DNYA EDEBYATINDAN TERCMELER

YEN AMERKAN EDEBYATI: 2

HAYVAN FTL
George Orwell

Bu e-kitap Krklareli l Milli Eitim Mdrl Ar-Ge brosunun bir

kltr hizmetidir.

Bu tercmenin her trl basm ve yaym haklar Mill Eitim Bakanlna

aittir. Bakanln msaadesi alnmadka bu tercmenin, metni tamamen,
ksmen veya deitirilerek alnamaz.

GEORGE ORWELL

HAYVAN FTL
(Animal Farm)

Bu eseri Halide EDB - ADIVAR dilimize evirmitir.

STANBUL1954-MLL ETM BASIMEV

HAYVAN FTL

NSZ
Orwell'in "Hayvan iftlii"ni btn tannm mnekkitlerin byk bir ksm komnist rejimin
kudretli bir karikatr diye tavsif etmilerdi. Hatta bazlar bu eserde, komnist ihtillnn baz
tarih vakalaryla, mhim karakterlerinin de yaadn hissetmilerdi. Fakat ayn zamanda
hemen hepsi, sadece eski klsik hicviyelerin deil, ngiltere'nin dnyaca tannm XVIII. asr
hicviyelerinin de kudretini "Hayvan iftlii"nde sezmilerdi. Fakat bilhassa klsik hicviyeleri
okuyup bu eserle mukayese edenleri cezbeden mhim nokta kitabn bugnn acayip dnyas
iin ok yeni bir kymet tamasdr. nk:
Geri eski hicviyeler, kendi zamanlarnn ruh haletini az ok ifade etmekle beraber ve
mevzular hayvan leminden alnm olmasna ramen, hepsinde, muharririn kendi felsefi
mtalalar, daha dorusu zamannn hkim felsefesi byk bir yer tutar. Fakat "Hayvan
iftlii" mellifinin, size kendi felsefe ve fikirlerini alamak iin bu eseri yazm olmadn
derhal sezersiniz. O, sadece yaayan bir lemin canl resimlerini, "perde kurup, em'a yakp"
beyaz sahnede canlandrmtr. Eseri okurken, mellifin de sizinle beraber bu hareket
halindeki zaman realitesini seyrettiini hissedersiniz. Bir mnekkidin dedii gibi, Orwell,
deta kelime ile hareket halinde hayal resmeden muasr bir Walt-Disneydir.
Hicviye, insanlar ile hayvanlar arasnda, ngiltere'nin bir iftliinde geen bir mcadele ve
maceradan ibarettir. Ta iptidasndan balayarak, canl mahlkat arasnda hkim olan
"ideoloji" tufannn dnyay basan kudretini hissediyorsunuz. Meselenin btn dm,
mutlaka fena muamele gren deil, ihmal edilen, bilhassa a braklan hayvanlarn,
kendilerine daha iyi bir hayat vadeden bu ideolojinin peinden srklenip gitmeleridir. Bu
ideolojiyi onlara, Majr adl ihtiyar domuz alyor; nihayet byk bir isyan karak insanlar
iftlikten srklenip atlyor ve hayvanlara kendi hayatlarna hkim olmak frsat veriliyor.
Fakat hibir zaman kalabaln kendi bana nizam kurmas imkn olmad iin, hayvanlarn
da en kafals ve en kurnaz olan domuzlar idareyi ellerine alyorlar ve bir hayvan cumhuriyeti
kuruyorlar. Domuzlarn idaresi insanlarn idaresinden stn deildir. Fakat onlar, her cins
hayvann kuvvet ve zaafn kavryorlar ve srf kendi karlar iin, hayrete deer bir sezile
onlar istismar ve istimal ediyorlar. Burada ister fert, ister zmre, hepsinin hususiyetlerini
Orwell byk bir sanatkr kudretiyle yaatyor. Mesel, kpek hem sadk hem de gadrin ve
tedhiin leti olabiliyor. At azszdr, fakat inandna btn mrn ve kuvvetini hi
esirgemeden vakfeden bir mahlktur. Ondan dolay at, en mkl hizmetlerde ve tehlikeli
anlarda kullanlyor ve ie yaramad zaman kasaba satlyor, fakat ad byk trenlere vesile
oluyor. Hulsa, bir eye inanmayan filozof hilkatli eek, sr halinde kullanlan koyun,
vesaire vesaire... Gznzn nnde hareket halindedirler. Hangi saik, hangi ahsi
hususiyetleri meydana karyor, ne biim karakterler yaratyor; bunlar cemaat halinde ne
biim iptillara., zaaflara dayanarak hareket ediyorlar, hepsi birer birer gznzn nnden
geiyor.
Bana geliyor ki, Orwell'in buradaki fikr muvaffakiyeti, bir tek mtala ileri srmeden, size
byle tabiata mugayir ideolojilerin doup bymesinden ve dnya mnasebetlerinde yer
almasndan insanlarn nasl mesul olduklarn hissettirmesidir.

Eserde, komnist rejimden evvelki devri temsil eden, Mr. Jones adl bir iftidir. Hak ve
msavat olmamakla beraber hayat pek de kt artlar iinde deildir. Fakat Mr. Jones ve
adamlarnn iftlikle alkalar kalmyor, kendilerini iki, kumar ve dier iptillara terk
ediyorlar ve iftlii ihmal ediyorlar. te hayvanlar Majr'un ideolojisi arkasndan koturan
ey bu ihmaldir ve hayvanlar babo ve isyan halinde, insanlar kovar kovmaz, kendi
aralarnda, srf ahsi kudret peinde koan kurnaz ve muhteris bir zmrenin eline dyorlar.
Orwell, bilerek bilmeyerek, herhangi bir idarenin, nizam ve kanundan ayrlnca nasl bir afete
yakalanacan resmetmitir. Bilhassa, iftlik memurlarnn hayvanlarn yem saatini
unuttuklar gn ihtillin patlamas, zerinde dnlecek bir noktadr. kinci bariz nokta ise,
Orwellin, bir taraftan komnist rejimin kudretli bir karikatrn izerken, dier taraftan
bunu, komnist olmayan rejimlerin bir propagandas haline sokmam olmasdr. Son sahne
en kudretli parasdr. "Hayvan iftlii" uzun ve kanl mcadelelerden sonra, nihayet dnk
dmanlaryla bir masa etrafnda toplanm, ibirliine dayanan yeni bir nizam mzakere
etmektedir. ki tarafn bandakilerin de mterek iptillara, zaaflara ve rezaletlere mptel
olduklar aikrdr. O kadar ki bunlar, iftlik avlusundan gzetleyen sr, hangisinin, hangi
rejimi temsil ettiini dahi fark edemiyor.
Eseri bitirince, dnyann bugnk, dnk, belki de yarnki, facial - komedisine ok benzeyen
ve erkek ocuklarn oynad bir oyunu birdenbire hatrladm.
Bu "aylak yavrumu kapamazsn ya!" oyunu idi. ki en kuvvetli ve acar olan kar karya
gelir: biri aylaktr, teki gya yavrular koruyan bir hayvandr. Yavrular, kardakinin
kuvvetine ve becerikliliine gre, bir taraftan br tarafa srklenip giderler.
Bu ibretli ve heyecanl oyunu, zmre, parti, millet, medeni veya iptidai birlik birbirine kar
oynayp duruyorlar. aylakla yavrusunu koruyan arasnda fark yoktur. ki taraf da kendi
peine kalabalk toplamak iin didiir. ki taraf da, sa veya sol, birer ideoloji silhyla er
meydannda kendini gsteren diktatrlerden ibarettir. ki taraf da kudretini, kendi kafa ve
kuvvetinden ziyade, korumak veya kapmak istedikleri yavrulara borludur. Fakat yavrular,
kendi kuvvetlerinden haberdar deildirler. Haberdar olsalar dahi, bu kuvveti bir nizam,
aralarnda bir ibirlii erevesi iinde kullanmaya henz kadir deildirler.
Bu oyun daha ne kadar srer? Bunu kimse bilmez. Fakat bu oyunun mahiyetini Orwell'in
eserinde okumak veyahut bunu hazrlanmakta olan "Hayvan iftlii" filminde seyretmek
herhalde ok faydal olacaktr.
Halide Edib - ADIVAR

HAYVAN FL

Beylik iftlii sahibi Mister Jones o gece kmesleri kilitledi, fakat pencereleri kapamay
unutacak kadar sarhotu. Feneri saa sola k salarak, kendisi de avluda yalpa vurarak,
izmelerini arka kapda kardktan ve kilerdeki bira fsndan bir bardak daha doldurduktan
sonra, madam Jones'in horlamakta olduu yataa doru sendeledi.
Yatak odasndaki k sner snmez, btn iftlik binalarnda bir hareket, bir tel ba
gsterdi. Orta-beyaz-boa-domuz mkfatn alm olan ihtiyar Majr'un bir gece evvel
grm olduu garip ryay btn hayvanlara syleyecei haberi o gn azdan aza
dolamt. Mister Jones ortadan ekildikten sonra byk ambarda btn hayvanlarn
toplanmas kararlatrlmt. Msabakada Willingdon gzeli diye tehir edilmi olan, fakat
daima-ihtiyar Majr diye anlan domuz boasnn hayvanlar arasnda o kadar yksek bir
itibar vard ki, onu dinlemek iin her hayvan uykusundan bir saat feda etmeye razyd.
Byk ambarn nihayetinde, bir nevi pltformu andran yksek yerde, Majr saman
yatanda, tavandaki kiriten sarkan fenerin altnda oturuyordu. On iki yandayd ve hayli
imand, fakat hl da ahane bir domuzdu, az dilerinin kmam olmasna ramen, akl ve
hikmet sahibi hayrsever bir grn vard. ok gemeden teki hayvanlar da gelmeye
baladlar ve kendilerine gre rahata yerletiler. lknce Bluebell, Jessie ve Pincher adl
kpek, onlardan sonra da domuzlar geldiler ve hemen pltformun nndeki samanlarn stne
yerletiler. Tavuklar pencere kenarlarna tnemi, gvercinler atnn kirilerine konmu,
koyunlar ve inekler domuzlarn arkasna km, gevi getiriyorlard. Yk arabasnn iki at
Boxer ve Clover beraber geldiler. Gayet yava yryor, kocaman kll ayaklarn - ayet
samanlarn arasnda kk hayvanlar varsa onlar ezmemek istiyormu gibi - gayet ar
atyorlard. Clover orta yaa yaklam iman, drdnc tayn dnyaya getirdikten sonra
endamn kaybetmi, ana tavrl bir ksrakt. Boxer muazzam bir hayvand, alelde iki at
kudretinde, on sekiz kar yksekliinde idi. Burnunun stndeki beyaz izgi kafasna biraz
bn bir mana veriyordu, hakikat halde zeks pek de birinci derecede deildi, fakat i
kabiliyetinin bykl, karakterinin salaml umumun hrmetini kazandrmt. Atlar
Muriel adl beyaz kei ve Benjamin adl eek takip etti. Benjamin iftliin en yal ve en aksi
hayvanyd. Nadiren konuur ve azn sadece ac bir istihza kastyla aard, mesel, Allah
bana sinekleri kovmak iin bir kuyruk verdi, fakat ne kuyruum, ne de sinek olmasa daha
memnun olurdum, derdi. iftlikteki btn hayvanlar arasnda gld hi grlmeyen bir o
vard. Sebebini sorarsanz, glecek ne var ki diye cevap verirdi. Bununla birlikte aktan aa
itiraf etmemekle beraber Boxer'e ok bal idi. Pazar gnleri ikisi beraber yemiliin
tesindeki etraf kapal kk ayrda yan yana ve tek lf etmeden otlarlard.
ki at ker kmez, analarn kaybetmi bir rdek yavrusu srs cvldayarak, ayakalt
olmayan bir yer bulmak kastyla etraf dolaarak ambara girdiler. Clover, muazzam n
ayaklar ile onlara bir nevi duvar yapt, rdek yavrular da oraya snarak uykuya daldlar. En
son dakikada Mister Jones'in arabasn eken gzel, aptal ksrak, aznda bir eker paras
ineyerek, krta krta ieri girdi. n safta bir yer setikten sonra, krmz kurdela ile
rlm beyaz yelesine etrafn dikkatini ekmek iin ivebazlk yapp duruyordu.

Nihayet kedi de gelmi, bermutat en scak yeri aradktan sonra o da Boxer ile Clover'in
arasna skmt ve bir tek kelimesine kulak asmadan, Major'un nutku esnasnda
memnuniyetle hrldad durdu.
imdi artk, kapnn arkasndaki tnekte uyuyan evcillemi Musa adl kuzgundan baka
btn hayvanlar hazrdlar.
Majr herkesin rahata yerletiini ve dikkatle kendisini beklediini grnce boazn
temizledi, sze balad:
Yoldalar, dn akam grm olduum acayip ryay hepiniz iitmisinizdir. Fakat ben
ryadan daha sonra bahsedeceim. Evvel size syleyeceim baka bir ey var. Yoldalar,
aranzda bulunabileceim aylar sayldr, lmeden evvel mrm boyunca elde edebildiim
akl ve hikmeti size devretmeyi vazife biliyorum. Uzun yaadm, ahrmda yatarken uzun
dndm ve hayvanlarn hayatn, yeryznde bugn herhangi yaayan hayvan kadar
anladm syleyebilirim. te size ondan bahsetmek istiyorum."
"Yoldalar! Acaba u bizim hayatmzn manas nedir? Bunu olduu gibi anlayalm:
hayatmz sefil, ksa ve ykldr. Douyoruz, can tende muhafaza edebilecek kadar bize
yiyecek veriyorlar, aramzda kudreti yetenleri son nefesine kadar altryorlar ve
alamayacamz an en irkin bir gadir ile bizi boazlyorlar. ngilterede tek hayvan bir
yana bast andan itibaren saadet ve rahatn manasn bilmez. ngilterede tek hayvan hr
deildir. Hayvan hayat esaret ve sefaletten ibarettir. te bu bir ak hakikattir."
"Acaba bu tabii bir hal midir? Acaba bu topraklar, stnde yaayanlara adamakll bir hayat
temin edemeyecek kadar fakir midir? Hayr, yoldalar, bin defa hayr! ngiltere topraklar
bereketli, iklimi iyi, bugn zerinde yaayan hayvanlardan daha pek ouna bol gda verecek
durumdadr. u bizim iftlik bile, bir dzine at, yirmi inek, yzlerce koyun daha beslemeye
msaittir, hem de onlarn hepsine hayalimizin alamayaca derecede rahat ve vakar iinde
yaamak imknn vermek artyla. O halde acaba neden bu sefil vaziyeti devam ettiriyoruz?
nk emeimizin btn mahsul insanlar tarafndan elimizden alnyor. te btn
davamzn ba budur yoldalar. Bir tek kelime ile bunu ifade edebiliriz nsan! nsan bizim
tek dmanmzdr. nsan hayat sahnesinden kaldrn, almzn, fazla almamzn
sebebinin temeli ebediyen ortadan kalkar."
"nsan, mahsul vermeden sadece yiyen tek mahlktur. St vermez, yumurtlamaz, tavan
tutabilecek hzla koamaz, hayvan gibi ift srmeye takati yoktur. Fakat gene de insan btn
hayvanlarn hkimidir. Hayvanlar o altrr, ancak alktan lmeyecek kadar hayvanlar o
doyurur, gerisini kendisine saklar. Yeri sren bizim emeimiz, topraa bereket veren bizim
gbremizdir, fakat btn bunlara ramen hibirimizin, srtmzdaki deriden baka bir eyimiz
yoktur. Siz ey inekler! Bu son sene ka bin okka st verdiniz? Kuvvetli buzalar yetitirmesi
lzm gelen o stler, ne oldu? Her damlas dmanmzn midesine indi. Siz ey tavuklar! Bu
son sene ka yumurta yumurtladnz? Acaba o yumurtalarn ka tanesi pili kard? Kalan
hep Mister Jones ile adamlarna para getirmek iin pazara gitti. Ve sen Clover, ahir mrnde
sana bakacak, seni mesut edecek olan o drt tay nerede? Hepsi bir yan doldurunca satld ve

sen onlarn bir tanesini bir daha gremezsin. Sonra, btn bu dourduun hayvanlara ve
tarlalardaki emeine mukabil, bir ahrla bir de kt kanaat yemden baka ne grdn?"
"Hatta srdmz u sefil hayatn tabii seyriyle sona ermesine bile msaade edilmiyor. Ben
kendim iin ikyet etmiyorum, ben talihliler arasndaym. On iki yandaym, drt yzden
fazla yavru verdim. Bir domuzun hayat ite budur. Fakat hibir diri hayvan o gaddar baktan
kurtulamaz. nmde oturan siz ey gen domuzlar, bir yl gemeden hepiniz bak altnda
rarak can vereceksiniz. O deheti hepimiz tadacaz nekler, domuzlar, tavuklar,
koyunlar hepsi! Hatta atlar ile kpekler bile o akbetten kurtulamaz. Sen ey Boxer, adalelerin
kudretini kaybettii gn Jones seni az bir fiyata satacak. O da grtlan kesip etini halayp av
kpeklerine yedirecektir. Kpeklere gelince, dileri dklp ihtiyar olunca Jones boazlarna
bir tula balayp en yakn havuzda boar."
"Yoldalar, hayatta bamza gelen bunca bellarn insan cinsinin zulmnden doduu
apaikr deil mi? nsan ortadan kaldrn, emeimizin mahsul bizim olur, bir gecede hr ve
zengin oluruz. O halde ne yapmak lzmdr? Geceyi gndze katarak canla bala insan cinsini
ortadan kaldrmak iin almak! te size diyeceim budur, yoldalar: syan! O isyan ne
zaman olur bilmiyorum, belki bir hafta, belki yz sene sonra, fakat ayamn altndaki saman
grdm kadar katiyetle grdm ey, er ge hakkmz alacamzdr. mrmzn baki
kalan ksa gnlerinde hep bu nokta stnde durun. Benim bu szlerimi sizden sonra
geleceklere nakledin, ta ki gelecek nesiller zafere ulancaya dek mcadeleyi kesmesinler."
Majr devam ediyordu:
"Yoldalar, kararnzn hi sarslmamas lzm geldiini hatrlayn. Hibir delil sizi bu yoldan
karmasn, insan size insanlarla hayvanlarn menfaati mterektir, birinin refah tekinin
refahna baldr, derse kulak vermeyin. Hepsi yalandr. nsan, kendininkinden baka hibir
mahlkun menfaatini gzetmez. Hayvanlar arasnda tam bir birlik, mcadelede tam bir
beraberlik olmaldr. Btn insanlar dman, btn hayvanlar yoldatr."
Bu anda mthi bir grlt koptu. Majr konuurken drt byk fare deliklerinden km,
arka ayaklarnn stnde kalkm, nutku dinliyorlard. Kpekler onlar grr grmez hemen
saldrm, fareler gbel deliklerine kaarak kurtulmulard.
Majr etrafn skta davet ederek dedi ki:
Yoldalar, burada halledilmesi lzm bir nokta ile karlayoruz. Fareler ve tavanlar gibi
vahi mahlklar bizim dostumuz mu, yoksa dmanmz mdrlar? te bunu reye koyalm.
Meclisinizin reyine mracaat ediyorum. Fareler de yolda mdr?"
Mesele reye kondu, reyler verildi ve farelerin de yolda olduuna mutlaka yakn bir ekseriyet
karar verdi. Sadece kpekle bir kedi muhalif kaldlar. Majr szlerine devam etti:
" Syleyecek az szm kald. Tekrar ediyorum, insan ve insann her detine dmanlk
sizin vazifeniz olduunu unutmayn. ki ayak stnde yryen her mahlk sizin
dmannzdr. Drt ayakla yryen veyahut kanatl olan her mahlk sizin dostunuzdur.
urasn da hatrnzda tutun ki, insan ile mcadele ederken, zinhar ona benzemeyelim. Ona

galebe aldktan sonra dahi onun rezaletlerinden saknmak gerektir. Hibir hayvan evde
yaamamal, yatakta yatmamal, esvap giymemeli, alkol imemeli, ttn imemeli, paraya el
srmemeli, ticaret yapmamaldr. nsann btn detleri ktdr. Btn bunlarn fevkinde
olan ey, hibir hayvann kendi cinsine zulmetmemek mecburiyetidir. Zayf veya kavi, zeki
veya aptal, hepimiz kardeiz. Hibir hayvan baka bir hayvan ldremez. Btn hayvanlar
msavidir.
Yoldalar, size imdi geen geceki ryam nakledeceim. Size bu ryay hakkyla tasvir
edemem. O, insann yeryznden kaybolduu zaman gsteren bir rya idi. Yllarca nce, ben
kk bir domuz yavrusu olduum zaman, anam, teki dii domuzlar, ilk kelimesiyle bir
de havasn bildikleri bir trk sylerlerdi. Ben de kkken o havay bilirdim. Fakat zamanla
tamamen unutmuum. te ryamda o havay hatrladm. Fazla olarak szlerini de hatrladm o szler ki eski zamanda hayvanlar tarafndan sylenmi, fakat sonraki nesillerin
hafzasndan, eminim tamamen silinmiti. Yoldalar, ite ben size o havay syleyeceim. Ben
ihtiyarm, sesim kslmtr. Fakat ben size bir defa o havay retirsem, siz onu kendi
kendinize daha iyi syleyeceksiniz. Bu havann ad "ngiltere Hayvanlardr.
htiyar Majr boazn tekrar temizledikten sonra sylemeye balad. Dedii gibi sesi kskt,
fakat iyi sylyordu ve heyecan uyandran bir havas vard. Clementine ile La Cucuracha
havalar arasnda bir eydi, kelimeleri unlard:
Hayvanlar ngilterenin, hayvanlar rlandann,
Hayvanlar btn iklim ve diyarlarn
Kulak verin sevin haberlerine,
lerde gelecek altn an.

Er ge mutlak o gn gelir,
Zalim insan tahttan iner,
ngilterenin bereketli tarlalarnda,
Sadece hayvanlar gezer.

Burunlarmzdaki halkalar kopar,

Srtlarmzdan eerler der,
Gem ve mahmuz kflenir,
Saklamaz olur gaddar kamlar.

Hayale samayacak servetler,

Buday, arpa, yulaf ve samanlar,
Pancar kspesi, fasulye ve yoncalar,
O gn hepsi mal olur bize,

ngiltere tarlalar yanar prl prl,

Daha saf olur iilen sular
Daha tatl eser rzgrlar,
Hrriyetin geldii gn bize.

O gn iin savamalyz hep elele,

O gn domadan biz lecek olsak bile,
nekler, atlar, kazlar, hindiler,
Hrriyet urunda almal gle gle.

Hayvanlar ngilterenin, hayvanlar rlandann,

Hayvanlar btn iklim ve diyarlarn
lerde gelecek altn an,
itin iyi haberlerini ve etrafa yayn.
Bu havay dinlemek hayvanlar fevkalde coturdu. Majr bitirmeden onlar kendileri
sylemeye baladlar. En aptallar bile birka kelimesini anlamlar, fakat havann kendisini
tamamen kavramamlard. Zekilerine gelince mesel domuzlar, kpekler gibileri birka
dakikada muazzam bir birlikle, bir azdan sylyordu.
Maalesef, Jones grltden uyand, yatandan frlad, avluda bir tilki olduunu zannederek,
daima yatak odasnn kesinde bulunan tfeini yakalad, karanla alt el boaltt. Kurunlar
ambarn duvarna sapland, miting hzla sona erdi. Herkes yatt yere kat. Kular
tneklerine, hayvanlar samanlarna uzand, bir an iinde btn iftlik uykuya dald.
gn sonra Major, uyurken skn iinde ld ve lei yemiliin kenarna gmld.
Bu, martn ilk gnlerinde idi. Bunu takip eden ay zarfnda gizli faaliyet artmt. Majorun
nutku, akl eren hayvanlara yepyeni bir hayat gr getirmiti. syann, ne zaman olacan

bilmiyor, hatta kendi hayatlarnda olup olmayacan da kestiremiyor, fakat onu hazrlamak
kendilerine den bir vazife olduunu vuzuhla hissediyorlard. Tekilt ve telkin, hayvanlarn
umumiyetle en aklls telkki edilen domuzlara dmt. Domuzlarn arasnda en fazla gze
arpan iki gen domuz boas, Jones'in satmak iin yetitirdii Snowball ile Napoleon idi.
Napoleon, iri, korkun, menei Berkshire eyaleti ve iftlikte o eyaletten gelen tek domuzdu.
ok konumaz fakat dediini yaptrmaya kadir olduu sylenen bir domuzdu. Snowball
Napoleondan daha canl, daha konukan, daha kafas icada kadir fakat karakter itibariyle pek
derin telakki edilmeyen bir domuzdu. Bunlarn haricindeki iftlik erkek domuzlar hep domuz
reten alelade hayvanlard. Aralarnda en fazla tannan ufak tefek, iman, yuvarlak yzl,
ldak gzl, evik hareketli, ince sesli Squealer adl bir domuzdu. ok parlak bir hatipti; g
bir mesele mnakaa ederken saa sola sramas, kuyruk sallay dinleyenleri pek ikna
ederdi. Dierlerinin sylediklerine baklrsa ak kara, karay ak gsterecek bir kabiliyette idi.
te bu aralarnda ihtiyar Majrn rettiklerini tam bir fikir sistemi haline sokarak adn
da "Animalism" Hayvan-ism koydular. Haftada birka gece Mister Jones uyurken bunlar
ambarda gizli itimalar yapar, Hayvan-ism esaslarn dier hayvanlara izah ederlerdi.
Balangta aptalca bir lkaydi ile karlatlar. Bazlar, hl "efendi" diye bahsettikleri
Mister Jones'e sadakat borlu olduklarn syler, Mister Jones bizin karnmz doyuruyor, o
giderse alktan lrz gibi basit mtalalar ileri srerlerdi. Dierleri de "biz; ldkten sonra
olacak eye neden ehemmiyet verelim?" veyahut da "eer bu isyan nasl olsa olacaksa, bizim
almamz da almamamz da bir deil mi?" gibi sualler sorarlard.
Byle dnmenin Hayvan-ism ruhuna mugayir olduuna onlar ikna iin domuzlar ok
mklt ekmilerdi. En aptalca sual Molli adndaki beyaz ksrak tarafndan sorulmutu.
Snowball'a ilk sorgusu u olmutu: "syandan sonra hl eker olacak m?" Buna Snowball
kati bir sesle: "Hayr" cevabn verdi. "Bu iftlikte eker yapacak vasta yok. Hem, bizim
ekere de ihtiyacmz yok. stediimiz kadar ot ve yulaf olacak. "
Mollie, "Yeleme kordel takmaya gene msaade edecekler mi?"
Snowball, "hayr", dedi. "Senin bu kadar bal olduun kordel esaret nianesidir. Hrriyetin
kordeldan daha kymetli olduunu anlamyor musun?"
Mollie bunu kabul etti, fakat pek de kanaat getirmi gibi grnmyordu.
Domuzlarn Musa adl kuzgunun yalanlaryla mcadeleleri daha da mkl oldu. Mister
Jones'in gzdesi olan Musa azdan lf alp gtren bir hafiye idi, fakat ayn zamanda ok
akll konuuyordu. Btn hayvanlarn ldkten sonra gidecekleri eker da isminde esrarl
bir lkenin mevcut olduunu iddia ediyordu. Musa, o yerin gkte ve bulutlarn biraz tesinde
olduunu sylerdi. eker danda haftann her gn bir pazar gn, btn allarda eker,
yonca ve keten tohumu pastas btn sene her mevsimde bitiyordu. Hayvanlar, almad ve
yalanc olduu iin Musadan nefret ederler, fakat bazlar eker dana inanrlard. Domuzlar
byle bir yerin mevcut olmadna onlar ikna iin ok mklt ektiler.
Domuzlarn en sadk akirtleri yk arabas atlar Boxer ile Clover idi. kisi de kendi
hesaplarna dnebilmekten aciz idiler. Fakat bir defa domuzlarn hocaln kabul ettikten

sonra, onlarn her dediini kabul ediyor ve basit delillerle teki hayvanlara anlatyorlard.
Ambardaki gizli toplantlarn birini karmazlar ve itimalarn sonunda sylenen "ngiltere
hayvanlar" marna onlar balarlard.
mdi, isyan, tahmin edildiinden daha ok erken ve kolaylkla oldu. Vaktiyle sert bir mir
olmasna ramen kabiliyetli bir ifti olan Mister Jones son zamanlarda kt gnlere
dmt. Bir dava neticesiyle yeise kaplm ve muzr olacak derecede kendini ikiye
vermiti. Bazen btn gn mutfakta koltukta oturur, gazete okur, iki ier, ve zaman zaman
biraya ekmek kabuu batrarak Musaya verirdi. Adamlar tembel ve ahlksz, tarlalar yabani
otlar kaplam, damlarn binalar km, itler ihmal edilmi ve hayvanlar yar a bir
vaziyete dmlerdi.
Haziran gelmi, otlarn kesilme zaman da yaklamt. Yaz ortasnda bir cumartesi akam
Mister Jones, Wellingdon'daki Kzl Aslan meyhanesine gitmi, pazar gn leye kadar
dnmemiti. Adamlar da sabahleyin erkenden inekleri sadktan sonra, hayvanlarn yemini
vermeden tavan avna kmlard. Mister Jones eve dnd zaman, misafir odasnda
yzne "Dnya haberleri" gazetesini rterek bir temiz uykuya dalm ve o gn de akama
kadar hayvanlar yemsiz kalmlard.
Nihayet tahammlleri tkenmiti. neklerden biri erzak deposunun kapsn boynuzlar ile
krd ve btn hayvanlar ieriye dald. Mister Jones o zaman derhal uyand. Hemen drt
adamyla beraber, ellerinde kam, ambara koarak saa sola kam aklatmaya baladlar. Bu,
a hayvanlarn sabrn tard. Daha evvelden aralarnda hibir anlama olmad halde hepsi
birden, kendilerine eziyet edenlere saldrdlar. Jones ile adamlar kendilerini her taraftan
boynuz ve ifte hcumuna maruz buldular. Vaziyet artk ellerinden kmt. Hayvanlar
hibir zaman bu halde grmemilerdi. Dayak attklar, fena muamele etmeye altklar
hayvanlar akllarn balarndan alacak kadar onlar korkutmutu. Bir iki dakika kendilerini
mdafaadan vazgeerek tabanlar kaldrp katlar. Bir an iinde, bei birden, araba yolundan
aa, kendilerini kovalayan galip hayvanlardan kayorlard.
Yatak odasnn penceresinden olanlar gren Madam Jones, derhal birka eyi bir torbaya
tkarak iftliin arka kapsndan svt. Musa, tneinden kanatland, gaklayarak onu takip
etti. Dier hayvanlar, Jones ile adamlarn iftlikten kovduktan sonra arkalarndan be kol
demirli byk kapy kapadlar. te bylece nasl olduunun farkna varmakszn isyan
muvaffakiyetle baarlm ve Jones srlm, beylik iftlik de ellerine gemiti.
Hayvanlar ilk dakikalarda talihlerinin bu hayrl tezahrne deta inanamaz oldular. lk ileri,
iftliin etrafn hep birden drtnala dolanarak iinde bir insan kalp kalmadn tahkik etmek
oldu; ondan sonra Jones'in menfur devrinin izlerini btn binalardan kazmak istediler.
Ahrlarn nihayetindeki takmlar deposunun kaps krld, gemleri, burun halkalarn, kpek
zincirlerini, Mister Jones'in kuzular ve domuzlar hadm etmek iin kulland zalim baklar
kuyuya frlatp attlar. Dizginleri, yularlar, at gzlklerini, yem torbalarn, ak avluda yanan
atein iine attlar.. Kamlar da ayn akbete urad. Btn hayvanlar, kamlarn alevler
iinde yandn seyrederken sevinten sramaya baladlar. Snowball, pazarlarda satla
karlacak yelelerini ve kuyruklarn ssleyen kurdeleleri de atee verdi. Dedi ki:

"Kurdele de, bir insann esvaplar gibi bir eydir. Btn hayvanlar plak gezmelidir."
Bunu iiten Boxer yaz gnleri kulaklarn sineklerden saknmak iin bana geirilen hasr
apkay da getirdi, tekilerle beraber atee verdi.
Az zamanda Mister Jones'i hatrlatabilecek her eyi hayvanlar imha etmilerdi. Napoleon
hayvanlar erzak deposuna gtrerek her birine iki nlk yem ve kpeklere ikier biskvi
ikram etti. Ondan sonra "ngiltere hayvanlar" marn bandan sonuna kadar tam yedi defa
tekrar ettikten sonra yerlerine ekildiler ve hibir zaman duymadklar bir huzur iinde
uykuya daldlar.
Fakat gn doar domaz, her zamanki gibi uyannca birdenbire byk zaferi hatrlayarak
ayra koutular. ayrn biraz tesinde iftliin hemen her tarafna bakan bir tepecik vard.
Hayvanlar derhal o tepeye koarak sabahn berrak nda etraf seyrettiler. Evet, o yer
onlarn idi. Gzlerinin alabildii her ey kendilerinin idi! Bu fikirle gayolarak hoplaya
hoplaya etrafa dolandlar, dolandlar, heyecandan havaya sradlar durdular. iler stnde
yuvarlanyor, yazn tatl imenlerini koparp azlarn dolduruyor, kara topraklar ayaklaryla
eerek havaya frlatyor, tatl kokularn kokluyorlard. Ondan sonra btn iftlii tefti ettiler,
srlm tarlalar, ayrlar, yeillikleri, dereleri, dikenli allklar hayranlktan dilleri
tutulmu bir halde seyrettiler. Sanki buralar mrlerinde ilk defa gryorlar ve bir trl
kendilerinin olduuna inanamyorlard.
Nihayet iftliin binalarna dnerek, iftlik sahibinin evinin kapsnda skt iinde durdular.
Oras da artk kendilerinin idi, fakat ieriye girmekten ekiniyorlard. Her naslsa, bir dakika
sonra Snowball ile Napoleon kapy omuzlar ile iterek atktan sonra hayvanlar tek sra
halinde etraf rahatsz etmekten korkar gibi ayaklarnn ucuna basarak girdiler. Odadan odaya
ayaklarnn ucuna basarak geiyor, seslerini fslt halinde karmaktan ekiniyor, bu
inanlmaz ihtiama, yataklara, kuty iltelere, aynalara, divana, Brksel halsna, Kralie
Victoria'nn ta basmas portresine huula bakyorlard. Tam merdivenlerden inerken
Mollie'nin ortadan kaybolduunun farkna vardlar. Geriye dnnce, onu yatak odalarnn en
iyisinde buldular. Madam Jones'in tuvalet masasndan mavi bir kurdele alm, omzuna
koymu, aynada aksini, aptal aptal seyrediyordu. Ona sert bir kmadan sonra dar ktlar.
Mutfakta asl duran domuz sucuklarn gmmek iin aldlar, Boxer de kilerdeki bira fsn
bir ifte atarak patlatt ve bunlarn haricinde evde hibir eye dokunulmamt. Hemen orada,
bu iftlik sahibi evinin bir mze olmas iin hepsinin itirak ettii bir karara varlmt. Hepsi,
hibir hayvann, hibir zaman orada yaamamas fikrinde birlemilerdi.
Kahvaltlarn ettikten sonra Snowball ile Napoleon hayvanlar itimaa ard. Snowball dedi
ki:
"Saat alt buuk, nmzde uzun bir gn var. Bugn ot kesmeye balayacaz, fakat ondan
evvel mzakeresi lzm gelen bir i var."
Domuzlar, hemen aydan beri Mister Jones'in ocuklarnn ple attklar alfabeden,
okumak ve yazmak rendiklerini akladlar. Napoleon, siyah ve beyaz boya kutular getirtti
ve anayola alan be-kol-demirli byk kapya doru hayvanlar gtrd. Aralarnda en iyi

yaz yazan Snowball penesine bir fra ald, kapnn stndeki "Beylik iftlik" yazsnn
stn boya ile kapad ve yerine "Hayvan iftlii" adn boyad. Artk iftlik bundan byle bu
ismi tayacakt. Bundan sonra binalara dndler. Snowball ile Napoleon bir merdiven
getirttiler, byk ambarn duvarnn nihayetine dayattlar. Son aylk tetkikten sonra
domuzlarn Hayvan-ism esaslarn yedi emre irca ettiklerini anlattlar. Bu yedi emir imdi
duvara yazlacak ve bundan sonra bunlar btn hayvanlar iin deimez ve ebed bir kanun
halini alacakt. Bir domuzun merdiven stnde muvazenesini muhafaza etmesi g olduu
iin Snowball merdivene hayli mkltla trmand ve bir ka basamak aasnda Squealer
ona boya kutusunu uzatt. Ve yedi emir, ziftli kara duvara beyaz boya ile otuz metre teden
okunabilecek kadar byk harflerle boyand. Bunlar yle yazld:
1. ki ayakla yryen herkes dmandr.
2. Drt ayakla yryen ve kanatlar olan herkes dosttur.
3. Hibir hayvan esvap giymeyecektir.
4. Hibir hayvan yatakta yatmayacaktr.
5. Hibir hayvan alkol imeyecektir.
6. Hibir hayvan dier bir hayvan ldrmeyecektir.
7. Btn hayvanlar msavidir.
Gayet drst bir yaz ile yazlmt. Dost kelimesindeki yanl ile S harfinin ba aa gelmesi
mstesna hibir iml yanl yoktu. Btn hayvanlar ba sallayarak tasvip ettiler ve ilerinden
en zekileri derhal ezberlemeye baladlar.
Snowball boya frasn ayra frlatarak,
"imdi yoldalar, mahsul Jones'in adamlarndan daha abuk toplamak bizim iin bir namus
meselesi olduunu hepimiz kabul edelim" diye haykrd.
Fakat tam o anda bir zamandan beri rahatszlk almeti gsteren inek yksek avaz ile
brmeye balad. Yirmi drt saatten beri stleri salmam, memeleri patlayacak hale
gelmiti. Domuzlar biraz dndkten sonra, st kovalarn getirttiler, bu ie en msait olan
peneleri ile st hayli muvaffakiyetle sadlar. Biraz sonra kpren, kaymakl be kova ste
birok hayvanlar hayli alka ile gz diktiler. lerinden biri:
"Bu st ne olacak?" diye sorunca tavuklardan biri:
"Jones, bazen bizim yem ezmesine st kartrrd. dedi.
Napoleon derhal st kovalarnn nn keserek,
"St siz brakn yoldalar!" diye haykrd. "O i halledilir. Mahsul kaldrmak daha
mhimdir. Snowball yolda size yol gsterecektir. Ben birka dakikaya kadar gelirim. Haydi,
ileri yoldalar! Otlar sizi bekliyor."

Hayvanlar sr halinde, ot kesmek, mahsul toplamak iin gittiler. Akam dndkleri vakit
stn ortadan kaybolmu olduuna dikkat ettiler.
Otlar toplayp getirmek iin ne emek ektiler ve ne ter dktler. Fakat bu zahmetlerinin
mkfatn da grdler, nk hasat, mitlerini aan bir dereceyi bulmutu.
Bazen i zor geliyordu. Aletler insanlar iin yaplmt. ki ayakst kullanlan hibir aleti
hayvan kullanamyordu. Fakat domuzlarn zeks her nevi mkltn nn alabiliyordu.
Atlara gelince onlar tarlay kar kar biliyor, Jones'in adamlarndan daha iyi ot kesmeyi ve
trpanlamay anlyorlard. Domuzlar hibir ie el srmyorlar, fakat dierlerine nezaret ve ii
idare ediyorlard. Onlarn malmatlarnn olgunluu baa gemelerini tabii gsteriyordu.
Boxer ile Clover kendilerini ot kesme makinesine kouyorlar, artk gem ile dizgine tabii
olarak ihtiya kalmyordu ve onlar tarlay batanbaa ineyip geerken, arkalarndan bir
domuz ihtiyaca gre "ileriye yolda", geriye yolda" diye talimat veriyordu. En mtevazsna
kadar her hayvan otlar toplamak iini stne almt. rdekler bile ileri geri koarak gnein
altnda gagalaryla minimini ot paralar tayorlard.
Nihayet btn hasat iki gnde ve Jones ile adamlarnn sarf ettii zamandan daha ksa bir
zamanda bitti. Bundan baka da, bu, iftliin grdl en byk hasat oldu. Hibir ey ziyan
edilmedi; tavuklar ile rdekler keskin gzleriyle en son sap ve p topladlar. iftlikten tek
hayvan, bir lokma bir ey almad.
Btn o yaz iftlik ii saat gibi muntazam iledi. Hayvanlar, hibir zaman hayallerinin
almad derecede mesut oldular. Boazlarndan geen her lokma artk hasis bir efendinin
atfetiyle deil, kendi taraflarndan yetitirilmi mahsulden geldii iin iddetli ve mspet bir
zevk uyandryordu. O ie yaramaz tufeyli insanlar gittiinden beri herkes iin bol gda vard.
Btn tecrbesizliklerine ramen hayvanlar daha fazla bo vakit de buluyorlard. Senenin
sonlarna doru bilhassa birok zorlukla karlatlar, harman dvme makineleri olmad iin,
buday topladklar zaman, eski zaman usul baaklar ineyerek daneleri karyor,
nefesleriyle saman fleyip ayryorlard. Fakat Boxern muazzam adaleleri domuzlarn
zeks sayesinde mklta galebe alyordu. Herkes Boxern hayran idi, Esasen Jones
zamannda da ok alan Boxer imdi atn grecei ii gryordu. iftlik iinin tamamen
onun "kudretli omuzlarna" yklendii gnler de oluyordu. Sabahtan akama kadar, ekiyor,
itiyor, iin en zor olduu yerde daima hazr bulunuyordu. Bir yavru horozla, kendisini
herkesten yarm saat evvel uyandrmas iin anlam, en lzumlu grd yerde yarm saat
gnll olarak alyordu. Her mklt ve mesele karsnda ahsi bir vecizesi vard: "Daha
fazla alrm!"
Bununla birlikte herkes gcnn yettii kadar alt. Mesel tavuklar ile rdekler, dalm
daneleri toplamak suretiyle be l buday kurtardlar. Kimse hrszlk etmiyor, kimse
payna den yeme itiraz etmiyordu; eski gnlerde tabii vakalar halinde olan kskanlk,
birbirini srmak, tepimek hemen hemen ortadan kalkm gibiydi. Kimse iten kamyordu.
Yalnz Mollie erken kalkmaya pek gelmiyordu, nalna ta kat bahanesiyle i saati bitmeden
savumay da det edinmiti. Kedinin hareketi de biraz acayipti. olduu zaman kediyi
bulmak hibir zaman mmkn olmadnn farkna ok abuk varld. Saatlerce ortadan
kayboluyor, yemek vakti meydana kyor veyahut akam vakti i bittikten sonra hibir ey

olmam gibi geliyordu. Fakat daima yle iyi bahaneler buluyor, o kadar muhabbetle
hrlyordu ki, iyi niyetinden phe etmek imkn yoktu, isyandan beri, sade Benjamin adl
eek hi deimemiti. Jones'in ortadan kalkm olmasyla kendini daha mesut bulup
bulmad sorulduu zaman sadece: "Eeklerin mr uzun olur. Hibiriniz bir l eek
grmemisinizdir" demekle iktifa eder, karsndakiler de bu kapal cevaba kanaat etmeye
mecbur olurlard.
Pazar gnleri hi i yoktu. Kahvalt bir saat ge edilir ve her hafta hi ihmal edilmeyen ayn
merasim yaplrd. Bata bayrak ekmek gelir. Snowball takmlarn bulunduu odada yeil bir
sofra rts bulmu, stne bir hayvan aya ile bir hayvan boynuzunu beyaz boya ile
resmetmiti. Bu her pazar sabah iftlik evi bahesindeki bayrak direine ekildi. Snowball'in
izahna gre, bayran yeil rengi ngilterenin yeil tarlalarn, hayvan aya ile boynuzu da
insan cinsi yere vurulduu zaman istikbalde kacak hayvan cumhuriyetini temsil ediyordu.
Bayrak ekildikten sonra hayvanlar, byk ambarda miting nam verilen bir toplant
yaparlard. Bu itimada gelecek haftann ileri plna balanr, kararlar ileri srlr, mnakaa
edilir ve kabul edilirdi. Kararlar hep domuzlar teklif ediyorlard. Her ne kadar teki
hayvanlar rey vermeyi renmilerse de kendi hesaplarna hibir karar hakknda fikir sahibi
deildiler. Snowball ile Napoleon, mnakaalarda en fazla faaliyet gsteriyorlard. Fakat
ikisinin de hibir reyde ittifak etmedikleri dikkati ekmiti; birinin yapt teklife tekinin
kar koyaca muhakkakt. Hatta kimsenin itiraz edemeyecei, yemiliin arkasndaki kk
ayrln emekli hayvanlara hasredilmesi karar getikten sonra bile, her snf hayvann
emekliye ayrlmak yann tespiti zerinde frtnal bir mzakere cereyan etmiti. Mitingler
daima "ngiltere hayvanlar" maryla sona eriyor ve leden sonraki zaman elenceye
hasrediliyordu.
Domuzlar, takmlarn durduu oday kendilerine merkez ittihaz etmilerdi. Her akam burada,
iftlikteki kitaplardan demircilik, doramaclk ve dier lzumlu zanaatlar tahsil ediyorlard.
Snowball, dier hayvanlar iin hayvan komiteleri ismi verdii birtakm tekilt vcuda
getirmeye alyordu. Bu iten hi yorulmuyordu. Tavuklar iin yumurta komitesi, inekler
iin temizi kuyruk ittihad, fareler ve tavanlar iin yabani yoldalar talim ve terbiye
komitesi, koyunlar iin daha beyaz yn hareketi, gibi birtakm muhtelif komiteler daha tekil
etmi, bunlardan baka da okuma yazma snflar da tesis etmiti. Bu projeler umumiyetle
muvaffak olamad. Mesel ehl olmayan hayvanlar ehliletirme teebbs balad anda
dald. Ehl olmayan hayvanlar hi hareketlerini deitirmedikleri gibi, kendilerine yaplan
iyi muameleyi de istismar ediyorlard. Kedi yeniden terbiye komitesine girmi ve ilk gnleri
ok faaliyet gstermiti. Bir gn onu damn stnde, yetiemedii serelerle konuurken
grdler. Btn hayvanlarn karde olduklarn, herhangi bir serenin gelip penesine
konabileceini anlatyordu; fakat sereler aralarndaki mesafeyi muhafaza ettiler.
Herhalde okuma yazma snflar ok muvaffak oldu. Sonbahara kadar iftlikteki her hayvan
bir dereceye kadar okuyabilmiti.
Domuzlara gelince onlar zaten mkemmel surette okuyup yazyorlard. Kpekler de bir hayli
okumak renmilerdi, fakat pek alkadar olduklar ve okuduklar ey "yedi emir"di. Muriel
adl kei bu hususta kpeklerden ileri idi ve sprntlkte bulduu gazete paralarn

akamlar teki hayvanlara yksek sesle okuyordu. Benjamin adl eek herhangi bir domuz
kadar okuyor, fakat kabiliyetini hi kullanmyordu. Kendisine gre, okumaya deer hibir ey
mevcut olmadn iddia ediyordu. Clover btn alfabeyi renmi, fakat kelimeleri bir araya
getiremiyordu. Boxer D harfinden ileri gidememiti. Tozun stne koca penesiyle A, B, C, D
iziyor, sonra kulaklarn geriye dikip harflere durup bakyor, bazen tepesindeki sa
sallayarak btn varlyla daha sonra gelen harfleri hatrlamaya alyor, fakat hibir zaman
muvaffak olamyordu. Hakikat halde birka defa E, F, G, H da renmiti, fakat onlar
reninceye kadar bataki harfleri unutmutu. Nihayet ilk drt harfle kanaat etmeye karar
vermi, hafzasn tazelemek maksadyla onlar gnde bir veya iki defa yazmay det
edinmiti. Mollie kendi adnn alt harfinden fazlasn renmeyi istemedi. Onlar, kk
ubuklar dizerek gayet temiz resmeder ve zerlerini bir iki iekle ssledikten sonra etrafnda
hayranlkla dolard.
iftlikteki dier hayvanlardan hibiri "A" harfinden ileri gitmediler, koyun, tavuk ve rdek
gibi nispeten daha aklsz olanlarn yedi emri bile ezberleyemedikleri de anlald. Bu mesele
zerinde uzun dndkten sonra Snowball yedi emrin bir tek vecizeye sdrlabileceini
bildirdi. O da, "drt ayak iyi, iki ayak fena"dan ibaretti. Hayvan-ism' in esas kaidesi budur,
diyordu. Kim bu esas kavrarsa insan tesirinden masun kalacakt. Kular iki ayakl olduklar
iin buna evvel itiraz ettiler, fakat Snowball iin byle olmadn onlara ispat etti.
"Yoldalar, bir kuun kanad ayadr. Kanat el yerine deil, ileri sren bir uzuv diye
kullanlr. Ondan dolay ayak saylr. nsann bariz almeti, btn ktlklerine let olan
elidir" dedi.
Snowball'in uzun kelimelerini anlamamakla beraber izahn kabul ettiler, btn mtevaz
hayvanlar yeni vecizeyi ezberlemeye altlar. Ambar duvarndaki yedi emrin stne daha
byk harflerle "Drt ayak iyi, iki ayak fena" yazld. Bir defa ezberledikten sonra koyunlar
bunu ok sevdiler ve ok zaman tarlada yatarak hep bir azdan "drt ayak iyi, iki ayak fena"
diye melemeye balarlar ve bunu saatlerce devam ettirmekten usanmazlard.
Napoleon, Snowballin komitelerine hi alka gstermiyordu. O, genlerin tahsil ve
terbiyesinin byklere yaplacak herhangi bir eyden daha mhim olduunu iddia ediyordu.
Jessie ile Bluebele hasat kalktktan sonra yavrulamlar, ikisi beraber dokuz kuvvetli enik
ortaya karmlard. Bu kpek yavrular stten kesilir kesilmez Napoleon, onlar analarndan
ayrd ve terbiyelerini kendisi ele alacan bildirdi. Onlar, takm odasndan merdivenle
klan bir sahanla gtrd, o kadar herkesten saklad ki, bir zaman sonra btn iftlik
varlklarn bile unuttu.
Stlerin nereye gittiine dair olan esrar arabuk zld. Domuzlarn arpa ezmesiyle yaplan
yemeklerine kartrld anlald. lk elmalar olmaya balam, yemiliin imenleri zerine
rzgr elmalar serpmiti. Hayvanlar tabii bunlarn aralarnda msavi surette taksim
edileceine inanmlard; fakat bir gn rzgrn drd btn yemilerin toplanp
domuzlara mahsus olmak zere takm odasna gtrlmesine dair bir emir yayld. Baz
hayvanlar arasnda buna kar mrldanmalar ba gsterdi ise de hibir fayda vermedi. Bu
meselede bu domuzlar, hatta Snowball ile Napoleon bile ayn fikir etrafnda toplanmlard.
Squealer dier hayvanlara izahat vermek iin gtrld.

"Yoldalar" diye haykrd. mit ederim ki, biz domuzlarn, bunu srf kendimize bir imtiyaz
olsun diye yaptmz hibirinizin hatrndan gemiyor. Aramzda biroumuz hakikat halde
elma ve stten nefret ederiz. Ben kendim de hi sevmem. Bunlar kendimize hasretmekteki
tek gaye shhatimizin muhafazasdr. lm tetkikler, st ile elmann bir domuzun shhati iin
mutlak surette elzem unsurlar ihtiva ettiini ispat etmitir. Yoldalar! Biz domuzlar kafa
iileriyiz. Bu iftliin idaresi ve tekilt bize baldr. Biz gece gndz sizlerin refahnz ve
rahatnz temine urayoruz. Biz, srf sizin selmetiniz iin bu st iiyor, bu elmalar
yiyoruz. Eer biz domuzlar vazifemizi yapamazsak ne olur bilir misiniz? Jones geri gelir!
Evet, yoldalar, Jones geri gelir!" Squealer bir yandan br yana srayarak kuyruunu
sallayarak, yalvaran bir sesle haykrd: "Eminim ki yoldalar aranzda Jones'in geri geldiini
isteyecek bir tek hayvan yoktur."
Eer hayvanlarn emin olduklar bir tek ey varsa o da Jones'in geri gelmemesini istememeleri
idi. bu suretle nlerine getirilince diyecek bir eyleri kalmamt. Domuzlarn shhatinin
muhafazas lzumu ve ehemmiyeti barizdi. te hi baka itiraz yaplmakszn, stlerin,
rzgrla dklen ve olduktan sonra da aalardaki btn elmalarn sadece domuzlara
tahsisine karar verildi.
Yaz sonlarna doru Hayvan iftliinde olup bitenleri memleketin yars duymutu. Her gn
Snowball ile Napoleon etrafa gvercinler uuruyor, komu iftliklerde hayvanlara karp
onlara isyann hikyesini anlatmalar ve "ngiltere hayvanlar" marn retmeleri iin talimat
veriyorlard.
Mister Jones btn bu mddet zarfnda Willington'daki Kzl Aslan meyhanesinde bira
fsnn durduu odada oturuyor, bir sr ie yaramaz hayvanlarn kendisini nasl malndan
mlknden etmi olduklarn dinlemek isteyene anlatp duruyordu. teki iftiler esasen ona
hak vermekle beraber iptidalar ona yardm etmeye yanamyorlard. Her biri, Jones'in bana
gelen felketten kendi hesabna nasl istifade edeceini iinden hesap edip duruyordu. Bir
talih eseri olarak hayvan iftliine bitiik teki iftlik sahipleriyle de mtemadiyen kavgal
idiler. Bunlardan Foxwood adn tayan, eski biim, ihmal edilmi, nn aa brm,
meralar kurumu, itleri en kt vaziyette idi. Bu iftliin sahibi Mister Pilington mevsimin
icabna gre vaktini kh balk tutmakla, kh avla geiren deryadil bir adamcaz idi. tekinin
ad Pinchfield idi ve daha kk olmakla beraber daha bakml bir iftlikti. Sahibi Mister
Frederick, etin, kurnaz, mtemadiyen davalarla megul, karsndakileri pazarlklarda
atlatmakla mehur bir adamd. Bunlar birbirlerinden o kadar nefret ederlerdi ki, menfaatleri
icap ettirdii zaman bile bir trl anlaamazlard.
Btn bunlara ramen, ikisinin de Hayvan iftliindeki isyandan dleri patlamt ve kendi
hayvanlarnn orada olup bitenleri renmelerine mni olmak istiyorlard. Evvel hayvanlarn
kendi balarna bir iftlik idare edebilmeleri fikrini tuhaf buluyorlarm gibi alaya vurdular.
Bu i iki haftada fiyasko olur, diyorlard. Onlarn rivayetine gre Beylik iftliinde (Hayvan
iftlii ismine tahamml edemiyor, hl Beylik iftlik demekte srar ediyorlard) hayvanlar
birbirini yiyor ve sratle alktan lyorlard. Fakat zaman geip de hayvanlarn alktan
lmedikleri grlnce, Mister Frederick ile Pilington bu defa Hayvan iftliinde cereyan eden
mthi fenalklardan bahsetmeye baladlar. Anlattklarna gre hayvanlar aralarnda

yamyamlk yapyor, birbirlerine atete kzdrlm at nallar ile ikence ediyor ve dii
hayvanlar mterek kullanlyordu. te tabiat kanunlarna kar isyann sonu budur,
diyorlard.
Bununla birlikte bu rivayetlere hibir zaman tamamyla inanlmamt. Buna mukabil,
insanlarn kovulup hayvanlarn eline geen harikulde bir iftlik rivayetleri, mphem ve
kark bir ekilde btn o blgede alkaland durdu. O zamana kadar idare edilebilen boalar
azyor, koyunlar itleri koparyor ve yoncalar yiyor, inekler st kovalarn tekmeleyip
deviriyor, atlar mnia atlamyor, svarilerini frlatp br tarafa atyorlard. in en mhim
taraf "ngiltere hayvanlar" marnn havasnn da, szlerinin de her yerde bilinmesi idi. Bu
mar hayrete ayan bir sratle yaylmt. nsanlar bunu gln telkki ettiklerini iddia
etmekle beraber, bu mar iitince hiddetten kendilerini kaybediyorlard. Bu kadar aalk ve
sama bir eyi hayvanlarn dahi sylemelerini akllar almadn ifade ediyorlard. Bu mar
syleyen herhangi bir hayvan yakalansa hemen dayak yiyordu. Fakat gene de mar men
edemiyorlard. Karatavuklar allarda bunu cvldyor, kargalar aalarda terken bu havay
tutturuyor, bu hava demirci dkknlarnn gmbrtsne, kilise anlarnn sesine karyordu.
nsanlar bunu iittikleri zaman istikbalde akbetlerinin evvelden verilen bir haberini dinlemi
gibi gizli gizli yrekleri titriyordu.
Birinci terinin balarnda, buday tarlalar biilmi, ekin ylm, bir ksm harmandan
geirilmi olduu gnlerden sonra, bir gvercin alay byk bir tella Hayvan iftliinin
stnde uutular ve avluya indiler. Jones ve adamlar, yanlarnda Foxwood ve Pinchfield'den
aldklar be alt kii ile beraber be-kol-demirli byk kapy zorlam, iftlie giden araba
yolunda ilerliyorlard. Hepsinin ellerinde sopa ve onlarn da nnde tfeiyle Jones
yryorlard. iftlii istirdat iin teebbse giriecekleri aikrd.
Bu hdise oktan beklendii iin btn hazrlklar yaplmt. Iulius Caesar'n harplerini ihtiva
eden eski bir eseri iftlikte bulmu ve iyice tetkik etmi olan Snowball, mdafaa hareketinin
bana gemiti. Derhal emirlerini verdi ve birka dakika iinde her hayvan yerini ald.
nsanlar iftlik binalarna yaklarken Snowball ilk hcum emrini verdi. Saylar otuz be olan
btn gvercinler insanlarn balarnn stnde uuarak havadan kafalarn kirlettiler.
nsanlar onlarla urarken, itlerin arkasnda sakl duran kazlar darya frlayarak bacaklarn
haince araladlar. Fakat btn bunlar kk arpmalarla bir kargaalk yaratmak iin
yaplm manevralardan ibaretti ve insanlar kazlar denekleriyle kardlar. imdi Snowball
ikinci hcumunu yapt. Muriel, Benjamin ve btn koyunlar balarnda Snowball, ileri
atlarak insanlar her taraftan drtyor, tos vuruyor ve bu esnada Benjamin kk ayaklar ile
etraflarnda ifte atyordu. Fakat bu defa da insanlar ivili potinleri ve sopalarla onlara kar
koydu ve Snowball'in ricat emri olan ince domuz l, btn hayvanlar geri evirdi ve
kapdan avluya kard.
nsanlar bir zafer naras att. Dmanlarn karmakark bir halde kaarken grnce, bunun
bir manevra olduunu anlamadan arkalarndan kotular. Snowball'in istedii de bu idi.
nsanlarn hepsi avluya girer girmez, at, inek, domuzlarn hepsi pusuya ekildikleri inek
ahrndan birdenbire arkadan karak, ricat hatlarn kestiler. Snowball imdi hcum emri
verdi. Kendisi de Jones'e dorudan doruya hcum etti. Jones onun geldiini grd ve

tfeini kaldrarak ate etti. Kurunlar Snowball'in srtnda kanl izgiler vcuda getirdi ve bir
koyun dp ld. Snowball bir an durakladktan sonra yz kiloyu geen arl ile Jones'in
bacaklarna saldrd. Jones bir gbre ynnn stne yuvarlanarak elindeki tfek frlad, yere
dt. Fakat en korkun manzara, Boxern arka ayaklaryla, demir nallaryla att iftelerdi.
lk iftesi Foxwood'un kk at uann kafasna tesadf ederek amurlarn iine cansz
yuvarlad. Bunu grr grmez, birka insan, sopalarn frlatarak kamaya altlar.
Aralarnda panik ba gsterince derhal btn hayvanlar avlunun etrafnda dolana dolana
onlar kovalamaya baladlar. Boynuzlanyor, ifte yiyor, srlyor, ineniyorlard. iftlikte
kendisine gre insanlardan intikam almayan hayvan yoktu. Kedi bile damdan bir inek
obannn omuzlarna sram, penelerini ensesine batrm, adam mthi bir surette feryat
etmiti. Biraz yol alr almaz avludan frlamlar, ana yola atlmlard. te bylece be
dakika sonra geldikleri yoldan hacaletle ricat ederken arkalarnda bir kaz srs, baldrlarn
gagalayarak, tslayarak gidiyorlard.
Bir tanesi mstesna btn insanlar ekilmiti. Avluda, amurda yzkoyun yatan at uan
Boxer ayaklaryla evirmeye urayordu. Olan yerinden kmldanmyordu.
Boxer teessrle, ld, ldrmek istemiyordum. Ayakkablarmn demirden olduunu
unutmutum. Mahsus yapmadma imdi kim inanr? diyordu.
Yaralarndan hl kan szan Snowball, "hassasiyet istemez yolda", dedi. "Harp, harptir. Tek
iyi insan, l insandr."
Boxern gzleri yaararak tekrar "ben cana kymak istemem, insan canna bile," diyordu.
Birisi, "Mollie nerede?" diye seslendi. Mollie hakikaten ortada yoktu. Bir an iin herkesi
byk bir korku ald; insanlarn ona bir fenalk etmi, hatta karm olmalar ihtimalinden
endie ediyorlard. Nihayet, naslsa, ahrnda ba samanlarn arasna gmlm buldular.
Tfek patlar patlamaz kamt. teki hayvanlar, Mollie'yi bulup dndkleri zaman, hakikat
halde srf kendinden gemi olan at uann ayaa kalkp savumu olduunu grdler.
Hayvanlar imdi en cokun bir heyecan iinde toplanmlard ve her biri harpte kendi
kahramanlklarn en yksek sesle anlatyordu. Derhal zafer iin hazrlksz bir merasim
yapld. Bayrak ekilmi, "ngiltere hayvanlar" tekrar tekrar sylenmi, ondan sonra len
koyun iin resm bir cenaze merasimi yaplm, mezarnn stne kara al dikilmiti.
Snowball mezarn banda bir kk nutuk sylemi, btn hayvanlarn, icap ederse Hayvan
iftlii iin lmeye hazr olmalar lzumunu tebarz ettirmiti.
Hayvanlar ittifakla bir nian ihdasna karar verdiler. "Birinci snf hayvan kahraman" nian
Boxer ile Snowball'e hemen orada verildi. Bu, takm deposunda bulduklar eski bir tun
madalya idi. Pazarlar ve bayram gnleri taklacakt. "kinci snf hayvan kahraman" nian da
lm olan koyuna verildi.
Bu harbe verilecek isim etrafnda epeyce mnakaa oldu. Nihayet insanlarn pusuya
dtkleri yerin ad olduu iin "nek ahr harbi" ismi verildi. Jones'in tfei amurun iinde
bulundu; iftlik evinde bu tfein bir hayli kurunu olduu biliniyordu. Bu tfei bayrak
direinin altna tpk top imi gibi koymaya, biri "nek ahr" harbinin yldnm olan ikinci

terinin on ikisinde, teki isyann yldnm olan yaz ortasnda olmak zere senede iki defa
atmaya karar verildi.
K yaklatka Mollie her gn daha fazla etrafn skyordu. Her sabah ie ge kalyor,
uykuya dalm olduunu sylyor ve itihasnn fevkalde olmasna ramen birtakm acayip
sanclardan ikyet ediyordu. Her vesile ile iten svyor, su iilen havuza kayor, kenarnda
durup sudaki aksini aptal aptal seyrediyordu. Fakat onun hakknda daha cidd rivayetler de
dolayordu. Bir gn Mollie uzun kuyruunu sallayarak, aznda bir saman sap ineyerek
en bir tavrla avluya szlp girerken, Clover onu bir tarafa ekti.
"Mollie" dedi. "Sana syleyecek ok cidd bir eyim var. Bu sabah seni Hayvan iftliini
Foxwood'dan ayran itin br tarafna bakarken grdm. itin br tarafnda Pilkington'un
bir adam duruyordu. Ben epeyce uzakta idim ama adamn sana bir eyler sylediini ve senin
de burnunu okamasna msaade ettiini grdme hemen hemen eminim. Bu ne demek
oluyor Mollie?"
Mollie, "O yapmad, ben deildim, doru deil" diye haykrarak sramaya ve yeri emeye
balad.
"Yzme bak Mollie! Adamn burnunu okamadn namusun zerine bana syleyebilir
misin? " Mollie tekrar, "doru deil" diyordu, fakat Clover'in yzne bakamad ve hemen
drtnala kalkarak tarlalara dald gitti.
Clover'in aklna bir ey geldi, kimseye bir ey sylemeden Mollie'nin ahrdaki yerine giderek
nallaryla saman kartrd. Samanlarn altna kk bir eker yn ile muhtelif renkte
kurdele paralar saklanmt.
gn sonra Mollie ortadan kayboldu. Birka hafta nerede olduu bilinmedi, fakat
gvercinler onu Willingdon'un tesinde grdklerini haber verdiler. Bir meyhane nnde
siyah-krmz renklere boyal k bir arabaya koulmutu. Krmz yzl, iman, satranl
pantolon giymi, ayaklarnda tozluklar, halinden meyhaneci olduu anlalan bir adam
Mollie'nin burnunu okayarak azna eker veriyordu.
Mollie yeni tmar edilmi ve tepesine bir krmz kurdele balanmt. Gvercinler, bu
vaziyetten memnun grndn sylediler. Bundan sonra hibir hayvan onun adn azna
almad.
kinci knunda havalar zehir gibi soudu. Yerler dondan demir gibi olmu, tarlalarda i
kalmamt. Byk ambarda birok itima yaplyor ve domuzlar gelecek mevsimin ilerini
plnlatrmakla megul oluyorlard. Domuzlarn teki hayvanlardan daha akll olduklar
meydana kt iin iftlik siyasetine ait kararlar ekseriyetin reyi ile geiyordu. Eer
Snowball ile Napoleon arasnda anlamazlk olmasa idi bu vaziyet pekl devam edecekti.
tiraz imkn bulunan her noktada birbirlerine kar geliyorlard. Mesel, biri, arpa ekimi
sahasn bytmek iyi olacan sylerse, teki mutlak yulaf ekimi sahasn geniletmek
istiyor; biri u veya bu tarlada lahana yetitirmeyi teklif ederse, teki lahanann hi bir ie
yaramayan bir kk yn olduunu ileri sryordu. Her toplantda her iki taraf da tutanlar
olduu iin baz iddetli mnakaalara yol alyordu. Mitinglerde Snowball parlak

nutuklaryla ekseriyeti kendi tarafna celp ediyor, fakat Napoleon itima aralarnda, kendine
taraftar toplamada daha fazla maharet gsteriyordu. Bilhassa koyunlar arasnda muvaffak
oluyordu. Toplant ortalarnda, vakitli vakitsiz, "drt ayak iyi, iki ayak fena" melemesini
tutturmular ve ok zaman bununla toplanty sekteye uratmlard. Bilhassa Snowball'in
nutuklarnn en etin noktasnda "drt ayak iyi, iki ayak fena" diye melemeleri dikkati
ekiyordu. Snowball iftlik evinde bulduu "ifti ve hayvan yetitirici" mecmuasn dikkatle
tetkikten sonra slah ve icatla dolu bir sr plnlar edinmiti. limane bir slpla tarla
sulamalarndan, silolardan bahsediyor, hayvanlarn gbrelerini dorudan doruya tarlalarn
muhtelif yerlerine (tabii surette) brakmalar sayesinde araba ile gbre tamak klfetini
kaldracan ve emekten tasarruf edileceini ileri sryordu. Napoleon'un hibir pln yoktu,
fakat Snowball'in plnlarnn bir ie yaramayacan sknla sylyor ve bir frsat kollar gibi
duruyordu. Btn bu mnkaalarn hibiri yel deirmeni zerinde yaplan kadar ac olmad.
Uzun merada, iftlik binalarndan ok uzak olmayan ve iftliin en yksek noktasnda
bulunan bir tepecik vard. Burasn tetkikten sonra Snowball bir yel deirmeni inasna
muvaffak olduunu ve buna bir de dinamo konursa iftlie elektrik getirileceini sylemiti.
Bu sayede ahrlar tenvir edilecek, kn scaklk getirecek ve bir elektrik st sama makinesi,
ot kesme makinesi, testere, pancar dorama ve kuru ot kesme makineleri de yaplabilecekti.
iftlik eski biim ve iptidai aletler kulland iin hayvanlar bu nevi eyleri hi
iitmemilerdi. Snowball'i dinlerken, btn ilerini grecek muhayyel makineler tasavvur
ediyor ve kendilerinin ayn zamanda tarlalarda otlarken veyahut zihinlerini aacak kitaplar
okuyarak, koarak zaman geireceklerini hayallerinden geiriyorlard.
Birka hafta iinde Snowball'in yel deirmeni plnlar tahakkuk etti. Mekanik teferruatn
ou, Jones'in "Evde yaplacak bin faydal i", "Kendi kendine duvarclk", "Mptedilere
elektrik malmat" adl kitabndan alnmt. Snowball vaktiyle kuluka makinelerinin
durduu bir kulbeyi kendine alma odas yapmt. Resim yapmaya msait dz bir tahta
zemini olan bu yerde saatlerce kapanp kalyordu. Kitaplarnn sahifelerini ak tutmak iin
zerlerine ta koyuyor, penesinde bir tebeir, ileri geri srayarak st ste izgiler iziyor ve
heyecanl sesler karyordu. Yava yava bu plnlar, hayli kark manivelalar ve arklar
eklini alyor ve demenin yarsn kaplyordu. Bundan bir ey anlamayan hayvanlar bunlarn
tesiri altnda kalmlard. Hepsi, Snowball'in resimlerini grmek iin hi olmazsa gnde bir
defa geliyorlard. Buna tavuklar ile rdekler de itirak ediyor, byk bir dikkatle tebeirle
izilmi yazlara basmamaya gayret ediyorlard. Yalnz Napoleon gelmemiti. Ta iptidasndan
beri yel deirmeninin aleyhinde olduunu izhar etmiti. Fakat bir gn naslsa beklenmedik bir
anda o da plnlar tetkike geldi. Plnlarn etrafnda ar ar dolatktan, dikkatle gzden
geirdikten sonra biraz durdu ve gznn ucuyla hepsini tetkik etti. Ondan sonra bacan
kaldrp birdenbire plnlarn stne iedi ve tek lf etmeden kt gitti.
Yel deirmeni meselesi, iftlii derin bir surette ikiye ayrmt. Snowball, deirmenin
inasnn zor bir i olduunu inkr etmiyordu. Ta ocaklarndan ta karmak, duvar yapmak,
yelkenler yapmak ve sonra da dinamolar ve kablolar bulmak lzmd. Bunlarn nasl elde
edileceine dair Snowball hibir ey sylemiyordu. Fakat bunun bir senede yaplabileceini
iddia ediyor, ondan sonra da o kadar az emee ihtiya olacak ki hayvanlar haftada gnden

fazla almayacaklardr, diyordu. Buna mukabil Napoleon en acil ihtiyacn mahsult

arttrmak olacan, zamanlarn yel deirmeninin inas iin israf ederlerse, hepsinin alktan
leceini ileri sryordu. Hayvanlar arasnda hsl olan iki frkann iki vecizesi unlard:
"Haftada gn ie ve Snowball'e rey verin." "Napoleon'a ve bol yemek iin rey verin". Eek
hibir hizbe girmeyen tek hayvand. O, ne gdann artacana, ne de deirmenin inasnn, ii
azaltacana inanyordu. Yel deirmeni olsun olmasn hayat olduu gibi, yani fena devam
edecek, diyordu.
Yel deirmeni mnakaalarnn haricinde bir de iftliin mdafaas meselesi vard. nek ahr
harbini kaybeden insanlarn, iftlii tekrar zapt ve Jones'i baa geirmeye teebbs
edeceklerine herkes emindi. Bunda hakl idiler, nk insanlarn hezimeti haberi btn
memlekete yaylm ve civar iftliklerdeki hayvanlar arasnda huzursuzluk artmt. Bermutat
bunda da Napoleon ile Snowball ittifak edemiyorlard. Napoleon'a gre, hayvanlar ateli
silhlar edinip onlar kullanmay renmek mecburiyetinde idiler. Snowball'e gre ise, daha
fazla etrafa gvercin salp dier iftliklerdeki hayvanlar isyana sevk etmek lzmd. Biri, eer
kendilerini mdafaadan aciz kalrlarsa malp olmalar muhakkak olduunu, teki, eer her
yerde isyan karsa kendilerini mdafaa etmelerine lzum kalmayacan iddia ediyordu.
Hayvanlar evvel Napoleon'u, sonra Snowball'i dinliyor, bir trl hangisinin hakl olduunu
kestiremiyorlard. Hakikat halde hangisini dinleseler o anda ona hak veriyorlard.
Nihayet Snowballin plnlar bittii gn geldi att. nlerindeki pazar gn, yel deirmeni
iine balayp balamamak meselesi reye konulacakt. Hayvanlar byk ambarda toplandklar
zaman Snowball kalkt, koyun melemeleri szlerini arada bir kesmesine ramen, deirmenin
yaplmasn icap ettiren sebepleri izah etti. Ondan sonra, cevap vermek iin Napoleon kalkt.
Gayet sakin bir sesle, yel deirmeni inasnn sama olduunu, kimsenin rey vermemesini
syledikten sonra hemen yerine oturdu; otuz saniyeden fazla konumamt ve hsl ettii
tesirle hi alkadar deilmi gibi grnyordu.
Snowball tekrar yerinden frlad, melemeye balayan koyunlar bararak susturduktan sonra
heyecanl ve ihtirasl bir nutukla yel deirmeni lehine konutu. O ana kadar, hayvanlar msavi
surette iki tarafn lehine ayrlmlard, fakat Snowball'in belgati hepsini kendinden geirdi.
Parlak cmlelerle gnlk emeklerin yk hayvanlarn srtlarndan kalkt zaman tasvir etti.
Artk muhayyilesi imdi, turp dorayan, ot kesen makinelerin fevkine ykselmiti. Elektrik
kuvveti, harman makineleri, sabanlar, taraklar! Biki ve ekinleri balama makineleri temin
edilecei gibi, her ahra k, scak ve souk su, elektrik sobas da temin edecektir, diyordu.
Szlerini bitirirken artk hangi tarafa rey verilecei phe gtrmez bir derecede malm
gibiydi. Fakat tam o anda Napoleon ayaa kalkt, Snowball'e garip bir ekilde yan gzle
baktktan sonra kimsenin onun azndan iitmedii gayet tiz ve alar gibi bir ses kard.
Bunu mteakip dardan korkun havlamalar duyuldu ve boyunlarnda pirinten tasmalaryla
dokuz kocaman kpek ambarn iine srayarak geldiler. Dorudan doruya Snowball'in
stne hcum ettiler ve ancak yerinden frlamak suretiyle dilerinden kendini kurtarabildi. Bir
anda kapdan kt, kpekler de peine dt. Korkudan sesleri kslm olan hayvanlar da
kapnn nne ylarak Snowball'in kovalanmasn seyre daldlar. Snowball uzun meradan
yola doru kayordu. Tabii, ancak bir domuz sratiyle kotuu iin kpekler arkasndan

yetimiti. Birdenbire aya kaynca yakalanmas muhakkak grnd, fakat o kendini toplayp
daha abuk kouyor ve kpekler gene yetiiyorlard. Kpeklerden biri kuyruuna dilerini
geirmek zere iken Snowball zamannda kuyruunu ekti. Ondan sonra daha byk bir
sratle kotu, aralarnda birka parmak mnia kald an itlerin arkasna kayd ve bir daha
gze grnmedi.
Hayvanlar dehet iinde ve hi ses karmadan ambara dndler. Kpekler de bir dakika
sonra srayarak geri geldiler. Evvel kimse bu kpeklerin nereden ktn tahayyl
edememiti, fakat bu muamma abucak zld. Bunlar, Napoleon'un analarnn elinden
alarak gizlice yetitirdii kpek yavrular idi. Tamamen bymemi olmakla beraber gayet iri,
kurt gibi korkun kpeklerdi. Napoleon'un yanndan ayrlmyorlard, tpk Jones'e yaptklar
gibi ona kuyruk sallyorlard.
Napoleon, imdi kpekler peinde, vaktiyle Major'un nutkunu sylemi olduu yksek yere
kt. Bundan sonra pazar toplantlarna son verileceini iln etti. Artk bu toplantlarn
lzumsuz olduunu ve zaman israfna vesile olduunu sylyordu. Artk, iftlie ait btn
meseleler, kendisinin riyaset edecei hususi bir domuz komitesinde halledilecekti. Bu komite,
kapal toplanacak, alnan kararlar tekilere sonradan tebli edilecekti. Fakat hayvanlar srf
bayra selmlamak ve "ngiltere hayvanlar" marn sylemek iin her pazar sabah
gelecekler, o hafta iin yapacaklar i iin emir telkki edecekler fakat mnakaa olmayacakt.
Snowball'in tardyla uradklar aknla ramen bu haber hayvanlar yeise drd. Eer
kafalarnda lzm gelen itirazlar bulabilseler, baz hayvanlar protesto edeceklerdi. Hatta
Boxer bile mphem bir surette zlmt. Kulaklarn geriye dikti, kafasn birka defa
sallayarak akln bana toplamaya alt. Fakat syleyecek bir ey bulamad. Bununla birlikte
domuzlarn bazlar dillerini kaybetmemilerdi. nde duran drt gen domuz tasvip etmeyen
tiz sesler kardlar ve drd birden ayaa kalkarak bir azdan konumaya baladlar. Fakat
birdenbire Napoleon'un etrafndaki kpekler tehditkr hrlamalarna balaynca domuzlar
sustular ve oturdular. Bunu mteakip koyunlar bir azdan "drt ayak iyi, iki ayak fena" diye
muazzam bir meleme tutturdular, bir eyrek saat sren bu meleme mnakaa imknn ortadan
kaldrd.
Bundan sonra yeni kararlar izah iin Squealer hayvanlara gnderildi.
"Yoldalar", dedi. "Napoleon yoldan bu fazla yk de kendi zerine almakla gsterdii
fedakrl hepinizin takdir edeceini mit ediyorum. Liderliin zevkli bir ey olduuna
zinhar inanmayn, yoldalar! Bilkis, bu i derin ve ar bir mesuliyettir. Napoleon yolda
kadar katiyetle hayvan msavatna inanan kimse yoktur. Size, kendi banza karar almak
salhiyetini vermek onun iin sadece bir saadet olurdu. Fakat sizler, bazen yanl kararlar da
alabilirsiniz yoldalar, o vakit halimiz nice olur? Ya, Snowball'in hayali yel deirmenini de
kabul etseydiniz... Biz imdi onun bir katilden baka bir ey olmadn biliyoruz".
Aralarndan, biri: "nek ahr muharebesinde cesaretle dvt" dedi. Squealer: "Cesaret kfi
deildir", dedi. "Sadakat ve itaat daha mhimdir. nek ahr harbine gelince, zaman hepimize,
onda Snowball'in rol mbala edilmi olduunu gsterecektir. Yoldalar, disiplin, demir bir

disiplin lzm! Bugnn vecizesi budur. Bir tek yanl adm, dmanlarmz tepemize
bindirir. Yoldalar, herhalde Jones'in geri geldiini istemezsiniz, deil mi?"
te bu cevab olmayan bir delildi. Hayvanlar herhalde Jones'in geriye gelmesini
istemiyorlard. Eer pazar mnakaalar Jones'in geri gelmesine sebep olacaksa onlardan
vazgemek lzmd. Dnmeye biraz zaman bulmu olan Boxer umumun hissiyatn, "eer
Napoleon yolda yle diyorsa, yledir", cmlesiyle ifade etti. Ve o andan itibaren kendi ahsi
"daha ok alrm" vecizesine bir de, "Napoleon her zaman hakldr", vecizesini ilve etti.
Havalar dzelmi, bahara mahsus tarla srmek ileri balamt. Snowball'in yel deirmeni
plnn izdii oda kapanm, yerdeki plnlar kaznmt. Her pazar sabah saat onda
hayvanlar byk ambarda toplanarak haftann ileri iin talimat alyorlard. htiyar Major'un
kafatas, etleri tamamen rm bir halde yemilikte gmld yerden karlm, bayrak
direinin altnda, tfein yanndaki bir kaidenin stne konulmutu. Bayrak ekildikten sonra
hayvanlar bu kafatasnn nnden tazime geerek ambara girerlerdi. Bugnlerde eski
zamanlarda olduu gibi hayvanlar hep bir arada oturmuyorlard. Napoleon, Squealer ve
iirler, arklar yapmakta dikkate ayan bir istidada malik olan Minimus adl bir domuzla
beraber pltformun nne oturuyor, etraflarn dokuz kpek bir yarm ember halinde
eviriyor, teki domuzlar, onlarn arkasnda pltformda yer alyorlard. Geri kalan hayvanlar,
yerde oturuyorlar ve ambarn zeminini igal ediyorlard. Napoleon haftann emirlerini ksk ve
sert bir sesle okuyor, hep bir azdan "ngiltere hayvanlar" marn syleyip dalyorlard.
Snowball'in tardnn nc haftasnda, yel deirmeninin yaplacan Napoleon iln edince
hayvanlar aakald. Fikrini niin deitirdiini anlatacak tek sebep gstermedi, sadece bu iin
hayvanlara daha fazla emee mal olacan ihtar etti; belki yem taynlarn da eksiltmek icap
edecekti. Bununla birlikte plnlar son teferruatlarna kadar hazrlanmt. Hususi bir domuz
komitesi haftadr bu plnlarn zerinde almakta idi. Yel deirmeni binasnn, baz
muhtelif slahatla, ancak iki senede bitebilecei tahmin ediliyordu.
O akam Squealer, hayvanlara hususi bir surette, Napoleon'un yel deirmenine hibir zaman
muarz olmam olduunu anlatt. Bilkis, bunu ilknce Napoleon dnmt. Snowball'un
kuluka makinesi odasnda izdii plnn Napoleon'un evrak arasndan alnm olduunu
Squealer sylyordu.
Hakikat halde yel deirmeni fikrini Napoleon yaratmt. Bir hayvan, acaba neden vaktiyle o
kadar kuvvetle aleyhinde olduunu sordu. Squealer hemen kurnaz bir tavr ald. Bu, dedi,
Napoleon yoldan marifetini gsterir. Tehlikeli bir karakter ve kt bir misal olan Snowball'i
ortadan kaldrmak iin, yel deirmenine muarz grnmek suretiyle bir manevra yapt. Artk
Snowball ortadan kalkt iin bu pln kendisi mdahale etmeden tahakkuk ettirilebilirdi.
Squealer bu harekete taktik ad verildiini syledikten sonra, kuyruunu sallayarak,
srayarak en bir kahkaha savurarak: "Taktik yoldalar, taktik!" szlerini birka defa tekrar
etti. Bu kelimenin manasn hayvanlar bilmiyorlard, fakat Squealer o kadar ikna edici bir
tavrla konuuyor, yannda bulunan kpek yle korkun hrlyorlard ki, bu izah baka bir
sual sormadan kabul ettiler.

Btn o sene hayvanlar birer esir gibi altlar. Fakat ilerinden memnundular. Hibir gayret
ve fedakrl esirgemiyor, emeklerinin bir sr tembel insanlar iin deil, srf kendi cinsleri
ve kendilerinden sonra gelecek nesilleri iin olduuna inanyorlard.
Btn bahar ve yaz vakti haftada altm saat almlar, Napoleon austos aynda pazar
gnleri dahi alacaklarn iln etmiti. Bu i geri tamamen ihtiyari ise de gelmeyenlerin
taynlar yarya indirilecekti. Byle almalarna ramen baz ileri brakmak mecburiyeti
hsl olmutu. Hasat geen senekine nispeten daha az muvaffakiyetli olmu, tohum atlmas
icap eden iki tarlaya bir ey ekilememi, nk yazn balangcnda srlmesi bitmemiti.
Gelecek kn kt geeceini tahmin etmek g deildi.
Yel deirmeni beklenmedik zorluklar ortaya att. iftlikte bir ta oca, bir hayli kum ve
hariteki binalarn birinde bir hayli imento vard. Fakat hayvanlarn ilk halletmeleri icap
eden mesele talar icap eden ktada krabilmekti. Bu da ancak kazma ve manivellarla
yaplabilirdi. Halbuki hibir hayvan ayakst duramad iin bu ii beceremezdi. Haftalarca
sren beyhude bir emek sarfndan sonra birinin aklna buna are bulan bir fikir geldi, o da
arlktan istifade etmekti. Olduklar gibi kullanlmas mmkn olmayan byklkte
muazzam talar, ocan iinde yatyordu. Hayvanlar bunlarn etrafna ip geirdiler, inek, at ve
koyun, hatta tehlikeli anlarda bazen domuzlar da bu ie itirak ederek yava yava yukar
ektiler, sonra yukardan aa yuvarladlar ve bu suretle talar paraland. Bir defa krldktan
sonra ta tamak nispeten kolayd. Atlar, yk arabasyla, koyunlar teker teker, Muriel ile
Benjamin de kendilerini eski bir binek arabasna koarak ta tadlar. Yaz sonlarna doru,
domuzlarn nezaretinde binaya balanabilecek kadar ta birikmiti.
Fakat bu ar ve zor bir iti. Bazen bir tek byk kayay yukar ekmek tam bir gn alyor,
bazen da aa yuvarland zaman krlmyordu. Eer Boxer olmasa bu i yaplamazd, nk
o tek bana hayvanlarn hepsine muadildi. Kaya yukardan aa kayarken, hayvanlar
srklerken ve hayvanlar yeis iinde feryat ederken, Boxer hemen ipe sarlarak
durdurabiliyordu. Onun adm adm nefesi kesilerek, ayaklar yeri kazarak, yanlarndan ter
akarak yoku yukar kocaman ta ektiini grmek herkesin hayranln mucip oluyordu.
Clover bazen kendisini fazla yormamasn ihtar ediyorsa da o hi aldrmyordu. Btn
meselelere cevab, "daha ok alacam", "Napoleon daima hakldr' vecizelerinden ibarettir.
imdi kk horozun kendisini yarm saat deil, eyrek evvel uyandrmasn temin etmiti.
Pek de ok olmayan bo zamannda yalnz bana ocaa iniyor, bir yk krk ta toplayarak,
kendi bana yel deirmeninin kurulaca yere srklyordu.
lerinin arlna ramen o yaz hayvanlarn vakti pek fena gemedi. Yemekleri, Jones'in
gnlerinden fazla olmamakla beraber daha da az deildi. Be msrif insann deil de srf
kendi karnlarn doyurmak iin almak her nevi muvaffakiyetsizlii aabilecek bir iti.
Birok bakmdan, hayvan metoduyla almak daha messir oluyor ve daha az emek
istiyordu. Bundan baka da hibir hayvan artk hrszlk etmedii iin, ekili tarlalar
meralardan ayran itlere ve kaplarn tamirine de ihtiya kalmamt. Bununla birlikte yaz
ilerledike tahmin edilmeyen birtakm eksiklikler meydana kyordu. Gaza, iviye, ipe,
kpek biskvisine olan ihtiyacn iftlikten tedarikine imkn yoktu. Daha sonra da tohum, cins

gbre, bir sr muhtelif alet ve yel deirmeni iin makineye ihtiya hsl olacakt. Bunlarn
nasl tedarik edileceine kimsenin akl ermiyordu.
Bir pazar sabah, hayvanlar talimat almak zere toplandklar zaman Napoleon yeni bir
siyasete karar verdiini tebli etti. Bundan sonra Hayvan iftlii, komu iftliklerle alverie
giriecekti, bu tabii ticaret gayesiyle deil de, srf iftliin en mhim ihtiyalarn elde etmek
iindi. Yel deirmeninin levazm hepsinin fevkinde gelir dedi. Bundan dolay, o senenin
buday mahsulnn bir ksm ile, bir yn ot satacak, eer ondan sonra ihtiya hsl olursa
Willingdon pazarnda daima alcs olan yumurta da satacakt. Napoleon, bunun yel
deirmeninin yaplmasna kendilerinin itiraki saylacandan bilhassa tavuklarn bu
fedakrlktan memnun olmalar lzm geleceini sylyordu.
Hayvanlar gene mphem bir huzursuzluk hissettiler. Hibir zaman insan cinsi ile mnasebete
girimemek, hibir zaman ticaret yapmamak, para kullanmamak, Jones kovulduktan sonra ilk
zafer mitinginde alnan bata gelen kararlar arasnda deil miydi? Btn hayvanlar byle
kararlarn gemi olduunu hatrlyor, hi olmazsa hatrladklarna sahip oluyorlard.
Mitingleri Napoleon kaldrd zaman itiraz etmi olan drt gen domuz; ekingen bir tavrla
seslerini ykseltmek istemilerse de, kpeklerin korkun hrlamas onlar hemen susturmutu.
Bundan sonra bermutat koyunlar "drt ayak iyi, iki ayak fena" melemesini tutturmular,
ortalktaki ani rahatszlk sona ermiti. En nihayet Napoleon penesini kaldrarak koyunlar
susturdu ve lzm gelen tedbirlerin hepsini kendisinin alm olduunu syledi. Herhalde hibir
hayvann insanlarla temasa gemesine lzum yoktu, byle bir hareket arzu edilmiyordu.
Btn bu iin ykn Napoleon kendi omuzlarna alacakt. Willingdon'da oturan Whymper
adl bir avukat, Hayvan iftliinin harile mnasebetinde vasta olacak, her pazartesi sabah
iftlie gelip Napoleon'dan emir alacakt. Napoleon'un nutku mutat olan "Yaasn Hayvan
iftlii" avaz ile sona erdi ve "ngiltere hayvanlar" mar sylendikten sonra hayvanlara yol
verildi.
Bunu mteakip Squealer, iftlii dolaarak hayvanlar teskin etti. Ticaret yapmamak, para
kullanmamak iin vaktiyle hibir karar alnmam, hatta byle bir teklif dahi yaplmam
olduuna onlar temin etti. Bu srf bir hayal eseri idi, belki de hayvanlar Snowball'in
yalanlarnn tesiri altnda byle bir ey tahayyl etmilerdi. Birka hayvann zihninde zayf bir
phe hl kalmt. Squealer kurnazca sordu: "Bunu bir ryada grmediinize emin misiniz
yoldalar? Byle bir kararn kayd elinizde var m? Hibir yerde yazl m?" Bunlarn hibir
yerde yazl olmad muhakkak olduundan hayvanlar da yanlm olduklarn kabul ettiler.
Verilen karar zerine Whymper her pazartesi gn iftlii ziyaret ediyordu. Favori sakall,
kurnaz yzl, derecesi yksek olmayan bir avukatt. Fakat herkesten evvel Hayvan iftliiyle
hari arasnda bir vastaya ihtiya olacan kestirmi, ve bundan elde edilecek komisyonlarn
kymetini de takdir etmiti. Hayvanlar bu ziyaretleri biraz korku ile seyrediyor ve kendileri
imkn dairesinde uzak kalmaya alyorlard. Bununla beraber drt ayakl Napoleon'un iki
ayakl Whymper'e emir vermesi bu yeni anlamaya onlar raz edecek kadar gururlarn
okamt. Fakat hayvanlarn refah karsnda insanlarn onlardan nefreti azalmamt; hakikat
halde bu nefret gnden gne artyordu. Her insan Hayvan iftliinin er ge iflsna, yel
deirmeninin bir fiyasko ile neticeleneceine iman etmiti. Meyhanelerde toplanp plnlar

izerek deirmenin hibir zaman ayakst duramayacan, dursa bile ileyemeyeceini

birbirlerine ispata alyorlard. Fakat bu kanaatlerine ramen hayvanlarn kendi ilerini
kabiliyetle baarmalarna kar ilerinden bir hrmet hissediyorlard. Bu takdirlerinin bir
emaresi, artk Hayvan iftliine eski Beylik iftlii ismi vermekten vazgeip dorudan
doruya Hayvan iftlii diye anmalar idi. Jones taraftarlndan da artk vazgemiler ve
Jones de iftlii tekrar elde etmekten midini keserek memleketin baka bir yerine ekilmiti.
Whymper vastasyla olan temaslardan baka iftliin haricindeki lemle dorudan doruya
hibir temaslar yoktu; fakat ortalkta dolaan bir rivayete gre, Napoleon, Foxwood iftlii
sahibi Mister Pilkington veyahut Pinchfield sahibi Mister Frederick ile bir ticaret anlamasna
giriecek, bununla birlikte bu anlama hibir zaman ikisiyle ayn zamanda olmayacakt.
te bu zamanlarda domuzlar birdenbire iftlik evine tanp yerletiler. Gene hayvanlar, eski
gnlerde bunun aleyhine bir karar alnm olduunu hatrlar gibi oldular, fakat Squealer tekrar
byle bir karar olmadna hayvanlar ikna etti. Squealer, iftliin dima olan domuzlarn
alabilecek sakin bir yere mutlak surette ihtiyalar olduunu sylyordu. Hem de, bir
liderin (art Napoleon'dan hep lider diye bahsediliyordu) bir domuz ahrnda deil; bir evde
oturmas mevkiinin icap ettirdii bir eydi. Bununla beraber, domuzlarn sadece yemeklerini
mutfakta yiyip, salonda oturmakla iktifa etmeyip de, yataklarda da yattklar iitilince bu
haber hayvanlar arasnda huzursuzluu mucip oldu. Boxer bermutat "Napoleon her zaman
hakldr" diyip getiyse de, Clover yatak aleyhine kat bir kanun olduunu hatrlayarak, bu
meseleyi halledebilmek iin, ambarn nihayetindeki yazl yedi emri grmeye gitti. Tek tek
harflerden baka bir ey okuyamayaca iin Muriel'i ard.
"Bana drdnc emri oku, Muriel, bu emir hibir zaman yataklarda yatlmyacak gibi bir ey
deil miydi?" diye sordu.
Muriel bir hayli mkltla emri okuduktan sonra, "hibir hayvan arafl yatakta
yatmayacak" diye yazl olduunu nihayet bildirdi.
Garibi u ki Clover drdnc emirde araflara dair bir kayt olduunu hatrlamyordu, fakat
mademki duvardaki yazda yle idi, o halde yle olmas lzm geliyordu. Bu aralk yannda
iki kpekle oradan tesadfen gemekte olan Squealer btn meseleyi lzm gelen
zaviyeden izah etti.
"Biz domuzlarn iftlik evinde yataklarda yattmz demek duydunuz yoldalar?" dedi.
"Niin olmasn? Yatak aleyhine hibir zaman bir yasak olabileceine tabii inanmadnz.
Yatak, iinde uyunan bir yer demektir. Ahrdaki saman yn da hakikat halde bir yataktr.
Yasak, insanlarn icad olan araflar aleyhinedir. Biz, iftlik evindeki yataklarn araflarn
kaldrdk, battaniyelerin arasnda yatyoruz. ok rahat yataklar! Fakat bugnlerde kafamz
yoran bu kadar iten sonra muhta olduumuz rahattan fazla bir ey deil. Siz bizden bu
rahat esirgemezsiniz deil mi yoldalar? Vazifemizi yapabilmek iin fazla yorgun
olmamamz lzm geldiini siz de kabul edersiniz; deil mi? Herhalde hibiriniz Jones'in geri
geldiini istemezsiniz deil mi?"

Hayvanlar bu noktada hemen teminat verdiler ve bundan sonra domuzlarn iftlik evindeki
yataklarda yatmalarndan hi bahsedilmedi. Hatta birka gn sonra domuzlarn sabahlar teki
hayvanlardan bir saat sonra kalkacaklar iln edildii zaman da hibir ses kmad.
Sonbahar geldii zaman hayvanlar yorgun fakat mesut idiler. Hayli g bir yl geirmiler,
buday ile otun ihrac klk gdalarnn bol olmayacan gsteriyor, fakat yel deirmeni
bunlarn hepsini telfi ediyordu. Hemen hemen yars bitmiti. Hasattan sonra havalar kuru
gitmi, hayvanlar da duvarlar birka kar ykseltmeyi, teye beriye ta tamak zahmetine
deer bir ey telkki etmilerdi. Boxer, harman devri ay nda bir iki saat kp kendi
hesabna bile alyordu. Bo zamanlarnda hayvanlar bu yars bitmi deirmenin etrafnda
dolanyor, duvarlarn dikliini ve salbetini hayran hayran seyrediyor, bu kadar gz alan bir
eyin kendi taraflarndan yaplm olmasna kendileri de ayorlard. Yalnz Benjamin, her
zamanki esrarl "eeklerin mr uzundur" cmlesini tekrar ederken yel deirmeni karsndaki
heyecana kendini kaptrmyordu.
kinci terinde cenup ve garp rzgrlar azgn azgn esiyordu. Islaklk imento hazrlamaya
mni olduu iin inaat durmutu. Nihayet, frtnann ok kuvvetli olduu bir gece, binann
temelleri sarsld ve ambarn stndeki kiremitlerin bir ksm utu. Tavuklar dehet iinde
uyandlar, uzaktan bir tfek sesi ryalarna girdiine zhip olarak feryada baladlar.
Sabahleyin hayvanlar ahrlarndan knca bayrak direinin devrilmi ve yemilik dibindeki
narn bir turp gibi kknden sklm olduunu grdler. Hayvanlar bunu grdkten sonra
her birinin grtlandan bir yeis feryad koptu. Gzlerine mthi bir manzara iliti, yel
deirmeni harap olmutu.
Hep beraber oraya koutular, nadiren yryen Napoleon en nde seirtiyordu. Evet, btn
zahmetlerinin mahsul olan bina yerle bir, o kadar meakkatle tadklar talar darmadank
olmutu. Bir kelime sylemeye kaadir olmadan, yeis iinde ta ynna bakyorlard.
Napoleon, ses karmadan dolayor, arada bir yeri kokluyordu. Kuyruu dimdik olmu,
yandan yana arpyor, bu hareketi zihninin ok iddetle ilediini gsteriyordu. Birdenbire bir
karara varm gibi durdu ve sakin bir sesle:
"Yoldalar, bundan kimin mesul olduunu biliyor musunuz?" dedi. "Bunu Snowball
yapmtr, Snowball! Kepazece srlmesinin gayzyla intikam almak iin plnlarmz
baltalam, bu vatan haini gecenin karanlndan istifade ederek bizim bir senelik emeimizi
mahvetmitir. Yoldalar! Burada Snowball'i idama mahkm ediyorum, onu adalete teslim
edenlere "ikinci snf hayvan kahraman" nian ile yarm l elma verilecek. Sa getirenlere
tam l!"
Byle bir harekette Snowball'in bir mcrim olabileceine ar surette atlar. Bir isyan
feryad azlarndan frlam, ayn zamanda her hayvan ayet Snowball bir daha gelirse nasl
yakalayabileceini dnyordu. Hemen o an tepecikte bir domuz izi kefediliverdi. Birka
metre uzandktan sonra itin kenarnda kayboluyordu. Napoleon izleri koklayarak Snowball'in
olduunu bildirdi. Onun fikrince Snowball'in Foxwood iftlii tarafndan gelmi olmas
ihtimali vard.
Bu izlerin muayenesinden sonra Napoleon:

"Artk bu i geri braklamaz", dedi. "Bu sabahtan itibaren yel deirmeninin tekrar inasna
balyoruz, k, yamur, gne ne olursa olsun durmadan yapyoruz. O sefil vatan hainine
eserimizin bu kadar kolaylkla bozulamayacan anlatacaz. Unutmayn yoldalar!
Plnlarmzda hibir deime yoktur, gn gnne yaplacaktr. Haydi, yoldalar, ileri!
Yaasn yel deirmeni! Yaasn Hayvan iftlii!"
Zehir gibi souk bir kt. Frtnal havay sulusepken ve kar takip etti, ondan sonra ubata
kadar krlmayan bir don oldu. Hayvanlar, ellerinden geldii kadar yel deirmeninin inasna
devam ediyor, haricin gzleri zerlerinde olduunu ve hasut insanlarn, eer deirmen
zamannda bitmez ise nasl bir zafer sevinci duyacaklarn akllarndan karmyorlard.
nsanlar, srf hasetlerinden, deirmeni Snowball'in ykm olduuna inanmaz gibi grnyor,
ve duvarlarn ok ince olmasndan ktn iddia ediyorlard. Hayvanlar buna
inanmyorlard. Buna ramen, eskiden bir buuk kadem derinliinde yaplm olan duvar
imdi kadem derinliinde yapmaya karar vermi, bu da daha fazla ta toplamak
mecburiyetini dourmutu. Uzun zaman ta oca kar altnda olduu iin bir ey yaplamazd.
Onu kuru bir don takip ettii zaman biraz ilerleme kaydedildi, fakat ok meakkatli bir iti ve
hayvanlar eskisi kadar mitli deillerdi. Daima yorlard, daima atlar. Yalnz Boxer ile
Clover hi ftur getirmiyorlard. Squealer, hizmetin verdii zevk, emein vakar hakknda
parlak nutuklar irat ediyor, fakat hayvanlar daha ok Boxern kuvvetinden ve hibir zaman
durmayan "daha fazla alacam" szlerinden ilham alyorlard.
kinci knunda yiyecek azald. Buday tayn sk bir surette ksld, bunu kapatmak iin fazla
patates verilecei iln edildi. Fakat patates mahsul iyi muhafaza edilmemi olduu iin
donmutu. Patatesler cvk, soluk, ancak birka tanesi yenilebilecek halde idi. Bir zaman
hayvanlar gnlerce saman pne ve pancara kaldlar. Alk ile kar karya gelmilerdi.
Bu hakikati hariten gizlemek hayati bir zaruretti. Yel deirmeninin kmesinden cesaret alan
insanlar, Hayvan iftlii hakknda yeni yeni yalanlar dzyorlard. Bir kere daha hayvanlarn
alk ve hastalktan lmekte olduklar, aralarnda mtemadiyen vurutuklar, yem alma ve
yavru ldrme alp yrdn etrafa yayyorlard. Napoleon, yiyecek vaziyetinin hakikati
meydana karsa ok kt neticeler vereceini pekl bildii iin Whymper'i bambaka tesir
yapacak havadisler yaymak zere kullanmaa karar verdi. O zamana kadar hayvanlar,
Whymper'in haftalk ziyaretlerinde onunla ya ok az yahut da hi temas etmemilerdi. imdi
birka tanesi bilhassa koyunlar arasndan seilen hayvanlara, Whymper'in iitebilecei
yerlerde yiyecek taynnn arttrlm olduunu sylemek iin talimat verildi. Buna ilve
olarak, Napoleon depodaki bo sandklarn altn kumla doldurup en stn elde kalan buday
ve yiyecekle rtmelerini emretti. Bir bahane bulunarak, Whymper'i ambarlardan geirtip
bunlar grmesine frsat verdiler. Whymper aldand ve harite, Hayvan iftliinin gda
noksan olmadn yaymakta devam etti.
Bununla birlikte ikinci knunun sonlarnda bir yerden buday tedarik etmek ihtiyac aikrd.
Bugnlerde Napoleon nadiren harite grnyor, btn zamann, her kapsn korkun
kpekler bekleyen iftlikte geiriyordu. Dar karsa daima resm bir ekilde oluyor,
etrafnda giden alt kpek yaklaana hrlyorlard. ok vakit pazar sabahlar da grnmyor,
fakat emirlerini baka bir domuz, tercihan Squealer tebli ediyordu.

Bir pazar sabah, yumurtlamaya gelen tavuklara Squealer yumurtalarn teslim etmelerini
emretti. Napoleon, haftada drt yz yumurta satmak iin Whymper vastasyla bir kontrat
akdetmiti. Bunlarn getirecei para ile yaza kadar iftlii ayakta tutacak kadar buday ve
yiyecek tedariki mmkn olacak ve vaziyet biraz kolaylaacakt.
Tavuklar bunu iitince mthi bir lk kopardlar. Geri daha evvel byle bir fedakrla
lzum hsl olmas ihtimalinden bahsedilmi ise de, onlar bunun hibir vakit vaki olacana
inanmamlard. Tam ilkbahar kulukalna hazrlanrken yumurtalarnn altlarndan
alnmasn bir ktal telkki ettiklerini syleyerek protesto ettiler. Jones'in iftlikten
kovulduundan beri, ilk isyana benzeyen hareket bu olmutu. gen Minorka tavuu ile
birleerek btn tavuklar Napoleon'a kar vaziyet aldlar. Kirilere yumurtluyor, yumurtalar
yere yuvarlanp paralanyordu. Napoleon derhal merhametsizce harekete geti, tavuklarn
yemini kestirdi. Herhangi tavua bir tek yem verecek hayvann idam edileceini iln etti.
Kpekler bu emirlerin icrasna memur edildiler. Be gn kararlarnda srardan sonra beinci
gn tavuklar eski folluklarna dndler. Bu mddet zarfnda dokuz tavuk ld ve cesetleri
yemilie gmlerek coccidiosisden ldkleri sylendi. Whymper bundan hi haberdar
olmad, her hafta bakkaln arabas iftlie geliyor, yumurtalar teslim alyordu.
Btn bu mddet zarfnda Snowball hi grnmedi. Komu iftliklerden Foxwood veya
Pinchfield'de sakland rivayet ediliyordu. Napoleon bu aralk dier iftlik sahipleriyle
eskisine nispeten biraz daha iyi mnasebette idi. Avluda, on yl evvel bir grgenlik kesildii
zamandan kalma kalaslar vard. ok muntazam yaplmlard ve Whymper, Napoleon'a
bunlar satmay tavsiye etmiti. Mister Frederick de, Pilkington da bunlar almak istiyorlard.
Napoleon hangisine verecei hakknda henz bir karara varmamt. Napoleon, Mister
Frederick ile anlamaya karar verdii zaman Snowball'in Foxwood'da, Mister Pilkington'a
satmaya karar verdii zaman da Pinchfield'de sakland ayias kyordu.
lkbaharda birdenbire korkun bir ey kefedildi. Snowball'in sk sk gece vakti iftlie
geldii syleniyordu. Bu, hayvanlar ahrlarnda uyutmayacak kadar aralarnda huzursuzluk
yaratmt. Her gece karanlk basnca geliyor, bir sr fesat kartryor, deniyordu. Buday
alyor, st kovalarn deviriyor, yumurtalar kryor, tohumluklar iniyor, yemi aalarn
kemiriyordu. Artk ne ktlk olsa Snowball'in stne atmak det olmutu. Mesel bir cam
krlsa, lm tkansa, mutlak birisi Snowball'in gece gelip bunlar yaptn sylyor, erzak
ambarnn anahtar kaybolsa Snowball'in gece gelip anahtar kuyuya atm olduuna herkes
inanyordu. in garip taraf, kayp anahtar bir un uvalnn altnda bulunduktan sonra dahi
ayn kanaatin devam etmesiydi. nekler, gece uyurken Snowball'in gece gelip stlerini
sadn bir azdan iddia ediyorlard. O k bir hayli sknt vermi olan farelerin Snowball
ile ittifak etmi olduklar syleniyordu.
Napoleon, Snowball meselesinin esasl bir tetkikten geirilmesini emretti. Kpekleri
etrafnda, teki hayvanlar hrmetkr bir tavrla biraz arkada, kendisi iftlii dikkatle tefti
ediyordu. Her admda duruyor, yeri kokluyor, Snowball'in izlerini kokusundan bileceini
sylyordu. Her kede, ambarda, kmeslerde, sebze bahesinde Snowball'in izlerini,
kokusunu seziyordu.

Burnunu yere yaptrarak birka derin nefes aldktan sonra mthi bir sesle: Snowball
buradan gemi, aktan aa kokusunu alyorum, diye baryordu. Snowball kelimesi
telffuz edilir edilmez kpekler tyleri rpertecek bir hrlama ile dilerini gsteriyorlard.
Hayvanlar artk tamamen korku almt. Snowball onlara her nevi tehlike ile kendilerini
tehdit eden, havay istil eden gze grnmez bir kudret gibi geliyordu. Squealer bir akam
hepsini bir araya toplad; yz dehet iinde, baz cidd haberler vereceini sinirli sinirli
srayarak syledi.
"Yoldalar", dedi. "ok mthi bir ey kefedilmitir. Snowball kendini Pinchfield iftlii
sahibi Frederick'e satm, onunla birlikte iftliimizi elimizden almak iin komplo
kuruyorlarm. Bu hcuma Snowball rehberlik edecekmi. Fakat bundan daha kts de var.
Biz onun isyann sadece gururuna ve ihtirasna atfediyorduk. Hakiki sebebi ne imi biliyor
musunuz? Meer iin bandan beri Jones ile birlikmi ve Jones'in daima ajanln yapm.
Btn bunlar kendisinin brakt ve bizim henz kefetmi olduumuz vesikalarla sabit
olmutur. Benim fikrimce bu birok eyleri izah ediyor, yoldalar. Biz onun nek -ahr
harbinde -ok kr muvaffak olamad- bizim malbiyetimiz ve mahvmz iin altn
gzlerimizle grmedik mi?"
Hayvanlar bunu iitir iitmez afalladlar. Bu Snowball'in deirmen suikastn de geen bir
hyanetti. Bunu birka dakika kafalar almad. Snowball'in nek-ahr harbinde, en nde
hcuma getiini, her dnemete onun durup kendilerine cesaret verdiini, Jones'in
tfeinden kan kurun srtn deldii vakit bile bir an geri dnmediini hatrlar gibi oldular
veyahut yle sandlar. Evvel btn bu hareketlerin Jones ile beraber olabileceini nasl izah
ettiini anlamyorlard. Hatta nadiren sual soran Boxer bile am kalmt. Boxer yere kt,
ayaklarn altna ald, gzlerini kapad, fikirlerine ekil vermeye alt.
"nanamam", diyordu. Snowball nek-ahr muharebesinde cesaretle dvt. Gzmle
grdm, biz hemen harpten sonra ona "birici snf hayvan kahraman" niann vermedik
miydi?
Squealer, "o bizim hatamz oldu. Biz imdi yeni bulduumuz gizli vesikalardan gryoruz ki
onlarn hepsi bizi lme srklemek iin yaplmt." dedi.
Boxer, "Fakat yaralanmt. Hepimiz kanlarnn aktn gzlerimizle grdk".
Squealer "O plnlarnn bir parasyd", diye haykrd. Okumak bilmi olsaydnz, bunu size
onun kendi el yazsyla ispat ederdim. Snowballin pln, kritik bir anda kama iareti verip
meydan dmana brakmt. Az daha muvaffak olacakt da. Hatta kahraman liderimiz
Napoleon yolda olmasa muvaffak olacakt, diyebilirim. Jones ile adamlar avluya girdikleri
zaman, Snowball'in birok hayvanlarla beraber katn hatrlamyor musunuz? Hemen
hemen ortalkta bir panik hsl olacakm gibi grnd bir anda, Napoleon yoldan,
kahrolsun insaniyet diye haykrarak Jones'in bacan nasl srdn hatrlamyor musunuz?"
diyerek Squealer saa sola sryordu.

imdi, Squealer btn o sahneyi resmini yapar gibi tarif ettikten sonra hayvanlar da
hatrladklarn sandlar. Herhalde kritik bir anda Snowball arkasn dmana evirmi
kamt. Fakat Boxer hl mtereddit idi. Nihayet dedi ki:
"Snowball'in balangta bir vatan haini olduuna inanamam. Ondan sonra olanlar bilemem.
Fakat nek-ahr muharebesinde sadk bir yolda olduuna eminim".
Squealer gayet ar ve kat bir sesle: "Liderimiz Napoleon yolda kat, evet kat surette
Snowball'in iptidadan beri, hatta isyan aklmza gelmeden evvel Jones'in ajan olduunu
sylyor." dedi.
Boxer "yle ise i deiir", dedi. Eer Napoleon yolda yle diyorsa doru olmas lzmdr".
Squealer'in gzlerinde hain bir lt ile Boxer'e bakarak, "ite doru bir zihniyet", dedi ve
biraz durarak messir bir tavrla ilve etti: "iftlikteki her hayvann gzn ak tutmasn
ihtar ediyorum. nk aramzdaki baz hayvanlarn Snowball'in ajanlar olduuna bizi
inandracak sebepler var".
Drt gn sonra Napoleon akama doru btn hayvanlarn avluda toplanmalarn emretti.
Herkes geldikten sonra Napoleon, gsnde kendi kendisine verdii birinci ve ikinci snf
hayvan kahraman nianlar, arkasnda hayvanlarn hepsini rkten dokuz kocaman kpekleri
srayarak ve hrlayarak grnd. Hayvanlar, daha evvelden olaca sezmi gibi sessizce
olduklar yere inmilerdi.
Napoleon durdu, topluluu sert bir bakla gzden geirdikten sonra gayet tiz bir ses kard.
Kpekler derhal, dehetten ve acdan feryat eden drt domuzu kulaklarndan yakalayarak
Napoleon'un ayaklarnn altna srklediler. Domuzlarn kulaklarndan kanlar akyordu ve
kan tadan kpekler birka dakika kendilerinden gemi bir hale gelmilerdi. Aralarndan
nn Boxer'e de hcumu hepsini artt. Boxer kpeklerin geldiklerini grnce kocaman
bacan kaldrd, bir tanesini srarken yakalayarak yere mhlad. Kpek merhamet dileniyor
ve teki iki kpek de "kuyruklar bacaklarnn arasna skm kayorlard. Boxern gzleri
Napoleon'da, kpei ezmek veya salvermek iin ondan iaret bekliyordu. Napoleon'un yz
altst oldu, kpei brakmasn iddetli bir sesle emretti ve Boxer ayan kaldrnca yaral
kpek uluyarak svt gitti.
Grlt derhal kesilmiti. Drt domuzun yzlerinin izgisinde kabahat okunuyor ve titreyerek
bekliyorlard. Napoleon, derhal kabahatlerini itiraf etmelerini emretti. Bu drt domuz, pazar
itimalar kaldrld zaman protesto etmilerdi. Drd de daha fazla srara hacet brakmadan,
Snowball'in tardndan sonra onunla gizli muhabere ettiklerini, yel deirmeninin tahribinde
onunla ibirlii yapm olduklarn ve Hayvan iftliini Mister Frederick'e teslim iin bir
anlama yapm olduklarn itiraf ettiler. Snowball'in vaktiyle, gemi yllarda Jones'in gizli
ajan olduunu kendilerine sylemi bulunduunu da ilve ettiler. tiraflar biter bitmez
kpekler derhal grtlaklarn kopard att ve Napoleon mthi bir sesle teki hayvanlarn
arasnda itiraf edecek bir eyleri olanlar var mdr, diye sordu.
Vaktiyle yumurta meselesinde isyana teebbs edenlerin banda bulunmu olan tavuk
ilerleyerek, Snowball'in ryalarna girdiini, Napoleon'un emirlerine kar gelmeye

kendilerini tevik ettiini itiraf ettiler. Bundan sonra bir koyun, Snovvball'in tevikiyle, su
iilen havuza iediini, dier iki koyun da, Napoleon'un sadk bendesi olan ihtiyar bir kou,
yanan bir ate etrafnda kovaladklarn ve koun ksrerek, dumandan boularak lmne
sebebiyet verdiklerini itiraf ettiler. Hepsi o anda ldrld. te bylece itiraflar ve idamlar
Napoleon'un ayaklar altna bir ceset yn toplanmaya kadar, Jones'in tardndan beri vaki
olmayan ar bir kan kokusu iinde devam etti.
Btn bunlar bittikten sonra, domuzlar ve kpekler mstesna, btn hayvanlar tek bir vcut
gibi ekildiler. Korkmulard ve strap iindeydiler. Snowball ile ibirlii yapan hayvanlarn
hyaneti mi, yoksa uradklar cezann deheti mi daha korkun olduunu kestiremiyorlard.
Geri gemi gnlerde ayn dehette kanl sahneler olmam deildi, fakat imdi bu sahnelerin
kendi aralarnda gemesi onlara daha fena gelmiti. Jones'in iftlikten ayrld gnden beri,
hibir hayvan dier hayvan ldrm deildi.
Bir sann bile katli vaki olmamt. Hepsi birden, yarm kalm yel deirmeninin bulunduu
tepeye karak, beraber snmak istiyormu gibi yere yatarak birbirlerine sokuldular. Clover,
Muriel, Benjamin, inekler, koyunlar, kaz ve tavuk srleri, (Napoleon'un itima emri gelince
svan kedi mstesna) hepsi yatmlard. Bir zaman hibiri bir ey sylemedi. Bunlarn
arasnda tek ayakta duran Boxer'di. leri geri hareket ediyor, uzun siyah kuyruunu yanlarna
arparak, arada bir de hayret ifade eden bir kineme salveriyordu. Nihayet dedi ki:
"Bir trl anlayamyorum. Bizim iftlikte byle eyler olabileceine akl erdiremiyorum. Bu,
mutlak bizim kendi hatamzdan domu olacak. Bunun tek aresi, bence daha fazla
almaktr. Bundan sonra sabahlar bir saat daha erken kalkacam.
Hemen ar trsla ta ocana gitti. Orada iki yn ta topladktan sonra gece yatmadan evvel
onlar yel deirmenine srkledi.
teki hayvanlar, Clover'n etrafna sokulmu ve susmulard. Bulunduklar kk tepe geni
surette etrafa hkimdi. Hayvan iftliinin hemen hepsi, yola uzanan uzun mera, otluklar,
baltalklar, su iilen havuz, yeil ve taze buday tarlalar, iftlik binalarnn krmz damlar,
tten bacalarnn dumanlar hepsi gzlerinin nnde idi. Parlak bir bahar akamyd. imenler
ve itin st alalan gnein yla prl prl yanyordu. Hibir zaman bu iftlik, her karna
sahip olduklarn hatrladklar iftlik, hayvanlara bu kadar cazip grnmemiti. Srttan aa
bakan Clovern gzleri yaard. Eer dndklerini ifadeye kaadir olsayd, yllarca evvel,
insan cinsini ortadan kaldrmak iin almaya baladklar zaman gayelerinin bugnk
vaziyet olmadn syleyecekti. htiyar Majr onlar isyana tevik ettii zaman bir tedhi ve
ktali beklememilerdi. Eer kendi zihninde istikbali dndyse, onu kamdan, alktan
kurtulmu bir hayvan cemiyeti, hepsi birbirine msavi, hepsi kudreti derecesinde alan,
kendisinin Majr'un nutkunu dinlerken rdek yavrularn n ayaklaryla koruduu gibi,
kavinin zayf himaye ettii bir cemiyet diye tahayyl etmiti. Onun yerine kimsenin fikrini
sylemeye cesaret edemedii, hrlayan korkun kpeklerin etrafta dolat ve yoldalarn
insan artan crmler itiraf ettikten sonra paralandklar bir devre dmlerdi. Bunun
sebebini kestiremiyordu. Kafasndan ne isyan, ne de itaatsizlik fikri geiyordu. Bugnk
haliyle bile vaziyetlerinin Jones'in gnlerine mreccah olduuna, her eyden evvel insan
cinsinin geri dnmesine mni olmak lzumuna kaniydi. Ne olursa olsun Clover sadk kalacak,

ok alacak, verilen emirleri yerine getirecek ve Napoleon'un reisliini kabul edecekti.

Fakat ne de olsa hayvanlar byle bir gn beklememiler ve byle bir gn iin o kadar
meakkatle almamlard. Jones'in tfeinden atlan kurunlara byle bir gn iin gs
germemiler, hava deirmenini bunun iin yapmamlard. Clover'in dnceleri bu idi, fakat
bunlar ifadeye kaadir deildi.
Nihayet, ifadeden aciz olduu szlerin yerini alsn diye "ngiltere hayvanlar, marn
sylemeye balad. Etrafndaki hayvanlar da, onunla beraber, ahenkli, ar ve matemli bir
sesle hibir zaman syleyemedikleri bir eda ile defa tekrar ettiler.
Marn nc sylenmesi biter bitmez, Squealer yannda iki kpekle, gayet mhim bir tebli
yapacan hissettiren bir tavrla yanlarna yaklat. Napoleon'un hususi bir iradesiyle
"ngiltere hayvanlar" marnn yasak edilmi olduunu tebli etti. Bundan sonra bu mar
sylemek yasak edilmiti.
Hayvanlar armlard. Muriel, "niin?" diye sordu.
Squealer sert bir tavrla:
"Artk ona ihtiya kalmad, yolda" dedi. "ngiltere hayvanlar" ihtill mar idi. Fakat imdi
ihtill artk sona ermitir. Bugn, hainlerin idam ihtillin son perdesi idi. ve d dmanlar
yenilmitir. Biz "ngiltere hayvanlar" marnda, daha iyi bir cemiyetin hasretini ifade
ediyorduk. Bugn o cemiyet teesss etmi bulunuyor. Artk yle bir mara lzum kalmad
aikr."
Btn korkularna ramen hayvanlarn bazsnn protesto etmeleri muhtemeldi, fakat koyunlar
her zamanki "drt ayak iyi, iki ayak fena" melemesini tutturdular ve birka dakika devamdan
sonra mnakaa sona erdi.
Bylece, "ngiltere hayvanlar" mar bir daha iitilmedi. Onun yerini air Minimus'un
hazrlad bir mar ald.
"Hayvan iftlii, Hayvan iftlii, Benden sana, asla zarar gelmez."
Her pazar sabah bayra ekerken bu mar syleniyordu. Fakat her naslsa, hayvanlara gre
bunun ne bestesi, ne gftesi "ngiltere hayvanlar" marnn yerini tutamyordu.
damlarn uyandrd dehet birka gn sonra skn bulunca, hayvanlar, altnc umdenin
"hibir hayvan baka bir hayvan ldremez" eklinde olduunu hatrladlar veyahut
hatrladklarn sandlar. Geri bunu hibiri kpek ve domuzun yannda aza almamakla
beraber, gene de umdeye aykr bir hareket yapld hissi gelmiti. Clover, bu umdeyi
Benjamin'e okutmak istedi, o bu ilere karmak istemediini syleyince Muriel'i ard ve
ona okuttu. "Hibir hayvan dier bir hayvan bir sebep olmadan ldremez" yazl idi. Sebep
olmadan kelimelerinden baka umde tam hatrladklar gibi idi, demek bu iki kelime
hafzalarndan silinmiti; herhalde Snowball ile ibirlii yapanlar lm hakketmilerdi.
O yl boyunca hayvanlar geen yla nispeten daha ok altlar. Duvarlar eskisinin iki misli
kaln yapmak ve deirmeni istenilen tarihte bitirmek ve bunlar yaparken ayn zamanda

iftliin gnlk ilerini grmek hakikat azim bir emei icap ettiriyordu. Hayvanlara, zaman
zaman Jones'in gnlerinden fazla altklar ve daha az yiyecek aldklar hissi geliyordu.
Pazar sabahlar Squealer, penesinde bir kt, hayvanlarn arasna giriyor, birtakm rakamlar
okuyarak bunlarla her snf gdann, yerine gre, yzde iki yz, yzde yz veyahut yzde
be yz arttn ispat ediyordu. Hayvanlar Squealer'in szlerine inanmamak iin hibir sebep
grmyorlard, nk isyandan evvelki artlar pek de vuzuhla hatrlamyorlard. Bununla
birlikte, daha az rakama daha fazla yiyecei tercih edeceklerini hissettikleri gnler de
oluyordu.
imdi btn emirler ya Squealer veyahut da domuzlardan biri tarafndan tebli ediliyordu.
Napoleon, iki hafta evvelki kadar meydana sk kmyordu. kt zaman da sade
kpeklerden mteekkil maiyetiyle deil bir de nde borucu vazifesi gren bir horoz
bulunuyor, Napoleon sze balamadan kukurikoko, diye yksek sesle tyordu. iftlik evinde
dahi, Napoleon'un herkesten ayr kendi bana bir daire igal ettii rivayet ediliyordu.
Yemeklerini yalnz yiyor, iki kpek hizmet ediyor ve vaktiyle salonda caml dolapta duran
Crown Dery takmlarn kullanyordu. Bundan baka da Napoleon'un doum gnnde, dier
iki yldnmnde olduu gibi tfek atlyordu.
Napoleon'dan artk sadece Napoleon diye de bahsedilmiyordu. "Liderimiz Napoleon yolda"
gibi resm bir tabir kullanlyordu. Domuzlar ona "hayvanlar babas , "koyunlar hamisi ",
"rdek yavrularnn dostu", "insanlarn deheti" gibi lkaplar takmlard. Squealer
nutuklarnda Napoleon'un akl ve hikmetinden, iyi kalpliliinden, her yerdeki hayvanlara kar
iinde besledii derin muhabbetten, bilhassa dier iftliklerde cehalet ve esaret iinde yaayan
bedbaht hayvanlara kar duyduu muhabbetten bahsederken gzlerinden yalar akyordu.
Her muvaffakiyet ve tesadf eseri olan iyi eyi Napoleon'a atfetmek det hkmne gemiti.
ok zaman bir tavuun dier bir tavua "liderimiz Napoleon yolda sayesinde alt gnde be
yumurta yumurtladm" dedii veyahut iki inek havuzdan su ierken "liderimiz Napoleon
yoldan sayesinde bu suyun tad ne kadar tatllam" diye bardklar iitiliyordu. Umumun
hissini, Minimus tarafndan okunan ve "Napoleon yolda" adn tayan bir iir yle ifade
ediyordu:
Dostusun babaszlarn!
Kaynasn sevinlerin!
Hkimisin yalaklarn!
Gkteki gnee benzeyen
Sakin ve mir gzne baktka,
Ruhum nasl ate alyor
Ey Napoleon yolda.

Mahlklarna dileklerini

Baheden sensin;
Gnde iki nbet dolar,
Btn bo kursaklar,
Temizdir stnde keyfedilen samanlar,
Byk kk btn hayvanlar,
Rahat uyur ahrlarnda,
Sen gzetirsin topunu,
Ey Napoleon yolda.

Memede bir domuzum olsayd eer,

Bir bira iesi, bir oklava
Boyu kadar ykselmeden evvel,
lk iim ona retmek olurdu,
Sana sadk, sana bal kalmay.
Azndan kan ilk domuz sesi,
Olurdu mutlak: "Napoleon yolda!"
Bu iiri ok beenen Napoleon byk ambarn duvarndaki yedi emrin sonuna yazdrd.
stnde Squealer tarafndan beyaz boya ile yaplan bir de Napoleon'un profili resmedilmiti.
Napoleon, Whymper vastasyla Frederick ve Pilkington'la birtakm kark mzakerelere
girimiti. Kereste yn hl satlmamt. Bu ikisi arasnda, Frederick keresteyi elde etmeyi
daha fazla istiyor fakat bir trl makul bir fiyat vermiyordu. Bu esnada Frederick ve
adamlarnn iddetle kskandklar yel deirmenini ykmak ve iftlie hcum etmek kastyla
hazrlk yaptklar ayialar da tekrar ortalkta dolayordu. Snowball'in Pinhfield iftliinde
gizlendii de syleniyordu. Yaz ortasnda, tavuun, Snowball'in ilhamyla bir isyan
kartp Napoleon'u ldrmek iin bir komplo kurduklarn itiraf etmi olduklar iitilince
hayvanlar tela dtler. Tavuklar derhal idam edilmiler, Napoleon'un muhafazas iin yeni
tedbirler alnmt. Her gece drt kpek yatann drt banda nbet bekliyor, Pinkeye adl bir
gen domuz da, her yedii eyi, zehirlenmesin diye, daha evvel tadyordu.
Bunlar cereyan ederken Napoleon'un keresteyi Pilkington'a satt duyuldu. Bundan baka da
hayvan iftliiyle Foxwood arasnda baz mahsullerin mbadelesi iin bir mukavele
yaplaca da syleniyordu. Napoleon'la Pilkington arasndaki mnasebet hemen hemen
dostane bir ekil almt. Hayvanlar, insan olduu iin Pilkington'a emniyet etmiyorlar, fakat

onu hem korkup, hem de nefret ettikleri Frederick'e tercih ediyorlard. Yaz ilerleyip de yel
deirmeni bitmeye yz tuttuu gnlerde iftlie haince bir hcum yaplaca rivayetleri de
kuvvetlenmiti. Sylendiine gre, Frederick yirmi tfekli adamla gelecek, bu defa iftliin
senetlerini de elde ettikten sonra, hkimlerle polislere rvet yedirdii iin, kendisine hibir
sual sorulmayacakt. Bunun stne bir de Pinchfield'den szan haberlere gre, Frederick'in
hayvanlarna yapt zulme dair korkun hikyeler dolayordu. htiyar bir at ldrnceye
kadar dvm, ineklerini alktan ldrm, bir kpei frnda yakarak ldrm, akamlar
da horozlarn ayaklarna tra ba balayarak birbirleriyle dvtrp eleniyormu.
Hayvanlar, kendi cinslerine byle eyler yapldn iittike hiddetten kanlar balarna
kyor, bazen da hep birden Pinchfield iftliine hcum ederek hayvanlar kurtarmak iin izin
istiyorlard. Fakat Squealer, byle ataklktan saknmalarn ve Napoleon yoldan tedbirlerine
emniyet etmelerini tavsiye ediyordu.
Buna ramen Frederick aleyhine galeyan artyordu. Bir pazar sabah Napoleon ambarda
grnd, Frederick'e hibir zaman kereste satmay dnmemi olduunu, onun gibi
ahlkszlarla ie girimeyi erefine mugayir telkki ettiini anlatt. syan haberleri yaymak
iin gnderilen gvercinlere, Foxwood'a konmamalar ve "insanlara lm" yerine "Frederick'e
lm" vecizesini yaymalar tembih edilmiti. Yazn sonunda Snowball'in baka bir hyaneti de
aa vuruldu. Buday mahsul otla dolu idi. Snowball'in geceleri gelerek budaylara ot
kartrd renilmiti. Bu komploya let olan bir kaz, Squealer'e crmn itiraftan sonra,
zehirli yaban yemii yiyerek intihar etmiti. imdi artk hayvanlara, vaktiyle bazlarnn
bildii gibi Snowball'in "birinci snf hayvan kahraman" niann aldnn da asl esas
olmad anlatlmt. Bu, sadece, nek-ahr harbinden biraz sonra, kendisi tarafndan
uydurulmu bir efsaneden ibaretti. Nian almak yle dursun, harpte gsterdii korkaklktan
dolay tekdir edilmiti. Hayvanlarn bir ksm Squealer'in bu haberini hayretle dinlediler.
Fakat Squealer hafzalarnn bozuk olduuna onlar arabuk ikna etti.
Sonbaharda, muazzam ve yorucu bir gayretten sonra, ayn zamanda mahsul de toplanm
olduu halde, yel deirmeni bitirilmiti. Makine henz konmam, fakat Whymper, makineler
iin pazarla girimiti. Tecrbesizlie, ina vastalarnn iptidailiine, aksi tesadflere,
Snowball'in hyanetine ramen yap denildii gnde ikmal edilmiti. Yorgun fakat ileri
iftiharla dolu, hayvanlar bu aheserlerinin etrafn dolayor ve bitmi halinde imdi onu
birinci defakinden daha gzel buluyorlard. Herhalde duvarlar iki misli kalnd. Bunu artk
dinamitten baka bir ey ykamazd. Hayvanlar ne emekler sarf ettiklerini, ne yeis veren
vaziyetlere kar koyduklarn, deirmen dnmeye, dinamosu ilemeye balad zaman
hayatlarnda bunun ne azim bir fark yaratacan dnyor, btn yorgunluklar unutuluyor,
deirmen binasnn etrafnda oynaya oynaya dnyor, zafer naralar atyorlard. Napoleon'un
kendisi de kpekleri ve horozuyla gelmi, biten binay tefti etmi, ahsen hayvanlar
muvaffakiyetlerinden dolay tebrikten sonra, deirmene "Napoleon deirmeni" ad
verileceini iln etmiti.
ki gn sonra hayvanlar ambarda bir toplantya davet edilmilerdi. Napoleon, kereste ynn
Frederick'e sattn syleyince hayvanlarn hayretten dilleri tutulmutu. Ertesi gn
Frederick'in kamyonlar gelip keresteyi tayacaklard. Napoleon, Pilkington ile zahir
dostluu esnasnda, gizliden gizliye Frederick ile mzakereye girimiti.

imdi artk Foxwood ile btn mnasebet kesilmi ve Pilkingtona tahrikkar haberler,
yadrlmaya balanmt. Gvercinler, Pinchfield'e gitmekten menedilmi, "kahrolsun
Frederick" vecizesi, "kahrolsun Pilkington"a dnmt. Ayn zamanda Napoleon, Hayvan
iftliine yaplaca rivayet edilen taarruzun tamamen yalan olduunu sylyor ve
Frederick'in hayvanlarna reva grd zulm rivayetlerinin mbala edilmi olduuna
hayvanlar temin ediyordu. Btn bunlar, Snowball'in ajanlar tarafndan karlmt. imdi
anlaldna gre Snowball, Pinchfield'de saklanm deildi. Hakikat halde hi oraya
gitmemiti. imdi Foxwood'da lks bir hayat sryordu ve geen yllarda da Pilkington'un
pansiyoneri olarak yaamt.
Napoleon'un bu kurnazl domuzlar gayetmiti, Pilkington ile dost grnmek sayesinde,
Frederick'ten on iki lira fazla koparmlard. Squealer'in kanaatine gre Napoleon'un asl
tefevvuku, hi kimseye, hatta Frederick'e dahi emniyet etmemesinden ileri geliyordu.
Frederick paray evvel bir ek ile vermek istemi, halbuki ek denilen ey srf kt zerine
yazlm bir tediye vaadinden ibaretti.
Napoleon ondan ok fazla kurnazlk gstermiti. Beer liralk hakiki banknotlarla, kerestenin
tesliminden evvel parann verilmesini talep etmiti. Frederick imdi paray teslim etmi
bulunuyordu; alnan para, sadece yel deirmeninin makinesini almaya kifayet edecekti.
Keresteler byk bir sratle tanyordu. Tamamen kalktktan sonra, hayvanlar ambarda
hususi bir toplant yapm, Frederick'in banknotlarn gzden geirmilerdi. Napoleon iki
niann da takm, gayolmu gibi bir tebessmle pltformun stndeki saman ynnn
zerine uzanmt. nnde, iftliin mehur mutfandan getirilmi bir tabak iinde paralar
duruyordu. Hayvanlar sra ile nnden geerek her biri tabaa doyuncaya kadar bakyorlard.
Boxer, burnunu uzatarak banknotlar koklam, ince beyaz ktlar nefesiyle harekete
gelmiti.
gn sonra ortalkta bir kyamettir koptu. Whymper, yz l gibi sapsar bisikleti ile
yoldan sratle geerek, makineyi avluya frlatt, kendisi iftlik evine dald. Bir dakika sonra
Napoleon'un dairesinden bouk bouk sesler gelmeye balad. iftlii yangn gibi haberler
sard. Banknotlar meer sahte imi! Frederick keresteleri bedavadan elde etmi!
Napoleon derhal hayvanlar toplad, Frederick'i lme mahkm etti. Ele geirilince diri diri
kazanda kaynatlacak, diyordu. Bundan sonra, en byk fenalklara intizar etmelerini
hayvanlara ihtar etti. Frederick ve adamlar uzun zamandan beri beklenilen taarruzu her an
yapabilirdi. Ayn zamanda drt gvercin Pilkington ile tekrar dostane mnasebetler tesis iin
sulh mesajlaryla Foxwood'a uuruldu.
Hcum hemen ertesi gn vaki oldu. Hayvanlar kahvaltdayken gvercinler uuarak,
Frederick ve adamlarnn be-kol-demirli kapdan girmi olduklar haberini getirdiler.
Hayvanlar kemali cesaretle kar koymaya gittiler, fakat zafer bu defa, nek-ahr
muharebesindeki kadar kolay olmad. On be kiilik muhacimlerin alt tanesinde tfek vard
ve elli metre mesafeye yaklanca ate atlar. Napoleon ile Boxern btn gayretlerine
ramen korkun tfek sesleriyle vzlayan kurunlarn karsnda hayvanlarn geri ekilmesine
mni olunamad. Birka tanesi yaralanmt. Bir haylisi iftlik binalarna snarak,

aralklardan ihtiyatla dary seyrediyorlard. Btn byk mera, yel deirmeni de dhil
dman eline gemiti. Bir an iin Napoleon dahi armt. Bir ey sylemeden aa yukar
dolayor, dimdik olan kuyruu titriyordu. Foxwood'a hazin nazarlarla bakyor, eer
Pilkington yardm ederse hl harbi kazanmak ihtimalleri olduunu dnyorlard. Fakat o
anda, bir gn evvel uurulmu olan drt gvercin, bir kt parasyla dndler. stnde
kurun kalemiyle "oh olsun" yazl idi.
Bu aralk Frederickle adamlar yel deirmeninin yannda durmulard.. Hayvanlar onlara
bakarken yeisle mrldanmaya baladlar. ki adamdan biri elinde bir kol demiri, teki de bir
eki karmt. Deirmeni ykacaklard.
Napoleon: "Buna imkn yok. Duvarlarn o kadar kaln yaptk ki bu ii bir haftada
beceremezler. Cesaret yoldalar!" dedi.
Fakat Benjamin bu adamlarn hareketini dikkatle takip ediyordu. Biri ekile, teki demirle
deirmenin temelinde bir delik amaya alyorlard. Yava yava, fakat alay eder gibi
Benjamin uzun burnunu sallyordu.
"Ben de yle zannettimdi" diyordu. "Ne yaptklarn gryor musunuz? Bir dakika sonra o
delii barutla doldurup atacaklar."
Hayvanlar dehet iinde bekletiler. Sndklar binalardan kmaya cret artk imknszd.
Birka dakika sonra adamlarn etrafa dalp uzaklatklar grld. Akabinde kulaklar
patlatan bir gmbrt koptu. Gvercinler havada uutular, Napoleon hari btn hayvanlar
yzst karnlarnn stne kapandlar. Ve balarn kaldrdklar zaman deirmenin olduu
yerde muazzam ve kesif bir duman bulutu grdler. Yava yava rzgr bulutu datt, artk
deirmen yerinde yoktu.
Bu manzara hayvanlara cesaretlerini iade etti. Bu miskin ve alaka hareket, bir dakika evvel
hissetmi olduklar yeis ve korkuyu datt. Muazzam bir intikam avaz ykseldi, hibir emir
beklemeden hep beraber dmann zerine yrdler. Artk balarna dolu taneleri gibi yaan
kurunlara aldrmyorlard. Bu, vahi ve ac bir bouma oldu. nsanlar tekrar tekrar ate
ediyor ve hayvanlar yanlarna yaklanca ellerindeki sopalarla ve ar potinleriyle
vuruyorlard. Bir inek, koyun ve iki kaz lm ve hemen hepsi yaralanmt. Arkadan harbi
idare eden Napoleon'un kuyruunun ucu da bir kurunla kopmutu. Fakat insanlar da zararsz
kurtulamadlar. tanesinin kafas Boxern nallaryla ezildi, bir dierinin karnn bir inein
boynuzlar deti. Bir bakasnn da pantolonu Jessie ve Blue Bell tarafndan para para
edildi. allarn arkasna insanlarn yolunu kesmek emriyle saklanm olan Napoleon'un
muhafzlar kpeklerin dokuzu birden korkun bir havlama ile insanlar sarnca panik balad.
nsanlar muhasara tehlikesiyle kar karya geldiklerini grdler. Frederick, henz vakit
varken bararak kamalarn syledi. Bir dakika sonra can kaygsyla kayorlard. Hayvanlar
onlar tarlann altna kadar kovaladlar ve itlerin dikenleri arasnda br tarafa geerken son
tekmelerini attlar.
Hayvanlar kazanmt, fakat kan iinde ve bitap dmlerdi. iftlie doru yava yava
topallayarak ilerlediler. imenlerin stnde yatan yoldalarnn lleri bazlarnn gzlerinden

ya boandrd. Vaktiyle yel deirmeninin durduu yerde durdular, mahzun mahzun baktlar.
Yerinde yeller esiyordu, emeklerinin son izine kadar hepsi silinmi gitmiti. Bu defa tekrar
yaparlarsa, orada ylan talardan bile istifade edemezlerdi, onlar bile ortadan kaybolmutu.
nfilkn iddeti talar yzlerce metreyi bulan mesafelere frlatmt. Sanki deirmen hibir
zaman orada olmamt.
Anlalmayan bir sebepten dolay, dvme esnasnda aralarndan kaybolmu olan Squealer
iftlie yaklarken, sevinle kuyruunu sallayarak, srayarak yanlarna geldi ve hayvanlar
iftlik binas istikametinden bir tfek sesi iittiler. Boxer sordu:
"Bu tfek neden atlyor?"
Squealer haykrarak cevap verdi:
"Zaferimizi kutlamak iin!"
Boxer, "hangi zafer?" diye sordu. Dizlerinden kanlar akyor, bir nal paralanm, ayan
yarm, arka bacandan da yarm dzne kurun yemiti.
"Hangi zafer mi, yolda? Dman topraklarmzdan, Hayvan iftliinin mukaddes
toprandan kovmadk m?"
"Fakat yel deirmenini ortadan kaldrdlar. ki sene zerinde altmz deirmen!"
"Ne ehemmiyeti var? Bir deirmen daha yaparz. stersek alt deirmen yaparz. Yapm
olduumuz muazzam ileri takdir etmiyorsunuz yoldalar. imdi u bastmz topraklar
dman igalinde idi. imdi Napoleon yoldan liderlii sayesinde her karn geri aldk!"
Boxer, "demek zaten evvelden bizim olan eyi kazanm oluyoruz" dedi.
Squealer, "bizim zaferimiz ite o," dedi.
Avluya topallayarak girdiler. Boxern bacandaki kurun yaralar fena halde szlyordu.
Deirmeni ta temelinden tekrar yapmak gibi bir i ile kar karya idiler. Boxer
muhayyilesinde bu ie kendini tekrar hazrlyordu ve ilk defa olarak on bir yanda olduunu,
o kudretli adalelerinin eski halini kaybetmi bulunduunu dnyordu.
Bununla birlikte yeil bayran dalgalandn grp de, yedi defa atlan tfek sesleriyle,
Napoleon'un kendilerini tebrik eden nutkunu iitince, hayvanlara da byk bir zafer kazanm
olduklar kanaati geldi. Muharebede len hayvanlara muhteem bir cenaze alay yaptlar.
Boxer ile Clover l arabasn ekti ve Napoleon alayn banda yrd. Zafer tesidi tam iki
gn srd. Marlar, nutuklar syleniyor, tekrar tekrar tfek atlyordu ve her hayvana birer
elma, her kua yz dirhem dar ve her kpee biskvi verilmiti. Buna "yel deirmeni
harbi" ismini verdiler ve Napoleon "yeil bayrak nian"n ihdas ederek kendi kendisine takt.
Bu umumi sevin arasnda o meum sahte banknot meselesi de unutulmutu.
Birka gn sonra domuzlar iftlik evinin kilerinde bir f viski buldular. Evi ilk igal ettikleri
zaman naslsa bu gzlerinden kamt. O gece iftlik evinde yksek sesle sylenen havalar
arasna "ngiltere hayvanlar" marnn da kartn hayretle iittiler. Saat dokuz buukta,

Napoleon'un, banda Jones'in apkasyla, arka kapdan ktktan sonra, avluda drtnala
dolap tekrar ieriye girdii sarahatle grlmt. Fakat sabahleyin iftlik evinde t yoktu,
bir tek domuz bile kmldamyordu. Saat dokuza doru Squealer, meyus ve ar ar
yryerek meydana kt. Gzleri donuk, kuyruu arkasnda cansz sarkyor, cidd bir
hastala tutulmu gibi grnyordu. Hayvanlar bir araya toplayarak mthi bir haber verdi.
Napoleon lm halinde idi!
Ortalkta bir matem feryad ykseldi. iftlik evinin kapsna saman serilmi, hayvanlar
ayaklarnn ucuna basarak geiyorlard. Gzleri yala dolu, birbirlerine, ayet liderlerini
kaybederlerse ne yapacaklarn soruyorlard. Ortalkta, Snowball'in Napoleon'u zehirlemi
olduu rivayeti dolat. Saat on birde Squealer baka bir tebli yaynlad. Napoleon'un son
emri, alkol ienlere lm cezas verilmekti.
Fakat akama doru Napoleon biraz iyileti ve ertesi sabah Squealer, tamamen iyilemek
yoluna girdiini tebir etti. Akamst Napoleon iine balad ve ertesi gn, Whymper'e bira
imali hakknda lzm gelen malumat verebilen baz kitaplar smarlad. Bir hafta sonra
yemiliin tesindeki i yapacak zaman gemi hayvanlar iin otlak haline sokulmasna karar
verilen kk ayrln srlmesini emretti. Otlan kudretini kaybetmi olduu, arpa
ekilerek canlandrlmas iin Napoleon'un emir verdii syleniyordu.
Bu esnada kimsenin anlayamad garip bir hdise oldu. Bir gece, saat on ikiye doru avluda
bir grlt koptu. Hayvanlar ahrlarndan frlayp kotular. Mehtapl bir gece idi. "Yedi
emirin yazl olduu duvarn dibinde iki para olmu bir merdiven duruyordu. Biraz sonra
Squealer orada sersem sersem dolarken grnd, yannda bir fener, devrilmi bir beyaz boya
kutusu bir de fra vard. Bunun ne mana ifade ettiini, Benjamin mstesna hibir hayvan
anlamamt. Benjamin, burnunu sallayarak, ban bilgi bir tavrla sallyor, ama kimseye bir
ey sylemiyordu.
Fakat birka gn sonra, Muriel "yedi emir"leri okurken hayvanlarn hatrlarnda yanl
kaldna zhip olduklar bir tanesi daha meydana kt. Hayvanlar, beinci emri hibir hayvan
alkol iemez" diye biliyorlard, fakat imdi o emirde iki kelime unuttuklarn anladlar.
"Hibir hayvan fazla alkol iemez" yazl idi.
Boxern ayann yaras uzun mddet iyileemedi. Deirmenin tekrar inasna zafer tesidi
gnnn ertesi gn balanmt. Boxer bir tek gn bile durup dinlenmeden alyor ve
strabn belli etmek onuruna dokunuyordu. Clover'e akamlar hususi surette ayann
arsn itiraf ediyordu. Clover aznda inedii otlardan lpa yaparak Boxer'in ayana
koyuyor, Benjamin ise beraber biraz daha az almasn sylyorlard.
Clover, "bir atn akcierleri ebediyen dayanamaz" diyor, fakat Boxer kulak asmyordu. Bir tek
hakiki emelinin emeklilik yana basmadan yel deirmeninin bittiini grmek olduunu
sylyordu.
Hayvan iftliinde emeklilik ya, ilk defa ilan edildii zaman, atlar ile domuzlarn on iki,
ineklerin on drt, kpeklerin dokuz, koyunlarn yedi, tavuklarla kazlarn da be olarak tespit
edilmiti. Tekatlk aidat geni tutulmutu. imdilik daha hibir hayvan emekliye

ayrlmam, fakat bu mevzuun mnakaas son gnlerde sklamt. Yemiliin tesindeki

kk ayr arpa ekilmek zere ayrldndan beri, byk merann bir tarafna it ekilip
emekli hayvanlara otlak olarak ayrlaca syleniyordu. Rivayete gre, bir atn tahsisat,
yevmiye iki buuk kilo buday, k gnleri be kilo samanla bir havu yahut imkn olursa bir
elma olacakt. Boxern on ikinci yldnm gelecek senenin yaznn sonuna tesadf
ediyordu.
Bu aralk hayat zorlamt. K, geen yl kadar souk, yiyecek ise daha kt idi. Kpeklerle
domuzlarnki mstesna btn yiyecek taynlarnda kesintiler yaplmt. Squealer yiyeceklerde
fazla sk bir msavatn Hayvan-ism esaslarna mugayir olacan anlatyordu. Herhalde
grn ne olursa olsun, hakikat halde gda eksiklii olmadn hayvanlara ispatta glk
ekmiyordu. imdilik, hi phesiz vaziyeti yeniden tanzim etmek lzm gelmiti ve Squealer
hibir zaman yiyecek noksanl tabirini azna almyor, daima vaziyeti yeniden tanzim diye
izah ediyor ve Jones'in gnlerine nispeten muazzam bir salh olduunu sylyordu, Jones'in
zamanna nispeten btn teferruatyla daha fazla yulaf, ot, turp olduunu, alma saatlerinin
daha ksa, ime sularnn daha iyi, mrlerinin daha uzun, yavru vefiyatnn daha az,
yataklarda daha fazla saman ve daha az pire olduunu tiz bir sesle arabuk rakamlar
zikrederek ispat ediveriyordu. Hayvanlar her szne inanyorlard. Dorusunu sylemek
lzm gelirse, Jones ve onun gnlerine ait artlar hayvanlarn hafzasndan silinmiti. Bugnk
hayat durumlarnn mkl, yoksulluk iinde getiini, ok zaman souktan muzdarip ve a
kaldklarn, uyuyamadklarn, her an umumiyetle altklarn biliyorlard. Fakat hi
phesiz eski gnlerdeki zorluk daha bykt. te buna inanmak onlar tatmin ediyordu.
Bundan baka eski gnlerde birer kleden ibarettiler, bugn ise hr idiler ve Squealer bu
farkn her eyin fevkinde olduu noktas zerinde durmay ihmal etmiyordu.
imdi doyurulmas icap eden boazlarn says artmt. Sonbaharda drt domuz yavrulam,
hepsinin yavrularnn mecmuu otuz biri bulmutu. Yavrular hep alacal idi, iftlikte tek domuz
boas olan Napoleon olduuna gre bunlarn babalarn tahmin etmek g bir i deildi.
Biraz sonra, tula ile kereste satn alnarak, iftlik evinin bahesinde bir de mektep yaplaca
syleniyordu. imdilik domuz yavrularn Napoleon iftlik evinin mutfanda okutuyordu.
Bahede beden terbiyesi yapyorlar, fakat teki hayvan yavrularyla oynamalar tasvip
edilmiyordu. Gene bir zaman, bir domuzla baka bir hayvan karlanca, teki hayvann
ekilip domuza yol vermesi nizam konulmutu. Bundan baka da hangi dereceden olursa
olsun, domuzlarn hepsi kuyruklarna yeil kurdele takmak imtiyazna malik idiler.
iftlik olduka muvaffakiyetli bir yl geirmiti, fakat para ktl vard. Mektep binas iin
tula, kire ve kum alnmak lzmd, ayn zamanda deirmene makine tedariki iin para
biriktirmek de icap ediyordu. Bunlarla beraber, iftlik evine gaz, mum, Napoleon mezlerine
eker lzmd. imanlamasnlar diye teki domuzlara eker verilmiyordu.
Bundan baka da bermutat, iviye, ipe, kmre, tele, demir paralarna ve kpek biskvilerine
de ihtiya vard. Bir ot yn, bir ksm patates mahsul satlm, yumurta kontrat haftada alt
yze karlmt. O sene tavuklar nfuslarn muhafaza edebilecek kadar zar zor
yumurtlayabiliyorlard. kinci terinde taynlar ksld, ikinci knunda tekrar ksld ve gazdan
tasarruf etmek iin ahrlardaki fenerler kaldrld, ikinci knunun sonlarna doru, bir gn,

hayvanlarn mrlerinde almadklar, itah ac, scak ve ho bir koku Jones'in zamanndan
beri kullanlmam olan mutfan tesindeki bira yaplan yerden avluya yayld. Birisi bunun,
piirilen arpa kokusu olduunu syledi. Hayvanlar havay itahla kokladlar o akam
yemlerinde scak arpal bir ezme de bulunacana hkmettiler. Fakat yemekte byle scak bir
ezme verilmedi. Ve bunu takip eden pazar gn arpalarn bundan sonra sade domuzlara tahsis
edilecei iln edildi. Yemiliin tesindeki tarlaya zaten arpa ekilmiti. Hemen, her domuza
her gn yz elli dirhem bira, Napoleon'a ise her gn Derby gnlerine mahsus olan kilo bira
verilecei haberi kt.
Bugnlerde ok sknt ekiliyorsa da hayatn daha erefli olmas bunu tadil ediyordu. Daha
fazla marlar, nutuklar ve alaylar oluyordu. Napoleon haftada bir gn gnll alay ad
verilen, Hayvan iftliinin zaferlerini, mcadelelerini tesid eden bir nmayi ihdas etmiti.
Zaman gelince, her hayvan iini brakyor, iftliin etrafnda muntazam bir yry
yaplyor, en nde domuzlar, sonra atlar, inekler, en sonra da kmes hayvanlar yryorlard.
Kpekler alayn cenahlarn tutuyor, hepsinin banda Napoleon siyah horozuyla gidiyordu.
Bunlarn ortasnda Boxer ile Clover, stnde nal ve boynuz remizli, "yaasn Napoleon
yolda" yazl yeil bayra tayorlard. Bundan sonra Napoleon erefine yazlm iirler,
kasideler okunuyor, Squealer de yiyecek maddelerinin son artmalarna dair teferruatl
malmat veriyor ve bu gsteri erefine bir de tfek atlyordu. Bu gnll alaynn en byk
hayranlar koyunlard. Eer baz hayvanlar, domuz ve kpeklerin iitemeyecei yerde, bu
alaylarn vakit kaybettirdiini sylerler ve soukta ayakst dolamaktan ikyet ederlerse,
koyunlar derhal "drt ayak iyi, iki ayak fena" melemesini tutturarak bara bara onlar
susturuyorlard. Fakat yava yava byk hayvanlar da bu alaylardan holanmaya baladlar.
Bunlar, kendi kendilerinin efendisi olduklarn ve kendi menfaatleri iin altklarn
hatrlatt iin teselli buluyorlard. te bylece, marlar, alaylar, Squealer'in istatistikleri,
tfek sesleri, horoz t, bayrak dalgas onlara bir zaman iin midelerindeki boluu
unutturuyordu.
Nisanda hayvan iftliinde cumhuriyet iln edildi ve bir Cumhur Reisi semek lzumu hsl
oldu. Bir tek namzet vard, o da Napoleon'du ve onu ittifakla setiler. Ayn gn Snowballin,
Jones ile i ortakl yapm olduuna dair teferruatl yeni vesikalar da ortaya atld, imdi
artk Snowball, hayvanlara gre, sadece hile ile nek - ahr harbini kaybettirmek iin
almam, bizzat aktan aa Jones'in cephesinde kendilerine kar harp etmiti. Hakikat
halde o insan kuvvetlerine kumanda etmi ve harbe "yaasn insaniyet" kelimeleriyle
balamt. Baz hayvanlarn hatrlad, Snowball'in srtndaki yaralar Napoleon'un dileri
amt.
Yaz ortasnda, Musa adl kuzgun, birka yl sren gaybubetten sonra birdenbire iftlikte
grnd. Hi deimemiti. Hibir i grmyor, her zamanki gibi ayn eda ile "eker
da"ndan bahsediyordu. Bir kk stne konuyor, kara kanatlarn rpyor, kendini dinleyen
bulunca saatlerce konuuyordu. Koca gagasyla gkyzne iaret ederek gayet cidd bir sesle
"ite orada yoldalar, tam u grdnz kara bulut arkasnda biz zavall hayvanlarn bir gn
emekten kurtulup ebediyen dinlenecei o mesut lke, o eker da duruyor" diyordu. Hatta
kendisinin yksek uularnn birinde bir gn yonca tarlalarnn itlerinde eker ve keten
tohumu pastalar bittii yeri gzyle grm olduunu iddia ediyordu. Hayvanlarn birou

ona inanmyorlard. Kendi kendilerine yle bir muhakeme yrtyorlard: Hayatlar

yeryznde emek ve alk iinde geiyordu, buna kar herhangi bir yerde, daha iyi ve daha
mesut bir lemin bulunmas hem doru, hem de adalete uygun deil miydi? Burada
anlalmas en mekk ey, hayvanlarn kuzgun Musaya kar aldklar vaziyetti. Bir taraftan
eker da hakknda sylediklerini bir yalan telkki ettiklerini istihfafla izhar ediyorlar, dier
taraftan kuzgun Musann hibir i grmeden gnde otuz be dirhem bira tayn ile iftlikte
kalmasna ses karmyorlard.
Aya iyileir iyilemez, Boxer her vakitten daha fazla almaya balad. Hakikat halde her
hayvan bir esir gibi alyordu. iftliin gnlk iinden, deirmenin yeniden inasndan
baka bir de martta balanm olan domuz yavrularnn mektebinin binas vard. Bazen, kfi
gda almadan uzun saatler almay zor buluyorlard. Fakat Boxer hibir zaman vazifeden
kanmyordu. Gerek almasnda, gerek szlerinde eski kuvvetini kaybettiini gsterecek
hibir ey sezilmiyordu. Yalnz grn biraz deimiti; derisi eskisine nispeten daha az
parlakt, kocaman kalalar da klmt. teki hayvanlar:
"Bahar otlar bitince Boxer kendini toplar" diyorlard. Fakat bahar gelmi Boxer
toplanmamt. Ta ocana giden bayrn tepesinde, kocaman kayaya adalelerini dayaynca,
bazen kendisini ayakta tutan srf irade kuvveti olduunu hissediyordu. Byle anlarda,
dudaklarnn hareketinden "daha fazla alacam" dedii seziliyor, fakat azndan hibir ses
kmyordu. Bir kere daha Benjamin ile Clover kendisine iyi bakmasn ihtar ettilerse de
Boxer hi aldrmad. On ikinci yldnm yaklamt, fakat o emekliye ayrlmadan,
adamakll bir ta yn toplamaktan baka hibir eye ehemmiyet vermiyordu.
Yaz akamnn ge saatlerinde bir gn Boxer'e bir ey olduuna dair ani bir haber yayld.
Deirmene bir yk ta karmaya gitmiti. Ve bu rivayet doru kt. Gvercinler uuarak
geldiler ve u haberi verdiler: "Boxer dm yan st yatyor, kalkamyor!"
iftlikteki hayvanlarn yars yel deirmeninin durduu tepecie seirtti. Boxer, arabann
kollar arasna skm, boynunu uzatm yatyor, ban kmldatamyordu. Gzleri dumanl,
yanlar terden srsklamd. Azndan kan akyordu. Clover yanna kt.
"Boxer, ne oldun?" diye haykrd.
Boxer hafif bir sesle: "Cierlerimden, merak etme" dedi. "Senin bensiz de deirmeni
bitirebileceini zannediyorum. Epeyce ta yld. Benim bir aydan fazla zamanm kalmad,
iin dorusu emeklilii bekliyorum. Benjamin de ihtiyarlad, belki onu da ayn zamanda
emekliye ayrrlar da bana arkadalk eder."
Clover, hemen yardm lzm, koun, biriniz Squealer'e haber verin" dedi.
Hayvanlarn hepsi birden iftlik evine Squealer'e haber vermeye kotular. Yalnz Clover kald
ve Benjamin de yanna uzanm, uzun kuyruu ile sessiz sedasz sinekleri kovuyordu. Bir
eyrek saat sonra Squealer mteessir ve muhabbetli bir tavrla geldi. Napoleon yoldan
iftliin en sadk emektarnn urad felketi en derin bir kederle haber aldn, Boxeri
Willingdon hastanesine gtrmek iin lzm gelen tertibat almakta olduunu bildirdi.
Hayvanlar bu haberden biraz huylandlar. Mollie mstesna hibir hayvan o gne kadar

iftlikten ayrlmamt. Hayvanlar arkadalarnn insan eline dmesini endie ile

karlyorlard. Her ne ise, Squealer, Willingdon'da baytarn, Boxern hastalna iftlikte
yaplabilecek herhangi eyden daha iyi bir are bulacana hayvanlar ikna etti.
Yarm saat sonra Boxer biraz kendine gelmi, mkltla ayaa kalkarak ahrna
srklenmiti. Clover ile Benjamin de ona samandan rahat bir yatak hazrlamlard.
Bundan sonraki iki gn Boxer ahrnda geirdi. Domuzlar, iftlik evinin banyosunda
bulduklar iinde pembe bir il bulunan byk bir il iesi getirdiler, Clover yemeklerden
sonra gnde iki defa Boxer'e iirdi. Akamlar, Clover, Boxern yatann yannda yatyor,
konuuyor, Benjamin de sineklerini kovuyordu. Boxer kazadan mteessir grnmyordu.
Eer iyileirse sene daha yaayabilmesi muhtemeldi ve kendisi byk merann kesinde
geirecei sakin gnleri hasretle bekliyordu. Biraz kafasyla almak ve kafasn inkiaf
ettirebilmek frsatna mrnde ilk defa kavuacakt. Artk mrnn bundan sonraki gnlerini
ilme ve alfabenin yirmi iki harfini renmeye vakfedeceini sylyordu.
Clover ile Benjamin, Boxern yanna ancak i saatlerinin haricinde gidebiliyorlard. Boxer'i
gtrecek olan yk arabas le vakti geldi, teki hayvanlarn hepsi, bir domuzun nezaretinde,
turplarn otlarn ayklarlarken, Benjamin'in avaz kt kadar bararak iftlik evlerinden
drtnala geldiini hayretle grdler. Hakikat halde Benjamin'in drtnal yapt ilk defa
grlyordu. "abuk, abuk" diye haykrd. "Yetiin, Boxer'i gtryorlar." Btn hayvanlar
domuzlardan emir almadan ilerini brakarak iftlik binalarna doru koutular. Avluda, st
kapal, iki atl bir yk arabas vard. Yannda bir yaz ve arabac yerinde kurnaz yzl, yass
apkal bir herif oturuyordu. Boxern ahr botu.
Hayvanlar yk arabasnn etrafn aldlar. Bir azdan: "Allaha smarladk, Allaha smarladk
Boxer" diye baryorlard.
Benjamin, etraflarnda srayarak, kk nallaryla topraklan eerek "enayiler, aptallar,
arabann yanndaki yazy grmyor musunuz?" diye anryordu.
Hayvanlar durdu ve ortal bir skt ald. Muriel kelimeleri hecelemeye balad, fakat
Benjamin, onu iterek, yazy kendisi okudu:
"(Alfred Simmondas, Willingdon. At keser, tutkal kaynatr. Deri ve kemik satar. Kpek ahr
temin eder.) Bunun ne demek olduunu anlamyor musunuz? Boxer'i kesmeye gtryorlar."
Hayvanlarn azndan bir dehet sedas ykseldi. O anda arabac hayvanlar kamlad ve yk
arabas sratle avludan kt. Btn hayvanlar avazlar kt kadar bararak arkasna
dtler. Clover etrafn iterek ne geti. Yk arabasnn srati gittike artyordu. Clover'in
iman bacaklar drtnal yapmaya alyor, fakat ancak bir trsa muvaffak oluyordu.
"Boxer, Boxer" diye feryada balad. Ayn zamanda dardaki grlty duymu gibi
Boxern beyaz izgili burnu ile kafas, yk arabasnn arkasndaki kk pencerede grld.
Clover korkun bir sesle haykryordu:
"Boxer! k! abuk k! Seni kesmeye gtryorlar!''

Btn hayvanlar bir azdan: "k, Boxer k" diye bu feryada katldlar. Fakat yk arabasnn
hz artyor ve uzaklayordu. Clover'in dediklerini Boxern anlayp anlamad pek malm
deildi. Fakat bir dakika sonra kafas pencereden ekildi. Arabann iinden mthi bir ifte
sesi geliyordu. Her halde ifte atarak yk arabasndan kmaya alyordu. Eski gnlerde
Boxern bir iki tekmesi bu yk arabasn bir kibrit kutusu gibi paralayabilirdi. Fakat heyhat!
Artk kuvveti kalmamt ve bir iki dakika sonra tekme sesleri hafifledi ve kesildi. Hayvanlar
yeis iinde, yk arabasnn atlarna durmalar iin yalvaryorlard. "Yoldalar, yoldalar, kendi
kardeinizi lme gtrmeyin" diye haykryorlard. Fakat olup biteni anlayamayacak kadar
cahil olan aptal atlar, kulaklarn dikerek daha fazla komaya baladlar. Boxern yz bir
daha pencerede grnmedi. Bazlar, koarak, be- kol-demirli kapy kapamay dndyse
de, bunun iin zaman gemiti. Bir dakika sonra yk arabas kapdan karak yola geti,
Boxer'i bir daha gremediler.
gn sonra Boxer'e, bir ata yaplabilecek her trl tedavi yaplm olmasna ramen
Willingdon hastanesinde lm olduu iln edildi. Bu haberi Squealer verdi. Son saatlerinde
Boxern yannda bulunmu olduunu sylyordu.
Ayan kaldrp, penesiyle gzyalarn silerek "Grdm manzaralarn en hazini idi. Son
nefesine kadar yatann bandan ayrlmadm. Artk konumaya bile takati kalmad bir
anda kulama, tek kaygs yel deirmeni bitmeden lmemek olduunu fsldad. Diyordu ki:
Yoldalar, ihtill namna ileri! Yaasn Hayvan iftlii, yaasn Napoleon yolda! Napoleon
yolda daima hakldr! te son szleri bu oldu yoldalar." dedi.
Burada Squealer'in tavr birdenbire deiti.
Biraz sustu, kk gzleri pheli nazarlarla iki taraf szdkten sonra devam etti.
Boxer gtrld zaman kt ve manasz bir rivayetin ortaya atld kulana gelmiti. Baz
hayvanlar, Boxer'i gtren yk arabasnn yannda, at kasab kelimelerini okumu, Boxern
hemen kesilmeye gtrldne hkmetmiler.
Squealer, herhangi bir hayvann bu derece aptal olabilmesi inanlmaz bir ey, diyordu.
Kuyruunu yandan yana arparak, srayarak, hi phesiz hayvanlar sevgili liderleri
Napoleon yolda bundan daha iyi tanmalar muhakkaktr, deil mi? diyordu.
Fakat bu iin izah kolayd. Bu yk arabas vaktiyle at kesen bir kasabn mal imi, bunu
baytara satm, fakat baytar stndeki yazy sildirecek zaman bulamam, ite btn yanllk
bundan domu.
Hayvanlar bunu iitince ilerine azim bir rahatlk kt. Bundan sonra Squealer, Boxer'in
lm yata hakknda bir sr teferruata giriti, ne kadar iyi baklm olduunu, Napoleon'un
en pahal illar hi itiraz etmeden aldn anlatt. Hayvanlarn son pheleri dald,
arkadalarnn lm iin duyduklar keder, hi olmazsa son dakikalar mesut getiini
iitmekle biraz skn buldu.
Napoleon o haftaki pazar itimasna geldi. Boxer erefine ksa bir hitabe yapt. Yasn
tuttuklar yoldan bakiyesini iftlie getirmek imkn bulunmadn, fakat iftlik evleri

bahesindeki ieklerden kocaman bir buket yaplp Boxern mezarna gtrlmesini

emretmi olduunu bildirdi. Birka gn sonra domuzlar Boxer'i anma treni yapmaya
hazrlanyorlard. Napoleon nutkunu Boxern en ok sevdii vecizeler ile bitirdi; biri "Daha
fazla alacam" teki "Napoleon yolda her zaman hakldr" idi, ve her hayvann bu iki
vecizeyi kendilerine mal etmelerinin iyi olacan ilve etti.
Ziyafetin takarrr ettii gn, bir bakkal arabas Willingdon'dan kocaman tahta bir sand
iftlik evine brakt. O gece grltl arklar sylendi, bunu arbedeli bir kavga takip etti ve
saat on birde gayet amatal bir cam krlmas ile sona eren sesler geldi. Ertesi gn kimse
iftlik evinde yerinden kmldamad ve domuzlarn kendilerine bir yerden bir sandk viski
satn alabilecek bir para tedarik etmi olduklar rivayeti dolat.
Yllar geldi geti. Mevsimler birbirini takip etti, hayvanlarn ksa mrleri gitti. Clover,
Benjamin ve Musa adl kuzgun ve birka domuzdan baka eski ihtilal gnlerini hatrlayan
kimse kalmamt.
Muriel lmt, Bluebell, Jessie ve Pincher de lmlerdi. Jones de memleketin bir tarafnda
sarholarn gtrld bir messesede ld. Snowball unutulmutu. Kendisini tanm olan
birka hayvan mstesna Boxer de unutulmutu. Clover imdi, iman, ihtiyar bir ksrakt;,
adaleleri katlam, gzleri sulanyordu. Emeklilik yan geeli iki sene olmutu, fakat iin
hakikati, hibir hayvann emeklilie ayrlmam olmasyd. Merann bir kesini emekli
hayvanlara ayrmak lf da oktan ortadan kalkmt. Napoleon yz kiloyu gemi, yetikin
bir domuz boas idi. Squealer artk mkltla grebilecek derecede iko olmutu. Sade
ihtiyar Benjamin, burnunun st biraz krlam olmasndan baka, hi deimemiti ve
Boxern lmnden beri daha aksi, daha kimse ile lf etmez olmutu.
lk yllarda beklenildii kadar olmamakla beraber, gene de iftlikte hayvanlarn says
artmt. Sonradan doan hayvanlar iin isyan, azdan aza dolaan snk bir ananeden
ibaretti, sonradan satn alnan hayvanlar ise iftlie gelmeden evvel byle bir ey
iitmemilerdi. Clover'den baka iftlikte at daha vard. de alkan, yakkl ve iyi
yoldalard, fakat ok aklsz idiler. Hibiri alfabenin B harfinden tesine geemedi. htill ve
Hayvan-ism hakknda ne sylenirse, bilhassa Clover tarafndan sylenirse, hemen kabul
ederlerdi, nk Clover'e bir ana gibi hrmet ediyorlard, fakat sylenenleri anlayp
anlamadklar pheli idi.
imdi iftlik daha fazla refah iinde, daha muntazamd; Pilkington'dan satn alnan iki tarlann
ilvesiyle genilemiti de. Nihayet yel deirmeni bitirilmi, bir harman makinesi, bir de saman
kaldran makine edinilmi, bir hayli yeni binalar da ilve edilmiti. Whympor kendisine bir
kpek arabas almt. Deirmen elektrik kuvveti karmak iin kullanlyordu. Orada sadece
un tlyor ve bundan gzel bir kazan temin ediliyordu. Hayvanlar, baka bir yel
deirmeni inasnda alyorlard, o biter bitmez de dinamolar konulacakt. Snowball'n
vaktiyle hayvanlara bir hayal gibi telkin ettii eylerden, elektrikli hayvan ahrlarndan, scak
ve souk sulardan, haftada gn almaktan artk hi bahsedilmiyordu. Napoleon bu gibi
eyleri Hayvan-ism ruhuna aykr diye takbih etmiti. En byk saadetin, etin almak,
perhizkr bir hayat srmek olduunu sylyordu.

Domuzlarla kpekler mstesna, hayvanlarn kendileri zengin olmakszn iftlik

zenginlemiti. Belki bu, bu kadar ok domuzla, kpek bulunmasndan ileri geliyordu. Geri
bu hayvanlar da kendilerine gre almyor deillerdi. Squealer, iftliin tekilt ve
idaresinin nasl bitmez tkenmez bir mesaiye bal olduunu anlatmaktan hi yorulmuyordu.
Bu ilerin birounu, dier hayvanlar idrak edemeyecek kadar cahildiler. Mesel Squealer,
hayvanlara domuzlarn her gn ok byk bir emek sarf ettiklerinden, "fi"ler, "rapor"lar ve
"muhtra"lar, "kaytlar" gibi birtakm esrarengiz eylerden bahsedip duruyordu. Bunlar hep
stleri yaz ile doldurulan ve dolduktan sonra frna atlp yaklan muazzam kt tabakalar
idi. Squealer, iftliin saadeti iin bunlar en mhim eylerdir, diyordu. Fakat bunlara ramen,
kpekler ile domuzlar kendi emekleriyle hibir yiyecek ortaya atmyorlard, hlbuki onlarn
birounun itah daima daima akt.
teki hayvanlara gelince, hayatlar vaktiyle ne idiyse imdi de gene o idi. Karnlar
umumiyetle a, saman stnde yatyor, glden su iiyor ve tarlada alyorlard. Kn
souktan muzdarip, yazn sineklerden sknt ekiyorlard. Aralarnda daha yal olanlar,
hafzalarn kartrarak, dolup geen hatralar arasnda, Jones'in iftlikten kovulduu ilk
gnlerde ilerin daha iyi mi, yoksa daha kt m gittiini tahmin etmek istiyorlar, fakat bir
trl bugnk heyetleriyle mukayese edecek bir ey bilmiyorlard. nlerinde, her eyin
gnden gne daha iyi gittiini anlatan Squealer'in listesinden baka bir ey yoktu. Hayvanlar
bir trl bu meseleyi halledemiyorlard, fakat bu gibi eyler stnde durup dnecek
zamanlar ok azd. Sadece Benjamin uzun mrnn btn teferruatn hatrladn iddia
ediyor ve her eyin ne daha iyi, ne de daha fena olmadn ve olamayacan sylyordu.
Alk, meakkat, yeis bunlar hayatn deimez kanunlardr, diyordu.
Bununla birlikte hayvanlar hibir zaman midi elden brakmyorlard. Fazla olarak da Hayvan
iftliinin azas olmak imtiyazndan ve erefinden doan hislerini hi kaybetmiyorlard.
Btn ngilterede, hayvanlarn ilettii tek iftliin sahibi onlard. lerinden her biri, en
k, hatta on veya yirmi mil tedeki iftliklerden alnm hayvanlar dahi bu fikre kar
hayranlklarn muhafaza ediyorlard. Tfek sesini iitip, yeil bayran direkte dalgalandn
grnce gsleri sonsuz bir gururla kabaryor, yzleri eski kahramanlk gnlerine intikal
ediyor, Jones'in kovulmasn, yedi emrin yazlmasn, insan istilsna kar yaplan ve
mstevlileri hezimete uratan byk harplerden bahsediyorlard. Eski hlyalarnn hibirinden
vazgemi deillerdi. Majr'un haber vermi olduu gne, ngilterenin yeil topraklarna
insan ayann basmayaca Hayvan Cumhuriyeti gnne hl iman ediyorlard. Bir gn
tahakkuk edecekti, belki yaknda, belki de o gn yaayan hayvanlarn mr sona erdikten
sonra, fakat herhalde yle bir gn gelecekti. "ngiltere hayvanlar" gizliden gizliye syleniyor,
sylemeye cesaret edemeyen iftlikteki herhangi bir hayvan dahi onu biliyordu. Hayatlar
mkl, mitlerinin hepsi tahakkuk etmemi olabilirdi; fakat onlar baka hayvanlar gibi
deildiler. Eer a kalyorlarsa, zalim insanlar doyurmak iin a kalmyorlard, eer ok
alyorlarsa hi olmazsa kendileri iin alyorlard. Aralarnda hibir mahlk iki ayakst
yrmyor, aralarnda hibir mahlk dier bir mahlka efendi demiyordu. Btn hayvanlar
msaviydi.
Yazn ilk gnlerinin birinde Squealer iftliin br tarafnda, gen kayn aalaryla kapl bir
bo yere koyunlar gtrd. Koyunlar, Squealer'in nezaretinde btn gn orada otladlar.

Akam kendisi iftlie dnd, fakat hava ok scak olduu iin koyunlarn orada
kalabileceklerini syledi. Koyunlar btn bir hafta orada kaldlar ve bu zaman zarfnda
iftlikteki dier hayvanlardan hibiri koyunlar grmedi. Gnn byk ksmn Squealer
onlarn yannda geiriyordu. Koyunlara gizli olmas lzm gelen bir trk rettiini
sylyordu.
Koyunlar dner dnmez, hayvanlar gzel bir akamda ilerini bitirip iftlik binalarna
dnerken avluda rkm bir hayvann korkulu kinemesini iittiler. Hayvanlar korkarak
durdular, bu Clover'n sesi idi. Clover, durmadan kiniyordu. Hayvanlar drtnala avluya
kotular ve orada Clover'n grm olduu eyi grdler.
ki ayakstnde yryen bir domuz.
Evet, bu Squealer'di. Biraz acemi bir tavrla, sanki o vaziyette koca vcudunu tutamyormu
gibi, fakat tam bir muvazene iinde avluda geziniyordu. Bir dakika sonra iftlik evinden, hep
iki ayakstnde yryen bir sra domuz daha grnd. Bazlar bu ii daha iyi beceriyor, bir
ikisi, bastona ihtiyac varm gibi sallanyor, fakat hepsi de avlunun etrafn dolamaya
muvaffak oluyorlard. Nihayet, korkun bir kpek havlamasn mteakip, Napoleon'un
kendisi, siyah horozuyla, iki arka ayann stnde, ahane bir eda ile dimdik ve iki tarafna
azametli nazarlar frlatarak etrafnda srayan kpekleriyle meydana kt.
n ayann birinde bir kam tayordu.
Etraf bir l sktu ald.
arm ve dehet iinde birbirlerine sokularak, avlunun etrafn yava yava sra halinde
dolaan domuzlar seyrettiler. Dnyann alt stne gelmi gibiydi. Nihayet ilk aknlk biraz
geince, kpek korkusuna, her ne olursa olsun uzun yllardan beri her eyi ikyetsiz ve
tenkitsiz kabul etmek itiyatlarna ramen aralarndan bir protesto sesi ykselebilirdi. Fakat
hemen o anda, verilen bir iaretle, btn koyunlar bir azdan "drt ayak iyi, iki ayak daha
iyi! Drt ayak iyi, iki ayak daha iyi! Drt ayak iyi, iki ayak daha iyi!" diye muazzam bir
meleme tutturdular.
Bu meleme durmakszn be dakika devam etti. Ve koyunlarn sesi kesildii zaman protesto
frsat da gemiti, nk domuzlar tekrar iftlik evine dnmlerdi.
Benjamin omzuna bir burnun srndn hissetti. Ban evirdi. Clover'd. htiyar gzleri
her zamandan daha fersizdi. Bir ey sylemeden, Benjamin'i yelesine yavaa dokunarak
byk ambarn sonunda yedi emrin yazl olduu yere gtrd. Bir iki dakika, duvardaki zift
stne yazlan beyaz harflere durup baktlar.
"Gzlerim grmyor. Genken bile oradaki yazy okuyamyordum. Fakat bana duvar
deimi gibi geliyor. Benjamin, yedi emir eskisi gibi mi?" dedi.
Benjamin, mrnde ilk defa, kaidesini bozarak yazy Clover'e okudu. Orada bir tek emir
kalmt. O da:
"Btn hayvanlar msavi, fakat baz hayvanlar tekilerden fazla msavi" idi.

O gnden sonra, iftlik ilerine nezaret eden btn domuzlarn n ayaklarnda bir kam
tamalar artk garip gelmiyordu. Domuzlarn kendilerine bir radyo satn alm olmalar, bir
telefon koydurmak zere bulunmalar, John Bull, Tit-Bits ve Daily Mirror gazetelerine abone
olmu olmalar da garip gelmedi. Napoleon'un aznda bir pipo ile iftlik evinin bahesinde
dolamas, hatta domuzlarn Jones'in esvaplarn dolaptan karp giymeleri, Napoleon'un
siyah bir palto ile grnmesi, pantolonlar, ksele tozluklar, gzdelerinden birinin Madam
Jones'in pazarlar giydii beyaz esvapla grnmesi dahi garip gelmedi.
Bir hafta sonra, leden sonra birka araba iftlie geldi. Komu iftliklerden bir heyet,
hayvan iftliini gezmeye davet edilmiti. iftlik batanbaa gsterilmi, her grdklerine,
bilhassa yel deirmenine kar byk bir hayranlk izhar etmilerdi. Hayvanlar turp tarlasnn
otlarn ayklyorlard. Balarn kaldrmadan, domuzlardan m, yoksa insanlardan m daha
fazla korkmak lzm geldiini kestiremeden dikkatle ilerini yapmakta devam ettiler.
O gece iftlik evinden kahkahalar ve ark sesleri geliyordu. Bu kark sesler hayvanlarn
merakn uyandrd. Hayvanlarla insanlarn ilk defa eit artlarla birletikleri yerde acaba neler
oluyordu? Hep beraber, mmkn olduu kadar sessiz ve sakin iftlik evinin bahesine
girdiler.
Kapsnda durdular, ilerlemeye korkuyorlard, fakat Clover baa geerek hepsini ieriye
gtrd. Ayaklarnn ucuna basarak eve yaklatlar, boylar yetien hayvanlar yemek odasnn
penceresinden ierisini gzetlediler. Orada, yuvarlak bir masa etrafnda yarm dzine ifti ile
yarm dzine kadar ileri gelen domuzlar toplanmt. Napoleon, sofrann banda eref
mevkiini igal ediyordu. Domuzlar sandalyelerinde gayet rahat oturuyorlard. skambil
oynarken, bir dakika ktlar brakm, bir erefe imeye hazrlanyorlard. Kocaman bir bira
iesi elden ele dolayor, bardaklar tekrar dolduruluyordu. Kimse, pencereden kendilerine
bakan hayvanlarn farkna varmad.
Foxwood sahibi Pilkington, elinde kadeh ayaa kalkmt. Bir dakika sonra, sofradakileri
erefe kadeh kaldrmaya davet edeceini sylyordu. Fakat ondan evvel, kendisini, sylemeye
mecbur addettii birka sz vard.
Kendisi ve btn orada hazr olanlar iin, uzun yllar devam eden mtekabil anlamazlk ve
emniyetsizliin artk sona ermi olmas bir memnuniyet memba olduunu syledi.
Kendisinin ve oradakilerin bu hislere itirak etmemi olmalarna ramen Hayvan iftliinin
muhterem sahiplerine kar insan komular dmanlkla denemezse de, phe ile bakmlard.
Teessfe ayan vakalar cereyan etmi, yanl fikirler ortalkta dolamt. Domuzlarn sahip
olduu ve ilettii iftlie, komular, anormal ve huzursuzluk yaratan bir hdise nazaryla
bakmlard. Birok iftiler, lzm gelen tahkikat yapmakszn byle bir iftlikte
inzibatszlk ve uygunsuzluk hkim olaca kanaatine varmlard. iftiler, bu vaziyetin
hayvanlarn, hatta insan iilerinin zerindeki tesirinden endieye dmlerdi. Bugn kendisi
ve dostlar Hayvan iftliini ziyaret ve her karn grdkten sonra bir de ne grmlerdi?
Yalnz en son metotlarn tatbikiyle deil, ayn zamanda her yerdeki iftilere misal olacak bir
inzibat ile karlamlard. Hayvan iftliinde alan aa snf hayvanlarn memleketteki
btn hayvanlardan fazla altrldn ve daha az yiyecek verildiini sylerse hata etmi

olmayacakt. Hakikat halde, kendisi ve dier misafir arkadalar kendi iftliklerinde derhal
tatbik etmeye azmettikleri birok eyler grmlerdi.
Szlerini, bir kere daha Hayvan iftlii ile komular arasnda mevcut olan ve daima mevcut
olmas lzm gelen dostane hisleri tebarz ettirerek bitireceini syledi. Domuzlarla insanlar
arasnda, menfaat mcadelesi ne vard, ne de olabilirdi. Karlatklar mklt ve giritikleri
mcadeleler birbirinin ayn idi. Emek meseleleri her yerde birbirinin ayn deil miydi? Bu
noktaya gelince Pilkington bir nkte savurmak istedi fakat bir an iin kendisi de bunun
tuhaflna kaplarak bir trl syleyemiyordu. Nihayet, st ste duran ifte iman eneleri
glmekten mosmor olduktan sonra nihayet baklay azndan kard. "Eer sizin karnzda
uramaya mecbur olduunuz aa derecede hayvanlarnz varsa, bizim de aa snflarmz
var!" Bu nkte masadakileri glmekten bayltt. Pilkington bir daha, uzun mesai saati, az
yemek ve umumiyetle markln eksikliinden dolay domuzlar tebrik etti.
imdi, heyete ayaa kalkp kadehlerini doldurmalarn teklif etti. "Efendiler," diyordu.
"Hayvan iftliinin refahna "kadeh kaldryorum."
evk iinde, alk iinde ayaklar yere vuruluyordu. Alkn sonu gelince, Napoleon ayaa
kalkt, kendisinin de syleyecek birka sz olduunu ihsas etti.
Bermutad, Napoleon'un btn nutuklar gibi ksa ve hududu amyordu. Kendisinin de
anlamazln sona erdiine memnun olduunu anlatt. Uzun zamandan beri, baz hain
dmanlar tarafndan yapldna emin olduu rivayetler, kendisine ve arkadalarna kartrc
ve ihtillci fikirler isnat etmiti. Komu izikteki hayvanlar arasnda isyan yaratmak
teebbsne giritikleri sylenmiti. Bundan daha hakikate mugayir bir ey olamazd. Tek
emelleri, gemite olduu gibi imdi de komularyla normal i mnasebetleri tesisinden
ibaretti. Kendisinin idare etmek erefine mazhar olduu iftliin, bir kooperatif ii olduunu
beyan etti. Kendi elindeki hisse senetlerine, btn domuzlar itirak ettiriliyordu.
Eski phelerin kaldna inanmadn, iftlik idaresinde yaplan son deimelerin,
aralarndaki emniyeti arttracana inandn syledi. imdiye kadar, izikteki hayvanlarn
birbirlerine yolda diye aptalca bir hitaplar vard, bunu kaldrmak icap ediyordu. Bir de,
memba mehul olan, her pazar sabah, bahede bir srk stnde dikili bir domuz kafasnn
nnden resmi geit yapmak ananesi hsl olmutu. Bu da kaldrlacakt, kafatas
gmlmt. Misafirler, direkte dalgalanan yeil bayraa da belki dikkat etmilerdi. Eer
dikkat etmilerse, stnde daha evvel bulunan beyaz hayvan aya ile boynuzun da kaldrlm
olduunu grm olacaklard. Bundan sonra dmdz bir yeil bayrak kalacakt.
Pilkington'un komuluk hisleriyle yaplm olan fevkalde nutkunun bir noktasn tenkit
edecekti. Pilkington nutkunda batanbaa "Hayvan iftlii" demiti. Napoleon bunu imdi
tebli edecei iin tabii bilemezdi. Fakat "Hayvan iftlii" ad da kaldrlmt. Bundan byle
iftlie, eski ve doru ismi olan "Beylik iftlik''denecekti.
"Efendiler, ben baka bir erefe, Beylik iftliinin refahna iiyorum" diyerek szlerine son
verdi.

Ayn evkli alklarla kadehler son damlalarna kadar iildi. Fakat hayvanlar dardan bu
sahneyi seyrederken, garip bir ey olduunu hissettiler. Domuzlarn yznde acaba deien
ey ne idi? Clover'n ihtiyar ve fersiz gzleri, bir yzden br yze evrildi. Bazlarnn be,
bazlarnn drt ve bazlarnn da st ste enesi vard. Fakat ortalktan eriyip giden ve
deien acaba ne idi? Alk sona erince, sofradakiler, ellerine iskambil ktlarn alarak
oyunlarna devam ettiler, dardaki hayvanlar da sessizce svp gittiler.
Fakat yirmi metre uzaklanca birdenbire durdular. iftlik evinden grltl sesler geliyordu.
Geriye seirttiler ve pencereden tekrar ieri baktlar. Evet, ok iddetli bir kavga oluyordu.
Barmalar, masann stn yumruklamalar, kin ve pheli nazarlar, hiddetli hiddetli inkrlar!
Grlt, Napoleon ile Pilkington'un ayn zamanda bir birli oynam olmalarndan ileri
geliyordu.
On iki ses hiddetle baryor ve on ikisi de birbirine benziyordu. Artk domuzlarn yzne ne
olduunu sormaya lzum kalmamtr. Dardaki hayvanlar, bir domuzdan bir insana, bir
insandan bir domuza, gene bir domuzdan tekrar bir insana baktlar. Fakat hangisinin domuz,
hangisinin insan olduunu bilmek imkn kalmamt.
SON