You are on page 1of 62

2

THU OMTE

KHANGCING PAWL NIPI


LAISIANGTHO SINNA

1. Zeisu Mi bangin Hongpiang ................................. 6


2. Tui Phumna Leh Zeetnate ................................. 15
3. Zeisu Khazih Kua Hiam? ................................... 23
4. Nungzui Dinga Sapna ....................................... 32

Luke Thubu

5. Nipini (Sabbath) Topa ahi Khazih ..................... 42


6. Zeisu Nasepna ah Numeite ................................ 51
7. Zeisu, Khasiangtho leh Thungetna .................... 60
8. Zeisu Nasep Masuan ......................................... 69

Agelh: John M. Fowler


Lai Phen: Dr. K.P. Gualnam

9. Zeisu, Siapi Lian Pen Pa .................................... 79


10. Nisim Nuntakna Ah Zeisu Tawh Tualbualna ...... 87

April, May, June


2 0 1 5

11. Pasian Gamnuam ............................................. 95


12. Zeisu Jeruslem Ah .......................................... 103
13. Singlamteh ah Sihna leh Thawhkikna ............. 112

T-1

Luke Thubu
Tua ciangin apa kiangah hong ciah hi. Gamlapi pan
in apan mu hi. A tapa it mahmah ahih man in hong dawn
tuah hi. Ngawngkawi in namh hi. (Luke 15:20, NIrV).
Hih thu ih thei tek hi. Aki thei kim, aki deih kim pen
tangthu khat ahihi. Pasian nasem zato siampa khat in alawm
Theophilus alaikhakna ah na gelh hi kei leh za kha ngei lo
ding hi hang.
Tua zatui siampa min Luke hi ven! Amah Gentile
thu um mi khat hi a, alaikhak pen Luke at lungdamna thubu
kici hi. Luke in Sawltak thubu zong gelh lai hi. Amah pen
Paul khualzitpih khat hi a, Rome gamhuam sung a akizel
athupi Zeisu thuthang avil gige thukanpa khat ahihi. Paul
tawh kinahvawh pha mahmah ahih man in Christian pawlpi
khiatna thuuktak in tel hi. Hih vaite nunga apangpipa, Zeisu
Khazih, pen midangte kiang pan zong Luke in thuukkan
thei hi. Tua hi a Kha Siangtho makaihna tawh, Luke in,
Christian pawlpi kipatkhiatna leh atangthu akici thei ding
thute laibu 2 ah (Luke leh Sawltakte) hong gelhkhia hi.
Abumasa pen Luke lungdamna thubu Theophilus
kiang a Sawltak thubu agelh ma a a at leh akhak ahihi (Sawl.
1:1). Thukan mipilten Luke lungdamna thubu pen A.D. 6163 kikal a kigelh ding in ngaihsun uh hi.
Theophilus Greek thu um mi khat ahihi. Luke in
Theophilus tungtawn in Greek leh Gentile thu um mite kiang a akhak ahihi. Ahi zong in Luke in Zeisu pen Jew mi
bang a hong pianna phawk hi. Matthew in alungdamna
thubu pen Jew minamte ading a a at ahihna tawh Zeisu pen
Messiah ahihna hong lak hi. Mark in bel Romete kiang a a
at ahih man in athubu sung ah akumpigam thu atangko
kawm a gam akawm kawikawi kawm bang in hong hilh hi.
John lungdamna thubu in Zeisu pen Thu, Piangsakpa,
Pasian Tapa ci in hong hilh hi. Luke in bel Gentile te ading a
a at hi a, amahn Zeisu pen mihing tapa, leitung Honkhiapa,
leh mite lawm, in hong lak hi. Luke thubu ah hotkhiatna

pen mi khempeuh ading ahihi. Tua hia Luke lungdamna


thubu sung ah Zeisu pupa khanggui pen Adam dong sut in
Pasian tawh zom hi. Ahi zong in Matthew sutna ah Zeisu
khanggui pen Abraham, Jew mite pupi ah khawlbawl hi (Luke
3:23-38; Matt. 1:1-17 tawh saikaak in).
Luke lungdamna thubu pen Laisiangtho thak ah
guicing pen hi. Na lamdang pawl khat te Luke thubu bek ah
kidawk hi. Gentehna in:
Nain khua meigongnu tapa thawhkik sakna
(Luke 7:11-17) leh
Malchus dam sakna cihte ahihi (Luke 22:50, 51)
(Adang nalamdangte, Luke 5:4-11; Luke 13:11-17;
Luke 14:1-6; Luke 17:11-19 te ah en in).
Gentehna tampite Luke thubu bek a om athang
mahmah pawl khat lak pan:
Samaria midikpa, (Luke 10:30-37)
Ahau mihaipa (Luke 12:16-22).
tapa taimang (Luke 15:11-32),
mihaupa leh Lazarua (Luke 16:19-31), leh Pharisee
pa leh siahdongpa (Luke 18:10-14).
Zacchaeus tangthu (Luke 19:1-10) zong Luke bek
mah tungtawn ahihi.
Khasiangtho makaihna tawh, Luke in atangthu kan
in mit a amute adot a agelh ahihi (Luke 1:2). Thu teng atel
theih khit ciang in, alai at asim khempeuh te in Zeisu leh
Ama lungdamna thu adik tak pi lam atheih na ding uh a lim
tak a agelh ahihi (aneu 3 leh 4 en).
Akithei kim biakna thu ngaihsun siam James Denney
kiang ah, Zeisu thu atom-kim-hoih-cing pen koi ah ih mu
thei tam? ci a akidot vai ah, Luke thubu na en nai uh
hiam? na ci hi.
Dik ta ngei ei. Leitung bup in tu quarter sung sinto
khawm ni maw!
John M. Fowler in kum 53 sung pawlpi ni sepna ah
Pastor, Pasian thu leh ngaihsutna lam sia, endikpu, leh

pilsinna lam ukpi nate sem hi. Dr. Fowler in thului tampite
leh laibute gelh in khangcing Nipini Laisiangtho sinna lam
ah: Khazih leh Satan kikal van nuai bup Thubuaipi (2002)
leh Ephet thubu: Kipawl kizopna vai lungdamna thu (2005)
te leh tu quarter ih thu sin Luke thubu zong ama at mah
ahihi.

SINNA 1

Mar. 28 - April 3
ZEISU MI BANGIN HONG PIANG

NIPINI (SABBATH) NITAK LAM

Mar. 28

SIM DINGTE: Luke 1:2, 3; 2 Tim. 3:16; Luke 1:5-22;


Thuhilhk 18:15; Luke 2:2-12; 25-32.
KAMNGAH: Pasian in sep thei loh anei kei hi. (Luke
1:37, NIrV).
Luke Lungdamna thubu pen Gentile te ading a kigelh
ahihi. Luke mahmah zong Gentile mi ahihi (Col. 4:10-14
tungtawnn in). A laikhakpa Theophilus zong Gentile mah
ahihi.
Luke pen zatui mangpa ahih ban ah tangthu sia
kician tak khat zong ahihi. Ama gelh lungdamna thu patna
ah Luke in Zeisu pen tawntung khang pan in hong sut suk
in, athu ala te ahun amun dong in hong suutna ah:
Herod pen Judea kumpipa hi (Luke 1:5).
Augustus in Rome gam huam teng uk hi (Luke 2:1).
Zecharias kici siampipa in Jerusalem ah akiseh ama
taiban hun in biakinnpi sung ah amasuan
sem hi (Luke 1:5, 9).
Alian 3 ah Zeisu lampi asial tuiphumpa John nasep
vai tawh kisai in Luke in hun leh ni vai thu 6
te hong gen hi.
Tua bang in Luke in Zeisu thu pen phuahtawm thu
hi lo in atakpi ahihna khangtangthu tuamtuamte tawh hong
tellah hi. Luke thubu asim te in Zeisu pen ataktak hi a,
honpa Topa Zeisu Khazih tungtawn in Pasian in leitung
bup hong huap hi (Luke 2:11, NKJV).

NIMASANI (Sunday)

Mar. 29

Ciaptehna Kiciantak (Luke 1:1-3; Sawl. 1:1-3).


Sawl. 1:1 ah Luke in Sawltak thubu a atma in, At
masak dang khat om khin cih hong gen hi. Hih thu leh tua
lai at 2 te Theophilus ngah ding in kipiakhia cih thu in tua
thubu gel a at kibang cihna hong suak hi. Tua thubu tegel
pen Christian pawlpi hong piankhiatna leh atangthu bu
khatna leh nihna kici thei hi. A khatna pen Zeisu nuntak
leh nasep (Luke lungdamna thu) ahihi. A bu nihna nungzui
sawltak pawlpi masate sepna bawlnate pen Zeisu leh Ama
thupuak hong kizelhzia thu ahihi.
Hih lungdamna thubu hong ki koici gelh hiam? Luke
1:2, 3 leh 2 Tim. 3:16 sim in.
Jerusalem khuapi alinglawng sak Zeisu thu agelh
midang tampi om khin cih Luke in thei hi. Mittang a mu te
leh Pasian nasem mitampi cihte gen hi (Luke 1:2, NKJV).
Hih thu pen nungzuite leh thu um midangte ahi uh hi. Luke
in Paul leh nungzite a kipan hih tecite leh gupna thu nasemte
tawh kimu kithei uh hi. Luke in Mark leh Matthew gelh
lungdamna thu zakha in sim kha khin ding hi. Luke bel
mittang a mu lak ah akihel khak loh hang in Khazih a um
takpi khat ahihi.
Matthew in Jew mite kiang ah Zeisu pen Siapi lian,
genkholhna picinna, Jew te kumpipa ci in na gelh hi. Matthew in Zeisu ah Laisiangtho lui tangtunna genpi in nei hi.
Mark in Rome mite tung a Zeisu pen thuteng aphongkhiapa
na ci hi. Zatuimangpa Gentile mi Luke in Greek mite leh
Gentilte mite kiang ah Zeisu pen leitung buppi honkhiapa
na ci hi. Luke in alai gelh pen ahang thupi 2 hong gen a:
1. Thu atelsiang tak a lahkhiat na ding (Luke 1:3, NKJV)
2. Hunthak christian biakna vai thuguipite athu ala
tawh panpih ding cih te ahihi. Zeisu sung a amuanhuai

8
thumaan thutak vai pen Luke lungdamna thu ngimna bulpi
ahihi.
Kha Siangtho makaih, Laisiangtho gelh Luke in
mundangdangte pan a thute zang khawm hi. Alung luthuaipi
khat hi! Mundang pan a thute zong zang cih ciang in Kha
Siangtho humuap hi lo cihna hi lo hi. Laisiangtho gelhte
lungsim leh ngaihsutna tungtawn a Kha Siangtho nasepzia
hih thu in bang hong hilh hiam?
NINIHNI (Monday)

Mar. 30

Amin John Na Phuak Ding Hi (Luke 1:5-22)


Malachi khit kum 400 dek tak sung Pasian thu kizak
behna om lo mai hi. Tuiphumpa John leh Zeisu suahna vai
hong ki gen ciang in tua adaihcip hun hong veng akipan hi
ta hi.
John leh Zeisu hong suahna thute kivalak mahmah
hi. Anih tuak un thu lamdang ahihi. John vai ah, Elizabeth pen ta nei thei ding in tek lua ta hi. Zeisu vai ah,
nungak siangtho nau suak ding cih thu ahihi. Vantung mi
Gabriel in hih nau suah vai kamciamte hong phuangkhia
hi. Tua thute lamdang sakna, kipahna, leh Pasian deihna
sung a ki apna tawh kisang hi. Nau ngek te gel Kha Siangtho
sung ah khangto a tha hat ding uh hi (Luke 1:80; Luke
2:40).
Tua naungek 2 te masuan pen kilamdang mahmah
leuleu hi. John pen Zeisu lampi ahong ding ahihi (Luke
1:13-17). Zeisu pen Pasian Tapa hi a (aneu 35) Messiah
thu genkholhna picinna ahihi (aneu 31-33).
Luke 1:5-22 sim in. Zecharias pen paubang lo na
ci hi. Vantung mi thu zaksakna a uploh man in taina thuak
hi. Hih thu in Zeisu a um te paubang lo ih cih ciang in
koici dan cih hong tel thei sak hiam?
Zecharias tapa neih ding pen Abraham leh Mary te

tapa neih ding mah bang in, kha lam thumann vai lianpi
hong hilh hi. Ih telsiam loh leh ih mangngilh pahpah
thumann ahihi. Ei ma thu in na hoih ih bawl thei kei hi. Ih
telsiam loh leh ih mangngilh pahpah thumann ahihi. Ei ma
thu in na hoih ih bawl thei kei hi. Ih bawl thei loh te Pasian
vang tawh Pasian akipumpiak thu um mite tung ah hong
piang ding hi. Upna tungtawn in akikamciam tuiphumpa
John hong kipia khin hi. Tua mah bangin, upna tawh kha
nuntakna kipankhia hi. Adik apha hong sem hong bawl thei
sak hi. E.G. Whte, Khangcin Lunggulh, D.A. p. 98.
John vai ah Pasian in mihingte lamdang tak a hong
makaih zia leh adeihna thupi mahmah om hi. Kum 400
tang adaihcip khit teh John thu vai tawh Israel te tangthu
ah hong lut in thupuak tuampian vanglian takin hong
kilangh hi. John masuan leh thupuak in Topa ading a
mite kiging khol sak ding (Luke 1:17, NKJV) cih thu ahihi.
Messiah kiang ah hong kha ding ahihi. Zeisu masuan
apuahsiang khol ding zong ahihi.
NITHUMNI (Tuesday)

Mar. 31

Amin Zeisu Na Phuak Ding hi (Matt. 1:21, 23)


Zeisu Khazih suah vai pen ngeina bang hi peuh mah
lo hi. Pasian in asehkholhsa ahihi. Ahun acin ciang in,
Pasian in A Tapa hong sawl a numei sung pan hong piang
hi (Gal. 4:4, NKJV). Hih kamciam in mawhna hong lut khit
a kipan amasa pen kamciam hong tang tunna ahihi.
Hih anuai a munte sim in. Hih munte khat sim in
Zeisu hong suahna pen genkholhna picinna bangci bangin
suaksak hiam? Hih thu in Pasian hong kamciamna thute
ih muan theih nang bang hong thei sak hiam? Thuhilhk.
18:15 leh Sawl. 3:22-24; Isa. 7:14 leh Matt. 1:21-23; Micah
5:2 leh Luke 2:4-7.

10

Gabriel in Zecharias kiang ah John hong suah ding


thu agen khit kha 6 khit ciang in Nazareth khua Mary kiang
ah alamdang zaw thu hong phuangkhia a nungak khat in
tapa nei ding a amin Zeisu phuak ding hi (Luke 1:31, NKJV).
Nungak sung pan Zeisu hong pianna pen pianngei
bang hi lo a pianngei tawh gen siang theih hi lo hi. Mary
mahmah in zong dong a; kei pasal nei lah hi lo, bang ci
pian theih peuh mah ding? ci hi. Vantung mi in hih pen
Kha Siangtho nasep hi ci in dawng hi (aneu 35). Vantung
mi cihna ah, Pasian tawh apiang thei lo om lo hi ci lai hi
(aneu 37, NKJV). Mary kipum piak ziau pen lamdang hi:
na gen bangin ka tung ah piang ta hen (aneu 38, NKJV).
Mihing in dot nop nei thei hamtang a, bang zah in kilawm
kituak mah leh Pasian cih amanh ding ahihi. Piansakna
maw singlamteh, mi bang a pianna maw, thawhkikna,
Manna moh khiatna, Pentecost pawi a Kha Siangtho
kibuakna cih vaite khempeuh ah kipumap a san ding ahihi.
Mary in ama dotna mah Pasian ukna ah ki apna
tawh dawng kik hi. Gabriel in dotna dang khat tawh tha pia
a: Kha Siangtho hong kum in Sangpenpa in hong liah ding
hi. Apiang Asiangtho nau ngek pen Pasian tapa kici ding hi
(aneu 35, NIrV).
Aleitung vai pawl khatten na khempeuh pen pian
ngei leh pilna siamna tawh sep ding bawl ding bek in
ngaihsun uh hi. Hih bang ngaihsutnate pen bang hang in
Pasian na lamdang taktakte ngaihsut theih lohna suak hiam?
NILINI (Wednesday)

Apr. 1

Bethlehem a Gan Annkuang (Luke 2:7)


Luke in Bethlehem bawngkuang vai tangthu tawh
hong mapat hi. Joseph leh Mary te in akhua uh Nazarehth

11

nusia in apianna mun uh Bethlehem lam hong zuan in Rome


gam kuam ukpi Caesar Augustus kiang ah phiangsiah
apiakna ding mun hong zuan uh hi. Quirinius pen tua lai
tak in Syria gamke ukpa ahihi. Hih bang thucin thutangte
in thu kan kimte Kha Siangtho makaihna vai Luke genna
ah lungkim sak mahmah ding hi. Hih bang dan in Luke in
thupiang tuamtuamte tawh Pasian mi banga hong pianna
thucin thutangte na ciamteh sitset hi.
Luke 2:7 ah Zeisu genthei takin hong piankhiatnate
ngaihsun in. Naudap, gan annkuang, zintun inn ah mun
om lo . . . . (NKJV) cih te Paul in Philp. 2:5-8 sung a Zeisu
bang zah a hong kiniamkhiat cih thu agenna ngaihsun
khawm in. Eite ading in Zeisu in bangci bang lampi hong
tawn mawk hiam?
Luke in gentheih-huai taka mi bang a hong piang
vantung Topa hong thuaknate hong gen hi. Hih thute pen
gan annkuang gei a hong hawh hong lengla tuu cing te vai
tawh hong zomto hi. Hih athupi alungdamhuai thu pen
ahau aliante tungah hilo, siampite leh laitheite tungah hilo
in, gamsung ulian minthangte kiang hong tung kha lo in,
akiniamkhiat mi tualniam tuu cingte kiang hong tung hi
(Luke 2:10, NIrV). Agen thu telnop in vangliatna nasia tak
tawh adimzia ngaihsun in: note ading David khuapi ah
honpa hong piang hi. Teltuam Khazih Topa hi. Naudap
tawh kituam na mu ding uh hi. Van silpiak manpha pen
kiniamkhiat takin hong piang hi. Tua silpiak in, Pasian
minthanna hong keng a leitung ah lungmuanna leh mite
ading lunggulh teng tangtunna ahihi (aneu 14, NKJV).
Luke ciaptehna sung a vantung mite in (Luke 2:212) Christian ngaihsutna a athupi lungsim puakzia thumte
hong pholak hi.
Amasa pen ah, tua lungdamna thupha in mi
khempeuh ading ahihi. Zeisu sung ah Jewte leh Gentilete
Pasian mite hikhawm uh hi.
Nihna pan in Zeisu in honpa hi. Adang om lo hi.

12

Thumna ah Zeisu in Khazih Topa hi. Hih thu thum


Luke in kiptak in gen hi. Anungsang ciang in nungzuite leh
adiak in Paul thuhilhnate bulpi (tawphah) hong suak hi.
Ih Christian upna ngaihsun dih ni. Piansak
khempeuh apiangsakpa (John 1;1-3), hih amawh leitung ah
mi bang in hong piang hi. Nuntak haksapi hong nungta in
singlamteh ah tawp hi. Hih thu ih up tak pi leh, hih thumann
lamdang mahmah ah aki pumap nuntakna ih nei ding hi.
Tua thu na upna na nuntakna in bang lam teng kilang sak
a bang lam teng kilang sak lo hiam?
NINGANI (Thursday)

Apr. 2

Honpa Tecite (Luke 2:25-32)


Luke in bel Gentilte ading a agelh hi phadiak hi. Hi
mah leh Jew te tangthu athupit lam phawk hi. Tua ziak in
amahn Laisiangtho lui leh thak thute kizopzia vai ah kidawm
mahmah hi. Ni 8 ni a naungek Zeisu aki vun at vai na gen
a Jew te thukham tawh kizui a Jerusalem biakinnpi ah
akipaipihzia zong na gen hi (Luke 2:22-24).
Luke 2:25-32 sim in. Simeon gen thu thum te zong
ciamteh leng:
1. Gupkhiatna pen Zeisu tungtawn hi a;
2. Pasian bawl hi in;
3. Mi khempeuh (Jew te leh Gentilete) ading ahihi.
Hih thu Mang. 14:6, 7 sung a thute tawh bang ci kinahvawh
hiam?
Simeon genkholhna thu in Zeisu nasepna thupi 2
zong genkhol hi.
Amasa pen ah, Khazih in, Israel mitampite apuk
sak leh aphong hi ding hi (Luke 2:34, NIrV). Khazih in
hotkhiatna leh khuavak mi khempeuh ading hong paipih a
mite ading in manh nei lo bel hi lo hi. Khazih ah thu lailak

13

om lo hi. Sang ding maw nial ding cih thu bek ahihi. Tua
dawnna mann ah mite gupna thu kinga hi. Khazih in ih vek
in sang maw sang lo cih hong tel dot hi. Amah tawh aomkhawm te Amah tawh thokik in gamnuam luah ding uh hi.
Amah anialte leh a awlmawh-lote lamet lo in siamang ding
hi. Khazih upmuanna pen kideek theih thu hi lo hi.
Nihna ah Simeon in Mary kiang a agenkholhna thu
namsau khat in na lungsim hong vut ding hi (Luke 2:35,
NIrV). Hih thu in Mary muh khak singlamteh gen hi pelmawh
hi. Mary leh khang khempeuh in singlamteh lo in hotkhiatna
om thei lo cih ih phawk tek ding ahihi. Singlamteh in hotkhiatna thu gelna laigil ahihi.

14

KIKUP DINGTE:
1. Luke in midangte at sa thute at kik hi. Tua hi leh,
Luke lungdamna thubu a Pasian makaihna koici
telsiam ding ih hi hiam (2 Tim. 3:16)? Koici bang
dan in Pasian makaihna hi thei hiam? E.G. White,
The Inspiration of the Prophetic Writers, 1 SM,
p. 15-23 sim in.
2.

Nungak pan a pianna pen Pasian bawl hi a, alamdang


ama vangliatna leh makaihna tungtawn ahihi.
Mihingte telsiam theihnate kheng hi. Tua hi leh,
bang? leitung mite telsiam zawhloh bang thute om
hiam? Nungak pan a suahkhiatna pen Ama hih theih
zawh loh ahi thei ding hiam? Leitung pianngei omzia
tawh apiang thei lo om thei hi. Nungak pan a piankhiatna pen ki neu sak kha thei hi. Kha lam thu atelsiamte ading in nial na ding om lo hi. Gentehna in
Mary kiang a hih a up theih huai lo thu agen ciang in,
Pasian tawh apiang thei lo om lo hi (Luke 1:37) ci in
gen hi.

3.

America TV a thudongte khat in acihna ah, hi thei


leh athu dot nop pi pen Zeisu ahihi. Dotna khat bek
dong nuam a: nungak pan a piang takpi na hi hiam?
cih ahihi. Hih dotna leh adawnna bang hang in thupi
mahmah hiam?

Hotkhiatna in piakkhong hi a ih ngah nang a ih bawl


theih om lo hi. Ahi zongin pawl khat te ading in man tam
lua thei ding hi. Zeisu zuihna in nang ading in bang zah
man hiam? Bang hang in kimanh mahmah hiam?
KIGINNI (Friday)

Apr. 3

SINBEH DING: Luke, lungdam thubu at pa leh amin puakpa


pen zatui mangpa khat ahihi. Laisiangtho sung ah amah
pen aki it mahmah zatui mangpa Col. 4:14 na kici hi. Paul
in azatui siam lam azak ciang in zong in maban tuam dang
Topa piak khat bang in zong hi. Paul zong Luke i panpihna
tawh zinkawikawi uh hi. Tawl khat khit ciang in Macedonia
Philippi ah nusia hi. Hih mun ah Luke in kum sawtpi sung
zatui mang leh lungdamna thu hilhsia sem hi. Zatui mang
ahihna tawh cinate don in, athuaksiate in Pasian damsakna
vang angah nang un thu nget sak hi. Tua bang dan in
lungdamna thu tangko na ding lampi hong kihong hi. Luke
in zatui mang khat ahihna tawh thu um lo mitampite kiang
ah Khazih thu gen theihna hunpha ngah hi. Amah bang a
ih sep ding pen Pasian gelna ahihi. E.G. White, Damna
Thupha, M.H., p. 140, 141.

15

SINNA 2

April 4 - 10
TUIPHUMNA LEH ZEETNATE

NIPINI (Sabbath) Nitak lam

Apr. 4

SIM DINGTE: Luke 3:1-14; Rom. 6:1-6; Luke 3:21, 22;


Luke 4:5-8; Isa. 14;13, 14; Luke 4:9-13.
KAMNGAH:

Kha Siangtho pum nei in vakhu bang in


Ama tung ah kum suk a, nang mah in ka
lung hong dam sak ka it ka Tapa na hihi,
ci in vantung pan in aw khat aging hi. (Luke
3:22).

Nung Nipi a ih muh sa bang in Luke in ama hun lai


a ukpi minthangte pawl khat hong lak hi. Hong lahna thu
pen hih mi vangliante mah bang in a om takpi leh apiang
takpi thu ahihna hong lak ahihi.
Hih mi vang lian huzap neite min akigenna ahang
thudang khat om hi. Gam palak a kiniamkhiat tak a nungta
John tawh akilamdanna lah nang zong ahihi. Tuiphumpa
John pen mihingte athupi pen hun a Pasian kamsang a
lamsial ding a hong paina in leitung honkhia ding a hong
pai Zeisu hang ahihi. Pasian in leitung miliante khat peuh
tel lo a, atualniam zaw te atel zawk pen lamdang sak huai
alunglawp huai thu ahihi.
Laisiangtho thu ngaihsunte in hih makaite
genkhawm in nasep akipat hun pen A.D. 27 ahihkeh 28
kum hong suah uh hi. Hih bang Rome gam makaite hin lai
in Zeisu tui hong kiphum in Pasian Tapa it (Luke 3:22)
hihna van thupha sang hi. Luke in apat lim in Zeisu khazih
nasep thu abanban a agen ma in hih thu kip sak phot hi.
NIMASANI (Sunday)
Topa Lampi Sial Un (Luke 3:1-14)

Apr. 5

16

Luke 3 a John in athupi hotkhiatna thu ah ama


aituam mawhpuak nasep asepkhiatna hong kidawk hi. John
in thu ahilh ciang in mipi lungkim na ding in kamzol valthau
zang lo hi.
Luke 3:1-14 sim in. Ama kammalte ah eite ading a
athupi thumann te kihel hi. Hih mun ah John genna pan
bang na sin thei ding hiam?
Kisikna pen ngaihsutna hawmpi khat peuh hi lo hi.
Greek kammal metanoia pan hong pai hi a lungsim kikhelna
pan a nuntakna lampi thak zuatna ahihi. Ki baptize cih
ciang in tui sung a kidiah vek cihna hi. Tui ah diah vek cih
in khiatna thukpi nei hi. John mapek in Jew te in tuiphumna
pen tui sung a kiphum vek cih na ahihi. Gentile te Jew te
upna ah hong lut uh ciang in ahih ngeina uh ahihi.
John in Jew te zong tuiphum ding a agen ciang in
thuthak aphuang hi a: kituiphumna in mawhna tawh kipawl
gamtatnate nuai siat in Messiah hong pai kik na ding kiging
a om cih atangko ahihi. Tuiphumpa John in mawhna nusia
a van mite bang in nuntak siangtho ah kalsuan cih alahna
ahihi. Hih nuntak thak Zeisu tawh akipan ding hi ta hi.
John in agen lai na ah ken tui sung ah kong phum a, ka
nung a hong pai ding pa in Kha Siangtho leh mei tawh
hong phum ding hi na ci hi (Luke 3:16, NKJV). Tua hi a tui
sung a phumna pen sung lam kikhelna lim la ahihi. Tua
pen Kha Siangtho a kiphumna tawh kip sak ding ahihi.
Rom. 6:1-6 sim in. Tui phum vai tawh kisai bang
kha lam sinna Sawltak Paul in hong pia hiam? Tui sung a
kiphumna leh tui sung pan a paikhiatna pen mawhna ah
si a dikna ah nuntakna tawh na genteh hi. Khazih sung ah
nuntakna thak nang a in bangci ciang dong taksuakk hiam?
NINIHNI (Monday)
Ka It Ka Tapa Na Hihi (Matt. 3:13-17)

Apr. 6

17

Luke 2:41-50 sung ah, Joeseph leh Mary in Jerusalem ah Zeisu amatsuahna vai uh ih sin hi. Angaihsut huai
thu in Mary in atai ciang in Zeisu dawnkikna thu ahihi (aneu
48). Zeisu dawnna ah Amah Pasian Tapa ahih lam atheihna
hong lak hi. Bang hang a no kei hong zong lai zang? Ka Pa
inn ah ka om ding ahih thu thei lo maw? na ci hi (aneu 49,
NIrV). Zeiseu dawnna Joseph leh Mary in telcian lo hi. Bang
telcian na lai zang mah ding? Nungzuite na ngawn, akum a
akikholh khit mah un, Amah leh anasep telcian lo uh hi.
Gentehna in, athawh kik khit ciang in Zeisu in
Emmaus khua lampi a nungzui 2 te tawh kiho uh hi. Khat
in Zeisu thu agenna ah Amah kamsang khat hi; agen
ahawmnate ah, Pasian mai leh mite mai ah vang nei hi
(Luke 24:19, NIrV) ci hi. Zeisu bel kamsang bek hi lo lai zaw
hi. Nungzuite mahmah in zong amah kua hi a, bang vai a
hong pai cih tel lo uh hi.
Matt. 3:13-17; John 1:29-34; leh Luke 3:21, 22 sim
in. Zeisu ki tuiphum pen bang hang in thupi hiam?
A ki tuiphum laitak in Zeisu pen Pasian Tapa ahihna
van pan hong ki gen hi. Zeisu in amah tui akiphum kul ahih
man hi zaw lo in midangte etteh ding a abawl ahihi (Matt.
3:14, 15). Zeisu aki tui phum vai athupi thu thumte in:
1. tui phumpa tangkona, leitung mawhna apuakhia!
Pasian tuuno en un! (John 1:29, NKJV);
2. Zeisu na sepna ding a anuntakna ah Kha Siangtho
makaihna;
3. Zeisu pen Pa lungkimna, Pasian Tapa ahih thu
van pan a tangkona cih te ahihi.
NITHUMNI (Tuesday)

Apr. 7

Ann bek Tawh Hi Lo (Luke 4:4)


Zeisu pen, Kha Siangtho tawh kidim in . . . Khasiang-

18

tho in gampa lak ah ni 40 sung dawi ze etna thuak ding in


paipih hi (Luke 4:1, 2, NKJV). Pasian sawl bang sem ding a
hong piang ahihi. A ki tui phumna ah a nasep kipan hi. Kha
Siangtho in panpih hi. A masuan ading kiging khol ding in
gamlak zuan hi.
Gam lak a athuak zeetna in Khazih leh Satan kikal
kidona ahihi. Hih kidona pen van ah Satan hong lehtat a
kipan ahihi. Gamlak a, ih gumpa in ni 40 ann ngawlna tawh
thanem a, ih masuan liap in lam et om lo hong bang hi. Tua
hun mah in Satan in a nasep masuan hong pan a amahn
azawh kei leh amah ki zo ding cih mu hi. Hih kidona pen
adangte khat peuh khut ah ngak ding in thupi lua hi. Amah
ngiat mah hong pang hi. E.G. White, Khangcin Lunggulh,
D.A. p. 116.
Khazih kiang ah Satan cih ngaihsun leng: Pasian
Tapa na hih takpi leh hih suangte khomun suak sak in na
ci hi (Luke 4:3, NKJV). Hih mun ah Satan in van a asep sa
sep ding a hanciamm bang hiam?
Ann pen hih vai ah athupi pen hi lo hi. Ni 40 sung
honpa a ann ngawlna in agilkial mahmah hi. Satan in Zeisu
gilkial pen mawhna sung lut sakna in neih sawm hi. Ahih
hang in Satan in Zeisu pen piang sak pa ahih lam thei hi.
Van nuai khempeuh bangmahlo pan a apian sak ahihi.
Suangte khomun suah sak pen avai buai hi lo hi. Avai buai
pen amasa kammalte vai hi a, Pasian Tapa na hi takpi leh
cih thu ahihi. Tua ma ni 40 hun in Pasian Tapa ahih takpi
lam van pan kitangko khin hi. Tun tua vai Zeisu in lunghei
nei ding maw? Pasian kammal muan lohna pen ze-etna
sung lutna masa pen hi. Vantung ah Satan in Zeisu thu
neihna dem ngei zo hi. Tun adem leuleu hi a, van a ahih
sang a aki thei lo zaw tham in abawl ahihi.
Pasian kamciamte muang mawh kha lo ding in bang
ci kisin thei ding na hi hiam?

19

NILINI (Wednesday)

Apr. 8

Kei Hong Bia In (Luke 4:5-8)


Luke 4:5-8 sim in. Bang hang in Satan in Zeisu biak
ding ut se hiam? Bang vai thupi om hiam?
Pasian bek biak ding ahihi. Biak huai hihna pen piang
sakpa leh piansakte kilamdanna ahihi. Vantung a Lucifer in
Pasian alangdona vai zong kibiak vai mah na hihi. Isaiah in
Lucifer lungtup Isa. 14:13, 14 a agenna ah: atokhom van aksite
sang a asan sak zawk a, sangpenpa tawh kibat ding ahihi.
Pasian bek in aneih theih thuneihna atuh na hi gige hi.
Tua hi a hih ze-etna ah bang thu piang cih ih telsiam
thei zaw hi. Zeisu in hih leitung, Pasian neihna leh ukna
sung ah aguan kik ding ciang in Satan in mual dawn ah
paipih hi. Satan in Zeisu hih leitung kumpi gam khempeuh
mu sak hi. Tua teng gamtat na neu no khat tawh piak ding
gen a: nong biak leh avekpi in nang a suak ding hi ci hi
(Luke 4:7, NKJV)
Satan in Zeisu thuneihna pen ama a bang in ngaihsun sak nuam hi. Satan in Zeisu pen liatna leh minthannate
tawh ze-et ding hanciam in ama kiang ah kun sak ziau ding
bek ahihi. Vantung a angah zawh loh thu Zeisu kiang pan a
ngah ding ahanciam ahihi.
Khazih in ze-etna angawh dawnzia ngaihsun leng,
Satan aw kihemkhia in! (aneu 8, NKJV). Ki biak vai thute
piang sak pa bek tawh akisai ahihi. Pasian kammal mah
zang in na dawng kik hi. Kha Siangtho in Moses kiang ah na
ci khin hi lo hiam?, Israel te aw, ngai un: Topa Pasian in
Too khat ahihi! Na Topa Pasian it in, . . Na Topa Pasian
zahtak in, Ama na nasem ding hi (Thuhilhk. 6:4, 5, 13, NKJV)
ci hi lo ahi hiam? Upna leh thumanna tawh kiptak a Pasian
zuihna pen Satan zuauthu leh khembawlnate dawnna hoih
pen ahihi.

20

Ih upna azawm sak ding khialkhemna thu neu no


khat tungtawn in zong kituak kha thei tek hi. Gentehna in,
na nasep masuamte, na college lai zawhna, na za khanna
vai cih te in Nipi ni Sabbath khawng hong zawikaih sak
nuam thei hi. Koici ciang tawh lungkim ding? Akilawm takpi
hun a om thei ngei ding hiam?
NINGANI (Thursday)

Apr. 9

Khazih Agualzo Pa (Luke 4:9 - 13)


Luke leh Matthew in ze-etna nihna leh thumnate
kilaih sak hi. Ahang ih theih loh hang, thupi sam lo hi.
Lungdamna thubute sung a avai thupi pen abu 2 tuak ah
Zeisu in Satan tung ah gualzo dikdek cih thu ahihi. Athupi
dang khat ah Zeisu Khazih pen eite mah bang in ki ze-et a
khialkha tuan lo hi (Heb. 4:15). Ze-et khialkhemnate ah
gualzo a Satan tung a Pasian kammal bang a genna leh
thungetna tawh, Pasian gam thu tangko ding in Zeisu hong
kipankhia in Christian thuhilhna hun hong kipan theita
ahihi.
Luke 4:9-13 leh Matt. 4:5-7 sim in. Ze-etna masa te
gel ah Zeisu in Satan anntah pen Laisiangtho zang in zo hi.
Tun, athum veina ah, amasate mah bang in Laisiangtho
siksan in Pasian kammal sittel sinsen maw cih ze-et hi. Hih
mun ah bang piang a, Zeisu in bang ci dawn hiam?
Satan in Zeisu pen Jerusalem, Jew tangthu ah
asiangtho-pen, biakinnpi dawn ah paipih hi. Pasian amite
tawh a omna mun pen Zeisu leh Satan kidona mun hong
suak hi. Pasian Tapa na hih leh cih thu tawh hong tawngg
kik hi. Satan cihna ah:
Pasian pen na Pa takpi ahih leh, na masuan ama
thupiakna tawh ahih leh, hih biakinn dawn pan ki kia sak
in. Amann takpi leh hong liam sak lo ding hi. Satan in

21

Laisiangtho man in: Pasian in avantung mite hong kem


ding in sawl ding hi. Amaute in akhut uh tawh hong len
ding uh hi (Luke 4:10, CEV).
Satan in Laisiangtho thei napi kawilaak hi. Ama
bawlzia banga Zeisu pen Pasian asittel sak ahihi. Zeisu in
Pasian deihna bang asep lai teng Pasian in avantung mite
tungtawn a, kep ding kamciam hi. Daniel leh alawmte zong
tua bang mah ahihi. Laisiangtho man in Zeisu in Satan
dawng kik hi. Pasian pen ei sittel ding hi lo hi (aneu 12). Ei
hih ding pen ama khut ah kiaap a ama deih bang a hong
sepkhiat ding ahihi.
Ze-et khialkhemna vai ah athupi thu 4 te in:
1. Ze-et khialkhemna apengg kuamah om lo hi.
2. Pasian in ze-etna hong tun sak ciang in zawh
nang akisam hehpihna leh thatang zong hong pia
hi.
3. Ze-et khialkhemnate ki bang den lo hi;
4. Athuak zawh loh ding uh a, ze-et khialkhemna
atuak kuamah om lo hi (1 Cor. 10:13).
KIGINNI (Friday)

Apr. 10

SINBEH DING: Josep leh Mary te in Pasian lungngai in


thu ngen den uh hi leh amau sep ding thute telsiam in Zeisu
mansuah lo ding uh hi. Ni khat a awlmawh lo khak man un
Honpa mansuah uh a ni thum sung lungkham a zon hong
kul hi. Eite zong, kam nainawng, kam hoih lo te zang in
thunget ding ih phawk kei leh ni khat sung in Honpa ih
mansuah kha ding a lungmuanna ih muh kik nang in ni
tampi sung lungkham ih thuak hong kul ding hi. E.G.
White, Khangcin lunggulh, D.A. p. 83.
KIKUP DINGTE:
1. Ze-et khialkhemnate mawhna hi pah sam lo hi. Sian

22

thona lam hong manawh pih theih thu Laisiangtho in


hong gen hi. Hong ki khen ding pen thu khat hi a,
mawhna sunga puk ding pen thudang khat ahihi. Ze-et
khialkhemnate ih pelh theih nang in ih hih theih banga
pelh ding vai ah bangci ding ihhi hiam?
2. Laisiangtho thu ngaihsun te leh ngaihtuah a thumann
kansuut te in metannarrative acih uh thupai pi khat
leh thu neuneu te zong kihel hi. Thu dang khat in enleng
metannarrative ih cih pen tangthu leh thupiangte ahuam
kim thu ahihi. SDA te ih hihna tawh, kikingkalhna thu
pen vantung leh leitung ah thu teng apianna thute
ahuampi ahihi. Laisiangtho bang munte in hih kikingkalhna a om den lam hong lak hiam? Bang munte in
hong tel thei sak hiam?
3. Ih tuah khak ze-et khialkhemnate ah gualzawh nang
kamciam hong pia Laisiangtho mun thupi pen te bang
khawng hiam? Tua bang kamciamte kawmkal mah ah
bang hang in puk ding ol mahmah veve mawk hiam?
4. Tu kal sinna sung khat a acihna ah lunghei neihna in
ze-et khialkhemna tuah nang kalsuan masa pen hi na
ci hi. Bang hang in hih thu mann hiam?
5. Milim biakna ih cih pen Topa ahi lo khat peuh mai ah
kun a biakna sang koici bang in khawkk zaw tham hiam?

23

SINNA 3

April 11 - 17
ZEISU KHAZIH KUA HIAM?

NIPINI (Sabbath) Nitak lam

Apr. 11

SIM DINGTE: Luke 4:16-30; Luke 6:5; Eph. 1:3-5; Luke


9:18-27; 2 Pet. 1:16-18.
KAMNGAH: Zeisu in, note in kei kua hi nong ci uh
hiam? ci in adot ciang in Peter in, nang
mah in Pasian Khazih na hihi aci hi. (Luke
9:20).
Zeisu Khazih kua hi mawk hiam? Hih pen khel dot
thu hi lo hi. Mihing ih cih kua hi mawk cih vai tawh kisai
thubul ahihi. Athupi zaw lai ah, mailam ciang bang piang
in bang tuak ding cih thu hi lai hi.
Zeisu nasep hoih sa in, athu thupi sa in, alungduaina
phat in, ama lungmuanna vai panpih in, ama dinmun zahtak
in, ama angsung khual lohna thupi sa in, asih zia lamdang
sak huai hi. Mi tampi te in Zeisu pen mi dik mi hoih khat,
thumann thutang mi, ki lawm ki tuak a genna hawmna anei,
cinate adam sak, thuak siatna te ah hehnem siampa khat
bang in sang ding uh hi.
Hi mah hi. Zeisu pen sia siam pen, makai siam
mahmah, mi lungsim thei siam, mihing nuntakna atelsiam
zong kici mai thei hi. Hi bang teng bek ban ah tampi hi lai hi.
Hih thute khempeuh in kei kua hi hong ci na hi uh
hiam? ci a adotna dawnna nang in cing zo nai peuhmah lo
hi (Luke 9:20, NKJV).
Hih pen dawn akul dotna ahihi. Hih dawnna tung
ah ih mailam thu teng kinga hi.
NIMASANI(Sunday)
Miten Zeisu Koici Ngaihsut (Luke 4:16-30)

Apr. 12

24

Lungdamna thubute leh Laisiangtho thak sim in.


Zeisu in bang sem a ama kua hi mawk cih a up huai zolo
tampi om thei ding hi (ama nasep pen amah kua ahih tawh
akizom ahihi). Amah Pasian hi a honpa zong hi in, Amah lo
buang tawntung nuntakna lampi dang om lo hi. Hih thute
ih ngaihsut cian kisam a mi khempeuh ading in luang leh
ban vai ahihi.
Luke 4:13-16 sim in. Mite bang hang a tua cih tat
uh hiam? John 3:19 zong sim in.
Zeisu khuapihten Zeisu muh ding lawp mahmah uh
hi. Na lamdang tampi bawl khin a Nazareth ah hong ciah
hi. Agen alamdang thute hang in lungmang uh hi. (Luke
4:24, CEV). Amaute khialhnate agen ciang in lehtat uh hi.
Luke 7:17-22 sim in. Zeisu vai John in adot sak
bang hiam? Bang hang a dong hi ding hiam?
Tui phumpa John, Zeisu lampi ding abawl sak,
Pasian tuuno ci a atangkopa na ngawn in asung tawng ah
lunghei nei veve lai hi. John theih nop thu pen, hong pai
ding acih pa na hi hiam? (Luke 7:19, NKJV).
Zeisu in John dotna dawng lian lo sawnsawn hi.
Ahihna teci te ahi asep abawlna thute genn in: khebaite
lam pai a, aphakten damna ngah in, bengngong ten khua
za uh a, misite tho in, mi zawngkhalte kiang ah lungdamna
thu kitangko hi (aneu 22, NKJV). Zeisu in John dotnate
adawn kisam lo zong ci kha mah ding hi. Asep abawlnate in
ahihna lak khin zo hi.
Thu khat pan in Zeisu dawnnate in John patau sak
thei zawlai ding hi. John ngaihsutna pan, Zeisu in tua te
hih thei ahih leh ken thong inn sung ah bang tuak mawk ka
hi hiam? Hih bang vai ah lamdang asa lo tawm mahmah
ding hi. Pasian in vangliatna khempeuh nei ahih leh, ken
bang hang a hih teng tuak? Bang hang in singlamteh leh
hong kamciamte in dawnna dik tak hi lian mawk hiam?

25

26

Apr. 13

Pasian Tapa (Luke 1:31, 32, 35)

thu ahihi. Zeisu pen Pa tawh akinaizia ah akikim, tawntunga


aom khawm ahi uh hi. Too sung a kihel hihna tawh Zeisu
pen Pa tawh kinai diak hi.

Mihing Tapa leh Pasian Tapa cih minte pen


lungdamna thubu sung a Zeisu agenna ah azat minte ahihi.
Amasa pen in Zeisu pen mi bang a hong piang Pasian
cih lak hi.
Anih na in thumgawm Pasian khat lak a anihna
agenna ahihi.

Zeisu in van a om Ka Pa acih ciang in, mihing ahih


hang in van Pasian tawh pum khat ahihna nungzuite aphawk
sak ahihi. Amah in amaute tawh thuak khawm in athuaknate uh ah ahehpihpa zong ahihi. Too Pasian hihna hang in
tawntung pa tokhom tawh kizom hi. E.G. White, Khangcin
Lunggulh, D.A. p. 442.

Hih te gel in Pasian leh mi ahi khawm Zeisu Khazih


alamdanzia hong lak minte ahihi. Telsiang ding baih lo hi.
Atelsiang hakna in mi leh Pasian ahi Zeisu pen lametna lianpi
hong piapa ahih lam hong ngaihsun thei sak hong suak thei
zaw hi (Luke 1:31, 32, 35; leh Luke 2:11 sim in). Hih munte
in Zeisu pen kua ahih takpi lam hong gen hiam?

Zeisu Pasian ahihna in ei ading in bang khiatna nei


hiam? Hih thu in khiatna tampi nei hi. Lamdang asak huai
pen thu in Zeisu pen Pasian kim lai mite mun ah akipiak
theih nang in hong kiniamkhiatna thu ahihi. Hih mun ah
Pasian agen ih hihi! Hih thumann in Pasian taktak ahihna
eite ading in bang alamdang lametna hong nei sak hiam?

Luke 1:31, 32 sung a vantung mi in, ZEISU, sang


pen Pasian Tapa, David tokhom Topa Pasian in apiak ding
pa ahihi (NKJV). Zeisu in Pasian Tapa ahihi. Amah in
Khazih, Messiah (teltuampa) David tokhom akip sak kik ding
pa ahihi. Amah in leitung kumpi khat hi bek mawk lo in
Pasian tokhom atuh nuam Satan azo siang ding van kumpipa
ahihi. Vantung mite in tuu cingte kiang ah bawngkuang
sung a naungek Zeisu in Khazih Topa, honkhiapa hi cih
thu tangko hi. (Luke 2:11, NKJV).
Tua ban ah, Pasian Tapa in Too Pasian sung a ama
mun zong hong lak ahihi. Hih min in hih leitunga Zeisu
hong om sunga Pa Pasian leh Zeisu kikal akinaizia hong
thei sak min zong ahihi.

NITHUMNI (Tuesday)

NINIHNI (Monday)

Pa leh Tapa kikal kinaina pen ei leh Pasian kikal


kinaizia tawh kibang lo hi. Ei kinaina pen piangsakpa leh
honkhiapa hihna tawh hong sep sakna tungtawn a ih ngah

Apr. 14

Mihing Tapa (Luke 6:5)


Zeisu in Pasian Tapa leh mihing Tapa ahihna thei tel
mahmah hi (Luke 22:67-70). Ahi zong in mihing tapa cih
min deih diak hi. Midangten tua min tawh sam lo uh hi.
Stephen thugenna (Sawl. 7:56) tua min akizatna mundangte
in Mang. 1:13 leh Mang. 14:14 te ahihi. Midangten zatpih
lo hi. Hih kammalte lungdamna thubu sung ah 80 vei val
leh Luke thubu sung bek ah 25 vei kimu thei hi. Luke in
hih kammal azatnate ah Zeisu pen Pasian in hotkhiatna
thupha tangko ding a Pasian sawlpa cihna lungdamna tawh
agen ahihi.
Mi bang a hong piang Pasian Tapa cih thu in eite
ading in kicing kim hi. Hih thu in Khazih tungtawn leh
Khazih tawh eite hong henkhawm khauzang bang ahihi. Hih
thu in ih sin toh den ding thu ahihi. Khazih pen mi taktak

27

hi a, mihingte bang a hong kiniamkhiat nopna thu hong lak


hi. Amah pen mihing cilehsa apua Pasian zong ahihi. E.G.
White, Teltuam Thupuakte, 1 SM. p. 244.
Luke in mihing tapa cih kammal azatna tawh
apiandang ama pumpi, zialehtong, amasuan, leh Zeisu
mailam hun cihte hong ngaihsun kha thei sak hi.
Amasapen ah, tua min in mihing ahihna lak a, leitung
minlehpuam pha nei lo hi (Luke 9:58).
Anihna ah, tua min in Zeisu pen Pasian ahihna zong
kawk hi. Bang hang hiam ci leh mihing tapa in Nipini
(Sabbath) Topa ahihi (Luke 6:5, NKJV). Tua hi a Amah in
piangsakpa, maisak theihna vang nei pa ahihi.
Thumna ah, leitung pian ma a Too te ngaihsutna sa
apicing sak ding in Zeisu hong pai ahihi (Eph. 1:3-5). Tua
hi a mihing Tapa in amangte zong ding gum dinga hong pai
ahihi (Luke 9:56; Luke 19:10). Ahi zongin hih hotkhiatna
thu pen Mihing Tapa in thu tampi thuak in sihna thuak a
ni thum ni a athawhkik khit mateng picing thei nai lo hi
(Luke 9:22, NKJV). Mihing Tapa in atot ding lampi atheih hi
a, mihingte hotkhiat nanga apiak ding manh zong atheih sa
mah ahihi. Hih thu in hotkhiatna vai gelna vai ah Khazih
mi bang a hong kipum piakna thu hong lak hi.
Alina ah, Luke in hong lah haksatna teng athuak
Messiah omzia teng kician mahmah a: singlamteh atel theih
zia (Luke 18:31 - 33), akizuakna (Luke 9:44), genkholhna
tangtunna ahi ama hong sihna (Luke 22:22), singlamteh a
hong kikhailupna leh athawhkikna (Luke 24:7 leh Luke 11:30
saikak in la), Pasian leh mite kikal a palai na asepnate
ngaihsun in.
Angana ah, Luke in mihing tapa pen leitung bei ciang
a misiangthote thamanh pia ding leh kikingkalhna ma hial

28

dinga hong pai nading thute acing in hong mu thei sak hi


(Luke 9:26; Luke 12:4; Luke 17:24, 26, 30; Luke 21:36; Luke
22:69).
Atom in en leng mihing tapa cih kammal ah Khazih
kua hi a, bang hih ding a hong pai a, bang teng bawl a,
hotkhiatna vai tawh kisai bang teng sem ding bang teng
hong sep sak ding cih thute kawk hi.
NILINI (Wednesday)
Pasian Khazih

Apr. 15
(Luke 9:18-27)

Luke 9:18-27 sim in. Adawnna ding uh atheihsa


anungzuite kiang ah bang hang in dong ding ahi hiam? Ama
thu leh amau nungzuih manh bang ahilh nuam hi ding hiam?
Kei kua hi hong ci na hi uh hiam? (Luke 9:20,
NKJV). Kum 2000 ma Zeisu dotna pen tu dong mah a ih
dawn ding hi den hi. Mi tuamtuamten dawnna tuamtuam
pia ciat uh a; sia lianpipa, mihon vai thu telsiam, thumann
thutak gena aneipa, akipumpiak a etteh huai, lau anei lo
kamsangpa, kipawlkhopzia puahphapa, vai khempeuh ah
etteh tak cing hi. Tua dotna i dawnna ding diktak pen Peter
kam pan hong pusuak hi.
Zeisu in pianngei tung a athuneihna hong lak hi (Luke
8:22-25), (aneu 26-35), natnate azawhna, (Luke 5:12-15;
Luke 8:43-48), bangmahlo mai tawh mi 5000 avakna (Luke
9:13-17) sihna tung ah agualzawhna (Luke 8:51-56) cihte
ahihi. Tua ban ah, Zeisu in anungzuite dotna 2 donga :
Amasa pen ah, mi ten Amah angaihsutzia hi in; tua khit
teh anungzuiten Amah angaihsutzia uh ahihi. Atheih loh
uh adong hi lo hi. Amauten atel siam nang a avek a akipiak
uh akul ding lam athei sak hi zaw hi.
Zeisu ih theihna pen gensawn pan hi theilo hi. Mi
ngaihsutzia namkim thei kha mah ni. Christian thu mite
ngaihsut khit khempeuh zong thei kha mah ni. Mi muan

29

tampite ngaihsut-ziate ban gen thei in Christian ki hi lo thei


hi. Christian hihna pen Zeisu thu theihna hi ngei lo hi.
Zeisu ih theihna hi den hi. Zeisu Khazih in mi khatsim
khentatna kulsa hi. Zeisu in Peter bek dong lo hi. Ih vek a
hong dong hi a: nang kei hong koici muh, hong koici
ngaihsut na hi hiam? aci ahihi. - Adapted from William
Barclay, The Gospel of Matthew, (Bangalore: Theological
Publications in India, 2009), Vol. 2, p. 161.
Zeisu hong dot thu ih dawnna pen Peter agenna sang
neu zaw thei lo in: Zeisu in Pasian Khazih ahihi (Luke
9:20, NKJV). Khazih khiatna pen sathau nilhpa, Messiah,
anasep masuan pen gupkhiatna hi a, Satan letcipna mawhna
pan suakta a dikna thu ah nuntakna ahihi.
Zeisu kua hiam? cih ih theih bek kicing lo hi. Ei ma
ading in ih theih kul hi. Zeisu thei ing na cih leh - Ama thu
bang teng thei a? Nang theihna in Ama thu bang hong hilh,
kua ahih lam hong hilh hiam?
NINGANI (Thursday)
Mel Kilamdanna

Apr. 16

(Luke 9:27-36)

Lungdamna thubu 3 te sung a mel kilamdanna sim


kim in (Luke 9:27-36, Matt. 17:1-9; Mark 9:2-8). (Tua thu
vai Peter hong genna, leh ama mit muh teci hong genna; 2
Pet. 1:16-18 sim in). Luke in bang hong gen beh a, tua thu
bang hang in thupi hiam?
Luke in apatna lam Matthew leh Mark gente sang
kim zaw in: Zeisu in Peter, John, leh James te mualtung ah
thungen ding in paipih hi. Zeisu in Jerusalem lam nga in
mailam a athuak ding thute genkhol hi. Zeisu in ama septe
Pasian sep sak nop te hi sak nuam hi. Tua bang hun lai tak
in, thungetna pen Pasian deihna telkheh theihna omsun
ahihi. Thungetna tungtawn in Zeisu tung ah van vangliatna
hong kibuak hi. Amel hong kilamdang hi. Apuan te khuaphia
bang hi (Luke 9:29, NIrV).

30

Vangliatna adim Zeisu pen Moses leh Elijah tawh


Ama sih ding vai, Jerusalem a asih baih ding vai gen uh hi
(aneu 31, NIrV). Hih mun ah si, paikhia cih thu pen thu 2 in
pai a: amasa pen ah Jerusalem a asih ding vai ahihi. Ahi
zongin Greek kam tawh hih Exodus pen sihna genna hi lo
hi. Anihna ah tua Exodus pen Zeisu in Jerusalem a sihna
tung ah gualzo a mite asuahtak sak ding thu agen ahihi.
Tua thumte kimuhkhopna (Zeisu, Moses leh Elijah)
pen van pan a aw tawh kikhumm a, hih in ka it ka Tapa hi.
Athu ngai un! (aneu 35, NKJV). Tua mel kilamdanna in
Zeisu vangliatna pulak a Pasian Tapa ahihna ki gen kik in
hotkhiatna in Tapa nuntakna sawngg ding cih thu tangko
hi. Tua hi a, nungzuite kiang a van pan a thu piak in: athu
ngai in athu mang un. Thumanna leh cihtakna lo tawh,
nungzuihna om thei lo hi.
E.G. White in Moses leh Elizah vai agenna ah, Zeisu
tawh Atuahsiat ding vai holim khawm ding in vantung mi
tokhom tung a tu kuama peuh te sang in tel zaw uh hi. Van
pan a panpihna, thuakpihnate tawh hehnem ding a hong
pai ahi uh hi. Leitung lametna, mi khempeuh hotkhiatna
vai pen amau kikamkup thu ahihi. E.G. White, Khangcin
Lungguh, D.A. p. 425). Zeisu nangawn, mi tampi te ahehnempa, hehnep kisam hi. Hih thu in ih makaipite, siate, leh
lamlakte zong khat veivei hehnep, hanthot, midangte huhna,
panpihnate kisam thei uh hi. Tua bang na theih tu in kua
om hiam?
KIGINNI (Friday)

Apr. 17

SINBEH DING: Khazih mihing ahihna vai telkhialhna


apiang sak thei ding dotna, genna khempeuh pell in.
Thumann pen upmawh sansat tawh kinai mahmah hi. Zeisu
pen mi bang a ih gen ciang in mi khat lah hi a Pasian lah ahi
veve pong bang in na kammal zat te akitelkhialh loh nading
in kidawm in. Gentehna in, hong suah hong pianna pen

31

Pasian nalamdang ahihi. Khazih sung ah mawhna tawh


kipawl bangmah om ngei peuhmah lo in mawhna sung ah
them zong kisawh kha lo hi. Mi bang, eite mah bang in
khialkhemna thuak a ahi zong in asiangtho ci in kisam hi.
Eite bang a ki koici ze-et in khialkhemna thuak thei mawk
ding a, mawh bang peuhmah lo ding cih bang bang ci pian
thei ding. Khazih mi bang in hong piang a mi hi paisuak
ding hi cih pen lamdang lua hi, thu lamdang hiden ding hi.
E.G. White, Comments, 5 B.C. pp. 1128, 1129.
KIKUP DINGTE:
1. Hih atung a E.G. White lai at Khazih mihing pianzia sim
in. Zeisu Pasian pianngei leh mihing hihna in alian thumann, ih telsiang zawh ngei loh ding thu ahihi. Akigelh
mah bang in mihing hi den lai ding a, telsiang zawh hi
thei ngei lo ding hi. Hih thu thuuk ei theih dana atheilote
tung thu khen mang ih sep khak ding bang hang in kidop
kul ding hiam?
2. Mel kilamdanna mual a thupiang ngaihsun in. Amah
tawh hong pai teltuam nungzuite in bang bawl masa uh
a? Ihmu! ei zong hotkhiatna vai thulianpi, Zeisu
kumkikna hun ma deuh in tua bang mah a ihmu khate
maw?
3. Zeisu in Ama thu agenna pawl khat sim ni. Zeisu pen mi
thupi khat, kamsang lian khat, ahihkeh kha lam makaipi
khat, bek a ngaihsut khak pen bang hang in khial hiam?
Amah mah kikhem cip, mi amkham khat bang in bang
hang ngaihsun lo ding? Zeisu in Zeisu ahihna pan khel
theih ding, ih tel theih dang om thei lo hi.

32

SINNA 4

April 18 - 24
NUNGZUI DINGA SAPNA

NIPINI (Sabbath) Nitak lam

Apr. 18

SIM DINGTE: Luke 5:1-11, Luke 6:12-16; Luke 9:1-6;


Matt. 10:5-15; Luke 10:1-24; Luke 9:2325; Matt. 16:24-28.
KAMNGAH: Mi khempeuh kiang ah Zeisu in: Mi khat
peuh in kei hong zuih nop leh apumpi nial a
Ama singlamteh nisim pua in hong zui ta
hen. (Luke 9:23).
Nungzui ih cih pen sangnaupang, mi cih bang a
ata mi khat peuh ahihi. Laisiangtho sung ah hih kammal
250 vei val bang om a Sawltak sung leh Lungdamna thubute
sung ah tamdiak hi.
Nungzui hihna in lungsim thalawp sak a lungsim
tawnbawl in Pasian leh mite tawh ih kizopna ah hanciamna
sang pen kisamh hi. Khazih tung ah muanhuai takpina leh
athupuak ah nuntakna lo tawh nungzuihna cih om thei lo
hi. Hih sang a athupi zaw bang dang om thei ding?
Pasian in mite ahih bang un sam a Ama nasepna
ah pantah hi. Ama tung ah ki pumpiak kul hi. Pasian Kha
Siangtho ih san ciang in akisam pilna siamnate hong kilang
ding hi. Kha Siangtho makaihna nuai ah lungsim ngaihsutnate Pasian ah kipumpiak in hong khangto ding a Ama
deihna tawh kituak telsiam in hong semkhia ding hi. Azawngkhal zialehtongte hong thakhauh ding hi. Muanhuai tak a
omna tungtawn in Amah tawh kikhawl khawm in Lungsim
leh omziate ah Amah kisunn semsem ding hi. E.G. White,
Khangcin lunggulh, D.A. p. 251.

33

Tu kal Zeisu in anungzuite asapzia tungtawn in Ama


nasepna ih zoptohna ah ih sin theih ding thute ih en ding hi.
NIMASANI (Sunday)
Mi Amante

Apr. 19

(Luke 5:1-11)

Simon leh Andrew te in zan tha pai in na sem


tangtangh uh hi. Ngabeng nasep asiam mahmahte hiuh a,
bang hun a tawlnga ding cih zong thei uh hi. Zan thapai
nga bang mah man lo uh hi. Lungkia thanem a aom lai tak
un amau ngaihsut tawh kituak lo sawlna ngah uh hi: tui
thuukna lam ah pai un la ngente vapai un (Luke 5:4, NIrV).
Peter in lungkiatak leh lamet bei tak in adawn kikna ah:
zan thapai ka sep uh hi a bang mah kingah lo hi ven; nang
cih mang ung ei leh . . . . (aneu 5, NKJV).
Hih ngabeng siam mahmah te tung a thu apia
khutsiampa kua hi mawk hiam? Simon in thudon lo thei
lua hi. Ahi zongin Zeisu hehnepna sa te leh thuhilhnate in
huzap nei lo thei ding hiam? Tua hi a, adawn kikna ah: na
cih bang mang ung ei leh!.
Nungzui ih hih leh sin ding amasa pen thu in Khazih
kammal manna ahihi. Andrew, John leh James ten zong
agimhuai zan teng pen ngamat honpi teng tawh lametna leh
lawpna ading phalvak hun hong tung hi ta hi. Peter zong
tha khat thu in khuk din in agenna ah: ka geinai ah om
ken, kei mawhna tawh akidim mi hi ing (aneu 8, NKJV).
Pasian sianthona leh ih ninhuaizia theihna in nungzuihna
vai ah athupi kahlei dang khat ahihi. Isaiah in tua kahlei
tawn khin hi (Isaiah 6:5). Tu in Peter in zang leuleu hi.
Luke 5:1-11; Matt. 4:18-22; leh Mark 1:16-20 sim
in. Tua apiang na lamdang, ngabeng siamte lamdang sak
thu, Peter kipulakna, leh Zeisu thu neihnate ngaihsun in.
Hih thupiangte sim kim in. Khazih nungzui suahna lampi a
thupiangte vai bang hong gen hiam?
T-3

34
Lau kei in. Tu a kipan mite na man ta ding hi
(Luke 5:10, NKJV). Ngabeng pana mi akikhel sakte suahna
in thu nasia mahmah hi a: Zeisu ah kipumpiak kul in,
1. Thanemna leh mawhnate phawkna,
2. Theihkholh loh khat tang a nungzuihna lampi ah
thatang ding a Zeisu upna tawh zuatna, leh
3. Khazih leh Ama tung bek a kingak dennate ahihi.
Ngabengte nuntak genkholh theih om lo in lauhuai
hi. Tuihual gilo nawk kul a mailam thu genkholh theih
omlohi. Mi kikhel sakna vai zong tua bang mah hi a, ahi
zong in Topa in hong kamciamna ah, laukei in hong ci hi.
Nungzuih ih cih baih lo hi. Nopna dahna leh asuk ato om a,
hi mah leh khat tang a pai cih om lo hi. Lau kei in hong ci
pa in amuanhuai nungzuipa tonpih den hi.
Peter mawh sutna ngaihsun kik dih in. Amawhna
in Zeisu kiang pan kikhenkhia nuam sak hi. Eite Pasian
kiang pan hong sawnkhia nuam bang mawhna hiam?
NINIHNI (Monday)
Tua 12 te Telna

Apr. 20
(Luke 6:12-16)

Ei leh ei nungzui a kibawl tawm theih hi lo hi. Zeisu


sapna ih sanna hang ahihi. Luke genna ah Zeisu in Peter,
Andrew, John, leh James (Luke 5:11; Matt. 4:18-22 te sam
khin a Levi Matthew, siahdongpa zong sam hi (Luke 5:2732). Tu in lai at pa Luke genna ah Zeisu in 12 te hun dik tak
ah tel hi. Khutzawpa Nipini (Sabbath) a adam sak khit ciang
in (Luke 6:6-11), Pharisee te in Zeisu thah nading gel kipan
uh hi. Tua hi a, Topa in anasep adal kul a, singlamteh ah
asih khit ciang a tua nasep azom ding nasem hon khat tel
kul cih thei hi.
Luke 6:12-16 leh Luke 9:1-6 sim in. Hih munte in
nungzui makai 12 te asapna vai bang hong gen hiam?

35

Zeisu azui mi honte lak ah nungzui tampi om hi.


Sangnaupang in asia azuih bang a azuite ahi uh hi. Khazih
nasep pen hilh mawk bek hi lo in hotkhiat mihon, pawlpi,
ahotkhiatna thupuak leitung khempeuh ah atangko ding
uh thu ahihi. Tua ding in nungzui bek ahi lo kisam a, tua
teng pan in ateltuam 12 te sawltakte cih min guan hi (Luke
6:13, NKJV). Sawltak cih akhiatna in thutuam ading a
kisam tuam mite cihna hi. Luke in hih kammal 6 vei
alungdamna thubu ah na zang a sawltak thubu sung ah 25
vei val (Matthew leh Mark ah khat vei tuak bek) na zang hi.
12 te akitelna pen pilna, hauhna, langna, siangtho,
kilawm ahih man hi lo hi. Amaute in mi mawkmawkte sung
pan: ngabengte, siahdong khat alunghei nei khat leh lehekpa
asuak khat ahi uh hi. Amaute vai khat ading a kisam hi a:
kumpipa leh agam huam ading a sawlpi ding te ahi uh hi.
Pasian in mite sam a amah thei a akipuah uh leh
Ama na asem ding in kisin sak hi. Paubang lo ahih man uh
hi lo in Amah thei a Khazih hehpihna tungtawn in thumann
a agamtat uh leh Amah sun semsem thei ding uh hi. E.G.
White, Khangcin Lunggulh, D.A. p. 294.
Ei zong ih kicin loh hang, kipan in mapang ni.
Midangte zong akicing hi tuan lo uh hi. Kha lam thu ah
akhangto san ih hihi. (Midangte ih deih zah a akhangto kei
zong un!). Tua bang teng kawmkal ah amau hih thei bang
in sang phot in koici sepkhawm thei ding ih hi hiam?

36
Amasa pen ah, Zeisu in amaute samkhawm hi, Hih
sapna pen Christian nasepna leh Christian kammal zat ah
thupi hi. Ih sepna ih bawlna a ih kihelzia hong suak hi.
Nungzuipite in Zeisu sapna sang in, Ama kiang zuan in,
om khawm ding uh hi. Zeisu sapna mang in Ama tung a
kipumpiaknate pen khut khat tawi bang a mite leh Pasian
tawh sepkhopna ahihi. Tua kipumpiakna in masuan picin
na ding in thupi mahmah hi.
Nihna ah, Zeisu in vang leh thu neihna amaute pia hi.
Zeisu in Ama nasemte khut hawm in paikhia sak lo hi. Ei tha
tawh Ama na asem ding in hong koih mawk lo hi. Ih pil ih
teina, ih gualhuaizia, ahihkeh neihlehlamhte in Ama nasep
zawh nang in vang nei lo hi. Pilna siamna leh vang hong pia
Khazih ahihi. Greek pau in vang pen dynamis hi. Tua
kammal pan khuavak tha apia dynamo, leh dynamite
halkhapna cih kammal hong pai hi. Mual tung teng azan sak
thei tha zong pia hi. Zeisu hong piak vang leh thuneihna in
dawite leh agelnate uh zo mang thei hi. Zeisu in ih vangliatna
ahihi. Mihingte in Pasian deihna tawh hong kop ciangin
hong vang lian mahmah hi. Ama hong sawlnate Ama tha
tawh kisem ding hi. Pasian sawlnate Ama panpihna tawh
mite in sem uh hi. E.G. White, Khazih Gentehnate, COL
p. 333.

Nungzui Ding a Puahna leh Thupiakna (Luke 9:1-6)

Thumna ah, Pasian gam thu genna leh cinate dam


sak ding in sawl hi (Luke 9:2, NKJV). Thuhilhna leh dam
sakna tawn khawm hi. Nungzuite masuan in mi pum vekpi
kepna donna hi a; pumpi, lungsim, leh kha kihel khawm hi.
Mawhna leh Satan in mi pum hong mancip hi. Tua ziak in
mipum buppi Zeisu vang siangtho sung ah a om kul hi.

Luke 9:1-6 leh Matt. 10:5-15 sim in. Hih munte ah


Zeisu in amaute asapzia pan bang kha lam thumann ih sin
thei ding hiam? Luke in nungzui ding a puahna leh nungzui
suah sakna vai thu thum in na gen hi.

Mi khat peuh in Khazih akipumpiak ciang in akawm


kal ah bang mah a om loh ciang bek in nungzui hoih suak
thei hi. Khazih leh nungzuite kikal ah ngun leh khamm ahi
a nu leh pa, tu leh ta, sihna leh nuntakna, tu ni leh zingciang

NITHUMNI (Tuesday)

Apr. 21

37
vai tuamtuamte a om lo ding ahihi. Khazih, Ama gam, leh
amangthang hih leitung a teci pan ding pen na dang teng
sang in thupi zaw hi.
Na khualzinna ah bang mah keng kei in (Luke 9:3,
NKJV). Ih tel ih ngaihsut ding a thupi bang thukhun hih
mun ah hong kilak hiam?
NILINI (Wednesday)
70 te Puak Khiatna

Apr. 22
(Luke 10:1-24)

Luke 10:1-24 sim in. Kha man ding a 70 te


puakkhiatna pen Khazih leh Satan kikal kikingkalhna kawm
kal vai ah bang hong hilh hong thei sak hiam?
Zeisu nasep sung in nungzui 12 sang tam zaw te in
zui uh hi. Peter in thu um mite kiang ah Judas tang tel ding
agen in mi 120 val bang pha hi (Sawl. 1:15). Paul genna ah
Zeisu van akah ma in nungzui 500 val bang pha hi. Tua hi
a, mi 70 te asawlna ah atam zaw om lai cih ki thei hi. Atel
tuam te agen hi bek zaw hi. Galilee gam khuate ah pai a
Ama pai theih hun ading a kiging khol sak ahihi.
70 te vai Luke bek in hong gen hi. Hih pen nasep
ding angaihsun den Luke om dan ahihi. Leitung bup huam
ngaihsutna tawh lai at pa zong ahihi. Nanbat 70 pen
Laisaingtho sung leh Jew te tangthu ah atuam deuh lim la
hi. Piancil thubu in Noah tate pan a piang minam 70 na
ciamteh hi. Moses in ahuh ding mi upa 70 tel hi. (Gamlak.
11:16, 17, 24, 25). Sanhedrin upa pawl mi 70 pha uh hi.
Hih pen Zeisu in 70 asap vai tawh kizopna om maw cih ih
thei kei hi. Athupi ah Zeisu pen pawlpi ading a makai sin
sak pa khat ahihi. Vang leh mawh puak mi tawmcikte tung
bek ah pia lo hi. Anungzui mi tuamtuamte huam kim hi.
Mi 70 te hong tun kik uh ciang in lungdamna leh
lawpna tawh kidim uh hi. Zeisu kiang ah: Topa aw, dawite
nangawn in na min tawh ka gen uh ciang in mang uh hi ci

38

uh hi (Luke 10:17, NIrV). Gualzawhna pen thu gente nasep


hi lo a, amaute pen lungdamna thu gente hi bek uh hi.
Gualzawhna pen nang min - Zeisu tungtawn ahihi. Zeisu
min leh vang lungdam thutangkona masuan ah gualzawhna
laigil ahihi.
Zeisu in 70 te gualzawhna thu lamdang 3 gen hi.
Amasa pen tangkona ah gualzawhna, dawimangpa
gual lelhna, (aneu 18).
Anihna ah, nasia taka asemte in Zeisu kiang pan
vang ngah uh hi (aneu 19).
Thumna ah, nasemte lungdamna pen leitung a
nasepte tawh hi lo in amin uh vantung ciaptehna ah akigelh
man hi zaw ding hi (aneu 20). Satan kiang pan hotkhiat te
vantung in lungdam pih hi. Topa gam a hotkhiat mi in
Satan gelnate zawhmangna ahihi.
Luke 10:24 sim kik in. En ih muh khak kamsangte
leh kumpite in amuh nop amuh loh uh bang te khawng
hiam? Eite ading bang khiatna aneih kul hiam?
NINGANI (Thursday)
Nungzuih Thamanh

Apr. 23
(Luke 9:23-25)

Socretes a Plato hi a, Gamaliel a Saul ahihi. Biakna


makai tuamtuamte in nungzui muanhuai nei tek uh hi. Zeisu
makaihzia leh leitung makaite makaihzia bang kilamdang
pi pen hiam? Adawnna ah leitung makaite mi ngaihsutna
ah kinga uh hi. Zeisu nungzuite ahi leh Zeisu in hih leitung
a asep abawlte tung ah kinga uh hi. Nungzui hihna pen
Khazih thuhilhte leh mihingte hotkhiatna dinga asepte tung
ah kinga hi. Zeisu in anungzuite kiang ah Ama tung ah ki
ap siang a, asinglamteh uh pua in amakaihna zui ding in
thu pia hi. Calvary khekhap azuih kei uh leh Christian
nungzui hihna aom lo suak hi.

39

Luke 9:23-25; Matt. 16:24-28; leh Mark 8:34-36 sim


in.
Christian hing akici khat peuh ading in athupi
mahmah thupuak bang hiam?
Christian nungzui hihna thu in gumpa leh gupkhiat
mite kizopna vai ahihi. Gupkhiat te ih hih man in gumpa
nung azui ding ih hihi. Tua hi a, Paul in, singlamteh ah
Khazih tawh ka si khawm a kei ka nungta nawn kei hi. Ahi
zong in Khazih in kei sung ah nungta hi (Gal. 2:20, NIV).
Luke 9:23 ah nungzui hihna mawhpuak manh hong genna
ah: mi khat peuh in ka nung hong zuih nop leh ama deihna
nial in asinglamteh pua in ka nung hong zui ding hi. Hih
kammalte ngaihsun in: nial, puak, leh zui Peter in
Zeisu anialna ah nial cih kitel muh thei hi. Peter in Zeisu
thei keng aci ahihi. Tua hi a nungzui ding a sapna in eima
pumpi nial ding cih ciang in, kei ka om nawn kei hi; kei ka si
ta hi. Tua mun ah Khazih anuntak kul hi (Gal 2:20). Nihna
ah, nisim a singlamteh pua ding cih thu in ei thua tat
ngeilohna ahihi. Thumna ah, ih zuih ding ih mungtup pen
Khazih leh Amah bek ahihi.
Zeisu in nungzuih mawhpuak man hong telsuutna
hong lak hi (Luke 9:57-62). Zeisu ma a bang mah om lo hi.
Amah bek mah lawm leh kikholh pih pi pen, sepna leh
biakpiaknate ah zong hi ding hi. Christian nungzui hihna ah
ei vai ah sih ding pen ih tel hi lo in akul ahihi! Khazih in
hong sap ciang in, hong pai in la, hong si in. . . . Akibang den
hi a - Khazih sung ah sih ding ahihi. Amanh hong sap ciangin
ih milui asih kul hi. . . . Ama angsung vai a sikhinte bek in
Khazih zui thei ding uh hi - Adapted from Dietrich Bonhoeffer,
The Cost of Discipleship (Newyork: The Macmillan Company,
1965), p. 99.
Khazih nung na zuih bang zah ciang dong bei lawh
na hi hiam? Na dawnna khauh ngaihsut in. Bang khiatna
nei hiam?

40

KIGINNI (Friday)

Apr. 24

SINBEH DING: Singlamteh ih puak ciang in ei nuntakna


pan akipaikhia ahihi. Khazih van apua thei ding mun ah
hong koih ding hi. Ama hakkol pua lo in Khazih kizui thei lo
hi. Singlamteh liik khia a pua in anung zuih kul hi. Zeisu
hong toona tawh ih deih zia aki bat kei leh, ei lunggulhnate
ih nial hong kul ding a, ih lunggulh pen paikhia in, Khazih
khekhap ih zuih kul hi. E.G. White, Sons and Daughters
of God, p. 69.
KIKUP DINGTE:
1. Nilini sinna a Luke 10:24 sung a dotna en kik ni. Tu lai
a eiten ih muh kamsangte leh kumpite muh nop amuh
khak loh te uh bang khawng hiam? Genkholhna thute
tangtunna vaite sem zong? Dan. 2, 7, leh 8 te amau
hun in amailam pek ahi lai tampite tun eite ading in
tangthu hi ta hi. Adangdang bang teng zong om lai hiam?
2.

Zeisu thu genna sung a leitung khempeuh ngah a,


anuntakna atanpa vai ngaihsun in. Bang gen nuam hi
a? Honkhia nuamm kisa a asih zawk sop vaite e leh?
Bang cih nopna? Thu um lo miten angsung khual takin
hih leitung vaite sem hi leh zong thu khat hi mah lo
maw? Amau tua bek mah anei a kingaihsun uh hi ven.
Zeisu thu aum eite ading in zong hih leitung bei a athak
akipan ding hi ta hi. Tua nangawn atam ngah ding ki
tuh tha pai sawn lai? Hih kha lam thu a alauhuai thangg
pan koici ki dal thei ding ih hi hiam?

3. Luke 10:17-23 sim in. Dawite nangawn in Zeisu min


tawh acih bang uh aman ciang in alunglawpzia uh
ngaihsun thei hang. Zeisu dawnna en leng. Tangkona
nasemte tel ding athupi hong gen bang hiam?

41

4. Eite sang a Khazih telna hang a athuaksia zaw


Laisiangtho sung a kihel lote vai ngaihsun leng? Hih
bang mite in bang tann uh a? Khazih nungzuihna hang
in bang tuak uh hiam? Kei zong tua bang mah in ka om
ngam diam?

42

SINNA 5

April 25 - May 1
NIPINI (SABBATH) TOPA AHI KHAZIH

NIPINI (Sabbath) Nitak lam

Apr. 25

SIM DINGTE: Mark 1:21; Mark 6:2; Luke 4:17-19, 31-37;


2 Cor. 5:17; Luke 6:1-11; Luke 13:10-16.
KAMNGAH: Nipi ni mite ading a piang hi; mite Nipini
ading apiang kei hi. Tua ahih ciang in,
mihing tapa in Nipini nangawn ukpa ahihi,
aci hi. (Mark 27:28).
Luke in athubu pen Gentile te ading a a at hi diak hi.
Nipini (Sabbath) vai agen zelna thute ih et ding thupi hi.
Lungdamna thubute leh Sawltak thubute sung ah Nipini vai
54 vei hong gen hi. Luke sung ah Nipini vai 17 vei leh Sawltak
sung ah 9 vei kigelh hi. Matthew ah 9 vei, Mark 10 vei, leh
John ah 9 vei ahihi. Gentile thu um mi khat hi a, Jew te leh
Gentile te ading in Ni 7 ni pen Nipini (Sabbath) hi ci in um hi.
Khazih hong pai masak lai in Nipini tan vai khel lo hi.
Leitung a na hong sep sung in, Khazih in Nipi (Sabbath) thupi bawl hi. A thu gennate ah apiak sa Nipini
azahtakna lak hi. Khazih hun lai in Sabbath tanzia pen
kizang khial gawp a Pasian zia leh tong alah sangsik in
mihingte ang sung khual vai peuh suak mawk hi. Tua hun
lai biakna makaite hilhzia dik lo te Khazih in puah ding
hanciam a biakna makaite in lah Amah pen kamsang zuau
bang a aki muh na ding in hanciam uh hi. E.G. White,
Tulpite leh Kamsangte, P.P. p. 183.
Tu kal sinna ah Zeisu pen Nipini (Sabbath) Topa
ahihna hong mu sak hi. Atan akepzia etteh ding a hong

43

lahzia te zong kimu thei hi. Nipi kal sung a Nimasani (Sanday)
pen Nipini bang a tanna in Laisiangtho thak sung a Khazih
genna ah dik cih pih lo hi.
NIMASANI (Sunday)
Angeina Bang In

Apr. 26
(Luke 4:16-30; Isa. 61:1, 2)

Angeina bang in Nipini (Sabbath) in kikhopna mun


ah pai hi (Luke 4:16, NKJV). A Adventist vai mahmah
Laisiangtho mun hi. Hilhcianna a ih zat theih zel mun zong
hi a Zeisu in Nipini tang ahihna kawk hi.
Jew te kikhopna mun pen biakna vai ah thupi hi.
Jew mite Babylon a sall a aom sung un biakinnpi kisusia hi.
Biakpiakna mun ding leh naupangte thu leh late sinna ding
a kilam ahihi. Jew mi inn 10 aphak nak uh leh kikhopna
inn khat lam uh hi. Nazareth a khangkhia Zeisu in Nipini
(Sabbath) a biakinn pai pen ahih den thu ahihi. Akhua ah
aciah kik masak hun in, kikhopna inn ah Nipini in Amah
om hi.
Mark 1:21; Mark 6:2; Luke 4:16-30; Luke 6:6-11;
Luke 13:10-16; leh Luke 14:1-5 sim in. Hih munte in Zeisu
leh Sabbath thu bang hong hilh hiam? Na sim kawm in na
kidot ding thu pen Nipini (Sabbath) tang a ni dang khat zat
na ding leh tua ni tan ding vai na koici gen, cih ki dong in.
Angeina bang in Luke 4;16, NKJV) Luke bek in hih
kammal na zang hi. Luke 4:16 sung ah Zeisu Nazareth
kikhopna inn ah pai hi. Luke 22:39 ah zong Singlamteh vai
hun nai ta a, Zeisu in angeina bang in Olive (Tanluan) mual
lam zuan hi. Amun nih in ama ngeina pen biakna piakna
leh thungetna ahihi.
Nipini (Sabbath) in biak inn pai ding, bang hang in
Zeisu bang in ngeina neih ding ih hi hiam?

44

Amasa pen ah, Pasian mun khempeuh ah om hi.


Mun citeng ah ki bia thei hi. Piancil pan leh Pasian thukham
10 te genna ah akitelsa ahihi.
Nihna ah, Pasian pen piang sakpa leh honkhiapa a
mihonte tawh ih lahna ahihi.
A nunung pen ah, ih lungdamna leh ih patauhnate
ih ki gen sawn hunpha ahihi.
Thukham vai lua hong ci zong om mah hi. Pawl
khat te in Nipini (Sabbath) hang in thukham khut nuai a sal
te hong ci uh hi. Nipini (Sabbath) hong puak thuphate angah
kha lo suak uh hi. Sabbath tanna in bang ci bang in
lungmuanna hong koici piak cih na bang ci tuah ngei hiam?
NINIHNI (Monday)

Apr. 27

Nipini (Sabbath): Akhiatna leh Athupuak (Luke 4:17-19)


Nipini (Sabbath) pen biakpiakna nei ding a biak inn
a pai ding ni ahihi. Pasian kammal Laisiangtho thu zak ni
ding zong ahihi. Ama kammal lo tawh nuntak pen mawhna
thang pan gamla lo hi: na tung ah ka khialh khak loh nang
in na thukham (na thupiakte, na kammalte) ka lungtang ah
ka guang hi (Late 119:111, NKJV).
Luke 4:17-19 sim in. Tu ni in Zeisu thu ih theihsate
en kik in. Amah kua hi a eite ading in bang sem bang bawl
cih thu hi. Tua bang dan in Luke 4:17-19 sung a kammalte
koici tel ih hi hiam? Zeisu pen na honpa ahihzia koici theih
na hi hiam?
Isa. 61:1, 2 asim khit ciang in Zeisu in, hih thu no
zakna ah hong picing ta hi aci hi (Luke 4:21, NKJV). Tu ni
in hih kammal limet ni. Jew mite in ahong pai ding Pasian
gam leh ama honpa pen agal teng uh abenmang sak ding
galkap mang David tokhom a tu ding in ngaihsun uh hi.

45

Ahi zong in Zeisu in tua gam Ama tungtawn in hong tung zo


hi ci in agen kawm in mawhna vang susia in dawimangpa
sawnpai ding a, Satan silate Ama gam nuam ah suakta sak
ding hi.
Zeisu in teltuam (Messiah) ahihna agen kawm in
Sabbath tawh koici memat hiam cih ngaihsun in. Nipini pen
khawlngakni hi a, Khazih sung ah khawlngakna ahihi (Heb.
4:1-4). Nipini pen suahtakna, Khazih sung ah ih ngah
suahtakna lahnani ahihi (Rom. 6:6,7). Nipini in Pasian pen
piang sak pa ahihna leh Khazih sung ah pian thak kikna
kamciam zong lak hi (2 Cor. 5:17; 1 Cor. 15:51-53). Natna
tawh athongkiate damsakni ding in Zeisu in Nipini (Sabbath)
na teel hi.
Nipini pen suang tung a gelh sang a sau vei akimang
zaw, hun tungtawn in hong lak hi. Nipini (Sabbath) pen
Pasian in deih sakna tak tawh hong piak te kal sim a hong
phawksak ding thu ahihi.
Upna tawh diktanna thu Nipini (Sabbath) in hong
bang ci telsiam sak hiam? Vantung luah nang ei hanciam
tawm mawk tawh hi lo in Khazih hong kipiakna muanna in
hong koici lungmuan sak thei zaw ding hiam?
NITHUMNI (Tuesday)

Apr. 28

Kapernaum ah Sabbath Ni a Damsakna (Luke 4:31-37)


Nazareth khua mite in Zeisu na sang lo uh hi. Tua
ciang in Zeisu in Kapernaum ah pai kik hi. Tua mun ah
nidang in (Matt. 4:13) sepna nei ngei khin hi. Hih khuapi
Galilee gam nasepna ah Zeisu inn hong suak hi. Hih khuapi
ah kikhopna inn om a, Rome uliante zong hi kha sop ding
hi. Zeisu in ama ngeina bang in kikhopna inn ah Nipini
(Sabbath) in pai hi.

46

Hih Nipini (Sabbath) in, nasep namkim-hilhna,


damsakna, thugennate nei hi. Zeisu hilh thu bang hiam cih
kigen lo hi. Mipite in lamdangsa uh hi. Athu gen ah thu
neihna om hi (Luke 4:32, NKJV). Zeisu hilhzia leh Rabi te
hilhzia kilamdang mahmah hi. Hih mun ah Laisiangtho thuneihna pen bulphuh ahihi. KhaSiangtho vangliatna tawh
kigenkhia a, mawhna ahih bang in gen a, kisikkik na ding
hanthawn hi.
Luke 4:31-37 sim in. Bang thu vang neite hih munte
ah kilak hiam?
1. Kikingkalhna thu (Khazih leh Satan kikal kigalneihna thu
2. Dawite thu
3. Nipini (Sabbath) i deihna, leh
4. Siatna tunga Pasian deihna thu vaite?
Luke 4:31-41 sunga Nipini (Sabbath) ni a dam sakna
Luke ciapteh 5 te lak ah akhatna hi (Luke 4:38, 39; Luke 6:611; Luke 13:10, 16; Luke 14:1-6 sim in). Nazareth a thugenna
ah Zeisu in noptuamna pia ding ahihna ah; damsakna, gimna
thuakna leh haksatna thuakte ading ditkikna cih te ahihi.
Nipini khat kikhopna inn ah mi adim lai tak in dawi veipa
khat Zeisu kiang hong pai in: Nazareth khua mi Zeisu aw
hong susia kei in . . . . Pasian teltuampa na hih thei ing ci hi
(Luke 4:34, NKJV). Tua dawi, mawhnei vanmi in mi banga
piang Honpa ahih lam hong pulak hi. Hih thu ah muh theih
leh muh theih loh kikal vai hong kilang khia hi.
Hih mun ah kikingkalhna vai hong kilang thei zel
cih ngaihsun in. Kitel siang tak lo zel hi. Nang ma nuntakna
sung ah hong ki koici muh hiam? Hih kidona ah a zo mi ih
hih theih nang a ih lamet om sun bang hiam? (1 Cor. 15:2
zong sim in).
NILINI (Wednesday)
Nipini Topa (Luke 6:1-5)

Apr. 29

47
Luke 6:1-11 in Zeisu leh Pharisee te Nipini (Sabbath)
vai a akiholimna uh thu 2 hong lak hi.
A thupiang masa Luke 6:1-5 pan sim in. Pharisee
ten Zeisu leh anungzuite in Nipini (Sabbath) thudon mel lo
cih in mawh sak uh hi. Zeisu in bangci don kik hiam?
Lo zau lak ah apai lai tak un nungzuite in
mangbuhgui zuut in ahawng nuaikhia in ne uh hi. Pharisee te in Nipini palsat in ngawh uh hi. Zeisu in Pharisee te
kiang ah kumpipa David vai tawh gen hi. David agil kial hi.
Biak buk ah lut a, anungzui te tawh biakna tau khomun
simpite bek akinesak pen ne hi. Tua vai agenna tungtawn
in Zeisu in Pharisee te upkhialhna ahi mite bawltawm thu
zuihna tawh vantung gam ngah thei ding a angaihsut khialh
khak na vai uh athei sak nuam ahihi. Thukham tung ah
thukham bawl tawm toto uh hi. Amaute in Nipini pen
lungdamni ahih sak sangsik un van gik suak sak uh hi.
Athu nihna Luke 6:6-11 ah sim in. Nipini vai bang
sinna ih mu thei ding hiam?
Lungdamna thubute Matthew, Mark leh Luke te in
hih thu hong gen uh hi. Luke bek in khat zawpa vai pen
atak ahih thu hong gen hi. Dr. Luke i gencianna in tua
mipa anuntak ahak sak pi ahih ding zia hong telsiam sak
hi. Tua vai in thu 2 piang sak a: amasa pen ah, Pharisee
ten Zeisu pen Nipini adamsakna hang in Nipini apalsak bang
a angawhna vai uh ahihi. Anihna pen, Zeisu in alungsim
uh mu ahih man in Nipini Topa ahihna lak hi. Nipini piang
sak pa hi a, mawhna adim hih leitung a mawhna sila hihna
pan honkhia lo in om lo ding hi. Tua hi a, Zeisu in Nipini
tanzia dik omzia hong lak hi. Sabbath ni in na hoih sem a
nuntakna huut ding kilawm hi (Luke 6:9-11).
Hih makaiten amau thukhamte uh tawh khuamu
thei lo a Pasian thukham sa kha uh hi. Amaute mah bang

48

in mihingte bawltawm ngeina thang ah awk a Pasian


thumann athuk zaw te amu kha lo te ih hih lo nang bang ci
kidop thei ding ih hi hiam?
NINGANI (Thursday)

Apr. 30

Nipini (Sabbath): Cinate maw


Bawngtal leh Late (Luke 13:10-16)
Lungdamna thubu 3 Matthew, Mark leh Luke pan
Luke bek in hih Nipini a damsakna vai 2 te na ciamteh hi
(Luke 13:10-16; Luke 14:1-5). Amasa pen vai in kikhopna
inn ukpa Zeisu tung ah lunghaam hi. Anihna in Pharisee te
daisak hi. Tua thute ah Zeisu agal bawlte in thukham deihna
azangkhial uh hi a, Zeisu Nipini palsat bang a amawh sak
kha uh ahihi.
Luke 13:10-16 leh Luke 14:1-6 sim in. Hih thute ah
athupi Laisiangtho deihna thumann kideihkaih thei zel ahih
zia bang thudikte hong lak hiam?
Khebainu thu ngaihsun dih ve. Zeisu khanglai in
numeite Pharisee te in na neu bawl diak se uh hi. Hih numei
nu kum 18 sung khebai in om hi. Hih tan vei lungduaizia ki
ze et pen sauvei in nuntak kha kei cih thei huai mai hi.
Amah leh amah kihonkhia thei lo hi.
Zeisu ama kiang ah pai in va mu in, Ama kiang ah
pai ding in sam a dam sak ding in hopih in atung ah akhut
angak ciang in amah hong dingtang hi (Luke 13:13, NIrV).
Kum 18 thuaksiat khit nung in tha khat in kipahna hun
hong tung a Pasian phat hi (aneu 13). Luke gen gamtatziate
Khasiangtho in tua numeinu manh neih zia lak hi.Mi
simmawh mi khat pepeuh tua bang hi den zel hi.
Na lamdang nihna ah (Luke 14:1-6), Zeisu pen Pharisee khat inn ah Nipini in ann ne ding in va pai hi. Tua mun

49

ah cibawk natna nei khat dam sak hi. Makai pawl in a et


sim gige lam Zeisu in thei hi. Tua hang in dotna 2 dong a:
amasa in thukham deihna (a Nipini in cidam sak ding
kilawm hiam? (aneu 3); nihna ah, mihingte manh neihzia
vai hi a [bawngtal ahihkeh Laa Nipini in dum sung kia leh
ahonkhia pah lian lo ding kua om na hi uh hiam? (aneu 5<
NKJV)]. Zeisu deihna kitel kha sop ding hi. Amau te in
adawng thei kei uh hi ci ahih ciang in atel lam uh kidawk hi.
Hih thu ah alungngaihzia uh nam 2 alak ahihi. Maidal tawh
kiliah kineih khemna hi a asuk pen hi in Pasian thukham
palsatna leh asiangtho bang kek a omna ahihi.
Ih kidop mahmah kul hi.
KIGINNI (Friday)

May 1

SINBEH DING: Nipini in Pasian in thupha pia lo a om theih


hi lo hi: pia kei mawk leh mite simai mang ding uh hi. Tua
ahih man in mite in zong Nipini in bawl ding nei uh hi.
Nuntak nang a kisam thute bawl kul hi. Cinate don kul hi.
Micimawhte zong khual kul hi. Haksatna anoptuam sak ding
a Sabbath ni a azang lo mi mimawh suak hi. Asiangtho Pasian
khawlngak ni pen mite ading a kibawk ahihi. Hehpihna tawh
panpihna pen Nipini a bawl theih ahihi. Dam sak theih ding
khat peuh Nipini ahi a ni dangte ah ahi zong ih thuak ding
deih lo hi. E.G. White, Khancin lunggulh, DA., p. 207.
Jew mite, akiim a mite lak pan atuam piak sak thu
in Nipini vai ahihi. Pasian Nipini tanna tungtawn in Jew te
pen Amah abiatuam diak mite hi ding uh hi. Milim biakna
tawh akikhen vilvelna uh leh ih Pasian mann tawh akizopna
uh alak ahihi. Nipini siantho sak nang un mihingte mahmah
asiantho uh kul hi. Upna tungtawn in angaihsutzia
agamtatzia uh leh alungngaihzia uh Khazih abat ding uh
ahihi. Khangcin Lunggulh, D.A., p. 283.
KIKUP DINGTE:
1. Laisiangtho ah Zeisu leh Nipini vai kician pha mahmah

50

hi. Ahi zong in leitung a om mihon makk tampite in Nipini


(Sabbath) siantho sak ding awlmawh lo uh a, thukham
vai a gamtatna bang in ngaihsun uh hi. Hih thu in Pasian
thu manh kimna athupitzia bang hong gen hiam?
Athubul mahmah Pasian thukham siangtho vai ah
mihonte bang hang in khim zawh in om uh hiam? Mark
13:22 sung ah athupi bang vauna Zeisu in hong pia hiam?
2. Satan in Nipini vai suksiat ding ahanciamzia en dih ni.
Israle makaiten Nipini pen vangik suah sakna tawh
adeihna mann nasia tak in mangthang sak mawk hi.
Pawlpi makaiten a khanglui vai, athukham vai, a Jew
ngeina bang khat in mu sak hi. Nipini ih cih bang hi a
Satan muhdah leh muitum ahih theih nang in bang teng
tawh kipaikan hi mawk ding hiam?
3. Zeisu in Nipini mangpa ahihi. Hih kammal in Christian te ading leh alungngaih ding uh thu ding in bang
khiatna Nipini (Sabbath) in nei mawk hiam?

51

SINNA 6

May 2 - May 8

May 2

SIM DINGTE: Luke 1:39-55, Luke 2:36-38; Luke 7:11-17,


36-50; Rom. 10:17; Luke 8:1-3; Luke 18:1-8.
KAMNGAH:

NIMASANI (Sunday)

May 3

Zeisu Apahtawi Numeite


(Hong Pai Masak Lai) (Luke 1:39-45)

ZEISU NASEPNA AH NUMEITE


NIPINI (Sabbath) Nitak lam

52

Bang hang hiam na cih uh leh, note


khempeuh in Khazih Zeisu . . . . upna hang
in Pasian tate na hi uh hi. Bang hang hiam
na cih uh leh Khazih sung ah baptizena
angah mi khempeuh in Khazih asilh uh hi.
(Galation 3:26-28).

Luke thubu pen numeite lungdamna thu kici deuh


se hi. Ahang pen Zeisu in numeite akhualzia lim gen diak
hi. Ama masuan ah numei te bang zah in mapang cih zong
hong lak hi.
Zeisu hun lai in, tu lai pawl khat mah bang in numei
te kithusim lo se hi. Jew mi pasalte in sila, Gentile, ahihkeh
numei a apian loh man un Pasian tung ah lungdam ko uh
hi. Greek leh Rome mite suksia zaw lai uh hi. Rome te
ngeina ah pasalten zi aneih uh pen agam luah ding ta neih
nang bek bang ahihi. Tua hi a gualnoppih ding numei tampi
zong kem uh hi.
Ngeina tampite ah numei ten bawlsiat thuak hi. Hi
mah leh Zeisu in numei te pen Abraham tanu hi takpi cih
lungdamna thu gen hi. (Luke 13:16 sim in). Hih thu azak
uh teh numeite nuam in lungdam ngel ding uh hi. Zeisu
ading in numeite Pasian mai ah pasalte tawh manh kikim
uh hi. Numei leh pasalte Zeisu sung ah pumkhat hi vek hi
cih thu ahihi.

Pasian Tapa in Pasian nasep masuan ahi mihingte


honkhia ding in leh amite lametna piang sak ding in Messiah ahong pai ciang in numei te lungdamzia Luke bek mah
in na gen hi. Hih numeite in athupiang thei cian zo lo uh hi.
Hih alamdang thupiang vai ah agamtat akampaute uh in
Pasian a upna uh lak hi.
Luke 1:39-45 sung a Elizabeth leh Mary kimuhna
vai sim in. Elizabeth in apiang ding thulianpi atelzia hong
koici lah hiam?
Elizabeth gen khit ciang in Mary in zomto hi (Luke
1:46-55). Mi tampiten kampau sang in lasak dan in
ngaihsun a uh zaw uh hi. Alang nih pan in Laisiangtho lui
kammal tampi hong genkhia uh hi. Hih thu in Mary pen
Laisiangtho asin tangtangh Zeisu nu mah dia kilawm ahihna
lak hi. Mary lasakna in Laisiangtho bulphuh bek lo in Pasian
tawh akizopzia hong lak hi. Hih la in amah leh a Topa
kizopna, ama upmuanna leh Abraham lametnate kizopzia
hong lak hi.
Luke 2:36-38 sim in. Biakinn ah Anna thugenna
vaite in bang thumann hong pholak hiam?
Hih lametna in Zeisu ah ngaihsut khak loh in hong
tangtung hi. Meigong pitek nun tua nalamdang na mukhia
hi. Tua hun pan in biakinn azuan mite khempeuh kiang ah
tua thu vai gen pen ama nasep hong suak ta hi. Tua bang
in amah pen lungdamna thu tangkona ah numei nasem
muanhuai pen hong suak hi.
Tua thumann akilah ciang in tua numeiten lamdang
asak dan ding uh ngaihsun in. Hih ih tangko ding thumann

53

ih lungtang ah ih nuntak sak nang leh ih tangko nang in


hih theih bang om ding hiam?
NINIHNI (Monday)

May 4

Zeisu Damsakna Nasep leh Numeite (Luke 7:11-17)


Luke 7:1-17 sung a Nain khua a apiang thulamdang
sim in. Hih nupinu, azawng daipam khat, hatsatna lianpi
tuak lailai atapa neih sun si hi. Adahpih mihonpite tawh asi
kha uh hi. Hih mite in dahpihna nasia tak in lak uh hi.
Atapa neih sun si sawnsawn, amai lam nuntak vai ding pen
lamet bei in dah mahmah hi.
Khuapua lam zuan si kha te pen khua sung hong lut
mihon khat tawh kituak uh hi. Khuapua zuan pawl ah amasa
pen in khankuang sung a siluang hi a, hong lut te amakaipa
in Piangsakpa sung a Nuntakna ahihi. Akituah uh ciang in
Zeisu in lamet bei meigongnu dahna tawh kidim amu hi.
Topa in amuh ciang in thuakpih lua in kap kei in va ci hi
(Luke 7:13, NIV). Tua kammal midang khat peuh cih mawk
hi leh khiatna nei lo ding hi. Ahi zong in nuntakna Topa,
Zeisu in acih ciang in thulamdangpi hong suak hi. Kap kei
in cih thu piak tawh tua nu kahna thu alakhia ding vang
om a: Zeisu in tua khankuang lawng in tangvalno pa tho
ding in thu pia hi. Tua bang a lawnna pen asiangtholo thu
hia ngeina thukham palsat hi (Gamlak. 19:11-13). Zeisu
ading in tua ngeina thukhun sang in hehpihna thupi zaw
hi. Mi kitang-sapna piak ding pen thukhun zuihna sang in
thupi zaw hi.
Nain khua mite in na lamdang mu kha uh a, thupiak
tuamdang ngah in: Zeisu mit ah numei te thuakna pen
pasalte thuakna sang in neu zaw tuan lo hi. Tua bang in
Zeisu in sihna vang zo mang hi.
Luke 8:41, 42. 49-56 zong sim in. Hih thu ah Jairus,
mithupi khat vai ih sim kha hi. Amah in kikhopna inn ukpa

54

hi a, biakinn vai thu neipi leh asai pipa zong ahihi. Nipini
sim in thunget, Laisiangtho sim, thu gen makai hi. Amah in
huzap, hauhna leh vang nei hi. Atanu it ahih man in adam
sak ding in Zeisu sam sak pah lian hi.
Hih vaite ah nupinu tapa athosak leh apa kiang a
numeino nu apiakik pen Zeisu mah ahihi. Hih thupiang
amu mite ading in lamdang mahmah ding hi; anu apate
diakdiak ading in mate! Hih thute in Pasian vangliatna
bang ci gen hiam? Hih thute in tua vangliatna ih tel theiloh
zia bang hong hilh hiam? (Tu lai pilna in zong among them
zong tel zo lo hi. Athupi pen ah, Pasian dikna vang ih muan
theih nang in athupiang ding don lo in, bang sem bang bawl
ding ih hi hiam?
NITHUMNI (Tuesday)

May 5

Lungdamna Tawh Adim Nupite Leh Upmuanna


(Luke 7:36-50)
Luke 7:36-50 sung ah, Zeisu in ann nekkhawmna hun
pen mawhnei numei nu ading in kha lam kipuahphatna leh
minpha aguan hun khat suak sak hi. Gam makai leh biakna
makai (Pharisee) Simon in annkuang um khawm ding in Zeisu
sam hi. Lenglate atum kim khit ciang in thu khat hong piang
hi. Tua khua a mawh nei numei khat in Zeisu kiang zuan
vingveng hi. Suang kang hoih paknamtui bawm sukham in
amanpha paknamtui atung ah buak hi. Tua khit ciang in akhe
phung ah kuun suk in akhitui tawh akhe sawp hi.
Luke 7:36-50 numeinu lungdam kohnna leh Zeisu
in ama upna asanzia pan bang sinna ih ngah thei ding hiam?
Mihing muhna ah ama dinmun pen lamet om lo hi.
Ahi zong in Khazih in Mary ading lametna pha mu hi. Amah
in ama hoihna lam teng mu hi. Tatkhiatna thu in lametna
pha hong pia a Mary tung a apiak mah bang in Zeisu

55
hehpihna tungtawn in Mary in Pasian zialehtong hong luah
thei ta hi. . . . Zeisu in hong thawh kik khit ciang in hann a
ava mu masapen hi a, Athawhkik lam aphuang masa pen
zong ahihi. E.G. White, Khangcin Lunggulh, D.A. p. 568.
Luke 8:43-48 sung a thuaksiatna ziak in Hongpa
hehpihna thupitzia hong thei sak hi. Sauveipi sung, tua nu
in akidam sak zo lo natna nei hi. Tua in apumpi leh anuntak
sia suak sak hi. Ahi zong in kum 12 sung khasiat lunglen
nung ah lametna hong tung a: Zeisu thu hong za hi (Mark
5:27, NKJV).
Bang teng za hiam? Tawm cik maw?, tam cih thei kei
hang. Hi mah leh Zeisu in mizawng daipamte don cih thu
thei hi. Midangte san nop loh te Amanh sang hi. Aphakte
lawng hi. Tui pan lenggahtui suak sak hi. Lamet nei lo te don
hi. Ahi zongin athu zak bek pen kicing lo hi. Tua athu zak in
upmuanna lam azuatpih kul hi (Rom. 10:17). Tua bang
upmuanna in Ama puanmongtepp valawngg sak hi. Tua bang
a lawnnop nading in upmuanna kisam hi. Tua bang
upmuanna bangte bek mah in nuntak-piatheipa thupha sang
thei hi. Na upna in nang hong dam sak zo hi. (Luke 8:48,
NKJV).
Mite en paka thukhenna piak baih mahmah hi, hi lo
hia? Ih genkhiat loh hang in, ih lungsim sung ah, khen
khin gige hang. Tua bel dik het lo hi. Amau mun ah om leng
ih theih tuan het lo ding thu ah midangte thu khenna pen
koici khawlbawl thei ding ih hi hiam?
NILINI (Wednesday)

May 6

Zeisu Azui Numei Pawl Khatte (Luke 10:38-42)


Luke 10:38-42 sim in. Hih thu pan bang kha lam
thumann sin thei ding ih hi hiam? (Luke 8:14 zong sim in).
Lengla do nu Matha bang in, sep ding bawl ding

56

thute tawh manlah hi. (Luke 10:40, NIrV). Alenglate ading


ahoihpen hanciam hi. Ahi zong in, Mary pen Zeisu khebul
ah tu in athu ngai hi (aneu 39, NKJV). Matha in amah bek
mah manlah lua ahih lam Zeisu ko liang hi. Midangte azin
dona vai ah Zeisu in atai hi lo hi. Nuntakna vai ah athupi
pen mah amasa pen a koih ding thu agen ahihi. Nungzui
hihna thu ah Zeisu tawh kikholh pen athupi pen ahihi.
Midangte tawh kikholhkhop hun om mah ding hi.
Khazih lo lai ah nasep cilgil leh ahanciam kisam hi.
Biakna nasepna ah Matha abang te tampi kisam hi. Ahi
zong in Mary tawh Zeisu khe bul ah tu sak masa ni. Hanciamna leh thatangte Khazih hehpihna thu tawh siansuah phot
ni. Tua bang nuntakna pen vangliatna thupha kido zo lo
suak hi. E. G. White, Khangcin Lunggulh, D A. p. 525.
Luke 8:1-3; Luke 23:55-56 leh Luke 24:1-12 sim in.
Hih munte in Khazih mapanpih numeite nasep bang hong
hilh hiam?
Amasuan hong picing semsem a, Zeisu khua khat
khit khat ah thu gen in thu hilh hi. Nungzui 12 te zong
Amah tawh om hi. Zeisu dam sak numei pawl khat te teci
pannate leh athu um mite Luke in na ciamteh hi. Ahau
anuamsa numei pawl khat te in zong hong min neih zawk
ciang in zui uh hi. Hih lai ah Luke in amin a gente: 1. Mary
leh adang dawi gilo ahawkkhiat sak te; 2. Joanna, Chuza
zi, Herod nasep vai ukpipa; 3. Susanna leh 4. ahuh apanpih
midang tampite na ci hi. (aneu 3, NIrV).
Zeisu mi khempeuh ading asih ih thei tek hi. Tua
thu in Pasian mai ah ih kikimzia hong telsiam sak hi.
Midangte tung a ih lungsim puakzia ah hih thumann ih lak
siam hiam? Midangte neu muh kha lo in ih om thei takpi
ding hiam?
NINGANI (Thursday)
Thungetna ah Muanhuai in,
Piakkhiatna Lam ah Kipumpiakna (Luke 18:1-8)

May 7

57

Athupi khalam thumann hilh na ding in meigong


numei 2 te vai Zeisu genna thu Luke in hong lak hi. Amasa
vai ah (Luke 18:1-8, thumann tak a thukhenna angah na
ding a ahanciam azawng ahehpihuai meigongnu vai ahihi.
Amah pen mi simmawh baawlsiat athuak khat ahihi. Amahn
thukhunte, thukhamte leh thumann thutak um in muang hi.
Thukhenpa Pasian leh mite alang pan khat ahihi. Meigongnu
huh ding panpih ding cih ngaihsun kha beek lo hi. Meigongte
don ding pen Laisiangtho deihna hi (Pai. 22:22-24; Late 68:5;
Isa. 1:17). Thukhen pa in thukham man sawm se lo hi.
Meigong nu neih sun galhiam khat pen cihtentanna ahihi.
Tua tawh thukhenpa nelhsiah in alunggulh thumann ngah
hi. Hih gentehna thu in athupi thu thum hong hilh a:
1. Lungkia lo a thu nget den ding (Luke 18:1)
2. Thungetna in mi suaksualte lungsim nangawn khel cih
thu leh
3. Upmuanna picing in agualzo upmuanna hi cih thu te
ahihi. Upmuanna dik tak in Christiante ading in
tawntung ciimna nei a: agualzawhna hun ahi, mihing
Tapa hong pai kik hun dong ih ngak akul leh zong
khahsuah ngei loh ding ahihi (aneu 8, NKJV).
Avai nihna ah (Luke 21:1-4; Mark 12:41-44), Zeisu
in biakinn kim a mi deih bang a apau kawikawi biakna
makaite omzia atel-lah khit lai tak ahihi. Tua khit teh
akilamdanna tellah in: abiakna diktaka azui azawng
meigongnu thu tawh saikak sak hi.
Zeisu in biakna makai pawl khatte pen meigongte
inn asut alaksakte ci hi (Luke 20:47, NIrV). Mizawngte leh
meigongte donna vai Laisiangtho gennate palsat uh hi.
Abiakna vai a akimuh nading bek in mitampite in pia uh
hi. Aneih val uh sung pan bek in pia uh hi. Cihnopna ah
kipiakkhiatna uh om lo hi. Tu hun in zong mite kilamdang
tuan lo hi.
Ahi zong in Zeisu in anungzuite kiang ah tua

58

meigongnu pen biakpiakna diktak etteh huai na ci hi. Ahang


pen amahn aneih khempeuh pia hi.
Amasate pawl in bel mi muhna ding a pia ahi uh hi.
Kipiakkhiatna leh Pasian minphatna pen tua meigongnu
piakna ahang ahihi. Tua meigongnu in aneipa Pasian ahihna
thu atheih takpi zia, aneih khempeuh dangka san tang 2
piakna tawh lak hi. Na khempeuh amu athei piangsakpa
Pasian ading in athupi pen in bang pia cih hi zaw lo in, bang
hang a pia cih thu hi zaw hi. Bang zah pia cih hi zaw lo in,
bang ciang dong a kipumpiak cih thu ahihi. Midangte ading
leh Pasian ading in bang zah ciang dong kipia na hi hiam?
KIGINNI (Friday)

May 8

SINBEH DING: Zeisu in, singlamteh tung ah, nasia taka


athuak laitak in anu phawk hi. Akap numeite pen alungdam
huai Ama thawhkikna thu atangko masa pen te suak sak
hi. Tua Zeisu pen mah tu lai in zong vai tuamtuamte
khempeuh ah numeite lawm phapen ahihi. E.G. White,
Innkuan Nuam, A.H. p. 204.
Topa in pasalte ading bek hi lo in numei te ading
nasep nei hi. Tu hun haksa, buai huai hun in ma apan ding
uh ahihi. Amaute tungtawn in Aman sem ding hi. Amau sep
ding mawh puak te Kha siangtho makaihna tawh sem le uh,
Ama nasepna masuan a akitangsam khempeuh ngah ding
uh hi. Honpa in hih akipumpiak numeite Ama nasepna ah
zong meitang bang in ngaihsun ding hi. Tua ban ah Amah
in amaute pasalte sang in atam zaw vang pia ding hi.
Innkuan sung ah numeite in pasal sep theih lote sem thei
uh hi. Hih in mi sungtawng akhoih thute ahihi. Amaute in
pasalte bat theih loh mite lungtang ah nai takin pai thei uh
hi. Amau nasep kul in thupi hi. E.G. White, Thumann
Tangkona, Ev. p. 464.
KIKUP DING TE:
1. Lungdamna thubute khempeuh, Luke ah zong, alunglawp

59

huai pen thute in Zeisu sihna pan hong thawh kik khit a
numeite sepnate tawh akizom vaite ahihi. Lungdamna
thubu khempeuh ah numeite pen Khazih thawhkik khit
a amu masapente ahi uh hi. Athawhkik vai agen
masapente zong ahi uh hi. Laisiangtho kansuut te in
thawhkikna anial nop uh hang in hih thu zong Zeisu
athawh kik takpi thu akip sak thu in nei uh hi. Mi pawl
khat te in Zeisu thawhkikna pen zuau thu laiatte
phuahtawm bang in gen uh hi. Ahi zongin bang hangin
Laisiangtho at te in tua cih phuahtawm in numeite kiang ah kilak masa pen ci kiim thei takpi ding uh hiam?
Tua hun lai in numeite ki thupi koih lo hi. Tua hun lai in
mi up ding deih takpi a, abawltawm uh hi leh, bang hang
in pasalte tang in numeite zang zaw sop uh hi ding hiam?
Kikup bawl ni.
2. Numeite azahtak bawl loh mihonte kawmkal ah Zeisu in
amaute akilawm na tawh kituak in zahtakna pia hi.
Numei leh pasalte Pasian mel sun a aki piangsak hi a,
Ama muhna ah kikiim uh hi. Numei leh pasalte Pasian
mai ah kikiim uh a ahih hang in kibang lo uh hi. Numei
leh pasal Pasian mai ah liangko kikiimna uh san bawl in
akibat loh na uh zong ih sangsiam takpi thei ding hiam?

60

SINNA 7

May 9 - 15

ZEISU, KHASIANGTHO, LEH THUNGETNA


NIPINI (Sabbath) Nitak lam

May 9

SIM DINGTE: Luke 2:25-32; John 16:5-7; Luke 23:46;


Luke 11:1-4; Matt. 7:21-23; Luke 11:9-13.
KAMNGAH: Khat vei ka cih in ah, ngen un. Na nget uh leh,
hong pia ding hi. Zong un, na zon uh leh, na
mu ding uh hi. Kongkhak keu un. Na keu uh
leh, hong kihon ding hi. Bang hang hiam na
cih uh leh, angente khempeuh in angah ding
uh hi. Azongte khempeuh in amu ding uh hi.
Akeute khempeuhte ading kongkhak ahon
ding hi. (Luke 11:9, 10).
Lungdamna thubu 3 (Matthew, Mark leh Luke), Luke
in Khasiangtho leh Zeisu kizopzia adangte sang in lim gen
zaw hi. Matthew in Khasiangtho 12 vei gen hi. Mark in 6
vei leh Luke in 17 vei leh Sawltak thubu sung ah 57 vei gen
hi. Zeisu mi bang a hong pian a kipan leitung bup a nasem
ding a hong sawlnate ah Luke in Zeisu leh Khasiangtho kikal
ah kizopna mu hi. Hih kizopna pen ih honpa nasep ih telsiam
nang in thupi hi. Luke in Zeisu nuntakna leh anasepnate
ah thungetna thupitna zong hong lak hi. Pasian takpi hi a,
Pa leh Khasiangtho tawh kikim in aleitung nuntak sung in
thungetna ah ih etteh ding in hong lak hi. Zeisu i thunget
kisam leh, ei kisam san lai ding hi ve hang maw?
Thunget denna lo tawh, zulhtak in thumann lampi
pan pial kha thei ding hi hang. Galpa Satan in hehpihna
tokhom zuatna lampi khaktan ding hanciam den hi.
Hehpihna ih ngah loh nang leh ze-etnate upna leh thungetna
tawh suahtakna vang ih ngah loh nang a abawl ahihi. E.G.
White, Khazih Kiang Zuatna, S.C. p. 95.

61
NIMASANI (Sunday)

May 10

Zeisu leh Khasiangtho (Luke 1:35, 41).


Luke pen Gentile thu um mi khat ahihi. Nungzuipi
Paul tawh khualzin khawm a thupha tangkopa khat ahihi.
Luke in Zeisu thu kician tak in asuahna pan van alut kik
dong leh Paul kizelhzia zong at hi. Luke in hih vaite pen
Khasiangtho makaih hun Pasian kiang pan a na lamdang bang
in mu hi. Zeisu nuntakna ah Too thum Pasian in hotkhiatna
vai hong hawm sak a tua vaite ah Khasiangtho makaihna vai
hong pho lak hi.
Luke 1:35, 41 leh Luke 2:25-32 sung ah Khazih mi
bang a hong paina vai ah Khasiangtho nasepna bang hong
gen hiam?
Zeisu nasep masuan pen Khasiangtho nasepna tawh
ma kipan hi. Luke genna ah tuiphum John in amahn tui
tawh baptize a Zeisu in Khasiangtho tawh hong baptize ding
ci hi. Zeisu tui kiphumna ah Pa leh Khasiangtho in zong Zeisu
pen Honpa hihna masuan ah koppih hi. Pa Pasian in tunglam
pan a it Tapa Khazih mite gum ding a kisawl pa cih tangko hi.
Tua lai tak in Khasiangtho vakhu lim la in atung ah hong
kilang hi (Luke 3:21, 22). Tua pan in Zeisu pen Khasiangtho
tawh kidim hi. Galpa Satan tawh kisai ding in gamlak ah
kuan hi. Amasuan akipan hi kawm pah hi (Luke 4:14).
Nazareth a Zeisu thugen masa pen in Isaiah
agenkholhna a Amah Messiah ahihna vai ngaihsun kha sak
hi. Topa Khasiangtho ka tung ah om hi (Luke 4:18, NKJV).
Khasiantho Zeisu tawh omkhawm den a Ama thahatna ahihi.
Van akah ciang in Khasiangtho, anungzuite tawh omkhawm
bek lo in Khasiangtho silpiakte angente khempeuh piak ding
thu zong kamciam hi. Pa leh Amasuan ah akoppih den
Khasiangtho pen mah in nungzuite upna masuan ah tha

62

apia ding ahihi. Tua hi a, Khasiangtho makaihna pen


Christian nuntakna ah thupi mahmah hi. Tua ziak in
Khasiangtho gensiatna in mawhna asuksia pen mawhna
ahihi.
Khasiangtho makaihna ih ngah thei nang in kimanna
anei lampha bang teng hiam? Ama aw in eite hong
lungkhauh sak loh nang in bang ci kidop thei ding ih hi
hiam?
NINIHNI (Monday)

May 11

Zeisu Thunget Nuntak (Luke 3:21)


Zeisu thungetnate pan Luke bek in aciapteh pawl
khat om hi. Anuntakna ah vai thupi anawk hun ciang in
thungetna tawh anuntakzia anuai a vaite ah kimu thei hi.
1. Zeisu in aki tuiphum in thungen (Luke 3:21). Hun
thak vai thak hong kipan ding hi ta hi. Anuntakna galdona
sung ah lut kipan ta hi. E.G. White, Khangcin Lunggulh,
D.A. p. 111. Zeisu singlamteh lam azuan mipi lak a Ama
nasepna vai thungetna lo tawh kipan ngam lo hi.
2. Nungzui 12 te atel ma in Zeisu in thu ngen. (Luke
6:12-13). Makaiten nungzui mawk tel lo uh hi. Zeisu in bel
anungzuite ding te atel mawk bek hi lo hi. Amasuan ah
akipumpiak a atel siam ding te atel ahihi. Amau masuan
pen mihingte sep khempeuh ah vai thupi pen ahihi. Zeisu
nasep azom lian ahihi. E.G. White, Khangcin Lunggulh,
D.A. p. 291.
3. Zeisu in anungzuite ading thu nget sak (Luke 9:18).
Nungzui hihna in Zeisu tung ah cihtakna leh Ama telcianna
lo tawh piang thei lo hi. Ama athei takpi nang un gamdai
thunget nei hi. Tua khit ciang in, Kei kua hi hong ci na hi

63
uh hiam? cih dotna tawh phawngkhia hi. (Luke 9:20,
NKJV).
4. Zeisu in mel kilamdanna vai ma in thu ngen. (Luke
9:28-36). Pasian it Tapa ahihna thu kipsakna anih veina
hong ngah hi. Pa leh Tapa kikal kizopna bang mah in khel
thei lo hi. Tua thungetna in zong nungzuite, avangliatna mit
tawh amute teci te suak hi.
5. Gethsemane huan ah Zeisu in thungen. (2 Pet.
1:16, NKJV). Hih thungetna pen gupkhiatna vai a thupiangte
sung ah athupi pen hi kha ding hi. Hih mun ah Honpa in
van leh lei kinai tak in hong zom khawm hi. Hih thu hang
mah in thu 3 hong phut a:
a. Pasian lunggulhna leh hong deihsakna,
b. Sihna vai leh sisan suahna vaite dong ah Pasian
thu manhna;
c. Pasian deihna bang sepna ah gualzawh nang tha
ngahnate ahihi.
6. Zeisu in Pasian khut ah anuntakna ap in thungen
(Luke 23:46). Singlamteh tung ah Amah kampau nunung
pen, Pa aw, ka nuntakna na khut sung ah kong ap hi na ci
hi (NKJV). Thungetna deihna ah vai thupi pen hong thei
sak hi. Sihna leh suahna ah, galte leh lawmte ma in, ih
ihmu a khua ih phawk zong in thungetna in Pasian tawh
hong kizom sak den thu ahih ding kisam hi.
Hih gentehna in ih thunget nuntakna ah bang phawk
sak hiam?
NITHUMNI (Tuesday)
Thungetzia Khen 1

May 12
(Luke 11:1-4)

Luke 11:1-4 sim in. Hih munte in thungetzia


nasepzia bang hong telsiam sak hiam?

64

Pa cih pen Khazih in Pasian agenna ah adeih pen


kammal ahihi. Lungdamna thubute sung ah atawm pen
170 vei na ki zang hi. Pasian pen Pa cih a ih sap ciang
in, Pasian pen pumpi tawh om ahihna leh akibatpih
mihingte tawh kikholh khawm nuam asa thei takpi, itna
leh deih sakna tawh adim mihingte ading a Pa mah abang
takpi cih asang ih hihi. Leitunga ih Pa te tawh kibang lo in
avanglian, mun citeng a om thei den, na khempeuh amu
athei, paubang lo, asiangtho Topa ahihi.
Van a om Pa ih cih ciang in asiangtho pumpi tawh
om Pasian hi a Christian biakna pen ngaihsutna, upmawh
thu, na khempeuhte sung a om bang a ki um pasian zong
hi lo hi.
Nang ma Min siangtho ta hen (Luke 11:2, NKJV).
Hih mun ah Pasian pen asiangtho ahihna hong kidawk kik
hi. Ama nungzui a ki nei te in Ama min, ih gen ih hawmnate
ah leh ih sep ih bawlnate ah ih siangtho sak ding ahihi. Ama
kazui ci kawm sa a Ama tung a mawhna bawlna in tua min
zahkona suak hi Matt. 7:21-22 sung kammalte in Pasian min
bang ci siantho sak ding cih hong telsiam sak thei ding hi.
Na gam hong piang ta hen (Luke 11:2, NKJV).
Lungdam thubu in Pasian gam 100 vei val: Luke ah 40 vei
dek tak Matthew 50 vei dek tak leh Mark ah 16 vei, leh John
ah 3 vei cih bang teng ahihi. Zeisu hong paina in leitung a
hehpihna kumpi gam leh van a minthang kumpi gam te
atakpi ahihna alak ding a hong pai ahihi. Amasa ah lut lo
in, anihna ah kilut thei lo hi. Tua ahih man in gumpa in
anungzuiten anihna alamet uh leh akhatna sung ah
atualbual ding in lamen hi.
Vantung a na deihna akicin mah bang in leitung ah
kicing ta hen (Luke 11:2, NKJV). Vantung a Pasian deihna
thei in mang uh hi. Tua thu Zeisu in saang in leitung a zong
tua bang ding mah lamen hi. Pasian deihna bang leitung a
kisem a, ei mihingte khat sim tawh akipat ciat ding deih hi.

65
Topa na thei takpi hiam, athu bek a athei na hi
hiam? Na thungetna in hong koici kinai sak zaw thei ding
ahi hiam?
NILINI (Wednesday)
13

May

Thungetzia: Khen 2 (Luke 10:38-42).


Nisim a ka khamkhop ding uh ann hong pia in (Luke
11:3, NKJV). Topa thungetna pen pia cih kammal tawh kipan
hi. Mihau mahmah te muk leh kam ahi a mizawng daipam
tagahte kiang pan ahi zong in hih thungetna in Pasian ah
kingakna leh Ama muanna ah kinga hi. Ih vekpi in Pasian
tung ah akinga ih hi a, pia ih cih ciang in na hoih khempeuh
hong pia pa hong phawk sak hi. Amah in piang sak pa hi a,
Ama sung ah anungta, agamta, akampau ih hihi. Amah in ei
te hong piang sak pa hi a, ei leh ei a piang ih hi kei hi (late
100:3, NKJV).
Pasian in ih kitang sapna khempeuh hong pia ih Pa
ahihi. Hih kamcian pan in alamdang bang thupuak ih mu
thei ding hiam Luke 11;9-13?
Ko te mawhna zong hong mai sak ta in (Luke 11:4,
NKJV). Mai sakna pen lungdamna thu laigil ahihi. Pasian
mai sakna lo tawh gupkhiatna ih nei kei hi: mawhna sung
ah asi na hi uh a . . . . ahi zong in Pasian Zeisu tawh nuntakna
thak hong pia hong guan hi. Ih mawhna khempeuh hong
mai sak hi. Pasian mai sakna angah ten amau tung a khial
te it thei ding uh hi. Mawhna mai sak na ding thu ngetna
ah ei mai sak bangh (Luke 11:4, NKJV) hi ding ih cih ciang
in Pasian hong mai sak nang in ei mai sak na kisam masa
cih na hi zaw lo hi. Ei hong ki mai sak ahih man in Tua mai
sakna angah mite tawh nungta khawm in Ama itna leh mai
sak na bang ei tung a hong mawh te tung ah mai sakna piak
ding ahihi.
T-5

66

Khelkhemna hong thuak sak kei in la, hong


honkhia in (Luke 11: 4, NKJV). Thu 2 ih ngaihsut ding
om hi. Amasa pen ah khialkhemna pen mawhna hi lo hi.
Greek kammal in khialkhemna pen peirasmos hi a -asmos
tawh atawp hi in apiang san thu hi a thutawp hi lo hi.
Laisiangtho in khialkhemna pen vai khat amansiang dong
apiang thupaizia ahihi. Khialkhemna pen mawhna hi lo
na pin ih thuak zawh kei leh mawhna suak hi. Nihna ah,
Pasian in khialkhemna pan lo hi (James 1:13). Zong thuak
sak phot kha mah ding hi. A hi zong in mawhna sung
lutpih ngei lo hi. Tua hi a thungetna in Satan thang te ah
ih awk khak loh nang in Pasian in hong panpih ding in tha
hatna aneih lam hong phawk thei sak hi.
Luke 11:1-4 enkik in. Ahuam khak thu teng
ngaihsun in. Hih thute tuah khak nang hang in thungetna
tungtawn in bang ci bang in thu theihna thuk in picing thei
ding a hi hiam?
NINGANI (Thursday)

May 14

Thungetna Vai Sinbeh Ding Thute (Luke 18:9-14)


Thungetzia ding agen khit phet in, zan kim lai a
alawmpa kiang a huhna ngen mipa gentehna pia hi (Luke
11:5-13). Hih gentehna tungtawn in thu nget tangtang ding
ahih zia hong gen hi. Anasep zawh kuan lam in Zeisu in
anungzuite kiang ah amawhna te uh hang a dah in
kiniamkhiatna tawh thu nget ding vai gen hi (Luke 18:9-14).
Hih munte in thungetna pen biakna ngeina khat hi mawk lo
in, muanhuai tak a Pa tawh tonkhawm holimkhawm a nuntak
khopna ahihi.
Luke 11:5-8 sim in. Zeisu in mite thungen den ding
a, hanthotna agen ahihi. Thunget pen ngeina khat a neih

67

mawk bek ding hi lo hi. Pasian tung ah kinga a Amah


tawh kizop denna bulpi ahih ding kisam hi. Thungetna in
kha lam thu husanna ahihi. Tua lo tawh kha lam thu ah
asi ih hihi. Zeisu gentehna a veng leh paam bang a a om
lo vengpa khat thu gen hi. Alawmpa zan kim lai a ann
lum nget tangtangna in azankim kitangsapna huh sak zo
lo hi. Ahi zongin atawpna ah, tua bang a lungkhauh mi
nangawn khawl lo a kong kieuhna thuak zo lo lo hi. Thu
angen tangtang mipa tung ah Topan huhna pia zaw lo
ding hiam?
Tua bang hanciam tentanna in Pasian lungsim khel
ding cih hi zaw lo in hong muang sak thei zaw ding hi.
Luke 18:9-14 sim in. Thungetna athupitna vai bang
hiam? Pharisee pa in ama sepna hoih te tungtawn in Pasian
san ding lamen hi. Siahdongpa in ahih leh Pasian hehpihna
tung ah kinga in amah kipum ap hi. Pasian in eite hong
sanna pen ei sep ei bawl tungtawn hi lo in Ama hong
hehpihna hang bek ahihi. Tua bang hehpihna pen mawhna
hang a adeih takpi akiniamkhiat lungsim tamkham mite
bek ahihi.
Gualzawhna aleh zawhzawhnate in kiniamkhiatna
pan a hong pai ahihi. Singlamteh phung a akun mite
minthanna lukhu in ngak hi. E.G. White, Kamsangte leh
Kumpite, P.P. p. 590.
Topa athei nai lote in amau sang a siahuai zaw te
tawh kiteh kak uh hi. Amau sia lua lo bang a akimuh nang
uh ahihi. Hih bang omzia bang hang in siahuai mahmah
hiam? Mite sang asiat zawk leh bang phamawh hiam?
KIGINNI (Friday)

May 15

SINBEH DING: Pasian huhna leh vangliatna deih a nisim a


nasia tak a thu angente in lungsim picing, thumann leh
omzia dik telsiam zaw sem in, Khazih zialehtong picing
lunggulh sem ding uh hi. Pasian tawh ih kizop den nak leh
midangte tung ah ih lungtang a om khuavak leh lungmuanna

68

hawmkhia thei sem ding hi hang. Thungetna in thahatna


ngah theih nang in lungsim nei thei sak a, bang ci nget
ding cih ngaihsun thei sak hi. Hih thu 2 te in mihingte
lungsim nisim nuntak na ding in bawlpha a lungmuang
tak in nungta thei sak hi. E.G. White, Mualtung
Thuhilhna, MB. p. 85.
Pasian pen Pa ci a ih sap ciang in, Ama tate
khempeuh ih sanggam aci ih suak hi. Eite khempeuh in
tua innpi sung a om ih hihi. Ih thunget ciang in ih veng ih
paam te zong ih nget sak ding ahihi. Ama a ding bek a
thupha ngente athunget uh amann nai lo ahihi. Mualtung
Thuhilhna, MB p. 105.
KIKUP DINGTE:
1. Luke in Zeisu leh Khasiangtho nasep pen Ama lai at tawh
aman ta hi lo cih hong gen hi. Mi khat peuh in Christian
pawlpi tangthu atel nang in Luke laibu at nihna Sawltak
thubu sim ding ahihi. Tua hi leh Christian te masuante
ah leh anasem te tung a Khasiangtho nasepzia ngaihsun
kha ding hi. Luke bek mah in nungzuite kiang a Zeisu
vaikhakna ahi Jerusalem a, Asangna pan vangliatna na
ngah mateng uh (Luke 24:49, NKJV) ngak phot ding vai
gen hi. Hih pen munkhempeuh ah singlamteh a kithat,
athokik honpa thu gen ding a apaikhiatna ding thu ahihi.
Tua khit ciangin Luke in Sawltak thubu at hong kipan a
Khasiangtho kamciamna tawh hong pan in Pentecost ah
kamciam apicinna gen hi (Sawl. 2). Hih thute in pawlpi
nuntakna vai ah Khasiangtho nasep thupitzia bang hong
gen hiam?
2. Thungetna mahmah zong hih vai ah Pasian lo a apian
theihlohzia leh Ama tung a ih kingakzia hong koici lah
hiam? Bang ci kha lam thuthuuk, hih gentehna tawh,
Zeisu in hong telsutpih hiam (Luke 18:9-14)?

69

SINNA 8

May 16 - 22

70

amang tuu (Luke 15:4-7), amang dangka tang (aneu 8-10),


leh tapa taimangte (aneu 11-32) ahihi.

ZEISU NASEP MASUAN


NIMASANI (Sunday)
NIPINI (Sabbath) Nitak lam

May 16

SIM DINGTE: Luke 15:4-7, 11-32; Luke 16:19-31; Luke


18:35- 43; Luke 19:1-10.
KAMNGAH: Mihing Tapa in amangthang mite zong ding
leh gum ding in hong pai ahihi. (Luke
19:10).
Zeisu nasep masuan gen ding hi leng Ama gen sa
sang a ih gen theih ding om peuh mah lo hi: amangte zong
a hotkhiat ding ahihi. (Luke 19:10, NIrV).
Amang bang hi mawk hiam? Pasian kiang pan
kikhenkhia mihingte ahihi. Sih ding thei gige a launa,
lungkiatna, leh lamet beina tawh kidim uh hi. Bang mah ki
hih sak kei leh amangthang ding uh ahihi. Zeisu tung ah
lungdam ih ko hi, lametna tawh ih dim theihna thupha ih
nei hi.
Mawhna hang in mihingte Pasian kiang pan
akikhenkhia uh ahihi. Leitung pen vantung pan kikhenkhia
hi. Tua kikal a Pasian tawh kizopna om lo hi. Ahi zong in
Khazih tungtawn in leitung pen vantung tawh hong kizom
kik hi. Khazih in Ama nasepna tawh, mawhna bawl a apiang
te kikal leii dawh kik khin hi. . . . Mihingte thanemna hanga
apiang Pasian vangliatna pan aki-khenkhiatna pen Khazih
in hong zop sak kik hi. E.G. White, Khazih Kiang Zuatna,
SC. p. 20.
Piancil pan Mangmuhna dong, Laisiangtho buppi in
amangthang mihingte Pasian zon kikna tangthu ahihi. Hih
thumann Luke in gentehna 3 hong zang in hong lahna ah:

May 17

Amang Tuu leh Dangka Tang (Luke 15:4-7)


Luke 15:4-7 sim in. Hih thu in Pasian hong itna thu
bang hong gen hiam? Tuu mang azong pen tuu cingpa ahihna
thu bang hang in ih tel ding thupi hiam?
Leitung pen awlmawh nei lo, hong ki thudon lo tawh
kibang kha thei zel hi. Ahih hang in hih gentehna in
alamdang thumann hong lak hi. Pasian in hong it mahmah
ahih man in Ama kiang ah hong sam kik ding in Amahmah
hong pai in hong zong hi. Pasian azong mite thu ih gen thei
zel hi. Pasian in eite hong zong hi zaw hi.
Khazih akipia mi in, Ama mai ah leitung buppi sang
in manpha zaw hi. Mi khat bek in hotkhiatna ngah ding hi
leh zong Zeisu in Calvary ah gimna thuak ding hi. Amau
tang a sihna athuak saksa mite kua mah nusia lo ding hi.
Anungzuite in Amah zuih ding atell nak uh leh Amah in
kiptakin amaute len ding hi. E.G White, Khangcin
Lunggulh, D.A. p. 483.
Luke 15:8, 9 sim in. Hih gentehna Luke thubu bek
ah om hi. Dangkatang mang in, khiatna 2 nei thei hi.
Akhatna ah Juda gam pen Zeisu hun lai in mizawngte tawh
dim hi. Inn tam zaw te ah dangka tang khat in ni khat tha
sang tam zaw a, nek khop mialmial zah ahihi. Nihna ah,
pasal nei khin nupite in dangka tang 10 lukhu zepna in
zang in, mizawng innkuan ading in sauveipi akhol uh ahihi.
Athu nih tuak ah, tua matsuah pen vaipi khat ahihi.
Tua hi a nupinu dah mahmah in meivak a (tua lai innte in
tawlet neu khat bek nei ahihkeh neilo lai) munphiah khat la

71

in amuh ma teng in lumlet liang in zong hi. Amuh ciang in


lungdam mahmah a aveng apaamte leh alawmte hilh hi.
Tua dangkatang lei lak ah om mah taleh ngun
ahihkeh khamh hi veve hi. Anei te in manpha ahih man in
zong tangtangh hi. Mihingte mawhbang mah taleh Pasian
in manpha sa hi. Dangkatang tungah ukpipa maitang leh
thu tuang hi. Tua mah bang in, mihing akipian sak in Pasian
sunn a Ama thu tungtawn a hong nungta ahihi. Mawhna
huzaap tawh leitung ah ih teng hi. Ahita zongin Pasian
sutna khat ih nei lai veve hi. E.G. White, Khazih Gentehna
Thute, COL p. 194.
Hun thak pilna leh ngaihsutna ah eite pen khiatna
neilo vannuai kawm ah a om khak mawk ih hihi. Ei leh ih
mailam thu bangmah hong don lo hi cih hong gen hi. Hih
gentehna 2 te ah atuamdang thu bang hong ki gen hiam?
NINIHNI (Monday)

May 18

Tapa Taimang Gentehna Khen 1 (Luke 15:13-16)


Luke bek in hong gen hi a, tangthu tom zaknoppen,
itna in amaisak zia genna in kilim gen mahmah hi. Hih
gentehna ah amangthang tapa, pen itna tawh kidim
amangthang tapa 2 te pa zong cih huai mahmah hi. A
khat in apa itna sangin mundang ah nuntak siahuai teel
zaw hi. Akhat zaw in inn ah om na pin apa itna thei cian lo
hi. Sanggamte cih akhiatna zong tel lo hi. Hih gentehna
pen thu 7 in kisin thei a a 4 te amangthang tapa tawh, 2 te
apa tawh, leh khat pen a upa vai te ahihi.
1. Hong pia in (Luke 15:12). Tapa nau zaw pa in
ama gamh nget ding khentatna pen tha khat thu a piang hi
lo hi. Mawhna ih cih pen adik lo nuntakna sung ah sau vei
pi omna pan a piang ahihi. Mundang ah thu hoih vai pen

72
alawmte kiang pan a atheih hi kha ding hi. Inn sung nuntak
pen khauh pai lua hi. Itna om na pi akilawm ciang om hi.
Mun gamla ah ut bang a tat theih hi. Apan kem lua in
aitna uang lua hi ding hi. Suahtakna deih a, azon na lam
in apa langdo kha hi.

2. Bang hang in ken tuak mawk ka hi hiam? Luke 15:1316. Agamh teng sum suah in gamlapi apai hi. Apa omna
tawh kigamlatna mun hi. Itna leh thukhun huang pua lam
ah hih thukhunte ki phawk kha lo hi. Pheng tatna mun
ahihi. Greek kammal asotos pen (phengtat) cihna lam in
3 vei Laisiangtho thak ah kizang a: 1. Zuu kham luatna
(Eph. 5:18), 2. Leh tatna (Titus 1:6), leh 3. Tatsiatna (1 Pet.
4:3, 4) cih te ahihi. Tua bang Pasian lo a nopzonna in
cidamna leh hauhnate susia in sum neilo, lawm neilo, leh
nek ding neilo suak hi. Alawp lawp nuntakna pen hawm
suakna tawh tawp mawk hi. Gilkial zawngkhal in vok cinna
mun Jew mite ading a munsia hong tung hi.
3. Na deih bang in hong bawl in (Luke 15:17-19).
Tua mipa teltheihna tawh tapa hi thei lai hi. Hong lungngai
thei ta a inn cih hong ngaihsun in, pa cih khat zong hong
thei kik a, itna omzia hong phawk thei hi. Inn lam hong
zuan in apa kiang a thumna ding kammalte ngaihsun kawm
sa in na deih bang in hong bawl in cih thu hi. Nangma
itna tawh kepna donna sung ah hong omsak in. Pa lungtang
sang a hoihzaw koi lai ah om thei mawk ding.
Hih leitung pen iplahhuai ihsak khak hun om kha
mah ding hi. Hih leitung a bang nate hih te, asia hi sam
kei e; cih kawmkal ah asiat lam lungsim tawng ah ih thei
hi.
NITHUMNI (Tuesday)
Tapa Taimang Khen 2

May 19
(Luke 15:17-20)

73

4. Inn lam zuan (Luke 15:17-20). Tapa pa ciah kikna


lampi pen kisikna hi. Akiphawk ciang in (NKJV) kilehkikna hong kipan hi. Ama omna mun apa inn sang in tel
theih zaw hi. Apa kiang zuat ding hong khentat hi. Kisikna
atellah kamgui tomno 4 te tawh inn lam hong zuan hi.
Amasa pen ah apa pen ka pa (aneu 18) hong ci ta
hi.
A taimang tapa in vantung a ih pa hong itna leh
hong maisakna ih muan ding ahih mah bang in tu in apa
itna leh maisakna muang hi.
Nihna ah, mawh suutna: Ataimang tapa pen akhial
kha pak hi bek lo in Pasian leh apa mai ah amawh ahihi.
Athumna ah, akilawm loh zia kiphawkna: Kei
kilawm nawn peuh mah keng (aneu 19). Akilawm loh lam
leh Pasian kilawmna hong saikaak thei ta hi.
Lina ah, thumna tauna: Na deih bang in hong bawl
in (aneu 19). Pasian deihna ah ki apna in ki siikna lak hi.
Tapa-pa hong ciah kik hi.
5. Angak den Apa (Luke 15:20, 21). Ngakna leh
vilna, dahna leh lametna, inn pan ataikhiat lim in kipan
khin hi. Ngak hun hong beita a, apa in gamla pi pan galmuh
a hehpih in hong delh a ngawng-kawi in namh hi. (aneu
20, NKJV). Ih Pa Pasian omzia pen hih angak gige apa sang
alakkhia thei zaw dang om lo hi.
6. Alungdam Innkuante (Luke 15:22-25). Apa in
atapa kawi in, puan thak silh sak a, khut buh bulh sak in
khedap bulh sak a, pawi bawl ding in thu pia hi. Innkuan
bup in kipak uh hi. Inn nusiat pen sihna in tuat leng, hong
ciah kik pen thawhkikna ahihi. Pawi kham taak peuhmah
hi. Tapa pa pen avakthap ahih hang in tapa hi lai veve hi.

74

Tua hi a, akisik tapa pepeuh hang in vantung ah lungdamna


om hi.
7. Tapa upa zaw (Luke 15:25-32). Tapa neu zaw pa pen inn
pan apaikhiat, mundang azuat in amangg ahihi. Tapa uzaw
pa pen apa inn ah om na pi, alungsim gamlapi ah oma
amang ahihi. Tua bang lungsim pen hehna, lungkim-lohna,
kisiansuah tawmna (aneu 29), leh asanggamte san noplohna
nei hi. Sum athang zat, apheng tat Na tapa cih bek in mu
hi. A u zaw pa in apa tung a angaihsutna pen Zeisu amawhzon Pharisee te ngaihsutzia tawh kibang hi: Hih pan
mawhneite sangg in ann nekhawm ta zen (Luke 15:2, NKJV).
A pan atapa u zaw pa agen nunung pen kammal in adah
huai mawhneite tung a vantung ngaihsutzia hi a: Lungdam
a ih kipah ding thudik ahihi. Bang hang hiam cih leh na
sanggampa si a hong nungta kik hi; mangg a kimu kik hi
(aneu 32, NKJV).
A upa mun ah kikoih sin dih in. A ngaihsutzia adik
lo phial zong in tua bang a ngaihsutna pen ngaihsut huai
mahmah khat suak hi. Hih thu pen lungdamna thu in
hihding bawlding a hong sawl leitung mite ading a tellsiam
theihloh thute hong koici lah hiam?

NILINI (Wednesday)

May 20

Amangthang Hunphate (Luke 16:19-31)


Zeisu in mawhna sung a gammangte zong ding gum
ding in hong pai hi. Ahi zongin amah in apiak hotkhiatna
sangsak tangmawk lo hi. Hotkhiatna in akhon-khong hi a
mi khempeuh ngah theih ahihi. Ahi zong in, mi khat peuh
in upna tawh asan kul a. tua in Pasian deihna bang manhnop nuntak-nop lamah makaih hi. Tua bang a ih hih theih
hun pen leitung a ih nuntak hun sung hi a hunpha dang
om tuan lo hi.

75

Luke 16:19-31 sim in. Hih gentehna thu in athupi


athupuak bang ahi hiam?
Hih gentehna thu pen Luke thubu bek ah kiciamteh
hi. Hih thu in hotkhiatna vai athupi thu 2 hilh a: 1. Gupkhiat
hihna thu ah Tu ni cih athupitzia leh 2. Sih khit ciang in
hotkhiatna hunpha dang om nawn lo hi.
Tu ni in hotkhiatna ni ahihi. Hih gentehna in hauhna
ah siatna om hi aci hi lo in, zawnna hoih hi aci zong hi lo hi.
Agen nop thu in gupkhiatna thu leh hotkhiatna tawh kipawl
nuntakna pen hih leitung ih om sung in ih dapkoih loh ding
ahihi. Azawng ahau, apil ahai, avang nei leh anei lo te
khempeuh ading in, hunpha 2 veina om tuan lo hi. Tu ni tu
mahmah a ih lungsim puak tungtawn in hotkhiatna leh
thukhenna kingah ahihi. Ngai un, tu hun in sanhuai hun
hia, tu-ni in gupna ni ahihi (2 Cor. 6:2, NKJV).
Tawntung thamanh sanna pen leitung a ihneih
ihlamh tawh bang mah kisai lo hi. Mihaupa in kumpi puan
nel leh puan pak hoih tawh kizem hi. Amah nisim in noptak
a omnate tawh nungta hi (Luke 16:19, NIrV). Ahi zongin
amah in nuntakna ah athupi pen: Pasian thei lo hi. Pasian
aki phawk loh na mun ah mihingte kiphawk kha lo hi.
Mihaupa mawhna pen ahauh man hi lo hi. Tua ahih sang
sik in Pasian innkuan pen ama sannop zah sangin zaizaw
pek a, tua thu adon loh man ahihi.
Sih khit ciangin kipuah-thak kik theihna vai om lo
hi. Anihna thumann in, sih khitciang in hunpha om kik
nawn lo cih thu ahihi. Mihingte khat vei ih sih kul hi. Tua
nung ciang in Pasian thukhenna hi ding hi (Heb. 9:27, NIrV).
Ih nuntakna ah Pasian teelzaw maw adangte cih kitheihna
thu tuamtuam akituak toto ahihi. Sih khitciang a teltheihna
hunpha cih ahilh biakna peuh mah zuaupi ahihi.
Pasian in bang zah dong a hong it a, hong gup nang
in hong sepsakna te ih gen nuam hi. Ahi zongin hih gentehna
in, Pasian in itna tawh hong piak gupkhiatna ih pingaihsut
khak loh ding alauhuai zia hong koici hilh hiam?

76

NINGANI (Thursday)

May 21

Mittaw Ka Hi Ngeia Tun Ka Mu Thei Hi (Luke 18:35-43)


Zeisu nasep masuan in amangte zong a gupkhiat
ding ahihi. Mite cidam kimna tawh pumpi, lungsim, kha
lam vai leh mihingte kikholhkhawmna vaite hong kikhel ding
hi. Luke in Zeisu damsak kik zia gentehna 2 hong pia hi.
Khat pen pumpi mittaw hi a, akhat pen khalam mittaw ahihi.
Anih un mipi theih hi khollo hi. Akhat pen khut dawh ngen
hi a, akhat pen siahdong ahihi. Ahi zong in, anih tuak un
khazih gupna vai kisam tuak uh hi. A nih tuak un Ama
ngaihsut khak loh hi lo uh hi.
Luke 18:35-43 sim in. Hih thu in Pasian tung ah
akinga ih hih zia hong koici hilh hiam? Hong hehpih in aci
ngei lo om lo kha sop ding hi hang; hi lo hiam?
Mark in amin Bartimaeus (Mark 10:16) cih min tawh
na ciamteh hi. Amahn Jericho khuapua lam a khutdawhngenpa khat ahihi. Amah pen apoi, azawng, leh mipi
san noplohpa khat ahihi. Tua kimlai van nalamdang hong
tuak kha hi. Nazareth khua mi Zeisu hong pai lai tak hi a
(Luke 18:37, NKJV) upna tawh David Tapa aw, hong hehpih
in! ci in awng hi (aneu 39, NKJV). Upna in mit leh bil neih
kisam lo a, leitung piangsakpa tawh aki zomh lungtang bek
kisam hi.
Luke 19:1-10 sim in. Hih thu a mittaw pa kua
hiam?
Luke bek mah in Zacchaeus thu, mi paktat-lohte lak a
anunungpen ahihi. Amangte zongding gumding a hong pai
Zeisu masuan hih thu ah hong picing hi. Jericho khuapi a
siahdong makaipipa ahihi. Tua khua a Pharisee ten
mawhneipipa in ngaihsun uh hi. Ahi zong in amah pen

77

honpa in a zon a ahotkhiat mawhneipa khat ahihi. Sepzia


leh munpiandangte ah na sem a: theithek kung tung pan
Topa muh ding ahanciam pa Zacchaeus kiang ah, tuaksuk
dinga thu apia, itna tawh kidim Zeisu ahihi. Zeisu in amah
mah Zacchaeus inn ah sun ann nek kisam sak hi. Athupi
zaw ah, gen ding thu nei a tuni in hotkhiatna hih inn hong
tung hi (Luke 19:9, NKJV). Zacchaeus in kipuahpha a avai
asiansak phot kul hi (aneu 8).
Midangte khialhna leh thanemna te muh baih hi. Ei
a kimu kha thei lo hi. Tu mahmah in kipan a sauveipi a na
lelh den ngeite ngaihsun in thum in ko loding nahi hiam?
KIGINNI (Friday)

May 22

SINBEH DING: Tuu mang gentehna ah Zeisu in mawh nei


mimal mahmah hi ta leh mawhna tawh asiasuak leitung
bup mahmah zong agen nuam ahihi. E.G. White, Khazih
Gentehnate, COL p. 190.
Kha khat i manh: kha khat i manh kuan gen thei
hiam? Amahn zah theih nang in Gethsemane ah pai inla
Khazih thuaknate en phot dih in. Sisan mal banga atak
khia khuaulte en in. Singlamteh tung a kikhai honpa
mitsuan in. . . . Singlamteh phung a, mawhnei mi khat ading
in Khaizh in anuntakna pia ding hi. Tua hileh kha khat i
manh na seh thei ding hi. E.G. White, Khazih Gentehnate,
COL, p. 196.
KIKUP DINGTE:
1. Biakna dang tuamtuamte in Pasian azong mihingte thu
gen hi. Ahi zong in Christian biakna ah Pasian in hong zong
hi zaw a: Adam koi ah om na hi hiam? Cain aw na sanggampa
koi ah om hiam (Pian. 4:9)? Elijah, nang hiah bang hih khongg
(1 King 19:9)? Zacchaeus hong kum suk o (Luke 19:5). Nang
Pasian in hong zon in, na ki koici tuah khak uh a?

78
2. Ni thumni sinna a dotna nunung pen enkik in. A u zaw
pa khialh khak pi pen bang ci bang hiam? Bang kha lam
tha nemna angaihsutzia pan kidawk hiam? Tua bang
lungsim puak ih ngaihsut sang neih baihzaw thei hi lo maw?
Matt. 20:1-16 zong sim in.
3. Mihaupa leh Lazarus tangthu vai a Zeisu genna ah misi
sa khat tho kik mah leh zong a um lo om veve ding hi. Zeisu
thawhkikna thu mi pawlkhatte ngaihsutzia bangci genkholh
hiam? Gentehna in, pawlkhatte in athawhkikna teci nasia
mahmah ta leh um tuan lo hi.
4. Alungkim huai mahmah Zeisu nasepzia thu in,
mi khempeuh kibang kim in mu hi: Gentehna in mittaw
khutdawh- ngen pa Zacchaeus, Nicodemus leh Samaria
numeinu. Na dang khat peuh sang in singlamteh in Pasian
muhna ah mi khempeuh ki kiim cih hong lak hi. Midangte
tawh ih kizopzia hih thu in hong koici huzaap kul ding hiam?
5. Tapa taimang thu leh Lazarus leh mihaupa thu
saikaak in. Koici bang in kilek kim tuak uh hiam?

79

SINNA 9

May 23 - 29
ZEISU, SIAPI LIAN PEN PA

NIPINI (Sabbath) Nitak lam

May 23

SIM DINGTE: Luke 8:22-25; Luke 4:31-37; Luke 6:2049; Luke 8:19-21; Luke 10:25-37; Thuhilhk.
6:5.
KAMNGAH: Amaute in Ama thuhilhna lamdang asa uh
hi. Bang hang hiam ci leh Amah in ukpa
bang in thu hilh hi. (Luke 4:32).
Zeisu leitung hong pai hun in mite zia tualniam pen
kha ding hi. Mihonte dinmun siasuak mang hi. Nuntakzia
ngiat dik lo mai hi. . . . Miten zuau thu nuntakpih uh hi.
Mite in leitung nate lunggulh in muantak cinglo in nungta
uh hi. Pasian tawh amai lam hun vai uh mangngilh in tu
tawm vaite tawh nungta uh hi.
Pasian phawk kha lo uh hi. Mite ki pibawl nawnlo
uh hi. Thumann, thuhoih, cihtakna, leh hehpihna cihte in
leitung paisan ta uh hi. Huaihamna leh angsung vaite in
kimuanlohna piangsak hi. Mite ngah ding, piak dinga kilawm
thute mangmat bang bekta hi. Mihonte pen mi laka adawk
nuamte in ganhing bang in bawl uh hi. Noptatna, hauhna,
leh vang neihnate angimna uh ahihi. Amaute cidam lo uh
a, lungsim zawngkhal in, kha lam ah si uh hi. Zeisu hong
nuntak lai omzia tua bang ahihi. E.G. White, Pilsinna,
Ed. p. 74, 75.
Hih bang thute hang in Zeisu in athugente agen na
ding thu ih telsiam thei zaw hi.
NIMASANI (Sunday)
Zeisu Thutheihna (Luke 8:22-25)

May 24

80

Luke pen zatuimang leh thungaihsun siam mi ahihi.


Tua hi a thuneihna omzia thei hi. Rome te ki-ukna leh
nasepna ah thu neihna vai thei hi. Paul i khualzinpih
ahihna tawh apawlpi phuhte tunga Paul thuneihna zong
thei hi. Tua hia, Luke in thuneihna pen adinmun tawh
kisai hi a, siate zong asangnaupangte leh anungzuite tawh
kisai ahihi. Mi tuamtuamte tawh mun leh thuneihna
tuamtuamte ah Zeisu pen midangte tawh a thuneihzia teh
theih hilo cih thu Luke in hong theisak hi. Zeisu pen
khutsiampa inn a khang-khia hi a, kum 30 aphak dong
Nazareth khua ah teng a mi minthangten thei kha lo uh
hi. Ahi zong in Zeisu in mi khem-peuh-- Rome gam ukte,
Jew thungaihsunte, mi mawk mawk te, leitung leh biakna
makaite tawh-- Ama thuhilhna leh nasepnate ah kimu uh
hi. Ama kam pana aluangkhia kamhoih kamphate hang
in, lamdangsa uh hi (Luke 4:22, NIrV). Khat vei Nain khua
meigong nu tapa thawhkik-sakna tawh lametna pia hi (Luke
11:2-17). Akhua bup un, mite huh ding in Pasian hong
pai hi. ci uh hi. (aneu 16, NIrV). Sihna leh nuntakna tung
a Zeisu thuneihna in Nain khua bek hi lo in, Judea gam
leh akiim apaam a gam tuamtuamte zong lunglawp sak
mahmah hi (aneu 16, 17, NKJV).
Luke 8:22-25; Luke 4:31-37; Luke 5;24-26; Luke
7:49; leh luke 12:8 sim in. Zeisu thuneihnate vai hih munte
in bangci gen uh hiam? Luke in alawm Theophilus ading
bek hilo in hong pai lai ding khang tampite ading a aciapteh
ahihi. Zeisu in Ama thuneihna pen atuam vilvel ahihna
alah thu zong hong telgen hi. Mihing pumpi tawh hong pai
Zeisu in midangte tawh teh theih loh thuneihna aneih lam
hong thei sak hi.
Mi tampite in Pasian min tawh na tampi sem uh hi.
Hih thu in amau gamtatna ah thu neisak hi. Pasian in
hih thu semding bawlding in hong makaih hi, na cih ciangin
hong cih takpi ahihna na koici gen thei ding hiam? Sabbathni

81

82

kikhopna ah adawnna ki kum ni.


NINIHNI (Monday)
25

May

Athupi Pen Khazih Thuhilhna (Luke 6:20-49)


Mualtung thuhilhna (matt. 5-7) in Christian te
thupuak gil lai kici thei zel hi. Luke in tua thu pan pawl
khat Luke 6:20-49 leh mundangte ah hong lak hi. Luke in
tua thuhilhna pen kilang tang a nungzui telna khit phet a
thupiang bang in hong lak hi. Hih thu hang in Laisiangtho
siamte in 12 te tung a Zeisu thuhilhna atuam vilvel bangin
ngaihsun uh hi.
Luke 6:20-49 sung a tua thu hilhna pen thupha leh
thusia 4 te tawh kipan hi. Hih te ah zong Christian te omzia
thupuak dangte zong hong thei sak hi.
Luke thubu sung a Luke 6:20-49 sim in la, tua thu na
nuntakna ah koici ciang dong zui na hi hiam cih ki dong in.
1. Christian thupha sanna (Luke 6:20-22). Zawnna,
gilkialna, kahna, leh muhdah thuaknate thupha
sanna koici suah thei hiam?
2. Buainate kawmkal a Christian te lungdam theihna
(Luke 6:22, 23).
3. Thusia dal ding te (Luke 6:24-26). Thusia 4 te en
kik in. Bang hang in tua te Christian te in dal kul
se hiam?
4. Christian thupuak (Luke 6:27-31). Zeisu hong piak
thukhamte sung pan kham khau itna thukham zah
a kinial leh haksa akisa dang om lo hi. Christiante
pen ahoih lama tat ding hia asia lam hi lo hi. Bang
sem bang bawl ding cih thu hi a, bang sem bang
T-6

bawl lo ding cih thu hi lo hi. Na galte uh mudah


kei un hong ci lo in na galte uh it un hong ci hi.
Ha tangkhat ading ha tangkhat, cih tang in,
kham thukham in hoihkimna (pang lang khat
zong dawh ding) cih ahihi. Mahatma Gandhi in,
hih kham thukham pan ngaihsutna thak khat
hong phuangkhia a dikna tawh siatna nial ding
cih ahihi. A nungsang ciangin hih thu tungtawn
in British ukna pan suahtakna ngahna thu piang
sak hi. Tua bang mah in Martin Luther King Jr.
in zong khamm thukham mah zang in USA ah,
avom akang kikhena longhkhia hi. Itna in aukna
mun ah thupha in kumpi tokhom uk hi.
5. Christian tat dan (Luke 6:27-42) maisakna, piakkhiatna, siangtho nuntakna, midangte amau
omom a sanna cihte ahihi.
6. Christian gah gahna (Luke 6:43-45).
7. Christian apiang khia sak te (Luke 6:48, 49).
NITHUMNI (Tuesday)

May 26

Innkuan Thak (Luke 5:27-32)


Zeisu ma leh khit a siapi liante in kipum-khatna leh
kiitna hilh pi in nei uh hi. Ahi zong in Zeisu in mihingte
akhenkham nate susia in innkuan thak hong guan hi. Hih
innkuante in nidanga akhenkham thute awlmawh lo uh hi.
Agape kiitna dialkhai nuai ah Khazih in innkuan thak hong
piangsak hi. Hih innkuan in piancil lai a deih bang innkuan
hong lak hi. Hih thu in mi khempeuh Pasian lim leh mel
suun a hong kipiang sak cih thu (Pian. 1:26, 27) leh Ama muhna
ah ki kim cih thu ahihi (Luke 8:19-21 sim in). Innkuan
kinainate thupi hi. Nu leh Pa leh tate, unau sanggam numei

83

pasalte cih bang ahihi. Zeisu in ci leh sa innkuan kheng


in vantung leh leitung innkuan khempeuh innkuan khat
in hong mu hi (Eph. 3:15, NKJV). Christian nungzui
innkuan mimalte unau sanggam khat ihbat ding ahihi.
Zeisu muhna ah innkuan lutna pen sisan kinaina pan
hilo in Pasian deihna bang sepna ahihi.
Luke 5:27-32; Luke 7:1-10; Luke 14:15-24; leh Luke
17:11-19 te in Khazih suksiat kikhenna kawmpekte vai bang
hong gen hiam? (Hih kawmte in mite khenkham in thusia
zong piang hi).
Zeisu masuan leh nasep, amaisakna lungsim leh itna
leh hehpihna lungsim in kuamah nial nei lo hi. Ama sapna
asangte khempeuh kihel kim hi. Tawntung hong itna in mi
khempeuh tawh hong kizom thei sak hi.
Pawlpi khat hihna tawh athupi hih thukhun koici
zuih thei zaw ding.
Nilini (Wednesday)

May 27

Itna Kitelkheh: Samaria Midikpa Gentehna:


Khen 1 (Luke 10:25-28)
Lungdamna thubu 4 te lak ah, Luke bek in tapa
taimang leh Samaria midikpa ciamtehnate na ciamteh hi (Luke
10:25-37). Amasa pen in mawh neite tung a alamdang Pa
itna hong lak hi. Anihna gentehna in midangte tung a ih neih
ding itna hong lak hi. Ih vek in ih vengte vai Zeisu gencianna
ih limh ngaihsut tek ding hi. Mite Pasian tate hi uh a, it in
akikim a bawl dingin kilawm hi cih thu hong gen hi.
Luke 10:25-28 sim in la, asung a dotna thupi 2 te
thuuk ngaihsut in. Upna leh nuntakna tawh ki koici zop
ciat uh hiam?
1. Sia pha aw, tawntung nuntakna ka ngah nang in
bang bawl ding ki hi hiam? (aneu 25, NKJV). Thukham

84

siapa in tawntung nuntakna ngah nang lampi khat azong


ahihi. Mawhna pan hotkhiatna ngah a Pasian gam lut ding
pen mite ngim theih lian pen ahihi. Ahi zong in thukham
siapa pen mi tampi te mah bang a tawntung nuntakna
pen sepna tawh ngah theih ding banga ngaihsutna khanpih
hi. Thukham siapan mawhna thamanh sihna ahih lam
leh eite Topa Khazih Zeisu tawh nuntak tawntungna in
Pasian hong piak khong ahihi. (Rom. 6:23, NKJV).
2. Thukham ah bang ki gelh? Nang bang ci simh na
hi hiam? Luke 10:26, NKJV). Zeisu hun lai in, Jew miliante in
akhut uh ah savun ip neu khih ding ngeina nei uh hi. Phylactery cih pen savun ip no Moses at thubute (torah) pawl khat
koihna ahihi. Hihte sung a Zeisu dotnate dawnna ding zong
kihel hi. Zeisu in thukham siapa kiang ah thuhilhkikna sung
a (thuhilhk. 6:5 leh Siampi. 19:18) vai gen hi. Tua thukham
siapan tua lian mah akhut a abulhna ah om kha ngel ding hi.
Zeisu dotna dawnna in abandawn ah nei a, alungtang ah om
lo hi. Zeisu in tua thukham siapa kiang ah tawntung nuntakna
thu, tua thumann va phawk sak hi. Tua thumann in thukham
zuih ding vai hi lo a, Pasian leh apian sak avengte it ding thu
ahihi. Tua thukham siapa lung-khauh hi. Dotna dang khat
adot beh lai pen: kavengte kua te hiam?
Hehpihna tawh hotkhiatna na ngah lam bang siksan
nei takpi na hi hiam? Gentehna in upna tawh diktanna
(mai sakna leh siansuahna) na ngah takpi hiam?
NINGANI (Thursday)

May 28

Itna Kitelkheh: Samaria Midikpa Gentehna:


Khen 2 (Luke 10:30-37)
Thukham siapa kidik tang sak nuam hi. Ka vengte
kua cih dong hi (Luke 10:29, NKJV). Jew te thukham vai
athei thukham siapa in adawnna thei mah ding hi. Siampi.

85

19:18, in thukham lian nihna hi a, vengte cih pen na


minampihte cih thu ahihi (NKJV). Adotna tang dawn a kinial
akul lo ding in Zeisu in tua thukham siapa leh athungaite
athupicing zaw a kahtopih hi.
Luke 10:30-37 sim in. Hih bang thu ah athupi munte
koi teng hiam? Midangte ih bawlzia ding bang hong lak
hiam?
Zeisu genna ah, mi khat in gutate khutlum thuak
hi. Zeisu in bang hang in aminam leh adinmun gen lo hiam?
Athu vekpi tawh et in bang pha mawh hiam?
Siampipa leh Levi mipa in mi liampa mu in paisan
uh hi. Ahuh lohna thu uh nei ding uh hi. Ahi zong in, eite
ading in adotnate in: biakna mann bang hiam? Koici lah ding
ih hi hiam? (Thuhilhk. 10:12, 13; Maicah 6:8; James 1:27).
Jew te leh Samaria mite kikal kizopna pen kimuhdahna tawh
dim hi. Zeisu hun in suuksan hi (Luke 9:51-54; John 4:9).
Tua hi a Samaria mipa mihoihpa a agen ciang in, Jew te kiang
diak ah agen nop thu khauh pai sak zaw lai hi. Samaria mipa
panpihzia limtak in gen hi. Miliampa Samaria mipan
hehpihuai sa hi. Akiang ah pai in, aliammate lenggah tui
leh sathau tawh sawp sak in tuam sak a zinbuk ah paipih in
azin tun man piak sak khol a acing lo teng apai kik ciang
piak beh ding in gen hi. Hih thu teng in itna amann bang
zah in thupi hiam cih alak ahihi. Jew mi khat ading in hih
teng ahih ciang in itna mann in ciangtan nei lo cih lak hi.
Siampite leh Levi mite amau akidot uh thu in: hih
pa huh leng ei tung ah bang piang ding? Samaria mi pa
akidot thu pen hih pa huh kei leng atung ah bang piang
ding? cih hi a hih dotna 2 te bang ci kilamdan hiam?
KIGINNI (Friday)

May 29

SINBEH DING: Ama nuntakna leh athu-hilhnate ah Khazih

86

in angsung akhual vet lo masuan tawh Pasian kiang pan


hong kipankhia ahihi. Pasian pen Ama ading a anungta hi
lo hi. Hih leitung piang sak a akep adonnate khempeuh
ah, midangte ading a asem ahihi.
Mi gilote leh midikte tung ah A ni tang khawm sak
a, thumann leh thumann lote tung ah guah zu sak khawm
hi. Matt. 5:45. Hih bang maban Pasian in Tapa tung ah pia
hi. Zeisu pen mite lutang a adin ding ahihi. Ama omzia
tungtawn in mite koici huh ding cih ahilh suak hi. Zeisu
nuntak buppi mite ading sepna tawh bei hi. Mi khempeuh
ading na sem in panpih hi. Tua bang in Pasian thukham
tawh nungta a eite in zong ih zuih ding in hong lak hi. E.G.
White, Khangcin Lunggulh, D.A. p. 649.
Samaria mipa gentehna thu in ngaihsut tawm hi lo
in thupiang takpi ahihi. Tua mipa ataisan siampipa leh
Levi mipa thungaite lak ah om uh hi. Khangcin Lunggulh,
D.A. p. 499.
KIKUP DINGTE:
1. Nimasani Sinna tawpna a kidong dotna thupi
enkik in. Mi pawlkhatte in asep abawlte uh Pasian in hong
sawl a ka sep hi acih uh naza ngei hiam? Pasian in ei tung
ah thu hong koici gen hiam? Ih sep dik hi cihna tawh Pasian
tang a sem banga ih kingaihsutna vai ah bang thu lauhuai
om thei ding hiam?
2. Luke 2:24-26 sung a thusia 4 te enkik in. Tua
mun ah Zeisu genna koici telsiam thei ding? Ih nuntakna
ah ih kidop ding a adeih bang thute hiam?
3. Thu neihna vai apongpi in ngaihsun in. Thu
neihna ih cih bang hi a? Thu neihna tuamtuamte bang te
hi a? Bang thu neihna pen adangte sang vang nei zaw hiam?
Ih nuntakna ah thu neihna tuamtuamte tawh ki koici zop
ding ih hi hiam? Ih tungsiah thuneite hong kithukim loh
uh ciangin bang piang hiam?

87

SINNA 10

May 30 - June 5

NISIM NUNTAKNA AH ZEISU TAWH TUALBUALNA


NIPINI (Sabbath) Nitak lam

May 30

SIM DINGTE: Luke 11:37-54; Luke 12:4-21, 35-53; Amos


6:1; Luke 8:4-15; Luke 22:24-27.
KAMNGAH: Sawltakte in, ko mau upna khang sak ta
in! ci in Topa kiang ah agen uh hi. Luke
17:5.
Zeisu in siapi lian pen ahihi. Ahi zongin Pasian
thusinna ahihkeh thungaihsutzia sinna sang hong lo hi.
Anasepnate deihna pen amangthang mite zong in gum ding
cih ahihi (Luke 19:10, NKJV). Pasian zia leh tong lak ding a
hong pai ahihi. Tua bang itna lian pen Singlamteh ah hong
kilak hi. Tua mun ah Zeisu in amawh kha lo mi khempeuh
leh vannuai leitung tuamtuamate kiang ah bang ci bang
hiam cih alak ahihi. Mawhnei mite hotkhiat theih nang in
mawhna dan hong thuak hi.
Tua bang ahihna tawh hotkhiatna angah mihon
apiangkhia sak zong ahihi. Tua mite in Asihna hang a
hotkhiatna ngah a anuntakna leh agen ahawmnate etteh a
neih ding a atelte ahi uh hi. Hih hotkhiatna akisam mite
lak ah ki hel ding in asampa ahi Khazih tung ah thumann
kim kul hi. Agen thute nungzuite ading in nuntakna thupiak
suak hi. Ama deih bang sep ding pen anungzuite deihna
leh utna ahihi. Hoihna leh pauban-lohnate in Khazih leh
ama deihna tung a cihtakna khengkhia thei lo hi.
Nungzui hihna pen Khazih ih sung a anuntakna
tungtawn bek in apiang thei thu ahihi. Thupiak mankimna
kisam hi. Kheltheih leh atangg koih theih hi lo hi.

88

NIMASANI (Sunday)

May 31

Phariseete Bang Kei Un (Luke 11:37-54)


Lungdamna thubute sung ah Pharisee te vai
gentehna 80 vei val om hi. 25% teng Luke thubu ah kimu
thei hi. Phariseete thukhun zuih tentanna vai uh kilim gen
hi. Sadducee te bel thu ol ngaihsut te ci in ki thei hi. Pharisee te pen athukham vaite hi uh a, hehpihna ka sang uh ci
na pi thukham limtanna tawh gupna ngah ding cih ahilh te
ahi uh hi.
Luke 11:37-57 sim in. Zeisu in bang vauna gen hiam?
Tu lai in tua tawh kibang thukhun ki koici lah hiam? Zeisu
in vauna apiak thute ih zuih loh lam koici lah ding ih hi
hiam?
Phariseete leh laitheite akitaina leh biakna diktak
tawh biakpiak ding thu in khang khempeuh, ei khang ading
zong ahih zia hong koici lah hiam?
Gentehna in, sawm a khat piakna in Pasian kepna
ih phawkna alak hi bek a mite itna leh thumanna tang a zat
theih hi lo hi (aneu 42).
Gentehna in, thumann leh Pasian itna adon lote kek
mah in kikhopna mun ah tutna thupi pen adeihte ahi uh hi
(aneu 42, 43, NIV).
Zeisu cihna dang lai ah, biakna dik pen apuatham
gamtat omzia bek a angaihsunte siangtho lo hi. Amaute
pen misi lawngte tawh kibang uh hi (Luke 11:44, Gamlak.
19:16 zong sim in). Athupi lo leh Pasian muhna asiangthote
ki theikhial baih mahmah hi.
Thukham theite thuaksiat ding vai zong Zeisu in na
gen hi. Apilvang, atheihnate uh mite ading vangik suak sak
uh a, amau in lah akhutme nangawn uh tawh zong lawng
lo uh hi (Luke 11:46, NKJV). Pharisee te in anungta nawn
lo kamsangte thupisak uh hi. Zeisu gen mah bang in, pawl

89

khat te in Pasian tapa thah sawm uh hi. Athupi vai pen


kamsangte lim bawlna sangin athugente uh ahi itna,
hehpihna, leh thukhennate ih manh ding ahihi.
Thusia nunungpen bel lauhuai hi. Pharisee pawl khat
te Pasian gam tawhtang aki ap hi a, ahi zong in asep ding uh
sem lo uh hi. Mite gamnuam tun nading in tua tawhtang
diktanna in zang lo uha Pasian mite apua ah kalhsan in
atawhtang pai mang uh hi.
NINIHNI (Monday)

June 1

Pasian Kihta Un (Luke 12:4-12)


Pasian kihta un la, Amin phat un. (Mang. 14:7,
NKJV) cih thu in vantung mi 3 te tangkona ah amasa pen
hih thupuak SDAte nuntakna leh upna ah thupi mahmah
hi. Pasian kihta ci in lau cihna hi lo hi. Pasian kua hiam cih
thei a Ama deihna theihna ahihi. Upna tawh Ama tunga
thumanna kisam hi. Pasian pen ih nuntak ih ngaihsutna,
ih gamtatna, ih kipawlkhopnate, leh ih mai lam ading in
piang sak pa leh thukhenpa ahihi. Hih bang upna tawh
akipawl launa, zahtakna hi a lammann ahihi.
Luke 12:4-12 sim in. Zeisu in kihtakna vai bang gen
hiam?
Hih mun in kua kihta a, kua kihta lo ding cih hong
lak hi. Hih leitung ah ih pumpi bek ado theite lau kul lo hi.
Tua bang in Pasian kihta a, Athu ih manh ding ahihi. Bang
hang hiam ci leh ih mailam tawntung vai Ama khut sung
ah om hi. Ih Topa--gitta te akem, ihlu a samzang te asim pa
in hongit hongkem hongdonpa ahihi. Tua hi a eite in, Ama
muhna ah ih thupi den hi. Hih thu ih up tak pi leh, leitung
launa bang zahtate bei mang ding hiam?
Luke 12:13-21 sim in. Zeisu in hih mun ah bang vai
tawh hong vau hiam?

90

Gamh hawm vai tawh kisai unau kitawng 2 te vai ah


Zeisu in panna lam nei tuan lo hi. Ahi zongin thukham 10
lakah kihazatna asiathuaizia thu theisak hi. Atawntung a
athupi den thu lak a: nuntak ih cih na nengnengte hilo hi
(Luke 12:15). Ahau mihaipa amah lungkim pong in thudang
ngaihsun lo hi. Tua bang thang ah ih awk loh nang bang
zah ta in kidophuai! Neih leh lamh ahaute ading diak in hih
vai thupi mahmah hi.
Neih leh lamh ih deih ciat hi. Tawntung vai na
ngaihsut ciang diak in, lungkimna hong pia zo peuh mah lo
hi. Tua hi leh bang hang in Zeisu in Luke 12:16-21 a hong
genkholh bangin mitampi te hih vai ah khial kha pahpah
lailai uh ahi tam?
NITHUMNI (Tuesday)

June 2

Kigingsa In Om Gige In (Luke 12:35-53)


Khazih nungzuite in ahunhun in cihtakna leh kigin
dennna kisam den uh hi. Tu in ahih leh tawntung gamgi gei
a tung ih hita mai hi. Thumann thutak ih nei gige a thumann
khuavak lianpi nei in nesep masuan thupi mahmah ahihi.
Tua hia eite in kiging sa in kidawm tak in ih vil gige ding
ahihi. E.G. White, Pawlpi Ading Teci Pannate, 5 T pp.
460, 461.
Luke 12:35-53 sim in la, hih munte deihna ngaihsun
in; adiakdiak in Zeisu hong pai kik na ding sauveipi ngak
nahih leh adeihna ngaihsun in la tomkaih in.
Christian te ading in om mawk theih hi lo hi. Hong
kum kik takpi ding a, ahun kithei lo sawnsawn cih thu in ih
puante sawp siang a ih mei vak ih vak ding ahihi. Hong pai
kik baih ding lamet na pen ih nuntakna leh nasepna ah
hong tawsawn thu suak in, muanhuai tak a hong kiging sak
asuah ding ahihi. Hih leitung ah Amah lungmuang tak a

91

dawn dinga kiginga muanhuai taka omna in Sawltak dik


leh diklo khenna ahihi. Ka Topa hong zekai ci a muanhuai
tak a om den khak loh na (Luke 12:45, NKJV) in adah huai
pen Pasian thukham nuai ah ei leh ei akiguang ih suak kha
ding hi (aneu 45-48). Mi khat peuh in Pasian nasepna ah
amapai zawk leh sep ding tam nei semsem ding a Pasian
kiangah atam zaw atut kul ding hi (aneu 48).
Nidang lai kamsangte genna ah Zion ah mawk omte
dahhuai hi (Amos 6:1, NKJV) cih thu in Christian nungzuite
tung a Khazih theih sakna toona thu bang ahihi. Paul in
Christian nuntak pen galsim bangin na genteh hi (Eph. 6:12).
Cihnopna ah Christian khempeuh in Khazih leh Satan kikal
gal kidona ah akihel ahi uh hi. Singlamteh in tua gel kikal
hong tellah hi. Khazih singlamteh ah upmuanna tungtawn
in atawpna ah zawhna ngah thei ding hi.
Tampi akipiate kiang pan tampi kikawikhawm kik
ding hi. Tampi ah mawhpuak aneite atam zaw kingen ding
hi (Luke 12:48, NIrV). SDA khat na hihna tawh hih thu in
bang khiatna aneih kul ding hiam?
NILINI (Wednesday)
Teci Gahpha (Muanhuai) Suak In

June 3
(Luke 8:4-15)

Leitung pian ma a Pa, Tapa, Khasiangtho holim in


hotkhiatna akici gelna khat hong vaihawm khawm uh hi (Eph.
1:4). Mihing masa pen te amawhma uh in, Pasian in leitung
hotkhiat na ding gelna na nei khin hi. Tua gelna singlamteh
alaigil hi a, singlamteh lungdamna thu leitung a om mi
khempeuhte tung ah gen kim ding ahihi. Tua mawh puak
pen Christian khempeuh a ahihi.
Note in Jerusalem, Judea gam leh Samaria gam leh
leimong dong in ka teci na hi ding uh hi (Sawl. 1:8, NIrV).
Zeisu hong sawlna nunungpen in athu zui mi khempeuhte
masuan hong lak ahihi.

92

Christian teci pangte in khaici vawhpa leh lo leitangte


gentehna thu pan bang sinna sin kul ding hiam? (Luke 8:4-15).
Teci pangte thamanh bang hia bang hun a ngah ding
uh hiam? (Luke 13:24-30).
Dangkatang gentehna in teci panna ah muanhuaina
leh mawh puak neihna vai bang hong hilh hiam? Luke 19:1127.
Hih munte leh mundangte ah, lauhuaina, mawhpuak
neihna, leh teci pangte thamanh leh upmuannate kigen hi.
Eite mawh puak khauhpai mahmah hi. Ahi zong in Zeisu
eite ading a hong ki pumpiakna ih ngaihsut ciangin ei hong
ki phuut pen tawm lua hi lo hiam?
NINGANI (Thursday)

June 4

Mi Panpihna Tawh Makaih In (Luke 22:24-27)


Luke 22:24-27 sim in. Nungzuite nitak ann nekhawm
kuan nangawn in amaute lak ah kua lian pen ding cih akituh
uh ahihi. Amau haitatna vai ah Zeisu in bang ci bawl a?
Adawn kikna bang ci bang in pian dang hiam?
Zeisu dawnna in makaihan tangthu ah atuam vilvel
khat suak hi. Pharaoh, Nebuchadnezzar, Alexander, Julius
Ceasar, Napoleon leh Genghis Khan cih te khempeuh in
leitung midangdangte ngaihsut mah bangin makaihna pen
midangte tung ah vang leh thuneihna in ngaihsun uh hi.
Zeisu in, note tua bang na hi kei ding uh hi. Note
lak ah alianpen in aneu pen nahi ding uhhi. A ukpi pen in
asempi pen bang hi ding hi ci hi (Luke 22:26, NIrV). Ama
dawnna ah, vannuai Topa in makaite omzia hong khel a:
note tua ci kei un. No lak ah athupi nuamte sawltak ahih
uh kul hi. Amasa pen nuamte sila hih kul hi hong ci hi.
Mihing Tapa bang ta un. Amah in mite nasem ding in hong

93

pai hi. Anuntakna zong mi tampite suahtakna ngah nading


a pia dingin hong pai ahihi (Matt. 20:26-28, NIrV).
Zeisu in sawltak hihna leh pumpi nialna pen ama
lampi leh makaihzia cih hong lak hi. Hih bang in mihing
kizopna ah paizia thak hong thei sak a: picinna pen vangneihna tawh hilo in sepkhiatna pan hi zaw hi. Makaite
thuneihna pen vangg pan hizaw lo in mite ading sepsakna
pan ahihi. Ki khelna pen Kumpi tokhom pan hi lo in
singlamteh tung pan ahihi. (John 12:24).
Luke 9:46-48 sung ah nungzuite lakah zong kua lian
pen ding cih bang pian khat mah hong laang hi. Nungzuite
lungsim ah leitung vai mah hong lut hi.
Zeisu dawnna in tua vai sukha lian a, Christian
nuntakna ah ahaksapen thu khat hong phulaam hi. Ama
kammal ahi note lak ah aneu pen khat cih in leitung vaite
tawh akilamdanzia hong lak hi. (aneu 48).
Zeisu hilh dan leh leitung ziate kilamdang mahmah
hi. Tua hi a Zeisu paizia ih nuntak ah zui leng koici bang in
mi suak thei ding?
KIGINNI (Friday)

June 5

SINBEH DING: Kua in na lungtang nei hiam? Ih ngaihsutzia


kua tawh kisun ih hi hiam? Kua thu gennuam ih hi hiam?
Kua in ih lawpna leh ih thahatna ngah hiam? Khazih a ih
hih leh, ih lungsim Amahtawh om ding hi. Ih lunggulhpen
Amah hong hi ding hi. Ei mah leh ih neihsate khempeuh
Amah ih aap ding hi. Ama zialehtong limla in Ama ngaihsut
bang ngaihsun in, Ama deih bangin gamta in, na
khempeuh ah Amah ih lungkim- sak ding ahihi. E.G.
White, Khazih Kiang Zuatna, SC p. 58.
Hih ih nuntakna ah mawhna in hong nelhsiah hi.
Lungdam penna leh theihna sang pen te in sepkhiatna

94

pan ahihi. Mawhna om loh hun ciang in ih lungdam pen


na leh theihna sang pen te in Ama teci pang a alamdang
Ama thupitna thute theihna ahi: ih sung ah Khazih
nuntakna hi in Amah in ih lamet thupitna hong suak ta
ding hi (Col. 1:27, NIrV). E.G. White, Pilsinna, Ed. p. 309.
Kikup Dingte:
1.

Zeisu in ahau agualzo lokhopipa pen mihai na ci hi (Luke


12:20). Ahau lo gualzawhna anei lo khat Pasian adingin
mihai koici suah ding hiam?

2.

Ih pawlpite ah mihon 2 in kimu thei a: amasa pen mipil,


misiam, mihau, pawlpi leh tangpi makaite hi a;
mizahtakte ahi uh hi. Anihna ah agamdai leh athupi
lote, kuama don khak loh te ahi uh hi. Amasa pawlte
bang mah a aki pingaihsut theih nang un bang cih sak
thei ding na hi hiam?

3.

Pharisee ten upna thu akawikaih dan uh gensiat ding


baih lam mahmah hi. Ahi zong in amau ih bat khak loh
nang in bang cih theih ding ih hi hiam? Pharisee bang
lo in thumann ah koici dintang thei ding ih hi hiam?
Ahih kei leh amann acitak koici khen theih in thuneute
tawh koici buai lo thei ding ih hi hiam? Zeisu hong
paikik nang thupha ih upna leh ih lametnate ngak gige
a kiging den thei ding in ih lungsim koici kep ding ih hi
hiam?

95

SINNA 11

June 6 - 12
PASIAN GAMNUAM

NIPINI (Sabbath) Nitak lam

June 6

SIM DINGTE: Luke 11:2; Luke 1:32, 33; Luke 18:16-30;


Luke 17:23, 24; Mang. 21:1-3; Luke 21:3436.
KAMNGAH: Nisuahna lam leh nitumna lam pan, khang
lam leh sak lam pan in amaute hong pai
ding uh a, Pasian gam sung ah atu ding uh
hi. Luke 13:29.
Zeisu thuhilhnate ah Pasian gam in vai thupi khat
ahihi. Hih kammal Matthew ah 50 vei Mark ah 16 vei Luke
ah 40 vei bang, leh John ah 3 vei hong dawk hi. Topa
thungetna, mualtung thuhilhna, athuhilhna dangte leh
gentehna agente ah hong dawk thei zel hi. Pasian gam ih
cih pen leitung kumpi gamte tawh akibatpih om lo hi. Pasian
gam ih cih in mite mawhna vai ah Pasian in nung sang in
bang ci sep khin a Satan tawh kikingkalhna vai ah koici
khalbawl ding cih vaite hong gen siangna thu ahihi. Hih
thu in leitung kumpi gam vai hi lo hi.
Pasian gam pen Laisiangtho tungtawn leh
Khasiangtho in sung lam pana sepna tawh hong piang ahihi.
Hih thu in kha nuntakna ahi Pasian tawh kikholhkhawmna
ahihi. Pasian vangliatna muh theihna lianpen in mihingte
Khazih zia leh tong sun a hong kikhelna uh ahihi. E.G.
White, Damna Thupha, MH. p. 36.
Tu kal sung hih vai Luke hong genna tungtawn in
sin dih ni.
NIMASANI (Sunday)
Pasian Gam Hong Pianna: Khen 1 (Luke 11:2)

June 7

96
Lungdamna thubute ah Pasian gam vai gentehna
tampi om hi. Akipan thak kumpi gam thak Zeisu leh Ama
tungtawn a hong piang ahihi.
Luke 11:2 in Pasian gam tawh kisai bang hong gen
hiam? Kua gam hi a, bang hang in thupi mahamh hiam?
Hih kumpi gam pen Pasian a hi ih cih ciang in tua
in Pasian gam pen ngaihsutna bek ahih lohna hong lak hi.
Nek leh dawn, kipawlkhopna vai, gilkial dangtak vai, thumanh
lohna vai cihte hi mawk lo hi. Mihingte hoihna vai khempeuh
kheng hi. Khazih mihing hong suahna tawh Pasian thu neihna
bulphuh a lungdamna thu tangkona vai ahihi (Luke 4:4244;Matt. 4:23-25).
Luke 1:32, 33 in Pasian gam kua patkhiat hi a koici
bang teng suak ding cih hong bang ci gen hiam?
Hih munte thu 2 hang in athupi pen hong suak hi.
Akhatna ah, Laisiangtho lui a kilamen Messiah pen kua dang
hi lo Zeisu, sang pen Pasian Tapa ahihi. Nihna ah, Ama
gam in bei hun nei lo ding hi cih nopna in, mi bang a hong
piang a, asihna leh athawhkikna, in Satan langpanna thu
teng zo mang hi. Pasian gam hong phut khin ta hi. Hih
leitung pen ih Topa Ama (Khazih) sathau nilhpa gam hong
suak ta hi. Amah amang tawntung ding hi (Mang. 11:15,
NIrV). Khazih leh Satan kidona vai ah, Adam leh Eve, mawhna
sung hong lut uh ciang in Satan in azo bang in kigen hi. Ahi
zong in Zeisu nasep masuan in, Satan thu gen pen zuau thu
ahihna atellah hi. Kieu kim pan leh hong sihna leh athawh
kikna tungtawn in Pasian gam hong tungta cih thu nialmawh
suak sak hi.
Pasian gam atakpi ahihna koici lah thei ding ih hi
hiam? Athupi pen ah, ih nuntakna ah atakpi ahih lam koici
lah thei ding ih hi hiam? Pasian gam mi ih hihna tawh koici
nuntak ding cih hong ki koici lamdan ding hiam?

97

NINIHNI (Monday)

June 8

Pasian Hong Pianna: Khen 2 (Luke 18:16-30).


Luke 18:16-30; Luke 12:31-33; leh Luke 9:59-62 in
vantung gam mi hihna thu bang hong gen hiam?
Pasian gam lutna pen dinmun leh neih leh lamh tawh
kisai lo hi. Luke in, lungdamna thubu dangte mah bang in,
Zeisu kiang azuante in naupang bang a muanna leh kipumpiak
nopna lungsim neih kul hi. Na khempeuh nusiat ngam kul
hi. Akhen lah te uh in Zeisu hong tawh kidem ding hi ta hi.
Zeisu leh, ih nuntakna ah Ama hong nget thu in tu lai ih
nuntakna ah athupi pen ahihi. Hih thu pen ahih takpi ahihna
in Zeisu tungtawn bek in nuntakna ih nei thei hi. Tua ziak
in ih pum ih tang in hong neih kul hi.
Luke 18:29-30 sim kik in. Zeisu in bang hong gen hi
mawk hiam? Bang kamciam hong pia hi a? Nu leh Pa, lawmnu
lawmpa, zi leh ta te ih khen kul hi. Ahaksa tua na hi zel hi. Hi
lo maw? Zeisu in mi khempeuh in tua bang a hih kul aci hi
tuan lo hi. Akul hun vantung gam vai ading in atun leh khen
tham ahihna hong gen hi.
Misite amau na kigui uh hen cihna thu thuk ngaihsut
in. Tua bang akul hun ciang in paulap a ih neih lo ding vai
hong gen hiam? Paulap picing ih sak leh ih sak loh zong kisai
tuan lo hi.
NITHUMNI (Tuesday)

June 9

Pasian Gam: Tung Khin, Tung Nai lo (Luke 17:23, 24)


Zeisu in Pasian gam thu hong hilh hi. Mihon lak a
athu gen masak Nazareth khua ah hong nei hi (Luke 4:1621). Tua ni in Isaiah genkholh kumpi gam vai hong tang
tung khin ta hi.

98
Tua kumpi gam tu mahmah in tak tun ahih zia
ciaptehna dang khat Luke in bawl hi. Pharisee te in Zeisu
kiang ah tua kumpi gam bang hun ciang hong tung ding cih
dong uh hi. Zeisu in Pasian gam na sung uh ah om hi cih in
dawng hi (Luke 17:21, NKJV). Akiteikhiatna dang te pan en
leng note lak ah cihna suak hi. Zeisu hong pai ciang in tua
gam hong tung hi a,
1. Cina damsakna (Luke 9:11),
2. Lungdamna thu hilhna (Luke 4:16-19),
3. Mawh maisakna (Luke 7:48-50; Luke 19:9, 10),
leh
4. Kha gilote sukniamna (Luke 11:20) cih te ahihi.
Tua hi a, Zeisu in tua kumpi gam mihingte nuntakna ah tak
suak sakk hi. Tua in Amah tawh kisun sak hi. Tua Pasian
gam mite lak ah ki mu ta hi. Hih thu in dikna leh gupna
gentehna hi. Tu lai hun teng Pasian hehpihna gam kici hi.
Tua gam tu in hong kiphut khin ahihna ni khat khit ni khat
langpanna lungsimte Ama itna ukna sung ah hong ki ap hi.
E.G. White, Mualtung Thuhilhna, MB, p. 108.
Atung khin thute ah Satan leh mawhna vai
kikingkalhna tungtang a, Zeisu gualzawhna thu ahihi. Atung
nai lo lam pen siatna beisiangna leh leithak vai ahihi.
Vangliatna kumpi gam pen nih vei kumkikna mateng
tangtung nailo ding hi. MB p. 108.
Luke 17:23, 24 leh Luke 21:5-36 in Pasian gam leh
leitung vaite beina vai bang hong gen hiam?
Ih leitung pen kidona, dahna leh buaina dim hi. Hih
leitung omzia pen Zeisu kammal mann lua hi. Pawl khatte
in natna satnate hang in Pasian in hong ompih lo ci kha hi.
Kum 2000 lai a hong genna hang in hih leitung in Pasian
ompihna leh Laisiangtho dikzia zong hong laksiang hi. Hih
leitung Paradise bang mawk leh Zeisu kammalte aman lo hi
ding hi. Atawpna hun ciang in Pasian gam hong kiphut
ding hi. Tua ma teng ih ngak hong kul hi.

99
NILINI (Wednesday)

June 10

Kumpi Gam leh Khazih 2 Veina


Hong Paina Thu (Luke 21:34-36)
Zeisu in Pasian gam acih ciang in thu 2 agen hi a:
1. Ahun hun a Khazih tungtawn a Pasian nasep ahi mite
mawhna pan a hotkhiatna leh
2. Hotkhiatte tawh leithak ah mangkhawm ding in leitung
hun beisakna cih te ahihi (Mang. 21:1-3).
Amasa pen thu Khazih nasep leh masuan tungtawn
in hong tung khin a Amah tawh hehpihna gam (hun) ah ih
om hi (Eph. 1:4-9). Anihna pen misiangte minthanna gam
ah kaihkhopna ahihi. Hih in Khazih sung ah om mite
mailam thu ih lametna ahihi (Eph. 1:10; Titus 2:13). Zeisu
leh Laisiangtho thak thute hong kizom to in Khazih kumkikna
hun ciang a midikte lungdamna leh minthanna vai hong hi
ta ding hi.
Kumkikna in Zeisu leitung a hong pai masak lai a
agen lungdamna thu tangtunpina ahihi. Tua Zeisu mah in,
mawhna leh Satan, singlamteh ah zo khin a, siatna teng
sumaimang in Pasian piansakte Satan bawlsiatna leh dah
huainate pan siansuah ding ahihi.
Luke 21:34-36 sim in. Nang deih dan kammal tawh
athu tomkaih in at in. Na hih kawm in na nuntakna en in
la, hih kammalte in na nuntakzia koici gen cih kidong in.
Zeisu hong gen bang azuite hi ding in bang na bawl kul ding
hiam?
Zeisu hong kumkikna ih ngak kawm in Zeisu hong
paina kiging sa in . . . . mawh bang lo ding in thu ngen ni
(aneu 36, NIrV).
Hehpihna gam aciamkha-khinte in minthanna gam
thu-ngen a ngak ding ahihi. Atung sa gam leh atung nai
lo gam, vai ah thu um mite in manlah tak in mapang a,

100

lametna, khantohna, leh teci panna tawh nuntak ding ahihi.


Kumkikna lametna in tu lai in ih kha nuntakna ih siantho
sak ding ahihi.
NINGANI (Thursday)

June 11

Tecite (Sawl. 1:1-8)


Sawl. 1:1-8 sim in. Pasian gam thu athupi bang
hong kilak hiam?
Luke ngaihsutna ah alungdamna thu at bu nihna
hia, Pasian gam thupi ngaihsut pipen hi. Hih thubu pen
pawlpi masa vai tangthu tom ahihi. Hih tangthubu sawltak
thubu kipatna ah, Luke in Pasian gam thu thu 3 hong gen hi.
Amasa pen ah, Zeisu hong pai kik takpi ding hi. Athawh kik
leh avan kah kikal ni 40 sung in singlamteh ma a agen thute
zom in. Nungzuite hilh a Pasian gam thu gen hi (Sawl. 1:3,
NIrV). Avang nei mahmah thupiang ahi singlamteh leh
thawhkikna thute in kumpi gam thu Zeisu thuhilhna bang
mah kikhel sak lo hi. Ni 40 tawntung tua Pasian gam atak
ahih thu agen zomto hi.
Nihna ah Pasian hun zui in, Zeisu hong paikikna
ngak ding ahihi. Athawh-kik khit ciang in nungzuite in thu
poimawh khat dong uh a: Topa aw, Israel kumpi gam na
dinkik ding hiam? Sawl. 1:6, NKJV) ci uh hi. Zeisu in tua
dotna dawng lo in atelzia uh puahphat sak a: Pasian pen
Pasian hi den ding hi. Ama lungsim, agenkholhna bang hun
cih Ama hun gelnate, Ama thusim telsiang ding pen mihingte
nasep leh lungkham ding hi lo hi na ci hi. Pasian in minthanna
hun pen Ama hunhun in hong tang tung sak ding hi. (Sawl.
1:7; Matt. 24:36). Ahun atun ciang in Gal. 4:4 NKJV cih
thu tawh akibang hi a hehpihna gam kipat na ding in Atapa
hong pai sak hi.
Thumna ah, Zeisu lungdamna thu ah teci te na hi
un. Khazih in anungzuite ahun seh vai khawl bawl sak a,

101

aki thei sa leh sepding thute gen hi. Kumkikna hun ding
ih thei kei hi. Tua hun thupi ngak in tua hun mateng ih
masuan sep ding ahihi. (Luke 19:13). Zeisu Khazih
lungdamna thu leimong dong ah gen ding ahihi (Sawl. 1:8,
NKJV). Hih pen ih mawhpuak hia,ei tha tawh hilo in
Khasiangtho vangliatna tawh ahihi. Amuh azak te uh, teci
pang dingte tung ah Khasiangtho buak ding ki kamciam
hi (aneu 4-8).
Hih Zeisu nungzui muanhuaite in Khazih nasepzia
theih khialh pi in theikhial uh hi. Ahi zong in Topa in amaute
zang veve hi. Eite in zong Ama na ih sep na ding in ih theih
siang kul den maw cih thu ah ih ngaihsut ding hong om
akul ding hiam?
KIGINNI (Friday)

June 12

SINBEH DING: Lungsim kiniamkhiatte vai ah Zeisu in,


vantung gam in amau gam uh ahi ding hi ci hi. Tua gam in
tawm vei sung bek a om leitung gam hi lo hi. Khazih in Ama
itna, hehpihna, dikna, kha lam gamte ahihi. Messiah ukna
kilatna in mihing Tapa tawh kisutna ahihi. Ama mite in
lungsim niamkhiatte hi uh a, lungnemte, dikna thu hanga
bawlsiat thuakte ahi uh hi. Vantung-gam in amau gam uh
ahihi. E.G. White, Mualtung Thuhilhna, MB p. 8).
Eite in Pasian nasepna mun ah ih om hi. Ei tampite
in suang khuk pan a suangtumte ih hihi. Pasian thumann
ih sann ciang in hong huzaap hi. Mi hoih mipha hong suak
sak in mawhna khempeuh hong lakkhiat sak hi. Tua hi a,
eite in Kumpipa Ama melhoih mu in atawpna ah van
Kumpipa leh vantung mite tawh mangkhawm ding in ih om
khawm ding hi. Tu in hih mun ah hong kisui hong kisekk
hun ahihi. Tawntung ading in ih pumpi leh ih kha
(nuntakna) kipuah ding ahihi. E.G. White, Pawlpi Ading
Teci Pannate, 2 T. pp. 355, 356.

102

KIKUP DINGTE:
1. Set van siapipa Steven Weinberg gelhna ah: vannuai na te
ih tel ih theih semsem ciang in mawkna semsem hi. Hih
kammalte in mite palau sak hi. Anung sang ciang in kamzol
zaw deih sam hi. Pawl khat te in tua vai kinial zong kul sa
vet lo uh hi. Vannuai vai ah bang hang a mawkna lo thei
ding? ci in Harvard a aksi vai siapi Martha Geller in gen
hi. Vai khat e? leitung leh nate hi lel lo hiam? Bang vai om
peuh mah khong? Tua bang cih pong mawk lungkham
huai zaw. Mun van nuai, aom ngeina, vai bang mah om lo
thei ding maw leh? Zeisu kumkikna alamen Christian khat,
Pasian gam kiphuh ding alamen mi khat in, hih thute
koici dawn kik theih ding ih hi hiam?
2. Christian ten, amau khangkhang un, amau khang hun
sung a Zeisu hong pai kik ding in lamen uh hi. Pawl
khatten ani ding peuh seh zel uh a hong tung ngei nai lo
hi. Ahun ding sehna vai ah bang khialhna om hiam?

103

SINNA 12

June 13 - 19
ZEISU JERUSALEM AH

NIPINI (Sabbath) Nitak lam

June 13

SIM DINGTE: Luke 19:28-40; Zechariah 9:9; Luke 19:4548; Matt. 21:12-17; Luke 20:9-26.

104

3. Satan in biakinnpi tung sang pen ah paipih (Luke 4:913).


Ahih hang in Zeisu Nipi nunung hun sung Jerusalem a anasepna vai lungdamna thu at ten limgen mahmah
uh hi.
NIMASANI (Sunday)

June 14

Gualzo Tak a Lutna (Luke 19:28-40)


KAMNGAH: Zeisu in anaih ciang in khuapi mu in akap
hi. (Luke 19:41).
Zeisu in leitung a anuntak Nipi kal tawpna Jerusalem ah zang hi. Alip khap huai thupiang teng en le hang:
1. Gualzo tak a lutna;
2. Don anei lo khuapi Zeisu in akahna;
3. Biakinnpi siansuahna;
4. Amah langdo ding a athei loh kala gelnate;
5. Alungngaih huai nitak ann nek leh Gethsemane a
lunggimna;
6. Bawlsiat thusitna;
7. Singlamteh tung ah thahna; leh, atawpna ah,
8. Thawh kiknate ahihi.
Hih bang vai buai thupi, bang khuapi mah in kal
khat sung in tuak ngei nailo in zong tuak ngei nawnlo ding
hi. Hih kal sung sia leh pha kikal kidona sang pen hun hong
suak hi. Zeisu bek in apiang thute thupitna telsiam hi.
Zeisu in Jerusalem khuapi pen tamveipi kantan zel
hi. Matthew, Mark, Luke, leh John thubute in Zeisu agol
ciang Jerusalem ahawhna na ciamteh kik hi. Hundang a te
bel ki thei kim hi. Gentehna in,
1. Naungek Zeisu biakinnpi ah apna kinei(Luke 2:22-28),
2. Kum 12 apha Zeisu biakinn sung ah thu kikum a om
(aneu 41-50),

Zeisu Bethlehem ah suak hi. Nazareth ah khangkhia


hi. Galilee, Samaria, Judea, leh Perea cih bang munte ah thu
gen, thu hilh, leh cinate dam sak in vak kawikawi hi. Zeisu in
khuapi sung pai ding khentat (Luke 9:51, NKJV). Leitung
tangthu ah tutung tang apai pen athupi pen Nipi kal ahihi.
Khazih kumpi bang a khuapi hong lut in singlamteh ah hong
si hi. Hih tungtawn in ei agal ahite Atapa sihna tungtawn
in Pasian tawh ih ki lem ta hi (Rom. 5:10, NKJV).
Luke 19:28-40 sim in. Nungzuite lunglawp mahmah
uh hi. Jerusalem a David tokhom kumpi Zeisu in luah ta
ding ci in ngaihsun takpi ding uh hi. Hih lamet khialhna
pan alamdang bang sinna hih vai ah ih sin thei ding hiam?
Zeisu hong suah in mipilte in Jerusalem ah kong
hong kieu uh hi. Lungsim asukha dotna hong dong uh a, mi
bang a hong piang Jew te kumpi pa koi ah om hiam? (Matt.
2:2, NKJV) ci uh hi. Singlamteh ma ni pawl khat sung,
nungzuite leh mihonpite in khuapi sung ah dim uh hi. Jerusalem kim teng ah Topa min tawh hong pai pa in thupha ngah
ta hen cih aw ging in Jerusalem kim vantung teng zel hi
(Luke 19:38, NKJV).
Hih thupiang in genkholhna picing sak hi. Zion
khuapi lungdamna tawh kidim hi. Jerusalem khuamite in

104

awng un! Kumpipa hong pai hi. Mann tak in Asem den Pa
hi. Hotkhiatna vangg nei hi. Amah nunnem in laa tung ah
hong tuang hi.
Laano tung ah hong tuang hi (Zech. 9 : 9, NIrV). Hi
mah leh, Zeisu in, Hosana tawh akipan awtkhai a lam paina
pen Golgotha ah tawp ding hi. Azo zo hi cih zawhna kammalte
hong awtkhiat na ding mun ahihi.
Pasian gelkholh-nasa bang in hong piang to hi. Zeisu
nungzuite lungsim pen ngeinate, amau hun a lametna leh
ngeinate tawh apiang ding leh akhiatna thu Zeisu genkholhna
tuamtuamte leh adeihna thute mangngilh cip ding uh hi.
Khazih in hopih napin ngai nuam lo uh hi. Angai
kha zong un amau lamet dan hilo in langpan uh hi. Laisiantho
thumann tawh kisai vaite ah, tua bang ih hih khak loh nang
in bang ci kidop thei ding ih hi hiam?
NINIHNI (Monday)

June 15

Jerusalem: Biakinnpi Siansuahna (Luke 19:46)


Ka innpi in mite thunget theihna mun hi ding hi
Topa in ci hi ci in kigelh hi. Ahi zong in note in guta buluhte
kuaa na suak sak uh hi (Luke 19:46, NIrV).
Gualzo taka Alutma in, Jerusalem Zeisu in kah hi.
Khuapi sung alut khit ciang in, biakinn pi ah pai masa pen
hi.
Luke 19:45-28; Matt. 21:12-17; leh Mark 11:15-19 sim
in. Zeisu hihna bawlna pan bang sinna thupi ih ngah thei
ding hiam? Biakinnpi a na akisep dan maha asem eite lak ah
hih thu in bang hong gen, hong thei sak ding hiam? Eph. 2:21
zong sim in.
Lungdamna thubu 4 te in avek un biakinnpi siansuah
vai gen ciat uh hi. John in asiansuah masak pen vai AD 28
lai a Zeisu biakinnpi avahawh laitak a thupiang hong gen

105

hi. Adangte in Zeisu nasep tawp kuan a 2 veina siansuahna


vai gen uh hi. A.D. 31 kum a paisan pawi kikham lai tak vai
ahihi. Tua hun, biakinnpi siansuahna vaite in Zeisu nasepna
vai hong genbeh hi. Biakinnpi leh asung a akisem akibawl
vaite ah sianthona api ngaihsutna hong lak hi. Messaiah
ahihna amasuan leh athuneihna phatak a alah siangna zong
hong lak hi.
Nih veina hong pai lai tak, asih ma deuh a biakinnpi
a aomzia ahihi. Hih thu in lunglawp huai dotna khat piang
sak a: Zeisu in si baih ta ding cih ki thei hi. Biakinnpi a
silbawlnate tawp-kuanta cih thei hi. Ahi zong in, avanzuak
te uh tawh aninhuai-sakte hawlkhia hi. Kum 40 khit ciang
a kisusia ding ahih ciang bang hang a koih lel lo ahih tam?
Adawnna ding hong kipia kei na ven. Pasian inn hilai
veve ahih man hi kha ngel ding hi. Hotkhiatna vai kilahna
mun hi lai veve hi. Zeisu sih ding vai teng tawh lam khat leh
biakinnpi a kisem vaite, Jew thu um takpi mite in Zeisu kua
hi a, singlamteh a hongsihna in bang khiatna nei cih atelsiam
nadingun thupitna nei lai hi. Tua hi a biakinnpi in hotkhiatna
vai lak thei lai veve a Zeisu pen leitung piancil pan a kithat
tuuno ahihzia telsiam theihna in nei thei lai ding uh hi (Mang.
13:8).
NITHUMNI (Tuesday)
Amuan-huailote

June 16

(Luke 20:9-19)

Lenggah lo cing diklopa gentehna (Luke 20:9-19) in


mite hotkhiatna vai sinna hong pia hi. Tua thu laigil pen
Pasian leh azawngkhal mi mawhte hong it thu ahihi. Tua
gentehna pen tua hun lai Jew makaite vai hi a, amaute
agenna ahih lam thei uh hi (aneu 19, NKJV). Hong sinna
piak pen mi khempeuh ading ahihi. Khang khempeuh, pawlpi
kim, Pasian itna leh muanna akilak kha mi khempeuhte

106

tung a Pasian in citak-muanhuai dinga alametna vai ahihi.


Tu laia asemte, ih hihna tawh hih gentehna pan Pasian
muhzia ih mukhia thei hi.
Luke 20:9-19 sim in. Hih lai a hong kilak thukhun in
hih gentehna sung-ate mah bang a akhial-khate ihhih leh ei
ading in bang khiatna nei hiam?
Pasian lolai a nasemte in itna leh nin banlohna
gahpha agah ding uh kimlai gahpha gah lo hi. Ahi zong in
Pasian in, lo neipa hihna tawh kizui in Sawltak khat khit khat
sawl a (aneu 10-12), kamsang khat khit khat sawl hi (Jer.
35:15). Pasian lampana itna tawh azolna leh acin akep
amawhpuak uh ah muanhuai ding a azolna ah citak hi. Ahi
zong in kamsangte pen bawlsiatna thuakte suak uh hi.
Mipiten bawlsiat ding ahanciam loh uh kamsang aom ngei
hiam? (Sawl. 7:52, NIrV).
Pasian thu pen itna tangthu saupi ahihi. Dah huai
thuping kik zelzel hi. Ahi zong in atawpna ah vangliatna in
gualzo ding hi. Thawhkikna in singlamteh hong zom ding
hi. Akinilkhia suangtumpi in Pasian gam ading in innkieu
khuambul suangpi suak in; gupna ngah ahau azawng, Jew
leh gentile te, numei pasalte khempeuh mi nam khat suak
ding uh hi. Atawpna ah van lenggah huan ah vak kawikawi
in agah ane tawntung ding uh hi.
Bawlsiat ding kamsang tu lai in nei lo kha mah ding
hi hang, ahi zong in nidang lai mite mah bang in athu awlmawh
lo kha thei hi hang. Tua huan a agah apakte ih piak ding vai
leh thupuak hong pia te leh athupuakte uh ih awlmawh loh
khak ding kingaihsun pha ni.
NILINI (Wednesday)

June 17

Pasian Maw Caesar (Luke 20:20-26)


Luke 20:20-26 sim in. Zeisu in hih mun a hong hilh
thu ei gam ei lei ciat ah koici zat ding cih bangci theih ding
na hi hiam?

107

Zeisu hun lai in, Rome te siahdon pen mi deih het loh
thu ahihi. AD 6 lai pawl in, Josephus genna ah Galilee mi
Judas akici kipuah phatna makaipa in Caesar tung a siah
apiakna pen Pasian langpanna hi ci hi. Hih thu in Rome
langdona piang sak zelzel hi. Siah vai pen thu leng lai hi a,
biakna makaite in thu lian sim te zang in siah piak huai maw
piak huai lo cih Zeisu kiang ah va dong sak zel uh hi. Adotna
thu uh lah ki thei sak lo uh hi. Gentehna in Zeisu in piak ding
hi ci leh, tua bang a dawnna in Rome te lam suak sak ding hi.
Mipite in Jerusalem hong lut a a awtkhaina bang un Amah
kumpi hi thei lo ding hi. Piak huai lo hi ci leh lah, Jew te
lungtang mah apua suak in Rome te ukna adeih lo suak ding
hi. Tua hi leh amah leh amah kumpi langpang kisuah ding
hi. Suahtakna lam om lo thangg asiah uh ahihi.
Zeisu in bel amaute zia atheih sa hi. Sum tung a Caesar lim lak in Caesar a te Caesar pia un. Pasian a te Pasian
pia un ci in agen hi. (Luke 20:25, NIrV). Caesar nuai a nungta,
nisim vai a asum azangte in Caesar tung a siah piak ding
mawh puak nei hi. Mawhpuak dang khat om a, alian zaw
ahihi. Pasian lim leh mel sun a kipiang sak ih hih man in
Ama thumanh ding ih leibat ahihi.
Khazih in ahi linlian in dawnga . . . Rome te dalna
nuai a nungta na hih man un akilawm panpihna piak ding
ahihi. Pasian thu tawh aki kalvalh mateng hih banga sep ding
ahihi. Ih tenna mun i thukham ih zuih mah bang in mite in
Pasian tung ah akipum piak phot ding uh ahihi. E.G. White,
Khangcin Lunggulh, D.A. p. 602.
Ih tenna gam ah gam mi hoih ih hih nang in koici
nuntak ding a, ih gam mi hihna taktak pen abawl apiang sak
Pasian tawh akisai lam koici lah thei ding ih hi hiam (Heb.
11:10, NIrV)?
NINGANI (Thursday)
Topa Nitak Ann (Luke 22:13-20)

June 18

109

Luke 22:13-20 sim in. Pasian pawi hun a Topa nitak


ann in bang hang in thupi hiam?
Zeisu in Topa nitak ann pen paisan pawi tawh memat
hi. Paisan pawi omzia in mihingte tha nemna leh Pasian
vangliatna tehkaak hi. Egyptte sall hihna pan Israel te suakta
thei zo lo uh hi. Tua bang mah in eite zong mawhna thusung
pan ih kisuakta sak thei kei hi. Suahtakna pen Pasian hong
itna leh hong hehpihna pan in hong piang ahihi. Hih thu
Israel te in atuu ata te uh khang khat khit khat agen suksuk
ding uh thu ahihi (Pai. 12:26, 27). Atangthu ih et ciang in
Israel te suahtakna pen Pasian nasep ahihna kimu thei hi.
Tua mah bang in mihingte mawhna pan asuahtakna uh in
singlamteh a thupiang vai ah kinga hi. Zeisu in ih paisan
pawi tuuno ahihi (1 Cor. 5:7 sim in). A nitak ann in Khazih
hong sih athupitna vai hong thei hong phawk sak thu suak
hi. Adapted from GC Berkouwer, The Sacraments (Grand
Rapids: Wm. B. Eeerdmans, 1969) p. 193.
Topa nitak ann in amah akilehhek nitak (1 Cor.
11:23, NKJV) leh akikhailupna zan a Ama nungzuite phawk
ding a akisam thute agen ahihi. Annlum leh lengtuite pen ei
tang a akikek ama pumpi leh mawhmai na ding a aluang
asisan limlahna ahihi (Matt. 26:28 sim in). Zeisu sihna bek in
mawhna pan hong honkhia thei hi. Hih bang dan in Zeisu
hong sihna pen eite hotkhiat na ding a letsong ahihna
mangngilh lohna ding ahihi. Zeisu in tua nitak ann thupha
pia in Ama hong pai kik hun dong tua bang a azang ding in
thupia hi (1 Cor. 11:24-26).
Mitampite mawhna hang a asisan hong bua ahihna
thu Zeisu hong genna (Matt. 26:28, NIrV) in leitung hun bei
dong phawk ding ahihi. Hih thu hilhna nial a hotkhiatna
lampi dang telna in Pasian leh Ama hotkhiatna lampi anial
suak sak hi.
Athupi thu sin ding 2 om hi. Eite ading in Khazih

110

hong si hi cih thu in Topa tawh kikal thu ah ih phawk


ding ahihi. Thu sin 2 na in tua sihna thu hang in eite pum
khat suak in hong gawmkhawm hi. Ih tutkhopna ah zong
huntawp Khazih gupkhiatte ih hihna leh Topa hong pai kik
ding ih ngak thu ahihi. Tua hun mateng in hih annkuang
umkhopna tungtawn in abeisa thu in khiatna nei a ih
nuntakna in lamet hong nei thei ta hi.
Tawntung nuntakna kamciam hong piak theih nang
in Zeisu in ama pumpi leh sisan hong pia hi. Hih thumann
pen lametna hong pia den thu bang na cih suah sak thei ding
hiam?
KIGINNI (Friday)

June 19

SINBEH DING: Khazih pumpi ne a Ama sisan ih dawnna in


eite gumpa a ih sanna ahihi. Tua bang ih hihna tawh, Amah
in ih mawhnate hong maisak cih ih um a, Ama sung ah ih
kicing hi. Ama hong itna mu a ih ngaihsutna tungtawn leh,
Amah ih dawnna tungtawn in Amah tawh anungta khawm
ih suak hi. Pumpi ading ann akisap bang in nuntakna ading
Khazih kisam hi. Ann ih nek kei leh hong huh thei lo hi. Hong
nungta sak nate lak ah hong kihel thei lo hi. Tua mah bang in
Khazih zong eima gumpa ahih kei leh manh nei thei lo hi.
Amah theihna bek in hong huh thei lo hi. Amah ne in ih
lungsim sung ah sang in, Ama nuntakna ei a asuah kul hi.
Ama hong itna, hong hehpihna, ih nuntakna sung ah hong
lut kul hi. E.G. White. Khangcin Lunggulh, DA p. 389.
Kikup Dingte:
1. Zeisu biakinnpi siansuah vai ih upna leh ih cihtakna
koici bang in kizuak kha thei hiam? Biakna pen met
nang, tuptun nang, mun ngah nang in ki koici zat thei
ding hiam? Athupi zaw lai ah, hih thanggte ah ih pawlpi
a awkk khalo dingin koicih thei ding ih hi hiam?

111

2. Pasian um lo lai at siam Alex Rosenberg in na khempeuh


pilna siamnate tawh ih telkheh theih kul hi. Leitung a
om nate khempeuh; ngimna, deihna, pianzia ahihkeh
Pasian cih om lo hi. Vannuai buppi deihna bang hi mawk?
om peuh mah lo hi ci hi. Van nuai buppi ah bang teng
apiang hi mawk? amawkna vive. Nuntak ih cih in khiatna
leh deihna taktak nei lo hi. Hih thu in hong lung hih mawh
sak kha thei ding hi. Tua khit ciang in na lungkhamna
teng lim ngaihsut in. Bang hang? Ih ngaihsutna, ih
lungkiatna, te pen thudang hi lo in ih pumpi cell te leh dat
kikhelna hang ahihi. Tua bang phamawh? ci sawn lai hi.
Ahi zong in Rosenberg in alungkiate ading in adawnna
pen anuntakna uh in khiatna nei lo hi. Lungkhamna ih
cih cell omzia hang leh datte hang hi lel a, hih te zatui
khauhte (drugs) tawh kibawl thei hi. Zingsang ciang
noptuam nasak kei leh . . . . kal 3 khit teh zatui dang
khat tawh kilaih thei lel. Kal 3 cih pen zatui tuamtuam
ahi Prozac, Wellbutrin, Paxil, Zoloft, Celexa, ahihkeh
Luvox ten kal 3 sung in hong sem lel ding hi. Rosenberg
i dawnna pen alamdanna ah acih takpi hi sawnsawn hi.
Na lungkiat leh zatui zang ziau in ci mawk hi. Rosenberg
ngaihsutna leh Zeisu Khazih ih upna leh singlamteh tung
a hong sep saknate ngaihsun in. Bang hang in Topa
nitak ann a ih kihelna in Rosenberg ngaihsutna ahi
nuntakna ih cih in khiatna nei lo a, Pasian omlo acih
tawh ih thu kim lohna lahna suak bangci suah hiam?

112

SINNA 13

June 20 - 26

SINGLAMTEH AH SIHNA LEH THAWHKIKNA


NIPINI (Sabbath) Nitak lam

June 20

SIM DINGTE: Pian. 3:1-6; Luke 22:39-46; 2 Cor. 13:8;


Luke 22:53; Matt. 12:13; 1 Cor. 15:14.
KAMNGAH: Mihing Tapa in migilote khut sung ah kipia
in, singlamteh tung ki that ding a, ni thum
khit ciang in atho kik ding hi. (Luke 24:7).
Aneu a kipan in Zeisu in Apa deihna picing sak ding
in leitung ah hong pai ahih ki thei hi (Luke 2:41-50). Amah in
hilhna dam sakna, leh upmuanna picing tak tawh Pasian na
hong sem in a Pa thumang hi. Tun ahun hong tung ta hi.
Nitak nekhopna aneih khit ciang in Amah bek pai hi. Amah
kilehek in kinial ding hi. Thu kisit in kikhailum ding a sihna
zo in zawhna tawh tho kik ding hi. Anuntak sung singlamteh
a asih ding lam thei hi. Lungdamna thubute ah, hong thuak
hong sih kul hi cih tamveipi kigen khol hi (Luke 17:25; Luke
22:37; Luke 24:7; Matt. 16:21; Mark 8:31; Mark 9:12; leh
John 3:14). Jerusalem apaikul hi. Athuak kul hi. Kilehek
ding hi. Kikhai kang ding hi cih bangte khong ahihi. Golgotha
pai lo in Pasian Tapa om lo ding hi. Satan zolna mang lo in
singlamteh pel lo hi (Matt. 16:22, 23). Amah pai in . . . .
thuak in . . . . ki that in, tho kik ding hi (aneu 21, NKJV).
Zeisu ading in singlamteh pen tel thu hi lo hi. Akul hi zaw
hi (Luke 24:25, 26, 46). Pasian na lamdang (thusim). . . .
khang tawna kisel hi a, tun Pasian mite tung ah kilang ta
hi. (Col. 1:26, NIV).
NIMASANI (Sunday)
Gethsemane: Alauhuai Masuan (Luke 22:39-46)

June 21

113

Lei pian cil in, Pasian in Adam leh Eve piang sak in
huan hoih sung ah koih hi. Lungdam tak a nuntak theihna
ding teng tawh tua huan kidim hi. Asawt lo in thu tuampi
khat hong piang hi. Satan hong kilang hi (Pian. 3). Nupa kop
masa te khem in amoi leitung Pasian leh Satan kikal ahi,
sialehpha kikal kiking-kalhna thubuai lak ah lutpih hi.
Tu in Pasian deih hun in, huandang khat (Luke
22:30-46) pen galphual hong suak hi. Tua mun ah thumann
leh zuau thu, dikna leh mawhna, mihingte hotkhiat na ding
Pasian gelna leh mihingte suksiat ding ahi Satan ngimnate
kikal ah kidona hong piang hi.
Eden ah hih leitung mawhna tawh buaina sung ah
lut hi. Gethsemane ah leitung gualzawhna lian pen hong
kilang hi. Eden huan ah Pasian lang khat a langdona kimu
hi. Gethsemane in Pasian tung ah kipumpiakna leh mawhna
tung ah gualzawhna hong lak hi.
Eden ah thupiang leh (Pian. 3:1-6) Gethsemane ah
thupiangte tehkak in (Luke 22:39-46). Tua huante sung a
thupiangte kilamdanna bang hiam?
Gethsemane in vai 2 hong lak a: 1. Satan in Zeisu
Pasian nasep masuan pan zol a; 2. Pasian deihna banga piang
a tangtung ding a apicing pen lungsim tawh Ama na sem
dinga Ama thungetnate ahihi. Gethsemane ah kidona nasia
mahmah a mihing pen zawngkhal mahmah cih hong lak hi.
Thungetna tha aciam khin sa te ading in zawhna pen kician
mahmah hi. Zeisu thungetna minthang mahmah ah: nang
deihna bang hi ta hen, kei deihna bang hi kei ta hen (Luke
22:42, NIrV).
Satan leh apawlte khempeuh in Zeisu langdo uh hi.
Zeisu in a it mahmah nungzuite in, tua thuakna tel lo uh hi.
Lehekpa nap khit phet in husan khat kal bek kigamla hi.
Biakinnpi cing te leh siampite Zeisu man ding in kiging khin
T-8

114

dek ta hi. Zeisu hong lahna ah thungetna leh Pasian deihna


ah kipumpiak in akisam thatang nuntakna ah ahaksa thuak
zo ding in kha thahatna kisam hi.
Mailam ah hong kize et ciang in, Gethsemane a Zeisu
ngah bang ngah a Adam leh Eve te in Eden ah angah bang
uh ahi lo ding in leh Zeisu in angah bang ahi thei ding in hih
thu 2 te akilamdang sak bang hi mawk hiam?
NINIHNI (Monday)

June 22

Judas (Luke 22:3)


Tua ciang in Judas Iscariot kici 12 te lak a khat pa
sung ah Satan lut hi (Luke 22:3, NIV). Anungzuite khempeuh
Zeisu lang ah pang a lehek ding in Satan hanciam pha
mahmah hi. Judas pen Satan in bang ci zawh mawk hiam?
Luke genna ah anungzuite atel ding zan in Zeisu in
zan tha pai in thu ngen cih hong gen hi (Luke 6:12-16). Zeisu
in 12 te Pasian piak in um hi (John 17:6-9). Judas pen athunget
angahna ahi takpi ding hiam? Judas gamtat siatna teng tawh
Pasian deihna hi koici bang in ci thei ding ih hi hiam? (2
Cor. 13:8 sim in).
Judas pen lamet a om mahmah khat ahihi. Amah
pen Paul bang dangkhat hi thei ding hi. Ahi zong in Amah
leh taitai mawk hi. Judas in Gethsemane bang dan aphukha
thei ding ahihi. Ahi zong in ama omzia pen Eden a pukna
tawh kivalak mawk hi. Bang kisam mawk hiam?
Judas in huaihamna lungsim hoihlo kem gige mawk
a anuntak ngimna suak khin ta hi. A sum itna in Khazih a
itna lek khengval hi. E.G. White, Khangcin Lunggulh, DA
p. 716.
Zeisu in mi 5000 te moh lum 5 leh ngasa tawn 2
tawh vak hi (Luke 9:10-17). Judas in tua nalamdang in mipi
tung a amahn neihna telsiam masa pen hi. Tua hia amah

115

in, Zeisu bantang kaih a kumpi suah sak ding hong kipan
hi. Khangcin Lunggulh, DA pp. 718, 719. Ahih hang in Zeisu
in Judas angsung vai Athukimpih lohna in alungkia sak hi.
Judas lametnate sang mahmah hi. Ama lungkiatna zong uang
mahmah hi. Khangcin Lunggulh, p. 719. Zeisu in avangliatna
pen kumpi asuahna vai dinga zang ding in Judas in um hi.
Judas in tua sung ah munthupi deih hi. Adah huai mahmah
thu! in Judas in ahong taktun lo leitung kumpi gam ah mun
deih ahih man in, atung pel mawh ding tawntung kumpi
gam ah mun tannlawh hi.
Hun dang khat ah, Zeisu nungzui muanhuai khat in
Akhe sathau namtui manpha tawh hong sil sak hi. Judas
in sum mawk paih ci hi (John 12:1-8). Judas muh pen sum
bek mah hi a, asum ngaihsutna in Zeisu a itna khup let hi.
Asum duh luatna leh vang deih luatna in Judas pen, manh
seh theih loh van silpiak kim lai sum in seh kha sak hi (Matt.
26:15). Tua hun pan in, Judas sung ah Satan lut hi. (Luke
22:3, NKJV). Judas pen mimangthang hong suak ta hi.
Mun hoih munpha, vangg leh sum cihte tung ah
khialhna om lo hi. Tua te in ih muanhuaina hong khuplet
khak ciang in hong buaihuai hi. Judas bang a, ei leh ei ih
kikhem khak loh nang in ih kisit tel det ding bang hang in
thupi hiam?
NITHUMNI (Tuesday)

June 23

Amah Tawh Maw, Alangpang Maw (Luke 23:39-43)


Singlamteh in thu teng aphel suah suak hi. Tua in
upmuanna leh uplohna, sanna leh zuakna, tawntung
nuntakna leh sihna cih te khenkham hi. Mihingte ading in
singlamteh vai ah lamlai om lo hi. Atawpna ah, akhat zaw
sang lam ah na tun kul hi.
Kei hong pawlpih lo te kei lang hi. Kei tawh akhawm
khawm lo te in thehthang uh hi. (Matt. 12:30, NIrV).

116

Kammal khauh in hong lung hihmawh sak thei zel hi. Zeisu
in ataktak, thumann bang hiam cih Khazih leh Satan kikal
kikingkalhna vai tellah hi. Eite in Zeisu a ahih kei leh Satan a ih suak hi.
Mite in Zeisu tawh koici kizop uh hiam? Amau kiang pan Pasian tawh ih kizopna vai leh singlamteh tawh ih
kizopna vai hong huh ding in bang sinna ngah thei ding ih
hi hiam?
Sanhedrin mipawlte (Luke 22:53) bang vai ah khial
kha uh hiam? Ei zong Zeisu thu akhenna uh ah amau ih
bat loh nang in koici kidal thei ding ih hi hiam?
Pilate (Luke 23:1-7, 13-25). Pilate in bang ci dan a
hih mi tung ah khialhna ka mu kei hi (John 19:4, NKJV) ci
kawm sa in, singlamteh ah khai ding in thu khen hiam?
Aman thei na pin asepkhiatna ah akhialhna pan bang sin
thei ding ih hi hiam?
Herod (Luke 23:6-12). Herod khialhna pi bang hi
mawk hiam? Bang sinna ngah thei ding ih hi hiam?
Guta 2 te (Luke 23:39-43). Mawh nei mi 2 te in
singlamteh en in angaihsut uh kilamdang hi. Hih thu in
hotkhiatna vai ah akoici lam zaw hong lak hiam? Kammal
dang in gen leng eite in kikingkalhna vai ah akhat lam zaw
zaw ah ih pang ciat hi.
NILINI (Wednesday)
Amah Tho Kik Khin

June 24
(Sawl. 1:22)

Nimasa ni zingsang in tua nupite han ah vai khat


bek tawh va pai uh hi. Phumna vai apicing sak ding uh
ahihi. Zeisu tawh kikhol khawm ngei mahmah uh hi. Ahi
zongin apiang ding thu mann takin thei lo uh hi. Han
ahawmpi muh ding lamen lo uh hi. Vantung mite om ding
in zong ngaihsun kha lo uh a: Amah om lo hi. Tho kik khin
ta hi (Luke 24:6).

117

Sawltak thubu masa lam pawl khat bek ah zong


Zeisu thawhkikna vai 8 vei tak om hi. Sawl. 1:22; Sawl. 2:1436; Sawl. 3:14, 15; Sawl. 4:1, 2, 10, 12, 33; leh Sawl. 5:30-32.
Nungzuipite thuhilhna vai ah bang hang in thawhkikna thu
thupi lua mahmah hiam? Tu lai eite ading in zong bang
hang in thupi mahmah hiam?
Tua nupite in Zeisu thawh kikna mit tang a amu te
ahi uh hi. Midangte gen ding in nawhtai uh hi. Ahi zong in
kuamanh um lo uh hi (Luke 24:11). Nungzuipite mahmah
in dahna tawh kidim numei pawl khat thu mawk gen bang
in ngaihsun uh hi (aneu 10, 11). Akhialh lam uh thei kik
pah sam uh hi!
Khazih thawhkikna in mite hotkhiat nang a Pasian
sepna ah Christian te upna leh nuntakna ading in thupi
mahmah hi. Nungzuipi Paul in hong siang gen mahmah a:
Khazih tho kik lo hi leh ka thu gente uh ahawmpi hi in na
upmuanna uh zong ahawmpi mah suak ding hi (1 Cor.
15:14, NKJV). Ahawm suak nading thu pen Khazih
thawhkikna tungtawn bek in ih lametna kimu thei hi. Tua
lametna lo tawh ih nuntak hih teng tawh abei hi ta a,
atawntung a amaimang ding hi ta hi. Khazih nuntakna han
ah tawp mawk lo ahihna thu in eite ah zong tawp mawk lo
ding cih kamciamna lianpi ahihi!
Khazih sihna pan tho lo hi leh, Pasian hotkhiatna
thu saupi han ah abei hi ta ding hi. Khazih thawhkikna thu
thumann lo hi leh anungta Pasian kamciam leh lametna a
om lo suak ding hi. Tua zong sihna in atawp abeina hi mawk
ahih man ahihi. Zeisu mahmah pahphot pen ih upna
mungtup ahi nuntakna Topa ahihna thu apiang lo suak ding
hi. Tua hi leh Christian te upmuanna in han angakcip suak
in Khazih si takpi leh Khazih sung a om Apa Pasian zong ahi
ci pi suak ding hi. - Adapted from George Eldon Ladd, A
Theology of the New Testament, (Grand Rapids: Wm. B.
Eerdmans, 1974), p. 318.

118

NINGANI (Thursday)
Avekpi in Tangtung Ding

June 25
(Luke 24:13-49)

Luke 24:13-49 sim in. Khazih thawhkik khit lim a


thupiang hong gen hi. Akihona tuamtuam uh ah Khazih in
Ama tung thupiangte miten atel nang un huh hi. Tu lai eite
ading leh mite tung a ih teci panna vaite ah hih thu bang
hang in thupi mahmah hiam?
Zeisu thawhkikna in Messiah ahihna nial theih loh
asuak sak thu ahihi. Singlamteh ah Akikhai ma in satna
thuak a, tua ciang in kitun in han ah kikoih hi. Mi pawl
khat te gen thu haihuai bang dan in: singlamteh, kiphumna,
satna, aluangkhia siite tawh si zo lo in han sung pan a hong
pai khia kik hi mawk leh agualzo Messaiah hi thei peuh
mah lo ding hi.
Ahi zong in Zeisu nungta in cidam hi. Emmaus khua
lampi ah tai tampi lam pai hi. Kua ahih agen ma in amaute
laisianghto pan in lak hi. Amah a up amuanhuiana thu
Laisianghto siksan in gen hi.
Tua khit ciang in anungzuite kiang ah Zeisu kilang a
ann zong ne khawm uh hi. Tua te ban ah: Pasian kammalte
hilh in: akigelh thu in khazih in bawlsiatnate hong thuak
ding hi. Ni 3 ni ciang tho kik ding hi. Anungzuiten Ama min
thu gen ding uh hi. Amawhnate uh pan kihei in mawhmaina
ngah ding in gen hi. Minam khempeuh in Jerusalem pan a
kipan in za ding uh hi. Hih thute na mit uh tawh na mu uh
hi. (Luke 24:46-48, NIrV)
Hih ah Zeisu in Laisiangtho lak hi (Amah ngiat amau
tawh a om ban ah) Ama tung a thupiangte atelcian nang un
Laisiangtho zong zangh hi. Ama thawhkikna tawh kizom in
minam khempeuhte kiang a gen ding lungdamna thu
tangkona masuan gen hi.

119

Tua bang in Zeisu kua ahih Asiansaknate ban ah


Pasian kammal tawh anungzuite lak hi. Pasian kammal eite
lak ah om kei leh Ama thu leitung khempeuh ah ih tangko
ding ih maban ahih lam thei lo ding hi hang. Lungdamna
thu bang hiam cih zong thei lo ding hi hang. Zeisu leh
anungzuite ading a athupi mah bang in tu lai eite ading in
zong thupi hi.
Laisiangtho tawh na hun bang zah na zang hiam?
Nang koici nuntak, nate bang ci tel , midangte bangci bawl
cih, bang ciang dong hong huzaap hiam?
KIGINNI (Friday)

June 26

SINBEH DING: Khazih sih athupitna misiangthote leh van


mite in mu ding uh hi. Mawhnei mihingte in leitung piancil
a kithat tuuno lo tawh van Pasian kiang ah inn ngah lo ding
uh hi. Khazih singlamteh min phat in thangsak lo ding ih
hi hiam? Van mite in Khazih min zahtak in thangsak uh hi.
Vantung mite nangawn in Pasian Tapa thuakna amuh kei
uh leh muan om lo hi. Singlamteh vangliatna tawh van mite
nangawn puk na ding leh nungtolh na ding pan akidal ahihi.
Satan pukna bang in singlamteh lo tawh van mite zong thusia
pan muanhuaina om lo hi. Van mite pauban lohna bei mang
ta hi. Mihingte paubanlohna Eden ah, mun hoih munpha,
thupha lungdamna mun ah, guak suak hi. Van leh lei ah
muanhuaina abel nuamte in Pasian tuuno amitsuan uh kul
hi. E.G. White, 5 BC, p. 1132.
KIKUP DINGTE:
1. Christian te upmuanna tawh ih nuntak kul hi. Ih tel
zawh loh khat ih up kul hi. Mit tawh mu thei lo ih hih
man hi. Vai tuamtuamte ah tua bang a ih hihna tampi
om hi. Na-te thu sinna tuamtuamte ah zong tua bang
mah hi a Ahuampi in ih up tampi lak ah ih ciat linlian
tawm bek om hi. - Adapted from Richard DeWitt, World

120

Views: An Introduction to the History and Philosphy


(Study of Truth) of Science, second edition (Chichester,
West Susses, United Kingdom: John Wiley and sons,
Limited., 2010), p. 15. Ih up ih muan thute ahih tuakna
thu tampi om hi. Zeisu in nungzuite asawlna thu ah: Hih
vantung gam lungdamna thu leitung khempeuh ah teci
ding in mi khempeuhte kiang ah kihilh ding hi. Tua khit
ciang in beina apiang ding hi (Matt. 24:14, NKJV). Zeisu
in hih thu agen hun ngaihsun ni. Anungzuite bang zah
pha uh hiam? Mi bang zah in um takpi a amah kua hi a
bang sem ding cih athei tawm mahmah hi. Rome gam ah
pawlpi masaten kum za tampi na thuak uh hi. Hih thute
ngaihsun kawm in Zeisu genkholhna bang zah in
lamdang cih kikum ni. Pasian kammal ih muantakpi
ding ahih zia na ngaihsutna gensawn in.
2. Atung a E.G. White gelh thu, thuuk ngaihsut inla hih thu
ah mawhna vai in leitung bup zel in mi khempeuh tawh
kisai hi. Zeisu mitsuan lo in van mite zong lung muan
om thei lo hi. Hih thu in bang khiatna nei hiam?

ZINGBIAKPIAKNA
April, 2015
1.
2.
3.
4.

121

Nilini
Ningani
Kiginni
Nipini

2 Piter
2 Piter
Jeim
1 Timo

1:5-8
1:3
1:4
6:11

5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.

Nimasani
Ninihni
Nithumni
Nilini
Ningani
Kiginni
Nipini

1 Kor
Efesa
2 Piter
Late
2 Kor
Pau
Late

15:10
2:4-7
3:18
84:11
9:8, 9
4:18
61:1-3

12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.

Nimasani
Ninihni
Nithumni
Nilini
Ningani
Kiginni
Nipini

Pau
Thuh
Pau
Pau
Pai
Jeim
Jeim

19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.

Nimasani
Ninihni
Nithumni
Nilini
Ningani
Kiginni
Nipini

Matt
Kolose
Efe
2 Kor
Pau
3 Johan
Rom

26.
27.
28.
29.
30.

Nimasani
Ninihni
Nithumni
Nilini
Ningani

Joshua
1 Timo
Thesa
1 Piter
Pian

9:10
7:12
2:3-5
3:21-23
31:3
3:13
37:14-16
25:21
4:6
5:15-16
9:6-7
24:5
1:11
12:10
1:7
4:12
1:7-8
3:3-4
18:19

122

ZINGBIAKPIAKNA
May, 2015

1.
2.

Kiginni
Nipini

1 Kor
Pian

6:19,20
1:26

3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Nimasani
Ninihni
Nithumni
Nilini
Ningani
Kiginni
Nipini

Late
Thuh
Heb
Pau
Thuh
Isai
Mark

139:14
7:29
10:22
20:29
9:10
55:2
6:31

10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.

Nimasani
Ninihni
Nithumni
Nilini
Ningani
Kiginni
Nipini

1 Kor
3 John
Pian
Sawl.
Thuh
Johan
Pian

17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.

Nimasani
Ninihni
Nithumni
Nilini
Ningani
Kiginni
Nipini

1 Kor
Thuh
Pau
Thuh
Pau
Fil
Dan

24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.

Nimasani
Ninihni
Nithumni
Nilini
Ningani
Kiginni
Nipini

2 Timo
Pau
Late
Pau
Pau
Late
Late

31.

Nimasani

Matt

3:16
1:3
1:2
17:25
11:7
4:13, 14
2:2, 3
10:31
5:18
6:9
12:2
31:21
4:5
1:9, 20
1:7
10:27
119:165
17:22
16:24
16:8,9
103:2, 3
11:28

ZINGBIAKPIAKNA
June, 2015

123

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Ninihni
Nithumni
Nilini
Ningani
Kiginni
Nipini

Thuh
Khang
Matt
Pau
Late
Late

12:1
16:10
25:33
3:13
119:14-16
144:15

7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.

Nimasani
Ninihni
Nithumni
Nilini
Ningani
Kiginni
Nipini

Thuhilhkikna
Pau
Isai
Matt
Thuh
Thuh
Late

6:24-25
29:18
1:19
7:12
3:12
12:13
37:3

14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.

Nimasani
Ninihni
Nithumni
Nilini
Ningani
Kiginni
Nipini

1 Timo
Late
Late
Solo
1 Johan
Late
Late

6:6
13:6
100:4
2:15
5:12
40:3
111:2, 4

21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.

Nimasani
Ninihni
Nithumni
Nilini
Ningani
Kiginni
Nipini

Isai
Pau
Pau
1 Johan
1 Piter
Isai
Late

32:17
15:13
31:26
4:7
3:10, 11
26:6, 7
112:6, 7

28.
29.
30.

Nimasani
Ninihni
Nithumni

Johan
Isai
Rom

20:15
43:1
8:28

You might also like