tjetr sht ajo e
prhershmja.
(40:38-39)
Dhe, o populli im! sht me ju q un ju thrras n shptim, e ju m thrritni pr n zjarr? M

thrritni ta mohoj All-llahun dhe ta adhuroj at q nuk di asgj pr t, ndrsa un ju thrras pr
tek I Gjithfuqishmi, Mkatfalsi!
(40:41-42)
www.islamischen.ch
43
Ai e prfundon kshilln e tij me kto fjal:

Juve do tju bie ndrmend ka po ju them, se shtjen time ia besoj All-llahut; vrtet, All-llahu
mbikqyr robrit!
(40:44)
Kjo sht mnyra si duhet tu drejtohemi njerzve, t ciln do thirrs n Islam i kohs son
duhet ta prvetsoj dhe ta zbatoj me guxim ndaj njerzve t feve tjera.
Kjo gj mishrohet tek kshilla, q ua dha All-llahu (xh.sh.) dy t drguarve t tij, Musait dhe Harunit, kur i drgoi tek Faraoni:
Shkoni q t dy tek Faraoni, se ai vrtet e ka tepruar. Atij thoni fjal t buta, ndoshta ai
mendohet a friksohet.
(20:43-44)
N zbatim t ksaj, Musai (alejhis-selam) iu drejtua butsisht Faraonit:

A ke ndrmend t pastrohesh. Un t udhzoj tek Zoti yt, e ti tia kesh frikn Atij
(79:18-19)
Kshtu sduhet t uditemi q njerz me prvoj n thirrjen islame nuk i miratojn dhe i kundrshtojn metodat e disa t rinjve n debatimin me ata q kan mendime t ndryshme. N vend q
ti thrrasin njerzit n Rrugn e All-llahut (xh.sh.) me urtsi, shum shpesh ata sillen me
vrazhdsi, rreptsi dhe papjekuri. Sbhet dallim midis t moshuarit dhe t riut, su bhet nderim i
veant atyre, mosha dhe statusi i t cilve meritojn respekt t posam dmth. prindrve,
msuesve, t diturve apo atyre q jan t par n dave dhe xhihad. Ata as q bjn diferencimin
www.islamischen.ch
44
midis atyre shtresave t bashksis t cilat deri diku kan arsye, si profant, analfabett dhe t
mashtruarit, t cilt luftojn pareshtur pr t fituar kafshatn e gojs, dhe atyre t cilt nuk kan
arsye, por e kundrshtojn aktivisht Islamin nga urrejtja ndaj tij, ligsia apo tradhtia, por jo nga
padituria.
Kjo mendjeceksi mbizotron akoma n shoqrin islame, pavarsisht nga fakti q dijetart e hershm t hadithit bn nj dallim t qart midis risimtarve t zakonshm, t cilt nuk i ftonin
njerzit n risit e tyre dhe atyre, q me qllim prhapnin dhe mbronin bidatet (risit) e tyre.
Transmetimet e t parve jan pranuar, ndrsa ato t t dytve jan hedhur posht.
Dyshimi dhe mosbesimi jan gjithashtu shfaqje t ekstremizmit. Nj ekstremist sht i gatshm ti
akuzoj t tjert dhe t jap gjykime t shpejta, n kundrshtim me parimin e pranuar nga t
gjith se i pandehuri sht i pafajshm deri kur ti vrtetohet fajsia. Ai e konsideron nj person si fajtor,
n astin n t cilin dyshon tek ai pr dika. N vend q t krkoj shpjegime, ai shkon drejt e n
prfundime. Gabimi bhet mkat dhe mkati kufr!! Nj reagim i till sht dhunim i plot i
fryms dhe msimeve t Islamit, t cilat i inkurajojn muslimant t mendojn mir pr njritjetrin, t mundohen t gjejn nj shkak pr sjelljen jo t mir t t tjerve dhe tu ndihmojn
atyre n prmirsimin e fjalve dhe veprimeve t tyre. Sinqeriteti dhe ndershmria fetare e atyre
q nuk pajtohen me nj ekstremist t till, vihen n dyshim. Nj ekstremist i akuzon t tjert si
fajtor pr shkelje, risi apo mosrespektim t Sunnetit t t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sellem) edhe nse pikpamjet e tyre jan t bazuara mbi tekste t vrteta islame.
Mund t sjellim shum shembuj: nse debaton se mbajtja e shkopit apo ngrnia ulur n tok ska
t bj aspak me Sunnetin, do t akuzohesh se nuk ke respekt ndaj Sunnetit apo nuk e do vet t
www.islamischen.ch
45
Drguarin. Ktyre akuzave nuk u shptojn as shum dijetar musliman dhe ulema. Nse nj
fakih (jurist) jep nj fetva, e cila ua lehtson gjrat muslimanve, ai akuzohet se sht i shkujdesur
n shtjet e fes; nse nj thirrs n Islam mundohet ti ftoj njerzit n Islam n nj mnyr t
prshtatshme pr frymn dhe shijen e kohs n t ciln jetojm, ai akuzohet se po lshon pe dhe
se sht nn ndikimin e qytetrimit perndimor.
Ve ksaj, kto akuza nuk u bhen vetm t gjallve por edhe t vdekurve, t cilt sjan n
gjendje t mbrohen. Asnjri prej atyre q kan mendime t ndryshme smund tu shptoj
akuzave t padrejta diskriminuese si psh. akuzohet si mason, si predeterminist, si xhehmij apo si
racionalist mutezil. Bile edhe juristt e mdhenj (imamt e medhhebeve) t Islamit, t cilt
themeluan shkollat kryesore t mendimit ligjor dhe t cilt kan fituar respektin e muslimanve
gjat shekujve, nuk u kan shptuar fyerjeve t ulta nga ana e ekstremistve. Me t vrtet, e tr
historia e Ummetit islam pas shekullit t katrt hixhrij, me trashgimin e saj t lavdishme dhe
qytetrimin pa precedent, ka qen gjithashtu objekt kritikash t pabaza. Kjo histori konsiderohet
nga ekstremistt si burim i t kqijave t sotme dhe rrnja e smundjes son. Pr disa ekstremist,
ajo ishte periudha e konflikteve dhe mosmarrveshjeve, e lufts pr pushtet vetjak, ndrsa pr t
tjer, nj periudh injorance dhe bile kufri.
Kjo prirje destruktive nuk sht e re. Ekstremistt kan ekzistuar bile dhe n kohn e t Drguarit
(sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem). Njher, nj ekstremist prej ensarve (muslimanve t Medines) e
akuzoi t Drguarin (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) pr favorizim n pjestimin dhe ndarjen e
pres s lufts.
www.islamischen.ch
46
Gabimi m i rnd i ekstremistve t sotm sht dyshimi. Sikur ta kishin kuptuar Kuranin dhe
Sunnetin, ata do t kishin zbuluar se t dy kto synojn t mbjellin n mendjen e do muslimani
konfidencn dhe besimin ndaj muslimanve t tjer.
Bile nj muslimani nuk i lejohet t trumbetoj gabimet dhe fajet e vogla t t tjerve ose t
errsoj virtytet e tyre; kshtu disa njerz jan t interesuar pr t kritikuar t tjert dhe lavdruar
vetveten:
... Pra, mos lavdroni veten, se Ai e di kush sht i ruajtur.
(53:32)
Islami paralajmron fuqimisht kundr dy veorive: heqjes s shpress nga mshira e All-llahut
dhe dyshimit tek t tjert. All-llahu (xh.sh.) thot:
O ju q keni besuar! Largohuni prej dyshimeve t shumta, meq disa dyshime jan mkat...
(49:12)
N lidhje me kt i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) thot: Shmanguni supozimit, sepse

supozimi sht pjesa m e rrejshme e t folurit. 41
Origjina e gjith ksaj sht mendjemadhsia n vetvete dhe prmimi i t tjerve. Kto jan baza
e aktit t par t mosbindjes, atij t Iblisit (Shejtanit), i cili e kundrshtoi urdhrin e All-llahut pr
ti rn sexhde Ademit, duke pretenduar:
41
Sipas t gjitha autoriteteve
www.islamischen.ch
47
Un jam m i mir se ai...

(38:76)
sht vler ti kushtojm vmendje paralajmrimit t mishruar n kt hadith: Nse dgjoni nj

njeri t thot se njerzit jan t shkatrruar, ai vet sht m i shkatrruari (se sht mburravec
dhe mendjemadh). 42
Dhe n nj transmetim tjetr: ai vet i ka shkatrruar ata, dmth. me dyshimin dhe snobizmin e
tij, si dhe duke br q ata ta heqin shpresn nga mshira e All-llahut.
Mendjemadhsia sht nj nga tiparet shkatrruese, t cilat shkaktojn degjenerim dhe q jan quajtur nga dijetart tan islam si mkatet e zemrave. I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem)
na ka paralajmruar kundr ktyre mkateve me thnien e tij: Ka tri mkate shum t mdha
(shkatrruese): koprracia e shfrenuar, epshi dhe mendjemadhsia. Nj musliman i vrtet nuk
mburret kurr me punn dhe veprat e tij, sepse ai gjithmon friksohet t mos ket hyr n at
pun di nga ajo q do t mund ta bnte at t papranuar (te All-llahu), e ai nuk di pr kt.
Kurani i prshkruan mumint bamirs:
Dhe ata, t cilt japin nga ajo q u sht dhn, pse e din se do t kthehen tek Zoti i tyre, andaj
zemrat e tyre i kan t friksuara.
(23:60)
42
Transmeton Muslimi
www.islamischen.ch
48
Transmetohet n hadithe se ky ajet kuranor bn fjal pr ata njerz t cilt kryejn pun t mira,
por friksohen se All-llahu (xh.sh.) mund t mos ua pranoj ato. Ibni Ata ka thn: All-llahu
mund t ta ket hapur dern e bindjes, por nuk mund t ta ket hapur dern e pranimit. Ai mund
t ta ket mundsuar kryerjen e mkatit, e ai t jet shkak i arritjes (tek All-llahu). Mkati, q u
mson prulje dhe nnshtrim pas tij (All-llahut), sht m i mir sesa bindja, q lind sqimn dhe
mendjemadhsin!
Kjo bazohet n urtsin e thnies s Ali ibn Ebu Talibit (radijall-llahu anhu):
Nj prapsi, q t bn t pendohesh, sht m e mir prpara All-llahut, sesa nj vepr e mir e
cila sjell arroganc.
Ibni Mesudi (radijall-llahu anhu) ka thn: Shkatrrimi shkaktohet nga dy gjra: krenaria dhe
dshprimi. Lumturia smund t arrihet pa luft dhe prpjekje. Nj njeri mendjemadh sbn asnj
prpjekje, sepse ai beson se sht i prkryer; nj njeri i dshpruar nuk bn asnj prpjekje, sepse
ai beson se ajo sht e padobishme.
4. RNIA N HUMNERN E TEKFIRIT

Ekstremizmi arrin kulmin e tij, kur nj grup i vetm i privon njerzit e tjer nga e drejta pr siguri
dhe mbrojtje, duke e quajtur t ligjshme vrasjen e tyre dhe konfiskimin e pasuris s tyre.
Natyrisht, kjo ndodh kur ekstremisti i quan t gjith njerzit, me prjashtim t grupit t tij, si
www.islamischen.ch
49
kuffar (jobesimtar). Ky lloj ekstremizmi kput do lidhje midis nj personi t till dhe Ummetit
islam. N kt grack ran havarixht, megjithse ishin t njohur pr kryerjen me rreptsi t detyrimeve fetare si psh. namazit, agjrimit dhe leximit t Kuranit. Megjithat, mendimi i tyre, ashtu
si edhe vetdija, u shtrembrua dhe u prish. Ata ishin kaq t dhn pas besimeve dhe sjelljes s
tyre, saq veprat e tyre t shmtuara i shihnin si t mira dhe pa dashur, u shmangn nga rruga e
drejt.
I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) e ka prshkruar kshtu devocionin e ktyre njerzve:
Njri nga ju do ta quaj t parndsishm namazin e tij, krahasuar me namazin e tyre (havarixhve) dhe kijamin (ibadetin natn) e tij, krahasuar me at t tyre, leximin (e Kuranit) e tij, krahasuar
me leximin e tyre. 43 Po ashtu, pr leximin e tyre t Kuranit ai ka thn: Ata do ta lexojn
Kuranin, por ai sdo t shkoj prtej fyteve t tyre. Ata (havarixht) dalin nga feja ashtu si del
shtiza nga shigjeta. 44 Gjithashtu i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ka treguar edhe at q
do ti dalloj ata, e ajo sht se: do ti luftojn pasuesit e Islamit dhe ti ln idhujtart. 45
Kjo sht arsyeja se pse nj dijetar musliman, kur ra n duart e tyre dhe u pyet pr identitetin e tij,
tha se ishte mushrik (idhujtar), i cili ishte shum i interesuar t dinte rreth mesazhit dhe librit t
All-llahut. Sapo e morn vesh kt, havarixht i than atij se do ta mbronin at dhe se do ta
lejonin t kalonte i pacenuar. N mbshtetje t vendimit t tyre, ata lexuan kt ajet t Kuranit:
Transmeton Muslimi
Transmeton Muslimi
45 Transmeton Muslimi
43
44
www.islamischen.ch
50
E nse ndokush prej idhujtarve t krkon strehim, ti strehoje n mnyr q ti dgjoj fjalt e
All-llahut, e mandej prcille deri n vendin e tij t sigurt. Kt, ngase ata jan popull q nuk din.
(9:6)
far ironie! Sikur ky njeri t kishte pranuar se ishte musliman, ata do ta kishin vrar!
Pr fat t keq, disa musliman akoma skan nxjerr msime prej ksaj. Grupi i ashtuquajtur
Xhemaat-ut-Tekfir vel Hixhreh duket se ec gjurmve t havarixhve. Ata cilsojn si kafir cilindo
q kryen nj mkat dhe ngul kmb n t, e nuk pendohet pr t. M t dnuar prej tyre jan
sundimtart, t cilt nuk zbatojn Sheriatin si dhe popujt q u nnshtrohen sundimtarve t till.
Akoma m shum mkatar, sipas pikpamjeve t tyre, jan ulemat (dijetart), t cilt nuk i
dnojn ata si kuffar (jobesimtar), si dhe ata, t cilt u kundrvihen besimeve t grupit dhe q
zbatojn ligjet e prpunuara nga juristt (imamt) e mdhenj t Islamit mbi baz t Ixhmas,
Kijasit, Maslaha Murseleh apo Istihsanit. 46 Ve ksaj, cilido q betohet pr besnikri ndaj kauzs
s tyre dhe futet n grupin e tyre, por q m pas, pr nj arsye apo nj tjetr, vendos t largohet
prej tij, konsiderohet si murtedd (renegat) dhe duhet t dnohet me vdekje. Ata i cilsojn t
gjitha periudhat islame pas shekullit t katrt hixhri, si periudha injorance, kufri dhe adhurimi t
idhujve t tradits n vend t All-llahut (xh.sh.).
Kijas: "Deduksioni logjik nga Kur'ani dhe Sunneti si burime t Ligjit islam". Maslaha Murseleh:
"Mirqenia publike q nuk sht as e urdhruar e as e ndaluar n ndonj burim islamik, si burim i Ligjit
islam." Istihsan: "Si burim i Ligjit islam - pranimi i nj urdhri pr shkak t paansis s tij m t lart n
krahasim me nj ligj tashm t miratuar."
46
www.islamischen.ch
51
Kshtu, ky grup e tepron aq shum me akuzat e tij ndaj t tjerve pr kufr, saq nuk kursehen as
t vdekurit. Ky grup futet n ujra t thella, sepse t akuzosh nj musliman pr kufr sht nj
shtje shum serioze, e cila ka pasoja shum serioze, sepse bhet e ligjshme (ligjsohet) vrasja e
tij dhe konfiskimi i pasuris s tij. Duke qen kafir, ai duhet t ndahet nga gruaja dhe fmijt,
kputet do lidhje e tij me muslimant e tjer, ai duhet t privohet nga trashgimi dhe prej tij
smund t trashgohet, atij i mohohet varrimi islam dhe namazi i xhenazes si dhe nuk duhet t
varroset n varrezat muslimane. I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ka thn: Kur nj
musliman e quan kafir nj musliman tjetr, ather, pa dyshim. njri prej tyre sht i till. 47 Kjo
do t thot q, nse akuza sht e pavler dhe e pabazuar, ather ky cilsim i kthehet akuzuesit, i
cili vihet prball nj rreziku t madh, n kt bot dhe n tjetrn.
Usameh ibn Zejdi ka thn: Nse dikush thot: Dshmoj se nuk ka zot prve All-llahut, ai ka
prqafuar Islamin dhe pr pasoj, jeta dhe pasuria e tij jan t sigurta. Nse e thot kt nga frika
ose pr tu mbrojtur nga shpata, ai do t jap llogari prpara All-llahut. Ne duhet t gjykojm
vetm nga ajo far paraqet. 48
I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) e qortoi Usamen, kur mori vesh se ky i fundit gjat nj
beteje kishte vrar nj njeri q kishte shqiptuar shehadetin. Kur Usame tha se n at koh ai
mendoi se ai njeri kishte vepruar kshtu nga frika, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) tha:
A mos e pe se kishte n zemr, pasi pohoi se ska zot prve All-llahut?
47
48
Transmeton Buhariu
Transmeton Buhariu
www.islamischen.ch
52
Usame tregon: Ai (i Drguari) vazhdoi t ma prsriste kt gj, saq dshiroja t mos e kisha
pranuar Islamin para asaj dite.
Sheriati na mson se ata, t cilt e prqafojn Islamin me sinqeritet dhe bindje, nuk mund t dbohen nga bashksia e tij, vese me argumente bindse se ata kan dalur nga ai. Bindja pra nuk
mund t fshihet me dyshim. Bile edhe mkatet e mdha si vrasja, prostitucioni dhe konsumimi i
alkoolit nuk e nxjerrin muslimanin nga Islami, me prjashtim t rastit kur personi n fjal nuk
tregon respekt, e kundrshton apo refuzon ta njoh Sheriatin.
Kjo sht arsyeja q Kurani vendos vllazri fetare midis personit q kryen nj vrasje me paramendim dhe t afrmit t t vrarit musliman, si tregohet n kt ajet:
Kurse atij q i falet dika nga vllai i vet, ather ajo le t prcillet kuptueshm dhe shpagimi atij
le ti bhet me t mir.
(2:178)
Gjithashtu, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) iu drejtua nj personi i cili mallkoi nj pijanec, q ishte ndshkuar m shum se nj her pr alkoolizm: Mos e mallko at, sepse ai e do
All-llahun dhe t Drguarin e Tij. 49
Pr m tepr, Sheriati ka caktuar ndshkime t ndryshme pr krime si vrasja, prostitucioni dhe
dehja. Sikur t gjitha kto krime t kishin qen kufr, ather ato do t ishin ndshkuar (njsoj) me
ndshkim t murtedit!
49
Transmeton Buhariu
www.islamischen.ch
53
T gjitha dyshimet e errta dhe t paqarta, mbi t cilat i mbshtesin akuzat e tyre ekstremistt,
kundrshtohen nga tekste fundamentale dhe kategorike n Kuran dhe Sunnet. Nga ky lloj i t
menduarit Ummeti islam sht liruar shekuj m par, e tani kan ardhur kta ta prtrijn at, por
jo, jo!!
KAPITULLI I DYT
SHKAQET E EKSTREMIZMIT
Ekstremizmi nuk lind rastsisht. Ai duhet t ket shkaqe dhe motive. Ashtu si organizmat e gjalla,
ngjarjet dhe veprimet smund t dalin nga hii dhe smund t mbijn pa fara. Prkundrazi, ato rregullohen nga ligji i shkakut dhe pasojs, nj nga Sunenet 50 e All-llahut. Prandaj, njohja e shkaqeve
sht e domosdoshme, n mnyr q t jemi n gjendje t prcaktojm ilain e shrimit, i cili,
nse flasim me terma mjeksor, duhet t paraprihet gjithmon nga diagnoza. Por, diagnoza sht
shum e vshtir, pr t mos thn e pamundur, nse nuk dihen shkaqet. Duke e pasur kt
parasysh, ne do t mundohemi t shqyrtojm shkaqet dhe motivet, t cilat kan lindur ekstremizmin, nj term, i cili sht br sinonim i guluvit dmth. teprimit n fe.
Q n fillim, duhet t kuptojm se nj shkak i vetm nuk mund t jet prgjegjs pr prhapjen e
ekstremizmit. Ai sht nj fenomen kompleks me shkaqe t shumta t ndrthurura, disa prej t
50
Sunen: "Ligjet apo shembujt n Gjithsi"
www.islamischen.ch
54
cilave jan direkte ndrsa t tjerat indirekte, disa gjenden n t kaluarn e largt, t tjerat n kohn
e sotme. Si rrjedhim, ne nuk do t prqndrohemi vetm n nj shkak, duke mos i prfillur t
tjert, si bjn disa persona q prkrahin ca shkolla t mendimit.
Psikologt e veanrisht psikoanalistt, sjelljen ua dedikojn disa shkaqeve psikologjike subkoshiente.
Ndrkoh, sociologt vn n dukje paaftsin e njeriut prball ndikimit t shoqris dhe
mjedisit; pr ta njeriu sht thjesht nj kukull e pajet e cila vrtitet nga dora e shoqris, si thot
Dyrkemi.
Prkrahsit e materializmit historik e vn theksin tek aspektet materiale dhe forcat ekonomike, t
cilat, sipas tyre, krijojn ngjarjet dhe ndryshojn rrjedhn e historis.
Nga ana tjetr, t tjert, t cilt kan nj pikpamje m t plot dhe m t ekuilibruar, besojn se
shkaqet jan t ndrlikuara dhe t ndrthurura, t cilat sjellin pasoja t ndryshme t cilat,
megjithse ndryshojn nga nj shkak tek tjetri, ln gjurmn e tyre t pamohueshme n analizimin
prfundimtar, te dikush m pak e te dikush m shum. sht e rndsishme q t mos
prqndrohemi vetm mbi nj shkak t ekstremizmit q e vrejm ne, sepse shkaqet e tij jan t
ndryshme dhe mund t jen direkte ose indirekte, t dukshme apo t padukshme. Shkaqet e tij
mund t jen fetare, politike, shoqrore, ekonomike, psikologjike, intelektuale ose kombinim i t
gjitha ktyre, apo i disa prej tyre. Shkaku kryesor mund t gjendet n vet ekstremistin, ose nse
vazhdojm s hulumtuari mund t gjendet shkaku, apo nj pjes e tij, brenda familjes s tij, tek
prindrit dhe vllezrit e tij dhe n marrdhniet e tij me antart e tjer t familjes ose, nse
shqyrtojm n thellsi, mund t gjendet n shoqrin e tij dhe n t gjitha kontradiktat e saj midis
www.islamischen.ch
55
besimit dhe sjelljes, obligimit dhe realitetit, fes dhe politiks, fjalve dhe veprimeve, aspiratave
dhe arritjeve, laikes dhe fetares. Natyrisht, nse kto kontradikta tolerohen nga brezi i vjetr, ato
smund t tolerohen nga t rinjt. Nse disa t rinj i tolerojn dhe durojn, kjo ssht vese e
prkohshme.
Gjithashtu ekstremizmi mund t lind si pasoj e korrupsionit t regjimeve dmth. despotizmit t
sundimtarve, synimeve t tyre egoiste, zbatimit t kshillave q marrin nga kshilltar t
korruptuar apo nga armiqt e ndryshm t Ummetit si dhe mosprfilljes s t drejtave t popujve
t tyre. Kto gjra kan br q Kurani dhe sundimtari, apo feja dhe shteti t shkojn n drejtime
t kundrta e t mos takohen.
Pa dyshim, nj nga shkaqet kryesore t ekstremizmit sht mungesa e njohjes dhe e mendjemprehtsis pr t kuptuar qllimet, shpirtin dhe thelbin e Dinit (fes islame). Megjithat, me kt
shkak nuk nnkuptoj injorancn e plot n fe, sepse ajo nuk t on n ekstremizm apo teprim,
por n t kundrtat e tyre, domethn n degjenerim dhe shthurje. Prapseprap, ajo do t thot
nj njohje gjysmake. Nj njeri mund t pretendoj dhe disa her t besoj, se ai di do gj q
sht pr tu ditur, se ai sht dijetar, fakih. Por n t vrtet, ai ka vetm nj turli diturie t
patretur dhe t paprvetsuar, e cila as ta rrit mendjemprehtsin, as ta qartson shikimin. Nj
njeri me nj dituri t till, prqndrohet vetm n gjrat ansore dhe t parndsishme dhe si
pasoj, nuk v re lidhjen midis pjesve q formojn t trn (dhe vet t trs) ose ndrmjet
teksteve t prera dhe fundamentale me ato alegorike. Pr m tepr, ky njeri smund t sintetizoj
ose ti jap prparsi argumentit para mendimeve t dikujt. Kini kujdes nga rreziku i nj diturie t
till gjysmake. Ebu Ishak esh-Shatibiu (All-llahu e mshiroft) e ka trajtuar kt gj n librin e tij
unik El Itisam. Ai thot q besimi i teprt n vetvete dhe mendjemadhsia jan shkaqet rrnjsore
www.islamischen.ch
56
t bidatit dhe prarjes s Ummetit, dhe si t tilla, mund t ojn n skizm t brendshme dhe n
dekompozim gradual. Gjithashtu, ai thot se kur nj njeri pretendon pa t drejt apo e
konsiderojn t tjert, se sht i ditur n shtjet e fes dhe i aft pr t kryer Ixhtihad, si dhe kur
vepron kshtu, duke pretenduar se ka t drejt t paraqes mendime dhe interpretime t
ndryshme, por kt e bn ndonjher n shtjet parciale dhe ansore (t dors s dyt) t fes e ndonjher n krucialet dhe fundamentet e saj - nga fundamentet akaidologjike ose atyre praktike dhe kshtu e shohim at duke u marr me disa shtje t vogla t Sheriatit pr ti rrnuar ato t
mdhat, derisa t prputhet ai (Sheriati) me mendimin e tij fillestar, pa i prfshir kuptimet e tij
dhe pa u thelluar n kuptimin e qllimeve t tij, ather ai sht pa dyshim nj mubtedi (risimtar).
N hadithin e mposhtm, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) na paralajmron kundr nj
personi t till:
All-llahu (xh.sh.) nuk e merr diturin duke e hequr at nga (zemrat) e njerzve, por e merr kur
smbetet m asnj dijetar dhe njerzit do t marrin si prijs t tyre njerz injorant, t cilt kur t
pyeten, do t japin vendim pa pasur dituri. Kshtu ata do ta humbin rrugn dhe do ti humbin t
tjert. 51
Ata q din do t kuptojn nga hadithi i msiprm q (njerzit) populli nuk shkon n rrug t gabuar prej ulemave t vrtet, por ai e humb rrugn kur, n munges t dijetarve t till, u
drejtohen gjysmdijetart, t cilt u japin atyre kshilla t gabuara. Kshtu, ka nj thnie se nj
njeri i besueshm se tradhton kurr at q i besohet, ndrsa tradhtari e bn kt menjher. Ksaj
51
Transmetojn Buhariu dhe Muslimi
www.islamischen.ch
57
thnie mund ti shtojm: nj alim i vrtet kurr nuk nxjerr risi n fe, ndrsa gjysmalimi e bn
kt.
Enes ibn Maliku (radijall-llahu anhu) transmeton: Njher Rebian e pan duke qar me hidhrim. Kur u pyet nse i kishte ndodhur ndonj fatkeqsi, ai u prgjigj: Jo, por populli po krkon
fetva nga persona q skan dituri!
sht fakt se dituria gjysmake, e shoqruar me krenari dhe mendjemadhsi, sht m e
rrezikshme dhe m shkatrrimtare sesa injoranca e plot e pranuar, sepse dituria gjysmake sht
injoranc e nj personi, i cili nuk sht i vetdijshm pr kufizimet e vetvetes, i cili nuk e di se nuk
di. Nj injoranc e till shfaqet n shum mnyra, m e rndsishme prej t cilave sht
kmbngulja n kuptimin e dukshm t teksteve, duke mos prfillur thelbin dhe qllimet e tyre.
Ky fenomen nuk sht i ri. Shekuj m par, shkolla Dhahirijeh (e fjalprfjalshme) e mendimit ka
br pikrisht t njjtn gj. Ithtart e ksaj shkolle e hodhn posht Talil ul Ahkam 52 dhe si
rrjedhim edhe Kijasin (analogjin), sepse ata besonin se Sheriati bn diferencim midis identikeve
(t njjtave) dhe i bashkon (barazon) t ndryshmet.
Dhahirijt e sotm pasojn ata t vjetrit duke u munduar ti rregullojn veprimet e ibadetit dhe
shtjet e tjera fetare pa asnj lloj racionalizimi, reflektimi apo prpjekjeje pr t kuptuar
domethniet e tyre t thella. Ndoshta i vetmi ndryshim midis dy shkollave sht se pasuesit e s
vjetrs ishin shum m t prkushtuar ndaj bindjeve t tyre, ndrsa pasardhsit e tyre nuk e
pranojn kurr se ata vetm ndjekin verbrisht qndrimet negative t paraardhsve t tyre dmth
52
Ta'lil ul Ahkam: "Racionalizimi i verdikteve ligjore n Sheri'at"
www.islamischen.ch
58
kundrshtimin e plot t Talilit. Mendimi im personal, ashtu si dhe ai i dijetarve t tjer t cilt e
kan studiuar kt shtje n thellsi, sht q ibadeti sht shkaku dhe qllimi i detyrimeve (ElIbadat), t cilat sjan dhe kurr smund t jen objekt vlersimi. Megjithat, msimet q synojn
t rregullojn jetn ton mund dhe duhet t analizohen (El-Adat dhe El-Muamelat). 53
Prandaj sht e gabuar t thuhet se nj njeri, i cili u ndihmon me para muslimanve t varfr apo
financon projekte t dobishme islame, mund t shkarkohet nga obligimi i haxhxhit; si dhe se
dhnia e vlers n para t haxhxh ut temettu we el-kiran 54 n sadaka apo kiran gjat haxhxhit sht
m e mir sesa kurbani i detyrueshm. Kjo sht njsoj sikur t thuash se taksat e kohs son
mund ta zvendsojn zekatin, shtylla e tret e Islamit dhe e barabart pr nga vlera me namazin.
Me t vrtet, shum rrall n Kuran prmendet namazi pa u prmendur menjher pas tij zekati.
Gjithashtu, smundet q nj muaj tjetr ta zvendsoj Ramazanin pr agjrim, as ndonj dit
tjetr smund ta zvendsoj t premten pr faljen e namazit t xhumas, i cili sht obligim javor
pr muslimant. Prve shtjeve t pastra t devotshmris (El-Ibadat), n shtjet e tjera (ElAdat dhe El-Muamelat) ne mund t shqyrtojm dhe t marrim parasysh kuptimet dhe qllimet q
fshehen n brendsi t tyre. Sapo ti nxjerrim, ne mund t bazojm vendime mbi to si dhe n baz
t tyre, mund t pranojm ose t hedhim posht vendime t ndryshme.
Le t shqyrtojm tekstet e mposhtme:
Autenticiteti i ksaj bazohet n dshmin nga Kur'ani dhe Sunneti, ndrsa cekur nga Imam esh-Shatibiu
n veprat e tij el-Muvafekat dhe el-I'tisam
54 Nj kafsh e ofruar si sakrific nga ana e pelegrinit (haxhiut) gjat umres ("haxhxhit t vogl") para
haxhxhit duke veshur ihramin (veshjen e haxhilerve) vemas pr t dy kto akte."
53
www.islamischen.ch
59
a) Transmetohet n nj hadith t vrtet 55 se muslimani sduhet t mbaj me vete ndonj kopje t

Kuranit kur sht duke udhtuar npr vendin e jobesimtarve apo t armikut. Por nse
analizojm shkakun q qndron pas nj ndalimi t till, do t arrijm n prfundimin se i Drguari
(sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) e ndaloi kt gj duke patur parasysh se jobesimtart mund ta
dmtojn apo ndotin Librin. N munges t nj rreziku t till, muslimant mund ta marrin at
me vete ku t duan. Kjo sht nj praktik e zakonshme midis muslimanve sot. Njerzit e feve
dhe besimeve t tjera jan n gar me njri-tjetrin pr shprndarjen e librave t tyre t shenjt dhe
pr kt qllim po prdorin t gjitha mjetet e mundshme. T njjtn gj e bjn edhe muslimant
nprmjet prkthimeve t kuptimeve t Kuranit pr ata q nuk e njohin arabishten.
b) Nj hadith tjetr i vrtet i ndalon nj gruaje muslimane t udhtoj e pashoqruar nga nj
mahrem. 56 Sigurisht, qllimi kryesor i ktij ndalimi ishte mbrojtja e gruas, n nj koh kur
udhtimi ishte shum i vshtir dhe i rrezikshm. Por sot, mjetet e transportit t prdorura nga
udhtart i kan zvogluar n mnyr t konsiderueshme rreziqet pr nj grua q udhton vetm.
psh. bashkshorti i saj e on at n aeroport dhe kujdeset pr t derisa t niset. Kur mbrrin n
aeroportin tjetr, ajo pritet nga nj mahrem, i cili e shoqron at deri n vendin e dshiruar. Me t
vrtet, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) parashikoi nj zhvillim t till kur tha se do t
vij nj koh, n t ciln njerzit do t udhtojn nga Iraku n Kabe (Mekke) duke mos iu
friksuar askujt prve All-llahut (xh.sh.).
Transmetojn Maliku, Buhariu, Muslimi dhe prmbledhsit e suneneve t tjera
Mahrem: "I afrt (mashkull), t cilit pr arsye t lidhjeve familjare nuk i lejohet t martohet me gruan n
fjal."
55
56
www.islamischen.ch
60
c) Gjithashtu i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) nuk e lejoi nj musliman, i cili kishte ndenjur larg familjes pr nj periudh t gjat kohe, t shkonte n shtpi natn. Vet ai (sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem) e kishte pr zakon t kthehej n shtpi vetm n mngjes ose hert n mbrmje.
Ka dy arsye pr kt gj. S pari, kthimi n shtpi papritmas pas nj mungese t gjat mund t
merret se burri ska besim ndaj gruas s tij dhe si rrjedhim, do ta kap at n befasi. Ky lloj
mosbesimi sht i papranueshm pr marrdhniet bashkshortore n Islam. S dyti, mund t
thuhet se ky ndalim synon ti jap gruas t drejtn pr t marr vesh mbrritjen e burrit, n mnyr q t zbukurohet pr t. Por n kohn e sotme, nj udhtar mund t kthehet n shtpi n
cilndo or t doj, me kusht q ta informoj gruan e tij me telefon, letr, teleks, telegram etj. Ve
ksaj, udhtari i sotm nuk mund t zgjedh gjithmon se kur do t udhtoj, sepse ai sht i
varur nga planet dhe oraret e puns dhe atyre t komunikacionit. Prandaj ky ndalim smund t
merret ashtu si duket, por duhet analizuar n baz t qllimit t tij themelor dhe t shikohet n
lidhje me rrethanat e kohs dhe vendit.
Si u prmend m lart, obligimet n lidhje me ibadetet smund t racionalizohen aq sa t prjashtohet zekati duke pretenduar se ai m shum sht pjes e sistemit ekonomik-financiar sesa
ibadet. Zekati, jo vetm q sht shtyll e Islamit, nj detyr fetare dhe caktim Hyjnor, por ai
prbn nj burim t prhershm dhe t rndsishm t ardhurash n Sheriatin islam, prandaj ai
sht edhe nj shtyll e sistemit ekonomik islam. Kjo sht edhe arsyeja pse t gjitha medhhebet
zbatojn deduksionin racional t Ahkameve (vendimeve) t tij, duke prfshir edhe Kijasin, pr
shkak t rritjes aktuale ose potenciale t tij si pasuri. Personalisht, un besoj se sht e detyrueshme pr muslimant tiu japin 10% ose 5% t t gjith prodhimit t toks s punuar t varfrve,
sido q t jet ai, fruta apo drith, i njom apo i that, i ngrnshm apo jo. T gjitha arsyet e
www.islamischen.ch
61
domosdoshme jan atje dmth. rritja, e drejta e prcaktuar e nevojtarit pr parat e t pasurit si dhe
pr perimet e kultivuesit, t cilat duhet t pastrohen dhe shtohen:
Merr prej pasuris s tyre lmosh q ti pastrosh me t dhe tua shtosh (t mirat).
(9:103)
Megjithat, nj dhahirij bashkkohs e hodhi posht argumentin e msiprm, duke prmendur

kt hadith: Ska sadaka pr perimet. Gjithashtu ai deklaroi q ska ndonj precedent n praktikn
e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) q t tregoj se ai mori zekat pr perimet. Un iu
prgjigja q argumenti i par ishte i pavlefshm, sepse hadithi ishte i dobt dhe si i till, sht nj
argument i dyshimt prball fryms s prgjithshme t Kuranit dhe Sunnetit. Ky hadith nuk
sht vrtetuar nga asnj prej dijetarve t hadithit, por vetm sht transmetuar nga Tirmidhiu, i
cili e ka klasifikuar si t dobt, duke shtuar q asnj gj autentike smund ti atribuohet t
Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) n lidhje me kt shtje.
Argumenti i dyt sht gjithashtu jo i vrtet pr dy arsye, njra nga t cilat sht paraqitur nga
Imam Ibnul Arabi, i cili ka thn q ska nevoj t prmendet ky lloj argumenti, prderisa kjo
shtje trajtohet n mnyr t prer n Kuran 57:
Hani frutat e tyre kur t piqen dhe ditn e korrjes (vjeljes) s frutave jepni at pjes q sht
obligim dhe mos e teproni, pse Ai nuk i do shkaprderdhsit.
(6:141)
57
Ebu Bekr ibn-ul Arebi: Ahkam-ul Kur'an
www.islamischen.ch
62
Arsyeja e dyt sht q edhe nse ska ndonj precedent n praktikn e t Drguarit (sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem), ne duhet t nxjerrim prfundim se ai mund tia ket ln kt shtje
ndrgjegjes s pasuesve t tij, meq n at koh ishte e vshtir t kultivoje fruta dhe perime.
Megjithat, dhahiriu bashkkohs ngulte kmb q ka nj hadith, i cili e kufizon zekatin vetm tek
hurmat, rrushi i that, gruri dhe elbi. Por edhe ky hadith sht i dobt. Ai nuk sht vrtetuar nga
asnj nga dijetart e hadithit 58 dhe si rrjedhim, nuk sht marr si argument nga asnjri prej
medhhebeve. Prandaj, si mund t qndroj ai si argument prball teksteve t plota t vrteta, t
cilat e prcaktojn zekatin si t detyrueshm pr t gjitha prodhimet e toks, si thuhet n ajetin e
mposhtm:
O ju q besuat! Jepni nga m e mira e asaj q fituat dhe nga ajo q ju dham prej toks...
(2:267)
dhe n tjetrin:
Ai (All-llahu) sht q krijoi kopshte t ngritura lart dhe t rrafshta, edhe hurmat dhe drithrat
me frute t ndryshme; ullinjt dhe shegt e ngjashme e jo t ngjashme. Hani frutat e tyre kur t
piqen dhe ditn e korrjes s fryteve jepni at pjes q sht obligim dhe mos e teproni, pse Ai nuk
i do shkaprderdhsit.
(6:141)
Gjithashtu ka nj hadith i sakt, i cili bn q dhnia e zekatit t jet shum m e gjer sesa do ti
plqente dhahiriut t sotm. I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ka thn: Nj e dhjeta pr
58
Shih, el-Kardavi, J., Fikh-uz-Zekat, 1:349-358
www.islamischen.ch
63
tokn q ujitet nga lumenjt ose shirat (dmth. ujitje natyrore); pes pr qind pr tokn q ujitet
me sakijeh (ujitje artificiale). 59
Kto tekste nuk kufizohen vetm n nj prodhim t veant dhe detyrimi pr dhnien e nj t
dhjets apo pes prqindshit sht shum i qart. Kjo sht ka nxori Ebu Hanife (All-llahu e
mshiroft) nga tekstet e msiprme dhe q m par u pranua nga Umer ibn Abdulazizi. Ky
interpretim sht n prputhje me thelbin dhe qllimet e Sheriatit. All-llahu (xh.sh.) e bekoft
imamin malikij dhe gjykatsin e drejt Ebu Bekr Ibnul Arabi, i cili vuri n dukje se pikpamjet e
Ebu Hanifes n lidhje me kt problem jan m t shndosha se ato t parashtruara nga t tjert.
Kto pikpamje u shprehn n interpretimin q i bri Ibnul Arabi ajetit:
Ai sht q krijoi kopshte...
(6:141) 60
dhe n shpjegimin e hadithit t siprprmendur: ... pr tokn q ujitet nga lumenjt. 61

Pasi paraqet argumentet e sjella nga medhhebet e ndryshme dhe tregon dobsin e tyre, Ibnul
Arabi thot n Ahkam ul Kuran 2/947: Ebu Hanifeja e bri ajetin (e lartprmendur) pasqyrn
(udhzuesin) e tij dhe, si rrjedhim, arriti t shihte t vrtetn. Gjithashtu ai thot n Sherh ut
Tirmidhi:
Transmeton Muslimi
Ebu Bekr Ibn-ul Arebi, Ahkam-ul Kur'an
61Ebu Bekr ibn-ul Arebi: Aridat-ul Ahvadhi fi Sherh-ut Tirmidhi
59
60
www.islamischen.ch
64
N lidhje me kt problem, medhhebi i Ebu Hanifes paraqet argumentin m t fort, tregon

kujdesin m t madh pr t varfrit dhe falnderimin pr begatit e All-llahut; t gjitha kto jan
t qarta n prmbajtjen e prgjithshme t ajetit dhe hadithit.
Si prfundim
Mosvrejtja e lidhjes midis Ahkameve dhe arsyeve t tyre na on n kontradikta t rrezikshme, ku
do t biem n diferencim midis t ngjashmeve dhe barazojm t ndryshmet; kjo sht n
kundrshtim me drejtsin e cila sht baza e Sheriatit. sht e vrtet q pseudodijetart shpesh
futen n probleme t tilla t ndrlikuara, duke krkuar (pa pasur dijeni apo mendjemprehtsi)
arsyet pr Ahkamet dhe kshtu e shtrijn dominimin e tyre pa pasur argumente t sakta. Kjo
sduhet t na pengoj q t mundohemi tu japim t drejtn pronarve t saj ose t hapim portn
e Ixhtihadit pr ata q jan t aft dhe t kualifikuar, si dhe, n t njjtn koh, t paralajmrojm
kundr mashtruesve dhe parazitve.
1. MARRJA ME SHTJET E DORS S DYT

Cektsia intelektuale dhe mungesa e mendjemprehtsis fetare shfaqen edhe n nj interesim t
madh nga disa prej ktyre pr shtjet e imta dhe t dors s dyt n kurriz t atyre kryesore, t
cilat jan t lidhura me ekzistencn, identitetin dhe fatin e krejt Ummetit. Sot ekziston nj
polemik e teprt dhe e panevojshme rreth mbajtjes s mjekrs, veshjes s rrobave q qndrojn
mbi nyjen e kmbs, lvizjes s gishtit gjat thnies s teshehhudit n namaz, daljes n fotografi
www.islamischen.ch
65
etj., etj. Pr fat t keq, diskutime t tilla q vetm t humbin kohn, vazhdojn t pushtojn
mendimin ton n nj koh kur ballafaqohemi me armiqsin e vazhdueshme dhe infiltrimin n
botn islame t laicizmit, komunizmit, cionizmit, Krishterimit si dhe t grupeve devijuese
(shmangse). Misionart e krishter jan hedhur n nj kryqzat t re kundr Ummetit me qllim
t minimit t karakterit historik dhe islamik t tij. Muslimant po masakrohen pa mshir n pjes
t ndryshme t bots dhe thirrsit islam po u nnshtrohen formave m t ulta t krcnimit dhe
sulmit.
sht e uditshme dhe pr t t ardhur keq, kur shoh se ata q kan emigruar n Shtetet e
Bashkuara, Kanada dhe n Evrop n krkim t dituris apo pr t fituar pr jetes, kan sjell
me vete konflikte dhe polemika t tilla mbi shtje t dors s dyt, t cilat jan t prhapura n
shoqrit prej t cilave ata vijn. Shpesh kam qen dshmitar dhe kam dgjuar me vesht e mi
debate dhe diskutime t furishme, t cilat ia kan dal mban t shkaktojn prarje midis muslimanve, n lidhje me shtje q varen nga ekstrapolimi dhe Ixhtihadi, disa prej t cilave i kam cekur
m lart, dhe rreth t cilave juristt do t vazhdojn t mos pajtohen dhe pr t cilat ka shum pak t
ngjar q njerzit t pajtohen ndonjher. N vend t ktyre grindjeve t kota, do t ishte shum m
mir pr kta emigrant musliman q ti prqndronin prpjekjet e tyre pr t propaganduar mes
tyre nj ndjekje t vrtet t Islamit, veanrisht nga ana e t rinjve, duke br q ata t kryejn
obligimet dhe t shmangen nga ndalimet kryesore t fes. Nse duke vepruar kshtu ata ia dalin n
krye ktij objektivi, ather ata do t realizojn nj shpres t madhe dhe do t krijojn mundsi t
reja pr prhapjen e Islamit.
sht pr t t ardhur keq q ata, t cilt i fillojn dhe i inkurajojn kto konfrontime, jan t
njohur pr neglizhencn e tyre n kryerjen e detyrave fetare si kujdesi ndaj prindrve, ndjekja me
www.islamischen.ch
66
kujdes e atyre q jan t lejuara dhe atyre q jan t ndaluara, kryerja e detyrave t tyre si dhe
respekti pr t drejtat e grave, fmijve dhe fqinjve t tyre. N vend q ta prmirsojn vetveten,
ata ndiejn knaqsi t madhe nga nxitja e konflikteve t cilat eventualisht i shtyjn ata t marrin
nj qndrim armiqsor apo hipokrit. Rreth grindjeve t tilla bhet fjal n kt hadith: Njerzit,
t cilt e humbin rrugn, pasi q jan udhzuar, jan t prirur pr t filluar diskutime. 62
Gjithashtu, ssht ndonj gj e pazakont, t gjesh njerz q i paralajmrojn muslimant t mos
e han mishin e kafshve t therura nga populli i Librit (t krishtert dhe ifutt), megjithse ekzistojn shum fetva, t vjetra dhe t reja, t cilat e lejojn kt gj. Nse shqyrtojm qndrimin
dhe sjelljen e ktyre njerzve n lidhje me shtje t tjera shum m serioze se kjo, do t shohim
se ata merren me shum gjra rreptsisht t ndaluara. Kjo m sjell ndrmend rastin e nj personi
q jeton n Shtetet e Bashkuara, pr t cilin m kan treguar disa vllezr t besueshm, i cili fliste
me t madhe kundr ngrnies s mishit t kafshve t therura nga ifutt ose t krishtert,
ndrkoh q nuk i bnte prshtypje t hante n nj tryez n t ciln disa t tjer pinin alkool.
Pavarsisht nga kjo, ai mbante nj qndrim t till ekstrem ndaj shtjeve t paqarta dhe t diskutueshme.
Nj sjellje e till kontradiktore e inatosi njher Abdull-llah ibn Umerin (radijall-llahu anhuma),
kur menjher pas vrasjes s dshmorit (shehidit) t madh, zotriut t t rinjve Husejn ibn Aliut
(radijall-llahu anhuma), nj njeri nga Iraku e pyeti at, nse vrasja e nj mushkonje ishte hallall apo
haram. Ahmedi transmeton n Musnedin e tij nga Ibn Ebi Nezimi t ket thn:
62
Transmetojn Ahmedi, Ebu Davudi dhe et-Tirmidhiu i cili thot: "hadith hasen sahih."
www.islamischen.ch
67
Ndrsa po qndroja ulur me Ibni Umerin, erdhi nj njeri dhe e pyeti at pr gjakun e mushkonjs. (N nj version tjetr, njeriu e pyeti pr haxhiun q vret nj mushkonj). Ibni Umeri e pyeti:
Nga cili vend je? Njeriu iu prgjigj: Nga Iraku. Ibni Umeri tha: Shikoje kt njeri! Ai m
pyet pr gjakun e mushkonjave, kur pikrisht ata (irakiant) e vran nipin e t Drguarit (dmth.
Husejnin, t birin e Aliut (radijall-llahu anhuma). Un e kam dgjuar t Drguarin (sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem) t thot: Ata (Hasani dhe Husejni) jan dy lulet e mia m me arom n kt
bot. 63
2. ZGJERIMI TEJMASE I NDALIMEVE

Nj nga treguesit e ksaj cektsie dhe t mungess s nj njohjeje t plot t jurisprudencs islame
dhe Sheriatit, sht vshtirsimi i gjrave prmes nj zgjerimi t pavlefshm t ndalimeve,
pavarsisht nga paralajmrimet e qarta kundr nj gjje t till, n Kuran dhe Sunnet:
Mos i thoni asaj rrens s gjuhve tuaja: Kjo sht hallall e kjo sht haram e t shpifni ndaj
All-llahut rrenn. Vrtet, ata q shpifin rrenn ndaj All-llahut, nuk kan shptim.
(16:166)
Sahabt e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), ashtu edhe paraardhsit tan t drejt nuk e
ndalonin ndonj gj nse nuk ishin t sigurt se ajo me t vrtet ishte rreptsisht e ndaluar.
63
Transmeton Ahmedi. Shejh Ahmed Shakiri konfirmon se isnadi i tij sht autentik
www.islamischen.ch
68
Prndryshe, ata kshillonin kundr asaj gjje ose shprehnin neverin e tyre, por nuk e shpallnin
at n mnyr t prer, t ndaluar (haram). Megjithat, ekstremistt ndalojn shum gjra pa u
rezervuar dhe me pakujdesi. Nse pr nj shtje t caktuar, n jurisprudencn islame ekzistojn
dy mendime, njri e prcakton at si mubah (t lejueshme) dhe tjetri si mekruh (t paplqyeshme),
ekstremistt marrin kt t fundit; nse prcaktohet si mekruh nga njri dhe haram nga tjetri, ather ata paraplqejn kt t fundit. Nse ekzistojn dy mendime, njri prej t cilve i lehtson
gjrat, ndrsa tjetri i vshtirson ato, ather ata pasojn t dytin. Me kmbngulje, ata ndjekin
mendimet e vijs s ashpr t Ibni Umerit, duke mos i pranuar kurr lehtsimet e Ibni Abbasit.
Kjo prirje, n prgjithsi, vjen nga mosnjohja nga ana e tyre e pikpamjes e cila t fton pr
lehtsim.
Pr ta ilustruar kt pik, do t doja t rrfej rastin e mposhtm, pr t cilin isha vet dshmitar.
Nj dit, nj ekstremist pa nj njeri i cili po pinte uj n kmb. Me vrazhdsi, ekstremisti i krkoi
atij q t ulej, sepse nj veprim i till ishte shmangie nga Sunneti i t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi
ve sel-lem). I hutuar, njeriu vazhdoi t qndronte n kmb. Ekstremisti i tha atij se nse ishte
musliman i vrtet, ai duhej ta villte menjher pr tu pastruar. N kt ast ndrhyra me butsi,
duke i thn ekstremistit: Kjo gj nuk meriton nj vrazhdsi t till. Pirja e ujit n kmb sht
nj shtje e diskutueshme, e cila nuk meriton dnim ose brutalitet t hapur. Ekstremisti u
prgjigj se kishte nj hadith sahih, i cili e ndalonte rreptsisht nj gj t till dhe q krkonte q
cilido q vepron kshtu, duke mos e patur mendjen aty, duhet ta vjell at. Prgjigjja ime ishte:
Por hadithet, t cilat e lejojn pirjen n kmb, jan m t sakta dhe pr kt jan prmbledhur
nga Buhariu n nj kapitull t titulluar Pirja n kmb, por ai ska prmendur asnj hadith q e
ndalon kt gj. Prve ksaj, Tirmidhiu dhe t tjer kan transmetuar disa hadithe t cilat
www.islamischen.ch
69
dshmojn pr kt. Gjithashtu, sht e vrtet se i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ka

pir uj n kmb gjat Haxhxhit t lamtumirs. 64 Ve ksaj, transmetohet se Ali ibn Ebu Talibi
(radijall-llahu anhu) me nj rast mori abdest, pastaj u ngrit dhe e piu ujin e mbetur n kmb dhe
tha: Disa njerz nuk e plqejn pirjen n kmb, por un e kam par t Drguarin (sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem) duke vepruar tamam kshtu si po m shikoni duke br tani. 65
Gjithashtu, Tirmidhiu vrteton pr lejimin e pirjes n kmb, duke e mbshtetur kt n thniet
dhe veprimet e nj numri sahabsh t t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem). Sipas
Tirmidhiut, Ibni Umeri ka thn: Gjat kohs s t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), ne
hanim duke ecur dhe pinim n kmb.
Gjithashtu Kebshehu vrteton dhe thot: Njher jam takuar me Pejgamberin (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) dhe e pash at duke pir nga nj calik lkure (me uj) i varur.66
Interpretimet q jan br nga dijetart m t besueshm t hadithit, tregojn q, megjithse ka
nj inkurajim t qart pr t pir ulur, prapseprap nuk ka asnj ndalim pr pirjen n kmb. Kta
dijetar pohojn se hadithet t cilat e inkurajojn qndrimin e par, jan anuluar nga hadithe t tjera
dhe kjo konfirmohet nga praktika e Ebu Bekrit, Umerit, Uthmanit dhe Aliut. Prandaj n kt
shtje t koklavitur, do t ishte krejtsisht e gabuar t ndalosh dik q t pij uj n kmb e
posarisht t jesh i ashpr ndaj tij.
Transmetojn Buhariu dhe Muslimi mbi autoritetin e Ibn Abbasit
66 Transmeton et-Tirmidhiu
64
65
www.islamischen.ch
70
Shum t rinj t sotm merren me spekulime rreth veshjes s duhur islame. Spekulimet e tilla bazohen n kt hadith t sakt: Pjesa (e veshjes) posht nyjes s kmbs sht n zjarr. 67 Duke
dashur ta zbatojn kt hadith, shum t rinj veshin rroba mbi nyjen e kmbs dhe mundohen
tua imponojn kt gj edhe t tjerve. Ky presion mbi t tjert ngjall vullnet t keq n t dy palt
dhe akuzat pr ekstremizm apo pr mosndjekje t rregullave islame lshohen reciprokisht nga t
dy ant. Hadithet t cilat i paralajmrojn muslimant kundr veshjes s rrobave nn nyjen e
kmbs, plotsohen nga hadithe t tjera, t cilat nse shqyrtohen n thellsi zbulojn arsyen pr
kt ndalim. Nj her e nj koh, rrobat q qndronin posht nyjes s kmbs, shikoheshin si
shfaqje t mendjemadhsis, arrogancs dhe ekstravagancs.
Pr shembull, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ka thn: All-llahu nuk do ta shikoj n
Ditn e Gjykimit at person, i cili i trheq (zvarr) rrobat e tij n shenj mendjemadhsie. 68
Njher Ebu Bekri (radijall-llahu anhu) i tha t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem): Izari im
m varet posht nse nuk e ngre at dhe i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) iu prgjigj: Ti
nuk je nga ata q veprojn kshtu nga mendjemadhsia. 69
Pr kt shkak, Imam Neveviu dhe dijetar t tjer islam jan t mendimit se veshja e nj rrobe
t till sht mekruh, por nj mekruh mund t bhet mubah (i lejueshm), nse ka nj shkak t
fardo lloji qoft.
Transmeton Buhariu sipas Ebu Hurejres
Transmeton Muslimi
69 Transmeton Buhariu sipas Abdull-llah ibn Umerit
67
68
www.islamischen.ch
71
3. IDET E GABUARA
Shembujt e lartprmendur t nj mendimi t rregullt dhe t nj vizioni t turbullt t fundamenteve t Islamit, Sheriatit dhe synimeve t mesazhit t tij, kan br q n mendjet e t rinjve islam
t zn vend shum ide t gabuara. Kto ide t tilla t gabuara duhet shpjeguar plotsisht dhe
prcaktuar me kujdes, sepse ato shrbejn si baz pr gjykimin dhe reformimin e tyre. Ndr idet
kryesore t gabuara mund t prmendim koncepte t tilla t imanit dhe Islamit, kufrit dhe shirkut,
nifakut dhe xhahilijetit etj. Kompleksitetet gjuhsore apo moszotrimi i gjuhs arabe nga ana e
disa personave, kan uar n konfuzion dhe keqkuptim. Kompleksitetet e gjuhs u rrshqasin
atyre q sjan ekspert t saj. Si rrjedhim, ata sjan n gjendje t vn re dallimin midis kuptimeve figurative apo metaforike dhe atyre literale (t dukshme), ndaj edhe i ngatrrojn gjrat. P.sh.
ata sjan n gjendje t kuptojn dallimin midis imanit absolut (apo t prkyer) dhe atij t kufizuar
(apo nominal), midis Islamit t plot dhe atij nominal; nuk bjn dallimin mes kufrit t madh i cili
nxjerr nga feja dhe atij q nuk nxjerr nga feja; midis shirkut t madh dhe atij t vogl; midis
hipokrizis (nifakut) n besim dhe asaj n veprim. Gjithashtu, ata barazojn xhahilijen
(injorancn) e etiks dhe sjelljes me at t besimit. Ajo q do t shkruaj m posht, sht nj qartsim i shkurtr i ktyre koncepteve, me qllim q t parandalojm pasojat e rrezikshme.
Imani absolut (i prkryer) prmbledh do gj q nj njeri beson, thot dhe vepron. Ky sht ai lloj
i imanit pr t cilin flitet n ajetet kuranore:
E besimtar t vrtet jan vetm ata, t cilve kur prmendet All-llahu u rrqethen zemrat e
tyre, t cilve kur u lexohen ajetet e Tij, u shtohet besimi dhe q jan t mbshtetur vetm te Zoti
i tyre.
www.islamischen.ch
72
(8:2)
sht e sigurt se kan shptuar besimtart: ata t cilt jan t prulur dhe t kujdesshm gjat
faljes s namazit.
(23:1-2)
Besimtar jan vetm ata q i besuan All-llahut, t Drguarit t Tij, e mandej nuk dyshuan dhe
pr hir t All-llahut luftuan me pasurin dhe jetn e tyre. T till jan ata t vrtett.
(49:15)
I njjti koncept i imanit shprehet edhe n hadithin e mposhtm:

Cilido q i beson All-llahut dhe Dits s Gjykimit (s Fundit) duhet t ket marrdhnie t mira
me t njohurit dhe farefisin... le t flas vetm at q sht e mir ose le t hesht. 70
N nj hadith tjetr, imani prcaktohet duke mohuar at q ssht iman:
Askush nga ju sdo t ket iman (t plot) derisa t mos dshiroj pr vllain e tij (musliman) at
q dshiron pr vete. 71
N nj hadith tjetr, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) e prcakton kshtu imanin:
70
71

Transmeton Buhariu sipas Enes ibn Malikut
www.islamischen.ch
73
Kur nj pusht kryen prostitucion (kurvri), ai nuk ka iman n kohn kur e bn at; kur ndonjri
pi pije alkoolike, ai nuk ka iman n kohn e pirjes dhe kur nj hajn vjedh, ai nuk ka iman n
kohn kur sht duke vjedhur. 72
sht e rndsishme t vihet re se n t dy hadithet e fundit, imani prcaktohet me mohim. Kjo
do t thot se bhet fjal pr imanin absolut apo t prkryer e jo pr imanin (n prgjithsi), si n
kt thnie: Ai q nuk e zbaton diturin e tij, ssht dijetar. Ktu mohimi sht pr diturin e
prkryer e jo pr at t kufizuar. Gjithashtu, iman i prkryer sht ai pr t cilin na njofton
hadithi: Imani prbhet nga shtatdhjet e sa deg (dmth. pjes) dhe haja (turpi) sht pjes e
imanit. N librin e tij El Xhami li Shuab el Iman, Ebu Bekr El Bejhekiu e krahason imanin me
nj pem. Trungu simbolizon parimet themelore t besimit si ritet (obligimet) fetare, sjelljen,
etikn dhe marrdhniet. Ashtu si sht i domosdoshm trungu q t ekzistoj pema, ashtu edhe
parimet themelore t besimit jan t domosdoshme pr besimtarin. Ndrsa, prderisa pema
mund t ekzistoj edhe n munges t disa degve, i till sht statusi i besimtarit n bashksin
islame n lidhje me ka mbetet nga degt e imanit t tij. Imani themelor sht prcaktuar n
thnien e melekut Xhibril (alejhis-selam): Imani sht t besosh n All-llahun, melekt (engjjt) e
Tij, librat, t drguarit dhe Kaderin (prcaktimin hyjnor).
Hafizi Ibn Haxheri shkruan n Fet-hul Bari:
Paraardhsit tan t drejt kan thn: Imani sht besimi me zemr, shqiptimi me gjuh dhe
zbatimi i themeleve t besimit. Ata kishin parasysh q zbatimi i imanit n praktik sht
72
www.islamischen.ch
74
domosdoshmri pr prsosjen e tij. Nga kjo edhe del thnia e tyre se imani shtohet dhe
mangsohet. Murxhijt pohonin se imani sht vetm besimi dhe shqiptimi; Keramitt thonin se
ai sht vetm shqiptim; Mutezilt besonin se ai prbhet nga zbatimi, shqiptimi dhe besimi. Dallimi ndrmjet tyre dhe paraardhsve tan t drejt sht se, ndrsa t part tan e konsideronin
zbatimin si nj kusht t nevojshm pr prsosjen e imanit, t dytt e konsideronin at si nj kusht
t nevojshm pr besueshmrin e tij. Por prsosuria sht kompetenc vetm e All-llahut; pr ne
deklarimi i imanit me goj sht i mjaftueshm. Me tu kryer kjo, personi gjykohet n prputhje
me Sheriatin dhe smund t konsiderohet kafir (jobesimtar) prderisa nuk kryen nj veprim q
tregon kufrin e tij, si t brit sexhde nj idhulli. Nse nj person kryen nj vepr (mkat) q nuk e
on n kufr por tregon fiskun e tij, ai q e konsideron kt njeri se ka iman, e bn kt n koncept t shqiptimit t tij, ndrsa ai q ia mohon imanin ktij, at e bn n koncept t prsosuris
(prkryerjes) s imanit. Edhe ai q e quan kt person kafir e bn kt n koncept se ai ka br
vepr t kafirit, ndrsa ai q mohon kufrin e tij, e bn kt n koncept t vrtetsis s tij
(kufrit).
Islami e njeh shqiptimin me goj t shehadetit (dshmis) i cili sht porta e hyrjes n Islam; nj
jobesimtar bhet musliman, sapo dshmon q nuk ka zot prve All-llahut dhe q Muhammedi
(sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) sht i Drguari i Tij, para se t kryej namazin apo dhnien e
zekatit, sepse kto forma ibadeti pranohen vetm nse kryhen nga muslimani. Atij i duhet vetm
ti pranoj kto detyrime dhe t zotohet pr ti kryer ato, edhe nse nuk i zbaton. Shqiptimi i
shehadetit sht ajo q u siguron atyre mbrojtjen e jets dhe pasuris s tyre. I Drguari (sal-lallllahu alejhi ve sel-lem) ka thn: Nse ata (njerzit) e shqiptojn at (shehadetin), gjaku dhe
pasuria e tyre jan t ruajtura nga un, pr aq koh sa ata i prmbushin prgjegjsit e tij. Pr kt
www.islamischen.ch
75
ata jan prgjegjs tek All-llahu. 73 Termi Islam mund t prdoret edhe pr t nnkuptuar pes
shtyllat, si prmenden n hadithin e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), t transmetuar
nga Ibni Umeri: Islami mbshtetet mbi pes shtylla: t dshmosh se ska zot prve All-llahut
dhe se Muhammedi (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) sht i Drguari i Tij, t falsh namazin; t
japsh zekatin; t agjrosh gjat Ramazanit dhe t kryesh haxhxhin.
Literatura e hadithit prmban prcaktimin q i bri Islamit Xhibrili (alejhis-selam). Kur i Drguari
(sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) e pyeti Xhibrilin pr Islamin, ky iu prgjigj: Islami sht t
adhurosh vetm All-llahun dhe t mos i shoqrosh Atij asnj (shok), t falsh namazin, t japsh
zekatin e urdhruar dhe t agjrosh gjat Ramazanit. 74 N fjalt e Xhibrilit mund t gjejm
ndryshimin midis konceptit t imanit dhe Islamit; gjithashtu sht e qart se q t dy termat mund
t prdoren si sinonime, nse ato jan t lidhura s bashku, secili prej tyre nnkuptohet tek tjetri.
Nuk ka iman pa Islam dhe ska Islam pa iman.
Imani ka t bj me zemrn, ndrsa Islami ka t bj me veprimet trupore dhe sjelljen e jashtme,
si mund t vihet re n kt hadith: Islami sht i hapur, imani sht (ka besohet) n zemr. 75
I njjti prkufizim i imanit dhe Islamit gjendet n kt ajet kuranor:
Beduint than: Ne kemi besuar! Thuaj: Ju nuk keni besuar ende, por thoni: Ne jemi
dorzuar e ende nuk po hyn besimi n zemrat tuaja.
Transmeton Buhariu sipas Ibn Umerit
75 Transmetojn Ahmedi dhe el-Bezzari, isnadi i tij sht sahih
73
74
www.islamischen.ch
76
(49:14)
Gjithashtu Islami mund t prdoret pr t nnkuptuar Islamin e prsosur si tregohet n kt hadith: Islami sht (gjendja kur) zemra jote i nnshtrohet (krejtsisht) All-llahut dhe kur ti nuk i
dmton muslimant me gjuhn apo dorn tnde. N nj hadith tjetr: Musliman sht ai q nuk
i dmton muslimant me gjuhn dhe dorn e tij dhe Dshiro pr t tjert at q dshiron pr
vete e do t jesh musliman.
N gjuhn ligjore, kufr do t thot kundrshtimi dhe mohimi i All-llahut (xh.sh.) dhe i mesazheve
t Tij, si thuhet n kt ajet kuranor:
Kush nuk i beson All-llahut, engjjve t Tij, librave t Tij, t drguarve t Tij dhe bots tjetr, ai
ka humbur tepr larg.
(4:136)
Gjithashtu kufri prfshin ridden (femohimin) dhe si rrjedhim humbjen e plot t imanit:
E kush mohon (tradhton) besimin, ai e ka asgjsuar veprn e vet dhe ai n botn tjetr sht prej
t shkatrruarve.
(5: 5)
gjithashtu:
E kush zbrapset prej jush nga feja e tij dhe vdes si jobesimtar, ai i ka zhdukur veprat e veta n
kt jet dhe n jetn tjetr. T tillt jan banor t zjarrit dhe n t do t qndrojn prjet.
(2:217)
www.islamischen.ch
77
Ve ksaj, termi kufr prdoret pr t treguar shkelje t cilat nuk prbjn kundrshtim t plot
t Islamit dhe nuk arrijn deri n kundrshtimin dhe mohimin e All-llahut (xh.sh.) dhe t
Drguarit t Tij. Dijetari Ibn Kajjimi e ka ndar kufrin n dy kategori: n t madh dhe n t vogl.
Kufri i madh on n ndshkim t prjetshm n xhehennem, ndrsa kufri i vogl on n
ndshkim t prkohshm (jo t prjetshm) n xhehennem.
Kini parasysh hadithin: Dy gjra, nse kryhen nga Ummeti im, jan shfaqje t kufrit: akuzimi i
rrejshm rreth prejardhjes s nj personi dhe vajtimi pr t vdekurin. Dhe: Ai, i cili kryen marrdhnie seksuale n anus me gruan e tij, kryen kufr (mohon) at q i ka zbritur Muhammedit
(sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem). Dhe: Ai, i cili krkon nj falltar apo fatthns dhe i beson atij
apo asaj, kryen kufr (mohon) at ka i ka zbritur Muhammedit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem).
Gjithashtu: Mos u riktheni n kufr pas vdekjes sime, duke vrar njri-tjetrin. Ky sht interpretimi i Ibni Abbasit si dhe i shumics s sahabve, i ajetit kuranor:
E kush nuk gjykon me at q e zbriti All-llahu, ata jan mohues (kafirn).
(5:44)
Ekzistojn interpretime t ndryshme t ajetit t msiprm. Ibni Abbasi thot: Nuk sht kufr q
e nxjerr nj person nga Ummeti islam, sepse personi q e kryen at nuk e mohon All-llahun dhe
Ditn e Fundit. Tavusi ka shprehur t njjtin mendim. Ataja ka thn: Ky sht kufr ose
padrejtsi ose fisk, i cili mund t jet m i madh ose m i vogl n grad se tjetri (kufri m i madh,
mohimi i All-llahut dhe ligjit t tij). T tjer, si Ikrimeh, pohojn se ata, t cilt nuk gjykojn
sipas asaj q e zbriti All-llahu (xh.sh.), duke kundrshtuar, kryejn kufr. Por ky argument sht i
dobt, sepse kundrshtimi i dukshm i Shpalljes s All-llahut (xh.sh.) t on n kufr, ka gjykuar
www.islamischen.ch
78
apo ska gjykuar dikush sipas Sheriatit. Abdulaziz El Kinaniu beson se kufri prfshin heqjen dor
nga gjykimi sipas asaj q e ka zbritur All-llahu (xh.sh.), duke prfshir tevhidin dhe Islamin. Por
edhe kjo sht e ekzagjeruar, sepse ajeti bn fjal pr kundrshtimin e gjithkaje ose nj pjese t
asaj q ka zbritur.
El Bagaviu thot q shum jurist jan pajtuar n at se n kt ajet bhet fjal pr ata q me
qllim kundrshtojn tekstet, e jo nga mosdija dhe gabimi. Katade, Ed Dahhak dhe t tjer jan t
mendimit q kufri n ajetin e msiprm sht ai i popujve t Librit dmth. ifutve dhe t
krishterve. Por kjo bie n kundrshtim me kuptimin e dukshm t ajetit dhe si rrjedhim, smund
t pranohet. Disa jurist mendojn se bhet fjal pr nj form t kufrit, e cila e nxjerr njeriun nga
Islami. Ibnul Kajjimi thot:
Gjykimi, n kundrshtim me at q ka zbritur All-llahu (xh.sh.), i prmban t dy llojet e kufrit, t
madhin dhe t voglin, sipas qndrimit t personit q bn gjykimin. Nse ai beson se duhet q
gjykimi dhe ndshkimi t bhen n prputhje me far ka zbritur All-llahu, por nuk vepron
kshtu pr shkak t mosbindjes dhe tejkalimit t kufijve, n kt rast ai kryen kufr t vogl. Por,
nse beson se kjo nuk sht e detyrueshme dhe se ai sht i lir t veproj, megjith bindjen e tij
se ky sht ligj i All-llahut, ather ai kryen kufr t madh. Por, nse vepron kshtu nga padituria
apo bn nj gabim t paqllimt, ather ai duhet gjykuar vetm si keqbrs.
Thelbi i ksaj shtjeje sht se t gjitha shkeljet dhe mosbindjet jan lloje t kufrit, t cilat prmbajn mosmirnjohje, sepse mirnjohja krkon pajtim dhe bindje. Prandaj, prpjekja njerzore
mund t shfaqet n mirnjohje, kufr ose dika tjetr ve ktyre. Vetm All-llahu (xh.sh.) e di m
s miri.
www.islamischen.ch
79
Edhe shirku ndahet n dy kategori: i madh dhe i vogl. N prgjithsi, shirku i madh sht t
adhurosh dik tjetr prve All-llahut (xh.sh.) apo ti shoqrosh atij shok. Pr kt flitet n kt
ajet kuranor:
Ska dyshim se All-llahu nuk fal ti prshkruhet Atij shok e prve ktij i fal kujtdo. Kush i
prshkruan All-llahut shok, ai ka br nj mkat t madh.
(4:48)
N shirkun e vogl hyjn t betohesh n emr t dikujt ose dikaje tjetr prve All-llahut, apo t
besosh se hajmalit kan fuqi t sjellin fat t mir apo t keq. Pr kt shirk flitet n kt hadith:
Ai, i cili betohet n emr t dikujt tjetr prve All-llahut, ka br shirk 76 dhe Ai, i cili mban
hajmali, kryen shirk 77, dhe Magjepsjet (ruka), hajmalit (temaim, teavidh) dhe nuskat (tevleh)
jan shirk. 78
Edhe nifaku (hipokrizia) sht i madh dhe i vogl. Nifak i madh sht t fshehsh n zemr
kufrin, ndrkoh q shfaq iman, me qllim q ti mashtrosh t tjert; kjo prmendet n kt ajet
kuranor:
Transmetojn Ebu Davudi, et-Trimidhiu dhe el-Hakimi

Transmetojn Ahmedi dhe el-Hakimi
78 Transmetojn ibn Hibbani dhe el-Hakimi i cili vlerson se isnadi sht autentik (sahih)
76
77
www.islamischen.ch
80
Ka disa njerz q thon: Ne i kemi besuar All-llahut dhe jets tjetr, po n realitet ata nuk jan
besimtar. Ata prpiqen ta mashtrojn All-llahun dhe ata q besuan, po n t vrtet ata nuk
mashtrojn tjetr pos vetvetes, por ata nuk e hetojn.
(2:8-9)
si dhe:
E kur i takojn ata q besuan, thon: Ne kemi besuar!, por kur veohen me djajt e vet u
thon: Ne jemi me ju, ne vetm jemi tallur.
(2:14)
Ky sht lloji i nifakut i cili prmendet n fillim t sures El Munafikun, si dhe n ajete t tjera
kuranore. sht i njjti nifak, t cilin All-llahu (xh.sh.) ka premtuar se do ta ndshkoj:
Ska dyshim, munafikt do t jen n shtresn m t ult t zjarrit dhe pr ta nuk do t gjesh
mbrojts.
(4:145)
Me nifak t vogl nnkuptohet nifaku i besimtarve n pun, dmth. sjellja e nj muslimani i cili
beson me zemr n All-llahun (xh.sh.) dhe n botn tjetr, por ruan akoma disa tipare t
hipokrizis. Kjo gj prshkruhet m mir n kto hadithe:
Shenjat e munafikut (hipokritit) jan tri: kur flet, gnjen; kur premton, nuk e mban premtimin
dhe kur i besohet dika, tregohet i pandershm (tradhton). 79
79
Transmetuar me pajtim sipas autoritetit t Ebu Hurejres
www.islamischen.ch
81
Cilido, q i ka kto katr cilsi, do t jet nj munafik i hapur dhe cilido, q ka njrn nga kto
cilsi, do t ket nj element t nifakut, derisa t heq dor prej tij; nse flet, gnjen; nse i
besohet dika, tradhton; nse premton, tregohet tradhtar dhe nse kundrshton dika, sillet n nj
mnyr shum t paturp, t keqe dhe fyese. 80
Ky sht lloji i nifakut, t cilit sahabt e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) dhe paraardhsit tan t drejt i friksoheshin me t madhe. Duke e prshkruar kt, ata kan thn:
Askush, prve munafikut, nuk e ndjen veten t siguruar nga ky lloj nifaku, t cilit i friksohet
vetm nj besimtar i vrtet.
4. THEKSIMI I TEKSTEVE ALEGORIKE (MUTESHABIH)

sht e rndsishme t tregojm q shkaku kryesor i ekstremizmit dhe i keqkuptimit t shtjeve
fetare, n t kaluarn dhe n t sotmen, sht theksimi i teksteve alegorike dhe mosprfillja e
atyre kategorike (muhkemat): tekste alegorike jan ato tekste q prmbajn kuptime t fshehura
dhe t paqarta, ndrsa tekste kategorike jan ato tekste, kuptimi i t cilave sht i qart, i dukshm
dhe i prcaktuar. Vnia e theksit n tekstet alegorike smund t jet qndrimi i atyre personave me
dituri dhe mendjemprehtsi, por i atyre t cilt fshehin devijimin (shmangien) n zemr. Kurani
thot:
80
Transmeton Buhariu
www.islamischen.ch
82
Ai sht q ta zbriti Librin ty e q n t ka ajete t qarta dhe ato jan baz e Librit, e ka t tjer
q nuk jan krejtsisht t qart (muteshabih). Ata q n zemrat e tyre kan anim nga e shtrembra,
ata gjurmojn at q nuk sht krejt e qart pr t shkaktuar huti e kinse krkojn komentin e
tyre. Por, pos All-llahut askush nuk e di domethnien e tyre t sakt.
(3:7)
Ekstremistt dhe risimtart e s djeshmes i prdorn tekstet e tilla alegorike si argumentin e tyre
prfundimtar, duke neglizhuar dhe duke mos shikuar tekstet themelore kategorike. Sot
ekstremistt bjn t njjtn gj, prdorin alegoriken pr t prcaktuar konceptet e rndsishme,
gj e cila sjell pasoja serioze dhe t rnda, kur prdoret si baz pr gjykimin e personave apo
grupeve (xhemateve), pr vlersimin e sjelljes s tyre dhe pr cilsimin e tyre si miq apo si armiq,
si besimtar t cilt duhet ndihmuar, apo si kuffar (jobesimtar), t cilt duhen luftuar.
Nj cektsi e till n kuptim dhe nxitimi pr t dhn mendime, pa br nj gjurmim apo
krahasim t kujdesshm (pasi nuk u prfilln tekstet themelore kategorike dhe u morn parasysh
vetm ato alegorike) bri q havarixht t bien n kurthin e tekfirit, duke i quajtur t gjith
muslimant, me prjashtim t tyre, si kuffar (jobesimtar). Duke u mbshtetur n nocione t
uditshme fetare dhe deluzione, ata luftuan njeriun e madh t Islamit, Ali ibn Ebu Talibin (radijall-llahu anhu), megjithse ata ishin prej pasuesve dhe ushtarve t tij. Shkaku kryesor i mospajtimit t tyre me Aliun (radijall-llahu anhu) ishte vendimi i tij pr t pranuar arbitrim (ndrmjetsim)
n zgjidhjen e mosmarrveshjeve me Muavije ibn Ebu Sufjanin, me qllim q t ruhet uniteti i
ushtris s tij dhe t kursehej jeta e muslimanve nga t dy palt. Havarixht kundrshtuan do
arbitrim, sepse e keqkuptuan dhe keqinterpretuan ajetin:
www.islamischen.ch
83
... vendimi nuk i takon tjetrkujt, prve All-llahut.

(12:40)
dhe e akuzuan pr devijim Aliun (radijall-llahu anhu), nj nga muslimant e par, i cili i shkriu
energjit e tij pr shtjen e Islamit. Aliu iu prgjigj prmendjes nga ana e tyre t ajetit t
msiprm, me thnien e tij t famshme: Fjal e vrtet me t ciln dshirohet e pavrteta.
Fakti q vendimi dhe autoriteti n t gjitha shtjet i prket vetm All-llahut, nuk do t thot se
qeniet njerzore jan t ndaluara t arbitrojn dhe t gjykojn probleme ansore brenda kornizs
dhe urdhrave t Sheriatit. Abdull-llah ibn Abbasi, i cili kishte nj mendjemprehtsi dhe njohje t
thell t Sheriatit, debatoi me havarixht pr kt problem dhe kundrshtoi argumentet e tyre,
duke prmendur ajete nga Kurani t cilat sanksionojn lloje t ndryshme t arbitrimit. Pr shembull, ky ajet sanksionon arbitrimin pr t zgjidhur mosmarrveshjet ndrmjet burrit dhe gruas:
Nse i friksoheni prarjes midis tyre, drgoni nj pari t drejt nga familja e tij dhe nj pari t
drejt nga familja e saj. Nse ata t dy kan pr qllim pajtimin, All-llahu ua mundson afrimin
midis tyre.
(4:35)
Nj rast tjetr arbitrimi mund t shihet n maturin q arbitruesit mund t ushtrojn n gjykimin
e nj haxhiu, i cili gjuan dhe vret kur sht me veshjen e ihramit:
O ju q besuat! Mos e mbytni gjahun, duke qen ju n ihram. E kush e mbyt at me qllim,
ather dnimi sht therja e nj kafshe shtpiake t ngjashme me at q e ka mbytur. Pr kt
shtje vendosin dy njerz t drejt nga mesi juaj, duke br at kurban pr Qabe, ose duke
ushqyer t varfr, ose sa ai, agjrim, kt pr ta shijuar t keqen e puns s tij.
www.islamischen.ch
84
(5:95)
Disa njerz, t cilt nuk i shqyrtojn dhe vzhgojn me kujdes Kuranin dhe Sunnetin dhe q i
marrin ata n trsi, duke krkuar t ekuilibrojn t vrtetuarn me t mohuarn, duke krahasuar
t veantn me t prgjithshmen ose absoluten me t kufizuarn, duke besuar n kategoriken dhe
alegoriken; t gjith kta njerz t pakujdesshm, n mnyr t paevitueshme do t shkojn
shtrembr, do ta humbasin qartsin e shikimit dhe do t bjn gjykime t nxituara.
Ky sht kurthi, n t cilin kan rn ata t cilt n ditt tona i njollosin t tjert si jobesimtar
dhe n t cilin ran havarixht. Sipas Esh Shatibiut, shkaku kryesor i ktij ekstremizmi sht
mosnjohja e qllimeve dhe kuptimeve t Sheriatit si dhe pandehmat e tyre t gabuara pr to, gj t
ciln smund ta bj nj njohs me prvoj i dituris islame. sht me shum vler ti rikthehemi
rastit t havarixhve, t cilve u jemi referuar m par, dhe t shikojm se si ata doln nga feja
ashtu si rrshqet shigjeta nga harku, gj e cila dshmohet nga prshkrimi q u ka br atyre i
Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) si njerz t cilt e lexojn Kuranin, por (msimet e tij)
nuk i prekin zemrat e tyre. All-llahu e di m s miri, por ndoshta kjo do t thot se kndimi i tyre
verbal i Kuranit sht vetm nj ushtrim fizik i cili nuk ndikon tek ata. Kjo na sjell ndrmend
hadithin q kemi prmendur m lart mbi marrjen e dituris.
Ky interpretim sht n prputhje me interpretimin e Ibni Abbasit (radijall-llahu anhu), q transmetohet nga Ibrahim Et Tejmiu n veprn e Ebu Ubejdes Fedail-ul Kuran si dhe me
interpretimin e Kuranit nga Seid ibn Mensuri:
- Njher, ndrsa po qndronte ulur vetm, Umer ibn El Hatabi u udit se prse njerzit, t cilt
pasojn nj t Drguar dhe drejtohen nga Kibla n namaz, mundohen nga mospajtimi. Ai thirri
www.islamischen.ch
85
Ibni Abbasin dhe e pyeti: Prse duhet t mundohet ky Ummet nga mospajtimi, kur ai ka t
njjtin t Drguar dhe t njjtn Kible?! (Seidi shton dhe t njjtin Libr). Ibni Abbasi u
prgjigj: Kurani u shpall, ne e lexuam at dhe i kuptuam arsyet pr shpalljen e tij. Por, do t
vijn njerz, t cilt do ta kndojn at duke mos i kuptuar arsyet dhe shkaqet e zbritjes. Si pasoj,
ata do t bjn interpretime t ndryshme dhe do t ken mosmarrveshje.
Seid ibn Mensuri shton:
- Ibni Abbasi ka thn: do grup njerzish do t ken nga nj mendim pr Kuranin, gj q do t
oj n mosmarrveshje dhe m pas n luft. Por, Umeri dhe Aliu, q ishin t pranishm, nuk e
plqyen kt shpjegim ogurzi dhe e qortuan at. Por jo shum koh pasi Ibni Abbasi u largua,
Umerit i shkoi ndrmend se mund t kishte dika t vrtet n fjalt e tij. Ai e thirri at prsri
dhe i krkoi atij t prsriste edhe nj her kishte thn m par. Pas nj shqyrtimi t
kujdesshm, Umeri i pranoi dhe i moi ato q kishte thn Ibni Abbasi.
Esh Shatibiu ka shkruar:
- Ibni Abbasi kishte t drejt. Kur dikush e di shkakun q fshihet pas zbritjes s nj ajeti apo sureje, ai di se si ta interpretoj at dhe se cilat jan synimet e tij. Mosnjohja e tij bn q njerzit ta
keqinterpretojn at dhe t ken mendime t ndryshme, pa pasur dijeni dhe mendjemprehtsi t
cilat do ti onin drejt s vrtets dhe do ti shmangnin ata nga marrja me shtje t tilla, pa pasur
mbshtetje apo argumente dhe si pasoj, ata shkojn n rrug t shtrembr dhe marrin me vete
edhe t tjert.
www.islamischen.ch
86
Si shembull pr kt marrim rastin i cili transmetohet nga Ibn Vehebi nga Bukejri i cili e pyeti Nafiun: far mendon Ibni Umeri pr ata t Harurijes? (dmth. havarixht t cilt thirreshin edhe
harurijeh sipas vendit Harura, ku ata u mblodhn dhe u luftuan nga Ali ibn Ebi Talibi dhe
sahabt, t cilt e prkrahn at). Nafiu u prgjigj: Ai (Ibni Umeri) mendon se ata jan m t
kqijt e njerzve. Ata i zbatuan ajetet q kishin t bnin me kuffart (jobesimtart), ndaj
besimtarve. Said ibn Xhubejri e ka shpjeguar kt, duke thn se prej ajeteve t keqinterpretuara nga havarixht ishin:
E kush nuk gjykon me at q e zbriti All-llahu, ata jan mohues (kafirn).
(5:44)
t cilin ata zakonisht e kombinonin me:

... e megjithkt, ata q mohuan i barazojn (idhujt) me Zotin e tyre.
(6:1).
Kshtu ata arritn n prfundimin se nse nj sundues nuk sundon n mnyr t drejt, ai kryen
kufr dhe ai i cili kryen kufr, i shoqron t tjer All-llahut dhe kshtu kryen shirk. N baz t ksaj,
ata i shpalln t tjert mushrik (idhujtar), duke i luftuar dhe vrar ata. Ky sht pikrisht ai lloj
keqinterpretimi dhe keqkuptimi, ndaj t cilit kishte paralajmruar Ibni Abbasi dhe i cili ndodhi si
pasoj e mosnjohjes s asaj pr ka ka zbritur.
Nafiu ka thn: Sa her q Ibni Umeri pyetej pr harurijet, ai thoshte: Ata i quajn muslimant
si jobesimtar, ligjsojn derdhjen e gjakut t tyre dhe konfiskimin e pasuris s tyre, ata
www.islamischen.ch
87
martohen me grat gjat periudhs s iddes, 81 martohen me gra q jan t martuara dhe
bashkshortt e tyre jan gjall. Nuk njoh njerz t tjer q meritojn t luftohen m shum se
ata. 82
5. NEVOJA PR TA NJOHUR DHE RESPEKTUAR SPECIALIZIMIN

Nj nga shkaqet e cektsis dhe mungess s mendjemprehtsis nga ana e ekstremistve sht se
ata kurr nuk ua vn veshin atyre q kan mendime t ndryshme nga ata, nuk pranojn dialog
me ta dhe as q u shkon ndrmend se pikpamjet e tyre mund t provohen nn dritn e t tjerve
ose mund t hidhen posht. Shum prej tyre nuk kan marr msime nga dijetar t besueshm
musliman t specializuar n at fush. Prkundrazi, ata kan marr njohuri gjysmake drejt e nga
librat dhe fletushkat, pa pasur rast pr rishikim apo diskutim, i cili do t provonte kuptimin e
lexuesit dhe do t analizonte thellsin e njohurive t tij. Ata thjesht lexojn, kuptojn, dhe m
pas arrijn n prfundimin q e dshirojn. Leximi, kuptimi dhe t menduarit e tyre mund t jet i
gabuar ose me t meta, e ata kt fare nuk e hetojn.
Mund t gjendet dikush q i kundrshton mendimet e tyre, i mbshtetur mbi baza m t forta dhe
t vlefshme, por ata se kuptojn kt gj, sepse askush nuk ua ka trhequr vmendjen pr nj
81
82
Transmeton Buhariu
Esh-Shatibu, el-I'tisam, 2:182-184
www.islamischen.ch
88
mundsi t till. Kta t rinj t devotshm e kan injoruar faktin se nse duan t studiojn
Sheriatin, duhet t krkojn ndihmn e dijetarve t besueshm musliman. Ata smund t zhyten
kuturu n kt disiplin t gjer dhe t sofistikuar pa udhheqjen e dijetarve t till t
besueshm, t cilt mund ti interpretojn dhe shpjegojn gjrat e errta, t prcaktojn termat
dhe t nxjerrin ngjashmrit dhe lidhjet midis pjesve dhe trsis. Ata q kuturisen n t, vetm
do t hasin n t njjtat rezultate katastrofike, t cilat i ndodhin notarit t pamsuar, i cili zhytet
n ujra t thella. Njohja si duhet e Sheriatit smund t prsoset pa praktik dhe kontakt t
ngusht me ekspertt, veanrisht n ato fusha ku opinionet divergjojn, argumentet duket se
bien n kundrshtim me njri-tjetrin dhe shtje t ndryshme duken se ngatrrohen. Kjo sht
arsyeja q dijetart tan t hershm na kan paralajmruar q t mos prpiqemi ta studiojm dhe
kuptojm Kuranin me dik q e ka msuar at prmendsh, pa pasur dijeni rreth prmbajtjes s
tij, as t krkojm diturin me dik q e ka fituar diturin e tij vetm nga leximi i librave dhe
fletushkave, pa mbikqyrjen e dijetarve me reputacion dhe t kualifikuar.
Krkimi i dituris n mnyr t vetmuar dhe vetm nprmjet librave tregon humbjen e plot t
besimit t t rinjve tek dijetart e shkolluar dhe profesionist, veanrisht tek ata q prkrahen
nga autoritetet zyrtare, sepse ata besojn se kta njerz e kan humbur kurajon pr tiu
kundrvn sunduesve q shkojn n rrug t shtrembr. Jo vetm q dijetart fetar heshtin para
mizoris s sundimtarve dhe mosprfilljes nga ana e tyre e Sheriatit, por ata shpesh dhe n
mnyr hipokrite, u thurin lavde atyre pr veprime t tilla t dnueshme. Do t kishte qen m
mir pr kta dijetar t heshtnin sesa t prkrahnin t pavrtetn.
Ndaj ssht pr tu habitur q t rinjt musliman besojn m shum tek dijetart e hershm sesa
tek ata t sotmit dhe si rrjedhim e krkojn diturin dhe udhzimin tek librat e tyre. Kur njher
www.islamischen.ch
89
pyeta njrin nga kta t rinj musliman t devotshm, pse nuk e krkonin diturin prmes
dijetarve t shkolluar, ai mu prgjigj: E ku ti gjejm ulemat (dijetart) q tu besojm? Ka
vetm prej atyre q jan kukulla n duart e sundimtarve, q n mnyr t paskrupullt japin fetva
pr lejime ose ndalime sipas kapriiove t sundimtarve, q e bekojn socializmin dhe e
konsiderojn at si islamik, nse ndodh q sunduesi sht socialist, por nse ndodh q sunduesi t
jet kapitalist, ather bekohet kapitalizmi dhe konsiderohet si islamik! Dijetar t cilt shpallin se
paqja me armikun sht haram (e ndaluar) kur nj sundimtar vendos t shpall luft, por q shpejt
e mbshtesin dhe e bekojn kt paqe, nse ndryshon politika e tij, t cilt:
... n nj vit e bjn t lejuar at (muajin e shenjt), e n nj vit t ndaluar...
(9:37)
t cilt barazojn xhamin me kishn dhe Pakistanin musliman me Indin pagane!

Un iu prgjigja: Nuk duhet t prgjithsojm. Ka dijetar t cilt e kan dnuar t pavrtetn,
jan ngritur kundr shtypjes dhe kan kundrshtuar t bjn kompromis apo t mbshtesin
diktatort (tagutt), pavarsisht nga krcnimet dhe joshjet. Shum prej tyre jan burgosur, u jan
nnshtruar t gjitha llojeve t torturave dhe bile kan rn dshmor (shehid) e nuk i jan
gjunjzuar Tagutit. Megjithse e pranonte se kjo ishte e vrtet, i riu ngulte kmb se fuqia pr t
dhn fetva sht akoma n duart e dijetarve kukulla, n duart e t cilve jan institucionet
fetare dhe ato t fetvas.
E pranojm se n fjalt e t riut ka shum gjra t vrteta. Shum prej dijetarve eminent t cilve u sht besuar udhheqja dhe udhzimi, jan kthyer n figura shahu n duart e pushtetarve t
cilt i drejtojn si duan. Dijetart e till duhet t din se heshtja para s vrtets sht e njjt me
www.islamischen.ch
90
thnien e batilit (t pavrtets); t dyja jan t kqija djallzore. N nj debat n Televizionin

egjiptian mbi planifikimin familjar dhe kontrollin e lindjeve n kndvshtrimin e Sheriatit, njri nga
folsit, nj dijetar musliman i mirnjohur, pr habin e drejtuesit t emisionit, pyeti nse qllimi i
debatit ishte mbrojtja apo kundrshtimi i planifikimit familjar, kshtu q t mund t vihej n
mbrojtje t ktij qllimi!?! All-llahu (xh.sh.) e bekoft brezin e mparshm t dijetarve, njri nga
t cilt me kurajo iu drejtua nj eksponenti me shum influenc t regjimit n Egjipt me kto
fjal: Ai q i shtrin kmbt pr t krkuar pun, ska nevoj t shtrij duart pr t lypur. Dshirojm q
dijetart bashkkohor, t cilt kan pasur t meta n besim dhe devotshmri, t mund ta pasurojn dhe thellojn diturin e tyre n prgjithsi dhe fikhun n veanti!
Megjithat sht fakt se t rinjt e devotshm, t cilt dshirojn ti thellojn njohurit e tyre mbi
Islamin, kontaktojn me dijetar t njohur, t shquar n rrethet e retoriks dhe letrave, vetm e
vetm q t zbulojn se njohurit e ktyre t fundit mbi Kuranin dhe Sunnetin jan me t meta
serioze.
Nj nga kta dijetar shkroi n nj gazet t prditshme se nuk ka kamat n transaksionet midis
qeveris dhe shtetasve t saj. Me nj besim n vetvete, ai deduktoi se meq nuk ka kamat midis
babait dhe birit, mund t thuhet se ska kamat midis qeveris dhe shtetasve t saj. Por, konteksti
i babait dhe birit, mbi t cilin sht bazuar ky person, sht kontraversial dhe ka qen subjekt i
shum mosmarrveshjeve. Ai nuk sht mbshtetur nga ndonj tekst i vrtet ose me konsensus.
Si mund t merret ai si baz mbi t ciln do t analizohen dhe gjykohen shtjet e tjera me
analogji? Bile edhe nse do t mund t merrej si kriter, ajo do t kishte qen analogji e ndryshme.
www.islamischen.ch
91
Duke patur parasysh kto, e pranojm se zhgnjimi dhe dshprimi i rinis ndaj ktyre njerzve
pa devocion dhe dituri, sht i justifikueshm. Ata kan par se disa nga kta dijetar citojn
hadithe t rreme n prmbajtje ose isnad (zinxhir transmetimi) dhe nuk prfillin hadithet e
vrteta, pr t cilat kan rn dakord t gjith; kan par se disa nga kta argumentojn me
israilijate 83 , ndrra dhe se n kokat e tyre nuk gjendet gj pos tregimeve dhe hiqajeve! Disa
mundohen t fitojn popullaritet duke iu referuar dshirave t masave dhe elits, duke mos e
krkuar diturin nga burimi i duhur. Pr kto arsye, t rinjt e kan humbur besimin tek ata dhe
n do gj q thon. Bile edhe disa dijetar me reputacion, t cilt t rinjt i respektonin dhe
admironin, ran n kurth dhe u joshn nga mas-mediat (mjetet e informacionit masiv) pr t
shprehur mbshtetjen e tyre pr autoritetet, duke ua hedhur krejt fajin t rinjve, pa dgjuar argumentet apo pikpamjet e tyre dhe pa u prpjekur t kuptojn arsyet q jan pas qndrimeve t
tyre.
N nj rast tjetr, pasi qeveria egjiptiane burgosi shum antar t xhemateve t ndryshme islame
dhe pezulloi aktivitetet e tyre, nj dijetar i mirnjohur deklaroi n nj takim publik se xhematet
islame ishin braktisur nga All-llahu (xh.sh.). Ai tha se nse ata do t kishin ndjekur rrugn e drejt
dhe do t kishin fituar bekimin e All-llahut (xh.sh.), as policia dhe as ushtria sdo ti kishin
mundur dot. Nj absurditet i till nuk sht kriter pr t gjykuar midis s drejts dhe batilit, dhe
sht kok e kmb joislam.
Ka shum kushte dhe mjete, t cilat ojn drejt fitores, por kto mund t mos i jepen nj personi
ose grupi, i cili lufton pr t vrtetn kshtu q ai pson disfat. Po kshtu, nj person ose grup i
83
Autentik sipas t gjitha autoriteteve
www.islamischen.ch
92
cili lufton pr t pavrtetn mund t ndihmohet deri n triumf nga rrethana t caktuara, por nj
fitore e till smund t jet e prjetshme, sado q t zgjas. T ulurat dhe ngriturat e historis e
dshmojn kt gj. N ditt tona, disfata dhe fitorja nuk prcaktohen nga e vrteta dhe e
pavrteta: ato prcaktohen nga ndrhyrja e superfuqive. Nj shembull i ktij lloji jan edhe fitoret e Izraelit mbi arabt.
A nuk e din t gjith se si u shtyp pa mshir populli turk musliman dhe dijetart e tij nga Ataturku dhe banda e tij? Dhe se si Islami u przu nga atdheu i Halifatit pr tu zvendsuar me forc
nga laicizmi antifetar, i cili iu imponua me dhun popullit turk? Cila nga t dy palt po ndiqte t
vrtetn dhe cila t pavrtetn? Koht e fundit, disa dijetar t nderuar u torturuan dhe u dnuan
me vdekje n nj vend musliman, pr shkak se kundrshtuan ligjin e familjes, t cilin qeveria
kishte ndrmend ta impononte, megjithse kjo gj ishte nj shmangie e plot nga Sheriati.
Ndshkimi kishte si qllim ti tmerronte dhe tua mbyllte gojn t gjith atyre q e kundrshtonin
ligjin. Regjimi despotik ia arriti qllimit dhe dijetarve t tjer e popullit n prgjithsi iu mbyll goja. A do t thot kjo se qeveria kishte t drejt, ndrsa dijetart e ekzekutuar jo? N nj vend tjetr
musliman, pakica jomuslimane sundon shumicn muslimane. Mijra musliman dhe muslimane
arrestohen dhe terrorizohen do dit pr t shtypur do kundrshtim. Kur burgjet mbushen plot,
kta burra dhe gra asgjsohen. Pr m tepr, pr ti poshtruar dhe krcnuar kta musliman t
devotshm, t cilt nuk u tremben as torturave dhe vdekjes, autoritetet prdorin mizorit m t
tmerrshme t cilat nuk jan prdorur as nga vrass t till si Hulagu, Xhengiz Hani etj; ata i
prdhunojn bijat, motrat dhe grat n syt e tyre.
O Zot! Sa shum njerz t pafajshm jan vrar!
www.islamischen.ch
93
Sa shum gjra t shenjta jan nderuar!

Sa shum vende t shenjta jan poshtruar!
Sa shum xhami t nderuara jan rrnuar!
Sa shum pasuri t muara jan plakitur!
Sa shum shtpi dhe qytete t tra jan shembur mbi banort e tyre!
Sa shum burra, gra dhe fmij t pafajshm u jan nnshtruar mizorive! Kjo sht historia.
Babai i shehidve, Husejni, i biri i Aliut (radijall-llahu anhu) psoi disfat nga ushtria e prir nga
Ibni Zijadi, njri nga komandantt e Jezid ibn Ebu Sufjanit. Si rezultat, Benu Umejjeh (emevitt)
sunduan pr dekada, por familjes (Ehlul Bejtit) t t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) nuk
iu b ndonj privilegj, madje as gjat sundimit t abbasidve, kushrinjve t tyre. A mund t
merret kjo si argument q Jezidi po ndiqte t vrtetn, ndrsa Husejni (radijall-llahu anhu) t
pavrtetn?!
Pr m tepr, vite m von, komandanti i ditur dhe me kurajo Abdull-llah Ibn Zubejri u mund
nga i paskrupullti Haxhxhaxh ibn Jusufi. M pas Haxhxhaxhi mundi nj tjetr komandant t
madh musliman, Abdurrahman ibn El Eshath, si dhe nj grup dijetarsh t shquar, midis t
cilve ishin Seid Ibn Xhubejri, Esh Shaabiu, Mutrif Ibn Abdull-llahu e shum t tjer. T gjitha
kto disfata ishin humbje t mdha pr Ummetin, veanrisht Seid Ibn Xhubejri, pr t cilin
Imam Ahmedi ka thn: Seidi u vra n nj koh kur do musliman kishte nevoj t madhe pr
njohurit dhe dijen e tij.
www.islamischen.ch
94
sht me vend t prmendim ktu se disa musliman, kur u mposhtn nga armiqt gjat betejs,
than: Pasha All-llahun! Edhe sikur egrsirat t na shqyejn cop-cop, ne kurr sdo t
dyshojm se ju jeni n batil (n t pavrtetn), e se ne jemi n hak. Kur Ibn Zubejri dhe disa nga
ithtart e tij u rrethuan n Mekke, ai tha: Pasha All-llahun, t drejtt kurr nuk do t prulen
edhe sikur e gjith bota t bashkpunoj kundr tyre. Dhe pasha All-llahun, keqbrsit nuk do t
nderohen kurr krejtsisht, edhe sikur hna tu qndroj n ball!
Kjo sht n prputhje me at q Kurani na tregon pr fatin e pejgamberve, t cilt u vran nga
armiqt e tyre. Duke iu drejtuar Beni Israilve, All-llahu thot:
E sa her q ju erdhi ndonj i drguar me ka nuk ju plqeu juve, a nuk u bt kryelart dhe disa
prej tyre i prgnjeshtruat e disa i mbytt (vrat).
(2:87)
Nga kta t drguar ishte Zekerija (a.s.) dhe biri i tij Jahja (a.s.). A mund t thuhet se vrasja e
ktyre t drguarve dhe suksesi i armiqve t tyre tregojn q qndrimi i t parve (t drguarve)
ishte jo i drejt? Gjithashtu lexojm n Kuran historin e As-hab ul Uhdud (Grmuesit e
hendeqeve), t cilt bnin hendeqe me zjarr dhe i hidhnin t gjall n to besimtart, ndrsa vet
qndronin t ulur, n mnyr sadiste, duke u knaqur me kt spektakl t tmerrshm:
E nuk patn pse ti urrejn, prve q besuan All-llahun, Ngadhnjyesin, t Lavdruarin
(85:8)
A ishin me t drejtn kta tiran, vetm sepse i mundn besimtart e pandihmuar dhe i eliminuan
ata? A ishin me t pavrtetn besimtart, vetm sepse fundi i tyre ishte aq i tmerrshm? Kto jan
www.islamischen.ch
95
shembuj nga Kurani, t cilt tregojn se besimtart sprovohen disa her me dshtime dhe
jobesimtart joshen me sukses.
All-llahu (xh.sh.) thot:
A menduan njerzit t thon: Ne kemi besuar; e t mos vihen n prov? Ne i sprovuam ata q
ishin para tyre, ashtu q All-llahu gjithsesi do ti dalloj ata q e than t vrtetn, do ti dalloj
edhe gnjeshtart.
(29:2-3)
Pas disfats s muslimanve n Betejn e Uhudit, u shpall ky ajet:

N qoft se juve ju preku ka ju dhemb (n Uhud), edhe at popull (armikun) e pat prekur
dhembje si kjo e juaja (n Bedr). Ne kto dit i ndrrojm ndrmjet njerzve pr tu ditur tek Allllahu ata q besuan dhe pr ti zgjedhur disa prej jush dshmor. All-llahu nuk i do zullumqart.
(3:140)
Gjithashtu All-llahu (xh.sh.) thot pr jobesimtart:

... ne do ti afrojm ata dalngadal tek dnimi prej nga nuk e presin.
(68:44)
www.islamischen.ch
96
6. MUNGESA E AFTSIS PR T DEPRTUAR N BRENDIN E

HISTORIS, REALITETIT DHE LIGJEVE T ALL-LLAHUT
Ve mungess s aftsis pr t deprtuar n brendin e msimeve t vrteta t Islamit, mund t
shtojm edhe mungesn e aftsis s deprtimit n realitetin, historin si dhe Sunenet (ligjet) e
All-llahut n krijesat e Tij. N munges t ksaj, disa njerz do t vazhdojn t krkojn t
pamundurn dhe t paarritshmen. Ata do t prfytyrojn at q sndodh dhe q smund t ndodh,
t keqkuptojn ngjarjet dhe ti interpretojn ato n baz t disa iluzioneve t fshehura, t cilat nuk
kan aspak lidhje me Sunenet e All-llahut n at q e ka krijuar, e as me thelbin e Sheriatit. Ata duan
ta ndryshojn gjith strukturn e shoqris: mendimin e saj, ndjenjat, traditat, etikat, sistemet; duan
t ndryshojn sistemet e saj shoqrore, politike dhe ekonomike me mjete iluzore dhe metoda imagjinare. Pr ti realizuar kto objektiva joreale, ata tregojn kuraj, guxim dhe sakrific deri n
vdekje, duke mos marr parasysh nse pasojat jan pr apo kundr tyre, prderisa qllimet dhe
objektivat e tyre jan pr hir t All-llahut dhe mesazhit t Tij. Prandaj ssht pr tu habitur q njerz t till lshohen n veprime t cilat nga disa njerz cilsohen si vetvrasse e nga disa t tjer t
marra, duke mos e ar kokn pr numrin e viktimave.
Nse kta musliman do t mendoheshin dhe do ti kushtonin vmendje, vetm pr nj ast, Sunnetit t t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), me siguri do t gjenin n t udhzim. Vlen t
prmendim q i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) kaloi trembdhjet vjet n Mekke, duke i
msuar dhe thirrur njerzit n mesazhin e tij dhe bile, duke br tavaf dhe duke u falur n Qabe,
megjithse ajo asokohe rrethohej nga m shum se 360 idhuj. Duke e kuptuar mosbarazin midis
fuqis s tij fizike dhe asaj t armiqve t tij, ai kurr nuk vendosi t bnte nj sulm komandossh pr
www.islamischen.ch
97
ti shkatrruar idhujt. Ai qe mjaft i zgjuar t kuptonte se kryerja e nj veprimi t till do t thoshte

rrezikim i tij dhe i pasuesve t tij. Pr m tepr, shkatrrimi fizik i idhujve, t cilt mund t
zvendsoheshin me lehtsi, nuk do t mund ta shuante politeizmin, i cili ishte rrnjosur n mendjet
dhe zemrat e bashkfisasve t tij. Pr kt arsye, ai u prpoq ti lironte mendjet dhe mendimet e
tyre nga prangat e bestytnis dhe paganizmit. Kshtu i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) nuk
i prfilli idhujt dhe i prqndroi prpjekjet e tij n msimin e monoteizmit dhe n pastrimin e
zemrs pagane prmes devotshmris, n mnyr q ata, t cilt e prqafuan mesazhin, t mund t
prbnin nj brtham besimtarsh t cilt e dinin prse luftonin; nj grup i sigurt n sukses prmes
durimit dhe kmbnguljes; nj grup q smund t dehej nga fitorja apo t dshprohej nga disfata.
Pas nj kohe, kur shokt e tij, t zemruar nga mizorit q po hiqnin nga pagant, t rraskapitur dhe
t plagosur duke u rrjedhur gjaku i vinin t Drguarit dhe i krkonin leje ti luftojn ata, por gjithmon ai kundrshtoi, duke e kuptuar se akoma nuk ishin pjekur kushtet dhe se ata duhet t duronin
derisa All-llahu (xh.sh.) tu jepte leje pr luft.
Nj dit, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) takoi Ammar ibn Jasirin (radijall-llahu anhu)
dhe prindrit e tij, t cilt ishin torturuar nga jobesimtart. E gjith ajo q bri ai ishte tu jepte
atyre kuraj t duronin dhe ti prgzonte ata me sihariqin pr vendin q kishin siguruar n
xhennet. Punt vazhduan kshtu derisa muslimant u lejuan t luftonin n mbrojtje t liris dhe
fes s tyre:
Atyre q po sulmohen me luft, u sht dhn leje t luftojn, pr shkak se u sht br
padrejtsi, e All-llahu ka fuqi pr tu ndihmuar atyre. (U lejuan t luftojn) Ata, t cilt vetm pse
than: All-llahu sht Zoti yn u dbuan prej shtpive t tyre pa kurrfar t drejte.
(22:39-40)
www.islamischen.ch
98
Por ky lejim u dha vetm pasi i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) dhe shokt e tij ia doln
t ken nj atdhe pr vetvete dhe t rrisnin fuqin dhe autoritetin e tyre. Vetm tani ata u lejuan
ti luftonin armiqt e tyre. Ata fituan beteja pas betejash, derisa All-llahu (xh.sh.) u dha atyre
Fethun (lirimin) e Mekkes prej s cils i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) kishte emigruar
nn presionin e prndjekjes, duke i shkatrruar t gjith idhujt n t dhe duke recituar kt ajet
kuranor:
Dhe thuaj: Erdhi e vrteta e u zhduk e kota. Vrtet e kota gjithnj ka qen e zhdukur.
(17:81)
Prej udirave q kam lexuar dhe dgjuar sht edhe qndrimi i udhheqjes s Xhemaat ut Tekfir
vel Hixhre (q nga fundi i viteve 60), e cila, uditrisht, historin e konsideron si t pavlefshme
pr tu pranuar ose imituar. Nj qndrim i till i uditshm dhe absurd sht shkaku i dallimeve
midis dy prijsve t ktij grupi, Abdurrahman Ebu Hajrit dhe Shejh Shukriut, themeluesit t tij.
N librin e tij Kujtime, Ebul Hajri kujton se mungesa e besimit dhe mosmbshtetja n historin islame
nga ana e grupit ishte aspekti i katrt i divergjencave midis tij dhe Shejh Shukriut, i cili e
konsideronte historin islame nj seri ngjarjesh t pavrteta. Pr Shukriun, historia prbhet vetm
nga historit e rrfyera n Kuran dhe pr kt ai ndaloi do interesim pr studimin e periudhave
t Halifatit islam.
Mendoni rreth ktij koncepti t paarsyeshm, mendjengusht dhe t cekt, te nj njeri i cili mbi baza fetare e konsideron studimin e historis islame si haram (t ndaluar). Historia e nj ummeti, me
t gjitha aspektet e saj negative dhe pozitive, me fitoret dhe disfatat e saj, sht nj minier e
pasur n t ciln ummeti grmon pr t rikonstruktuar dhe ridrejtuar t tashmen e tij. Nj ummet
www.islamischen.ch
99
i cili nuk prfill historin e tij, sht si nj person q ka humbur kujtesn ose si nj komb pa
rrnj, sens, prkitje apo drejtim. Si mundet q nj grup ta bj kt kusht jo t shndosh dhe
jonormal, bazn e mbijetess s tij? Pr m tepr, historia sht pasqyra n t ciln jan reflektuar
Sunenet e All-llahut n krejt Gjithsin, n prgjithsi dhe n jetn njerzore, n veanti. Kjo sht edhe arsyeja q Kurani i kushton vmendje t veant lidhjes midis perspektivs historike dhe
urtsis q mund t nxirret prej saj. N Kuran ka shum raste t tilla; le t shqyrtojm ajetet e
mposhtme:
Prpara jush kan kaluar popujt ndaj t cilve jan zbatuar ligjet, ndaj udhtoni npr tok dhe
shikoni si qe prfundimi i atyre q prgnjeshtruan.
(3:137)
Megjithat, Sunenet (ligjet) e All-llahut karakterizohen nga vazhdueshmria, ato kurr nuk ndryshojn. Lidhur me kt All-llahu thot:
Ata me betimin m t fort t tyre jan betuar n All-llahun se, nse u vjen atyre ndonj
pejgamber, do t jen m t udhzuarit nga njeriu i atyre popujve (hebre ose i krishter) e kur u
erdhi atyre pejgamberi, nuk u shtoi tjetr vese largim. Pr shkak t mendjemadhsis dhe
dredhis s keqe, por dredhia e keqe nuk godet tjetr vetm ata q e kurdisn. Pra, ata nuk jan
duke pritur tjetr vetm se gjurmn e t parve, e n ligjin e All-llahut kurr nuk do t hassh
devijim.
(35:42-43)
www.islamischen.ch
100
Meq Sunenet e All-llahut jan faktor t prbashkt pr t gjith, mnyra se si i trajton Ai ata q
bjn keq, sht e njjt n t gjitha rastet dhe zbatohet mbi t gjith popujt pa marr parasysh
fen e tyre si dhe kohn dhe hapsirn. N luftn e Uhudit kemi nj shembull prej t cilit
nxjerrim msim, kur muslimant e paguan shtrenjt mosprfilljen ndaj kshills s t Drguarit
(sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), e cila tregohet n Kuran:
E kur juve ju goditi nj dshtim (n Uhud) e q ju ia patt dhn at dyfish (armikut n Bedr),
that: Prej nga kjo? Thuaj: Ajo sht nga vet ju!. Ska dyshim se All-llahu sht i
plotfuqishm pr do send.
(3:165)
Nj ajet tjetr bn t qart natyrn e gabimit, i cili oi n disfat:
All-llahu prmbushi premtimin e vet ndaj jush, ngase me vullnetin e Tij i korrt ata, deri kur u
dobsuat dhe u prat ndrmjet vete, n shtjen e vendit dhe pasi vrejtt at q dshironit, e
ather kundrshtuat...
(3:152)
Pohimi se historia sht nj varg ngjarjesh t dyshimta, mund t jet i vrtet pr sa u prket disa
incidenteve t vogla, por drejtimi i prgjithshm dhe ngjarjet kryesore jan t mirnjohura dhe t
vrtetuara mir nga m shum se nj burim. Bile edhe ato ngjarje, t cilat jan t dyshimta, mund
t shqyrtohen nga dijetart, n mnyr q t prcaktohet e vrteta dhe t eliminohen gabimet,
falsifikimet ose ekzagjerimet.
www.islamischen.ch
101
Megjithat, ne interesohemi jo vetm pr historin islame, por edhe pr historin e krejt

njerzimit, t muslimanve dhe jomuslimanve, q nga fillimet e krijimit. Urtsia (msimet) nuk
nxirret vetm nga historia e besimtarve, por edhe nga ajo e jobesimtarve, sepse Sunenet e Allllahut, si modele natyrore, veprojn mbi t dy palt pa ndonj favorizim t monoteistit apo
paganit. Smund ta kuptojm Kuranin si duhet apo t falnderojm me mirnjohje pr favorin
q na ka br Islami, nse nuk kuptojm natyrn dhe praktikat e gabuara t Xhahilijetit (periudhs
paraislame) t treguar n kto ajete:
... edhe pse m par, ata ishin krejtsisht t humbur.
(3:164)
dhe:
... madje ishit n buz t gremins s xhehennemit e Ai ju shptoi prej tij.
(3:103)
Gjithashtu ky sht edhe thelbi i thnies s Umer Ibnul Hattabit (radijall-llahu anhu): Lidhjet e
Islamit do t prishen, nj nga nj, kur t vijn musliman q nuk e njohin (natyrn e keqe) t
xhahilijetit (dhe q nuk e mojn Islamin).
Duhet pranuar se shum njerz t interesuar pr Islamin dhe prhapjen e tij nuk e kan studiuar
me kujdes dhe se kan kuptuar historin, por prapseprap ata nuk ia kan ndaluar studimin e saj
vetvetes ose pasuesve t tyre si kan vepruar disa ekstremist. Studimi i historis nuk sht
vetm njohje e ngjarjeve n periudhn e tyre kohore, por sht nj aktivitet q krkon
www.islamischen.ch
102
mendjemprehtsi dhe kuptim t ngjarjeve me qllim q t kuptohet thelbi i tyre, t nxirret msim
prej tyre dhe t nxirren prej tyre Sunenet e All-llahut. Vetm vzhgimi i rrnojave t popujve t
mparshm nuk ka vler. Ajeti i mposhtm tregon q deprtimi n histori smund t realizohet
vetm nga vzhgime t tilla apo vetm me t dgjuar:
A nuk udhtuan ata npr tok e t ken zemra me t cilat do t kuptojn dhe vesh me t cilt
do t dgjojn? Pse n t vrtet syt nuk verbohen, por verbohen zemrat n kraharor.
(22:46)
Ngjarjet historike prsriten dhe ngjasojn me njra-tjetrn, sepse ato qeverisen nga ligje t vazhdueshme, t cilat i vn n lvizje dhe i rregullojn ato. Kjo sht arsyeja q perndimort thon:
Historia prsritet dhe arabt shprehen me kt thnie: A ka m t ngjashme se nata e sontme
me t mbrmshmen.
Kurani i referohet ngjashmris s vzhguar n qndrimet, thniet dhe veprimet pr shkak t
ngjashmris s mendimeve dhe vizioneve, q rrjedhin prej tyre:
E ata q nuk din than: Prse t mos na flas neve All-llahu ose t na vij ndonj argument!
Po kshtu, thniet e tyre n mnyr t njjt i patn prsritur edhe ata q ishin para tyre. T
njjta jan zemrat e tyre. Ne tanim i sqaruam argumentet pr nj popull q dshiron t bindet.
(2:118)
All-llahu (xh.sh.) thot gjithashtu pr idhujtart kurejsh:

Ja, ashtu pra, edhe atyre q ishin m par nuk u erdhi i drguar e q nuk than: sht magjistar
ose sht i mendur! A mos e porositn njri-tjetrin me kt? Jo, por ata jan popull renegat.
www.islamischen.ch
103
(51:52-53)
Kjo ngjashmri midis qndrimit t popujve t mparshm dhe atyre t mvonshme kundrejt t
drguarve t All-llahut (xh.sh.) dhe nxitimi me t cilin popujt i akuzuan t drguarit pr magji apo
menduri, nuk sht rezultat i trashgimis s transmetuar midis tyre, por sepse ata ishin t
padrejt dhe i kalonin kufijt. Meq shkaku, dmth. tejkalimi i kufijve dhe mizoria sht e prbashkt, qndrimi i tyre sht i njjt.
Ata q e kuptojn rndsin e historis dhe veprimin e Suneneve t All-llahut n t, mund dhe
duhet t msojn nga gabimet e brezave t mparshm. Do t ishin t lumtur ata, t cilt nxjerrin
msim nga gabimet dhe fatkeqsit e t tjerve dhe q mundohen t zbatojn t mirn e tyre.
Urtsia sht synimi i besimtarit, kudo q ta gjej at, ai e meriton at m shum se kushdo tjetr.
7. DY SUNENE T RNDSISHME
Zakonisht muslimant entuziast dhe t nxituar nuk vn re dy Sunene t rndsishme,
shkallzimin dhe at se pr t arritur objektivat, nevojitet nj koh e caktuar. S pari: Shkallzimi
shfaqet qart si n procesin e krijimit ashtu edhe n legjislacion. All-llahu (xh.sh.) sht i aft t
krijoj qiejt dhe tokn sa t hapsh e t mbyllsh syt:
Ai vetm thot: Bhu! N at moment bhet.
(2:117).
www.islamischen.ch
104
Megjithat, Ai i krijoi ato n gjasht dit t Tij dmth n etapa, t cilat i di vetm Ai, sepse ato
ndryshojn nga koncepti yn i dits. Gjithashtu shkallzimi sht i dukshm n krijimin e t gjith
organizmave t gjall, t cilt rriten me etapa derisa arrijn pjekurin. I njjti proces shikohet n
daven, e cila fillon me ngulitjen e monoteizmit pr t liruar mendjet nga prangat e paganizmit
dhe bestytnis. Posa ky t jet ngulitur fort, ather paraqiten gradualisht vaxhibatet (obligimet)
dhe muharrematet (t ndaluarat), si psh. namazi, agjrimi, zekati, ndalimi i alkoolit etj. Dhe te kjo
ne vem re dallimin midis teksteve t shpallura n Mekke dhe atyre t shpallura n Medine.
Aisheja (radijall-llahu anha) e prshkruan kshtu procesin e shkallzimit n paraqitjen e Sheriatit
dhe shpalljen e Kuranit: T parat ajete kuranore q u shpalln ishin ato, n t cilat prmenden
xhenneti dhe xhehennemi. (M von) kur njerzit e prqafuan Islamin, u shpalln ajetet q
trajtonin hallallin dhe haramin. Nse n fillim do t ishin shpallur ajetet t cilat ndalojn pirjen e
alkoolit dhe praktikimin e kurvris (zinas), njerzit do t kishin thn: Kurr sdo t heqim
dor nga alkooli dhe kurvria. 84
Prandaj, ata q thrrasin pr kthim n mnyrn islame t jets dhe vendosjen e Shtetit islam,
duhet t marrin parasysh nevojn e shkallzimit pr realizimin e objektivave t tyre, sublimitetin e
qllimit, mjetet dhe potencialin e tyre dhe pengesat e shumta. Kjo gj na sjell n mendje
shembullin e Halifit t drejt, Umer ibn Abdulaziz, i cili ia doli me sukses, ta rindrtoj jetn sipas
shembullit t katr halifve n Rrug t drejt. Por, procesi i rindrtimit sishte i leht. Bile edhe
biri i tij Abdulmeliku, nj musliman i devotshm dhe entuziast, mendonte se babai i tij ishte shum i ngadalshm n prpjekjet e tij pr t rrnjosur t gjitha gjurmt e devijimit dhe agresionit.
84
Transmetojn Buhariu dhe t tjert
www.islamischen.ch
105
Njher ai iu drejtua t atit me kto fjal: O baba, prse nuk i kryen (reformat m shpejt)? Pasha
All-llahun, un nuk shqetsohem nse un dhe ti vritemi pr hir t s vrtets! Por, prgjigjja e
babait fakih 85 e mumin ishte: Mos u nxito biri im. All-llahu e dnoi alkoolin dy her n Kuran
dhe e ndaloi at vetm hern e tret. Un kam frik se nse ia imponoj gjith t vrtetn popullit
(menjher), ata do ta kundrshtojn at. Kjo mund t shkaktoj fitne (prarje). 86
S dyti: I dyti nga kto Sunene plotson t parin dmth do gj ka nj afat t caktuar gjat t cilit
arrin pjekurin dhe prkryerjen. Kjo zbatohet si tek materialja ashtu edhe tek moralja. Asgj
sduhet vjel para afatit t caktuar; prodhimet smund t vilen para se t piqen. N vend q t
sjellin dobi, frutat dhe perimet e papjekura mund t shkaktojn dm. Ashtu si perimet q kan
nevoj pr disa muaj apo nj vit, e edhe disa pem pr disa vite pr dhnien e frutave, ashtu edhe
kuptimet dhe vlerat e vrteta t aksioneve t mdha duken pas shum vjetsh. Sa m shum koh
q u duhet aksioneve pr tu pjekur, aq m t mdha jan ato. Shpesh prpjekjet e nj brezi materializohen n brezin e mpasshm ose edhe m von. N kt gj ska ndonj t keqe, nse do
gj ndjek rrugn e saj t planifikuar dhe natyrore. Gjat kohs kur i Drguari (sal-lall-llahu alejhi
ve sel-lem) qndroi n Mekke, jobesimtart talleshin me t sa her q ai i paralajmronte ata pr
ndshkimin q i priste, nse vazhdonin ta kundrshtonin All-llahun (xh.sh.) dhe pr kt, ata i
krkuan atij ta shpejtonte kt ndshkim, duke mos e kuptuar q ai duhet t ndiqte rrugn e tij
dhe smund t shtyhej as t afrohej:
85
86
Transmeton Buhariu
Esh-Shatibi, El-Muwafekat, 2, 94
www.islamischen.ch
106
Ata krkojn prej teje prshpejtimin e ndshkimit, e sikur t mos ishte afati i caktuar, atyre do tu
vinte ndshkimi, po ai patjetr do tu vij atyre befas ashtu q ata nuk e hetojn.
(29:53)
dhe:
Ata krkojn prej teje tua prshpejtosh dnimin, po All-llahu nuk e thyen premtimin e Vet, pse
nj dit te Zoti Yt, sht sa nj mij vjet, si llogaritni ju.
(22:47)
N kt etap All-llahu (xh.sh.) e kshilloi t Drguarin (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) t bnte

durim si kishin br edhe t drguarit e mparshm dhe t mos ngutej t krkonte ndshkimin e
All-llahut ndaj tyre:
Ti (Muhammed) duro, ashtu si duruan t drguarit e vendosur dhe mos krko prshpejtimin e
dnimit pr ta...
(46:35)
All-llahu (xh.sh.) i kujton t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) dhe pasuesve t tij se si duruan t drguarit e mparshm prball torturave t ashpra, rrugs s gjat dhe vshtirsive t
fitores s pritur:
Po ju menduat se do t hyni n xhennet pa u provuar edhe ju me shembullin e atyre q ishin
para jush, t cilt i patn goditur skamjet e vuajtjet dhe qen tronditur, saq i Drguari thoshte, e
me t edhe ata q kishin besuar: Kur do t jet ndihma e All-llahut? Ja (u erdhi ndihma), vrtet
ndihma e All-llahut sht afr!
www.islamischen.ch
107
(2:214)
Me t vrtet, fitorja e All-llahut sht afr, por ajo ka nj koh t caktuar, t ciln e di vetm Ai,
sepse Ai nuk i shpejton gjrat si bjn krijesat e Tij. Pr kt arsye, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi
ve sel-lem) i kshillonte shokt e tij t ishin t durueshm dhe t mos e pritnin fitoren para kohs
s saj t caktuar. Kjo gj tregohet n kt shembull: kur Habab ibn el Arati iu ankua t Drguari
(sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) pr vuajtjet e mdha q po hiqte pr hir t Islamit dhe i krkoi atij
ti bj lutje All-llahut (xh.sh.) pr ndihm, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) u zemrua
kaq shum, saq fytyra iu skuq dhe tha:
(Nj besimtar) prpara jush sht coptuar me mjete prerse prej hekuri, saq asgj prve
kockave nuk i mbeti dhe nj tjetr u sharrua (i gjall) n dy pjes, por asnjri prej tyre nuk e
braktisi fen e tij. Pasha All-llahun, Ai do ta bj Islamin t dominoj, saq nj udhtar q shkon
nga Sana (n Jemen) n Hadremevt nuk do ti friksohet (gjat udhtimit t tij) asgjje me
prjashtim t All-llahut dhe ujkut pr dhent e tij. Po ju po nguteni. 87
8. ISLAMI: NJ I HUAJ N ATDHEUN E TIJ

Ndoshta faktori m alarmues dhe m i padurueshm pr do musliman t flakt, veanrisht pr
t rinjt, sht moszbatimi i msimeve t Islamit n vendet muslimane, n t cilat oroditja,
87
Transmeton Buhariu
www.islamischen.ch
108
korrupsioni dhe gnjeshtra po prhapen me shpejtsi. Marksizmi dhe laicizmi po prhapen haptas
dhe publikisht. Kryqtart bashkkohor planifikojn dhe veprojn pr t deprtuar kudo pa
frik. Prve klubeve dhe teatrove, mas-media prhap paturpsin dhe sjelljet e kqija. Gra
gjysmlakuriqe dhe t dehura enden rrugve duke joshur dhe provokuar; pirja e alkoolit sht e
ligjsuar dhe e zakonshme. do aspekt i marrzis ose zbavitjes sensuale n formn e letrsis,
kngve, teatrove, filmave dhe materialit pornografik, projektohet pr t korruptuar, pr t
thelluar mosnjohjen e Islamit dhe pr t penguar besimin.
Ve ksaj, muslimani i prkushtuar sheh do dit q legjislacioni, i cili supozohet t mishroj besimet dhe vlerat e Ummetit n formn e ligjeve, t cilat duhet t ngren lart moralin e tij dhe t
ndshkojn ata q i shkelin ato, miraton do gj q ndalohet nga Sheriati dhe mbron
korrupsionin, sepse legjislacioni ekzistues nuk rrjedh nga Udhzimi hyjnor, por nga filozofit
sekulare. Ndaj sduhet t habitemi q ai sanksionon si t ligjshme at q All-llahu (xh.sh.) e ka
ndaluar dhe ndalon at q Ai e ka lejuar. Gjithashtu ai nuk prfill obligimet e urdhruara nga Allllahu (xh.sh.) dhe nuk zbaton ndshkimet specifike, t caktuara pr veprat e ndaluara nga All-llahu (xh.sh.) ose i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem). Pr m tepr, do dit t rinjt jan
dshmitar t devijimit t shumics s sundimtarve t vendeve islame, atyre t cilve u sht
besuar kjo prgjegjsi. Me paturpsi ata zn miq armiqt e All-llahut (xh.sh.) dhe shfaqin
armiqsi ndaj atyre q i friksohen Atij dhe q krkojn t Vrtetn hyjnore; t part gzojn
favorizimin dhe mbrojtjen e sundimtarve, ndrsa t dytt egrsin dhe shtypjen e tyre. Islami
prmendet rrall, n festa kombtare dhe fetare, pr t mashtruar masat.
Gjithashtu, t rinjt jan dshmitar t padrejtsive t hapura shoqrore dhe mosbarazis s
madhe midis t varfrve dhe t pasurve, midis atyre q mezi nxjerrin bukn e gojs dhe atyre q
www.islamischen.ch
109
humbin miliona n bixhoz dhe me femra; ata shikojn vila q kushtojn miliona, por q prdoren
me raste, ndrsa miliona musliman jan pa streh; ata dgjojn pr pasuri q transferohen pr tu
ruajtur n llogari t fshehta t bankave, ndrsa miliona musliman knaqen me pak, bile edhe ajo
u mohohet; t cilt mezi ushqejn fmijt dhe blejn ilaet pr t smurt dhe pleqt. Megjithat,
sikur kta persona q kan uzurpuar t ardhurat nga nafta, q kan prfituar nga politika e bashkpunimit ekonomik me Perndimin, agjentt e kompanive t mdha ndrkombtare, t
dhuronin vese nj pjes t pasuris s harxhuar n bixhoz ose femra, do t mund t lehtsohej
nj pjes e madhe e varfris si dhe do t sigurohej ushqimi dhe strehimi pr dhjetra mij njerz.
Pasuri t panumrta dhe fonde publike prvetsohen n mes t dits, marrja e ryshfeteve dhe
favorizimi jan rrnjosur thell. Ata q kryejn kto vjedhje, i shptojn gjithmon drejtsis,
ndrsa ata q kryejn shkelje relativisht t parndsishme, ndshkohen rreptsisht. Nj padrejtsi
e till ka ngjallur ndjenjat e hidhura t zilis, urrejtjes dhe mris midis shtresave t ndryshme t
shoqris. Mbrojtsit e ideologjive destruktive i shfrytzojn kto ndjenja zemrimi, i fryjn zjarrit
t lufts s klasave dhe urrejtjes shoqrore, duke ia dal t krijojn nj atmosfer, n t ciln
ideologjit e tyre t huaja dhe t importuara pranohen si alternativa. N kt atmosfer,
mbrojtsit e ideologjive t tilla gjejn nj numr t madh njerzish, t gatshm pr ti dgjuar ata,
jo sepse i pranojn idet e tyre, por kjo ndodh si nj kundrveprim dhe urrejtje ndaj kushteve
mbizotruese.
Ska asgj enigmatike n gjetjen e shkakut kryesor t ksaj gjendjeje tragjike. Islami, si nj mnyr
jetese, me gjithanshmrin, vizionin, drejtsin dhe ekuilibrin e tij, gati mungon n sken, sht i
huaj n atdheun e tij. Ai sht larguar nga jeta publike, shtjet ekonomike dhe publike t shtetit,
legjislacioni dhe marrdhniet ndrkombtare, duke u shndrruar n nj marrdhnie private
www.islamischen.ch
110
midis individit dhe Zotit t tij, nj gjendje e ngjashme me at t Krishterimit gjat periudhs s tij
t dekadencs. Islami sht shndrruar n nj fe pa Sheriat, n nj fe pa shtet, n nj Kuran pa
autoritet.
Islami sht detyruar t vuaj pasojat e nj t kaluare t huaj pr historin dhe Ummetin e tij. Historia e kishs katolike n Perndim sht e mbushur plot me shkatrrime dhe qndrime negative,
me t cilat kisha u radhit m nj rresht me despotizmin, monarkt e padrejt dhe lordt feudal
kundr masave t pambrojtura. Ajo krijoi Inkuizicionin, i cili prndoqi dhe torturoi njerzit me
dituri dhe ide t reja, dijetart dhe shkenctart u dogjn t gjall, injoranca dhe agresioni iu
imponuan shoqrive n emr t fes dmth. t Krishterimit. Nuk duhet t habitemi pse masat u
ngritn kundr saj dhe krkuan t lirohen. Ndaj, ska arsye q Islami t bart pasojat e ksaj historie t zymt dhe t huaj, vetm me qllim q t ndalohet nga ndonj vend me influenc n levgjislacionin dhe udhheqjen e Ummetit dhe t kufizohet n ndrgjegjen e njerzve apo n
xhami, nj xhami gjuhlidhur e cila sht gjithmon nn mbikqyrjen e shrbimit t fsheht.
Bile edhe atje, Islami nuk lejohet t urdhroj pr t mir dhe t ndaloj at q sht e keqe dhe e
padshiruar.
Ky problem mund ti atribuohet imponimit t laicizmit ndaj shoqrive muslimane, nj tendenc e
huaj e cila sht n kundrshtim me do gj q sht islame. Laicizmi predikon ndarjen e fes nga
shteti, legjislacionit nga autoriteti (pushteti), nj koncept i panjohur gjat gjith historis s
Ummetit islam. Islami dhe Sheriati kan qen gjithmon burime t ibadetit, legjislacionit,
transaksioneve publike, traditave dhe etiks. Kan ekzistuar disa raste kur Sheriati nuk sht prfillur gjat zgjidhjes s mosmarrveshjeve midis palve kundrshtare, kur disa nga udhheqsit dhe
t udhhequrit devijuan nga haku, por nuk njihet ndonj t jet ngritur kundr Sheriatit si ligj tek i
www.islamischen.ch
111
cili duhet kthyer n zgjidhjen e t gjitha problemeve jetike. Bile edhe sundues t till despotik si
Haxhxhaxh ibn Jusufi, nuk u treguan aq t pacip sa t kundrshtonin ndonj vendim t bazuar
mbi Kuranin dhe Sunnetin. Ky krahasim sht i rndsishm, sepse ka nj dallim shum t madh
midis shmangies nga Sheriati pr qllime vetjake, zili, mosprfillje, zemrim etj., dhe mohimit t
superioritetit t tij mbi t gjitha sistemet; kjo sepse Sheriati duhet t sundoj doknd dhe do gj
pr shkak t natyrs dhe aftsis s tij si mishrim i fjals dhe gjykimit t All-llahut (xh.sh.):
A thua mos po krkojm gjykimin e kohs s injorancs, po pr nj popull q bindshm beson,
a ka gjykim m t mir se ai i All-llahut.
(5:50)
Sduhet t habitemi pse ndrgjegjja e t rinjve musliman, e ndodhur prball ksaj gjendjeje t
punve, tronditet kur sheh q vendet jomuslimane e rregullojn jetn e tyre n pajtim me
ideologjit e tyre, filozofit ose konceptet e tyre pr fen, ekzistencn, Zotin dhe njeriun, ndrsa
muslimant detyrohen t vuajn nj kundrshti midis besimeve t tyre dhe realitetit, midis fes s
tyre dhe shoqris. N lidhje me kt, kam shkruar:
- Laicizmi mbase mund t pranohet n nj shoqri t krishter, por smund t gzoj kurr prkrahje t gjer n nj shoqri islame. Krishterimi sht i privuar nga nj sheriat apo nj sistem i
plot jete, t cilin pasuesit e tij do t mund ta zbatonin. Vet Testamenti i Ri (Dhjata e Re) e ndan
jetn n dy pjes: njra pr Zotin apo fen, tjetra pr Qesarin apo shtetin: Jepi Qesarit at q i
prket Qesarit dhe jepi Zotit at q i prket Zotit (Mateu 22:21). Kshtu, nj i krishter mund ta
pranoj laicizmin pa asnj vrarje t ndrgjegjes. Aq m tepr perndimort, veanrisht t
krishtert, kan arsye t preferojn nj regjim laik ndaj nj regjimi fetar. Eksperienca e tyre me
www.islamischen.ch
112
regjimet fetare t cilat i kan njohur mir, do t thot sundim i klerit, autoritet despotik i kishs,
dekrete kishrimi dhe letra faljeje papnore.
Pr shoqrin muslimane, pranimi i laicizmit do t thot dika krejt ndryshe; meq Islami sht
sistem i plot adhurimi (ibadeti) dhe legjislacioni (Sheriati), pranimi i laicizmit do t thot braktisje
e Sheriatit, mohim i Udhheqjes hyjnore dhe kundrshtim i urdhrave t All-llahut. sht e
pavrtet thnia se Sheriati ssht n gjendje t plotsoj krkesat e kohs son. Pranimi i nj
legjislacioni t formuluar nga njerzit do t thot preferenc e dituris dhe eksperiencs s
kufizuar njerzore ndaj Udhzimit hyjnor:
Thuaj: A e dini ju m mir apo All-llahu.
(2:140)
Pr kt arsye, thirrja pr laicizm midis muslimanve sht ateizm dhe kundrshtim i Islamit.
Pranimi i tij si baz pr qeverisje n vend t Sheriatit sht riddeh (renegatizm, femohim).
Heshtja e masave n botn islame pr kt devijim ka qen nj shkelje e madhe dhe nj shembull
i qart mosbindjeje, e cila ka sjell nj sens faji, pendimi dhe lndimi t brendshm. T gjitha kto
kan lindur paknaqsi, pasiguri dhe urrejtje n mesin e muslimanve t flakt, sepse nj devijim i
till sht i paligjshm. Laicizmi sht n pajtim me konceptin perndimor mbi Zotin, i cili pohon
se pasi Zoti krijoi botn, Ai e la at t kujdesej pr vete. N kt sens, lidhja e Zotit me botn
sht si ajo e nj orpunuesi me nj or; ai e prodhon at dhe pastaj e l at t punoj pa patur
nevoj pr t. Ky koncept sht i trashguar nga filozofia greke, veanrisht ajo e Aristotelit, i cili
pohonte se Zoti as se kontrollon botn dhe as sdi gj pr t. Ky sht nj Zot i paaft si e ka
prshkruar Will Durant (Uill Djurnt). Ssht pr tu uditur pse nj zot i till i l njerzit ti
www.islamischen.ch
113
rregullojn vet punt e tyre. Si mundet q ai t vendos ligje pr ta, kur ai nuk i di punt e tyre?
Ky koncept sht krejtsisht i kundrt me at t muslimanve. Ne muslimant besojm q Allllahu (xh.sh.) sht Krijuesi dhe Furnizuesi i vetm i botve, i cili:
... e di sasin e do gjje q ekziston.
dhe i cili sht i Gjithpushtetshm dhe i Gjithdijshm, mshira dhe mirsia e Tij kaprcejn do
gj dhe mjaftojn pr t gjith. Me kt cilsi, All-llahu (xh.sh.) ia shpalli udhzimin e Tij hyjnor
njerzimit, lejoi disa gjra dhe ndaloi disa t tjera, i urdhroi njerzit t zbatojn urdhrat e Tij dhe
t gjykojn sipas tyre. Nse nuk veprojn kshtu, ata bjn kufr, shkelje dhe tejkalim kufijsh. do
dit, t rinjt musliman t devotshm e t flakt jan dshmitar t ktyre t kqijave t urrejtura
dhe praktikave joislame, por nuk din si tu bjn ball atyre. Ata smund ti ndryshojn punt me
forc fizike apo duke shprehur me fjal shqetsimin dhe mendimin e tyre. E vetmja rrug pr ta
sht ti dnojn kto praktika me zemr, megjithse kjo sht shkalla m e ult e imanit. Por, kjo
revolt e brendshme smund t shtypet prgjithmon dhe nj her do t shprthej.
Ve ksaj, Bota islame dhe do gj q muslimant e quajn t shenjt e t paprekshme, gjenden
nn sulm. Forca t ndryshme joislame, cioniste, t krishtera, marksiste, pagane etj., harrojn
dallimet e tyre fundamentale dhe bashkojn forcat n nj fushat her t hapur e her t fsheht,
kundr do shenje t ringjalljes islame n form t lvizjes apo shtetit islam. Pr kt arsye, do
rrym joislame gjen mbshtetje morale dhe materiale nga Lindja dhe Perndimi. Ndrsa ato
islame skan as mbshtetje reale as praktike prej ndokujt. All-llahu (xh.sh.) e ka treguar kt n
Librin e Tij:
Ata q e mohuan t vrtetn, jan miq t njri-tjetrit.
www.islamischen.ch
114
(8:73)
sht e pamundur pr nj musliman t sodis n heshtje dhe me indiferenc fatkeqsit tragjike

q bien mbi Ummetin e tij (apo t vshtroj vllezrit e tij n Islam t theren si kafsht apo t
konvertohen n Krishterim, apo t ohen drejt s shtrembrs dhe injorancs). mund t thuhet
pr vllazrin muslimane dhe solidaritetin e muslimanve? Nj musliman duhet t besoj n
vllazrin e muslimanve. Ai duhet t jet krenar q i prket Ummetit m t mir q ka dal nga
njerzimi. Aq m tepr, ai duhet t besoj se muslimant, pa dallim kombi apo gjuhe, jan nj
Ummet n t cilin, personi q sht i fundit n radh, sht prgjegjs pr t gjith dhe n t cilin,
t gjith bashkohen kundr armikut dhe pranojn hadithin e Pejgamberit (sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem) se ai q nuk interesohet (shqetsohet) pr gjendjen e muslimanve, nuk sht
musliman. Lajmet e prditshme i sjellin muslimanit t flakt njoftime pr vuajtjet e vllezrve t
tij musliman n Palestin, Liban, Afganistan, Filipine, Eritre, Somali, Qipro, Indi (Bosnj, eeni,
Kosov - G..) dhe vende t tjera ku sot ekziston nj pakic e shtypur muslimane ose nj shumic e
nnshtruar muslimane. Ve ksaj, i riu vzhgon me indinjat se ndodhi t tilla nuk nxisin ndonj
reagim t duhur nga qeverit e vendeve t tyre islame. Prkundrazi, ato qndrojn krejtsisht indiferente ndaj persekutimit t vllezrve musliman dhe ose e ndalojn transmetimin e ktyre lajmeve ose edhe m keq, i prkrahin armiqt e Islamit. Sundimtart musliman interesohen vetm
pr interesat e tyre t ngushta lokale, rajonale, kombtare apo racore; ose pr besnikrin ndaj disa
fuqive t huaja, n vend q t jen besnik t All-llahut (xh.sh.), t Drguarit t Tij (sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem), fes s Tij, Ummetit t Tij dhe kauzs s Tij.
Gjithashtu rinia muslimane sht e vetdijshme se t gjitha kto qndrime negative ndaj shtjes
s Islamit, n rang lokal dhe ndrkombtar, jan t nxitura nga forcat e huaja dhe zbatohen nga
www.islamischen.ch
115
disa sundues musliman, t cilt sillen si kukulla q dirigjohen nga forcat cioniste, t krishtera apo
ateiste. Kto forca mbjellin n zemrat e ktyre sundimtarve frikn ndaj nj revolte islame, i
bindin ata pr nj rrezik potencial dhe i nxisin q t shtypin grupet apo lvizjet islame; gjithmon
ata bien n kurth!
Nj nga shtjet kryesore q ka shkaktuar humbjen e shpress dhe lndim n zemrat dhe mendjet
e t rinjve musliman, gjat dy dekadave t fundit, sht Lufta e Gjasht Ditve e 1967-s midis
arabve dhe izraelitve, nj katastrof e madhe, pasojat e s cils u minimizuan me qllim, kur
prgjegjsit e saj, s bashku me bashkpuntort e tyre, e quajtn at nj trheqje n vend t
fjals disfat. Rinia muslimane n vendet arabe u rrit me bindjen se Izraeli ishte nj parazit, nj i
huaj n at rajon, i krijuar me agresion dhe uzurpim, dhe se lirimi i tokave islame nga ky trup i
huaj ishte nj detyr fetare dhe kombtare; se Izraeli skishte t drejt t pushtonte nj vend q
nuk i prkiste atij. I ndjeri haxhi Emin El Husejni (All-llahu e mshiroft), myftiu i Palestins, ka
thn n lidhje me kt: Palestina nuk sht atdhe pa popull q t pranoj nj popull pa atdhe!
Megjithat pas disfats katastrofike t regjimeve arabe m 1967, politika n botn arabe mori nj
kthes t re, objektivi kryesor i s cils u b riparimi i efekteve t agresionit, dmth. njohja e ekzistencs s Izraelit. N fakt, kjo do t thot se agresioni i Izraelit i 1967-s i ka legalizuar ata t mparshmit. Nse sht kshtu, ather cila ishte arsyeja e luftrave t 1949-s, 1956-s dhe 1967-s?
Prse nuk ran dakord regjimet arabe pr t njohur Izraelin q n fillim dhe ta shptonin
Ummetin nga pasojat tragjike t ktyre luftrave? Kjo u pasua nga nisma e s ashtuquajturs
zgjidhje paqsore dhe traktateve t paqes. Por nj orvatje e till ishte tronditse dhe rrnuese pr
aspiratat e rinis muslimane. Autoritetet n Egjipt u prpoqn ti justifikojn ato duke u arsyetuar
me kushtet ushtarake dhe politike, lokale dhe ndrkombtare. Por e gjith kjo ishte nj goditje e
www.islamischen.ch
116
fort pr shpresat dhe aspiratat e rinis muslimane. Goditja u argumentua me faktin se t gjitha
fuqit e mdha e mbshtetn ekzistencn ilegale t Izraelit, megjithse t drejtat e arabve dhe
muslimanve ishin t qarta.
Kjo oi n konkluzionin e paevitueshm, t mbshtetur me argumente t vrteta, veanrisht midis t rinjve, se nj kryqzat bashkkohore, e cila ka marr nj trajt t re, sht lshuar kundr
Islamit. Kto ndjenja e kan influencuar shum rinin muslimane, e cila e ndjen q shpirti i vjetr
kryqtar akoma motivon nj numr t madh t udhheqsve dhe politikanve perndimor, t cilt
e shohin botn islame, si dhe do lvizje islame, me nj urrejtje t trashguar t grumbulluar gjat
shekujsh t tr lufte me Ummetin islam.
Megjithat shum intelektual musliman, q dyshojn shum pr realitetin e ktij shpirti kryqtar
perndimor, deklarojn se interesat kombtare jan ato t dors s par dhe n prgjithsi,
motivet e vetme pr Perndimin, kur merr nj vendim apo veprim politik ose ushtarak. Por
ndodhit e djeshme dhe t sotme u tregojn qart ktyre optimistve, se mendimi i tyre sht i
gabuar dhe se shpirti kryqtar sht akoma gjall. Nuk flas pr gjeneralt Alenbi (Allenby) apo
Gura (Gourand), por pr bashkkohsit tan: Prse Perndimi e mbshtet ekzistencn e Izraelit
n tokn islame? Prse Shtetet e Bashkuara sfidojn krejt botn, duke i vn veton do rezolute t
Kombeve t Bashkuara q dnon Izraelin? Prse prkrahin Etiopin, megjithse sht nj vend
marksist, q prej shum vjetsh, kundr Eritres? Prse varrosen dhe lihen n errsir problemet
e vendeve islame, ndrkoh q u kushtohet rndsi shum e madhe incidenteve t vogla si psh.
rrmbimit t nj aeroplani? Pse gjaku musliman sht m i liri n faqe t dheut? Duket se pr kto
gjra ska shpjegim tjetr, ve ekzistencs s nj aleance djallzore, xhehennemite t fuqive
www.islamischen.ch
117
cioniste, t krishtera dhe ateiste pr nj fushat t bashkuar dhe qllimkeqe kundr Islamit dhe
muslimanve.
Opinioni i t rinjve musliman sht se t gjith sunduesit e vendeve arabe dhe muslimane jan
thjesht gur shahu dhe kukulla n duart e forcave t fshehta, t cilat sundojn botn. Ata i
shohin grusht shtetet ushtarake dhe ndryshimet e mdha politike n botn islame si manovra t
fuqive t huaja pr t sjell n pushtet persona t paaft pr t drejtuar, por q paraqiten si heronj.
N kt mendim mund t ket shum ekzagjerime, por n prgjithsi, dyshimet e t rinjve jan
pjesrisht t bazuara dhe t mbshtetura nga shum ngjarje dhe incidente, t cilat t forcojn
bindjen se kta sundues jan bashkfajtor n nj strategji djallzore, e cila krkon tia pres
rrnjt rizgjimit islam dhe ta shuaj lvizjen islame. Rinia beson se kta sundimtar vetm paraqiten si udhheqs t vrtet kombtar, t interesuar pr gjendjen e popujve dhe fes s tyre, por
n t vrtet ata sjan gj tjetr vese agjent t paguar q u shrbejn armiqve t Ummetit.
9. PENGESAT E VENDOSURA NDAJ

DAVES DHE THIRRSVE N ISLAM
Nj shkak tjetr i ekstremizmit ka t bj me lirin apo m mir, detyrn e thirrjes s njerzve n
Islam. sht nj e vrtet se Islami i mson t tjert jo vetm t jen t drejt dhe t devotshm,
por gjithashtu i mson edhe t mundohen t rregullojn t tjert. Ky sht qllimi i obligimit pr
ti thirrur njerzit drejt s vrtets, pr ti urdhruar n t mirn e prbashkt, pr ti ndaluar nga
www.islamischen.ch
118
ajo q sht e keqe dhe e paplqyer dhe pr ta kshilluar njri-tjetrin pr t vrtetn dhe durimin.
Sipas pikpamjes islame, do muslimani i krkohet t thrras n Islam me t gjitha forcat dhe
mundsit e tij. Ajeti i mposhtm i drejtohet do muslimani:
Ti thirr pr n rrugn e Zotit tnd...
(16:125)
do pasues i t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) sht daijeh (thirrs islam) si tregohet
n kt ajet:
Thuaj: Kjo sht rruga ime, e vn n fakte t qarta, e q thrras te All-llahu, un dhe ai q vjen
pas meje...
(12:108).
Ndaj motoja e reformatorve muxheddid (prtrits) sht: Bhu vet i drejt (prmirso veten) dhe
thirri edhe t tjert drejt saj. Kurani thot:
E kush sht fols m i mir se ai q thrret n rrugn e All-llahut, q bn vepra t mira dhe q
thot: Un jam prej muslimanve.
(41:33)
Islami nuk krkon prej muslimanit q t punoj i vetm. I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem)
ka thn: Dora (e mbshtetjes) e All-llahut sht me xhematin dhe Besimtari pr besimtarin
sht si nj ndrtes, tullat e s cils forcojn njra-tjetrn. 88 Bashkpunimi n mirsi dhe n ur88
Transmeton Buhariu
www.islamischen.ch
119
dhrimin pr t mirn, nuk sht vetm detyrim fetar, por edhe nj nevoj jetsore. Ssht pr tu
habitur q puna kolektive n fushn e daves sht detyr obligative dhe domosdoshmri jetsore,
sepse ajo pa t ciln nuk plotsohet vaxhibi (obligimi), sht vaxhib. Fakti q forcat ideologjike
jomuslimane punojn kolektivisht n form t blloqeve, partive dhe shoqatave, e bn t
detyrueshme pr muslimant q tu kundrvihen ktyre forcave me po t njjtn metod.
Prndryshe do t vazhdojm t mbetemi prapa, krejtsisht t paaft pr t br dika, ndrsa t
tjert prparojn. Pr kt arsye, mkati m i rnd q kryhet nga disa qeveri n vendet
muslimane sht censurimi i liris pr ti thirrur njerzit n Islamin si fe, sistem besimesh dhe
mnyr e t jetuari dhe krcnimi i thirrsve islam dhe atyre q thrrasin pr zbatimin e Sheriatit,
lirimin e tokave islame, ngritjen e shtetit islam, bashkimin e Ummetit dhe prkrahjen e t gjitha
shtjeve t tij. Ky presion mbi daven dhe thirrsit islam si dhe kufizimi i t gjitha formave t
puns islame, veanrisht t asaj kolektive, sht prej shkaqeve kryesore q e shkaktojn ekstremizmin. Dhe kjo ndodh kur ithtart e filozofive dhe ideologjive sekulare lejohen t organizohen
n grupe dhe t prhapin idet e tyre me mbshtetje dhe liri t plot, pa ndonj ndrhyrje ose
kufizim. sht jologjike tu japsh liri t plot n nj vend musliman prkrahsve t laicizmit,
marksizmit, liberalizmit etj., q t ngren parti, organizata, t botojn gazeta e vetm Islami dhe
thirrsit e tij t censurohen, edhe pse prfaqsojn shumicn e popullit dhe shprehin besimin dhe
tiparet e tij.
Thirrja n Islam, si nj fe pozitive e plot - besim dhe sistem jete - has n censurim dhe shtypje
n shum vende muslimane. E vetmja form e lejuar e Islamit sht ajo e dervishve dhe e
tregtarve profesionist t fes, Islami i kohve t prapambetjes dhe dekadencs..., Islami i cili
festohet me raste, prkrah sundimtart despotik dhe lutet pr ta q t ken jet t gjat. Ky sht
www.islamischen.ch
120
nj Islam i bazuar n paracaktimin hyjnor dhe moszgjedhjen n besim, prvetson bidatet (risit)
e dnueshme n ibadet, lejon etikn pasive dhe ngurtsin intelektuale dhe inkurajon marrjen me
shtjet e vogla n vend t atyre me rndsi jetsore. Ata, t cilt e ndjekin dhe e prkrahin kt
Islam patronizohen nga sundimtart e korruptuar dhe despotik. Bile edhe sundimtart afetar,
laik e bekojn kt form religjioziteti, tregojn respekt dhe prkrahin mbrojtsit e saj me qllim
quo-n dhe ta trheqim rinin n rrjetn e iluzioneve, simboleve, termave dhe voglsirave. Kshtu, ata sabotojn zellin e tyre pr xhihad, vendosmrin e tyre pr t luftuar kundr padrejtsis,
degjenerimit dhe korrupsionit. Ndoshta kjo sht arsyeja q e bri Marksin t deklaroj se feja
sht opium pr popullin.
Por Islami origjinal autentik, i cili prmbahet n Kuran dhe Sunnet, i kuptuar dhe i praktikuar
nga sahabt e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) si dhe tabiint 89 , si mishrim i s
vrtets dhe fuqis, nderit dhe dinjitetit, sakrifics dhe xhihadit, ashtu si e kemi prmendur m
par, kundrshtohet nga ata q jan n pushtet, sepse ai ndez shpirtin e revolts kundr
padrejtsis dhe errsirs, dhe i mson pasuesit e tij t ndjekin shembullin e:
Atyre, t cilt i kumtojn shpalljet e All-llahut, i friksohen vetm All-llahut e askujt tjetr ve
Tij...
(33:39)
N kt bindje dhe qartsi vizioni, ata besojn se prderisa ushqimi dhe zgjatja e jets s njeriut
prcaktohen vetm nga All-llahu, ska arsye pse t friksohemi apo t krkojm prkrahje nga
89
Tabiin: gjenerata pas sahabve (G..)
www.islamischen.ch
121
dikush tjetr prve Tij. N Turqin bashkkohore, nj vend musliman i cili ka qen selia e
hilafetit shekuj me radh, udhheqsi i nj partie popullore, i cili n at koh ishte
zvendskryeministr, prfundoi nga ministria e tij n burg. Ai dhe pasuesit e tij u nxorn n gjyq
t akuzuar se kishin br thirrje pr zbatimin e Sheriatit n nj vend ku 99% e popullsis sht
muslimane!!? Pala paditse solli pesmbdhjet akuza kundr tyre, t cilat t gjitha
prqndroheshin n orvatjen e tyre pr ta shndrruar Turqin nga nj shtet laik, jofetar q e
kundrshton Islamin (fen e popullit turk), n nj shtet q e respekton fen e tij dhe u bindet
urdhrave t saj, n prputhje me krkesat e imanit. Autoritetet ushtarake, t cilat e sundojn Turqin me forc, i betohen pr bindje Ataturkut (Mustafa Qemalit), themeluesit t Turqis laike, n
vend q ti betohen All-llahut (xh.sh.) dhe t Drguarit t Tij (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem). Si
pasoj, do thirrje pr zbatimin e Sheriatit ose pr rikthim n mnyrn islame t jets ata e
konsiderojn krim, edhe nse thirrsi prdor mjete t ligjshme, t njohura dhe t sanksionuara
nga t gjitha sistemet demokratike, me t cilat autoritetet kan qejf t mburren. Ata musliman t
devotshm nuk u prndoqn pr prdorim t forcs dhe dhuns pr t prmbysur qeverin, por
vetm sepse ata besonin n Islam, besimin e baballarve dhe gjyshrve t tyre, dhe u munduan q
t thrrasin n t me urtsi dhe miqsi prmes platformave ligjore dhe kanaleve kushtetuese. Prokurori ushtarak i akuzoi ata se i plasonin kto parulla: Islami sht rruga e vetme, Muhammedi (sallall-llahu alejhi ve sel-lem) sht udhheqsi i vetm, Sheriati dhe Islami jan nj dhe e pandar dhe Kurani
sht kushtetuta jon.
A sht e mundur pr nj musliman, i cili e pranon All-llahun (xh.sh.) si Zotin e tij, Islamin si
fen e tij dhe Muhammedin (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) si t Drguarin e tij, q ti mohoj
kto? far do t bjn muslimant q aspirojn t jetojn n prputhje me msimet e Islamit,
www.islamischen.ch
122
kur u rekomandohet kufri dhe kundrshtohet imani, kur ligjsohet harami dhe ligjsohet hallalli?
A nuk jan kto situata t panatyrshme shkaku kryesor i teprimit dhe ekstremizmit?
N nj prej vendeve afrikano-arabe, i cili konsiderohet si pjes e Bots s Lir, komunistt lejohen t ngren parti politike zyrtare, e cila kryen veprimtari t hapur dhe mbrohet nga kushtetuta
dhe ligjet e atij vendi. Por lvizja islame e cila prfaqson ndrgjegjen e vrtet t kombit,
besimet, vuajtjet dhe aspiratat e tij, ndalohet q t ket nj ekzistenc ose platform ligjore dhe
zyrtare. Pr m keq, udhheqsit islam dhe thirrsit islam aktiv n at vend, jan n burg dhe u
nnshtrohen torturave m t egra njerzore. Akuza e vetme kundr tyre sht se ata deklarojn
se vetm All-llahu (xh.sh.) sht Zoti i tyre, se e Vrteta sht qllimi i tyre final, se Islami sht e
vetmja rrug dhe burim gjykimi, se fjala sht arma e tyre dhe se dituria sht municioni i tyre i
vetm.
Ndaj sht logjike t qortojm rinin, e cila e dshpruar se nuk lejohet t thrras n Islam me
urtsi dhe sjellje t mir, u sht drejtuar mjeteve t tjera nprmjet t cilave ata do t ndeshen me
forcn dhe dhunn. Kjo gjendje nuk duhet t lejohet t vazhdoj. Insha All-llah, Islami do t gjej
pasues dhe prkrahs dhe nj grup besimtarsh do t vazhdoj t kapet pas s Vrtets, pa u
dmtuar dhe penguar nga ata q i kundrshtojn apo i shkurajojn. sht n interesin ton t
kuptojm prgjegjsin ton pr ta ln kt grup besimtarsh t lindet n mnyr natyrore dhe tu
japim atyre shansin pr tu pjekur dhe zhvilluar n nj atmosfer t shndosh lirie, pa shtypje dhe
presion, prndryshe ngjarjet do t marrin nj rrug t ndryshme, t papranueshme pr ne. Daveja
(thirrja) n Islam dhe n rrugn e All-llahut (xh.sh.) do t shprthej dhe, nse nuk i jepet shansi pr
tu zhvilluar haptas, pa kufizime dhe pengesa, ather do t zhvillohet nj veprimtari e fsheht, e cila
zakonisht shkakton konfuzion dhe t shpie n ekstremizm.
www.islamischen.ch
123
Gabimi m i rnd i autoriteteve sht prdorimi i dhuns, torturave fizike dhe psikologjike n
burgje dhe kampe t prqndrimit, ku njerzit trajtohen si kafsh. N Egjipt (si m 1954 ashtu
dhe m 1965) muslimant e devotshm iu nnshtruan torturave dhe ndshkimeve t llahtarshme,
friksuese dhe t pabesueshme n Burgun ushtarak t Kajros; u rrahn, u torturuan me flak, iu
dogj trupi me cigare; burrat e disa her edhe grat u varn kokposht si kafsh t therura, ndrsa
torturuesit e tyre silleshin prreth duke i djegur ata derisa n trupat e tyre mpiksej gjaku dhe qelbi.
Shumica u martirizuan me kt metod njerzore, ndrsa torturuesit e tyre nuk tregonin shenj
frike ndaj All-llahut (xh.sh.), apo mshir o humanizm ndaj krijesave t Tij!! Ata jo vetm q i
prdorn t gjith format e torturs t shpikura nga nazizmi, fashizmi dhe komunizmi, por shpikn dhe zhvilluan metoda t reja. Ekstremizmi dhe tendenca pr tekfir lindn n kt burg
famkeq. T burgosurit filluan t bnin kto pyetje t thjeshta: Prse po u nnshtrohemi gjith
ktyre torturave? krim kemi br? A mos kemi thn gj tjetr prve se All-llahu (xh.sh.) sht
Zoti yn, se Islami sht rruga jon dhe Kurani kushtetuta jon? Duke thn kshtu, ne nuk kemi
krkuar vese knaqsin e All-llahut. Ne skemi krkuar shprblim apo falnderim prej ndokujt!
A mos prkushtimi ndaj kauzs s Islamit n nj vend musliman konsiderohet krim, gj pr t
ciln po torturohemi kshtu? Kto pyetje solln t tjera: jan kto bisha q na torturojn, degradojn humanizmin ton, shajn fen ton, nderojn besimet tona t shenjta, tallen me devocionin ton fetar dhe ibadetin, bile edhe guxojn t flasin pa respekt pr Zotin ton? Njher, njri
prej zyrtarve t tyre t lart tha: Ma sillni Zotin tuaj dhe un do ta fus n burg. A mund t
quhen kta musliman? sht kufri nse kta jan musliman? Ska dyshim se kta jan kuffar
(jobesimtar) q duhet t ndiqen nga bashksia e Islamit.
www.islamischen.ch
124
Gjithashtu kjo sjell edhe kto pyetje: Nse ky sht gjykimi yn pr ata q na torturojn pr vdekje, ather cili do t ishte gjykimi yn pr padront e tyre? gjykim duhet dhn pr udhheqsit
dhe qeveritart, t cilt jo vetm q kundrshtojn t qeverisin sipas urdhrave t All-llahut, por
bile i luftojn ata q thrrasin pr zbatimin e Sheriatit? N krahasim me t part, kta t dytt jan
m t kqij n kufrin e tyre dhe m t prer n riden (femohimin) e tyre ashtu si prshkruhet n
Kuran:
E kush nuk gjykon me at q zbriti All-llahu, ata jan mohues.
(5:44).
Duke arritur n kt rezultat, kta musliman t shtypur shtruan nj pyetje tjetr, drejtuar shokve
t tyre t burgosur: far mendoni pr ata sundues q nuk gjykojn sipas asaj q zbriti All-llahu
dhe q torturojn ata q thrrasin pr zbatimin e Sheriatit t Tij? Ata t cilt ishin t nj mendjeje
me ta se sunduesit e till ishin kuffar (jobesimtar) i konsideruan si miq, ndrsa ata q nuk
mendonin ashtu i konsideruan si kuffar, duke pretenduar se ai i cili dyshon n kufrin e kafirit
(jobesimtarit) sht vet kafir. Por kjo nuk ishte e tra. Nj pyetje tjetr u shtrua pr masat q u
nnshtrohen dhe binden sundimtarve t till. Prgjigjja ishte e gatshme: Edhe ata jan kuffar,
sepse jan pajtuar me kufrin e sundimtarve t tyre dhe e kan aprovuar, e i kan brohoritur atij.
T pajtuarit me kufrin sht kufr pa dyshim.
N kt mnyr lindi dhe u rrit prirja pr t etiketuar persona dhe grupe si kuffar. Ligji i jets s
dshmuar dhe provuar sht se: dhuna nuk lind tjetr vetmse dhunn, por edhe moleps
mendimin e qart; pashmangshmrisht shtypja e fort shkakton revolt.
www.islamischen.ch
125
KAPITULLI I TRET
DREJT NJ ILAI PR EKSTREMIZMIN
Pasi hodhm drit mbi t ashtuquajturin ekstremizm fetar, vum n dukje aspektet e natyrs dhe
karakteristikat e vrteta t tij dhe zbuluam shkaqet, motivet dhe nxitsit e tij m t rndsishm,
nevojitet t prvijojm nj shrim pr t, mjetet dhe metodat e ktij shrimi dhe kush duhet br
kt? Duhet t theksojm q n fillim se ilai sht i pandashm nga shkaqet dhe si i till, duhet t
jet i shumllojshm dhe kompleks, si jan edhe vet shkaqet. Ska nevoj t themi se asnj
prekje magjike smund ti jap fund ekstremizmit dhe ti sjell ekstremistt n vijn e
moderacionit. Smundja, e cila prek shpirtin dhe mendjen e njerzimit sht shum m e
rrnjosur se mund ta mendojm dhe si rrjedhim shum m e vshtir pr tu kuruar. Ekstremizmi sht fenomen fetar me nj shumllojshmri prmasash psikologjike, shoqrore dhe politike.
Si i till, t gjitha kto aspekte duhet trajtuar n nj kndvshtrim islam:
Nuk jam n nj mendje me deterministt, t cilt e konsiderojn vetm shoqrin ose kushtet
ekonomike si prgjegjse pr shkaqet e fenomenit, ndrsa injorojn veprimet dhe sjelljen e rinis,
t ciln ata e konsiderojn si nj gj t ciln nga t fryj era at e bart. Gjithashtu, sht e padrejt
ta quajm rinin si prgjegjse e vetme dhe t shfajsojm shoqrin, regjimin dhe departamentet e
tij qeveritare, veanrisht ato t ngarkuara me edukimin, udhheqjen dhe mas-median. N fakt
prgjegjsia sht e dyanshme dhe secila pal ka luajtur nj rol t rndsishm.
www.islamischen.ch
126
I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ka thn: T gjith ju jeni kujdestar dhe t gjith ju jeni prgjegjs pr tufn tuaj dhe gjrat nn kujdesin tuaj. 90 Ndaj, do t diskutojm n vijim detyrimet q duhet t plotsoj shoqria me qllim q t kaprcehet ekstremizmi si dhe detyrimet e
rinis pr ti rezistuar ksaj prirjeje destruktive.
1. DETYRIMET E SHOQRIS
Kam treguar m par se kontradiktat e brendshme dhe kaosi q i karakterizon shoqrit
muslimane t sotme, si dhe largimi i ktyre shoqrive nga Islami, kan kontribuar shum n
lindjen dhe prhapjen e ekstremizmit. Prandaj kto shoqri duhet t luajn nj rol pozitiv pr
shrimin e tij. Hapi fillestar pr nj shoqri muslimane sht t njoh dhe t konfirmoj lidhjen e
saj t vrtet me Islamin. Kjo smund t arrihet nprmjet nj deklarate verbale, shprehjeje apo
nj mori sloganesh ose prmes nj neni n kushtetut q thot se Islami sht feja zyrtare e
shtetit, por kjo realizohet nprmjet nj ndjekjeje t vrtet t msimeve t Islamit.
Islami sht nj sistem i plot jete. Ai e tregon karakterin e tij hyjnor n jet dhe e udhheq at
prmes nj drejtimi etik; ai i ngre kornizat, kufijt shtetror dhe kufizimet q qeverisin lvizjen
dhe qllimet e jets, duke e mbajtur gjithmon at n rrug t drejt dhe duke e mbrojtur at nga
kurthet dhe humbja e udhs. Pr kt qllim, Islami prbhet prej besimesh q pasurojn
90
www.islamischen.ch
127
mendjen, prej ibadetit q pastron zemrn, prej moralesh q pastrojn shpirtin, prej ligjesh q vendosin drejtsin dhe sjelljeve q zbukurojn jetn. Q nj shoqri t jet islame duhet q
krejtsisht ti prkushtohet Islamit, jo si ifutt t cilt zbatuan vetm disa pjes t Teuratit, duke
injoruar pjesn tjetr. Si pasoj, All-llahu (xh.sh.) i paralajmron ata n Kuran:
A besoni nj pjes t librit, e tjetrn e mohoni. mund t jet ndshkimi ndaj atij q punon
ashtu prej jush, ve poshtrim n jetn e ksaj bote, e n Ditn e Gjykimit ata hidhen n dnimin
m t ashpr.
(2:85)
Ve ksaj, q nj shoqri t jet islame duhet q ajo t zbatoj me zell urdhrat e All-llahut (xh.sh.)
dhe Sunnetin e t Drguarit t tij (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) n t gjitha shtjet dhe aspektet
e jets; n at shoqrore, ekonomike, politike apo intelektuale. Kjo sht krkes e imanit:
Pr Zotin tnd jo, ata nuk jan besimtar derisa t mos t zgjedhin ty pr t gjykuar n at
konflikt ndrmjet tyre e pastaj t mos ndiejn paknaqsi nga gjykimi yt dhe (derisa) t mos
binden sinqerisht.
(4:65)
dhe:
Kur thirren besimtart pr gjykim ndrmejt tyre tek All-llahu dhe tek i Drguari i Tij, e vetmja
fjal e tyre sht t thon: Dgjuam dhe respektuam (u bindm)! T tillt jan ata t shptuarit.
(24:51)
www.islamischen.ch
128
Shoqrit tona duhet t prpiqen ta eliminojn kt kontradikt t qart - ne besojm Islamin si

besim dhe Sheriat hyjnor, por e kemi braktisur Sheriatin e tij dhe kemi shprfillur udhzimin dhe
msimet morale t tij. Kto i kemi zvendsuar me sisteme t importuara dhe ideologji t huaja t
marra nga Lindja dhe Perndimi, ndrkoh q deklarohemi si musliman!
Qeveritart tan duhet ta kuptojn se jan n nj vend musliman dhe se po qeverisin popuj musliman, t cilt kan t drejt t qeverisen sipas msimeve t fes s tyre. Kushtetutat, ligjet,
sistemet arsimore etj., duhet q t pasqyrojn dhe shprehin besimet, vlerat dhe traditat e popullit,
t cilat duhet mbledhur, konsoliduar dhe prhapur prmes medias. Politikat ekonomike dhe
shoqrore, n nivel lokal dhe ndrkombtar, duhet formuluar brenda kornizs s ktyre besimeve
dhe duhet tu shrbejn qllimeve t tyre. Dshtimi i sundimtarve n vendet muslimane pr t
jetuar sipas ktyre parimeve sht kryekput i papranueshm dhe n kundrshtim t plot me Islamin.
N t vrtet, kundrshtimi nga ana e sundimtarve i ndrgjegjes s muslimanve, n shumicn e
vendeve muslimane sht br i padurueshm. Disa prej tyre e kundrshtojn haptas Islamin dhe
shprehin prkushtimin e tyre ndaj ideologjive lindore ose perndimore. Pr m tepr, ata e
privojn Islamin nga do form e t shprehurit. Bile edhe xhamia me aktivitetet e saj fetare sht
manipuluar pr t shprehur mbshtetje pr regjimet dhe sunduesit. Ata, t cilt guxojn t
kundrshtojn, ndshkohen rrept! Sundimtar t tjer n vendet muslimane shpallin se jan
musliman, por koncepti i tyre pr Islamin sht nj version i trilerve t tyre satanik. Ata marrin
dhe zgjedhin, pranojn at q i shrben interesit t tyre dhe hedhin pas shpine at q nuk u shkon
pr shtati!
www.islamischen.ch
129
Ajo, t ciln ata e besojn dhe e shpallin si islame sht e vrteta dhe ajo t ciln e kundrshtojn, sht e pavrteta. Ata i prmojn t gjitha interpretimet e paraardhsve t nderuar si dhe t
pasardhsve dhe bashkkohsve t tyre t shquar, n mnyr t paskrupullt. Ata bien n
kundrshtim me krejt Ummetin, injorojn traditat e sahabve t t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi
ve sel-lem), t juristve, t komentuesve t Kuranit dhe Hadithit. Ata sndiejn ndonj nevoj t
kshillohen me ndonjrin prej tyre. Nj sundimtar i till e konsideron veten si fakih (jurist),
komentues, transmetues, mutekel-lim dhe filozof.
Nj sundimtar i till pretendon se si ai ska njeri n bot. Ai nuk ndien ndonj nevoj pr t
msuar ndonj gj bile edhe nga vet i Drguari Muhammed (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), duke
thn se ai mbshtetet vetm tek Kurani, por duke harruar se i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem) sht komentuesi i Kuranit. N lidhje me kt, All-llahu (xh.sh.) thot:
Kush i bindet Pejgamberit, ai i sht bindur All-llahut.
(4:80)
Megjithat, disa sundimtar lejojn zbatimin e Sheriatit vetm n shtjet private, si dhe disa
mundsi t paprfillshme pr biseda mbi Islamin n radio dhe televizion; gjithashtu ata lejojn nj
kolon n nj gazet t prditshme vetm t premteve. Tema e saj, nse ka ndonj t till,
kufizohet n fen sipas konceptit t krishter perndimor si lidhje midis ndrgjegjes s individit
dhe Krijuesit t tij. Ajo ska t bj me shoqrin dhe jetn, Qesari dhe Zoti marrin secili at pjes
q u takon! I tyre sht edhe koncepti i fes si besim pa Sheriat, nj e pa nj shtet islam,
ibadet personal pa dave, xhihad apo urdhrim pr t mirn dhe ndalim nga e keqja. Nse dikush
dnon dika si t padrejt, kritikon disa shmangie, prkrah nj thirrje pr ndjekjen e rrugs s
www.islamischen.ch
130
drejt, i del prball s padrejts nga platforma e nj xhamie ose n nj gazet, i kujtojn me
ashprsi se ai i ka tejkaluar t gjitha kufijt duke przier fen me politikn! Pr sundues t till, n
politik ska vend pr fen, as vend pr politikn n fe. Natyrisht, e gjith kjo bie n kundrshtim
me urdhrat e All-llahut (xh.sh.) dhe Sunnetin e t Drguarit t Tij (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem),
si dhe praktikn e sahabve dhe tabiinve. Ka ardhur koha q sundimtart tan t kuptojn q n
shoqrit tona smund t ket qndrueshmri as shpres pr popujt tan pa lidhje dhe prkushtim
ndaj Islamit. Umer Ibn el Hattabi ka thn: Ne ishim m t ultit e kombeve, por All-llahu na
nderoi me Islamin. Nse mundohemi t arrijm lavdin me mjete t tjera prve Islamit, ather
All-llahu do t na poshtroj. Pr m tepr, pr aq koh sa Sheriati nuk zbatohet, shoqrit tona
do t vazhdojn t ushqejn ekstremist, fetar apo jofetar.
Hapi i dyt drejt shrimit ka t bj me qndrimin e shoqris ndaj rinis. Pr ta filluar, duhet q
ne t vjetrit t mos u drejtohemi atyre nga brendia e kulls s fildisht, duke treguar superioritet
apo mosprfillje pr ta. Ky qndrim sht i prirur t krijoj nj t ar t madhe, e cila do ti
detyroj ata t mos na besojn dhe dgjojn. Ne duhet ti kuptojm ata dhe t deprtojm n
skutat e thella t jets dhe realitetit t problemeve t tyre. Qndrimi yn ndaj tyre sduhet t jet
q vetm ti akuzojm duke i cekur t metat e tyre, duke ekzagjeruar tiparet e tyre negative si dhe
duke dyshuar dhe diskredituar qllimet dhe veprimet e tyre n prpjekje pr t provuar se ata meritojn ndshkimin m t ashpr. Prkundrazi, duhet q t sillemi me ta me dashuri prindore dhe
vllazrore, duke i br ata ta ndjejn veten si pjes e jona, t dashurit tan dhe shpresa e s
ardhmes s Ummetit ton. Vetm me dashuri dhe dhembshuri, jo me akuzime dhe arroganc,
mund tu afrohemi. Ne duhet t vihemi n mbrotje t tyre n nj koh kur nga t gjitha drejtimet
ngrihen akuza kundr tyre, t vrteta dhe t rreme. Nse nuk vihemi n rolin e mbrojtsit, pr nj
www.islamischen.ch
131
shkak ose nj tjetr, s paku t ngulim kmb pr zbatimin e drejtsis, e cila as sndshkon pa
prova t qarta, as sprkrah paditsin apo t paditurin.
Nj nga t metat tona sht prirja jon pr t br gjykime t nxituara, t prgjithsuara dhe prfundimtare n lidhje me problemet shoqrore. Kjo shpesh bhet pa ia vn veshin mbrojtjes s t
akuzuarit dhe argumenteve t kundrshtarit, nj qndrim i privuar nga do sens drejtsie. Shum
njerz prej s largu nguten pr ti gjykuar kta t rinj pa i njohur m par ata, pa u shoqruar me
ta n mnyr q t shohin si mendojn, ndjejn, sillen dhe reagojn ata. Shumica i gjykojn ata
nga sjellja e disave, pa marr parasysh faktin q shumica smund t konsiderohet prgjegjse pr
veprimet dhe sjelljen e pakics. Esht kjo arsyeja q juristt musliman kan miratuar ligj q
gjykimi i dhn pr shumicn sht i zbatueshm pr t gjith, por jo anasjelltas. Pr m shum,
disa njerz japin gjykime prfundimtare pr nj person duke u mbshtetur vetm n nj aspekt t
sjelljes s tij, pr t cilin ai mund t ket pasur motivet dhe rrethanat e tij specifike personale.
Sikur akuzuesit e tij t mund ti dgjojn me durim justifikimet e tij, mund t ndryshojn
mendimin.
Sido q t jet, sduhet t jepen gjykime prfundimtare dhe moralndryshuese pr nj person n
baz t nj apo dy veprimeve. Nj person duhet vlersuar n baz t t gjitha veprimeve dhe
sjelljeve t tij, nn dritn e ktij ajeti kuranor:
E kujt i peshojn m rnd peshojat (veprat e mira), ata jan t shptuar.
(23:102)
Nga ana tjetr, ka njerz q e gjykojn rinin sipas konceptit t tyre personal se sht Islami dhe
do t thot t jesh fetar. Sipas mendimit t ktyre njerzve, kta t rinj musliman jan thjesht
www.islamischen.ch
132
ekscentrik q vuajn nga probleme psikologjike. Kjo mund t jet e vrtet pr nj numr t
vogl, por n prgjithsi t rinjt jan t shndosh psikologjikisht, sinqeriteti i veprimeve t tyre
sht i padiskutueshm, praktika dhe veprimet e tyre private dhe publike jan harmonike. Tek ta
nuk ekziston nj ndarje midis besimit dhe praktiks, midis asaj q kryejn haptas dhe asaj q
fshehin n zemrat e tyre. Un vet kam njohur shum mir shum prej ktyre t rinjve musliman
n shum vende islame dhe dshmoj se kam gjetur forc n imanin e tyre, qndrueshmri n
bindjet e tyre, vrtetsi n fjalt e tyre dhe sinqeritet n punn e tyre. Gjithashtu e admiroj
dashurin e tyre pr t vrtetn dhe urrejtjen e tyre pr t pavrtetn, zellin e tyre pr prhapjen e
fjals s All-llahut, vendosmrin e tyre pr t urdhruar pr vepra t mira dhe pr t ndaluar nga
e keqja dhe e padshirueshmja, zellin e tyre pr xhihad n rrugn e All-llahut dhe ngritjen e fjals
s Tij, interesimin e tyre pr muslimant kudo n bot, aspiratn e tyre pr ngritjen e nj shoqrie
islame e cila do t jetoj n prputhje me msimet e All-llahut (xh.sh.), t udhhiqet nga Islami
dhe t disiplinohet nga Sheriati dhe vlerat e tij etike.
Takimet dhe kontaktet e mia me kta t rinj m kan bindur pr dallimet e mdha midis konceptit
ton islam tradicional dhe atij t tyre; ata jan t prkushtuar ndaj nj Islami t ri vital, i cili i kundrvihet besimit ton t vjetruar tradicional. Imani i tyre sht i ngroht dhe i flakt, ndrsa yni
sht i ftoht; vendosmria e tyre n drejtsin sht solide dhe e patundshme, ndrsa e jona
sht apatike; zemrat e tyre i friksohen All-llahut (xh.sh.) dhe jan plot me dashuri pr T, gjuht
e tyre rrahin me prkujtimin e Tij n leximin e prhershm t Kuranit. Gjithashtu vihet re
vendosmria e tyre pr t rikapur shpirtin e vrtet islam dhe pr ta rindrtuar jetn sipas tij. Un
e di se shum prej tyre e kalojn tr natn n ibadet, agjrojn ditn, krkojn faljen e All-llahut
n agim dhe garojn me njri-tjetrin n kryerjen e veprave t mira. sht kjo arsyeja q shum
www.islamischen.ch
133
njerz, duke prfshir edhe veten, ushqejn shpresn q e ardhmja e Islamit, insha All-llah, do t
realizohet nga prpjekjet e vendosura t ktyre t rinjve. Ja pse kam deklaruar n disa tubime n
Egjipt se brezi i ri, i rritur n drejtsi dhe devocion, sht thesari i vrtet mbi t cilin Egjipti do t
mund t ndrtoj shpresat e tij. Ata jan m t vlefshm se do gj tjetr.
Un besoj se cilido q do t prpiqet t sugjeroj nj ila pr kt problem, duhet t tregoj ekuilibr, drejtsi dhe iltrsi. Prndryshe, ky person sht i detyruar vet t tregoj ekstremizm n
shqyrtimin e fenomenit dhe sugjerimin e ilait t tij. N lidhje me kt, veoria e par e ekuilibrit
sht t evitoj ekzagjerimin e shfaqjeve t fenomenit, duke mos br shum zhurm pr asgj
dhe duke prhapur frik dhe tmerr. Pr fat t keq, kjo sht prirja e jon e zakonshme n
trajtimin e shtjeve t tilla. Ekzagjerimi sht jashtzakonisht dmtues, sepse ai shtrembron
faktet, prish kriterin e gjykimit,errson vizionin dhe moleps mendimin e qart. Si pasoj, do verdikt pr ose kundr ktij problemi sht i predispozuar t jet i padrejt ose, s paku, jo i plot.
sht pr t ardhur keq q nj pjes e madhe e asaj q sht thn apo shkruar pas krizs, e cila
ndodhi pas prplasjes s autoriteteve me rinin muslimane n Egjipt dhe shfaqjes s t
ashtuquajturit ekstremizm fetar, nuk i ka shptuar ekzagjerimit dhe teprimit n prpjekje pr
zgjidhjen e ktij problemi. Kto prpjekje jan ndikuar nga atmosfera keqdashse e prhapur te
shumica e njerzve kundr rinis. Ky qndrim e nxiti sociologun egjiptian dr. Saaduddin
Ibrahimin, i cili e kishte vzhguar kt fenomen, ti prgjigjej ksaj fushate t drejtuar kundr rinis me nj artikull t botuar n gazetn El Ehram (Piramidat). Dr. Ibrahimi tregoi se t gjith
ata q kan marr pjes n analizimin e ktij problemi, aktualisht nuk e njohin fillimin e tij.
www.islamischen.ch
134
Do t kishte qen m mir pr kta njerz t kishin heshtur ose ti ishin prkushtuar problemit
me vrtetsi dhe ndershmri, duke e shqyrtuar fenomenin n nj rrug realiste dhe t ekuilibruar.
Por, kjo krkon cilsi, t cilat kta njerz nuk i kan. Nj opinion i balancuar do t merrte n
konsiderat faktin se ekstremizmi fetar shpesh sht nj kundrveprim ndaj nj ekstremizmi tjetr
kundrshtar si p.sh. moslejimi dhe mosprfillja e shtjeve fetare ose qndrimet cinike ndaj fes.
Ndaj duhet t bhet nj prpjekje pr ti sjell t dy ekstremet tek moderacioni i Islamit. Natyra e
jets nganjher vendos nj form ekstremizmi kundr nj tjetre, me qllim t krijimit t nj
ekuilibri, koncept ky q gjendet n Kuran:
Dhe sikur All-llahu t mos i mbronte njerzit me disa prej disa t tjerve, do t shkatrrohej
toka, po All-llahu sht bamirs i madh ndaj njerzimit.
(2:251)
uditrisht t rinjt ekstremist musliman trajtohen me padrejtsi, ndrkoh q grupe t tjera

ekstremiste, veanrisht ata q kalojn nj jet imorale dhe krejtsisht jofetare, nuk dnohen.
Njerzit e till as nuk burgosen, as nuk u nnshtrohen dnimeve t ashpra. Drejtsia krkon q t
dy llojet e ekstremizmit t dnohen.
A sht e drejt tia hedhim t gjith fajin dhe ti drejtojm sulmet tona tek rinia, e cila jeton sipas
msimeve t Islamit; t cilt e falin rregullisht namazin, u largohen harameve, ulin shikimin dhe
ruajn thjeshtsin dhe dlirsin; t cilt shqyrtojn me kujdes se sht e lejuar dhe sht e
ndaluar; t cilt ndjekin me prkushtim far besojn se sht norm islame e sjelljes si psh. rritja
e mjekrs, veshja e rrobave mbi nyjen e kmbs, prdorimi i misvakut pr pastrimin e gojs; t
cilt evitojn bisedat e kota, nuk pin kurr duvhan dhe me menuri e shpenzojn paran n at
www.islamischen.ch
135
q sht e dobishme? A sht e drejt ti dnojm kta t rinj, t cilt jan rritur n devocion dhe
drejtsi, sado t tepruar dhe t ngurt q mund t jen, ndrkoh q heshtim ndaj sjelljes s lejuar
imorale t t tjerve, tek t cilt sht e vshtir t dallosh kush sht mashkull e kush femr? T
ndryshuar moralisht dhe intelektualisht nga mnyra perndimore e jetess, kta t fundit jan
krejtsisht t larguar nga kultura islame. A sht e drejt t bjm shum zhurm dhe t dnojm
t ashtuquajturin ekstremizm fetar dhe t heshtim ndaj ekstremizmit jofetar? A sht e drejt t
prmojm dhe prqeshim nj t re, e cila e mbulon fytyrn, sepse sht e bindur se veprimi i saj
sht n prputhje me msimet islame dhe me t ciln gj ajo krkon pranimin e All-llahut
(xh.sh.), e t heshtim pr nj tjetr, e cila bredh rrugve apo plazheve ose paraqitet n ekranin
televiziv apo n filma gati lakuriq, duke krkuar t nxis instinktet dhe duke deklaruar se ajo
thjesht po ushtron lirin personale, e cila sht e sanksionuar me kushtetut? A mos kushtetuta
garanton liri personale pr lakuriqsin dhe banalizmin, dhe e ndalon at pr thjeshtsin dhe
dlirsin?
Nse shoqria do t ishte ngritur kundr t pamoralshmve dhe t pafeve dhe do t ishte
prpjekur ti ndryshonte t gjitha shfaqjet e s keqes, fenomeni i ekstremizmit fetar sdo t kishte
ekzistuar kurr n vendet tona. Edhe sikur t ishte shfaqur, pr nj arsye ose tjetr, ndikimi i tij
do t kishte qen m i vogl se sht sot. Gjithashtu duhet t dim se sot ekstremizmi n bot
sht universal, i cili shfaqet n mnyra dhe fusha t ndryshme si p.sh. feja, politika, mendimi dhe
sjellja.
Ekzistojn shum grupe ekstremiste fetare jomuslimane tejet aktive, t cilat as sjan dnuar nga
bota, si jan dnuar grupet muslimane, e as sjan trajtuar nga vendet e tyre si jan trajtuar
grupet muslimane n vendet e tyre. Ne kemi par ekstremizmin fetar ifut n Izraelin cionist, t
www.islamischen.ch
136
mishruar n parti dhe organizata q i deklarojn parimet dhe qllimet e tyre pa u friksuar apo
turpruar. Pr m tepr, shteti cionist, i formuar nga uzurpimi i nj vendi musliman, u bazua
ideologjikisht mbi ekstremizmin fetar dhe u projektua mbi baz t Shkrimeve ifute dhe Talmudit, si dhe t besimit t tyre se ata jan populli i zgjedhur i Zotit dhe zotrinjt hyjnor t bots
dhe se dhuna pr ta sht e lejuar, n mnyr q t realizojn synimet e tyre. N mnyr t
ngjashme, grupet fallangiste t krishtera ushtrojn forma ekstreme t dhuns dhe zbatojn
ekstremizmin fetar; ata i therin muslimant, i masakrojn trupat e tyre, ua presin organet gjenitale
dhe ua fusin n goj, prdhunojn grat muslimane, djegin librat fetar islam (duke prfshir
edhe Kuranin) dhe mundohen t nderojn do gj q lidhet me Islamin dhe muslimant. E
gjith kjo bhet n emr t Krishterimit dhe Krishtit, Apostullit t paqes dhe dashuris, i cili iu
drejtua pasuesve t tij: Duajini armiqt tuaj, bjuni mir atyre q ju urrejn! Bekoni ata q ju
mallkojn!... Atij q t bie me shuplak n njrn faqe, ktheja edhe tjetrn (Luka 6:27-29)
Ve ksaj, ne jemi dshmitar t shum formave t ekstremizmit fetar t krishter t drejtuar kundr muslimanve, jo vetm n Liban, por edhe n Qipro, Eritre, Filipine (Bosnj, eeni - G..)
si dhe n vende t tjera. Ska rndsi nse sht ekstremizm katolik, ortodoks apo protestant; ai
sht ekstremizm i krishter, nj kryqzat e re.
Ve ksaj, gati do vit grupe ekstremiste fetare hindu masakrojn shum musliman paqsor dhe
t pafajshm. Ironia qndron n at se ata t cilt therin qenie njerzore me gjakftohtsi, ndalojn
therjen e kafshve, sepse thon se sht mizore t vrassh nj qenie t gjall. Pr t njjtn arsye,
ata nuk i vrasin minjt por i ln t han drithrat q rriten n miliona hektar. T gjitha kto
krijesa, thon ata, nuk duhet t dmtohen, sepse kan shpirtra! Por kta njerz nuk hezitojn ti
therin muslimant, sikur kta t fundit t ishin qenie pa shpirt!
www.islamischen.ch
137
Duhet t kuptojm se jetojm n kohn e turbullirs, ankthit dhe rebelimit, q jan pasoj e prhapjes s materializmit, q ka shtrembruar mendimin dhe sjelljen njerzore. Megjithse njeriu ka
arritur t ngjitet n Hn, prapseprap mjerisht ka dshtuar t realizoj lumturin n Tok. Pa
dyshim shekulli njzet ka dshmuar nj prparim t shpejt n t gjitha fushat e shkencs, nj
zhvillim i cili ka sjell vetm prosperitet material e jo shpirtror. Megjithat ky prosperitet nuk ka
qen n gjendje t krijoj lumturin dhe qetsin shpirtrore, t cilat i kan shpresuar shum nga
prkrahsit e tij. Prkundrazi, ai ka shkaktuar q nj numr gjithnj e n rritje njerzish, si jan
hipit, t ndihen t humbur dhe t hutuar, dhe t rebelohen kundr ktij modernizimi duke u
kthyer prapa tek natyra. Pr ta jeta ska kuptim dhe qytetrimi sia ka dal dot tu prgjigjet
pyetjeve t tyre kmbngulse: Cili jam un? Cili sht mesazhi im? Nga po vij dhe ku po shkoj?
Ky ankth dhe rebelim gjeti jehon edhe n vendet tona, gj q solli ose nj mosprfillje ndaj fes
ose nj prkushtim dhe besnikri m t madhe ndaj Islamit. Disa t rinj musliman i gjetn prgjigjet e pyetjeve t tyre tek Islami dhe u kthyen drejt tij me ngrohtsi dhe shpesh me zell t tepruar.
Do t ishte e paarsyeshme t pressh paqe dhe qetsi n kohn e sotme t rebelimit ose moderim
dhe ekuilibr n nj bot t karakterizuar nga ekstremizmi. As sdo t ishte e logjikshme t
krkoje prej ktyre t rinjve entuziast urtsin dhe pjekurin e t moshuarve. N nj sens, njeriu
sht produkt i ambientit t tij.
Shrbimet e fshehta duhet t heqin dor nga metodat e tyre t ashpra, torturat dhe vrasjet. Ne duhet t prhapim dhe inkurajojm nj atmosfer lirie, t mirpresim kritikat dhe t ringjallim
zakonin e paraardhsve tan pr kshillimin e njri-tjetrit. Pr kt gj kemi nj shembull n
praktikn dhe fjalt e Umer Ibn el Hattabit: Ai i cili don t m kshilloj e ka dern e hapur n
www.islamischen.ch
138
do koh, qoft n mngjes apo n mbrmje. All-llahu e bekoft at person, i cili mi v n dukje
gabimet e mia. Ai gjithmon i inkurajonte dhe prkrahte ata, t cilt e kshillonin ose kritikonin.
Nj dit ndrsa ishte me nj grup shoksh, nj njeri tha: O Halif, kije frik All-llahun.... Shokt
e Umerit u zemruan nga kjo, por ai u krkoi atyre ta linin at njeri t fliste lirshm, duke thn:
N nj rast tjetr, Umeri iu drejtua t pranishmve: Nse dikush prej jush sheh ndonj shmangie
tek un, e ka pr detyr ta drejtoj at. Me t dgjuar kt, nj beduin u ngrit dhe tha: Pasha
All-llahun, nse shohim ndonj shmangie tek ti, do ta drejtojm at me shpatat tona (dmth. edhe
sikur t duhet t prdorim forcn). Umeri nuk u zemrua, por shum i knaqur tha: El hamdulil-lah q ka musliman t gatshm t prdorin edhe shpatat pr ta vn Umerin n rrug t drejt.
Nj atmosfer lirie prodhon ide t cilat mund t shqyrtohen dhe analizohen racionalisht nga
dijetart, t prshtaten dhe zbatohen ose t flaken dhe t zhduken. Prndryshe, idet jan t
detyruara t lulzojn, rriten fshehurazi dhe t lshojn rrnj, zhvillohen, rriten derisa bhen
dominuese dhe t fuqishme, duke i zn njerzit n befasi, sepse ata nuk dinin gj pr lindjen dhe
zhvillimin e tyre. Mendimi dhe kuptimi i shtrembr jan burimet e ekstremizmit, prandaj duhet q
pr kurimin e tij t prdoren mendimi i shndosh dhe kuptimi i drejt. sht nj gabim i madh
t prdoret forca pr t prballuar mendimin; ai duhet rregulluar me kujdes, durim dhe n mnyr
intelektuale. Metodat brutale t prdorura nga policia e fsheht, nga krert e grushteve ushtarake
t shtetit, t cilt torturojn dhe vrasin cilindo q nuk sht dakord me ta, smund ti japin fund
ekstremizmit. Ata mund t ken sukses prkohsisht, por n fund orvatjet e tyre do t dshtojn.
Nse nj grup ekstremist shtypet, do t krijohet nj tjetr m i dhunshm.
www.islamischen.ch
139
Ndaj detyra jon e par sht formimi i nj ndrgjegjsimi t arsyeshm islam i mbshtetur mbi
nj fikh t ndriuar nga msimet e Islamit; nj fikh i nj mendjemprehtsie t thell, i cili nuk prqndrohet vetm n problemet ansore, por edhe tek ato thelbsore; nj fikh i cili lidh pjest me
trsin, degt me rrnjt, hipotetiken me definitiven; nj fikh i cili krkon gjykime nga burimet
origjinale, jo vetm nga degt. Krijimi i nj ndrgjegjsimi t till dhe zhvillimi i nj fikhu t till
midis ekstremistve ssht gj e leht. Ve ksaj, pr t ndryshuar besimet dhe bindjet e njerzve
duhen prpjekje t sinqerta, durim i madh, si dhe mbshtetja dhe udhzimi i All-llahut (xh.sh.)
Ata q jan n pushtet mendojn ose priren t besojn, se ndryshime t tilla mund t kryhen
shum leht nga mas-mediat. Ata mendojn se kto kanale mund ti ndryshojn bindjet
intelektuale dhe shpirtrore t njerzve n drejtimin q dshirojn. Ata, qllimisht apo pa qllim,
injorojn faktin se mas-mediat e kontrolluara nga shteti dhe spikert, agjentt dhe agjencit e tyre
jan t paaft t realizojn ndryshimet dhe vetdijen e krkuar, sepse forma dhe prmbajtja e
orvatjeve t tilla kundrshtohet krejtsisht nga rinia. Kjo gj sht eksperimentuar nga regjime t
shumta n vende t ndryshme, ku pushteti ka shfrytzuar disa dijetar dhe spiker (fols), pr
tiu mbajtur leksione t burgosurve me qllim t larjes s trurit. Por t gjitha ato leksione, fjalime
dhe predikime u vun n loj dhe dshtuan me turp q ta arrinin kt gj. Transmetimi i dshiruar
i dijes mund t realizohet vetm nga ulemat (dijetart) e pandikuar nga influenca e pushtetit,
dijetart t cilt gzojn besimin e rinis, pr shkak t origjinalitetit t dituris s tyre dhe fuqis s
bindjeve t tyre fetare. Ve ksaj, kjo krkon nj atmosfer t natyrshme pa premtime false dhe
terrorizm intelektual, i cili dominon pas dyerve t mbyllura. Pr m tepr nj transformim i till
smund t kryhet brenda nats me an t ngulitjes dhe urdhrave ushtarake. Prkundrazi, ai krkon
www.islamischen.ch
140
ballafaqim t lir, dialog konstruktiv dhe komunikim t dyanshm, t cilat nevojiten pr realizimin
e ktij qllimi t fundit.
Ajo q dua t theksoj n lidhje me kt sht rreziku i konfrontimit t nj forme t ekstremizmit
intelektual me nj tjetr dmth. konfrontimi i kokfortsis me kokfortsi, i fanatizmit me
fanatizm, prgjigjja e s keqes me t keqe. Rreziku shfaqet psh. n prirjen pr ti akuzuar pr kufr
ata ekstremist t cilt i akuzojn t tjert se jan kuffar (jobesimtar). Ndoshta disa njerz, t
cilt mbajn nj qndrim t till, prmendin si prov t vrtetsis s thnies s tyre kt hadith:
Ai, i cili akuzon pr kufr nj musliman, kryen vet kufr. E vrteta sht se nse sillemi n kt
mnyr, biem n t njjtn grack. Megjithat, hadithi i lartprmendur nuk e prfshin at
musliman, i cili akuzon pr kufr nj musliman tjetr, si rezultat i keqinterpretimit dhe keqkuptimit
ligjor. Kjo gj mund t tregohet me hadithe t vrteta si dhe me ngjarje t konfirmuara nga jeta e
sahabve (radijall-llahu anhum).
Ne kemi nj shembull t mir n qndrimin e halifit Ali Ibn Ebu Talibit (radijall-llahu anhu) ndaj
havarixhve, t cilt e luftuan at dhe n mnyr t padrejt e akuzuan pr gjra t ulta, pr t
cilat nuk akuzohet asnj musliman i rndomt, e jo m Aliu, heroi m i famshm dhe m dinjitoz
musliman, kushriri i t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) dhe dhndr i tij. Pavarsisht
nga kjo, Aliu i dnoi akuzat e rreme dhe t pabaza t havarixhve pa i njollosur ata si kuffar, si
kishin thn ata pr t. Ve ksaj, ai i mirpriti ata n bashksin islame, duke menduar mir pr
qllimin e tyre.
Ndaj kur njerzit e pyetn Aliun, nse havarixht ishin kuffar, ai u prgjigj: Ata kan ikur nga
kufri.... Njerzit nguln kmb: Ather far jan ata?. Aliu u prgjigj: Vllezrit tan n t
www.islamischen.ch
141
kaluarn q kan gabuar ndaj nesh sot!. Kjo do t thot se havarixht duhet t gjykohen si ata q
kan kryer bagj, jo si kuffar apo murtedd. N kt rast bagj jan ata t cilt nuk i binden nj
imami t drejt musliman, n baz t nj keqinterpretimi ligjor.
Nse njerz t till jan t fuqishm dhe ngren krye kundr imamit, ai nuk duhet t nxitohet ti
luftoj ata, por duhet t drgoj tek ata njerz t cilt mund ti korrigjojn gabimet e tyre duke
debatuar me ta me dashuri, urtsi dhe durim, n mnyr q t parandalojn derdhjen e gjakut
musliman dhe t ruajn unitetin islam. Nse ata ngulin kmb n qndrimin e tyre dhe fillojn
luftn, ata duhet luftuar derisa ti binden urdhrit t All-llahut. Por gjat luftimit, ata t cilt ikin
nga fusha e betejs nuk duhet ndjekur, as sduhet plagosur, as sduhet vrar robrit e lufts; grat
e tyre nuk duhet t merren si robresha dhe pronat e tyre nuk duhet konfiskuar. Ata duhet t
trajtohen si musliman, t cilt luftohen vetm sepse prbjn nj krcnim pr Ummetin, sepse
nuk sht qllimi q t shfarosen, por t kthehen prsri n gjirin e bashksis islame, ather kur
ndalen nga luftimi i muslimanve dhe respektojn imamin e muslimanve. Edhe ky i fundit ndalohet nga t luftuarit e tyre, madje edhe nse vazhdojn tu mbesin besnik bindjeve t tyre.
Bindjet nuk ndryshohen me forc e as q imponohen me shpat.
Vlen t prmendim nj aspekt tjetr t qndrimit t Aliut si argument i nivelit t paprecedent t
liris s t shprehurit, veanrisht pr opozitn, t arritur n ditt e para t Islamit; nivel t cilin
vendet e tjera e arritn pas shum shekujsh. Havarixht ngritn krye, sepse e kundrshtuan
pranimin e Aliut pr arbitrim duke pretenduar se: Urdhri (komanda) i prket vetm All-llahut.
Aliu iu prgjigj ksaj me thnien e tij proverbiale dhe lakonike: Nj fjal e vrtet e shtrembruar
pr ti shrbyer batilit. Pavarsisht nga kundrshtimi i tyre ndaj tij, Aliu u tha atyre me sinqeritet
dhe qart: Ne nuk kemi ndrmend tju ndalojm t faleni n xhamit, as tju ndalojm nga pjesa
www.islamischen.ch
142
juaj n plakn e lufts, as t fillojm tju luftojm, prderisa nuk prhapni korrupsion (prishje) n
tokn e Islamit. Kshtu Aliu i dha opozits dmth. havarixhve, t gjitha kto t drejta,
megjithse secili prej tyre ishte nj ushtar i armatosur dhe i strvitur, i aft t rrmbente armt n
do moment.
Gjithashtu vlen t prmendim rreth ksaj shtjeje se megjithse nj hadith i vrtet i prshkruan
havarixht si t pabindur, ekziston nj konsensus midis dijetarve, i cili ndalon t cilsohen si
kuffar dhe sanksionon luftimin dhe vrasjen e tyre, pavarsisht se ata i kan quajtur t gjith
muslimant kuffar. Imam Shevkani thot n Nejl ul Ewtar:
Shumica nga juristt sunnit jan t mendimit se havarixht jan musliman n baz t dshmis
s tyre se nuk ka zot prve All-llahut dhe se Muhammedi sht i Drguari i Tij, dhe zbatimit t
rregullt nga ana e tyre e shtyllave t tjera t Islamit. Mkati i tyre sht rezultat i nj interpretimi t
gabuar, n baz t t cilit ata i quajtn t gjith muslimant e tjer si kuffar (jobesimtar). Kjo i
oi ata n jashtligjsimin e kundrshtarve t tyre dhe akuzimin e tyre haptas pr kufr dhe politeizm. 91
El Hattabi thot:
Megjithse havarixht kan rrshqitur prej rrugs s drejt, prapseprap dijetart musliman
kan rn dakord njzri q ata jan nj grup islam. Ndaj ata e kan lejuar lidhjen martesore me ta
dhe ngrnien e kafshve t therura prej tyre. Ata sduhen konsideruar si kuffar pr aq koh sa
vazhdojn t ndjekin themelet e Islamit.
91
Esh-Shewkanij, Nejl-ul Evtar, 7:352-353
www.islamischen.ch
143
Ijadi thot:
Pa dyshim kjo ishte gati shtja m e komplikuar pr mutekel-limunt, derisa fakihu Abdulhakk
e pyeti Imam Ebul Mealin pr kt. Ky i fundit nuk pranoi t vendoste, duke thn se t fussh
nj kafir n gjirin e Islamit apo t dbosh nj musliman prej tij, sht nj shtje fetare shum
serioze. Ijadi shton q edhe kadiu Ebu Bekr el Bakilani nuk pranoi t vendoste, duke thn q:
Njerzit (havarixht) nuk kan kryer kufr, por kan thn gjra t cilat shpien n kufr.
El Gazaliu n librin e tij Ettefrikatu bejnel Iman vez zendikah thot:
Duhet t jemi shum t kujdesshm n cilsimin e njerzve si kuffar. T lsh nj mij kuffar
gjall sht m pak e dmshme sesa t derdhsh gjakun e nj muslimani.
Ibn Battali thot:
Shumica e dijetarve besojn q havarixht nuk qndrojn jasht gjirit t Islamit. Aliu u pyet nse ishin kuffar banort e Nehrevanit (t cilt ishin havarixh). Aliu u prgjigj: Nga kufri kan
ikur. Gjithashtu Ibn Battali sht i mendimit se havarixht duhen konsideruar bugat, nse
ngren krye dhe fillojn luft.
Dijetart kan rn dakord se shtja e tekfirit (cilsimi i grupeve apo individve si kuffar) sht
e rrezikshme dhe me pasoja t rnda.
www.islamischen.ch
144
2. DETYRIMET E T RINJVE MUSLIMAN

Detyra e par e rinis son muslimane sht korrigjimi i pikpamjeve dhe mendimeve t tyre, me
qllim q ta njohin fen e tyre n baz t argumentit dhe kuptimit t qart dhe sipas nj
metodologjie t prshtatshme. Fillimi i drejt sht nxnia e metodologjis s duhur t kuptimit t
Islamit dhe e marrdhnieve me veten e tyre, njerzit dhe jetn.
Historikisht, dijetart islam kan vendosur disa parime dhe metoda, t cilat e kan zgjeruar kuptimin e duhur dhe deduktimin e shtjeve dhe problemeve, t mbshtetura n tekste apo jo. Kjo
oi n krijimin e shkencs s Usul-ul Fikhut, disiplin e cila studion metodologjin e nxjerrjes s
ligjeve nga burimet e Islamit dhe prcaktimin e vlefshmris s tyre juridike apo kushtetuese.
Kshtu ata vendosn parimet e kontrollit t argumentit dhe argumentit t kontrolluar; subjektin
dhe objektin e kontrollimit t aspekteve t argumentit; kryesoren dhe ndihmsen; t
domosdoshmen dhe mohuesen; t prgjithshmen dhe t veantn; t pakufizuarn dhe t
kufizuarn; t shpallurn dhe t nnkuptuarn. Gjithashtu ata prcaktuan qllimet e plota t
Sheriatit si psh. ruajtjen e mirqenies s njerzve, asgjsimin e s keqes dhe t dmshmes; ata i
ndan nevojat n: t domosdoshme, t nevojshme dhe komoditete. Kjo sht nj shkenc e
veant e cila ska t ngjashme dhe pr t ciln muslimant kan t drejt t jen krenar. Ve ksaj, ekzistojn parime dhe rregulla t fikhut, t cilat mund t mosgjenden n librat e Usulit, por q
gjenden n libra t ndryshm mbi Usul-ut Tefsir (Bazat e Tefsirit) dhe shkencat e Kuranit si dhe
n Usul-ul Hadith (Bazat e Hadithit) dhe shkencat e hadithit. Gjithashtu ekzistojn rregulla dhe
parime t shumta t shprndara npr librat e besimit, interpretimit t hadithit dhe
www.islamischen.ch
145
jurisprudencs, t cilat mund t vzhgohen nga ata, t cilt kan fituar aftsin pr t deprtuar n
brendsin e qllimit t Sheriatit dhe t skutave t tij t thella.
Prandaj, ajo q krkohet, nuk sht nj kuptim i cekt i teksteve, por nj dituri e thell dhe nj
kuptim i drejt i qllimeve t ajeteve kuranore dhe haditheve. Fikhu, apo vetdija t ciln e
trumpetojn pr gjeneratat muslimane n ngritje, duhet t ket parasysh disa gjra. S pari: Njohja
dhe deprtimi n brendin e Sheriatit smund t jet i plot pa marrjen parasysh t t gjitha
aspekteve t veanta n lidhje me kontekstin e prgjithshm t s vrtets s Islamit. Pr t dhn
nj gjykim, duhet q ajeti kuranor apo hadithi t interpretohet n dritn e haditheve t tjera,
Sunnetit t t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) si dhe praktiks s sahabve, dhe duhet t
kuptohet nn dritn e Kuranit, kontekstit t prgjithshm dhe qllimeve t Sheriatit. Prndryshe,
n kt kuptim do t ket t meta dhe konfuzion n deduktim dhe nxjerrje, t cilat mund t
krijojn kontradikta n Sheriat dhe ta bjn at burim talljesh dhe shpifjesh.
Pr kt arsye, Imam Shatibiu vendosi dy kushte pr ixhtihad:
1. kuptimin e qllimeve t Sheriatit n trsi dhe
2. Aftsin pr t nxjerr prfundime n baz t ktij kuptimi. 92
Kjo mund t prmbushet vetm kur ekziston nj dituri e thell dhe e gjer e teksteve, veanrisht
e haditheve dhe traditave; nj deprtim n shkaqet, ngjarjet, rrethanat dhe qllimet e do teksti si
dhe nj aftsi pr t br dallim midis t prjetshmes dhe t pandryshueshmes dhe asaj q sht
92
Esh-Shatibi, El-Muwafekat, 4:105-106
www.islamischen.ch
146
formuluar pr ti br ball nj nevoje t prkohshme, nj zakoni apo tradite ekzistuese ose disa
rrethanave kalimtare, t cilat mund t ndryshojn me ndryshimin e ksaj t fundit.
Nj dit isha duke mbajtur ligjrat mbi veshjen e duhur islame pr grat, sipas Kuranit dhe
Sunnetit, kur nj person nga auditori tha se hixhabi i prmendur n Kuran duhet t prfshij nj
mbules t jashtme shtes. Un iu prgjigja se hixhabi nuk sht nj qllim n vetvete, por nj
mjet pr mbulimin me hijeshi t atyre pjesve t trupit, t cilat Sheriati i ndalon t ekspozohen.
Ndaj, ai mund t ndryshoj nga nj vend dhe koh n nj tjetr. Por, personi i inatosur brtiti se
veshja e duhur sht specifikuar shum qart n tekstin kuranor, andaj skemi t drejt ta ndryshojm at. Ai prmendi kt ajet:
O ti Pejgamber, thuaju grave tuaja, bijave tuaja dhe grave t besimtarve le t vn shamit
(mbulojat) e veta mbi trupin e tyre, pse kjo sht m afr q ato t njihen e t mos ofendohen.
(33:59)
Un u prgjigja se Kurani disa her specifikon disa mjete dhe metoda, t cilat ishin t
prshtatshme dhe t zakonshme n kohn e zbritjes (vahjit), por t cilat skan pr qllim t jen
t prhershme, nse gjenden t ngjashme ose m t mira se ato. Shembulli i mposhtm sht i
mjaftueshm pr t provuar pikpamjen time. All-llahu (xh.sh.) thot:
E ju prgatituni sa t keni mundsi force, e kuaj t caktuar pr betej kundr atyre e me t ta
friksoni armikun e All-llahut, armikun tuaj dhe t tjert...
(8:60)
Ktu sht prmendur n mnyr specifike kali, sepse n kohn e shpalljes, ai ishte nj nga mjetet
m t fuqishme t njohura. Por ska arsye pse muslimant n kohn ton t mos prdorin tanket
www.islamischen.ch
147
dhe mjetet e blinduara pr t arritur qllimin e treguar n ajetin e lartprmendur dmth. tua kallin
frikn n zemr armiqve t All-llahut (xh.sh.) dhe armiqve t muslimanve. N mnyr t
ngjashme, veshja e jashtme e gruas mund t jet do veshje, e cila prmbush objektivin (qllimin)
e shprehur n ajetin e msiprm dhe n vazhdim t tij:
...q grat muslimane t njihen dhe t mos ofendohen.
(33:59)
Kur sht kshtu pr sa i prket Kuranit, i cili ka nj natyr t prjetshme dhe t gjithanshme,
sht logjike q Sunneti sht m i hapur ndaj nj shqyrtimi t till. Sunneti prmbledh nj mori
msimesh, legjislative dhe jolegjislative, t prgjithshme dhe specifike, t prjetshme dhe t
ndryshueshme: nj ndryshim i cili bhet i nevojshm nga nj ndryshim n arsye dhe nevoja. Psh.
n shtjet n lidhje me ngrnien, pirjen dhe veshjen, ka sunnete t obligueshme dhe t
paobligueshme. Ngrnia me gishta n vend t ngrnies me lug nuk sht e detyrueshme. Mnyra
e par ishte m natyrale dhe e prshtatshme pr jetn e thjesht dhe natyrn e arabve n kohn e
t Drguarit (sal-llah-llahu alejhi ve sel-lem). Megjithat kjo nuk do t thot q prdorimi i lugs
sht haram (i ndaluar) apo mekruh (i paplqyer), sepse ajo sht sot e prhapur kudo dhe n
asnj mnyr nuk tregon ekstravaganc apo teprim. Por kjo smund t thuhet pr orendit prej
argjendi ose ari, prdorimi i t cilave sht i ndaluar. N mnyr t ngjashme, duhet ti bindemi
urdhrit pr t ngrn dhe pir me dorn e djatht, prderisa qllimi i ktij msimi sht
fundamental dhe i pandryshueshm, si dhe sepse ai krkon t vendos nj zakon uniform midisa
muslimanve, duke i orientuar ata t prdorin dorn e djatht n do gj. I Drguari (sal-llall-llahu
alejhi ve sel-lem) na ka urdhruar: Thuaj bismil-lah (para se t fillosh) dhe ha me dorn e djathFondacioni i Rinis Islame Cyrih
www.islamischen.ch
148
t. 93 N nj hadith tjetr, ai thot: Askush prej jush t mos haj ose pij me dorn e majt, sepse Shejtani ha dhe pi me dorn e majt. 94 Pr m tepr, n kohn e t Drguarit, muslimant skishin asnj
ide pr sitat, t cilat u njohn dhe u prdorn m von. A mund t shikohet kjo si risi e ndaluar
apo praktik e urryer? Natyrisht jo.
Shembull tjetr sht shtja e veshjes s nj xhelabije (veshje) t shkurtr, t ciln t rinjt e devotshm musliman e ndjekin dhe ngulin kmb n veshjen e saj, pavarsisht nga problemet q u
dalin prej saj, sikur kjo gj t ishte nj nga fundamentet e Islamit. Kta t rinj nxjerrin dy
argumente: 1. veshja duhet q t jet xhelabije e shkurtr, sepse ky sht lloji i veshjes q ka
prdorur i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) dhe sahabt e tij. Bile ata besojn se veshjet e
tjera na shpien t imitojm jobesimtart, nj praktik e ndaluar n Islam, dhe 2. duhet t jet e
shkurtr, sepse ka hadithe, t cilat ndalojn veshjen e izarit ose xhelabijes mbi nyjen e kmbs si
psh. Pjesa e izarit q varet posht nyjeve t kmbs sht n zjarr. 95 Pr sa i prket argumentit
t par, dim nga Sunneti i t Drguarit se ai vishte do gj q kishte n dispozicion. Pr kt
arsye, ai vishte kmisha, mantele dhe izar. Gjithashtu i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem)
ka veshur veshje t prodhuara n Jemen dhe Persi, t cilat ishin qndisur rreth e qark me
mndafsh. Ai ka vn edhe imameh (ksul) me dhe pa allm. Imam Ibnul Kajjimi thot n El
Hedj un nebevij:
Me pajtim
Transmeton Muslimi
95 Transmeton Buhariu
93
94
www.islamischen.ch
149
Udhzimi m i mir sht Sunneti i t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), gjrat t cilat i
zbatonte rregullisht, i urdhronte dhe i inkurajonte njerzit ti punonin. Pr sa i prket Sunnetit t
tij n veshje, ai e kishte zakon t vishte do gj q kishte n dispozicion, t prodhuar prej
pambukut, leshit apo lirit. Dihet q ka veshur mantela nga Jemeni, mantela t gjelbr, xhybe,
veshje me mng t gjata, kmisha, pantallona (shallvare) dhe xhelabije, kpuc dhe pantofla...
Disa her mbante nj grshet t hedhur prapa. 96
Industria e tekstilit ishte e panjohur ather, ndaj njerzit vishnin rroba t importuara nga Jemeni,
Egjipti dhe Siria. N kohn ton, ne veshim pa asnj lloj ndalimi veshje t brendshme, mbulesa
koke, orap, kpuc etj., t cilat nuk jan njohur n kohn e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem). Ather, prse bhet kjo zhurm e madhe pr xhelabijen n veanti?
Pr sa i prket argumentit t imitimit t kuffarve (jobesimtarve), na sht e ndaluar t imitojm
veorit e tyre dalluese si pasues t feve t tjera, si psh. t mbajm kryq, t veshim kostume
kishtare, t festojm festat joislame, t cilat tregojn ndjekjen e nj feje tjetr. Ibn Tejmijje e
shpjegon kt gj me hollsi n librin e tij Iktida us Sirat il Mustekim fi Muhalefati Ehl il
Xhehim. Me prjashtim t gjrave t dukshme, gjykimi bhet n baz t qllimit. Nse nj
musliman imiton kuffart me paramendim, ather ai duhet t fajsohet n baz t qllimit. Por,
nse dikush pa paramendim bn disa gjra nga ato q bjn kuffart, ai sduhet fajsuar.
Megjithat sht m e hijshme pr nj musliman t dallohet nga jomuslimant, n t gjitha
shtjet materiale dhe shpirtrore, sa m shum q t jet e mundur. Thelbi i ksaj shtjeje sht
q veshja e nj xhelabije t shkurtr sht m e plqyeshme, por veshja e nj t gjate ssht e
96
Ibnul Kajjim, Zadul Miad, 1:143
www.islamischen.ch
150
ndaluar, nse ky sht vetm nj zakon i personit dhe me kt nuk ka pr qllim t tregoj arroganc, gj t ciln e kemi shpjeguar m par.
T gjith shembujt e msiprm kan t bjn vetm me sjelljen vetjake. Ndaj, duke qen t tilla
ato jan m pak t rnda sesa problemet t cilat lidhen me bashksin n trsi, punt e shtetit
dhe marrdhniet ndrkombtare, t cilat jan m komplekse dhe prbjn nj rrezik pr
bashksin, shtetin dhe njerzimin n munges t nj jurisprudence largpamse, e cila merr
parasysh prmasat e duhura t nevojave njerzore dhe interesave shoqrore.
Kur bjm thirrje pr prtritjen e mnyrs s vrtet islame t jetess dhe vendosjen e nj shoqrie me t vrtet islame, t udhhequr nga nj shtet islam, duhet t njohim faktin se jetojm n nj
bot, n t ciln marrdhniet njerzore jan t ndrsjella dhe komplekse, ideologjit jan t
shumta, distancat po shkurtohen dhe pengesat kan filluar t bien. sht nj bot e cila sht
br m e vogl se kurdoher si rrjedhoj e prparimit teknologjik t paprecedent. Gjithashtu
duhet t kemi parasysh faktin se n bashksi prfshihen t fuqishmit dhe t dobtit, burrat dhe
grat, t rriturit dhe fmijt, t ndershmit dhe t pandershmit. Kt shumllojshmri duhet patur
parasysh kur krkojm t udhheqim, nxjerrim ligje apo japim fetva.
Nj musliman, i cili krkon knaqsin e All-llahut, mund ti vendos kufizime vetvetes dhe t
ndjek mendimet m ekstreme dhe m t kujdesshme n prpjekjen e tij. Ai mund ta privoj
vetveten nga t gjitha llojet e argtimit si t knduarit, muzika, fotografia, televizioni etj. Por, nj
shtet modern, a mund t bj pa kto? A mundet nj ministri e brendshme, nj zyr pasaportash,
nj departament emigracioni apo trafiku, nj institucion arsimor t bj pa fotografin, e cila sht
br mjeti m i rndsishm i zbulimit dhe parandalimit t krimeve dhe falsifikimit? A mundet
www.islamischen.ch
151
nj shtet bashkkohor t mosprfill koht n t cilat rron dhe ti privoj shtetasit e tij nga
shrbimet e pamueshme t televizionit dhe t mbshtetet vetm tek radioja, duke u arsyetuar se
televizioni varet nga fotografia, e cila sht haram si debatojn gjer m sot disa student t
edukimit fetar?
Shkurt, ajo q dua t theksoj ktu sht q kufizimet q vendos nj person ndaj vetes s tij mund
t tolerohen dhe pranohen, por do t ishte e patolerueshme dhe e papranueshme tua impononim
kto kufizime grupeve t ndryshme n bashksin si nj trsi. I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem) ka thn: Cilido q u prin njerzve n namaz duhet ta shkurtoj at, sepse midis tyre ka
t dobt, pleq dhe nga ata t cilt i pret puna. 97 Ky udhzim n lidhje me udhheqjen e njerzve
n namaz sht i zbatueshm edhe pr udhheqjen e tyre n do aspekt t jets.
Nj nga problemet m serioze sht mosmarrja parasysh, nga ana e disa njerzve fetar, e faktit
q dispozitat (ahkamet) e Sheriatit nuk jan barabar t rndsishme apo t pandryshueshme dhe si
rrjedhim, mund t lejohen interpretime t ndryshme. Ekzistojn gjykime hipotetike, t cilat
kryesisht merren me transaksionet, zakonet dhe mnyrat. Ato jan t hapura ndaj ixhtihadit.
Mospajtimi i bazuar n ixhtihad t vrtet n lidhje me kto shtje, nuk prbn ndonj krcnim
apo dm. Prkundrazi, ai sht nj bekim mbi Ummetin dhe tregon prkulshmri n Sheriat dhe
hapsir t pafund n fikh. Kan ekzistuar ndryshime t mendimeve dhe mospajtim midis sahabve, si dhe midis pasardhsve t tyre, n shum shtje. Por, nj mospajtim i till nuk ka
shkaktuar kurr mri apo prarje midis tyre.
97
Transmeton Buhariu
www.islamischen.ch
152
Nga ana tjetr, ekzistojn ahkame q trajtojn shtjet e imanit, besimeve dhe ibadetit, t cilat
jan prcaktuar n Kuran, Sunnet dhe ixhma (konsensus), dhe t cilat jan br t qarta dhe t
prera. Megjithse nuk jan krkesa t domosdoshme (darurijjat) t fes, ato prfaqsojn unitetin
intelektual dhe t sjelljes s Ummetit. Shmangia nga kto ahkame sht shmangie nga Sunneti; ajo
sht mkat, risi e ndaluar dhe mund t oj n kufr. Ve ktyre, ekzistojn ahkame t cilat duhet
t dihen medoemos nga t gjith njerzit (el malum mined-dini bid-darureh), qofshin ata t
arsimuar apo jo. Mohimi i tyre sht nj mohim i qart i All-llahut (xh.sh.) dhe t Drguarit t Tij
(sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem). Duhet t bhet dallim midis ahkameve t bazuara mbi shtje themelore dhe atyre t bazuara n shtje ansore, t provuara qoft me tekste apo me ixhtihad.
Githashtu duhet br dallim midis ahkameve kategorike dhe atyre hipotetike n tekste, dhe midis
ahkameve t domosdoshme dhe atyre jo t domosdoshme n fe. Secili ka statusin e vet.
Juristt (fukahat) tan t mdhenj kan ndryshuar nga njri-tjetri n interpretimin e disa shtjeve dhe mund t gjejm mendime t ndryshme n lidhje me nj shtje. P.sh. ekziston nj
mospajtim mbi mkatin e urryer t vrasjes s nj muslimani me detyrim. A duhet t bie ndshkimi
mbi vrassin apo mbi at q e detyroi t vepronte ashtu? Apo duhet t bie mbi t dy apo mbi
asnjrin prej tyre, prderisa krimi nuk sht plotsisht i paramenduar dhe i kryer nga nj person i
vetm? T gjitha kto mundsi jan prmendur dhe mbshtetur nga disa fukaha. Bile edhe brenda
nj medhhebi gjejm mendime, rrfime, mnyra dhe arsyetime t ndryshme mospajtimi midis
ulemave t t njjtit medhheb. Mjafton t themi se tema e mospajtimit brenda medhhebit t
Imam Ahmedit, i cili sht mbshtetur mbi hadithet dhe i ndjek ato, ka prfshir aq shum
opinione dhe rrfime sa pr tu mbushur nj libr me dymbdhjet vllime i quajtur: El Insafu fir
Raxhih minel Hilaf
www.islamischen.ch
153
Duke par kt, t rinjt musliman duhet t njohin shtjet t cilat jan t hapura ndaj mospajtimit dhe ato q nuk jan t hapura. Por m me rndsi sht t njohin normat standarde t sjelljes
t zbatuara n zgjidhjen e mosmarrveshjeve dhe dallimeve. Ata duhet t msojn edeb ul hilaf
(etikn e mospajtimit), t ciln e kemi trashguar nga imamt dhe ulemat tan. Duhet t
msojm prej tyre se si t jemi tolerant dhe pa paragjykime kundrejt atyre me t cilt nuk
pajtohemi n lidhje me disa shtje fetare t dors s dyt. Si mund t ndryshojm dhe t mos
pajtohemi, duke mbetur vllezr t bashkuar, q e duam, e respektojm njri-tjetrin dhe
prmbahemi nga shkmbimi i akuzave? Para s gjithash, duhet t kuptojm se mospajtimi rreth
shtjeve ansore dhe t dors s dyt, sht i natyrshm. N t vrtet, ekziston nj Urtsi
Hyjnore n caktimin e ahkameve t pakta n Sheriat si kategorike n qartsin dhe kuptimin e
tyre, dhe caktimin e ahkameve hipotetike, t cilat prbjn masn kryesore t ahkameve, dhe tek
t cilat ekziston nj hapsir e gjer pr mospajtim t frytshm.
sht bekim q All-llahu (xh.sh.) ua ka dhuruar disa ulemave musliman aftsin pr t
konstatuar, shqyrtuar nga afr dhe vendosur pr problemet e mospajtimit pa paragjykime kundr
ndonj medhhebi ose mendimi. Ktu prfshihen imamt: Ibn Dekik El Id, Ibn Tejmijje, Ibn
Kajjimi, Ibn Kethiri, Ibn Haxher El Askalani, Ed Dehlevi, Esh Shevkani, Es Sanani etj. Por
dallimet jan paracaktuar t rriten dhe vazhdojn, sepse i kan rrnjt thell n natyrn e njeriut,
jetn, gjuhn dhe Urdhrin Hyjnor. do prpjekje pr ti eliminuar kto dallime do t dshtoj, sepse ata do t luftojn kundr natyrs njerzore, kundr jets, kundr t gjitha suneneve. Si kemi
prmendur m lart, mospajtimi i bazuar n ixhtihadin e vrtet, i cili nuk krijon prarje, sht nj
bekim pr Ummetin dhe nj pasurim i fikhut. Mospajtimi objektiv nuk paraqet n vetvete ndonj
krcnim, nse shoqrohet me toleranc dhe munges paragjykimesh, dhe sht e liruar prej
www.islamischen.ch
154
fanatizmit, akuzave dhe mendjecektsis. Sahabt kan patur mendime t ndryshme mbi shum
shtje dhe ahkame praktike, por ata kurr se dnuan njri-tjetrin dhe patn lidhje shum t
przemrta dhe t forta. Umer ibn Abdulazizi ka thn: Nuk do t kisha dshiruar kurr q
sahabt t mos kishin pasur mosmarrveshje. Mospajtimi i tyre sht mshir.
Bile interpretime t ndryshme kan lindur q n kohn kur jetonte i Drguari (sal-lall-llahu alejhi
ve sel-lem). Ato u sanksionuan prej tij dhe ai nuk veoi dhe kritikoi ndonj grup. Menjher pas
Betejs s Ahzabeve, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) u tha sahabve t tij:
Kush beson n All-llahun dhe Ditn e fundit t mos e fal namazin e iqindis pa arritur (n ngulimin e) Benu Kurejdhas. 98
Disa nga sahabt e pan kt praktikisht t pamundshme, ndaj e faln iqindin para se t arrinin
n destinacion. T tjert, t cilt morn kuptimin e dukshm t ktij urdhri, e faln iqindin vetm
pasi mbrritn n ngulimin e Benu Kurejdhas, si i kishte urdhruar i Drguari (sal-lall-llahu alejhi
ve sel-lem), edhe pse kishte kaluar koha e ikindis. Kur i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem)
u informua pr kt, ai e aprovoi veprimin e dy grupeve, megjithse njri prej tyre duhet t kishte
gabuar.
Kjo tregon qart se nuk sht mkat t veprosh n baz t nj interpretimi t mbshtetur n argument t fort, qllim t sinqert dhe ixhtihad. Ibnul Kajjimi i ka prshkruar ata, q zbatuan
thelbin e hadithit si Selefu Ehl-il Kijas (t part e zbatuesve t analogjis) dhe ata q zbatuan
kuptimin e dukshm t tij si Selefu Ehli Dhahirije (literalist).
98
www.islamischen.ch
155
Pr fat t keq, sot ka njerz t cilt jo vetm q deklarojn se e din krejt t vrtetn dhe t gjitha
prgjigjet, por edhe mundohen ti krcnojn t tjert q ti ndjekin, duke besuar se ata mund ti
rrnjosin me nj goditje t gjitha medhhebet dhe mospajtimet dhe ti bashkojn t gjith njerzit
n nj mendim. Ata jan t prirur t harrojn se kuptimi dhe interpretimi prej tyre i teksteve nuk
sht m shum se nj hipotez, e cila mund t jet e sakt ose e pasakt. Pr m tepr, asnj njeri
(alim, dijetar) nuk sht i pagabueshm, edhe nse i plotson t gjitha kushtet dhe krkesat e
ixhtihadit. Ajo q sht e sigurt sht shprblimi q do t marr pr ixhtihadin e tij, i sakt qoft
apo i pasakt, nse qllimi sht i sinqert. Ndaj, kta njerz nuk kan br gj vetm se medhhebeve ekzistuese ua kan shtuar edhe nj! sht e uditshme dhe absurde se ndrsa nuk e
miratojn prkatsin e njerzve npr medhhebe t ndryshme, vet mundohen ti bindin njerzit
q ti imitojn ata dhe t pasojn medhhebin e tyre t ri.
Askush nuk duhet t hidhet n prfundimin se un e kundrshtoj thirrjen e tyre pr ndjekjen e
teksteve apo interpretimin (ixhtihadin) dhe kuptimin e tyre nga ata. Kjo sht nj e drejt absolute
q i sht dhn cilido q i plotson kushtet e ixhtihadit dhe mjetet e tij. Askush ska t drejt t
mbyll dyert e ixhtihadit t cilat u hapn nga i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) pr mbar
Ummetin. Ajo q kundrshtoj sht mendjemadhsia, arroganca, kotsia dhe mosprfillja e tyre
pr gjetjet e paraardhsve t tyre t ditur, mosrespekti i tyre pr fikhun q kemi trashguar nga
strgjyshrit tan t mdhenj. Un e hedh posht pretendimin e tyre se vetm ata e din t vrtetn, si dhe prshtypjen e tyre t gabuar se ata mund t eliminojn mosbarazin dhe
mospajtimin, dhe ti bashkojn njerzit n nj mendim, at t tyrin.
Nj nga ithtart e ksaj shkolle t nj mendimi njher m pyeti se pse t gjith muslimant nuk
pajtohen pr mendimin juridik t mbshtetur nga teksti. U prgjigja se teksti s pari duhet t jet
www.islamischen.ch
156
autentik dhe i pranuar nga t gjith, kuptimi i tij duhet t jet i qart dhe nuk duhet t jet n
kontradikt me nj tekst tjetr, m t fort se ai apo i ngjashm me t. Duhet t ket pajtim t
plot pr sa u prket tri pikave t msiprme. Nj tekst mund t konsiderohet si i vrtet nga nj
imam, por nj imam tjetr mund ta shikoj at si t dobt ose si t vrtet, por pa argument t
provuar i cili do t justifikoj kuptimin e dhn; nj tekst mund t konsiderohet si i prgjithshm
nga nj imam, por si i veant nga nj tjetr, ose mund t shikohet si absolut apo i kufizuar; ai
mund t konsiderohet si kategorik apo i anuluar. Nj mosmarrveshje e till on n nxjerrjen e
ahkameve t ndryshme p.sh., dika mund t jet vaxhib (e obliguar) ose haram (e ndaluar), mustehab (e preferuar) ose mekruh (e urrejtur). Shkurt, t gjitha kto dhe dallime t tjera prmblidhen
nga Ibni Tejmijje n librin e tij Reful Melam anil Eimmeti el Alam, nga Velijullah Ed Dehlevi n
librat e tij Huxhxhetullahi el Baligah dhe El Insaf fi Esbab il Ihtilaf dhe jan t detajuara nga Ali el
Hafifi n librin e tij Esbabu Ihtilaf il Fukaha.
Le t shqyrtojm hadithet e mposhtme:
1. I Drguari ka thn: Ajo grua q mban nj gjerdan ari (n qaf) do t detyrohet t vendos nj
t ngjashm (t br) prej zjarri n Ditn e Gjykimit. Dhe ajo grua q mban vath ari do t ket t
ngjashm (t br prej zjarri) n Ditn e Gjykimit. 99
2. Ai i cili dshiron q e dashura e tij t mbaj nj rreth prej zjarri (n Ditn e Gjykimit), le ta ler
at (t mbaj) nj rreth ari. Dhe cilido q i dshiron s dashurs s tij t mbaj nj gjerdan prej
zjarri (n Ditn e Gjykimit), le ta ler at (t mbaj) nj gjerdan ari. Dhe cilido q i dshiron s da99
Transmetojn Ebu Davudi dhe en-Nesa'iu nga Esma bint Jezid
www.islamischen.ch
157
shurs s tij t mbaj nj byzylyk prej zjarri (n Ditn e Gjykimit), le ta lr at t mbaj nj

byzylyk prej ari. Por mund t bni t doni me argjendin. 100
3. Transmetohet nga Thevbani (radijall-llahu anhu) se i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) e
paralajmroi bijn e tij Fatimen q t mos mbante nj zinxhir prej ari. Si prgjigje ndaj ksaj, ajo
e shiti at, bleu nj skllav dhe e liroi at. Kur u informua pr kt gjest, i Drguari (sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem) tha: Falnderimi i takon All-llahut (xh.sh.) i cili e shptoi Fatimen nga
zjarri. 101
Dijetart kan qndrime t ndryshme n lidhje me kto hadithe.
1. Disa prej tyre kan shqyrtuar isnadin e tyre (zinxhirin e transmetuesve), e kan gjetur at t dobt dhe e kan hedhur posht, duke e konsideruar t pamjaftueshm pr ndalim, i cili krkon
argumente t qarta, t prera dhe shqyrtim t kujdesshm, veanrisht n lidhje me shtjet e
interesit t prgjithshm, t cilat jan pranuar n trsi nga muslimant.
2. T tjert kan rn dakord se isnadi sht i rregullt, por se kto hadithe jan anuluar, sepse
argumente t tjera n burime t tjera kan lejuar grat t zbukurohen me flori. El Bejhekiu dhe t
tjer kan treguar konsensusin mbi kt shtje, i cili sht pranuar n fikh dhe sht br
praktik standarde.
100
101
Transmeton Ebu Davudi nga Ebu Hurejre

Transmeton en-Nesa'iu
www.islamischen.ch
158
3. Disa i kan konsideruar kto hadithe si t zbatueshme tek ata q nuk kan ndar zekatin e arit
q posedojn, duke e bazuar mendimin e tyre n disa hadithe t tjera, t cilat, megjithat nuk u
kan shptuar kritikave, pr m tepr, zekati pr xhevahiret e grave sht tem mosmarrveshjesh
midis medhhebeve t ndryshme.
4. Disa jurist deklarojn se kto hadithe synojn ti paralajmrojn ato gra, t cilat m kot zbukurohen me ar, me qllim q t trheqin vmendjen n pasurin e tyre. Gjithashtu Nesaiu
transmeton disa hadithe n lidhje me kt shtje nn titullin: Bab ul Kerahijeti lin Nisa fi
idhhari Hulijjidh Dheheb (Mosplqimi i ekspozimit t zbukurimeve t arta nga grat). Jurist t
tjer thon se ato lidhen me zbukurimin e teprt, pr shkak t mendjemadhsis.
5. N kohn ton, Shejh Nasiruddin el Albani ka dal me nj mendim t kundrt, q i
kundrvihet konsensusit pr lejimin e grave q t zbukurohen me ar, e i cili sht pranuar nga t
gjitha medhhebet gjat katrmbdhjet shekujve t shkuar. Ai jo vetm q beson se isnadi i atyre
haditheve sht autentik, por edhe q kto tekste jan t prera (kategorike) pr kt shtje dmth.
ndalimin e mbajtjes s unazave dhe vathve prej floriri. Kshtu ai i kundrvihet konsensusit t
fikhut t t gjitha medhhebeve dhe praktiks s Ummetit gjat ktyre katrmbdhjet shekujve.
A e ka parandaluar ekzistenca e ktyre haditheve mosmarrveshjen pr autenticitetin apo udhzimin e tyre? A mundet shkolla tradicionaliste moderne t zhduk mospajtimin dhe ti bashkoj njerzit n nj mendim n baz t nj hadithi apo tradite, t ciln e prdorin si argument? Prgjigjja
sh mjaft e qart: njerzit do t vazhdojn t mospajtohen dhe t ken dallime mes vete n kso
shtjesh, dhe kjo, insha All-llah, nuk do t sjell asnj rrezik ose problem. All-llahu i Lartsuar
thot:
www.islamischen.ch
159
Secili ka nj an, t cils i kthehet...

(2:148)
N lidhje me kt, ndihem i prirur t pranoj se nuk kam hasur n reformator apo prijs fetar, i cili
n kohn ton e ka kuptuar thelbin dhe etikn e mospajtimit, si Imami Hasan El Benna (vdiq m
1949). Ai i edukoi pasuesit e tij q ta besonin dhe zbatonin kt etik. Pavarsisht nga
prkushtimi i thell ndaj kauzs s solidaritetit islam, prpjekjet e tij t sinqerta pr ti bashkuar
grupet (xhematet) e ndryshme islame dhe pr ti br ato t bien dakord mbi konceptet dhe parimet themelore islame, si tregohet qart n veprn e tij t mirnjohur El Usul ul Ishrun (20
Parimet), prapseprap ai ishte i bindur pr paevitueshmrin e mospajtimit n shtjet e dors s
dyt dhe ahkamet praktike t Islamit. Kt ai e ka trajtuar me shum elokuenc n shum nga
mesazhet e tij, gj e cila sht provuar se ka qen e dobishme. N Davetuna (Thirrja jon), El
Benna ka folur pr karakteristikat e daves s tij, si e prgjithshme, e cila as sprkrah nj grup t
veant, as smbron nj vij t veant mendimi. Ajo drejtohet n brendsin e fes dhe n
thelbin e saj; ajo synon q ti bashkoj t gjitha prpjekjet n mnyr q t bhet nj pun m e
frytshme, e cila do t sjell rezultate m t mdha; ajo e prkrah t vrtetn kudo q t jet ajo;
ajo plqen konsensusin dhe urren ekscentrizmin; ajo ia atribon shum nga fatkeqsit, t cilat
kan goditur muslimant, mospajtimit t keqkuptuar dhe prarjes; ajo beson se dashuria dhe
besimi jan faktort kryesor t fitoreve t tyre dhe se shpresa e vetme pr fuqizimin dhe rigjallrimin e Ummetit t sotm sht n prtritjen dhe ndjekjen e praktiks s brezave t par
musliman. Por, pavarsisht nga besimi i tij i fort n domosdoshmrin e bashkimit dhe urrejtjen e prarjes, El Benna (rehimehull-llah) shkruan:
www.islamischen.ch
160
Ne besojm se mospajtimet mbi shtjet fetare t dors s dyt jan t pashmangshme pr arsye
t ndryshme. M t rndsishmet prej tyre jan:
- Dallimet intelektuale si pasoj e shkalls s intelektit dhe thellsis s dituris, shumllojshmris
dhe ndrlidhshmris s fakteve, e kjo fe sht ajete, hadithe dhe tekste t cilat i komenton intelekti dhe mendimi brenda kufijve t gjuhs (arabe) dhe rregullave t saj, t cilat ndikojn n interpretimin e teksteve. Kto ndryshojn n njerz t ndryshm, ndaj edhe mospajtimi sht i pashmangshm.
- Bollku i burimeve t dituris n disa pjes t bots islame dhe pamjaftueshmria e tyre n vende t tjera sht nj faktor i rndsishm. Imam Maliku i tha Ebu Xhaferit: Sahabt e t
Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) u shprndan npr vise t largta, do grup prej tyre zotronte dituri. Nse do ti detyrosh ata (popuj) t pasojn vetm nj mendim, ather do t
krijosh fitne (prarje).
- Gjithashtu ekzistojn dallime kulturore rajonale. Imam Shafiiu ka dhn fetva t ndryshme pr
t njjtn shtje, n pajtim me kushtet e ndryshme n Irak dhe Egjipt. N t dy rastet, ai e
bazonte verdiktin e tij, n at q besonte se ishte e vrtet.
- Nj faktor tjetr sht mendimi i imamit pr transmetuesin. Nj imam mund ta konsideroj nj
transmetues si plotsisht t besueshm, por nj tjetr mund t ket dyshime pr t njjtin
transmetues dhe si pasoj, nuk e merr at ka ka transmetuar.
- Gjithashtu, nj shkak i mospajtimit gjendet n vlersimin e argumentit t ahkameve; disa i japin
prparsi praktiks s njerzve ndaj haditheve t transmetuara nga nj transmetues i vetm etj.
www.islamischen.ch
161
Pr kto arsye, ne besojm se nj konsensus rreth shtjeve fetare t dors s dyt sht jo vetm
i pamundur, por edhe i papajtueshm me natyrn e fes, sepse nj krkes e till sjell n mnyr
t pashmangshme ngurtsi dhe teprim, t cilat jan n kundrshtim me urdhresat islame pr
prkulshmri, lehtsim dhe thjeshtsi. Pa dyshim, kto virtyte do ti mundsojn Islamit q t
prballoj krkesat e t gjitha kohve.
Gjithashtu, ne i kuptojm arsyet e atyre t cilt nuk pajtohen me ne n lidhje me shtjet ansore
dhe t dors s dyt. Ky mospajtim nuk ndikon n dashurin apo bashkpunimin ton t
ndrsjell, prderisa t gjith ne na prfshin Islami.
A nuk jemi musliman, t cilt dshirojm pr vllezrit tan musliman at q dshirojm pr
vete? Ather pse t ekzistoj mosmarrveshja, pse t mos ket secili nga ne mendimet e tij t
ndryshme dhe megjithat, t prpiqemi t arrijm n nj pajtim, n nj atmosfer iltrsie dhe
dashurie?
Sahabt e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) nuk jan pajtuar n disa fetva, por kjo kurrsesi nuk krijoi prarje n zemra, as q prau unitetin e tyre. Ngjarja e namazit n Benu
Kurejdha sht nj shembull i qart i saj. Prderisa ata, t cilt i njihnin ahkamet m mir se ne,
kan pasur dallime midis tyre, a nuk sht absurde q t grindemi me njri-tjetrin pr gjra t
kota? Prderisa imamt tan, t cilt e njihnin Kuranin dhe Sunnetin m mir se dokush, kan
pasur mospajtime dhe debate, prse t mos veprojm edhe ne ashtu? Prderisa ekzistojn mospajtime rreth shtjeve ansore, madje t qarta dhe t mirnjohura, si ezani i cili thirret pes her
n dit, t mbshtetura n tekste dhe tradita, mund t thuhet pr shtje m delikate, t cilat i
nnshtrohen mendimit dhe deduktimit?
www.islamischen.ch
162
Gjithashtu vlen t kujtojm se gjat kohs s Halifatit, mospajtimet i paraqiteshin halifit dhe ai
gjykonte pr to. Mirpo ku sht sot halifi? Ather muslimant duhet t gjejn nj gjykats, t
cilit do tia paraqesin shtjen e tyre. Prndryshe, mospajtimi i tyre do t oj n nj
mosmarrveshje tjetr.
S fundi, vllezrit tan jan t vetdijshm pr kt dhe, si rrjedhim, kan m shum durim dhe
iltrsi ndaj atyre q i kundrshtojn. Ata besojn q secili grup njerzish ka nj dituri specifike
dhe q n do dave, ka elemente t s vrtets si dhe t pavrtets. Ata e shqyrtojn me kujdes t
vrtetn, e pranojn at dhe, n mnyr t but e miqsore, prpiqen ti bindin kundrshtart e
tyre n mendime. Nse kta t fundit binden, kjo sht dika shum e mir, por nse nuk binden,
ata mbeten vllezrit tan musliman. Lusim All-llahun t na udhzoj ne dhe ata.
Kjo sht nj prmbledhje e shkurtr e pikpamjeve t Imam Hasan el Bennas mbi mospajtimet
juridike dhe qndrimin e tij ndaj tyre. Ajo tregon qart njohjen e thell nga ana e tij e Islamit,
historis dhe realitetit.
Dshiroj gjithashtu t rrfej nj ngjarje praktike nga jeta e Hasan el Bennas, e cila sht prvoj
edhe e dijetarve t tjer, pr ti ilustruar kto koncepte dhe pikpamje. Nj dit gjat muajit t
Ramazanit, El Benna ishte ftuar t mbante nj ligjrat n nj fshat t Egjiptit. Njerzit n at
fshat ishin ndar n dy grupe dhe secili prej tyre kishte mendime t ndryshme n lidhje me numrin e rekateve n namazin e teravis. Njri grup deklaronte q sipas tradits s Umer ibn el
Hattabit, ai duhet t ishte njzet. Grupi tjetr kmbngulte se duhet t ishte tet, duke deklaruar
se dihej mir se i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) nuk e kishte kaprcyer kurr kt numr
rekatesh. Si pasoj, secili grup e akuzonte tjetrin pr bidat (risi) dhe mosmarrveshjet e tyre kiFondacioni i Rinis Islame Cyrih
www.islamischen.ch
163
shin arritur n nj nivel t rrezikshm, gati pr t uar n konflikt fizik t hapur. Me t mbrritur
Hasan el Benna, ata ran dakord tia paraqisnin problemin atij.
Mnyra me t ciln e trajtoi ai kt problem sht udhzuese pr t gjith ne. S pari ai pyeti:
Cili sht hukmi (statusi ligjor) i namazit t teravive?. Ata than: Sunnet, ata q e falin at, shprblehen, ndrsa ata q se falin, nuk ndshkohen. S dyti i pyeti: Cili sht hukmi i vllazris mes
muslimanve? Ata than: Farz (obligim) fetar dhe ndihm nga ndihmesat e imanit (besimit)! S
treti i pyeti: A lejohet n Sheriatin islam humbja e farzit e ruajtja e sunnetit? dhe u tha atyre, se nse e
ruanin vllazrin dhe bashkimin e tyre dhe secili prej tyre shkon n shtpi dhe e fal namazin e
teravive sipas bindjes dhe argumentit t tij, kjo do t ishte m e mir sesa grindja dhe kacafytja
mes veti.
Kur un ua prmenda kt disa njerzve, ata than se veprimi i El Bennas ishte nj ikje nga e vrteta dmth. tregimi i dallimit midis sunnetit dhe bidatit. Ata nguln kmb se kjo ishte detyr e
muslimanit. Un iu prgjigja se kjo sht nj shtje e hapur ndaj opinioneve t ndryshme dhe se,
megjithse un fal tet rekate, nuk i akuzoj pr bidat ata q falin njzet. Ata kmbnguln se
marrja e nj vendimi n shtje t tilla sht nj detyr, t cils nj musliman nuk duhet ti
shmanget. U prgjigja se kjo sht e vrtet kur duhet zgjedhur midis hallallit dhe haramit, por n
shtjet pr t cilat shkollat e mendimit juridik kan pasur mospajtime dhe si rrjedhim, secili nga
ne ka mendim t vetin, ska nevoj pr fanatizm apo zell t tepruar.
Shum dijetar musliman e kan sanksionuar qart kt. Citimi i mposhtm sht marr nga nj
libr hanbelij i titulluar Sherhu Gajetil Munteha:
www.islamischen.ch
164
Cilido q kundrshton nj mendim t arritur nprmes ixhtihadit, vepron kshtu pr shkak se

nuk e njeh statusin e muxhtehidve, t cilt shprblehen, kan apo skan t drejt, pr gjetjet e
tyre t lodhshme dhe t vshtira. Ata, t cilt i pasojn kta muxhtehid, nuk kryejn ndonj
mkat, sepse All-llahu ka vendosur (dekretuar) pr secilin muxhtehid, at gj t ciln e ka arritur
me an t ixhtihadit t tij dhe e cila kshtu bhet pjes e Sheriatit. Nj shembull i ksaj gjendet n
lejimin e ngrnies, n rrethana shtrnguese, t mishit t kafshs s ngordhur, ndrkoh q kjo gj
sht e ndaluar pr nj person, i cili nuk sht i detyruar ta haj. T dy kto jan verdikte juridike
t prcaktuara mir.
Ibn Tejmijje thot n El Fetaval Misrije.
Ruajtja e bashkimit (n mes t muslimanve) sht rruga e drejt. Besmele-ja mund t kndohet
me z t lart pr t mirn e prgjithshme. Gjithashtu sht e kshillueshme t lihet e plqyeshmja, me qllim t krijimit t harmonis dhe afrimit, ashtu si hoqi dor i Drguari (sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem) nga rindrtimi i Qabes (mbi themelet e vendosura nga Ibrahimi a.s.) n mnyr
q t mos armiqsohej (me banort e Mekkes). Imamt, si psh. Imam Ahmedi, n lidhje me
Besmele-n, apo lidhjen e vitrit (falja e tri rekateve me nj selam), jan t mendimit q t lihet e
preferueshmja pr t pranueshmen, me qllim q t ruhet bashkimi.
Ibn Tejmijje i referohet hadithit t mposhtm, pr sa i prket ndrtimit t Qabes. Pejgamberi
(sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) i tha Aishes (radijall-llahu anha): Sikur populli yt t mos kishte
qen n xhahilijet (sjelljet dhe mentaliteti i kohs paraislame) deri para pak kohsh, do ta kisha
rindrtuar Qaben mbi themelet (e vna) nga Ibrahimi.
www.islamischen.ch
165
Ibnul Kajjimi ka diskutuar shtjen e Kunutit n namazin e sabahut. Disa njerz e kan quajtur
Kunutin si bidat, ndrsa t tjer si mustehab (t plqyeshm) t zbatuar n koht e vshtirsis si
dhe n koh t tjera. N librin e tij (Zad-ul Mead), ai thot se Sunneti i t Drguarit (sal-lal-llahu
alejhi ve sel-lem) e sanksionon Kunutin si t zbatueshm n koht e vshtirsis dhe kjo gj sht
pranuar nga dijetart e hadithit, t cilt ndjekin at q ka vepruar i Drguari (sal-lal-llahu alejhi ve
sel-lem). Ata e zbatojn Kunutin, n ato koh n t cilat edhe i Drguari (sal-lal-llahu alejhi ve sellem) ka vepruar kshtu dhe e ln at n ato koh, n t cilat dihet se ai (sal-lal-llahu alejhi ve sellem) e ka ln Kunutin. Ata e shikojn Kunutin si sunnet dhe lnien e tij si sunnet. Ndaj ata, as
su kundrvihen atyre q e zbatojn Kunutin vazhdimisht, e as atyre q heqin dor nga ai, duke
mos e konsideruar at si bidat. Ibnul Kajjimi shkruan:
- Nj qndrim i duhur pr t krkuar bekimet e All-llahut (xh.sh.) dhe pr ta falnderuar At,
sht qndrimi n kmb pas ngritjes nga rukuja. I Drguari (sal-lal-llahu alejhi ve sel-lem) i ka
br t dyja kto n kt qndrim. sht e pranueshme pr imamin ta kndoj duan e Kunutit
me z t lart, n mnyr q njerzit q falen pas tij t mund t dgjojn. Umer ibnul Hattabi e ka
ngritur zrin gjat kndimit t Fatiha-s dhe po kshtu ka vepruar edhe Ibni Abbasi gjat namazit
t xhenazes, n mnyr q tua bnin t ditur njerzve se ky veprim sht sunnet. Veprimet e tilla
jan tem mospajtimesh t pranueshme: as ata q i kryejn, as ata q i ln, nuk qortohen. T
njjtn gj mund ta themi pr ngritjen e duarve (tekbiret) n namaz, mnyrat e ndryshme t teshehud-it, ezanit, ikametit si dhe llojet e ndryshme t haxhxhit, ifradit, kiranit dhe temettuit. 102
102
Ifradi nuk e obligon haxhiun me therje t kurbanit, ndrsa dy llojet tjera e obligojn (G..)
www.islamischen.ch
166
Qllimi yn sht vetm t prmendim Sunnetin e t Drguarit (sal-lal-llahu alejhi ve sel-lem), i cili sht parimi yn udhheqs n kt libr dhe t cilin krkojm ta shqyrtojm. Me kt dua t
them se nuk jam munduar t trajtoj ka sht e lejueshme e ka jo. Qllimi yn sht praktika e
lejueshme, t ciln i Drguari (sal-lal-llahu alejhi ve sel-lem) e zgjodhi pr vete dhe e cila sht m
e mira dhe m e prsosura. Nse themi se nuk ka argument nga Sunneti, se ai vazhdimisht e ka
knduar Kunutin n namazin e sabahut apo e ka thn Besmele-n me z, kjo gj nuk do t thot
se ne duhet ta konsiderojm vazhdimsin n kryerjen e tyre si mekruh apo bidat. Ajo do t
thot vetm se ky udhzim sht m i miri dhe m i prsosuri. 103
Ve ksaj, sht e lejuar pr nj person falja e namazit pas nj imami t nj medhhebi tjetr, edhe
sikur ky person t besoj se ktij t fundit i ka ndodhur dika q e prish abdestin apo e zhvlerson
namazin e tij, megjithse medhhebi i imamit e lejon kt. Ibn Tejmijje thot n El Fevakih ul
Adideh:
- Muslimant jan t nj mendjeje pr lejueshmrin e namazit pas cilitdo prej tyre, si kan vepruar sahabt dhe tabiint, si dhe katr juristt e mdhenj t Islamit. Cilido q e kundrshton kt,
sht nj risimtar i humbur, i cili sht shmangur nga msimet e Kuranit, Sunnetit dhe
konsensusit t muslimanve.
Megjithse, disa nga sahabt dhe tabiint e kndonin Besmele-n me z, ndrsa t tjer jo, prapseprap ata vazhduan t faleshin pas njri-tjetrit. Kshtu veproi Ebu Hanifeja dhe pasuesit e tij,
103
Ibnul Kajjim, Zadul Mead, 1:144
www.islamischen.ch
167
Shafiu dhe t tjer, kur faleshin pas malikijve n Medine, megjithse kta t fundit nuk e kndonin Besmele-n, as me z e as pa z.
Ebu Jusufi sht falur pas Harun er-Rreshidit, i cili kishte hedhur kupat, t cilit Imam Maliku i
kishte dhn fetva se ska nevoj ta prtrish abdestin n kt rast. Pr kt Ebu Jusufi e vazhdoi
namazin e tij pas er-Rreshidit dhe nuk e prsriti at
Megjithat, Ahmed ibn Hanbeli ishte i mendimit se duhet t rimerret abdest pas hedhjes s
kupave dhe gjakrrjedhjes. I pyetur nse duhej falur pas nj imami, t cilit i kishte rrjedhur gjak,
por nuk kishte rimarr abdest, Ibn Hanbeli u prgjigj:
sht e pakuptueshme t mos falesh pas Seid ibn Musejjebit dhe Malikut. Dhe shtoi se n kt
shtje ka dy aspekte:
1. Nse personi nuk v re ndonj gj q e zhvlerson namazin e imamit, ai duhet t vazhdoj t
falet pas tij. Pr kt kan rn dakord paraardhsit tan t drejt dhe katr imamt e mdhenj.
2. Nse ai sht i sigurt se imami ka br dika q e bn at t papastr (sipas mendimit t tij, jo
t imamit), si psh. ka prekur organet e tij gjenitale ose t femrs pa dshir seksuale, ka hedhur
kupat ose ka vjell dhe nuk e ka prtrir abdestin e tij - kto jan shtje n t cilat ka mospajtim
mes dijetarve - por statusi i namazit t atij q falet pas nj imami t till sht se: shumica e
paraardhsve tan t drejt jan t mendimit se namazi i atyre q falen pas ktij imami sht i
www.islamischen.ch
168
vlefshm. Ky sht mendimi i medhhebit t Malikut si dhe atyre t Shafiiut dhe Ebu Hanifes.
Shumica e teksteve t Ahmedit e mbshtesin kt mendim, i cili sht ai i drejti... 104
3. DITURIA, VLERAT DHE VEPRAT

Nga frytet m t rndsishme t dijes dhe fikhut n fe jan:
Njohja dhe kuptimi i fes ndihmon n vlersimin e vlerave si dhe statusin n Sheriat t veprimeve
dhe detyrave, t cilat kan vendin e tyre t posam n shkalln e urdhrimeve dhe ndalimeve.
Nj njohje e till parandalon do konfuzion n lidhje me statusin, ndryshimet ose ngjashmrit,
pr sa i prket vlers juridike t veprimit. Islami i ka dhn nj vler specifike do veprimi specifik
sipas ndikimit t tij pozitiv n jet ose sipas shkalls s dmit dhe efektit negativ q mund t sjell.
Nga urdhrimet ekzistojn veprime mustehab (t lavdrueshme), neglizhimi i t cilave nuk ndshkohet, ndrsa kryerja shprblehet. Gjithashtu ka sunnete muekkedeh (sunnete t forta), ato t
cilat i Drguari (sal-lal-llahu alejhi ve sel-lem) i vepronte gjithmon dhe nuk i linte kurr, por q
nuk i urdhroi t tjert n mnyr t prer q ti kryenin. Sahabt i linin disa prej tyre n mnyr
q t tregonin se ato nuk ishin vaxhib (t obligueshme). Pr kt shkak, Ebu Bekri dhe Umeri
hiqnin dor disa her nga kurbanet. Nj lloj tjetr vaxhibi sipas disa medhhebeve, sht ajo ka
Ibn Tejmijje, El Fewakihul Adideh, 2:181. Po ashtu shih dr. Jusuf el-Kardavi, Fetawa Muasire, 1:201204
104
www.islamischen.ch
169
sht urdhruar, por jo n mnyr t prer. Farz sht ka sht urdhruar n mnyr t prer
dhe t qart, kryerja e t cilit shprblehet, neglizhenca ndshkohet, moskryerja sht fisk, mkat,
ndrsa mosbesimi n t sht kufr.
Si dihet nga t gjith, farzi klasifikohet n dy kategori: farz kifajeh (obligim kolektiv) dhe farz ajn
(obligim individual). Farzi ajn duhet kryer nga do musliman, ndrsa farzi kifajeh, nse kryhet nga
disa, nuk shkakton ndshkimin e atyre q nuk e kan kryer. Farzi ajn klasifikohet edhe m tej. M
t rndsishmet jan ato faraid (obligime) t cilat konsiderohen si parime themelore t besimit
islam: shehadeti dmth. dshmia se nuk ka zot prve All-llahut dhe se Muhammedi (sal-lal-llahu
alejhi ve sel-lem) sht Robi dhe i Drguari i Tij, namazi, zekati, agjrimi dhe haxhxhi, pr ata q
kan mundsi t udhtojn. Ekzistojn obligime t tjera t nj grade m t ult se sa ato q
prmendm m lart, por t cilat jan t detyrueshme. Ska dyshim se Islami i jep prparsi farzit
ajn mbi farzin kifaje. Kshtu mirsia dhe bindja ndaj prindrve, e cila sht farz ajn, ka prparsi
mbi xhihadin, meq ky i fundit sht farz kifajeh. Ndaj nuk sht e lejueshme t merret pjes n
xhihad pa plqimin dhe lejen e prindrve. Kjo sht urdhruar n nj hadith t sakt. Ve ksaj,
nj farz ajn, i cili sht i lidhur me t drejtat e bashksis, ka prparsi mbi nj farz ajn tjetr, i cili
lidhet me t drejtat e individit apo disa individve, si psh. xhihadi dhe kujdesi pr prindrit.
Prandaj, n rast t nj agresioni t huaj kundr ndonj vendi islam, xhihadi bhet farz ajn dhe
merr prparsi ndaj t drejtave t prindrve. Kshtu farzi ka prparsi ndaj vaxhibit, vaxhibi ndaj
sunnetit dhe sunneti i fort ndaj mustehabit. Gjithashtu Islami u jep prparsi interesave t
shoqris ndaj atyre individuale dhe preferon veprimet q u sjellin dobi shum personave ndaj
atyre q i sjellin dobi vetm nj personi. Pr kt shkak, Islami preferon xhihadin dhe fikhun
(studimin, hulumtimin) ndaj ibadetit personal, pajtimin midis grupeve ndrluftuese, ndaj namazit,
www.islamischen.ch
170
agjrimit dhe sadakas nafile. N mnyr t ngjashme, nj sundimtar i drejt shprblehet m

shum pr zbatimin e drejtsis pr nj dit sesa pr kryerjen e ibadetit nafile pr gjashtdhjet
vjet. Po ashtu Islami favorizon punn e zemrave mbi ato t gjymtyrve, favorizon besimin (akide)
mbi veprn dhe e konsideron at se ai sht bosht dhe themel.
Ja disa nga gabimet e rnda t kryera nga muslimant gjat periudhs s rnies dhe dekadencs:
1. Ata lan shum pas dore detyrimet kolektive (farzet kifaje) t nj rndsie t madhe pr krejt
Ummetin si psh. prparimi dhe eprsia shkencore, industriale dhe ushtarake, pa t cilat
muslimant nuk mund ta arrijn fuqizimin e plot. Ata lan pas dore ixhtihadin, nxjerrjen e
Ahkameve, daven (Thirrjen islame) dhe kundrshtimin e sundimtarve t padrejt.
2. Gjithashtu ata lan pas dore disa obligime vetjake (farz ajn) apo, t paktn, nnvlersuan vlern
e tyre si sht obligimi i do muslimani q t urdhroj pr t mirn dhe t ndaloj nga e keqja
dhe e padshirueshmja (el emr bil maruf...).
3. Ata i kushtuan m shum rndsi disa shtyllave themelore n kurriz t t tjerave; kshtu ata i
kushtuan m shum rndsi agjrimit t muajit t Ramazanit sesa namazit. Kjo sht arsyeja q
ata t cilt agjrojn, jan m shum se ata q falin namaz, veanrisht tek grat. Ka prej atyre, t
cilt nuk e kan vn kurr kokn n sexhde para All-llahut (xh.sh.). Ve ktyre, ka nga ata, t
cilt i kushtojn m shum rndsi namazit se zekatit, megjithse All-llahu (xh.sh.) i ka
prmendur ato s bashku n njzet e tet vende n Kuran, gj e cila i shtyu disa nga sahabt
(radijall-llahu anhum) t thon se: Namazi i atij, q nuk e jep zekatin, sht i pavlefshm.
Pikrisht pr kt arsye, Ebu Bekr es Siddiku u betua ti luftonte ata, t cilt bnin dallim midis
namazit dhe zekatit.
www.islamischen.ch
171
4. Ata i kushtuan m shum rndsi disa nafileve sesa farzeve dhe vaxhibeve. Kjo mund t vihet
re edhe n praktikn e sufive t vonshm, t cilt u prqndruan tek ritualet, dhikri dhe tesbihu,
duke ln pas dore farzet (detyrimet) kolektive si: dnimi i korrupsionit dhe kundrshtimi i
padrejtsive shoqrore dhe politike.
5. Ata i kushtuan m shum rndsi ibadetit individual si namazit dhe dhikrit, dhe lan pas dore
ibadetet kolektive si xhihadi, fikhu, pajtimi midis njerzve dhe bashkpunimi pr rrnjosjen e
drejtsis, devotshmris, mshirs dhe tolerancs.
6. S fundi, shum njerz i kushtuan rndsi shum t madhe gjrave t dors s dyt n kurriz t
gjrave themelore si besimi, tevhidi (njsimi i All-llahut) dhe qllimi i prpjekjeve morale dhe
shpirtrore dmth. krkimi i knaqsis s All-llahut.
SHKALLT E T NDALUARAVE
Ndalimet klasifikohen si vijon:
1. mekruh tenzihen t cilat jan t urryera, por q nuk shkaktojn ndshkim;
2. mekruh tahrimen t cilat jan t urryera, por jo t ndaluara kategorikisht dhe kshtu jan m
afr haramit se hallallit;
3. muteshabihatet (t dyshimtat) t cilat jan t panjohura pr shum njerz dhe q kryhen si
pasoj e padijes. Ai i cili bie n to bie n haram; dhe
www.islamischen.ch
172
4. harame (t ndaluara) quhen ato q jan t prcaktuara qart n Kuran dhe Sunnet. All-llahu
(xh.sh.) thot:
... Ai ju sqaroi se ka sht e ndaluar pr ju...
(11:114)
Haramet ndahen n dy kategori: t mdha dhe t vogla. Haramet e vogla mund t shlyhen me
kryerjen e detyrave fetare si namaz, agjrim dhe sadaka. Nga Kurani msojm se:
Veprat e mira i shlyejn ato t kqijat. (11:114).
Nga tradita e t Drguarit msojm se kryerja e rregullt e pes namazeve t prditshme, namazit
t xhumas dhe agjrimit t Ramazanit shlyen do mkat t vogl t kryer ndrmjet tyre nga
personi, nse ruhet nga mkatet e mdha (el-Kebair), sepse kto t fundit nuk i pastron e as si
shlyen gj, pos pendimi i sinqert, i cili rrjedh nga zemra plot kthes, e t ciln e pastrojn lott e
nxeht. M e keqja e tyre sht shirku dmth. ti shoqrosh All-llahut (xh.sh.) shok, nj mkat i cili
nuk falet kurr, pos me tewbe (pendim):
Ska dyshim se All-llahu nuk fal ti prshkruhet atij shok, e prve ktij mkati i fal kujtdo.
(4:48)
Pastaj sipas radhs vijn mkatet e prmendura n hadithe si mosbindja ndaj prindrve, dshmia e
rrem, magjia, vrasja, kamata, shprdorimi i pasuris s jetimve dhe akuzimi i rrem, veanrisht
pr kurvri i grave t ndershme muslimane.
T metat dhe konfuzioni kan ardhur si pasoj e ktyre shkaqeve:
www.islamischen.ch
173
1. Njerzit jan m t interesuar t kundrshtojn mekruhet dhe muteshabihatet (t dyshimtat)

sesa haramet, si dhe neglizhojn vaxhibet. Gjithashtu ata jan m t interesuar pr ato gjra, pr
t cilat ka mospajtime midis dijetarve se jan hallall apo haram, sesa pr ato gjra q jan
rreptsisht t ndaluara.
2. Shum njerz jan shum m t preokupuar me kundrshtimin e mkateve t vogla sesa t
atyre t mdha si falli, magjia, shenjtrimi dhe prdorimi nga disa njerz i varreve si vende pr
namaz dhe ibadet, kurbanet pr t vdekurit, krkimi i ndihms nga t vdekurit e kshtu me radh.
Mkate t tilla ndotin pastrtin e tevhidit.
SHKALLT E NJERZVE ME VEPRAT

Njerzit nuk jan t gjith njsoj. Disa t rinj shum fetar bjn gabim t madh kur i shikojn
dhe trajtojn njerzit sikur ata t ishin t gjith t barabart n dituri, durim, iman etj., dhe kshtu
nuk bjn dallim midis njerzve n prgjithsi dhe muslimanve t ditur dhe t prkushtuar; midis
atyre, t cilt e kan prqafuar Islamin vetm pak koh m par dhe atyre, besimet e t cilve jan
t qndrueshme; midis t dobtit dhe t fortit; pavarsisht nga fakti se n Islam ka vend pr
secilin prej tyre, sipas statusit dhe aftsis s tyre mendore. Duke i njohur kto dallime natyrore,
Islami jep mundsi pr kmbngulje dhe lehtsim, farze dhe nafile, t detyrueshme dhe vullnetare. Ndaj All-llahu (xh.sh.) thot:
www.islamischen.ch
174
Pastaj Ne ua lam n trashgim Librin robrve Tan q Ne i kemi zgjedhur; e prej tyre ka q
jan dmtues t vetvetes, ka q jan mesatar, e ka prej tyre q jan me ndihmn e All-llahut, t
part n pun t mira, e kjo sht ajo mirsia e madhe.
(35:32)
Ndaj, personi q i bn dm vetvetes sht prcaktuar (komentuar) si nj q vepron disa t ndaluara (harame) dhe prmbushja e detyrimeve (vaxhibt) t t cilit nuk sht e plot. Personi, i cili
ndjek nj rrug t mesme, sht ai q kryen vetm detyrimet e tij dhe u shmanget t ndaluarave.
Personi, i cili sht i par n punt e mira, sht ai q kryen detyrimet (sunnetet) dhe t
plqyeshmet, u shmanget jo vetm t ndaluarave por edhe mekruheve dhe muteshabihateve. T
gjitha kto lloje njerzish, duke prfshir edhe at person q dmton vetveten, prfshihen n
bashksin e Islamit dhe i prkasin Ummetit t zgjedhur islam, t cilin All-llahu (xh.sh.) e ka br
trashgimtar t Kuranit:
Pastaj Ne u lam n trashgim Librin robrve Tan q Ne i kemi zgjedhur.
(35:32).
Ndaj sht e gabuar dhe marrzi t dbosh njerz nga bashksia e Islamit dhe Ummeti vetm
sepse ata kan dmtuar vetveten. N mnyr t ngjashme sht gabim t mos e njohsh dhe
pranosh kt klasifikim dhe ti trajtosh njerzit, sikur t gjith duhet t jen t part n pun t
mira. Si rrjedhim, t rinjt e flakt musliman nuk duhet t nguten ti akuzojn muslimant e tjer
pr fisk, t shfaqin armiqsi dhe antipati ndaj tyre vetm sepse ata kan kryer disa mkate t vogla
apo disa vepra, gjykimi mbi t cilat sht i paqart, pr to ekzistojn argumente kontradiktore dhe
si pasoj nuk mund t konsiderohen n mnyr t prer si haram. N sinqeritetin e tyre pr ka-
www.islamischen.ch
175
uzn e prbashkt, kta t rinj kan harruar se Kurani, n mnyr t qart, ka br dallimin midis
mkateve t mdha dhe atyre t vogla; kto t fundit nuk lejohet ta ndalojn muslimanin e
sinqert ti bj mir dhe ta ndihmoj at q bie n to, e t cilat i shlyen vet shmangia nga
mkatet e mdha.All-llahu (xh.sh.) thot:
Dhe vetm t All-llahut jan ka n qiej dhe n tok, pr ti shprblyer ata q bn keq me t
keqen e tyre dhe pr ti shprblyer ata q bn mir, me t mirn e tyre. Ata q largohen prej
mkateve t mdha dhe prej punve t ndyta, prve ndonj pune t imt, ska dyshim se Zoti yt
sht q gjersisht prfshin me falje...
(53:31-32)
Thelbi i parimit t tolerimit t gabimeve ose mkateve t vogla gjendet n interpretimin e fjals
arabe el-lemem (gabime t vogla). Ekzistojn dy interpretime t rndsishme t ksaj fjale. Ja se si
e komenton at Hafizi Ibni Kethir n ajetet 255-256 t sures En Nisa:
- Fjala muhsinun sht komentuar se me t nnkuptohen ata, t cilt u shmangen mkateve t
mdha dhe punve t turpshme dmth. ndalimeve t mdha, edhe nse kta njerz bjn disa
gabime (mkate) t vogla, All-llahu (xh.sh.) do ti fal dhe do ti mbroj ata, si ka premtuar n nj
ajet tjetr:
Nse largoheni prej mkateve t mdha, t cilat u jan t ndaluara, Ne ju shlyejm mkatet e
(4:31)
... Ata q largohen prej mkateve t mdha dhe prej punve t ndyta, prve ndonj pune t
imt (el-lemem)...
www.islamischen.ch
176
Ky pra sht nj prjashtim i qart, meq gabimet e vogla el-lemem jan nga mkatet e vogla dhe
veprimet e paplqyera. M pas Ibni Kethiri prmend: Ibni Abbasi ka thn: Ska pasur ndonj
gj m t afrt me el-lemem se hadithi i mposhtm i transmetuar nga Ebu Hurejre (radijall-llahu anhu):
All-llahu ka caktuar pr birin e Ademit pjesn e tij t kurvris, t ciln ai do ta kryej patjetr.
Kurvria e syrit sht shikimi (i dikaje t ndaluar); kurvria e gjuhs sht e folura (e t ndaluars); nefsi (epshi) dshiron dhe lakmon, dhe pjest personale (organet gjenitale) dshmojn pr
kt ose e mohojn at. 105
Ndaj Ibni Mesudi dhe Ebu Hurejre thon se el-lemem prfshin: vshtrimin, shkeljen e syrit,
puthjen dhe afrimin pr marrdhnie seksuale, por pa kryer kurvri.
Interpretimi tjetr i el-lemem gjithashtu transmetohet nga Ibni Abbasi dhe nnkupton nj person
q kryen nj vepr t turpshme, por q pendohet pr kt. Dhe tha: I Drguari (sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem) ka thn: O Zot! Falja Jote sht e madhe, sepse ska asnj nga robrit e Tu, q
t mos ket kryer gabime t vogla. 106
Edhe nga Ebu Hurejre dhe Hasani (radijall-llahu anhuma) transmetohet ngjashm. Disa t tjer
thon se el-lemem jan ato mkate, t cilat kryhen nga nj person, pa u kushtuar atyre vmendje
serioze dhe q i kryen ato rrall. E gjitha kjo do t thot se n Islam ka vend t mjaft pr
Transmetojn Ahmedi, Buhariu dhe Muslimi
Transmeton Ibn Kethiri sipas Ibn Xheririt dhe et-Tirmidhiut. Et-Tirmidhiu e konsideron si sahih garib
(autentik por i transmetuar vetm nga nj person)
105
106
www.islamischen.ch
177
doknd q n mnyr jo t vazhdueshme kryen mkate t mdha, sepse mshira dhe falja e Allllahut (xh.sh.) prfshin t gjitha mkatet nga t gjith ata q pendohen. Njri nga shembujt m
udhzues pr ti msuar njerzit se si t mos i vn re gabimet dhe fajet e vogla t atyre q i kryejn obligimet (farzet) dhe ruhen nga mkatet e mdha, sepse njeriu nuk sht i pagabueshm, as
engjll, vjen nga qndrimi i Umer Ibn el Hattabit (radijall-llahu anhu). Transmetohet 107 se disa
njerz shkuan tek Abdull-llah Ibni Umeri, i cili ishte n Egjipt, dhe i treguan atij se kishin vn re
se shum msime t Kuranit nuk po zbatoheshin nga bashkkohsit e tyre dhe pr kt donin t
pyetnin halifin Umer. Abdull-llahu bashk me ta erdhi te Umeri. Kur Umeri u takua me Abdullllahun, ky i fundit e njoftoi pr qllimin e vizits dhe njerzit q kishin ardhur me t. Umeri i
krkoi Abdull-llahut t caktonte nj takim me ta. Kur njerzit nga Egjipti erdhn n takim, Umeri
(radijall-llahu anhu) iu kthye m t afrtit prej tyre dhe i tha: M trego me sinqeritet, a e ke lexuar
t gjith Kuranin? Njeriu u prgjigj pozitivisht. Umeri e pyeti prsri: A i ke ndjekur me
rreptsi msimet e tij n qllimet e tua, me qllim q t pastrosh zemrn dhe t mendosh pr
veprimet q bn? Njeriu iu prgjigj negativisht. Umeri vazhdoi ta pyes: A i ke ndjekur
rreptsisht msimet e tij n uljen e shikimit (ndaj gjrave t ndaluara nga All-llahu), n fjalt dhe
jetn tnde? donjrs prej ktyre pyetjeve, njeriu iu prgjigj negativisht. Umeri ua drejtoi kto
pyetje edhe antarve t tjer t grupit, t cilt iu prgjigjn negativisht secils prej tyre.
Ather Umeri tha: Si mund t krkoni prej tij (halifit, n kt rast vet Umeri) q ti detyroj
njerzit t ndjekin kuptimin tuaj pr Librin e All-llahut, kur ju vet nuk veproni ashtu, si e
107
Transmeton Ibn Xheriri sipas Ibn Avnit i cili citon Hasan el-Basriun
www.islamischen.ch
178
pohuat edhe vet? Zoti yn e ka ditur se donjri prej nesh do t bj disa veprime t kqija....
M pas lexoi kt ajet:
Nse largoheni prej mkateve t mdha, t cilat u jan t ndaluara, Ne jua shlyejm mkatet e
(4:31)
Duke iu drejtuar grupit, ai pyeti: A e di populli i Medines prse keni ardhur ktu? Kur ata u prgjigjn se jo, ai tha: Sikur ta kishin ditur, do tu kisha br (juve) shembull pr t tjert (me
ndshkim t rrept). Kjo ngjarje transmetohet nga Ibn Xheriri n tefsirin e Ibni Kethirit dhe
Ukbe e aprovon vrtetsin e isnadit t saj.
Me kt dituri largpamse (fikhu Umerian) dhe kuptim t thukt t Kuranit, Umeri (radijall-llahu
anhu) qe n gjendje ta zgjidhte kt problem q n fillim t tij dhe ti mbyllte dyert fanatizmit dhe
zellit t tepruar. Sikur t kishte treguar butsi, ka ekzistuar rreziku t ngriheshin erra t mdha t
fitnes (prarjes), pasojat e s cils nuk i di kush pos All-llahut xh.sh.!
4. KUPTIMI I AFTSIVE, KUFIZIMEVE DHE KUSHTEVE T T TJERVE

Nj aspekt tjetr i fikhut t krkuar plotsues t asaj q kemi cekur deri m tani sht kuptimi
dashamirs dhe vlersimi i drejt i niveleve t ndryshme t aftsive, kufizimeve dhe rrethanave, t
cilat mund ti pengojn muslimant e tjer nga plotsimi i krkesave t nj jete ideale islame. Do
t ishte nj gabim i madh t pritnim ose t krkonim nga t gjith njerzit t arrinin shkalln e
www.islamischen.ch
179
imanit e t binin shehid si Hamza Ibn Abdulmuttalibi (radijall-llahu anhu) n rezistencn ndaj
shtypjes, padrejtsis dhe shfrytzimit, dhe t sakrifikonin do gj pr shtjen e daves. Ky sht
nj virtyt, t cilin vetm pak njerz e aspirojn apo e realizojn.
Disa njerz mund t knaqen vetm me thnien fshehurazi t s vrtets, disa t tjer bile heshtin,
t bindur se rrethanat mbizotruese kan arritur n nj stad t till q sht e kot dhe ndoshta e
rrezikshme t kundrshtosh haptazi apo t mundohesh ti ndryshosh gjrat.
T tjer mund t besojn se reformimi duhet t filloj nga themeli, jo nga kulmi, dhe kshtu drejtojn prpjekjet e tyre tek individt, t cilt, si besojn ata, jan t aft t realizojn ndryshimin e
dshiruar n shoqri, pasi t armatosen me qartsin e shikimit dhe qllimit, megjithse zhdukja e
regjimeve dhe sistemeve t perndimizuara dhe laike nuk mund t realizohet pa nj pun
kolektive (n xhemaat) me rrnj t thella dhe afat t gjat, e udhhequr nga nj lvizje popullore
islame dhe e mbshtetur n objektiva t qarta, metoda t studiuara mir dhe qndrueshmri.
Megjithat, Sheriati justifikon, bile krkon, heshtjen para shikimit t s keqes, nse kjo do t onte
n nj t keqe m t madhe. Kjo sht n pajtim me aksiomn islame se nj musliman mund t
zgjedh t duroj nj t keqe t vogl n mnyr q t mos ndodh nj e keqe m e madhe. Nj
zgjedhje e till sanksionohet nga Kurani dhe shfaqet qart veanrisht n ngjarjen e Musait
(alejhis-selam) dhe vllait t tij Harunit (alejhis-selam), t cilt qen ngarkuar ti komunikonin Mesazhin hyjnor Faraonit dhe popullit t tij. Musai (alejhis-selam) u ngjit n malin Sinaj dhe e la
popullin e tij nn udhheqjen e Harunit (alejhis-selam) si zvends i tij. Por sapo u largua Musai
(alejhis-selam), izraelitt filluan t adhuronin statujn e art t viit, si u propozoi Samiriu, dhe
nuk ua vun veshin paralajmrimeve t Harunit (alejhis-selam) kundr ktij drejtimi:
www.islamischen.ch
180
E Haruni atyre u pat thn m par: O populli im, ju vetm u sprovuat me t, pse Zoti juaj
sht i Gjithmshirshmi, andaj ejani pas meje dhe m dgjoni pr kt q po ju them. Ata i
than: Ne nuk do ti ndahemi ktij (adhurimit t viit) derisa t kthehet tek ne Musai.
(20:90-91)
Duke par se ata nuk bindeshin, Haruni (alejhis-selam) heshti ndaj ktij devijimi, e a ka devijim
m t madh se shirku?! Kur Musai (alejhis-selam) u kthye dhe pa devijimin e popullit t tij, u
zemrua dhe n kulm t zemrimit, e qortoi Harunin (alejhis-selam), duke u sjell shum ashpr
me t:
O Harun, t pengoi kur i pe se morn rrugn e gabuar. E ti t mos e vazhdosh rrugn time.
(20:92-93)
Haruni (alejhis-selam) u prgjigj:

O biri i nns sime, mos m kap as pr mjekre, as pr floksh, se un u friksova se do t
thuash: I prave beni israilt dhe nuk e respektove porosin time.
(20:94)
Haruni (alejhis-selam) e konsideroi ruajtjen e unitetit t bashksis, derisa t kthehej prijsi i saj i
par, nj arsye t mir pr heshtje ndaj humbjes n t ciln kishte rn populli, n mnyr q t
mos akuzohej se kishte marr nj vendim t nxituar dhe kishte shkaktuar prarje t bashksis
dhe nuk e kishte pritur kthimin e Musaut. Kjo ndodhi i ngjan hadithit t prmendur m par, n
t cilin i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) tha se ai do ta kishte shembur Qaben dhe do ta
kishte rindrtuar at mbi themelet e vna nga Ibrahimi (alejhis-selam), sikur pasuesit e tij t mos
kishin vetm pak koh q kishin hequr dor nga idhujtaria.
www.islamischen.ch
181
Shembuj t tjer gjenden n urdhrin e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) pr muslimant

q ti durojn padrejtsit e sundimtarve t tyre, nse nuk kan fuqi ti rrzojn dhe
zvendsojn ata me persona t drejt, n mnyr q kjo t mos krijoj nj fitne dhe prarje m
t madhe, e cila on n rezultate katastrofike si derdhja e gjakut musliman, humbja e pasuris dhe
paqndrueshmria, pa arritur ndonj rezultat t ndjeshm. Sundues t till mund t tolerohen
prderisa tek ta t mosvihen re shfaqje t kufrit ose riddes. N lidhje me kt i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ka thn: Derisa t shihni (te ata) kufr t hapur, pr t cilin keni argument
nga All-llahu. 108
T dy rastet tregojn qart rndsin e ruajtjes s unitetit prball nj suksesi t pasigurt. Nga ana
tjetr, vrehet qart gabimi i idealistve ndrrimtar, t cilt duan nga muslimant ose t ndjekin
me rreptsi Islamin n t gjitha sferat e tij, ose t largohen nga Islami trsisht. Pr ata nuk
ekziston mes as klasifikim. Sipas mendimit t ktyre idealistve, forca fizike sht e vetmja
metod e cila duhet prdorur pr t ndryshuar t keqen, duke mos shikuar dy rrugt e tjera: me
fjal dhe me zemr, dhe se e gjith kjo varet nga aftsit dhe mundsit e individit. Duket se ata
kan harruar faktin se Islami nuk e miraton mbingarkimin e njerzve, aftsit dhe rrethanat e t
cilve duhet t kihen gjithmon parasysh. Sheriati i ka marr parasysh rrethanat e ndryshme dhe
disa nevoja, saq n rrethana shtrnguese, e ndaluara bhet e lejuar dhe vaxhibi bie posht.
Shqyrtimi i ksaj nga Ibn Tejmijje sht shum i aft. Ai shkruan:
All-llahu (xh.sh.) na ka treguar n shum vende n Kuran se Ai nuk i mbingarkon njerzit m
shum se sa kan mundsi. All-llahu thot:
108
www.islamischen.ch
182
All-llahu nuk obligon asnj njeri prtej mundsis s tij.

(2:286)
gjithashtu:
Ata q besuan dhe bn vepra t mira e Ne as q obligojm ndoknd ka nuk ka mundsi (t
veproj).
(7:42)
dhe:
Askush nuk ngarkohet m tepr, vetm aq sa e ka mundsin e tij.
(2:233)
si dhe:
All-llahu nuk ngarkon asknd, vetm aq sa i ka dhn.
(65:7)
Gjithashtu All-llahu (xh.sh.) e ka urdhruar njeriun ti bindet Atij sa t mundet. Ai thot:

Andaj, ruajuni dnimit t All-llahut sa t keni mundsi.
(64:16)
Vet besimtart i jan lutur Atij (xh.sh.):

Zoti yn, mos na ngarko barr t rnd si i ngarkove ata q ishin para nesh! Zoti yn, mos na
ngarko me at pr t ciln nuk kemi fuqi.
(2:286)
www.islamischen.ch
183
All-llahu (xh.sh.) e pranoi krkesn e tyre. T gjitha kto tekste tregojn se Ai nuk i ngarkon
askujt ndonj barr, t ciln smund ta bart, prkundr filozofis s predeterministve
(Xhehmijve); Ai nuk i ndshkon ata q gabojn apo harrojn, prkundr fatalistve Kaderij dhe
racionalistve Mutezil.
Ajo q duhet theksuar sht se nse nj imam, nj sundimtar, nj jurist, nj dijetar apo nj myfti
kryen ixhtihad me sa ka mundsi dhe me frik ndaj All-llahut, ky ixhtihad i tij sht ai q All-llahu
ka krkuar prej tij dhe Ai nuk do ta ndshkoj at, nse verdikti i tij sht i gabuar. Kjo sht n
kundrshtim me pikpamjet e Xhehmijve, t cilt mendojn se muxhtehidi i bindet All-llahut, por
mund ta dij apo mos ta dij t vrtetn. Gjithashtu kjo sht n kundrshtim me Kaderijt dhe
Mutezilt, t cilt mendojn se t gjith ata q merren me ixhtihad e kan arritur njohjen e t
vrtets; ky qndrim i tyre sht batil (i kot, jo i vrtet).
E njjta gj ndodh edhe me kuffart (jobesimtart); ata, t cilve u arriti thirrja e t Drguarit (sallall-llahu alejhi ve sel-lem) n vendin e kufrit, e njohn at si t Drguar t All-llahut, besuan n
far iu zbrit atij dhe iu bindn All-llahut me aq sa patn mundsi, si Negusi (Nexhashiu, mbreti i
Abisinis) dhe t tjer, por q nuk mundn t bjn hixhret (emigrojn) n atdheun e Islamit dhe
smundn ta zbatojn krejt Sheriatin, ose sepse nuk u lejuan t bjn hixhret, ose sepse nuk u
lejuan ti zbatojn besimet e tyre haptazi; dhe ata t cilt nuk patn asnj q tua msonte Sheriatin
islam. T gjith kta jan besimtar dhe nga banort e xhennetit, insha All-llah. Si shembuj kemi:
besimtarin nga populli i Faraonit, gruan e Faraonit dhe Jusufin (alejhis-selam), i cili e ftoi popullin
e Egjiptit q ishte jobesimtar, n iman dhe tewhid (monoteizm), megjithse nuk mund tu
tregonte gjithka q dinte pr Islamin. Por ata refuzuan ta dgjojn at. N Kuran, besimtari nga
populli i Faraonit u tha atyre:
www.islamischen.ch
184
Edhe Jusufi, qysh hert ju pat ardhur me argumente t qarta, e ju gjithnj ishit n dyshim ndaj
asaj q ju pat sjell, derisa dhe kur vdiq, ju patt thn: All-llahu nuk do t drgoj pas tij
pejgamber.
(40:34)
Ve ksaj, megjithse Negusi ishte mbreti i t krishterve, ata nuk ju bindn atij kur iu krkoi t
prqafonin Islamin. Vetm nj grup i vogl e pasoi at, ndaj kur vdiq nuk pati askush q ti fal
xhenazen. Megjithat i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ia fali namazin e xhenazes n
Medine, n t cilin morn pjes shum njerz, sepse i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) u
tregoi pr vdekjen e Negusit dhe tha: Nj vlla juaji i drejt nga populli i Abisinis ka vdekur. 109
Negusi nuk mundi t zbatonte nj numr t madh msimesh islame dhe nuk emigroi n atdheun
e Islamit, nuk mori pjes n xhihad dhe nuk kreu haxhxhin. Gjithashtu transmetohet se ai nuk i
ka falur pes koht e namazit, nuk ka agjruar dhe nuk e ka dhn zekatin, sepse kto do ti
zbulonin bindjet e tij para popullit kundr t cilit nuk mund t dilte.
Ne e dim me siguri se ai nuk mundi t zbatoj tek populli i tij urdhrimet e Kuranit, megjithse
All-llahu e ka urdhruar t Drguarin e Tij ti zbatoj kto urdhrime tek Popujt e Librit.
Gjithashtu All-llahu (xh.sh.) e paralajmroi t Drguarin (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) t mos i
lejonte Popujt e Librit ta bindnin q t devijonte qoft edhe pak, nga ajo q Ai i kishte zbritur atij.
Umer Ibn Abdulazizi (radijall-llahu anhu) u ballafaqua me vuajtje dhe armiqsi t mdha pr
shkak t prkushtimit t tij t pafund ndaj drejtsis. Besohet se u helmua pr kt shkak. Negusi
109
Transmeton Muslimi
www.islamischen.ch
185
dhe t tjer si ai jan t lumtur n xhennet, megjithse ata nuk zbatuan vese at pjes t Sheriatit
q mundn. Ata zbatuan ato ligje q ishin t zbatueshme.
5. NJOHJA DHE KUPTIMI I SUNENEVE T

ALL-LLAHUT N AT Q KA KRIJUAR AI
Islami sht feja e t menduarit racional dhe kritik. Kjo sht arsyeja q nj nga qllimet e saj themelore sht ta bj njeriun t vetdijshm pr rndsin shum t madhe t shkallzimit, qndrueshmris dhe pjekuris. Ngutja sht veori karakteristike e njeriut n prgjithsi dhe e t
rinjve n veanti. Me t vrtet, ngutja sht nj veori e spikatur e kohs son dhe ajo i ka br
t rinjt tan t etur ta mbjellin farn sot dhe ta korrin nesr. Por, vullneti i All-llahut n krijimin e
Tij nuk e lejon kt; nj pem kalon prmes fazave t rritjes para se t jap fruta. Krijimi i njeriut
e ilustron kt shum qart:
M pas, at pik uji e bm cop gjaku, e at gjak t ngurt e bm cop mishi, e at cop mishi
e shndrruam n eshtra, dhe eshtrave ua veshm mishin, pastaj e bm krijes tjetr. I lart sht
All-llahu, m i miri Krijues.
(23:14)
Fmija lind, pi gji, ha ushqim dhe shkall-shkall kalon nga fmijria n pjekuri. N mnyr t
ngjashme, jeta lviz gradualisht nga nj faz n nj tjetr, derisa t realizohen sunenet e All-llahut.
Islami filloi si nj besim i leht, m pas shkall-shkall u futn obligimet, u caktuan ndalimet dhe
www.islamischen.ch
186
u detajuan shtjet legjislative. Gradualisht, struktura mori form t plot dhe begatit dhe
bekimet e All-llahut (xh.sh.) u shprndan kudo. M pas u shpall ajeti vijues:
Sot jua prsosa fen tuaj, e plotsova begatin time ndaj jush dhe zgjodha (plqeva) pr ju
Islamin si fe.
(5:3)
Kto etapa dhe zhvillime jan mjaft t qarta, por rrall, pr t mos thn aspak, vzhgohen dhe
kuptohen.
T rinjt jan skandalizuar nga korrupsioni q i rrethon duke shikuar prdit gjendjen e Ummetit
islam e cila po keqsohet me shpejtsi. Shqetsimi i prbashkt nxit takime grupi; ata marrin
prsipr ti rregullojn gjrat, t shptojn at q vlen t ruhet. Por, n ngutjen dhe entuziazmin e
tyre, ata humbin qartsin e shikimit, fillojn t ndrrojn me sy hapur dhe ndrtojn kshtjella
n ajr, besojn se mund ti zhdukin t gjitha format e korrupsionit dhe gnjeshtrs, dhe ta ngren
shtetin islam brenda nats. Ata i nnmojn apo i shprfillin humnerat dhe pengesat e
pallogaritshme, t cilat i tejkalojn mundsit dhe mjetet e tyre. Dilema e tyre sht e ngjashme
me at t njeriut q i krkoi Ibni Sirinit ti interpretonte nj ndrr q kishte par. Kishte par n
ndrr sikur po notonte n nj tok t that dhe po fluturonte pa krah. Ibni Sirini iu prgjigj: Ti
je njeri q ke shum ndrra dhe dshira. Ali ibn Ebu Talibi (radijall-llahu anhu) e paralajmroi t
birin: ... dhe ruhu nga mbshtetja tek ndrrat, sepse ato jan mallrat e budallenjve.
T gjith e dim se realiteti i korruptuar nuk mund t ndryshohet me strategji t pamatura t bazuara vetm n dshirat dhe qllimet e mira. sht me vend q tu trheqim vmendjen tek nj
libr Hatta jugajjiru ma bi enfusihim (Derisa t ndryshojn ka kan brenda n shpirt), t shkruar
www.islamischen.ch
187
nga dijetari sirian prof. Xhevdet Seid. Libri trajton sunenet e ndryshimit t shpirtit dhe t shoqris dhe
titulli sht nxjerr nga kto dy ajete kuranore:
Me t vrtet, All-llahu nuk e ndryshon gjendjen e nj populli prderisa ata t ndryshojn veten e
tyre (me shpirtrat e tyre).
(13:11)
dhe:
Kt e bri, sepse All-llahu nuk do ta ndryshoj begatin q ia ka dhuruar nj populli derisa ata
t ndryshojn far kan n shpirtrat e tyre (n vetvete).
(8:53)
N prshtatje me titullin, libri sht nj studim i thell psikologjik dhe shoqror nn dritn e msimeve t Kuranit. Ja nj pjes e shklqyeshme e hyrjes s tij:
Midis t rinjve musliman ka prej tyre q jan t gatshm dhe t vendosur pr t flijuar jetn dhe
pasurin e tyre pr shtjen e Islamit. Pr fat t keq, ka pak prej tyre q e kalojn jetn duke
ndjekur nj hulumtim serioz me qllim prsosjen e nj disipline t caktuar ose qartsimin e nj t
vrtete t errt. Pr shembull probleme t tilla si ndarja midis besimit dhe sjelljes, midis asaj q
deklarohet dhe asaj q bhet shtrojn pyetje t cilat kan nevoj pr prgjigje objektive dhe t studiuara mir, pa t cilat do reform konstruktive sht e pamundur. Plogshtia e studimeve ekzistuese i dedikohet faktit se Bota islame akoma nuk e ka kuptuar plotsisht rndsin apo nevojn e
hulumtimit, pr shkak t besimit t prhapur se: Shpata sht m e fuqishme se pena n vend
t: Mendohu para se t veprosh. Kto mendime t ndryshme vazhdojn t mbesin n
konfuzion t plot; as lidhjet e vrteta, as renditja natyrore e tyre nuk jan studiuar dhe kuptuar.
www.islamischen.ch
188
Ve ksaj, kushtet e imanit nuk jan studiuar akoma me kujdes n botn islame. Kjo nuk do t
thot se muslimant nuk i kan msuar bazat e imanit dhe Islamit. Me kt nnkuptojm kushtet
psikologjike dmth. ato t cilat duhen ndryshuar n shpirt, sepse ky ndryshim sjell lulzimin e
imanit, i cili sht prshtatja e besimit me veprat.
Deri tani besohet se vetsakrifikimi dhe sadakaja jan virtytet m t larta, pa u shqyrtuar seriozisht
se sht ajo q i bn ato t tilla. Vetm sakrifica nuk mund ti realizoj synimet, pa pasur nj
strategji t menduar dhe t planifikuar mir. Ky mendim i inkurajon t rinjt musliman t flijojn
jetn dhe pasurin e tyre pa i detyruar ata t prpiqen dhe t ngulin kmb pr t studiuar dhe
kuptuar. Shkak tjetr sht se vetflijimi mund t ndodh nga nj shtytje e astit, ndrsa krkimi i
dituris krkon kmbngulje, vetdije, analiz kritike dhe largpamsi, t cilat s bashku sigurojn
vazhdimsi dhe sukses. Shum t rinj musliman, me vrull t madh, i futen puns dhe studiojn
n fusha t ndryshme, por pasi fillojn entuziazmi i tyre fillon t venitet, ia lshon vendin
bezdisjes dhe kshtu e ndrpresin at q kan filluar.
Ne duhet ti analizojm kto qndrime pr t zbuluar shkaqet e nj pagatishmrie t till dhe
mosvazhdimit t studimeve serioze, t cilat ndodhin si rezultat i disa shkaqeve dhe faktorve
specifik, t cilt nuk mund t zbulohen nga njerzit e ngutshm.
Prirja pr krkimin e reformave t nxituara dhe ndryshimin e realitetit, n munges t nj vetdije
dhe vetndryshimi, sht absurde.
Ndierja e ndikimit t realitetit t sotm n kushtet tona sht nj gj, por vetdija pr rolin ton
(dmth. at ka kemi n vetvete) sht dika tjetr. Kjo sht ajo q Kurani krkon tua msoj
njerzve duke shpjeguar se ndodh me ta dhe duke theksuar se thelbi i problemit sht ajo q
www.islamischen.ch
189
gjendet n vetvete dhe jo nj padrejtsi e jashtme. Kjo sht esenca e ndryshimit historik dhe
shoqror t cilin e sanksionon Kurani. Moskuptimi i ksaj t vrtete t qart turbullon shikimin
ton dhe sjell ato filozofi pesimiste dhe t nnshtruara, despotike dhe joislame.
Padrejtsia m e rnd e vetshkaktuar sht moskuptimi i lidhjes s qensishme nnshtruese midis njeriut, gjithsis dhe shoqris. Si rezultat i saj, njeriu i keqgjykon aftsit e tij dhe nuk ia del
ta vendos vetveten n at pozicion, nga i cili mund t shfrytzoj mundsit njerzore dhe
natyrore pr t prfituar n prputhje me sunenet q gjenden tek to. Ndaj mund t themi se para
mendjes njerzore dalin dy qndrime kur ballafaqohet me nj problem: t besoj se problemi u
nnshtrohet disa ligjeve t caktuara dhe kshtu mund t zgjidhet dhe kontrollohet; ose t besoj
se ai sht misterioz dhe mbinatyror, pr pasoj nuk u nnshtrohet disa ligjeve ose se kto ligje
nuk mund t zbulohen. Midis ktyre dy ekstremeve ekzistojn qndrime t shumta ndrmjetse;
do hipotez ka nj rezultat praktik, i cili pasqyrohet n qndrimet dhe sjelljet e njerzve n varsi
t drejtimit q ata ndjekin.
Pamundsia e muslimanve pr t jetuar sipas msimeve t Islamit sht nj problem q sht
provuar leht. Bile edhe pasi pranohet problemi, mbetet kjo pyetje: cilin nga dy qndrimet e
lartprmendura duhet ta ndjekin muslimant? Diskutimi i ktij problemi n kt mnyr, duke ia
paraqitur at vetdijes s muslimanit, do ta ndihmoj at pr t prcaktuar qndrimin e tij
kundrejt problemit dhe pr t hequr dor nga qndrimi i paqart q mund t marr. N shum
raste, kur kto dy qndrime ngatrrohen, paralizojn efektin e njri-tjetrit dhe problemi qndron i
paqart. Zgjidhja krkon, n nj shkall mjaft t madhe, nj hipotez t shndosh.
www.islamischen.ch
190
6. DIALOG MBI SUNENET DHE KUSHTET E FITORES

M posht po japim dialogun q bra me disa t rinj entuziast musliman. Ata pyetnin, un prgjigjesha:
Pyetje: A nuk sht e vrtet se ne ndjekim t vrtetn (hakkun), ndrsa kundrshtart tan t pavrtetn (batilin)?
Prgjigje: Po, pa dyshim!
Pyetje: A nuk na ka premtuar Zoti yn se e vrteta do t triumfoj mbi t pavrtetn dhe imani
mbi kufrin?
Prgjigje: Po dhe All-llahu (xh.sh.) nuk do ta thyej kurr premtimin e Tij.
Pyetje: Ather far po presim? Pse nuk fillojm luft kundr s pavrtets?
Prgjigje: Feja jon na mson se kjo fitore u nnshtrohet disa suneneve dhe kushteve, t cilat duhet ti ndjekim patjetr. Sikur t mos kishte qen kshtu, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem)
do ti kishte shpallur luft idhujtaris q n fillim t periudhs mekkase dhe nuk do t kishte
pranuar t falej n Qabe, e cila ishte e rrethuar me idhuj.
Pyetje: Cilat jan kto sunene dhe kushte?
Prgjigje: S pari, All-llahu (xh.sh.) nuk e ndihmon t vrtetn (hakkun), vetm sepse ajo sht e
till, por Ai e ndihmon at prmes njerzve besimtar, t bashkuar dhe t vllazruar rreth fjals
s Tij. All-llahu (xh.sh.) i thot t Drguarit t Tij:
www.islamischen.ch
191
Ai sht q t fuqizoi me ndihmn e Tij dhe me besimtart, dhe Ai sht q bashkoi zemrat e
tyre.
(8:62-63)
Pyetje: Ku jan engjjt (melekt), t cilt zbritn pr t ndihmuar t vrtetn kundr s

pavrtets? Ata q zbritn n betejat e Bedrit, Hendekit dhe Hunejnit?
Prgjigje: Melekt ekzistojn dhe do t vijn ti shptojn besimtart kur t dshiroj All-llahu
(xh.sh.). Megjithat ato nuk zbresin n zbrazti; duhet t ekzistojn besimtar t vrtet ktu n
tok, t cilt prpiqen pr mbizotrimin e s vrtets dhe q kan nevoj pr ndihm nga qielli q
t forcohen. Rreth ksaj shtjeje Kurani sht i qart; ja thot All-llahu (xh.sh.) n kt ajet t
zbritur gjat betejs s Bedrit:
Edhe kur Zoti yt u kumtoi engjjve se: Un jam me ju, pra, inkurajoni ata q besuan! Un do t
hedh frik n zemrat e atyre q nuk besuan.
(8:12)
Pyetje: Nse ka besimtar t vrtet, a do t vij fitorja?

Prgjigje: Ata duhet ta prhapin Islamin me t gjitha mundsit, ti shumfishojn radht e tyre
dhe t bashkbisedojn me kundrshtart e tyre, me shpres q ti bindin ata pr vrtetsin e
thirrjes s tyre. N kt mnyr, ata do t marrin fuqi pr tiu br ball armiqve. Do t ishte e
paarsyeshme q nj person i vetm t prballonte njqind apo nj mij armiq. Numri maksimal i
prmendur n Kuran i jobesimtarve q mund t prballoj nj besimtar i vendosur dhe energjik,
sht dhjet:
www.islamischen.ch
192
O Pejgamber! Nxiti besimtart pr luft. Nse prej jush jan njzet t durueshm, do ti mundni
dyqind, e nse jan njqind, do ti mundni nj mij sish q nuk besuan, pr shkak se ata jan
njerz q nuk kuptojn (pse luftojn).
(8:65)
Por n koht e dobsis, numrat ndryshojn:

All-llahu u bri lehtsim tani duke ditur se jeni dobsuar. Nse prej jush jan njqind t
durueshm, do ti mundni dyqind, e nse prej jush jan nj mij, me ndihmn e Zotit do ti
mundni dy mij. All-llahu sht me ata q jan t durueshm.
(8:66)
Pyetje: Por, kundrshtart tan jan gjithmon n gatishmri; ata ia kan dal ti sabotojn prpjekjet tona pr prhapjen e fjals s Zotit.
Prgjigje: Kjo gj vrteton thnien se ekziston nj kusht i domosdoshm pa t cilin fitorja nuk
mund t arrihet dmth. durimi prball vuajtjeve, kmbngulja prball kundrshtimit dhe
provokimit. i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) i tha kushririt t tij Abdull-llah Ibni
Abbasit (radijall-llahu anhu): Durimi sht parakusht i fitores.
Kjo sht edhe kshilla e All-llahut (xh.sh.) pr t Drguarin (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem):
Ti ec pas asaj q t shpallet dhe bhu i durueshm derisa All-llahu t gjykoj. Ai sht m i miri i
gjykatsve. (10:109)
www.islamischen.ch
193
Dhe t jesh i durueshm! Durimi yt sht vetm me ndihmn e All-llahut. Mos u pikllo pr ta,
as mos u brengos pr dredhit q bjn! Ska dyshim se All-llahu sht me ata q jan t
devotshm dhe ata q jan bamirs.
(16:127-128)
Ti pra bj durim, pse premtimi i All-llahut sht i vrtet, e kurrsesi mos t t luhasin ata q jan
t dyshimt.
(30:60)
Ti duro, ashtu si duruan t drguarit e vendosur dhe mos krko ngutjen e dnimit pr ta.
(46:35)
Ti bj durim n vendimin e Zotit tnd, se ti je nn mbikqyrjen Ton dhe kur t ngrihesh

madhroje me falnderim Zotin tnd!
(52:48)
Pyetje: Por, ne mund t kmbngulim me durim pr shum koh, pa patur sukses n ngritjen e
nj shteti islam, i cili do t zbatoj Sheriatin, do t ringjall Ummetin islam dhe do t ngrej
prsri flamurin e Islamit.
Prgjigje: Por a ke msuar ndonj t paditur, a ke udhzuar ndonj n rrug t drejt dhe a ke
br ndonj q t pendohet para All-llahut?
Kur ai u prgjigj pozitivisht, un shtova: Kjo sht nj arritje e madhe, e cila na ofron tek synimi
yn. I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ka thn: Nse All-llahu t mundson t
udhzosh ndonj person (n rrug t drejt), sht m e mir pr ty se devet e kuqe. Ai obligim
www.islamischen.ch
194
pr t cilin do t japim llogari sht Thirrja islame, edukimi i njerzve dhe puna; nuk sht n
dorn ton realizimi i qllimit ton. Ne duhet t mbjellim farn dhe ti shpresojm frytet nga Allllahu. All-llahu nuk do t na pyes: Pse nuk fituat?, por do t na pyes: Prse nuk punuat?!
Dhe thuaj: Punoni se All-llahu do ta shoh punn tuaj, edhe i Drguari i Tij dhe besimtart, e
m von do t ktheheni tek Njohsi i s fshehts dhe s dukshmes, e do tju njoftoj pr at q
punuat.
(9:105)
KAPITULLI I KATRT
KSHILLA ATRORE PR RININ ISLAME
N fund t artikullit tim t lartprmendur t botuar n El Ummeh, Ramazan 1401 h., n t cilin
diskutova aspektet pozitive dhe negative t Rizgjimit t Rinis Islame, theksova kto dy fakte:
I pari: Se kjo ringjallje sinjifikon nj dukuri natyrore dhe t shndosh, e cila sht shenj q tregon qart rikthimin tek fitre (natyrshmria), tek rrnjt, q pr ne n atdheun ton islam,
prfaqsohen nga Islami; fillimin dhe fundin, n t cilin mbrohemi nga vshtirsit dhe nga i cili
marrim fuqin e shpirtit, shpress dhe udhzimit. Shoqrit tona muslimane kan krkuar zgjidhje
t importuara nga Perndimi apo Lindja, por kan dshtuar n arritjen e ngritjes shpirtrore,
bollkut material, mirsis ose mirqenies shoqrore n ndonj vend islam. Prkundrazi, zbatimi i
www.islamischen.ch
195
ktyre sistemeve t huaja t importuara na ka futur n nj labirint vshtirsish, t cilat kan sjell
prarje dhe dekompozim n shoqrit muslimane. Pr pasoj, opinioni publik beson thellsisht
n pashmangshmrin e zgjidhjes islame, dmth. zbatimin e Sheriatit n t gjitha fushat e jets.
Ndaj nuk sht pr tu habitur q roli i rinis islame n kt prpjekje karakterizohet nga kurajoja,
vendosmria dhe kmbngulja.
I dyti: Shfaqjet e ngurtsis dhe rreptsis tek disa t rinj nuk mund t prmirsohen me dhun,
krcnime apo akuza, t cilat jan t pafrytshme dhe mund t ojn n shtimin e ashprsis dhe
kokfortsis. Askush nga ne nuk dyshon pr qllimin e mir dhe sinqeritetin e rinis ndaj Allllahut dhe vetvetes. Ndaj kto shfaqje mund t kurohen vetm duke u njohur me t rinjt, duke
kuptuar qndrimet dhe mendimet e tyre, duke treguar vullnet t mir pr kuptimin e qllimeve t
tyre, duke kaprcyer hendekun q i ndan ata nga pjesa tjetr e shoqris, duke br dialog intelektual t duruar me ta me qllim q t qartsohen konceptet, sqarohen keqkuptimet dhe njihen
ngjashmrit dhe dallimet.
1. DREJT NJ DIALOGU KONSTRUKTIV

Duke zhvilluar shum dialogje t tilla, u kam dhn shum kshilla t rinjve, duke mos krkuar
asgj tjetr prve knaqsis s All-llahut. I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) na mson se
besimtart gjithmon duhet t kshillohen me njri-tjetrin, duke urdhruar pr t mirn dhe
www.islamischen.ch
196
ndaluar nga e keqja, me durim dhe kmbngulje. Kto jan krkesa t domosdoshme pr t pasur
sukses n kt bot dhe shprblim n botn tjetr. Ndaj kshilla ime ka synuar q t jet nj pik
orientimi, e cila insha All-llah, do t na udhzoj drejt synimit ton, do t na mundsoj t
shmangim kurthet dhe devijimin, e do t na siguroj vazhdimsin e marshimit ton.
I kshilloj t rinjt t respektojn specializimin. Ne jetojm n nj koh n t ciln specializimi
sht br thelbsor, shklqimi n nj disiplin nuk do t thot medoemos edhe shklqim n nj
tjetr. Ashtu si nuk mund t kshillohemi me nj mjek pr probleme inxhinierike apo ligjore,
ashtu sht e gabuar ta konsiderojm Sheriatin si t hapur ndaj interpretimit t t gjith njerzve
duke pretenduar se njohja e fikhut dhe Islamit nuk mund t monopolizohet nga nj grup i
veant njerzish dhe se Islami, ndryshe nga fet e tjera, nuk e njeh ekzistencn e klerit (rixhl-uddin). sht e vrtet se Islami nuk ka njohur kurr nj klas t tij si kleri i krishter, por ka njohur
rolin e besuar dijetarve t specializuar n shtjet e fes dhe t prmendur n kt ajet kuranor:
Nuk sht e nevojshme t dalin n luft t gjith besimtart. E prse nga do grumbull i tyre t
mos shkoj nj grup pr tu aftsuar n diturin fetare, pr ta msuar popullin e vet kur t kthehet
tek ai, n mnyr q t ruhet (nga e keqja).
(9:122)
Kurani dhe Sunneti na msojn q ato shtje, pr t cilat skemi dituri, tua paraqesim dijetarve:
Ne edhe para teje nuk drguam vese burra, t cilve u dham shpallje, e nse nuk e dini kt,
ather pyetni njerzit e ditur.
(21:7)
www.islamischen.ch
197
Madje kur u vjen atyre ndonj lajm qetsues ose shqetsues, ata e prhapin at, e sikur tia linin
at Pejgamberit dhe prgjegjsve t tyre, ata do t dinin t nxjerrin prfundim.
(4:83)
Pr kt pyet ndonj shum t dijshm.

(25:59)
E askush nuk t informon ty si i dituri.

(35:14)
Gjithashtu i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), kur u informua se nj t plagosuri i kishin

dhn fetva, se duhet ta lante krejt trupin para se t merrte abdest dhe t falej, gj e cila i solli
vdekjen, tha: E vran q i vraft All-llahu! Pse nuk pyetn kur nuk dinin?
sht me t vrtet tronditse t zbulosh se ka njerz, megjithse krejtsisht t pakualifikuar, q
jan t gatshm t japin fetva pr problemet m serioze dhe m t ndrlikuara, fetva q mund t
bie n kontradikt me ato t dijetarve t vjetr dhe t atyre bashkkohor. Kta njerz nuk
ngurrojn kurr ti vlersojn si t gabuara fetvat e dijetarve t tjer, t cilt i akuzojn si
injorant duke brtitur se dyert e ixhtihadit nuk jan t hapura vetm pr disa t zgjedhur, por pr
t gjith. Kjo sht e vrtet, por ixhtihadi krkon disa kushte t caktuara, nga t cilat kta njerz
nuk zotrojn asnj. Paraardhsit tan kan kritikuar bile edhe disa dijetar, t cilt u ngutn n
dhnien e fetvas, pa u njohur mir dhe pa e shqyrtuar me kujdes shtjen, duke thn: Disa
njerz, duke u ngutur, japin fetva pr shtje, t cilat sikur ti paraqiteshin Umer Ibnul Hattabit, ai
do t kshillohej me t gjith ata q morn pjes n Betejn e Bedrit dhe M guximtari prej jush
n dhnien e fetvave sht m guximtari pr t hyr n Zjarr.
www.islamischen.ch
198
Pavarsisht nga dituria e thell q posedonin, Halift n Rrug t Drejt kshilloheshin me

sahabt e ditur kur ballafaqoheshin me shtje kritike. Nga kto lloj fetvash kolektive lindi
ixhmaja (konsensusi) n periudhn e par islame. Kur kshilloheshin, disa sahab kufizoheshin
nga brja e komenteve, ndrsa t tjer thonin se nuk e dinin. Utbeh Ibn Muslimi rrfen se
qndroi n shoqrin e Ibni Umerit pr 34 muaj. Gjat ksaj kohe, Ibni Umeri u pyet pr shtje
t rndsishme dhe prgjigjej shpesh se nuk e dinte. Ibni Ebu Lejla rrfen t njjtn gj pr rreth
120 sahab t t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), shumica e t cilve ishin nga ensart
dhe bashkkohs t tij:
Kur ndonjri prej tyre pyetej pr ndonj shtje, ai e drejtonte pyetsin tek nj tjetr, i cili nga ana
e tij e drejtonte at tek nj tjetr dhe kshtu me radh derisa m n fund pyetsi kthehej tek ai q
e kishte pyetur n fillim. Ata donin t ishin t kursyer n transmetimin e hadithit apo dhnien e
fetvas si prgjigje ndaj nj pyetjeje.
Ata Ibn es-Saibi ka thn se kishte vn re shum nga bashkkohsit e tij t dridheshin kur jepnin
fetva. Seid Ibnul Musejjebe, dijetar nga brezi i tabiinve i cili shklqeu n fikh, ka dhn fetva
rrall. Por kur duhej t jepte, e luste All-llahun (xh.sh.) ta ruante nse kishte gabuar pa qllim, dhe
ata q do ta ndiqnin fetvan e tij.
I njjti kujdes vihet re shpesh n praktikn e imamve t medhhebeve t pasuara. Ishte rregull
m shum sesa prjashtim pr ta, t prgjigjeshin se nuk e dinin kur ishin t pasigurt. Pr
shembull Imam Maliku ishte jashtzakonisht i kujdesshm dhe shpesh thoshte: Nse dikush
pyetet pr ndonj shtje, duhet t mendoj pr xhennetin, xhehennemin dhe shptimin e tij n
botn tjetr, para se t prgjigjet. Ibnul Kasimi e ka dgjuar Malikun t thot: Jam pyetur pr
www.islamischen.ch
199
nj problem t veant pr m shum se dhjet vjet, por akoma edhe sot nuk kam vendosur pr
t. Ibn Mehdi e ka dgjuar Malikun t thot: Ka raste q m sjellin nj shtje (pr t shqyrtuar)
dhe pr kt e kaloj tr natn duke u menduar. Musabi rrfen se babai i tij u pyet njher pr
nj problem, por duke qen i pasigurt i tha t birit ta onte pyetsin tek Maliku, i cili iu prgjigj:
Smund t prgjigjem, shko dhe pyet ata q din m shum se un. Ibn Ebu Hasani ka thn:
Malikut iu krkua mendim pr njzet e nj shtje, por ai dha fetva vetm pr dy prej tyre, duke
thn shum her La havle ve la kuvvete il-la-bil-lah (Ska forc dhe as fuqi prve asaj q ka
dhn All-llahu).
Me kt gj nuk kam pr qllim ti shkurajoj t rinjt islam nga krkimi i dituris. Msimi i
dituris sht obligim pr ne q nga djepi e deri n varr. Ajo q krkoj t theksoj ktu sht se
sado q t msojn, gjithmon do t ken nevoj pr ata q jan t specializuar. N Sheriat
ekzistojn shum deg ndrdisiplinore dhe usule (baza) t cilat kta t rinj nuk i din dhe nuk i
kuptojn, dhe pr gj nuk kan as koh e as mjete. E ndiej veten t obliguar t them se nuk e
miratoj prirjen e disa t rinjve, t cilt i braktisin fakultetet pasi jan regjistruar n to, kan br
prparime t dukshme dhe pritet t dalin mir, pr tu specializuar n Sheriat. Kta njerz e
injorojn faktin se krkimi i dituris dhe shklqimi n nj disiplin, sht farz kifaje (obligim kolektiv). Duhet t vihet re q gara, e cila zhvillohet midis muslimanve dhe jomuslimanve, n
zotrimin e shkencave laike (jofetare), sht n kulmin e saj. Kur nj musliman mundohet t
msoj, shklqej dhe t thellohet n kto shkenca me qllim t pastr vetm pr hir t All-llahut
(xh.sh.), aktualisht sht duke kryer ibadet dhe xhihad.
Le t kujtojm se kur Mesazhi hyjnor iu shpall t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), sahabt e par merreshin me profesione t ndryshme. I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) nuk u
www.islamischen.ch
200
krkoi atyre t hiqnin dor nga puna dhe ti prkushtoheshin studimit t Islamit, natyrisht duke i
prjashtuar ata t cilve u besohej ndonj mision i posam dhe pr prmbushjen e t cilit duhet
t ishin t prgatitur. Ajo, s cils i friksohem, sht se prirja pr t hequr dor nga studimi i
disiplinave t tjera me qllim studimin dhe zotrimin e Sheriatit, mund t jet e motivuar nga nj
dshir e fsheht e pandrgjegjshme pr popullaritet, dukje dhe udhheqje, veanrisht n takime,
debate dhe seminare. Nj dshir e till nuk sht e leht t zbulohet, sepse Shejtani i mallkuar ka
mjete dhe hyrje t panumrta pr t deprtuar n shpirtin e njeriut, i cili sht i prkulshm ndaj
joshjeve (tundimeve), nse ky njeri nuk sht vazhdimisht vigjilent. Kjo do t thot se duhet ti
shqyrtojm me kujdes mendimet, motivet dhe strategjit tona, dhe duhet t mundohemi
vazhdimisht t zbulojm nse kto jan t nxitura nga qllime mondane apo shpirtrore.
Vetmashtrimi sht nj kurth q trazon motivet dhe turbullon qartsin e shikimit. Duhet q tia
kujtojm gjithmon vetvetes kt ajet kuranor:
E kush i prmbahet fes s All-llahut, ai pa dyshim sht i udhzuar n rrugn e drejt.
(3:101)
2. PRFITONI NGA T DEVOTSHMIT DHE T DREJTT

Meqense do disiplin njihet mir nga ata q jan t specializuar n t, i kshilloj t rinjt ta marrin diturin fetare nga dijetart e besueshm, t cilt e ndrthurin diturin e thell me
devotshmrin, drejtsin dhe drejtpeshimin n jet. Burimet kryesore t dituris islame jan
www.islamischen.ch
201
Kurani dhe Sunneti, por cilido q dshiron ta pasuroj kuptimin dhe njohjen e tyre kt nuk
mund ta bj pa interpretimet e ulemas, shpjegimin e dijetarit dhe kuptimin e fukahave, t cilt ia
kushtuan jetn e tyre studimit t tyre dhe t cilt vun themelet e Usul ul Fikhut, duke na ln nj
trashgimi t gjer t ciln vetm injorantt dhe arrogantt mund ta prmojn. Atij q pretendon
se e njeh Kuranin dhe Sunnetin, por prmon dijetart e Ummetit, nuk mund ti besohet
msimdhnia e Islamit. Nga ana tjetr, nj person q ndjek vetm gjetjet e ulemave dhe fukahave,
si dhe veprat e katr juristve t mdhenj t Islamit, por l mnjan argumentet nga Kurani dhe
Sunneti, ai i injoron burimet e fes dhe legjislacionit.
Ka dijetar t specializuar vetm n nj deg t kulturs islame, jo t lidhur drejtprdrejt me
Kuranin dhe Sunnetin si psh. n histori, filozofi dhe sufizm. Kta dijetar mund t jen t
dobishm n fushat e tyre t veanta, por nuk jan t kualifikuar n dhnie fetvash ose
msimdhnien e Sheriatit. Disa prej tyre mund t jen orator dhe predikues t lindur, t aft q
me elokuenc ti bindin t tjert, por kjo nuk i bn ata t aft pr hulumtime shkencore, sepse ata
shpesh e prziejn t vrtetn me mitin, t vrtetn me t rremen, t rndsishmen me t parndsishmen. Ata japin fetva t gabuara pr shtje q nuk i kuptojn mir: ngatrrojn problemet
dhe prparsit; i zmadhojn apo i zvoglojn shtjet. Megjithat, njerzit q magjepsen nga stili
dhe elokuenca e tyre, i pranojn pa ngurruar verdiktet dhe mendimet e tyre. Ndaj duhet t
kujtojm se retorika sht nj gj dhe fikhu nj gj tjetr, dhe se ai q shklqen tek njra, nuk
duhet medoemos t shklqej edhe tek tjetra.
Ve ksaj, ai q nuk i zbaton ato q predikon, nuk meriton t msoj apo udhzoj t tjert. Zbatimi shfaqet tek drejtsia, devotshmria dhe frika ndaj All-llahut (xh.sh.), t cilat jan frytet e
dituris s vrtet. Kurani thot:
www.islamischen.ch
202
N t vrtet All-llahut ia kan frikn nga robrit e Tij vetm dijetart.

(35:28).
Kjo devotshmri dhe ky kujdes e ruajn dijetarin islam nga futja n shtje fetare t cilat nuk i
njeh dhe nga shrbimi q mund ti bj me diturin e tij ndonj sunduesi apo regjimi.
Tipari i tret q duhet t gjendet tek dijetari i vrtet sht moderimi, i cili sht cilsi unike e Islamit. Kemi qen t pafat q n kt koh vrejm shum grupe kundrshtarsh, t cilt
pretendojn se zotrojn dituri: tepruesit dhe mosprfillsit, ekstremistt dhe kundrshtuesit.
Hasen El Basri na ka paralajmruar se feja do t humb si rezultat i veprimeve t tepruesit dhe
mosprfillsit. I pari sht i prirur t ndaloj pothuaj do gj, ndrsa i dyti i bn t gjitha gjrat e
lejueshme.
Disa ekstremist ndjekin nj medhheb dhe mundohen t mbyllin dyert e ixhtihadit. Nga ana tjetr, t shkujdesurit dhe mosprfillsit i shajn t gjitha medhhebet dhe i refuzojn t gjitha
doktrinat dhe verdiktet e mishruara n to. Gjithashtu ka literalist, t cilt ndjekin vetm
interpretimin literal (t fjalprfjalshm) t teksteve, pa marr parasysh qllimet dhe rregullat;
ndrkoh q ka nga ata q e interpretojn prmbajtjen e teksteve sipas dshirave dhe trilleve t
tyre. shtjet jan humbur midis ktyre dy ekstremeve. Ndaj kemi nevoj pr njerzit e moderuar,
t cilt kan mendje fakihu dhe zemr t devotshme; pr ata t cilt i harmonizojn obligimet me
realitetin, t cilt bjn dallim midis asaj q pritet nga personi jo shum i prkushtuar ndaj fes
dhe asaj q pritet nga i prkushtuari ndaj saj, t cilt e din mir se nevojat kan rregullat e tyre t
veanta dhe se duke u munduar t lehtsojn, t mos heqin ndarjet midis s lejuars dhe s
ndaluars apo duke qen tepr t kujdesshm, t shkaktojn vshtirsi dhe pengesa pr njerzit.
www.islamischen.ch
203
Imam Sufjan Thevriu, i njohur pr devotshmrin e tij dhe njohjen e thell t hadithit dhe fikhut,
ka thn: (N lidhje me urdhrimet e ndalimeve n Islam) duhet t krkohet lejimi nga nj fakih
i besueshm, ndrsa fetvat e shtrnguara mund t jepen nga dokush.
3. LEHTSONI E MOS VSHTIRSONI

I kshilloj t rinjt t largohen nga teprimi dhe ekstremizmi dhe t ndjekin pjekurin dhe
lehtsimin, veanrisht n marrdhniet me njerzit e thjesht, nga t cilt nuk pritet t reagojn
si njerzit e devotshm. Nj musliman, nse dshiron, mund t mbaj nj qndrim t kujdesshm
pr nj apo disa shtje. Por, nse i prmon lehtsimet fetare n favor t kujdesshmris, ather
Islami do t shndrrohet n nj grup masash paraprake q tregojn vetm ngurtsi dhe vshtirsi;
All-llahu do pr robrit e Tij lehtsin dhe gjersin. Kurani, Sunneti dhe praktika e sahabve, t
gjitha kto bjn thirrje pr lehtsim dhe paralajmrojn kundr teprimit dhe vshtirsimit t
gjrave pr besimtart. Ajetet e mposhtme kuranore, t cilat trajtojn temat e agjrimit,
pastrimit, martess dhe kisasit, e tregojn kt gj:
All-llahu me kt dshiron lehtsim pr ju, e nuk dshiron vshtirsim pr ju.
(2:185)
All-llahu nuk dshiron tju sjell ndonj vshtirsi...

(5:6)
All-llahu dshiron tju lehtsoj (vshtirsit), sepse njeriu u krijua i dobt.
(4:28)
www.islamischen.ch
204
O ju q besuat! U sht br obligim gjurmimi pr dnim pr vrasje: i liri pr t lirin, skllavi pr

skllavin, femra pr femrn. Kurse atij q i falet dika nga vllai i vet, ather ajo le t prcillet
kuptueshm dhe shpagimi atij le ti bhet me t mir. Kjo sht nj lehtsim dhe mshir prej
Zotit tuaj.
(2:178)
Ndrsa nga Sunneti tashm kemi prmendur disa hadithe t cilat kshillojn pr moderim dhe
ekuilibr, duke i paralajmruar kundr teprimit n fe:
Ruhuni nga teprimi n fe. (Popuj) para jush jan zhdukur si pasoj e teprimit. 110
T shkatrruar jan mutenettiunt! Dhe ai (i Drguari) e prsriti kt tri her. 111
Ebu Hurejre transmeton:
Nj beduin urinoi n xhami. Njerzit u suln ta ndshkojn, por i Drguari (sal-lall-llahu alejhi
ve sel-lem) i urdhroi ata: Lreni at dhe derdhni nj kov uj (mbi vendin ku ka urinuar).
Misioni juaj sht ti lehtsoni gjrat e jo ti vshtirsoni ato. 112
sht e vrtet se sa her q i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) duhej t zgjedhte midis dy
obcioneve, gjithmon zgjedhte m t lehtin, me kusht q t mos ishte mkat. 113 Gjithashtu ai iu
Transmetojn Ahmedi, en-Nesa'iu dhe Ibn Maxhe n Sunenet e tyre
Transmeton Muslimi
112 Transmeton Buhariu
113 Me pajtim nga t gjitha autoritetet
110
111
www.islamischen.ch
205
drejtua Muadhit (radijall-llahu anhu) kur dgjoi se ai e zgjaste namazin: O Muadh! A po i v

njerzit n sprov? 114 I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) e prsriti kt tri her me qllim
q t theksonte se krijimi i vshtirsive pr njerzit ose prpjekja pr t prdorur forcn me ta
gjithmon shkakton fitne.
Nj person q krkon prsosurin dhe kujdesin, mund t ket t drejt tia vshtirsoj gjrat vetvetes, por nuk ka t drejt tua imponoj at t tjerve dhe padashur ti largoj ata nga feja. Pr
kt arsye, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) e zgjaste namazin kur ishte vetm dhe e
shkurtonte at kur u printe t tjerve. N lidhje me kt, ai ka thn:
Cilido prej jush q u prin njerzve n namaz, duhet ta shkurtoj at, sepse midis tyre ka t dobt,
t smur, pleq dhe ka prej tyre q kan pun. Nse ndokush prej jush fal namaz vetm, mund ta
zgjas at sa t dshiroj. 115
Buhariu transmeton se i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ka thn: Kur e filloj namazin
dshiroj ta zgjas, por sapo dgjoj t qarn e ndonj fmije e shkurtoj at q t lehtsoj nnn e fmijs. Gjithashtu Muslimi thot n Sahihun e tij se i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) kur
u printe njerzve n namaz lexonte m shum ajetet e shkurtra t Kuranit sesa ato t gjatat.
Aisheja (radijall-llahu anha) ka thn: Si nj gjest mshire, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sellem) i ndaloi njerzit nga visali (agjrimi vullnetar i disa ditve pa ndrprerje). Por njerzit i than:
Po ti vepron kshtu! Ai tha: Un sjam si ju. Zoti im m jep t ha dhe t pi.
114
115
Transmeton Buhariu
Transmeton Buhariu
www.islamischen.ch
206
Prirja pr ti lehtsuar gjrat sht m urgjente n kt koh se ndonjher m par. Jetojm n

nj koh t kredhur n materializm, t humbur n zbavitje, plot me t kqija aq t mdha saq
nj person, i cili ndjek me prpikmri parimet e tij fetare, ballafaqohet me nj mori vshtirsish
dhe kufizimesh. Kjo sht arsyeja pse fukahat e kan miratuar lehtsimin n koht e vshtirsis
dhe fatkeqsive.
4. THIRRNI ME URTSI DHE BUTSI

I kshilloj t rinjt q t ndjekin rrugn e caktuar pr ta n thirrjen e jomuslimanve n Islam dhe
n zhvillimin e dialogjeve me ta; rrug e cila tregohet n kto ajete:
Thirr pr n rrugn e Zotit tnd me urtsi e kshill t mir dhe polemizo me ata n mnyrn q
sht m e mira.
(16:125)
Si dihet ajeti i mposhtm nuk urdhron vetm kshill t mir, por edhe mnyr q sht m e mira. Ndaj, nse ka dy rrug pr t kryer nj dialog, duhet t zgjedhet m e mira me qllim q t
fitohen zemrat e njerzve dhe t kaprcehen hendeqet. Nj nga mnyrat m t mira sht ajo n
t ciln prmenden dhe diskutohen s pari pikat e pajtimit, duke kaluar m pas n pikat e
mospajtimit. Kurani thot:
www.islamischen.ch
207
Ithtart e Librit mos i polemizoni ndryshe vetm ashtu si sht m s miri, prve atyre q jan
mizor dhe thuajuni: Ne i besuam asaj q na u zbrit neve dhe q ju zbrit juve, dhe se Zoti yn dhe
Zoti juaj sht nj, dhe se ne i jemi dorzuar Atij.
(29:46)
do pik mospajtimi q mbetet do t gjykohet nga All-llahu (xh.sh.):

E nse ata t kundrshtojn ty, ti thuaju: All-llahu e di m s miri pr kt q ju po veproni. Allllahu do t gjykoj mes jush Ditn e Kijametit pr at q kundrshtoheshit.
(22:68-69)
Nse kjo sht mnyra me t ciln muslimani duhet t kryej nj dialog me nj jomusliman, ather si duhet t bisedoj ai me vllain e tij musliman, i cili i prket ksaj feje t madhe? Disa
vllezr tan musliman ngatrrojn sinqeritetin dhe ashprsin n shprehjen e s vrtets,
megjithse midis ktyre t dyjave ska asnj lidhje. Thirrsi i urt islam sht ai i cili e prcjell dhe
komunikon mesazhin tek t tjert me nj mnyr t but dhe fjal shum t przemrta, natyrisht
pa komprometuar prmbajtjen e mesazhit t tij. Realiteti na mson se prmbajtja, pa marr parasysh sa e madhe sht ajo, mund t shtrembrohet dhe humbet si pasoj e sjelljes s ashpr,
ndaj sht thn: Ai q urdhron pr t mira, duhet ta bj kt me urtsi.
Imam Gazaliu ka shkruar n librin e tij El Emru bil Maarufi ven Nehju anil Munker: Nj
person q urdhron pr t mirn dhe ndalon nga ajo q sht e keqe dhe e padshirueshme duhet
t tregoj dhembshuri, simpati, urtsi dhe dituri. Pr ta provuar kt, tregoi historin e atij q
erdhi tek El Memuni, halifi i shquar abbasij, dhe filloi ta kshilloj at rreth vesit dhe virtytit, n
nj mnyr t vrazhd, pa marr parasysh statusin (rangun) e tij. El Memuni, i cili kishte nj njohFondacioni i Rinis Islame Cyrih
www.islamischen.ch
208
je t mir t fikhut, iu drejtua atij: Fol me butsi! Kujto se All-llahu drgoi nj m t mir se ti
tek nj sundues m t keq se un, duke e urdhruar at ti fliste me butsi. Ai drgoi Musain dhe
Harunin, t cilt ishin m t mir se ti, tek Faraoni, i cili ishte m i keq se un dhe i urdhroi ata:
Shkoni q t dy tek Faraoni, se ai vrtet e ka tepruar. Thuani atij fjal t buta, ndoshta ai
mendohet e friksohet.
(20:43-44)
Kshtu El Memuni iu prgjigj ksaj kritike me nj kshill t vlefshme dhe njeriu nuk foli m.
All-llahu (xh.sh.) e msoi Musain (alejhis-selam) se mesazhi i tij pr Faraonin duhet prcjell me
butsi:
Shko tek Faraoni se vrtet ai e ka tepruar. Dhe thuaj: A e ke ndrmend t pastrohesh. Dhe t
udhzoj tek Zoti yt e tia kesh frikn Atij.
(79:17-19)
Nj shqyrtim i mtejshm i dialogut midis Musait (alejhis-selam) dhe Faraonit, si rrfehet n Kuran, zbulon se Musai (alejhis-selam) e zbatoi me shum kujdes porosin e All-llahut (xh.sh.), pavarsisht nga tirania, arroganca, fyerjet, akuzat dhe sulmet e Faraonit, si tregohet n suren Esh
Shuara.
Gjithashtu nj studim i jets s t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) dhe Sunnetit t tij, n
lidhje me kt tem zbulon mirsin, mshirn dhe butsin e tij, e cila nuk l vend pr ashprsi,
mizori apo zemrfortsi. Kurani e prshkruan kshtu qndrimin e t Drguarit (sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem):
www.islamischen.ch
209
Juve ju erdhi i drguar nga mesi juaj, atij i vjen rnd pr vuajtjet tuaja, sepse sht lakmuesi i
rrugs s drejt pr ju, sht i ndjeshm dhe i mshirshm pr besimtart.
(9:128)
Gjithashtu prshkruan marrdhniet e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) me shokt e tij:

Ti ishe i but ndaj tyre, sepse All-llahu t dhuroi mshir, e sikur t ishe i vrazhd e zemrfort,
ata do t largoheshin prej teje.
(3:159)
Nj dit nj grup ifutsh u ndeshn me t Drguarin (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) dhe e prshndetn me: Essamu alejkum (e cila do t thot: Vdekja qoft mbi ju) n vend t prshndetjes s zakonshme: Esselamu alejkum. Aisheja u zemrua nga kjo gj dhe iu prgjigj: Alejkum
essamu vel laneh (Vdekja dhe mallkimi qofshin mbi ju). Por, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem) tha ve: Ve alejkum (Edhe mbi ju) dhe m pas iu kthye Aishes dhe i tha: All-llahu do
q besimtari t jet i sjellshm n do gj. 116 Gjithashtu Aisheja transmeton nj hadith tjetr:
All-llahu sht i mir dhe do mirsin; Ai jep pr mirsin at q nuk e jep pr ashprsin dhe
nuk jep pr asgj tjetr prve saj (mirsis), 117 si dhe: Mirsia i zbukuron gjrat, mungesa e mirsis i shmton ato. 118
Me pajtim nga t gjitha autoritetet

Transmeton Muslimi
118 Transmeton Muslimi
116
117
www.islamischen.ch
210
Xherir Ibn Abdull-llahu transmeton se e ka dgjuar t Drguarin (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) t

thot: Ai i cili sht i privuar nga mirsia sht i privuar nga krejt e mira. 119 Cili ndshkim tjetr
mund t jet m i ashpr sesa t jesh i privuar nga krejt e mira?
Shpresoj q kto tekste islame t mjaftojn pr ti bindur ata t rinj q prdorin mjetet e sulmit
dhe dhuns, q t mund ti largohen dhuns, teprimit dhe ekstremizmit, t cilat jan br
karakteristik e tyre dhe t ndjekin rrugn e urtsis, miqsis dhe tolerancs.
5. KULTURA E THIRRJES DHE DIALOGUT

Do t dshiroja t theksoja ktu disa pika t rndsishme dhe me vend n etikn e daves dhe dialogut:
1. Duhet q t respektohen t drejtat e prindrve dhe farefisit. As prindrit, as vllezrit dhe
motrat nuk duhet t trajtohen me ashprsi ose pa respekt pr shkak se jan risimtar dhe devijues.
Kjo gj nuk ua heq atyre t drejtn pr tu trajtuar me mirsi dhe butsi. N veanti, t drejtat e
prindrve jan prcaktuar qart n Kuran:
119
Transmeton Muslimi n kt mnyr prmbledhse
www.islamischen.ch
211
E nse ata t dy tentojn q ti t m prshkruash Mua shok, pr ka ti nuk ke kurrfar fakti,

ather mos i respekto ata, por n shtjet e jets s ksaj bote t kesh mirkuptim ndaj tyre, e ti
ndiqe rrugn e atij q sht i kthyer nga Un...
(31:15)
Ne kemi shum t msojm nga qndrimi i but dhe binds i t Drguarit Ibrahim (alejhis-selam) n prpjekjen e tij pr ta udhzuar babain e tij idhujtar drejt s Vrtets. Ibrahimi
kmbnguli n qndrimin e tij t but, pavarsisht nga vrazhdsia e t atit dhe toni kundrshtues.
mund t themi ather kur prindrit jan musliman dhe t dashur? Bile edhe nse shkelin disa
ligje t Sheriatit, prapseprap ata gzojn t drejtat prindore.
2. Islami na mson pr barazin e t gjitha qenieve njerzore, por kjo nuk duhet ngatrruar dhe
keqkuptuar. Ka disa dallime si psh. mosha, t cilat duhet patur parasysh dhe t cilat krkojn nga
ne q t tregojm respekt dhe mirsjellje. Ne duhet t respektojm t drejtat e t afrmve,
bashkshortve, fqinjve dhe sundimtarve. Etika islame na mson se i riu duhet ta respektoj t
vjetrin, ndrsa i vjetri duhet t tregoj dhembshuri pr t riun. Ekzistojn shum hadithe q
urdhrojn pr kt gj: Respekti pr nj musliman t moshuar sht nj lavdrim pr All-llahun 120 dhe Ai q nuk tregon dhembshuri pr t riun, nuk respekton t moshuarin dhe q nuk i
sht mirnjohs dijetarit, nuk sht prej nesh. 121
Transmeton Ebu Davudi sipas Musaut me nj isned autentik, ashtu si prmendet n tejsirin e
Menaviut, 1:347
121 Transmeton Ahmedi sipas Ibn-us Samitit me isned autentik. Po ashtu e transmetojn edhe et-Taberaniu
dhe el-Hakimi
120
www.islamischen.ch
212
3. Duhet t tregojm konsiderat pr ata njerz q kan nj prvoj t pasur dhe q jan shum
aktiv n fushn e daves. Nse, pr ndonj shkak apo nj tjetr, ata dobsohen dhe e humbin
entuziazmin e tyre, ne nuk duhet ta harrojm ndihmesn q kan dhn dhe t fillojm ti shajm
apo diskreditojm. Ky sht Sunneti i t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) si del qart nga
historia e Hatib Ibn Ebu Baltaas, i cili u drgoi kurejshve nj mesazh ku u krkonte atyre
mbrojtje pr fmijt dhe t afrmit q kishte ln n Mekke, n shkmbim t informacionit pr
strategjin dhe armatimin e muslimanve, t cilt ishin prgatitur t lironin Mekken. Kur
mesazhi u kap dhe Hatibi e pranoi kishte br, Umer Ibn El Hattabi (radijall-llahu anhu) u
zemrua kaq shum nga kjo tradhti saq i krkoi t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) q ta
lejonte tia kpuste kokn Hatibit. Por, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) kundrshtoi
duke thn: Ku mund ta dish, ndoshta All-llahu i ka par (veprat) e njerzve (q luftuan n
betejn) e Bedrit dhe u ka thn: Bni ka tju plqej, sepse Un ua kam falur (mkatet e kaluara
dhe t ardhshme). Prqafimi i Islamit nga Hatibi q n fillim dhe kurajoja dhe trimria e treguar
nga ai gjat Betejs s Bedrit, e bn t Drguarin (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ta pranoj arsyetimin e Hatibit, duke iu kujtuar sahabve (dhe t gjith muslimanve) statusin e posam t atyre
q luftuan n Bedr, betejn e par midis muslimanve dhe kuffarve.
6. JETONI ME MASAT E GJERA

I kshilloj t rinjt q t heqin dor nga ndrrat me sy hapur dhe idealizmi i tyre joreal. Ata duhet
t zbresin n tok dhe t identifikohen me masat q jetojn gjysm t uritura n rrethinat e prFondacioni i Rinis Islame Cyrih
www.islamischen.ch
213
buzura t qyteteve t mdha dhe n fshatra t varfra, krejtsisht t harruara. N kto vende ata
do t gjejn burimet e paprishura t virtytit, thjeshtsis dhe pastrtis, pavarsisht se jan t
mbytur n varfri. Atje mund t gjejn fuqin pr ndryshimin shoqror, mundsin pr prpjekje,
luft, lvizje, ndihm dhe rindrtim; atje mund t przihen me masat dhe t tregojn dhembshuri
pr nevojtarin, jetimin, zemrthyerin, t rraskapiturin dhe t shtypurin. Realizimi i ktyre
objektivave t cilat n vetvete prbjn ibadet, krkon prpjekje t prbashkta, formim
komitetesh kushtuar zhdukjes s analfabetizmit, smundjeve, papunsis, mungess s iniciativs
dhe zakoneve t kqija si psh. dhnies pas duhanit, alkoolit dhe drogs; ai krkon luft kundr
korrupsionit, devijimit, shtypjes, ryshfetit dhe praktikave t tjera. Lufta pr t lehtsuar vuajtjet e
t varfrit dhe pr ti dhn atij udhzimin e duhur, sht me t vrtet nj form ibadeti, rndsin e t cilit shum musliman nuk e kuptojn, megjithse msimet islame jo vetm e inkurajojn
prhapjen e veprave t mirbries, por i lavdrojn ato si detyra individuale dhe kolektive.
Veprat e mirbrsis q bhen pr rritjen e mirqenies s bashksis, jan format m t mira t
ibadetit dhe konsiderohen si deg t imanit, pr aq koh sa ata q i bjn nuk krkojn lavdrim
dhe popullaritet, por vetm knaqsin e All-llahut (xh.sh.). Le ti kujtojm njri-tjetrit ato
hadithe, nga t cilat msojm se disa veprime, duke filluar q nga urdhrimi pr t mirn dhe
ndalimi nga e keqja dhe e paplqyera deri n heqjen e pengesave nga rruga, t gjitha kto jan
vepra bamirsie. Ebu Hurejre transmeton kt hadith:
Pr do gjymtyr t njeriut shkruhet sadaka do dit q lind dielli. Gjykimi me drejtsi midis dy
vetave sht sadaka; t ndihmosh nj njeri ti hip kafshs s tij (gomarit, kalit, deves etj.) apo ti
www.islamischen.ch
214
ndihmosh t ngarkoj mbi t barrn sht sadaka; nj fjal e mir sht sadaka; do hap q hedh
pr t shkuar n namaz sht sadaka; heqja e pengesave nga rruga sht sadaka. 122
Ibni Abbasi transmeton nj hadith tjetr rreth tems s njjt:
Pr do gjymtyr t njeriut shkruhet namaz do dit. Njri nga t pranishmit tha: Kjo sht
gjja m e vshtir q na ke krkuar. I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) tha: Urdhrimi
yt pr t mirn dhe ndalimi nga e keqja sht namaz; ndihma q i jep t dobtit sht namaz;
heqja e ndonj ndytsire nga rruga sht namaz dhe do hap q hedh pr t shkuar n namazet (e
prditshme) sht namaz. 123
Burejde (radijall-llahu anhu) transmeton se i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ka thn:
do njeri ka treqind e gjashtdhjet nyje. Ai duhet t jap sadaka pr seciln prej tyre. Ata
(sahabt) than: Kush ka mundsi t veproj kshtu, o i Drguar i All-llahut? duke kujtuar se
fjala ishte pr sadaka n para (ose mall). Ather i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) tha:
T hedhsh dh mbi ndonj glbaz n xhami sht sadaka; heqja e nj pengese nga rruga sht
sadaka.... 124
Ka shum hadithe q rendisin mirsin ndaj muslimanve t tjer, ndihmn pr t verbrin, shurdhin dhe t dobtin, kshillimin e atyre q e kan humbur dhe jan hutuar, lehtsimin e mjerimit
t nevojtarit etj., si forma t ibadetit dhe sadakas. Kshtu nj musliman e jeton jetn si nj burim
Me pajtim nga t gjitha autoritetet
Transmeton Ibn Huzejme n Sahihun e tij
124 Transmetojn Ahmedi, Ebu Davudi, Ibn Huzejme dhe Ibn Hibbani
122
123
www.islamischen.ch
215
vital i veprave t virtytshme, duke br t mira ose urdhruar t tjert pr kryerjen e tyre, gjithnj
duke luftuar kundr deprtimit t s keqes. I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ka thn: I
bekuar qoft ai, t cilin All-llahu e ka br els pr t mirn dhe dry kundr s keqes. 125
Megjithat, disa idealist entuziast mund t debatojn se aktivitetet e tilla shoqrore do ta pengojn prhapjen e Islamit dhe prpjekjet pr ti br njerzit ta kuptojn at. Ata besojn se
edukimi islam sht m i domosdoshm se kto pun shoqrore. Prgjigjja ime sht se
angazhimi shoqror sht n vetvete nj dave praktike, e cila arrin deri tek njerzit n mjedisin e
tyre. Thirrja e njerzve n Islam nuk sht thjesht bised; daveja sht pjesmarrje n hallet e t
tjerve dhe krkim i nj ilai pr zgjidhjen e problemeve t tyre. Imam Hasan El Benna e kishte
kuptuar mir kt, ndaj ngriti nj institucion bamirsie pr shrbimet shoqrore dhe ndihmn
financiare n do deg t Vllezrve Musliman t cilin e themeloi n Egjipt pr Thirrjen
islame. Ai ishte i ndrgjegjshm se muslimani sht i urdhruar pr t br vepra bamirsie ashtu
si sht urdhruar pr tu prkulur dhe br sexhde. Kurani thot:
O ju q besuat, falni namazin me ruku e sexhde dhe vetm Zotin tuaj adhuroni. Bni pun t
mira se do t gjeni shptim. Luftoni me nj luft t denj pr hir t All-llahut, se Ai ju zgjodhi ju
dhe nuk ju obligoi n fe me ndonj vshtirsi.
(22:77-78)
Ajeti i msiprm prcakton tri pjest e rolit t muslimanit n kt jet: raporti i tij me All-llahun
(xh.sh.), i cili prfaqsohet nga ibadeti; roli i tij n shoqri, t cilin duhet ta forcoj prmes
125
Transmeton Ibn Maxhe
www.islamischen.ch
216
veprave t bamirsis; raporti i tij me fuqit e errsirs dhe s keqes, kundr t cilave ai duhet t
kryej xhihad. Por, idealistt entuziast mund t debatojn se prpjekjet duhet t prqndrohen
tek ngritja e nj shteti islam, i cili zbaton Sheriatin n t gjitha fushat e jets, brenda shtetit dhe
punon pr Thirrjen n Islam jasht kufijve t tij. Realizimi i ktij qllimi, thon ata, automatikisht
do ti zgjidh t gjitha problemet e msiprme. Ngritja e nj shteti islam, i cili zbaton Sheriatin
dhe lufton pr bashkimin e t gjith muslimanve nn flamurin e Islamit, natyrisht sht detyra e
krejt Ummetit. T gjith thirrsit islam duhet t bjn sht e mundur pr t arritur kt
objektiv, duke prdorur mjetet dhe metodat m t mira. Por realizimi i ksaj gjje kushtzohet
nga nj numr imperativash, disa nga m t rndsishmit e t cilve jan: bashkimi i t gjitha
prpjekjeve, heqja e t gjitha pengesave, bindja e atyre q dyshojn n qllimin fisnik t ksaj
kauze, edukimi i t rinjve me orientim islam dhe prgatitja e opinionit publik lokal si dhe atij
ndrkombtar, pr ta pranuar ideologjin dhe shtetin e tyre. E gjith kjo krkon koh dhe kmbngulje. Derisa kjo shpres t realizohet, muslimant duhet ti bashkojn prpjekjet me qllim q
tu shrbejn komuniteteve t tyre dhe t prmirsojn shoqrit e tyre. Ndrmarrje t tilla do t
shkrijn, prgatisin dhe provojn aftsit e brezave t ardhshm pr udhheqjen e Ummetit.
sht e papranueshme pr nj musliman i cili mundet, nse dshiron, ti ofroj kurim mjeksor
nj pacienti n nj klinik publike apo spital bamirsie, ta kundrshtoj nj gj t till, sepse po
pret q t ngrihet nj shtet islam i cili do t ofroj shrbime t tilla. Gjithashtu nuk i ka hije nj
muslimani, i cili mund t organizoj shrbimet pr ndarjen e zekatit, t qndroj indiferent ndaj
mjerimit dhe vuajtjeve t t varfrit, jetimit, plakut dhe vejushs, vetm sepse shpreson se shteti i
ardhshm islam do ti ndihmoj ata nprmjet nj sistemi t plot t mirqenies shoqrore. Nuk i
ka hije nj muslimani t tregohet indiferent ndaj grindjeve tragjike dhe t pakuptimta midis
www.islamischen.ch
217
muslimanve t tjer, duke thn se me kto shtje do t merret shteti i ardhshm islam, i cili do
ti pajtoj njerzit dhe do t luftoj agresorin.
Prkundrazi, detyr e muslimanit sht t luftoj t keqen dhe t punoj pr t mir me t gjitha
mundsit e tij, pavarsisht se sa e vogl mund t jet kjo gj. All-llahu (xh.sh.) thot n Kuran:
Andaj, sa t keni mundsi ruajuni prej dnimit t All-llahut.
(64:16)
Shembulli i mposhtm mund t ndihmoj pr t ilustruar konceptin tim mbi shtetin e dshiruar
islam. Nj kopshti me ullinj dhe palma i duhet nj koh relativisht e gjat t jap frute. Ather, a
sht logjike, apo bile edhe praktike, q pronari i tij t mos zr pun me dor, por vetm t pres
t vjelat e ullinjve dhe hurmave? Natyrisht q jo. Ai duhet t mbjell bim t tjera q japin
prodhime m shpejt si psh. perime, pr t pjellorizuar tokn dhe pr t nxjerr ushqimin, duke u
kujdesur n t njjtn koh pr ullinjt dhe palmat, t cilat do t japin prodhimin e tyre t
parashikuar dhe t dshiruar.
7. DSHIRONI T MIRN MUSLIMANVE

Kshilla e fundit atrore pr t rinjt musliman sht t lirohen nga prangat e pesimizmit dhe
dshprimit. Megjithat, ky optimizm krkon nj njohje t vetdijshme t disa kushteve t
rndsishme:
www.islamischen.ch
218
S pari: Njerzit nuk jan engjj. Ata nuk jan krijuar nga drita, por nga balta. Ata, si edhe babai i
tyre Ademi, nuk jan t pagabueshm. Ne msojm nga Kurani:
Ne i patm urdhruar edhe Ademit, po ai harroi, pra te ai nuk gjetm vendosmri.
(20:115)
Njohja e gabueshmris son njerzore dhe prirjes pr tundim do t na mundsoj jo vetm t

tolerojm dhe t ushqejm n zemr nj kuptim dashamirs t gabimeve dhe t metave t t
tjerve, por edhe do t na nxis tiu rikujtojm atyre t ken besim dhe shpres tek mshira e Allllahut, dhe ti paralajmrojm ata pr zemrimin dhe ndshkimin e All-llahut. All-llahu (xh.sh.) i
drejtohet t Drguarit t Tij, Muhammedit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem):
Thuaj: O robrit e Mi, t cilt e keni ngarkuar me shum gabime veten tuaj, mos e humbni
shpresn nga mshira e All-llahut, pse vrtet, All-llahu i fal t gjitha mkatet, Ai sht q shum
fal dhe sht mshirues.
(39:53)
Premri pronor tek robrit e Mi tregon dashurin, kujdesin dhe dashamirsin e All-llahut ndaj
qenieve njerzore, pr t cilat Ai ka ruajtur mshir dhe falje t madhe pr t gjitha mkatet, sado
t mdha qofshin ato.
S dyti: sht e domosdoshme t kuptojm se askush prve All-llahut (xh.sh.) nuk e di se far
ndodh n thellsit m t fshehta t shpirtit njerzor. Ndaj jemi t obliguar ti gjykojm njerzit
n baz t asaj q shfaqin. Psh. nse nj person deklaron se nuk ka zot prve All-llahut dhe se
Muhammedi sht i Drguari i Tij, ne duhet ta trajtojm at si musliman. Kjo gj sht n
prputhje me Sunnetin e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem). Ai ka thn:
www.islamischen.ch
219
Jam urdhruar ti luftoj njerzit derisa t dshmojn se nuk ka zot tjetr prve All-llahut dhe se
Muhammedi sht i Drguari i All-llahut, t falin namazin dhe t japin zekatin. Kur ta bjn kt,
do t fitojn nga un sigurin pr jetn dhe pasurin e tyre, nse jan n pajtim me Islamin, dhe
llogarin e tyre do ta japin para All-llahut t Madhruar.
Kjo sht edhe arsyeja pse ai nuk i ndshkoi munafikt (hipokritt), megjithse ai ishte i sigurt se
ata po bnin komplot kundr tij. Kur sahabt i sugjeruan se ai duhet ti vriste ata pr t shmangur
krcnimin e tyre, ai iu prgjigj: Kam frik se njerzit do t thon se Muhammedi po vret shokt
e tij.
S treti: Ne duhet t pranojm se do person q beson tek All-llahu (xh.sh.) dhe i Drguari i Tij
nuk mund t jet i privuar nga disa t mira t lindura, sado t kqija q t bj. Kryerja e
mkateve t mdha nuk e heq imanin e personit, derisa ai me qllim, t kundrshtoj All-llahun
(xh.sh.) dhe t prqesh urdhrat e tij. N kt rast dhe kudo gjetk, ne duhet t ndjekim Sunnetin
e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), i cili i trajtonte keqbrsit ashtu si e trajton mjeku
pacientin e tij e jo si e trajton polici kriminelin. Ai ishte shum i but me ta dhe ua vinte veshin
problemeve t tyre. Rasti i mposhtm do ta ilustroj kt pik, insha All-llah: Nj djalosh kurejshit erdhi te i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) dhe krkoi leje pr t br zina (adulteri).
Sahabt u zemruan kaq shum nga krkesa e ktij t riu, saq u hodhn ta ndshkojn, por
qndrimi i t Drguarit qe krejtsisht i ndryshm. Me qetsi dhe gjakftohtsi, ai i krkoi t riut q
t afrohej dhe e pyeti: A do ta dshiroje kt pr nnn tnde? I riu u prgjigj: Jo!. I Drguari
(sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) i tha: Edhe t tjert nuk e duan kt gj pr nnat e tyre. Pastaj i
Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) e pyeti at nse do ti plqente kjo gj pr motrn, bijn
dhe tezen e tij? do her, ai prgjigjej: Jo dhe i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) shtonte
www.islamischen.ch
220
se Edhe t tjerve nuk u plqen kjo gj pr njerzit e tyre. M pas duke e kapur pr dore, tha:
O Zot, falja mkatin, pastroja zemrn dhe prforcoje (kundr epsheve). 126 Pas ksaj, ky i ri nuk
ia hodhi m syt zinas.
Qndrimi dashamirs i t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) tregon qart nj gjest vullneti
t mir, nj bindje n at mirsin e lindur t njeriut e cila peshon m shum se elementet e s
keqes, t cilat jan t prkohshme. Me dhembshuri dhe durim ai e diskutoi shtjen me t derisa e
bindi at pr dmin e zinas. Jo vetm kaq, por ai iu lut All-llahut (xh.sh.) q ta falte dhe ta
udhzonte at t ri. Ekstremistt mund t thon se butsia n kt rast ishte e kuptueshme, sepse
i riu n fakt nuk kishte br zina.
Ather t marrim rastin tjetr: Nj grua e martuar kishte br zina, kishte mbetur shtatzn dhe
ia rrfeu mkatin t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem). Me vendosmri dhe insistim, ajo
krkoi q t gurzohej (goditej me gur) deri n vdekje pr t shlyer mkatin e saj. Kur Halid
Ibnul Velidi e mallkoi at, ndrsa ajo po gurzohej, i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) i tha:
Bhu i njerzishm, o Halid! Betohem n At, n dor t t Cilit sht jeta ime, ajo ka br nj
pendim t till q sikur t ndahej n 70 shtpi t banorve t Medines do ti mbulonte ato. 127
Dikush mund t thot se kjo grua kishte br mkat, por m pas u pendua. Le t shikojm rastin
tjetr: N kohn e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ishte nj pijanec, i cili ishte sjell
shum her para t Drguarit dhe ishte ndshkuar, megjithat ai vazhdonte t pinte. Nj dit kur
126
127
Transmetojn Ahmedi dhe et-Taberaniu ashtu si prmendet n Mexhmu'al Zevaid, 1:129

Transmeton Muslimi dhe t tjert
www.islamischen.ch
221
ai u soll prsri me t njjtn akuz, nj njeri nga t pranishmit tha: All-llahu e mallkoft! Sa her
sht sjell para t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) pr tu ndshkuar? i Drguari (sallall-llahu alejhi ve sel-lem) tha: Mos e mallko at! Pasha All-llahun, un e di se ai e do All-llahun
dhe t Drguarin e Tij. Transmetohet gjithashtu se ka thn: Mos i ndihmoni Shejtanit kundr
vllait tuaj.
I Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) i ndaloi ata q ta mallkonin at, sepse nj veprim i till
mund t krijonte prarje dhe urrejtje midis tij dhe vllezrve t tij musliman; mkati i tij nuk duhet ta kpuste lidhjen e vllazris midis tij dhe muslimanve t tjer. Shqyrtimi i thell i rasteve t
msiprme tregon qart aftsin e t Drguarit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) pr t deprtuar n
elementet e mirsis q gjenden tek njeriu. M shum se kurr m par, ne kemi nevoj t
studiojm dhe t ndjekim modelin shembullor q na ka ln i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sellem). Ata ekstremist, t cilt pa dallim akuzojn pr kufr apo shirk, cilindo q bn ndonj gabim,
duhet t kuptojn se duhet ta ndryshojn strategjin e tyre dhe t msojn se shumica e rasteve t
korrupsionit dhe oroditjes q ata urrejn, rrjedhin kryesisht nga mosnjohja e Islamit, shoqria e
keqe apo shkujdesja. Zgjidhja gjendet n ndihmn q u duhet dhn njerzve pr ti kaprcyer t
gjitha kto probleme. T jesh i ashpr, ti akuzosh t tjert pr kufr dhe t gjesh gabime n do
gj q ata bjn, ky qndrim sjell vetm largimin e tyre. Nj i urt ka thn: N vend q t
mallkosh errsirn, mundohu t ndezsh nj qiri pr t ndriuar rrugn.
Kjo sht kshilla ime pr t rinjt musliman entuziast dhe t sinqert, t cilt i dua shum.
Qllimi im gjendet n fjalt e Pejgamberit Shuajb (alejhis-selam) si tregohet n Kuran:
www.islamischen.ch
222
Un nuk dua tjetr vetm se t prmirsoj aq sa mundem, por kt mund ta arrij vetm me
ndihmn e All-llahut, vetm Atij i jam mbshtetur dhe vetm tek Ai jam i drejtuar.
(11:88)
Falnderimi i prket vetm All-llahut (xh.sh.) me ndihmn e t Cilit u prfundua prkthimi i ksaj
vepre. Paqja dhe bekimi i Tij qofshin mbi t Drguarin e Tij, mshir pr t gjith njerzimin,
Muhammedin, familjen, shokt e tij dhe t gjith ata q ndjekin rrugn e tij deri n Ditn e
Kijametit. AMIN.
Rijad 12/3/1996
www.islamischen.ch
223

Dr. Jusuf Kardavi - Rizgjimi Islam Ndërmjet Kundërshtimit Dhe Ekstremizmit

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dr. Jusuf Kardavi - Rizgjimi Islam Ndërmjet Kundërshtimit Dhe Ekstremizmit

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

N emr t All-llahut, t Gjithmshirshmit, Mshiruesit!

RIZGJIMI ISLAM NDRMJET

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

DY FJAL PR AUTORIN ........................................................................................................................................................................................... 5

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

KAPITULLI I TRET ................................................................................................................................................................................................126

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

"Muslimani bashkkohor", botohet n Herndon, Virginia, SHBA

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Aludohet n ajetin kur'anor

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Ve ksaj, Kurani kundrshton prirjen pr ndalimin e t mirave dhe zbukurimeve (zneh), me t

N nj sure tjetr t shpallur n Medine, All-llahu (xh.sh.) u drejtohet besimtarve:

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Pr kt shkak zbritn kto ajete. 11

1. T METAT E EKSTREMIZMIT FETAR

Muhtesar Ibn Kethir, vll. 1, f. 541

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

2. KONCEPTI I EKSTREMIZMIT FETAR

Gjat gjith historis s Ummetit, ka pasur gjithmon ixhma, 23 se parashtrimi i mosmarrveshjeve

Transmetojn Buhariu dhe et-Tirmidhiu

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

E sikur t prputhej e vrteta me dshirat e tyre, do t shkatrroheshin qiejt e toka dhe do gj

N kt pik, do t dshiroja t trhiqja vmendjen tek dy vzhgime t rndsishme.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Ixhtihad: "Vetprpjekja kreative pr t nxjerr ligje nga burimet legjitime".

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

met e dijetarve t ndryshm, veanrisht t atyre bashkkohor? A kemi t drejt t ndalojm

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Mbules e gjer e jashtme pr mbulimin e trupit

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fisk: "Kryerja e mkatit, ndjekja e nj drejtimi t mkatimit dhe ligsis."

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Gjithashtu i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ka thn n nj hadith t cituar m par:

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Transmetuar me pajtim sipas autoritetit t Abdull-llah ibn Amrit

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

dhe n nj ajet tjetr:

Israilijat: tregime t vjetra t ifutve, qofshin ato n Tevrat apo gjetiu

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Tipari i katrt i ekstremizmit shfaqet tek brutaliteti n marrdhniet me njerzit, vrazhdsia n

Gjithashtu i Drguari (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) prshkruhet kshtu:

Fakih: njohs i shklqyeshm i Sheriatit

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Dhe, o populli im! sht me ju q un ju thrras n shptim, e ju m thrritni pr n zjarr? M

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Ai e prfundon kshilln e tij me kto fjal: