PRIJENOS SA

ZUPANICIMA

1. OSNOVE
ZUPANI PRIJENOSNICI

Sprega dva ili vie zupanika

Slue za prijenos snage, odnosno momenta s jednog

vratila na drugo pomou veze oblikom zahvatom zuba

1. OSNOVE
Spojka

Pogonski stroj

R
E
D
U
K
T
O
R

i=

n1
>1
n2

Spojka

Radni stroj

PREDNOSTI
- visok stupanj djelovanja ( 0,98)
- velika trajnost i sigurnost u pogonu
- male dimenzije
-mogu se upotrebljavati za prijenos snage i
brzine vrtnje irokog raspona vrijednosti
- jednostavno odravanje
4

NEDOSTACI
- najskuplji od mehanikih prijenosnika
(izuzev punih)
- vibracije i umovi zbog krutog prijenosa
okretnog momenta
- zahtijeva se vrlo tona obrada

PODJELA PREMA POLOAJU OSI

ZUPANOG PARA
1. ZUPANICI S PARALELNIM OSIMA
2. ZUPANICI IJE OSI SE SIJEKU
3. ZUPANICI S MIMOILAZNIM OSIMA

1. ZUPANICI S PARALELNIM OSIMA

[Obsieger]

a) Cilindrini zupanici s vanjskim ozubljenjem

b) Cilindrini zupanici s unutarnjim ozubljenjem
7

1. ZUPANICI S PARALELNIM OSIMA

[Obsieger]

c) Cilindrini zupanik sparen s

ozubljenom letvom

1. ZUPANICI S PARALELNIM OSIMA

[Obsieger]

d) Cilindrini zupanici s kosim zubima

1. ZUPANICI S PARALELNIM OSIMA

e)

f)

[Obsieger]

e) Cilindrini zupanici s dvostruko kosim zubima

f) Cilindrini zupanici sa strelastim zubima
10

2. ZUPANICI IJE SE OSI SIJEKU

[Obsieger]

a) Stoasti zupanici s ravnim zubima

11

2. ZUPANICI IJE SE OSI SIJEKU

[Obsieger]

b) Stoasti zupanici sa spiralnim zubima

12

3. ZUPANICI S MIMOILAZNIM OSIMA

[Obsieger]

a) Vijanici

13

3. ZUPANICI S MIMOILAZNIM OSIMA

[Obsieger]

b) Puni prijenos sa cilindrinim punim vijkom

14

3. ZUPANICI S MIMOILAZNIM OSIMA

[Obsieger]

c) Puni prijenos sa globoidnim punim vijkom

15

3. ZUPANICI S MIMOILAZNIM OSIMA

[Obsieger]

d) Hipoidno ozubljenje

16

IZRADA CILINDRINIH ZUPANIKA

1. POSTUPCI ODVALJIVANJEM ALATA
- Odvalno dubljenje reznom letvom
- Odvalno glodanje reznim zupanikom
- Odvalno glodanje punim glodalom
- Glodanje lunih zuba
- Odvalno bruenje
- Brijanje
- Odvalno valjanje
- Lepovanje

17

OZNAKE

18

PRESJECI

n
x

tt

elni presjek

nn

Normalni presjek

xx

Aksijalni presjek

19

ZAKON OZUBLJENJA

20

10

ZAKON OZUBLJENJA

21

ZAKON OZUBLJENJA

22

11

EVOLVENTNO OZUBLJENJE
Evolventa

23

EVOLVENTNO OZUBLJENJE
Prednosti:
- Alat je s ravnim bokovima, jednostavan je i jeftin
- Mogunost izrade zupanika s razliitim
brojem zubi istim alatom
- Mogunost jednostavne i precizne izrade
zupanika
- Neosjetljivost na malu promjenu razmaka osi
24

12

EVOLVENTNO OZUBLJENJE

25

EVOLVENTNO OZUBLJENJE

26

13

EVOLVENTNO OZUBLJENJE

27

GEOMETRIJA ZUPANIKA

28

14

GEOMETRIJA ZUPANIKA

29

GEOMETRIJA ZUPANIKA

30

15

GEOMETRIJA ZUPANIKA

31

GEOMETRIJA ZUPANIKA

32

16

GEOMETRIJA ZUPANIKA

[Obsieger]

33

POMAK PROFILA
Ako se u procesu izrade zupanika diobeni
pravac zupane letve odvaljuje po diobenom
krugu zupanika, dobiva se zupanik bez pomaka
profila.
Ukoliko je pri izradi zupanika zupana letva
postavljena tako da njen diobeni pravac ne
tangira diobeni krug zupanika, dobivaju se
zupanici s pomakom profila.
Pomak profila, koji se definira kao umnoak
faktora pomaka profila (x) i modula (m) moe biti
pozitivan ili negativan.
34

17

POMAK PROFILA

35

POMAK PROFILA

36

18

POMAK PROFILA

37

POMAK PROFILA

38

19

POMAK PROFILA

39

POMAK PROFILA
Utjecaj na podrezivanje korijena zuba:
Ako je broj zubi zupanika malen, alat ulazi u
podnoje zuba, podrezuje ga i slabi. Kod zupanika
bez pomaka profila granini broj zubi - broj zubi kod
kojeg jo ne dolazi do podrezanosti korijena zuba je
z = 17, odnosno praktino se moe dopustiti mala
podrezanost korijena pa je praktini granini broj
zubi z = 14. Udaljavanjem alata od zupanika,
odnosno poveavanjem pomaka profila smanjuje se
opasnost od podrezivanja, na taj nain mogu se
izraditi zupanici s brojem zubi manjim od 14, a da
kod njih ne dolazi do podrezivanja, odnosno
slabljenja zuba u korijenu.
40

20

POMAK PROFILA

Pomak profila ne mijenja korak osnovnog profila, ni

korak na diobenom krugu zupanika pa proizlazi da
se zupanici s razliitim pomacima profila mogu
meusobno pravilno sprezati.

41

POMAK PROFILA
Zupanici s pomakom profila se izvode radi:
- Mogunosti postizavanja standardnog razmaka osi
- Mogunosti izrade zupanika s manjim brojem zubi
bez pojave podrezivanja
- Postizanja boljih svojstava ozubljenja, npr.
poveanje opteretivosti korijena i bokova zuba,
poveanje stupnja prekrivanja, poboljavanje uvjeta
klizanja, izbjegavanje zailjenosti zuba,
42

21

POMAK PROFILA

43

POMAK PROFILA

44

22

POMAK PROFILA

z = 14
x = +0,75...-1

z = 55
x = +1...-1

[Obsieger]
45

POMAK PROFILA

Pozitivni pomak

Negativni pomak
46

23

POMAK PROFILA

x1 = x 2 = 0
d w1 = d 1
d w2 = d 2
a = ad
wt = t

Nul (0) ozubljenje

47

POMAK PROFILA

x1 = x 2 0
d w1 = d 1
d w2 = d 2
a = ad
wt = t

V-nul (V0) ozubljenje

48

24

POMAK PROFILA

x = x + x > 0
1

dw1 > d1
dw2 > d2

a > ad

wt >t

V-plus (V+) ozubljenje

49

POMAK PROFILA

x = x1 + x 2 < 0

d w1 < d 1

d w2 < d 2
a < ad

wt

<

V-minus (V-) ozubljenje

50

25

POMAK PROFILA - Razmak osi

Standardni razmaci osi a (mm)

50

63

80

100

125

(140)

160

(180)

200

(224)

250

(280)

315

(355)

400

(450)

500

(560)

630

710

800

1000

51

POMAK PROFILA Podrezivanje korijena

52

26

POMAK PROFILA Zailjenost vrha

53

POMAK PROFILA
Raspodjela faktora pomaka profila

54

27

POMAK PROFILA
Raspodjela faktora pomaka profila

[Obsieger]

55

STUPANJ PREKRIVANJA PROFILA

56

28

STUPANJ PREKRIVANJA PROFILA

57

CILINDRINI ZUPANICI S
KOSIM (HELIKOIDNIM)
ZUBIMA

58

29

CILINDRINI ZUPANICI S KOSIM ZUBIMA

59

CILINDRINI ZUPANICI S KOSIM ZUBIMA

60

30

CILINDRINI ZUPANICI S KOSIM ZUBIMA

61

CILINDRINI ZUPANICI S KOSIM ZUBIMA

62

31

CILINDRINI ZUPANICI S KOSIM ZUBIMA

63

CILINDRINI ZUPANICI S KOSIM ZUBIMA

GEOMETRIJA ZUPANIKA

64

32

TOLERANCIJE CILINDRINOG OZUBLJENJA

A [m] - odstupanje
T [m] - irina polja odstupanja
Prvi indeks - poloaj mjere
s - diobeni cilindar
w - ravnina zahvata
Drugi indeks - presjek
n - normalni presjek
t - elni presjek
Trei indeks
0 - teorijski profil
i - unutarnja (donja) granica izrade
e - vanjska (gornja) granica izrade

65

TOLERANCIJE CILINDRINOG OZUBLJENJA

Odstupanje na diobenom cilindru

[Obsieger]
66

33

TOLERANCIJE CILINDRINOG OZUBLJENJA

Preporuka za odabir poloaja tolerantnog polja (Asne)

[Obsieger]
67

TOLERANCIJE CILINDRINOG OZUBLJENJA

Poloaji tolerantnog polja (Asne [m])
Diobeni promjer
[mm]

Poloaj tolerantnog polja

[DIN 3967]
68

34

TOLERANCIJE CILINDRINOG OZUBLJENJA

Preporuka za odabir irine tolerantnog polja (Tsn)

[Obsieger]
69

TOLERANCIJE CILINDRINOG OZUBLJENJA

irina tolerantnog polja (Tsn [m])
Diobeni promjer
[mm]

Razred irine tolerantnog polja

[DIN 3967]
70

35

TOLERANCIJE CILINDRINOG OZUBLJENJA

Odstupanje u ravnini zahvata

[Obsieger]
71

TOLERANCIJE CILINDRINOG OZUBLJENJA

Odstupanje razmaka osi

[Obsieger]
72

36

TOLERANCIJE CILINDRINOG OZUBLJENJA

Preporuka za odabir odstupanja razmaka osi (Aa)

[Obsieger]
73

TOLERANCIJE CILINDRINOG OZUBLJENJA

Odstupanje razmaka osi (Aae i Aai [m])
Razmak osi
[mm]

Red odstupanja razmaka osi

[DIN 3964]
74

37

BONE ZRANOSTI

[Obsieger]
75

KONTROLNE MJERE

76

38

DEFORMACIJA ZUBA

77

RASPODJELA SILE

78

39

RASPODJELA SILE

79

RASPODJELA SILE

RASPODJELA NAPREZANJA

80

40