Univerzitet u Tuzli

Mainski fakultet
Proizvodno mainstvo

SEMINARKI RAD
Predmet:Laserske tehnologije
Tema:Lasersko zavarivanje plastike

Student:
Hamzi Amel II-448/11

Profesor:Dr.sc.Samir Butkovi, doc.

Asistent:Mr.sc.Adnan Mustafi, v.asistent

SADRAJ:
1. Plastine mase..........................................................................................................3
1.1 Podjela plastinih masa..........................................................................................3
2. Zavarivanje plastinih masa.....................................................................................4
2.1 Zavarivanje toplim zrakom ili plinom....................................................................4
2.2 Zavarivanje zagrijanim elementom........................................................................5
2.3 Zavarivanje strujama visoke frekvencije................................................................5
2.4 Zavarivanje trenjem................................................................................................6
2.5 Zavarivanje ultrazvukom........................................................................................6
3. Lasersko zavarivanje.................................................................................................7
3.1 Vrste lasera..............................................................................................................7
3.1.1. Dioda laseri..........................................................................................................8
3.1.2. CO2 laseri............................................................................................................8
3.1.3. Fiber laseri...........................................................................................................9
3.1.4. Nd-YAG laseri....................................................................................................9
3.2. Poetak procesa......................................................................................................10
3.3. Prenos laserske energije u toplotu.........................................................................10
3.4. Princip zavarivanja.................................................................................................11
3.5.Kontrola kvaliteta procesa.......................................................................................11
Popis slika................................................................................................................12
Literatura.................................................................................................................13

LASERSKO ZAVARIVANJE PLASTIKE

PLASTINE MASE
Plastine mase su organski visokomolekularni spojevi dobiveni umjetnim, odnosno, sintetskim putem.
Imaju niz svojstava koje klasini materijali, npr. nemetali nemaju.
Dobra (ili bolja) svojstva u usporedbi s nemetalima:
- mala gusstoa
- dobra elektrina izolacijska svojstva,
- dobra postojanost prema koroziji, kiselinama, luinama i djelomino otapalima
- ne djeluju fizioloki tetno, bez mirisa su i bez okusa,
- dobro se daju obraivati skidanjem i bez skidanja strugotine,
- dobro se daju bojadisati u samoj masi, kao i povrinski.
Znaajna prednost u odnosu na druge materijale je nia cijena kotanja

PODJELA PLASTINIH MASA:

Podjela se vri prema nainu nastajanja, toplinskim i fizikalnim svojstvima. U masinstvu je ipak
najinteresantnija podjela prema toplinskim svojstvima:
- Termoplastine tvari (termoplasti),
- Termostabilne tvari (duroplasti).
Plastomeri (termoplasti) su sintetiki polimeri ije su molekule dugi, linearni ili razgranati lanci.
Osnovno svojstvo plastomera je da zagrijavanjem omekaju ili se rastale a hlaenjem ovrsnu ne
promijenivi svojstva.
Duromeri (duroplasti) su graeni od gusto umreenih polimerskih molekula. To su
tvrdi materijali koji se ne mogu preoblikovati zagrijavanjem i lako se lome.
Najee koritene plastine mase:
PE (polietilen) Polietilena ima jo mnogo vrsta, najee koritene su
LDPE (polietilen niske gustoe) i
HDPE ( polietilen visoke gustoe).
U oba sluaja, gustoa je uvijek manja od 1g/cm3, to jest pluta na vodi.
PP (polipropilen) neprozirna plastika, elastina i dosta termootporna, koristi se za termootporne
plastine ae, za epove za boce (jer brtvi).
PTFE (politetrafloroetilen), poznat pod nazivom teflon Niski koeficijent trenja, vrlo visoko talite,
neproziran. Koristi se u obliku folije za brtvljenje vodovodnih iplinskih cijevi, kao povrinski sloj tava
i ostalih posuda koje se ne lijepe.
PS (polistiren) Potpuno prozirna plastika, ali se uglavnom koristi u obliku pjene (stiropora)za termoizolaciju. Koristi se i za plastine ae, male prozirne kutijice, ravnala i geometrijski pribor.
PMMA (polimetil-metakrilat), umjetno (akrilno) staklo, poznato pod nazivom plexi (perspex,
plexiglas). Prozirna plastika,gustoe oko 1.1g/cm3, boljih fizikih svojstava od obinog stakla, osim
otpornosti na temperaturu (staklu je talite oko 900C, a PMMA pri 200C postaje gumenasta i
savitljiva). Koristi se kao zamjena za staklo uglavnom. Moe se lijepiti sa cijanoakrilatom (cijanofix,
sekundno ljepilo). PMMA izgara potpuno (pretvori se u vodenu paru i ugljini dioksidne ostavljajui
traga za sobom).
PVC (polivinil-klorid) inae je vrsta, ali obino se dodaju tvari za omekavanje.

ZAVARIVANJE PLASTINIH MASA

Plastine mase imaju dobru zavarljivost, te se mogu zavariti svim vanim postupcima.

Glavni naini zavarivanja plastinih masa:

1 - Zavarivanje toplim zrakom ili plinom,
2 - Zavarivanje zagrijanim elementom (kontaktno zavarivanje),
3 - Zavarivanje strujama visoke frekvencije,
4 - Zavarivanje trenjem,
5 - Zavarivanje ultrazvukom.
6 Lasersko zavarivanje

Slika 1.

Slika 2.

ZAVARIVANJE TOPLIM ZRAKOM ILI PLINOM

Ovaj nain zavarivanja nalazi vrlo iroku primjenu prilikom zavarivanja ploa,
cijevi, rezervoara i
drugih raznih profilnih konstrukcija.
Princip zavarivanja
Zagrijani zrak na odreenu temperaturu dovodimo preko mlaznice zavarivakog
pitolja na mjesto
gdje elimo dvije ploe zavariti. Kao dodatni materijal nam slui "ipka" obino
istog sastava kao i
osnovni materijala. Dovedenu toplinu usmjeravamo dijelom na osnovni, a dijelom
na dodatni
materijal, te oni pod djelovanjem topline prelaze u termoplastino (tjestasto)
stanje, gdje je mogua
difuzija, te se uz pomo pritiska ostvaruje spajanje.
Razlikujemo dva naina zavarivanja:
- sa upotrebom dodatnog materijala
- bez upotrebe dodatnog materijala

slika 3.

ZAVARIVANJE ZAGRIJANIM ELEMENTOM

Princip zavarivanja
Dvije plastine mase koje elimo zavariti ovim nainom, zagrijemo do
temperature zavarivanja, na taj
nain, da izmeu zavarenih povrina stavimo planparalelnu el. strujom zagrijanu
plou konstantne
temperature, koja grije krajeve plastinih masa direktno. Nakon izvjesnog
vremena kad je postignuto
tjestasto stanje, grijai element se brzo odstrani, a zavarivane povrine se pod
odreenim pritiskom
spoje.
Kontaktno zagrijavanje zavarivanih povrina moemo ostvariti na 2 naina:
1 - Grija s vanjske strane dodiruje izradak i predaje toplinu zavarivanim
povrinama kroz debljinu
materijala,
2 - Grija je neposredno u kontaktu sa zavarivanim povrinama.
Kontaktno zagrijavanje moe biti:
a) Jednostrano (za folije i tanke ploe)
b) Dvostrano (deblji limovi)

Slika 4.
ZAVARIVANJE STRUJAMA VISOKE FREKVENCIJE
Strujama visoke frekvencije dosta lako zavarujemo one plastine mase koje slabo provode el. struju i
toplinu, te iji faktor dielektrinih gubitaka nije manji od 0,01.
Princip zavarivanja
Ako stavimo termoplast izmeu elektroda koje su u spoju sa izmjeninim potencijalom, primjetit emo

da se masa zagrijava. Ustvari, to je uzajamna veza izmeu kondenzatora i plastine mase kao
dielektrika. Zavarivanje plastinih masa strujama visoke frekvencije je zasnovano na zagrijavanju
materijala, kao rezultat pretvorbe el. energije u toplinsku, neposredno unutar samog materijala. Dakle,
struju visoke frekvencije dovodimo elektrodama i izazivajui polarizaciju molekula u masi stisnutoj
meu njima ostvarujemo zavarivanje.

Slika 5.
ZAVARIVANJE TRENJEM
Princip zavarivanja
Princip zavarivanja se zasniva na tome to se pri meusobnom kontaktu dva
dijela, koji se okreu u
suprotnim smjerovima pojavljuje sila trenja, a kao rezultat toga je oslobaanje
topline, usslijed ega
zavarivane povrine dolaze u tjestasto stanje, te se uz pomo pritiska ti dijelovi
vrsto spoje

Slika 6.

ZAVARIVANJE ULTRAZVUKOM
Zvuk predstavlja mehaniko elastino titranje sredine u kojoj se on rasprostire, dok ultrazvunim
valom nazivamo elastino titranje materijalne sredine s frekvencijom 20 kHz do 500 MHz.
Za razliku od elektromagnetskih, ultrazvuni valovi mogu prolaziti samo kroz materijalnu sredinu.
Princip zavarivanja plastinih masa zasniva se na pretvorbi mehanikih visokofrekventnih titraja u
toplinsku energiju. Za razliku od zavarivanja ultrazvukom metala, kod plastinih masa premjetanje i
pritisak djeluju u jednom pravcu. Stvoreni titraji visoke frekvencije djeluju na zavarene povrine tako
da se na njima pojavljuju normalna naprezanja, izazivajui plastine deformacije materijala, uslijed

ega se na mjestu kontakta razvija povienje temperature u vidu topline. Pri tome toplina na mjestu
kontakta stvara povrinsko omekanje plast. mase i uz pomo pritiska se vri nerastavljivo spajanje

Slika 7.

LASERSKO ZAVARIVANJE
Zahvaljujui novoj laserskoj tehnologije sada je mogue jasno i precizno zavarivanje polimera, bez
potrebe za bilo kakve specijalne dodatke. Takodje spoj ostvaren ovim nainom zavarivanja,prua
dobru pouzdanost i istou(najee zahtijevanu u medicini) pa se oekuje da e ova tehnologija
posebno igrati ulogu u izradi medicinskih ureaja i sl..
Prednosti:
Manje mehanikih utjecaja na komponentama
Nema povrinskih teta
Najvei vizualne kvalitete zavarenog spoja
Nema habanju alata
mnogo krae vrijeme ciklusa
Nema potrebe za aditivima
Bolje opcije za praenje procesa online (znamo da su takvi aparati,obino povezani sa raunarima,pa
prema tome imammo i bolje nadgledanje procesa)
Vea kvaliteta i dugorona stabilnost

Slika 8.

Slika 9.

VRSTE LASERA
-Dioda laseri (800-2000 nm) (940-980 nm)
-Nd YAG laseri (1064 nm)
-Fiber laseri

DIODA LASERI
Danas,dioda laseri su jedni od najvanijih laserskih izvora za industrijsku upotrebu.Dostupni su u
irokom rasponu talasne duine id UV do IR zraenja s laserom snage od mW do nekoliko KW.

Slika 10.

CO2 LASERI
CO2 laseri su plinski laseri koji rade sa gasnom mjeavinom azota,helija i ugljeninog dioksida.
CO2 laseri mogu proizvoditi izlazne talasnu duinu od oko 9 mikrona pa do 11 mikrona.
Ovi izlazi openito sadre mnogo blisko razmaknutihtalasnih duina, ako se laser koristi kao za visoke
snage. Ali za vie talasnoduinskih posebnih aplikacija optiki rezonator lasera je dizajniran da povea
samo jednu ili par vibracionih radijaciskih raspadnih linija.Raspon irenja talasne duzine CO2 lasera je
mali 5-6 microna.

Slika 11.

FIBER LASERI
Fiber laseri spadaju u grupu najnovije razvijenih lasera za obradu materijala.Dostupni su sa izlaznom
optikom snagom do nekoliko KW.

Slika 12.

ND-YAG LASERI (Neodimijumski ITRIJUM-ALUMINIJ GRANAT)

Ovi laseri su dugo koriteni u industriji do razvoja dioda lasera,te bili su dostupni
kao laseri ritminog i kontinualnog vala.Nd:YAG laser je laser s krutom jezgrom koji
se sastoji od tapia itrij-aluminijevog granata (YAG), dopiranog
atomima neodimija (Nd:Y3Al5O12). Aktivni medij lasera su trostruko ionizirani ioni
neodimija (Nd+3).
Atomi neodimija su sline veliine kao i atomi itrija, pa ga mogu zamijeniti u
strukturi. Nd:YAG je etverostupanjski laser, koji emitira infracrveno zraenje
valne duljine 1064 nm.

Slika 13.

POETAK PROCESA
Poetni procesi formiranja laserskog vara na termoplastinim materijalima se odvija tako da se upija

lasersko zraenje, transformie laserska energija u toplinu te se rasipa,odnosno

nastaje toplota u susjednim podrujima.
Ovisno o materijalu, apsorpcija zraenja moe biti oteana.
Pogotovu kad su u pitanju materijali kao staklenasta vlakna i sl..
Apsorpcije laserskog zraenja
Za apsorpciju laserskog zraenja ovisno o talasnoj duini lasera
Postoje dvije vrste:
-Direct apsorpcija
Direktna apsorpcija laserskog zraenja javlja se kod laserski talasnih duzina u regionu oko 1200
nm(npr dioda ili fiber lasera), odnosno izmeu 1.200 i
2500nm viega reda oscilacije i kombinacija oscilacije
- Indirektni apsorpcije
Prirodne plastine smole obino imaju slabu apsorpciju u spektru
izmeu 800 nM i 1200 nm i vrlo su prupusne za lasersko zraenje. Za
poveanje apsorpcije smola, dodaju se sredstva za apsorpciju ili posebni aditivi,odnosno
povrinski premazi , ovisno o zahtjevima.

Slika 14.

Slika 15.

PRENOS LASERSKE ENERGIJE U TOPLOTU

-Transfer apsorbovane laserske energije u toplotu moe se razlikovati ovisno o optikim dubinama
penetracije. Zavarivanje dvije termoplastine mase e biti popraeno razmjenom makromolekula
izmeu slojeva.

Slika 16.

PRINCIP ZAVARIVANJA

Procesom grijanje podruja kontakta ,oba sloja poinju da se tope. Proces topljenja je
praen poveanjem zapremine i tako vrue ploe obje komponente e biti zavarene primjenom
vanjskog pritiska,odnosno stiskanjem rastopljena podruja se fiksiraju.
Privrivanje pritiskom uzrokuje protok taljevine okomito na smjer za fiksiranja, kao to je prikazano
na slici 17.Ovim nainom stvara se vrlo uzak av irine svega 1 do 2 mm, ak i kod vrlo velikih
debljina spajanih dijelova. Vrlo je kratkotrajno djelovanje laserskog snopa, najee do 2 ms, u nekim
sluajevima uz pulsiranje od 1 do 10 puta u sekundi.

Slika 17.

Visoka gustoa snage kod laserskog zavarivanja omoguuje zavarivanje s malim unosom topline u
materijal, zbog ega dolazi do vrlo visokih brzina ohlaivanja.

KONTROLA KVALITETA PROCESA

Praenje kvalitete i kontrole koja se odnosi na lasersko zavarivanje, moe se podijeliti u 3 faze:
- prije
- za vrijeme i
- nakon laserske obrade.
Jedna od najveih prednosti ovih zavarivanje i jeste upravo online preenje procesa
kako bi se osigurale visoke kvalitete obradjenih povrina i kako bi se izbjegao ekonomski gubitak.

POPIS SLIKA
Slika 1. Zavarivanje s dodatnim materijalom
Slika 2. Izgled laserskog snopa pri zavarivanju
Slika 3. Izgled pitolja za zavarivanje toplim zrakom ili plinom
Slika 4. Zavarivanje zagrijanim elementom
Slika 5. Zavarivanje strujama viseke frekvencije
Slika 6. Zavarivanje trenjem
Slika 7. Zavarivanje ultrazvukom
Slika 8. Presjek predmeta obrade pri laserskom zavarivanju
Slika 9. Izgled vrha laserskog ureaja
Slika 10. Dioda laser
Slika 11. CO2 laser
Slika 12. Fiber laser
Slika 13. Nd-YAG laser
Slika 14. Zone apsorpcije
Slika 15. Kretanje laserskog snopa
Slika 16. Izmjena makromolekula izmeu spojeva
Slika 17. Kretanje taljevine pri fiksiranju i laserskom zavarivanju

LITERATURA

Rolf Klein;Laser Welding of Plastics,Wiley VCH Verlag,Weinheim 2012 g.

www.lpkf-laserwelding.com
www.laserplasticwelding.com
www.Linkedin.com