Professional Documents
Culture Documents
Chuong4 Cac Phuong Phap Pho 2011 PDF
Chuong4 Cac Phuong Phap Pho 2011 PDF
Spectroscopic Techniques
f M
for
Materials
t i l Science
S i
NGUYEN ANH TUAN
HANOI-2011
NI DUNG BI GING
CHNG 1:
1 KHI NIM CHUNG
1.1. M u
vt
cht,, cu trc tinh th v cu trc tinh th thc
1.2. Cu to
1.3. Phn loi vt liu v cc ph/php phn tch cu trc vt cht
CHNG 2: CC PHNG PHP HIN VI
2 1 Hi
2.1.
Hin vii quang hc
h (OM)
2.2. Hin vi in t truyn qua (TEM)
t qut
q
(SEM)
(
)
2.3. Hin vi in
2.4. Mt s phng php hin vi khc
CHNG 3: CC PHNG PHP NHIU X
3.1. C s ca nhiu
x
3.2. Nhiu x tia X (XRD)
3.3. Nhiu x in t (ED)
3.4. Nhiu x ntron (ND)
NATuan-ITIMS-2011
NI DUNG BI GING
CHNG 4:
4 CC PHNG PHP PHN TCH PH
4.1. M u
4 2 Cc phng php ph in t
4.2.
1). Ph quang in t (XPS)
2). Ph in t Auger (AES)
3). Ph
tn
hao nng lng in t (EELS)
4.3. Cc phng php ph photon/ph Rntgen
1). Ph tn sc nng lng (EDS
EDS)
2). Ph tn sc bc sng (WDS
WDS)
3). Ph hunh quang Rngen (XRF
XRF)
4.4. Cc phng php ph
ion/khi
ph
NI DUNG BI GING
CHNG 5: CC PHNG PHP HIN VI U D QUT (SPM)
5.1. Hin vi lc nguyn t (AFM)
5.2. Hin vi u d qut hiu ng xuyn ngm (STM)
5.3. Hin vi lc t (MFM)
5.4. Hin vi quang hc qut trng gn (SNOM)
5.5. Mt s loi hin vi u d qut (SPM) c bit khc
NATuan-ITIMS-2011
S nhiu x xut pht t s tn x n hi ca tia X, e hay n bi cc nguyn t i tng, thc th c s nht cu thnh nn vt cht. S giao thoa ca cc tia
tn x n hi trn mng ca cc nguyn t/phn t (xp xp theo mt trt t no
- mng tinh th) tun theo nh lut Bragg thng khng quan tm n nng
lng ca cc tia/ht (Mt s p/p hin vi mc d s dng c s tn x khng n
hi v hp th (do mt mt nng lng) tuy nhin cng ch bit c nhng thng
tin c tnh cht bn ngoi cu trc ca nguyn t/phn t.
C p/p
Cc
/ hin
hi vi:
i ch
h yu
cho
h th
thy ci
i d
dng v,
hnh
h h d
dng bn
b ngoi
i ca
vt:
t
ngha l nhng ci thuc v "hnh thi" ca v bn ngoi, b mt l chnh (nh
cnh quan b mt: li, lm,; hay hnh dng: trn, vung,); hoc mc vi m
hn, l ci v bao bn ngoi ca cc nguyn t/phn t V c bn cng
khng phn bit c loi nguyn t v cu trc bn trong ca nguyn t/phn t.
NATuan-ITIMS-2011
Ngoi nhng thng tin chung lin quan n tnh tng th", tnh "hnh thi" bn
ngoi nu trn
trn, cc tnh cht khc lin quan ti bn cht bn trong ca vt cht/vt
liu rt cn c bit: thnh phn ho hc (loi nguyn t), lin kt ho hc, bn
cht ca cc lin kt,... ngha l cn nhng phn tch c chiu su hn vo bn
trong ca vt cht, vo n tn cu trc bn trong ca cc nguyn t/phn t cu
thnh nn vt cht/vt liu.
NATuan-ITIMS-2011
?
3
5
NATuan-ITIMS-2011
ph: mt tp hp cc c trng
(thng l cc i lng vt l tiu biu
Mu c
M
k
kch
h
thch ph
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
4.3. Phng
g php
p p phn
p
tch ph
p p
photon
4.4. Phng php phn tch khi ph ion
Lu : Mi
p/p trnh by gm
4 phn:
- nguyn l chung
- thit b chung
- b phn tch: cu
to & nguyn l lm vic
- cc vn m rng ng ch khc
Thi/k.tra
NATuan-ITIMS-2011
2- S hy cc l trong cc mc li hnh
thnh nn cc k thut c bn gm:
- Auger Electron Spectroscopy (AES)
- X-ray Emission Spectroscopy (XES)
NATuan-ITIMS-2011
h
Photon
(tia X, UV,
l
laser,...)
)
in t (quang in t)
pht x.
K hiu l p.
Hin tng
quang ion ha
L1,
L2,
M
K
X ray
E = h
EB = h
h - Ekin - S
Ekin(h,
(h X) = h
h - EB - S
Fermi level
Ekin
EB
In Air*
UHV**
Fe
4.35 [eV]
4.50 [eV]
Ni
4.25 [eV]
5.15 [eV]
Cu
4 45 [eV]
4.45
4 65 [eV]
4.65
Al
3.60 [eV]
4.20 [eV]
Zn
3.80 [[eV]]
Au
4.78 [eV]
5.10 [eV]
Zr M
Mg K
Al K
Si K
Energy : h =
151.4 eV
Line width:
Line-width:
0.77 eV
Energy : h =
1253.6 eV
Line width:
Line-width:
0.70 eV
Energy : h =
1486.6 eV
Line width:
Line-width:
0.85 eV
Energy : h =
1739.5 eV
Line width:
Line-width:
1.00 eV
Ph k q
quang
g
in t (PES)
C ch pht x tia X
e1
K: lp v/qu o vi n = 1
(lp v trong cng),
cng)
L: vi n = 2,
M: vi n = 3,
N: vi n = 4,
X-ray
e2
e1 (elastic-scattered
electron)
1
2 1
2
E = Ek E L = 13.56(Z 1) 2 2 10.17(Z 1) (eV )
1 2
NATuan-ITIMS-2011
ng pht tia X
Do Coolidge (ngi c) pht minh ra vo khong nm 1912.
Electron c gia tc vi nng lng cao i n anode
anode.
Electron ti tng tc vi cc nguyn t ca anode (VD: Mg,
Co, hoc Cu), gy ra bc x tia X c trng (bc x hm).
X-ray
NATuan-ITIMS-2011
ng pht tia X
-50 kV
H 2O
vo/ra
Anode quay vi
vn tc 6000 rpm
anode quay
(C cng sut pht cao hn)
NATuan-ITIMS-2011
Storage Ring
Shield Wall
gia
i t
tc, v
chuyn
h ng
vi
i vn
tc
t so snh
h c
vi
i vn
tc
t nh
h sng.
Nhng
tm (ultraviolet), v tia x, rt hu ch cho cc nghin cu vt cht thang nguyn t, phn t., v ngy
nay cng thng c s dng cho cng ngh quang khc bng tia X (x-ray lithography).
Bc x c tnh phn cc cao v dng xung tn s cao (v d, xung nano giy).
NATuan-ITIMS-2011
VD: khi e c nng lng 1.9 GeV, = 1900/0.511 = 3718; vi u = 5 cm, cho ra = 1.8 nm (tng ng vi tia X).
NATuan-ITIMS-2011
(positiveelectron)
Qu o
ca ht
t
NATuan-ITIMS-2011
ng
thng
c
gia tc
ti y
Ch un
v pht
ra khi qua
mt nam
chm
c (nm) =
0.559 r (m)
E (GeV) 3
NATuan-ITIMS-2011
: gc khi
Gc m hnh cone
~ 1/
Trng
hp I:
v/c << 1
Trng hp II:
v/c ~ 1
Khi vn tc ca in t tip cn ti gn
Khi vn tc ca in t thp
vi vn tc nh sng (trng hp
(trng hp khng tng i tnh)
tnh),
tng i tnh), bc x pht ra c
bc x c pht ra vi mt kiu
thu li theo mt hng.
khng c hng.
NATuan-ITIMS-2011
(critical energy)
Ph tia X pht x ng b l
ph lin tc
1.24nm
n = 1, 2, 3
NATuan-ITIMS-2011
Ekin
Ekin = h - EB - S
Xc nh c EB = (h - S ) - Ekin
(c trng cho cc nguyn t ha hc)
Au-5d
A 5d
Au-5d
S cu to ca b phn
tch bn cu ng tm CHA
-V2
r2
S
rng
li vo wS
-V1
r1
r0
F
rng
li ra wF
NATuan-ITIMS-2011
D c iu khin bng cc in p V1 v V2
B phn
tch CHA
ca hai in cc bn cu ng tm ca b CHA
chn lc cc in t c nng lng tng ng.
Chm
tia p
Thu knh 2
Detectors
in t
c th gm mt s b phn tch in t n
Thu knh 1
Mu
NATuan-ITIMS-2011
o).
)
Ph XPS qut di nng lng rng: 0 - 1100 eV
Cc nguyn
C
t h
ha h
hc v
cc mc lin kt tng ng
ionization
potential
4d5/2
4d3/2
4p3/2
4p1/2
4s
3d5/2
3d3/2
3p3/2
3p1/2
3s
2p3/2
2p1/2
2s
1s
NATuan-ITIMS-2011
i vi ph XPS rng
o ph ng nng ca in t pht x:
Ekin(h, X) = h - EB - S
(1)
EB = (h - S ) - Ekin
(5)
(3)(4)
(2)
valence band
(4d,5s)
valence band
(4d,5s)
NATuan-ITIMS-2011
(Yield [cps])1/2
S ca ng m h (Open counter)
v dng sng cc li ng bng
(quenching grid)
grid), li nn
nn
(suppresser grid) v tin K cng sut.
Nguyn l:
in t (Auger-) pht x.
K hiu l A.
e th cp pht x
- li l trng.
e th cp pht x
- li l trng.
g y t bng
g bn p
ph c nng
g
- Kch thch nguyn
lng ln (1-10 keV):
(1) Ion ha lp v bn trong: pht ra li
mt ch trng.
(2) Ch trng c lp y bng mt lp
v bn ngoi.
(3) Qu trnh lp ch trng (2) lm gii phng
nng lng bc x tia X c trng (4a).
(4b) Nu tia X tng tc vi in t th ba,lm
cho in t ny nhn nng lng b
bt ra A
NATuan-ITIMS-2011
trnh ny.
- S pht x photon tia X (hunh quang tia
X) v pht x A l cc qu trnh cnh
tranh nhau. Nhng /v cc lp v khng
su th qu trnh Auger vn c nhiu kh
nng hn.
- ng nng ca A c xc nh bi:
B phn tch
gng
g
g tr
((CMA))
Ph k AES model PHI660.
S ca b vi u d Auger dng
trong h PHI660.
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
Cost
W= $15
L B6 = $400
LaB6
F.E. = $6000
Lifetime
100 hr.
1000 h
hr
5-8,000 hr.
Khng ging nh trong XPS nng lng photon (h) c tnh n trong phng
trnh nng lng, trong khi , AES nng lng ca dng kch thch khng c mt trong
phng trnh nng lng. V vy thot nhn cho thy tnh cht phn tn nng lng s khng
thch hp cho k thut AES. Thc t cc s cp vn thch hp v thit din cho vic ion ha do
va chm ph thuc vo nng lng
lng.
NATuan-ITIMS-2011
~2
25 - 50 kV
Quang
Qua
g in
t ca b sng
s g e
e:
~ 1 m
~ x 10 nm
NATuan-ITIMS-2011
C s dng c
b phn
h tch
t h CHA ?
-V
42.30
r1
e-gun
r2
hp phn tch a
nng ph in t
(XPS & AES)
NanoSAM Lab
Auger Electron Analyser
Thit b phn tch ph in t a nng AXIS 165: X-ray
Photoelectron Spectroscope (ESCA, XPS)/ Auger Electron
Spectroscope (AES)
Sng in t
Sng ion
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
330
275
240
330
240
275
NATuan-ITIMS-2011
Ki tra mt
Kim
dy
d d
dn h
hp ki
kim C
Cu-Ag
A nm
trn
b mt
Si/SiO2
Chm tia in t s cp
B mt ban u ca mu
Sng ion
in t Auger
in t Auger
in t Auger
Sng ion
Sng ion
NATuan-ITIMS-2011
Cc im
c phn
tch (mu )
Ph AES
tng ng
thu c
tn x n hi
- Trong TEM, cc nng lng cao (HEE) truyn qua mu mng tn x khng n hi
ngha l c tn hao nng lng.
elastic
Eo
Eo
inner-shell inelastic
outer-shell inelastic
Eo
Eo
Eo
20 - 100 keV
in t tn x tuyn
qua b tn hao nng
q
g
lng. K hiu l EL.
Eo
E1 < Eo
Bc tranh tn x ht
E1 < Eo
(gc lch) ca in t s
cp sau khi qua mu.
EL
p0
TN X KHNG N HI BI MT IN T T DO TNH
incident
electron
free
electron
p0
scattered
electron
pe
scattering
angle
p0
incident
electron
pe = p0
Nu px 0,
bound
electron
p2 = px2 + pz2
p pz = p0 - dp
p
Nng lng khng tng i tnh: E0= p02/(2m)
dp = - p0 (dE0/2E0) = p0 (E/2E0) = p0E
p0
pz
dp
(t E = E/2E0)
p
px
scattered
electron
scattering
angle
gc tn x tiu biu l:
~ px/pz ~ (p0 E)/p0 = E
D C s phn b (Lorentzian) no ca cc
gc tn x (Tha s Lorentz biu din s phn
b gc tn x ca cng tia b tn x).
NATuan-ITIMS-2011
e2
1
sin
sin
=
fe
Z
f
2
2
2mv sin ( )
NATuan-ITIMS-2011
e
i s
Cc "nt"
mng nghch
dng thanh
q//
ki//
Tia e tn x
khng n
hi, ks.
ks//
Cu Ewald
Tia nhiu x, e
tn x n hi.
lp
l y
((cc
mc
li) v
cn
ttrng
Cathodoluminescence
Thin crystalline
specimen
Diffracted beam
X-rays
Direct beam
Diffracted beam
in t t do
in t b kch thch
vo mt trng thi
kh b chim
khng
hi gi
i
Di dn
EF
Di
ha tr
L3
L2
L1
in
t s cp
p
E0
Hole
Tia X c trng
Hole
E
in t tn hao nng lng
= E0 - E
NATuan-ITIMS-2011
Vacuum level
Valence or
conduction band
NATuan-ITIMS-2011
http://tem.atp.tuwien.ac.at/EELS/elmi3.html
NATuan-ITIMS-2011
in-column ffilter
R
TV-rate
TVcamera
evB = F = mv2/R
R = (m/e)(v/B)
energy-selecting slit
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
Nguyn l ca lc Omega
tn sc ~ 1.3 m/eV 200 kV. Hin nay ang k vng xung < 1 /eV hng nghn kV.
NATuan-ITIMS-2011
0 - ~ 50 eV
g nng
g lng
g cao: ~ 50 - ~ 2000 eV
+ Vng
(gii hn trn c xc nh bi cng tn
(Z
(Zero-loss
l
peak)
k)
x 100
OK
Ni M
Ni L
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
- vng plasmon/
kch thch e-n
(Plasmon/single e
(Plasmon/single-e
region)
- vng ion ha
(Ionization region)
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
I tot
= ln
l
0
t
first-plasmon
zero-loss
- xc nh t, cn phi bit .
nh gi tho c th da trn cng thc
silicon
ili
= 0.8E0
trong tnh theo nm, cn E0 l nng
lng ca e s cp (tnh theo eV).
NATuan-ITIMS-2011
fit vi
i h
hm m:
(background)
IB = A.E-r
IB = A.E-r
NATuan-ITIMS-2011
ELNES
- Xut hin do cc chuyn di ca e cc lp v pha trong ca mt nguy t c th ti
nhng trng thi cn trng thp nht trong CR.
ELNES c th d mt trng thi (DOS) cn trng trn mc EF v tr ca nguyn t
c kch thch.
- ELNES cng lin quan n c nguyn t s, s sp xp, loi nguyn t v lin kt ha hc
ca nguyn t m gy ra cu trc kiu ny.
- Ngoi ra ELNES cn cung cp thng tin v d hng trong lin kt ha hc v cu trc di.
EXELFS
- Xut hin do sng e c kch thch c bc sng xp x vi khong cch gia cc
nguyn t ca mu c chiu truyn qua.
V th sng
ny
c
th b nhiu
hi x bi cc
nguyn
t ln
l cn
v
c
th tr
t thnh
th h giao
i th
thoa
vi sng pht ra. S giao thoa c th c tng cng hoc trit tiu, to ra mt phn dao
ng no ca cng i km theo vi g ion ha.
EXELFS c
th dng
d phn
h tch
t h cc
khong
kh cch
h ttng t
tc gia
i cc
nguyn
t l
ln
cn gn nht xy dng hm phn b xuyn tm (RDF).
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
C-K
T h
Trng
hp mu
d
dy h
hn: t = 2 plasmonMFP Dao ng plasmon vi tn x khng
n hi nhiu ln hn G ion ha li K c
cu trc gm nhiu cc g con tinh t hn.
NATuan-ITIMS-2011
N=
I k ( , )
k ( , ) I 0
N A I A (, ) B (, )
=
N B I B (, ) A (, )
NATuan-ITIMS-2011
nh phn b nguyn
t ha hc ca cc ht
C cho
Co
h th
thy c
l
lp v
b xy ha. nh thu
c ch 200kV
GIF (Gatan
(G
Image
I
Filter)
Co
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
- Cc ion He+ c chn lc c nng lng trong khong 5-10 eV chiu ln b mt kim loi.
- di
d i b mt
t khong
kh vi
i l
lp nguyn
t s ttng t
tc vi
i cc
nguyn
t b mt
t ln
l cn
NATuan-ITIMS-2011
- Ph tn
t sc
nmg
lng
l
(EDS)
- Ph tn sc bc sng (WDS)
~5 - 50 keV
XCh
E = h
MU
3
2
1
Qu
Q
trnh
t h pht
ht x titia X c
ttrng khi b
bn
ph (ion ha) nguyn t bi e:
Tia X c trng c pht ra khi chm e
ti kch thch cc in t cc lp li ca
nguyn t, v dn ti qu trnh chuyn di
t cc lp ngoi vo cc lp v bn trong.
in t lp li
b bt ra
in t
ti kch thch
NATuan-ITIMS-2011
C s phn tch cc
nguyn t ha hc.
- Mc nng lng tng ng vi mi lp v in t trong nguyn t ph thuc
vo nguyn t khi:
En
2
(
Z )
= 13.56
n2
h (K, K)
c t
tnh
h gn
ng qua nguyn t s Z
ca nguyn t b ion ha:
E (Z - 1)
N1 .........................
M5
M4
M3
M2
M1
(3d l =2 j = 5/2)
(3d l =2 j = 3/2)
(3p l =1 j = 3/2)
(3p l =1 j = 1/2)
(3s l =0 j = 1/2)
L3 (2p l =1 j = 3/2)
L2 (2p l =11 j = 1/2)
L1 (2s l =0 j = 1/2)
2
K
1 3
(1s l =0 j = 1/2)
Hai vch b cm
NATuan-ITIMS-2011
L(1,2)
L(1-4)
L(1,3)
3
2
1
K: Ex-ray= E1 - E3
i t lp
in
l li
b bt ra
in t ti kch thch
NATuan-ITIMS-2011
- C ch ca bc x
nn: khi chm e ti c
nng lng cao (~ 5 50 keV) tc dng ln
nguyn t lp b mt mu gy ra s lch
v/hoc hm cc in t ca lp v trong in
trng ca ht nhn (chuyn ng gia tc)
pht ra bc x in t (tia X) c ph lin tc.
Ph tia X c trng
Ph lin tc
(ph nn)
Ph hp th
Eo E
Ph o c l chng chp ca cc ph
tia X c trng, hp th v lin tc (nn).
NATuan-ITIMS-2011
b
mt mu
ph thuc nng lng
v bn cht b mt. V d:
- Chm tia X c
trng c pht
x t su trong
khi, bn di
b mt
t mu.
- Xy ra qu trnh tn x n hi v
khng n hi a cp (nhiu ln)
theo cc hng bt k.
m
m
rng
theo
th chiu
hi
ngang xung quanh chm tia ti.
NATuan-ITIMS-2011
Vng e tn x ngc
(Back-scattered electron
(BSE) (BSE thng c to ra
vng su hn di b mt mu.
mu
in t BSE c nng lng cao
hn, nn i c di hn so vi
cc in t SE To nh BSE).
Cc ng mu m t cc qu o (vt) ca in t BSE.
thm
su gim
khi Z tng.
tng
Low Z
High Z
S
lng ca
cc in t
tn x ngc (BSE)
khng ph thuc nhiu vo nng lng, nhng
phn b rt rng theo khng gian.
NATuan-ITIMS-2011
15 keV
0.7 um
20 keV
1.5 um
30 keV
3.5 um
NATuan-ITIMS-2011
* Vi mt h s qu p Uo qu
Thit din ion ha (ionization cross-section) Q(E)
theo qu p U
g lng
g ion ho ti hn
ln th nng
Ec i vi mt lp v li cng nh.
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
- H s hp th khi / l mt hm ca
nguyn t s Z ca lp vt liu c hp
th v nng lng ca tia X:
= a 0 , trong a l h s hp th
lp v tip theo.
d .
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
Sng in t
Knh t th nht
Cun qut
chm tia e(SEM) trn
b mt mu
Knh t th hai
HV quang hc
Detector e-
Microamperk
o dng qua mu
K thut WDXS thng khng hay ghp ni vi SEM, trong khi k thut EDXS
thng hay c kt hp vi SEM.
NATuan-ITIMS-2011
Bung mu
NATuan-ITIMS-2011
j = A.T . exp
kT
2
LaB6 tip
p
(Nhit
nng chy)
NATuan-ITIMS-2011
Material
Molybdenum
4.15
55
Platinum
~ 5.7
32
Nickel
4.61
30
Tungsten
4.2
60
Iron
~ 4.7
26
Ba on W
1.56
1.5
Tantalum
4.12
60
Cs on W
1.36
3.2
Tungsten
4.54
60
Th on W
2.63
3.0
Barium
2.11
60
Thoria
2.54
3.0
Cesium
1.81
160
BaO + SrO
0.95
~10-2
Iriduim
5.40
170
Cs-oxide
0.75
~10-2
Platinum
5.32
32
TaC
3.14
0.3
Rhenium
4.85
100
LaB6
2.70
29
Thorium
3.38
70
theoretical:
Material
120.2 (b = 1)
*) b l h s hi
hiu chnh
h h vt
t liu:
li V hng
h s
Ri
Richardson
h d
A - thc
th cht
ht l "h
"hng s
h
ha h
hc"" ca
kh i
in t pht
ht
x nhit (c lin quan n th ha v cng thot) - khi vng nhit cao khc vi khi vng nhit rt thp
( c coi nh l thuyt, A = 120 amp./cm2 K2, ngha l coi b = 1).
NATuan-ITIMS-2011
Fieldemitter
Ngun
N i
in t pht
ht x trng
t
(Field emission guns - FEGs)
Phng trnh Fowler-Nordheim cho mt dng pht x:
vacuum level
potential
work
function
eV
tunneling
Fermi level
B 1.5
A.F 2
j=
exp
in trng E
Trong :
barrier
A = 1.510-6; B = 4.5107;
F >> 108(V/m).
(V/m)
conduction band
Field
F V/cm
distance
Lu :
S pht x trng xy ra khi cng in trng F >> 108V/m.
Cn phi c chn khng cao trnh phng in h quang nh mi nhn.
V bn cht s pht x trng l s xuyn ngm ca in t qua ro th l cng thot, nn ng c
trng I-V (current-voltage) khng tuyn tnh.
Kch thc vt chm tia rt nh v in trng cao gy ra s xuyn ngm ch gn u mi nhn.
NATuan-ITIMS-2011
( )
V d:
i vi F = 1108 V/m, = 0.38eV.
Ly T = 1750 K, th kT = 0.15 eV,
mt
t d
dng t
tng th
theo quy lut:
l t
j/j0 = e0.38/0.15 = 13.
g k so vi 1108V/m,,
Khi F cao hn ng
phng trnh trn khng cn ph hp
na v dng xuyn ngm tr nn ng k.
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
(flashing)
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
Detector:
Detector Ghi/o tia X trong k thut EDS/WDS-SEM
- C 2 kiu ghi/o-phn tch tia X:
+ Ghi ph cng tia X theo nng lng: EDXS/EDS.
y s
dng detector bn dn
Si(Li)
S ( ) nhy vi nng lng ca
cc lng t
photon.
+ Ghi/o theo bc sng ca bc x tia X: WDXS/WDS.
Kiu ny i hi phi c b lc n sc (monochromator) v ng m t l (propotional
counter).
- u im ca kiu o/ghi-phn tch WDS so vi kiu EDS:
+ WDX cho phn gii theo nng lng tt hn nhiu so vi kiu EDS.
+ Hn ch rt nhiu sai s do s chng chp ca nhiu peak
(thng hay gp trong kiu phn tch EDS.
+ Nhiu nn (background noise) thp hn, cho php phn tch nh lng chnh xc hn
so vi kiu phn tch EDS.
- Nhc im (???):
+ Phn tch WDS mt nhiu thi gian hn phn tch EDS.
+ Phn tch WDS ph hu mu mnh hn (v i hi dng chm tia e- cao hn) do
gy nhim bn bung chn khng nhiu hn.
+ Gi thnh phn tch WDS cao hn.
NATuan-ITIMS-2011
Ba-L + Ti-K
Ph EDS ca BaTiO3
EDS
Ba-L1 Ti-K
Ba-L2
Ba-L1
Ba-L
WDS
Ti-K1,2
Ba-L1
Ti-K1
Ba-L1
Ba-L
Ph WDS ca BaTiO3
Ba-L2
Ba-L1
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
in cc Au tip
xc mt di)
(mng Au
~ 200 nm)
B mt hng bc x c
ph mng Au dy ~ 200 nm
((in
cc
tip
p xc p
pha trn))
NATuan-ITIMS-2011
V d
v tn hiu
c
to
ra t detector Si(Li)
( ) i vi
tia X c trng ca Mn-K v -K.
Mn K
G, khng cn
quan tm
t ((shelf)
h lf)
Nn ca
b tin K
Mn K
Cc peak khng
cn quan tm
(escape peaks)
Nng lng
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
Wavelength
g Dispersive
p
Spectroscopy
p
py ((WDS))
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
S ghi/o
S
hi/ ti
tia X t
EDS
WDS
hp c hai k
thut
o ph
p
EDS v WDS
trong SEM
NATuan-ITIMS-2011
Detector
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
T s nng
Hiu chnh ZAF
Z : nguyn t s: hiu chnh i vi cc tnh cht tn x khng n hi khc
nhau
h d
do s khc
kh nhau
h gia
i nguyn
t s
ttrung bnh
b h ttrong mu
v
ttrong
mu chun.
A : hp th: hiu chnh /v nhng sai lch do hp th tia X.
F : hunh quang tia X: hiu chnh /v s sai lch do hunh quang tia X.
NATuan-ITIMS-2011
X-ray
y Mapping
pp g
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
X ray
E = h
- u im:
+ Phn tch c bn nh lng hu ht cc nguyn t trong bng tun hon.
+ Thi gian phn tch nhanh
+ Khng cn ph hy mu
+ o c cc mu trng thi rt a dng: rn, lng, bt, polymer, mng mng
- Nhc im:
+ Ch yu phn tch nh tnh, c bit l phn tch "vt" (pht hin c mt nguyn
t vi hm lng rt thp; c th nh lng chnh xc ch trong mt s trng hp).
NATuan-ITIMS-2011
Detector EDS
Detector EDS
ng pht
h vii
chm tia X
X-Beam
X-Beam
NATuan-ITIMS-2011
Nguyn l chung:
+
|
- o v phn tch cc ion ' v ' bng ph k khi lng (gi l khi ph k) Thu c
gin ph khi lng ca cc ion th cp: l cc peaks c trng cho ngun ion v b mt b
b ph.
bn
h D Phn
Ph t
tch
h c
tnh
t h cht,
ht cu
trc
t ca
b mt
t hay
h cc
cht
ht bm
b dnh
d h trn
t b mt.
t
- Cc speaks c th c xc nhn ca chnh vt liu , t cc cht bm dnh hay cc tp cht
trn b mt mu, hoc cc cht c a vo hp th c ch tm ln trn b mt.
- Trong cc k thut khi ph, cc ht nng dng bn ph thng l ion Ar+ c nng lng ~
1 - 15 keV.
- Cc
C lloii khi ph
h k thng
th d
dng gm:
Khi ph
h iion th cp
t
tnh
h (SSIMS) v
ng (SIMS)
(SIMS),
Ph tn x ngc Rutherford (RBS), Ph tn x ion nng lng thp (LEIS),...
NATuan-ITIMS-2011
NATuan-ITIMS-2011
Ph tn x
neutron
Nghin cu dao ng mng th no?
Hy th ci li ...
Ph tn x
neutron
20
10
Cc
neutron
kh k
d
X-ray
electromagnetic
radiation
18
10
ultraviolett
16
/ Hz
10
14
10
visible
neutrons
infrared
phonon-
far infrared
frequencies
12
10
hopping-
microwaves
10
10
Khong cch
gia cc nguyn t
8
10
-10
10
-8
10
-6
10
/m
-4
10
-2
10
10
NATuan-ITIMS-2011
Ph tn x
neutron
Ph k ba trc (Three axes
spectroscopy)
Ph k ba trc l cch nhn trc tip ca tam gic tn x:
kf
B lc sc
Mu
ki
Q
B phn tch
detector
NATuan-ITIMS-2011
Ph tn x
neutron
Khe vo c th bin i
B chn la
B lc sc
(monochromator)
(hi t kp)
Bng mu
B phn tch/
detector
NATuan-ITIMS-2011
Ph tn x
neutron
C s ca tn x neutron
S (Q, ) =
1
(i )
(i )
(i ,k )
(Q,) + bi bk Scoh
(Q,)
inc
Sinc
4 i
i
k
(i ,k )
(r,t)
i
(r,0)
(0,0)
(r,t)
1
(r, t ) = dr (r R j (0 )) (r + r R j (t ))
T
N j j
to ra s chuyn ng tp th
(collective motion)
S coh
r
1
Q, =
2N
e(
rr
i Qr t
r
r r
r
b b (r (R (0) R (t )) dr dt
NATuan-ITIMS-2011
Ph tn x
neutron
C s ca tn x neutron
Tn x neutron khng n hi t cc phonon
h
Scoh (Q, ) =
4Nqj
Q e (qj)
b m exp( Wk )exp(iqr )
kf
nq , j =
exp(
hq , j
kT
) 1
Q
q
-qj
qj
NATuan-ITIMS-2011
Ph tn x
neutron
C s ca tn x neutron
Cc neutron nhy vi cc thnh phn ca s dch chuyn song song vi s
truyn xung lng Q
Lut bo ton chun xung lng (quasi-momentum) gip cho vic quan st
cc phonon ngang.
Q
g
e
q
NATuan-ITIMS-2011
Ph tn x
neutron
S tn sc phonon
S tn sc phonon ca Nd2CuO4
Nd2CuO4
PINTSCHOVIUS et al. (1991).
NATuan-ITIMS-2011
Ph tn x
neutron
S tn sc phonon
S tn sc phonon ca Hafnium lp phng tm khi (bcc)
LA-Phonon
q = (2/3 2/3 2/3)
TA-Phonon
q = (1/2 1/2 0)
Ph tn x
neutron
S tn sc phonon
NATuan-ITIMS-2011
Ph tn x
neutron
Mt phonon
- Thm d cc phonon u
trong khng gian o (nghch) ?
h
4Nqj
Q e (qj)
exp( Wk ) exp( iqr ) 2 nqj ( + qj ) Q,gq + (nqj + 1)( qj ) Q,g+q
m
g
g
NATuan-ITIMS-2011
Ph tn x
neutron
Mt trng thi
- Mt trng thi phonon:
G()d =
Xc nh nng lng tch tr trong h phonon: nhit dung v cc i lng nhit ng khc
NATuan-ITIMS-2011
Ph tn x neutron
Nhit ng lc hc ca phonons
E Ph E o =
exp(
0
cV = k
h
kT
)1
G ( ) d
h
kT
e
h
G ( ) d
2
h
e kT 1
kT
0
NATuan-ITIMS-2011
Ph tn x
neutron
C s ca tn x
neutron
Tn x khng kt hp t cc phonon:
h
Sinc (Q, ) =
8
inc
Q e (qj )
m qj
exp( 2Wk )
{nqj ( + qj )+ (nqj + 1) ( qj ) }
Ly tng
L
t qua tt c
cc
h
inc
Q e (qj)
m
exp( 2Wk )
Q e (qj)
h
inc
8
m
qj
1
{nqj ( + qj )+ (nqj + 1)( qj ) }
qj
exp( 2Wk )
2n() + 1
G()
NATuan-ITIMS-2011
Ph tn x
neutron
Ph k thi gian bay
(Time-of-flight
spectroscopy)
S tn x khng kt hp t
sinh ra mt
cc mu bt
trng thi (c trng lng)
(weighted density of states)
NATuan-ITIMS-2011
NI DUNG BI GING
TM TT
1. Cc phng php ph in t
h
- Ph tn sc nng lng (EDS) h pht ra bi e- phn tch theo nng lng, E.
- Ph tn sc bc sng (WDS) h pht ra bi e- phn tch theo bc sng, .
- Ph
hunh quang Rngen (XRF) h pht ra bi h
3. Cc phng php ph ion/khi ph
- Khi p
ph ion th cp
p (SIMS)
(
) ion mu p
pht ra bi bn p
ph bng
g ion
- Ph tn x ngc Rutherford (RBS)
YU CU HIU V NH
- Nguyn l/c ch
vt l
- Thit b (ch nhng b phn chnh, b phn trung tm, b phn tch,...)
- Cc thng tin chnh thu c khi phn tch
NATuan-ITIMS-2011
Crystal Structure
NATuan-ITIMS-2011