GAZ NVERSTES KIREHR ETM FAKLTES DERGS, Cilt 6, Say 1, (2005), 199-207

199

ETM SRECNDE RETMENN BEDEN DL

Nihat ALIKAN
Gazi niversitesi Krehir Eitim Fakltesi Eitim Bilimleri Blm, Krehir/TRKYE

Rt YEL
Gazi niversitesi Krehir Eitim Fakltesi Eitim Bilimleri Blm, Krehir/TRKYE

Geli Tarihi: 13.09.2004

Yayna Kabul Tarihi: 25.05.2005

ZET
Varlklarla iletiim kurma becerisine sahip olan insan bu amala farkl aralardan yararlanr. Onun,
iletiim kurmada kulland aralardan biri de beden dilidir. retmenlik meslei, iletiim becerilerinin, zellikle de
beden dilinin etkin kullanmn gerektiren bir nitelik tar. Beden dilini kullanabilme, bir iletiim sreci olan eitimin
baaryla sonulanmas asndan ok nemlidir.
Bu almann amac, retmenin beden dilini kullanabilme yeterlii ile ilgili temel ynelimleri, yaplan
nemli yanllklar belirlemek ve retmenlerin dikkatlerini bu konuya ekerek uygun nlemler nerebilmektir. Bu
amac gerekletirmek zere kuramsal bir alma yrtlmtr.
almann sonunda retmenlerin, mesleki baarlar elde edebilmek iin beden dili kullanmnn
niteliine, beden dilinden etkin yararlanma kurallarna, yaplan nemli yanllklara ilikin veriler elde edilmi ve
retmenlerin bu dili etkili olarak kullanabilme yollarna ilikin neriler sunulmutur.
Anahtar Kelimeler: retmen, beden dili, eitim sreci,

THE TEACHERS BODY LANGUAGE IN

EDUCATIONAL PROCESS
ABSTRACT
Having the ability of communicating with different creatures, man utilizes various means to realize his aim.
One of the means he uses is the body language. Teaching profession requires the effective use of communicative
skills, particularly the use of body language. The ability of using the body language is crucial for the successful
outcome of the education, which is itself a process of communication.
The aim of this study is to determine the basic tendency of the teachers and point out some erroneous
attitudes with related to the use of the body language and suggest appropriate measures by attracting their attention
to this issue. An institutional study was carried out to realize this aim.
At the end of the study, considerable data was obtained with related to the quality of the body language use
in terms of professional achievement, the rules of effective use of the body language and common errors made by the
teachers. Suggestions were made on the ways to use the body language effectively.
Key Words: Teacher, body language, educational process

200

Eitim Srecinde retmenin Beden Dili/N.alkan-R.Yeil

1. Eitim Srecinde retmenin Beden

Dili
letiim, insanlar iin yadsnamaz neme
sahip
eylemler
adr.
Her
birey
evresindeki dier varlklarla iletiim kurar.
letiimde kimi zaman ses, kimi zaman yaz
ya da resim, kimi zaman da szel olmayan
hareketler ara olarak kullanlr. En iyi
iletiim, farkl aralarn bir arada ve
birbiriyle tutarl olarak kullanlmasyla
salanabilir.
Bireyin
dil
geliimi
incelendiinde ilk aamann bedensel
hareketlerin egemenliinde olduu grlr.
Bebeklerin yzn asmas bir skntnn,
glckler atmas memnuniyetin ifadesidir.
nsanln geliiminde de beden dilinin yeri
ayndr. nsanlar konuarak anlamay
gelitirmeden nce, beden dilleri ile
anlarlard. Beden dili insann ilk anlama
arac ve ilk dili olmutur. Bedenlerinin dili
araclyla
insanlar
duygularn,
dncelerini, isteklerini, ihtiyalarn ve
ruhsal zenginliklerini baka insanlarla
paylamlardr. (Balta ve Balta, 2001:
111)
Bedensel
tepkiler
kendiliindendir,
kullanlan kelimeler gibi deiken deildir
(Molcho, 2000:14). dnyay dorudan
yanstma zelliine sahiptir. Bu yzden
kontrol de gtr. Her insan evresine
duruu ya da hareketleri ile tepki ya da
refleksleri ile etki eder. Esas itibar ile insan,
birincil olarak beden dili ile iletiime geer.
Daha sonra da bu dili szel dilini
desteklemek amacyla kullanr. Bu dil onun
ifadelerini vurgulamada, somutlatrmada
yardmcdr.
Bir iletiim sreci olan eitimde, beden
dilinin etkin kullanm ayr bir neme
sahiptir. Bu dil retmenler asndan
vazgeilmezdir. Bu nedenle retmenler,
rencilerin
beden
dili
sinyallerini

zebilmeli ve kendisi de bu dili bilinli

olarak kullanabilmelidir. Zira szel olmayan
mesajlar iletiimin ok nemli esidir ve
kanlmaz olarak ortaya karlar. Bireyler
ounlukla szel olmayan davranlarnn
pek farknda deildir. nk bu tr
davranlar dk farkndalk dzeyinde
gerekleir. Szsz davranlar, bir ilikinin
dzeyi ile ilgili tutumsal ve duygusal
ayrntlar salar. Szel davranlara gre
szsz davranlar daha gvenilir ve inanlr
olarak deerlendirilir (Seluk, 2000:130).
Bu sebeple, bu almann amac, beden
dilinin retmenlik meslei asndan
nemini vurgulamak, eitim sisteminin en
nemli unsurlar olan retmen ve renci
arasndaki etkileim ve iletiimi, szsz
iletiim davranlar asndan irdelemek ve
lkemizde bu alanda yaplabilecek bilimsel
almalara katk bakmndan ve Eitim
Faklteleri program almalarna katkda
bulunmas ve sayca az olan bu konudaki
aratrmalara nclk etmesi asndan da
nem arz etmektedir.

2.

retmenlik Mesleinde
Dilinin nemi

Beden

retmenler, toplumun mimarlardr.

Onlarn sz ve eylemleri ou meslek gibi
yalnzca kendilerini ilgilendirmez. inde
yaad
toplumun
kltr
yapsnn
gelimesinde belirleyici bir etkiye sahiptir.
retmen birey ve toplum zerindeki bu
gl etkisini, bir iletiim sreci olan eitimi
planlayan, uygulayan ve deerlendiren kii
olmasndan alr. Bir dier ifadeyle, onun bu
gc eitimin toplum zerindeki gcnden
kaynaklanr, beslenir.
retmenin renciyle olan iletiimi,
hem retme-renme srecinin niteliinin
artmasnda hem de renci davranlarnn

GAZ NVERSTES KIREHR ETM FAKLTES DERGS, Cilt 6, Say 1, (2005)

geliiminde nemli rol oynamaktadr. Bu

srete retmenler, szel dilin yan sra
beden dilini de kullanmak zorundadrlar.
Szsz iletiimde konuma ya da yaz
olmakszn, insanlar birbirlerine bir takm
mesajlar iletirler. Bu iletiim eklinde
insanlarn ne syledikleri deil, ne yaptklar
n plana kar (Dkmen, 2001: 28). Eitim
srecinin baaryla sonulanmas iin
retmenler iki dilden de etkin bir ekilde
yararlanmak
durumundadrlar.
retmenlerin, bata renciler olmak zere
dier bireylerle pozitif bir iliki kurabilmek
iin kendilerini alglamay ve rencilerin
reaksiyonlarn kendi davranlar ile birlikte
grebilmeleri gerekir. Bu nedenle tm
retmenlerin ve retmen adaylarnn
beden dillini nasl kullanacaklar konusunda
bilgi sahibi olmalar nem atfeder.
rencilerin dikkatini ekmede, soyut
ifadeleri somutlatrmada, vurgulamalarda
ya da mesajlarn anlalrln ykseltmede
retmenin beden dili nemli rol oynar.
rencileri ile etkin iletiim kurmay
amalayan retmen, bedensel tepkilerin ne
anlama geldiini ve karlkl tepkiler
andan oluan sreci doru analiz etmeyi
renmelidir.
Eitim Fakltelerinin Lisans Programlar
incelendiinde, Snf Ynetimi, retimde
Planlama ve Deerlendirme ve retim
Teknolojileri ve Materyal Gelitirme ders
ieriklerinde
ksmen
iletiimden
bahsedilmektedir. Ancak Snmez (1992: 8)
tarafndan
yaplan
aratrmada
snf
retmenlerinin snf ii iletiim becerileri
bakmndan yetersiz olduklarna ilikin
bulgularla, alkan (2003: 83) tarafndan
yaplan Snf retmenlerinin Szel
Olmayan
letiim
Davranlarnn
Deerlendirilmesine ilikin aratrmada da,
snf retmenlerinin mimikleri, imleri,
jestleri yeterince kullanmadklar konusunda

201

paralellik sz konusudur. Yine Dal ve

ner (2002: 28) tarafndan yaplan
aratrmada
da
snf
ii
iletiim
davranlarna ilikin olarak, Fen Bilgisi
retmenlerinin ders anlatrken bala
onaylama konusunda rencilerin algs
pek yeterli deil olarak tespit edilmitir.

3.

Beden Dilini Kullanmada Gz

nnde Bulundurulmas Gereken
eler

Eitim srecinde retmenin davran

biyolojisi etkilidir. nsan davranlar, bir
taraftan biyolojik temel esaslara, dier
taraftan farkl bireylerin alglanmasna
ynelik vcut reaksiyonlarna dayanr. nsan
biyolojik
esaslarna
ilave
olarak
davranlarn uur ve fantezileri ile
oluturur.
Kendinden
emin
genler,
mcadele
glerini
gstermek
iin
omuzlarnn geniliine nem verir ve vcut
gleriyle bunu gstermek isterler. Bir kriz
esnasnda politikaclarn mantkl skunetleri
ve
davranlar,
kendilerinden
emin
olmalarnn bir gstergesidir. Psikologlar,
sinir hastalar zerinde isabetli etkiyi
heyecansz mimikleri ile hazrlarlar.
Buralarda kullanlan baskn dil, beden dilidir
(http:www.rostockerph.de/dowlads/rpheft/rp
heft1.htm).
nsan bilerek ya da bilmeyerek yapt
hareketler ile sadece karsndaki kiiyi
deil, byk topluluklar bile, - onlar bunu
tam anlamyla fark edemeden- etkileyip
ynlendirebilmekte veya eitli atmalara
sebebiyet vermektedirler. rnein snflarda
ayn konu hemen hemen ayn kelimelerle
anlatlmasna
ramen
bazlarnda
rencilerin son derece olumlu katlm ile
karlalrken,
baz
snflarda
ise
rencilerin sessiz kaldklar veya verilmek
istenen temel mesajlara kart grleri

202

Eitim Srecinde retmenin Beden Dili/N.alkan-R.Yeil

srarla
savunduklar
gzlenmektedir.
Aratrldnda, bu farkl tutumlarn temel
nedenlerinden birinin, retmenlerin beden
dillerinden kaynakland grlmektedir.
(Balta ve Balta, 2001:13).
retmenler iletiime ak olmak
zorundadrlar. Etkili iletiim davrannda
bulunmak isteyen retmen, rencilerin
davranlarn kestirebilmeli ve kendi
davranlarnn da farknda olmaldr. Szl
ifade ile jest ve mimikleri, mesajlar
iletmede nemli rol oynar. Bu sebeple
gnlk yaamda, retmenler snflarda u
sorunun cevab zerinde durmaldrlar:

retmen vcudu vastasyla konumunu

rencilerine nasl hissettirebilir?

Snfta evresi ile etkileim ve iletiimi

nasl olmaldr?

renme-retme srecinde jest ve

mimiklerini nasl kullanmaldr?

retmenin snf ii konumu, iletiim

srecini etkileyen nemli etkenlerden biridir.
Snf iinde bilgisinin dnda grnm ve
davranlaryla da otoritenin kayna
olmaldr. Duruu, bak, hareketleri bu
otoriteyi yanstmaldr. retmenler uygun
bir durula iki metre uzaktan btn snf
grebilmelidir. Herkese bakmak zorunda
olduunu dnerek, rencilerle gz temas
kurarak, rencilerin derse ilgilerini
srdrmeye gayret etmelidir. retmen daha
ziyade bir renciye ya da kk bir grup
renciye youn bir ekilde bakmal ve
buradan btn snf ile iliki kurmaldr.
retmen pozitif tutum iindeki bir
renciyi seerek, dier rencilere de hitap
ettiini hissettirmelidir. Baklarn bilinli
olarak kullanlmas rencilerin ona daha
sk balanmalarn salar (Schober,
1999:120).

Gz temasnn sresi de iletiim asndan

nemlidir. retmen bir renciye veya
gruba uzun sre bakmamaldr. Uzun
baklar renci asndan tehdit olarak
alglanabilir.Bu nedenle Heidemannnn u
tavsiyesi yerindedir: rencilerden birine
uzun sre bakmamaya dikkat ediniz. Onu
gvensizletirir ve korkutursunuz. Bu
baktnz kiinin saldrgan olmasna yol
aar ve baskn davranmak isteyen
renciler, kimin daha fazla bakabileceini
test etmek isteyebilirler (Heidemann, 1983:
77). Byle bir davran snf ii iletiimde
istenmeyen ve zmlenmesi gleen
problemleri beraberinde getirebilir ve
retim
srecinde
istenmeyen
yeni
eldiriciler devreye sokulmu olur.
Gerekten karya anlatlan bir ok ey
gzlerle anlatr ve gzlerle alglanr.
Konuurken rencilerin baklarndan
tepkileri llebilir ve anlatlan konulardan
ne kadar etkilendikleri anlalabilir. Konu
anlatldka
rencilerin
baklarnda
yzlerinde ve tavrlarnda olumlu tepkiler
artyorsa, konu rencilerin psikolojik
dnyasnda
yank
buluyor
demektir
(Erturul, 2002:165).
Ders anlatacamz yer veya yerleri
semekte snf ii iletiim asndan nemli
rol oynamaktadr. retmen, rencilere
olan uzakln ayarlayarak, onlara uzak ya
da yakn davranarak bir takm mesajlar
iletmelidir. nk herkese hkmeden
herkesi kucaklayan bir yer olmaz ise hedef
kitleye kar etkili olmakta glk
ekilebilir. Seilen yerden, btn snf
grlebilmelidir ve hibir renci kontroln
dnda kalmamaldr (Erturul, 2003: 64).
retmenin
renciye
ok
fazla
yaklamaktan kanmas gerekir. retmen,
rencinin yanllarn dzeltmek iin
rencinin defterine birlikte bakabilir ve bu

GAZ NVERSTES KIREHR ETM FAKLTES DERGS, Cilt 6, Say 1, (2005)

fazla bir problem yaratmayabilir. Zira bu

bakmann ve yaklamann bir sebebi vardr
ve kiisel deildir. Heidemann, retmenler
ve renciler aras mahrem alann 40 cm,
sosyal
mesafenin
3-4m
civarnda
kullanlmasn nermektedir (Heidemann,
1983: 88).
Aile bireyleri dndaki kiilerle kurulan
ilikilerde temasn ok dikkatli ve ll
olarak kullanlmas gerekir. Aile yeleri
dndaki kiilerle kurulan temas ilikisinde
en nemli faktr, kardaki insann bu
temasa kar olan tutumudur. Kardaki kii
bu temastan rahatszlk duyuyorsa, geri
ekilerek, kendini geride tutarak veya
karlk vermeyerek bedensel davranlar ile
ortaya koyar. Bu sebeple retmenler,
rencilerin
beden
dili
sinyallerini
alglamal ve ok iyi analiz edebilmelidirler.
Kiisel bir iliki kurabilmek iin yle bir
mesafe seilmelidir ki, bu mesafeden
renci daha ok almaya heveslenmeli,
fakat
kendisini
keye
sktrlm
hissetmemelidir. Heidemann (1983:82),
ekingen ve grupta ne kmaya korkan
rencilere kar unu tavsiye etmektedir:
zellikle bu tip rencilerle kiisel alanna
yaklatnz oranda sk iliki kurabilirsiniz.
Snfn nnde durup konutuunuzda bu
ilikiniz kopmaz. Bylece ekingen bir
renciyi bir sre grnmez iplerle grubun
anonimliinden ekip karm olursunuz.
letiim kanallarnn alabilmesi iin
temel art, retmenin ilk aamada etkileim
salayabilmesine baldr. Demokrat, gler
yzl, sevecen, sabrl, gvenilir, objektif,
desteki, hogrl olma, jest ve
mimiklerini kullanma, giyim tarz ve
bakml olmann, pozitif iletiimi nemli
lde
etkiledii
bilinmektedir.
retmenlerin, rencilerle gz temas
kurma ile ilgili problemleri, salona veya

203

snfa girilmesi ve konumaya balamas ile

balar. Pek ok sayda gz ona bakar ve bu
nedenle retmen gvensizlik duygusuna
kaplabilir.
Deneyimsizlik
devresinde
baklarn karma eiliminde bulunsa da
bunu srekli olarak yapmamaldr, nk her
renci onu muhatab olarak grmek ister.
Snftan gzn kard zaman renciler,
retmenin
kendilerini
grmezlikten
geldiini dnebilir, bunun sonucunda da
ya sinirlilik hali gruba yansr, ya da
bakmama tavr, hatal bir yoruma, kibirlilik
dncesine yol aabilir.
nsan kendisini ve evresini bedeni
sayesinde alglayabilir. imizdeki tm
kprtlar, duygular, heyecanlar, arzular
bedenimiz sayesinde kendilerini ifade
ederler. (Molcho, 2000:27). Her insan
evresine, duruu ve hareketleri ile tepki ya
da refleksleri ile etki eder. Ayakta olduu
gibi, bir insann oturma biimi srasnda
bedenin st (belden yukar) blmn
kullanma biimi, onun i dnyas konusunda
fikir verir. Dik bir oturu, dik bir duruta
olduu gibi, canllk ve hayat enerjisinin
ifadesidir. Buna karlk kk bir oturu
ekingenlii ve kiinin azalm hayat
enerjisini gsterir. Vcudunu dik kullanmak
ve enerjik olmak, canl olmak bir retmen
iinde vazgeilmeyecek unsurlardan biridir.
Otururken, ayakta dururken ve yrrken,
kendini brakm, bitkinlik imajlar veren
davranlar yerine canl, kendine gvenen
bir izlenim sergileme meslek asndan
nem arz etmektedir.
Bedenimizi dik ve canl tutmann yan
sra beden dilimizin en belirgin ve en keskin
anlamlar yzmzdedir. Bakar, gler,
anlatrz, bazen de bakmaz, glmez ama yine
anlatrz. Bir yzde yzlerce anlam gizlidir.
nsan yznde mimikleri gerekletiren
ou ift olmak zere 20 kas grubu

204

Eitim Srecinde retmenin Beden Dili/N.alkan-R.Yeil

bulunmaktadr. Teorik olarak bunlarn

sadece gevetilmeleri bile, yzlerce durumu
farkl biimlerde ifade etmeyi mmkn
klmaktadr.
Yz kaslar duygusal bir ifadeyi yanstma
asndan
esas
olarak

grupta
deerlendirilir;
Aln kaslar
Gz kapaklar ve evresi kaslar
Az blgesi, dudaklar ve evre kaslar
Yz ifadelerine en derin anlam gz
evresinde
bulunan
kas
gruplar
vermektedir. (Balta ve Balta, 2001:49)
nsanlarn duygularnn anlalmasn
zorlatran doal engellerden biri de
sakaldr. Sakal karlkl bir etkileimi
kanlmaz olarak snrlayan doal bir
engeldir. zellikle yzlerin btnn sakal
arkasnda gizleyen insanlarn d dnya ile
etkileimleri azalm olur. Ksaca ifade
edilecek olursa sakal, ilgi ekmek, farkl
olmak ve duygular gizlemek iin iyi bir
aratr (Balta ve Balta, 2001:94).
Bu sebeple, rencilerin karsna
mmkn olduu kadar temiz, dzenli,
bakml ve iyi giyimli olarak kmak, sa
bakmna el ve ayak bakmna zen
gsterilmesi nemli rol oynar. nk insan;
giyim, kuam, jest, mimik, duruu ile
statsn gsterir.
Giyim tarz ya da neyi neden tadmz
hangi grup iinde ne rol tadmz
gsterir. Her gn giyilen kyafetlerin seimi,
zevkimiz, kiiliimiz tutumumuz hakknda
bilgi verir (James, 1999:17) Tabiki elbise bir
retmenin eitim baarsn tek bana
etkileyen faktr deildir, ancak bir
retmenin genel grnmnde toplam
etkisine katk salayan bir mozaik tadr.

Elbiselerin temiz ve sade olmas,

ayakkablarn srekli boyal olmas, salarn
iyi kesilmi ve taranm olmas, dilerin eller
ve trnaklarn temiz olmas etkili iletiim
salamada nemli rol oynar. Ancak alkan
(2003:83) tarafndan yaplan aratrmada,
snf retmenlerinin motivasyonu artrc
uyarclar kullanmadklar; yani sk sk
kyafet deitiremedikleri, gzel koku vb.
eyler kullanmadklar, ancak cinsiyete bal
olarak bayan ve Eitim Fakltesi mezunu
retmenlerin sk sk kyafet deitirdikleri
ve gzel koku vb. eyler kullandklar tespit
edilmitir.
Eller, evreyle aramzdaki ilikinin ba
arac ve dncelerin ifadesinde en gl
olan destekleyicilerdir (erifizgren, 1999:
35). Gzlerimizle bir eyi alglayabilir ve bu
bize bir grnt verir ve yaklak bir fikir
sahibi olunur. Ancak en doru bilgiler
uzanabilecek
mesafeye
geldiinde
alglanabilir (Molcho, 2000:166). Eller
araclyla iletiim salanr. Ellerle bir yne
dikkat ekip tarif yaplr. Bu da duygular
ifade eder. Eller insann kendi ifadesinde en
duyarl ve etkili organlardr. nsann elinin
becerisinin gelimesi beynin biyolojik
geliimine paraleldir. nsan beyninin
dnp hayal ettiini, eller gerekletirir.
Ellerin tecrbeleri beyne yeni dnce
ufuklar amtr (Batla ve Balta 2001:53).
Bu sebeple retim srecinde, en etkili
iletiim arac olan elleri, szl ifadeleri
glendirmek iin kullanlmas motivasyonu
artrmada katk salayabilir.
nsan giyim, kuam, jest, mimik ve
duruuyla birok mesaj iletir. Konuma ya
da yaz olmakszn bir takm mesajlarn
iletildii szsz iletiimde, insann ne
syledikleri deil, ne yaptklar n plana
kmaktadr. Bu nedenle eitim srecinde,
nasihat eitimi yerine, davran eitimine
yer verilmesi bireyin gelimesine ok daha

GAZ NVERSTES KIREHR ETM FAKLTES DERGS, Cilt 6, Say 1, (2005)

etkili katk salayacaktr (alkan, 2003:

36). nk iletiimde szel kapsamn % 715, ses tonu ve niteliinin %30, duygusal
yz ifadelerinin ise %55 orannda paya sahip
olduu genel bir bulgudur (Seluk,
2000:129).
Vcudumuz ruhumuzun eldivenidir. O
asla yalan sylemez (Molcho, 2000:27).
Davranlarmzda birincildir. Medeniyet
srecinde bu dili gittike unuttuk, onlar
tekrar yeniden renmeliyiz ve aadaki
tezleri
dikkate
almak
retmenlik
mesleinde yeni ufuklar amada yardmc
olacaktr.

4. Vcut Dili ile ilgili Tezler

205

5. Sonu ve Tartma
Etkileim ve iletiim insanlar, zellikle de
retmenler asndan ok nemlidir.
retmenin, pozitif bir iliki kurabilmek
iin kendi davranlarn alglayabilmesi ve
rencilerinin reaksiyonlarn kestirebilmesi
gerekir.
retmen vcudu vastasyla konumunu
rencilerine hissettirebilmeli, evresi ile
etkileim ve iletiim salayarak, szsz
iletiim becerilerini kullanmaldr.
letiim kanallarnn alabilmesi iin,
retmen demokrat, gler yzl, sevecen,
sabrl, gvenilir, objektif, desteki, ho
grl, jest ve mimiklerini kullanmal ve
bakml olmaldr.

Her insan ruh halini ve dncelerinin

bir ksmn beden dili aracl ile
gsterir. Bunlar ou kez bilinsizce
vcut dili vastasyla ortaya koyar.

retmenler, enerjik ve canl olmak

zorundadrlar.Otururken, ayakta dururken ve
yrrken, kendini brakm ve bitkinlik
imajlar sergilememelidir.

Her insan bilinli veya bilinsiz olarak

beden dili ile insanlara etki eder.

nsan, kendi refleksleri vastasyla

dndklerini deifre eder ve bununla
da kendini tanma frsat bulur.

Giyim bir retmenin eitim baarsn

etkileyen genel bir faktr deildir, ancak
retmenin genel grnmne katk
salayan bir mozaik tadr.

nsan
davranlarnn
kontrol
aracyla, beden dilini srekli bilinli
bir ekilde boyunduruk altna alma ve
bilinli olarak iletiim srecinde
kullanma becerisine sahip olabilir.

Vcut dilinin yorum ve etkisi byk

lde duruma ve ortama baldr.

Vcut dilinin mmkn olduunca

harmonik btnlk iinde dzenlemesi,
aratrlmaldr (denenmelidir).

retmenler, vcut dili ile ilgili davran

egzersizleri
yapmaldrlar.
(htpp://www.rostockerph.de/downloads/
rphefte/rpheft 1.htm).

retmenin elleri, kendisini ifadesinde en

duyarl ve etkili organlardr. nsan beyninin
dnp hayal ettiini, eller gerekletirir.
renme-retme srecinde nasihat
eitimi yerine, davran eitimine yer
verilmesi bireyin gelimesine daha ok katk
salar. nk bedensel davranlarn % 55
orannda paya sahip olduu genel bir
bulgudur.
Eitim Fakltelerinin Lisans programlar
incelendiinde, Snf Ynetimi, retimde
Planlama ve Deerlendirme ve retim
Teknolojileri ve Materyal Gelitirme ders
ieriklerinde
iletiimden
ksmen
bahsedilmektedir. Ancak bu yeterli deildir.

206

Eitim Srecinde retmenin Beden Dili/N.alkan-R.Yeil

Okulda
gerekletirilen
retim
etkinliklerinin kukusuz en nemli unsuru
rencidir. retmenin iletiim biimi, szel
ve szel olmayan davranlar, hem
rencinin davranlarn, hem de retim
sistemini
dorudan
etkilemektedir.
retmen en iyi bilgileri aktaran birey
olarak
grlmemelidir.
retmenin
performans
ve
tad
sorumluluk
rencinin gelecekteki yaamnda belirleyici
bir faktr olacaktr. retmenlik mesleinin
birincil koulu denge meslei olmasdr.
Salkl kiilik zelliklerine sahip olmayan,
szsz iletiim becerileri yetersiz, bilimsel,
kltrel, sanatsal alanlardan yoksun,
akademik alma mantndan uzak,
profesyonel
olmayan
kiilerin
yapabilecekleri bir ura alan olmamaldr
(Alkan, 2000: 14).
retmenin bazen bilinli olarak yapt
bazen de kendisinin de farknda olmad
jest ve mimikleri, beden hareketleri, giyimi,
bakm yani szel olmayan davranlarnn
retimde etkili olduu bilinmektedir. Bu
sebeple rencileri ile etkin iletiim kurmay
amalayan retmen, bedensel tepkilerin ne
anlama geldiini ve karlkl tepkiler
andan oluan sreci doru analiz etmeyi
renmelidir. nk Celep (2002: 161)e
gre retmenin rencinin beynini
gzleyecek penceresi yoktur. rencinin
dsal ipular ona yn gsterecektir. Yani
retmen hem kendi davranlarn kontrol
edebilmeli hem de renci davranlarnn
ne anlam tadn kestirebilmelidir.
retmenin davranlar ocuun kiilik
geliiminde
birincildir.
Adolf
Diesterwegsin u sz gnmzde de
geerliliini srdrmektedir:Bir okulun
deeri, retmenin deeri kadardr (Fhr,
1996:
229).
Nitelikli
retmenlerin
olmad, eitimde mkemmellik olamaz.
Programlar deitirilebilir, daha fazla ara-

gere alnabilir, fiziksel evre yenilenebilir,

okul saatleri uzatlabilir fakat nitelikli
retmenler olmadan deiiklikler istenilen
etkiyi yaratmaz (zdemir ve Yaln 2000:
55).
6. neriler

retmenlerin mimiklerini, jestlerini,

bedenlerini daha etkili kullanabilmeleri
konusunda
aydnlatc
brorlerle
desteklenmelidirler.

retmen adaylarnn szsz iletiim

becerilerini gelimesi iin Eitim
Faklteleri
Lisans
programlarna
letiim
ve
Beden
Dili
dersi
konulmaldr.

retmenlerin ve retim elamanlarnn

fiziki grnmlerine daha fazla titizlik
gsterebilmeleri
iin
paneller
dzenlenmeli ve yaam statlerini
artrc tedbirler alnmaldr.

retmen atamalarnda yazl snav

yannda mlakat snavlar da yaplarak,
szsz iletiim becerilerine sahip
retmenler seilmelidir.

7. KAYNAKLAR
Alkan, C., 2000, Bilimsel, Ulusal ve
Evrensel
Boyutlu
retmenlik
Meslei, Trkiye Almanya ve Kbrs
ta retmen Yetitirme. Ankara: CBT
Yaynlar.
Balta, Z. ve Balta, A., 2000, Beden Dili,
stanbul: Remzi Kitapevi.
Celep, C., 2002, Snf Ynetimi ve Disiplini.
Ankara: An Yaynclk.
alkan, N., 2003, Snf retmenlerinin
Szel
Olmayan
letiim
Davranlarnn
Deerlendirilmesi,
Yaynlanmam Doktora Tezi. Atatrk

GAZ NVERSTES KIREHR ETM FAKLTES DERGS, Cilt 6, Say 1, (2005)

niversitesi Sosyal Bilimler Enstits,

Erzurum.
Dal, A. ve ner M., 2002, lkretim
Okullarnn
kinci
Kademesinde
Okuyan rencilerin Fen Bilgisi
retmenlerinin Snf i letiim
Davranlarna likin Alglar, ad
Eitim, 292, 23-30.
Dkmen, ., 1998, letiim atmalar ve
Empati, Sistem Yaynclk, stanbul.
Erturul, H., 2002, retmenlikte Yeni
Teknikler, stanbul: Timas Yaynlar.
Fhr, C., 1996, Deutsche Bildungsweser Seit
1945, Kln: Nettesheim Druck
GmbH.CO. KG.
Heidemann,, R., 1983, Krpersprache vor
der
Klasse.
Ein
Praxisnahes
Trainingsprogramm
zum
Lehrerverhalten, Heidelberg: Qelle
und Meyer.
http: www rostecker ph de /dowlads/rpheft/
rpheft 1 htm
Judi, J., 1999, Bedenin Dili, (ev.: Murat
Salam), stanbul: Alfa Basn Yayn
Datm Ltd. ti.
Molcho, S., 2000, Beden Dili, (ev: E. Tulin
Batr), stanbul: Gn Yaynclk.
zdemir, S., ve Yaln, H.., 2000,
retmenlik Mesleine Giri, Ankara:
Nobel Yaynevi.
Schober,O., 1999, Beden Dili, (ev: Seda
zbent), stanbul: Aron Yaynevi.
Seluk, Z., 2000, Okul Deneyimi ve
Uygulama, Ankara: Nobel Yayn
Datm.
erifizgren, A., 2000, Dikkat Vcudumuz
Konuuyor. Ankara: Academy Plus
Yaynevi.

207

Snmez, V., 1992, retmenlerin Snf i

Etkinlikleri, H.. Eitim Fakltesi
Dergisi, Ankara, II, 8, 32-39.