Prezentimi I Pergjithshem I Fese Islame

N e r t A ll-llah t Gjith mh h m ut, s irs mit, M h s s irueit!
PREZENTIMI I PRGJITHSHM I FES ISLAME

Ali Tantavi
Botuar nga: Prpjekja Rinore
T gjitha t drejtat e ktij libri i takojn botuesit
Fondacioni i Rinis Islame Cyrih
www.islamischen.ch
e-mail: info@islamischen.ch
PARATHNIE............................................................................................................................................................................................................10 FEJA ISLAME...........................................................................................................................................................................................................12 SHT ISLAMI?.....................................................................................................................................................................................................12 DEFINICIONET .........................................................................................................................................................................................................21 E VRTETA E DUKSHME DHE BESIMI ......................................................................................................................................................................23 PARIMET E BESIMIT................................................................................................................................................................................................25 PARIMI I PAR........................................................................................................................................................................................................25 PARIMI I DYT .......................................................................................................................................................................................................27 PARIMI I TRET ......................................................................................................................................................................................................28 PARIMI I KATRT .....................................................................................................................................................................................................31 PARIMI I PEST ......................................................................................................................................................................................................34 PARIMI I GJASHT .................................................................................................................................................................................................. 37 KUFIZIMI TERMINOLOGJIK.......................................................................................................................................................................................41 PARIMI I SHTAT ....................................................................................................................................................................................................42 PARIMI I TET ........................................................................................................................................................................................................44 BESIMI N ALL-LLAHUN XH.SH. .............................................................................................................................................................................45 EKZISTIMI I ALL-LLAHUT XH.SH. ............................................................................................................................................................................46 ALL-LLAHU XH.SH. SHT KRIJUES I BOTVE.........................................................................................................................................................54 ALL-LLAHU XH.SH. SHT SUNDIMTAR DHE ZOT I BOTVE ...................................................................................................................................55
www.islamischen.ch
VETM ALL-LLAHU XH.SH. E MERITON ADHURIMIN ..............................................................................................................................................56 TEWHIDULLAH BESIMI N NJSHMRIN E ZOTIT .................................................................................................................................................. 57 SHPIRTI DHE DOMETHNIA E IBADETIT ..................................................................................................................................................................58 THELBSORJA N ADHURIMIN E ALL-LLAHUT XH.SH. ...........................................................................................................................................59 LEJIMI DHE NDALIMI I TAKON VETM ALL-LLAHUT XH.SH. ..................................................................................................................................62 DASHURIA NDAJ ALL-LLAHUT XH.SH. DHE FRIKA NDAJ TIJ .................................................................................................................................. 63 AJETET Q BJN FJAL PR ATRIBUTET E ALL-LLAHUT XH.SH. ...........................................................................................................................65 AJETET E QARTA DHE M PAK T QARTA (MUHKEM DHE MUTESHABIH)...............................................................................................................70 QNDRIMI I MUSLIMANVE NDAJ KTYRE AJETEVE DHE T PERCEPTUARIT E TYRE..............................................................................................70 FORMAT E SHPREHJES S IBADETIT.........................................................................................................................................................................71 QLLIMI I IBADETIT................................................................................................................................................................................................ 73 PRKUFIZIM ........................................................................................................................................................................................................... 74 HULUMTIMET SHKENCORE......................................................................................................................................................................................75 DYSHIMI DHE PRGJIGJJA N T ........................................................................................................................................................................... 76 POLEMIKA JOFRYTDHNSE ...................................................................................................................................................................................76 E VRTETA N KTO SHTJE................................................................................................................................................................................. 77 FORMAT E SHPREHJES S IMANIT...........................................................................................................................................................................79 IMANI DHE VEPRA..................................................................................................................................................................................................79 IMANI SHTOHET .....................................................................................................................................................................................................80
www.islamischen.ch
LNIA E VEPRAVE NUK NXJERR NGA BESIMI, POR PERSONIN E EKSPOZON DNIMIT N AHIRET ............................................................................81 REZULTATET DHE FRYTET E IMANIT........................................................................................................................................................................82 DHIKRI ...................................................................................................................................................................................................................82 NDRMJET FRIKS DHE SHPRESS ..........................................................................................................................................................................85 MBSHTETJA N ALL-LLAHUN XH.SH. ....................................................................................................................................................................86 FALNDERIMI ALL-LLAHUT XH.SH. .........................................................................................................................................................................88 DURIMI ..................................................................................................................................................................................................................89 NSHTRUESHMRIA NDAJ GJYQIT DHE CAKTIMIT T SHERIATIT............................................................................................................................91 RIGOROZITETI DHE DHEMBSHURIA .........................................................................................................................................................................94 PENDIMI DHE KRKIMI I FALJES ............................................................................................................................................................................96 BESIMI N DITN E GJYKIMIT ...............................................................................................................................................................................101 NE DHE VDEKJA....................................................................................................................................................................................................101 JETA PAS VDEKJES ............................................................................................................................................................................................... 102 PRGATITJA PR VDEKJE ...................................................................................................................................................................................... 103 ASTI I VDEKJES DSHMI E BESIMIT................................................................................................................................................................. 104 DYSHIMI I PARNDSISHM ................................................................................................................................................................................. 105 DITA E KIJAMETIT ................................................................................................................................................................................................ 105 KOHA E DITS S GJYKIMIT ................................................................................................................................................................................. 106 FILLIMI I DITS S GJYKIMIT................................................................................................................................................................................ 108
www.islamischen.ch
SHFAQJET E PRMASAVE KOZMIKE....................................................................................................................................................................... 109 FRYERJA N SUR - BORI .......................................................................................................................................................................................110 RINGJALLJA DHE HASHRI TUBIMI .......................................................................................................................................................................111 DHNIA E LLOGARIS ............................................................................................................................................................................................ 114 DSHMITART DHE DSHMIT ............................................................................................................................................................................... 115 T DSHMUARIT E PEJGAMBERVE........................................................................................................................................................................ 116 LIBRAT DHE SUHUFET FLETUSHKAT ................................................................................................................................................................... 116 MBROJTJA E PASTAJ PRANIMI ...............................................................................................................................................................................118 VREJTJA E PARNDSISHME ............................................................................................................................................................................... 120 DHNIA E LLOGARIS DHE REZULTATET E SAJ....................................................................................................................................................... 121 KALIMI MBI XHEHENNEM ..................................................................................................................................................................................... 121 XHENNETI DHE XHEHENNEMI ..............................................................................................................................................................................122 HYRJA N XHENNET .............................................................................................................................................................................................124 PRSHKRIMI I XHENNETIT.....................................................................................................................................................................................125 BANORT E XHENNETIT DHE GJENDJA E TYRE......................................................................................................................................................127 XHEHENNEMI....................................................................................................................................................................................................... 130 HYRJA N ZJARR................................................................................................................................................................................................... 131 XHEHENNEMI SHT BURG ...................................................................................................................................................................................132 TENTIMET E DALJES ..............................................................................................................................................................................................133
www.islamischen.ch
BISEDAT E TYRE DHE GRINDJET ............................................................................................................................................................................135 DIALOGU NDRMJET BANORVE T XHENNETIT DHE XHEHENNEMIT...................................................................................................................136 ARAF BEDENET.................................................................................................................................................................................................136 BESIMI N KADERIN - CAKTIMIN E ZOTIT..............................................................................................................................................................138 DOMETHNIA E KADERIT DHE KADAS..................................................................................................................................................................138 SHPRBLIMI DHE DNIMI......................................................................................................................................................................................139 NJERIU KA ZGJEDHJE .......................................................................................................................................................................................... 140 NJERIU SHT I DETERMINUAR ............................................................................................................................................................................. 141 NJERIU SHT I LIR DHE KA MUNDSI ZGJEDHJEJE N KUFIJT E FUQIS NJERZORE .................................................................................... 141 SHPRBLIMI DHE DNIMI JAN T LIDHURA ME LIRIN........................................................................................................................................142 PESHOJAT E DREJTSIS........................................................................................................................................................................................143 TEKSTET NGA KURANI DHE HADITHI MBI KADERIN.............................................................................................................................................145 DISKUTIMI I PAFRYTSHM.................................................................................................................................................................................... 148 KRKIMI I ARSYETIMIT DUKE U THIRR N KADERIN...........................................................................................................................................149 FAR SHT QNDRIMI YN, E FAR KA QEN I PARAARDHSVE TAN PR SHTJEN E KADERIT?................................................................. 150 SHKAKU I DHNIES S SHENJTRIS T VDEKURVE ..............................................................................................................................................152 RREGULLIM I CILI NUK KA ARSYETIM ..................................................................................................................................................................152 BESIMI N GAJB BOTN E PADUKSHME ................................................................................................................................................................153 BOTA E PADUKSHME .............................................................................................................................................................................................153
www.islamischen.ch
SI BESOJM N T PADUKSHMEN?........................................................................................................................................................................154 GAJBI N T CILIN DUHET BESUAR .......................................................................................................................................................................155 BOTA E GAJBIT......................................................................................................................................................................................................157 DYSHIMI DHE PRGJIGJJA N T ..........................................................................................................................................................................157 LLOJET E GAJBIT.................................................................................................................................................................................................. 158 GAJBI SHT SHUMLLOJESH............................................................................................................................................................................... 158 DYSHIMI DHE PRGJIGJJA N T ..........................................................................................................................................................................159 LIBRAT, MELEKT DHE PEJGAMBERT A.S. ........................................................................................................................................................... 160 SHPALLJA, MUNDSIA DHE NEVOJSHMRIA E SAJ................................................................................................................................................ 160 DYSHIMI DHE PRGJIGJJA N T ..........................................................................................................................................................................162 MELAIKET..............................................................................................................................................................................................................163 DISA REZULTATE DHE FRYTET E BESIMIT N MELAIKET .......................................................................................................................................167 XHINNT.............................................................................................................................................................................................................. 168 KURANI RRETH XHINNVE.................................................................................................................................................................................. 168 SHEJTANT........................................................................................................................................................................................................... 170 KURANI RRETH SHEJTANVE................................................................................................................................................................................ 171 SHEJTANT N FORM T NJERIUT .......................................................................................................................................................................174 BESIMI N PEJGAMBERT A.S................................................................................................................................................................................175 THELBI DHE REALITETI I PEJGAMBERVE ..............................................................................................................................................................177
www.islamischen.ch
PEJGAMBERI NUK E DI GAJBIN ............................................................................................................................................................................ 180 PEJGAMBERT JAN T SHUMT, NDRSA THEMELET DHE PARIMET E MISIONEVE T TYRE JAN UNIKE.............................................................. 181 PYETJA DHE PRGJIGJJA N T............................................................................................................................................................................ 182 ISLAMI NUK BN DALLIM MES PEJGAMBERVE .................................................................................................................................................... 184 KURANI RRETH PEJGAMBERVE .......................................................................................................................................................................... 185 MUXHIZET ...........................................................................................................................................................................................................187 KERAMETET .......................................................................................................................................................................................................... 188 MUXHIZEJA DHE MAGJIA (SIHRI) ....................................................................................................................................................................... 189 MUXHIZET E MUHAMMEDIT A.S........................................................................................................................................................................... 191 BESIMI N LIBRA .................................................................................................................................................................................................207 KURANI...............................................................................................................................................................................................................207 BESIMI N LIBRAT................................................................................................................................................................................................ 210 SUHUFET E IBRAHIMIT A.S.................................................................................................................................................................................... 211 TEVRATI.................................................................................................................................................................................................................212 ZEBURI..................................................................................................................................................................................................................213 INXHILI.................................................................................................................................................................................................................213 PRFUNDIM...........................................................................................................................................................................................................214 KY SHT BESIMI ISLAM .......................................................................................................................................................................................214
www.islamischen.ch
Ky libr nuk u dedikohet dijetarve apo juristve islam (fakihve), por muslimanve q nuk merren me shkencat fetare dhe jomuslimanve q dshirojn ta njohin Islamin
PARATHNIE
Falnderimi i takon All-llahut dhe nga Ai ndihm dhe udhzim krkojm. Dshmoj se nuk ka hyjni tjetr prve All-llahut dhe se Muhammedi sht rob e I Drguar i Tij dhe msues i ktij ummeti. All-llahu xh.sh. i krijoi njerzit dhe xhinnt (krijesa t padukshme) q ti nnshtrohen dhe ta adhurojn, por mnyra n t ciln i shfaqet adhurimi duhet t jet n harmoni dhe n pajtim t plot me Sheriatin e All-llahut, pra ashtu si e prcaktoi Ai. Muhammedi a.s. thot: Jeni t obliguar ti prmbaheni sunnetit tim dhe praktiks s pasardhsve t mi - halifve, q jan n rrug t drejt dhe udhzojn drejt saj. All-llahu ia shpalli fen e vet Muhammedit a.s. dhe plotsisht e prsosi. I Lartmadhruari n nj ajet kuranor thot: Sot prsosa pr ju fen tuaj, plotsova ndaj jush dhuntin Time, dhe jam i knaqur q Islami t jet fe e juaj. (Maide, 3). Duke besuar thell n at q vjen nga All-llahu, duke dshiruar ti afrohemi Atij dhe ti nnshtrohemi fjals s T Drguarit t All-llahut: Prcillni nga un qoft madje edhe nj ajet!,
Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 10
konsideroj se obligim dhe detyr parsore e do besimtari q merret me studimin e shkencave islame, sht q ti prhap njohurit kuranore dhe ato t Sunnetit e t botohen libra q i shpjegojn t gjitha kto dhe udhzojn n to, ashtu q ta pasurojn bibliotekn kosovare q t jen n shrbim t muslimanve me at q do tu sjellin dobi n kt bot dhe n ahiret dhe q tua shpjegojn konceptet dhe pikpamjet e drejta t Sheriatit, q kan t bjn me jetn, ibadetin (adhurimin), mirsjelljen, lidhjen dhe raportin ndaj All-llahut xh.sh. All-llahu xh.sh. thot: E kush flet m bukur se ai i cili fton tek All-llahu, i cili punon vepra t mira dhe thot:Un vrtet jam musliman! (Fussilet, 33). Prkthimi dhe botimi i librave sht rruga e vrtet pr prhapjen e njohurive islame dhe pasurimin e biblioteks son, meq askush nuk mund ti mohoj nevojat e shqiptarve musliman pr Tefsirin (komentimin e Kuranit) dhe shkencat e Tefsirit, pr Hadithin dhe shkencat e tij, pr Teuhidin, Fikhun dhe kulturn islame. Piksynim yni kryesor duhet t jet: shrbimi ndaj Fes Islame duke iu prmbajtur Librit t Allllahut dhe Sunnetit t T Drguarit t Tij, ndrsa e gjith kjo pr hir t dashuris ndaj t tjerve, duke e transmetuar at q na e urdhroi Krijuesi i botve, duke iu afruar vetm Atij, duke shpresuar n mshirn e Tij dhe duke iu friksuar dnimit t Tij. E lus All-llahun xh.sh. q kjo pun t pranohet si pun tejet e sinqert meq bhet n emr t Tij, dhe e lus t ma pranoj kt vepr mua dhe t gjith atyre t cilt ndihmuan dhe dhan kontributin e tyre pr botimin e ktij libri, si dhe t na shprblej me t mirat e Tij. Prkthyesi
www.islamischen.ch
11
FEJA ISLAME SHT ISLAMI?

Me nj rast u thash nxnsve t mi: Sikur t vinte nj i huaj dhe tu thoshte se disponon vetm me nj or koh t lir dhe pr kt koh dshiron t msoj se sht Islami, si do tia shpjegonit Islamin pr nj or?. Ata mu prgjigjn: Kjo sht e pamundur meq sht e domosdoshme q ta studioj teuhidin, texhvidin, tefsirin, hadithin, fikhun, usuli fikhun dhe t thellohet n problemet dhe shtjet nga t cilat nuk mund t dilet pr pes vjet. Un n kt thash: Subhanallah, a nuk ka ndodhur q nj beduin (fshatar, banor i shkrettirs) t vij tek Resulullahu, sal-lall-llahu alejhi ve selem, t qndroj tek ai nj dit apo nj pjes t dits, e q pr kt koh t shkurtr ta msoj Islamin, q m pastaj tia prcjell popullit t vet, duke u br udhzues dhe msues i tij, misionar dhe prhaps i Islamit. Madje edhe m shum se kjo, a nuk e ka shpjeguar Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve selem, tr fen me tri fjali n hadithin pr Xhibrilin a.s., duke diskutuar me t pr Islamin, imanin dhe ihsanin bamirsin? Ather, prse t mos e shpjegojm edhe ne sot Islamin pr nj or?!. Prandaj, sht Islami dhe si hyhet n t? do religjion, i vrtet apo i falsifikuar, do shoqat, e dobishme apo e dmshme, do parti, e mir apo e keqe, i ka themelet dhe bazat e veta ideore, si dhe parimet ideologjike, t cilat e prcaktojn qllimin e saj dhe e orientojn drejtimin e saj, duke u shrbyer antarve dhe pasuesve t saj si statut.
www.islamischen.ch
12
Ai q dshiron t antarsohet n njrn prej shoqatave t prmendura, s pari i analizon parimet e saj, e nse pajtohet me to, me kurreshtje dhe me vetdije i pranon pa kurrfar dyshimi n to, krkon t hyj n shoqatn prkatse, t inkuadrohet n radhn e antarve dhe ithtarve t saj, kshtu q ather detyrohet q ti kryej t gjitha aktivitetet me t cilat e obligon statuti i shoqats dhe e paguan antarsin e caktuar. Pas ksaj sht i obliguar q me veprimtarin e tij t tregoj sinqeritet n pranimin e parimeve dhe prcaktimeve t shoqats, vazhdimisht duke u rikujtuar q t mos veproj di q mund ti kundrvihet asaj. Me moralin dhe sjelljet e tij ai duhet t paraqes shembull t prkryer t atyre parimeve, si dhe t misionarit praktik t tyre. Antarsimi n shoqat pra, do t thot: njohja e sistemit t saj, besimi n parimet e saj, nnshtrimi ndaj prcaktimeve t saj, si dhe veprimi praktik n pajtim me ato prcaktime. Ky sht qndrimi i prgjithshm, i cili aplikohet edhe n Fen Islame. Prandaj, ai q shpreh dshir t hyj n Islam, s pari duhet ti aprovoj parimet e tij dhe pa ngurrim ti prvetsoj, ashtu q t bhet musliman i vrtet. Kto parime, shkurtimisht mbshteten n besimin q kjo bot materiale nuk sht e vetmja q ekziston dhe se jeta e ksaj bote nuk sht e tr jeta. Njeriu ka ekzistuar edhe para lindjes, por do t ekzistoj edhe pas vdekjes. Ai nuk e ka krijuar veten, por ka qen i krijuar para se ta ket njohur veten. Njeriun nuk e kan krijuar materiet joorganike q gjenden rreth tij, sepse ai posedon mendjen, kurse ato jo, porse e ka krijuar i Vetmi All-llah xh.sh. nga asgjja (nga mosekzistenca), sikurse edhe t gjitha bott tjera. Ai sht i Vetmi q jep jet e jep vdekje, Ai t gjitha i ka krijuar dhe nse dshiron, t gjitha mund ti shkatrroj. Ky Zot nuk i ngjason asnjrs nga kto krijesa. doher ka qen, nuk sht i krijuar, gjithmon do t jet dhe kurr nuk do t zhduket. sht i Fuqishm dhe fuqia e Tij nuk njeh kufij. T gjitha i di dhe asgj nuk mund ti fshehet dituris s Tij. sht i drejt, por drejtsia e Tij nuk prcaktohet me kriteret e drejtsis
njerzore. Ai i ka vendosur ligjet e Gjithsis, t cilat ne i quajm ligje natyrore dhe t gjitha i ka krijuar me mas. do sendi ia caktoi detajet dhe formn, si dhe gjith at q do tu ndodh qenieve t gjalla dhe jo t gjalla nga lvizja e qetsia, konstantja e ndryshueshmria, aktiviteti e pasiviteti. Njeriut ia dhuroi mendjen me t ciln ai gjykon pr gjra t shumta, t cilat ia ka nnshtruar atij dhe me t ciln realizon at q e zgjedh vet. Pas ksaj jete t prkohshme e ka krijuar jetn e prhershme botn tjetr, n t ciln bamirsit do t shprblehen me Xhennet, ndrsa mkatart do t dnohen me Xhehennem. Zoti sht Nj i Vetmi, nuk ka shok q krahas Tij adhurohet, nuk ka kush q t afron tek Ai dhe q ndrmjetson pa lejen e Tij. Ibadet i sinqert vetm Atij i bhet n t gjitha format. T gjitha krijesat e dukshme, q dallohen me shqisa, si dhe krijesat e padukshme i takojn Atij. Disa nga ato jan jo t gjalla, e disa t gjalla, t ngarkuara me obligime. Veori e disa krijesave t gjalla sht vetm e mira, e ato jan melaiket (engjjt), disa kan veori vetm t keqen, e ata jan shejtant (djajt), ndrsa karakteristik e disa krijesave sht edhe e mira edhe e keqja, e kta jan xhinnt dhe njerzit. Ai, All-llahu xh.sh., i zgjodhi disa nga njerzit dhe u drgoi melaike me ligj t Tij Sheriat q tua shpallin njerzve, e ata jan Pejgambert. Kto sheriate (ligje) t All-llahut xh.sh. jan t prmbledhura n libra dhe suhufe (broshura), t cilat jan t shpallura nga lart ( nga qielli). E fundit nga ato e shfuqizon t mparshmen, apo e korrigjon. Libri i fundit sht Kurani. Prmbajtjet e t gjith librave para Kuranit jan shtrembruar, apo jan zhdukur dhe harruar trsisht. I vetmi Kurani ka mbetur i ruajtur nga ndryshimet dhe shkatrrimi. Ndrsa Pejgamberi i fundit ishte Muhammed ibn Abdullah Arebi
www.islamischen.ch
14
Kurejshi. Me t edhe u vulos dhe mori fund misioni i pejgamberis, kurse fet morn fund me shpalljen e tij, kshtu q pas tij nuk do t ket pejgamber tjetr. Kurani sht Ligji islam. Ai q pohon se Kurani sht nga All-llahu xh.sh. dhe beson n t, prgjithsisht dhe n detaje, quhet besimtar. Besimi n kt aspekt nuk i sht i njohur askujt prve All-llahut xh.sh., sepse njerzit nuk i hapin zemrat njerzore, e as q din se ka ka n to. Prandaj, q muslimant dik ta konsiderojn si njrin prej tyre, ai sht i obliguar ta deklaroj kt besim me shqiptimin e shehadetit, i cili shqiptim bhet kshtu: Besoj se nuk ka hyjni tjetr pos All-llahut dhe besoj se Muhammedi, sal-lall-llahu lejhi ve selem, sht I Drguar dhe rob i Tij. Njeriu q i shqipton kto fjal bhet musliman, d.m.th.bhet banor i vrtet i shtetit islam, n t cilin muslimani i gzon t gjitha t drejtat, duke pranuar q ti kryej t gjitha obligimet me t cilat e obligon Islami. Kto obligime, apo detyrime fetare jan t pakta, t lehta dhe n to nuk ka kurrfar mrzie e as vshtirsi. Obligimi i par: Q n mngjes, para lindjes s diellit, ti fal dy rekate t namazit t sabahut, qet e duke e thirr n t Zotin e tij, duke iu lutur pr mirsi dhe duke krkuar mbrojtje nga dnimi. Para ksaj merr abdest, apo thn m ndryshe, i lan pjest e caktuara t trupit apo nse sht xhunub (i papastr), lahet i tri. N mesdit ti fal katr rekate t namazit t dreks, e pastaj pak m von edhe katr rekatet e ikindis. Pas perndimit t diellit i fal edhe tre rekate t namazit t akshamit, dhe n fillim t nats katr rekate t namazit t jacis.
www.islamischen.ch
15
Kto jan pes namazet e obligueshme. Kryerja e tyre nuk zgjat m tepr se gjysm ore. Pr kryerjen e tyre nuk sht i caktuar vendi apo personi i caktuar personeli fetar pa t cilin kto namaze nuk do t ishin t plota. N to, sikurse edhe n t gjitha obligimet tjera fetare, nuk ka ndrmjets midis muslimanit dhe Zotit t tij. Obligimi i dyt: Gjat vitit ekziston muaji i caktuar n t cilin muslimani e ndryshon kohn e ushqimit ashtu q mngjesin e han n fund t nats n vend se n fillim t dits, kurse e shtyen drekn deri n perndim t diellit, duke u prmbajtur gjat dits nga ushqimi, pija dhe marrdhniet seksuale. Ky muaj pr shpirtin e agjruesit sht muaji i pastrimit, pr barkun e tij muaji i pushimit, pr trupin e tij muaji i prmirsimit t sjelljes dhe shndetit t tij. Ky muaj sht nj nga format e angazhimit n bamirsi dhe barazi n jet. Obligimi i tret: Nse pas plotsimit t nevojave t veta personale dhe nevojave t familjes s tij mbetet si tepric nj pjes e caktuar e pasuris, pr t ciln ai gjat tr vitit nuk ka pasur nevoj, sht i obliguar q nga ajo pasuri pas kalimit t nj viti tu ndaj 2,5 pr qind t varfrve dhe atyre q kan nevoj pr nj ndihm t ktill. Pr muslimant kjo dhnie nuk paraqet kurrfar barre, ndrsa sht n dobi t madhe pr ata q kan nevoj. Ajo po ashtu sht shtyll e fort e ndihmess s ndrsjell dhe ila pr smundjen e varfris njrs nga smundjet m t rnda t shoqris son. Obligimi i katrt: Islami n bashksin e vet i ka rregulluar takimet familjare dhe at: - Takimin n nivel t mbledhjeve t lagjeve, t cilat mbahen pes her n dit si ort e msimit n shkoll. Kjo sht kryerja e namazit me xhemat, me rast do besimtar e prforcon dgjueshmrin e tij ndaj All-llahut xh.sh. gjat takimit pran Tij. Qllimi i ksaj mbledhjeje sht
q t fortt tu ndihmojn t dobtve, t diturit ti msojn t paditurit ndrsa t pasurit tu ndihmojn t varfrve. Kohzgjatja e ktij takimi, prafrsisht sht pesmbdhjet minuta, ashtu q nuk i paraqet kurrfar pengese puntorit n pun, e as tregtarit n tregti. Nse takimi prfundon e ndonj musliman nuk sht i pranishm n t, ai nuk dnohet pr shkak t mungess, por i mbetet shprblimi i mangt pr mospjesmarrjen n t. - Takimi n nivel t tubimit t lagjeve t qytetit, i cili mbahet nj her n jav sht Namazi i Xhumas.Ky namaz zgjat m pak se nj or, ndrsa pjesmarrja n t sht e domosdoshme pr muslimant. - Takimet n nivel t mbledhjes s qytetit q mbahen dy her gjat vitit, e kta jan Namazi i Bajramit t Ramazanit dhe Namazi i Bajramit t Kurbanit apo Haxhit. Pjesmarrja n kto namaze nuk sht e obligueshme, ndrsa kohzgjatja e tyre sht m pak se nj or. - Takimi n nivel t kongresit gjithmusliman q mbahet do vit n Mekken e Bekuar. Ky n t vrtet sht cikli drejtues, veprimor dhe ideor. Muslimani sht i obliguar q s paku nj her gjat jets s tij( kuptohet, po qe se kushtet materiale ia mundsojn nj gj t till), t jet i pranishm n kt takim e ky sht Haxhi. Kto jan obligimet themelore fetare me t cilat obligohet muslimani. N obligimet fetare bn pjes gjithashtu edhe prmbajtja nga veprat e caktuara, vepra pr t cilat t gjith njerzit e menur n bot pajtohen se jan t dmshme dhe se jemi t obliguar q t largohemi nga ato, si jan: mbytja pa t drejt, sulmi ndaj njerzve, t gjitha format e ushtrimit t dhuns, pijet dehse q jan me pasoja shkatrrimtare, amoraliteti i cili shkatrron nderin, shndetin dhe ngatrron farefisnin, kamata, gnjeshtra, mashtrimi, tradhtia, si dhe mosdgjueshmria ndaj prindrve,
betimi dhe dshmia e rrejshme e shum vepra t tilla t ngjashme si kto, shmtimin e t cilave e njeh dhe e ka t ditur do mendje e shndosh. Nse muslimani e l pas dore kryerjen e ndonj obligimi apo vepron di nga ajo q sht e ndaluar, e pastaj kthehet dhe pendohet duke krkuar falje nga All-llahu xh.sh., Ai me t vrtet do tia fal. Por, nse nuk pendohet dhe nuk kthehet nga vepra e ndaluar, mbetet ende musliman dhe llogaritet n radht e muslimanve, mirpo konsiderohet mkatar dhe meriton dnim n botn e ardhme- n ahiret, me at dallim se dnimi i tij sht i prkohshm e jo i prhershm, si sht dnimi i pabesimtarit. Por, nse e mohon ndonjrn nga bazat dhe parimet e besimit, apo dyshon n to, e refuzon obligimin apo ndalesn e bazuar n ixhma (ixhma-pajtimi i t gjith dijetarve rreth nj shtjeje), apo nse madje mohon ndonj fjal nga Kurani, ather ai del nga feja, konsiderohet renegat dhe i merret shtetsia islame. Dalja nga feja sht mkati m i madh n Islam, ashtu q mund t krahasohet me shkalln e tradhtis m t madhe n ligjet bashkkohore, dnimi pr t ciln, po qe se nuk pendohet - sht dnimi me vdekje. Muslimani ndonjher e lshon ndonj obligim apo bn di nga ajo q sht e ndaluar, duke e pranuar obligimin dhe ndalesn, por edhe pse ende mbetet musliman, megjithat bhet mkatar. Ndrsa, sa i prket besimit imanit, ai sht i pandashm, ashtu q sikur ti besonte p.sh. 99 pr qind t parimeve t besimit, kurse ti mohonte 1 pr qind, konsiderohet si mosbesimtar. Ndonjher muslimani nuk sht mumin, ngjashm me at i cili antarsohet n ndonj shoqat, merr pjes n mbledhjet e saj, paguan antarsin dhe i kryen obligimet e antarve t saj, por nuk i pranon parimet e saj e as q sht i bindur n vrtetsin e tyre. Ai i bashkangjitet asaj
shoqrie vetm e vetm q ta spiunoj apo q ti shkaktoj dm. Ai sht hipokriti-munafiku, i cili me gjuh e shqipton shehadetin dhe siprfaqsisht i kryen obligimet fetare. 1 Mirpo, ai n realitet nuk sht besimtar, e as nuk sht i shptuar tek All-llahu xh.sh., ndonse te njerzit konsiderohet si musliman, sepse njerzit gjykojn sipas manifestimeve t jashtme, e vetm All-llahu xh.sh. i njeh fshehtsit dhe at q gjendet n zemra. Prandaj, kur njeriu i pranon parimet ideore t Islamit, e ato parime jan: besimi absolut n Allllahun xh.sh. duke mos i prshkruar Atij ndonj shok apo ndrmjets, besimi n melaiket (engjjt), n pejgambert, n librat-shpalljet, n jetn e ardhme, n caktimin (kaderin) e All-llahut xh.sh. dhe shqiptimi i shehadetit. Kush beson thell n t gjitha kto e pastaj i fal namazet e obliguara-farzet, e agjron Ramazanin, nse sht i pasur e jep zekatin n pasuri, nse ka mundsi ta kryej haxhin nj her n jet, largohet nga veprat e ndaluara, t cilat me ixhma-njzri jan t ndaluara, konsiderohet se sht musliman-mumin. Mirpo, fryti i besimit nuk vrehet n njeriun, e as q ndjehet knaqsia e tij, e as q konsiderohet musliman i vrtet prderisa n jetn e vet nuk ta ket pasuar rrugn e muslimanit muminit.
Hipokrizia (nifaku) sht shprehje publike e besimit dhe fshehje e mosbesimit. Me kt nuk kan t bjn fjalt e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve selem, kur thot: Shenjat e munafikut jan tri. Ai q gnjen, nuk e mban fjaln, apo nuk e kryen punn e besuar-amanetin, nuk konsiderohet vetm pr kt shkak mosbesimtar (kafir), sepse kjo sht hipokrizi shoqrore e jo ajo e vrteta, d.m.th. hipokrizia n besim, t ciln e kemi prmendur.
www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 19
I Drguari i All-llahut xh.sh., Muhammedi, sal-lall-llahu alejhi ve selem, shum shkurt, n nj fjali, e cila konsiderohet si nj nga thniet m thelbsore dhe m koncize, e ka paraqitur programin e asaj rruge. Nj fjali e cila prmban ne vete do t mir, t mirn e ksaj dhe t bots s ardhme. Kuptimi i asaj fjalie sht q besimtari gjat kohs s puns dhe pushimit, kur sht n vetmi dhe n shoqri, n seriozitet dhe n shaka, n do situat n t ciln gjendet, e ka ndrmend se Allllahu xh.sh. sht i informuar pr t dhe se e shikon. Kshtu, duke e pasur n mendje faktin se Ai e shikon, nuk bn mkate e as q friksohet e dshprohet, duke e ditur se Ai sht me t. Nuk ndien vetmi, duke e kujtuar at e as q ndien nevoj pr dik, duke krkuar ndihm nga Ai dhe duke e lutur At. Po edhe nse e bn ndonj mkat apo gabon sht e natyrshme q njeriu ndonjher edhe t gaboj kthehet dhe pendohet, e All-llahu xh.sh. me t vrtet ia fal atij gabimin. E gjith kjo sht marr nga definicioni i bamirsis (ihsanit) n fjalt e Pejgamberit s.a.v.s.: Ta adhurosh All-llahun xh.sh. ashtu sikur ta shohsh, sepse edhe pse ti at nuk e sheh, Ai ty me t vrtet t sheh. Kjo n pika t shkurtra sht Feja Islame. Pason shpjegimi i gjersishm pr t: pr besimin n kt libr, ndrsa pr Islamin dhe ihsanin (bamirsin) n librat vijues insha Allah.
www.islamischen.ch
20
DEFINICIONET
sht e domosdoshme q n kt kaptin, n t ciln flasim pr besimin, ta shtjellojm shpjegimin e disa shprehjeve profesionale q jan karakteristike pr fjalorin e dijetarve, t cilat shpeshher prmenden edhe n librat fetar. Kto jan shprehjet DYSHIMI, MENDIMI dhe DITURIA. Prmes shpjegimit t ktyre termave, dshirojm t arrijm deri te definicioni i besimit. Dekarti n metodn e tij t njohur dhe para tij Gazaliu n veprn MUNKIDHU MINE-DDALAL, nisen nga dyshimi q t arrijn deri te besimi. Dekarti dyshon duke e marr dyshimin si rrug t arritjes deri te bindja, pra sht dyshimi? Sikur p.sh. t gjendeshe n Mekke e dikush t t pyeste se a bie momentalisht shi n Taif (qytet n Arabin Saudite), nuk do t ishe n gjendje t prgjigjesh as po e as jo, sepse sht e mundur q n at koh n Taif moti t jet me shi, si ekziston mundsia q qielli n t t jet i kthjellt-pa shi. Mundsia q atje bie shi sht ta marrim shembull 50 pr qind, kurse mundsia q t mos bie shi, po ashtu, 50 pr qind. Q t dy mundsit jan t njjta dhe nuk ekziston argumenti, i cili peshon n njrn apo ann tjetr. Ky sht dyshimi. Por, sikur t shikoje n pjesn lindore (e Taifi sht n pjesn lindore) e t shihje ret se si nga largsia paraqiten n skajet e horizontit, n ty do t dominonte-me prparsi t leht-mendimi se n Taif bie shi. Ky dominim i leht i mundsis s reshjes s shiut quhet mendim. N kt rast ti thua: Mendoj se tani n Taif bie shi. Mundsia sht p.sh. 60 pr qind pr po, d.m.th. se bie shi, ndrsa 40 pr qind pr jo se nuk bie shi.
E sikur t shihje se si ret jan shtuar dhe jan dendsuar, se qielli sht br i vrant dhe i turbulluar dhe se nga ai shkrepin rrufet, tek ti forcohet mendimi se n Taif bie shi, kshtu q pr prgjigjen po bie shi, mundsia bhet 70 apo 75 pr qind. Kjo sht ajo q dijetart tan e quajn mendim dominues. N kt rast ti atij q t pyet i thua: Te un dominon mendimi se tani n Taif bie shi. Por, sikur t shkosh n Taif e me syt e tu t shihje se bie shi, duke e ndier n fytyrn tnde, ather bhesh i bindur n reshjen e tij. Kt bindje t fort dijetart tan e quajn dituri apo njohje. Kshtu fjala dituri ka shum kuptime: 1 Dituri e prgjithshme, e cila sht prball padituris. 2 Dituria e cila sht prball artit dhe filozofis, kshtu q kimia dhe fizika jan shkenca, ndrsa pikturimi dhe poezia arte. Qllimi i njohjes n kt kuptim sht e vrteta-realiteti, arma e saj sht mendja kurse mjeti i saj sht t menduarit, eksperimentimi dhe hulumtimi. Ndrkaq qllimi i artit sht bukuria, arma e tij ndjenja, ndrsa mjeti i tij sht shija. 3 Dituria e cila ka kuptimin e bindjes s fort, e cila sht prball dyshimit dhe mendimit dhe pikrisht ajo sht qllimi i ktij studimi. 2 Dituria e domosdoshme dhe teorike
Sa i prket shkencs n kuptimin profesional, si matematika dhe kimia, dijetart ton pr t kan dhn m tepr definicione, megjithat m e qarta sht ajo e Sartunit: Shkenca sht grumbull njohurish t realizuara dhe t sistematizuara... Me fjaln njohje prjashtohen ndjenjat dhe imagjinata, me fjaln t realizuara prjashtohen teorit dhe supozimet, ndrsa m fjaln t sistematizuara prjashtohen njohurit e shkaprderdhura dhe t shprndara.
Dituris deri te e cila arrihet me shqisa dhe me t vzhguar nuk i nevojitet argumenti. Nuk sht e nevojshme t argumentohet se kodra, t ciln e sheh pran vete ekziston, sepse ti domosdo e di se ajo ekziston, sikur q donjri, i cili posedon logjik, kur e sheh, e di se ekziston. Kjo dituri quhet dituri e domosdoshme. Njohuria se siprfaqja e katrorit t hipotenuzs s trekndshit knddrejt sht e njjt me shumn e siprfaqes s katrorit t dy kateteve, dshmon argumentin mendor. Shkenctari apo studenti, i cili arrin deri te njohuria e ktij argumenti, e di kt fakt, mirpo njeriu i thjesht e i padiur, nuk sht i njohur, e as q beson n t, madje edhe ta shihte pran vetes trekndshin, n do an t tij t ishte i vendosur katrori, derisa nuk arrin te njohja e ktij argumenti. Kjo njohuri quhet njohuri teorike, deri te e cila arrihet vetm me an t dshmis racionale.
E VRTETA E DUKSHME DHE BESIMI

Dituri teorike llogaritet ajo s cils n thelb i nevojitet argumenti dhe nuk sht e kuptueshme me vet shqisat e as me vshtrim, megjithat, sht e prgjithshme dhe e shtrir ashtu q i sht e njohur edhe t diturit edhe t paditurit, edhe t madhit edhe t voglit dhe bhet m afr dituris s domosdoshme. Shembulli i ksaj sht njohuria se pjesa e Toks sht m e vogl se Toka n trsi, se buka e ndar sht m e vogl se ajo e plota. Edhe pse sht fakt se n thelbin e dituris teorike krkohet argumenti, ti nuk do ta gjesh asnjrin, i cili n kt do t dyshonte dhe krkon pr kt argument. Sikur nga fmija i vogl ta merrje okollatn e plot, e tia kthesh at t
prgjysmuar, nuk do ta pranonte. Sikur t mundohesh q ta bindish se ajo q ia ktheve sht m e madhe, nuk do t mund ta bindish, sepse fakti se nj pjes sht m e vogl se trsia sht e vrtet e dukshme, sikur q edhe argumenti i identitetit - apo fakti se ndonj send me t vrtet sht ai send. Sikur dikush t t thoshte: M argumento se lapsi t cilin e mban n dor nuk sht lug e ajit,- do ti thoshe: Kjo sht e dukshme, nuk ka nevoj q t argumentohet, sepse lapsi sht laps! T vrtetat e dukshme, a priori jan fakte racionale, t cilat i pranojn t gjith njerzit dhe askush pr to nuk krkon argument. Kur e vrteta e qart hyn n nnvetdije dhe z vend n t, duke ln gjurm n ide dhe vetdije dhe duke e drejtuar njeriun n t menduarit dhe t vepruarit e tij t vetdijshm, ajo quhet fe (ideologji), ndrsa bindja e fort n t iman (besim). Mirpo, ne e dim se njerzit ndonjher besojn edhe n t pavrtetn-gnjeshtrn. Shohim sot, n mesin e ithtarve t drejtimeve (shkollave) t devijuara dhe parimeve t rrejshme, ata t cilt jan mishruar me to edhe me shpirt edhe me trup, i kan pranuar fshehurazi e haptazi, duke sakrifikuar veten dhe pasurin n rrugn e ndihms pr ato drejtime. A mund ti quajm kta njerz besimtar? Prgjithsisht jo! Megjithat, mund tua prshkruajm besimin duke e konstatuar si t pavrtet at n t ciln besojn, n pajtim me fjalt e T Lartsuarit: A nuk i ke par ata, t cilve u sht dhn nj pjes e librit? Besojn idhuj e djallzi (En-Nisa, 51). sht e mundur tua prshkruajm emrin e besimit duke e kufizuar me prshkrim, n pajtim me fjalt e T Lartsuarit: Dhe shumica e tyre nuk e beson ndryshe All-llahun, vetm se duke i shoqruar (zota t tjer). (Jusuf, 106).
Mirpo, sa i prket besimit n kuptimin e ngusht-specifik, n kuptimin e t cilit kthehet kur t prmendet prgjithsisht dhe vetm n t udhzohet, kuptimin n t cilin mendohet sa her q t prmendet imani (besimi) dhe derivatet e tij n Kuran, Sunnet dhe terminologjin e dijetarve, ajo do t thot: - Besimi n All-llahun xh.sh. si Zot i Vetm; - Sundimtar i Cili bn t doj dhe cakton si t doj; - Zot q vetm Atij i drejtohet ibadeti (adhurimi), duke mos i prshkruar shok n asgj q bn pjes n kategorin e ibadetit (adhurimit); - Besimi n gjith at q ia shpalli T Drguarit-Muhammedit a.s. prej lajmeve pr: melaiket, pejgambert, Ditn e Gjykimit dhe caktimin e All-llahut xh.sh. kaderin n t mir e n t keq. Poseduesi i ktij lloj besimi sht mumin, e nse di nga kjo gjymton apo braktis, apo hamendet n pranimin e tij ose dyshon n t, humb cilsin e imanit-besimit dhe pushon s llogarituri n mesin e besimtarve.
PARIMET E BESIMIT PARIMI I PAR

At q e ndjej me shqisat e mia, nuk dyshoj n ekzistencn e tij.
Kjo sht e vrteta logjike, e pranuar, e gjithnjohur. Mirpo sht evidente dukuria q kur n mesdit shkoj npr shkrettir, e m paraqitet qart n sy nj liqe i vogl, e kur t arrij deri te ai shoh vetm rr (zall), sepse at q e kam par ka qen fatamorgan. E fus penn e shkrimit n got t ujit dhe e shoh si t thyer, por nuk sht e thyer. Njeriu merr pjes n ndonj ndej t mbrmjes, ku sht biseduar pr xhinnt dhe shpirtligt, e pastaj kthehet n shtpi, e nse rruga sht e shkret pa kmbsor dhe e errt, kurse ai mendjeleht e me imagjinat t gjer sheh pran vetes xhinnin apo shpirtligun, e vshtron dhe e ndien pranin e tij, por n t vrtet nuk ekziston asgj nga ajo q ai kinse e sheh. Magjistart dhe falltort shfaqin sende t uditshme, t cilat ti i sheh, por ato n realitet nuk ekzistojn. Prandaj, shqisat gabojn, mashtrojn dhe imagjinojn, apo imagjinon pronari i tyre, pra a thua pr kt shkak t dyshojm n ekzistencs e asaj q e ndiejm? Jo, sepse t dyshoja n tr at q e shoh, e dgjoj dhe e ndiej, do t m ngatrroheshin t vrtetat faktet me fantazin dhe do t bhesha i njjt si njeriu i mendur. Mirpo, shtojm edhe nj kusht pr arritjen e njohjes, apo bindjes s fort n ekzistimin e asaj q e ndjejm, e ky sht q mendja n baz t prvojs paraprake, t mos gjykoj se ajo q e ndjejm sht iluzion imagjinat apo mashtrim i shqisave, ndrsa mendja sht ajo q sht mashtruar hern e par, duke menduar se fatamorgana sht liqe uji, e kur e sheh pr her t dyt, e di se ajo sht fatamorgan. Mendja gjykon pas shikimit t pens s thyer n gotn e ujit hern e par se sht e pathyer, si edhe ka qen, edhe pse syrit i duket e thyer.
www.islamischen.ch
26
Sendet, n t cilat shqisat gabojn apo mashtrojn, jan t kufizuara, t pakta dhe t njohura, kshtu q nuk e dobsojn parimin e prmendur, e as q ndikojn n t. N ato sende bjn pjes edhe veprat e magjistarve t Faraonit, si edhe ajo q sot magjistart e bjn n cirk.
PARIMI I DYT
Ekzistojn gjra q nuk i kemi par e as nuk i kemi ndier, por besojm thell n ekzistimin e tyre, njlloj sikur q besojm thell n ekzistimin e asaj q e shohim dhe e ndiejm. Jemi t bindur thell n ekzistimin e Indis dhe Brazilit, e nuk i kemi vizituar asnjher. Besojm se Leka i Madh e ka pushtuar Persin, ndrsa Velid ibn Abdul-Meliku e ka ngritur xhamin emevite, por nuk kemi marr pjes n betejat e Leks s Madh as q kemi qen dshmitar t ngritjes s xhamis s Emevive. Sikur donjri t mendonte n vete, do t shihte se sendet n ekzistimin e t cilave besojm por nuk i kemi par, jan m shum n numr se ato t cilat i kemi par (shtetet, qytetet dhe ngjarjet historike t cilat kan ndodhur dhe ndodhin sot e ksaj dite). E si sht thell i bindur n ekzistimin e atyre sendeve, e nuk i ka ndier me shqisat e veta? sht i bindur thell n ekzistimin e tyre ather kur pr to e kan lajmruar grumbujt e njerzve njri prmes tjetrit, mundsia e t cilve q t merren vesh mes veti e ti trillojn kto sende, e q pastaj ti transmetojn rrejshm, praktikisht ka qen e pamundur.
www.islamischen.ch
27
Prandaj parimi i dyt sht: Ashtu si arrihet deri te bindja e fort prmes shqisave dhe vshtrimit, po ashtu arrihet edhe prmes dshmive t transmetuesve, n sinqeritetin e t cilve besojm prmes lajmeve t vrteta.
PARIMI I TRET
Sa sht largsia e njohuris q e arrijn shqisat, dhe a jan ato n gjendje ta kuptojn krejt at q ekziston? Shembulli i shpirtit dhe i shqisave sht sikur shembulli i njeriut t cilin sundimtari e ka burgosur n kshtjell, duke ia mbyllur t gjitha dyert dhe dritaret dhe duke mos i ln asgj, prve disa vrimave t vogla t arave n muret e kshtjells, prmes t cilave shikon lumin q rrjedh n ann lindore, vrima nga e cila shihet kodra q gjendet n ann perndimore, vrima e cila shikon n pallatin, i cili ngrihet n ann veriore dhe vrima e cila shikon fushn q shtrihet n ann jugore. Burgu sht shpirti, kshtjella sht trupi, ndrsa vrimat jan shqisat. Shqisa e t pamurit mbikqyr botn e ngjyrave, shqisa e t dgjuarit botn e zrave, shqisa e shijimit botn e shijeve, shqisa e t nuhaturit botn e aromave dhe shqisa e t prekurit botn e sendeve. 1 Tani pyetemi: A ka arritur donjra prej shqisave t prmendura ta zbuloj gjith at q gjendet n bot mbi t ciln ka vigjluar? Kur i burgosuri vshtron prmes vrims nga e cila
www.islamischen.ch
28
shikon n lum, nuk e sheh t trin, por vetm nj pjes t tij, njlloj sikurse syri, kur e vshtron botn e ngjyrave nuk e sheh t trn por vetm nj pjes t saj. Un nuk e shoh buburrecin kur lviz n largsi prej tri miljesh edhe pse buburreci ekziston atje, e as q i shoh bakteret dhe mikroorganizmat n gotn e ujit t pastr, edhe pse n got gjenden me miliona baktere. Po ashtu nuk i shoh elektronet, t cilat qarkullojn n mes t atomit, si qarkullojn yjet n kupn e qiellit. M pastaj, ai buburrec posedon z, por un nuk e dgjoj, sepse veshi im i pranon vetm vibracionet me forc (intensitet), prej njzet mij deri n njzet e pes mij fonesh, prandaj do z q sht m i dobt se kjo nuk e dgjon, ndrsa do z q sht m i fort e shpon timpanin e veshit dhe shkakton dhembje. Un nuk e ndiej ern e sheqerit, edhe pse buburreci dhe miza e ndiejn dhe vrsulen tek ai. Ndaj shqisat, nga bott mbi t cilat u sht dhn pushteti, zbulojn vetm nj pjes t tyre. 2 Mandej, a nuk sht e mundur q ndrmjet bots s ngjyrave, mbi t ciln vigjlon syri, dhe bots s zrave mbi t ciln vigjlon veshi, t ekzistoj nj bot tjetr, t ciln n thelb nuk e njoh, sepse nuk posedoj shqisa pr njohjen e saj? A nuk sht e mundur q ndrmjet lumit e kodrs n raport me t burgosurin e kshtjells, t ekzistoj nj kopsht i madh t cilin ai as nuk e sheh e as nuk e njeh, sepse nuk gjen vrim prmes s cils do ta vshtronte? Prandaj a ka t drejt q pr shkak se nuk e sheh, ta mohoj ekzistimin e tij? Njeriu i verbr nga lindja ka mundsi q prmes dgjimit t arrij deri te njohuria se deti sht i kaltr, ndrsa livadhi i gjelbr, por nuk sht n gjendje q t kuptoj se sht ajo kaltrsi, apo ai gjelbrim. I shurdhti prmes arsimimit kupton se melodit prbhen prej: vargjeve, takteve dhe
shkallve notave, mirpo nuk sht n gjendje ta ndjej thelbin e muziks. Pra, a ka t drejt i verbri ta mohoj ekzistimin e gjelbrimit, apo i shurdhti ta mohoj realitetin e melodis, pr shkak se nuk e ndien? N brendsin e dhoms me qetsi t madhe, gjenden t gjitha melodit dhe tingujt, t cilat momentalisht emetohen nga t gjitha radiostacionet. Ti nuk i ndien, sepse nuk jan ngjyr t ciln e sheh me sy, e as z t cilin e dgjon me vesh, ato jan valt e llojit tjetr, t cilat kan z, por veshi nuk i ndien, mirpo, kur ta prdorish radion, e cila kta tinguj pasi q i pranon nga radiostacioni i kthen te ti, ather i dgjon ato. Ti nuk i ndien ndryshimet e vogla t shtypjes atmosferike, sepse nuk posedon shqis me t ciln do ti ndjeje, mirpo, nse e prdor barometrin do ti ndiesh, ashtu si nuk i ndien vibracionet dhe dridhjet e qeta, mirpo radari i ndien. Prandaj, ka shum gjra t cilat nuk hyn n sfern e ndjenjave apo shqisave, sepse nuk jan ngjyra t cilat shihen, zra t cilt dgjohen, sende t cilat preken, aroma t cilave u merr er e as ushqim i cili shijohet. Pra, a kam t drejt q ta mohoj ekzistimin e tyre pr shkak se shqisat e mia t kufizuara nuk i ndiejn? 3 A jan shqisat t prsosura? Popujt e mparshm i kan kufizuar shqisat n pes, duke mos prfytyruar mundsin e shtimit t numrit t tyre. Mirpo, sot tek njeriu jan zbuluar shqisa t tjera, t reja, t cilat All-llah xh.sh. i ka depozituar n t, e ajo q pranon shtim rritje, nuk sht e prsosur. Un i mbyll syt, pastaj e shtriej dorn dhe e mbledh, duke ndier se a sht e shtrir apo e mbledhur, e nuk e kam prekur e as nuk e kam par. Me far shqise kt e kam ndier? Kt e kam
www.islamischen.ch
30
ndier me t ashtuquajturit muskuj apo shqisa muskulore. Po ashtu ndjej lodhje apo plogshti, ndjej mrzi, gzim dhe dekurajim, duke mos i ndier kto me asnjrn nga pes shqisat, por me t ashtuquajturn shqis e brendshme. Un ec pa mu marr kmbt, ndrsa foshnja n fillim t ecjes rrzohet iklisti dhe argtuesit e cirkut, t cilt ekzekutojn udira, me ciln shqis e mbajn baraspeshn? Ekziston shqisa e tet, e kjo sht shqisa e baraspeshs. Shkenctart e kan zbuluar vendin n t cilin All-llahu xh.sh. e ka vendosur at, e ajo sht nj substanc e vogl e lngt n veshin e brendshm, me ndihmn e s cils mbahet baraspesha. N kuadr t eksperimenteve t tyre kta shkenctar e kan hequr kt substanc tek lepuri, ashtu q m von ai ka filluar t ec duke rrshqitur, sikur t ishte i dehur. Parimi i tret pra, sht se nuk kemi t drejt q ti mohojm gjrat vetm pse nuk i ndiejm ato me shqisat tona.
PARIMI I KATRT
Kemi thn se shqisat kan aftsi t kufizuara, sepse un me syt e mi nuk e shoh krejt at q sht e dukshme. Kjo sht e vrtet, mirpo All-llahu xh.sh. na ka pajisur me aftsi, me t cilat e prmbushim mungesn e shqisave, e kjo sht imagjinata, apo fantazia. Un edhe pse nuk jam n gjendje ta shoh shtpin time nga Mekka n Damask, jam n gjendje ta prfytyroj at sikur e shoh. Prandaj, imagjinata i plotson shqisat, pra a i ka ajo kufijt e vet, apo sht e lir, e pakufizuar? A jam n gjendje t prfytyroj di q me shqisa nuk e kam ndier?
Imagjinata sipas mendimit t psikologve sht dyllojshe: imagjinat destruktive, si ishte prfytyrimi im i shtpis nga Mekka n Damask, dhe imagjinata kreative apo konstruktive, si sht imagjinata e poetve, tregimtarve, piktorve, artistve e t tjerve. Shikoni n imagjinatat e ktyre artistve, a kan imagjinuar di q nuk ekziston n realitet? Skulptori q ka gdhendur statujn e Veners ka ardhur me figurn t cils ne nuk ia kemi par iftin, e as me at t cils plotsisht i ngjason apo i prgjigjet, mirpo, a sht ajo di e re, apo skulptori i saj i ka marr pjest nga realiteti dhe mes veti i ka ndrlidh? Ka marr hundn m t bukur t ciln e ka par, buzt m t bukura dhe trupin m t bukur, duke i ndrlidhur kto n mes veti dhe kshtu ka ardhur me di t re. Megjithat kjo e reja sht e prbr nga pjest e s vjetrs. N statujn e Mzatit asirian me krah n muzeumin e Parisit nuk ka asgj t jashtzakonshme, prve q skulptori i tij ka marr kokn e njeriut dhe e ka vendosur n trupin e mzatit, e pastaj ia ka shtuar kraht e shpendit. Pra, figura dhe pamja e re sht e prbr nga pjest e vjetra. Po ashtu shtaza e uditshme t ciln e ka prfytyruar Kazvini, si dhe fantazia e poetve, sado thell q kan hyr n fushn e metaforave, krahasimeve, metonimive dhe hiperbolave magjike, ato nuk dalin nga suazat e bashkimit t pjesve t shprndara e t shkaprderdhura nga realiteti. Nse do t thelloheshim edhe m shum n bashkimin e jashtzakonshm t ktyre (pjesve nga realiteti), do t vrenim se edhe vet imagjinata sht e pafuqishme ti marr me mend t gjitha ato sinteza. Merrni pr shembull, nj pjes nga bota e ngjyrave dhe nj pjes nga bota e zrave dhe thuani: Se a ka knduar ndonj kngtar melodi me arom t pakndshme, apo era prkatse
www.islamischen.ch
32
sht e ngjyrs s kuqe, e pastaj kt fotografi ia paraqitni imagjinats suaj dhe do t shihni se nuk jeni n gjendje q ta prfytyroni, edhe pse e tra kjo fotografi nuk ka dal prej bots reale. Ne nuk jemi n gjendje q ta prfytyrojme melodin me arom, e as ern e kuqe. Pastaj, mundsit tona jan ti prfytyrojm vetm tri dimensione: gjatsin, gjersin dhe lartsin, dhe nuk jemi n gjendje q ta prfytyrojm dimensionin e katrt, si nuk jemi n gjendje ta prfytyrojm rrethin pa cirkonferenc apo trekndshin pa knde. E ather si ta prfytyrojm botn e ardhme dhe at se ka ka n t, duke qen se ajo bot plotsisht dallohet nga kjo. Me t vrtet bota e ardhme n raport me kt bot, sht si kjo bot n raport me botn e foshnjs n barkun e nns. Sikur t ishim n gjendje q t vm kontakt me foshnjn n mitrn e nns dhe ta pyetnim po ta marrim se sht n gjendje t na prgjigjet duke i thn: sht Gjithsia?, ajo do t na prgjigjej: Gjithsi jan t gjitha kto dukuri q m mbulojn dhe kto errsira q m rrethojn. Po ti thoshim: Kndej ekziston nj Gjithsi tjetr n t ciln gjenden Dielli dhe Hna, nata dhe dita, toka dhe deti, fusha dhe kodra, shkrettirat shterpe dhe kopshtet e shtruara!, nuk do ta kuptonte domethnien e ktyre fjalve, por edhe sikur ti kuptonte, nuk do t ishte n gjendje ta prfytyronte kuptimin e tyre t vrtet. Andaj, Abdullah Ibni Abbasi r.a. ka thn. Nga gjrat e ahiretit ne dunjallk jan vetm emrat-emrtimet (e tyre)! (Thn ndryshe, vetm emrat e asaj q gjendet n dunjallk dhe ahiret jan t prbashkt, derisa thelbi plotsisht ndryshon). Pr kt arsye, vera (q pihet, - sh.p,.) n botn e ardhme nuk sht si vera n dunjallk, as zjarri i xhehennemit nuk sht si zjarri i dunjallkut, e as Ura e Siratit, e shtrir prtej xhehennemit, nuk sht si urat tjera t ngritura mbi lugina e lumenj.
Pra, parimi i katrt sht: Imagjinata njerzore sht n gjendje ta prfshij vetm at deri te e cila kan arritur shqisat.
PARIMI I PEST
Kur syri e shikon thuprn e drejt, t prthyer n gotn e ujit t pastr, mendja nuk mashtrohet me at q syri e ka par, sepse e di se thupra ende ka mbetur e drejt. Kur syrit i duket rra e shkrettirs si uj, mendja e di se ajo sht fatamorgan-mashtrim, dhe se nuk sht uj por rr. Kur ta shikojm magjistarin n cirk se ai i nxjerr nga goja njqind faculeta, kurse nga mngt e palltos njzet lepuj, mendja kupton se ajo sht fanitje dhe mashtrim. Pra, mendja sht br gjykats, dhe ky gjykim i saj sht lagpams. Mirpo, a sht ajo (mendja) gjykats mbi t gjitha, dhe a sht largsia e gjykimit t saj e pafund? Mendja nuk sht n gjendje q t kuptoj asgj derisa nuk prkufizohet me dy gjra, me koh dhe hapsir, pra ajo q nuk sht e prkufizuar me koh dhe hapsir, mendja-vetvetiu-nuk sht n gjendje ta kuptoj. Sikur profesori i historis t thoshte: Ka shprthyer lufta ndrmjet arabve dhe persianve, mirpo kjo luft nuk sht zhvilluar para Islamit e as pas tij, e as n ndonj koh tjetr, por n t vrtet ka shprthyer, - kt nuk do ta kuptoje apo besoje, e as q do ta pranoje. E sikur profesori i gjeografis t thoshte. Ekziston qyteti, i cili nuk sht n rrafshin e as n kodr, as
www.islamischen.ch
34
n tok e as n det, nuk sht n Tok e as n Gjithsi, as n fardo hapsire, mirpo ai ekziston, - ti kt nuk do ta kuptoje, nuk do ta pranoje, e as q do ti besoje. Prandaj, mendja nuk gjykon ndryshe, prve se brenda kufijve t kohs dhe hapsirs, ashtu q ajo q sht jasht atyre kufijve, nga shtja e shpirtit, caktimit t All-llahut xh.sh., lartsis dhe cilsive t Tij, mendja nuk sht n gjendje t gjykoj pr to. Pastaj, mendja sht e kufizuar. Nuk mund t gjykoj mbi t pakufizuarn, e as q sht n gjendje ta kuptoj at. Prezentoja vetes amshueshmrin e besimtarit n Xhennet! Mendja e besimtarit sht e bindur se ajo sht e vrtet dhe kjo bindje (jekin) i ka ardhur prmes lajmit t t sinqertit T Drguarit, sal-lall-llahu alejhi ve selem. Mirpo, shiko se mendja jote a e kupton amshueshmrin? Prqndroje mendimin mbi t, e do t shohsh se si e prfytyron qndrimin e tyre n Xhennet nj shekull apo dy, njqind, nj milion apo nj mij milion shekuj, pastaj do t konstatosh se mendja jote mbetet e pafuqishme dhe pyet: E ka pas ksaj?. Ajo dshiron q me at ta caktoj kufirin. Ajo nuk sht n gjendje ta kuptoj amshueshmrin, e kur ta pandeh arritjen deri te ajo, vjen n kundrshtim i cili dshmon pr kotsin dhe mashtrimin e saj. Filozofi gjerman, Emanuel Kanti, e ka shkruar librin e njohur n t cilin vrteton se mendja nuk sht n gjendje q t sjell gjykime pr di tjetr, prve se pr botn materiale. Mirpo, at t ciln e ka thn Kanti, shum m par e kan thn ulemat (dijetart) tan, duke e prsritur dhe vrtetuar aq shum saq sht br si e vrtet prgjithsisht e njohur, kurse t folurit pr t prsritje e zakonshme. Ti shohim kundrthniet e njohura t Kantit si u paraprijn dijetart tan t cilt kan shpjeguar me argumente matematikore se rrethi i oroditur circulus vitosus (se do send shkakton tjetrn dhe kshtu me radh deri n fund), sht i gabuar dhe gnjeshtr.
Njri nga argumentet m t afrta t tyre sht ky: nga pika (M), p.sh. nxjerr dy rreze, d.m.th. dy vija t drejta, t cilat largohen n mes veti-si mund t shihet n fotografi dhe pandeh (prfytyron) gjatsin e do vije deri n pafundsi (B,B). Pastaj i bashkon kto dy vija me vija diagonale n distanc t barabart (C-H; C1-H1; C2-H2), dhe kshtu derisa nuk t arrish deri te vija (B,B). A sht ajo vij e kufizuar apo e pakufizuar? Nse thua se sht e kufizuar, do t t thuhet se ajo vij sht ndrmjet dy pafundsive. Prandaj, si mund t jet e kufizuar? E nse thua se sht e pakufizuar, e merr prgjigjen se ajo sht vij e cila i bashkon dy pika (B, B), prandaj si mund t jet e pakufizuar? Pra ajo sht e kufizuar dhe e pakufizuar, e kjo sht kundrthnie! Pra, sht vrtetuar se mendja humb baraspeshn (rregullohet t perceptuarit e saj) kur bn prpjekje q t gjykoj pr t pakufizuarn, njlloj si bie n kundrthnie absurde, kur gjurmon at q nuk ka fund-pafundsin. Mendja, pra nuk sht n gjendje q t gjykoj, e as q sht i drejt gjykimi i saj, prve se pr sendet e kufizuara materiale. Ndrsa sa i prket asaj sht jasht kufijve t materiales, apo t padukshmes-bots metafizike, mendja pr t nuk mund t gjykoj. E at q e ka vrtetuar Kanti, e para tij edhe ulemat tan, gjendet n librin SHERHUL-MEVAKIF nga Sejjidi, mesazhi MEKSADUL-ESNA nga Gazaliu dhe n librat tjer t akides.
www.islamischen.ch
36
PARIMI I GJASHT
T gjith njerzit, edhe besimtart edhe pabesimtart, ata t cilt jan rritur n shtpit e ibadetit (adhurimit) n xhamia dhe kisha, apo t edukuarit n strehimoret e amoralit dhe rezillqeve, kur i godet ndonj fatkeqsi e madhe-katandisje fati nga e cila humbin durimin dhe nuk gjejn ila, nuk krkojn ndihm dhe mbrotje n asnj nga kto krijesa, por krkojn ndihm dhe strehim te fuqia e cila sht prapa atyre krijesave, fuqia t ciln nuk e shohin, por n shpirtra dhe zemra e ndiejn ekzistimin, madhsin dhe lartmadhrin e Saj. Kjo i ndodh nj numri t madh t nxnsve n ditt e provimeve, si dhe shum t smurve kur dhembjet u shtohen dhe mjeku bhet i paaft pr to. T gjith i kthehen Zotit t tyre dhe i prkushtohen Atij me adhurim. Pra, a keni pyetur ndonjher se sht shkak i ksaj dhe t ngjashmes me t? Si e dim q ndonjri, i cili bie n vshtirsi, i kthehet Allahut xh.sh.? T gjithve na kujtohen 3 ditt e lufts s kaluar dhe asaj t pars, se si njerzit iu kthyen fes duke krkuar strehim te All-llahu xh.sh. Komandantt dhe eprort jan drejtuar kah tempujt dhe e kan ftuar ushtrin n (namaz) lutje. Kam lexuar n revistn MUHTAR, artikullin e prkthyer nga ndonj revist tjetr, t botuar n ditt e lufts, nga nj i ri-parashutist (n kohn kur parashutistt dhe aterimet kan qen di e re), i cili tregon ndodhin e tij ku thot se sht ritur n nj shtpi n t ciln askush nga antart e saj
3
Mendoj n njerzit me mosh mesatare dhe ata t moshuarit t cilve u kujtohet lufta e fundit m 1939 dhe ajo para ksaj m 1914. Un i mbaj n kujtes dhe n baz t asaj q kam par me syt e mi shpreha mendimin tim mbi to.
Zotin nuk e kan prmendur e as q Atij iu kan lutur-falur. Ka msuar n shkolla n t cilat nuk ka pasur or msimi fetar e as msues besimtar, dhe se sht edukuar me edukat materialiste (laike), apo thn m mir, ashtu si edukohet kafsha e cila nuk di tjetr prve ushqimit, pijes dhe mbarsimit. Mirpo, kur pr her t par sht lshuar me parashut, duke e par veten se si bie, para se parashuta t ket filluar t hapej, filloi t lutet: O Zot, Krijuesi im!, dhe me gjith zemr t lutet, duke u uditur nga i erdhi ky besim?! E bija e Stalinit, e cila sht rritur e edukuar n vorbull t mosbesimit, para pak kohe i ka botuar memoaret (kujtimet) n t cilat prmend se si i sht kthyer besimit, edhe vet duke u habitur nga kjo kthes. Mirpo, n kt nuk ka kurrfar udie, sepse besimi n ekzistimin e All-llahut xh.sh. sht di q sht e fshehur n do shpirt. Ajo sht natyrshmri-nj nga instinktet thelbsore njerzore, si sht p.sh. instinkti seksual, e njeriu sht kafsh e cila beson. Megjithkt, kt natyrshmri njerzore ndonjher e mbulojn epshet, dshirat, pasionet dhe nevojat materiale jetsore, e kur ta trondisin tmerret, rreziqet dhe vshtirsit, e hedh nga vetja at mbules dhe paraqitet besimi. Pr kt shkak, ai i cili nuk beson quhet kafir, e n gjuhn arabe fjala kafir ka kuptimin: Ai i cili mbulon. sht interesante se mbshtetjen e ksaj ideje e kam gjetur n dy deklarata t largta n mes veti sipas kohs, hapsirs, kushteve dhe qllimit, mirpo, t njjta sipas kuptimit. Deklaratn e muslimanes s njohur, t devotshmes Rabije Adevijes, dhe deklaratn e shkrimtarit t njohur francez ateistit Anatoll Fransoa, ku pr shkakun e ateizmit dhe mosbesimit t vet thot: Njeriu bhet besimtar kur si rezultat i analizs s urins, i paraqitet se ka smundjen e sheqerit (n kohn kur insulini nuk ka qen i njohur)!. Ndrsa Rabis i sht thn: Filani ka sjell nj
mij dshmi pr ekzistimin e All-llahut xh.sh.Ajo n kt sht buzqeshur dhe ka thn: Mjafton nj dshmi. E pyetn: Cila, n ka u prgjigj: Sikur t udhtoje i vetmuar n shkrettir, e n nj moment t rrshqiti kmba dhe ra n nj pus nga i cili nuk je n gjendje t dalsh, ka do t bje ather?. Bashkbiseduesi i saj i tha: Do t thrrisja: O Zot!. Kjo sht dshmia,- shtoi Rabija. Besimi n All-llahun xh.sh. sht n thellsin e shpirtit t do njeriu. Kjo sht e vrteta t ciln ne muslimant e njohim, sepse All-llahu xh.sh. na ka lajmruar se besimi-imani sht natyrshmri (instinkt), me t ciln i ka krijuar njerzit. Kt t vrtet evropiant srish e kan zbuluar. Dirkemi, profesor i njohur francez i filozofis, e ka shkruar librin n t cilin thekson se besimi n ekzistimin e Zotit sht e vrtet e qart-aksiom. sht e pamundur q njeriu t jetoj dhe t vdes duke mos menduar pr Zotin e ksaj Gjithsie. Mirpo, ndoshta ka qen mendjeshkurtr dhe nuk ka arritur deri te Perndia e vrtet, por ka adhuruar gjrat tjera prve Tij, duke konsideruar se ata jan zota apo e afrojn te Zoti. E kur t ndodh di e re del ndonj telashe dhe paraqitet asti i rrezikut, i kthehet t vetmit Allllah xh.sh. dhe i mohon ata zota t rrejshm. Mushrikt e fisit Kurejsh e kan adhuruar Hubelin, Latin dhe Uzatin, gurt dhe statujat. Hubeli sht statuj e kuqe t ciln e solli Amr ibn Luhajj nga Siria, nga Shami. I kan thn se sht zot i madh dhe i fuqishm, e kur e mori dhe e vuri mbi deve, rrugs i ra dhe dora e ksaj statuje u b cop e grim, prandaj ia bn nj dor tjetr nga ari. Ktij Zoti iu thye dora, por edhe krahas ksaj e kan adhuruar! I kan adhuruar n momentet e rehatis dhe siguris, e kur lundronin npr det dhe kur valt shqetsoheshin (turbulloheshin), duke paralajmruar fantazmn e prmbytjes, nuk kan thirrur: O Hubel, por: O All-llah!.
www.islamischen.ch
39
Kjo sht e dukshme edhe sot me rastin e anijethyerjeve, shprthimeve t zjarrit, me rastin e rrezikut apo keqsimit t smundjes. Ather do ti shohish ateistt se si i kthehen fes! Prse? Pr shkak se besimi sht instinkt, dhe deficioni m i plot pr njeriun sht se: Ai sht kafsh religjioze. Shikoni n kta materialist-pabesimtar kur tu vij vdekja! A mendoni se Marksi dhe Lenini kur ta ken par vdekjen (jan bindur n arritjen e saj) kan thirrur mjete prodhuese t cilat i kan adhuruar, apo e kan thirrur All-llahun? Bhuni t bindur se nuk kan vdekur para se ti jen lutur Zotit, por ather kjo lutje nuk bn dobi. Edhe Faraoni ka br tirani dhe mendjemadhsi duke folur: Un jam m i madhi zot i juaji, - por kur e prfshiu at prmbysja tha: Besova se nuk ka hyjni tjetr pos Atij q i besuan Beni Israilt (izraelitt) (Junus, 90). N simpatin e dashuris t ciln e ndien i dashuruari, qndron argumenti se besimi sht natyrshmri-instinkt te njerzit (shpirtrat e tyre). Dashuria sht fotografi e zvogluar e besimit, si dhe nga format e ibadetit. Francezt, pasi q n mesin e tyre kishte dominuar lnia e fes, fjaln adhurim e kan prdorur pr dashurin. N kt i kan pasuar edhe disa nga ne, t cilt jan evropianizuar, kshtu q n bisedat e tyre filluan t flisnin: E don dhe e adhuron dhe E ka dashuruar deri n adhurim, e kjo nuk don t thot asgj tjetr, vetm se adhurimi sht manifestim natyror i besimit n Zotin, ndrsa dashuria sht njra nga format e besimit. I dashuruari i nnshtrohet t dashurit t vet dhe i zbaton t gjitha dshirat e tij, ngjashm vepron edhe besimtari ndaj All-llahut xh.sh. (i nnshtrohet dhe i zbaton urdhrat e Tij). I dashuruari san kokn edhe nse t gjith njerzit hidhrohen n t, vetm q ai t cilin e don t jet i knaqur me t. I njjt sht edhe rasti i besimtarit me All-llahun xh.sh. Nuk ua v veshin hidhrimit t t
gjith njerzve, vetm q Ai t jet i knaqur me t. I dashuruari i friksohet t dashuruarit t vet, i friksohet hidhrimit t tij dhe sht i knaqur me tr at q rrjedh nga ai. Pra, dashuria (t dashuruarit) sht dshmi se besimi-imani sht instinkt natyror i njerzve.
KUFIZIMI TERMINOLOGJIK
At q e kemi thn m par nuk don t thot se dashuria ndaj All-llahut xh.sh. sht e njjt sikurse dashuria ndaj personit t dashuruar. Jo, sepse i dashuruari i nnshtrohet t dashurit t vet dhe i frikohet, sht i knaqur me sjelljet e tij dhe i jep prparsi knaqsis s tij, pr shkak t knaqsis t ciln e ndien, sepse ai n te e don vetveten. E sikur p.sh. Lejln ta kishet kapluar rrebulli (smundje e lkurs, - sh.p.) dhe tia kishte shmtuar fytyrn, hundn apo syt, Mexhnuni nuk do ti afrohej, e as q do t ndiente prmallim pr t. Madje do t ikte dhe do t largohej prej saj. Ky sht dallimi midis dashuris ndaj krijess dhe Krijuesit. Kto jan dy dashuri t ndryshme, mirpo gjuht njerzore pr shkak t ngushtsis dhe paaftsis s tyre q ti prfshijn kuptimet shpirtrore, prdorin t njjtn shprehje pr shum kuptime. Kshtu kur themi: Filani i don peizazhet kodrinore, Filani e don historin, Filani e don orizin me mish ndrsa Prindi e don fmijn e vet, Mexhnuni e don Lejlan, ndrsa besimtari e don All-llahun xh.sh., donjra nga kto dashuri dallon nga tjetra. Shembulli i ksaj sht edhe fjala bukuri. Ky sht nj nocion, ndrsa ne e prdorim n nj mij kuptime. N kt bjn pjes edhe fjalt tona. All-llahu dgjon dhe sheh dhe Filan njeriu dgjon dhe sheh,
me fjal t tjera nuk sht i shurdhr e as i verbr, mirpo t dgjuarit dhe t pamurit e tij nuk i ngjason dgjimit dhe shikimit t robit (njeriut), sepse All-llahu xh.sh. nuk i ngjason asnjrs nga krijesat, e as q Atij i prngjet di, dhe t gjitha ajetet q flasin pr cilsit (sifatet) e All-llahut xh.sh., jan t prmendura n kt kuptim. All-llahut xh.sh. asgj nuk i ngjason.
PARIMI I SHTAT
Parimi i shtat sht q njeriu me intuit, ndien se kjo bot materiale nuk sht e tra q ekziston dhe se prapa ksaj fshihet bota e panjohur shpirtrore, duke i vrejtur reflekset t cilat n t i drgojn. Kjo, pr shkak se njeriu e sheh se knaq-sit materiale jan jetshkurtra (t kufizuara) ashtu q kur t realizoj qllimin dhe ta arrij kufirin, knaqsia pushon t jet knaqsi dhe shndrrohet n shprehi, ashtu q zhduket mblsia dhe mrekullia e saj dhe bhet si anekdotat e msuara prmendsh, apo si ndonj tregim i vjetr. I varfri shikon veturn e t pasurit, e cila kalon pran tij dhe shikon viln e tij pran t cils qndron dhe mendon n vete, se e tr bota do t ishte e tij, sikur t posedonte di t till, mirpo ather kur kjo t bhej e tij, nuk do ta ndiente at ndje dhe knaqsi. I dashuruari e kalon tr natn pa gjum duke imagjinuar pr takimin me t dashurn, duke menduar se tr knaqsit e bots jan n dashurin ndaj saj, e kur e marton at q e ka dashur dhe kalojn dy vjet n martes, treten t gjitha ato shpresa, shuhen knaqsit dhe nga ato mbesin vetm kujtimet. I smuri lngon nga smundja dhe vuan duke prfytyruar se e tr knaqsia sht n
shrimin dhe kalimin e dhembjeve, e kur ti kthehet shndeti dhe i harron ditt e smundjes, nuk sheh m n shndet asgj nga ato knaqsi q i prfytyronte. I riu e dshiron me gjith shpirt famn, duke u gzuar kur ndonj radiostacion e kumton emrin e tij apo ndonj gazet e boton fotografin e tij, e kur ta arrij famn dhe kur emri dhe personaliteti i tij dgjohet, fama i bhet gj e rndomt. Mandej, ndodh q njeriu ta dgjoj melodin n natn e qet, t ciln e kndon kngtari i dashur pr t, ashtu q e mallngjen n thellsi t shpirtit dhe e ngrit n botn shpirtrore. Ose lexon rrfimin nga shkrimtari i shkatht dhe e ndien sikur ai e udhheq rrugve t bots magjepsse, n t ciln prve mrekullive ka edhe poezi e arom, e kur rrfimi prfundon, ndien sikur ka qen n ndrrn e mbl t mallngjyer nga e cila sht zgjuar, kot duke tentuar q ti kthehet mblsis dhe joshjes s saj. I prjeton momentet e njohjes-zbulimit, kur shpirti pastrohet prmes t menduarit dhe prsiatjes, duke u liruar nga presioni i materies, ashtu q n koht e pastrtis dhe pavarsis ngrihet derisa nuk arrin te kufiri prej t cilit e sheh Tokn dhe at q gjendet n t aq t imt saq nuk meriton shikimin, pr shkak se ndien knaqsi shpirtrore dhe ndje, s cils nuk i sht e barabart knaqsia e ushqimit t ciln e ndien i urituri, as knaqsia t ciln e ndien dorshliri ndaj t pafatit, e as knaqsia e pasuris dhe autoritetit pr varfanjakun e mjer. Shpirti vazhdimisht pretendon dhe e synon at, botn m t lart shpirtrore, botn e panjohur nga e cila i ka t njohura vetm kto reflektime, t cilat shprndahen para se ti paraqiten, i humbin dhe i zhduken kto momente t kndshme fryma freskuese, t cilat shkaprderdhen para se t paraqiten. Ather kupton se knaqsit materiale jan jetshkurtra, se knaqsit
shpirtrore jan me vllim m t madh se ato materiale dhe se ln gjurm m t thella n shpirt. Si bhet thell i bindur (nprmjet intuits e jo dshmis racionale) se kjo jet materiale nuk sht e tra q ekziston dhe se bota e panjohur, e fshehur pas bots s materies, sht e vrteta ekzistuese, pr t ciln shpirtrat mallngjehen, duke br prpjekje q t ngjiten tek ajo, por nga kjo i pengon ky trupi i dendur, i cili nuk e lejon q lirisht t fluturoj kah ajo (bot shpirtrore). Ky sht argumenti psikologjik pr ekzistimin e bots tjetr.
PARIMI I TET
Besimi n ekzistimin e bots tjetr sht rezultat i domosdoshm i besimit n ekzistimin e Allllahut xh.sh. Shpjegimi i ksaj sht se All-llahu xh.sh. sht i drejt, e I Drejti nuk lejon dhunn dhe as q e l tiranin pa dnim, sikur q nuk e l t shkelurin pa drejtsi. Megjithat, ne n kt bot shohim ata t cilt jetojn dhe vdesin si mizor e nuk dnohen, dhe ata t cilt jetojn e vdesin si t shkelur pa drejtsi. E ka do t thot kjo? Dhe si ndodh kjo pran ekzistimit t Zotit xh.sh. dhe drejtsis s Tij? Kjo jep t kuptosh se bota e ardhme, n t ciln bamirsi do t shprblehet, ndrsa mkatari do t dnohet, sht e domosdoshme. Tregimi nuk mbaron me prfundimin e ksaj bote, sepse, sikur n TV t shfaqej filmi e t ndrprehet n mes t shfaqjes dhe t kumtohet se filmi ka prfunduar, askush nga shikuesit nuk do t besonte n kt, dhe do t thrrisnin: ka ndodhi me heroin? Ku sht mbarimi i tregimit?. Ata presin nga autori q tregimin ta realizoj deri n fund dhe ta nxjerr n shesh
prfundimin e heronjve t tij. E till sht gjendja me Krijuesin e njerzve, e si pra njeriu i menur t beson se tregimi i jets prfundon me vdekje?. Si, kur llogaria ende nuk sht rregulluar, e as tregimi nuk sht plotsuar? Andaj, mendja bhet thell e bindur se ky kozmos ka Zotin e vet dhe se pas ksaj bote sht ahireti bota e ardhme. Se ajo bot e panjohur, nj refleks shklqimi t s cils shpirti e ka vrejtur n melodin e qet dhe n tregimin gjenial, dhe n momentin e inspirimit e ka ndier ern e saj, nuk sht bot e idealit t ciln e ka krijuar Krijuesi i Platonit. E ka vrejtur se knaqsia m e madhe e ksaj bote knaqsia e marrdhnies seksuale - nuk zgjat m shum se gjysm minuti, dhe ka arritur deri te njohja se ajo sht vetm nj shembull i knaqsive t Ahiretit. Ajo sht kafshata e ushqimit, t ciln e shijon, e nse t plqen e blen dhe e han derisa t ngopesh, apo si modeli i tregtarit, t cilin e sheh, e nse je i knaqur me t e krkon mallin. Me t vrtet ajo knaqsi sht fotografia e zvogluar (shembulli) e knaqsive n botn tjetr, t cilat jan t prhershme dhe nuk kan kufij, te t cilat ndalen, knaqsi q nuk shndrrohen n shprehi-rndomshmri, si knaqsit e ksaj bote, por amshueshm mbesin knaqsi, bhen gjendje t prhershme.
BESIMI N ALL-LLAHUN XH.SH.

Besimi n All-llahun xh.sh. prmban katr pikpamje: All-llahu xh.sh. ekziston pa krijues dhe pa shkaktar.
www.islamischen.ch
45
Ai sht Krijues i t gjitha botve. Ai sht Zot dhe Sundues i do gjje. Ai sht i Vetmi Zot, i cili meriton t adhurohet, duke mos i bashkangjitur zota tjer t rrejshm.
EKZISTIMI I ALL-LLAHUT XH.SH.

N parimin e gjasht kemi thn se besimi n ekzistimin e All-llahut xh.sh. sht e vrtet themelore dhe e qart, te njohja e s cils arrihet me intuit, para se t pranohet me dshmi racionale. At fare nuk sht e nevojshme ta dshmojm, edhe pse argumentet e vrtetsis s saj gjenden n do send. Nuk do ti parashtroj kto argumente, sepse ato jan aq t shumta saq nuk jemi n gjendje ti numrojm t gjitha. Dijetari i Damaskut, shejh Xhemaluddin Kasim, ka prmendur shum nga ato n librin e vet Delailu et tevhid, edhe pse e ka shkruar para m se gjysm shekulli, dhe pran gjith ksaj sot jan paraqitur argumente t reja, t cilat i ka zbuluar shkenca moderne, t cilat kan qen t panjohura para pesdhjet vjetsh E kush e shikon librin All-llahu zbulohet n epokn e shkencs t cilin e kan shkruar tridhjet dijetar eminent nga lmi i shkencave natyrore dhe astronomike, pastaj librin Shkenca fton n fe, do t has se si dijetari i vrtet, ashtu edhe njeriu i rndomt jan besimtar, e se ateizmi paraqitet te dijetart e rrejshm t cilt kan kuptuar njohuri t vogla dhe me to e kan shkatrruar besimin natyror (Islamin). Nuk kan arritur deri te dituria e vrtet, e cila fton n besim, ashtu q kan rn n mosbesim.
N kto dy libra gjenden artikuj t cilt paraqesin frytin e prsiatjeve t ktyre dijetarve, si sht p.sh. Frank Alen, i cili ka dshmuar se msimi pr amshueshmrin e bots, si e thot kt filozofi grek, sht absurd dhe i pamundur dhe se shkenca ka zbuluar se do send ka mosh, thn m ndryshe, ka fillimin i cili e mohon amshueshmrin e tij. Kto jan fjalt e Robert Moris Bexhit, zbuluesit t radarit, pastaj t kimistit Xhon Klivlend dhe fizikanit Xhon Herbert. Do t dshiroja ti lexoj kta libra dhe atyre t ngjashm, e ata jan t shumt. Nuk do t doja q prsri ti numroj argumentet e vjetra t ekzistimit t All-llahut xh.sh., argumente me t cilat jan shrbyer apologjett, e as argumentet n t cilat jan mbshtetur kta dijetar. Do t prqndrohem vetm n argumentet kuranore, e ato jan t qarta, t dukshme, t pakontestueshme, t fuqishme, t shprehura n gjuhn t ciln e kupton edhe njeriu i rndomt, ndrsa e knaq shpirtin e dijetarit q e kupton domethnien e tyre, duke u mahnitur me fuqin, saktsin dhe qartsin e tyre. E q t dyve, pra laikut dhe dijetarit, nuk i mbetet gj tjetr prve se t thon: Kjo sht e vrteta!. All-llahu xh.sh. na paralajmron n Kuran, vetm me nj fjal, se dshmia pr ne sht n qenien ton. E si ather ta mohojm gjykimin, vrtetsin e t cilit e konfirmon di q sht e shkruar n ballin ton?! I Lartsuari thot: Edhe n veten tuaj, a nuk e shihni?. E ndiejm n thellsi t shpirtrave tan se Ai ekziston, krkojm strehim te Ai n vshtirsit dhe fatkeqsit e mdha. Me an t natyrs son e cila beson dhe instinktit ton pr besim, i shohim argumentet n qenien ton dhe n botn rreth nesh. Nnvetdija instinktivisht beson n ekzistencn e Tij, ndrsa vetdija beson n baz t argumentit. E si ather ateisti e mohon All-llahun xh.sh. kur vet ai sht argument i ekzistimit t Tij?! Ai i ngjason atij i cili e mban pronn tnde n dorn e vet, dhe thot se nuk e ka marr, e as q e ka prekur, apo si ai q i ka rrobat e lagura, nga t cilat pikon uji, e thot se as q i sht afruar ujit.
Kjo sht e vrtet qensore, por pse shumics s njerzve kjo nuk ua trheq vmendjen?! Prgjigjja n kt sht, pr shkak se nuk mendojn pr veten! E kan harruar All-llahun xh.sh., prandaj Ai ka vendosur q ata ta harrojn vetveten (Kurani). Ata ikin nga vetvetja, i friksohen ndarjes, nuk mundet asnjri nga ata q t mbetet vet me veten pa pun (pa ndonj aktivitet). Pr kt shkak argtohen me biseda boshe, me ndonj libr t pavlefshm, apo me ndonj pun e cila i preokupon dhe n t ciln u kalon jeta, sikur t ishin armiq t vetvetes, armiq q i urrejn dhe nga t cilt ikin. Sikur jetn personale e ajo sht kapitali kryesor i tyre ta bartin n shpin, e t ciln dshirojn ta hedhin q t lirohen nga ajo (jeta). Shiko shumicn e njerzve, do ti gjesh duke ngrn e duke pir, flejn dhe zgjohen, lakmojn knaqsit, largohen nga dhembjet, prpiqen ta sendrtojn t mirn n kt bot pr vete, pr familjet e tyre dhe pr ata t cilt i duan. Njri nga ata p.sh. zgjohet, e pastron trupin e vet, vesh rrobat, han, shkon n pun, punon pr t krijuar pasuri dhe pr ta shtuar profitin. Pastaj kthehet n shtpi, drekon dhe pushon. Mandej prsri kthehet n pun, apo vendos q t dfrehet. Krkon me ka ta plotsoj kohn e lir, ta shpenzoj jetn n t, derisa nuk ndien prsri uri, q prap t ushqehet, apo e mposht dremitja dhe flen. Pastaj e pret ditn e re dhe e prsrit programin nga dita e mparshme. I kujtohet e kaluara e tij, e ajo nuk sht asgj tjetr vetm se dit, t cilat ndien se i ka kaluar n kt bot. Mendon pr ardhmrin e tij, e ajo nuk sht asgj tjetr, vetm se ditt pr t cilat supozon se do ti prjetoj nk t bot. Ndrsa, sa i prket muslimanit, ai n jetn e tij nuk knaqet q vetm t haj dhe t pij, t prfundoj me vdekje. Ai e di se ka qen embrion n barkun e nns para se t jet lindur, ndrsa para se t bhej embrion ka qen sperm n kurrizin e babait, e para ksaj ka qen gjak, i cili rrjedh n damart e babit, e ai sht formuar nga ushqimi, t cilin e ka ngrn, e ushqimi ka qen
bim, e cila ka mbir nga toka, apo kafsh e cila ushqehet me bim. Kto jan etapat gjat t cilave ka kaluar para lindjes, e pr t cilat nuk di asgj. Zinxhiri i gjat, numri i vogl i hallkave q jan t dukshme, e t tjerat i fsheh nga syt tan errsira e plot. E si do ta krijoj vetveten me mendjen dhe vullnetin e vet, e ai ka qen para se t ket pasur mendje dhe vullnet? Askush nga ne nuk di pr veten para vitit t katrt t jets. Askujt nga ne nuk i kujtohet lindja e vet! Kush e mban mend lindjen e vet? Kujt i kujtohet koha kur ka qen n barkun e nns? Nse ka ekzistuar para se t ket ditur pr ekzistimin e vet, a sht e mundur t pohoj se e ka krijuar veten? Pyete pr kt ateistin nse e takon dhe thuaji: A e ke krijuar veten me vullnetin dhe mendjen tnde? A je ti ai i cili e ke krijuar veten tnde n barkun e nns? A ti e ke zgjedhur at grua q t t bhet nn? A e ke sjellur ti mamin q t t nxjerr nga barku i nns. Ather pra mos je krijuar nga asgjja, pa krijues?. Kjo sht absurde dhe e pamundur. A thua, mos t kan krijuar kto krijesa, t cilat kan qen para teje, kodrat, detet, dielli, planett? Dekarti n kohn e eksperimentimit t skepticizmit, sipas t cilit sht i njohur, ka dyshuar n do gj, por kur ka arritur te vetja, nuk ka mundur t dyshoj n ekzistimin e vet. Sepse, ai sht personi i cili dyshon, e sht e domosdoshme q te dyshimi t ekzistoj ai i cili dyshon. Prandaj, e ka thn thnien e tij t njohur: Mendoj, pra ekzistoj!. Ekziston, nuk ka dyshim n ekzistimin e vet, e kush pra e ka krijuar? A e kan krijuar kto qenie materiale? Kto jan sende q nuk kan mendje, e ai sht intelekt. A mund t t jap mend ai i cili nuk i ka? Ai q nuk posedon di, as nuk mund t t jap di. I till ka qen qndrimi i Ibrahimit, babait t Pejgamberve (alejhisselam), kur e ka par babain e vet duke skalitur statujat me dalt dhe e prpunon nga guri figurn t ciln populli i tij e merr si perndi. Guri t cilin e prpunon dora e njeriut, e pastaj ai e adhuron!? Zot t cilin e punoj dhe krkoj nga ai q t krijoj at q un e dshiroj!? Kt mendja
e shndosh nuk e pranon. E ku sht ather Zoti i Vrtet?. 4 Filloi Ibrahimi alejhis- selam t hulumtonte dhe t mendonte. Ra nata dhe u paraqit n qiell ylli shklqyes. Nuk doli nga toka sikurse guri nga i cili prpunohen statujat. Nuk e ka punuar njeriu me dorn e vet, q pastaj ta adhuroj. I tha popullit t vet se e ka gjetur Zotin e Vrtet.N kt u lajmrua Hna dhe u zhduk ylli. Sheh se Hna sht m e madhe dhe m shndritse, dhe tha se Hna sht Zoti. Pastaj lindi Dielli, i cili e largoi pishtarin e Hns dhe drita e t cilit e prfshiu Tokn. Ibrahimi a.s. tha: Ky sht Zoti. Por, Dielli perndon dhe e l tokn n errsir. far sht ky zot i cili perndon dhe e braktis mbretrin e tij? Jo, Dielli nuk sht zoti q m krijoi. As kto krijesa nuk jan zota. E as un nuk jam zot. Nuk e krijova vetveten, e as q jam i krijuar nga asgjja. Mbetet vetm nj mundsi e ajo sht e drejt dhe e vrtet, e t gjitha t tjerat jan t pavrteta: pas t gjitha ktyre sendeve qndron Zoti i Gjithfuqishm, i cili i ka krijuar ato, mua dhe t gjitha sendet tjera. Kto argumente Kurani i ka prezentuar n nj fjali t vetme, e cila paraqet muxhize cilsi mbinatyrore t Shpalljes s Zotit xhle shanuhu dhe dshmi t pakontestueshme ateistit, i cili i nnshtrohet arsyes dhe e respekton, e ky sht ajeti: A jan t krijuar nga asgjja apo vetveten e kan krijuar?! Pseudodijetart, ateistt e kufizuar, thon se natyra sht ajo e cila e krijoi njeriun, ajo ia dhuroi mendjen. Disa msues kt na e thonin kur kemi qen t vegjl, n kohn e Lufts s Par Botrore dhe pas saj, ata msues t cilt e kan ndier ern e kulturs s re, s pari nga
4
Kjo sht metoda t ciln e ka prdorur Ibrahimi a.s. n thirrjen e popullit t tij n besimin n Nj Allllah t Vetm, e nuk sht n pyetje dyshimi dhe gjurmimi personal i tij pr All-llahun s.v.t. (subhanehu ve teala).
Stambolli, e pastaj nga Parisi, dhe kan menduar se jan t arsimuar. E fjala t arsimuar apo arsimues n at koh kishte kuptimin, t cilin sot e ka fjala progresiv. do koh i ka fjalt dhe shprehjet e veta me t cilat na prqeshin, si i kan prqeshur indiant n Amerik me perla dhe rroba t larme, q si kompensim pr kt tua marrin tokn. M von kur u rritm, kemi pyetur: sht natyra? Fjala natyr (tabia) n gjuhn arabe ka formn e aktivit, ndrsa kuptimin e pasivit dhe objektit. E nse sht e ndrtuar dhe krijuar, kush e krijoi? Thon: Natyra sht rastsi, ligj i probabilitetit dhe mundshmris. Kemi pyetur: A e dini se kujt i ngjason kjo bised? I ngjason shembullit t dy njerzve, t cilt kan humbur rrugn n shkrettir dhe n at bredhje kan hasur n nj pallat t madh, t bukur e t rregulluar me mure t stolisura, me qilima t shtrenjt, me or, me llambadar. Njri nga ata tha: Ktu ka qen nj shkmb i madh, e ka ndodhur nj vrshim, er e madhe dhe faktor tjer klimatik dhe me kalimin e shum shekujve, rastsisht, ka rezultuar muri. E qilimat? pyeti i pari. Fluturoi dhe u shprnda leshi nga delet, e pastaj sht bashkuar. Mandaj ka ardhur ngjyra, e sht ngjyrosur , dhe kshtu sht formuar ky qilim i mrekullueshm. E ort?. I tha: Hekuri sht shkrir nn ndikimin e faktorve t kohs, pastaj sht thrrmuar dhe jan formuar rratht dhe me kalimin e shum shekujve ka rezultuar kjo form. A nuk do t thoni se ky sht i marr? A rastsit kan br q qeliza e mlis, e cila shihet vetm me an t mikroskopit, t kryen procese t shumta kimike, pr t cilat nevojiten vegla t shumta me t cilat do ta mbushje nj dhom t madhe dhe t cilat prapseprap mund t kryejn vetm nj pjes t atyre proceseve?! Kjo qeliz e shndrron n glukoz tepricn e sheqerit q gjendet n gjak, e kullon vrerin, i rregullon yndyrrat n gjak, prodhon rruza t kuqe t gjakut, e kryen edhe procese t tjera. Rastsit kan br q n gjuhn e njeriut t ekzistojn 9.000 gjndra pr t shijuar, n do vesh nga 100.000 qeliza pr dgjim, n do sy 130.000.000 qeliza t cilat e pranojn dritn.
Pastaj Toka dhe mrekullit e fshehtsit e saj, ajri i cili e rrethon at, qeniet e gjalla q i mban n vete e t cilat nuk shihen, pastaj format e mrekullueshme t fjolls s bors e cila bie nga qielli. E ka krijuar me aq precizitet, ka br m t asi bukurie e cila ka ardh n shprehje dhe sht zbuluar kohve t fundit. Vshtroje Tokn dhe mineralet e saj, fshehtsit t cilat jan t depozituara n t, llojet e kafshve dhe bimve, shkrettirat kolosale, detet e gjera, kodrat e larta, luginat e thella. Mandej krahasoje Tokn me Diellin, e do ta shohsh t vogl, t parandsishme n raport me t dhe madhsin e tij. E Dielli i cili sht m i madh se Toka me miliona her, n krahasim me galaktikn sht sikur kokrr e zallit n shkrettirn m t madhe. Dielli, i cili sht larg nesh m tepr se njqind milion kilometra, nse do ta matnim largsin e tij me vitet e drits (e shpejtsia e drits sht 300.000 km/s), nga ne sht larg 8 minuta. Sa sht ather largsia e yjeve, drita e t cilave deri te ne arrin pr miliona vite t drits? Viti i drits u prgjigjet dhjet mij miliard kilometrave. Sa kilometra ka ather n nj milion vite t drits? Kto galaktika nga t cilat njra sht Rrug e Qumshtit, pr t ciln astronomia nuk di m tepr prve se q ajo sht hapsir e ndriuar, ndonse kan madhsi kolosale, t ciln mendja nuk mund ta prfytyroj, lvizin me shpejtsi marramendse e cila i kalon kufijt e numrave. E si ather nuk vjen deri te ndeshja e ndrsjell e tyre? Kam lexuar nga nj astronom se mundsia e ndeshjes s tyre sht e ngjashme me mundsin e ndeshjes s gjasht bletve, sikur t ishin nisur pr n atmosfer e cila e rrethon Tokn. Hapsira e ksaj atmosfere n krahasim me blett, sht sikur raporti ndrmjet ksaj atmosfere dhe galaktikave t panumrta. I tr ky kozmos sht n qendr t lmshit kolosal, i cili paraqet semaued dunja-n, qiellin m t afrt. Ky lmsh sht mas konkrete dhe trup e jo hapsir e zbrazt. Top i cili prfshin kt gjithsi dhe at ka gjendet n t si sistemi diellor dhe yjet tjera, ndaj t cilave Dielli sht si molla
ndaj bjeshks, dhe galaktikave n t cilat gjenden yje t panumrta, e mbyll kt kozmos prbrenda. Ky lmsh, i cili sht i mbrojtur dhe i siguruar, ka dyer t cilat hapen dhe mbyllen. Allllahu xh.sh. e di gjersin e saj, ndoshta sht sa kjo e para, apo m e madhe nga kjo, t ciln e prfshin lmshi tjetr m i madh, pastaj gjithsia e tret dhe lmshi i tret. Pastaj e katrta, e pesta, e gjashta dhe gjithsia e shtat. Prmbi to gjenden trupa t madhsis dhe gjersis s jashtzakonshme, a ata jan Arshi dhe Kursia. 5 E mrekullia m e madhe dhe nj nga argumentet m t mdha t ekzistimit t All-llahut xh.sh. sht se kjo gjithsi ekziston edhe n at form t zvogluar, saq mendja nuk mund ta kuptoj precizitetin dhe imtsin e saj, njlloj sikur q nuk mund ta kuptoj gjersin e gjithsis, e ky sht atomi. Ai nuk mund t shihet prve se me ndihmn e mikroskopit elektronik. Ai sht trup t cilin shkenctart e vjetr dhe filozoft e kan quajtur monad-pjes, e cila m nuk mund t ndahet. N qendrn e ktij atomi gjendet kozmosi mikrokozmosi dhe n t ka brtham rreth s cils qarkullojn elektronet, si qarkullojn yjet n Gjithsi. Brthama n krahasim me atomin sht si kokrra e grurit e krahasuar me nj pallat shum t madh. Ai vet sht m i rnd se 1.800 elektrone. Pra, a sht tr kjo vepr rastsie? 6 Besimtart i gzon fakti q kto fjal
5
Kt q e kam thn mbi qiellin sht t kuptuarit tim t ajeteve Kuranore dhe ligjeve t All-llahut xh.sh. mbi gjithsin, t cilat i kan zbatuar shkenctart. Nuk kam hasur n dik q sht i mendimit t njjt. E kam spjeguar kt tez n librat tjer. Kam shkruar kt kaptin, si e ceka edhe n hyrje, duke mos pasur pran asnj libr, n t ciln do t drejtohesha, prandaj kam shkruar ate ka m ka rn ndrmend dhe ka m sht kujtuar, dhe i ceka kta shembuj. Kush dshiron ti gjej t dhnat m t plota, do ti gjej ato n librin i cili tash von ka dalur nga shtypi: Medicina mihrabi i imanit
boshe, si jan natyra, rastsia m nuk shqiptohen nga gjuht e shkenctarve. Kan mbetur ende n prdorim vetm te laikt, t cilt mendojn se din, e nuk jan as afr shkenctarve t vrtet.
ALL-LLAHU XH.SH. SHT KRIJUES I BOTVE

Kjo sht pikpamja e dyt e besimit n All-llahun xh.sh. Ajo don t thot, t besosh se vetm All-llahu xh.sh. sht Krijues i t gjitha botve: bots shtazore, bimore, i yjeve, botve q pr ne jan t njohura dhe t panjohura. Ato i ka krijuar nga asgjja dhe n to ka caktuar ligje t mrekullueshme pr t cilat kimia, fizika, medicina, astronomia kan zbuluar fare pak. Vetm Allllahu xh.sh. e di precizitetin dhe madhshtin e tyre. Ai e di se sa gjethe ka n do pem, formn e do gjendjeje dhe pozitn e saj, sa baktere ka n tok, gjatsin e tyre, gjersin, pjest nga t cilat jan t prbra, elementet jolvizse dhe ato lvizse n atom, numrin e tyre, ndryshimet q ndodhin n to, lvizjet apo t ndenjurit qet, zhvillimin apo transformimin. T gjitha kto jan t regjistruara te Ai n Libr. Ai sht Zot i t gjitha botve. Ai i krijoi, kujdeset pr to, i shndrron nga nj gjendje n tjetrn. Ai n do atom t ktyre botve ka dhn argument, i cili t menurin e udhzon tek Ai. Pikpamja e dyt e imanit sht e domosdoshme. Mirpo, a mjafton vetm t besohet n t, q njeriu t bhet besimtar?
www.islamischen.ch
54
Sikur t vinte ndonjri dhe t pohonte se All-llahu sht Krijues dhe Zot, a do t ishte kjo e mjaftueshme q kt person ta konsiderojm besimtar? Jo, nuk mjafton vetm kjo. Shumica e popujve t vjetr pohonin kshtu. Pabesimtart e fisit Kurejsh, t cilve (fillimisht) u sht drguar Muhammedi, sal-lall-llahu alejhi ve selem, q ti largoj nga shirku (idhujtaria) dhe dogmat e tyre t gabuara e t luftoj kundr tyre, kur kan qen t pyetur pr Krijuesin, e kan pranuar dhe nuk e kan mohuar. Vet Iblisi (djalli), krijesa m e keqe, nuk ka mohuar se All-llahu xh.sh. sht Krijues dhe Zoti i tij. Kjo vrehet n fjalt e All-llahut xh.sh.: Zoti im, m le deri n Ditn e Gjykimit.
ALL-LLAHU XH.SH. SHT SUNDIMTAR DHE ZOT I BOTVE

Pikpamja e tret e besimit sht: All-llahu xh.sh. sht Sundues dhe Zot i botve. Ai disponon me to sipas dshirs s Tij, jep jet dhe vdekje. A mund ta largosh nga vetja vdekjen dhe ta bsh veten t amshueshm n kt bot? Ai jep smundje dhe shndet. A mund ta shrosh at, t cilit All-llahu ia ka marr shndetin? Ai jep pasuri dhe sprovon me varfri, drgon vrshime dhe shkatrron. A mundet ai t cilit i jan dhn fmijt vajza ti shndrroj n meshkuj? A mundet gruaja shterp t lind? Ai ua cakton vdekjen disa fmijve, kurse t tjerve ua mundson ta arrijn pleqrin e thell. Drgon valt e ftohta dhe acarin n rajone t caktuara, n rajone t tjera
www.islamischen.ch
55
drgon val t ngrohta, ndrsa disa t tjera i godet me trmete. Dukuri t dukshme dhe evidente, e njeriu nuk mund ti pengoj.
VETM ALL-LLAHU XH.SH. E MERITON ADHURIMIN

Shumica e njerzve pohojn se All-llahu xh.sh. sht Sundues dhe Zot, se n mnyr sovrane sundon (drejton) me kozmosin. Mirpo, a mjafton ky pohim q dikush t jet besimtar? Jo, sht e domosdoshme q ksaj ti shtohet edhe pikpamja e katrt, e kjo sht se vetm Ai meriton t jet i adhuruar. Nse ke pranuar se All-llahu xh.sh. ekziston, se Ai sht Zot i botve, Pronar i t gjithave, ather mos adhuro asknd tjetr prve Tij dhe mos iu drejto askujt tjetr n fardo forme t adhurimit. All-llahu xh.sh. m ka udhzuar n kuptimin e sures En-Nas, n t ciln sht prgjigjja drejtuar atij i cili e pranon ekzistimin e All-llahut, pushtetin dhe zotrimin e Tij, por i bn shirk n planin e adhurimit. Nuk kam hasur q ndonjri nga mufesirt ta ket prmendur kt kuptim dhe shpresoj q ai t jet i drejt. All-llahu xh.sh. thot: Mbshtetem n Zotin e njerzve, Sunduesin e njerzve, Hyun (t adhuruarin) e njerzve. Pse sht prsritur shprehja njerzve? Pse n vend t ksaj shprehjeje nuk sht prdorur premri dhe t thot: Zotin e njerzve, Sunduesin dhe T adhuruarin e tyre?. Mua m duket, e All-llahu e di m s miri, sikur dshiron tu thot njerzve: Kto jan tri pikpamje, t ngjashme mes veti dhe t rrumbullakuara. do pikpamje sht e pavarur krahas
lidhshmris s saj me tjetrn. Ai sht Zot i njerzve d.m.th. sht Krijues dhe Mbrojts, Ai sht Sundues, d.m.th. Pronar i tyre i cili sundon me ta sipas dshirs s Tij. Ai sht i adhuruari i njerzve, d.m.th. i Vetmi i cili vrtet e meriton adhurimin. Nuk sht e lejuar q n adhurim Ai t ket ortak. Sipas ksaj, besimtari duhet t besoj n t tri pikpamjet, apo ti mohoj q t tria. sht me ju q i vrtetoni dhe i konsideroni pr t vrteta t parn dhe t dytn, ndrsa pikpamjen e tret e mohoni? Si bni dallime mes gjrave t njjta? I pranoni disa e i refuzoni disa Q t tri pikpamjet jan n t njjtin rang dhe nuk mund t bhet dallimi midis tyre.
TEWHIDULLAH BESIMI N NJSHMRIN E ZOTIT

Besimi se All-llahu xh.sh. sht Zot i botve dhe pronar i t gjithave, sht vepr e zemrs. Kjo sht dispozit t ciln njeriu e pranon. Por besimi se vetm Ai meriton t adhurohet nuk redukohet vetm n suazat e dispozits dhe parimit por prfshin edhe sjelljen, veprn dhe ibadetin (adhurimin). Pra kush refuzon ta adhuroj All-llahun xh.sh. apo n adhurim i bashkangjet ortak, nuk sht besimtar. E po qe se realizohet besimi se All-llahu xh.sh. sht Krijues dhe Zot i botve ka do t ishte ather ibadeti? E para q na bie ndr mend sht se ibadeti prfshin dhikrin, namazin, agjrimin, leximin e Kuranit e ngjashm me kto, t cilat na afrojn te All-llahu xh.sh. Kjo sht e vrtet. Mirpo, ibadeti nuk kufizohet vetm n kt. do vepr e dobishme, e lejuar me Sheriat, t ciln besimtari e punon duke e dshiruar me kt
www.islamischen.ch
57
shprblimin e All-llahut xh.sh. sht ibadet. Ushqehet q t jet i fort pr zbatimin e asaj q i sht urdhruar. Marrja e ushqimit nga ana e tij me kt nijet (qllim) sht ibadet. Martohet q veten dhe bashkshorten e vet ta bj t virtytshm dhe t prmbajtur, prandaj edhe martesa e tij sht ibadet. T fituarit e pasuris me kt qllim, si dhe shpenzimi i saj pr nevojat e familjes sht ibadet. Po ashtu edhe marrja e dituris sht ibadet. Marrja e gruas me punt e shtpis, shrbimi bashkshortit t saj dhe prkujdesja e saj pr fmijt sht ibadet. do vepr e lejuar, nse ai q e bn at e ka nijjetin me t cilin sht i knaqur All-llahu xh.sh., sht ibadet. Kuptimi i ibadetit sht i gjer dhe i prfshin t gjitha veprat e dobishme t njeriut. Ky sht kuptimi dhe domethnia, e cila shprehet me fjalt e All-llahut xh.sh.: Xhinnt dhe njerzit i kam krijuar vetm q t M adhurojn.
SHPIRTI DHE DOMETHNIA E IBADETIT

Ibadeti ka shpirtin dhe trupin (formn). Shpirti i tij sht besimi i cili e ka nxit n t dhe qllimi pr shkak t t cilit sht br. Trupi (forma) i ibadetit sht vepr e gjymtyrve, shqiptimi i gjuhs dhe lvizjet e rupit. Namazin e prbjn, p.sh. lvizjet e trupit dhe shprehjet, qndrimi dhe ulja, prkuljet dhe rnia n tok (ruku e sexhde), leximi i Kuranit, dhikri (prmendja e All-llahut) dhe tesbihi (lavdrimi i All-llahut). E tra kjo sht trupi, ana formale e namazit. Nse nxits i ksaj nuk sht besimi i drejt dhe i pastr, si dhe nse me kt nuk synohet realizimi dhe nnshtrimi ndaj urdhrave t All-llahut xh.sh. dhe krkimi i knaqsis s Tij, ather namazi sht trup i vdekur dhe form pa shpirt.
THELBSORJA N ADHURIMIN E ALL-LLAHUT XH.SH.

Telbsore dhe qensore n adhurim sht q t besojm se vetm All-llahu xh.sh. sht Ai, i cili sjell dobi dhe dm. Kt duhet pak m shum ta sqarojm. All-llahu xh.sh. sht Krijues i do gjje. I krijoi bott dhe krejt ka ka n to. Nse do ti vshtroni kto gjra, do t shihni se Allllahu xh.sh. i cili i krijoi t gjitha kto, ka br q disa nga to t dominojn ndaj t tjerave dhe t ndikojn n to: zjarri po e preku drurin e that e djeg, uji e shuan zjarrin po qe se derdhet n t, njeriu e merr malarjen nse e kafshon mushkonja (e malarjes) e nse n trupin e t smurit futet kinina shrohet. I Lartsuari ka krijuar nj lidhje ndrmjet ktyre gjrave. Lidhja e tyre bhet n masn t ciln Ai e ka caktuar, ashtu q nga to lindin gjra t reja. Klori sht materie e dmshme, natriumi sht materie e dmshme, por kur t lidhen nga to formohet materia e dobishme, e domosdoshme pr njeriun kripa e kuzhins. Nga kjo mund ti nxjerrim konstatimet vijuese: 1 Kemi hasur se lidhjet dhe raportet i pasojn rregullat e caktuara t cilat nuk ndryshojn. Ato jan ligjet e All-llahut xh.sh. n Gjithsi, t cilat profesionalisht i quajm ligje natyrore. 2 Kto lidhje mes gjrave, t cilat i kemi quajtur ligje natyrore, nuk jan t trat t dukshme si sht e dukshme dhe e qart lidhja n mes t zjarrit dhe drurit t cilin e djeg, dhe n mes t zjarrit e ujit, i cili e shuan at. Nuk jan t gjitha kshtu t thjeshta dhe t qarta, por shumica e tyre jan m precize dhe m kuptimplote. All-llahu xh.sh. pr do smurje ka prcaktuar ilain shrues, por nuk e ka vendosur n vend t dukshm, dhe nuk e ka br t gatshm dhe t prgatitur pr prdorim, por e ka br t fshehur n vende t uditshme dhe n gjendje n t cilat nuk pritet q
t gjendet. Penicilinin e ka br n materien, e cila duket sikur t jet helm vdekjeprurs, si ka br q parfumet m t kndshme dhe ngjyrat m t bukura t gjenden n njrn nga materiet m kundrmuese dhe m t keqe, n materien e zez e t lemeritshme, e cila quhet katran. Nga ai fitohen parfumet dhe ngjyra! Dhe nuk gjendet n gjendje t ngjashme, prkatse, por elementi frytdhns dhe i nevojshm sht przier me materiet tjera dhe ndarja e tij krkon prova, eksperimente dhe prpjekje t shumta. Kush e ka lexuar librin Msuesja e prjetshme, e ka kuptuar se si pr prfitimin e nj grami radium sht krkuar filtrimi i mass shum t madhe t materieve t ndryshme si dhe realizimi i procedurave dhe proceseve t cilat kan pasuar pas ksaj, kan zgjatur me vite. 3 Deri m tani, nuk kemi zbuluar nga ligjet e Gjithsis, t cilat i ka vendos Zoti i Gjithsis, prve se sa pika e ujit nga deti. Kemi par n to mrekulli t mdha dhe kto pak gjra q i kemi zbuluar i kemi klasifikuar n grupe dhe lloje, t cilat i kemi quajtur shkenca. Kshtu kan lindur biologjia, kimia, fizika, fiziologjia, medicina dhe shkencat tjera. donjrs nga kto lmi shkencore i jan prkushtuar njerz t caktuar q merren ekskluzivisht me to pr ti perceptuar dhe kuptuar ligjet e All-llahut xh.sh. n to dhe pr t zbuluar edhe m tepr pr to. 4 Kemi zbuluar se n Gjithsi ka gjra q na dmtojn dhe t cilat na bjn dobi. Dobia dhe dmi jan dyllojesh: a) Ajo e cila ndodh pr shkak t shkaqeve t jashtme, t dukshme e q jan n pajtim me ligjet e natyrs q i kemi zbuluar, si p.sh. kur pushon s rrahuri zemra e ndokujt pas marrjes s helmit. Gjat prvojs dhe eksperimenteve kemi kuptuar ndikimin e tij n zemr.
www.islamischen.ch
60
b) Ajo e cila ndodh pa shkaqe t jashtme, t dukshme dhe e cila nuk bazohet n ndonj ligj t njohur, si sht rasti kur pushon s rrahuri zemra e njeriut me trup t shndosh, befas nga goditja n zemr, shkaku i s cils sht i panjohur. T dy kto kategori apo lloje jan nga Allllahu xh.sh., Ai i Vetmi jep dobi apo dm. 5 All-llahu xh.sh. e ka krijuar njeriun me prirje kah e dobishmja, dhe njeriu shrbehet me t gjitha mjetet q kt edhe ta realizoj. All-llahu xh.sh. njeriun e krijoi me prirje natyrore q ta urrej dmin dhe ai i prdor t gjitha mjetet dhe dinakrin q ta largoj at nga vetja. Krkon ndihm dhe n kt prdor tr forcn. Disa lloje t krkimit t ndihms feja i lejon e disa i ndalon, dhe i konsideron t kundrta me imanin (besimin). Ather pra, cili krkim i ndihms sht i lejuar, e cili i ndaluar? Nse t smuret fmija dhe ti e thirr mjekun q ta kontrolloj dhe tia jap ilain, ke br at ka sht e lejuar, sepse pr mjekim je shrbyer me ligjin natyror, t cilin e ka caktuar Krijuesi i Gjithsis dhe me njeriun i cili e njeh at ligj. Por, sikur ta ftoje pseudomjekun pr ti dhn ilaet pa njohuri dhe pa respektimin e ligjeve natyrore, kjo do t ishte mnyr e ndaluar e krkimit t ndihms. Sikur t shkoje te varri i mjekut dhe at ta thirrje n ndihm, do t ishte kjo mnyr e ndaluar e krkimit t ndihms. Por nse shkenca e mjeksis sht e paaft, apo ilai nuk t bn dobi, e je ndihmuar n shrim me dua (lutje) apo sadaka (dhnie t lmoshs), apo ke krkuar nga njeriu i devotshm q t bj dua pr ty, kjo sht mnyr e lejuar e krkimit t ndihms. Nse je ndalur tek varri i njeriut t mir e t devotshm dhe ke krkuar nga ai ndihm, ather kjo sht mnyr e ndaluar e krkimit t ndihms. Dhnia e ilait pacientit t smur si mjet pr shrim sht e lejuar. Mirpo, po e more recetn mjeksore, e t bsh nga ajo hajmali dhe ta varish rreth qafs s t smurit, apo po ta futje n uj e ti japish t pij nga ai uj, me bindje se kjo do ta shroj, me kt ke vepruar at q sht e ndaluar.
Krkimi i dobis nga gjrat t cilat All-llahu xh.sh. nuk i ka br t dukshme, me shkaqe t jashtme t asaj dobie, sht i ndaluar. Gruaja sterile nse krkon ndihm nga mjeku dhe nga barrat, t cilat All-llahu xh.sh. i ka dhn, t cilat jan t prodhuara n pajtim me ligjet e natyrs, ather ajo nuk ka br asgj q sht e ndaluar, apo q sht n kundrshtim me fen. Mirpo, sikur t besonte, sikur q kan besuar plakat n Siri, se trokitja n hallkn e vendosur n xhamin Handelite n kodrn Kasjun (te Damasku), xhuman e par t muajit Rexheb, ndihmon q t mbetet gruaja shtatzn, apo nse do t shrbehej me lidhjen e lecks n dritaren e njrs nga tyrbet si mjet pr arritjen e shtatznis, ather ajo do ta bnte at q sht n kundrshtim me besimin e pastr islam. Pra, nga kjo sht e qart se t ndihmuarit me ligje natyrore, t drejtuarit n njeriun i cili i njeh kto ligje dhe marrja e mjeteve t zakonshme pr realizimin e dobis sht e lejuar, por me kusht q t besojm dhe ta kemi ndrmend se vetm All-llahu xh.sh. sht Ai i cili sjell dobi, e jo dikush tjetr.
LEJIMI DHE NDALIMI I TAKON VETM ALL-LLAHUT XH.SH.

Dobit deri te t cilat arrijm n pajtim me ligjet natyrore jan dobi t ksaj bote. Sepse, All-llahu xh.sh. e ka nxitur mendjen ton n zbulimin e ligjeve t reja natyrore, e jo n zbulimin e asaj q sht prapa materies-metafiziks. N kt bot punojm n prokurimin e dobis dhe largimin e dmit n kufijt e materies. N botn tjetr nuk mund t prokurojm as dobi e as dm. E pasi q
www.islamischen.ch
62
All-llahu xh.sh. e ka caktuar shkakun e dobis s Ahiretit, e ai shkak sht kryerja e vaxhibeve-obligimeve, me t cilat na ka obliguar dhe pasi q e ka caktuar shkakun e dmit t ahiretit, e ai sht teprimi i harameve - asaj q na e ka ndaluar. Pra, ndalimi dhe lejimi, n t cilat ndrtohet shprblimi dhe dnimi, i takojn ekskluzivisht All-llahut xh.sh. Nuk sht e lejuar q dikush t thot sipas mendjes s vet: Kjo sht hallall - e lejuar, kjo sht haram - e ndaluar. Askush nuk ka t drejt t urdhroj dika q All-llahu xh.sh. nuk ka urdhruar, e as t ndaloj dika q Allllahu xh.sh. nuk e ka ndaluar. E kush ia jep t drejtn e lejimit dhe ndalimit dikujt tjetr krahas All-llahut xh.sh., ai at e adhuron dhe me kt bn shirk idhujtari.
DASHURIA NDAJ ALL-LLAHUT XH.SH. DHE FRIKA NDAJ TIJ

Njeriu dashuron dhe urren. E plqen ushqimin e shijshm, pamjen e bukur. Burri e dashuron gruan. Nganjher e tepron n kt dashuri, ashtu q ndodh q n at dashuri t przihen edhe disa forma t adhurimit, por prkundr ksaj, ajo sht e kufizuar sikurse do dashuri tjetr njerzore. E duam dobin, t ciln e arrijm nga ajo q e dashurojm, apo knaqsin t ciln e ndiejm n afrsin e personit t dashur. Por, kur t dashurin e godet smundja e cila e shmton dhe nga e cila i shkputen gjymtyrt dhe i shuhet bukuria, kjo dashuri prfundon dhe zhduket. Madje mund t shndrrohet n prbuzje dhe urrejtje. Ndrsa dashuria, t ciln e ndien besimtari ndaj All-llahut xh.sh. sh absolute dhe e pakufizuar. Aq m tepr, at q e duam nga dunjallku,
www.islamischen.ch
63
e duam n emr t Krijuesit, i cili at e ka krijuar, na e ka nnshtruar dhe na ka dhn influenc q t shrbehemi me t, apo t knaqemi me pamjen, apo prekjen e tij. Njeriu friksohet nga shum krijesa: i friksohet zjarrit, bishs s egr, helmit vdekjeprurs, njeriut mizor. Por kjo frik sht e kufizuar. Ajo reduktohet n largimin nga dmi, i cili fshihet n at q na frikson, dhe kur t jet i sigurt nga dmi i mundshm, ather e braktis frikn. Ndrsa frika nga All-llahu xh.sh. sht absolute dhe e pakufizuar. Dashuria ndaj All-llahut xh.sh. dhe frika nga Ai bjn pjes n bazat e besimit islam. Kto dy cilsi jan shpirti i ibadetit. sht e nevojshme t prmendim se dashuria ndaj All-llahut xh.sh. nuk do t thot thurje e kngve t dashuris Atij, si e ka br kt Ibnul Faridi, as emrtimi i saj me dashuri hyjnore, si ia prshkruajn kt Rabije Adevis. Po ashtu duhet prmendur se frika nga All-llahu xh.sh. nuk don t thot droje, e cila shpie n urrejtje, e as pikllim i cili shpie n tronditje e amoralitet. Dashuria ndaj All-llahut xh.sh. realizohet me nnshtrueshmri, me dhnien e prparsis knaqsis s Tij ndaj epsheve t shpirtit e mashtrimeve t shejtanit, si dhe me pasimin e t Drguarit t Tij (s.a.v.s.): Thuaj: Nse e doni All-llahun, m pasoni mua (Ali Imran, 31). Pra, pasimi sht kriter i dashuris. Ndrsa frika nga Ai arrihet me largimin nga ajo q e ka ndaluar dhe me dhnien prparsi knaqsis s sevapit dhe shprblimit n ahiret, ndaj knaqsis s mkatit n kt bot. Nnshtrueshmria (bindja) ndaj All-llahut xh.sh. nuk sht si nnshtrueshmria ndaj krijesave t Tij. Ne jemi t dgjueshm ndaj disa njerzve, duke iu nnshtruar me kt urdhrit t All-llahut xh.sh., si sht nnshtrueshmria ndaj Pejgambeit (s.a.v.s.), apo duke iu prgjigjur krkesave t natyrs, apo nga frika prej rreziqeve. Populli i nnshtrohet
sunduesit, fmija e dgjon babain, gruaja e dgjon burrin, njeriu e respekton at q i ka br mir n at q nuk e dmton. Dikush ndonjher sht i detyruar t nnshtrohet, pra nnshtrohet duke iu friksuar telasheve dhe shqetsimeve. T gjitha kto nnshtrime dhe dgjueshmri (prve nnshrimit ndaj Pejgamberit s.a.v.s., sepse ajo paraqet nnshtrueshmri ndaj All-llahut xhle shanuhu), jan t kufizuara. Sepse, nnshtrimi absolut i takon vetm All-llahut xh.sh. Nnshtrimi n t gjitha, n at q na plqen dhe n at q nuk na plqen, n at urtsin dhe prshtatshmrin e s cils e kuptojm dhe at q nuk e kuptojm. Kjo nnshtruarje sht fryt i dashuris ndaj All-llahut xh.sh. dhe ajo sht dshmi e saj.
AJETET Q BJN FJAL PR ATRIBUTET E ALL-LLAHUT XH.SH.

N kt libr iu shmanga hyrjes n shtjet dhe problemet skolastike dhe paraqitjes s divergjencave (mospajtimeve) mes skolastikve. Por, kur sht n pyetje problemi i ajeteve, t cilat flasin pr cilsit e All-llahut xh.sh., nevojitet q pr kt t themi di m tepr, sepse ky sht problem pr t cilin gjer e gjat sht diskutuar. All-llahu xh.sh. e prshkruan vetveten n Kuran me shprehjet, t cilat n themel jan emrtuar q t udhzojn n kuptimet toksore dhe qllimet njerzore, edhe pse askush nuk sht sikur Ai, Sundues dhe Krijues. I Lartsuari sht i pastr nga ajo q tu ngjasoj krijesave. Kto shprehje, kur prdoren edhe pr All-llahu xh.sh., nuk mund t kuptohen me t njjtn domethnie sikurse kur prdoren pr krijesat. Themi p.sh.
www.islamischen.ch
65
filani sht i ditur, filani sheh, e themi se All-llahu xh.sh. di dhe sheh. Por, mnyra n t ciln njeriu di dhe sheh nuk sht sikurse dituria dhe shikimi i All-llahut xh.sh. Po ashtu themi se msuesi sht ulur n katedr dhe themi se All-llahu xh.sh. sht ngritur mbi Arsh. Dim kuptimin leksikor t fjals istivaun (z vend, t ngriturit) dhe e prdorim kur sht n pyetje msuesi. Mirpo nuk sht e mundur q t njjtn domethnie ta kemi pr qllim kur themi: Mshiruesi i cili qndron mbi Arsh. (Ta-ha, 5). Dijetart islam n kt jan unik. T gjith pohojn dhe pranojn se ajetet pr atributet jan fjal t All-llahut xh.sh. Kur All-llahu xh.sh.thot: E pastaj sht ngritur mbi Arsh (Isteva ale-lArshi), askush nuk mund t thot se nuk sht ngritur. T gjith ata pranojn se me fjaln Isteva- sht ngritur, nuk ka pr qllim domethnien leksikore, njerzore, n ajetin: E pastaj sht ngritur mbi Arsh. Por, edhe krahas ksaj, pasi q jan pajtuar n mendimin se duhet braktisur dhe ln msimin pr privimin e All-llahut xh.sh. atributeve si dhe msimin, i cili bazohet n krahasimin e All-llahut xh.sh. me qenie t tjera, kta alim me t madhe ndahen n at se ka kan pr qllim kto fjal. Shtrohet pyetja se kto ajete a kan domethnie konkrete apo metaforike. A shpjegohen dhe a komentohen ato apo jo? Ata t cilt jan prcaktuar pr komentimin e tyre thon se hakika sht kuptim i drejt dhe prdorimi i vrtet i shprehjes pr domethnien e s cils sht emrtuar. Ky sht definicioni i hakikes te shumica e stilistikve. sht e pakontestueshme se kto shprehje n gjuhn arabe jan t emrtuara para shpalljes s Kuranit dhe se jan t emrtuara pr udhzime n domethnie toksore, materiale. Aq m tepr, nuk jan n gjendje ti shprehin ndjenjat dhe emocionet njerzore, e t mos flasim pr shpjegimin e atributeve t All-llahut xh.sh., Krijuesit t njerzve. Skenat e bukuris dhe
format e saj jan t panumrta, ndrsa te ne pr t gjitha ato ka vetm nj fjal xhemil-bukur. Gjuht jan t paafta ta prshkruajn ndjenjn e s bukurs. Rasti i njjt sht edhe me dashurin, llojet dhe kategorit e saj, prjetimet e ndryshme, si dhe varfrin dhe kufizimin e shprehjeve gjuhsore pr ti prshkruar kto lloje dhe kategori. Si munden pra, ti prfshijn cilsit e All-llahut xh.sh. dhe ti shpjegojn mnyrat e tyre? Nse Hakika thelbi , sht prdorimi i vrtet i shprehjes n domethnien pr t ciln sht emrtuar, ndrsa shprehjet Isteva sht ngritur, xhae ku ardhur, hadiun- ai i cili i l me shpresa t rrejshme, jemkuru kurthtar, nesijehum i ka harruar, jan t emrtuara pr t udhzuar n domethniet toksore, materiale, njerzore, ndrsa n ajetet: sht ngritur mbi Arsh, Ka ardhur Zoti yt,Ai i l me shpresa t rrejshme, Dhe All-llahu i ka ngatrruar, E i ka harruar - nuk jan t prdorura n kt domethnie pr t cilat jan emrtuar, ather kto shprehje nuk jan hakika n pajtim me definicionin e prmendur t hakiks. Ndrsa ata t cilt mohojn se kto shprehje jan t prdorura n domethnien metaforike mexhaz, e ndr ta sht edhe Ibni Tejmijje, e definojn hakikn me tjetr definicion dhe thon: Komentimi i ktyre shprehjeve me shpjegime metaforike dhe bindja se kjo ka pasur pr qllim sht i papranueshm, sepse njohurit metaforike jan po ashtu njerzore. I kam vshtruar me vmendje kto ajete dhe kam par se ato mund t klasifikohen n tre grupe: 1. Ajetet q flasin pr All-llahun xh.sh., si sht ajeti: Mshiruesi sht ngritur mbi Arsh. Nuk themi se nuk sht ngritur, sepse ather do t mohonim dika q All-llahu xh.sh. ka pohuar dhe konstatuar. Po ashtu nuk themi se sht ulur n Arsh si ulet njeriu n karrige, sepse ather do ta krahasonim Krijuesin me krijesn. Por besojm se ky sht t folurit e All-llahut xh.sh., dhe se All-llahu me kt ka pasur pr qllim domethnien e vrtet, detajet e s cils ne nuk i kuptojm,
sepse kt hollsisht nuk na e ka shpjeguar, e mendja e njeriut sht e paaft q ta kuptoj kt t vrtet. 2. Ajetet q jan prmendur me stil t njohur tek stilistikt si mushakele zeugm d.m.th. emrtimi i nocionit me shprehje t paprshtatshme, vetm pr shkak se vjen n lidhje me t. P.sh. si ka thn dikush: Thon: Na propozo di, do ta prgatisim frgimin e saj. Kam thn: Ma frgoni pallton dhe kmishn. Dhe si jan fjalt e Ebu Temmamit pr betejn te vendi Amuri, me t cilat u prgjigjet astrologve q kan pohuar se fitorja vjen vetm pas pjekjes s fiqve dhe rrushit: Nntdhjet mij, sikur luajt e Sheres, jan pjekur lkurat e tyre para pjekjes s fiqve dhe rrushit. Ajetet e paraqitura n kt stil jan t shumta: Kan harruar All-llahun, prandaj Ai i ka harruar ata. Fjala kan harruar ka ardhur me domethnien e saj leksikore, e ajo sht mungesa e fakteve nga mbamendja. Por fjalia fe nesijehum e i ka harruar ata, ka ardhur pr shkak t mushakeles. Me t nuk mendohet kjo domethnie, sepse All-llahu xh.sh. nuk harron. Dhe nuk ka qen Zoti yt harrestar. Thn me fjal t tjera, fjala kan harruar sht prdorur n domethnien pr t ciln sht emrtuar, ndrsa fjalia e i ka harruar ata sht prdorur n tjetr domethnie. I njjt sht edhe ajeti: Ai sht me ju kudo q t jeni. T gjith jan t pajtimit se kjo prcjellje sht me dituri, e jo me Qenie (Zot), ngase fillimi i ajetit vrteton se Allllahu xh.sh. sht ngritur mbi Arsh. T s njjts natyr jan edhe ajetet: E ata (hebrenjt) i bn kurth nj dredhi (mbytjen e Isait) e edhe All-llahu u bri kurth atyre, e All-llahu sht kurthngrehsi m i mir. Dhe intriga kan kurdisur, e All-llahu i ka mnjanuar. Vrtet, hipokritt mundohen ta mashtrojn All-llahun, por Ai i mashtron ata. (En-Nisa, 142). Kto ajete nuk mund t perceptohen n pajtim me domethnien e tyre leksikore, por duhet ti kuptojm n domethnien far i ka hije T Lartsuarit.
3. Ajetet, qllimin dhe domethnien e t cilave e shpjegojn ajetet tjera, si sht ajeti: ifutt flasin: Dora e All-llahut sht e shtrnguar! Qofshin t shtrnguara duart e tyre dhe qofshin t mallkuar, pse thon at. Jo, duart e Tij jan t hapura, Ai furnizon sa t doj! (Maide, 64). N domethnien e ktij ajeti na bn me dije ajeti: Mos e bn dorn tnde t shtrnguar (mos u b koprrac) dhe mos e hap tepr! (Isra, 29). Nga ky ajet kuptohet se me zgjatjen e dors ka pr qllim fisnikrin dhe shpirtmadhsin, e nuk pretendohet domosdo q All-llahu xh.sh. ka dy duar, si jan duart e njerzve dhe kafshve. I Lartsuar sht All-llahu xh.sh. q ti prngjaj dikujt. N Kuran thuhet: Prpara duarve t mshirs s Tij, d.m.th. prpara mshirs s Vet. Prpara duarve t vuajtjes s rnd, d.m.th. para vuajtjes s rnd. Nuk i vjen gnjeshtra para duarve t Tij d.m.th. nuk i vjen gnjeshtra nga asnjra an. E as mshira, as vuajtja, as Kurani nuk kan dy duar t vrteta. 7
Ekziston dallimi n mes All-llahut xh.sh. dhe ktyre shprehjeve abstrakte, t cilat paraqesin disa veprime apo sende. All-llahu xh.sh. sht i Gjall dhe ne nuk e kemi par At, e q ta dim se nuk ka dor, pr dallim nga gjrat e lartprmendura. Kur jan n pyetje cilsit e All-llahut xh.sh. sht obligim i besimtarit q t besoj n to ashtu si jan prmendur n Kuran dhe Sunnet, pa tevil.
AJETET E QARTA DHE M PAK T QARTA (MUHKEM DHE MUTESHABIH)

All-llahu xh.sh. ka treguar se n Kuran ka ajete me domethnie t qarta (muhkemat) dhe ajete t cilat jan m pak t qarta (muteshabihat), e ato jan ajetet, kuptimi i t cilave nuk sht plotsisht i qart. T shumta jan kuptimet e ktyre ajeteve nga ana e dijetarve, komentimet e tyre jan t paqarta dhe jo t sigurta, kshtu q sht br e vshtir apo e pamundshme njohja e domethnieve t ktyre ajeteve (muteshabihat). N kt kategori t ajeteve bjn pjes edhe ajetet q flasin pr atributet e All-llahut xh.sh. N besimtarin mbetet q t mos thellohet tepr n domethnien e tyre, e as mos ti shqyrtoj dhe hulumtoj pr ti nxitur njerzit n shqyrtimin e tyre.
QNDRIMI I MUSLIMANVE NDAJ KTYRE AJETEVE DHE T PERCEPTUARIT E TYRE

Muslimant e par, e ata jan autoritetet m t larta dhe njohsit m t mir t Islamit, nuk kan polemizuar pr kto ajete, e as nuk kan folur pr to, se kjo sht hakika domethnie e vrtet, apo kjo sht mexhazi metafora. Nuk kan hyr n shpjegimin dhe komentimin e tyre, por kan besuar n to, ashtu si kan ardhur nga All-llahu xh.sh. n pajtim me qllimin dhe synimin e All-llahut xh.sh. Pas paraqitjes dhe zgjerimit t teologjis skolastike dhe futjes s
dyshimit n besimin islam, sht paraqitur gjenerata e re e dijetarve, t cilt morn mbi vete prgjegjsin q t prgjigjen n kto dyshime. Ata kan polemizuar pr kto ajete (t cilat flasin pr atributet e All-llahut xh.sh.) dhe i kan kuptuar ato n mnyrn n t ciln i kan kuptuar arabt, duke kaluar nga domethnia themelore e fjals n tjetrn, po qe se nuk ka qen e mundur t kuptohet n domethnien e saj themelore. Kjo quhet mexhaz metafor, apo tevil shpjegim. Ky sht objekt i mosmarrveshjes s gjat mes dijetarve. Un them se sht e vrtet q kto ajete jan t shpallura nga All-llahu xh.sh. Kush mohon di nga ato, ka dalur nga feja. Kush e braktis plotsisht domethnien e tyre, apo kush i kupton n domethnien njerzore, i prdor ato n All-llahun xh.sh. dhe e bn Krijuesin si krijesat, po ashtu ka dalur nga Islami. Rruga q shpie n shkrettir sht e rrezikshme. Shptimi sht n shmangien prej asaj rruge dhe n pasimin e rrugs dhe metods s autoriteteve t para (ashabve) dhe t ndalurit n kufijt e tekstit. Kjo sht feja ime. 8
FORMAT E SHPREHJES S IBADETIT

Zemra q beson se dobia dhe dmi jan n duart e All-llahut xh.sh., se t lejuarit dhe t ndaluarit i takojn All-llahut xh.sh., se dashuria absolute, frika dhe nnshtrimi i takojn vetm Atij, (kjo zemr) sht e mbushur me lavdrim ndaj Tij, ndien domethnien e fjals All-llahu ekber All8
Do ti cekim ktu fjalt e Imam Malikut: Istevaja ngritja sht e ditur, si sht e panjohur, besimi n t sht vaxhib, ndrsa t pyeturit pr t sht bidat risi (shnim i prkthyesit)
llahu sht m i Madhi. do gj pran Tij mbetet imtsi. N mesin e veprave t njeriut, ka vepra q udhzojn n lavdrimin absolut, si jan duaja namazi, rukuja prkulja dhe nderimi sexhdeja, zotimi, sakrifica, tesbihi, shehadeti. Besimtari kto vepra ia kushton vetm All-llahut xh.sh. I falet vetm Atij, ruku dhe sexhde i bn vetm Atij, vetm Atij i thot: Subhaneke (i pastr Je nga t gjitha mungesat dhe t metat), vetm nga Ai falje krkon. Sepse, t gjitha kto jan forma t shprehjes s lavdrimit absolut, e q sht thelbi i ibadetit. Njra nga format m t theksuara t ktij lavdrimi absolut sht duaja-lutja. N aspektin gjuhsor ajo do t thot thirrje. Sheriati nuk ndalon ta lutsh, d.m.th. ta thrrasish njeriun e gjall, i cili e dgjon zrin tnd, pr t t ndihmuar me diturin apo forcn e tij n pun t dobishme pr ty. Nuk do t flasim pr kt lloj t duas-lutjes. Duaja n t ciln ktu mendojm, dhe e cila prbn thelbin e ibadetit sht n krkimin e dobis dhe largimin e dmit pa shkaktarin e dukshm, material. Kjo sht duaja-lutja e cila i drejtohet vetm All-llahut xh.sh. n mnyr direkte dhe pa ndrmjets. Shndeti nuk krkohet nga mjeku, sepse ai vetm e prcakton ilain, ndrsa shrimin e jep All-llahu xh. sh. Kto gjra sidomos nuk krkohen nga t vdekurit, apo gjrat jo t gjalla, sepse vetm All-llahu xh.sh. dhuron dobin pa shkaktarin e jashtm, t dukshm. Besimtari ndrmerr masa dhe bn at q sht n fuqin e tij, e mandej krkon pasojat dhe rezultatin nga All-llahu xh.sh. At s cils njerzit nuk ia din shkaqet, e krkojn vetm nga All-llahu xh.sh. Besimtari lutet dhe thot: O Zot duke besuar se dyert e Tij jan t hapura dhe se do ti pranohet lutja, nuk e lut tjetrknd prve All-llahut xh.sh. e as dik krahas Tij, e as q merr dik tjetr si ndrmjets midis tij dhe All-llahut xh.sh. Kjo sht duaja, e cila paraqet thelbin e ibadetit.
www.islamischen.ch
72
QLLIMI I IBADETIT
Kemi thn m par se ibadeti ka trupin formn, e ato jan fjalt t cilat i shqipton gjuha dhe veprat t cilat i kryejn gjymtyrt, e se shpirti i tij sht besimi, i cili e ka nxitur n ibadet dhe qllimi pr shkak t s cilit sht kryer, d.m.th. rezultatet q jan synuar nga zbatimi i tij. Tashm e kam shpjeguar pjesn e cila flet pr besimin, e tani shkurtimisht do ta paraqes pjesn e dyt, e ajo sht qllimi i ibadetit. Kuptimi i vrtet dhe qllimi i ibadetit sht q motivi dhe synimi t jen knaqsia e All-llahut xh.sh. Nuk e kryejm at pr shkak t pasuris, apo fams, apo t nxisim me t admirimin e njerzve, e as q e marrim si mjet pr arritjen e knaqsive t ksaj bote, e as q me t dshirojm dikush t na konsideroj t ndershm dhe t vyer. Ky qllim i drejt quhet ihlas-sinqeritet.Qllimet tjera q grshetohen dhe przihen me kt quhen nifakhipokrizi. Ajo q e prcakton cakun e veprave sht nijjeti-qllimi. All-llahu xh.sh. nuk do t na pyes n Ditn e Gjykimit vetm pr veprat tona, por do t na pyes edhe prse i kemi br ato. Ndodh q vepra vetvetiu t jet e mir, por qllimi nuk sht i drejt (nijjeti nuk sht i pastr), nuk kryhet sinqerisht n emr t All-llahut xh.sh., kshtu q vlefshmria e saj shndrrohet n kontrast, mirsia n shmtueshmri. Namazi sht p.sh. vepr e mir, mirpo nse ai q falet ka pr qllim q njerzit ta shohin dhe ta konsiderojn t ndershm e q ti dhurojn dhurata, e nuk falet pr tiu nnshtruar urdhrit t Allllahut xh.sh., duke krkuar knaqsin e Tij, namazi i till sht vepr e keqe, edhe pse namazi n thelb sht vepr e mir. Kshtu edhe hixhreti i muhaxhirve ka qen i ndryshm edhe pse forma e jashtme e tij ka qen e njjt. T gjith kan marr pjes n udhtim, kan shkuar n t njjtn koh, rrugs s njjt. Ai person q ka pasur pr qllim ruajtjen e fes dhe arritjen e knaqsis s
Zotit t tij, hixhreti i tij ka qen n emr t All-llahut xh.sh., dhe pr t do t jet i shprblyer me shprblimin e muhaxhirit. Ndrsa, ai q ka pasur pr qllim martesn n Medine dhe u sht bashkangjitur muhaxhirve, apo ka pasur disa pun tregtie dhe ky ka qen i vetmi cak i udhtimit, ather udhtimi i tij sht pr kt bot, e jo pr All-llahun xh.sh. Qllimet jan ato q e ndajn adetin nga ibadeti. Kush zgjohet von, shkon n pun me nxitim dhe tr ditn sht i zn me pun, ashtu q asgj nuk ha dhe nuk pi deri n perndim t diellit, ka br at q krkohet nga agjruesi, por nuk e ka arritur sevabin dhe shprblimin e agjruesit, sepse nuk e ka pasur pr qllim t agjroj. Veprat e rndomta t cilat jan t lejuara, nse ai i punon ato dhe me kt dshiron ta arrij knaqsin e All-llahut xh.sh., po qe se e ka nijjetin e pastr i llogaritet ibadet. Prandaj kemi thn se t gjitha veprat e dobishme t njeriut (besimtarit) me nijjet t pastr jan ibadet. Ibadeti e prfshin tr jetn, kshtu q besimtari sht n devotshmri duke ngrn, duke pir, duke ecur, duke ndenjur, duke fituar pasuri dhe duke u martuar. N kt kontekst mund t kuptohet drejt ajeti kuranor: Xhinnt dhe njerzit i krijova vetm q t m dhurojn. Ibadeti n kt kuptim gjithprfshirs sht qllimi i krijimit.
PRKUFIZIM
Nga kjo mund t konstatojm se besimi n njshmrin e All-llahut xh.sh., e kjo sht pjesa e katrt dhe m e rndsishme e besimit n All-llahun xh.sh., do t thot t besosh se dobia dhe dmi jan n duart e All-llahut xh.sh., t krkosh dobin vetm nga Ai prmes ligjshmris q e
ka vendosur n Gjithsi, e cila quhet ligj i natyrs, apo drejtprdrejt prmes duas, lutesh dhe krkon vetm nga Ai, e jo nga dikush tjetr. N kt nuk ia shoqron asknd, e as nuk merr ndrmjets. Krkon ndihm vetm nga Ai, apo prmes mjeteve t cilat i ka br shkaktar t dobis, duke pasur parasysh se Zoti sht Ai q sjell dobi, e jo mjeti. Dhe vetm At ta duash me dashuri absolute, e cila nxit n nnshtrueshmri absolute, q vetm nga Ai t friksohesh, me frikn q t detyron n shmangien prej t ndaluars, q vetm At ta lavdrosh (me fjal e vepra) dhe q me ibadetin tnd t synosh arritjen e knaqsis s Tij, e jo dunjallkun dhe at q gjendet n t.
HULUMTIMET SHKENCORE
Pasi q All-llahu xh.sh. na ka pajisur me mendje, na ka urdhruar t vzhgojm dhe t hulumtojm sekretet e ekzistencs, ligjet t cilat i ka krijuar n t, pra obligim e kemi q ta zbatojm urdhrin e All-llahut xh.sh. Ather pra, t studiuarit e shkencave natyrore dhe zbulimi i sekreteve t ekzistencs sht ibadet, por me kusht q t mos ndalesh n t njohurit e ligjit, por t mendosh pr All-llahun xh.sh., i cili e ka krijuar at, e q me kt meditim t shtohet imani yt dhe sinqeriteti n ibadet. Ekziston edhe kushti i dyt, e ai sht q kto zbulime ti prdorish me qllim q tu sjellish dobi njerzve dhe me ka All-llahu xh.sh. sht i knaqur, e jo n at q sjell dm, q i shqetson ata dhe shkakton trazira n tok.
www.islamischen.ch
75
DYSHIMI DHE PRGJIGJJA N T

Shumica pyesin: Prse pabesimtari, i cili vepron at q u shrben njerzve, jep lmosh, ndrton spitale, hap shkolla, edhe prkundr ksaj nuk ka pr kt shprblim n Ahiret. Prgjigjja sht: Me t vrtet All-llahu xh.sh. asnjrit nuk do tia humb mundin, as mashkullit e as femrs, e as bamirsit nuk do tia shkurtoj frytin e bamirsis s tij. A nuk sht shprblim m i madh tia jap mirbrsit at q e krkon. Pra, nse ka qen besimtar, ka besuar n ahiret dhe e ka krkuar shprblimin e Tij, All-llahu xh.sh. do tia jap kt shprblim. E nse vet bamirsi dshiron vetm dunjallkun, famn, t prmendurit pr t mir, q pr t t shkruajn gazetat dhe q historia tia shnoj emrin, All-llahu xh.sh. do tia jap at q e ka krkuar. Ai nuk e dshiron Ahiretin, e pse ti dshiron tia japsh at dhe zemrohesh nse ai nuk e fiton shprblimin e Ahiretit?
POLEMIKA JOFRYTDHNSE
Librat apologjetik jan prplot me polemika pr atributet dhe qenien e All-llahut xh.sh., a sht dituria e Tij e njjt sikur edhe Qenia (Zot), apo ajo sht cilsi e dituris n Qenie. Pastaj polemika pr dallimin ndrmjet sifati-dhatijje, si jan dituria dhe fuqia dhe sifat-ul-efal, si sht krijimi dhe furnizimi, pastaj polemika pr t folurit e All-llahut xh.sh., t cilat solln pa nevoj deri te ngatrresa e madhe dhe rregullimi, kan qen sprovim i madh pr prgjegjsit n doktrinn e krijimit t Kuranit. Pastaj polemika pr t bukurn dhe t shmtuarn, t mirn e m
t mirn, caktimin e Zotit-kada dhe kader, vullnetin e njeriut etj. E vrteta dhe rruga e drejt n kto shtje sht n refuzimin e debatimit dhe polemizimit pr to. Ato jan, thn me fjalorin gjyqsor, pretendim formalisht i refuzuar. Sepse ashabt dhe tabiint nuk kan diskutuar pr kto shtje. Feja u ishte m e pastr, imani m i plot dhe ata jan shembulli jon n fe. E dyta, kush me kujdes i studion msimet e sekteve t ndryshme, do t vrej se t gjitha jan t bazuara n nj themel, e ai sht matja e Krijuesit me peshojat e krijesave dhe prdorimi i logjiks s mendjes njerzore dhe gjendjeve t tyre shpirtrore n All-llahun xh.sh., e ky sht mashtrim, sepse Krijuesi nuk krahasohet me krijesa dhe asgj nuk sht si Ai. E treta, kto shtje, pr t cilat kan polemizuar jan pjes e gajbit-bots s padukshme. Tanim sht theksuar m hert n parimin e pest t besimit islam, se t gjykuarit e mendjes sht i kufizuar n botn materiale dhe se ajo nuk mund t gjykoj pr t mbinatyrshmen, metafizikn, nuk mund ta njoh dhe ta kuptoj.
E VRTETA N KTO SHTJE

Ju ftoj n at q sht m afr t vrtets dhe m e dobishme pr ne, q t kalojm nga diskutimi mbi atributet e Allahut xh.sh. n shtjen e sjelljes n jet e cila shpie te knaqsia e Tij. Pra n vend se t polemizojn mbi temn e pafrytshme lidhur me Kuran, e ajo ka t bj me at se a sht Kurani i krijuar apo jo, themi: Allahu xh.sh. e ka shpallur Kuranin q t punojm sipas tij, ti zbatojm urdhrat e tij dhe t mos i tejkalojm ndalesat e tij. Dhe n vend t diskutimit mbi
diturin e All-llahut xh.sh. a sht ajo njsoj si dhe Zoti-Qenia, apo sht cilsi jashta Qenies, themi: Nse All-llahu xh.sh. di t gjitha mbi ne, t gjitha gjrat tona t fshehta e publike, kur jemi vetm e n shoqri, ather duhet ta pasojm rrugn q sht n harmoni me sheriatin e Zotit ton, dhe q t sheh te ne, at q do Ta bj t knaqur. Kjo sht e vrteta dhe rruga e drejt. Shembulli i atij q vepron kshtu dhe i atij q polemizon pr atributet e All-llahut xh.sh., sht si shembulli i nxnsve n shkoll, t cilve u thuhet se: Nesr vjen komisioni kontrollues, i cili do tju pyes. Nxnsi i menur do t thot: Nse ky komision do t na pyes, ather duhet q t prgatitem mir, t msoj dhe asgj t mos e l pa msuar. Ndrsa, kur ahmaku diskuton pr kt komision, si do t pyes, a t gjith antart e tij do t pyesin, apo vetm ndonjri, e sht numri i tyre ift apo tek, a vijn me vetur, apo me aeroplan? Nuk pushon me kto dhe pyetje t ngjashme gjithnj deri te momenti i provimit, e asgj nuk prgatitet. All-llahu xh.sh. n Ditn e Gjykimit nuk do t na pyes asgj pr at se n ka apologjett e kan formuar polemikn e vet, si vendosn drejtime t ndryshme dhe i mbushn librat e tyre me to. Sikur t ishte kjo nga kushtet e imanit, pr to do t diskutonin I Drguari i Zotit dhe ashabt e tij. Ti lm t gjitha kto, se kjo sht mbeturin e filozofis greke, koha e s cils ka kaluar. Shumica e teorive dhe dshmive t saj jan rrnuar dhe kan dal nga prdorimi. Vendin e saj e kan zn shtjet e metafiziks, filozofis s re, e cila nuk paraqet mashtrim dhe bredhje m t vogl nga ajo e mparshmja. Ta vendosim librin e All-llahut xh.sh. pran vetes dhe t mbshtetemi n t. Ajo q sht prmendur n t, nga gajbi vetm nj pjes e tij sht ekspozuar gjersisht. Besojm at q ka ardhur n t, ndrsa ajo ka na ka mbetur e panjohur ia lm dhe ia besojm Atij, i cili e ka shpallur.
www.islamischen.ch
78
FORMAT E SHPREHJES S IMANIT

Nxnsi q beson se provimi sht afr (nuk kan mbetur deri te ai m shum se shtat dit), e mandej nuk prgatitet, e as nuk interesohet pr t, por sht i zn me loj dhe argtim,-nuk sht plotsisht i bindur pr afrsin e provimit. I humburi, t cilin e udhzon pr n rrug t drejt, duke e vrtetuar udhzimin tnd, e pastaj shkon n t majt, n vend se t shkoj n t djatht, nuk sht plotsisht i bindur n sinqeritetin e udhzuesit. Shenjat e imanit t plot paraqiten n veprat e besimtarit dhe sjelljen e tij.
IMANI DHE VEPRA

Imani nuk ndahet nga veprat, sepse vepra sht rezultat i drejtprdrejt dhe fryt i imanit. Ajo sht dukuria e tij dhe shenj me t ciln paraqitet para njerzve. Prandaj, All-llahu xh.sh. e ka identifikuar imanin me vepra t mira. All-llahu xhle shanuhu thot: Besimtar t vrtet jan vetm ata, t cilve kur u prmendet Allllahu u rrqethen zemrat e tyre, t cilve kur u lexohen ajetet e Tij u shtohet besimi dhe q jan t mbshtetur vetm te Zoti i tyre. Dhe t cilt falin (rregullisht) namazin dhe q japin nga ajo me ka Ne i furnizuam, T tillt jan besimtar t vrtet. (Enfal: 2-4).
www.islamischen.ch
79
Besimtar jan vetm ata q i besuan All-llahut dhe T Drguarit t Tij dhe kur jan me t (T Drguarin) pr ndonj shtje t prbashkt (t rndsishme), nuk largohen pa i krkuar leje atij. (Nur: 52). sht e sigurt se kan shptuar besimtart: ata t cilt jan t prulur dhe t kujdesshm gjat faljes s namazit, dhe ata q i shmangen t kots (fjal a pun), dhe ata q rregullisht e japin zekatin, dhe ata q e ruajn nderin e vet (sa i prket jets intime). (Muminun: 1-9). Nuk sht tr e mira (e kufizuar) ti ktheni fytyrat tuaja kah Lindja ose Perndimi, por mirsi e vrtet sht kush i beson All-llahut, Dits s Gjykimit, engjjve, librit, pejgamberve dhe pasurin q e do, ua jep t afrmve, udhtarve, lypsarve dhe pr lirimin e robrve, dhe ai q e fal namazin, e jep zekatin, dhe ata q e zbatojn premtimin kur e japin, dhe t durueshmit n skamje, n smundje dhe n flakn e lufts. T tillt jan ata t sinqertit dhe t tillt jan ata t devotshmit. (Bekare: 177).
IMANI SHTOHET
Disa dijetar kan shikuar n imanin nga aspekti i dogms dhe besimit, i cili nuk pranon ndarje. Njeriu mund t jet nj nga dy mundsit: besimtar apo pabesimtar. Nuk ka hamendje ndrmjet tyre, prandaj kta dijetar kan thn se imani nuk shtohet e as nuk paksohet. Mirpo, shumica e dijetarve kan shikuar n iman t lidhur apo t identifikuar me vepr t mir, dhe kan par se
www.islamischen.ch
80
imani shtohet me shtimin e veprave t mira. Kjo sht e vrteta t ciln kategorikisht e vrtetojn tekstet kuranore. E kur u lexohen ajetet e Tij, u shtohet besimi. (Enfal, 1) sa u prket besimtarve, atyre u sht shtuar besimi. (Tevbe, 4) Kjo vetm ua shton atyre besimin dhe mbshtetjen. (Ahzab, 22).
LNIA E VEPRAVE NUK NXJERR NGA BESIMI, POR PERSONIN E EKSPOZON DNIMIT N AHIRET
Dijetart e Ehli-Sunnetit pajtohen se t vepruarit e haramit-t ndaluars pa mohuar ndalesn e tij, si dhe lnia e vaxhibit-obligimit pa e mohuar obligueshmrin e tij dhe pa e prbuzur at, kryesin ia ekspozon dnimit t ahiretit, por kjo nuk e nxjerr nga feja, e as nuk sht arsye e banimit t prhershm n zjarr. Ndrsa ajo q prmendet n hadithin: Se zinaari gjat kryerjes s aktit amoral, nuk sht besimtar, ka domethnien se gjat kohs s atij akti nuk i bie ndr mend se All-llahu xh.sh. e sheh, e sikur kjo ti binte ndr mend, do t largohej prej zinas, prej turpit nga All-llahu xh.sh. Sikur ndonj i oroditur t bhej gati pr t br zina, por kupton se babai e shikon, a mund ta kryej at q e ka pasur pr qllim, apo turpi nga babai do ta ndalonte prej ksaj vepre? Pra, si nuk do ta pengonte turpi nga All-llahu xh.sh., po ta kishte ndr mend dhe t ishte i vetdijshm q Ai e sheh?
REZULTATET DHE FRYTET E IMANIT

Frytet e imanit jan vepra t zemrs q Resulullahu, sal-lall-llahu alejhi ve selem, i ka prkufizuar n hadithin sahih, me fjali t shkurtr e gjithprfshirse, q konsiderohet si shembull i t folurit konciz e t thukt dhe dshmi e retoriks pejgamberike, me t ciln as pr s afrmi nuk mund t krahasohet retorika njerzore, e kto jan fjalt e tij, me t cilat e definon ihsanin-bamirsin: Ta adhurosh All-llahun sikur Ta shohsh, sepse nse ti nuk e sheh, Ai ty t sheh.
DHIKRI
I pari nga frytet e imanit sht dhikri-t prmendurit e All-llahut xhle shanuhu. Kam lexuar pr nj njeri t devotshm, se fillimi i rrugs s tij ka qen biseda me dajn i cili ka qen shum i devotshm dhe t cilin vazhdimisht e ka prcjellur. E ka pyetur: O daja im, ka t punoj q t bhem sikur ti?. Daja iu prgjigj: Thuaj pr do dit nga tri her All-llahu m shikon, All-llahu m prcjell. Kt e ka thn gjat tr javs. Pastaj e urdhroi q kt ta thot tri her pas do namazi. E la q kt ta bj shtat dit, e pastaj e kshilloi q kt ta thot me zemr n vend t shqiptimit me gjuh. Kshtu iu b shprehi q vazhdimisht t bj dhikr dhe t vetkontrollohet. All-llahu xh.sh. nuk i ka kushtuar asgjje kujdes m t madh n Kuran se sa dhikrit.Asknd nuk e ka lavdruar ashtu si i ka lavdruar ata t cilt bjn dhikr. Dhikri n gjuhn arabe, n t ciln sht shpallur Kurani, sht dyllojesh: dhikri me zemr dhe dhikri me gjuh. Q t dy kto lloje prmenden n Kuran. N dhikrin me zemr tregohet me fjalt e All-llahut xh.sh.: un e
harrova peshkun dhe prve shejtanit, nuk m nxiti kush t harroj q t ta prkujtoj ty at (Kehf, 63), d.m.th. q t m kujtohet dhe t m bie ndr mend. N kt lloj t dhikrit tregohet, po ashtu me fjalt e All-llahut xh.sh.: Prkujtoi t mirat e Mia ndaj teje dhe ndaj nns sate, - (Maide, 110). O besimtar, prkujtone t mirn e All-llahut ndaj jush,- (Maide, 11). N dhikrin me gjuh na tregojn fjalt e T Lartsuarit: Prkujtoju n Libr Ibrahimin,- (Merjem, 42). E, prmendju n kt libr,- (Merjem, 16). M prmend te zotriu yt,- (Jusuf, 42). Dhe prmendni emrin e All-llahut gjat ksaj,- (Maide, 4). Pra, nse dshiron t sendrtohet te ti cilsia e atij q e prkujton All-llahun xh.sh., kujtoje me zemrn tnde n vetmi, n shoqri, n treg, n rrug. Le t t bie ndr mend n do koh dhe n do situat se All-llahu xh.sh. t sheh, prandaj puno vetm at me t ciln Ai sht i knaqur. Nse e kryen vaxhibin, prkujtoje se e kryen duke iu nnshtruar urdhrit t Tij, e nse largohesh nga ajo q sht e ndaluar, prkujtoje se e braktis at, duke e dgjuar fjaln e Tij. Nse e vepron t lejuarn, syno at n ka do ta fitosh sevabin. Nse t ofrohen dy rrug, zgjedhe at e cila do t t ofroj n Xhennet, e do t t largoj nga zjarri. E nse harron dhe gabon, e pastaj t bie ndr mend, pendohu dhe krko falje.
www.islamischen.ch
83
Ata t cilt All-llahut i friksohen, posa iluzioni i shejtanit ti ngacmoj, All-llahun e prkujtojn dhe menjher vijn n veti,- (Araf, 201). Kujtoje dhe prmende All-llahun xh.sh. me gjuh, sepse me t vrtet dhikri m i vlefshm sht dhikri me gjuh krahas pranis s zemrs, sepse nse mungon t menduarit, nuk e kupton at q e shqipton gjuha, ather dhikri i till sht t folurit pa domethnie e kuptim, i ngjashm me dhikrin e shitsit t kuleve n Siri, i cili brtet: All-llahu Kerim, duke mos pasur pr qllim dhikrin e All-llahut xh.sh. por shitjen e kuleve, apo si dhikri i shitsit t sallats i cili thrret: All-llahu sht i amshueshm. N disa raste dhikri mund t jet mkat, si p.sh. kur t prmendet All-llahu xh.sh. gjat pirjes s alkoolit apo n kngt e shfrenuara, e nse me t synohet t bhet shaka, ather prmendja e till sht kufr-mosbesim. Dhikri m i vlefshm sht leximi i Kuranit, prve n situatat e caktuara kur ligjdhnsi ka caktuar dhikr t posam si sht p.sh. rasti n ruku dhe sexhde, dhe dhikri i cili transmetohet nga Resulullahu, sal-lallllahu alejhi ve selem. Ndrsa, sa i prket asaj q sot quhet ndej e dhikrit, te dijetart tan ka qen e njohur si vallzim, jo vetm pr shkak t qndrimeve, prkuljeve dhe ngritjeve me lvizje ritmike dhe melodi t njohura. Krahas ktyre, n ato ndeja t dhikrit nuk shqiptohet fjalia La ilahe il-lall-llah, por dika si ah dhe eh. N librin Hashijetu ibn Abidin, q konsiderohet si nj nga veprat me t rndsishme t Medhhebit Hanefit, shkruan se kjo vepr sht haram, prve nse kt e vepron n gjendje t mposhtur apo t pandieshme, pa qllim. E kush e konsideron at t lejuar, mundemi madje t gjykojm pr daljen e tij nga feja.
www.islamischen.ch
84
NDRMJET FRIKS DHE SHPRESS

Besimtari gjithnj duhet t jet ndrmjet friks nga dnimi i All-llahut xh.sh. dhe shpress n faljen e Tij. I kujtohet se All-llahu xh.sh. shpejt llogarit dhe se ashpr dnon, prandaj e kaplon frika. E m pas i kujtohet se Ai shum fal dhe se sht Mshiruesi m i Mshirshm, pra e kaplon shpresa. Nse zemrn e tij e mbush vetm frika, ather vetm se e ka humbur shpresn n mshirn e All-llahut xh.sh.: Vetm pabesimtart humbin shpresn n mshirn e All-llahut, - (Jusuf, 87). E nse n zemrn e tij sht shpresa, ather nuk i friksohet dnimit t All-llahut xh.sh.: Dnimit t All-llahut nuk i friksohet vetm populli t cilit shkatrrimi i sht afr,- (Araf, 99). Tashm kemi thn se Krijuesi nuk u prngjet krijesave. Frika nga Ai nuk sht sikurse frika nga krijesat e Tij. I friksohesh luanit, i cili vjen drejt teje duke i treguar dhmbt e vet dhe duke e mbushur hapsirn rreth teje me er t keqe, ndrsa ti je i vetmuar dhe pa arm. Mirpo, frika nga All-llahu xh.sh. nuk sht si frika nga luani, sepse rreziku nga luani po t tentonte t t sulmoj sht e mundshme t evitohet. Ndrsa All-llahu xh.sh. sht Zot i luanit dhe Krijues i tij, caktimin e t Cilit nse e sjell, nuk sht e mundur ta pengojm. I friksohesh vrshimit shkatrrues t lumit, n shtratin e t cilit gjendesh, dhe i cili t afrohet e nuk ke mundsi ta parandalosh. Por kjo frik nuk sht sikur frika nga All-llahu xh.sh. i Cili e ka drguar vrshimn, e ndal kur t don, bn q t shteret dhe e kthen kur t dshiron. U friksohesh smundjeve dhe fatkeqsive, humbjes s shokve dhe pasuris, por kjo nuk sht sikur frika nga All-llahu xh.sh.n duart e t cilit sht do gj. Nse don t sprovon me t, e nse nuk don, t shron me t. Nuk ka asgj q do t shronte nga ajo me ka All-llahu xh.sh. t ka sprovuar. Besimtari duhet t jet ndrmjet
friks dhe shpress. Kur t qndroj n namaze e thot: Er-Rrahmanir-Rrahim Mshiruesit Mshirbrsit, e kaplon ndjenja e shpress, e kur t thot: Maliki jevmi-din Sundimtarit t Dits s Gjykimit ndien frik. Te shumica e muslimanve sot dominon shpresa mbi frikn dhe shpresa e faljes pr frikn nga dnimi. Edhe pse muslimani i cili vetm kryen vaxhibet (obligimet) dhe largohet prej harameve (ndalesave) u prket t devotshmve, megjithat ai humb gradat e pozitat e larta n Xhennet. Ai sht sikur nxnsi i cili e merr notn m t ult kaluese. Nuk ngel, por nuk fiton mirnjohje dhe shprblim.
MBSHTETJA N ALL-LLAHUN XH.SH.

All-llahu xh.sh. thot: Nse n All-llahun besoni, n T mbshtetuni.-(Junus, 84). Vrtet, Allllahu i do ata t cilt n T mbshteten.- (Ali Imran, 159). sht mbshtetja n All-llahun xh.sh.? far sht kuptimi dhe domethnia e saj? M par sht thn se All-llahu xh.sh. ka br mes gjrave q krijoi t dobishmen dhe t dmshmen, si i ka br disa ligje kozmike shkaktare t dobis, e disa shkaktare t dmit. A do t thot ather, se mbshtetja n All-llahun xh.sh. ka kuptimin e lnies dhe mosprdorimit t mjeteve dhe shkaqeve t dobis dhe dmit? N mesin e sufive ka pasur t till q kan konsideruar se mbshtetja n All-llahun xh.sh. nnkupton mosveprimin e shkaqeve dhe mosprdorimin e mjeteve. Nuk punon n mbledhjen e furnizimit, pret q ai ti vjen pa pun, e l t smurin pa mjekim dhe shpreson q t shrohet pa
ilae, shkon n shkrettir pa ushqim dhe shpreson q ai ti vij vet, nuk krkon dituri dhe beson se dituria do ti vij pa krkimin e saj. Kjo sht n kundrshtim me Sheriatin. Sheriati thot: E kur t kryhet namazi, ather shprndahuni n tok dhe krkoni begatit e Allllahut.(Xhumua, 10). O robr t Zotit, mjekohuni., Krkojeni furnizimin, Krkimi i dituris sht obligim, pra kush e l krkimin e dituris dhe pohon se ajo i vjen vet, ai i kundrvihen Sheriatit dhe natyrs. Ka edhe t till q jetojn vetm me materie dhe pr materien dhe konsiderojn se shkaqet prodhojn rezultate, se ilai vetvetiu shron, se vetm mundi sht ai i cili shpie deri te suksesi. Kjo i kundrvihet realitetit, sepse ndodh q t ekzistojn shkaqet dhe mjetet por t mos japin rezultate. Ndodh mjekimi, por mungon shrimi. Ndodh q n spital t jen dy t smur n t njjtn dhom, me t njjtn smundje, mjeku u sht i njjt, ilai po ashtu, njri vdes e tjetri shrohet. Apo, bujku e punon tokn me mjete m moderne, hedh n t farn m t mir, prdor plehun m t mir, por bn dimr i ashpr apo vap e madhe, apo thatsi, apo vrshim shkatrrues dhe tr ky mund t shkon huq. Shkaqet dhe mjetet nuk shkaktojn domosdo rezultatin. E as mosprfillja e tyre nuk sht e lejuar. Arsyeja thrret ndrsa Sheriati urdhron q njeriu ta prdor mjetin, e pastaj t lutet dhe t krkoj nga All-llahu xh.sh. realizimin e rezultatit. S pari lidhe deven, e pastaj mbshtetju All-llahut xh.sh. q ta ruaj. Msoi t gjitha msimet e pastaj mbshtetu n All-llahun xh.sh. dhe krko prej Tij sukses n provim. Kjo sht mbshtetja dhe shpresa e vrtet n All-llahun xh.sh., e nuk sht n lnien pas dore t mjeteve, shkaqeve dhe n mosprfilljen e ligjeve t All-llahut xh.sh. n bot, e as n t harruarit se All-llahu xh.sh. sht Ai i Cili sjell dobi dhe dm, e sidomos jo n krkimin e dobis nga dikush tjetr. Mjetet dhe shkaqet jan t nevojshme, prdorimi i tyre sht nnshtrim ndaj urdhrit t Sheriatit dhe pasim i
ligjeve t All-llahut xh.sh. n bot. Por vetm mjetet nuk jan t mjaftueshme, sepse rezultatet jan n dor t All-llahut xh.sh. Njmend, mbshtetet n All-llahun xh.sh. ai i cili e investon tr mundin n realizimin e t dshiruars, prdor t gjitha mjetet dhe beson se ai q mundson arritjen deri te caku sht vetm All-llahu xh.sh. Prandaj shpreson n T dhe krkon nga Ai at q e dshiron.
FALNDERIMI ALL-LLAHUT XH.SH.

Pas ksaj duhet t jet i knaqur me All-llahun xh.sh. pa marr parasysh se ka i ka dhn apo i ka refuzuar, e kjo arrihet me cilsin e falnderimit. E kush sht falnderues-n dobin e vet sht falnderues,- (Neml, 40). All-llahu do ti shprblej falnderuesit,- (Ali Imran, 144). Falnderimi sht nj nga frytet e imanit. Nse njri nga robt e All-llahut xh.sh. t bn mir, e nuk i falnderohesh, je i pakujdesshm dhe bn mkat ndaj tij, edhe pse ai sht vetm ndrmjets, e bamirs i vrtet sht All-llahu xh.sh., i Cili t ka dhuruar dgjim, shikim, shndet, siguri, t ka nnshtruar krejt ka ka n tok, t ka dhn begati, t cilat nuk mund ti numrosh! Njeriu e njeh vlern e begatis, kur ta humb at. Nse ndonjher i nevojiten parat e nuk i ka, ather e njeh begatin e pasuris, e kur pasurohet e harron kt (mirsi). Nse i dhemb dhmbi, begatin m t madhe e sheh n pushimin e dhembjes, e kur i pushon dhembja, harron n t. Nse ndrpritet rryma dhe shtpin e prfshin errsira, e njeh begatin e drits, e kur t vij rryma, nuk mendon m pr vlern e saj. E kur nuk je n gjendje ti numrosh begatit e All-llahut
xh.sh. ndaj teje, a nuk do t jesh falnderues pr to? All-llahut xh.sh. mund ti falnderohesh me gjuh duke i shprehur mirnjohje Elhamdulil-llah Falnderimi i qoft All-llahut xh.sh. Rabbi leke-l-hamd Zoti im, Ty t takon falnderimi. E mund ta falnderosh me veprimin tnd, ashtu q nj pjes t ktyre begative ta prcjellsh edhe n ata t cilve u mungon ajo. Falnderimi i t pasurit sht q tu shprndaj t varfrve, falnderimi i t fuqishmit sht q ta ndihmoj t dobtin, falnderimi i udhheqsit sht q ta vendos drejtsin. E po qe se je i pasur dhe n sofrn tnde ke pes lloj ushqimesh, kurse fqiu yt sht i uritur dhe nuk i jep asgj, nuk je nga ata t cilt jan falnderues, edhe n qoft se nj mij her thua me gjuh: Falnderimi i takon All-llahut xh.sh.. All-llahut xh.sh. mund ti falnderohesh edhe me zemr ashtu q je i knaqur me T dhe me at q ta ka dhn. Nuk zemrohesh dhe nuk e pakson begatin q e posedon, askujt nuk ia ke zilin n at q All-llahu xh.sh. ia ka dhn. E kush e bashkon falnderimin me zemr, sepse sht i knaqur me All-llahun xh.sh. dhe falnderon me vepr, duke ua ndar tepricn e begatis atyre q skan dhe duke e falnderuar At me gjuh, q sa m tepr t thot: El hamdu lil-lah, ai me t vrtet sht nga ata t cilt jan falnderues.
DURIMI
Muslimani gjendet mes dy begative: nse e godet ndonj e mir dhe falnderon, pr kt ka shprblim, e nse e godet fatkeqsia dhe bn sabr, pr kt ka shprblim. Vetm se shprblimi i t varfrit durimtar sht i njjt apo edhe m i madh nga shprblimi i t pasurit falnderues. Ata
t cilt kan qen durimtar, Ne me siguri do ti shprblejm me shprblim t shumfisht pr at q kan br,- (En-Nahl, 96). Kjo jet e dunjas nuk sht vend i lumturis s pakufishme e as nuk sht pa gjra t pakndshme si jan humbja e shndetit, pasuris, t dashurve, tradhtis s shokut, apo humbjes s siguris. Kjo sht natyra e saj e cila nuk ndryshon. All-llahu xh.sh. thot: Ne do tju sprovojm me ndonj frik, me uri, me ndonj humbje nga pasuria e nga jeta, e edhe nga frytet, po ti prgzoi durimtart.- (Bekare, 155). Sepse ata me kalimin e kohs i harrojn humbjet, ndrsa gjejn shprblimin, e t tjert bartin n vete dhembje e nuk do t gjejn asgj. Vshtirsit dhe fatkeqsit jan t pashmangshme. E ti ose do ti shrosh me durim e t fitosh shprblimin, ose do t pezmatohesh e t shqetsohesh pr shkak t tyre, ashtu q pezmatimi dhe shqetsimi do ta shtojn vuajtjen, e nuk do t mbrojn nga ajo q t ka goditur. Ky sht nj lloj i durimit-durim n fatkeqsi. Lloji i dyt i durimit sht t prmbajturit nga mkati dhe veset. Durimi i t riut, i cili sheh pjest e zbuluara t trupit t femrs, epshi i tij anon dhe e dshiron vesin, por ai e ul shikimin nga frika nga All-llahu xh.sh. Ai i di rrugt e knaqsive t ndaluara, por veten e ndalon q t shkel n to, edhe pse di anon kah ato. Durimi i npunsit t cilit i ofrohet ryshfeti i cili sht i barabart me pagn e tij gjashtmujore, por e refuzon kt edhe pse i nevojiten t hollat. Durimi i nxnsit n provim, kur sht n gjendje q ta vjedh prgjigjen nga libri, por kt nuk e bn, edhe pse nga kjo i varet suksesi. Veset jan t mbla dhe kush prmbahet nga ato, duke pasur mundsi q ti bj, ai sht prej durimtarve.
www.islamischen.ch
90
Lloji i tret i durimit sht t qndruarit n devotshmri dhe vepra t mira, ngritja hert pr namaz t sabahut dhe braktisja e knaqsis s gjumit dhe shtratit t ngroht n mngjesin e ftoht, durimi i uris dhe etjes gjat Ramazanit n vern prclluese, t detyruarit e shpirtit q e do pasurin n dhnien e zekatit dhe sadakas, t qndruarit n praktikimin e Islamit, n kt koh t prishur, n t ciln feja sht kthyer si e huaj dhe e pazakonshme, ashtu si edhe ka filluar, n t ciln koh ai i cili i prmbahet Islamit, sht sikur ai q mban prush n dor, n t ciln besimtari i sht ekspozuar talljes s njerzve t pagdhendur, padrejtsive dhe ofendimeve t pushtetmbajtsve, zvoglimit t pags, dbimit nga shtpit. Kush e duron kt n emr t Allllahut xh.sh. duke shpresuar shprblimin e Tij, ai sht prej atyre: T cilt jan t durueshm dhe n Zotin e vet mbshteten Ata do t fitojn shprblimin e dyfisht pr shkak se ishin t durueshm Kt mund ta arrijn vetm t durueshmit, kt mund ta arrijn vetm shum t lumturit.
NSHTRUESHMRIA NDAJ GJYQIT DHE CAKTIMIT T SHERIATIT

Kemi thn se imani sht vepr e zemrs, fshehtsi t ciln vetm All-llahu xh.sh. e di, ndrsa pr njerzit, jan shenjat e dukshme. Prandaj besimtarin nga kafiri e dallojm prmes fjalve dhe veprave t tij. Islami sht shenj e jashtme e imanit. Ai gjuhsisht ka kuptimin e prkushtimit. Fmija i prkushtohet babait nga besimi n t, e dashura i prkushtohet t dashuruarit nga
www.islamischen.ch
91
simpatia ndaj tij, i mposhturi i dorzohet fitimtarit nga frika prej tij. Ndrsa, sa i prket besimtarit, ai i dorzohet gjykimit dhe caktimit t Zotit t vet me prkushtim absolut, i nnshtrohet do urdhri t Tij, madje edhe n qoft se nuk e di urtsin dhe qllimin e tij, braktis krejt ka sht ndaluar, madje edhe nse nuk e di shkakun dhe fshehtsin e ndaless. Ky prkushtim ka dy an, ann praktike, e ky sht prkushtimi me fjal dhe vepra, pr t cilin insha All-llah do t bhet fjal n librin e veant Islami, dhe ann shpirtrore, t ciln tani e shqyrtojm. Kjo ana tjetr sht knaqsia shpirtrore me dispozitat e Sheriatit, siguria dhe t znt bes n t dhe t zbatuarit e obligimeve-vaxhibeve, ndrsa e braktisin t ndaluarn-haramin me knaqsi dhe bindje, e jo me mrzi dhe bezdisje. All-llahu xh.sh. thot: Pr Zotin tnd jo, ata nuk jan besimtar derisa t mos zgjedhin ty pr t gjykuar n konfliktet mes tyre, kjo sht ana praktike, e pastaj t mos ndiejn paknaqsi n zemrat e tyre nga gjykimi yt dhe derisa t mos binden sinqerisht,- (Nisa, 65) kjo sht ana shpirtrore. Nuk mjafton vetm ta marrim Pejgamberin s.a.v.s. pr gjykats, nse n zemr nuk ka besim dhe bindje n saktsin e gjykimit t tij, knaqsis dhe t znt bes n t. Kur thirren besimtart pr gjykim ndrmjet tyre te All-llahu dhe te I Drguari i Tij, e vetmja fjal e tyre sht t thon: Dgjuam dhe u nnshtruam! T tillt jan ata t shptuarit. - (Nur, 51). Ka njerz t cilt vazhdimisht pyesin pr urtsin dhe qllimin e do urdhrese e ndalese t Sheriatit, kinse nnshtrohen vetm nse ia njohin urtsin. Nuk ka dyshim se dispozitat e Sheriatit kan urtsin e vet. Mirpo, her-her ato na tregohen t qarta dhe t dukshme, e herher mbeten t fshehura e t panjohura. Pra, a do ti kundrshtojm Zotit, nse nuk e kemi t
qart urtsin e dispozitave t Tij?! Prfytyro dhe paraqitja vetes kt, q kurdoher q i urdhron di fmijs tnd, ai nuk e kryen at prderisa nuk i bhet i qart qllimi yt nga ai urdhr si dhe urtsia dhe qllimi i tij, madje nse situata t jet kritike, pa pasur koh pr shpjegim, apo nse n t ekziston ndonj sekret i cili nuk guxon t zbulohet! A nuk do ta konsideroje kt fmij pr t padgjueshm? A nuk pret nga ai q t dgjoj n do situat, sepse sht fmija yt, ndrsa ti je babai i tij. Apo, sikur nj epror ushtarak t merrte urdhrin e komands, dhe refuzon q ta kryej derisa t mos i shpjegohet plani i urdhrit dhe qllimi i dhnies s tij, a nuk meriton dnim? Obligimi i njeriut ndaj All-llahut xh.sh. nuk matet me obligimet e fmijs ndaj prindit, e as me obligimin e ushtarit ndaj eprorit. Obligimi yn ndaj T Lartsuarit sht q ti nnshtrohemi me dshir apo me dhun, u pajtua kjo apo jo me dshirn ton, e jo q gabimisht ti interpretojm argumentet dhe arbitrarisht ti hulumtojm ato, q ndoshta t mos gjejm mendime n fikh, t cilat do ti knaqnin dshirat tona, e as ta imitojm kulturn dhe zakonet e huaja, t cilat i kemi pranuar si dshmi kundr Sheriatit, ashtu q ti komentojm dhe interpretojm (n mnyr t gabuar) tekstet t cilat nuk komentohen (tevil) dhe t devijojm nga rruga e drejt e hulumtimit dhe polemizimit, vetm e vetm q t mund t themi se feja jon nuk sht n kundrshtim me kto ligje dhe mendime. E posa t ndryshojn ligjet e shoqris, apo burimi i ksaj kulture t huaj nga Perndimi deri n Lindje, i ndryshojm hulumtimet dhe mendimet tona dhe vijm me komente t reja. Jo kshtu, por ti drejtohemi Sheriatit pr t gjykuar, t punojm sipas dispozitave t tij dhe t bhemi t knaqur me t. Kjo sht veti e besimtarit, i cili njmend vrteton saktsin e ksaj feje.
www.islamischen.ch
93
RIGOROZITETI DHE DHEMBSHURIA

Nj nga manifestimet dhe dshmit e imanit sht q dashuria dhe urrejtja t bhen n emr t All-llahut xh.sh. E duam t nnshtruarin dhe t devotshmin, e madje edhe nse prej tij nuk kemi dobi personale, ndrsa e urrejm t prishurin dhe mizorin, edhe nse prej tij nuk patm ndonj dm personal. Aq m shum, e urrejm dhe e braktisim madje edhe nse kemi dobi prej tij, apo na lidhin lidhjet m t forta me t. Kjo, pr shkak se vllazrimi mbi baza t besimit sht m i fort te besimtari se sa vllazrimi n baz t lidhjes s gjakut, ndrsa lidhja ideologjike sht m e fort nga ajo e origjins. All-llahu xh.sh. i tha Nuhit a.s. se djali i tij sht kafir dhe nuk bn pjes n familjen e tij, ngase vepra nuk sht e mir. E ka refuzuar ekzistimin e dashuris ndrmjet besimtarve dhe jo t nnshtruarve, t cilt luftojn kundr fes, pa marr parasysh se sa jan t forta lidhjet tjera ndrmjet dy grupeve. I Lartsuari thot: Nuk gjen popull q e beson All-llahun dhe Ditn e Gjykimit e ta doj at q e kundrshton Allllahun dhe T Drguarin e Tij.- (Muxhadele, 22). Nuk i detyron me dhun q ta pranojn Islamin, por ndalon q t bhen penges n rrugn e tij dhe q t luftojn kundr thirrjes s tij. E nse binden n vrtetsin e thirrjes son dhe hyn n fen ton, bhen sikur ne. E nse ndaj thirrjes son sillen n mnyr t qet, edhe ne qet do t sillemi ndaj tyre dhe do ti mbrojm t drejtat e tyre, madje edhe nse qndrojn n fen e tyre. Besimtari dashuron dhe urren pr shkak t fes. Kur dashuron shquhet me fisnikrin e shpirtit, natyrn e but, me frymen e zemrgjersis dhe sakrifics. sht i prulur me vllain e vet dhe
nuk e konsideron kt nnmim. E kur urren, n t paraqitet zemrimi n emr t All-llahut xh.sh., rreptsia n mbrojtjen e fes dhe guximi n luftn kundr armikut. Ai ndrlidh n vete dhembshurin dhe rreptsin, butsin dhe ashprsin, dhembshurin dhe butsin ndaj vllezrve t vet, ndrsa rreptsin dhe ashprsin ndaj armiqve t Islamit dhe ndihmsve t shejtanit. Muhammedi sht i drguar i All-llahut, e ata q jan me t (ashabt) jan t ashpr kundr jobesimtarve, ndrsa t mshirshm ndrmjet vete.- (Fet-h, 29). Ndaj besimtarve t prulur e ndaj pabesimtarve krenar, dhe qortimit t askujt nuk do ti frikohen.-(Maide, 54). 9 Kshtu ka qen gjendja e besimtarve kur kan qen muxhahid-lufttar, e pasi q e lan xhihadin dhe i shkeln dispozitat e Sheriatit, rreptsin q e patn (kundr armikut) e drejtuan kundr vetes, e u bn t but ndaj bashkpuntorve t shejtanit, kshtu q All-llahu xh.sh. pr shkak t mkateve tona, na e ngarkoi n qafn ton at i cili nuk i frikohet Atij, e cili nuk sht i mshirshm ndaj nesh, ashtu q i ka prvetsuar tokat tona dhe sht br gjykats yni.
Krahas ktij xhihadi nuk i harrojm fjalt e t Lartsuarit: All-llahu nuk ju ndalon q t bni mir dhe t jeni t drejt ndaj atyre q nuk ju luftojn pr shkak t fes dhe t cilt nuk ju dbojn nga vatrat tuaja. (Mumtehine, 8)
PENDIMI DHE KRKIMI I FALJES

All-llahu xh.sh. e ka krijuar njeriun dhe ka mbjell n t dashurin ndaj dunjas, shpresa t vazhdueshme, dshirn pr mbledhjen e pasuris, pasionin ndaj gjinis tjetr, zemrimin, prirjen pr t dnuar dhe hakmarrur. E caktoi shejtanin q tia paraqes t bukura veprat e shmtuara e t liga, ia bn t mbla mkatet dhe ia dha (njeriut) shpirtin i cili vazhdimisht e nxit n t keqe, duke pretenduar haramet dhe duke e ndihmuar n kt shejtanin. Rezultat i gjith ksaj sht se njeriu bn mkate. Si duhet t veproj pr ti shptuar dnimit pr mkatet e bra? All-llahu xh.sh. nga mshira e Vet ndaj tij ia ka hapur dyert e pendimit. Mund ta shlyesh nga fleta (faqja) jote do mkat, t cilin e ke br sikur fare t mos ishte. E n vend t veprs s keqe, ndoshta do t shnohet vepr e mir. Sikurse libri i tregtarit, n t cilin sht e shnuar se i ke borxh njqind dinar, e ai jo vetm q me knaqsi dshiron t ta ul dhe shlyej borxhin, por madje nga fleta e borxhit tnd ndaj tij e bart n fletn e borxhit t vet ndaj teje. I Lartsuari thot: Por atyre t cilt pendohen dhe bjn vepra t mira, t tillve All-llahu t kqijat ua shndrron n t mira, e All-llahu sht Mshirues, ndaj Ai fal shum,- (Furkan, 70). Dyert e pendimit jan t hapura gjithnj derisa njeriu sht i gjall. Nse pendohet me pendim t sinqert, do ti jet i pranuar pendimi. Dyert e pendimit mbyllen n astin e vdekjes, n momentin kur shpirti vjen n fyt, n at moment kur njeriu ballafaqohet me t vrtetn dhe sheh me sy at pr t ciln Pejgamberi s.a.v.s. e ka lajmruar. Ather tevbeja-pendimi i tij sht sikur vjelja e t vjelurs. Sepse, tevbeja sht vullnetarisht kthim spontan All-llahut xh.sh., e kur t jet i kthyer me dhun, nuk i bn dobi dshmia, pasi ta ket humbur t drejtn pr zgjedhje. All-llahu xh.sh. thot:
Pendimi i pranueshm tek All-llahu sht vetm ai i atyre q e bjn t keqen me mosdije e pastaj shpejt pendohen; t tillve All-llahu ua pranon pendimin e All-llahu sht m i Dijshmi, m i Urt. Nuk sht pendimi (i pranueshm) i atyre q vazhdimisht bjn pun t kqija dhe vetm ather kur ti vjen vdekja ndonjrit prej tyre, thot: Un me t vrtet tani pendohem!, e as i atyre q vdesin duke qen jobesimtar,- (Nisa, 17-18). Kushti i par i tevbes sht ndrprerja e veprimit t mkatit dhe vendimi i thell se m nuk do ti kthehet. Sikur t shkoje rrugs dhe nj njeri nga dritarja e shtpis e hedh n ty ujin e ndyer dhe pasi q i brtet fillon t t krkoj falje, por ende vazhdon ta derdh ujin n ty, apo e ndrpren derdhjen, por t krcnohet se t njjtn gj do ta bj edhe nesr, a do ta pranoje krkimin e faljes s till nga ai person? Tevbeja ka shpirtin dhe trupin. Shpirti i saj sht ndjenja e neveris s mkatit, ndrsa trupi i saj sht ndrprerja e brjes s mkatit. Sikur dikush t shkonte rrugs dhe t shihte tabeln e cila i tregon se sht n rrug t gabuar, ndien se ka gabuar, dhe pikrisht kjo ndjenj sht baza. Sepse, po t mos ishte ndjenja e gabimit, nuk do t ishte udhzimi kah caku i drejt. Por, sikur ai t knaqej vetm me at njohje se sht n rrug t gabuar, e nuk do t vepronte n pajtim me at q krkon ajo, por vazhdon t shkoj rrugs s gabuar, ather nuk do ti bnte aspak dobi njohja, se ajo sht rrug dhe drejtim i gabuar. Aq m tepr, pr kt do t kishte mkat dhe dnim edhe m t madh. Sepse ai, i cili devijon e nuk di, ka ndonj arsyetim, por ai i cili e njeh rrugn dhe me qllim e ndrron drejtimin nga ajo, nuk ka kurrfar arsyetimi. Kushti i dyt sht t bj bamirsi n vend t s dmshmes dhe ta prmirsoj t keqen, d.m.th. ta shndrroj tevben n ndryshim t veprs dhe prmirsim t sjelljes.
www.islamischen.ch
97
Zoti juaj vetes ia ka caktuar mshirn, nse dikush nga ju bn ndonj vepr t keqe pa e ditur, e pastaj pendohet e prmirsohet-e vrtet All-llahu fal dhe sht i Mshirshm, (Enam, 54). E kush pendohet pas puns s keqe dhe prmirsohet, ska dyshim, All-llahu ia pranon atij pendimin,- (Maide, 39). prve atyre q pas ksaj pendohen dhe prmirsohen,- (Ali Imran, 89). vetm ata t cilt pendohen dhe prmirsohen dhe haptazi e shfaqin kt, se Un jam pranues i pendimeve dhe Mshirues,- (Bekare, 160). Me prmirsim konsiderohet q braktisja jote e mkatit t jet e njmendt dhe sinqerisht t vendosish se m nuk do ti kthehesh. Edhe nse ke marr vendim t sinqert, e pastaj t ka mposhtur epshi, apo rrethanat t kan shtyer q ti kthehesh mkatit, dhe prsri pendohesh, tevbeja jote sht e pranuar, madje edhe nse e prsrit mkatin dhe tevben disa her. Por, nse n vendimin tnd n fillim sht przier lkundshmria, e i ke thn vetes: Nse dshira ime bhet e paprmbajtur do ti kthehem, e pastaj do t pendohem, ather tevbeja jote nuk sht e sinqert, e as e pranuar. Kjo sht sa i prket pendimit pr mkatet ndaj All-llahut xh.sh. Mjafton q ta braktisish mkatin duke u penduar pr veprimin e tij dhe sinqerisht t vendossh q nuk do ta prsrisish m. Ndrsa, sa u prket t drejtave t njeriut, nse ndokujt i ke br padrejtsi, apo e ke marr pasurin e tij, e ke shqetsuar trupin apo e ke ngacmuar nderin e tij, apo ke dshmuar rrejshm kundr tij, e ke prgojuar apo tradhtuar, apo ke prhapur pr t mendim t keq, sht e domosdoshme q n kto dhe raste t ngjashme tia kthesh t drejtn e tij, e q ai ose t ta fal, apo All-llahu xh.sh. ty t t mshiroj, e t dmtuarin Ai ta knaq n vend teje. N t kundrtn tevbeja jote nuk do t pranohet, ndrsa i dmtuari n Ditn e Gjykimit do t marr nga veprat tua
t mira, apo n ty do t ngarkoj pjesn e veprave t veta t kqija. Dyert e tevbes jan t hapura, pa marr parasysh se sa jan t shumta mkatet. Askush t mos dshprohet e ta humb shpresn n faljen e All-llahut xh.sh., sepse humbja e shpress n mshirn e Tij sht m e keqe se vet mkati. O robrit e Mi, t cilt e keni ngarkuar veten tuaj me shum mkate, mos e humbni shpresn n mshirn e All-llahut, se vrtet All-llahu i fal t gjitha mkatet,- (Zumer, 54). Pra, tevbeja sht t braktisurit e mkatit dhe t kthyerit veprs s mir, ndrsa istigfari sht krkim i faljes nga All-llahu xh.sh. Sheriati urdhron dhe nxit n t. Ai nga toka ju krijoi edhe juve dhe t jetoni n te! Prandaj At luteni q tju fal dhe Atij pendohuni,- (Hud 52). Ngjashm me kt ka thn do pejgamber duke e kshilluar popullin e vet dhe duke e udhzuar n rrugn e faljes s All-llahut xh.sh. dhe shptimit nga dnimi i Tij. Prej mkatarve ka kategori t ndryshme. Sa u prket atyre t cilt kan vdekur si pabesimtar, nuk kan kurrfar shprese n falje: Vrtet All-llahu nuk fal ti prshkruhet shok. Politeistt n thelb jan pabesimtar m t mdhenj se Ithtart e Librit, por sipas gjykimit t ktij ajeti, t gjith jan t njjt. Prandaj, pr at q ka vdekur si pabesimtar nuk thuhet: Zoti e mshiroft, e as: Zoti ia falt.
www.islamischen.ch
99
Ndrsa, sa u prket mkatarve musliman t cilt kan vdekur pa tevbe-pendim, fati i tyre sht n duart e All-llahut xh.sh., nse Ai dshiron do tua fal: E fal at ka sht m pak se kjo (shirku) kujt dshiron, e nse dshiron do ti dnoj me zjarr, por nuk do t mbesin prgjithmon n t. Askush mos ta marr si t leht dnimin me zjarr dhe le t mos e prbuz at. Sepse, zjarrin e dunjas, i cili sht begati, askush nuk mund ta duroj disa minuta, ather si po ia eksponojm veten zjarrit t Xhehennemit pr periudha t gjata kohore? E sa i prket t penduarit, All-llahu xh.sh. me mirsin dhe fisnikrin e Tij do tia fal. Kjo sht pr at i cili pendohet pas mkatit. Ndrsa ai, i cili pendohet, kndellet dhe vjen n vete para plotsimit t mkatit, prkundr dshirs s madhe dhe animit kah ai, duke iu friksuar Zotit t vet, ka shprblimin m t madh. Sikurse ai t cilin shejtani e mashtron dhe e nxit n zina (amoralitet) dhe kur t gjitha kushtet pr kt plotsohen dhe vendos q ta bj at, pr nj moment e prkujton All-llahun xh.sh. dhe heq dor nga zinaja, e epshi e trheq kah zinaja. Kush sht ai i cili sht i aft pr kthes t ktill prve nse All-llahu xh.sh. i dhuron forc nga Ai? Askush le t mos e provoj kt sprov. Do ti ngjante atij i cili merr bakteren e smundjes s rrezikshme, nse shpton fiton imunitet, i cili e bn m t fort nga ai t cilit smundja nuk i sht afruar. Por, mundsia e fitimit t imunitetit sht 1 pr qind, ndrsa mundsia e psimit sht 99 pr qind. Kshtu sht sa i prket smundjes s trupit. Ndrsa sa i prket frenimit nga mkati, ai nuk e bn imun ndaj kthimit n t (mkat). Pra, kush e dshiron shptimin nga e keqja, le t largohet nga ajo, le tia presshkpus shkaktart e asaj, le tia bllokoj rrugn e cila shpie te ajo dhe le ti braktis ata, t cilt e nxisin dhe e thrrasin n mkat. Sepse, shoku e trheq shokun me vete, njeriu shkon drejtimit t shokut t vet. Q moti kan thn: M thuaj me k shoqrohesh, do t t tregoj se far je. Le ta kuptoj kt rinia dhe le t krkoj nga All-llahu xh.sh. ndihm dhe udhzim.
www.islamischen.ch
100
BESIMI N DITN E GJYKIMIT NE DHE VDEKJA

N baz t asaj se far qndrimi kan ndaj vdekjes, njerzit ndahen n katr grupe: - Grupi i njerzve i cili me poetin mendjelehtin thrret: ka ka kaluar sht zhdukur, ka do t vij e fshehur sht, ndrsa ty t takon momenti n t cilin jeton. Nuk mendon pr t kaluarn e as q prgatitet pr ardhmrin. Mendon se e djeshmja ka kaluar dhe sht zhdukur, e se e nesrmja nuk do t vjen e thot: ka ka kaluar sht zhdukur, e pasha All-llahun nuk sht zhdukur, por n llogarin ton jan shnuar e mira dhe e keqja, n librin, i cili as t vogln e as t madhen nuk e le pa e shnuar. Ndrsa do t vij sht e fshehur, mirpo sht e fshehur pr shqisa, por sht e pranishme te All-llahu xhle shanuhu dhe pa dyshim do t vij. Nga tre grupet e para t njerzve, ky sht grupi m i keq. Ky sht grupi, i cili nuk e prkujton vdekjen dhe nuk mendon pr t. - Grupi q e prkujton vdekjen, por n mnyrn si e bn kt poeti persian Omer-Hajjam-i, i cili me mashtrimet e veta i largoi njerzit nga rruga e vrtet. Ai thot: Nse vdekja sht e vrtet, n t ciln nuk ka dyshim, ndrsa jeta e shkurtr dhe nuk qndron prher, ather pra, ta mbushim me dashuri e dalldisje. Nse jeta sipas natyrs sht e krijuar pr telashe e dhembje, pra t ikim nga ajo te gota e vers dhe ta kalojm me kng pije. e epsh.
www.islamischen.ch
101
- Grupi q e prkujton vdekjen, mirpo, ngjashm prkujtimit t Ebu Atahiut, i cili t folurit e vet e mbushi me kujtim pr vdekjen dhe me t e angazhoi gjuhn e vet, por nuk prkujtohet vetm se pak pr at ka vjen pas vdekjes. Ai (Atahiu) sikur thot me at i cili ka thn: Kam kuptuar se vdekja sht cak i do sendi t gjall, apo me tjetrin i cili ka thn:Vrtet, nn gurin e varrit sht gjumi i gjat. - Dhe pjestart e s vrtets, t cilt e kan kuptuar se vdekja nuk sht fund por fillim, se nuk sht ndrr por zgjim. Njerzit flejn, e kur t vdesin zgjohen. Kan kuptuar se pas vdekjes ka jet m e gjat, e cila nuk ndrpritet. N t do t kemi ose knaqsi t prhershme, ose dnim t dhembshm. Ky sht grupi i katrt, grupi i besimtarve, t cilt jan n rrug t drejt.
JETA PAS VDEKJES

Jeta pas vdekjes, n realitet sht jet e vrtet. Ai q sht dritshkurtr nuk e sheh, ndrsa ai q sht i sprovuar me mendje t dobt nuk beson n t. Ndrkaq, ai q posedon shikim me t cilin vren dhe mendje me t ciln kupton, sheh se jeta e njeriut sht e ndar n etapa. Kshtu nj dit, i mbshtjellur rreth vetes, si lmsh n barkun e nns, ka jetuar n brendsin e saj. Po t ishte ather n gjendje t meditonte, do t mendonte se ajo sht e vetmja jet, e fort do ta shtrngonte, duke mos dashur ta braktis prve se i detyruar. E po t ishte n gjendje t fliste, do ta konsideronte daljen nga barku i nns me vdekjen dhe varrosjen n thellsira, edhe pse ajo, n t vrtet, sht lindje dhe kalim n bot m t gjer, ngjashm me kalimin n Botn e
Berzahut jetn e varrezave e cila sht ndrmjet ktij dunjallku t kalueshm material dhe jets s ardhme t amshuar.
PRGATITJA PR VDEKJE
Te njeriu sht e mbjellur shpresa e gjat, e pandrprer. Kjo, n t vrtet, sht nj nga instinktet e saj. Pr kt shkak, edhe pse shqisave tona vdekja i sht di m e afrt, ajo megjithkt sht di m e largt nga ne n mendimet tona. Shohim prcjelljet e t vdekurve se si kalojn pran nesh do dit, por ndiejm se ne do t mbesim. Shkojm pas xhenazeve, ndrsa mendojm pr dunjallkun dhe pr t bisedojm. Shikojm varrezat se si i plotsojn hapsirat e toks, e nuk e kujtojm se edhe ne, nj dit do t bhemi prej banorve t tyre. Estagfirullah, prnjmend, trupat tan, do t zn vend n to. E ka jan trupat? Njeriut i prlyhet kmisha, e heq at dhe e hedh. Foshnja lindet dhe e braktis shtratin e vet dhe del nga ai. Njeriu vdes, e braktis trupin e vet dhe e l. E ka sht trupi, nse jo kmish, e vesh dhe e zhvesh, e n tok nuk lihet asgj tjetr prve trupit. Njeriu harron vdekjen, mirpo, besimtari gjithnj e prkujton dhe n do ast sht i gatshm q ta pres. Prgatitet pr t me tevbe pendim, istigfar krkim t faljes dhe kthimin e t drejtave t huaja. Sa her q t agoj apo errsohet, bn llogari me vetveten, i falnderohet All-llahut xh.sh. pr t mirn q e ka udhzuar dhe i ka ndihmuar, ndrsa krkon nga Ai falje pr t keqen q e ka br. E prkujton Ahiretin botn e ardhme dhe i friksohet dits n t ciln fytyrat dhe
shikimet do t jen t shqetsuara. I friksohet dnimit pas vdekjes, ndrsa e shpreson shprblimin, duke u ndihmuar n kt me sabr - durim, namaz dhe veprimin e s mirs, duke krkuar knaqsin e All-llahut xhle shanuhu dhe duke u knaqur me at q sht tek Ai.
ASTI I VDEKJES DSHMI E BESIMIT

Mendo pr fjalt e T Lartsuarit: Prse pra, kur arrin shpirti n fyt dhe vjen asti i vdekjes nga i cili nuk mund t iket, e ju n at moment prreth personit pr ju i dashur, i cili sht pran vdekjes shikoni (se po i ngjet, duke i shprehur ndjenjat e juaja, e duke krkuar ndihmn e mjeksis dhe duke br prpjekje, e prqafoni dhe kujdeseni pr t, e Ne jemi m afr te ai se ju, por ju nuk e shihni, sepse shqisat e juaja ndiejn vetm botn e materies, kurse ai vetm se sht n prag t bots tjetr, e cila sht pas ksaj bote. Prse ather, nse nuk jeni nn pushtetin e huaj si mendoni dhe nuk jeni t varur Zotit t Gjithsis dhe Pronarit t saj, dhe nse di nga kjo sht n pushtetin tuaj, nuk e ktheni at (shpirtin t mos dal), nse t vrtetn e flisni,-(Vakia, 83-87). Ktheni shpirtin n trup, kur nga ai t ket dal. Shrbehuni n kt me mendjet e juaja, me shkencat e juaja dhe pasurit e juaja, por nse nuk jeni n gjendje kt ta bni, prse ather nuk pranoni se ky kozmos ka Zotin e vet, Zotin, n pushtetin e t Cilit jeni edhe ju, i Cili ju ka ngjallur, i Cili do tua marr shpirtin dhe i Cili pas ksaj prsri do tju ringjall?
www.islamischen.ch
104
DYSHIMI I PARNDSISHM
E kam lexuar artikullin e disa ateistve pabesimtarve, n t cilin me prqeshje pyesin e thon: Nse n t njjtin moment vdes nj njeri n Amerik dhe nj tjetr n Kin, si do tua marr shpirtrat e tyre meleku i vdekjes?. Prgjigjja: 1 Shembulli i melekut n raport me tokn ton sht si shembulli i njrit nga ne sikur t gjendeshin mbi fole t thneglave ku jan me mijra thnegla, apo mbi gotn n t ciln gjenden me miliona baktere. Madje edhe m tepr, nj melek sht m i madh nga kjo n raport me ne, dhe ky lmsh toksor n dorn e tij nuk sht asgj tjetr vetm si nj kokrr gruri n dorn e nj njeriu! 2 Meleku i vdekjes me rastin e marrjes s shpirtrave ka ndihmsit e vet. All-llahu xh.sh. thot: Kur ndonjrit nga ju i vjen vdekja, t drguarit Tan (melaiket), ia marrin shpirtin, duke mos br kurrfar lshimi.- (Enam, 61).
DITA E KIJAMETIT
Besimi n Ditn e Gjykimit Kijametit sht themeli i dyt i besimit islam, dhe vshtir q n Kuran t prmendet besimi, e q paralel me t t mos prmendet besimi n Ditn e Gjykimit.
www.islamischen.ch
105
Besimtari doher e prkujton Ditn e Gjykimit, kshtu q shpesh bn vepra t mira me prmallim pr shprblimin e tij, ndrsa largohet nga e keqja n kufijt e mundsive t veta, prej friks nga dnimi i Tij. Nse para tij paraqitet ndonj ndales, e cila n vete bart mblsi dhe knaqsi, i prkujton vuajtjet e Ahiretit n rast se do ta vepronte, prandaj e braktis duke hequr dor nga mblsia e saj. Ndrsa, nse ballafaqohet me ndonj vaxhib obligim t rnd, e prkujton shprblimin e Ahiretit pr zbatimin e tij, kshtu q e nxit vetveten n t, duke e zgjuar n vete dshirn pr t. Natn ngrihen nga shtratet q t falin namaz, dhe japin lmosh n rrugn e All-llahut, edhe kur jan n bollk edhe kur jan n varfri. Pr ndonj t mir ndaj vetes, t tjerve u japin prparsi, e madje qofshin m t nevojshm pr t. Mendojn pr vshtirsit e dnimit t All-llahut xh.sh., e zemrat e tyre dridhen kur emrin e Tij e dgjojn, e pastaj e prkujtojn mshirn e Tij ashtu q zemrat e tyre qetsohen, duke gjetur knaqsi n t kujtuarit e Tij.
KOHA E DITS S GJYKIMIT

All-llahu xhle shanuhu n Kuran qart ka thn se koha e Dits s Gjykimit nuk i sht e njohur askujt nga krijesat, momenti i saj i sht i njohur vetm t Vetmit All-llahut xhle- shanuhu: T pyesin ty (Muhammed) pr astin e Kijametit se kur do t ndodh ai. Thuaj: At e di vetm Zoti im, Ai do ta zbuloj n kohn e tij,- (Araf, 187). Si do t vij befas, dhe kur Ai kt e cakton: sa el e mbyll syt, apo edhe m shpejt,- (Nahl, 77).
www.islamischen.ch
106
Mirpo, n Kuran thuhet se Dits s Gjykimit i paraprijn ngjarje t uditshme, t cilat do t ndodhin n kt kozmos. Nga ato ndodhi sht edhe dalja e kafshs nga toka e cila njerzve do tu flas. Ky sht lajm i vrtet i cili bn pjes n gajbin fshehtsin, deri te e cili nuk arrihet me mendje njerzore. Pr kt lajm dim vetm aq sa All-llahu xh.sh. na ka lajmruar, e Ai nuk na ka shpjeguar se far sht ajo kafsh, e as far jan cilsit e saj. Andaj jemi t obliguar t besojm n kt dhe ta lm do bised mbi t pa argument t vrtetuar tradicional. Nga ato ngjarje jan edhe rrnimi i pends s Jexhuxhit dhe Mexhuxhit dhe dalja e tyre nga ajo. All-llahu xhle shanuhu nuk na ka shpjeguar se kush jan Jexhuxhi dhe Mexhuxhi, e as cili sht ai popull dhe cila sht vendlindja e tyre, si dhe ku gjendet penda e tyre. Nse kemi mundsi q kt ta konstatojm me ndihmn e hadithit dhe hulumtimeve, dhe t arrijm deri te rezultatet t cilat nuk do ti kundrshtojn lajmit kuranor, do ti pranojm ato. N t kundrtn, e vrtetojm lajmin e Kuranit, dhe ndalemi n kufijt e tij. I Lartsuari thot: Dhe t afrohet premtimi i vrtet, e ai sht momenti kur mbeten t shtangur syt e atyre q nuk besuan,- (Enbija, 97). Prve ktyre ka edhe gjra tjera, t cilat transmetohen n hadithet e vrteta, e nuk jan haptazi t prmendura n Kuran, si sht p.sh.: se dituria do t zhduket, do t paraqitet padituria-xhehli, pastaj pirja e alkoolit, prostitucioni, do t zvoglohet numri i burrave e do t shtohet numri i grave, se amaneti besimi do t mbetet gj e rrall, dhe se ajo ka ka qen poshtrsi dhe e pavler do t ngrihet do t fitoj n vler, ndrsa ajo ka ka qen e lartsuar dhe e vlefshme do t bie. Pastaj do t pasoj paraqitja e Dexhxhallit dhe zbritja e Isait alejhis-selam pr ta ndihmuar Sheriatin e T Drguarit t fundit, Muhammedit, sal-lall-llahu alejhi ve selem.
www.islamischen.ch
107
FILLIMI I DITS S GJYKIMIT

Nga ajetet kuranore pr Ditn e Gjykimit 10 , kuptohet se fillimi i saj do t jet me dridhje t tmerrshme, e cila nuk u prngjan trmeteve q i njohin njerzit. Ajo dridhje do t ndodh (e Allllahu m s miri e di kur) n kohn kur njerzit ende jetojn n tok, ashtu q shoqrin njerzore befas do ta godasin frika dhe ankthi i prgjithshm. Intensiteti dhe tmerri i saj do t jet i till saq nna do ta l pas dore foshnjn nga gjiu i vet, edhe krahas mshirs e dashuris s madhe ndaj saj me t ciln Zoti e ka frymzuar. Shtatznet nga frika do ti hedhin frytet (foshnjat) nga barqet e tyre, ndrsa njerzit mendjen dhe vetdijen thuajse do ta humbin, andaj do t duken si t dehur. E ata nuk jan t dehur, por dnimi i All-llahut do t jet i ashpr.- (Haxhxh, 2). Mendimin se kjo dridhje do t ndodh para Dits s Kijametit e prforcon edhe ajeti kuranor: Kur t dridhet toka me dridhjen e saj t fuqishme dhe t nxjerr toka at q ka n brendin e saj, dhe njeriu t thot: sht kjo? (Zelzele, 1-3). Njeriu pra, ather do t jet n Tok, do t jet dshmitar i ksaj dridhjeje, do t pyetet pr t dhe do ti gjurmoj shkaqet e saj.11
10
11
N kapitujt e par t librit kam prdorur mnyrn e t folurit t prgjithshm, t drejtuar besimtarve dhe pabesimtarve duke u mbshtetur n te m tepr n argumente racionale sesa n ato tradicionale e kam arritur te degt shartet e imanit besimit, dhe kur t folurit pjesa m e madhe i sht drejtuar besimtarit, kam dhn baz n argumente tradicionale dhe e kam prforcuar t argumentuarit me ajete Kuranore. Disa dijetar thon se ajo do t jet ringjallja pr shkak t fjalve t All-llahut xh.sh.: dhe t nxjerr toka at q sht n brendsi t saj. Q t dy mendimet jan t mundshme prandaj nuk po e sjell mendimin prfundimtar por them All-llahu alem All-llahu e di m s miri
SHFAQJET E PRMASAVE KOZMIKE

Dita e Kijametit, ajo q do t ndodh n kt dit, si dhe ajo ka do t vij m pas, bn pjes si kemi cekur m par n gjrat metafizike gajb. Shqisat nuk kan pushtet mbi ato, si kan pushtet mbi krijesat materiale, e as q mendja njerzore bie gjykim mbi ato, si gjykon mbi ndodhit e ksaj bote. E tr dituria e tij reduktohet n kuptimin e teksteve dhe t njohurit e domethnieve t tyre. N Kuran gjenden tekste t qarta q tregojn se shumicn e ligjeve kozmike q ne profesionalisht i kemi quajtur ligje natyrore-do ti godasin ndryshimet, transformimet e zvendsimet, ashtu q sikur ekzistimi dhe qndrueshmria e tyre t jet e kushtzuar me ekzistimin dhe qndrueshmrin e ksaj bote, pra kur t prfundoj periudha e saj, prfundon edhe periudha e ktyre ligjeve. Sikur, bota t ciln e vshtron, me Tokn dhe planett e saj, me gjith prsosurin mrekulluese, t ciln e fsheh n vete, sht ndrtes e prkohshme e ngritur nga shkaqet e caktuara dhe pr koh t caktuar. Nga ato shfaqje dhe transformime kozmike jan: Se kodrat do ti godas dridhja e tmerrshme toksore, e cila do ti thrrmoj shkmbinjt e saj dhe do ti bj si pambukun e gafrruar. Kodrat e mdha do t agojn si brigje apo bregore t rrta. Pastaj do t shndrrohen n pluhur e do t lvizin sikurse rra e shkrettirs, pastaj do t agojn si fatamorgan dhe e tr Toka do t shndrrohet n lndin t rrafsht.
www.islamischen.ch
109
Pr gjith kt na lajmron Kurani, si na lajmron po ashtu, se detet do t derdhen njri n tjetrin, e mandej do t avullohen. Se nyjet e yjeve do t shkaprderdhen dhe orbitat e tyre do t ndrrohen. Hna me Diellin do t ndeshen. Qielli nga ret do t pastrohet e do t prahet, e pastaj do t palohet si palohen letrat n fletoren e madhe. Pastaj, si rezultat i gjith ksaj do t jet q Toka do t ndryshohet sikur t jet Tok tjetr, dhe qielli do t ndryshohet sikur t jet qiell tjetr. Pr tr kt na lajmron Kurani.
FRYERJA N SUR - BORI

Ne nuk e dim se si sht n thelb ai sur boria, e as q dim mnyrn e t fryerit n t. E tra ajo q thuhet mbi prshkrimin e tij dhe detajet e tij, nse nuk sht e bazuar n argumentin e sakt tradicional, nuk sht e besueshme dhe nuk mbshtetet n t. Ajo q ka ardhur n Kuran sht: Se n t do t fryhet e do t tmerrohen gjith ka ka n qiej e n Tok, e pastaj prsri n t do t fryhet e do t vdesin krejt ka ka n qiej e n Tok. Nga ky mendim sht e dukshme se n sur, do t fryhet dy her, ndrsa e mundshme sht dhe kjo sht m e drejt se t fryerit, nga i cili do t tmerrohen t gjith, n t vrtet sht t fryerit nga i cili do t vdesin t gjith dhe pas ksaj askush gjall nuk do t mbetet, e nuk do vdesin, prve atyre q do All-llahu (t mos vdesin),- (Ez Zumer, 68). Pas ksaj do t kaloj periudha, e cila vetm All-llahut xh.sh. i sht e njohur. Ai pr kt nuk na ka njoftuar, e mandej do ti fryhet surit dhe do ti kthehet jeta do t vdekuri, e do t ngrihen nga varret e tyre: E t shikojn (Ez-Zumer, 68) dhe kah Zoti i tyre nxitojn,- (Jasin, 51).
RINGJALLJA DHE HASHRI TUBIMI

do mejjit i vdekur do t jet i ringjallur n gjendjen shpirtrore n t ciln edhe ka vdekur, dhe do t konsideron se nga asti i vdekjes nuk ka kaluar m shum se nj or, apo disa or, ngjashm me at, i cili duke bler, shitur apo biseduar e godet vetura dhe e humb vetdijen, duke qndruar n gjendje t pavetdijshme tri dit, e kur t kthjellet e t vjen n vete, vazhdon bisedn apo tregtin, duke mos ditur se q nga ather kan kaluar tri dit. Ngjashm do t jet me njerzit n Ditn e Ringjalljes, kshtu q feja na mson q ta lusim All-llahun xh.sh. pr prfundim t mir. All-llahu xh.sh. njerzve, shembujt pr kt ua ka paraqitur n kt bot. Nga ata sht shembulli i njeriut i cili ka kaluar pran fshatit t pabanuar, t rrnuar dhe tha: Si e ngjall All-llahu kt pas shkatrrimit t tij?, e All-llahu e bri t vdekur at (pyetsin) njqind vjet, pastaj e ringjalli dhe i tha: Sa qndrove (i vdekur)? Nj dit, ose nj pjes t dits! u prgjigj ai. Ai (All-llahu) tha: Jo, por ke qndruar (i vdekur) njqind vjet.- (Bekare, 259). Edhe banort e shpells Ehlu-l-kehf t cilt kan kaluar n gjum treqind e nnt vjet, e pastaj jan zgjuar duke menduar se kan fjetur vetm disa or, dhe e drguan njrin nga ata pr t bler dika me t holla, qarkullimi i t cilave kishte pushuar e q kt ata fare nuk e dinin. E ktill do t jet gjendja e njerzve n Ditn e Ringjalljes, donjri nga ata do t mendoj se ka fjetur pak dhe sht zgjuar, dhe njri me tjetrin do t kundrshtohen: Mizort do t betohen se n varreza kan qndruar vetm nj ast t shkurtr E atyre q u sht dhn dituria dhe besimi do t thon: Jo, me t vrtet, keni qndruar aq sa ju ka caktuar All-llahu, deri n Ditn e Ringjalljes, e ja kjo sht Dita e Ringjalljes, por q ju (kt) nuk e keni ditur (Rrum, 55-56).
Do t mendojn se ende jan n kt bot, mirpo situata e lemeritshme do ta shkpus do lidhje mes tyre: Ather, n at dit nuk do t ket lidhje familjare mes tyre,- (Muminun, 101). Njeriu do ta shoh shokun e vet t dashur e t afrt e nuk do t pyes pr t, e as q do t shfaq brengosje pr t. donjri do t brengoset vetm pr vetveten. Do t ik nga vllai i vet, nga babai dhe nna, si dhe nga gruaja dhe fmijt e vet. Aq m tepr, t gjitha do ti sakrifikonte dhe do ti ofronte pr shpagimin e vet, sikur shpagimi t ishte i pranuar. Kshtu do t lihen nj koh (All-llahu xh.sh. e di sa do t zgjas) q njri me tjetrin t takohen, e pastaj do t jen t shpier n Redi- mahsher vend n t cilin t gjith do t mblidhen! T gjith drejt atij vendi do tua mbathin kmbve. T gjith njerzit, nga Ademi alejhis - selam e deri te pasardhsi i tij i fundit, t cilt n shtrat kan vdekur, n det jan mbytur, bisha e egr i ka ngrn, nga aeroplani kan rn apo n zjarr jan djegur dhe hiri n ajr u sht shprndar, t gjith ata do ti ringjall Ai i cili pr t parn her nga asgjja i krijoi. T gjith do ti tuboj dhe kah Redi -mahsheri do t jen t shpier, ata, xhinnt, shejtant dhe kafsht. Duke shpejtuar drejt atij q i thrret, e jobesimtart do t thon: Kjo sht dit e vshtir!,(Kamer, 8). Pastaj Zoti yn do t urdhroj q t vihet me xhehennemin, dhe prej s largu do tju paraqitet njerzve, dhe All-llahu xh.sh. do tju thot: O bijt e Ademit, vall a nuk ju kam urdhruar: q t mos e adhuroni shejtanin, se ai, me t vrtet sht armik i prbetuar i juaji, por vetm Mua m adhuroni; Kjo sht rrug e drejt. Ai (shejtani) me t vrtet, shum prej jush n humbje i ka
shpier, e vall, si nuk keni menduar?! Ky sht xhehennemi me t cilin keni qen t krcnuar ,- (Jasin, 60-63). Dhe do t urdhroj Zoti yn, q kriminelt t nxirren e t veohen dhe do t njihen (dallohen), e donjri nga ata do t dshiroj q t mos ishte qenie njerzore e do t thot: far fati sikur t isha dhe!,- (Nebee 40). Pastaj, All-llahu xhle shanuhu do ti tuboj pabesimtart n Xhehennem me xhinn e shejtan t cilt krahas All-llahut i kan adhuruar dhe si zota i kan konsideruar dhe emrat e tyre i kan imagjinuar, mbi t cilt All-llahu xhle shanuhu asgj nuk ka lajmruar, si kan qen nga grekt: Zeusi dhe Afrodita, te romakt: Jupiteri dhe Venusi, te persiant: Hormuzi dhe Ahrimani; te egjiptiant: Habi; te fenikasit: Bali; dhe Lati e Uzati te arabt, t cilt ata i konsideruan pjesmarrs t All-llahut, xh.sh. Atyre All-llahu xh.sh. do tu thot: Thirni ata, t cilt i keni konsideruar ortak t Mi e kur ti thrrasin, ata nuk do tu prgjigjen,- (Kehf, 31). E mandej do tu thot: ka keni q nuk e ndihmoni njri-tjetrin?,- (Safat, 25). T pafuqishm e t dobt do t shikojn n ata, t cilt jan kryelartsuar, t cilt veten udhheqs n dunjallk e kan konsideruar, ashtu q popujt e vet n shirk dhe mosbesim i kan shpier, dhe nga ata do t krkojn ndihm, duke u thn: Ne ithtar t juaj kemi qen, andaj a mund t na lehtsoni di nga dnimi i All-llahut?,- (Ibrahim, 21). Do tu prgjigjen me refuzim dhe do ta pranojn dobsin dhe pafuqin e vet q atyre apo vetes s paku ti ndihmojn. T gjith do t qndrojn t nnshtruar e t prulur, pasi q mbetn t imt e shum t vegjl pran Zotit. Do t zhduken zotat e imagjinuar, do t jen t shlyera t gjitha thniet e rrejshme e t shpikura, do t shkputen lidhjen shoqrore djallzore n mes t mosbesimtarve dhe atyre t cilt i kan adhuruar nga krijesat. dokush q ka qen rrejshm i adhuruar, do t heq dor nga ai q e ka adhuruar. Madje edhe shejtani do tua pranoj atyre q e kan pasuar se i ka gnjyer e do
t thot: E pasi t kryhet shtja, shejtani do t thot: Vrtet, All-llahu ju pat premtuar premtim t vrtet, e un ju pata premtuar dhe ja, nuk e zbatova premtimin ndaj jush!,- (Ibrahim, 22). Ai do ta hedh do prgjegjsi nga vetja dhe at prgjegjsi do ta ngarkoj n ta, duke e pranuar dobsin dhe pafuqin e vet n kt bot, si do t pranoj se nuk ka pas fuqi asgj tjetr, prve pshpritjeve e mashtrimeve, se ka qen plotsisht i pafuqishm dhe se nuk ka poseduar fuqi q t sjell dobi apo t dmtoj. Do t thot: po un nuk pata kurrfar pushteti ndaj jush (q tju detyroj), prpos q ju thirra (n rrug t gabuar), e ju mu prgjigjt; ather pra mos m qortoni mua, po qortone veten,(Ibrahim, 22). Ska dyshim se intriga e shejtanit sht e dobt,- (En-Nisa, 76).
DHNIA E LLOGARIS
T qndruarit pr shkak t dhnies llogari sht i domosdoshm. Do t jet i vendosur mizani peshoja e drejtsis absolute, e cila nuk do t bj lshime as sa pesha e kokrrs s grurit, sa fija e pluhurit, e as sa nj elektron i cili n fushn e atomit qarkullon, e as m pak nga kjo. T gjitha veprat e njerzve do t jen t llogaritura, do t jen t vlersuara t gjitha rrethanat, do t tregohen t gjitha qllimet e mira dhe pendueshmria e zemrs, e do ta paraqesin peshn n ann e veprave t tij t mira n mizan, si do t tregohet edhe ajo ka ka n zemrn e tij nga dyfytyrsia e hipokrizia, e cila do t paraqes peshn n veprat e tij t kqija n mizan.
www.islamischen.ch
114
Ky do t jet gjykimi i drejt i njeriut, t cilit nuk do ti bj dobi asgj tjetr, prve veprave t kryera, faljes s All-llahut xh.sh. dhe mshirs s Tij, t cils i shpreson dhe t ciln e dshiron. Nuk do ti ndihmoj pasuria, t ciln e ka poseduar, prve asaj q n emrin e All-llahut xh.sh. dhe n rrugn e Tij e ka shprndar, e as q do ti ndihmoj fama, t ciln e ka pasur, prve nse e prdor n nnshtrueshmri ndaj All-llahut xh.sh. Askush askujt, aspak nuk do t mund ti ndihmoj, e as q do t gjej ndonjri mbrojts, q pr t t ndrmjetsoj, prve pas lejimit t Zotit t vet. Ndrsa, ndrmjetsimi shefaati n botn e ardhme nuk sht sikur ndrmjetsimi n dunjallk. Kshtu ndrmjetsi n dunjallk vjen te gjyqtari apo te prgjegjsi, duke i treguar pr simpatin dhe dashurin e vet ndaj tij, apo pr autoritetin e tij te ai, duke e obliguar me kt q t ndrmjetsoj pr t, edhe madje nse kt ai n thellsi t zemrs nuk e dshiron, e ia plotson dshirn puntorit, apo e liron t akuzuarin. Mirpo, sa i prket ndrmjetsimit dhe angazhimit shefaatit n Ahiret, ai do t jet ather kur Zoti yn, me mshirn e vet, do t dshiroj q ndokujt tia fal, ndrsa me fisnikrin e Tij ndokujt dshiron ti shpreh nderim, ashtu q e bn shkaktar t dukshm t faljes dhe i lejon q t ndrmjetsoj pr t, e kt ai e bn me lejen dhe caktimin e Tij.
DSHMITART DHE DSHMIT

Gjykatat e ksaj bote me t cilat udhheqin njerzit, disponojn me drejtsi t prkufizuar njerzore, dhe me metoda t dukshme, t kufizuara t vrtetimit t t dhnave. Ndrsa, sa u prket proceseve t Ahiretit, gjykats i tyre sht Zoti i t gjitha krijesave, drejtsia n to sht
absolute pr doknd, ndrsa argumentet n to jan t dshmuarit e pejgamberve, melaiket (engjjt), t cilt i kan numruar veprat, duke shnuar t mirn dhe t keqen, suhufet (fletushkat) n t cilat mbahen shnimet, si dhe pranimi i mkatarve dhe dshmimi i gjymtyrve organeve trupore.
T DSHMUARIT E PEJGAMBERVE
Kur t ndodh dita e dhnies s llogarive do t sjellen pejgambert, si thot I Lartsuari: dhe Libri do t vihet pran dhe sillen pejgambert e dshmitart. - (Zumer, 69). do populli do ti gjykohet sipas ligjit Sheriatit t tij dhe n pranin e Pejgamberit t tij: Dhe (at dit) e sheh secilin popull t gjunjzuar; secili popull thirret sipas librit t vet...,- (Xhathije, 28). Dhe si do t jet gjendja e atyre (q nuk besuan), kur Ne do t sjellim dshmitar nga do popull, e ty (Muhammed) do t sjellim dshmitar kundr tyre?,- (Nisa, 41).
LIBRAT DHE SUHUFET FLETUSHKAT

Kto suhufe, n t cilat shnohen t gjitha veprat tona n kt bot, do t jen t paluara dhe t fshehura, fshehtsi t ciln nuk do ta dij askush nga krijesat. E nse robi njeriu pendohet pr
www.islamischen.ch
116
mkate q jan t shnuara n t me pendim t sinqert, do t shtyhen. N t kundrtn, nse nuk pendohet, do t mbeten n to, e kur t vij Dita e Gjykimit t llogarive, suhufet do t hapen e do t shpallet ajo q gjendet n to, sikurse rezultatet e provimeve shkollore, q jan fshehtsi te nxnsit, n familjen dhe n mesin e shokve t tij, ashtu q nuk dihet pr at i cili ka ngelur. Mirpo, ktu turpi dhe poshtrsia do t jen dshmi e t gjitha krijesave, e ky sht turpi dhe poshtrimi m i madh. Ai, i cili ktu bie nga provimi, do t bie n xhehennem, do ta humb nse sht pabesimtar fatin e amshueshm dhe do t ballafaqohet me dnimin e prhershm. Suhufet do t jen t hapura dhe t shprndara, dhe do njeri do ta marr librin e vet t hapur, dhe do ti thuhet: Lexo librin tnd, mjafton t jesh sot llogarits i vetvetes.- (Isra, 14). E nse veprat e mira, t cilat i ka shnuar meleku n ann e djatht ti jen m shum, libri do ti jepet n dorn e djatht, si lajm prgzues se leht do t jap llogari. (Inshikak, 8) Kur ta shoh se ka ka n t, do t gzohet e ngazllehet, si gzohet nxnsi i cili sheh rezultatet e provimit dhe kupton se ka kaluar, duke dshiruar ti lajmroj pr suksesin e vet vllezrit e shokt, duke thn: Ja, lexoni librin tim, un kam qen i bindur (n dunjallk) se do ta paraqes llogarin time. (Hakka, 19-20). Ndrsa ai, te i cili veprat e kqija, t cilat i ka shnuar meleku n ann e majt, jan m shum, libri i veprave do ti jepet n dorn e majt, ashtu q do ta vajtoj veten, duke u bindur n shkatrrimin e vet, e do t thot: O i mjeri un, t mos m jepej fare libri im, dhe mos t kisha ditur pr llogarin time! Ah, sikur t kishte qen ajo (vdekja e par) mbarim i amshueshm pr mua pasuria ime nuk m solli dobi dhe falimentoi fuqia ime.- (Hakka, 25-29). e atij t cilit libri i tij i jepet pas shpine, shkatrrimin do ta dshiroj, dhe n zjarr do t digjet.- (Muxhadele, 6).
Kriminelt do ti lexojn librat e veta e do t shohin se do vepr e br n t sht shnuar, Allllahu pr to llogari ka br, e ata kt e kan harruar, e t habitur do t thon: T mjert ne, sht puna e ktij libri q nuk ka ln as (mkat) t vogl e as t madh pa e prfshir?, dhe at q vepruan e gjejn t gatshme prezente.- (Kehf, 49), Do t binden thell se vetvetes padrejtsi i kan br. Zoti yt nuk i bn padrejt askujt.- (Kehf, 49). Dhe do t pendohen pr at q ka kaluar, pasi q i kan pasuar pshpritjet e shejtanit dhe knaqsit e shpirtit kah e keqja dhe pr kt shkak do ta urrejn vetveten, kur do tu thuhet: do t thirren: Urrejtja e All-llahut ndaj jush sht m e madhe se urrejtja juaj ndaj vetvetes, kur keni qen t thirrur n besim, por keni mohuar.- (Mumin, 110).
MBROJTJA E PASTAJ PRANIMI

Kur pabesimtart japin llogari do t krkojn shptim, duke mohuar e prgnjeshtuar dhe rrejshm do t betohen se jan t pafajshm, duke menduar se jan para gjykatsit nga njerzit t cilt disponojn vetm me at q sht e jashtme dhe e dukshme, e duke harruar se jan para Zotit, t Cilit i sht e njohur ajo q gjendet n shpirtra, dhe i Cili di ka zemrat fshehin. Ata do ti betohen Atij, sikurse u betoheshin juve,- (Muxhadele, 18). Pasha All-llahun, Zotin ton, ne asknd nuk e kemi konsideruar t barabart me All-llahun!,- (Enam, 23). E All-llahu xh.sh. do tua lidh gjuht e tyre dhe do tua ndaloj t flasin, e do ti urdhroj gjymtyrt e tyre, me t cilat kan br harame vepra t ndaluara, e ato do ta pranojn at q e kan br. Do t flas dora duke e pranuar at nga harami q ka br, e do t flas kmba duke i pranuar haramet nga t cilat
ka shkuar. Sot Ne ua mbyllim gojt atyre, Neve na flasin duart e tyre, kurse kmbt e tyre dshmojn pr at q punuan- (Jasin, 65). E kur pranimi i gjymtyrve kundr tyre t jet marr, dhe t vrtetohet se kan qen mkatar, ata do ti qortojn gjymtyrt e veta: Prse dshmoni kundr nesh?,- u thon lkurave t tyre. Allllahu na ka br q t flasim ashtu si i ka dhn aftsin e t folurit do sendi,- do t prgjigjen!- (Fussilet, 21). Kta n dunjallk jan fshehur q veprat e shmtuara ti bjn, edhe pse shohim se si spikeri n ekranin televiziv sht n dhom t rrethuar me mure e me dyer t mbyllura, e q prtej ktyre e shohin me miliona njerz, e dgjojn fjalimin e tij dhe dshmojn kundr tij. E nse kt njerzit kan arritur q ta bjn n kt bot, far sht, ather pra, dituria e All-llahut xh.sh. dhe qrimi i hesapeve nga Ai n Ahiret? Pr kt shkak Zoti i tyre do ti qortoj duke u thn: Ju nuk jeni fshehur (nga frika), q kundr jush t mos dshmojn vesht tuaj, syt tuaj dhe lkura juaj... (Fussilet, 22). E si t ik njeriu nga lkura e vet, syt dhe vesht e vet, kur ato jan me t, n t? por, ngase keni besuar se All-llahu nuk do ti dij shum nga ato q i keni punuar. Dhe kjo bindje e juaj, q keni pasur n Zotin tuaj, ju ka shkatrruar juve, e u bt prej atyre q jan n humbje. - (Fussilet, 22-23). Ky sht fundi i do pabesimtari n All-llahun, xh.sh., i atij i cili mohon Ditn e Gjykimit, shikimi i t cilit nuk arrin m larg se nga kjo bot dhe i cili mohon jetn e ardhme, e ajo, pa dyshim, do t vij. I fsheh mkatet e veta nga All-llahu xh.sh. e Ai e sheh. Gjymtyrt e tij, me t cilat i bn mkatet, kundr tij do t dshmojn. E si t fshehet nga dshmitart, e ai sht me ta, dhe nuk
www.islamischen.ch
119
sht n gjendje q nga ata t ndahet. Zoti yn, na mshiro, na i fal dhe na i mbulo mkatet tona n Ahiret, si na i ke mbuluar n kt bot. Ti je Ai q fal dhe t metat i mbulon.
VREJTJA E PARNDSISHME
Nj grup njerzish, derisa kemi qen t vegjl, me ironi na thoshin: Si do t flasin dora dhe kmba e nuk kan gjuh, e as nuk posedojn mundsin e t folurit?!. Pastaj m von jan zbuluar aparatet pr xhirim dhe filmat me ton, dhe filluan t montohen npr banka aparatet e fshehta pr xhirim, aparatet t cilat xhirojn me ndihmn e rrezeve t padukshme 12 dhe t cilat aktivizohen me vet kalimin e personit pran tyre. Ashtu q kur hajni vjedh dika e kt e mohon, i tregohet filmi i cili i rikthen t gjitha lvizjet dhe pushimet e shkurtra, pshpritjen e tij me vetveten si dhe bisedn me bashkpuntorin. Kshtu, kto zbulime bashkkohore jan br argumente kundr ktyre injorantve mendjemdhenj, t cilat sikur u thon: Mjer pr ju, Ai i cili ka br q shiriti t flas n kt bot dhe ka xhiruar lvizjet dhe fjalt t cilat nxjerrin n shesh bisedn e fsheht t hajnave, duke dshmuar kundr tyre veprn, t ciln e mohojn Ai q e ka br kt n bot, po a nuk sht n gjendje ta bj q dora e kmba t fillojn t flasin n Ahiret, n botn e ardhme?
12
Kto jan t ashtuquajturat rreze ultra t kuqe.

DHNIA E LLOGARIS DHE REZULTATET E SAJ

Llogaria do jet shumllojshe: Llogaria e leht sht llogaria e atyre q librat e tyre do tu jepen n dorn e djatht, dhe llogarit e rnda, si llogaria e fshatit i cili nuk ia vuri veshin urdhrit t Zotit t vet. Ngjashm, si do t paraqiten njerzit n grupe, pas prfundimit t rezultateve t llogaris, t part q All-llahut xh.sh. do ti jen t afrt, t lumturit dhe t pafatt. E nse sht nga ata prej t afrmve t All-llahut ai ka knaqsi, furnizim t mir dhe kopshte t xhennetit n t! E nse sht nga ata t lumturit, pra, prshndetje ty nga ata q jan t lumtur (i thuhet)! E nse sht nga ata q kan prgnjeshtruar dhe n mashtrime kan mbetur, pra, ata me uj t val do t gostiten, dhe djegie n zjarr t xhehennemit. E ska dyshim, e gjith kjo sht vrtet e sigurt, - andaj lavdroje emrin e Zotit tnd t Madhrueshm!,- (Vakia, 89-96).
KALIMI MBI XHEHENNEM

T gjith njerzit do t ndeshen me Urn e Siratit, e cila do t jet e vendosur prmbi Xhehennem, duke shpejtuar me rastin e kalimit prtej saj n prpjestim me afrsin e tyre me All-llahun xh.sh., dhe shumsin e veprave t mira, e q nga ai do t shptojn t devotshmit, e do t bien n t mizort. I Lartsuari thot: Dhe nuk ka asnj prej jush q nuk do ti afrohet atij. Ky sht vendim i kryer i Zotit tnd. Pastaj, do ti shptojm ata q ishin ruajtur (prej mkateve), e zullumqart do ti lm aty t gjunjzuar. - (Merjem, 71-72) N suren Tekathur i Lartsuari
thot: Xhehennemin do ta shihni qart!, e edhe nj her, me t vrtet qart do ta shihni!(Tekathur, 6-7). Sa i prket t pamurit t par: ajo sht e All-llahu xh.sh. m s miri e di kalimi i t devotshmve mbi Xhehennemin, i cili do t jet i prcjellur me shptimin e tyre nga ai, dhe t pamurit e dyt: kalimi i mizorve prmbi Xhehennem dhe rnia e tyre n t. E sht e mundshme q t pamurit e par do t jet para dhnies s llogaris, kur Xhehennemi do t paraqitet ashtu q njerzit do ta shohin, si e kemi prmendur kt m par.
XHENNETI DHE XHEHENNEMI

Prshkrimi i Xhennetit q ceket n Kuran, si fjalt e T Lartsuarit: npr t cilat do t t rrjedhin lumenj,- (Bekare, 25), se banort e tij me bylyzyk t art dhe t argjendt do t stolisen, rrobat n t nga mndafshi do tu jen, se n t ka lumenj nga qumshti, vera dhe mjalti, dhe se n t do t shrbejn hyrit me sy t mdhenj. E tra kjo sht cekur pr shkak t kuptimit m t leht, sepse gjuht njerzore n thelb jan t vendosura pr t shprehurit pr sendet e ksaj bote. Pa dyshim dihet se lumenjt e Xhennetit nuk jan si kto t dunjallkut, as qumshti, mjalti e vera e tyre nuk jan sikurse qumshti, vera dhe mjalti i ksaj bote, as hyrit e Xhennetit sikurse grat e dunjallkut, e as shrbtort e Xhennetit sikurse shrbtort n kt bot. Po tu ktheheshim parimeve apo premisave t cilat i
www.islamischen.ch
122
kemi theksuar n fillim t ktij libri, e ato ishin PARIMET E BESIMIT, do t shihnim se imagjinata njerzore sht e paaft q ta kuptoj Xhennetin apo q ta paraqes realitetin e tij. Ata mufessir (komentues t Kuranit) t cilt n detaje e kan paraqitur prshkrimin e Xhennetit, n kt nuk jan mbshtetur n argumente, dhe prpjekja e tyre e fundit ka qen q Ahiretin e kan krahasuar me dunjallkun, si e kan krahasuar apologjett mutekelimint drejtsin e All-llahut xh.sh. dhe atributet e Tij me atributet njerzore t cilat i kan t njohura, dhe me drejtsin njerzore, ashtu q kan bredhur n situata absurde e n mashtrime, nga t cilat do ti shptonte dhe do ti largonte ndalja n nass tekst, pasimi i rrugs s paraardhsve dhe t pranuarit e paaftsis s mendjes pr ta njohur Xhennetin dhe paaftsis s imagjinats pr ta prshkruar at. Ndr kto studime t gabuara dhe diskutime t pafrytshme sht edhe ajo q e kan thn pr hyrit symdha, dhe se knaqsia me to sht sikurse knaqsia me grat e dunjallkut, duke harruar se knaqsis n mnyr t njohur t ksaj bote qllim i tyre sht shtatznia dhe pasardhsit 13, e nuk ka nevoj pr tr kt n Ahiret botn e ardhme. Prandaj, rruga e drejt sht t besojm n tr at ka transmetohet n Kuran, e pastaj ti prkushtohemi leximit t asaj q do t na shpie deri n Xhennet, n vend t diskutimeve pr detajet e tij dhe polemikave rreth prshkrimit t realitetit t asaj q gjendet n te, nga ajo q nuk e prmend Kurani.
13
Sikur njeriu i logjikshm (i matur) t mendonte mbi ato knaqsi, do ta konsideronte t neveritshme si edhe do t ishte i grditshm vendi i saj. Mirpo, All-llahu xh.sh. ka krijuar epshin q e pengon kt t menduar, si ka krijuar anestetikun q t pengoj ndjenjn e dhembjes me rastin e intervenimit kirurgjik.
HYRJA N XHENNET
Hyrja n Xhennet nuk do t jet nprmes shpresave dhe dshirave, por me an t besimit dhe nnshtrimit. Puna nuk qndron ashtu, as sipas dshirs suaj, e as sipas dshirs s Ithtarve t Librit. Por sht, se kushdo q t bj nj t keqe, do t ndshkohet pr t...,- (En-Nisa, 123). A mos menduat ju se do t hyni n Xhennet e All-llahu pa i treguar (pa u vrtetuar n praktik) se cilt prej jush kan luftuar, dhe pa ju treguar cilt prej jush ishin t durueshm (qndrueshm)?,- (Ali Imran, 142). Kshtu, besimtari q do t hyj n Xhennet do t jet ai q ka br mir, duke e thirrur All-llahun xh.sh. ka investuar mundin n rrugn e lartsimit t Fjals s All-llahut xhla-shanuhu, duke punuar n t me trup, me pasuri e me gjuh, ashtu q t jet njri nga ata q kan luftuar (xhahedu). E nse pr kt nuk ka mundsi, sht i obliguar q s paku t mos u nnshtrohet ndikimeve t keqes dhe pasimit t thirrjes s saj, ta shptoj veten dhe familjen e tij, dhe me durim ta prballoj at q e godet n rrugn e lojalitetit ndaj fes, ashtu q t jet njri nga ata q kan qen durimtar (saberu). E pasi q ta prfundoj llogarin dhe besimtari t kaloj prtej Urs s Siratit, do t realizohet suksesi i dshiruar: E ata q ishin t devotshm ndaj Zotit t tyre, do t sillen n grupe te Xhenneti, e kur t arrijn aty dyert e tij i gjejn t hapura 14 dhe roja e tij u thot atyre: Selamun
14
Derisa n ajetin e cili flet mbi Xhehennemin thuhet: ...e kur t arrijn te ai, dyert e tij do t hapen (EzZumer, 71), sepse Xhehennemi sikurse burgu, dyert e t cilit jan t mbyllura dhe nuk hapen prve me rastin e hyrjes dhe daljes nga ai. Ndrsa ktu sa i prket ksaj n rastin e Xhennetit thuhet: dyert e tij
alejkum qofshi t shptuar, ishit t pastr, andaj hyni n t, aty do t jeni prgjithmon. E ata do t thon: Falnderuar qoft All-llahu, i cili premtimin e Vet e bri realitet ndaj nesh dhe na dhuroi vend n Xhennet, q t vendosemi aty ku t duam! Sa shprblim i mir sht i atyre q vepruan drejt,- (Ez-Zumer, 73-74).
PRSHKRIMI I XHENNETIT
Sa i prket gjersis s tij, ajo sht si gjersia e qiejve dhe e Toks. Dhe mos u habitni prej ksaj, sepse Ahireti sht, n raport me kt bot, si kjo bot n raport me barkun e nns. A nuk konsideron foshnja n brendin e nns se barku i saj sht tr bota e tij? A nuk sht ndonjra nga shtpit e dunjallkut me mija her m e gjer se bota e foshnjs n barkun e nns? Ky sht Xhenneti, i cili sht i prgatitur pr t devotshmit t cilt i jan friksuar All-llahut xh.sh. E kush jan kta t devotshm pr t cilt sht prgatitur Xhenneti? Dhe ka sht ajo q kan punuar, q edhe ne ta bjm at e q t jemi me ta? All-llahu xh.sh., ka shpjeguar se t devotshmit jan ata: t cilt japin lmosh kur jan n bollk, e edhe kur jan n vshtirsi, t cilt e frenojn zemrimin dhe q u falin (fajet) njerzve edhe ata t cilt kur bjn ndonj
i gjejn t hapura, sepse dyert e Xhennetit prher jan t hapura, edhe pse askush n t nuk do t hyj pos me lejn e Zotit Krijuesit t tij.
(mkat) t shmtuar ose i bjn zullum vetes s tyre, e kujtojn All-llahun dhe krkojn falje pr mkatet e tyre,- (Ali Imran, 134-135). Kto jan disa cilsi t t devotshmve, e kush stoliset me to, pas besimit t drejt dhe dshmimit t sinqert t njshmris s All-llahut xh.sh. teuhidit, All-llahu xh.sh. me fisnikrin dhe bamirsin e Vet do ti vendos n kt Xhennet, t cilin ua ka prgatitur. N Xhennet ka shum shkall. N t sht Xhenneti i begative dfrimeve, i cili nuk i sht i arritshm dokujt: E q donjri prej tyre dshiron t hyj n Xhennetin e dhuntive (pa merita)?,- (Mearixh, 38). Ai sht pr ata t cilt kan prir me besim, e do t prijn edhe n Xhennet. Ata pra, jan m t afruarit (te Zoti), Jan n Xhennetin e begatshm.- (Vakia, 11-12). N t sht kopshti, t cilin All-llahu xh.sh. e quan dhom (Gurfetu). At ua ka premtuar robrve t T Mshirshmit, i Cili, n suren Furkan kta i ka prshkruar si ata t cilt i kan bashkuar besimin e drejt, sjelljen e ndershme, ibadetet e shumta dhe moralin e lart. Kjo tregon se dhomat jan grad e lart n Xhennet, me t cilat All-llahu xh.sh. i ka nderuar ata t cilt i kan prmbledhur n vete cilsit e prsosuris, me durim kan bartur barrn e arritjes s tyre dhe largimit t shpirtit nga dshirat. Zoti yn po ashtu na ka treguar se n Xhennet ka kopshte, vreshta t larta dhe t shtruara pr dhe..,- (Enam 141). N t sht vendi i cili quhet: Xhennetul-Meva pushimorja e Xhennetit, vendi i cili quhet: XhennatuAdn - kopshtet e Adnit, dhe se ai i cili qndrimit pran Zotit t vet i sht friksuar, dy kopshte do ti ket, e jo nj, dhe se n t sht ajo q Ai e ka quajtur ilijun. E tr kjo na tregon se knaqsit e Xhennetit do t jen shumshkallshe, dhe se banort e tij do t jen n pozita t ndryshme.
www.islamischen.ch
126
BANORT E XHENNETIT DHE GJENDJA E TYRE

Do t takohen banort e Xhennetit me vllezrit e tyre dhe familjen: Hyni n Xhennet, ju dhe grat tuaja, t gzuar.- (Ez-Zuhruf, 70). Ata dhe grat e tyre jan n hije (fllade), t mbshtetur n kolltuqe t stolisura. - (Jasin, 56). Atyre q kan besuar dhe u shkojn pas pasardhsit e tyre n besim, do tua bashkojm pasardhsit e tyre.- (Et-Tur, 21). Do t takohen me dashuri e sinqeritet: Nga gjoksi i tyre urrejtjen do ta largojm! Do t radhiten shtretrit dhe divanet (kanapet) dhe n to do t ulen. Ata jan t mbshtetur n divane t renditura,- (Et Tur), 20). ata do t rrin ulur si vllezr n kanape njri prball tjetrit. - (Hixhr, 47). N to sht plhura nga di shum e vleshme, Zoti yn e ka quajtur istebrek (mndafsh i qndisur me ar), ndrsa ata jan t rrethuar nga dy kopshte, frytet e t cilave jan afr duarve t tyre, plotsisht t afruara. N to do t shrbejn shrbtoret e reja: n mesin e tyre lvizin shrbtoret si t ishin margaritar t ruajtur. - (Tur, 24). Aty do t krkojn far pemsh t dshirojn.- (Duhan, 55). Do t shrbehen me pije nga burimi q do t rrjedh gjithmon, i kthjellt e i shijshm pr ata q do ta pijn. Prej saj nuk ka dhembje koke, e as q do t dehen nga ajo. (Saffat, 45 47). Ushqimi do tu shrbehet: n ent nga ari- (Zuhruf, 71), e do t jen t shrbyer me pije n gota, ibrik e kupa t mbushura plot pije nga burimi rrjedhs.- (Vakia, 18). Do tu sillet nga ushqimi ka t dshirojn: Dhe pem t cilat do ti zgjedhin vet. Dhe mish shpezsh, far ju ka ndja Do t jen n mes t lkoneve (lloj druri) pa gjemba, dhe bananeve me fruta pal-pal. Dhe n freskin e gjer, pran ujit rrjedhs dhe mes pemve t llojllojshme, t cilat kurr nuk harxhohen, as nuk jan t ndaluara (pr ti marr), edhe n shtrojat e ngritura,- (Vakia, 20-34), ata n t as vap as t ftoht nuk do t ndiejn. Dhe afr, freskia e tij do tu jet, ndrsa frytet
www.islamischen.ch
127
e tij afr duarve do ti ken. n fytyrat e tyre do t shihet gzimi i jets s lumtur. Fytyrat e tyre jan t gzuara, me mundin e tyre t knaqura. Do t shtisin n ciln pjes t duan t Xhennetit, duke u takuar e biseduar: Prshndetja e tyre n t sht selam paqe. Nuk do t flasin prve asaj q sht e mir: Ata kan qen t frymzuar t flasin fjal t bukura,- (Haxhxh, 24). Dhe do ti gzohen njri - tjetrit e do ta pyesin njri - tjetrin: Ne, m par n familjet tona jemi friksuar (nga dnimi), e All-llahu na ka dhuruar mshir dhe na ka ruajtur prej dnimit t ers (flaks) s nxeht t zjarrit.- (Tur, 25-27). E ky sht fryti i duas dhe istigfarit: Ne, m par (n jetn e dunjallkut) e kemi lutur At, Ai me t vrtet sht bamirs dhe mshirues.,- (Tur, 28). Kur t bisedojn do tju kujtohen n bisedat e veta ditt e dunjallkut, gjendja e banorve t tij, pozitat e tyre n dunjallk dhe ajo se ku kan prfunduar n Ahiret: Dhe njri prej tyre do t thot: Un kam pasur nj shok (mohues), i cili thoshte (me ironi e prbuzje): Vall edhe ti je nga ata q besojn, q kur t vdesim e t bhemi dh e eshtra, me t vrtet do t japin llogari?,- (Saffat, 51-53). Do tu thot ai (besimtari vllezrve t vet n Xhennet): A doni ti shikoni ata?, d.m.th. banort e Xhehennemit, ti shikoni n Xhehennem?. Kjo na bn t kuptojm se do t ken mundsi ti shikojn. Dhe ai shikon dhe e vren at (shokun e vet pabesimtar) n mes t Xhehennemit. Do ti thot (kjo na tregon n at se banort e Xhennetit dhe Xhehennemit do ti shkmbejn fjalt): Pasha Allllahun, pr pak t m mashtroje edhe mua! Dhe po t mos ishte dhuntia e Zotit tim, edhe un do t isha bashk me ty n zjarr,- (Saffat, 54-56). Zoti i tyre do tu dhuroj hyri e do ti martoj me to: N to (Xhennete) ka edhe huri (t bukura) symdha, t ngjashme me margaritarin n guaska t ruajtur.- (Vakia, 22-23). Ato i krijoi me form t re dhe i bri: ato virgjresha t dashura pr bashkshortt e tyre, dhe moshatare me
ta,- (Vakia, 36-37). ato q prqndrojn shikimet e tyre (vetm n burrat e vet), t cilat nuk i ka prekur kush para tyre, as njerz as xhinn,- (Er-Rrahman, 56). Lutja e tyre n to (Xhennete) sht: Qofsh i lavdruar o All-llah!, prshndetja e tyre: Selam (paqe juve)!, dhe lutja e fundit e tyre: Falnderimi i qoft All-lahut, Zotit t botve! (Junus, 10). Ata thon: falnderojm All-llahun q na udhzoi n rrug t drejt; ne nuk do t ishim t udhzuar sikur t mos na udhzonte All-llahu. Me t vrtet, t drguarit e Zotit ton na e kan sjell t vrtetn, dhe atyre u drejtohet thirrja: Ky sht Xhenneti q u sht dhn n trashgim, pr at q keni punuar! (Araf, 43). Aty nuk i godet kurrfar lodhje dhe nuk do t nxirren kurr prej tij,- (Hixhr, 48). Aty nuk do ta shijojn vdekjen, prve asaj t pars n kt bot. (Ed-Duhan, 56). Dhe melaiket (engjjt) do t hyjn tek ata nga do der,- (Er-Rad, 23) i prshndesin duke u thn: Shptimi qoft mbi ju, meq keni qen t durueshm, e sa prfundim i bukur sht ky vend,- (Rad, 24). Aty do t ken ka tu doj shpirti, dhe me ka knaqet syri.- (Zuhruf, 71). Kjo, me t vrtet do t jet sukses i madh. Pr dika t till, le t angazhohen vepruesit (puntort),- (Saffat, 60-61). E pr shprblim t till le t garojn ata q lakmojn t mirn.- Mutaffifin, 26). O Zoti yn, me mshirn Tnde e cila prfshin do gj, me faljen Tnde, e Ti je i mshirshm dhe fal, na shpto prej dnimit t Xhehennemit dhe na fut n Xhennet t gzuar e t qet.
www.islamischen.ch
129
XHEHENNEMI
Ajo, q m s pari na bie ndr mend, sht mendimi se zjarri i Xhehennemit sht si ky i ksaj bote, vetm se m i ashpr nga ky, madje nuk mund t matet me t nga vrulli i tij i furishm, por megjithkt e prfytyrojm si t t njjtit lloj. Mirpo, kush e studion m thell prshkrimin e tij n Kuran, do t konstatoj se ai sht i llojit tjetr. Sepse, po t ishte i t njjtit lloj, si ky i dunjallkut, t trat do ti digjte dhe do ti shndrronte n hi. E n Xhehennem ka drur, uj, hije edhe pse hija e tij, uji dhe drut jan pr vuajtje, e jo pr knaqje. Zjarri i dunjallkut e djeg at i cili futet n t ashtu q vdes e me kt prfundon edhe dhembja e tij. Ndrsa zjarri i Xhehennemit (krkojm tek All-llahu, xh.sh. mbrojtje prej tij), sht dhembje e prhershme e banorve t tij. Ata nuk do t dnohen (me vdekje), dhe nuk do t vdesin, dhe as q do tu lehtsohet dnimi n t,- (Fatir, 36). Ai nuk djeg lkurn ashtu q ta shkatrroj, por e djeg mir dhe sa her q lkura tu digjet All-llahu xh.sh. ua ndrron me lkura t tjera, ashtu q prsri ta shijojn dnimin. Pronart e tyre jetojn, duke medituar, rikujtohen e grinden mes veti. N Xhehennem ka drur, por ai sht druri Zekkum i cili: mbin n fund t Xhehennetit. Pema (fryti) e saj sht sikurse koka e shejtanve,- (Safat, 64-65). N Xhehennem ka ushqim, banort e tij han, por han frytet e ktij druri t neveritshm: dhe do ti mbushin barqet prej saj. (Saffat, 66). Pema Zekum do t jet ushqim i mkatarve, vlon si katrani i shkrir n barqet, ashtu si vlon uji i val.- (Duhan, 43-45) N t ka pije, uj, por ai sht uj i qelbzuar, t cilin do ta pij pabesimtari: Prpiqet ta prbij, por nuk mund ta glltis at,- (Ibrahim, 17). Kur t han nga kjo pem do t pin pas ksaj ujin e vluar, kt uj t cilin Kurani e ka prshkruar, dhe nga etja e madhe do t pijn si pi deveja e etshme, e pastaj n kokat e tyre do t derdhet ky uj i
www.islamischen.ch
130
vluar: Q me at u shkrihet krejt ka ka n barqet e tyre, e edhe lkurat,- (Haxhxh, 20). N t ka rroba, por ato jan nga zjarri: Atyre q nuk besuan, u qepen rroba prej zjarri (Haxhxh, 19). N t ka hije, por ajo sht nga zjarri: Mbi ta dhe nn ta do t ket shtresa t zjarrit,- (Zumer, 16). Dhe n hijen e tymit t zi, n t ciln nuk do t ket freski as kurrfar t mire,- (Vakia, 43-44). Ky sht vendbanim i atij i cili i ka dhn prparsi dunjallkut n epshet e tij, i cili ka qen i qndrueshm n prgnjeshtrimin e ringjalljes: Ata, para ksaj (n kt bot), kan jetuar n lukse, dhe me kmbngulje bnin mkate t rnda. Dhe thonin: Vall, pasi t vdesim e t bhemi tok e eshtra, a me t vrtet do t ringjallemi?!,- (Vakia 45-47). aty ata kan dihatje e krhamz t vshtir (n frymmarrje); aty jan prgjithmon, sa t jen qiejt e toka, prve nse ndryshe e cakton Zoti yt. Vrtet, Zoti yt punon at q dshiron,- (Hud, 106-107).
HYRJA N ZJARR
Kur t prfundoj llogaria dhe tu vrtetohet dnimi i premtuar pabesimtarve, ata do t jen t sjellur n Xhehennem grupe-grupe. Vet Xhehennemi do t zemrohet e do t vajtoj nga mosbesimi i tyre, qndrueshmrin n t dhe pr mospasimin e rrugs s Pejgamberit t Zotit t tyre. Rojtart e Xhehennemit habiten shum me marrin dhe kokfortsin e tyre, ashtu q i pyesin: Nga zemrimi, ai (Xhehennemi) gati coptohet. Sa her q hidhet n t ndonj turm, roja i pyet: A nuk u erdhi askush tua trheq vrejtjen juve?,- (Mulk, 8). E atyre u mbetet vetm t pranojn: Po,- prgjigjen ata,- gjithsesi na ka ardhur neve prkujtuesi, por ne i kemi mohuar
ata dhe kemi thn: All-llahu nuk ka shpallur asgj.- (Mulk, 9). E melaiket n kt u thon: Ju jeni n humbje t madhe!. Ata do t pranojn se kan qen t shurdhr, se e kan eliminuar mendjen e vet, e nuk kan menduar, sepse po ti kishin dgjuar kshillat e t mendonin pr vete dhe at q sht rreth tyre, do t vinin t prfundim se All-llahu xh.sh. ekziston, do t besonin e do ti pasonin pejgambert dhe nuk do t hynin n Xhehennem. Do t thon: Sikur t kishim dgjuar ose menduar, nuk do t ishim ndr banuesit e zjarrit!,- (Mulk, 10).
XHEHENNEMI SHT BURG

Xhehennemi: Ka shtat dyer.- (Hixhr, 44). Banort e tij do t jen t ndar n to: dhe prmes donjrs, numr i caktuar i tyre do t hyjn. - (Hixhr, 44). Ai sht i mbyllur me shula shum t mdhenj, si shtylla: Ai (zjarri) do t jet i mbyllur mbi ta (si sa), n shtylla t gjata flakruese.- (Humeze, 8-9). Hudhen n t prmes gryks: Me duar t lidhura,- (Furkan, 13) njri me tjetrin t lidhur. E All-llahu xh.sh. vetm se u ka prgatitur: zinxhir e pranga, dhe zjarr t madh. (Dehr, 4).
www.islamischen.ch
132
TENTIMET E DALJES
All-llahu, xh.sh. e ka vendosur njeriun n Tok pr nj periudh t caktuar kohore, i ka dhn mendjen me t ciln zgjedh ka dshiron dhe vullnetin me t cilin realizon at q e zgjedh. Nj pjes e njerzve ka zgjedhur rrugn e cila shpie n Xhehennem, dhe ka punuar at q shpie kah ai, e pasi t ken arritur n t kan filluar me prpjekje pr dalje nga Xhehennemi dhe premtimeve se, po qe se rikthehen n dunjallk, do t besojn e do t jen t ndershm. Mendojn se ai sht si provimi i dunjallkut, kush bie nga provimi n nj xhiro, mund t ket sukses n tjetrn. Nuk din se, ai i cili del nga dunjallku nuk kthehet m, e kush t hyj n zjarr nuk del m prej tij (ata t cilt vdesin si mosbesimtar). sht vrtetuar fjala e All-llahut xh.sh.: E, Ne ua drguam atyre Librin, t cilin ua kemi shpjeguar gjersisht, q t jet udhrrfyes dhe mshir pr njerzit q besojn. A mos vall ata presin realizimin konkret t Tij? E, kur tu vij ajo q e presin (premtimin dhe dnimin), do t thon pr at q e kan harruar m par: Pejgambert e Zotit ton na kan sjell t vrtetn! A ka ndonj ndrmjets q angazhohet pr ne, apo t kthehemi (n kt jet), e q t punojm dryshe si kemi punuar!- (Araf, 52-53). Do ti shohish zullumqart q, kur ta prjetojn dnimin, do t thrrasin: A ka ndonj mnyr pr rikthim (n dunja)?,- (Esh-Shura, 44). Ata, n t, do t thrrasin (duke vajtuar): O Zoti yn, nxirrna (prej zjarrit), do t bjm vepra t mira, e jo asosh far kemi br.- (Fatir, 37). Do t marrin prgjigje kategorike: Po a nuk u dham juve jet aq sa, q ai q ka dashur t mendoj, ka mundur t mendoj gjat asaj kohe, madje juve ju ka ardhur edhe ai, i cili ua ka trhequr vrejtjen? Andaj, shijoni dnimin, pr zullumqart nuk ka ndonj ndihmtar!- (Fatir, 37).
www.islamischen.ch
133
Do t krkojn mbrojtje te rojat e Xhehennemit, si krkon i burgosuri mbrojtje te roja e burgut, duke menduar se ata mund tu sjellin ndonj dobi, apo tu largojn nga ata ndonj dm, e do tu thon: rojeve t Xhehennemit: Luteni Zotin tuaj q t na lehtsoj dnimin, (madje) qoft vetm nj dit!. A nuk u patn ardh juve t drguarit tuaj me argumente t qarta? do t pyesin ata. Po! do t prgjigjen Lutjuni pra ju! do tju thon ata. Por lutja e atyre q nuk kan besuar e kot do t jet.- (Mumin, 49-50). Kur ta humbin do shpres n ta, do ti drejtohen Malikut, udhheqsit t rojave t Xhehennemit: Do t thrrasin: O Malik, le t na shkatrroj Zoti yt. Do t marrin prgjigje t vendosur, kategorike: Ju mbeteni ktu. Do t mendojn q t shpaguhen si jan shpaguar n dunjallk me pasuri, por e kot sht kjo: E sikur t ishte e atyre q nuk besuan, e tr ajo ka ka n tok e edhe nj her aq, do ta jepnin kompensim pr ti shptuar dnimit t tmerrshm n Ditn e Gjykimit; e All-llahu do ti dnoj me dnim far nuk kan mundur as ta parandiejn. Do tju prezentohen veprat e tyre t kqija q i kan punuar dhe i prfshin ata mu ajo me t ciln talleshin.- (Zumer, 47-48). Kto prpjekje dhe manovrime t tyre asgj nuk iu bjn dobi, mbeten n Xhehennem: E me kamxhik t hekurt do t rrahen: sa her q prpiqen t dalin prej tij nga vuajtjet e padurueshme, kthehen me dhun n t prsri- (Haxhxh, 21-22). Do tu thuhet: Shijoni vuajtjen me djegie t tmerrshme! - (Haxhxh, 22).
www.islamischen.ch
134
BISEDAT E TYRE DHE GRINDJET

Banort e Xhennetit jan vllezr, n divane t kthyera kah njri-tjetri, nga zemrat e tyre sht nxjerr urrejtja, jan t udhzuar me fjal t bukura, n bisedat e tyre nuk ka fjal boshe, gnjeshtra e mkat. Ndrsa banort e Xhehennemit grinden dhe polemizojn: Sa her q nj grup hyn n t, e mallkon at t mparshmin derisa kur t arrijn n t t gjith, grupi i fundit thot pr grupin e par: Zoti yn, kta (paria) na kan humbur neve (nga rruga e drejt) pra shtojau dnimin me zjarr atyre!. (All-llahu) Thot: Pr secilin (grup) sht (dnim) i shtuar, por ju nuk po e dini. Ndrsa t part e tyre (paria) t mbramve t tyre ju thon: Ju nuk keni prparsi ndaj nesh (pse vet keni br kufr), shijone pra dnimin pr at q e fituat!,- (Araf, 38-39). Ky grumbull s bashku me ju duke u shtyr n Xhehennem do t hyn! Mos pain komoditet e as mirseardhje! Ata vrtet do t digjen n zjarr! . Jo, juve mos u qoft as mirseardhja, e sa vendqndrim i keq sht ky.. O Zoti yn, ata thon atyre q na e prgatitn kt, dyfishojau dnimin n zjarr!. E do t thon: sht q nuk po i shohim disa njerz q ne i konsideronim prej t kqijve e q i kemi pas marr ata n tallje? A mos na u kan larguar prej shikimit? Ky sht, me t vrtet, polemizimi i banorve t Xhehennemit mes veti.(Sad, 59-64). Ather pabesimtart do t thon: O Zoti yn, na i trego ata prej xhinnve dhe njerzve, q na kan shpn n humbje, q ti shkelim me kmbt tona dhe le t jen prej m t poshtrve (n zjarr).- (Fussilet, 29).
www.islamischen.ch
135
DIALOGU NDRMJET BANORVE T XHENNETIT DHE XHEHENNEMIT

M par ve sht prmendur ajo q na udhzon n at se banort e Xhennetit do t mund ti shohin banort e Xhehennemit. N Kuran theksohet se ata do ta thrrasin njri-tjetrin e do t bisedojn: Ata t Xhennetit i thrrasin banort e zjarrit e u thon: Ne e gjetm t vrtet at q na e pat premtuar Zoti yn, e ju, a e gjett edhe ju t vrtet at me ka Zoti juaj ju sht krcnuar juve?. Po do t prgjigjen. Ather n mes tyre thrret nj z: Mallkimi i Allllahut qoft mbi zullumqart! Dhe banort e zjarrit do ti thrrasin (e ti lusin) ata t Xhenentit: Na derdhni pak uj n ne, apo dika nga ajo q ua ka dhuruar All-llahu!,- e ata do t thon: All-llahu i ka ndaluar q t dyja kto pr jobesimtart, t cilt fen e tyre e morn tallje e loj dhe t cilt i mashtroi jeta e dunjas,- (Araf, 44, 50-51).
ARAF BEDENET
Ajo ka kuptohet nga ajeti sht se Araf sht vend ndrmjet Xhennetit e Xhehennemit ku do t qndroj nj koh t caktuar ai, veprat e t cilit do t jen t pakta pr t hyr n Xhennet, ndrsa mkatet nuk jan aq t mdha q t hyj n zjarr t Xhehennemit. E shohin nga ky vend Xhennetin, e dshirojn hyrjen n t dhe bisedojn me banort e tij, e shohin edhe zjarrin, krkojn nga All-llahu xh.sh. mbrojtje prej tij dhe bisedojn me banort e tij. E ndrmjet tyre
(banorve t Xhennetit dhe Xhehennemit) sht muri (bedeni): e mbi bedene jan njerz t cilt do ta njohin secilin (t Xhennetit dhe Xhehennemit) sipas shenjave t tyre. Ata i thrrasin banort e Xhennetit: Paqja qoft mbi ju! derisa ende nuk kan hyr n t, e mezi presin (hyrjen n t). E kur tu kthehet shikimi kah banort e zjarrit, thon: O Zoti yn, mos na bj neve t jemi me mizort!,- (Araf, 46-47). Do ti shohin n Xhehennem njerzit t cilt i njohin, q kan qen zullumqar n Tok, jan krenuar me pasuesit dhe turmn e cila i ka prkrahur, ashtu q jan lavdruar e mburrur me kt. Do ti thrrasin e tu thon: ka ju vleu grumbullimi juaj (n pasuri e numr) dhe ajo q u sollt me mendjemadhsi? (Araf, 48). Do t shohin at dit se ajo asgj nuk u ndihmoi, as q ua paksoi dnimin, se tr at e lan pas shpine, se me t vdekurit n varr nuk zbresin as shoku e as miku, as bashkpuntori, as aleati, as ushtria, as ndihmsit. T gjith e ln dhe e braktisin. Zbret n varr vet, do t jet i ringjallur vet dhe shkon pr t dhn llogari vet. Kjo sht e vrteta e qart, por syt jan t verbr q kt ta shohin, mendjet t errsuara q ta njohin kt. O Zot, na i hap syt tan q ti shohim t vrtetat dhe argumentet t cilat udhzojn n Ty, na ndrio mendjet tona q ta dallojm Rrugn q shpie te Ti, na largo prej sprovave e fitneve, t dukshme e t padukshme, na dhuro knaqsin Tnde dhe Xhennetin, e na shpto nga hidhrimi Yt dhe zjarri, o Ti i cili je shum i mshirshm dhe i cili fal shum.
www.islamischen.ch
137
BESIMI N KADERIN - CAKTIMIN E ZOTIT DOMETHNIA E KADERIT DHE KADAS

Nga ajetet ku prmendet kaderi, jan: Ne do send e kemi krijuar me mas t caktuar,- (Kamer, 49), e bri q n t t krijohen shum begati, dhe u caktoi n t (t gjithve) furnizimin e tyre,- (Fussilet, 10). Edhe Hns ia kemi caktuar pozitat,- (Jasin, 39) dhe i cili ka krijuar do gj, e i ka rregulluar si duhet ato!,(Furkan, 2). tek Ai do send sht me mas t caktuar,- (Rrad, 8). Kuptojm se kaderi sht ligjshmri n gjithsin-kozmosin dhe sistemi me t cilin e ka rregulluar All-llahu xh.sh. E tra n t sht krijuar n prpjestim t caktuar. Nuk ka asnj krijes, e q para krijimit t tij t mos i jet caktuar madhsia e tij, numri i atomeve, sasia e elementeve nga t cilat sht i prbr, lloji i tyre, bashkimi apo ndarja, lvizja apo moslvizja, e tr kjo sht e caktuar paraekzistencialisht. Do ta shpjegoj dallimin ndrmjet kaderit dhe kadas me shembullin: Ndrsa All-llahut i takon shembulli m i lart,- (Nahl, 60). N ndrtesat t cilat jan duke u ngritur, vhet pllaka ku shkruan: Projektuesi, inxhinieri, realizuesi i punve, ndrmarrsi! Inxhinieri vizaton planin, cakton lartsin e ndrtess, trashsin e mureve, materialet q do t prdoren, prqindjen e donjrit nga ato, pastaj ku do t jen dyert, dritaret. Ky sht shembulli i kaderit. Ndrmarrsi e realizon at q e ka caktuar inxhinieri. Ky sht shembulli i kadas. Edhe njra edhe tjetra jan ekskluzivisht n kompetenc t All-llahut xh.sh. Dhe sikurse q inxhinieri mundet, nse don, t bj ndryshime n detajet e planit, ashtu edhe All-llahu xh.sh. nga mshira e Tij e ka br duan (lutjen) dhe sadakan
shkaktare t largimit apo heqjes s asaj q ka qen e caktuar. I vetmi Ai e ka caktuar dhe i vetmi Ai, nse dshiron, e largon prmes duas. 15
SHPRBLIMI DHE DNIMI

Kt q e prmenda m par sht domethnia e prgjithshme e kaderit. Ai prfshin do qenie t ciln All-llahu xh.sh. e ka krijuar. Ai ka caktuar masat dhe gjendjet, dhe e di se do t bhet me to (krijesat). Nj nga kto krijesa t All-llahut xh.sh. sht edhe njeriu. Ktu imponohet problemi pr t cilin sht debatuar gjer e gjat, e kjo sht shtja e shprblimit dhe dnimit. Nse krejt ka ndodh n kozmos sht e caktuar dhe e njohur tek All-llahu xh.sh. q m par, dhe nse ligjet e All-llahut xh.sh. jan t pandryshuara, ather si t jet atje shprblimi dhe dnimi? Prgjigjja e prgjithshme n kt sht, se duhet t bhet dallimi n mes t pozits s dukshme dhe t prekshme t njeriut, dhe n mes t atributeve dhe veprave t All-llahut xh.sh. q jan t
15
Sikur njeriu t ishte paraekzistencialisht i detyruar n tr at q vepron dhe sikur n kt t mos kishte mundsi t zgjedhjes, ather nuk do t ishte i arsyeshm drgimi i pejgamberve, xhihadi, duaja. E duan e kan br t gjith pejgambert, hulefaur-rashidint dhe njerzit e mir t t gjith popujve, duke krkuar largimin e s keqes dhe fitimin e t mirave. Kam par te dijetari i shquar, shejhu Muhammed en-Nesifi (All-llahu e mshiroft) veprn n dorshkrim nga Shevkaniu n kt kuptim. Dika ngjashm mbi kt tem sht shkruar.
padukshme, dhe t cilat mendja nuk mund ti kuptoj e as q mbi to t sjell gjykime dhe pr t cilat di vetm ate ka ka ardhur prmes Shpalljes Vahjit.
NJERIU KA ZGJEDHJE
Tani do t flas pr gjendjen ekzistuese, t dukshme t njeriut e pas ksaj do t flas pr tekstet kuranore dhe t hadithit. sht fakt se njeriu ka liri. Ka mendjen me t ciln mund ti gjykojvlersoj gjrat materiale, ta dalloj t mirn nga e keqja, t drejtn nga e padrejta. Ka vullnetin me t cilin mund t veproj mir dhe keq. do njeri i menur kupton se namazi sht i mir, ndrsa se zinaja (kurvria) sht e keqe.donjri ka mundsi, q kur t dal nga shtpia t shkoj n t djatht, n xhami q t falet, apo t shkoj n t majt, n shtpin publike e t bj zina. A dyshon ndonjri n kt? Nse dora ime sht e shndosh, mund q ta ngris. A ka ndokush nga njerzit e t thot se nuk mund ta ngris dorn time? E nse e ngris dorn time dhe i jap t varfrit nj dinar, apo e ngris q ta godas t pafajshmin me shkop, a jan kto dy veprime t njjta? A nuk sht dhnia t varfrit bamirsi e cila meriton shprblimin, ndrsa goditja e njeriut t pafajshm, vepr e keqe e cila meriton dnimin? Nxnsi mund ti kaloj nett para provimit n loj e zbavitje, kur mund q ti plotsoj me msim e prpjekje, a nuk sht kshtu? E pra ather, a ka mundsi ndonjri t pohoj se mossuksesi i prtacit sht padrejtsi, apo q suksesi i t zellshmit sht favorizim?
www.islamischen.ch
140
NJERIU SHT I DETERMINUAR

Kam mundur ta lviz dorn me vullnetin tim, sepse All-llahu xh.sh. mi ka br muskujt e dors t nnshtruar, por nuk mund ti dirigjoj muskujt e zemrs e t lukthit. Nxnsi p.sh. mund t jet mendjempreht, q nj her ta lexoj msimin e ta mbaj mend, e pastaj zbavitet n loj, ndrsa edhe mund t jet koktrash, mson dit e nat e krahas ksaj asgj nuk kupton, e nuk mban mend. Mund t jet i lindur n shtpi (familje) t qet, q babai t jet i ditur, e i ndihmon n msim, ndrsa mund t ndodh t jet i lindur n nj shtpi zhurmagjinjsh, nga babai i paditur e grindavec, e kjo i pengon n msim. Nuk mund ti dhuroj vetes intelekt, nuk mund ti zgjedh vetes prindrit, as kohn n t ciln do t lindet, e as rrethin e shndosh n t cilin do t kaloj fmijria e tij. T gjitha kto gjra njeriu nuk i posedon, sikur q nuk posedon mundsi t bhet m i bukur, m i gjat. Ai nga kjo an sht i determinuar.
NJERIU SHT I LIR DHE KA MUNDSI ZGJEDHJEJE N KUFIJT E FUQIS NJERZORE

Njeriu sht i lir dhe ka mundsi t zgjedhjes n kufijt e aftsis e fuqis njerzore, ndrsa ajo se n disa gjra sht i detyruar, nuk e mohon veorin e liris te ai. Ta marrim pr shembull automobilin dhe shkmbin. Askush nuk kundrshton se automobili mund t lviz n kufijt e fuqis s motorit t tij, qndrueshmris s tij. Automjeti transportues nuk mund t lviz me
shpejtsin e automobilit garues. Nse sht i konstruktuar q t shkoj pr toke, nuk mund t krkohet nga ai q t ngjitet shkallve, apo ta shprthej murin e t deprtoj prtej tij. Nse ndonj penges i del n rrug dhe ia pengon lvizjen, me kt nuk e ka humbur vetin e aftsis s lvizjes.Ai nuk sht sikur shkmbi. Ngjashm edhe njeriu gjat jets s tij ndeshet me pengesa t shumta, t cilat e paralizojn vullnetin e tij, e ndryshojn drejtimin e tij, n t ndikojn gjrat t cilave nuk mund tu shmanget e as ti ndryshoj. Por kjo nuk e kontenston lirin e tij. Ai pra sht i lir, punon sipas vullnetit t vet n suaza t kufijve njerzor, e nuk sht Zot q t punon t doj.
SHPRBLIMI DHE DNIMI JAN T LIDHURA ME LIRIN

Shprblimi dhe dnimi jan t kushtzuar dhe nse nuk ka liri nuk ka as dnim. Kush sht i detyruar q t bj keq, nuk dnohet pr kt shkak. All-llahu xh.sh. na dnon vetm pr at q kemi mundsi ta zgjedhim, ta bjm apo ta lm. Njeriut i takon shprblimi pr at q e bn (mir), por edhe dnimi pr at q e gabon. All-llahu xh.sh. nuk e ngarkon asnj person prtej aftsis s tij, dhe nuk l pas dore asgj pa marr parasysh se sa sht e imt. Nse gjykatat njerzore me drejtsin e tyre relative i vlersojn rrethanat e t akuzuarit, motivet e tij, rrethin e gatishmrin, dhe ti e konsideron kt vlersim t drejt, ather pra a merren kto parasysh gjat gjykimit t Zotit t botve, i Cili paraqet drejtsin absolute? A dnohet mkatari q sht edukuar nga prindr mosprfills, n rrethin e
degjeneruar, ku ka pasur fmij t ln pas dore e pa prkujdesje prindrore, sikur ai i cili e ka br t njjtin mkat, por sht rritur n rreth m t shndosh e m t mir dhe sht fmij i prindrve m t kujdesshm?
PESHOJAT E DREJTSIS
Shumica e akaidologve e kan br gabimin m t madh duke e prdorur masn e drejtsis njerzore n All-llahun xh.sh. E kam vrejtur kt duke iu falnderuar ngjarjes, e cila m ka ndodhur personalisht mua, e t ciln tani do ta theksoj me qllim t marrjes s shembullit e msimit, ndonse ky libr nuk sht vend pr prmendjen e saj. N vitin 1931 isha msimdhns n shkolln fillore n Siri. Kam qen n moshn m t mir t rinis, n kok kisha ide t ndryshme, n shpirt iluzione, n gjuh deklarata dhe entuziazm. Dhe mu paraqitn dyshimet n shtjen e kaderit. I pyeta pr kt dijetart, por nuk gjeta te ata prgjigje t knaqshme. Fundja, edhe kryelartsia m kan nxitur t polemizoj me ta. Dhe nj dit n shkoll desha ta edukoj nj nxns me shkop (n at koh goditja me shkop ka qen nj nga mnyrat e edukimit). Prnjher nxnsi shprtheu me nj nervozizm t pakontrolluar dhe filloi t brtas: Ky sht zullum, ti je mizor!! M besoni, kur e dgjova kt, shkopi m ra nga dora, e harrova nxnsin dhe shkolln, ndjeva sikur t isha n errsir, e filloi t m shndris kandili i fort dhe i thash vetes: Nxnsi, q e godita me shkop, kt e konsideron dhun, ndrsa un kt e konsideroj drejtsi, mbase veprimi sht nj. Dhe kur t shkoj n shtpi e tu ankohet
prindrve, ata do ti thon: Jo, nuk sht dhun kjo, por sht e drejt. Ai t bie pr t mirn tnde! Dhe nse nxnsi nuk ka t drejt ta prdor kriterin e vet joobjektiv n drejtsin e msuesit, ather si un ti prdori kriteret e mia njerzore dhe peshojat e drejtsis n All-llahun xh.sh. A nuk sht e mundshme q aktin, t cilin e konsideroj tirani, t jet pikrisht drejtsi? Fmija i smur, injeksionin q e merr nga mjeku e konsideron si tirani, ndrsa sipas mendimit t babait t tij, kjo sht drejtsi. Sepse, fmija shikon n dhembjen q e shkakton ai, ndrsa i ati shikon n ndikimin e tij pr shrimin e fmijs. Gjykatsi nuk mund ta marr vendimin n procedur derisa t mos i njeh t gjitha detajet dhe ngjarjet e lidhura pr at rast. Ne n t shumtn e rasteve kuptojm vetm pjesn e realitetit dhe sjellim gjykime t gabuara pas hulumtimeve jo t plota. Sikur ta zm se me ndonj rast keni bredhur me shokun tuaj n shkrettir, e pas ecjes s gjat kalon aty pari automobili luksoz dhe ju merr me vete, ndrsa shoku yt e nxjerr thikn dhe e gris lkurn e ulses, a nuk do ta konsideroni tirani kt veprim t tij? Pa dyshim q kjo sht tirani. Por, sikur ta dije se para teje pret banda e kriminelve t cilt marrin do automobil n gjendje t rregullt, ndrsa heqin dor nga ata automobila me ulse t grisura, a nuk do t shndrrohej n syt e tu akti i shokut tnd nga tirania n drejtsi? Edhe vet pronari i automobilit po ta dinte kt fakt do ti griste ulset, sepse m tepr ka dshir ti mbetet automobili me ulse t grisura, se sa ta humb at n gjendje t rregullt. A nuk sht kjo korrektsi? Ky sht tregimi i Hidrit dhe Musait a.s. kur kan hipur n anije dhe kur Hidri e shpoi at. Allllahu xh.sh. na e ka paraqitur si shembull nga i cili kuptojm se nuk duhet t ngutemi me sjelljen e gjykimeve dhe marrjen e vendimeve, para se ti shqyrtojm dhe kuptojm gjrat.
www.islamischen.ch
144
TEKSTET NGA KURANI DHE HADITHI MBI KADERIN

Para se t filloj t flas pr kto tekste, sht e domosdoshme q ti kemi ndr mend rregullat vijuese: 1. Fushveprimi i mendjes reduktohet n perceptimin e teksteve (ajetet, hadithet) dhe nuk mund vetvetiu ta kuptoj t vrtetn e kaderit detajisht dhe n t gjitha elementet e tij, sepse mendja, si kemi thn, sht e paaft t deprtoj n botn metafizike. Prandaj duhet tu shmangemi temave e fushave, t cilat nuk i ka shpjeguar nassi (teksti); se: 2. Kurani sht baza dhe nse vjen hadithi ahad n kontradikt me ajetin, e nuk mund t arrihet harmonizimi midis tyre n mnyr t pranueshme, e marrim ajetin dhe punojm sipas tij; 16 3. sht e pamundur q n Kuran apo hadith sahih t ket tekst t qart, i cili mohon ekzistimin e gjsendit t dukshm, t prekshm, sepse Ai i cili e ka shpallur Kuranin, e ka krijuar realitetin, e All-llahu xh.sh. nuk e mohon at q e ka krijuar; 4. Shum tekste nga t cilat kuptohet predestinimi dhe profetizimi i zgjedhjes s njeriut, si jan ajetet: Ai ju formon juve n mitr, ashtu si don Ai,- (Ali-Imran, 6)
16
sht rregull e njohur te dijetart e terminologjis s hadithit se Resulull-llahu a.s. nuk flet n kontradikt me Kuranin e as at q i kundrvihet realitetit. E nse transmetohet nga ai hadith kontradiktor me Kuranin, apo me realitetin q sht i dukshm, konstatojm se Pejgamberi a.s. nuk e ka thn at edhe n qoft se senedi sht i sakt.
Dhe fmija q sht formuar n gjinin femrore nuk mundet veten ta bj mashkull, e as zezaku nuk mund ta bj lkurn e vet t bardh. Dhe Zoti yt krijon t doj dhe Ai zgjedh; e ata nuk mund t zgjedhin,- (Kasas, 68). Pastaj ajetet t cilat tregojn pr ndodhit kozmike, t cilat jan mbi forcn njerzore: A e shihni at q po e mbillni? A mos ju jepni q prej saj t mbij (bima), apo Ne japim q t mbij ajo? Nse duam Ne, do ta thrrmojm at (bimn),- (Vakia, 63-65). Nse nga All-llahu t godet ndonj fatkeqsi, ather prve Tij ska kush q e largon at ,- (Enam, 17). Pastaj ajetet q i tregojn rrethanat q shpien n shpirtdlirsi apo orodi, e nuk jan vepr njerzore: Pasha njeriun dhe At q e krijoi at! Dhe ia msoi se cilat jan t kqijat dhe t mirat e tij.- (Shems, 7-8). Pastaj ajetet n t cilat vjen fjala udhzim n kuptimin e t drejtuarit dhe t treguarit: Ne ia treguam atij rrugn, e ai (do t jet) ose mirnjohs ose prbuzs,- (Dehr, 3). Dhe i sqaruam atij pr t dy rrugt,- (Beled, 10). Shumica e ktyre ajeteve, si i kuptoj un, na i bjn me dije gjrat q pjesrisht ndikojn n shpirtdlirsin apo orodin e njeriut, e nuk jan vepr e tij. Kam theksuar se All-llahu xh.sh. nuk e dnon njeriun pr kt. Dhe sht e pamundur q Allllahu xh.sh. ta detyroj njeriun n di t till, q t mos mund ti ik asaj, e pastaj ta dnoj pr kt. Kto jan ajetet n t cilat jan ndalur pasuesit e sekteve devijuese t humbura, q shtrembt i kan kuptuar dhe gabimisht i kan prdorur. E sht dashur q:
www.islamischen.ch
146
1. Ta bjn dallimin ndrmjet ajeteve q flasin pr vullnetin, fuqin, pushtetin dhe udhheqjen e All-llahut xh.sh., dhe ajeteve q flasin pr shprblimin dhe dnimin. 2. Ti marrin parasysh t dy grupet e ajeteve, e jo t ndalen te nj grup. Kush e ka shqyrtuar shumicn e ktyre ajeteve, ka par se Kurani konfirmon lirin dhe vullnetin e njeriut, n t cilat ndrtohet (fitohet) shprblimi dhe dnimi. Kur i lexon fjalt e T Lartsuarit: All-llahu shumicn e shpie n humbje, e shum i udhzon n rrug t drejt,- (Bekare, 26), n momentin e par nga to kupton se udhzimi e humbja jan gjra t caktuara, t cilat All-llahu xh.sh. ua ka prcaktuar njerzve, e i ka br kta t humbur, ndrsa ata t udhzuar. Por, nse trheq vmendjen n fjalt e T Lartsuarit: sht udhzues pr t devotshmit,- (Bekare, 2), Ai me kt e shpie n humbje vetm (njeriun) t poshtrin,- (Bekare, 26) do t shoh q udhzimi dhe humbja nuk do t thon detyrim nga ana e All-llahut xh.sh., por q ato jan prcjellse t gjendjes s njeriut. Pra, nse sht i devotshm, Kurani i sht udhzim, e nse sht njeri i degjeneruar, do ta shpie n humbje. Edhe pas gjith ksaj mbetet dyshimi, andaj bashkbiseduesi thot: Kush do t m tregoj nga t cilt All-llahu xh.sh. m ka br, nga t devotshmit, apo nga t kqijt?. Por, nse shikon n fjalt e All-llahut xh.sh.: sht udhzues pr ata q jan t devotshm. T cilt e besojn t fshehtn (t padukshmen), e falin namazin dhe prej asaj q Ne u kemi dhn, ata japin,- (Bekare, 2-3). me prjashtim t t kqijve, t cilt e thyen besn e dhn All-llahut, pasi q sht lidhur ajo dhe ndrprejn at q i ka urdhruar All-llahu pr ta mbrojtur, e edhe bjn ngatrresa n Tok...,- (Bekare, 26-27), do t kuptoj se n kt shtje nuk ka detyrim, e se ajo u kthehet veorive dhe veprave brenda
suazave t liris njerzore e forcs s tij. Ti mund t besosh n t padukshmen-gajb, ta falish namazin, t shpenzosh n rrugn e All-llahut xh.sh., por edhe mund ta shkelish obligimin, ta kpusish at q duhet ta bashkosh dhe t bsh ngatrresa n Tok. Kto jan gjra, kryerja ose moskryerja e t cilave sht n fuqin tnde. Nse i ke kryer tri gjrat e para, ti je nga ata t devotshmit dhe e ke merituar udhzimin, ndrsa nse i ke kryer tri gjrat tjera, ti je nga ata t kqijt dhe e ke merituar humbjen.
DISKUTIMI I PAFRYTSHM
Ktu shtrohet pyetja: A e kam br t keqen me vullnetin e All-llahut xh.sh. apo jo? A kam mundur t mos e bj? A jemi t krijuar edhe un edhe vepra ime? Literatura skolastike sht prplot me pyetje t tilla dhe diskutime rreth tyre. T gjitha ato jan diskutime t pafrytshme, sepse Krijuesi nuk matet sipas krijesave, ndrsa mendja nuk mund t sjell gjykime pr All-llahun xh.sh. dhe atributet e Tij. All-llahu xh.sh. nuk i prgjigjet askujt pr at q punon, ndrsa ne do t na pyes pr veprat tona. Ai sht i Drejt, nuk ka dyshim n drejtsin e Tij. Pr ne m mir sht ta shikojm vetveten, q n mnyr t drejt e t dobishme ti shfrytzojm mendjet tona, t punojm n t drejtuarit e vullnetit ton kah e mira, e ti lm diskutimet pr thelbin e Qenies s All-llahut xh.sh., pr t cilat nuk kan folur paraardhsit tan (selefu salih), e as q e kan trhequr vmendjen n to.
www.islamischen.ch
148
KRKIMI I ARSYETIMIT DUKE U THIRR N KADERIN

Ka mkatar q i arsyetojn mkatet e tyre me kader paraprcaktim. I thua zinaqarit: Prse ke br kurvri? E ai prgjigjet: Sepse ai m sht paracaktuar. Ky sht argument i pabaz e i refuzuar pr dy shkaqe: 1. Sepse dhnia e llogaris dhe dnimi do t jet pr vepr, si dhe pr shkaqet dhe nxitjet e veprs. E ktij zinaqari nuk i sht zbuluar Levhi-Mahfudhi, e t shoh se i sht paraprcaktuar kurvria, si pohon, dhe shpejton ta bj kurvrin, duke e realizuar caktimin e kaderit. Jo, por ai vetm pason epshin, krkon knaqsi momentale, dhe i prgjigjet thirrjes s shejtanit. Mushrikt (idhujtart) q moti jan arsyetuar me argumente t ngjashme, e kan thn: Sikur t donte All-llahu nuk do ti bnim shok (nuk do t ishim idhujtar).- (Enam, 148). Allllahu xh.sh. u sht prgjigjur: A mos keni ndonj fakt e t na prezentoni at neve?,- (Enam, 148), d.m.th. nga keni ditur ju para se t keni br shirk se sht paraprcaktuar ai? A keni provuar q t besoni, e kjo pr ju ka qen e pamundshme? 2. Sikur t ishte i sinqert ai q arsyetohet me kader, do t ishte i knaqur me gjith at q Allllahu xh.sh. ia ka caktuar me varfri, smundje, uri, humbjen e personit t dashur, humbjen e pasuris. Por, sht e qart dhe e dukshme se ai nuk sht i knaqur me kt, e kjo sht caktuar dhe nuk mbshtetet n kt, por punon n grumbullimin e pasuris, largimin e smundjes, uris, ndien dhembje pr humbjen e personit t dashur, e t pasuris. Prse ather i ka nnshtruar forcat e veta e i ka prdor ndjenjat e veta pr arritjen e knaqsive t ksaj bote, e mbrojtjen nga
dhembja, e nuk e ka angazhuar mendjen e tij pr zbutjen e vetdijes dhe pengimin e shpirtit nga e ndaluara, nga e cila synon, duke e ditur far dnimi meriton pas ksaj?
FAR SHT QNDRIMI YN, E FAR KA QEN I PARAARDHSVE TAN PR SHTJEN E KADERIT?
Kundrshtart e Islamit i akuzojn muslimant pr pasivitet e prtaci, ngase besojn n kader. Ndonse n kt akuz ka edhe di t vrtet, shkak i ksaj sht t kuptuarit e gabuar t besimit n kader nga ana e shum pjestarve t gjeneratave t mvonshme t muslimanve. Shum njerz t padijshm e kan marr besimin n kader si arsyetim pr brjen e mkateve, pr prtaci e indiferenc, gjersa paraardhsit tan kan marr nga ky besim nxitje pr pun e xhihad. Kemi lexuar se rrizku-furnizimi sht i prcaktuar (Ajo q sht prcaktuar t t vij, pa marr parasysh se sa je i dobt, e ajo q i sht caktuar tjetrit, nuk do ta fitosh me forcn tnde), e njerzit kan pandehur se kjo krkon braktisjen e fitimit, lnien e prpjekjes pas dore, t rrim pa punuar, t presim q qielli t na lshoj ar e argjend, t udhtojm pa t holla e prgatitje. Kt e kan lexuar edhe paraardhsit tan (selefu-s-salih), dhe e kan kuptuar se jan t obliguar q t punojn sa m shum q munden e ta aktivizojn tr forcn e vet pr fitimin e pasuris hallall. E pas puns s investuar kan qen t knaqur me at q u ka ardhur. Nuk jan zemruar n Zotin e tyre dhe nuk kan pasur zili ndaj vllezrve t vet, t cilt kan arritur m tepr se kta. Pasuria nuk i ka br kryelart, e as varfria nuk u paraqiste dhembje. Kemi dgjuar se afati i
vdekjes sht caktuar. Kt e kemi marr si arsyetim pr lnien pas dore t kujdesit e syeltsis, prgjegjsis e ndrhyrjes ndrmjet krimit t br me qllim dhe kaderit i cili ndodh pa krim. Edhe gjyshrit tan kan dgjuar se afati i vdekjes sht i caktuar, e kan thn: Nse asti i vdekjes sht i caktuar, askush nuk do t vdes para afatit, madje po hyri n zjarr dhe me gjoks tu del shigjetave para, e kur t vij ai afat askush nuk mund ta shtyej, madje sikur t mbrohet n kshtjelln me shtat mure. Prandaj ta punojm at, me t ciln sht i knaqur All-llahu xh.sh. T luftojm n rrugn e All-llahut xh.sh. Mos ti friksohemi vdekjes, sepse afati i saj sht i caktuar, nuk mund t shpejtohet e as t vonohet. T luftojm me gjuht tona kundr t keqes. Dhe kan dal prpara me t vrtetn duke mos u friksuar nga askush, prve nga All-llahu xh.sh. Kemi marr vesh se do gj sht e prcaktuar, e kemi ln pas dore hulumtimin e Ligjit t All-llahut xh.sh. n kozmos, t cilin e ka br shkaktar t dobive e dmeve. E pikrisht paraardhsit tan kan qen dijetar, udhheqs dhe kampion t ktyre shkencave, t cilat i kan njohur dhe shfrytzuar mir. Rezultati i t kuptuari ton (t gabuar) sht, se jemi rrokullisur nga shkalla m e lart n gremin, nga piedestali n fund. Me iman-besim kan qen sunduesit e bots, udhheqs e msues, ndrsa ne jemi br t shkelur e t poshtruar, t udhhequr nga t tjert. Me shpatn e t vrtets kan liruar nj t tretn e bots s civilizuar, ndrsa armiku jon me shpatn e t pavrtets ka pushtuar zemrn e vendeve tona.
www.islamischen.ch
151
SHKAKU I DHNIES S SHENJTRIS T VDEKURVE

Pasi q kemi par (disa prej nesh) se jeta na sht shthurur, se ata q jan t gjall prej nesh jan t poshtruar dhe pasi q ua kujtuam lavdit e forcs s gjyshrve tan dhe ndershmris s tyre, dhe pr shkak t njmendsis s shpress n t kaluarn, dshprimi nga poshtrimi i t gjallve sht shndrruar n lartsimin e t vdekurve. Andaj kan zn fill format e ndryshe t dhnies s shenjtris t vdekurve, t mbshteturit n ta, pritja pr ndihm nga ata. Mendojm se suksesi i tyre, e shkatrrimi yn u japin fuqi t na ndihmojn. Kemi filluar t ndrtojm mauzole madhshtore, tyrbe t larta e tu japim shenjtri, gj e cila na ka kthyer afr besimit t idhujtarve xhahilijetit. Kemi filluar tu zotohemi ktyre varrezave dhe tu drejtohemi pr ndihm, n mnyr t ndaluar. Madje, ndoshta edhe kemi krkuar nga ata dobi apo dm, pa shkaqet e dukshme, t jashtme dhe pa ndrmjetsim t prekshm. E tr kjo sht pr shkak t realitetit ton t keq, e t palakmueshm nga njra an dhe t kaluars son t lavdishme nga ana tjetr.
RREGULLIM I CILI NUK KA ARSYETIM

Deri n kt gjendje na solli t kuptuarit ton i gabuar i besimit n kader, t kuptuarit q na ka br q ti ngatrrojm tekstet, q flasin pr gjrat n t cilat jemi t pavarur dhe t atyre q i punojm sipas vullnetit ton dhe tekstet q flasin pr gjrat t cilat All-llahu xh.sh. i ka br pa vullnetin dhe pa fuqin ton. Kjo ngatrres e uditshme lind n drejtimet e akaidit. Disa pohojn se njeriu sht i determinuar, nuk ka vullnet, sepse nuk mund t dirigjoj me muskulin e zemrs,
apo p.sh. nuk ka pjesmarrje n zgjedhjen e prindrve t vet, mesit t par jetsor, ndrsa kan harruar se All-llahu xh.sh. i ka dhn njeriut muskujt t cilt mund ti dirigjoj, mendjen me t ciln mund (sipas mundsis) ti prmirsoj gabimet e mesit t vet dhe t ndikoj n edukimin. T tjert kan shkuar larg n drejtim t kundrt, duke i dhn liris s njeriut m tepr sesa q njmend i takon. Sipas ksaj kan ra n mashtrim n shtjen e shprblimit e dnimit. Ndrsa kan harruar se All-llahu xh.sh. e ka br njeriun prgjegjs n kufijt e liris dhe fuqis s tij, e nuk e dnon pr at q sht i detyruar. Kan bredhur n diskutime pr drejtsin e All-llahut xh.sh.ndrsa kan harruar thelbin,e ajo sht se drejtsia e All-llahut nuk matet me peshojat e drejtsis njerzore. Rruga e shptimit n kt dhe shtjet tjera t besimit sht q ti kthehemi burimit Kuranit, t pasojm rrugn e as-habve e t tabiinve dhe ti lm kto diskutime t pafrytshme , shkaktar i t cilave sht hulumtimi i pamjaftueshm e i mangt i filozofis primitive e siprfaqsore greke.
BESIMI N GAJB BOTN E PADUKSHME BOTA E PADUKSHME

Tanim kemi thn n kaptinn Parimet e besimit, se shqisat nuk mund ti njohin e ti kuptojn t gjitha ato q ekzistojn, dhe se ekzistojn bot t cilat nuk i njohim me shqisa. Nga kto bot m i afrt na sht shpirti, i cili sht elementi kryesor i jets s donjrit nga ne. Kush e mohon
ekzistimin e shpirtit? Askush! Kush e ka njohur thelbin e shpirtit? Askush! Botn e dukshme, t njohur, Kurani e quan alemu-sh-shehadeti, ndrsa botn e padukshme e quan alemu-l-gajbi. Sa i prket bots s dukshme, t gjith njerzit jan t njjt n besimin e ekzistimit t saj dhe askush nuk ka prparsi ndaj tjetrit n kt besim, sepse ai sht fryt i dituris s domosdoshme. Prparsia sht n besimin e s padukshmes, gajb. Merit dhe prparsi ka ai q beson n at, q nuk e sheh, e dshmon ekzistimin e saj duke u bazuar n lajmrim. Me kt dallohen t devotshmit. Prandaj, cilsia e par me t ciln All-llahu xh.sh. i ka prshkruar t devotshmit sht se ata jan t cilt besojn t padukshmen.
SI BESOJM N T PADUKSHMEN?
Si besojm n gajb, e All-llahu xh.sh. nuk na ka dhn shqisat me ndihmn e t cilave mund ta njohim kt gajb? Sikur t mbshteteshim vetm n shqisa e mendje, me t ciln gjykojm at q na vie prmes shqisave, do t mbeteshim n padituri dhe pr ne bota e gajbit do t ishte e panjohur. Por, urtsia dhe mshira e All-llahut xh.sh. ndaj nesh kan br q nuk ia kan lshuar mendjen pafuqis s saj pr ta njohur kt bot t padukshme, por e ka lajmruar pr at q duhet ta dij pr at bot. Ky lajmrim nuk vjen nga thellsia e shpirtit, nga brenda, por prej s jashtmi. Kjo nuk sht intuit, as inspirim, as iluminizm, apo ndoshta konkluzion racional. Nuk sht burim forca njerzore. Ai vjen nga jasht n njrn nga tri mnyrat:
www.islamischen.ch
154
1. Q All-llahu xh.sh. ia drgoi kto lajme njeriut prmes frymzimit, apo ndrrs, apo me ndonj tjetr mnyr t pranimit, n t ciln njeriu nuk ka kontribut, e as q mund kt ta arrij me punn e tij; 2. Ti dgjoj kto lajme, e t mos e sheh transmetuesin e vrtet t tyre, vijn deri te veshi i tij dhe ai i kupton; 3. Q All-llahu xh.sh. njrn nga krijesat e Veta t nnshtruara, q nuk i shohim, t cilat quhen melaike (engjj), tia drgoj ndonjrit nga njerzit, t cilin All-llahu xh.sh. e zgjedh, ashtu q ai melek ia drgon shpalljen e All-llahut xh.sh. dhe i urdhron q tua kumtoj njerzve. Kto jan tri mnyra t njohjes s bots s gajbit: Asnj njeriu nuk i ka folur All-llahu ndryshe, vetm se me an t frymzimit, ose pas perdes, ose ti drgoj t drguar (melek), e ai ti shpall me lejen e Tij at q do Ai,- (Esh-shura, 51).
GAJBI N T CILIN DUHET BESUAR

Gajbi n t cilin duhet besuar, e i cili sht themel i imanit dhe mohuesi i tij del nga imani sht gajbi q prmendet n Kuran. Ndrsa gajbi q prmendet n Sunnet, e nuk sht i prmendur n Kuran, mohuesi i tij nuk del nga feja, por sht mkatar i madh. Kt dallim ndrmjet Kuranit e Sunnetit duhet ta shpjegojm m tepr. Vahji-shpallja, t ciln e kumton Pejgamberi a.s. dhe Hadithi t cilin e flet, jan n t njjtn shkall t argumentimit. Kurani sht shpallje e All-llahut
www.islamischen.ch
155
xh.sh. me shprehje e kuptim, ndrsa hadithi sht shpallje, me kuptim prej All-llahut xh.sh., kurse t shprehurit sht nga Pejgamberi a.s. All-llahu xh.sh. thot: Ai nuk flet sipas hamendjes s tij ajo (q flet ai) sht vetm shpallje e cila i shpallet,- (EnNexhm, 3-4). Ashabt, t cilt i kan dgjuar ajetet q i kumtoi Pejgamberi a.s. dhe hadithin q e shqiptoi, nuk kan br dallim midis tyre sa i prket obligueshmris s punuarit me to dhe fuqis s dshmimit dhe argumentimit. Dallimi ndrmjet tyre vjen me rastin e transmetimit. Kurani sht i transmetuar me tevatur numrin e madh t transmetuesve nga do gjenerat, ashtu q jemi absolutisht t sigurt se teksti, i cili gjendet n mushaf sht teksti i njjt t cilin ia ka shpallur Xhibrili a.s. Muhammedit a.s., e ai ua ka prcjellur ashabve. Asgj nga ai nuk sht hequr, as nuk i sht shtuar di, e as q sht ndryshuar ndonj shprehje. Ndrsa, sa i prket hadithit, shumica e tyre jan transmetuar individualisht (ahad-ahad). Dijetart e hadithit kan br prpjekje t mdha n hulumtimin dhe pastrimin e transmetimit t haditheve, e pastaj n hulumtimin e gjendjes s njerzve, t cilt e transmetojn. N kt, ata kan investuar prpjekje t jashtzakonshme, deri te t cilat arrin fuqia njerzore. Por edhe krahas ksaj nuk mund t themi me siguri absolute se hadithi, t cilin e transmetojn koleksionet e hadithit, sht nga Resulull-llahu a.s., e se sht transmetuar shprehja e njjt, si jemi absolutisht t sigurt, se ajo q gjendet n mushaf sht Kurani i shpallur me shprehje e kuptim. Dhe, pasi q akideja sht baza e fes dhe fardo mungese n t shpie n kufr dhe dalje nga feja, ather muslimani nuk konsiderohet renegat nga feja (heretik), nse ekziston mundsia q veprn, t ciln e ka br nuk sht kufr. Prandaj kemi thn se ai q mohon dogmn, me t ciln ka ardhur Kurani, del nga Islami, ndrsa kush mohon dogmn, me t ciln ka ardhur Sunneti, bn mkat t madh, por nuk del nga feja. Kjo sht, nse
kt e mohon nga inati, apo pr shkak t dallimit n qndrime, ndrsa nse sht njohs i hadithit dhe nuk e pranon hadithin pr shkak t dobsis n sened, apo n metn (tekst), nuk sht mkatar.
BOTA E GAJBIT
Botn e gajbit, pr t ciln flet Sheriati, n t ciln duhet besuar dhe mohimi i s cils shpie n kufr, e prbjn: melekt, xhinnt, librat, pejgambert, dita e gjykimit, dhnia e llogaris, shprblimi e dnimi, kaderi, ajo q prmendet n Kuran pr krijimin e qiejve, toks, njeriut dhe krejt at pr t ciln flet Kurani.

Materialistve q besojn vetm n at q e kapin me shqisa, u prgjigjemi me parimin e tret t besimit, i cili shpjegon se nga mosekzistimi i ndijimit t dikaje, nuk rrjedh mosekzistimi i detyrueshm i saj dhe se nuk kemi t drejt ti mohojm gjrat vetm pr shkak se nuk e ndiejm ekzistimin e tyre. Po ashtu u prgjigjemi me parimin, i cili konfirmon se lajmi i vrtet sht dituri e sigurt, sikur q kt e jep shqisa. Dhe nse tashm sht vrtetuar sinqeriteti i Muhammedit a.s.,
www.islamischen.ch
157
n at ka transmeton nga All-llahu xh.sh. dhe besnikrisht sht prcjell ky lajm, ather ne besimtart kemi besim kategorik n ekzistimin e bots s gajbit.
LLOJET E GAJBIT GAJBI SHT SHUMLLOJESH

1. Gajbi, t cilin nuk e kemi prjetuar, e as q kemi qen dshmitar t tij, por e kan prjetuar njerzit tjer, si p.sh. tregimi pr Jusufin a.s., All-llahu xh.sh. e quan gajb, sepse Muhammedi a.s. dhe populli i tij nuk kan qen dshmitar t tij, nuk i kan par ato ngjarje, e as q kan dgjuar pr to. Por fmijt e Jakubit a.s., Jusufi a.s. dhe vllezrit e tij, kan qen pjesmarrs e dshmitar t atyre ngjarjeve. 2. Gajbi, t cilin njerzit nuk e kan prjetuar, e as nuk kan qen dshmitar t tij, edhe pse shikuar racionalisht, nuk ka qen e mundur t jen dshmitar t tij, sikur q jan ngjarjet q kan ndodhur n tok para krijimit t njerzve, lajmi pr krijesat q m par kan banuar n tok, pastaj krijimi i Ademit a.s. dhe fillimi i ekzistencs njerzore n tok. Pr kto dim vetm at, q ka arritur prmes vahjit shpalljes. 3. Gajbi, t cilin shqisat nuk mund ta njohin, as q mund ta gjykoj mendja, e as me imagjinat nuk mund t kapet, si jan cilsit e All-llahut xh.sh., pastaj krijesat t cilat neve na i ka br t padukshme, si jan melekt, xhinnt, djajt, ndodhit q kan t bjn me Ditn e Gjykimit, dhnia e llogaris, shprblimi e dnimi.

Ndoshta dikush do t thot: N gajbin, t cilin vetm All-llahu xh.sh. e di, bn pjes edhe reshja e shiut dhe njohja e asaj q gjendet n mitrn e nns. Ather si flasin buletinet meteorologjike pr at se far do t jet moti nesr, i bukur apo me shi? Ndrsa shkenca e zbulon at q sht n barkun e shtatzns, a sht mashkull apo femr? Prgjigjja: All-llahu xh.sh. sht Ai, i cili ka shpallur Kuranin dhe All-llahu sht Ai, i cili e ka krijuar kozmosin dhe at q ndodh n t. Dhe sht e pamundur q n Kuran t vij teksti kategorik, i cili mohon ndonj gjsend ekzistues, t dukshm e t prekshm. E nse hasim n tekst i cili n shikim t par sht kontradiktor me realitetin, m hollsisht e hulumtojn dhe shohim se kuptimi i tij sht ndryshe nga ai, i cili sht paraqitur n shikim t par. Buletini meteorologjik lajmron pr shiun pas paraqitjes s parashenjave dhe formimit t plot p.sh., shiu i cili bie n zonn bregdetare t Siris. Me zbulimin e ligjeve t All-llahut xh.sh., n kozmos sht br e qart se ajri, i cili vjen nga Atlantiku, kalon Gjibraltarin, ndeshet me masn ajrore amull dhe pr shkak t temperaturs s ndryshueshme t ajrit t ardhur dhe atij amull formohen ret. E kur meteorologt e shohin kt e din, duke u bazuar n njohjen e ligjeve t All-llahut xh.sh. se ato re do t drejtohen nga bregdeti sirian. Kjo sht njlloj sikur dikush ta ket vshtruar nga dritarja postierin, e ka llogaritur se kur do t mund t arrij deri te shtpia e tij dhe ti ket lajmruar antart e shtpis, se pr pes minuta do t arrij postieri. Apo sikur ndokush t shikonte n dylbi, e ta vrente automobilin, i cili i vjen n takim e t lajmroj pr kt para se ta vrej dikush tjetr. Ngjashm ksaj sht t informuarit pr gjinin e embrionit, pas formimit t tij. Por gajbi pr t cilin ka qllim ajeti, e All-llahu xh.sh. e di m s miri, sht shtja e
formimit t reve, reshja e shiut n rajonin ku All-llahu xh.sh. ka prcaktuar thatsin, pengimin e shiut n rajonin ku Ai ka prcaktuar reshjen e tij, t njohurit e gjinis s embrionit (dhe veorit e tij t cilat m von do t paraqiten, - shn.i prkth.) para, apo n momentin e bashkimit t spermatozoidit me vezoren.
LIBRAT, MELEKT DHE PEJGAMBERT A.S.

Besimi n melekt, librat dhe Pejgambert sht themel i besimit, pa t cilin nuk ka iman. Melekt jan t drguarit e All-llahut xh.sh. pejgamberve, ndrsa pejgambert jan t drguarit e Allllahut xh.sh. njerzve. Librat jan mesazhet, t cilat meleku ia dorzon pejgamberve, ndrsa ata ia prcjellin njerzve.
SHPALLJA, MUNDSIA DHE NEVOJSHMRIA E SAJ

Shpallja, logjikisht sht e mundshme. Sepse All-llahu xh.sh. sht i fuqishm t krijoj melaike, ti zgjedh pejgambert e t jap dispozita. Mendja kt nuk e konsideron t pamundshme pas besimit n ekzistencn, fuqin dhe vullnetin e All-llahut xh.sh. Kjo sht realizuar dhe sht realitet. Kt e dshmon edhe lajmi i vrtet, e m par kemi thn se lajmi i vrtet sht nj nga
www.islamischen.ch
160
rrugt e njohjes t s vrtets. Ne jemi t bindur n vrtetsin e ktij lajmi, sikur q jemi t bindur n at q e shohim dhe e dgjojm. Shpallja sht e domosdoshme, sepse po t mos ishte shpallja, njerzit do t dinin vetm pr botn e materies. Metafizika do tu ishte plotsisht e panjohur. Do t jetonin vetm pr kt bot, sikur kafsht dhe nuk do t dinin pr botn tjetr Ahiretin. Po t mos ishte shpallja, nuk do t kishte ngritje morale, pa i marr parasysh t gjitha teorit etike dhe bazat me t cilat ndrtohet morali, nse ai nuk sht i ngritur e i rrnjosur n besim. Sepse, n natyrn e njeriut sht t dashuruarit n vete, lakmia, t larguarit nga telashet, lnia e asaj n t ciln nuk gjendet knaqsia e prfitimit. Sikur njeriu t posedonte vetm nj dinar t cilin e ka pr dark dhe kalimthi sheh arkn pr ndihm t varfrve, nse nuk beson n All-llahun xh.sh. dhe Ditn e Gjykimit, a do ta vente t vetmin dinar n t, e ta kaloj natn i uritur, duke mos e informuar pr kt asknd dhe q askush t mos e ket par, kur e ka br kt? Sa i prket besimtarit, ai do ta vente dinarin n ark, sepse e di q All-llahu xh.sh. e sheh, pa marr parasysh se a sht vetm apo n shoqri, e shohin njerzit apo jo, i falnderohen apo jo, e shprblejn pr kt apo jo. Vetm besimtari e braktis t keqen, qoft t jet vetm apo me t tjert. E ai q bn mirsi pr lavdrim apo shprblim, e bn at vetm ather kur sht n shoqri t atij i cili do ta lavdroj, apo shprblej. Ai i cili e braktis t keqen duke iu friksuar turpit apo dnimit, e braktis at vetm ather kur sht i sigurt se do ta shohin polict apo njerzit tjer. Sikur All-llahu xh.sh. tua llogariste njerzve n Ahiret mkatet e tyre, e q m par t mos u ket drguar pejgamber t cilt ua kan msuar Sheriatin e Zotit t tyre, do t thonin duke u arsyetuar: Zoti yn, prse nuk na ove ndonj t drguar q tu prmbaheshim fjalve Tua. - (Ta-ha, 134).
www.islamischen.ch
161
Do t pohonin se sikur tu vinte shpallja, do t punonin sipas saj dhe se do ta pasonin Sheriatin sikur ta njihnin. Prandaj, kan ardhur shpalljet: ashtu q pas drgimit t t drguarve, njerzit t mos ken fakt (arsyetim) para All-llahut! (En-nisa 165).

Disa njerz thon: Prse All-llahu xh.sh. nuk i udhzoi t gjith njerzit n rrugn e cila shpie n Xhennet. Prse ua dha epshin, e pastaj i dnon pr kurvri? E ka mbjell n natyrn e tyre dashurin pr pasuri, e pastaj i dnon nse e tubojn n mnyr t palejuar. Prgjigjja n kt pyetje sht sikurse pyetja e nxnsit n shkoll: Prse nuk na i shprndajn pyetjet e provimit n fillim t vitit shkollor? Pse i fshehin dhe na detyrojn q t prgatitemi pr provim?. I fshehin q nxnsi sa m shum t prpiqet, e ta msoj tr programin. Nse jepen pyetjet q n fillim t vitit shkollor, provimi nuk do t kishte kurrfar kuptimi. Kjo bot dunjallku sht vend i sprovave, ndrsa sprova sht provim, q t dallohet i dgjueshmi prej t padgjueshmit, i drejti prej t padrejtit. Po t mos kishte pengesa n garim, nuk do t dallohej frikacaku nga trimi. Sikur All-llahu xh.sh. t dshironte, t gjith njerzit do ti bnte nj popull. Sikur t donte ka mundur t gjith ti krijoj si i ka krijuar melekt. Por Ai ka dshiruar ti krijoj t till. Vullnetin e Tij asgj nuk mund ta pengoj, e as q ndokujt i prgjigjet pr at q punon. Ne jemi nn fronin e Tij, Atij i kthehemi, Ai sht Zoti yn, nuk ka hyjni tjetr prve Tij, nse don na dnon, e nse don na fal. E lusim t na fal e t na mshiroj. Krkojm
strehim te Ai nga dnimi i Tij, sepse nga dnimi mund t shptojm vetm me faljen e Tij, e nuk mund t fitojm falje prve nga Ai.
MELAIKET
Ekzistimi i melaikeve sht i vrtetuar me Kuran. E kush mohon kado qoft nga ajo q sht e prmendur n Kuran, ka dalur nga Islami. Ajo q prmendet n Kuran pr melaiket dhe cilsit e tyre sht: 1. Se jan t krijuar para njerzve dhe se All-llahu xh.sh. u ka thn: Un do t vendosi n Tok mkmbsin! Ata than: A do t jet mkmbsi Yt, ai q n t do t bj rregullime e do t derdh gjak?,- (Bekare, 30). 2. Ata jan plotsisht t dgjueshm e t prkushtuar: E ne Ty t madhrojm e t lavdrojm dhe t lartsojm ashtu si t takon Ty,- (Bekare, 30) Ata than: at q All-llahu e urdhron nuk e kundrshtojn dhe at q e urdhron e zbatojn E lavdrojn dhe sexhde i bjn E lartsojn e i falnderohen Zotit t vet dhe n t besojn. 3. Kur All-llahu xh.sh. e kompletoi krijimin e Ademit dhe ia msoi emrat, e pastaj i pyeti pr kt melekt, e nuk ditn derisa Ademi a.s. nuk i lajmroi pr to. E pasi q me kt u b e qart vlera dhe prparsia e tij ndaj tyre, All-llahu xh.sh. i urdhroi ti bjn Ademit a.s. sexhde (sexhde respekti e prshndetse, e jo adhurimi).
www.islamischen.ch
163
4. Nganjher marrin formn e gjrave materiale dhe paraqiten n form t njeriut. N tregimin pr Merjemen ceket: Ne drguam tek ajo melekun Xhibrilin dhe ai iu paraqit asaj n formn e mashkullit t prsosur.- (Merjem, 17). 5. Vendqndrimi i tyre sht qielli. Zbresin n tok me urdhr t All-llahut xh.sh.: Dhe ne zbresim (n tok) vetm me urdhrin e Zotit tnd. -(Merjem 64). 6. Jan t ndryshm sipas forms e pozits. All-llahu xh.sh. i ka br melekt t drguar me nga dy, tre e katr krah. Ai shton n krijimtari ka t doj. -(Fatir-1). donjrit prej nesh i sht caktuar vendi,- (Saffat 164). Xhibrili e sjell shpalljen. Thuaj: Kush sht armik i Xhibrilit (sht armik i All-llahut) e ai me urdhrin e All-llahut e zbriti Kuranin n zemrn tnde,(Bekare 97). Vrtet, Kurani sht shpallje e Zotit t botve; e sjell Xhibrili besnik n zemrn tnde q t bhesh nga ata q paralajmrojn.- (Shuara 192-194). Meleku i vdekjes sht i obliguar tua marr shpirtrat: Thuaj: Do tua merr shpirtin meleku i vdekjes, i cili sht caktuar pr ju.- (Sexhde-11). Nj nga melekt sht i obliguar ti fryej surit-boris. Njri prej tyre quhet Mikail. Disa jan t obliguar ta bartin Arshin: Ata t cilt e bartin Arshin,- (Gafir 7). E at dit, tet (melaike) e bartin mbi vete Arshin e Zotit tnd.- (Hakka 17). Disa jan t obliguar t kujdesen pr jetn e knaqshme, komode t banorve t Xhennetit Dhe melekt do t hyjn tek ata nga do der (e u thon: Paqja e shptimi qofshin mbi ju, me durimin tuaj gjett shptimin!,- (Rad, 23-24).
www.islamischen.ch
164
Disa jan t obliguar q ti mundojn banort e Xhehennemit: At (zjarrin) e mbikqyrin melek t rrept e t ashpr!,- (Tahrim, 6). Disa jan t obliguar pr shnimin e veprave njerzore: Dhe ai nuk e thot asnj fjal e q pran tij t mos jet ai q e vigjlon (mbikqyr),- (Kaf, 18), kurse mbi ju jan prcjellsit, shkruesit e ndershm te All-llahu (Infitar, 10-11). Disa jan t obliguar q ta shpiejn njeriun n dhnien e llogaris n Ditn e Gjykimit e t dshmojn kundr tij: E do t vij secili njeri e bashk me t edhe prcjellsi edhe dshmitari,(Kaf. 21). 7. N obligimet e tyre, si ceket n Kuran, bn pjes edhe inkurajimi e ndihma besimtarve n beteja: Kur Zoti yt u kumtoi melaikeve se: Un jam me ju, pra prforconi ata t cilt besojn.(Enfal, 12). Ata luten pr besimtart dhe krkojn pr ta mshir e falje: Ai ju bekon juve, e edhe melekt e Tij.- (Ahzab, 43). dhe i luten Atij ti fal ata q besuan (duke thn): Zoti yn, Ti me mshirn dhe me diturin Tnde ke prfshir do gj, prandaj fali ata q jan penduar dhe q ndjekin rrugn Tnde dhe ruaj ata prej dnimit t zjarrit! O Zoti yn, futi ata n kopshtet e Adnit, q ua ke premtuar, ata dhe kush ishte i mir, prej prindrve t tyre, grave t tyre dhe pasardhsve t tyre. Ti vrtet je i Plotfuqishm e i Urt! Dhe mbroji ata prej t kqijave, pse at q Ti e mbron at dit prej t kqijave, Ti e ke mshiruar at.- (Mumin, 7-8). Ata prezentojn n namazin e sabahut me besimtart: dhe lutjen e agimit sepse n lutjen e agimit (sabahut) shum prezentojn.- (Isra, 79).
www.islamischen.ch
165
I prgzojn besimtart me lajme t gzueshme me rastin e vdekjes, ndrsa i qortojn mkatart: E, ska dyshim se ata q than: All-llahu sht Zoti yn dhe ishin t paluhatshm atyre u vijn melaiket (n prag t vdekjes dhe u thon): T mos friksoheni, t mos piklloheni, keni myzhde xhennetin q u premtohej!,- (Fussilet, 30). Kur tua marrin shpirtrat atyre q i kan br zullum vetvetes, melaiket do ti pyesin: sht me ju?, (Nisa, 97). E sikur ti kishe par melaiket kur ua merrnin shpirtrat pabesimtarve (do t shihje tmerr), u binin fytyrave dhe shpinave t tyre!,- (Enfal, 50). Pastaj pas ksaj i ojn n zjarr duke i qortuar: E ata q nuk besuan, do t sillen grupe-grupe n Xhehennem, e kur arrijn aty, dyert e tij do t hapen e roja do ti pyes: A nuk ju patn ardhur juve t drguar nga mesi juaj, t cilt ua lexonin ajetet e Zotit tuaj e ua trheqnin vrejtjen pr ballafaqimin tuaj n kt dit? Po do t thon ata por fjala (vendimi) e dnimit domosdo sht br realitet kundr jobesimtarve. (Atyre) U thuhet: Hyni npr dyer t Xhehennemit, aty do t jeni prgjithmon! Sa vend i shmtuar q sht ai pr mendjemdhenjt!,- (Zummer, 71-72). Ata i presin banort e Xhennetit dhe u shprehin mirseardhje: E, ata q jan ruajtur (nga mkatet), do t sillen n grupe te xhenneti, e kur arrijn aty, dyert e tij i gjejn t hapura dhe roja do tu thot atyre: Selamun alejkum-qofshi t shptuar nga mkatet, jeni t pastr, andaj hyni n t, ku do t qndroni prgjithmon!,- (Zumer, 73). Melekt nuk martohen dhe nuk shumohen, e nuk regjistrohen si meshkuj apo femra. Kjo sht, prgjithsisht, ajo q ceket n Kuran pr melekt. Ndrsa n Sunnet pr ta ka shum hadithe. Ato jan ahad, por transmetimi i tyre sht i besueshm. Kush mohon kado q ka
ardhur n Kuran pr melekt apo pr di tjetr, sht larguar nga feja. Besimi n melekt sht nj nga shtyllat e imanit: Pejgamberi beson n at q sht shpallur nga Zoti i tij, edhe besimtart-secili beson n All-llahun, melekt e Tij, librat e Tij dhe T Drguarin e Tij!,(Bekare, 286).
DISA REZULTATE DHE FRYTET E BESIMIT N MELAIKET

1. Shtimi i ndjenjs pr madhshtin e All-llahu xh.sh. dhe mshirn e Tij, sepse i ka obliguar melekt q t luten pr besimart e t krkojn falje pr ta. 2. Largimi nga mkatet, sepse njeriut i bie ndr mend se ata shnojn krejt at q thuhet apo veprohet. 3. Guximi n xhihad, kur tu kujtohet se ata i ndihmojn muxhahidt me urdhrin e Zotit t botve. 4. Bn prpjekje pr ta fituar Xhennetin, q t jet nga ata t cilt do t jen t prshndetur nga melaiket. 5. Largimi nga ajo q shpie n zjarr, q t mos jet nga ata t cilt do t jen t qortuar nga melekt. Njri nga frytet e prgjithshme t besimit n melekt sht prngjasimi i atyre n nnshtrueshmri, pendimi n mkate dhe forcimi i ans shpirtrore t njeriut.
XHINNT
All-llahu xh.sh. n Kuran prmend se ai ka krijuar edhe krijesa t tjera t cilat syt tan nuk jan n gjendje ti shohin n formn e tyre t vrtet, si nuk jan n gjendje ti shohin melekt, rrezet ultra-vjollc, e infra t kuqe, vibracionin e zrave, rrymn e cila kalon prgjat telave. Ato krijesa pr t cilat flet Kurani jan xhinnt. Ajo n ka duhet besuar dhe mohuesi i s cils del nga feja, sht ajo q Kurani flet pr ta, si sht rasti edhe me besimin n melekt.
KURANI RRETH XHINNVE

1. Kurani shpjegon se xhinnt jan t krijuar nga zjarri. Kjo nuk do t thot se ata jan zjarr i cili djeg krejt at q e prek, sikur q nuk sht e prjashtuar q All-llahu xh.sh. m von u ka dhn natyr tjetr. Njeriu sht i krijuar nga dheu, por ai nuk ka mbetur dhe, por All-llahu xh.sh. i ka dhn nj konstruksion krejt tjetr, e ka br t prbr nga eshtrat, muskujt, nervat, q jan n harmoni me ligjet e Tij, duke qen se i shndrron krijesat nga nj gjendje n tjetrn, krijon nga qeliza krijesa t gjalla me cilsi, form, e natyr t ndryshme, krijon nga atomi minerale t peshave, formave e karakteristikave t ndryshme, mundson q nga toka e that t mbien druri me gjethe t gjelbra e lule lloj-lloj ngjyrash. 2. Xhinnt jan t krijuar para njeriut: E xhinnt i krijuam m par nga zjarri, nga flaka e fort,(Hixhr, 27).
3. Ata na shohin, e ne ata nuk i shohim. Kjo nuk sht aspak e uditshme p.sh. kush ka dylbi mund ta shoh personin n largsi t madhe, e ai person kt nuk e sheh. Njeriu sht i orientuar n prodhimin e aparateve t shumta p.sh. televizioni, shohim n t njeriun, e ai ne nuk na sheh. Kurani thot: Ai (shejtani) dhe ushtria e tij ju sheh, prej nga ju nuk i shihni ata,- (Araf, 27). 4. Ata kan obligime e detyrime si kemi edhe ne, do t japin llogari pr veprat e veta, do t jen t shprblyer e t dnuar, ndrsa Xhehennemi, All-llahu xh.sh. na mbrojt prej tij, do t jet i mbushur me xhinn e njerz s bashku. I Lartsuari thot: Xhinnt dhe njerzit i kam krijuar vetm q t M adhurojn!,- (Dharijat, 56). E do t plotsohet fjala e Zotit tnd: Do ta mbush, me t vrtet, Xhehennemin me xhinn e njerz bashkarisht!,- (Hud, 119). 5. Deri te ata ka arritur misioni pejgamberik i Muhammedi a.s. si ka arritur para ksaj misioni pejgamberik i Muss a.s.: Ata (xhinnt) than: O populli yn! Ne dgjuam Librin, t shpallur pas Musait, i cili vrteton se jan t vrteta edhe ato para tij, i cili udhzon kah e vrteta dhe n rrugn e drejt.- (Ahkaf, 30). 6. Disa nga ata jan t mir, e disa mkatar dhe ka t shumllojshm sikur edhe njerzit: E prej nesh ka t mir dhe ka q nuk jan t mir, ka prej nesh kategori (grupe) t ndryshme dhe ka prej nesh musliman, e ka prej nesh edhe q jan jasht rrugs (jobesimtar)!,- (Xhinn, 11-14). 7. All-llahu xh.sh. i ka br t nnshtruar ndaj Sulejmanit, a.s.: Ata i punonin atij dshironte: tempuj dhe prmendore 17, en t gjera si rezervoare dhe qypa t mdhenj t palvizshm (pr shkak t madhsis).- (Sebe 13).
17
Statujat dhe prmendoret jan t ndaluara rreptsisht n Islam.

8. Ata nuk e din gajbin, prandaj kan vazhduar q t punojn pr Sulejmanin a.s. edhe pas vdekjes s tij (nuk kan ditur se ka vdekur): E kur ia caktuam atij vdekjen, askush tjetr nuk i njoftoi ata (xhinnt) pr vdekjen e tij, prve krimbit q e brejti shkopin e tij, e kur u rrzua ai, pr xhinnt u b e qart, se sikur t ishin ata q e dinin t fshehtn, nuk do t vazhdonin t qndronin n mundimin e turpshm.- (Sebe, 14). 9. All-llahu xh.sh. edhe atyre ua drejtoi provokimin, si ua ka drejtuar njerzve, q t vin me di t ngjashme me Kuranin: Thuaj: Edhe sikur t bashkoheshin t gjith njerzit dhe xhinnt, pr t sjell nj Kuran t till, ata nuk do t mund t bnin si ky, madje edhe sikur ti ndihmonin njri-tjetrit. -(Isra, 88). 10. Ata i kan prgjuar lajmet prej qiellit nga melekt, e kur ka ardhur misioni pejgamberik i Muhammedit, sal-la-llahu alejhi ve selem, jan penguar n kt dhe n ta jan drejtuar yjet flakrues: Dhe ne m par uleshim rreth tij, npr vendvshtrime t prshtatshme pr t dgjuar di, por ai q prgjon tani, do t has n shigjeta t zjarrta (meteor) q jan n pritje (pusi). (Xhinn, 9).
SHEJTANT
Shejtant jan xhinn pabesimtar. Iblisi sht babai i tyre. Disa dijetar theksojn se Iblisi sht nga melekt, por e vrtet dhe e drejt sht se ai sht nga xhinnt pr arsyet vijuese:
www.islamischen.ch
170
1. All-llahu xh.sh. qart e thot kt n Kuran: T gjith i bn sexhde, prpos Iblisi. Ai ishte nga xhinnt, prandaj nuk respektoi urdhrin e Zotit t vet!,- (Kehf, 50). 2. Iblisi nuk e respektoi urdhrin e Zotit t vet, ndrsa melekt: nuk e kundrshtojn All-llahun pr asgj q Ai urdhron. (Tahrim, 6). 3. Kurani qart pohon se ata jan t krijuar nga zjarri: Ai (Iblisi) tha: Un jam m i vlefshm se ai, m krijove mua nga zjarri, e at e krijove nga balta!!,- (Araf, 12).
KURANI RRETH SHEJTANVE

1. Shejtani sht armiku i par i njerzve. E ka nxjerr babain e tyre nga Xhenneti, punon pr ti penguar q prsri t hyn n t, i largon nga rruga e cila shpie tek ai, i mashtron dhe ua zbukuron rrugn e zjarrit. Por edhe krahas ksaj ata e pasojn dhe i ln dispozitat e All-llahut xh.sh., duke shkuar pas mashtrimeve t shejtanit. All-llahu xh.sh. ua trheq vrejtjen, i qorton njerzit pr shkak t ksaj marrzie t tyre, sepse i prgjigjen e shkojn pas armikut t vet m t madh, i cili u dshiron vuajtje dhe dnim, e nuk i prgjigjen Zotit t tyre, i cili i thrret n faljen dhe mshirn e vet: Vall, a n vend Timin do ta merrni pr mik at dhe pasardhsit e tij, e ata jan armiq tuaj? Sa kmbim i shmtuar sht ai i jobesimtarve. - (Kehf, 50). 2. Ajeti paraprak na tregon se shejtant shumohen, se kan pasaardhs, e se t gjith ata jan pasardhs t Iblisit.
www.islamischen.ch
171
3. All-llahu xh.sh. i ka mundsuar dhe e ka ln shejtanin q t punoj kundr njeriut, por nuk i ka dhn fuqin e dobis apo t dmit, e as nuk i ka dhn forcn, e cila nuk mund t pengohet, por i ka dhn aftsin e intrigave: Me t vrtet intriga e shejtanit ka qen e dobt Asgj nuk mund tu bn dm, prve me lejen e All-llahut Mbi ta nuk ka patur kurrfar pushteti.(Kurani). 4. Puna e tij sht fanitja, mashtrimi, thirrja n t keqe e poshtrsi: Shejtani ju frikson juve me skamje e varfri dhe ju urdhron t bni vepra t shmtuara!,- (Bekare, 267). Ai u premton atyre dhe i josh me shpresa t kota, e ato q ua premton shejtani jan vetm mashtrime.- (Nisa, 120). I nxit n alkool, bixhoz e t ngjashme: pun t ndyta, vepr shejtani. (Maide, 90), i tr programi prmblidhet n kob, poshtrsi e prarje. Pika e par n kt program dhe gjja e par me t ciln e ka mashtruar Ademin e Havn, sht t zbuluarit e trupit: O bijt e Ademit, t mos ju mashtroj kurrsesi shejtani, ashtu si i nxori prindrit tuaj nga Xhenneti, duke ua zhveshur rrobat q tu duken pjest e turpshme t tyre.- (Araf, 27). Kshtu, zhveshja e rrobave dhe ekspozimi i pjesve t turpshme ka qen pika e par e planit t shejtanit. Njra nga dredhit e Iblisit sht q n syt e trashgimtarve t vet tua hijeshoj veprn e shmtuar, ashtu q ta shohin si t bukur: Dhe ua ka zbukuruar shejtani at q e kan punuar.- (Enam, 43). Ai i nxit shokt e vet q tua hedhin besimtarve dyshimin n fytyra, e ti largojn nga thirrja kah e vrteta me polemika e diskutime t ndryshme. All-llahu xh.sh. pr kt na e trheq vrejtjen e thot: E shejtant i nxisin miqt e vet q t polemizojn me ju!,- (Enam, 121). Dhe mos iu prgjigjni e mos iu bashkangjitni n idhujtari: E nse ju pruleni atyre, ather edhe ju me siguri
bheni idhujtar.- (Enam, 121). Shejtani i largon besimtart nga kujtimi n All-llahun xh.sh., ashtu q ta harrojn (All-llahun xh.sh.), e mandej t bien n mkat: Ata i ka mbizotruar shejtani dhe i ka br q ta harrojn All-llahun. (Muxhadele, 19). Por: Ata t cilt i frikohen All-llahut, posa i prek ndonj iluzion (cytje) nga shejtani, ata prkujtojn (All-llahun), dhe ather shohin (t vrtetn). - (Araf, 201). 5. Shejtani me gjith kmbnguljen e tij, n brjen e rregullive, armiqsin ndaj njeriut, e sulmon at nga t gjitha ant, vendos prita (pusi), e mashtron me z, vrsulet me t gjitha mjetet, krkon pjesmarrje n pasuri e fmij, pran gjith ksaj ai nuk posedon asgj pos mashtrimeve e nxitjeve pr vepra t kqija. Nuk mund tu bj dobi e as dm njerzve. Kur shejtant e pabesimtart do t grinden n Ahiret, do tju thot shejtani: po un nuk pata kurrfar pushteti ndaj jush (q tju detyroj), prpos q ju thirra (n rrug t gabuar), e ju mu prgigjt: ather, pra, mos m qortoni mua, po qortonie veten.- (Ibrahim, 22). Kur Iblisi e luti Zotin e vet q tia shtyej vdekjen, Ai ia pranoi lutjen: Zoti im tha (Iblisi) pr at q m ke shpie n humbje, un n Tok do tua zbukuroj atyre t kqijat e do t mundohem q t gjith ata ti mashtroj, prve atyre robrve Tu t sinqert. - (Hixhr, 39-40). All-llahu xh.sh. tha: Kjo sht rruga ime e drejt. Ti, me t vrtet, nuk ke kurrfar pushteti ndaj robrve t Mi, prve atyre t humburve, q t pasojn ty.- (Hixhr, 41-42). Me t vrtet, ai nuk ka kurrfar pushteti ndaj atyre q besojn dhe t (cilt) mbshteten te Zoti i tyre; pushteti i tij sht mbi ata, t cilt e marrin at si mbrojts dhe q i bjn All-llahut shok t barabart.- (En-Nahl, 99-100). 6. Ai i poshtron miqt e pasuesit e vet, i braktis n momentet e vshtira dhe e shkel marrveshjen: Kur shejtani ua zbukuroi veprat atyre e u tha (n Ditn e Bedrit-meshkujve t Mekkes): Ska kush q mund tju mposht sot juve, un jam mbrojtsi juaj!, - e kur u ndeshn
dy pal kundrshtare, ai u trhoq prapa dhe tha: Un nuk kam asgj me ju, un shoh at q nuk e shihni ju (d.m.th. melekt t cilt ather zbritn tu ndihmojn besimtarve) dhe un i friksohem All-llahut. All-llahu ndshkon shum ashpr!- (Enfal, 48). Jan t ngjashm ata me shejtanin kur i thot njeriut: Bhu mosbesimtar! e kur ai t bhet mohues, ather ai (shejtani) i thot:Un jam larg prej teje, un me t vrtet i frikohem All-llahut, Zotit t botve!- (Hashr 16).
SHEJTANT N FORM T NJERIUT

Kjo sht pjes e veorive t shejtanit, t cilat prmenden n Kuran, q me qllim t prhapjes s amoralitetit, mosbesimit, zbulimit t pjesve t turpshme t trupit, ua zbukuron n syt e njerzve veprat e shmtuara, ashtu q t mos i braktisin, nxit dyshimet, polemizon duke u shrbyer me gnjeshtra, nxit n armiqsi e prarje midis besimtarve, e kur ti prgjigjen dhe fillojn ti pasojn, e iu nevojitet ndihma e tij, e thrrasin q tu ndihmoj, ai i braktis. Dhe dokush nga njerzit q stoliset me veori t ktilla, ai sht sikurse shejtani: Thuaj: Mbshtetemi n Zotin e njerzve, Sunduesin e njerzve, Hyun e njerzve. Prej t keqes s cytsit q fshehet. I cili bn cytje n zemrat e njerzve-qoft ai (cytsi) nga xhinnt o nga njerzit.-(Nas). Pra kush nxit n amoralitet dhe ua shfaq at njerzve prmes fotografive t neveritshme, tregimeve t paturpshme, apo letrsis amorale, ai sht shejtan n form t njeriut. Kush thrret n fanatizmin e xhahilijetit (t ri apo t vjetr) dhe n fraksione t cilat ummetin e Muhammedit,
sal-la-llahu alejhi ve selem, e ndajn n grupacione t shumta, ai bn pjes n kt lloj t shejtanit. Kush i pengon apo largon njerzit nga rruga q shpie n Xhennet, e i drejton n rrugn e Xhehennemit dhe i bn q ta harrojn All-llahun xh.sh. dhe Ditn e Gjykimit, ai sht po ashtu nga ky lloj i shejtanit: Dhe thuaj: O Zoti im, te Ti mbshtetem pr mbrojtje nga iluzonet e shejtanve, dhe ty t mbshtetem o Zoti im (t m mbrosh), q ata t mos m afrohen!,(Muminun, 97-98).
BESIMI N PEJGAMBERT A.S.

Ajo q Kurani pikspari e vrteton, sht se melekt, xhinnt e pejgambert jan krijesa t Allllahut xh.sh. dhe rob t Tij. Ai i ka krijuar, me ta sundon dhe ata nuk jan n gjendje vetes ti bjn dobi apo dm, e lre m t tjerve, prve me lejen e All-llahut xh.sh. T gjith pejgambert jan t gjinis njerzore, linden sikurse njerzit tjer, vdesin, smuren e shrohen. Nuk dallohen nga ata n strukturn fizike, n organe, n qarkullimin e gjakut, n t rrahurit e zemrs, han e pin si edhe njerzit tjer. Nuk kan asgj hyjnore n vete, sepse atributet hyjnore i takojn vetm All-llahut xh.sh. Ata jan vetm njerz t cilve u shpallen Shpalljet. Popujt e mparshm i jan uditur arritjes s shpalljes, prandaj All-llahu xh.sh. u prgjigjet duke u treguar, se nuk ka vend udia e tyre: Vall, pse uditen njerzit q Ne ia shpallm njrit prej tyre (duke i thn): Trhiqju vrejtjen njerzve! Kurse besimtart prgzoi pr shprblimin e mrekullueshm te Zoti i tyre!,- (Junus, 2).
www.islamischen.ch
175
Jan uditur q pejgamberi t jet nj nga njerzit dhe kjo i ka penguar t besojn: Po njerzit, nuk i pengoi tjetr q t besojn, kur u erdhi atyre shpallja, vetm se thoshin: A thua All-llahu drgoi njeriun pr pejgamber?,- (Isra, 94). All-llahu xh.sh. u prgjigjet se pejgambert rrjedhin nga e njjta gjini e lloj sikurse ata t cilve u sht drguar. Njerzve si pejgamber u drgohet njri nga njerzit: Thuaj: Sikur melaiket n Tok t ecnin qetsisht, Ne do tu drgonim atyre nga qielli melaike-pejgamber.- (Isra, 95). Kan polemizuar me pejgambert: Thon: Ju jeni vetm njerz si ne!,- (Ja-Sin, 15).Ne jemi vetm njerz sikur ju pejgambert e tyre u thonin, por All-llahu e cilson (me pejgamberllk) k t doj prej robrve t Tij. - (Ibrahim, 11). Dhe neve bekimin e Vet na e ka dhn, na ka shpallur Sheriatin e na urdhroi q njerzve tua prcjellim e tua kumtojm: E ata thon: sht me kt pejgamber, han ushqim dhe shtit npr tregje; prse t mos jet i drguar nj melek s bashku me t, e t jet qortues!,- (Furkan, 9). All-llahu xh.sh. duke iu drejtuar Muhammedit, sal-llahu alejhi ve selem, i prgjigjet: Ne edhe para teje kemi drguar vetm pejgamber, t cilt hanin ushqim dhe shtisnin npr tregje.- (Furkan, 20). Ata thon: sht dashur ti zbres atij (Muhammedit) meleku! E, sikur ta drgonim Ne melekun, puna e tyre do t merrte fund dhe nuk do tu jepej asnj afat. E sikur ta bnim Ne at (pejgamberin) melek, do ta bnin gjithsesi me tipare njeriu e ata, prsri do t dyshonin si m par.- (Enam 8-9).
www.islamischen.ch
176
THELBI DHE REALITETI I PEJGAMBERVE

Pejgamberi sht njeri i cili dallohet me at se i ka ardhur Shpallja. All-llahu xh.sh. i tha Muhammedit, sal-la-llahu alejhi ve selem: Thuaj: Un jam vetm njeri, sikurse edhe ju, mua m shpallet!,- (Kehf, 110). Natyrn e tij njerzore e dshmon prdorimi i shprehjes vetm dhe sikurse edhe ju. Ai sht i ngjashm me ne n konstruksionin fizik, natyrn e qenies, por ne nuk jemi si ai n moral, cilsi, madhshti. Po t mos ishte Pejgamberi i fundit i All-llahut xh.sh., Muhammedi s.a.v.s., do t ishte pa kundrshtim kolosi e heroi m i madh n histori. Pra, nse ka qen sikurse edhe ne, i sht lejuar ajo ka na sht lejuar edhe neve, ather a ka gabuar sikur q gabojm edhe ne? Prgjigjja: 1. Gabime ka t shumllojshme dhe n shum fusha. Sa u prket gabimeve n komunikimin e Shpalljes n shpjegimin e Sheriatit, ato nuk mund t ndodhin te asnj pejgamber: Sepse kur Pejgamberi transmeton e shpjegon Sheriatin: Ai nuk flet me hamendje-ajo nuk sht tjetr vetm se Shpallje q i shpallet,- (En-Nexhm, 3-4). All-llahu xh.sh. thot: O njerz, pejgamberi ua ka sjellur t vrtetn nga Zoti juaj,- (En-Nisa, 170). Dhe sht e pamundshme q Pejgamberi t gaboj pas ardhjes s shpalljes, apo t veproj di q i kundrvihet ndershmris, drejtsis e prsosuris s moralit, sepse All-llahu xhle shanuhu e ka br shembull dhe u ka urdhruar muslimanve q ta pasojn n do gj: Ju keni shembull t mrekullueshm n T Drguarin e All-llahut,- (Ahzab, 21). Kjo shmblltyr e prsosuri sht e dshmuar te t gjith pejgambert: Te ata keni shembull t mrekullueshm,- (Mumtehine, 6). Kjo shmblltyr krkon mbrojtje nga mkatet.
2. Gabimi n shtje t Sheriatit pr t ciln Shpallja nuk flet asgj dhe n t ciln Pejgamberi ka prdorur ixhtihadin. Ky lloj gabimi mund tiu ndodh pejgamberve, por All-llahu xhle shanuhu nuk lejon q ky gabim t mbetet, por ua shpjegon dhe tregon pr t vrtetn pr at shtje, sikur q i ka ndodhur Muhammedit s.a.v.s. n rastin me t verbrin, e pastaj me robrit e Bedrit, me rast Pejgamberi ka prdorur ixhtihadin. E All-llahu xhle shanuhu ia ka treguar zgjedhjen e drejt n at shtje. Kam menduar pr qndrimin e Resulullahut s.a.v.s. at dit kur i ka ardhur i verbri, e i thash vetes: Sikur All-llahu xhle shanuhu t mos i kishte shpallur kto ajete nga kaptina Abese, e sikur qndrimi i Pejgamberit t parashtrohej e t ekspozohej para mendjeve t ksaj bote, politikanve e dijetarve, a do t thoshte ndonjri nga ata se n qndrimin e Pejgamberit ka di q meriton kritik, apo q t gjith do t thonin se ajo si ka vepruar Resulullahu sht veprim i drejt? Pejgamberi s.a.v.s. prpiqet tu afrohet personaliteteve m autoritative n popull e ti prfitoj pr Islam dhe n at moment vjen nj nga pasuesit e tij dhe e pyet pr nj shtje e cila nuk krkon zgjidhje urgjente, as q n shtyerjen e zgjedhjes s saj ka dm dhe mund q ta parashtroj n fardo kohe tjetr dhe Pejgamberi e shtyen prgjigjen derisa t mos e prfundoj bisedn t ciln e bnte me udhheqsit e Kurejshitve. A do t bnte ndokush nga njerzit di tjetr? A ka dikush n bot i cili nuk do t thot se veprimi i tij ka qen i drejt? Ai sht i drejt sipas peshojave logjike njerzore, por pas ardhjes s Shpalljes me peshoj e kriter tjetr, u b e qart se kriteri i All-llahut xh.sh. sht m i drejt se kriteri i njerzve dhe se gjykimi i Atij i cili e ka krijuar mendjen, sht m i drejt se gjykimi i mendjes. Ky sht gjykim i urt e i drejt, ndrsa t gjykuarit e mendjes sht i gabuar.
www.islamischen.ch
178
Ngjashm me kt mund t thuhet edhe pr qndrimin e Pejgamberit s.a.v.s. ndaj robrve n Betejn e Bedrit. Vendimi i Pejgamberit sht i gabuar n krahasim me vendimin e All-llahut xh.sh. Por, sikur t mos vinte Shpallja duke proklamuar gabimin e Pejgamberit s.a.v.s, vendimi i tij n syt e mendimtarve m t mdhenj do t ishte i drejt. Ky rast nuk sht shembull i gabimit q i ka ndodhur Pejgamberit si njrit nga kolost e njerzimit, por n t sht dshmia se Shpallja e qiellit sht mbi menurin e Toks. 3. Gabimi n shtjet administrative e luftarake. Ky lloj i gabimit mund ti ndodh Pejgamberit sepse ai sht njeri dhe mendon n kto shtje me t menduarit njerzor. Ashabt n situatat e tilla pyetnin se vendimi t cilin e ka marr a ka ardh me shpallje, apo sht rezultat i t menduarit (ixhtihadit)? E nse i lajmronte se ai vendim nuk sht urdhr i All-llahut, xhle shanuhu, por sht mendim individual, ia parashtronin mendimet e veta dhe ai i pranonte apo i refuzonte ato. Kjo ka ndodhur me rastin e zgjedhjes s pozits pr vendqndrim n Betejn e Bedrit, kur ashabt e pyetn. O I Drguari i Zotit, kt pozit a ta ka caktuar All-llahu e q nuk mund ta ndryshojm, apo sht rezultat i t menduarit e strategjis tnde? Dhe kur ua shpjegoi se ai sht mendim i tij personal, i propozuan nj plan tjetr dhe ai e pranoi at. Di e ngjashme ndodhi edhe me rastin e hapjes s kanalit n Betejn e Hendekut, pastaj me rastin e vendosjes s paqes me Gatafanin. 4. Sa u prket gjrave thjesht t ksaj bote, Pejgamberi s.a.v.s. ka folur pr to sipas mendimit t vet personal. Mund t ndodh q t gaboj n shtjet teknike, bujqsore e medicinale t cilat zakonisht i njohin vetm ekspertt e atyre lmenjve, si ka gabuar n shtjen e plehrimit artificial t hurmave. N kt nuk ka kurrfar t mete, apo mungese, sepse nuk mund t krkohet nga kolost, e madje qofshin dijetart m t mdhenj t bots, t dijn gjith at q e din
ekspertt pr industri, zejtari, bujqsi, tregti e profesione t tjera. shtja e plehrimit t hurmeve sht shtje agrare, sekondare, pr t ciln Pejgamberi s.a.v.s. e ka paraqitur mendimin e vet momental. Nuk i ka obliguar me at mendim dhe nuk ka thn se kjo sht pjes e besimit dhe se ky mendim sht shpallje nga All-llahu xh.sh. Pasi e ka vrejtur gabimin e vet, ka thn: Ju m mir i dini punt e ksaj bote.
PEJGAMBERI NUK E DI GAJBIN

Kurani kategorikisht thot se Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve selem, nuk e di gajbin. All-llahu xh.sh. e urdhron n Kuran, q ti njoftoj njerzit, se ai nuk e di gajbin: Thuaj: Un nuk u them juve se i kam n kompetenc depot e All-llahut, as nuk pretendoj se i di fshehtsit, as nuk ju them se un jam melek, un ndjek vetm at q m shpallet mua. - (Enam, 50). Thuaj: Un nuk kam mundsi pr vete t siguroj ndonj dobi, e as t largoj nga vetja ndonj dm. Bhet vetm ashtu si don All-llahu. Sikur ti dija fshehtsit, do ti shumoja t mirat dhe nuk do t m prekte asnj e keqe. Un jam vetm nj qortues dhe prgzues pr njerzit q besojn. (Araf, 188). Resulullahu s.a.v.s. i ka njoftuar njerzit me kt dhe ua ka prcjell kto ajete t cilat kan mbetur n Kuran q t lexohen n xhamia e namaze.
www.islamischen.ch
180
PEJGAMBERT JAN T SHUMT, NDRSA THEMELET DHE PARIMET E MISIONEVE T TYRE JAN UNIKE
All-llahu xh.sh. thot n Kuran se do popull ka pasur pejgamber. E nuk ka pasur asnj popull q t mos i ket ardhur ai i cili e ka paralajmruar.- (Fatir, 24). do popull ka pasur pejgamber. - (Junus, 47). Por, All-llahu xhshanuhu nuk i ka prmendur t gjith ata n Kuran, por vetm disa prej tyre: edhe pejgamber, pr t cilt t kemi treguar m par dhe pejgamber pr t cilt nuk t kemi treguar aty.- (Nisa, 164). T gjith ata jan t drguar me teuhid-monoteizm t pastr, besim n Ditn e Gjykimit, e me obligim t pasimit t Sheriatit. Themelet islame jan t njjta, ato me t cilat jan drguar pejgambert e mparshm. Ai ua prcaktoi juve n fe at q ia pat prcaktuar Nuhut dhe at q Ne ta shpallm ty, dhe at me ka i patm porositur Ibrahimin, Musain dhe Isain (I porositm): Ta predikoni fen e drejt e mos u prani n t!,- (Shura, 13). Ka drguar do pejgamber popullit t tij dhe ka br misionin e tij pejgamberik n gjuhn e popullit prkats, ashtu q t mund t kuptojn e perceptojn. Ne nuk kemi drguar asnj pejgamber, prpos n gjuhn e popullit t tij, pr tu shpjeguar atyre (e ta kuptojn).- (Ibrahim, 4). E prfundoi drgimin e pejgamberve me misionin e Muhammedit s.a.v.s. dhe e bri t prgjithshm e t obliguar pr t gjith. Ndrsa at e ka br vul dhe pejgamber t fundit dhe pas tij nuk do t vij pejgamber tjetr, e as q do t drgohet shpallje e re. Me misionin e tij pejgamberik feja sht prkryer e sht plotsuar dhuntia: Sot ua kam prsosur fen tuaj dhe e
kam plotsuar dhuntin Time ndaj jush, dhe jam i knaqur q Feja Islame t jet fe e juaj. (Maide, 3).
PYETJA DHE PRGJIGJJA N T

Ndoshta dikush do t pyes: Prse Muhammedi s.a.v.s. sht I Drguari i t gjith njerzve, ndrsa do pejgamber tjetr i sht drguar popullit t vet dhe si misioni i tij ashtu edhe shpallja e cila i ka ardhur do t mbeten deri n Ditn e Gjykimit, pa kurrfar ndryshime? Prgjigjja: (All-llahu xh.sh. m s miri e di) Sheriati islam sht karakteristik sipas elasticitetit t vet. sht i prshtatshm pr do koh e vend. Besimi islam (akaidi) dhe ibadetet jan t caktuara me tekste t detajizuara, t hollsishme e kategorike, t cilat nuk pranojn kurrfar ndryshimi as plotsimi, ngase akaidi dhe ibadeti nuk ndrrohen me ndryshimin e kohs, e as nuk dallohen pr shkak t dokeve t ndryshme. Ndrsa, format kushtetuese (sistemet shtetrore), strukturat ekonomike e administrative, n t cilat ndikon ndryshimi i kohs e dokeve, jan t caktuara me tekste t prgjithshme t cilat paraqesin parimet kryesore t Sheriatit, kurse neve na sht ln q do kohe ti afrojm at ka i prgjigjet, me kusht q t ruhen kto parime e baza. 18 Do ta ilustroj kt me disa shembuj, t cilt shkurtimisht do ti paraqes. Islami krkon q udhheqsi t jet i
18
Kjo ka t bj vetm n shtjet pr t cilat flasin tekstet e prgjithshme, por shtjet t cilat tekstet (Kurani dhe Sunneti) detajisht e hollsisht i trajtojn e i zgjedhin (e shumica e teksteve jan t tilla) jemi t obliguar q ti aplikojm ato dispozita pa marr parasysh ndryshimin e kohs e hapsirs.
zgjedhur me vullnetin dhe mendimin e popullit, t posedoj karakteristika q i mundsojn kryerjen e prgjegjsis s udhheqjes e qeverisjes, ti prmbahet kushtetuts islame (Kuranit) e t kshillohet me individt kompetent e me ndikim. Ndrsa neve na ka ln q t caktojm mnyrn e zgjedhjes (beja) t halifes, individt me t cilt do t kuvendoj dhe mnyrn e kuvendimit. Na ka obliguar q t gjykojm midis njerzve sipas drejtsis, ndrsa neve na ka ln ta caktojm rrugn q shpie n drejtsi (aspekti teknik i problemit,-vr. e prk.), mnyrn e emrtimit t gjyqtarve e parimeve t procedurave gjyqsore. - I ka caktuar parimet e prgjithshme e normat e marrveshjeve, t cilat krkojn aftsin juridike t palve kontraktuese, lirin e tyre, formulimin e drejt t kontrats, dshirn e palve kontraktuese dhe lndn e kontrats. - Ka ndaluar llojet e caktuara t marrveshjeve, nga t cilat rrjedh dmi i prgjithshm, apo mashtrimi i njrs nga palt e kontraktuara. Ndrsa neve na ka ln shtjen e detajeve t t gjitha llojeve t lejuara t marrveshjes. Ka lejuar iniciativn personale n pun, n transaksione financiare etj. Asgj nga kjo nuk sht e ndaluar, prve nse ka tekst t veant, i cili at e ndalon apo hyn n kuadr t parimeve t cilat e ndalojn. - Na i ka hapur dyert e istislahit (ndrmarrjen e masave t caktuara dhe veprimeve me dobi t prgjithshme pr shoqrin islame). Dhe do send e mas, t cilat jan t dobishme pr shoqrin islame, e t cilat Sheriati nuk i urdhron e as nuk i ndalon, nse udhheqsi i muslimanve (halifa) urdhron q t aplikohet, aplikimi i tij sht obligim fetar-vaxhib, si jan ligjet pr veprimtarin financiare, procedurat gjyqsore, rregulloret administrative, sistemet e komunikacionit, sistemit komunal, etj. N Islam ka elasticitet, i cili e bn t prshtatshm e t
volitshm pr do kohe e hapsir. Por, disa jurist t vonshm, pr shkak t t kufizuarit t mendjes e pikpamjeve, ua kufizojn e ngushtojn njerzve at q Sheriati u ka ln hapsir t gjer ashtu q i detyrojn, si thot Ibn-ul-Kajjimi, n librin e vet Et-turuku-l-humijje, t krkojn gjersi n zgjedhjet joislame. Shkaku tjetr sht se popujt (n kohn e pejgamberve t mparshm) kan jetuar n izolim, mes tyre nuk ka pas afrim as komunikim, prve me ndihmn e kuajve e deveve. Pas ardhjes s Shpalljes, Muhammedit s.a.v.s., popujt kan filluar t njoftohen mes vete, i largti sht br i afrt, largsit gradualisht jan zvogluar, derisa nuk arritn n kohn, kur p.sh. n Amerik mbahet diskutimi e ai n Kin dgjon m par se sa t dgjoj dgjuesi i cili qndron pran diskutuesit. E tr bota sht br si nj shtet, apo nj qytet, ndrsa popujt si nj popull. Sikur muslimant ta kryenin obligimin e thirrjes n Islam dhe prcjelljes s msimit islam njerzve, kjo thirrje do ta prfshinte tr tokn.
ISLAMI NUK BN DALLIM MES PEJGAMBERVE

Edhe pse n mesin e pasuesve t pejgamberve t mparshm (atyre t cilt thon e mendojn se i takojn ndonjrit nga ata), ka t atill q ofendojn, nnmojn e sulmojn pejgamberin tjetr, Islami e urdhron muslimanin ti respektoj e ti lavdroj t gjith pejgambert. E nse pr njrin nga ata flet keq, ofendon apo e nnmon, e ka braktisur rrugn islame: Pejgamberi beson n at q i sht shpallur nga Zoti i Tij, edhe besimtart t gjith ata besojn n All-llahun melekt e Tij dhe pejgambert e Tij: Ne nuk e dallojm asnjrin nga pejgambert e Tij. Dhe ata thon: Dgjuam dhe u prulm; falna neve o Zoti yn; te Ti do t kthehemi.- (Bekare, 285).
Muslimani e don Musain a.s., Isain a.s. dhe pejgambert tjer, si e don Muhammedin s.a.v.s., i respekton e i lartson si e respekton dhe e lartson Muhammedin s.a.v.s. ifuti q e ka pranuar Krishterimin pas ardhjes s Isaut a.s., nuk e ka humbur Musain a.s., ndrsa e ka fituar Isaun a.s. Krishteri q sot e pranon Islamin, nuk e humb Isaun a.s. e as Musaun a.s., ndrsa e fiton s bashku me ta Muhammedin s.a.v.s. Le t jet salavati i All-llahut xhle shanuhu mbi Muhammedin s.a.v.s. dhe mbi t gjith pejgambert e tjer.
KURANI RRETH PEJGAMBERVE

Muslimani beson se Kurani sht fjal e All-llahut xh.sh., t ciln Xhibrili ia ka prcjellur Muhammedit s.a.v.s., ndrsa ai ua prcolli njerzve ashtu si e ka dgjuar nga Xhibrili dhe beson se ajo q sht midis kopertinave t Mus-hafit sht Kurani i tr, si e ka sjell Xhibrili. Dhe kush mohon, apo dyshon n kado qoft nga kjo, ka dalur nga Islami. N Kuran jan t prmendur 25 pejgamber, emrat e t cilve jan prmbledhur n pes ajete: Kto jan argumente Tona q ia dham Ibrahimit kundr popullit t tij. Ne ngrisim n shkall t lart at q duam. Zoti yt sht me t vrtet i Urt, i Gjithdijshm. Ne ia dhuruam atij (Ibrahimit) Ishakun dhe Jakubin; secilin e kemi udhzuar ndrkaq Nuhin e patm udhzuar qysh m par nga pasardhsit e tij Davudin dhe Sulejmanin, edhe Ejubin dhe Jusufin, Musn dhe Harunin. Ashtu Ne i shprblejm ata t cilt bjn vepra t mira edhe Zekeriaun, dhe Jahjaun edhe Isaun e Iljasin t gjith kta
www.islamischen.ch
185
kan qen t mir. Edhe Ismailin, edhe Eljesaun dhe Junusin e Lutin t gjith kta i kemi lavdruar nga t tjert.- (Enam, 83-86). Dhe prmende, n libr Idrisin! Ai ishte shum i sinqert, pejgamber, dhe Ne e ngritm at n vend t lart. (Merjem, 56-57). Edhe te (populli) Themudu drguam vllain e tyre Salihun E n Medjen vllain e tyre Shuajbin. (Araf, 73-85) Edhe Ismailin, Idrisin dhe Dhulkiflin, t gjith kta kan qen t durueshm.- (Enbija, 85). N Kuran prmendet edhe Ademi, por nuk sht thn n mnyr t prer se ka qen pejgamber. Njzet e pes pejgamber. Disave prej tyre iu prmendn vetm emrat si Idrisit dhe Dhulkiflit, disave u paraqitet historia n pika t shkurtra si sht rasti me Ismailin, Ishakun dhe Junusin alejhimus-selam, ndrsa disave nga ata u paraqitet historia e tyre detajisht e hollsisht, si Ibrahimit, Musait, Jusufit e Isait alejhimu-s-selam. do gj q paraqitet n Kuran pr historin e pejgamberve dhe ngjarjeve nga jeta e tyre, sht e vrtet q duhet besuar. Disa nga pejgambert i kemi dalluar m shum se disa t tjer. Me disa prej tyre ka fol All-llahu, kurse disa prej tyre i ka lartsuar n shkall t lart.- (Bekare, 253).
www.islamischen.ch
186
MUXHIZET
Kur sht ngritur Muhammedi s.a.v.s. gjat kohs s Isras nga Mekka n Kudsi Sherif, ka shkuar dhe sht kthyer brenda vetm nj nate. Kurejshitt n kt nuk kan mundur t besojn, duke e konsideruar t pamundur, sepse kjo nuk sht realizuar me mjete t njohura pr ta, si jan devet e kafsht tjera. Mirpo, ajo q ather ishte e pamundur, sot sht br gj e zakonshme, e mundur, t cils askush nuk i uditet e as nuk e mohon. Sikur dijetarit m t madh t shkencave natyrore para nj apo dy shekujve ti kishin thn se njerzit do t fluturojn me mjetet nga hekuri e eliku npr ajr, se do t deprtojn prtej rrethimit ajror, e se fjalimin e folsit dhe ligjrimin e ligjruesit do ta incizojn, e pastaj kujt t dshirojn tia riprodukojn, edhe n qoft se ka vdekur ligjruesi apo folsi, do t thoshte se kjo sht e pamundur edhe pse sot kjo ndodh dhe sht br e njohur. Pra, si sht realizuar e pamundshmja? Prgjigjja: T pamundshmet i kemi dyllojesh: praktikisht e pamundshme, si jan sendet t cilat i prmenda m par dhe teoretikisht apo kuptimisht e pamundur, sikur bashkimi i dy kontrasteve, p.sh. ekzistimi dhe mosekzistimi. Ashtu nj i njjti njeri nuk mund njkohsisht t jet i pranishm dhe jo i pranishm n t njjtin vend. Po ashtu edhe ndryshimi i identitetit t ndonj sendi, ashtu q libri n kohn derisa sht libr nuk sht Mualak (njra nga shtat kngt e zgjedhura nga koha e injorancs). Realizimi i asaj q teoretikisht sht e pamundur, sht i paprfytyrueshm. Ndrsa, sa i prket praktikisht t pamundshmes, ve kemi par se si shkenca (t njohurit e ligjeve natyrore nga
njeriu) 19 e ka br t mundshme. E pra, a sht Krijuesi, i cili i caktoi kto ligje, i paaft q ta bj t mundshme?! Nuk ka kurrfar dyshimi n fuqin e Tij q at ta bj. Prandaj, realizimi i t pamundshmes praktikisht sht i mundur pr All-llahun xhle shanuhu, pra nse haberi lajmi t cilin e transmeton sht i vrtet dhe i sakt, ne bhemi t sigurt dhe fort t bindur n realizimin e tij.
KERAMETET
N Kuran jan t prmendura tri lloje ku praktikisht realizohet e pamundshmja: Lloji q u ka ndodhur pejgamberve, pas provokimeve t popujve t tyre, si dshmi e pejgamberllkut t tyre dhe vrtetim i sinqeritetit t tyre, dhe quhet muxhize. Kshtu Ibrahimi a.s. sht hedhur n zjarr e All-llahu xh.sh. natyrn e zjarrit e ndryshoi dhe e bri t ftoht e shptimtar (pr Ibrahimin a.s.). Musai a.s. e hodhi shkopin e tij, i cili u shndrrua n gjarpr, e po ashtu me shkop i ra shkmbit e nga ai buroi uji, pastaj edhe detit i ra e n mes u nda q njerzit t kalojn. Isai a.s. me vullnetin e All-llahut xh.sh. i ka ngjallur t vdekurit. Kshtu jan t gjitha muxhizet n Kuran. Lloji i cili u ndodhi robrve t mir t All-llahut, t dashurve t TIj, evlijave si sht p.sh. t gjeturit e ushqimit te Merjemja n tempull-mihrab dhe t barturit e arshit-fronit t mbretreshs Belkise nga Jemeni n Palestin pr m pak se nj lvizje e syrit, nga ana e atij q i sht dhn
19
D.m.th. ligjeve t All-llahut n kozmos.

dituria nga Libri, kjo quhet Keramet. Dhe lloji q i ndodh kafirit pabesimtarit, si sht rasti me Samiriun, i cili izraelitve ua bri viin nga ari q pallte, e kjo quhet mashtrim. Obligim sht, s pari: t besohet se t tri kto gjra jan t realizueshme dhe s dyti obligim sht: t besohet ve e ve n tr at q sht n lidhje me kt, e prmendur n Kuran. Sa u prket kerameteve q njerzit i transmetojn, duke ua prshkruar disave q i quajm evlija, ato jan habere lajme q mund t jen t vrteta dhe t rrejshme. Prandaj, nse i ndodh t dashurit t All-llahut, robit t Tij t mir (evlijas), e evlija sht ai q beson dhe i friksohet All-llahut. Me t vrtet pr t dashurit e All-llahut nuk ka frik as pikllim; pr ata q besojn dhe q i druajn All-llahut.- (Junus, 62-63). Dhe nse n vete nuk prmban mkat dhe beson n t, nuk ke gabuar. E nse sheh se ajo tek ti nuk sht e besueshme dhe e mohon, po ashtu nuk ke gabuar. Mirpo, nse kerameti t cilin dikush vetes ia prshkruan, apo i prshkruhet prmban n vete mkat (masijjet), apo i ndodh pabesimtarit, apo atij i cili nuk sht i devotshm, ather ajo nuk sht keramet.
MUXHIZEJA DHE MAGJIA (SIHRI)

Kur sht br garimi ndrmjet Musait a.s. dhe magjistarve (t Faraonit), ata i hodhn litart dhe shkopinjt e tyre dhe njerzve iu dukn si t ishin gjarprinj, ndrkaq Musai a.s. e hodhi shkopin e
www.islamischen.ch
189
vet dhe ai u shndrrua n gjarpr e i glltiti gjarpinjt e tyre. Pra, a jan kto gjra t njjta? A sht vepra e Musait a.s. e t njjts natyr si edhe vepra e magjistarve t Faraonit?! Nse sht e t njjts natyr, e pse ather magjistart u bn besimtar? Vepra e magjistarve ishte mashtrim optik pr sy dhe gnjeshtr pr njerz. U jan paraqitur d.m.th. kan br q ti shohin gjarprinjt, edhe pse litart e shkopinjt edhe m tutje kan mbetur n gjendjen e tyre t mparshme, litar e shkopinj. Ndrsa, sa i prket shkopit t Musait a.s., ai njmend sht shndrruar n gjarpr, dhe sikur ather t ekzistonte fotoaparati e fotografia, do t ishte paraqitur n fotografin e gjarprit t vrtet, derisa gjarprinjt e magjistarve do t paraqiteshin n form t litarve e shkopinjve. Pr kt shkak, magjistart kaq shpejt besuan. Ata pan di q nuk sht magji-sihr, mashtrim apo tmerrim. Pan dika q ua dridhi zemrat e tyre, deri n at mas q i shtyri t besojn, dhe q besimi i tyre t arrij kufirin i cili i ka br q ti kundrvihen Faraonit t mos e prfillin at. Ata u ballafaquan me madhshtin e All-llahut xh.sh. n t ciln besuan, ashtu q nuk i prfilln krcnimet e Faraonit, se do ti kryqzoj e se do tua pres duart e kmbt. Faraoni sht n gjendje ti torturoj vetm n kt bot, e sht kjo bot n krahasim me Ahiretin, botn e ardhme? Dhe sht vuajtja e saj e prkohshme n krahasim me knaqsit e prhershme t Ahirtetit? Prandaj, pr shkak t ksaj i deklaruan haptazi, n fytyr dhe duke e prbuzur vendimin e tij: e ti bn t duash, at mund ta bsh vetm n jetn e ksaj bote!,(Ta-ha, 72). Pasha All-llahun, un jam i lindur n Islam, t part e mi: baballart e gjyshrit kan jetuar n Islam, dshiroj me gjith shpirt t kem imanin, t cilin e kan pasur magjistart e Faraonit disa minuta pasi q e pranuan Islamin.
www.islamischen.ch
190
MUXHIZET E MUHAMMEDIT A.S.

Dy muxhizet e tij m t mdha jan: Kurani dhe virtytet e cilsit e tij t jashtzakonshme, me t cilat All-llahu xhle shanuhu e ka br t denj pr bartjen e misionit islam. Edhe jetshkrimi i tij vetvetiu ka qen muxhize. Ka qen njeri dhe All-llahu xhle shanuhu e ka urdhruar q ta deklaroj e ta pohoj kt t vrtet, duke ua zbuluar njerzve, ashtu q mos ta marrin pr zot apo ti prshkruajn cilsi hyjnore. I Lartsuari i ka thn: Thuaj: Un jam vetm njeri si ju, vetm mua m shpallet. - (Fussilet, 6). Njeri sikurse ju, me t gjitha virtytet kryesore dhe prbrjet e vetive njerzore, megjithat, n mesin e njerzve plotsisht e sigurt, nuk ekziston askush si ai n madhshtin e tij, dhe All-llahu xh.sh. nuk e krijoi asnjrin nga bijt e Ademit, sipas ktij kallpi dhe t ktij lloji, prve nj njeriu, i cili quhet Muhammed ibn Abdullah, All-llahu e bekoft at, babain e tij (sipas feje) Ibrahimin, Musain, Isain dhe t gjith pejgambert tjer. Do t ishte padrejtsi ndaj Muhammedit a.s. dhe padrejtsi ndaj t vrtets, sikur ta kishim krahasuar me njrin nga nj mij kolost, t cilt kan shklqyer gjat errsirs s historis, nga dita e par q kur njihet historia. Disa nga kta njerz kolosal kan qen intelektual t mdhenj, mirpo me ndjenja e retorik t dobt. Disa kan qen elokuent, me imagjinat t zhvilluar, mirpo me ide t rndomta. Disa jan dalluar n qeverisje e udhheqje, por jeta e tyre dhe morali kan qen n nivel t moralit t njerzve t thjesht e t shfrenuar. Muhammedi s.a.v.s. sht i vetmi i cili e prmbledh n vete tr madhshtin. donjri nga kolost ka pasur t metat e
caktuara, t cilat sht prpjekur ti mbuloj e ti fsheh, duke u friksuar q njerzit t mos i zbulojn. Mangsit q jan t lidhura me epshet dhe familjen e tij, apo mangsit q shpien n dobsi dhe ekstravaganc. Muhammedi s.a.v.s. sht i vetmi i cili tr jetn e vet ua zbuloj njerzve, ashtu q jeta e tij paraqet nj libr t hapur t cilit asnj faqe nuk i sht mbshtjellur, e as nj rresht nuk i sht fshir, e lexon kush dshiron. I vetmi ai u ka lejuar ashabve shokve t vet q t prhapin e ta shpallin tr at q buron nga ai. Merrni p.sh. Aishen, radijall-llahu anha, e cila gjat jets s tij dhe me lejen e tij e njoftoi tr opinionin me sjelljet e tij n shtpi e me familjen e tij, sepse e tr veprimtaria e tij sht Fe, Sheriat legjislacion, dhe sikur n mesin e lexuesve t mos ket rini e gra, do tu prmendja ndonj pjes t ksaj, e q librat e Hadithit, historis (sira) e t fikhut jan prplot me kt. I kan transmetuar nga ai t gjitha, madje edhe at q ndodh n rastet e domosdoshmris njerzore, kshtu q jemi njoftuar se si ka ngrn, si sht veshur, n mnyr ka fjetur, n mnyr e ka kryer nevojn dhe si sht pastruar nga ajo. Pra, ma tregoni ndonj kolos tjetr, i cili ka guxim q ti ekspozohet rrezikut e tu thot njerzve: Ja e tr jeta ime dhe t gjith veprat e mia, mund ti i shikoni e tua tregoni edhe miqve edhe armiqve, e kush nga ata dshiron le t gjej n to ndonj dobsi, apo t met. Ma tregoni ndonj kolos tjetr, e tr jeta e t cilit sht shnuar kaq hollsisht, ngjarjet dhe detajet e t cilit jan t njohura edhe pas nj mij e katrqind vjetsh, si e njohim ne jetn e Pejgamberit ton? Madhshtia shikohet n natyrn (karakterin), moralin dhe cilsit e vetive individuale. Apo n veprat e famshme t cilat kolosi i ka br. Apo n gjurmt q i ka ln n historin e popullit t vet dhe historin e njerzimit. do kolos posedon njrin nga kto kritere, me t cilat matet
madhshtia e tij. Ndrkaq, madhshtia e Muhammedit s.a.v.s. matet me t gjitha shkaqet e madhshtis dhe kshtu ishte kolos i cilsive indiduale, kolos i veprave, kolos i gjurmve, t cilat i la pas vetes. Kolost ishin kolos vetm n mesin e popullit t tyre, duke u sjell dobi aq sa u kishin sjell dm t tjerve, si jan madhshtia e trimave luftarak dhe udhheqsve pushtues. Apo ka qen madhshti botrore, mirpo n sfer t kufizuar: n zbulimin e ndonjrit nga ligjet t cilat Allllahut xhle shanuhu i ka depozituar e fshehur, me qllim q n arritjen deri te ai ligj ta angazhojn mendjen n pun; apo n zbulimin e ilait t ndonj smundjeje; n vnien e ndonj teorie filozofike, n hartimin e ndonj kryevepre letrare, ndonj novele gjeniale apo n prmbledhjen e poezive t spikatura. E sa i prket Muhammedit s.a.v.s., madhshtia e tij sht sipas vllimit t tij, ka qen botrore e i ka prfshir t gjitha sferat e saj. Ka besuar n at q ka thirr, derisa shumica e misionarve q i njohim m par edhe sot, flasin me gjuh t kundrtn e asaj q e punojn. Deklarojn para njerzve at q nuk e punojn kur jan vetm, dhe mbi ta n astet e lakmis, friks, hidhrimit e nevojave, dominon natyra apo karakteri i shpirtrave t tyre, dhe harrojn tr at q kan thn. Nuk flas pr asknd personalisht, por do ta prmendi rastin tim: Un kur mbaj ligjrata apo shkruaj artikuj t cilt thrrasin n rrug t vrtet, n bamirsi e udhzim, prpiqem q shpirtrisht t lartsohem, e posa filloj t ngrihem, m mposht barra e natyrs sime dhe dshirat e shpirtit t prirura kah e keqja, e prap kthehem n tok. Njerzit e vrejn kt te vaizi (ligjruesi) e oratori, ashtu q nuk i japin rndsi asaj ka ata flasin, e as q vazi (ligjrata) ka ndikim te ata.
Prkundrazi, Resulullahu s.a.v.s. kurr nuk ka thirr n ligjrat t prgjithshme n t ciln do ti shpjegonte disa dispozita islame, e as q ka themeluar medrese-shkoll me or t msimit e me ligjrata, as nuk rrinte n hallka-ndeja pr vaz, por shpalljen q i vinte e kumtonte n shtpi, mesxhid, n rrug, e po ashtu urdhronte n t mira e largonte nga t kqijat ather kur kt e krkonte nevoja. Mirpo, kt e fliste me gjuh e me praktik, e shprehte at me fjal e me vepra. Morali i tij ka qen Kurani. Ju i dgjoni kto fjal, por nuk mendoni pr domethnien e tyre, e domethnia e tyre, vllezr, sht: Se t gjitha veprat e tij e do veti e tij sht moral ajete t cilat msohen, ligjratat t cilat mbahen, hallkat tubimet e derseve, ndejave e vazeve, se se t gjitha ato shqiptojn at q urdhron Kurani. Ka falur namazin e nats kiajmu-lejl, aq saq kmbt i jan njur dhe vazhdimisht nga All-llahu krkonte falje, e i sht thn: A nuk ti ka falur All-llahu xhle shanuhu t gjitha mkatet e mparshme dhe ato t ardhshmet?. N ka ai sht prgjigjur: A t mos jem rob-shrbtor i Tij falnderues? Nprmjet t gjitha veprave sht gjendur n namaz (ibadet), ngase do vepr e mir dhe largimi nga e keqja, si edhe puna n dobi t shoqris, nse me t dshirohet arritja e knaqsise s Allllahut, i llogaritet atij i cili i bn ato si namaz. Do t ndiej knaqsi me sjelljen e nj shembulli pr imanin e tij, besimin e fort t tij n at q thrriste dhe vendosmrin e tij q at ta zbatoj n praktik me kmbngulje, e cila gj ishte mbi do konsiderat, e si hyrje pr at shembull do t shrbehem me nj ilustrim nga realiteti: Sikur vajza nga familja m me renome, e familjes s ndonj kolosi apo guvernatori t ishte akuzuar pr hajni, ka mendoni a do t burgosej, si do t ishte burgosur ndonj jetime e mjer
sikur ta kishte br ajo vjedhjen? Dhe a do t zbatohej ndaj saj dispozita ligjore, si do t zbatohej ndaj jetimes s mjer, apo n rastin e saj do t intervenonin nj mij duar, q tia fshehin krimin, tia lehtsojn gjykimin, apo tia zbusin dnimin? I njjti rast i till ndodhi n kohn e Resulullahut s.a.v.s. Nj vajz me prejardhje nga njra prej familjeve kurejshite m me renome, familja Beni Mahzum, familja e Velidit (i quajtur Vehid-i vetmi) familja e Halidit (ibni Velidit) kryetarit t udhheqsve n fushbetej, familja e tret me renome pas familjeve Hashimi e Umejje, ka vjedhur. Dhe pasi q sht ndrmjets i cili do t angazhohej pr t, duke menduar se Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve selem, pasi q e kan njohur se e do mshirn e faljen, do tia fal, ai prnjher pasi q ia hapn bisedn pr kt u hidhrua, duke u shpjeguar se popujt e mparshm e kan prjetuar shkatrrimin, pr shkak se, kur ndonj i pasur e me autoritet n mesin e tyre ka br ndonj krim (hajni) e kan ln, e kur kt e ka br ndonj i dobt e i pafuqishm e kan dnuar. Me at rast, i shqiptoi fjalt t cilat n jetn islame prcaktuan themelin e fort e t qndrueshm dhe vrtetuan se dnimi nuk pranon kurrfar ndrmjetsimi, e as q ka falje n t: Pasha All-llahun, sikur edhe Fatimeja (bija e Muhammedit) t kishte vjedhur, do tia kisha kputur dorn. Kjo pr te ka qen di e natyrshme, sepse, ai ka jetuar pr misionin dhe me misionin daven. Dshirat e tij kan pasuar at q i sht shpallur dhe e gjith ajo q e lidh pr njerzit nga: lidhjet farefisnore, miqsit e interesat, t gjitha kto shkputen nse dalin si penges n rrugn e davetit thirrjes n rrugn e drejt. Ai sht liruar prej t gjitha krkesave. Nuk synonte jetn e vetmuar t murgjve asketizmin, apo aplikimin e uris, sikur q e bjn kt disa t cilt pohojn pr vete se jan t devotshm asket. Nuk i ka veshur prher rrobat e varfris, e as q sht prpjekur gjithmon t jet me rroba t leshit (suf). Ka ngrn at q i sht ofruar, e nse nuk i ka plqyer
nga ajo q nuk sht e ndaluar nuk e hante, as nuk e nnmonte, e as nuk sht e njohur q ndonjher ushqimin e ka qortuar. E kur nuk kishte ushqim e duronte urin, derisa nuk e ka rraskapitur ashtu q e lidhte gurin pr stomaku. Ka veshur at q e gjente (q ka pasur), duke mos u prmbajtur nga petkat e shtjerrura, t cilsis s caktuar e as ngjyrs s caktuar. Ndonjher e vente imamn (turbanin) mbi kapu, ndonjher imamn pa kapu e ndonjher kapuin pa imame. N vete mbante kmishn dhe mantelin, vishte burdn (lloj i mantelit) e xhyben, por jo si jan kto t sotmet t gjata e me mng t gjera, por xhybe me mng t ngushta. Imama nuk ka qen si kto t sotmet, por sikur imamat e njohura nga Ehlu-l-hixhazi (krahin n Arabin Saudite), cop e plhurs, e cila mbshtillet rreth koks, e nse nuk ka nevoj pr t hedhet mbi krah, prdoret pr ndonj nevoj n paqe apo pr lidhjen e robrve n luft, e ndonjher pr kt sht prdorur edhe rripi. Imamet jan domosdoshmri natyrore n Hixhaz me diellin q prcllon. Ata me ato i kan mbrojtur kokat nga prcllitja e rrezeve t Diellit, prandaj sht dhn: Imamet jan kurorat e arabve. Pejgamberi s.a.v.s. sa i prket imames, nuk i sht prmbajtur ngjyrs s caktuar, e n ditn e lirimit t Mekkes e kishte imamen e zez. N Islam nuk ka rroba t ndaluara, prve atyre, t cilat zbulojn at ka duhet t jet e mbuluar. Ndrsa gruas muslimane nuk i lejohet q t zbuloj asgj, prve fytyrs e shuplakave t dors (pran t huajit), ndrsa pr meshkujt prve mndafshit, rrobat t cilat jan t lidhura posarisht me pjestart e ndonj feje prve Islamit ashtu q sikur dikush ti vishte do t mendonte se sht njri prej tyre, si jan p.sh. rrobat e murgjve, pastaj q mashkulli t vesh ekskluzivisht rrobat e femrave apo femrat t veshin rrobat specifike t meshkujve, si edhe ato rroba n t cilat ka teprime e shpenzime pa mas. Pos ksaj t gjitha rrobat tjera jan t lejuara n Islam.
Pejgamberi s.a.v.s. nuk i ka ndaluar stolit t cilat All-llahu xh.sh. i ka krijuar pr robt e Tij, si dhe ushqimet e shijshme, sikur ti gjente ato nuk do ti refuzonte, mirpo, nuk ka qen lakmues pr to e as nuk e ka marr kt pr breng t vetme e m t madhe t ksaj bote. Po ashtu ka qen i liruar nga dshirat pr pasuri e renome, e ju e dini se kurejshitt i kan ofruar pasuri sa t doj, nse dshiron pasuri, i kan ofruar pushtet e qeverisje mbi ta nse dshiron renome e pozit dhe nuk linin asgj nga ajo q dinin q shpirtrat pr to pretendojn dhe e dshirojn, e q t mos ia ofronin duke shpresuar se ndoshta do t heq dor nga misioni (daveti) i tij, por Resulullahu s.a.v.s. i refuzoi t gjitha ato q ia ofruan ata. Po ashtu ka qen i liruar nga instinkti seksual, megjithat nj grup orientalistsh, t cilt e kan studiuar jetn e Resulullahut s.a.v.s.. me t perceptuarit (mendjen) e pazhvilluar t tyre t dunjas, jan mashtruar duke e vlersuar me kritere me t cilat i vlersojn kolost e tyre, ashtu q kur pan se i ka martuar nnt gra, than se sht njeri epshor (i dhn pas epsheve), duke e numruar n at grup t pushtuesve e letrarve t cilt i njihnin. Kshtu q Napoleoni p.sh. e ka detyruar tr popullin, me gjith qeverin dhe parin e tij, q ti nnshtrohen duke i sjellur nj vajz polake t ciln e dashuronte. Edhe m shum se kjo, e detyroi babain e asaj vajze, q ta shtrngoj bijn pr t br mkat t cilin nga ajo e krkonte, duke e vn lirimin e Polonis peng t realizimit t ksaj dshire t ndytur e t shfrenuar. Por, nuk ka qen ky vetm mkat i Napoleonit, por edhe Aleksandr Dumasi (Dima), Bajroni, Gte, Bodleri e dhjetra t tjer ktyre t ngjashm, t gjith kan qen t njjt. Biografit e tyre jan prezente, kur t arrish n cilndo nga ato (biografi), te analizat e ndodhive t tyre seksuale, hunda do ta kundrmoj ern e keqe t ndytsirave.
www.islamischen.ch
197
Kan ardhur me kto pikpamje e konceptime ta studiojn jetn e Pejgamberit s.a.v.s., ashtu q me mendimet e tyre pr t larg nga t njohurit e psikologjis, historis s Muhammedit s.a.v.s. dhe larg nga objektiviteti e virtytet n studim e hulumtim, t paraqesin se ai ka qen njeri i dhn pas epshit. Koha m e shprehur e dshirs seksuale, n aspektin e vigjilencs e mallngjimit, sht koha ndrmjet pjekuris (kur njeriu hyn n moshn madhore) dhe moshs njzet e pes vjeare t jets. Kjo sht koh e rrezikshme n t ciln do djal e vajz e menur duhet t ket kujdes nga tr ajo q shpie n mkat, si sht lakuriqsia dhe przierja me gjinin tjetr, prqndrimi i shikimit n at q sht e ndaluar dhe animi i t menduarit pr t, qoft t jet ajo przierje (shoqrimi mes dy gjinive) n emr t shkencs apo studimit. E ku ka qen Muhammedi s.a.v.s. n kto vite dhe far ishin ndodhit e rinis s tij? Ka qen i lir, n vendin e liris dhe sikur ta dshironte imoralitetin (knaqsin e epsheve), nga kjo nuk do ta ndalonin as mbikqyrja, e as traditat. Moshatart e tij n mesin e rinis jan zhytur n kto knaqsi, n kt nuk i ndalonte as feja e as ligji. Jeta e Muhammedit s.a.v.s.i sht e njohur edhe miqve edhe armiqve, i sht eksponuar shikimit t do kritiku, prandaj tregoni se a gjeni n t, q ai n kto vite ka qen nga ata me pasione djaloshare, nga ata me epshe t vrullshme, ata t cilt i jepen knaqsis s epshit? Me nj rast mendonte q t filloj t merret me ndonj nga lojrat, me t cilat merreshin moshatart e tij, por All-llahu xh.sh. zbriti n syt e tij gjumin, ashtu q i kaloi ajo pr ka mendonte. E sikur t ishte marr me di nga kjo, a do ta heshtnin at armiqt e tij mushrikt, t cilt gjakonin q kundr tij t luftonin dhe n fardo mnyre ta lndonin. sht martuar kur i
pati njzet e pes vjet dhe a thua u martua me ndonj virgjresh t bukur apo e martoi t vejn dyzetvjee, gruan q mund t ishte n moshn e nns s tij? Edhe bashkshortet tjera t tij, a nuk kan qen shumica e tyre t veja t cilat i martoi pr shkak t interesit e dobis s prgjithshme? All-llahu xhle shanuhu i lejoi m tepr se katr gra, duke i lejuar me kt m shum se muslimanve tjer, mirpo prkundr ksaj, e ka privuar nga e drejta t ciln ia ka lejuar do burri, e ajo sht e drejta pr ndarje shkurorzim. Megjithat, fuqia seksuale nuk sht dobsi apo e met, e si t jet e met kur ajo sht shprehje e burrris? E n ka do t pasqyrohet burrria nse jo n at? Mirpo, sht dobsi dhe e met q njeriu t jetoj vetm pr shkak t saj, t mendoj vetm pr t dhe ta kryej at prmes t ndaluars rrugs s haramit. E sa i prket tregimit t martess s Resulullahut s.a.v.s. me Zejneben, ky sht tregim n prsritjen e t cilit armiqt e tij riprtypen (bjn gara), derisa thashethemet (mendimet) e tyre pr kt nuk meritojn madje as prgjigje, pr shkak se (n realitet) bazohen n shtrembrimin e qllimshm t fakteve, apo n moskuptimin e qart. Zejnebja ishte vajz e bukur e fisnike, nga kushrinjt e afrt t Resulullahut s.a.v.s. Sikur t mendonte pr t, do ta martonte dhe kjo, sikur t dshironte, pr t dhe familjen e saj do t ishte dshira m e madhe. Mirpo All-llahu xh.sh. e bri at nyje mes reformave shoqrore n Islam. N njrn nga to, objekte sprove ka qen ajo, ndrsa n tjetrn, vet Resulullahu s.a.v.s. Islami dshiroi q me martesn e Zejnebes, e ajo ishte nga familja m me renome arabe, pr Zejdin, robin e adoptuar i cili n syt e ksaj shoqrie nuk konsiderohej i denj pr at, ta rrnjos at krenari t xhahilijjetit e ndjenjn e ndasis klasore. sht martuar pr t kundr vullnetit t vet dhe vullnetit t familjes s saj, ashtu q jeta i ishte zinxhir i pandrprer i
kundrshtimeve e mosmarrveshjeve, dhe kshtu q t dy e dshironin ndarjen. Mirpo, Resulullahu s.a.v.s., ia ndaloi q ta braktis, duke i thn: Mbaje gruan tnde dhe friksoju Allllahut!. Derisa nuk u mbush kupa, e kaloi masn saq nuk ishte e mundur m t durohet dhe e lshoi gruan! Ktu vjen sprova tjetr, e ajo sht m e rnd dhe m e mundimshme. Resulullahu s.a.v.s. duhet ta bart barrn e ksaj me martesn e Zejnebes, me qllim q me kt ta heq e ta zhvlersoj ligjin e bijsimit, dhe shpjegoi se gruaja e birit t adoptuar nuk i sht e ndaluar atij i cili e ka adoptuar (natyrisht pasi q i biri ta lshoj). Vshtirsia n kt sprov pasqyrohet n ekspozimin e Muhammedit s.a.v.s. ndaj rrezikut q shoqria n t ciln gjendej, t mendoj se e ka martuar gruan e birit t vet. Kjo ka qen njra nga skenat m t rnda t cilat Resulullahu, salall-llahu alejhi ve selem, i ka prjetuar, por edhe krahas ksaj e ka duruar at, i knaqur me caktimin e Allllahut xh.sh.. Prandaj, tregimi nuk qenka i till far e prfytyrojn dhe e supozojn ata, dhe tr at q ata e kan thn pr t jan vetm tregime boshe, t cilat nuk meritojn prgjigje, dhe nuk e kam theksuar kt vetm se me qllim q tua shpjegoj t vrtetn atyre lexuesve t cilve nuk e kan t njohur. Fuqia fizike triumfon mbi rezistencn materiale, ndrsa guximi e vendosmria triumfojn mbi armikun. Mirpo, ekziston nj forc m e madhe, sepse ajo triumfon mbi at q sht m e madhe se materia e armiku. Ajo sht fuqia e moralit ahlakut. Ajo triumfon mbi shpirtin e njeriut, veset, instinktet, shtytjet, dshirat e synimet e tij.
www.islamischen.ch
200
Kjo sht shtje e pranuar shoqrore pr t ciln Resulullahu s.a.v.s. n shum mnyr e n raste t ndryshme sht shprehur, e ka thn: Nuk sht i fort ai, i cili armikun e ngadhnjen, por i fort sht ai, i cili n hidhrim e prmban veten. Kjo sht e vrtet, t ciln keni mundsi edhe vet ta ndjeni. Kshtu, nse forca me t ciln e ngadhnjen kundrshtarin vlersohet, p.sh. me nj, ather forca e cila t nevojitet ta ngadhnjesh hidhrimin tnd, ta shush zjarrin e tij n zemr e t dukesh i qet n lvizje, n z e n t folurit tnd, vlersohet n njqind, sepse kjo sht njqind her m e rnd se ajo e para. Provo ti afrohesh njeriut t zemruar t cilin mllefi e ka verbruar dhe nuk sheh asgj para vetes, e tento q ta prkujtosh n sjelljen e bukur ahlak, butsi e falje, dhe shiko se a do t hassh n nj nga do dhjet mij njerz, i cili do t prgjigjet n gjendje t till? Prfytyro se nj njeri ta ka mbytur personin ty m t dashur e m t kndshm, e pastaj ka ardhur te ti duke iu nnshtruar thirrjes sate e ti je dai (misionar), a do ti harrosh lott t cilat i ke derdhur pr t afrmin dhe t dashurin tnd, dhe pikllimin n zemr e tia falish? Resulullahu s.a.v.s. ia ka falur Vahshit, vrassit t Hamzs, pasi q ai e pranoi Islamin, megjithat, e mposhti natyra njerzore n at ka nuk i kundrvihet Islamit e as nuk i bhet dm njeriut, e i tha: Mos m dil para sysh, ashtu q Vahshi i largohej shikimit t tij. Edhe Hinds, gruas s Ebu Sufjanit, urrejtja e s cils ndaj Muhammedit s.a.v.s. dhe misionit t tij e ka arritur kufirin q t bj at ka nuk do ta kishte br asnj grua, ka nuk do ta bnte njeriu, ujku, e as macja e egr. E coptoi gjoksin e Hamzs s vdekur, ia nxori zemrn dhe e ngrni! Hinds, e cila n luft kudr Resulullahut s.a.v.s. ka br marrzira, Resulullahu s.a.v.s. ia fali, lidhi me t betimin pr besnikri dhe e pranoi Islamin e saj.
www.islamischen.ch
201
Edhe banorve t Taifit (krahin n Arabin Saudite.), pr t cilt keni dgjuar se far kan br me Resulullahun s.a.v.s., ua fali pasi q e pranuan Islamin. E, ja edhe skena m e madhe, shembulli i lartsuar n t gjith shekujt: banort e Mekkes t cilt at dhe as-habt e tij i kan nnshtruar ndaj do lloj torturash e mundimesh, e kan shqetsuar fizikisht edhe shpirtrisht e n fe, kan thn pr t at q e kan thn, e kan ofenduar at dhe as-habt e tij, i kan shkputur lidhjet me t, e kan bojkotuar, e kan mbyllur n ngushticat mekkase, i kan vn ferra npr rrug, derisa ka qen n sexhde ia kan hedhur zorrt dhe plancin e deves mbi kok, e kan prqeshur n mnyra t ndryshme dhe e tr kjo nuk ka zgjatur nj dit, apo dy, as nj vit apo dy, por trembdhjet vjet t plota. Pastaj kan luftuar kundr tij dhe farefisin e ashabt e tij ia kan mbytur, derisa nuk i zuri dhe i vendosi pran vetes rreth Qabes, t prulur e pa mbrojtje. Dhe erdhi asti i hakmarrjes. Jo, lene fjaln hakmarrje, sepse asaj nuk i ka hije n kt vend, asti i dnimit t Sheriatit i cili do t paraqes prgjigjen n vargun e gjat t sulmeve e ofendimeve, dhe ja si iu thot: ka mendoni se do t bj me ju?. Ata e prkujtojn tr at q e kan br edhe e din se ka meritojn, megjithat, po ashtu e sjellin ndr mend moralin e Muhammedit s.a.v.s. dhe i din idealet e tij dhe than: Ti je vllai fisnik, bir i vllait fisnik. E pastaj heshtn, duke pritur vendimin definitiv dhe po t ishte vendimi q t gjith t vriten, nuk do t gjendej asnj historian, qoft mik apo armik, i cili do ta qortonte madje me nj fjal. Megjithat, vendimi i Resulullahut s.a.v.s. ishte di tjetr. Ka qen befasi t ciln askush nuk e ka pritur, befasi e cila e ka habitur shekullin e tij dhe do shekull i cili vijoi pas tij. Ju tha: Shkoni, jeni t lir. M vjen keq q kt sken (veprim t Resulullahut s.a.v.s.) kshtu shkurtazi e paraqita, ndonse kam pasur dshir q asaj tia kushtoj nj kaptin t tr e tua ndrioj ashtu si duhet t jet e ndriuar. Sjellja e till krkon forcn e dhjet mij mundsve (lufttarve).
uditem prse shkrimtart e mvonshm t Sires (jets s Muhammedit s.a.v.s.) prpiqen q ti prmendin sa m shum muxhize, gjersisht duke folur pr to dhe duke shtuar edhe ato q fare nuk kan ndodhur. Prse kjo ju nevojitet? ka ju nevojitet kur do sken nga jeta e Resulullahut s.a.v.s. dhe do faqe e personalitetit t tij sht nj nga muxhizet m t mdha?! E sht muxhizja? A nuk sht ajo q njerzit jan t paaft ta bjn?! Sinqeriteti dhe besnikria e tij jan muxhize. Nuk do tu sjell shembuj t shumt, sepse hapsira sht e kufizuar, por do ta prmendi vetm nj, ngjarjen pran leximit t s cils kam kaluar me qindra her, duke e lexuar si lajm t zakonshm, derisa nj dit nuk e vrejta befasi dhe ja prnjher udia - muxhizja. E sa ka n Siren e Resulullahut s.a.v.s. lajme t ngjashme? T gjith e din se Resulullahu s.a.v.s. me rastin e hixhretit n Medine e ka ln n vendin e tij hazreti Aliun, q tua kthej kurejshitve amanetet gjrat e dhna n bes, t cilat kan qen te ai pr tua ruajtur, pra a keni menduar ndonjher pr tregimin e ktyre amaneteve? E ka ln hazreti Aliun q tua kthej kurejshitve, e jo muslimanve, sepse Pejgamberi s.a.v.s. ka qen i fundit q e bri hixhretin, duke mbetur n Mekke si mbetet kapiteni i anijes s dmtuar, duke mos e braktisur at derisa t mos zbresin t gjith udhtart e t arrijn deri te barkat pr shptim. Ky sht virtyt t cilin kalimthi e prmenda. Tregimi i amaneteve gjrave t dhna n bes, prbhet n at se kurejshitt edhe prkundr gjith asaj ka ka qen n mes tyre e Resulullahut s.a.v.s. nuk kan mundur t gjejn asknd t cilit do tia besonin gjrat e tyre t vlefshme pr tua ruajtur, prve Muhammedit s.a.v.s. Pra, prfytyroni dy pal t ndryshme midis
www.islamischen.ch
203
t cilave dominon lufta, beteja me gjuh, dor, parime dhe fe, pastaj antart e njrs pal ia besojn pasurit e veta dhe ia ln n kujdes njeriut nga pala tjetr pala kundrshtare! A keni dgjuar ndonjher pr ndonj rast t till? Dhe si do tia jepnin n ruajtje atij kundrshtari, nse morali i tij ahlaku dhe amaneti besnikria nuk paraqesin nj nga muxhizet dhe nse do dyshim n kto nuk sht nj absurditet? I till ka qen Muhammedi s.a.v.s.! Kur n Ditn e Bedrit, Resulullahu s.a.v.s. para betejs i rreshtonte radht e ushtris s vet, e n dor kishte nj shigjet, hasi n Suad ibnu Gazijetin se si kishte dalur jasht rreshtit, kshtu q e shtyri me shigjet n pjesn e barkut dhe i tha: Rreshtohu o Suad. Ky u prgjigj: O I Drguari i All-llahut, m ke shkaktuar dhembje, ndrsa All-llahu t ka drguar me t vrtetn dhe me drejtsin. Prfytyrone kt sken: Komandantit t ushtris i kundrvihet ushtari i thjesht me kto fjal. mendoni, si do t veproj me t? Ta dnoj? Ta l? Apo do t jet aq zemrgjer e fisnik e tia fal? Apo do t ngrihet mbi kt e t thot: M fal, un t krkoj ndjes? Mirpo ai, Resulullahu s.a.v.s., ka br dika q askush nuk do ta bnte, as q ndokujt do ti shkonte ndr mend ta bnte, ia zbuloi barkun e vet, ia dha shigjetn e i tha: Ma kthe-zbatoje kisasin! Ka lejuar q mbi t t zbatohet kisasi, d.m.th. q fyerja e shkakuar ti kthehet, e ai sht Sejjidu-lBesher, i pari i njerzimit. I till ishte Muhammedi s.a.v.s.! E tr jeta e tij ka qen muxhize dhe t gjith kolost e bots jan t paaft t ln pas vetes nj sire-histori t till. N do pjes t saj shihen dinjiteti e madhshtia: n fuqin e konstruktin sportiv t trupit t tij, n shpirtin e tij nismtar, n at q fitorja asnjher nuk do ta drdlliste deri n at mas e ta bj kryelart e as humbja ta dshpronte deri n at mas q ta mllefoste apo tia humbte vullnetin.
Muxhizja gjendet: N qndrueshmrin e vendosmrin e tij n betejat e ashpra, saq edhe ashabt m t guximshm jan strehuar pas tij, n trimrin e tij, para s cils bienin kreshnikt m t mdhenj, n prulshmrin e tij ndaj t varfrit e t mjerit dhe kujdesit ndaj grave t varfra, t vejave e plakave, n pranimin e tij t s vrtets dhe prcjelljen e sinqert t Shpalljes s All-llahut xh.sh., ashtu q i shpalli edhe ato ajete t cilat zbritn q ta fajsojn e ta qortojn. N respektimin e tij t kontratave e marrveshjeve dhe ruajtjen e fjals s dhn, pa marr parasysh sa mundime e vshtirsi t shkaktoj ruajtja e saj, dhe e gjith kjo pa marr parasysh a ka t bj me sjelljen e tij personale apo me shtjet shtetrore. N ndjenjn e shijen e tij t rafinuar, n aplikimin e rregullave t ushqimit dhe vnien e themelit t pastrtis. N sjelljen e tij me as-habt, meq ai i ka msuar dhe me ta ka vepruar. Ka jetuar ashtu si kan jetuar edhe ata, me ta sht kshilluar dhe propozimet e tyre i ka pranuar, sht ulur atje ku gjente vend t lir, n fund t mexhilisit, ashtu q ai i cili do t vinte pr ta par, do t shikonte n fytyrat e t pranishmve dhe do t thoshte: Kush sht nga ju Muhammedi? Sepse Muhammedi s.a.v.s. nuk sht dalluar nga ata as n t ulur as n rroba, n t gjitha ishte sikur ata. N sjelljen e tij t bukur e t virtytshme me grat, n sjelljet n shtpi e n familje, n shakan e tij t sinqert dhe n kthjelltsin e shpirtit t tij, n at se ka qen i dashur n zemrn e donjrit, n modestin e tij dhe refuzimin q t konsiderohet pr mbret. N at se ka jetuar jetn e varfris duke hequr dor nga pasuria, e jo nga paaftsia pr ta poseduar. Po t dshironte, pallati i tij do t ishte m i madh se pallatet mbretrore e oborret e
www.islamischen.ch
205
perandorve, mirpo ai e ka zgjedhur Ahiretin e ashtu q gjersia e t gjitha shtpive t grave t tij (nnt grave t tij) nuk e ka kaluar njzet e pes metrshin. Shtpia e Aishes, radijall-llahu anha, sht prbr nga dhoma e ndrtuar nga balta e qerpit dhe ka qen aq e ngusht saq nuk ka qen e mjaftueshme pr fjetje e namaz njkohsisht, ashtu q kur Resulullahu, sal-lall-llahu alejhi ve selem, n t falte namazin e nats, e largonte kmbn e saj q ta bj sexhden. Ndrsa, sa i prket ushqimit t tij, Aisheja r.a. tregonte se kalonin edhe nga dy muaj t tr, e zjarri n shtpin e Resulullahut s.a.v.s. nuk sht ndezur q buka n t t prgatitet. Dhe kur i sht thn: Me ka ather jeni ushqyer? sht prgjigjur: Me uj e hurma. Ky ka qen ushqimi i familjes s Resulullahut s.a.v.s. Pastaj n bukurin e t shprehurit e retorikn e tij, n ka ka qen m elokuenti e m retoriku. N tr kt pasqyrohet muxhizja, si dshmi se All-llahu xh.sh. nuk e ka zgjedhur pr mision m t lartsuar, e as q e bri pejgamber t fundit derisa pr kt nuk e prgatiti me prgatitje e cila e bri njrin nga bijt e Ademit a.s., i cili nuk ka konkurrent n virtytet e tij, All-llahu e mshiroft dhe e shptoft. All-llahu m s miri di se kujt do tia besoj misionin e Vet.
www.islamischen.ch
206
BESIMI N LIBRA KURANI

Kurani sht muxhizja e Muhammedit s.a.v.s. Ata q kan menduar se Kurani sht vepr e Muhammedit a.s., kan mohuar se ai sht pejgamber, megjithat ia kan prshkruar atributet hyjnore. Mirpo, ne muslimant, dshmojn: Se vetm All-llahu sht meritor pr adhurim e se Muhammedi (s.a.v.s.) sht rob dhe i drguar i Tij. E dshmojm kt sepse njeriu nuk sht n gjendje ta shkruaj Kuranin dhe sht e mundur vetm t vij nga All-llahu xh.sh. Prandaj, ata q kan thn se e ka shkruar Muhammedi s.a.v.s., i kan prshkruar cilsi hyjnore! E nse nuk sht kshtu, ather, ma tregoni njeriun q ka qen analfabet, nuk ka shkruar e as nuk ka lexuar, si ishte Muhammedi s.a.v.s. njeriu i cili kurr n jetn e tij nuk ka qen n shkoll, as q ka ekzistuar n vendin e tij shkolla, i cili aq m tepr, nuk ka jetuar n ndonj qendr t madhe kulturore, por n fshat t fshehur n mesin e kodrave t zeza t shkrettirs, pr t cilin fshat nuk kan ditur as Bizanti as Persia, e as q n t ndokush e ka njohur filozofin greke apo romake, apo ka dgjuar pr letrsin indiane e persiane. N fshatin ku nuk ka pasur shkenctar, hulumtues apo intelektual t arsimuar t asaj kohe. Pastaj, nuk ka dal nga ai fshat prve n vende t ngjashme me t apo pak m t mdha, si sht (Busra) n Siri-Hevran, duke mos mbetur n t m tepr se nj dit, apo disa dit. A sht e mundur q njeriu i cili ka jetuar n kso kushte ta shkruaj Kuranin? Jan t njohura biografit e t gjith gjenive e t talentuarve, historit e t gjith popujve n t gjith shekujt, pra a ekziston (ngjarje) i ngjashm me kt?
Mocarti e ka shkruar pjesn muzikore para moshs dhjetvjeare; Beshshari n t njjtn mosh ka shkruar poezi, befas sht paraqitur gjenialiteti e talenti i autores Xhejn Ejr dhe motrs s saj, shkrimtares s librit t njohur Shkrepat e Orkanit. Shekspiri pas vetes ka ln pasuri t njohur letrare edhe pse nuk llogaritet ndr shkrimtart dhe arsimuesit m t mdhenj t kohs s vet. E tr kjo sht e mundshme. sht e mundshme q ndonj i ri i panjohur t shkruaj librin e t sjell n t tregime madhshtore, apo teori t re shkencore, pr shkak se sht i talentuar ndrsa talenti (gjenialiteti) nuk sht i kufizuar vetm n intelektualt, e as n t diplomuarit universitar dhe ndonjher paraqitet atje ku fare nuk e pret. Mirpo, talentet e shkencs, letrsis e artit, t cilt historia i ka njohur, e kan kaluar kohn e vet pr nj shekull, ua kan shkuar bashkkohsve t vet pesdhjet apo qind pr qind, tregon se prparsia e tyre sht e kufizuar. Ajo sht prparsi logjike dhe e pranuar. Por, n historin njerzore nuk ka njeri q ka jetuar n rrethanat n t cilat ka jetuar Muhammedi s.a.v.s., e t ket ardhur me librin i cili n fushn e stilit letrar paraqet formn m t lartsuara t s bukurs; n fushn e legjislacionit ligjit n kulmin e prsosuris; n fushn e metafiziks e lajmeve pr gajbin (t fshehtn), vjen me at q nuk i sht e njohur askujt nga njerzit, as q sht e aft mendja e njeriut vetvetiu pr ta njohur; n fushn e shkencave natyrore tregon n ligje e shfaqje t cilat askush nuk i ka njohur n shekullin e tij, n shekullin pas tij, e as n dhjet shekujt pas tij; aludon n ligje t cilat jan zbuluar nj mij e treqind vjet pas tij, e n ligje q sot e ksaj dite ende nuk jan zbuluar. All-llahu xh.sh. i ka urdhruar q me at libr ti provokoj t gjith njerzit e xhinnt: t vijn me dhjet sure t ngjashme me kt, t vijn me nj kaptin, e ata ishin t paaft q ta bjn kt! E
ky provokim edhe sot e ksaj dite sht i pranishm (vazhdon), sikur q edhe paaftsia (e njeriut q ti kundrvihet) arrin deri n ditt e sotme. Mbinatyrshmria vlera e Kuranit sht e vrtetuar dhe e sakt, mirpo mos gjurmoni n vendet e tij si kan br retorikt, sepse ajo vlefshmri nuk fshehet vetm n fjalt e tij, as vetm n lajmet e tij pr gajbin (t padukshmen), e as n cilndo shtje, pr t ciln kan thn se sht objekt i moralit t tij vetvetiu, por n t si trsi. Sikur vajza e bukur, bukuria e s cils nuk fshehet vetm n tenin e lkurs s saj, apo vetm n syt e saj, e as n cilndo pjes t trupit t saj vemas, por bukuria e saj sht n t t trn, edhe pse do vshtrues i Kuranit i sheh ixhazin (mbinatyrshmrin) e tij nga kndi prej t cilit e vshtron. Ndoshta sht i njohur tregimi i shefit t repartit pr vrtetimin e identitetit t personave i cili e pranoi Islamin kur i dgjoi fjalt e T Lartsuarit: Po si jo, ne mund tia bjm mollzat e gishtrinjve ashtu si i ka pasur,-(Kijame, 4). sht ndalur e ka menduar: Prse i ka prmendur pikrisht mollzat e gishtrinjve? ka fshehet n kt? Fshehen majat e gishtrinjve, kto muxhize t mrekullueshme t Zotit, sepse sa njerz ka n tok, e n mesin e tyre nuk ka dy, mollzat e gishtrinjve t t cilve nuk prputhen plotsisht. Ky vrtet sht fenomen i mrekullueshm, i cili megjithat, tani rishtas sht zbuluar, dhe nuk ka qen i njohur pr asknd n kohn e Muhammedit s.a.v.s., e as n dhjet shekujt m pas. sht pra e pakontestueshme se Muhammedi s.a.v.s. e ka pranuar nga All-llahu xhle shanuhu se Kurani sht t folurit e All-llahut xh.sh. N Kuran gjenden me qindra sinjale t ngjashme e paralajmrime, do dit paraqitet ndokush, i cili zbulon njrn nga ato dhe sa her q dikush me
kujdes ta studioj Kuranin, zbulohen ant e reja t vlefshmris s tij, t cilat ata q kan qen para nesh nuk i kan njohur, sepse vlera e tij sht e pashtershme. Pr kt shkak nevojitet q Kurani vazhdimisht n do koh t bhet tefsir (t komentohet), ta bj tefsir letrari, juristi, astronomi, psikologu, sociologu e historiani. donjri nga ata n t do t gjej hapsir pr shkencn dhe specializimin e tij, si edhe dshmin nga suaza e atij specializimi e shkence, se Kurani sht fjal e All-llahut xh.sh. Muxhizet e Pejgamberve t mparshm kan ndodhur e kan kaluar, mirpo, muxhizja e Muhammedit s.a.v.s. sht e pranishme dhe pr do dit prtrihet. Muxhizet e pejgamberve t mparshm jan argumente mnjan kategoris s shpalljes pr saktsin e pejgamberllkut, mirpo muxhizja e Muhammedit s.a.v.s. sht vet Shpallja t ciln e ka marr. All-llahu i mshiroft, i shptoft vllezrit e tij, lajmtart e fes dhe pejgambert.
BESIMI N LIBRAT
Ne besojm n Kuran dhe n t gjith librat e shpallur pr t cilt na lajmron Kurani, e ato jan: Suhufet e Ibrahimit a.s., Suhufet e Musait a.s. d.m.th. Tevrati, Zeburi i Davudit a.s. dhe Inxhili i Isait a.s. Kurani sht gjykats mbi ta dhe mizan (peshoj) me ndihmn e t cilit dihet ajo q sht e vrtet dhe e sakt, nga ajo q sht e shtrembruar dhe e ndryshuar. All-llahu i Lartsuar thot:
www.islamischen.ch
210
Ne ty (o Muhammed) ta kemi shpallur Librin (Kuranin) me t vrtetn, vrtetues i librave t mparshm dhe garantues i tyre,- (Maide, 48). Prandaj, besojm n at pr t ciln na lajmron Kurani n lidhje me ata libra dhe e konsiderojm pabesimtar at q e mohon kt. Ato lajme nga ata libra t cilt pajtohen me Kuranin, besojm se kan mbetur t vrteta e t sakta dhe se shtrembrimi nuk ka arritur deri te ato, ndrsa lajmet q jan n kontradikt me Kuranin, besojm se jan shtrembruar dhe ndryshuar.
SUHUFET E IBRAHIMIT A.S.

All-llahu xhle shanuhu na ka njoftuar se n suhufet e Ibrahimit alejhis-selam prve tjerash kan ardhur, e edhe n suhufet e Musait alejhis-selam jan t prsritura kto fjal: Se asnj mkatar nuk do ti bart mkatet e tjetrit dhe se e njeriut sht vetm ajo q vet e punon dhe se mundi i tij do t shihet dhe se sipas tij do t shprblehet apo dnohet dhe se te Zoti yt do t kthehen prsri! (e deri n fund t ktyre ajeteve), (En-Nexhm, 38-42). Si dhe fjalt e All-llahut xhle shanuhu: Shptimin do ta arrij ai q pastrohet (nga t kqijat) dhe q e prmend emrin e Zotit t vet dhe falet! Por, ju m tepr e duani jetn n kt bot, e ajo bot sht m e mir dhe e prhershme. Kt e keni, vrtet, edhe n broshurat (librat) e lashta, n broshurat e Ibrahimit e t Musait. (Ala, 14-19).
www.islamischen.ch
211
TEVRATI
Tevrati sht shpallur nga All-llahu xh.sh. N t gjendet udhzimi pr njerz dhe dispozitat e All-llahut. I Lartsuari thot: E si e krkojn ata gjykimin tnd, kur ata kan Tevratin, n cilin jan dispozitat e All-llahut? Ata edhe pas vendimit nuk do t ishin t knaqur sepse nuk jan kurrfar besimtarsh. Ne e kemi shpallur Tevratin n t cilin sht udhzimi dhe drita. (Maide, 43-44). Si na njofton Allllahu xhle shanuhu, se nga dispozitat e Tevratit jan edhe kto fjal t Tij: Ne u caktuam atyre n t (n Tevrat) kundrmasat ndshkuese: njeriu (mbytet) pr njeriun, syri pr syrin, hunda pr hundn, veshi pr veshin, dhmbi pr dhmbin, por edhe plagt kan kundrmas!,- (Maide, 45). E se n t gjendet lajmi i gzuar pr ardhjen e Muhammedit, sal-lall-llahu alejhi ve selem: atyre t cilt do ta pasojn Pejgamberin, lajmtarin e fes, i cili nuk do t dij as t lexoj e as t shkruaj, t cilin e gjejn t paralajmruar n librat e veta, n Tevrat dhe Inxhil!,- (Araf, 157) dhe prshkrimi i besimtarve: Muhammedi sht pejgamber i All-llahut, kurse ata q jan me t jan t ashpr ndaj mosbesimtarve, por t mshirshm ndrmjet veti; i sheh si prkulen dhe bien me fytyr pr toke (n sexhde), duke dshiruar mirsin e All-llahut dhe knaqsin e Tij, n fytyrat e tyre shihen shenjat, gjurmt nga t rnt me fytyr pr toke (sexhde). Ky sht prshkrimi i tyre n Tevrat!,- (Fet-h, 29).
www.islamischen.ch
212
ZEBURI
All-llahu xh.sh. thot: E Davudit i patm dhn Zeburin , - (Nisa, 163). Na ka lajmruar se n Zebur sht e shkruar se Tokn do ta trashgojn robt e mir t All-llahut. I Lartsuari thot: Ne kemi shnuar n Zebur, pas Tevratit, se me t vrtet tokn do ta trashgojn robt e Mi t mir.- (Enbija, 105). E ndoshta me fjaln Tok ktu mendohet n Xhennetin, pr shkak t fjalve t All-llahut xh.sh. (ku pr ata t cilt do t hyn n t, thuhet):Ata do t thon: Falnderimi i qoft All-llahut q na plotsoi premtimin e Vet e na dha n trashgim tokn, q t vendosemi n t ku t duam! Sa i mrekullueshm sht shprblimi i atyre q kan punuar (sipas dispozitave t All-llahut)!,- (Zumer, 74).
INXHILI
All-llahu xh.sh. thot: kurse atij (Isait) ia dham Inxhilin ku kishte udhzim e drit, vrtetues i Tevratit, t shpallur para tij!,- (Maide, 46). Na ka treguar se Inxhili sht i shpallur dhe se prmban dispozita (legjislative) t Sheriatit: (E zbritm) Q pasuesit e Inxhilit t gjykojn sipas asaj q e ka shpallur All-llahu n t.- (Maide, 47). N t zvendsohen dispozitat e Tevratit: pr ta vrtetuar autenticitetin e Tevratit, t shpallur para meje dhe tua lejoj disa gjra q i keni pasur t ndaluara!,- (Ali Imran, 50). Edhe n t, si edhe n Tevrat, gjendet lajmi i gzuar pr ardhjen e Muhammedit s.a.v.s.
Ne besojm n t gjitha ato q All-llahu xh.sh. i ka shpallur: Suhufet, Tevratin, Zeburin, Inxhilin dhe i nderojm t gjith pejgambert, n mesin e t cilve edhe: Ibrahimin, Musain, Davudin e Isain a.s.
PRFUNDIM KY SHT BESIMI ISLAM

Ai i cili e pranon, beson n tr at q transmetohet n Kuran pr krijimin e qiejve, Toks e njeriut, dhe pas ksaj paraqiten gjurmt e ktij besimi n punn dhe veprimin e tij, ai sht musliman i vrtet. Ai vepron n pajtim me dispozitat e Kuranit, t cilave u beson dhe nuk knaqet vetm me t lexuarit e tij, pa e kuptuar, as me t studiuarit e tij, pa e shquar, por e pranon si kod (kushtetut) n jetn e vet, e lejon at q ai e ka lejuar, e ndalon at q ai e ka ndaluar, punon at q ai e urdhron, ndrsa largohet nga ajo q ai e ndalon. Nse religjionet e njerzve jan t lidhura vetm pr tempujt, Islami nuk sht i lidhur vetm pr mesxhid, shtpi e treg, pr pallatin qeveritar, pr luft e paqe, por Islami sht i pandar nga muslimani, e shpjegon at q sht e lejuar dhe at q sht e ndaluar, me t sht kur sht n vetmi, ku sht n familje, n tregti e n pun. do vepr e muslimanit bie n njrn nga pes kategorit e obligimeve fetare, nga t cilat thelbsor (fillestar) sht lejimi-muhabi. Nse fet tjera prbhen vetm nga ceremonit fetare (kultet, dogmat, lutjet), Islami sht ibadet, kod civil, penal e ndrkombtar, sistem administrativ e shkoll morale. Islami sht shkenc e politik, pun
(veprim) e luft-xhihad. Hapeni cilindo libr t fikhut (sheriato-juridik) dhe shikoni n prmbajtjen e tij, do ti shihni n t t gjitha kto lmi. Ibadetin n Fen Islame nuk e prbjn vetm namazi e agjrimi, por do vepr q sht e dobishme pr njerzit, nse bhet n emr t All-llahut xh.sh. (d.m.th. nse ai q e bn at dshiron q me t ta arrij knaqsin e All-llahut), sht ibadet. Nse fen q prbhet vetm nga lutjet e kan ndar nga shkenca, Islami sht fe e shkencs dhe e shkoqitjes. Fjala e par e cila sht shpallur n Librin e Islamit ka qen: Ikre, - lexo, mso, studio, e jo fjala katil-lufto, mbyt e as mbledh pasuri, apo heq dor nga kjo bot. E pas ksaj fjale t par e cila sht shpallur, d.m.th. fjals Ikre, sht prmendur shkenca, dhe Allllahu xhle shanuhu nuk i ka dhn njeriut mshirn e Vet e mirsin me at pse i ka dhuruar pasuri, fuqi apo fam, por me at pse ia msoi at q nuk e ka ditur. Studimi i do shkence q sht e nevojshme pr bashksin islame apo shoqrin, bhet e obliguar pr ata t cilt pr kt kan mundsi farzi kifaje (obligimi kolektiv t cilin nse e l pas dore bashksia e tr, t gjith antart e saj bartin prgjegjsi, e nse nj pjes e bashksis e kryen kt obligim duke i knaqur me kt nevojat e bashksis, bie prgjegjsia nga t tjert), pra a ekziston ather n bot fe prve Fes Islame e cila t studiuarit e kimis, mjeksis e informatiks e konsideron obligim t rrept fetar? Islami sht fe e pasuris dhe All-llahu xh.sh. n Kuran pasurin e ka quajtur t mir (hajr) e ka thn: Dhe ai sht, pr shkak se e do pasurin, pundashs. (Adijat, 8).
www.islamischen.ch
215
Ndrsa n ajetin e testamentit (vasijjetit) ka thn: nse l (pas vetes) t mira, d.m.th. pasuri,- (Bekare, 180). Muslimant duhet t jen t pasur , por me kusht q t mbledhin hallall pasuri t lejuar dhe q pasurin ta ken n dor e jo n zemr. Pasuria dhe e tr ajo q gjendet n Gjithsi i sht nnshtruar njeriut. Muslimani ndien se sht rob i All-llahut xh.sh., mirpo njkohsisht Ai sht sundues i asaj q gjendet n Gjithsi dhe disponon me t si pronar. Nxjerr dobi t cilat All-llahu xh.sh. n to i ka deponuar, pr shkak se ai (njeriu) pretendon nga ajo q sht e dobishme, por nuk e lavdron personalisht, e as q bn shenjtri, sepse sikur t fillonte ta lavdronte e ta bnte t shenjt shkaku i dobis, do t shndrrohej n rob t tij dhe me kt do ta bnte ortak t All-llahut xh.sh. n ibadet, adhurim. All-llahu xh.sh. pasurin e ka br mjet t ekonomizimit, e n qoft se e ke grumbulluar dhe e ke fshehur duke mos u shrbyer me t, je br rob dhe shrbtor i saj, ndrsa Pejgamberi i Zotit, Muhammedi s.a.v.s. ka thn: sht shkatrruar robi i dirhemit (dinarit). Rrobat jan br pr mbrojtje nga t ftohtit dhe pr ta mbuluar trupin, por nse i lartson dhe i lavdron (adhuron) shkaku i vet asaj duke i ruajtur dhe mbrojtur, e t mos shrbehesh me to, bhesh rob i tyre e sht thn: sht shkatrruar robi i rrobave (veshjes). Islami nga muslimant dshiron q ata t jen besimtar t sinqert, ta pasojn Sheriatin Ligjin e All-llahut xh.sh. dhe q krahas ksaj t jen m prparimtart, m t fortit, m t arsimuarit dhe populli m i pasur, ashtu q me kt ta arrijn t mirn e ksaj bote dhe t mirn e Ahiretit bots s ardhshme.
www.islamischen.ch
216
Sikur q dshiron nga do musliman, q pos ksaj ta dij se sht i obliguar q edhe t tjert ti njoftoj me Islamin dhe ti ftoj te All-llahu xh.sh. me urtsi e me kshill t bukur, duke mos i detyruar njerzit q me dhun ta pranojn at: N fe nuk ka shtyrje me dhun,- (Bekare, 258). Pr besimtarin sht detyr ti prezentoj virtytet dhe bukurit e Islamit, q n ata ta zgjoj dshirn pr to dhe q t mos thrret vetm me fjal (gjuh), por me praktik (vepra) q bashksia islame apo shoqria t jet kopje e personifikuar e parimeve islame, e jo fotografi e shmtuar dhe e deformuar e tyre, e cila refuzon nga vetja dhe largon, si sht sot rasti me muslimant. Q misionari (daija) t jet mendjempreht dhe i aft pr t sjell argumente, ta njoh Islamin e t dij ta prezentoj at. T jet i arsimuar n mnyr bashkkohore (n nivel t kohs s vet), ashtu q njerzve tu drejtohet me gjuhn e tyre, t jet i kndshm e i but, e jo i vrazhd e i ashpr, e as arrogant e i pamshirshm. Ta dij se Islami nuk i friksohet diskutimit, e as q shmanget nga ai, se do shtje n t ka dshmin dhe argumentin e vet dhe q t krkoj argument madje edhe nga ai i cili pohon di n kundrshtim me Islamin: Thuaj: Sillni argumentet tuaja, nse thuani t vrtetn!,- (En-Neml 64). E ai q pos All-llahut adhuron zot tjetr, duke mos pasur kurrfar argumenti pr kt...!,(Muminun, 117). E sikur edhe t ket argument, megjithat sht e pamundur t argumentohet dika q i kundrvihet besimit teuhidit. Po t kishte misionar t till, e tr kjo bot do t hynte n fen e All-llahut xhle shanuhu, e kjo fe sht e shpallur nga All-llahu xhle shanuhu dhe Ai ka premtuar se do ta ruaj: Ne, me t vrtet e kemi shpall Kuranin dhe, Ne me t vrtet do ta ruajm at! - (Hixhr, 9).
Islami, pra mbetet, nuk do t zhduket, e fitorja dhe fundi i takojn vetm atij, mirpo ne (muslimant) ose do ti kthehemi fes son (Islamit), e t na takoj nderi i fitores n kt bot dhe shprblimi i All-llahut n botn e ardhme, ose All-llahu xhle shanuhu do t na zvendsoj me nj popull tjetr, i cili do ta pranoj Islamin e t marr mbi vete prgjegjsin e mbrojtjes dhe thirrjes n t. I mbshtetemi All-llahut xh.sh. nga ajo q t na zvendsoj me nj popull tjetr dhe e lusim At t na kthej drejt Fes son Islame, ta caktoj fitoren e saj me duart tona, t na i fal mkatet e t na mshiroj. Duaja jon e fundit sht: Falnderimi i takon All-llahut, Zotit t botve
www.islamischen.ch
218

Prezentimi I Pergjithshem I Fese Islame

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Prezentimi I Pergjithshem I Fese Islame

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

N e r t A ll-llah t Gjith mh h m ut, s irs mit, M h s s irueit!

PREZENTIMI I PRGJITHSHM I FES ISLAME

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

FEJA ISLAME SHT ISLAMI?

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

E VRTETA E DUKSHME DHE BESIMI

PARIMET E BESIMIT PARIMI I PAR

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

BESIMI N ALL-LLAHUN XH.SH.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

EKZISTIMI I ALL-LLAHUT XH.SH.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

ALL-LLAHU XH.SH. SHT KRIJUES I BOTVE

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

ALL-LLAHU XH.SH. SHT SUNDIMTAR DHE ZOT I BOTVE

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

VETM ALL-LLAHU XH.SH. E MERITON ADHURIMIN

TEWHIDULLAH BESIMI N NJSHMRIN E ZOTIT

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

SHPIRTI DHE DOMETHNIA E IBADETIT

THELBSORJA N ADHURIMIN E ALL-LLAHUT XH.SH.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

LEJIMI DHE NDALIMI I TAKON VETM ALL-LLAHUT XH.SH.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

DASHURIA NDAJ ALL-LLAHUT XH.SH. DHE FRIKA NDAJ TIJ

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

AJETET Q BJN FJAL PR ATRIBUTET E ALL-LLAHUT XH.SH.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

AJETET E QARTA DHE M PAK T QARTA (MUHKEM DHE MUTESHABIH)

QNDRIMI I MUSLIMANVE NDAJ KTYRE AJETEVE DHE T PERCEPTUARIT E TYRE

FORMAT E SHPREHJES S IBADETIT

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

DYSHIMI DHE PRGJIGJJA N T

E VRTETA N KTO SHTJE

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

FORMAT E SHPREHJES S IMANIT

IMANI DHE VEPRA

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih