LCH S IN NH TH GII

Lch s in nh l qu trnh ra i v pht trin ca in nh t cui th k 19 cho

n nay. Sau hn 100 nm hnh thnh v pht trin nhanh chng, in nh chuyn
t mt loi hnh gii tr mi l n thun tr thnh mt ngh thut v cng c truyn
thng i chng, gii tr quan trng bc nht ca x hi hin i.
Ngy nay, in nh c gi l ngh thut th 7
1. S ra i ca in nh:
Theo sch K lc Guinness th cun phim ghi li hnh nh chuyn ng u tin cn
c bit ti ngy nay l on phim Roundhay Garden Scene c quay vi tc 12
khung hnh trn giy ti Leeds, Anh nm 1888. y l th nghim ca nh pht minh
ngi Php Louis Le Prince.
Sau 5 nm, nm 1893, ti Hi ch th gii t chc ti Chicago, Hoa K, Thomas
Edison gii thiu vi cng chng hai pht minh mang tnh t ph l Kinetograph,
mt dng my ghi li hnh chuyn ng, v Kinetoscope, mt thit b bao gm cc
cun phim celluloid (pht minh ca William Kennedy Laurie Dickson, k s trng
trong phng th nghim ca Edison) c quay bng mt ng c, ngi xem khi gh
mt vo mt knh lp s nhn thy cc hnh nh chuyn ng nh s chiu sng ca
mt ngn n pha sau cc cun phim. Tuy vy Edison c l ch coi pht minh quan
trng ny l mt thit b gii tr n gin, ng khng tip tc pht trin n v b l c
hi lch s tr thnh cha ca ngnh in nh.

La Sortie de l'usine Lumire Lyon, mt trong s nhng phim u tin

Nm 1895 ti Lyon, Php, anh em Auguste v Louis Lumire pht minh ra
cinmatographe (my chiu phim), mt thit b ba trong mt bao gm my quay, b
phn in trng v my phng hnh. Ngy 22 thng 3 nm 1895, anh em Lumire cho
trnh chiu th nghim ln u tin trc cng chng (khong 200 ngi), hu ht l
nhng hnh nh en trng chuyn ng v hnh nh mu. Ngy 28/12/1895, ti Salon
Indien (Phng khch n ) nm di tng hm ca qun c ph Grand Caf Paris,
hai ngi t chc bui trnh chiu c bn v u tin[1]. Khn gi tham d bui
chiu c xem mt chui chng 10 on phim ngn quay cnh sinh hot thng
ngy. Trong s ny c b phim m v sau tr nn ni ting La Sortie de l'usine
Lumire Lyon (Bui tan ca ca nh my Lumire Lyon), c quay vo ma h
nm 1895, ghi li cnh cc cng nhn ri khi nh my ca nh Lumire Lyon.
Bui chiu ny c coi l ngy khai sinh ca in nh c vi t cch mt mn ngh
thut - ngh thut th by, c vi t cch mt ngnh cng nghip - cng nghip in
nh. Mt thi gian ngn sau , cc phng tin chiu hnh chuyn ng khc cng
lin tc c pht minh. M, Edison cho ra i loi my c tn Vitascope, cn
Berlin, c, anh em Max v Emil Skladanowsky gii thiu loi my Bioscop.
in nh nhanh chng tr thnh mt th gii tr mi l v quy chiu phim tr thnh
mt gian hng khng th thiu ti cc hi ch ln. Ti ngi ta thng trnh chiu
cc on phim ngn di mt pht, m t nhng cnh sinh hot thng nht hoc cc
hot ng th thao. Mc d cc b phim cha h c bin tp, ch ti cc gc quay
hay n gin l cha h c o din, nhng b phim ny vn c a chung v to
iu kin in nh pht trin mnh m trong th k sau .

2. K nguyn phim cm:

2.1. Nhng tin b v k thut v thng mi:
Ngay t thi k u, cc nh pht minh v cc nh in nh c gng ng b ha
hnh nh v m thanh nhng cho n cui thp nin 1920, khng gii php k thut
no thc s c hiu qu trong vic thu sau pht ng thi c hnh nh v m
thanh. V vy trong sut 30 nm, cc b phim ra i khng h c ting ng v chng
thng c gi l phim cm. minh ha cho cc b phim ny, ngi ta phi s
dng cc dn nhc hoc cc ngh s to ting ng trc tip ti ni chiu. Mt cch
khc l s dng cc intertitle (bng dn chuyn hoc ghi thoi) chn vo gia cc cnh
phim.
Nm 1902, nh in nh ngi Php Georges Mlis cho ra mt b phim Le Voyage
dans la Lune (Cuc du hnh ln Mt Trng), b phim gi tng mang tnh cch mng
trong vic s dng cc k xo in nh v vic xy dng kch bn gm nhiu cnh
phim khc nhau. Mlis m ra mt hng i mi ca in nh, l s dng k
thut quay v in trng bin i cc hnh nh quay c theo tr tng tng ch
khng cn ch thun ty l quay li nhng cnh tng c tht ngoi i. Nm 1903,
Edwin S. Porter, mt o din lm vic cho Edison thc hin b phim min Ty
u tin, The Great Train Robbery. Porter cng l ngi ra cu trc c bn ca mt
b phim phi l cc cnh quay (shot) ch khng phi l cc cnh tnh (scene) nh
trong sn khu.
Gp phn vo s pht trin ca in nh thi k ny phi ni ti s ra i ca hng
lot cc rp chiu phim. Sau thi k phi s dng cc rp ht trnh chiu cc b
phim, nhng rp chuyn dng chiu phim u tin, nhng nickelodeon (c t
tn da theo tin v thng thng ca cc rp ny l 1 nickel tung ng 5 xu) ra
i. Cho n nm 1908, c ti 10.000 nickelodeon ti M. Ti Php, mt lot cng
ty in nh ln nh Path Frres hay Gaumont c thnh lp v nhanh chng a
in nh tr thnh mt lnh vc kinh doanh thc s mang li li nhun ln. Trong lnh
vc k thut, Thomas Edison cho thnh lp cng ty Motion Picture Patents

Company, c s nm gi hu ht cc bng sng ch quan trng v phim nh v thit

b quay, qua gn nh c quyn lnh vc ny khng ch M m cn trn th
gii trong mt thi gian kh di.
2.2. S pht trin ca ngh thut in nh:

Charlie Chaplin trong Kid Auto Races in Venice, 1914

Thay cho cc b phim quay cnh sinh hot thng thng mang tnh phim t liu hoc
phim thi s, cc nh in nh nhng nm u th k 20 bt u thc hin cc b
phim in nh vi di v kch bn, qu trnh sn xut hon chnh. B phim c The
Story of the Kelly Gang pht hnh nm 1906 vi di ti 80 pht c coi l b
phim in nh di thc s u tin. L trung tm vn ha ca th gii giai on ny,
chu u cng nhanh chng cho ra i cc b phim in nh n khch nh La Reine
Elizabeth (Php, 1912), Quo Vadis? (, 1913) hay Cabiria (, 1914).
Tuy nhin Th chin th nht lm v tr thng tr ca nn in nh chu u suy yu
khi cc hu ht cc nc ln lc a gi b cun vo cuc chin. Thay th vo ,
nn in nh Hoa K bt u ni ln vi s vt tri c v cht lng ngh thut v
thng mi. Nm 1915, o din D.W. Griffith cho ra i b phim in nh ni ting
The Birth of a Nation, tc phm a ra nhng quy tc cho qu trnh lm phim v cng
l b phim c ni dung gy tranh ci u tin v vn phn bit chng tc. Cho n
thp nin 1920, mi nm cc hng phim M (phn ln tp trung Hollywood, tiu
bang California) cho ra i chng 800 b phim in nh mi nm, chim 82% sn
lng phim ton cu[2]. Nhng ngi sao in nh ln ca M nh Charlie Chaplin

hay Buster Keaton khng ch ni danh trong phm vi nc M m cn c hm

m trn khp cc chu lc.
chu u, sau chin tranh cc nn in nh cng tng bc khi phc v tr ca
mnh. Ti Php, mt lp cc nh in nh tr a ra nhng th nghim mi v hiu
ng nh sng, hnh nh v thay i nhp iu phim bng vic bin tp. Tro lu ny
thng c bit ti nh l tro lu in nh n tng Php. in nh c cng ni
ln nh mt i th cnh tranh ca M vi Ch ngha biu hin c trong cc b
phim kinh d v nhng o din ni ting nh Fritz Lang hay F. W. Murnau. Cn phi
k ti mt nn in nh mi ra i, l nn in nh X vit ca Lin X vi nhng
bc tin ln v bin tp, truyn phim m tiu biu l b phim Chin hm Potyomkin
( , 1925) ca o din Sergei Eisenstein.
Bn cnh nhng nn in nh ln, chu , Dadasaheb Phalke, cha ca nn in
nh n thc hin b phim u tin Raja Harishchandra vo nm 1913. Ti Nht
Bn th ngay t nhng nm 1910, Onoe Matsunosuke tr thnh ngi sao in nh
u tin vi nhng b phim Jidaigeki, mt phim c trang ca Nht. Vit Nam, nm
1924 cng xut hin b phim truyn u tin Kim Vn Kiu do ngi Php v ngi
Vit cng thc hin.

3. Phim c ting ra i:

Greta Garbo, ngi sao ca c phim cm v phim ni

Nm 1926, hng phim Warner Bros. ca M gii thiu h thng Vitaphone cho php
gn km m thanh vo mt s on phim ngn[3]. Cui nm 1927, hng ny cho ra
i b phim The Jazz Singer (Ca s nhc Jazz), b phim in nh u tin c nhng
on thoi (gm c ht) c ng b ha vi hnh nh. y c coi l b phim "c
ting" u tin ca lch s in nh. Thnh cng ca The Jazz Singer c tip ni
bng mt b phim khc ca Warner Bros., The Lights of New York (1928), b phim
u tin hnh ton b phn hnh nh v m thnh c ng b ha. H thng
Vitaphone (dng m thanh ghi trn cc a ting ring) cng nhanh chng b thay th
bng cc h thng ghi m thanh trc tip trn phim nh Movietone ca hng Fox
Pictures, Phonofilm ca DeForest hay RCA Photophone.
Cho n cui thp nin 1920, hu nh tt c cc b phim ca Hollywood u c
ting. m thanh nhanh chng gip cc b phim tr nn hp dn v li cun khn gi
hn, ng thi cng a cc hng phim nh ti ch phi ng ca v khng vn
chi ph cho h thng thu m cho cc b phim. m thanh cng l mt trong cc l do
gip in nh M vt qua cuc i suy thoi v bc vo thi k hong kim (The
Golden Age of Hollywood) vi hng lot b phim ln ra i, i km vi n l hng
lot siu sao nh Greta Garbo, Clark Gable, Katharine Hepburn hay Humphrey
Bogart.
m thanh khin qu trnh sn xut phim phi thay i v c bn, phn thoi trong

cc kch bn phim c trau chut hn, cc din vin cng phi lm quen vi vic va
din xut hnh th va c thoi, dn n nhiu ngi sao ca thi k phim cm phi
chm dt s nghip v khng th thay i kp vi xu th ny. S ra i ca nhc v
ting ng cng dn n vic hnh thnh cc th loi phim mi, tiu biu l phim ca
nhc vi cc b phim The Broadway Melody (1929) ca in nh M hay Le Million
(1931) ca o din Php thuc trng phi siu thc Ren Clair.
Vi s ph bin ngy cng rng ri ca in nh trong thp nin 1930, mt th loi
phim mi, phim tuyn truyn, ra i vi mc ch ku gi s ng h ca cng chng
i vi cc ch cc quyn, c bit l ch Pht xt c, v Nht. Tiu biu
cho dng phim ny l b phim Triumph des Willens (1934, c) ca Leni
Riefenstahl. Thp nin 1930 cng nh du s ra i ca mt lot cc b phim kinh
in bc nht ca Hollywood nh It Happened One Night (1934, ot c 5 Gii Oscar
chnh), The Wizard of Oz (1939) hay Cun theo chiu gi (Gone with The Wind,
1939). Phim hot hnh cng nh du s pht trin vi cc b phim ca o din Walt
Disney nh Nng Bch Tuyt v 7 ch ln (Snow White and the Seven Dwarfs, 1937)
hay Pinocchio (1940).

4. Thp nin 1940: in nh v chin tranh:

Th chin th hai bng n nh hng su sc ti xu hng pht trin ca in nh.
Cc b phim tuyn truyn c ch trng hn bao gi ht v chnh nhng b phim
dng ny li gip nn in nh Anh khi sc vi cc tc phm v chin tranh nh
Forty-Ninth Parallel (1941), Went the Day Well? (1942), The Way Ahead (1944) v
In Which We Serve (1942). M, cc b phim cao lng yu nc v khuyn
khch thanh nin nhp ng cng c sn xut vi s lng ln, tiu biu trong s ny
l Desperate Journey, Mrs. Miniver, Watch on the Rhine v c bit l Casablanca,
mt trong nhng b phim c yu thch nht mi thi i ca Hollywood. Trc khi
Casablanca ra i mt nm, o din Orson Welles cho ra mt b phim Cng dn
Kane (Citizen Kane, 1941), b phim thng c coi l xut sc nht trong lch s
Hollywood.

Sau khi chin tranh kt thc, in nh quay tr li vi dng phim tnh cm v hi hc

gp phn cng c tinh thn cho nhng binh lnh tr v. Nm 1946, in nh M
cho ra i hai b phim xut sc vi tinh thn ny l It's a Wonderful Life ca o din
Frank Capra v The Best Years of Our Lives ca William Wyler. Anh, cc b phim
chuyn th t tc phm vn hc tr thnh thnh hnh nh Henry V (1944), chuyn th
t v kch cng tn ca Shakespeare, Great Expectations (1946) v Oliver Twist
(1948), chuyn th t tiu thuyt cng tn ca Charles Dickens. Cc b phim ny u
gn vi hai tn tui ln ca in nh Anh l o din David Lean v din vin huyn
thoi Laurence Olivier.
Ti , t gia thp nin 1940 mt tro lu in nh mi ra i, l tro lu Hin
thc mi (Italian neorealism). Tro lu ny cho ra i cc b phim ni ting nh
K cp xe p (Ladri di biciclette), Roma, citt aperta hay Umberto D vi cc o
din tn tui nh Roberto Rossellini v Vittorio De Sica.

5. Thp nin 1950 v 1960: a dng ha v th loi:

Thp nin 1950 chng kin s pht trin nhanh chng ca truyn hnh. Mn nh nh
tr thnh i th cnh tranh trc tip vi in nh trong lnh vc gii tr, kt qu l s
rp phim b ng ca ngy mt tng. i ph vi tnh hnh ny, cc hng phim
Hollywood lin tc a thm cc ti mi l vo cc b phim. T nhng b phim
gi lin tng n cuc Chin tranh lnh nh The War of the Worlds (1953), The
Manchurian Candidate (1962) n cc b phim lch s c xy dng honh trng
nh The Ten Commandments (1956), Ben-Hur (1959), Spartacus (1960) hay El Cid
(1961). Hng Walt Disney Pictures cng cho ra i cc b phim hot hnh n khch
nh Cng cha ng trong rng (Sleeping Beauty, 1959) hay 101 ch ch m (One
Hundred and One Dalmatians, 1961). Mt hng i khc ca Hollywood giai on
ny l cc b phim ca nhc da trn cc v kch ca Sn khu Broadway nh My Fair
Lady (1964, c s tham gia ca ngi sao Audrey Hepburn) hay Giai iu hnh phc
(The Sound of Music, 1965, mt trong nhng phim n khch nht thp nin 1960).
Th loi phim kinh d ca in nh M cng c nh du bng hai b phim kinh
in ca Alfred Hitchcock, Psycho (1960) v The Birds (1963).

Alfred Hitchcock, o din ca nhng phim kinh d kinh in

Ti chu u, thp nin 1950 v 1960 chng kin s ra i v pht trin ca tro lu
Ln sng mi (Nouvelle Vague) trong in nh Php vi cc o din ni ting nh
Franois Truffaut hay Jean-Luc Godard, nhng ngi a ra cch dn dng ct
truyn mi l khc hn vi cc b phim Hollywood ph bin thi . Tiu biu cho xu
hng ny l cc b phim Les quatre cents coups (1959) hay Jules et Jim (1962). in
nh thi k ny ni bt vi cc b phim ca Federico Fellini, c bit l La dolce
vita (1960). Thy in, Ingmar Bergman cng bt u gii thiu ra th gii nhiu
b phim c nh gi cao. Thp nin 1960 cng nh du s ra i ca James Bond,
nhn vt n khch bc nht trong lch s in nh Anh, vi b phim Dr. No (1962)
trong vai ip vin 007 do Sean Connery th vai.
Nn in nh X vit sau thi gian phc hi nhng hu qu ca chin tranh cng bt
u cho ra i nhiu tc phm ng ch . S trng ca cc o din Lin X l cc
b phim chin tranh, tiu biu l Khi n su bay qua ( , 1957) ot
Gii thng ln ti Lin hoan phim Cannes hay Bi ca ngi lnh (
, 1959). Nn hot hnh Lin X cng cho ra i b phim ni ting Nhng
cuc phiu lu ca Buratino ( , 1959). Nm 1968, o din
Sergei Bondarchuk thc hin b phim t gi nht trong lch s in nh th gii
Chin tranh v ha bnh ( , 1968) vi gi thnh sn xut tnh theo thi gi
hin nay l khong 500 triu USD[4].
Thp nin 1960 cn chng kin s ra i ca in nh chu Phi vi o din ngi

Sngal Ousmane Sembne. in nh n cng tip tc pht trin mnh v s

lng, t ch ch sn xut vi chc phim mt nm, n giai on ny, mi nm c
chng 200 b phim c Bollywood sn xut. Cn ti Nht Bn, o din Kurosawa
Akira cng cho ra i nhng b phim thuc loi kinh in ca in nh th gii nh
Rashomon (, 1950), By v s o (, 1954) hay The Hidden Fortress
(1958).

6. Thp nin 1970: Thi k "New Hollywood" v s pht trin ca cc nn in

nh mi:

Marlon Brando trong B gi (1972)

Ti Hollywood, mt th h o din mi, tr, nng ng v nhiu sc sng to bt u
khng nh ting ni ca mnh. H m u cho mt giai on sng to mi ca
in nh M, giai on "New Hollywood" (Hollywood mi). B phim nh du s
bt u ca giai on ny l Bonnie and Clyde (1967). Nhng tc phm theo trng
phi hu c in (post-classical) ca giai on New Hollywood c ct truyn phc tp
hn, cc nhn vt cng c tnh cch tt xu kh phn bit v ranh gii gia cc nhn
vt chnh din v phn din cng b xa nha.

Nhng cnh tnh dc v bo lc cng c cc o din cp trc din hn v t n

trnh nh cc giai on trc . Tiu biu cho xu hng ny l b phim gy rt
nhiu tranh ci A Clockwork Orange (1971) ca o din Stanley Kubrick. Bn cnh
Kubrick, cc o din thuc th h "New Hollywood" cn phi k n Francis Ford
Coppola, o din B gi (The Godfather, 1972, mt trong nhng b phim xut sc
nht trong lch s in nh M), Steven Spielberg, o din Hm c mp (Jaws, 1975,
m u cho tro lu phim bom tn ca Hollywood), George Lucas, o din lot phim
Chin tranh gia cc v sao (Star Wars). T gia thp nin 1970, mt th loi in nh
gy tranh ci, phim khiu dm, bt u pht trin mnh M vi s thnh cng ca
b phim Deep Throat, vi ngi sao Linda Lovelace, Deep Throat tr thnh mt
hin tng vn ha thi by gi v dn n s ra i ca mt lot b phim khiu dm
tng t. Tuy nhin in nh khiu dm cng ch tn ti trn mn nh rng n cui
thp nin 1980 khi vic kinh doanh bng t VCR pht trin mnh, cho php khn gi
xem cc b phim loi ny nh thay v phi n rp.
Thp nin 1970 nh du s pht trin ca cc nn in nh mi nh in nh Ty
c vi cc o din Werner Herzog, Rainer Werner Fassbinder, Wim Wenders hay
in nh c vi Peter Weir, Fred Schepisi v Mad Max. in nh Lin X cng t
n giai on pht trin mnh nht vi cc tc phm kinh in nh Dersu Uzala
(1975), Moskva khng tin vo nhng git nc mt ( , 1979)
(c hai u ot Gii Oscar cho phim ngoi ng hay nht) hay Mi by khonh khc
ma xun ( , 1973), b phim a Vyacheslav Tikhonov
tr thnh mt thn tng ca in nh Lin X vi vai din ip vin Stirlitz.
Ti chu , in nh Hng Kng cng pht trin mnh m vi s ra i ca hng
phim Golden Harvest v cc ngi sao phim v thut nh L Tiu Long hay Thnh
Long.

7. Thp nin 1980: Phim bom tn v thi i ca bng t:

Hm c mp ca Steven Spielberg v Chin tranh gia cc v sao ca George Lucas
m u cho mt tro lu mi ca in nh M, tro lu phim bom tn. Vi s tr

gip ca cc k xo in nh bc u c thc hin trn my vi tnh, nhng lot

phim c u t ln nh b ba phim Indiana Jones hay E.T. ngi ngoi hnh tinh
(E.T. the Extra-Terrestrial) ca Spielberg, Ngi di (Batman) ca Tim Burton u
thnh cng rc r v mt doanh thu.
Hollywood cun theo xu th lm cc b phim vi kinh ph rt ln tr cho cc ngi
sao (Jack Nicholson c nhn tng cng 60 triu USD cho vai din ca ng trong
Ngi di[5]) v to ra cc hiu ng hnh nh c bit vi hy vng s thu li li
nhun gp nhiu ln. Xu hng ny y cc b phim ngh thut c lp vo ch
kh tm c nh u t.
S pht trin ca cc b phim bom tn cng l mt bin php ca Hollywood
chng li mt i th cnh tranh mi, dch v bn v cho thu bng t VCR. Thay v
b tin n rp, ngi xem ch vic mua hoc thu cc bng t v xem ti nh. Cc
nh phn phi in nh c thm mt ngun thu ng k na nhng cc rp chiu phim
v th m mt khch, v Hollywood cn phi chu thm him ha t cc bng t vi
phm bn quyn.
in nh Anh cng bt u thc s khi sc t u thp nin 1980 khi David Puttnam
thnh lp hng phim Goldcrest Films. Hng phim ny sn xut mt lot phim c
nh gi cao v ngh thut v c doanh thu ln nh Chariots of Fire, Gandhi (c hai
u ot Gii Oscar Phim hay nht) hay Cnh ng cht (The Killing Fields).
Nhng nm 1980 nh du bc pht trin nhy vt ca in nh Hng Kng. Khng
ch dng li th loi phim kim hip quen thuc, cc o din ni ting nh Ng V
Sm, T Khc cn thc hin cc b phim hnh ng n khch v c coi l kinh
in ca th loi ny. Chu Nhun Pht tr thnh biu tng in nh ca chu vi
rt nhiu vai din trong cc phim n khch cui thp nin 1980 cn Thnh Long bt
u c Hollywood ch ti sau thnh cng ca lot phim Cu chuyn cnh st
(). Ti Trung Quc, cc o din thuc th h th 5 ni ting ca in nh
nc ny nh Trng Ngh Mu, Trn Khi Ca cng bt u khng nh v tr vi cc
b phim ni ting nh Hong th (, 1984) hay Cc u (, 1989).

8. Thp nin 1990: K nguyn ca k thut s v DVD:

Cng ngh thng tin mang li bc t ph ln cho in nh th gii c v k xo
v phong cch thc hin phim. K thut s mang li cho cc b phim bom tn nhng
k xo mang tnh cch mng nh hnh nh nhng con khng long trong Cng vin k
Jurra (Jurrasic Park, 1993) hay mt con tu khng l gp nn trong Titanic (1997), c
hai b phim ny u ln lt ph k lc v doanh thu trong Titanic vn ang gi v
tr b phim n khch nht trong lch s in nh th gii vi tng doanh s c tnh
khong 1,8 t USD. Nm 1994, Vua s t (The Lion King) tr thnh b phim hot
hnh truyn thng (v tay) n khch cui cng ca Disney Pictures trc khi Cu
chuyn chi (Toy Story, 1995) ca hng Pixar ra i, nh du giai on thng tr
ca cc b phim hot hnh k thut s ti Hollywood.
Thp nin 1990 cng nh du bc nhy vt ca cc nn in nh mi Trung
Quc, Iran hay Hn Quc. Cc o din Hng Kng, Trung Quc bt u ginh c
nhiu gii thng ti cc lin hoan phim quc t nh Trn Khi Ca vi B Vng bit
c (1993), Trng Ngh Mu vi Phi sng (1994), Vng Gia V vi Xun quang
x tit (1997). Mt s o din gc Hoa bt u sang Hollywood tm nhng th
thch mi, tiu biu trong s ny l L An v Ng V Sm.
Ch mi ni ln trong thp nin 1980 nhng n gia thp nin 1990 hnh thc bng
t nhanh chng b thay th bi cc CD v sau l DVD. Vi cht lng hnh nh
v m thanh cao, vic mua v thu DVD phim tr thnh mt hnh thc gii tr mi
v cc rp chiu phim li tip tc gp phi mt i th ln.

9. Thp nin 2000:

Thp nin 2000 m u vi s ni ln ca dng phim ti liu vi cc b phim ca o
din Michael Moore nh Bowling for Columbine v Fahrenheit 9/11. Sau thnh cng
ca nhng b ba phim nh B gi, Indiana Jones cc thp nin trc, tro lu lm
cc b phim c nhiu phn tr nn thnh hnh Hollywood nh Ma trn, Cp bin

Caribe...
Trong s , mt b ba phim t c thng li vang di v c doanh thu v ngh
thut l lot phim Cha t ca nhng chic nhn (The Lord of The Rings) ca o
din Peter Jackson.
Vi s pht trin vt bc ca Internet v cng ngh thng tin, in nh cng phi i
mt vi tnh trng vi phm bn quyn ngy cng nghim trng.