Toleranca

Aristotelit virtyt N punn e tij Nicomachean Etiks, Aristoteli prcaktuar nj virtyt si nj pik t
bilancit n mes t nj mangsi dhe nj tepric e nj tipar. [1] Pika e virtytit m t madhe nuk qndron
n mes t sakt, por n nj t art t thot ndonjher m pran njra ekstrem se tjetr. Pr
shembull, sht guxim thot mes friks dhe kokkrisje, besimi thot mes vet nnmimit-dhe kotsi,
dhe bujaria thot mes koprracis dhe ekstravaganc. Pr t gjetur t thot art krkon prbashktkuptim Smarts, inteligjenca jo domosdoshmrisht lart. N kuptimin e Aristotelit, virtyti sht
prsosmri n t qnit njeri, nj aftsi q ndihmon nj person t mbijetoj, lulzojn, formojn
marrdhnie kuptimplota, dhe pr t gjetur lumturin. Msoni virtyt sht zakonisht e vshtir n
fillim, por bhet m e leht me praktikat me kalimin e kohs derisa t bhet nj zakon. [Redaktoni]
Maturia dhe virtyti Seneca, stoik romak, tha se kujdesi i prsosur sht i padallueshm nga virtyt i
prsosur. Kshtu, n shqyrtimin e t gjitha pasojat, nj person i matur do t veproj n t njjtn
mnyr si nj person virtytshme. [Citim i duhur] Arsyetimi i till sht shprehur nga Platoni n Meno,
kur ai shkruan se njerzit e vetm q veprojn n mnyra q ata perceptojn do t'i maksimale t
mir. Ajo sht mungesa e dituris q rezulton n brjen e nj zgjedhje t keqe n vend t nj t
kujdesshme. N kt mnyr, urtsia sht pjesa qendrore e virtytit. Platoni e kuptoi se pr shkak
se virtyti ishte sinonim me urtsi mund t msohen, ai kishte nj mundsi t zbritur m par. Ai
pastaj shtoi se "besimi i vrtet" si nj alternativ ndaj dijes, duke propozuar se dituria sht besimi
thjesht sakt q sht menduar dhe "tethered".

Toleranca
Toleranca sht prkufizuar si nj qndrim miqsor dhe i paanshm ndaj opinioneve dhe
praktikave t panjohura ose ndaj personave q i mbajn apo i praktikojn ato. Ndrsa
transporti dhe komunikimi modern na kan sjell t gjith n afrsi m t madhe me popuj
t ndryshm dhe ide t ndryshme, ne kemi nevoj m t madhe pr toleranc. Kur isha i ri
n mosh madhore, rreth 60 vite prpara, vetm n libra dhe revista amerikant mund t
shihnin ndryshimet e mdha n kultura, vlera dhe popuj. Tani, ne prjetojm t tilla
ndryshime n televizion e internet, nprmjet udhtimeve dhe shpesh n ndrveprime
vetjake n lagjet dhe tregjet tona.
Ky ekspozim m i madh ndaj shumllojshmris edhe e pasuron edhe e ndrlikon jetn ton.
Ne pasurohemi nga shoqrimet me njerz t ndryshm, q na kujtojn pr
shumllojshmrin e mrekullueshme t fmijve t Perndis. Por shumllojshmrit n

kultura dhe vlera gjithashtu na sfidojn q t gjejm far mund t prqafohet meq sht
n prputhje me kulturn e vlerat e ungjillit ton dhe far nuk mund. N kt mnyr
shumllojshmria rrit mundsin pr mosmarrveshje dhe krkon q ne t jemi m t
vmendshm rreth natyrs s tolerancs. far sht toleranca, kur zbatohet dhe kur nuk
zbatohet? Kjo sht nj pyetje m e vshtir pr ata q pohojn ekzistencn e Perndis dhe
t s vrtets absolute sesa pr ata q besojn n relativizmin moral. Sa m i dobt besimi i
njeriut n Perndi aq m pak absolute morale ka, aq m pak raste kur idet apo praktikat e
t tjerve do ta prballin at me sfidn pr t qen tolerant. Pr shembull, nj ateist nuk ka
nevoj t vendos se far lloje dhe rastesh vulgariteti apo blasfemie mund t tolerohen dhe
far lloje duhet t kundrshtohen. Personat q nuk besojn n Perndi ose n t vrtet
absolute n shtje morale, mund ta shohin veten ndr njerzit m tolerant. Pr ata,
thuajse do gj shkon. Ju bni gjn tuaj dhe un do t bj timen sht prshkrimi i
prhapur. Ky sistem besimi mund t toleroj thuajse do sjellje dhe thuajse do person.
Fatkeqsisht, disa q besojn n relativizmin moral, duket t ken vshtirsi pr ti toleruar
ata q kmbngulin se ka nj Perndi q duhet t respektohet, dhe disa absolute morale q
duhet t zbatohen. Un nuk do t flas m shum rreth tolerancs apo intolerancs s
jobesimtarve. Un po flas pr nj auditor shenjtorsh t ditve t mvonshme q besojn
n Perndi dhe n t vrtetn absolute. far do t thot toleranca pr ne e pr besimtart
e tjer dhe cilat jan sfidat tona t veanta n zbatimin e saj? Un po filloj me tre t vrteta
absolute. Un i shpreh ato si Apostull i Zotit Jezu Krisht, por un besoj se shumica e ktyre
ideve jan t prbashkta pr besimtart n prgjithsi. S pari, t gjith personat jan
vllezr dhe motra nn Perndi, t msuar brenda feve t tyre t ndryshme q ta duan dhe
ti bjn mir njri-tjetrit. Presidenti Gordon B. Hinkli shprehu kt ide pr shenjtort e ditve
t mvonshme: Secili prej nesh [nga prkatsi t ndryshme fetare] beson n atsin e
Perndis edhe pse ne mund t ndryshojm n interpretimet tona pr T. Secili prej nesh
sht pjes e nj familjeje t madhe, familja njerzore, bij dhe bija t Perndis dhe, si
rrjedhim, vllezr dhe motra. Ne duhet t punojm m fort pr t ndrtuar respekt t
ndrsjellt dhe qndrim vetprmbajts me toleranc pr njri-tjetrin pavarsisht nga
doktrinat dhe filozofit q ne mund t prkrahim.8Vini re q Presidenti Hinkli foli pr
respekt t ndrsjellt si dhe pr toleranc. Duke folur n Universitetin Brigam Jang nj
dekad m von, nj studiues musliman, Dr. Alui Shihab, indonezian, e prpunoi at ide me
kto fjal: T tolerosh dika do t thot t msosh t jetosh me t, madje edhe kur ju
mendoni se sht gabim dhe e keqe vrtet. Ne duhet t shkojm, besoj un, prtej
tolerancs nse duhet t arrijm harmoni n botn ton. Duke u mbshtetur n msimet e
Kuranit, Dr. Shihab vazhdoi: Ne duhet t respektojm kt dinjitet q Perndia i ka dhn
do qnieje njerzore, madje edhe tek armiqt tan. Sepse qllimi i gjith marrdhnieve
njerzore qofshin ato fetare, shoqrore, politike apo ekonomike duhet t jet
bashkpunimi dhe respekti i ndrsjellt.9
T jetuarit s bashku me respekt t ndrsjellt pr ndryshimet e njri-tjetrit sht nj sfid
n botn e sotme. Sidoqoft dhe ktu un shpreh nj t vrtet t dyt absolute kjo
jetes me ndryshime sht ajo q ungjilli i Jezu Krishtit na mson se duhet ta bjm.
Mbretria e Perndis sht si nj maja, na msoi Jezusi (shih Mateu 13:33). Majaja tharmi
humbet n masn m t madhe deri sa t vij i tr brumi, q do t thot q ngrihet nga
ndikimi i saj. Shptimtari yn gjithashtu na msoi se ndjeksit e Tij do t ken mundime n
bot, q numri dhe zotrimet e tyre do t jen t vogla (shih 1 Nefi 14:12) dhe q ata do t
urrehen sepse nuk jan prej bots (shih Gjoni 17:14). Por ai sht roli yn. Ne jemi thirrur t

jetojm me fmij t tjer t Perndis q nuk ndajn besimin ton apo vlerat tona dhe q
nuk kan detyrimet e beslidhjes q ne kemi pranuar. Kshtu ishte q, n prfundim t
shrbess s Tij, Jezusi iu lut Atit: Un nuk krkoj q ti ti heqsh nga bota, por q ti ti
mbrosh nga i ligu (Gjoni 17:15). Ne jemi q t jemi nbot, por jo prej bots.
Gjersa pasuesit e Jezu Krishtit jan urdhruar t jen nj maja jo q t hiqen nga bota, por
q t qndrojn n t ne duhet t krkojm toleranc nga ata q na urrejn sepse nuk jemi
prej bots. Si pjes e ksaj, ne do t kemi nevoj ndonjher t sfidojm ligjet q do t na
pengojn lirin ton pr t praktikuar besimet tona, duke e br kt n sigurin e t
drejtave tona kushtetuese ndaj ushtrimit t lir t fes. Si sht prshkruar nga nj avokat
q mbshteste nj shkoll luteriane n nj shtje tani prpara Gjykats s Lart t
Shteteve t Bashkuara, shqetsimi i madh sht aftsia e njerzve t t gjitha besimeve
pr t gjetur lidhjen e tyre me Perndin dhe me njri-tjetrin pa ndrhyrjen e qeveris 10.
Kjo sht pse ne kemi nevoj pr kuptueshmri dhe mbshtetje prfshir kuptueshmrin
dhe mbshtetjen tuaj kur ne duhet t luftojm pr liri fetare.
Ne duhet gjithashtu t praktikojm toleranc dhe respekt ndaj t tjerve. Si na mson
Apostulli Pal, t krishtert duhet t ndjeki[n] ato q ndihmojn pr paqe (Romakve
14:19) dhe, sa m shum q sht e mundur, jetoni n paqe me gjith njerzit (Romakve
12:18). Si rrjedhim, ne duhet t jemi syelt q t nderojm t mirn q duhet t shohim te
t gjith njerzit dhe n shum opinione e praktika q ndryshojn nga tonat. Si na mson
Libri i Mormonit: T gjitha gjrat q jan t mira vijn nga Perndia.
Prandaj do gj q fton dhe nxit pr t br mir dhe pr t dashur Perndin dhe pr ti
shrbyer atij, sht frymzuar nga Perndia. Prandaj, kini kujdes t mos gjykoni at q
sht e mir dhe e Perndis, t jet e djallit (Moroni 7:1214). Ajo qasje te ndryshimet do
t prodhoj toleranc dhe gjithashtu respekt. Toleranca dhe respekti yn pr t
tjert dhe besimet e tyre nuk na bn q t braktisim angazhimin ton ndaj t vrtetave q i
kuptojm dhe beslidhjeve q kemi br. Kjo sht nj e vrtet absolute e tret: Ne nuk i
braktisim t vrtetn dhe beslidhjet tona. Ne jemi hedhur si lufttar n luftn midis s
vrtets dhe gabimit. Nuk ka terren t mesm. Ne duhet t ngrihemi pr t vrtetn, edhe
kur praktikojm toleranc dhe respekt pr besimet dhe idet e ndryshme nga tonat dhe pr
njerzit q i besojn ato. Ndrsa duhet t praktikojm toleranc dhe respekt pr t
tjert dhe prbesimet e tyre, prfshir lirin e tyre kushtetuese pr t shpjeguar dhe
mbrojtur pozitat e tyre, neve nuk na krkohet t respektojm dhe t tolerojm sjelljen e
gabuar. Detyra jon ndaj s vrtets na krkon q t prpiqemi t lirohemi nga nj sjellje q
sht e gabuar.

punoj: MIGEN SEJDINI