T.C.

DOKUZ EYLL NVERSTES

MHENDSLK FAKLTES
EVRE MHENDSL BLM

ZEYTN KARASUYU ARITIMI PROJES:

EBSO PROJES KAPSAMINDAK ZEYTNYAI LETMELER
N DURUM TESPT, KARASU KARAKTERZASYONU,
KARASU ARITILABLRLK ALIMALARI VE SONULARI

KASIM, 2003
ZMR

PROJE TEKNK KADROSU

,

Prof. Dr. Fsun ENGL

DE evre Mhendislii Blm

Prof. Dr. Adem ZER

DE evre Mhendislii Blm

ev.Yk. Mh. Ebru okay ATALKAYA

DE evre Mhendislii Blm

ev.Yk. Mh. Ezgi OKTAV

DE evre Mhendislii Blm

ev. Mh. Hseyin EVCL

DE evre Mhendislii Blm

Sa. Tekn. Orhan OLAK

DE evre Mhendislii Blm

Tekn. Ylmaz SAER

DE evre Mhendislii Blm

NDEKLER
BLM 1
GR
Projenin Tantm
Genel Hususlar
Trkiye'de Zeytin ve Zeytinya
retimi
SEKTRDE FAALYETTE BULUNAN
KURULULAR

1
1
1
2
4

Tari
Marmara Zeytin Tarm Sat
Kooperatifleri Birlii (Marmarabirlik)
zel Sektr

4
4

Zeytinya retim Prosesleri ve

Kirleticilik Potansiyelleri
Kesikli retim Prosesi (Geleneksel
Presleme Prosesi)
Srekli retim Prosesi
Szme Prosesi
Zeytinya retimi Atksularnn
Kirlilik zellikleri

BLM 2
ZEYTNYAI RETM PROSESLER VE
RETM PROSESNE BALI OLARAK
OLUAN KARASUYUN KRLLK
KARAKTERSTKLER

4
5
5

5
6
6
10
13
13

BLM 3
ZEYTNYAI RETM ATIKSULARININ
(KARASUYUN) ArtmNDA, BERTARAF
EDLMESNDE ve
DEERLENDRLMESNDE UYGULANAN
YNTEMLER
Genel
Karasuyun Artmnda, Bertaraf
Edilmesinde ve Deerlendirilmesinde
Uygulanan Yntemler
Karasuyun Fiziksel Yntemlerle
Artm
Karasuyun Fizikokimyasal Yntemlerle
Artm
Kimyasal keltim
Kimyasal Oksidasyon
Karasuyun Adsorpsiyon Yntemi le
Artm
Karasuyun Sulama ve Gbre Amal
Kullanm

13
13

14
14
14
14
15
15

Karasuyun Biyolojik Yntemlerle

Artm
Anaerobik Biyolojik Prosesler ile
Artmada, Gerekli Reaktr
Hacimlerinin Fizibilitesi ve kan
amur Sorununun rdelenmesi
Buharlatrma, Hidroliz, Oksidasyon,
Ultrafiltrasyon (EHO) Yntemi
Membran Filtrasyon Prosesi

15
16

20
20

Elektroliz Yntemi
21
Vakumlu Buharlatrma (Evaporasyon) 22
Metodu
23
Karasuyun Doal Yolla
Buharlatrlmas (Lagnlerde
Buharlatrma)
24
Karasuyun Distilasyon Yntemi ile
Artm
Kompostlatrma

25

Karasu Artmnda Kullanlan Dier

Yntemler

25

KARASUYUN ARITIMINDA KULLANILAN

YNTEMLERN MALYET ANALZLER

27

BLM 4
BU PROJE KAPSAMINDA YAPILAN
DURUM TESPT ALIMASI VE
SONULARI

30
30

BLM 5
ZEYTNYAI RETMNDEN OLUAN
KARASULARIN KARAKTERZASYONU,
UYGULANAN
ARITILABLRLK DENEMELER VE
SONULARI

69
69

Zeytinya retiminden Oluan

Karasularn Karakterizasyonu
KARASU NUMUNELER LE YAPILAN
ARITILABLRLK DENEMELER VE
SONULARI

69

69

Kimyasal n Artm

69

Fenton Reaktifi ile Oksidasyon

69

Distilasyon lemi

72

ARITILABLRLK DENEMELER
Belevi Zeytinya letmesinden Alnan 72
I Numaral Karasu Numunesi le
Yaplan
Artlabilirlik Denemeleri
Belevi Zeytinya letmesinden Alnan 73
II Numaral Numune le Yaplan
Artlabilirlik Denemeleri
74
74
78
78

BLM 6
SONULAR
BLM 7
NERLER

KAYNAKLAR

nerilen Pilot Tesisler

86

Pilot Tesis 1

86

Pilot Tesis 2

87
88

ZEYTN KARASUYU PROJES KAPSAMINDA YAPILAN DURUM TESPT,

ATIKSU (KARASU) KARAKTERZASYONU VE ARITILABLRLK
ALIMALARI VE SONULARI

BLM 1
GR
Projenin Tantm
Ege Blgesi Sanayi Odas ile, Dokuz Eyll niversitesi, evre Uygulama ve Aratrma
Merkezi arasnda 15 Kasm 2002de imzalanan protokol gerei olarak, Ege Blgesinde
zeytinya retim sektrnde alan byk, orta ve kk lekli iletmelerin listesi Ege
Blgesi Sanayi Odasndan ve zmir Ticaret Odasndan temin edilmi, deiik blgelerdeki
iletmeler ziyaret edilerek yerinde anket almas, proses tespiti ve karasu numune alma
almalar Kasm 2002den balayarak Mart 2003 sonuna kadar devam etmitir. zmir,
Bornovada yerleik bulunan Gnizi Belevi Zeytinya letmesinden deiik zamanlarda zeytin
karasuyu numuneleri alnm ve bu atksu numuneleri ile laboratuvarda artlabilirlik almalar
yrtlmtr. Bu almalar halen devam etmektedir ve ubat-Mart 2003te de devam
edecektir.
Bu proje raporu kapsamnda, zeytinden zeytinya retilirken uygulanan kesikli ve srekli
retim proseslerine ilikin retim akm emalar verilmekte, retim sonras oluan atksular
miktar ve kirlilik karakteristikleri asndan tanmlanmakta ve birbirleri ile kyaslanmaktadr.
Son yllarda zeytinya reticisi Akdeniz lkelerinde karasuyun artm gl gznne
alnarak, deerlendirilmesi yoluna gidilmektedir. Zeytinya retimi atksularnn artm ve
deerlendirilmesi konusunda yaplan bu almalar da bu rapor kapsamnda sunulmaktadr.
Ayrca bu raporda; karasuyun artm iin eitli lkelerde yaplan artlabilirlik almalar ve
halihazrda uygulanmakta olan yntemler sunulmakta, iki fazl ve fazl retim sistemlerine
zg ve lkemiz koullarnda uygulanabilir artma alternatifleri tartlmaktadr.
Bu proje raporu kapsamnda, karasuyun almasnda proses atksularnn fiziksel, kimyasal ve
fizikokimyasal yntemlerle artabilirlii aratrlmtr. Durum tespiti almasnn verileri, atksu
karakterizasyonu sonular ve artlabilirlik almalarnn deneysel bulgular ve tm sonularn
deerlendirilmesi bu rapor kapsamnda sunulmaktadr.
Genel Hususlar
Dnya zeytinya retiminde spanya, talya, Yunanistan gibi Akdeniz lkeleri ba
ekmektedir. Ancak, retim prosesi sonrasnda aa kan ve yksek kirletici zelliklerine
sahip olan atksu (karasu), bu lkeler iin acilen zm gereken bir sorundur. Karasu; organik
madde, askda kat madde, ya ve gres ierii olduka yksek olan bir atktr. Bu nedenle,
karasuyun artm ve bertaraf edilmesi, nemli evre problemleri arasnda yer almaktadr.
Yksek kirlilik ieren karasuyun artm iin pek ok artma yntemi gelitirilmi ve
denenmitir. Karasuyun evreye verilecek seviyeye gelene kadar birka kademeden oluan, hem
fiziksel-kimyasal, hem de biyolojik artma nitelerinden ve proseslerinden geirilmesi
gerekmektedir.

Zeytinya retiminde bir yan rn olarak ortaya kan "karasu" zeytinden zeytinya elde etme
esnasnda oluan bir rndr. Bileimi, ierisindeki ya ve etrafa yayd koku sebebiyle evre
asndan nemli bir kirlilik potansiyeli oluturmaktadr. Bu karasularn bilinsizce gl, akarsu
ve denizlere verilmesi (dearj), evreye son derece zararldr. AB'de zerinde durulan nemli
konularn banda evrenin korunmas gelmektedir. Bu nedenle zeytinya retimi srasnda
oluan karasuyun ve pirinann evreyi kirletmeden artm ve bertaraf Trkiye asndan ok
nemli bir problem oluturmaktadr. Trkiyenin ABdeki zeytinya reticisi lkelerle
rekabetinde gelecekte byk bir engel tekil edecektir.
Akdeniz ve Ege Blgesinde varolmu tm medeniyetlerde zeytin aacnn izleri bulunmaktadr.
Zeytin aac zahmetli bymekle birlikte, uzun mrl bir aa olup, olgun bir zeytin
aacndan 15-20 kg. zeytin elde edilmektedir. Ortalama 5 kg.zeytinden 1 lt. zeytinya
karld dnlrse, 1 zeytin aac ylda ortalama 3 lt. ya da 4 lt. zeytinya
retebilmektedir. En fazla ya ieren meyvelerden biri olan zeytin, arlnn %20-30'u kadar
ya iermektedir. Ekim alannn kuzey veya gney yarm krenin hangi blgesinde olduuna
bal olarak, zeytin aacnn iek verme mevsimi Nisan ile Haziran aylarna rastlamaktadr.
Yeil zeytinler, Austos sonundan Kasm bana kadar ki sre iinde olgunlar; Kasm ile Mart
aylar arasndaki dnem ise zeytinin hasat mevsimidir (TO RAPORU,2001).
Zeytinya endstrisi atksular (karasu), talya, spanya, Yunanistan gibi Akdeniz lkelerinde
yzyllardan beri nemli bir kirlilik kayna olmutur. Ancak, retimin son 35 ylda nemli
lde artmas, retim yaplan iletmelerin kk ve retim yaplan blgelerin her yanna
dalm durumda olmas, atksularn direk olarak topraa veya yeralt suyuna boaltlmas
nedeniyle evresel etkileri son yllarda n plana kmtr. Bu nedenle, gnmzde karasuyun
artmna verilen nem, gemie gre giderek artmtr (Rozzi&Malpei, 1996). retim
sonrasnda aa kan karasuyun organik madde, askda kat madde, ya ve gres ierii
olduka yksektir. (engl ve dierleri, 2000).
Zeytinya retiminde kesikli (pres) ve srekli (santrifj) olmak zere iki farkl yntem
kullanlmaktadr. Her iki yntemde de retim sonucunda pirina ve karasu gibi iki yan rn
olumaktadr (Oktav ve dierleri, 2001). Sv atk olarak aa kan karasuyun
konsantrasyonu, retim prosesine ve iletim koullarna bal olarak byk deiimler
gstermektedir. Genellikle zeytinya retimi srasnda aa kan atksu miktar 0.5-1.5
m3/ton zeytin olmaktadr. Karasuyun artmnda yaanan glklerin en nemli nedenleri; bu
suyun yksek organik madde ve polifenoller gibi toksik maddeleri iermesi, sezonluk retim
yaplmas ve bir retim sezonunun 3-4 ay kadar srmesidir. Karasuyun yapsnda bulunan
organik bileiklerin banda eker, azot bileikleri, uucu asitler, polialkoller, pektin, ya,
polifenoller, karasuya koyu rengi veren taninler bulunmaktadr (Rozzi&Malpei, 1996).
Trkiye'de Zeytin ve Zeytinya retimi
lkemiz zeytincilii 0.8 milyon hektarlk zeytin arazisi, 95 milyon zeytin aac ile nemli bir
tarm, sanayi, ticaret ve istihdam alandr. Trkiye bulunduu corafi konum ve Akdeniz iklimi
zellikleriyle spanya, talya, Yunanistan ve Tunus gibi dier Akdeniz lkeleriyle birlikte
dnyann nde gelen zeytin ve zeytinya reticilerindendir.
Trkiye dnya sofralk zeytin retiminde ikinci, yalk zeytin ile zeytinya retiminde ise 4.
byk retici konumundadr. Zeytin ve zeytinya retimi daha ok Ege ve Marmara

blgesinde gereklemektedir. Aydn, zmir, Mula, Balkesir, Manisa ve anakkale retimin

gerekletii balca illerimizdir.
Balkesir ili 10.104.000 adet zeytin aac ile lkemiz zeytin aac varlnn %11.7'sine sahiptir.
Trkiye zeytin dane retiminin %17.8'i ve zeytin ya retiminin %17.9'u bu ilimizde
retilmektedir. Trkiye'de zeytin yetitiriciliinin 35 ilde yapld gz nne alnrsa,
Balkesir'in zeytin dane ve zeytinya retiminde rol ve ekonomiye katks son derece
nemlidir. Dnyann sayl sofralk zeytinlerinden biri olan Gemlik zeytini de Balkesir ilimizin
Erdek ve Bandrma ilelerinde yetitirilmektedir. lkemizde her yl retilip dikimi yaplan
yaklak 5.000.000 adet zeytin fidannn %95'ini Gemlik eidi %5'ini de Ayvalk, Ya elebi,
Domat vs. oluturmaktadr.
Sektrde byk ounluu klasik sistemle retim yapan kk lekli ve dank 813 adet
yahane bulunmaktadr. Son yllarda yahanelerin kapasitelerinin artmas ve modernlemesi ile
"kontin sistemle" alan yahanelerin saysnda art grlmtr. 1982 ylnda kontin
sistemle alan 1 yahane mevcut iken 1996 ylnda bu say 154 olmu ve 1998/99 sezonu
itibariyle de 400'e ulamtr.
DE'nin 1999 yl verilerine gre lkemizde mevcut 95.5 milyon zeytin aacnn 87.1 milyon
adedi meyve veren yata bulunmaktadr. Bu rakam, dnyadaki zeytin aac saysnn yaklak
%10'una karlk gelmektedir. Toplam zeytin retiminin yllar itibariyle ortalama %30'unun
sofralk iin ayrld, %70'inin de zeytinya retimi iin kullanld grlmektedir. Buna
paralel olarak son yllarda zeytin fidan retimi de artmaktadr.
Zeytin aacnn zelliinden kaynaklanan periyodisiteden dolay zeytin retimi yllara gre inili
kl bir grafik izlemekte ve retime bal olarak bir yl dk (yok yl) bir yl yksek (var yl)
rn alnmaktadr. 1994 ylna kadar kuraklk ve don zarar gibi iklim etkilerinin yansra
ekonomik sebepler nedeniyle retim dk seyretmitir. Ancak son be sezonda iklim
koullarnn dzelmesi, yeni zeytin fidanlarnn dikimi ve reticinin zeytin retimine
zendirilmesi ile birlikte uygun bakm, hasat ve sulama konusunda eitilmesine ynelik
almalar zeytin retiminin artmasna sebep olmaktadr.
Zeytin aacnda grlen periyodisiteden doal olarak zeytinya retimi de etkilenmektedir.
Zeytinya retiminde byk ykseli ve dler olmasna ramen var ve yok yllar ayr ayr
incelendiinde retimde son be yldr art gzlenmektedir. Yeni teknolojiyle donatlm, rafine
zeytinya ileme ve zeytin skma tesislerinin devreye girmesi ile retimde ve kalitede art
salanmtr.
1990/1991-1994/1995 dneminde ortalama 81 bin ton olan zeytinya retimi 1995/19961999/2000 dneminde ortalama 100 bin ton olarak gereklemitir.
zmir Ticaret Borsas'nn Ege Blgesi 1999/2000 sezonu Zeytin ve Zeytinya Rekolte Tahmin
Raporunda; bir nceki yln var yl olmas, hasat sezonu srekli yaan yamurlarn etkisi,
hasadn Nisan-Mays aylarna sarkmas ve ounlukla srkla hasat uygulamas sebebiyle
1999/2000 sezonunda dk bir rn rekoltesi gerekleecei dorultusunda bir tahmin
yaplmtr. Bu olumsuz durumdan en fazla etkilenen illerimizin ise zmir, Aydn ve Mula
olaca belirtilmitir.

Uluslararas Zeytinya Konseyi'nin yok sezonu olan 2000/2001 sezonunda Trkiye iin
zeytinya retim tahmini ise 180 bin tondur.
SEKTRDE FAALYETTE BULUNAN KURULULAR
Tari
TAR ncir, zm, Pamuk, Zeytin ve Zeytinya Tarm Sat Kooperatifleri; Ege Blgesi'nde
bulunan 128 tarm kooperatifinin 37'sinde kooperatifinde zeytinya alm yapmaktadr. Ya
ilemeciliini yksek teknolojiden yararlanarak gerekletiren TAR Trkiye'nin ilk ve en
byk kooperatif kuruluudur. TAR Zeytin ve Zeytinya Birlii'nde ayrca prina ileme tesisi
de retime balamtr. Arlkl olarak sabun retiminde kullanlan prinadan ayrca artklarnn
kurutulup yakta dntrlmesi eklinde de yararlanlmaktadr.
26 bin retici orta bulunan TAR Zeytin ve Zeytinya Birlii anakkale'den Mula'ya 7 ilde
alm yapmaktadr. ve d piyasada nemli yeri bulunan TAR rnleri TSE garantisi altnda
tketiciye sunulmaktadr ((TO RAPORU,2001).
Marmara Zeytin Tarm Sat Kooperatifleri Birlii (Marmarabirlik)
Marmarabirlik, siyah zeytin piyasasna ve Trk zeytinciliine yn veren en byk zeytin retici
kurulutur. Marmarabirlik'in rnleri arasnda eitli zeytinler, zeytin ezmesi ve zeytinya yer
almaktadr. Marmarabirlik zeytinyalar, Natrel Szma, Natrel Riviera yemeklik eitleriyle
salkl beslenmenin lezzetli eitlerini tketicilere sunmaktadr.
Marmarabirlik bayilik sistemi ile sat yapmakta olup, satlarn, yurtiinde 88 bayii ve 10
perakende sat maazas ile yurtdnda ise 3 satc firma aracl ile yrtmektedir.
zel Sektr
Zeytinya yatrmlarnn artmasyla birlikte yeni markalar piyasaya girmektedir. Giriimciler
ilgilerini zeytinyana yneltmi olup, giriimcilerin ban da Egeli firmalar ekmektedir.

BLM 2
ZEYTNYAI RETM PROSESLER VE RETM PROSESNE BALI OLARAK
OLUAN KARASUYUN KRLLK KARAKTERSTKLER
Zeytinya retim Prosesleri ve Kirleticilik Potansiyelleri
Gnmzde zeytinya retiminde eitli lkelerde kullanlan yntemler; kesikli (geleneksel
pres) retim prosesi ile srekli retim prosesleri (3-fazl retim prosesi ve 2-fazl retim
prosesi) ve szme prosesi olarak sralanabilir (Improlive, 2002).
ekil 1de zeytinya retim prosesleri verilmitir (engl ve dierleri, 2000).

ekil 1. Zeytinya retiminde kullanlan proseslerin akm emalar

Kesikli retim Prosesi (Geleneksel Presleme Prosesi)
Geleneksel retim prosesidir. Bu yntemde ya, hidrolik presler kullanlarak kartlr (engl,
1991). Presleme prosesinde zeytinler, su ile ykanr, ezilerek tlr ve su ilavesi ile yorulur.
Elde edilen hamur daha sonra preslenerek, ya ve vejetasyon suyu (karasu) ayrlr. Son olarak
ta, dey santrifj veya dekantrlerle ya ve su ksm ayrlr. Kat faz ise pirina olarak elde
edilir (Demichelli&Bontoux, 1996).
Pres prosesinde oluan atksuyun BO5 konsantrasyonu 90-100 g/L, KO konsantrasyonu 120130 g/L, pH deeri 4.5-5.0 arasnda deimektedir. Zeytinya retimi yapan ou lkede bu
atksular yaz aylarnda yapay szdrma tanklarnda depolanmakta, bylece buharlamas veya
szdrlmas salanmaktadr. Sonuta oluan kat ksmn nem ierii %25, ya ierii %6
civarndadr. Bu ksm scak hava tanklarnda veya ak tanklarda kurutulmaktadr. Kat ksmda
bulunan ya, hekzan ile serbest hale getirilmektedir. Bu prosesten kalan kat ksm yakt olarak
kullanlarak, proseste kullanlan suyun stlmas salanabilir (Improlive, 2002).

Srekli retim Prosesi

Bu retim prosesi, yan santrifjlenerek ayrlmas esasna dayanr ve retim; besleme, ykama,
krma ve hamur hazrlama nitelerinden olumaktadr. Srekli (kontin) retim yapan
sistemde, presin yerini santrifj (dekantr) almtr ve srekli almay salamaktadr. retim
srasnda kullanlan dekantre bal olarak iki proses tanmlanabilir: a)Proses suyu gerektiren ve
retim sonucunda faz (ya, karasu ve pirina) oluturan 3-fazl proses b)Proses suyu
gerektirmeyen ve retim sonucunda sadece iki faz ( ya ve pirina) oluturan 2-fazl proses. Bu
prosesler aada ksaca aklanmaktadr:
3-fazl retim prosesi: Bu retim sisteminde proses suyu kullanlmaktadr. Proses sonrasnda
ya, atksu (karasu) ve kat ksm (pirina) olmak zere faz olumaktadr. Bu proseste nemli
miktarlarda proses suyu eklenmektedir. Bu sebeple, byk hacimlerde (pres prosesinden kat
fazla) atksu olumaktadr (Masghouni&Hassairi, 2000).
2-fazl retim prosesi: Bu sistemde retim boyunca proses suyu eklenmez. Proses sonrasnda
ya ve pirina olmak zere iki faz oluur. Bu sistem ekolojik olarak olduka caziptir, nk sv
faz (karasu) olumamaktadr. Karasuyun byk bir blm pirina ile birlikte aa kmaktadr.
Oluan kat faz % 50-60 su, % 2-3 ya iermektedir (Masghouni&Hassairi, 2000).
2-fazl retim sisteminde kullanlan yatay santrifjler, 3 fazlda kullanlanlarn modifiye edilmi
halidir. Eer yeni toplanm taze zeytin kullanlacaksa, su ilavesine gerek yoktur. 1000 kg
zeytinin ilenmesi sonucu 800 kg kat atk olumaktadr. Bu kat ksmda yaklak
% 60 su, % 2.5 ya bulunmaktadr (Improlive, 2002).
Szme Prosesi
Ya ve metal arasndaki yapma, su ve metal arasndakinden daha farkldr. Bu prensip, ya
retiminde kullanlan szme prosesinin temelini oluturmaktadr. Kullanlan metal tabaka zeytin
hamuruna daldrlmakta, bu tabaka ya ile slanmakta ve tabaka zerinde bulunan boluklar ya
ile dolmaktadr. Bu metotta ok sayda metal tabaka kullanlmakta, kullanlan bu sistem
Sinoles sistemi olarak bilinmektedir. 5120 levhadan oluan 6000 m2 yzey alanna sahip bir
makina, 7-8 dakikada 350 kg hamuru ileyebilmektedir. Ancak bu yntem tek bana
kullanlamaz, pres veya santrifj yntemlerinin kombinasyonu olarak kullanlabilir (Improlive,
2002).
Zeytinya retim proseslerinde oluacak atksuyun miktar ve kirlilik zellikleri, tesiste
uygulanan ynteme ve teknolojiye bal olarak farkllklar gsterir. Tablo1de, srekli
(santrifj) retim prosesinin, kesikli (pres) retim prosesine kyasla avantaj ve dezavantajlar
zetlenmektedir.

Tablo 1. Srekli (santrifj) retim prosesinin pres teknolojisine kyasla avantaj ve

dezavantajlar
Avantajlar
Dezavantajlar
*Srekli proses
*Daha yksek ilk yatrm maliyeti
*Daha az ii-youn
*Ayn gnde retimi gerekletirme
imkan
* Daha fazla retim
*Daha iyi kalite kontrol
*Daha az oda ve yer gereksinimi
*Gelitirilmi
proses
kontrol
ve
otomasyon
Tablo 2de zeytinya retiminde kullanlan farkl proseslerin su kullanmlar ve atksu
zellikleri verilmektedir (Demichelli & Bontoux,1996). 2 fazl santrifj prosesi, proses suyu
gereksinimi olmadndan, su ve enerji gereksinimi ynnden avantajl olan tek prosestir.
Oluan dk atksu hacmi ve ok dk kirlilik yk sebebiyle, bu proses avantajldr. Bu
prosesin dier ilave avantajlar; elektrik tketiminde azalma ve atksu uzaklatrmadaki kolaylk
olarak sralanabilir. 3 () fazl retim sisteminde oluan atksu hacmi ve oluan kirlilik yk, 2
(iki) fazl sisteme kyasla daha yksektir. Pres sisteminde oluan atksu hacmi daha az olmakla
beraber, oluan kirlilik yk, fazl sistemden daha fazladr.
Tablo 2. Zeytinya retiminde kullanlan proseslerin karakteristik zellikleri
Proses Tipi
(100 kg zeytin
iin)
Kesikli (Pres)

Proses
Suyu
(L)
0-40

Is Enerjisi
(MJ*)
3.3

40-50

90-130

Srekli (3-fazl)
Srekli (2-fazl)

50-70
0

5.8
0

90-110
5-10

60-90
10-15

Atksu Karakteristikleri
Hacim (L)
KO (g/Kg)

Akdeniz civarnda zeytin ve zeytinya retimi yapan lkelerin, zeytin ekili alanlar, zeytin ve
zeytinya retim kapasiteleri ekil 2de grlmektedir. ekil 3te Entegre Zeytinya retim
akm emas verilmitir.

ekil 2. Akdeniz lkelerinde zeytin ve zeytinya retim deerleri

Entegre Zeytinya retim Tesisi: spanyada iki fazl santrifj sistemi; su ve enerji
korunumu, atksu miktarnn ve atksu kirlilik yknn azaltlmas nedeniyle kullanlmaya
balanmtr. Sistemin gerekletirilmesi ynnde reticiye fon temini salanmtr. Kk
zeytinya iletmelerinin su temini asndan herhangi bir sorun yoksa, iki fazl retim sistemini
tercih etmedikleri bilinmektedir. Dier bir durum ise, zeytinya retiminin geleneksel bir
retim ve bir sanat olarak yrtld iletmelerde, minimum miktarda su ilavesinin, istenen
zeytinya kalitesini salamak asndan gerekli olduu hallerde, iki fazl retim sistemini
kullanmak pek fazla tercih edilmemektedir. fazl santrifj sistemi ile retim yapan
kooperatiflerin, karasularn dearj ettikleri buharlatrma havuzlarnn zellikle youn ya
dnemlerinde dolulua ulamas ve yeni retim sezonu bana kadar dolu kalmalar, yeni retim
sezonu baladnda, atksularn dearjnda sorunlara yol amaktadr. Bu ve benzeri rnekler,
entegre zeytinya retim tesisi kavramnn gelimesine neden olmutur. ekil 3te grlen
Entegre Zeytinya retim Tesisinin ana karakteristikleri aada zetlenmitir:

Pirinada kalan yan fiziksel ilemlerle alnmas

2 fazl sistemde oluan pirinann %50 su muhtevasna kadar mekanik olarak ksmi
kurutulmas
Sv atklarn ve buharlatrma havuzlarnn tamamen sistemden elimine edilmesi
Oluan atksulardan suyun geri kazanm ve geri devri
Kalnt pirinann organik gbre (kompost) olarak deerlendirilmesi
Depuration prosesinde yakt olarak zeytin ekirdeklerinin kullanmndan
dolay enerji tasarrufu salamak ve suyun buharlatrlmas iin atk s
oluturulmayarak enerji geri kazanm salamak
Fosil yaktlardan tam olarak bamsz olmak
Yanma odasndan oluan kllerin mineral gbre olarak kullanm

Son yllarda spanyada Valladolid niversitesinde bir aratrma grubu, Entegre Zeytinya
retim Tesisi kavramn gelitirmek zere almalar yrtmektedir. Bu almalarn
sonucunda TRIALBA S.L. Firmas, orta lekte iki tesis kurmay taahht etmitir. Tesislerden
biri Sotoserrano (Salamanca)da, fazl retim yapan bir tesisin 50 ton/gnlk atksuyunu
artmak zere, dier tesis ise Jimenadaki (Jaen) iki fazl retim yapan bir tesisin 100
ton/gnlk atksularn artmak zere planlanmlardr. Bu alternatifin dikkatli bir ekilde
deerlendirilmesi gerekir. Karasuyun nihai deprasyonundaki iletme maliyeti, geri kullanm
asndan en kritik karar verme faktrdr (Demicheli & Bontoux, 1996).

ekil 3. Entegre zeytinya retim tesisinin ana karakteristikleri

Zeytinya retimi Atksularnn Kirlilik zellikleri

Zeytinya retiminde bilinen iki yntem bulunmaktadr. Bunlar klasik (pres prosesi) ve srekli
(santrifj prosesi) retim prosesleri olarak snflandrlr. Karasuyun bileimi; uygulanan retim
teknolojisine, retim miktarna ve kullanlan zeytin hammaddesine bal olarak farkllklar
gstermektedir. Klasik ve srekli yntemlerle zeytinya retiminde oluan madde ve enerji
dengesi girdi ve ktlar Tablo3te verilmektedir. Zeytinya retimi atksularnn (karasu)
kirlilik karakteristikleri, literatr verilerinden yararlanlarak Tablo 4de zetlenmitir. eitli
zeytinya retim proseslerinden oluan atklarn terimleri; ne lkeye zg ne de standart
olmayp, atk terimleri farkllk gstermektedir.
Zeytin retiminden oluan atklar, presleme ileminden oluan pirina (zeytin kat atklar ve
zeytin ekirdei) ve zeytin z suyu olarak snflandrlabilir. Pirina, ya alnmak zere pirina
ya karan iletmelere gnderilir ve burada solvent ekstraksiyonu ile ya ayrlr. Arta kalan
yasz pirina esas olarak lignin ve selloz iermekte olup, yksek sl deere sahiptir. Yasz
pirina, kompostlanabilir ve yaklabilir. Kaliforniyada zeytinya endstrisinde prosesin sl
gereksinimini karlamak zere, pirina ve zeytin ekirdekleri yaklmaktadr. talyada pirina
pelet haline getirilip, yakt olarak kullanlmaktadr. Zeytinya retimi yaplan tesislerde pirina
preslenip, kurutulduktan sonra kazanlarda yaklabilmektedir.
Tablo 3. Bir ton zeytinin ilenmesine bal olarak proseste madde ve enerji dengesi,
girdi ve kt analizi
retim Prosesi
Geleneksel
prosesi

pres Zeytin
Ykama suyu
Enerji

3-Fazl Dekantr

2-Fazl
Dekantr

Girdiler

Zeytin
Ykama suyu
Dekantr
temizleme suyu
Yadaki
safszlklar ykama
suyu
Enerji
Zeytin
Ykama suyu
Enerji

Girdi Miktarlar ktlar

1L
0.1-0.12 m3
40-63 kWh

1t
0.1 0.12 m3
0.5-1 m3
~10 L

90 117 kWh
1t
0.1-0.12
< 90-117 kWh

kt
Miktarlar
~200 kg
~ 400 kg

Ya
Kat atk
(%25 su + % 6
ya)
~ 600 L
Karasu
(% 88 su)
Ya
200 kg
Kat atk
500-600 kg
(%50 su + % 4
ya)
1000-1200 L
Atksu
(% 94 su + % 1
ya)
Ya
200 kg
Kat atk
800-950 kg
(%60 su + % 3
ya)

10

Tablo 4. Zeytinya retimi atksularnn (karasu) kirlilik karakteristiklerine ilikin

literatr verilerinin zeti
Parametre
pH
Kimyasal Oksijen htiyac
(KO)
Biyokimyasal
Oksijen
htiyac (BO)
Toplam
Kat
Madde
(TKM)
Organik kat madde
Ya vegres
Poli Fenoller
Uucu Organik Asitler
Toplam Azot

Birim

(g/L)

Pompei Fiestas Steegmans Hamadi

(1974) (1981) (1992)
(1993)
4,7
5,3
3-5,9
195
108,6
40-220

Andreozzi
(1998)
5,09
121,8

(g/L)

38,44

41,3

23-100

(g/L)

1-3

19,2

1-20

102,5

(g/L)
(g/L)
(g/L)
(g/L)
(g/L)

17,5
0,81

3-8
5-10
0,3-0,6

16,7
2,33
0,002
0,78
0,6

1-23
5-80
0,8-10
0,3-1,2

81,6
9,8
6,2
0,96
0,95

Zeytin Bitki zsuyu (Karasu), dnyann pek ok yerinde byk bir problem oluturmaktadr.
ou lkede tarma dayal endstriyel atklarn, kanalizasyona, nehirlere ve akarsulara
dearjnda kstlamalar bulunmaktadr. Baz lkelerde, belli miktarlardaki zeytin karasuyu
zeytin retim alanlarna sulama amal verilmektedir. Zeytin bitki zsuyu deerli iz elementleri
ve potasyum, fosfor vb. ile organik bileikleri ierir. Atksudaki baz bileenler deerli
antioksidantlardr. Son zamanlarda, zeytin zsuyu ilalarda da kullanlmaktadr.
Zeytin Kat Atklar ve Zeytin ekirdei; zeytinin retiminde presleme esnasnda
olumaktadr. Zeytin kat atklar ve zeytin ekirdei stma, yap malzemesi yada aktif mangal
kmr olarak kullanlabilmektedir.
Ham Zeytin Keki; zeytinlerin ilk olarak klasik ve srekli yntemler ile preslenmesinden sonra
geriye kalan kalntdr. Kekin ierisinde az miktarda da olsa hala ya bulunmaktadr. Eer elde
edilen bu keke baka bir ilem uygulanmayacaksa, ham zeytin keki genellikle stma, hayvan
yemi ve zeytin retimi iin kullanlabilmektedir.
Tkenmi Zeytin Keki; ham zeytin kekinin solvent ekstraksiyonuna tabi tutulmas sonucu
oluan kalntdr. Bu kek te; stma, hayvan yemi ve zeytin retimi iin kullanlabilmektedir.
ekirdei Ayrlm Zeytin Keki; ilenmi kekten, ierisinde kalan paralanm zeytin
tohumlarnn karlmas sonucu oluan kektir. Bu kek te stma, hayvan yemi ve zeytin retimi
iin kullanlabilmektedir.
Sulu Pirina; tm ilemlerden nce kekin ierisinden paralanm zeytin tohumlarnn
karlmas sonucu oluan kalnt keke sulu pirina ad verilmektedir.
Zeytin zsuyu; presleme ileminden sonra elde edilen kekin keltim yada santrifj ilemleri
ile yadan ayrlmas sonucu oluan kahverengi sulu svya zeytin zsuyu denilmektedir. ki fazl
dekantr sisteminin kullanlmas ile oluan zeytin zsuyunun kirlilik problemleri nemli lde
azaltlabilmektedir.

11

rnek olarak 10 ton/gn zeytin ileyen orta byklkteki bir iletmede, klasik pres prosesi ve
srekli retim prosesi ile retim yaplmas durumlarnda oluacak atksu hacimleri ve oluacak
kirlilik ykleri aada verilmitir;

Pres prosesinde yaklak 600 L atksu/ton zeytin oluacandan, toplam atksu debisi 6
m3/gn olacaktr. BO5 konsantrasyonunu 95 g/L kabul ederek, oluacak BO yk 570 kg
BO5/gn olarak belirlenmitir.
3 fazl retim sisteminde atksu hacmi, hemen hemen pres prosesindeki atksuyun iki kat
olup, oluan kirlilik konsantrasyonu da yars kadardr. Ayni retim deeri esas alnarak,
atksu hacmi iin 1000 L/ton zeytin ve BO5 konsantrasyonu iin de 42 g BO5/L deerleri
esas alnarak, 10 m3/gn atksu debisi ve 420 kg BO5/gn kirlilik yk oluacaktr. Bu
kirlilik yk yaklak olarak 7000 ENa kar gelmektedir.
ki fazl sistemden oluan alpeorujo miktar yaklak olarak 9 ton/gn, atksu ise
1m3/gn olacaktr.
Zeytinya retiminden oluan atksu (karasu), aadaki tipik zelliklere sahiptir;
v Youn viyolet-koyu kahve renkten, siyaha kadar renk,
v Kuvvetli, zeytinyana zg bir koku,
v Yksek derecede organik kirlilik (220 g/Lye kadar KO deerleri ),
v KO/BO5 oran 2.5-5 aralnda (zor ayrabilir atk),
v pH deeri 3 - 5.9 aralnda,
v Yksek miktarda polifenol ierii,
v Yksek miktarda kat madde ierii (20 g/L toplam kat maddeye kadar).
Karasu; asidik pH ve yksek organik madde ieriine sahiptir. Ayrca, askda kat madde
(AKM), pektinler, eker, fenol bileikleri ve bitkisel yalar da yksek miktarlarda iermektedir.
Dier taraftan, bu tr atksular, ierdii aromatik bileikler, basit ve kompleks ekerlerden
dolay, yksek enerji kayna potansiyeline sahiptirler. Klasik ve srekli yntemle zeytinya
retimi yapan tesislerden kan karasularn bileimleri Tablo 5te verilmitir.
Tablo 5. Klasik ve srekli yntemle zeytinya retimi yapan tesislerden kan
karasularn bileimleri ( engl, 1991)
Parametre
pH
Toplam Kat Madde
Toplam Uucu Kat Madde
Toplam Mineral Kat Madde
Askda Kat Madde
Kimyasal Oksijen htiyac (mg /L)
Biyokimyasal Oksijen htiyac (mg/L)
eker
Toplam Azot
Organik Asitler
Polialkoller
Pektin,Tanin vb.
Polifenoller
Ya ve gres

Klasik Yntemde
Atlan Karasu
4.5 5
% 12
% 10.5
% 1.5
% 0.1
120 000-130 000
90 000-100 000
%28
%52
% 0.5 1
% 1 1.5
%1
% 1 2.4
% 0.03 10

Srekli Yntemde
Atlan Karasu
4.7 - 5.2
%3
% 2.6
% 0.4
% 0.9
40 000
33 000
% 1.0
% 0.28
% 1.0
% 0.37
% 0.5
% 0.5 2.3

12

BLM 3
ZEYTNYAI RETM ATIKSULARININ (KARASUYUN) ARITIMINDA,
BERTARAF EDLMESNDE VE DEERLENDRLMESNDE UYGULANAN
YNTEMLER

Genel
Zeytinya retimi sonrasnda aa kan atksuyun miktar retim trne bal olarak
deiiklikler gstermektedir. Geleneksel (kesikli) retim yapan tesislerde aa kan su miktar
50 kg su/100 kg zeytin; srekli retim yapan tesislerde ise 110 kg su/100 kg zeytindir. Oluan
atksular, karasu olarak tanmlanmaktadr. Karasu; sspanse kat maddeleri, polifenolleri,
lipidleri, znm mineral tuzlar gibi kirletici zellii yksek olan maddeleri iermektedir
(Oktav ve dierleri, 2001).
Zeytinya retimi srasnda oluan bu atksularn pH asidik olup, organik madde ierii
yksektir. Karasu; askda kat madde, eker, fenol ve bitkisel ya ierii asndan zengindir.
Zeytinya retimi srasnda sv yan rn olarak aa kan karasu, evre kirlilii yaratmas
nedeniyle ayr bir neme sahiptir. retim srasnda zeytin hammaddesi dnda herhangi bir
madde kullanlmamasna ramen, oluan karasuyun; organik madde ierii ok yksektir.
Karasuyun Artmnda, Bertaraf Edilmesinde ve Deerlendirilmesinde Uygulanan
Yntemler
Karasuyun kirletici etkisinin yok edilmesi veya azaltlmas iin bugne kadar pek ok alma
yaplm, farkl artma teknolojileri gelitirilmitir. Karasuyun artm ve bertaraf amacyla eitli
yntemler uygulanmtr. Topraa szdrma ve gbre olarak kullanma, kompost retiminde
kullanma, buharlama ve szma iin araziye boaltma, lagnlerde buharlatrma, kat yakt elde
etmek, fizikokimyasal artma, kimyasal artma, aerobik biyolojik artma, anaerobik biyolojik
artma, karasu amurunun stabilizasyonu, fermentasyona tabi tutularak deerli son rnlere
dntrme, tek hcre proteini elde etmek, buharlatrmak, membran prosesler ile artmak,
bugne kadar karasu artmnda ve bertaraf edilmesinde uygulanan yntemler olarak
sralanabilir (Kasrga, 1988).
Karasularn uygun toplama havuzlarnda depolanp, birka ay tutulmas ve buharlatrlmas,
karasularn bertaraf edilmesinde en ok uygulanan yntemlerinden birisidir. Bu uygulama
spanyada yaygndr.
Karasuyun artm iin pek ok yntem gelitirilmitir. Termal yntemler (buharlatrma ve
yakma), lagnde buharlatrma ya da sulama amal kullanma, flotasyon/keltim,
ultrafiltrasyon, membran filtrasyon ve ters osmoz, anaerobik ve aerobik biyolojik artma,
kimyasal ve elektokimyasal artma, hayvan yemi olarak kullanma, adsorpsiyon, elektroliz
uygulanan yntemler arasnda yer almaktadr (Oktav, 2001).
Karasuyun anaerobik olarak artlmasnda, anaerobik doldur-boalt tipi rtcler, yukar
akl anaerobik amur yatakl reaktrler kullanlmaktadr (engl ve dierleri, 1996).

13

Karasu ile yaplan bir kimyasal artlabilirlik almasnda, ferriklorr, alm, ferroslfat+kire,
ferroslfat+kire+anyonik polielektrolit, slfrik asit, kire+anyonik polielektrolit ayr ayr
denenerek, % 50 mertebesinde KO ve % 90 mertebesinde AKM giderimi elde edilmitir
(Samsunlu ve dierleri, 1998).
Geleneksel yntemle zeytinya retimi yapan tesislerden aa kan karasuyun kirlilik
karakteristii olduka yksektir (100-200 gr KO/L). Distilasyon yntemi gibi proses
sonrasnda konsantre kat ksmn olutuu yntemler, bu tr atksular iin uygundur.
Ultrafiltrasyon ve ters osmoz ise atksuyun yksek tuz konsantrasyonu nedeniyle uygun
deildir. Srekli yntemde oluan atksu daha seyreltik haldedir. Zeytinya retimindeki son
teknolojik gelimeler sayesinde atksu miktar, atksuyun pirina iinde yer almas sayesinde
sfra inmektedir. Bu retim teknii avantajl gibi grnse de, sulu pirinann yaklmas iin
gereken enerji olduka yksektir (Rozzi&Malpei, 1996).
Karasuyun Fiziksel Yntemlerle Artm
Zeytinya endstrisi atksular (karasu), yksek konsatrasyonlardaki KO, BO ve Fenol
ieriiyle karakterize edilebilir. Karasuyun fiziksel artm amacyla pek ok yntem
kullanlmaktadr. Santrifjleme, keltim, filtrasyon, adsorpsiyon, buharlatrma, distilasyon,
havalandrma bu su iin uygulanabilecek fiziksel ve fizikokimyasal artm yntemleridir. AlMalah ve arkadalar (2000) yaptklar almada karasuya nce santrifjleme ve filtrasyon gibi
ilemler uygulamlar, daha sonra aktif hale getirilmi kilden geirmek suretiyle adsorpsiyona
tabi tutmulardr. Bu ilem sonrasnda elde edilen giderme verimleri fenol iin % 81, organik
madde iin % 71tir.
Karasuyun Fizikokimyasal Yntemlerle Artm
Kimyasal keltim
Karasuyun kimyasal artm amacyla kullanlan kimyasal bileiklerden bazlar FeCl3, H2SO4,
HCl ve Ca(OH)2dir. Yaplan kimyasal artlabilirlik almalarnda koaglant olarak genellikle
Ca(OH)2 kullanlmtr. Lolos ve arkadalar (1994), % 28 AKM, % 77 ya-gres giderme
verimi, Tsonis ve arkadalar (1989) % 20-30 KO giderme verimi, Aktas ve arkadalar (2001)
% 4246 KO, % 2947 toplam kat madde, % 4153 uucu kat madde, % 9596 % yagres, % 63-74 polifenol, % 6180 azot giderme verimleri elde etmilerdir.
Mitrakas ve dierleri (1996) yaptklar almada karasuyun pH seviyesini H2SO4 ilavesiyle 2ye
getirmiler, asidik hale getirilmi bu suyu santrifjleyerek ya-gres ve KO giderme verimlerini
incelemilerdir. Bu ilemler sonrasnda, % 47 ya-gres ve % 68 KO giderme verimleri elde
edilmitir.
Kimyasal Oksidasyon
Hidroksil radikallerini aa kararak KO ve fenol gideriminin saland ozonlama veya ileri
oksidasyon teknikleri, karasu iin de kullanlabilmektedir. Beltran ve arkadalar 1999 ylnda
yapm olduklar bir almada, ozon, hidrojen peroksit ve UV kombinasyonunu kullanmlar,
% 80 90 KO giderme verimi elde etmilerdir. Fenton Reaktifinin kullanld bir baka
kimyasal oksidasyon almasnda ise, 50 mg/L FeSO4 ve 100 mg/L H2O2 ilavesi sonrasnda %
70 KO giderme verimi elde edilmitir (engl vd., 2000).

14

Karasuyun Adsorpsiyon Yntemi le Artm

Adsorpsiyon yntemi, suda bulunan znm organik kirliliklerin giderilmesi amacyla
kullanlmaktadr. Zeytinya endstrisi atksularna renk veren bileenler, biyolojik olarak
ayramayan bileikler, bakteriler ve biyolojik artm inhibe edici bileikler adsorpsiyon
yntemiyle aktif karbonla giderilebilmektedir, ancak aktif karbonun yeniden kullanm mmkn
deildir. Adsorpsiyon ynteminde kullanlan aktif karbon yaklaca iin, ok fazla kat atk
oluacaktr. Ayrca bu atklarn yanmas sonrasnda oluan yanma gazlar da kirli olacaktr.
Ayrca yetimi personele ihtiya vardr. Tm bunlar adsorpsiyon metodunun dezavantajlar
arasnda yer almaktadr (Improlive, 2002).
Karasuyun Sulama ve Gbre Amal Kullanm
Zeytinya atksularnn sulama amal kullanm hususu; talya, spanya gibi lkelerde gndeme
gelmitir. Karasu, fenolik toksik maddeleri iermektedir. Dorudan topraa dearjndan nce,
toksik zellikleri gz nne alnmal, kontroll boaltm yaplmaldr. talyan bilim adamlar,
karasularn tarm topraklarna belli hacimlerde verildiinde, sadece zeytin aalarna deil, ayn
zamanda balara, msr ve ayiei retimine de, gbre olarak olumlu etki yaptn
gstermilerdir (Oktav&engl, 2000).
zellikle talyada karasuyun tarmsal arazilerde sulama amal kullanm konusu nem
kazanmtr. 11 Kasm 1996 tarih ve 547 sayl kanunla ya karma fabrikalarnn vejetasyon
sularnn boaltlmasna ilikin yeni hkmler ortaya konmutur. (talyan Cumhuriyeti Resmi
Gazetesi, 1996).
spanyada yaplan bir aratrmada ise 1000 m3/hektar.yl gibi yksek miktardaki karasuyun
boaltld topraklarda; organik madde, toplam ve znm azot, fosfor, tuz, ar metal
ieriinin artt gzlenmitir. Karasu 100 m3/hektar/yl gibi dk hacimlerde araziye
verildiinde ise, topran biyolojik rtc gibi alp, karasuyu artt belirlenmitir
(Demicheli, 1996).
Karasuyun Biyolojik Yntemlerle Artm
Karasu, zeytin zsuyunun seyrelmi ksm olmas nedeniyle, biyolojik olarak kolayca
paralanabilir kabul edilebilir. Fakat karasuyun ieriindeki polifenol ve lipidlerin biyolojik
olarak paralanma reaksiyon hz, eker ve uucu asitlere gre daha dktr. Bu nedenle,
karasuyun biyolojik artm, kirliliklerin hzla paralanmasn gerektirdiinden ve artma tesisinin
ekonomi asndan kk olmas gerektiinden, olduka zor olmaktadr (Rozzi&Malpei, 1996).
Karasuyun Aerobik Biyolojik Artm
Aerobik biyolojik prosesler, aerobik mikroorganizmalarn, oksijen varlnda, kirlilikleri okside
ederek paralamas esasna dayanrlar. Organizmalar kirlilikleri kullanarak biomas ve amur gibi
yeni hcreler retirler. Aktif amur, damlatmal filtre gibi aerobik prosesler genellikle atksuda
dk konsantrasyonlarda bulunan znm ve kolloidal haldeki kirlilikleri artrlar. Prosesin
etkili iletilmesi 1 g KO/L gibi dk konsantrasyonlarda mmkndr. Yksek
konsantrasyonlardaki kirlilikler ise ancak yksek alkonma srelerinde ve yksek geri devir
oranlarnda artlabilir. Bu nedenle karasuyun aerobik biyolojik artm, yksek KO ve fenol
ierii nedeniyle, uygun deildir. Bunun yansra, aerobik biyolojik artm sonrasnda ok

15

yksek miktarlarda amur olumaktadr. Ham atksuyun KO konsantrasyonu 50 gr/L gibi

olduka yksek deerlerde olduundan, proses sonras oluacak amur miktar yaklak olarak
artlan atksu hacmine eittir (Rozzi&Malpei, 1996).
Zeytinya retimi atksular, fenol bakmndan zengin olup, biyolojik ayrmay inhibe etmekte
ve belli lde ekotoksisite gstermektedir. Bu nedenle karasuyun biyolojik artm iin fenoln
eliminasyonu gereklidir. Karasuyun fenolik ierii, bu konuda alan kiileri, aromatik
bileenleri giderebilen organizmalar kullanmaya yneltmitir. Garcia ve dierlerinin (2000)
yapm olduu bir almada karasuyun yapsnda bulunan fenol giderebilen deiik mantar
trleri kullanlmtr. Fenol giderimi, karasuyun ieriinde bulunan organik maddelerin
tketimiyle ilgilidir. Bu durum, fenol dier mevcut dier organik bileiklerden ayrp
giderebilecek organizma trlerinin seimini gerektirmektedir. Kullanlacak olan organizmalar
srasyla Phanerochaete chrysosporium\Aspergillus niger\Aspergillus terreus olmaldr.
Aerobik artma ile elde edilen %80 mertebesindeki KOI gideriminin 24 saatlik bir reaktrde
gerekletirilmesi, yntemin umut verici olduunu gsterir ( Scioli&Vollaro,1997). Ancak bu
verimin laboratuvar koullarnda ve zel bakteri kullanm ile gerekletiini belirtmek gerekir.
Tketilen oksijenin suya ayn hzda verilebilmesi iin, % 20-25 gibi yksek verimli difzrler
veya saf oksijen kullanlmas gerekir.
Karasuyun Anaerobik Biyolojik Artm
Anaerobik artm teknolojileri, KO deriimi 1500 mg/Lden byk atksularn artmnda
kullanlmas, dk miktarda atk amur oluturmas (aerobik artmdan 20 kat az), proses
srasnda aa kan gazlarn kullanlabilmesi ve az yer igal etmesi nedenleri ile, gnmzde
ska kullanlmaktadr. Ancak, zeytinya retimi atksularnn artmnda kullanlan anaerobik
reaktrler sadece pilot leklidir, gerek uygulamas yoktur. Yaplan deneysel almalarda,
anaerobik ve aerobik artm alternatiflerinin, zeytinya retimi atksularnda da kullanlabildii
grlmtr. Anaerobik aktif amur prosesiyle, UASB reaktrler kyaslandnda, ikisinin de
ayn sonular verdii, sadece karasuyun n artm amacyla kullanld, sonrasnda aerobik
biyolojik artmn gerektii grlmtr (Improlive, 2002).
Karasuyun anaerobik artm iin ncelikle seyreltme yapmak gerekmektedir. nk bu suyun
ieriindeki aromatik bileenler ve lipidler metan bakterileri zerinde toksik etki yaratmaktadr.
Karasuyun Aspergillus niger ile n artm, bu suyun toksik etkisini azaltmakta, metan
bakterilerinin daha iyi almasn salamaktadr. (Hamdi, 1991).
Yaplan incelemeler sonrasnda deiik anaerobik artma almalar kyaslanm, sonular
Tablo 6da verilmitir.

16

Tablo 6. Deiik Anaerobik Artma almalarnn Kyaslanmas (Improlive, 2002)

Artm
prosesi

Fiestas
(1981)
Kontak
proses

Spinosa
(1982)
UASB
reaktr

Giri suyu

Steegmans
(1992)
UASB
reaktr

Rozzi A
(1986)
Klasik
reaktr

Rozzi B
(1986)
UASB
reaktr

Ubay
(1997)
UASB
reaktr

Rindone
(1991)
Dolgu
yatak
reaktr
45-50
g KO/L
-

33-42
4-6
26.7
20-65
5-15
5-19 g
g BO5/L g KO/L
g KO/L
g KO/L
g KO/L
KO/L
1.59 kg
20-65 kg
5-18 kg
Hacimsel
1.2-1.5 kg 15-20 kg
5-21 kg
3
3
3
3
3
ykleme
BO/m .g KO/m .g KO/m .gn KO/m .gn KO/m .g KO/m3d
n
n
n
Artma
% 80-85
% 70
% 55.9
% 80-85
% 70-80 % 75 KO % 45-55
verimi
BO
KO
KO
KO
KO
KO
Gaz retimi 700 L/kg
50-100
550 L/kg
8000 L/ 3500 L/kg 300-600
BO
L/kg KO
KO
m3.gn
KO
L/kg KO
Metan gaz
% 70
% 70
% 50-70
% 70-80
% 84
ierii

Anaerobik Biyolojik Prosesler ile Artmada, Gerekli Reaktr Hacimlerinin Fizibilitesi ve

kan amur Sorununun rdelenmesi
Anaerobik biyolojik prosesler, oksijensiz ortamda organik maddelerin zel organizmalarca
paralanmas esasna dayanr. Bu organizmalarn byme hzlar aerobik ortamda yaayan
organizmalardan daha yksektir. Ayrca anaerobik proses boyunca birden ok organizma eidi
kullanlmaktadr. Bu da proses kontrolnn daha kolay olmasn salamaktadr.
Karasuyun artmnda pek ok anaerobik proses kullanlabilmektedir: Anaerobik lagnleme,
anaerobik kontakt prosesi, yukar akl anaerobik amur yatak reaktr (UASB), anaerobik
filtreler bu prosesler arasnda yer almaktadr (Rozzi&Malpei, 1996).
Anaerobik Lagn
Anaerobik lagnleme, karasuyun dier bir artma metodu ile artmndan nce, yl boyunca
depoland bir metot olarak kullanlmaktadr. Bu metot ile ulalan artma verimleri % 20-30
ile, % 75-80 arasnda deiirken, karasuyun alkonma sresi 2-4 ay olmaktadr. Bu yntemde
lagnlerin zerinin rtlerek, biyogaz elde edilmesi mmkn olmasna ramen, literatrde bu
konuda yaplan herhangi bir almaya rastlanmamtr (Rozzi&Malpei, 1996).
Anaerobik Kontakt Prosesi
Anaerobik kontakt prosesi, anaerobik aktif amur sistemi olarak ta tanmlanabilir. Yaplan
literatr almasnda, hacimsel ykleme deerinin L= 2-4 kg KO / m3.gn, hidrolik bekleme
sresinin t hidrolik= 20-25 gn arasnda olduu durumlarda, % 80-85 KO giderme verimleri
elde edilmitir (Rozzi&Malpei, 1996).
Hacimsel organik yk (L);

17

Q * Co
L =
olarak tanmlanmaktadr.
(1)
V
Burada; L = Hacimsel organik yk ( kg KO / m3.gn); Q = Giri debisi (m3/gn); Co = Giri
suyu kirlilik konsantrasyonu, (kg KO / m3); V = Reaktr hacmi, (m3) anlamndadr. Bant
aadaki gibi dzenlenebilir.
Co
L =
(V/ Q) = t

Co
L =
t hidrolik

(2)

Anaerobik reaktre giren suyun konsantrasyonu ile, reaktrn hidrolik bekleme sresi ve
hacimsel yk arasndaki iliki aadaki gibi yazlabilir.
Co=Cgiri = L * t hidrolik

(3)

Hidrolik alkonma sresi kontakt proses iin 20 gn, hacimsel organik ykleme 4 kg KO /
m3.gn kabul edilirse, reaktre giri suyunun konsantrasyonu, 3 numaral bant kullanlarak
Cgiri = 4 kg KO / m3.gn * 20 gn = 80 kg KO /m3
deerine kadar ykselebilmektedir. Oysa yukar akl reaktrlerde giri suyu konsantrasyonu
daha dk olmak zorundadr. Hidrolik bekleme srelerinin 1-2 gn gibi ok kk deerlere
dmesine karlk, giri suyunun daha seyreltik olmas koulu ortaya kmaktadr. ok kk
reaktr hacimleri kullanabilmenin avantaj byle kstlanmaktadr. Bu durum UASB Reaktr
blmnde rneklenmitir.
Yukar Akl amur Yatakl Reaktr (UASB)
UASB reaktrler karasudan ok daha dk kirlilik konsantrasyonlarna (3-6 kg KO/m3) sahip
atksularn artm iin kullanlmaktadr. Bu nedenle karasuyun bu reaktrlerde artlmas iin,
yksek oranlarda seyreltilmesi gerekmektedir. talyada pilot ve laboratuvar lekli yaplan
almalarda karasu 5 kg KO / m3 deerine kadar seyreltilmi, bu deer kademeli olarak 15 kg
KO / m3 deerine ulalana kadar arttrlmtr. Karasu, azot bakmndan yetersiz olduu iin,
alkali kimyasal ilavesi de yaplmtr. Maksimum KO giderme verimi % 70-75 olarak
bulunmutur. Bu reaktrde amurun ok iyi kelebildii gzlenmitir (Rozzi&Malpei, 1996).
Hidrolik alkonma sresi, yukar akl amur yatak reaktr iin 1 gn,
Hacimsel organik ykleme 15 kg KO / m3.gn ise, 3 numaral bantdan,
Cgiri = 15 kg KO / m3.gn * 1 gn = 15 kg KO / m3
olmaktadr. rneklerden grld gibi giri konsantrasyonu 80 kg/m3 ise, 20 gn gibi uzun
bekleme sreli reaktrler kullanlmaktadr. Bekleme sresinin 1 gn gibi ksa olabilmesi iin,
giris suyu 15 kg/m3 deerine kadar artlmal veya seyreltilmelidir.

18

Anaerobik Filtreler
talyada yrtlen laboratuvar lekli almalarda, karasuyun anaerobik biyolojik artm iin
anaerobik filtreler kullanlmtr. Anaerobik filtreler, iinde doal veya sentetik dolgu
malzemesinin bulunduu, bu malzeme zerinde bakterilerin sabit biofilm formunda byd
bir ortamdr. Bu filtrelerin en nemli avantaj, proses kontrolnn kolay olmas ve deiken
ykleme deerlerinin sorun yaratmamasdr.
Yaplan ilk almada 1 haftadan ksa bir srede, 9-18 kg KO / m3 ykleme deerinde % 60-65
giderme verimi elde edilmitir. Yine de, dolgu malzemesinin st ksmlarnda tkanma olma
ihtimali nedeniyle, bu proses ok uygun grnmemektedir. talyada yaplan bir baka
almada,
plastik dolgu malzemesiyle doldurulan 2 m3 hacmindeki anaerobik filtre
kullanlmtr. 3-4 kg KO / m3 ykleme deerinde, 3-4 gnlk hidrolik bekleme sresinde, %
80 KO giderme verimi elde edilmitir (Rozzi&Malpei, 1996).
Karasuyun anaerobik artm iin yaplan almalar incelendiinde, reaktr hacimleri ile ilgili
u sonular ortaya kmaktadr :
Anaerobik filtre ve yukar akl anaerobik amur yatak reaktr gibi yksek hzl reaktrlerde
10-20 kg KO/m3 deerine kadar seyreltilmi karasu kullanlabilir. Bu reaktrler 5 15
kg KO/m3.gn hacimsel ykleme deerlerinde iletilebilir. Bekleme sreleri 1-2 gn
mertebesinde olduundan, reaktr hacimleri kktr. Ancak giri suyu konsantrasyonu 10-20
kg KO/m3 deerini amamaldr. Bu nedenle su seyreltilirse, reaktre giren debi artrlm olur.
Elde edilen giderme verimi de nadiren % 70in zerindedir.
Anaerobik kontakt reaktrler, 60 kg KO/m3 gibi daha yksek besleme konsantrasyonlarnda
ve 5 kg KO/m3.gnden daha dk hacimsel ykleme deerlerinde iletilmi ve % 80den
daha yksek KO giderme verimleri elde edilmitir. Bekleme sreleri 20 gn gibi ok yksek
deerlerdedir. Ancak bu durumda reaktr hacmi de byk olmaktadr. Daha fazla KO giderme
verimi elde edilmesi, bekleme srelerini artrmakla mmkn olmaktadr.
zetle ya 10- 20 kg KO/m3 gibi dk giri konsantrasyonu, ya da 20 gn gibi ok yksek
bekleme sresi n artlarndan birisi mutlaka salanmaldr. Dier bir deyile, 1 gnlk bekleme
sresi olan bir reaktre, 60 kg KO/m3 gibi yksek konsantrasyonlarda atksu vermek mmkn
grnmemektedir. Bu konu bazen dikkate alnmayarak, anaerobik artma ok ekonomik olarak
kabul edilebilmektedir.
Atlan amur miktar :
amur ya:
Toplam amur ktlesi
amur Ya =
Gnlk Atlan amur

X*V
AMUR =
C*Q

(4)

bantsyla hesaplanabilir.
Burada, X = Mikroorganizma konsantrasyonu, kg / m3 ; V = Havuz hacmi, m3; C = amur
konsantrasyonu, kg / m3; Q = Atlan amur debisi m3/gndr.
19

amur yann 14 gn civarnda olduu bir anaerobik reaktrden, her 14 gnde, bir reaktr
hacmi kadar amur atlacaktr. Bu hacimde bir amurun nasl artlaca sorunu da anaerobik
artmann nemli kstlarndandr. Aerobik artmada ise her gn atlacak amur hacminin gnlk
artlacak su hacmi ile ayn mertebelerde olduu gzden uzak tutulamaz. Aerobik ve anaerobik
artmalarda atlacak amurun nasl artlaca, bunlar kabul edecek ziraat alanlarnn batan
belirlenmesi, yntemlerin fizibilitesi asndan arttr.
Buharlatrma, Hidroliz, Oksidasyon, Ultrafiltrasyon (EHO) Yntemi
Karasuyun artm iin, bir Alman-Yunan ortakl olarak yrtlen bir proje kapsamnda, EHO
Yntemi uygulanmtr. EHO Yntemi, buharlatrma, hidroliz ve oksidasyon kademelerinden
olumaktadr. Atksu ieriindeki bileikler, kontollu bir s verilmesi ile nce hidrolize edilir ve
daha sonra hava ile okside edilir. Proses aada belirtilen admlar kapsamaktadr: *amurun
giderimi: amurun ya ekstraksiyonu veya yakt olarak kullanm mmkndr. *Kalnt yal
bileiklerin atksudan uzaklatrlmas iin, seramik ultrafiltrasyon membran nitesinin kullanm.
* EHO nitesinde, karasudaki fitotoksik etki oluturan bileiklerin uzaklatrlmas ve
konsentratn ya ekstraksiyonu veya yakt olarak kullanm veya gbre eldesinde kullanm. *
Permeatn membran nitesinden geirilerek artlmas ve artlm suyun retime geri
dndrlmesi veya daha fazla artm iin baka bir artma nitesine gnderilmesi.
ekil 4te EHO prosesinin akm emas grlmektedir. Projenin Yunan grubu tarafndan,
ortalama 1400 tonluk bir zeytinya retimi iin kurulan bir pilot tesis, bileenden
olumaktadr: amur tasfiye nitesi, Ultrafiltrasyon nitesi (seramik membran), EHO nitesi.
Pilot tesisin ilk yatrm maliyeti 14 Milyon Eurodur. Yllk iletme maliyeti yaklak olarak 1
milyon Eurodur. Tesisten elde edilen ya ve gbrenin satndan elde edilen kazan ise 1.8
milyonEurodur.
(http://www.fiw.rwth- aachen.de/improlive/englisch/rsanfall/abwasser (anaerob.html.)).

Membran Filtrasyon Prosesi

Klasik biyolojik atksu artma yntemleri, artlacak olan endstriyel atksu yksek toksisiteye
sahipse veya biyolojik olarak ayramayan atklar ieriyorsa, yetersiz kalmaktadr. Byle
durumlarda kimyasal veya fiziksel prosesler kullanlarak, klasik artmann eksii giderilmelidir.
Karasuyun artmnda, kaba filtrasyondan sonra, membran filtrasyon yntemi (ters ozmoz veya
ultrafiltrasyon) kullanlabilir. Membran filtrasyonda atksu iki faza ayrlr. n artmdan
geirilmi karasu, membran filtrasyon nitesinden geirildikten sonra; permeat (artlm su) ve
amur (konsentrat veya retentat) elde edilir. amur; dzenli depolama alanna veya yakma
tesisine gnderilebilir (Improlive, 2002). ekil 5te bu tesisin akm emas verilmitir
Membran proseslerin kullanm kstlayan en nemli unsur, konsantrasyon faktrnn
snrlaycldr. Atksular, distilasyon prosesine kyasla daha az konsantre olurlar. Bunun
yannda oluan son rnlerin (kat ve sv ksm) bertaraf edilmeden nce baka ilemlerden
geirilmesi gerekmektedir. Sv ksmn, KO konsantrasyonunun kabul edilebilir deerlerin
zerinde olmas nedeniyle son artmdan geirilmesi gerekmektedir (Rozzi&Malpei, 1996).
(http://www.fiw.rwth- aachen.de/improlive/englisch/rsanfall/abwasser).

20

Pirina

amur Uzaklatrma

Yakt amur

Ultrafiltrasyon nitesi

Ya

EHO nitesi
Kat Faz

Sv Faz

Ayrma nitesi

kincil Hammadde veya

Yakt

Membran nitesi

Sv veya Pulverize
Gbre

Zayf asit Konsantresi

Artlm Atksu

ekil 4. EHO ynteminin akm emas

Karasu

n Artma

Membran
Filtrasyonu

Artlm Su

amur

Depolama
alannnani

Yakma

ekil 5. Karasuyun (Alpechin) membran filtrasyon prosesi ile artld bir tesisin akm
emas
Elektroliz Yntemi
Elektroliz yntemi, anotta titanyum/platinyum, katotta ise paslanmaz eliin kullanld bir
elektrolitik oksidasyon metodudur. Bu metodun zeytinya endstrisi atksular iin kullanm
hala laboratuvar leklidir. Laboratuar lekli oluturulan kesikli sistemde, 10 saat sre ile
elektroliz yaplm, srasyla % 93 KO, % 80.4 TOC, % 80.4 uucu kat madde, % 99.4
toplam fenol giderimi salanmtr. Bu yntemin en nemli dezavantaj ok pahal olmasdr. 3
saatte 4.73 kWh/kg enerji gerekmektedir. 10 saatlik elektroliz sresi iin 15 kWh/kg enerji
ihtiyac bulunmaktadr. Bu da 1 m3 su iin 15000 kWh elektrik tketimi demektir. Distilasyon

21

prosesinde bile teorik 700 kwh/m3 civarnda enerji ihtiyac olmas, elektroliz ynteminin
karasuyun tamamen oksitlenmesi iin uygun bir yntem olmadn gstermektedir (Improlive,
2002).
Zeytinya retimi sonrasnda aa kan karasu, elektro-kimyasal metotla da artlmtr. Bu
yntemde, Ti/Pt anot, paslanmaz elik 304 katot olarak kullanlmtr. Bu teknikte % 4lk
NaCl zeltisi atksuya elektrolit olarak eklenmi ve bu karm elektrolitik hcrelerden
geirilmitir. Yksek oksitleme yeteneine sahip kimyasallar olumu (klor, oksijen, hidroksil
radikalleri ve dier oksidantlar) ve organik bileikler karbondioksit ve suya oksitlenmitir.
Laboratuvar lekli oluturulan kesikli sistemde deneyler yaplmtr. 1 ve 10 saat sre ile, 0.26
A/cm2de elektroliz yaplm, srasyla % 41- 93 KO, % 20 80.4 TOC, %1 80.4 uucu kat
madde, % 50 99.4 toplam fenol giderimi salanmtr. Ortalama enerji ihtiyac 1 saatlik
elektroliz sresi iin 1.273 kwh/kg giderilen KO, 10 saat iin ise12.3 kwh/kg giderilen
KOdir. Bu sonular, elektroliz ynteminin karasuyun tamamen oksitlenmesi iin uygun bir
yntem olmadn gstermektedir. Bununla birlikte, elektroliz yntemi, karasuyun toksik
bileenlerinin giderilmesi iin, bir n artm yntemi olarak kullanlabilir (Israilides ve dierleri,
1999).
Vakumlu Buharlatrma (Evaporasyon) Metodu
Karasu artmnda, 1997 ylnda talyada yaplan bir almada, vakumlu buharlatrma yntemi
uygulanmtr. Bu alma aada ksaca zetlenmektedir. ekil 6da vakumlu Evaporatrler
ile Karasuyun Artmnn yapld bir tesisin akm emas verilmitir (LED ITALIA Technical
Report ,1997). Buharlama, vakumlu evaporatrde, u koullarda gereklemektedir: Basn :
5 kPa; Scaklk : yaklak 38 C (100 F).

ekil 6. Vakumlu Evaporatrler ile Karasuyun Artm

Evaporatrlerde genellikle iki akm olumaktadr: Distilat (srekli retilmektedir) ve konsantre
ksm (otomatik olarak, kesikli dearj). Distilasyon verimi yaklak % 90dr. Distilat, depolama
tankna gnderilmektedir. Distilatn kimyasal oksijen ihtiyac (KO), 3000-4000 mg/L olup,
renksiz bir svdr. Bu yksek kirlilik yk, karasuyun ierdii eker ve uucu organik ksmn
fermantasyonundan oluan alkol rnlerinden kaynaklanmaktadr. Distilasyon ileminden sonra,
C:N:P orannn (azot ve fosfor eklenmesiyle) ayarlanmas ve ayrca pH kontrolu sonrasnda
biyolojik artm gerekmektedir. Bylece artlm su dearj standartlarn salayabilmektedir.
Evaporatrden kan konsantre ksm, sulu formdadr ve.bu ksm, pirina ile veya santrifj

22

seperatrden kan amur ile kartrlarak, ieriindeki yan geri kazanlabilmesi iin, tesisin
bana gnderilebilir. Bir baka seenek ise, konsantre ksmn depolanmas, dzenli olarak
organik gbre veya hayvan yemi retiminde kullanlmasdr (konsantre ksm; % 14 protein, %
8 potasyum iermektedir). Bu sistemin ina edilmesi kolaydr, n veya ileri artm
seeneklerinde de kolaylkla kullanlabilmektedir. 1 m3 karasuyun artm iin 200 kWh elektrik
enerjisi gerekmektedir. Elektriin birim fiyat 7 cent/kWh olduuna gre, tesisin enerji
gereksinimi hakknda bir fikir edinmek mmkn olacaktr. ekil 6dan da grld gibi,
proses sresince atksu bir tankta depolanmaktadr. Zayf asitlerin, distilasyon srasnda su ile
birlikte distile edilmelerini engellemek iin, atksu sodyum hidroksit (NaOH) ilavesi ile ntr hale
getirilir. Vakumlu buharlatrma ilemi uygulanan ham atksuyun ve buharlatrma sonras
kondensasyon ile elde edilen distilatn kirlilik karakteristikleri aadaki Tablo 7de
grlmektedir.
Tablo 7. Karasuyun vakumlu buharlatrma ile artlabilirliinin sonular
Parametre
pH
Renk
Koku
Younluk
letkenlik
105 Cdeki sabit kat madde
600 Cdeki sabit kat madde
Askda kat madde
kelebilir kat madde
KO
Klorr
Toplam azot
Toplam ya ve gres
Anyonik yzey aktif maddeler
Anyonik olmayan yzey aktif
maddeler
Toplam yzey aktif maddeler

Birim

gr/ml
S/cm
%
%
mg/L
mg/L
mg/L
mg/L
mg/L
mg/L
mg/L
mg/L

Ham su
4.1
Krmz
Karakteristik
1.060
85300
9.3
6.8
1550
< 0.1
32800
54000
26
70
<2
<3

mg/L

<5

Distilat
3.4
Renksiz
Tipik
220

3900
<2
<0.5
1.0

Karasuyun Doal Yolla Buharlatrlmas (Lagnlerde Buharlatrma)

Zeytinya retimi, yln belli zamanlarnda yaplmaktadr. Bu tr agro-endstrilerde genellikle
atksularn lagnlere verilip buharlatrlarak artlmas yoluna gidilmektedir. Bu yntem,
spanyada evre Koruma Otoriteleri tarafndan karasuyun alc ortamlara verilmesini nlemek
amacyla uygulanmaktadr. Lagn hacimleri 2 ton zeytin iin 1 m3 olarak ngrlmtr
(Kasrga, 1988). Geni alanlara ihtiya duyulmas ve bu tr alanlarn her zaman ya
fabrikalarnn yaknnda bulunamamas nedeniyle, atksularn lagnlere tanma sorunu ortaya
km, ayrca atksuyun szma olasl sonucunda, yeralt suyunun kirlenme riski olumutur.
Bu sebeple karasuyun lagnlerde buharlatrlmasna zamanla kar klmtr.
Akdeniz lkelerinin ou, proses sonrasnda aa kan karasuyu buharlama lagnlerine
boaltmaktadrlar. Lagnleme ynteminde KO giderme verimi dk, alan gereksinimi
yksek, maliyeti dktr. Buharlama hzn artrmak, alan gereksinimini azaltmak amacyla

23

zorlanm buharlama sistemleri (forced evaporation) gelitirilmitir. talyada ALAYCO isimli

bir firma lagnn yzeyinde, su seviyesine bal olarak hareket eden trbinlerle havalandrma
yapmtr. Bu sayede daha iyi buharlama salanm, suyun oksijen kazanm sayesinde koku
sorununda azalma yaanmtr. Bu ilem iin yaplan masraf 0.241 Euro/m3 buharlaan sudur.
NUCLEOS DE INTERFASE, S.A. isimli bir firma ise gelimi buharlamay (improved
evaporation) uygulamtr. Bu sistem, karasuyun iine boaltld, plastikten imal edilen
hcreleri kullanarak sv ve hava arasndaki transferi gelitirmitir. 2.8 m3 hcre hacmi ve 560
m2 temas yzey alan kullanlm, bylece atmosfer koullarndaki absorpsiyon kapasitesine
ulalmtr. Bu sistem iin toplam masraf 4.22 Euro/m3 ve enerji ihitiyac 1.5 kWh/m3tr
(Improlive, 2002).
spanyada gelitirilen yeni buharlama prosesleri doal hava ile karasuyun buharlatrlmas
prensibine dayanmaktadr. Karasu, zerinde zel delikler alm plakalardan spreylenmektedir.
Bu sayede hava ile temas yzeyi artmakta, panellerin etrafn evreleyen hava sayesinde su
buharlamaktadr. Bu sistemin enerji ihtiyac geri devir pompalaryla snrldr. Hava
koullarnn yal olmas durumunda bu yntem uygun deildir. Oluabilecek koku sorunu da
bir dier dezavantajdr. Karasuyun olduka gl ve istenmeyen kokusu nedeniyle tesisler
yerleim yerlerinden uzaa ina edilmeli, rzgar ile kokunun tanmamasna da dikkat
edilmelidir (Rozzi&Malpei, 1996).
Lagnlerden havaya verilen buhardaki kirlilik nedeniyle, bu yntemin artk AB kriterlerine
uygun olmad dnlmektedir.
Portekizde yaplan bir almada ise, yksek kirlilie sahip atksularn artmnda, bir alternatif
olarak, buharlatrma panelleri kullanlmtr. Yksek kirlilie sahip atksularn artmnda
uygulanan bu teknoloji, plakalarn zerinden geen su filmi ile yar doygun hava akm
arasndaki ktle transferi esasna dayanmaktadr. 30 eimli plakalardan oluan sistemde, etkili
bir katsv faz ayrm gzlenmitir. Scaklk, rzgar gibi doal faktrler sayesinde ayrlan sv
ksm buharlam, kat ksm ise plakalarn zerinde kalmtr. Kat ksmn plakalardan
syrlarak gbre amal deerlendirilmesi mmkndr (Duarte, 1996).
Karasuyun Distilasyon Yntemi ile Artm
Distilasyon ve buharlatrma ilemlerinde karasuyun organik ve inorganik madde ierii, su
muhtevas buharlatrma suretiyle konsantre hale getirilmektedir. Suyun buharlatrlmas iin
gereken enerji doal ya da yapay yollardan salanabilir. Bu yntemlerin nemli dezavantajlar
oluacak emisyonlarn artmyla ilgilidir. lk problem konsantre hale getirilmi olan kat ksmn
bertarafdr. Bu ksmn hayvan yemi olarak kullanlmas, yksek potasyum ierii nedeniyle
kstlanmtr. Oluan kat ksm, distilasyon dzeneine enerji salamak amacyla, yakt olarak
ta kullanlabilir. Fakat proses sonras aa kacak olan gaz emisyonlarnn hava kirlilii
yaratma ihtimali gznne alnmaldr. kinci bir problem de sv ksm olan distilatla ilgilidir.
Distilat tamamen saf bir sv deildir, uucu ya asitleri ve alkoller gibi uucu bileenleri
iermektedir. Bu bileenler distilatta 3-5 g/L gibi yksek KO ieriine neden olmaktadr. Bu
nedenle distilasyon prosesinden geen atksuyun dearjndan veya yeniden kullanlmasndan
nce ilave artm yaplmas gerekmektedir (Rozzi&Malpei, 1996).

24

Organizasyon tipi Research Institute/University olarak tanmlanm olan CARTIF; bir

Uygulamal Aratrma ve Yeni Teknoloji Gelitirme Merkezidir. 1994te kurulmu ve
Castille ve Leon Teknoloji Merkezleri Networkne entegre olmutur. CARTIF, spanyada,
Boecillo Teknoloji Parknda yerlemitir. Bu organizasyonunun ana amac, en yeni
teknolojileri ve metodolojileri gelitirmek ve bunlar endstrilere transfer etmektir. CARTFin
balca aratrma alanlar; evresel Teknolojiler, Kimyasal Prosesler, Geri Devir, Biyomas ve
Atk Deerlendirmeleri olarak sralanabilir. Sunulan teknoloji; 2 ve 3 fazl zeytinya retim
iletmeleri iin uygulanabilecek fiziksel / kimyasal artma tekniklerini (katlar ayrma ve
distilasyon) kapsamaktadr. Atksuyun % 80i geri kazanlarak, sulama amal
kullanlabilmektedir. Gezici (mobile) tesisler gelitirilmitir ve halihazrda 3 nite, endstriyel
iletmelerde alr durumdadr. Bu yeni teknolojinin avantajlar; sv atklarn tamamen elimine
edilebilmesi, fosil yaktlarn kullanlmamas, kalnt kekin gbre olarak deerlendirilebilmesi, su
ve enerji geri kazanm olarak belirtilmektedir. letiminin kolay olduu ifade edilmekte ve
temiz teknoloji olarak tanmlanmaktadr. Patent garantili bir proses olarak takdim edilmektedir.
Assisting Innovation Relay Centre olarak, IRC North West Spain gsterilmektedir.
(http://www.zenit.de/envitec/db/query-aste.phtml?DB=Envitec&TA=Internet).
Kompostlatrma
Kompostlatrma ilemi sonrasnda CO2, su buhar, mineraller ve stabilize olmu organik madde
olumaktadr. Bu nedenle, kompostlatrma ilemi, karasuyun geri kullanm iin pratik ve
ekolojik bir yntemdir. Bu sayede karasu ve pirinann, herhangi bir fitotoksik etkisi olmakszn,
organik gbre olarak kullanlmas salanmaktadr (Monteoliva-Sanchez ve dierleri, 1996).
Ancak bu gbrenin pazarlanmasnn olabilirlii hi incelenmemitir.
Karasu Artmnda Kullanlan Dier Yntemler
Custodo Scioli ve Lucia Vollaro tarafndan talyada 1995 ylnda yaplan bir aratrmada,
zeytinya retimi atksularnn (OMW) artm iin atksularda Yarrowia Lipolytica ATCC
20255 mayas gelitirilmitir. 3.5 litrelik fermantrde bu maya alanm ve bytlm, ve bu
maya kullanlarak 24 saat iinde atksuyun KOsini % 80 orannda azaltlabilmitir. 22.45 gr/L
biyomas ve lipaz enzimi elde edilmitir. Ya ve gres, fenoller ve karbonhidratlar aerobik
fermentasyon srasnda byk oranda giderilmitir (Scioli and Vollaro, 1997).
eitli artma proseslerinin uygun olup olmadna karar vermekte nemli olan baz faktrler;
zeytinya retim sistemi, karasuyun dier atksularla seyreltilmesi, depolama, karasuyun evsel
atksu kirlilik ykleriyle belli oranda seyreltilmesi olarak sralanabilir. Karasuyun artm ve
uzaklatrlmas, dorudan iletmede veya merkezi bir tesiste yaplabilir. Genelde; merkezi
atksu artma tesisleri, daha pahal atksu tama maliyetleri iermekle beraber, altrlmalar
ok daha kolay ve ekonomik olacaktr (Rozzi&Malpei, 1997).

25

 fazl retimde oluan karasuyun artm iin nerilebilecek bir artma tesisinin akm emas
aada ekil 7de verilmitir.
enerji tesisi

biogaz
atksu

aktif amur prosesi

k suyu

karasu
anaerobik rtc

fazla amurun zirai

amal kullanm
ekil 7. Karasu artm iin anaerobik-aerobik biyolojik artma nitelerini ieren bir
artma tesisinin akm emas

26

KARASUYUN
ANALZLER

ARITIMINDA

KULLANILAN

YNTEMLERN

MALYET

spanyada bir proje kapsamnda (Improlive, 2002) zel firmalara maliyet analizi almalar
yaptrlmtr. Karasu artm iin uygulanan deiik yntemlerin maliyet analizleri karlmtr.
Sezonluk ortalama 5000 ton zeytin ilendii ve 5000 m3 karasu aa kt kabul edilmitir.
lk yatrm masraflar Tablo 8de zetlenmitir. Proseslerin iletme masraflar ise, yan rnlerin
deerlendirilmesi sonras elde edilecek kazan hesaba katlmadan, Tablo 9da verilmitir.
Tablo 8. Karasu artm proseslerinin ilk yatrm masraflar (Improlive, 2002)
Yntem/Proses
Zorlanm mekanik
evaporasyon/lagnleme
Fiziksel/kimyasal ar.+
biyolojik ar.+ultrafiltrasyon
Biyolojik artm(Entegre)
Fiziksel/kimyasal artm +
ters osmoz
Fiziksel/kimyasal artm +
Ultrafiltrasyon
Biyolojik art. + ters osmoz
Vakumla buharlatrma
Zorlanm doal
buharlatrma
Gelitirilmi doal
buharlatrma

lk yatrm
masraf (Euro)
180 722.89

10 ylda geri
demesi (Euro)
18 072.29

Toplam masraf
(Euro/m3)
3.61

150 602.41

15 060.24

3.01

180 722.89
138 554.22

18 072.29
13 855.42

3.61
2.77

216 867.47

21 686.75

4.34

180 722.89
96 385.54
42 168.67

18 072.29
9 638.55
4 216.87

3.61
2.75
1.21

30 120.48

3 012.05

0.86

Tablo 8 ve Tablo 9da verilen artma prosesleri srekli olarak iletilmektedir ve k suyunun
BO5 konsantrasyonu 3 000 mg/L, KO konsantrasyonu 4 000 mg/L deerlerindedir. Doal
buharlatrmalarda KOlerin dp dmedii bilinmemektedir.
Yukarda anlatlan ve literatrden alnan veriler dnda, bu alma iin deiik lkelerde
evaporatr imal eden eitli firmalardan bilgi alnm, evaporatr kapasitesi, ilk yatrm ve
iletme masraflar Tablo 10da verilmitir.
Kapasitesi 3 m3/saat olan bir evaporatrn gnde 50 m3 suyu buharlatrmas iin 17 saat
almas yeterli olacaktr. Eer kapasite ile satn alma fiyatlar orantl kabul edilirse, 3 m3/sa
kapasiteli bir buharlatrcnn fiyat yaklak olarak 652500 / 4 = 163125 Euro olacaktr.
Buharlatrma ileminden nce karasuyun bir santrifjden geirilerek n artm yaplmaldr. Bu
i iin yine 3 m3/salik bir santrifjn fiyat yaklak 22000 Euro civarndadr. Bylece toplam
maliyet 185125 Euro civarnda olacaktr. Ancak bu tesisin iletmesinde harcanacak elektrik
masraf 0.7 0.96 Euro civarndadr. Bu da mekanik zorlanm buhar seeneindeki elektrik
enerjisi masrafndan olduka dktr. Bu seenein buhar artm iin verdii 4.52 Euro/m3
masraf ta santrifjle n artm nedeniyle olduka decektir.
Tablo 9. Karasu artm proseslerinin iletme masraflar (Improlive, 2002)
27

Metot/Proses
Zorlanm mekanik
evaporasyon/lagnleme
Fiziksel/kimyasal artm+
biyolojik
artm+ultrafiltrasyon
Biyolojik
artm(Entegre)
Fiziksel/kimyasal artm
+ ters osmoz
Fiziksel/kimyasal artm
+ Ultrafiltrasyon
Biyolojik artm + ters
osmoz
Vakumla buharlatrma
Zorlanm doal
buharlatrma
Gelitirilmi doal
buharlatrma

Elektrik
1.42

Kimyasal
alan
(Euro/m3) (Euro/m3)
0.88

Buhar
(Euro/m3)
4.52

Toplam
(Euro/m3)
6.82

5.15

2.06

1.47

8.68

1.28

2.40

2.53

6.21

0.60

3.05

1.79

5.27

Belirlenecek
Belirlenecek
0.48
0.07

1.32
0.40

1.90
-

3.69
0.47

0.05

0.05

Tablo 10. Deiik firmalara ait evaporatrlerin kapasitesi, ilk yatrm, elektrik
masraflar
Firma
CE Rogers (ABD)

LED Italia (talya)

HADWACO
(Finlandiya)
OCETA (Canada)

Kapasite
(m3/saat)
12
50
2
0.25
1
37.5
Bilinmiyor

Satn alma fiyat

(Euro)
652 500
1 522 500
Bilinmiyor
Bilinmiyor
Bilinmiyor

Elektrik masraf
(Euro)
10 15 Kwh/m3
(0.7 0.96 Euro/m3)
180 Kwh/m3
(12.5 Euro/m3 )
10 20 Kwh/m3
(0.7 1.4 Euro/m3 )
6.33 Euro/m3

Eer asitleme ve kirele muameleden sonra santirfjleme uygulanacak olursa kalan suyun
dk KOsi nedeniyle evaporatrden kacak gazlarn artm masraf daha dk olacaktr.
Buhar ierisindeki uucu organik bileenlerin (VOC) tutulmas iin buharn aktif karbon
zerinden geirilmesinin ekonomik tutarll incelenmelidir. Buharlatrma masraflarna ilikin
olarak yine literatrden alnan bir dokmanda, atklar yakarak s enerjisi elde eden ve bu
enerjiyle suyu buharlatran bir sistemin toplam masrafnn (ilk yatrm + iletme) 1 m3 atksu
iin 6.33 Euro civarnda olacan iddia etmektedir (Oceta, 2002). Bu da tabloda verilen birinci
seenek iin 10.43 Euro/m3lk (3.61 Euro/m3 + 6.82 Euro/m3) fiyatn altnda kalmaktadr
(Improlive, 2002).
Btn bu incelemelerden gelitirilmi doal buharlatrma yntemi ile mevsimlik 1000 m3
karasu iin en ucuz 30120 / 5 = 6000 Euro civarnda ilk yatrm masraf gerekmektedir. Ancak

28

bu doal buharlatrma nitesinin havaya verdii VOC kirlilii tartma konusudur. En pahal
artmann da 216867 / 5= 43000 Euro civarnda olduu gzden uzak tutulamaz. 1000 m3
zeytinya retimi sonrasnda 1000 m3 karasu aa kmaktadr. Zeytinyan sat fiyat, m3
2610 Euro olduuna gre, 2,610000 Euro civarndadr. Bu rakamlara bakldnda, ilk yatrm
masraf olan 43000 Euro makul grnmektedir.
Bir Anaerobik Artma Tesisinin Ekonomik Deerlendirmesi
Giritte zeytinya endstrisi atksularnn artm iin, bir anaerobik pilot tesis oluturulmutur.
Tesiste bir depolama havuzu, 650 m3 hacminde keltim havuzu, 16 m3 hacminde anaerobik
amur rtc ve 18 m3 hacminde UASB (yukar akl amur yatak) reaktr kullanlmtr.
Tesis, toplam atksu hacminin 1/6sn alabilmektedir. Gnlk atksu debisi 30 m3 /gndr.
Atksu ncelikle miktarnn ve niteliklerinin incelendii bir depolama havuzunda
bekletilmektedir. Daha sonra partikl haldeki kat maddelerinin keldii ve KO deriiminin
azald bir keltim havuzunda, 10 gn boyunca bekletilmektedir. keltimden gelen atksu
nceden stlarak UASB reaktre beslenmektedir. Biogaz reaktrn st ksmndan alnmakta
ve gaz toplama odasnda depolanmaktadr. 30 m3/gn kapasiteli bu artma tesisinin ilk yatrm
masraf 270000 Eurodur (Improlive, 2002). retim sezonunun 100 gn srd kabul
edilirse, kapasite yaklak olarak 3000 m3/yl olacaktr. 270000 Euro deeri, tabloda verilen
5000 m3/yl kapasiteli tesislerin hepsinden daha pahaldr. Gerekli alan da 10 dnmdr.
Yetimi personel gereklidir. Anaerobik artmann fizibilitisini kantlamak iin daha fazla gerek
artma tesislerinin inaat gerekmektedir.
Pirina Yakma Fabrikas ve kan Buharn Kirlilii
zmir-Torbalda bulunan, yakmada kullanlabilir enerji verimi % 50 civarnda olan bir pirina
kurutma tesisi incelenmitir. Tesiste 2100 kg/sa su buharlamakta, bunun iin 620 kg/sa pirina
yaklmaktadr. Pirinann kalorifik deeri 3500 kcal/kg olduuna gre;
620 kg/sa x 3500 kcal/kg = 2170000 kcal/sa = 2523 kWh (1 kcal = 0.001163 kWh)
enerji aa kmaktadr.
2.1 m3/sa lik suyu buharlatrmak iin;
2.1 m3/sa x 700 kWh = 1 470 kWh/m3sa enerji gerekmektedir.
1 470
Sistemin verimi: = 0.6 = % 60tr.
2 523
Bu pirina yakma tesisinde yerli makineler kullanlmaktadr. Bacadan kan su buhar
younlatrlarak sv hale getirilmi, bu svnn KO konsantrasyonu 8000 mg/L olarak
bulunmutur. Tesiste iletim scakl arttrlrsa, uucu organik bileikler de yanacandan, bu
KO deeri daha dk olacaktr. Ayrca pirinadan szan suyun karasudan daha yksek KO
deeri olduu gz nne alnrsa, buhardaki kirlilik olduka mit vericidir. Burada pirinann
kat ksmnn aktif karbon gibi VOCleri adsorblad dnlmektedir. Bu nedenle yerli retim
kurutucu ve buharlatrclarn ilk yatrm masraflarnn ok daha dk olmas
beklenmelidir.

29

BLM 4
BU PROJE KAPSAMINDA YAPILAN DURUM TESPT ALIMASI VE
SONULARI
Proje kapsamnda Tablo 11de belirtilen blgelerde yaplan anket almalar sonucunda, 249
adet iletme gezilmi, bunlardan 119 iletmenin kapand yada almad, 130 iletmenin ise
farkl yntemlerle zeytinya rettii tespit edilmitir. Sadece 1 iletmede ise rafinasyon
yaplmaktadr. 48 iletmede kesikli retim (pres yntemi), 71 iletmede fazl srekli retim,
11 iletmede ise iki fazl srekli retim uygulanmaktadr. Anket verilerinden elde edilen
sonulara gre, bu iletmelerde uygulanmakta olan zeytinya retim proseslerinin tipleri ve
dalm aada Tablo 12de zetlenmitir.
Tablo 11. Zeytinyai iletmelerinin bulunduu blgeler ve bu blgelerin ziyaret edildii
tarihler
Blge

Tarih

Torbal- Seluk- Menderes- Gaziemir

26 / 11/ 2002

Torbal

03 / 12 / 2002

Bayndr

13 / 12 / 2002

demi

20 / 12 / 2002

Kemalpaa- Bornova

27 / 12 / 2002

Bergama

10 / 01 / 2003

Foa- andarl- Dikili- Knk- Menemen

05 / 02 / 2003

Tire

21 / 02 / 2003

Urla-Seferihisar-Mordoan- Karaburun

28 / 02 / 2003

Aydn (Germencik- ncirliova-Ortaklar)

21 / 03 /2003

30

Tablo 12. zmir ve civarndaki yrelerde zeytinya iletmelerinde uygulanmakta olan

zeytinya retim yntemlerinin saysal dalm

Kesikli
retim (Pres)

letme Says

PROSES TP
Srekli
Srekli
retim
retim
(ki Faz)
( Faz)
TORBALI SELUK
3

Kapal
Toplam
letme Says Gidilen
letme Says

11

15

26

40

25

23

15

29

14

18

17

30

24

17
119

34
249

TORBALI
letme Says

5
BAYINDIR

letme Says

letme Says

letme Says

letme Says

letme Says

letme Says

letme Says

letme Says
TOPLAM

1
48

DEM
6
1
KEMALPAA
11
0
BERGAMA
8
0
FOA-ANDARLI-DKL
3
0
URLA-SEFERHSAR-KARABURUN
5
0
TRE
8
5
AYDIN
16
0
71
11

Anket verilerinden elde edilen sonulara gre, bu iletmelerde uygulanmakta olan zeytinya
retim proseslerinin tipleri ve dalm ayrca ekil 8de zetlenmitir.

31

letme Says

11
48

2 Faz
3 Faz
Pres
71

ekil 8. retim trne gre zeytinya iletmelerinin dalm

zmir ve Aydn civarnda yaplan anket almalarnda, zeytin ileme kapasitelerine gre
iletmelerin snflandrlmas ve iletme says Tablo 13te verilmitir.
Tablo 13. Zeytin ileme kapasitelerine gre iletmelerin snflandrlmas

Kk lekli letme
Orta lekli letme
Byk lekli letme

Zeytin leme Kapasitesi

(ton/sezon)
<2000
2000<X<5000
>5000

letme Says
68
38
24

zmir ve Aydn civarnda EBSO tarafndan ad ve adresi bildirilen tm iletmeler EKLER

Blmnde Tablo Ide verilmitir. Bu iletmelere yaplan ziyaret sonucunda, bulunan ve anket
yaplan iletmeler Tablo 14te ve bulunamayan iletmeler ise Tablo 15de zetlenmitir.

32

Tablo 14. Anket yaplan zeytinya iletmelerin listesi

Anket sim
No
1
Glmser Saydam

Adres

Blge

Pirini Ky demi

demi

konak Kal. Koop.

konak Ky Birgi demi

demi

Mehmet Yeter

Zeytinlik Ky demi

demi

Mrvet Tan

Ortaky demi

demi

Katrc Tarm San.

Yenicekyu demi

demi

Nebi Savran

Kayaky demi

demi

Demircili Kal. Koop.

Demircili Ky demi

demi

Adagme Kl. Koop.

Konakl Kasa demi

demi

smail Aydn

Prini Ky demi

demi

10

Rafet Gzaydn

Emmiolu Mah. Faklte Cad. No:9 demi

demi

11

Salih Ergin

Yakaelebi Mah. Bademli demi

demi

12

Zekai Bardakolu

Bozcakaya Ky demi

demi

13

Tari

demi

demi

14

Glc Ya

Kurtgazi Mah. Birgi. demi

demi

15

Ali Yenidoan

Kayaky demi

demi

16

Bademli Fidanlk Koop.

demi

demi

17

M. Ali Toker

Atatrk Bulvar No: 123 K.Paa

Kemalpaa

18

Yldz Skmen

M.Akif Ersoy Mah. Stad Cad. No: 8

Kemalpaa

19

Zekiye nder

Y. Kzlca Beldesi K.Paa

Kemalpaa

20

Mehmet Yalnkaya

zmir Cd. Yeni Nesil Sk. Armutlu Beldesi

Kemalpaa

21

M. Yldrm ankaya

Y. Kzlca Beldesi K.Paa

Kemalpaa

22

renky Kalknma Koop.

ren Beldesi Kemalpaa

Kemalpaa

23

Nejat zduran

Ulucak Beldesi K.Paa

Kemalpaa

24

Yeilky Orman Ky Koop

Yeilky K.Paa

Kemalpaa

25

Kkpehlivan Ltd. ti

Istiklal Cd.No:20 - Ulucak Kemalpasa

Kemalpaa

26

Antepli Zeytin Ltd. ti.

Kazimpasa Mh.Bahcelievler Sk.No:1 Bagyurdu

Kemalpaa

27

Uzunlar

Bayurdu, Kemalpaa

Kemalpaa

28

Gnizi Belevi

stanbul Cad. No: 4 Bornova

Kemalpaa

29

Muhsin Bayraktar Gda.

nn Cad. No: 13 Kemalpaa

Kemalpaa

30

Tekinler Tar. l. Tic. Ltd.

Atatrk Bulvar No:41

Kemalpaa

31

Bauygur Tarm

Kemalpaa

Kemalpaa

32

Metin Zirai r. Ltd. ti.

Dereky Kemalpaa

Kemalpaa

33

Mehmet Sava

Trmanlar Bergama

Bergama

34

Hasan Bozkurt

Bozky Bergama

Bergama

35

Bahri Balc

Alacalar Bergama

Bergama

36

Ali zgn

Trmanlar Bergama

Bergama

37

Bayram Hrgencer

Trmanlar Bergama

Bergama

38

Zeki Uun

Ovack Bergama

Bergama

39

Salk Gda

Zeytinda Bergama

Bergama

33

Anket sim
No
40
Truva Gda

Adres

Blge

Bergama

Bergama

41

Tevfik Adal

eenky Zeytinda Bergama

Bergama

42

Tevfik ahinko

Saanc Bergama

Bergama

43

smail Kse

Bozky Bergama

Bergama

44

Sndrgllar

Zeytinda Bergama

Bergama

45

192 Nolu Zeytinda Koop.

Zeytinda Bergama

Bergama

46

Lozan Erkahveci

Ergenli Bayndr

Bayndr

47

Faruk Yldz

Mithatpaa Mah. Kubilay Geidi No 6 Bayndr

Bayndr

48

Sadk Erien

Sadkpaa Mah. .Alt Bayndr

Bayndr

49

Emin Kuu

Alanky Bayndr

Bayndr

50

Rahmi Srer

ifti Gedii Bayndr

Bayndr

51

Orhan Ertuna

Kzlca Ova Bayndr

Bayndr

52

Murat Karaolan

Yakapnar Ky Bayndr

Bayndr

53

96 Nolu Tari

Demircilik Mah. Fabrika Sok. No:23/A

Bayndr

54

Mehmet Tamol

Ergenli Bayndr

Bayndr

55

Adnan Akbal

Fatih Mah. stasyon Cad. No:23 Bayndr

Bayndr

56

Kalknma Koop.

Kzlca Ova, Bayndr

Bayndr

57

Mustafa Pnar

Yakapnar Ky Bayndr

Bayndr

58

Uur Karaolan

Yakapnar Ky Byandr

Bayndr

59

lyas zoban

amlbel Ky Bayndr

Bayndr

60

Emine Sezer

Karakizlar Koyu

Torbal

61

Ozluturk Gida Ins.Ltd.Sti

Cakirbeyli Koyu No:311

Torbal

62

Mehmet Grm

63

Karakzlar Ky Koop.

Karakizlar Koyu

Torbal

64

Candan Candan

Yazibasi Beldesi

Torbal

65

Mehmet ncel

66

Tma Gda Ltd. ti.

apak Ky

Torbal

67

181 No'lu Tepekoy Koop.

Tire Cd.No:4

Torbal

68

Tekinler Tarm

Torbal

Torbal

Torbal

69
Gulcu Yag Torbal Subesi

Cakirbeyli Koyu

Torbal

Ahmet Gonenc
Karaca Aygn

Dagkzlca Koyu
Karakuyu Beldesi Torbal

Torbal

71

Torbal

72

Nuri Hatipolu

Belevi Beldesi Seluk

Torbal

73

evikkul Tarm Gda Tic.

Havutulu Ky Seluk

Torbal

74

Adnan Kul

amlk Ky Seluk

Torbal

75

akir Kayayurt

Zafer Mah. Bozkr Cad. No: 30 Seluk

Torbal

76

Mehmet Alp

Cneytbey Mah. No:12 Menderes

Torbal

77

Verde Yag San.Tic.A.S

Bilginolu Sanayi

Karakuyu Beldesi
Akay Cd. No: 253 Gaziemir

Torbal

78

Torbal

79

174 Nolu Zeytinya Tari

sabey Mah. arapky Mevki Seluk

Torbal

70

34

Anket sim
No
80
M. Emin Kural

Adres

Blge

Narlca Bergama

Bergama

81

Ceyhun etin

197 Sk. No:16/3 Foa

Dikili Foa

82

Ramazan evik

Bademli Ky Dikili

Dikili Foa

83

Avni Yavuz

Baaras Foa

Dikili Foa

84

Emiralem Ya.San.

Emiralem Beldesi stasyon Cad. No:4 Menemen

Dikili Foa

85

Mehmet zdemir

Akaehir Ky Tire

Tire

86

Ali Baki Kaya

Akaehir Ky Tire

Tire

87

brahim Akyurt

Akyurt Ky Tire

Tire

88

Latin Kiraz

Bykkale Ky Tire

Tire

89

Salgana Tarm

Akaehir Ky Tire

Tire

90

akir Kayayurt

91

Mehmetler Yahane

Mehmetler Ky Tire

Tire

92

Dikici

Tire

Tire

93

Yaln Yrkolu

hsaniye Mah. Barbaros Cad. No:10 Tire

Tire

94

evket Akam

95

evikler

96

Salime Gencerolu

Kurt Mah. Eski Kasaplar No 16 Bayndr

Tire

97

859 Nolu Zeytinya Koop.

Cumhuriyet Mah. stasyon Cad. No:31 Tire

Tire

98

Tam-Tat Sanayi

Krdll Ky Tire

Tire

99

Ali zer

Gken Yolu, Tire

Tire

100

Mehmet Hanayl

Karacaali Mah. Gken Yolu zeri Tire

Tire

101

lhan Anda

Karacaali Mah. Tabakhane Mevkii Tire

Tire

102

Gkhan Karada

Yeni Mah. eme Sok No:28 Urla

Seferihisar

103

Sadkhan Demir

Beyler Ky Seferihisar

Seferihisar

104

Ercanlar Tarm

Kemalpaa Cad. No:48 Urla

Seferihisar

105

Beyler Ky Kalk.Koop.

Beyler Ky

Seferihisar

106

Gdence Kalk. Koop.

Gdence Ky Seferihisar

Seferihisar

107

nal Zeytinya

Gdence Ky Seferihisar

Seferihisar

108

Mansur Sadk Trkeli

Yaka Mah. No:6 Gzelbahe

Seferihisar

109

Muzaffer alk

Gdence Ky Seferihisar

Seferihisar

110

Tari

Mordoan

Seferihisar

111

Ahmet Szgen

Yeni Mah. Kamanl Sok No:9 Urla

Seferihisar

112

Akpnar

Urla

Seferihisar

113

Ahmet Trkeri

Ksedere Ky Karaburun

Seferihisar

114

Ahmet Servet Yalnkaya

Elenhoca Ky Karaburun

Seferihisar

115

Baaran Koll. Sti.

akrbeyi Nahiyesi

Aydn

116

Gngr Pehlivan

Gazi Bulv. Ramazanba Cami Kars

Aydn

117

Turan Zeytinya

Dalama

Aydn

118

703 Nolu Dalama Koop.

Dalama Ky

Aydn

119

Zeysan

Karahayt Ky

Aydn

120

Yakup Gldiken

Dayeni Ky Germencik

Aydn

Tire

Tire
Tire

35

Anket sim
No
121 Muzaffer Avcu

Adres

Blge

Da Yeni Ky

Aydn

122

Sami ldeniz

zmir Karayolu zeri Germencik

Aydn

123

Bereket Zeytinya

zmir Karayolu zeri Hdrbeyli Gemencik

Aydn

124

Halil brahim kten

zmir Aydn Karayolu Neetiye Ky Ortaklar

Aydn

125

Mustafa Baal

Cumhuriyet Mah. stasyon Sok. No:11

Aydn

126

Sultan Zeytinya Fab.

Ortaklar

Aydn

127

Hseyin Yldrm

Nesetiye Ky Germencik

Aydn

128

Necati Dlger

Balatk Ky Ortaklar

129

Blent Mehmet Avcu

130

Tahir engn

Aydn
Pazarkuran Mah. Yedieyll Cad. No:13 Ortaklar Aydn
Kemer Mah. No:5
Aydn

131

Erdel

Dalama

Aydn

132

Mehmet Gney

Germencik

Aydn

36

Tablo 15. Anket almas srasnda bulunamayan yada kapal olan iletmelerin listesi
sim

Adres

le/ehir

Aklama

Erdoan Kurt

Kalfa Ky

Aydn

almyor

Bilal Sabuncu Ya

Devlet Karayolu zeri 4 Km Ilcaba Mevkii

Aydn

Sabun retimi

Seyfi Balc

Kzlcaky

Aydn

almyor

mit Barlas

Sabuncuolu han Kat:3 No:301

Aydn

almyor

Recep Ali enol

Alatepe Ky

Aydn

almyor

Mehmet Peyman

Yenipazar Yolu zere

Aydn

almyor

Tahir engn

Kemer Mah. No:5

Aydn

almyor

Mehmet Uysal

Germencik Kazas amky

Aydn

Pres

Nihat ldeniz

stasyon Kars Germencik

Aydn

almyor

Mehmet Kaar

amky Germencik

Aydn

Kontn

Ylmaz Daylan

Orta Mah Dalama

Aydn

Pres

Muammer Efe Birlik Zeytinya

Dayeni Ky Germencik

Aydn

Pres

Ahmet Coar

merbeyli Ky Germencik

Aydn

Kontn

Ali Dede

Dereaz Ky ncirliova

Aydn

almyor

Mehmet akr

Erbeyli Ky ncirliova

Aydn

almyor

37

sim

Adres

le/ehir

Aklama

Halil brahim ztrk

Cumhuriyet Mah. Hrriyet Cad. No:28 Ortaklar

Aydn

Pres

Ahmet Srmeli

Balatk Ky Ortaklar

Aydn

Pres

Hasan Aktu

Derekybayndr

Bayndr

Bulunamad

Zeki Alaca

Ergenli Bayndr

Bayndr

Kapal, pres

Hurit Arzuolu

Kzlcaova Bayndr

Bayndr

Kapal, pres

H. Mutlu, M. Ozan Besleme

M. Paa Mah. Fevzi Paa Cad. No 123

Bayndr

Kapal, pres

evki Bykyava

Arkba Ky Bayndr

Bayndr

Kapal, pres

smet Cevher

Yusuflu Ky Bayndr

Bayndr

Bulunamad

Rauf Erbey

Yusuflu Ky Bayndr

Bayndr

Yetkili yok

Cevdet Ergn

Buruncuk Ky Bayndr

Bayndr

Bulunamad

Hseyin Ergn

Zeytin Ova Bayndr

Bayndr

Bulunamad

Sadk Erien

Sadkpaa Mah. .Alt Bayndr

Bayndr

Kapal

Muzaffer Gelir

Kzloba Bayndr

Bayndr

Bulunamad

Salime Gencerolu

Kurt Mah. Eski Kasaplar No 16 Bayndr

Bayndr

Bulunamad

Raif Grlerol

Ergenli Bayndr

Bayndr

Kapal, kontin

38

sim

Adres

le/ehir

Aklama

Mithat Gney

Kzlcaova Bayndr

Bayndr

Kapala, pres

Turhan lkay

Hisarlk Ky Bayndr

Bayndr

Bulunamad

brahim Karabacak

Balclar Ky Bayndr

Bayndr

Kapal, pres

Ali Kocaer

Furunlu Ky Bayndr

Bayndr

Kapal,pres

Emin Kuu

Alanky Bayndr

Bayndr

Bulunamad

Mahmut Pekin

Gaziler Ky Bayndr

Bayndr

Bulunamad

Sami ztenli

Kzloba Ky Bayndr

Bayndr

Bulunamad

Adem Slay

Canl Bayndr

Bayndr

Kapal, kontin

Stren Ky Kalknma Koop.

Stren Ky Bayndr

Bayndr

Kapal, pres

Behet Tuncer

Kzloba Bayndr

Bayndr

Bulunamad

Menmet Yerdelen

Karapnar Bayndr

Bayndr

Bulunamad

Nuri Yn

Kzloba Bayndr

Bayndr

Bulunamad

Tahir Yrk

Furunlu Ky Bayndr

Bayndr

Bulunamad

Rait Erdem

Zeytinda Bergama

Bergama

Kapal, pres

39

sim

Adres

le/ehir

Aklama

Muhsin Gven

Zeytinda Bergama

Bergama

Kapal, pres

Kemal Ceylan Akit

Narlca Bergama

Bergama

Kapal, pres

Niyazi Kural

Narlca Bergama

Bergama

Bulunamad

Mustafa Arbal

Maruflar Bergama

Bergama

Bulunamad

Osman Kural

Maruflar Bergama

Bergama

Bulunamad

Vedat Belbilek

Ulucami Mah. Bergama

Bergama

Kapal, pres

Semim anak

nklap Mah. Bergama

Bergama

Kapal, pres

lhami elik

rktler Bergama

Bergama

Bulunamad

Rza etin

rkba Bergama

Bergama

Kapal, pres

Hakk Ik

Yukarkrklar Bergama

Bergama

Kapal

Ali Kahya

Paaky Bergama

Bergama

Kapal

Erkan Karabiber

Saanc Bergama

Bergama

Kapal, pres

Halil Turgut

renli Bergama

Bergama

Kapal, pres

Ali Osman Uysal

Akengel

Bergama

Kapal, pres

Hasan Aksoy

slam Mah. andarl

andarl

Kapal

40

sim

Adres

le/ehir

Aklama

Nurettin Aksoy

slam Mah. andarl

andarl

Kapal, pres

Muhsin Grmen

slam Mah. andarl

andarl

Kapal

Baar ztrk

Bademli Ky Dikili

Dikili

Kapal, kontin

F. Levent Tnay

Bademli Ky Dikili

Dikili

Kapal,pres

Yahibey Ky Kalknma Koop.

Yahibey Ky Dikili

Dikili

Kapal,pres

Akn Deirmenci

Kozbeyli Ky Foa

Foa

Kapal,kontin

Muharrem Deirmenci

Ulupnar Ky Foa

Foa

Kapal,kontin

Cevdet etin

Poyrack Yukar Mah. Knk

Knk

Kapal, pres

lhami Erman

Cumal Ky Knk

Knk

Kapal, kontin

Mehmet nanl

Osmaniye Mah. Atatrk Cad. Knk

Knk

Kapal,kontin

Hseyin Savran

Fatih Mah. Soma Cad. Knk

Knk

Kapal,kontin

Hilkat Uslu

Poyrack Yukar Mah. Knk

Knk

Kapal,pres

Sleyman Tuna

Sleymanl Ky Menemen

Menemen

Kapal

Halil Kat

nn Cad. No: 32 K.Paa

Kemalpaa

almyor

Tarmsal Gda Ve San. Tic. A..

Ankara Asfalti Akalan Mevkii Uzeri

Kemalpaa

almyor

41

sim

Adres

le/ehir

Aklama

Fahrettin Alkan Varisleri

Tamtrk Sk. No:5/A

Kemalpaa

almyor

Bayurdu Beldesi K.Paa

Kemalpaa

almyor

Belediye Cad. No:5

Kemalpaa

Y. Kzlca Beldesi K.Paa

Kemalpaa

Glseren Doandemir

Vineli Ky K.Paa

Kemalpaa

Sleyman Gl

Seki Ky demi

demi

almyor

Refik Bakal

Bademli demi

demi

Bulunamad

Rukiye Esen

Gnlce Ky demi

demi

almyor

Hazan Doan

Kfndere Ky demi

demi

almyor

smail etin

Dereuzunyer Ky demi

demi

almyor

Ferhat Ergn

Gnlce Ky demi

demi

Bulunamad

rfan Uzun

Mursall Ky demi

demi

almyor

zml Kal. Koop.

zml Ky demi

demi

almyor

Sheyla Karahasanolu

Bademli demi

demi

Yetkili bulunamad , pres

Ahmet Yavuz Tuncer

Yeni Mah. Gndodu Sok. No:2 Urla

Urla

Kapal

Hasan Cahit Tamtrk

42

sim

Adres

le/ehir

Aklama

Ahmet Kzlkurt

Yeni Mah. Cumali Cad. No: 41 Urla

Urla

Kapal, pres

Adnan Doandemir

Yaka Mah. Yenidemirciler Sok. No:4 Urla

Urla

Kapal, pres

smail Balc

Barbaros Ky Urla

Urla

Kapal, pres

smail akrolu

Kadovack Ky Urla

Urla

Kapal, pres

Ahmet Gner

zbek Ky Urla

Urla

Kapal, pres

zbek Ky Koop.

zbek Ky Urla

Urla

Kapal, pres

Mehmet Koyuncuolu

Zeytinler Ky Urla

Urla

Kapal, pres

Ozanbey Gda

Uzunkuyu Ky Urla

Urla

Kapal, pres

Ali Ulvi Ener

Orhanl Ky Seferihisar

Seferihisar

Kapal, pres

Esenlik Ya

Orhanl Ky Seferihisar

Seferihisar

Kapal, pres

brahim Zeybekolu

Beyler Ky Seferihisar

Seferihisar

Kapal, pres

Ramazan Polat

Beyler Ky Seferihisar

Seferihisar

Kapal, pres

Fahrettin Ulu

Ulam Ky Seferihisar

Seferihisar

Kapal, pres

Ulam Ky Kalknma Koop.

Ulam Ky Seferihisar

Seferihisar

Kapal, pres

Halil Baylan

Elenhoca Ky Karaburun

Karaburun

Kapal, pres

43

sim

Adres

le/ehir

Aklama

Ali ensoy

Ksedere Ky Karaburun

Karaburun

Kapal, pres

Edip Aknc

Turan Mah. Beylerderesi Tire

Tire

Kapal, pres

Bardakolu Zeytin San.

4 Eyll Mah. Sabunhane Cad No:14 Tire

Tire

Kapal, pres

Belkaya Zeytinci Petrol A

Kurtulu Mah. tfaiye Meydan No:18 Tire

Tire

Bulunamad

Hasan Kahramanolu

Kurtulu Mah. Fevzipaa Cad. No:90 Tire

Tire

Bulunamad

Orhan Karayazgan

Ketenci Mah. Kavaklaralt Sok. No:11 Tire

Tire

Kapal, pres

Sabahattin Ayvaz

Boynuyoun Ky Tire

Tire

Kapal, pres

Halil Bacakolu

Palamut Ky Tire

Tire

Kapal, pres

Mustafa Harmanciolu

Gkealan Ky Seluk

Seluk

Kapal

Zeki Harmanciolu

Gkealan Ky Seluk

Seluk

Kapal

Sultaniye Zeytinyai
Abdurrahman Akn

Sultaniye Ky Seluk
Korucu Ky Torbal

Seluk
Torbal

Kapal
Kapal

Afkom Mh. San.A..

Karakuyu Beldesi Torbal

Torbal

Bulunamad

Alemdar zmir Gda

Kemalpaa Asfalt13 Km Torbal

Torbal

Bulunamad

brahim Akdeniz

Korucu Ky Torbal

Torbal

Bulunamad

44

Anket yapmak iin gidilen iletme sahiplerinin vermi olduklar bilgiler Tablo 16da
zetlenmitir.
Tablo 16. Anket
deerlendirmeleri

almas

yaplm

olan

zeytinya

iletmelerinin

anket

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

retim
Kapasitesi
(ton/sezon)

Enerji
Temin ekli

Su
Temin
ekli

Atksu
Dearj
Durumu

demi

Pres

1.5

293

1,2,3

1,2

demi

Pres

300

1,2

demi

Pres

240

1,3

demi

Pres

300

1,2,3

demi

Pres

150

demi

Pres

150

1,2

demi

Pres

480

1,2

demi

Pres

600

1,2

1,2

demi

Pres

900

1,2

10

demi

3-Faz

3000

1,2

1,2

11

demi

3-Faz

600

1,2

12

demi

3-Faz

840

1,2

13

demi

2-Faz

2400

1,2

45

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

retim
Kapasitesi
(ton/sezon)

Enerji
Temin ekli

Su
Temin
ekli

Atksu
Dearj
Durumu

14

demi

3-Faz

4800

1,2

15

demi

3-Faz

2100

1,2

16

demi

3-Faz

1800

1,2

17

Kemalpaa

Pres

480

1,3

18

Kemalpaa

Pres

1080

1,3

19

Kemalpaa

Pres

1680

1,2

20

Kemalpaa

Pres

1620

1,3

21

Kemalpaa

Pres

60

1,2,3

22

Kemalpaa

Pres +
3 Faz

5400

1,2

23

Kemalpaa

3 Faz

6300

1,2

1,2

24

Kemalpaa

3 Faz

6300

25

Kemalpaa

3 Faz

3600

1,2

26

Kemalpaa

3 Faz

4500

1,2

27

Kemalpaa

3 Faz

2700

1,2

28

Kemalpaa

3 Faz

7200

1,2

46

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

retim
Kapasitesi
(ton/sezon)

Enerji
Temin ekli

Su
Temin
ekli

Atksu
Dearj
Durumu

29

Kemalpaa

3 Faz

4800

1,2

1,2

30

Kemalpaa

3 Faz

9000

1,2,3

31

Kemalpaa

3 Faz

7800

1,2,3

32

Kemalpaa

3 Faz

7200

1,2

1,4

33

Bergama

Pres

1.5

22,5

34

Bergama

Pres

390

1,2

3,4

35

Bergama

Pres

180

36

Bergama

Pres

21

37

Bergama

Pres

1.5

135

38

Bergama

Pres

1.5

480

1,2

2,4

39

Bergama

3 Faz

2400

1,2

1,2

1,4

40

Bergama

3 Faz

2100

1,2

1,4

41

Bergama

3 Faz

6000

1,2

3,4

42

Bergama

3 Faz

5400

1,2

2,4

43

Bergama

3 Faz

2400

1,2

2,4

47

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

retim
Kapasitesi
(ton/sezon)

Enerji
Temin ekli

Su
Temin
ekli

Atksu
Dearj
Durumu

44

Bergama

3 Faz

1.5

1800

1,2

3,4

45

Bergama

3 Faz

9600

1,2

1,4

46

Bayndr

Pres

120

1,3

47

Bayndr

Pres

100

1,3

1,4

48

Bayndr

Pres

4.5

2400

1,3

1,4

49

Bayndr

Pres

150

1,3

50

Bayndr

Pres

540

1,2

1,2

3,4

51

Bayndr

Pres

900

1,3,4

1,4

52

Bayndr

Pres

450

1,3

53

Bayndr

3 Faz

166500

1,2

1,2

54

Bayndr

3 Faz

2.5

2625

1,2

1,4

55

Bayndr

3 Faz

3000

1,2

56

Bayndr

2 Faz

3600

1,2

57

Bayndr

3 Faz

11250

1,2

1,2

3,4

58

Bayndr

3 Faz

3600

1,2

3,4

48

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

retim
Kapasitesi
(ton/sezon)

Enerji
Temin ekli

Su
Temin
ekli

Atksu
Dearj
Durumu

59

Bayndr

3 Faz

300

1,3

60

Torbal

Pres

900

1,2

61

Torbal

Pres

750

1,2

62

Torbal

Pres

300

1,3

63

Torbal

3 Faz

900

1,2

64

Torbal

3 Faz

12000

1,2

65

Torbal

3 Faz

1800

1,2

1,4

66

Torbal

3 Faz

3600

1,2

67

Torbal

3 Faz

2.5

3000

1,2

1,4

68

Torbal

2 Faz

21600

1,2

69

Torbal

2 Faz

3000

1,2

4,3

70

Torbal

2 Faz

3.5

6300

1,2

1,4

71

Seluk

Pres

400

1,2

1,4

72

Seluk

Pres

630

1,4

73

Seluk

Pres

450

49

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

retim
Kapasitesi
(ton/sezon)

Enerji
Temin ekli

Su
Temin
ekli

Atksu
Dearj
Durumu

74

Seluk

Pres

3.5

3600

1,2

3,4

75

Seluk

3 Faz

3500

1,2

1,2

76

Seluk

2 Faz

1000

1,2

77

Seluk

3 Faz

8222

1,2,4

1,2,4

1,5

78
79

Seluk

3 Faz

1.5

7200

1,2

1,4,5

80

Bergama

3 Faz

2.5

630

1,2

2,4

81

Dikili

3 Faz

1000

1,2

3,4

82

Dikili

3 Faz

3600

1,2

3,4

83

Dikili

3 Faz

1000

1,2

3,4

84

Dikili

Pres

1.5

270

1,3

85

Tire

3 Faz

2.5

3375

1,2

4,2

86

Tire

Pres

1800

1,2

4,1

87

Tire

3 Faz

360

1,2,3

4,2

88

Tire

Pres

225

1,2

50

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

retim
Kapasitesi
(ton/sezon)

Enerji
Temin ekli

Su
Temin
ekli

Atksu
Dearj
Durumu

89

Tire

2 Faz

9000

1,2

90

Tire

3 Faz

900

1,2

91

Tire

2 Faz

1200

1,2

92

Tire

Pres

135

1,3

4,3

93

Tire

3 Faz

1.5

2700

1,2

4,6

94

Tire

3 Faz

1800

1,2,3

95

Tire

3 Faz

600

1,2

96

Tire

2 Faz

2700

1,2

97

Tire

3 Faz

4800

1,2

98

Tire

2 Faz

4800

1,2

99

Tire

2 Faz

3000

1,2

1,2

100

Tire

3 Faz

600

1,2,4

101

Tire

Pres

1800

1,2,3,4

1,2

4,2

102

Urla

Pres

480

1,2

4,1

103

Urla

Pres

540

1,2

51

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

retim
Kapasitesi
(ton/sezon)

Enerji
Temin ekli

Su
Temin
ekli

Atksu
Dearj
Durumu

104

Urla

3 Faz

2400

1,2

105

Urla

3 Faz

2400

1,2

106

Urla

3 Faz

2250

1,2

107

Urla

3 Faz

1800

1,2

1,2

108

Urla

Pres

360

4,1

109

Urla

Pres

450

1,2,3

110

Urla

3 Faz

3600

1,2

111

Urla

Pres

2.5

450

1,2,3

1,2

4,1

112

Urla

Pres

480

1,2

4,1

113

Urla

Pres

720

1,2

114

Urla

Pres

450

1,2

4,6

115

Aydn

3 Faz

1500

1,2

4,3

116

Aydn

3 Faz

2400

1,2

117

Aydn

3 Faz

4800

118

Aydn

3 Faz

6000

1,2

4,1

52

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

retim
Kapasitesi
(ton/sezon)

Enerji
Temin ekli

Su
Temin
ekli

Atksu
Dearj
Durumu

119

Aydn

3 Faz

1560

1,2

4,3

120

Aydn

3 Faz

1800

1,2

4,2

121

Aydn

3 Faz

4800

1,2

4,3

122

Aydn

3 Faz

4500

1,2

123

Aydn

3 Faz

6000

1,2

124

Aydn

3 Faz

2250

1,2

125

Aydn

3 Faz

6000

1,2

4,1

126

Aydn

Pres

600

1,2

4,1

127

Aydn

3 Faz

3600

1,2

128

Aydn

3 Faz

54000

1,2

4,1

129

Aydn

3 Faz

5400

1,2

4,1

130

Aydn

3 Faz

1800

1,2

4,3

131

Aydn

3 Faz

6000

1,2

4,3

132

Aydn

1,2

4,3

53

Enerji
Temini

1: Elektrik
Enerjisi

2: Pirina

3: Odun

4: Kmr

5:
Jeneratr 6: Mazot

Su
Temini

1: ehir
ebekesi

2:
Artezyen

3: Kaynak
Suyu

4: Kuyu

Dearj
Durumu

1:
Kanalizasyon

2: Nehir

3: Arazi

4: Bekletme
Havuzu

5: Artma

6:Vidanj
r

Literatrden alnan madde, enerji miktarna (Tablo 17e) gre hesaplanan su tketimi, atk ve enerji
miktarlar Tablo 18de verilmektedir.

Tablo 17. Bir ton zeytinin ilenmesine bal olarak proseste madde ve enerji miktarlar
Proses
Tipi

Karasu
(m3/ton
zeytin)

Pres

0.7

3-faz

1.2

2-faz

0.1

Su Tketimi *
Ykama
zgl Evsel
Suyu
Atksu Debisi
(m3/ton
(m3/kii.gn)
zeytin)
(0.1-0.2)
0.06
0.12
0.06
(0.62-1.12)
0.62
(0.1-0.13)
0.06
0.1

Pirina
(t/tzeytin)

Ya
(t/t zeytin)

Elektrik
Enerjisi
(kWh)

0.4

0.2

(0.5-0.6)
0.6
(0.8-0.95)
0.95

0.2

(40-63)
60
(90-117)
110
(<90)
80

0.2

* Su Tketimi = (Ykama suyu x lenen zeytin miktar) +

(Birim atksu debisi x Kii says x sezon (gn))

54

Tablo 18. Su tketimi, atksu ve enerji miktarlar

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

Zeytin
Karasu
lave su
Zeytin
Su
leme
Miktar
miktar
zsuyu
Tketimi
Kapasitesi (m3/sezon) (m3/sezon) Miktar
(Kii)
(ton/sezon)
(m3/sezon) (m3/sezon)

Toplam
Su
miktar

Pirina
(Ton/sezon)

Elektrik
Enerjisi
(kW/sezon)

demi

Pres

1.5

293

205.1

87.9

117.2

21.84

226.94

Sulu
0

Kuru
117.2

17550

demi

Pres

300

210

90

120

32

242

120

18000

demi

Pres

240

168

72

96

21.2

189.2

96

14400

demi

Pres

300

210

90

120

11

221

120

18000

demi

Pres

150

105

45

60

10

115

60

9000

demi

Pres

150

105

45

60

112

60

9000

demi

Pres

480

336

144

192

50.4

386.4

192

28800

demi

Pres

600

420

180

240

28

448

240

36000

demi

Pres

900

630

270

360

76

706

360

54000

10

demi

3-Faz

3000

2780.9

2400

380.9

15

2795.9

1200

93000

55

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

Zeytin
Karasu
lave su
Zeytin
Su
leme
Miktar
miktar
zsuyu
Tketimi
Kapasitesi (m3/sezon) (m3/sezon) Miktar
(Kii)
3
(ton/sezon)
(m /sezon) (m3/sezon)

Toplam
Su
miktar

Pirina
(Ton/sezon)

Elektrik
Enerjisi
(kW/sezon)

11

demi

3-Faz

600

720

480

240

18

738

240

66000

12

demi

3-Faz

840

1008

672

336

49.2

1057.2

336

92400

13

demi

2-Faz

2400

1200

240

960

94

1294

2280

192000

14

demi

3-Faz

4800

5760

3840

1920

43

5803

1920

528000

15

demi

3-Faz

2100

2520

1680

840

11

2531

840

231000

16

demi

3-Faz

1800

2160

1440

720

22

2182

720

193000

17

Kemalpaa

Pres

2.0

480

336

144

192

21.6

357.6

192

28800

18

Kemalpaa

Pres

3.0

1080

756

324

432

54

810

432

64800

19

Kemalpaa

Pres

4.0

1680

1176

504

672

58.4

1234.4

672

20

Kemalpaa

Pres

3.0

1620

1134

486

648

32.6

1166.6

648

97200

21

Kemalpaa

Pres

3.0

60

42

18

24

-7.2

34.8

24

3600

22

Kemalpaa Pres+3
Faz

3.0

5400

3780

1620

2160

1984

5764

2160

504000

56

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

Zeytin
Karasu
lave su
Zeytin
Su
leme
Miktar
miktar
zsuyu
Tketimi
Kapasitesi (m3/sezon) (m3/sezon) Miktar
(Kii)
3
(ton/sezon)
(m /sezon) (m3/sezon)

Toplam
Su
miktar

Pirina
(Ton/sezon)

Elektrik
Enerjisi
(kW/sezon)

23

Kemalpaa

3 Faz

3.0

6300

7560

5040

2520

54

7614

2520

693000

24

Kemalpaa

3 Faz

3.0

6300

7560

5040

2520

54

7614

2520

693000

25

Kemalpaa

3 Faz

3.0

3600

4320

2880

1440

49

4369

1440

396000

26

Kemalpaa

3 Faz

3.0

4500

5400

3600

1800

32

5432

1800

495000

27

Kemalpaa

3 Faz

3.0

2700

3240

2160

1080

108

3348

1080

297000

28

Kemalpaa

3 Faz

4.0

7200

8640

5760

2880

65

8705

2880

792000

29

Kemalpaa

3 Faz

3.0

4800

5760

3840

1920

22

5782

1920

528000

30

Kemalpaa

3 Faz

3.0

9000

10800

7200

3600

86

10886

3600

990000

31

Kemalpaa

3 Faz

5.0

7800

9360

6240

3120

270

9630

3120

858000

32

Kemalpaa

3 Faz

3.0

7200

8640

5760

2880

54

8694

2880

792000

33

Bergama

Pres

1.5

22.5

15.75

6.75

8.1

23.85

1350

57

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

Zeytin
Karasu
lave su
Zeytin
Su
leme
Miktar
miktar
zsuyu
Tketimi
Kapasitesi (m3/sezon) (m3/sezon) Miktar
(Kii)
3
(ton/sezon)
(m /sezon) (m3/sezon)

Toplam
Su
miktar

Pirina
(Ton/sezon)

Elektrik
Enerjisi
(kW/sezon)

34

Bergama

Pres

2.0

390

273

117

156

25.2

298.2

156

23400

35

Bergama

Pres

1.0

180

126

54

72

14.4

140.4

72

10800

36

Bergama

Pres

1.0

21

14.7

6.3

8.4

4.2

18.9

8.4

1260

37

Bergama

Pres

1.5

135

94.5

40.5

54

10.8

105.3

54

8100

38

Bergama

Pres

1.5

480

336

144

192

9.6

345.6

192

28800

39

Bergama

3 Faz

2.0

2400

2880

1920

960

14

2894

960

264000

Bergama

3 Faz

2.0

2100

2520

1680

840

18

2538

840

231000

40
41

Bergama

3 Faz

4.0

6000

7200

4800

2400

245

7445

2400

660000

42

Bergama

3 Faz

3.0

5400

6480

4320

2160

22

6502

2160

594000

43

Bergama

3 Faz

2.0

2400

2880

1920

960

18

2898

960

264000

44

Bergama

3 Faz

1.5

1800

2160

1440

720

11

2171

720

198000

58

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

Zeytin
Karasu
lave su
Zeytin
Su
leme
Miktar
miktar
zsuyu
Tketimi
Kapasitesi (m3/sezon) (m3/sezon) Miktar
(Kii)
3
(ton/sezon)
(m /sezon) (m3/sezon)

Toplam
Su
miktar

Pirina
(Ton/sezon)

Elektrik
Enerjisi
(kW/sezon)

45

Bergama

3 Faz

4.0

9600

11520

7680

3840

29

11549

3840

1056000

46

Bayndr

Pres

2.0

120

84

36

48

14.6

98.6

48

7200

47

Bayndr

Pres

2.0

100

70

30

40

48

118

40

6000

48

Bayndr

Pres

4.5

2400

1680

720

960

72

1752

960

144000

49

Bayndr

Pres

1.0

150

105

45

60

13

118

60

9000

50

Bayndr

Pres

3.0

540

378

162

216

27.2

405.2

216

32400

51

Bayndr

Pres

2.0

900

630

270

360

25

655

360

54000

52

Bayndr

Pres

3.0

450

315

135

180

38

353

180

27000

53

Bayndr

3 Faz

3.0

18000

21600

14400

7200

65

21665

7200

1980000

54

Bayndr

3 Faz

2.5

2625

3150

2100

1050

18.5

3168.5

1050

288750

55

Bayndr

3 Faz

4.0

3000

3600

2400

1200

43

3643

1200

330000

59

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

Zeytin
Karasu
lave su
Zeytin
Su
leme
Miktar
miktar
zsuyu
Tketimi
Kapasitesi (m3/sezon) (m3/sezon) Miktar
(Kii)
3
(ton/sezon)
(m /sezon) (m3/sezon)

Toplam
Su
miktar

Pirina
(Ton/sezon)

Elektrik
Enerjisi
(kW/sezon)

56

Bayndr

2 Faz

3.0

3600

1800

360

1440

-45

1755

3420

288000

57

Bayndr

3 Faz

5.0

11250

13500

9000

4500

35

13535

4500

1237500

58

Bayndr

3 Faz

3.0

3600

4320

2880

1440

-1751

2569

1440

216000

59

Bayndr

3 Faz

2.0

300

360

240

120

-124.8

235.2

120

18000

60

Torbal

Pres

3.0

900

630

270

360

38

668

360

54000

61

Torbal

Pres

4.0

750

525

225

300

43.2

568.2

300

45000

62

Torbal

Pres

2.0

300

210

90

120

25

235

120

18000

63

Torbal

3 Faz

2.0

900

1080

720

360

22

1102

360

99000

64

Torbal

3 Faz

4.0

12000

14400

9600

4800

50

14450

4800

1320000

65

Torbal

3 Faz

2.0

1800

2160

1440

720

11

2171

720

198000

66

Torbal

3 Faz

2.0

3600

4320

2880

1440

36

4356

1440

396000

60

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

Zeytin
Karasu
lave su
Zeytin
Su
leme
Miktar
miktar
zsuyu
Tketimi
Kapasitesi (m3/sezon) (m3/sezon) Miktar
(Kii)
3
(ton/sezon)
(m /sezon) (m3/sezon)

Toplam
Su
miktar

Pirina
(Ton/sezon)

Elektrik
Enerjisi
(kW/sezon)

67

Torbal

3 Faz

2.5

3000

3600

2400

1200

40

3640

1200

330000

68

Torbal

2 Faz

4.0

21600

10800

2160

8640

108

10908

20520

1728000

69

Torbal

2 Faz

2.0

3000

1500

300

1200

22

1522

2850

240000

70

Torbal

2 Faz

3.5

6300

3150

630

2520

79

3229

5985

504000

71

Seluk

Pres

3.0

400

280

120

160

38

318

160

24000

72

Seluk

Pres

3.0

630

441

189

252

54.4

495.4

252

37800

73

Seluk

Pres

3.0

450

315

135

180

27

342

180

27000

74

Seluk

Pres

3.5

3600

2520

1080

1440

43

2563

1440

216000

75

Seluk

3 Faz

4.0

3500

4200

2800

1400

58

4258

1400

385000

76

Seluk

2 Faz

3.0

1000

500

100

400

43

543

950

80000

77

Seluk

3 Faz

3.0

8222

9866.4

6577.6

3288.8

264.36

10130.76

3288.8

904420

61

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

Zeytin
Karasu
lave su
Zeytin
Su
leme
Miktar
miktar
zsuyu
Tketimi
Kapasitesi (m3/sezon) (m3/sezon) Miktar
(Kii)
3
(ton/sezon)
(m /sezon) (m3/sezon)

78

Toplam
Su
miktar

Pirina
(Ton/sezon)

Elektrik
Enerjisi
(kW/sezon)

79

Seluk

3 Faz

1.5

7200

8640

5760

2880

86

8726

2880

792000

80

Bergama

3 Faz

2.5

630

756

504

252

-271.6

484.4

252

37800

81

Dikili

3 Faz

2.0

1000

1200

800

400

15

1215

400

110000

82

Dikili

3 Faz

3.0

3600

4320

2880

1440

16

4336

1440

396000

83

Dikili

3 Faz

3.0

1000

1200

800

400

27

1227

400

110000

84

Dikili

Pres

1.5

270

189

81

108

13.6

202.6

108

16200

85

Tire

3 Faz

2.5

3375

4050

2700

1350

13.5

4063.5

1350

371250

86

Tire

Pres

3.0

1800

1260

540

720

108

1368

720

108000

87

Tire

3 Faz

3.0

360

432

288

144

1.8

433.8

144

39600

88

Tire

Pres

3.0

225

157.5

67.5

90

16

173.5

90

13500

62

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

Zeytin
Karasu
lave su
Zeytin
Evsel Su
leme
Miktar
miktar
zsuyu
Tketimi
Kapasitesi (m3/sezon) (m3/sezon) Miktar
(Kii)
3
(ton/sezon)
(m /sezon) (m3/sezon)

Toplam
Su
miktar

Pirina
(Ton/sezon)

Elektrik
Enerjisi
(kW/sezon)

89

Tire

2 Faz

3.0

9000

4500

900

3600

216

4716

8550

720000

90

Tire

3 Faz

2.0

900

1080

720

360

22

1102

360

99000

91

Tire

2 Faz

1.0

1200

600

120

480

607

1140

96000

92

Tire

Pres

3.0

135

94.5

40.5

54

15.8

110.3

54

8100

93

Tire

3 Faz

1.5

2700

3240

2160

1080

54

3294

1080

297000

94

Tire

3 Faz

3.0

1800

2160

1440

720

27

2187

720

198000

95

Tire

3 Faz

2.0

600

720

480

240

-274.8

445.2

240

36000

96

Tire

2 Faz

3.0

2700

1350

270

1080

76

1426

2565

216000

97

Tire

3 Faz

4.0

4800

5760

3840

1920

36

5796

1920

528000

98

Tire

2 Faz

2.0

4800

2400

480

1920

-42

2358

4560

384000

99

Tire

2 Faz

2.0

3000

1500

300

1200

-45

1455

2850

240000

63

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

Zeytin
Karasu
lave su
Zeytin
Su
leme
Miktar
miktar
zsuyu
Tketimi
Kapasitesi (m3/sezon) (m3/sezon) Miktar
(Kii)
3
(ton/sezon)
(m /sezon) (m3/sezon)

Toplam
Su
miktar

Pirina
(Ton/sezon)

Elektrik
Enerjisi
(kW/sezon)

100

Tire

3 Faz

2.0

600

720

480

240

18

738

240

66000

101

Tire

Pres

2.0

1800

1260

540

720

18

1278

720

108000

102

Urla

Pres

2.0

480

336

144

192

21.4

357.4

192

28800

103

Urla

Pres

3.0

540

378

162

216

32.2

410.2

216

32400

104

Urla

3 Faz

2.0

2400

2880

1920

960

65

2945

960

264000

105

Urla

3 Faz

4.0

2400

2880

1920

960

65

2945

960

264000

106

Urla

3 Faz

3.0

2250

2700

1800

900

22

2722

900

247500

107

Urla

3 Faz

3.0

1800

2160

1440

720

11

2171

720

198000

108

Urla

Pres

2.0

360

252

108

144

35.8

287.8

144

21600

109

Urla

Pres

3.0

450

315

135

180

2.7

317.7

180

27000

110

Urla

3 Faz

3.0

3600

4320

2880

1440

4321

1440

396000

64

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

Zeytin
Karasu
lave su
Zeytin
Su
leme
Miktar
miktar
zsuyu
Tketimi
Kapasitesi (m3/sezon) (m3/sezon) Miktar
(Kii)
3
(ton/sezon)
(m /sezon) (m3/sezon)

Toplam
Su
miktar

Pirina
(Ton/sezon)

Elektrik
Enerjisi
(kW/sezon)

111

Urla

Pres

2.5

450

315

135

180

315

180

27000

112

Urla

Pres

2.0

480

336

144

192

0.4

336.4

192

28800

113

Urla

Pres

3.0

720

504

216

288

0.6

504.6

288

43200

114

Urla

Pres

3.0

450

315

135

180

316

180

27000

115

Aydn

3 Faz

2.0

1500

1800

1200

600

18

1818

600

165000

116

Aydn

3 Faz

2.0

2400

2880

1920

960

29

2909

960

264000

117

Aydn

3 Faz

4.0

4800

5760

3840

1920

36

5796

1920

528000

118

Aydn

3 Faz

5.0

6000

7200

4800

2400

45

7245

2400

6600000

119

Aydn

3 Faz

2.0

1560

1872

1248

624

32.8

1904.8

624

171600

120

Aydn

3 Faz

4.0

1800

2160

1440

720

29

2189

720

198000

121

Aydn

3 Faz

4.0

4800

5760

3840

1920

22

5782

1920

528000

65

Anket
No

Blge

Proses
Tipi

Sezon
(ay)

Zeytin
Karasu
lave su
Zeytin
Su
leme
Miktar
miktar
zsuyu
Tketimi
Kapasitesi (m3/sezon) (m3/sezon) Miktar
(Kii)
3
(ton/sezon)
(m /sezon) (m3/sezon)

Toplam
Su
miktar

Pirina
(Ton/sezon)

Elektrik
Enerjisi
(kW/sezon)

122

Aydn

3 Faz

5.0

4500

5400

3600

1800

27

5427

1800

495000

123

Aydn

3 Faz

4.0

6000

7200

4800

2400

29

7229

2400

660000

124

Aydn

3 Faz

3.0

2250

2700

1800

900

16

2716

900

247500

125

Aydn

3 Faz

5.0

6000

7200

4800

2400

45

7245

2400

660000

126

Aydn

Pres

4.0

600

420

180

240

36

456

240

36000

127

Aydn

3 Faz

3.0

3600

4320

2880

1440

54

4374

1440

396000

128

Aydn

3 Faz

3.0

54000

64800

43200

21600

11

64811

21600

5940000

129

Aydn

3 Faz

3.0

5400

6480

4320

2160

49

6529

2160

594000

130

Aydn

3 Faz

2.0

1800

2160

1440

720

11

2171

720

198000

131

Aydn

3 Faz

4.0

6000

7200

4800

2400

22

7222

2400

660000

421473.5

446223.35

278453.05

167770.3

4280

144477

48354180

Toplam

450503.4 56342

66

Yukardaki Tablo 19dan yararlanlarak 2 fazl srekli sistem, 3 fazl srekli sistem ve kesikli sistemde toplam su tketimi, atksu oluumu, pirina miktar ve
tketilen enerji miktarlar ise Tablo 20de ve ekil 9da verilmitir.
Tablo 19. Anket Yaplan zeytinya iletmelerinde proses tipine gre oluan atk miktarlar

Proses
Tipi

3 FAZ
2 FAZ
PRES
TOPLAM

letme
Says

70
11
48
129

Zeytin
lave su
Zeytin
Karasu
Toplam
leme
miktar
zsuyu
Miktar
Atksu
3
3
Kapasitesi (m /sezon) Miktar (m /sezon)
Miktar
(ton/sezon)
(m3/sezon)
(m3/sezon)
331062
58600
30011.5
419673.5

262149.6
5860
900345
277013.1

131605.7
23440
12004.6
167050.3

393755.3
5860
21008.05
420623.4

396203.26
29813
22305.09
448321.4

Pirina
Pirina
Elektrik
(Ton/sezo (Ton/sezon) Enerjisi
n)
(kW/sezon)
Sulu

Kuru

0
55670
0
55670

132424.8
0
12004.6
144429.4

41773320
4688000
1699860
481611.80

67

Anketler sonucu iletmelerin retim kapasitesi ve karasu miktarlar, retim trne gre ekil
9da verilmitir.
500000
lenen Zeytin
Kapasitesi
(ton/sezon)
Karasu miktar
(m3/sezon)

400000
300000
200000
100000
0
2 FAZ

3 FAZ

PRES

ekil 9. retim trne gre ilenen zeytin ve karasu miktarlar

68

BLM 5
ZEYTNYAI RETMNDEN OLUAN KARASULARIN KARAKTERZASYONU,
UYGULANAN ARITILABLRLK DENEMELER VE SONULARI

Zeytinya retiminden Oluan Karasularn Karakterizasyonu

Proje kapsamnda ziyaret edilen ve durum tespiti yaplan baz zeytinya iletmelerinden karasu
ve pirina numuneleri alnm ve bu numuneler DE evre Mhendislii Blm,Atksu
Laboratuvarnda analiz edilmitir. Atksu ve pirina karakterizasyonunun sonular Tablo
20de verilmitir.
Karasu Numuneleri le Yaplan Artlabilirlik Denemeleri ve Sonular
Bu alma kapsamnda, zmir li Bornova lesinde bulunan bir iletmeden farkl zamanlarda
alnan atksu numunelerinin karakterizasyonlar yaplm ve bu numunelerle artlabilirlik
almalar yrtlmtr. Numunelere, kimyasal n artma, kimyasal oksidasyon ve distilasyon
ilemleri, ayr ayr ve birleik olarak uygulanmtr. Ham atksuda ve artlm suda KO, BO5,
fenol, ya-gres ve renk analizleri Standart Metodlara gre yaplmtr. TOC analizi iin
DOHRMAN DC 190 TOC cihaz kullanlmtr.
Kimyasal n Artm
Asit kraking ilemi ile numunelerin pH deerleri, deiik dozlarda % 37 saflkta hidroklorik
asit (HCl) zeltisi ilavesi ile pH=1.50 deerine indirilmitir. Numuneler jar testi deney
dzeneine alnm, 225 rpmde 5 dakika hzl kartrma, 30 rpmde 45 dakika yava kartrma
uygulanmtr. 2 saat keltimden sonra faz ayrm gereklemi, artlm st sular alnarak
KO tayini yaplmtr. Bu numunelere 2025 gr/L Ca(OH)2 ilave edilerek, pH deerleri 12ye
ayarlanmtr. Yeniden ayn koullar altnda jar testi uygulanm, 4 saat bekleme sonrasnda
numunelerin artlm st sular alnarak, KO tayinleri yaplmtr.
Fenton Reaktifi ile Oksidasyon
Oda scaklnda ve 50 C ye kadar stlm olan numunelerin pH deerleri deiik dozlarda
hidroklorik asit (HCl) zeltisi ilavesi ile, pH=3.5e ayarlanmtr. Bu numunelere deiik
dozlarda FeSO4.7H2O ve H2O2 ilave edilmitir. Numunelere 5 dakika hzl kartrma, 45
dakika yava kartrma ilemleri uygulanmtr. 1 saat keltimden sonra numunelerin st
sular ayrlm, 3.5 olan pH deerleri %10luk Ca(OH)2 zeltisiyle pH=7ye ayarlanmtr.
Numuneler, H2O2nin uurulmas amacyla 4 saat bekletilmi ve bu sre sonunda st sular
alnarak analiz yaplmtr.

69

Tablo 20. Proje kapsamnda baz zeytinya iletmelerinden alnan karasu ve pirina numunelerinin karakterizasyon sonular
LETME BLGLER
letme Ad
Gnizi Belevi
Zeytinya
letmesi
Belevi-Seluk
letme Mevkii
3-fazl
retim Tr
Numune
Geli 14.10.2002
Tarihi
Numunenin
Alnd yer
ATIKSU KARAKTERZASYONU
4.99
pH
79 200
KO (mg/L)
6 420
AKM (mg/L)
55 898
TKM (mg/L)
Ya-Gres (mg/L) 6 370
475
Fenol (mg/L)
Toplam N (mg/L) 50
Toplam P (mg/L) 325

Doruluk
Zeytinya
letmesi
UlucakKemalpaa
3-fazl
22.11.2002

Doruluk
Zeytinya
letmesi
UlucakKemalpaa
3-fazl
22.11.2002

Yatay santrifj

Dikey santrifj

5.22
148 000
30 800
94 626
14 824
640
-

5.60
12 000
1 896
4454
1 224
61
-

5.20
80 000

Tari

Torbal

Verde
Zeytinya
Fabrikas
Torbal

25.11.2002

3-fazl
25.11.2002

5.52
100 000
25 584
71 216
10 950
410
-

PRNA KARAKTERZASYONU

Su muhtevas (%) TKM (%)

Ya (%)

70

letme Ad
letme Mevkii
retim Tr
Numune Geli Tarihi
Numunenin Alnd yer
pH
KO (mg/L)
AKM (mg/L)
TKM (mg/L)
Ya-Gres (mg/L)
Fenol (mg/L)
Toplam N (mg/L)
Toplam P (mg/L)

Ahmet Gnen
Zeytinya l.
Torbal
2-fazl
3.12.2002
Separatr k
6.26
2 960
1 566
-

LETME BLGLER
Mustafa Pnar
Mustafa Pnar
Yaln Yrkolu
Zeytinya l.
Zeytinya l.
Zeytinya l.
Bayndr
Bayndr
Tire
3-fazl
3-fazl
3-fazl
13.12.2002
13.12.2002
21.02.2003
Dekantr
Separatr
Dekantr
ATIKSU KARAKTERZASYONU
5.14
6.50
5.15
112 000
1 120
144 000
24 840
373
24 400
86 512
1 122
7 265
235
7 560
345
-

Gnizi Belevi
Zeytinya (I)
Bornova
3-fazl
14.10.2002
Dekantr

Gnizi Belevi
Zeytinya (II)
Bornova
3-fazl
10.03.2003
Dekantr

4.90
92 000
7 200
382
-

4.26
82 000
-

PRNA KARAKTERZASYONU

Su muhtevas (%)

Kat madde
muhtevas (%)
Ya (%)

Sulu pirina: 71.50 Sulu pirina: 56.70 Sulu pirina: 56.70 Sulu pirina: 69.70
Susuz
pirina:
60.35
Sulu pirina: 28.49 Sulu pirina: 43.20 Sulu pirina: 43.20 Sulu pirina: 30.20
Susuz
pirina:
39.64
Sulu pirina: 12.70 Sulu pirina: 3.74 Sulu pirina: 3.74 Sulu pirina: 2.20
Susuz
pirina:
49.80

71

Distilasyon lemi
Distilasyon denemelerinde iki farkl deney dzenei kullanlmtr. Bunlardan ilki 0.37 kWlk
vakum altnda yaplan distilasyon, dieri ise, serbest basnta yaplan distilasyondur. Vakum
altnda yaplan distilasyon denemelerinde, atksu scakl 60Cye getirilince, vakum pompas
altrlmtr. Serbest basnl denemede ise karasu 80Cde kaynamaya balam ve 96Cde
ilk distilat elde edilmitir.
Belevi Zeytinya letmesinden Alnan I Numaral Karasu Numunesi le Yaplan
Artlabilirlik Denemeleri
Numuneye deiik dozlarda hidroklorik asit (HCl) ilavesiyle, asit kraking ilemi uygulanmtr.
Uygulama srasnda ham suyun pH 4.6dan; 2, 1.5 ve 1.0 deerlerine ayr ayr ayarlanmtr.
Ayarlanan pH deerlerine gre elde edilen KO giderim verimleri Tablo 21de verilmitir.
Tablo 21. Belevi zeytinya iletmesinden alnan I numaral karasu numunesi ile farkl
pHlarda yaplan asit kraking ilemlerinin sonular
Numune
Tanm
Ham karasu
I
II
III

Asit Sarfiyat
(ml)
17.0
14.0
11.2

pH
4.6
1.0
1.5
2.0

KO
(mg/L)
92 000
84 000
80 000
60 000

KO Giderme
Verimi (%)
8.7
13.0
34.8

Asit kraking sonrasnda, pH = 1.5 seviyesinde en iyi amur kelmesi gzlenmitir. Bu

nedenle, pH=2de daha fazla verim elde edilmesine ramen, pH 1.5 olan numune esas
alnarak, bu numuneye kire ile kimyasal ktrme ilemi uygulanmtr. Bu numuneye
vakumlu distilasyon ilemi uygulanm ve bulunan sonular Tablo 22de verilmitir.
Tablo 22. Belevi zeytinya iletmesinden alnan I nolu karasu numunesinin farkl
artma kademelerinden geirildikten sonraki kalitesi
Numune
Ham karasu
Kimyasal nartma sonras
Distilasyon sonras

KO (mg/L)
92 000
68 000
8 000

KO Giderme Verimi (%)

26.1
91.3

Kimyasal n artma ve serbest basn altnda uygulanan distilasyon ilemlerinden geirilmi olan
distilata ve 50Cye kadar stlm olan distilata fenton reaktifi ile kimyasal oksidasyon ilemi
uygulanmtr. Artlm suda KO ve TOC analizleri yaplm ve sonular Tablo 23te de
verilmitir.

72

Tablo 23. Belevi zeytinya iletmesinden alnan I nolu karasu numunesi ile yaplan
artlabilirlik denemelerinin toplu sonular
Deney Aamas
Hamsu
n artma
Fenton oksidasyonu (20oC)
Fenton oksidasyonu (50C)
n artma+Fenton oks.(20oC)
Distilasyon
Distilasyon+Fenton oks.
(20oC)
Fenton oks. (20oC)
+Distilasyon
Fenton oks. (50C) +
Distilasyon
n artma+Distilasyon
n artma+Fenton oks.
(50C)+Distilasyon

KO
(mg/L)
92 000
48 000
64 000
32 000
40 000
26 000
16 000

KO Giderme
Verimi (%)

TOC Giderme
Verimi (%)

47.8
30.4
65.2
56.5
71.7
82.6

TOC
(mg/L)
37 240
15 578
23 534
16 450
21 770
13 000
5 028

8 400

90.9

3 905

89.5

5 840

93.7

8 852

76.2

2 000
2 800

98
97

1066
5 634

97.1
84.9

58
37
56
41.5
65
86.5

Belevi Zeytinya letmesinden Alnan II Numaral Numune le Yaplan

Artlabilirlik Denemeleri
Belevi Zeytinya letmesinden farkl tarihte alnan II nolu karasu numunesi ile eitli artma
alternatifleri ayr ayr ve kombine olarak denenmitir. Artlm suda KO ve TOC analizleri
yaplm ve sonular Tablo 24de verilmitir.
Tablo 24. Belevi zeytinya iletmesinden alnan II nolu karasu numunesi ile yaplan
artlabilirlik denemelerinin toplu sonular
Deney
Aamas

KO
(mg/L)

TOC
(mg/L)

TOC Giderme
Verimi (%)

80 000
40 000
32 000
48 000
32 000
24 000
6 800
5 200
4 350
15 000
14 000
6 000
7 340

KO
Giderme
Verimi (%)
50
60
40
60
70
91.5
93.5
94.6
81.3
82.5
92.5
90.8

Ham karasu
Fenton oksidasyonu (20oC)
Fenton oksidasyonu (50oC)
n artma
n artma+Fenton oks. (20oC)
n artma+Fenton oks. (50oC)
Distilasyon
Distilasyon+Fenton oks. (20oC)
Distilasyon+Fenton oks. (50oC)
n artma+Distilasyon
Fenton oks. (20oC) +Distilasyon
Fenton oks. (50oC) +Distilasyon
n artma+Fenton oksidasyonu
(20C)+Distilasyon
n artma+Fenton oksidasyonu
(50C)+Distilasyon

59 500
7 482
6 723
16 184
5 551
4 662
2 331
2 065
1 704
1 066
1 393
1 068
1 110

87.4
88.7
72.8
90.7
92.2
96.1
96.5
97.1
98.2
97.7
98.2
98.1

4 970

93.8

1 050

98.2

73

BLM 6
SONULAR

Akdeniz lkeleri iin nemli endstriyel aktivitelerden biri olan zeytinya retimi
sonrasnda oluan atksular, karasu olarak tanmlanmaktadr. Karasuyun artlmas,
Akdeniz lkelerindeki zm en zor evre problemlerinden birisidir. Karasu yksek
organik kirlilik ve polifenol ierir. Karasu (yurt dnda OMW veya OME olarak
tanmlanmaktadr), tam olarak biyolojik olarak zor ve yava ayrabilir bir atksu
olduundan, biyolojik olarak zor artlabilir bir atksudur. Karasuyun tm bileenleri ayn
hzla ayramazlar. rnein ekerler ve ksa zincirli uucu asitler daha hzl bir ekilde
paralanrken, atksuyun bileimindeki polifenoller ve lipidler daha yava olarak ayrrlar.

Karasuyun artma ve uzaklatrma ekli, kat atk depolama tesislerinde oluan p sznt
sularnn artm ile kyaslanabilir. En nemli farkll, karasuyun toplam KO
konsantrasyonunun, p sznt suyundan daha yksek olmasdr. Sznt suyunda ise ar
metaller ve halojenrl organikler yksektir. Karasu artmnda kullanlan prosesler: fiziksel,
fizikokimyasal ve biyolojik olarak snflandrlabilir. Fiziksel ve fizikokimyasal olanlar,
termal prosesleri (buharlatrma ve yakma) kapsamaktadr. Fizikokimyasal yntem olarak,
koaglasyon/floklatrma/keltim, ultrafiltrasyon ve ters ozmoz kullanlmaktadr. Biyolojik
artma yntemleri ise, anaerobik ve aerobik biyolojik prosesler olarak snflandrlmaktadr.

Karasu artm iin biyolojik artma proseslerinin yansra, biyolojik olmayan yntemler de
denenmitir. Karasu ve pirinadan deerli yan rnlerin geri kazanm konusunda
aratrmalar da yrtlmektedir. Karasuyun dorudan aerobik biyolojik artm, bu suyun
ieriinde yksek konsantrasyonlarda bulunan kirleticiler nedeniyle imkansz hale
gelmektedir. Karasuyun evsel atksularla kartrlarak aerobik artm mmkn olmaktadr.
talyada 1979 ylndan beri alan ve evsel atksularla karasuyu birlikte artan bir aerobik
biyolojik artma tesisi mevcuttur. Karasuyun anaerobik artm amacyla eitli anaerobik
prosesler kullanlmaktadr. Anaerobik lagnler, anaerobik kontakt prosesleri, yukar akl
amur yatakl reaktrler (UASB), anaerobik filtreler kullanlabilecek anaerobik prosesler
arasnda yer almaktadr.

Termal prosesler; distilasyon ve buharlatrma prosesleri, pirinay yakt olarak kullanmak ve

sulu atn yaklmas olarak snflandrlabilir. Koaglasyon-floklatrma-keltim prosesi,
organik kirleticileri gidermede ok verimli deildir. Bu proses, biyolojik artmadan sonra
ileri artm olarak kullanlabilir ve kalc kirleticiler ile askda kat maddeleri gidermeye
yarar. Membran proseste retantat ve permeat elde edilir. Permeat, en son artma iin, bir
evsel atksu artma tesisine gnderilebilir veya kalitesine bal olarak zeytinya
iletmesinde yeniden kullanlmak zere geri dndrlebilir ve alc ortama boaltlmaz.
Retantat, nihai olarak uzaklatrlmak zere kompost tesisine veya yakt olarak kullanlmak
zere pirina ile birlikte deerlendirilmek zere uzaklatrlabilir.

Karasuyun artlmas, zararsz hale getirilmesi veya faydal rn eldesinde kullanm konular
uzun zamandan beri aratrma konusudur. Karasu problemi bir aratrma konusu olarak ok
ilgin biimlerde ele alnm, ancak bir btn olarak incelenmedii iin daima aratrma
dzeyinde kalm ve herkesten kabul grm uygulanabilir sonulara ulalamamtr.

74

Aratrma sonularnn ekonomik olabilirlii, teknolojik altyap ve yetimi personel

gereksinimi daima daha az incelenmitir.

Karasu artmnda gnmze kadar en ok uygulanan artma yntemi, lagnlerde

buharlamaya brakmaktr. Ancak Avrupa Birlii standartlarna uymad iin yeni araylar
srmektedir. nk buharla birlikte atmosfere VOC, uucu organik karbonlu bileikler
verilmekte ve kirlilik problemi hava ortamnda devam etmektedir. Lagnlerde
buharlatrmadan sonra bir dier cazip seenek, tarmda kullanmaktr. Karasu, retim
sezonu itibar ile, yal mevsimlerde ortaya kt iin depolanmas gerekmektedir.
Burada depolama ve sulama iin yeterli alan bulmak kadar, bu sulamaya arazi sahiplerini
ikna etmek de nemli bir problemdir. Arazinin tarmsal deerinin azalmas, yeralt ve
yzeysel sularn kirlenmesi sorunlar vardr. Karasuyun n artma gereksinimi, retim
noktasndan sulama alanlarna tanmas ve bunun idare tarafndan kontrolunun masraf
hususlar gzard edilmemelidir.

Karasudan kurtulmak iin iki fazl sisteme dnmek, sorunu tamamen zememektedir.
nk fazl sisteme gre daha nemli pirinann kurutulma ve susuzlatrlma masraf ve
kan buharlarn artlmas sorunu vardr. Son aratrmalar ve genel eilim, pirinann
kompost haline getirilmesini ve tarmda kullanlmasn daha ekonomik ve evre dostu
olarak grmektedir. nk pirina yaklnca ortaya kan gazlarn artma masraf yksektir.
Pirinann evreye zarar vermeden yaklmas, enerji retimi amacyla, santrallerde yaplabilir.
Bu durumda btn yl yetecek kadar pirina bulmak sorun olmaktadr. Santralde alternatif
bir yaktn da kullanlabilir olmas veya pirinann depolanmas gerekli olmaktadr.

Artma tesisi ilk yatrm ve iletme masraflar, zeytinyan maliyetini % 3 ila % 6 arasnda
artrarak karlanabilir. Ancak burada sorun, artmann merkezi nitelerde yaplmas ve
karasuyun artma tesisine tanmasnda ve iletilmesindedir.

Yunanistan ve dnyadaki dier lkelerde uygulanan artma yntemleri aada ksaca

zetlenmitir.
Giritte buharlatrma havuzlar, Sakz Adasnda toprak ukurlar, Kbrsta topraa yayma
yntemleri uygulanmaktadr. Bu yntemlerin sakncas, estetik ve koku sorunlar olmaktadr.
Giritte kimyasal oksidasyon ve anaerobik rtmeden oluan artma tesisinin, ilk yatrm ve
iletme masraflarnn yksek olduu belirtilmektedir.
Son yllarda membran prosesler kullanlarak, karasudan polifenol geri kazanm yaplmaktadr.
Bu kimyasal, parfm ve ecza sanayinde uygulanabilir durumdadr. Ancak, bu yntemin byk
lekli uygulanmas iin henz ok erkendir.

Samosta doal ktrme ile sv ve amur birbirinden ayrlmaktadr. Ancak bu yeterli

deildir.

Midillide yetkililer bir nlem olarak karasuyun doaya dearjndan nce kire ilavesi ve
keltimi art komu ve kirlilii bir miktar azaltmay planlamlardr. Bu konuda detayl bir
alma, AB program erevesinde yrtlmektedir.

75

Kos Adasnda btn karasuyun depolanmasna karar verilmi ve su basit tanklarda

depolanmtr. Bu karar adadaki 14 reticiden 12si tarafndan uygulanmtr.

Anaerobik artma ve membran filtrasyonuna dayanan bir pilot artma tesisi, Giritte 1999
ylndan beri almaktadr. Bu tesisin ilk yatrm masrafnn 1 m3 karasu iin 100 - 170
ve iletme masrafnn da 3.5 5.5 olduu tahmin edilmektedir. lk yatrmn % 40nn
yardmla gerekletirilmesi varsaym ile, bu artmann zeytinyann litre fiyatn 3-6 -cent
(0.03 0.06 ) arttrd belirtilmektedir. u anda markette zeytinyann litresinin 3-6
olduu varsaylrsa, fiyatnn % 1 artaca dnlebilir. Ancak, byle bir artma tesisinin
ekonomik olabilmesi iin, en az 1500 ton zeytinya retilmesi gerekmektedir. Daha kk
bir tesis iin ekonomik deildir.

Giritteki pilot tesisin k suyunun KO konsantrasyonu 500 mg/L olup, bu suyun

yzeysel sulara dearj, Trkiyedeki evre mevzuatna gre(250 mg/L isteniyor) mmkn
deildir.

2002 ylnda yaplan bir almada (Beccari, 2002), gnlk kapasitesi 15 m3 olan bir artma
tesisinde, 1 m3 karasuyun toplam artma maliyeti (ilk yatrm+iletme) 38.56 Euro/ m3
olarak verilmitir.Bu yntemde bentonit ilavesi, anaerobik ve aerobik biyolojik reaktrler
kullanlmtr. Buna ramen, k suyunda znm KO deeri 3000 mg/Lnin altna
dmemektedir. kan amur miktar, anaerobik reaktrde bile giri suyunun % 15idir.
Ksaca, anaerobik reaktre gnde 100 m3/gn karasu girerse, artlm suyun yansra, 15
m3 /gn amur kacak ve atlacaktr. Aerobik biyolojik reaktrde de buna yakn miktarda
bir atk amur oluacaktr. Biyolojik yntemlerle karasuyu artmaya almak; hem iyi
yetimi personele gerek olmas, hem de belli bir atksu hacminin altndaki tesislerde artma
tesisinin kurulmasnn uygulanabilirliinin olmamas gibi nedenlerle, bizce uygun bir zm
gibi grlmemektedir.

Amerika Birleik Devletlerinde, Kaliforniyada bir firma (Trivalley growers) zeytin retimi ile
birlikte zeytinya da retmektedir. Anlan firma ya retiminden kan suyu evaporatrlerde
buharlatrarak tekrar kullanmaktadr. Bu yntem, Amerikada buharlatrma havuzlarnn
tabanna, yeni ynetmelie gre, yeniden geirimsizlik tabakas denmesine gre daha ucuz
bulunmutur. Ayrca, enerji komisyonu enerji verimlilii blmnden dl almtr. Ayrca bu
yntem, btn gda sanayi iin nerilmektedir. Bu proje iin ekonomik veriler sunulmamtr.
Ekim 2000 tarihli bir raporda (Biomat.net) Kasm 2000de Portekiz ve Yunanistanda photofenton yntemine dayal artma tesisleri ina edileceinden bahsedilmektedir. Bu raporun ilgin
taraf, photo-fenton yntemiyle artlan suyun tekrar ya retim prosesinde
kullanlabileceinin belirtilmesidir. Bu projede de 5 gr/L Ca(OH)2 dozu ve 1 gn (24 saat) sre
ile keltim yaplmas, n artma olarak verilmitir. Ancak, amurun ayrlmas probleminin
zlemedii belirtilmektedir.
Pariste Aralk 2001de IRC tarafndan sunulan ve u anda piyasada satta bulunan santrifj
ve distilasyon yntemine dayal mobil artma tesisleri vardr. Bunlardan 3 adedi de, halen
endstriyel tesislerde kullanlr vaziyettedir.

76

Karasu problemi bizim lkemizdekine en ok benzeyen lke, Avrupa Birlii yesi olan
Yunanistandr. 1 Kasm 2002de Midilli Adasnda bu konuyla ilgili olarak yaplan bir bilimsel
toplantnn sonu bildirisinde pek ok biyolojik, fiziksel ve kimyasal yntemlerin denenmesine
karn, hi kimse tatmin edici bir teknik zm bulamad ifadesine yer verilmitir. Daha sonra
en azndan Yunanistan rneinde olduu gibi, kk zeytin ya reticilerinin btn blgeye
dald durum iin aklamasyla, problemin esas zorluklarndan bir dieri de ortaya
konmutur.
AB tarafndan desteklenen Bir Yunan niversitesinin Atk Ynetimi Blm tarafndan
yrtlen proje erevesinde; Kuzey Egedeki adalarda baz zeytinya retimi yapan
iletmelerde, pilot lekli artma tesisleri ina edilmitir. Bu pilot tesislerin inaat masrafnn
yarsn AB, yarsn da zeytinya reticisi iletmeler stlenmitir. Bu toplantda sunulan
sonular, gerek zeytinya retim iletmelerinde ina edilmi gerek pilot artma tesislerinden
elde edilmi sonulardr. Teknik detaylar aklandktan sonra, elde edilen sonular aada
zetlenmitir:
1. Karasu probleminin standart bir zm yoktur. Her tesis kendi yntemini belirlemelidir.
Bu konuda ok fazla yntem mevcuttur. Bu yntemlerin birbirine kyasla baz stnlkleri
ve sakncalar mevcuttur.
2. ncelikle retimin her safhasnda kan atklarn azaltlmas iin, iletme ii dzenlemeler
ve yeniden yaplanma salanmaldr. Bu konuda detayl aklama verilmemitir. Ancak
ykama ve yamur sularnn ayr ayr toplanmas ve bunlarn karasuya karmamasnn
salanmas nerilmektedir. Bylece karasu hacmi bir miktar azaltlabilir. Byle bir
dzenlemenin yaplmas ok masrafl olmayabilir.
3. Karasu artmnda iki temel yaklam vardr: Merkezi artma ve her retim noktasnda
ayr ayr artma. Merkezi artmann ilk yatrm masraf yksek olacaktr. Ancak toplam
masrafn (ilk yatrm ve iletme masraflar toplam) daha az olaca beklenmektedir. Ayrca
merkezi artma iin belirli bir gnlk su hacminin zerinde suyun toplanmas gerekir. Her
tesisin ayr artma yapmas daha kk yatrm ve iletme masraflar, buna karlk ok
byk arazi gerektirir.
4. Kk iletmeler iin n artma ve daha sonrasnda sv ksmn lagn ve araziye verilmesi
gibi yntemler nerilmektedir. amurun kurutularak depolanabilecei belirtilmektedir. AB
destekli bu projeye Midillide 23 reticinin olumlu cevap verdii ve aratrmay destekledii
ifade edilmektedir.

77

BLM 7
NERLER
1. Aerobik ve anaerobik biyolojik artmalarn ekonomik fizibilitesi iin, atksu debisinin belli bir
minimum deerden fazla olmas gerekmektedir. lkemizdeki kk reticileri dikkate alrsak,
bu iletmelerin bir blgede toplanmalarnn biyolojik artmalarn uygulanabilirlii iin n art
olduunu sylemek mmkndr. Ayrca artma tesisinin iletilmesinde uzman elemanlara
ihtiya duyulaca iin, kk iletmelerin mutlaka bir araya toplanmas gereklidir. Kk
zeytinya iletmelerini bir blgede toplaynca, kk iletmelerin daha nce kendi yerlerinde
iledii zeytini buraya tamak gerekecektir. Bunun alternatifi olarak, kk iletmelerin
yerlerinde kalp, atksularnn bir artma tesisi blgesine tanmasdr. Zeytin ekonomik deeri
olan bir maddedir ve mutlaka ya retilecek blgeye tanr. Ancak karasuyun artma tesisine
tanmasn salayacak evre koruma bilinci, lkemizde
sanayide henz tam olarak
gelimemitir ve ancak eitimle kazandrlabilir.
2. Taban konik, st silindirik keltim tanklarnda koaglasyon sonucunda, amurun ayr,
suyun ayr, st kapal havuzlarda depolanmas mmkndr. Bu durumda 1 ton zeytin iin
yaklak 200 kg ya, 400 kg pirina, 600-800 kg karasu oluaca varsaym ile hareket edilirse,
1 ton zeytinin ilenmesine karlk olmak zere, en az 1 m3 hacimli bir toplama tank veya
havuzuna gerek olacaktr.
3. Orta ve byk lekli tesisler iin, ncelikle n artma yaplmas ve n artmadan kan
suyun bir evaporatrde, buharlatrma (evaporasyon) ve youturma ilemlerinden geirilerek
distilat ve kat (sulu amur) ayrlmas prosesini daha uygulanabilir hale getirmektedir. Eer
yakt olarak doal gaz ve pirina kullanlabilirse, bu yaklamn orta ve byk lekli zeytinya
iletmeleri iin ekonomik ve teknik adan en tutarl seenek olmas mmkndr.
4. Karasuyun artmnda evaporasyon (distilasyon) sonucu elde edilen suyun tekrar proseste
kullanld rnekler vardr. Bir sonraki aamada sadece koaglasyon sonras ve ayrca
evaporatrlerde buharlatrlp, kondense edilen suyun geri kazanlarak, proseste tekrar
kullanlmas ve retilen zeytinyann kalitesinin kontrol yaplmaldr. Bu su geri kullanm
prosesinin ilk yatrm ve iletme masraflar, yukarda belirtilen anaerobik biyolojik artmaya
dayanan ynteme gre daha fazla olabilir. Ancak, anaerobik artma tesisinin iletme zorluu ve
minimum 6000 m3 su ile ekonomik olarak iletilebilme koulu, orta ve byk lekli tesisler
iin evaporasyon (distilasyon) prosesini daha uygulanabilir hale getirmektedir. Eer yakt
olarak doal gaz ve pirina kullanlabilirse, bu yaklamn orta ve byk lekli zeytinya
iletmeleri iin ekonomik ve teknik adan en tutarl seenek olmas mmkndr.
5. Avrupada, aerobik ve anaerobik biyolojik artmalarn ok ekonomik olaca ve evre
asndan uygun olduu dnlmektedir. Ancak entegre biyolojik artmann ilk yatrm ve
iletme masraflar, mekanik zorlanm artma ile neredeyse baa batr. kan suyun KO deeri
olan 4000 mg/Lnin, lkemizde yrrlkte olan dearj ynetmeliine uyup uymadn
sylemek mmkn deildir. nk Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmeliinde karasu iin bir
kst yoktur. Zeytinya rafinerileri iin verilen KO=250 mg/L deerine ulamak ok pahal
yntemler gerektirecektir. Bu nedenle, Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin bu adan ele
alnarak, karasu dearj standartlar hususunda revize edilmesi arttr.

78

6. Zeytin karasuyunun artmnda ve bertarafnda uygulanabilecek en uygun yntemlerden birisi;

atksuyun keltimi, amurun ve suyunun ayrlmas ve artlm suyun bir lagnde toplanarak
doal yollarla buharlatrlmasdr. Bu alternatifte, atksu bir toplama havuzunda biriktirildikten
sonra, 1 gn bekleme sreli bir dairesel keltim havuzunda ktrlecektir. Daha sonra
oluan amur ve su fazlar ayr ayr depolanacaktr. amur, amur lagnnde susuzlatrldktan
sonra (%10 KMye kadar), pirina ile birlikte yaklmak zere pirina ileyen tesislere
gnderilecektir. Kat maddesinden ayrlm olan su ise, bir buharlatrma lagnnde toplanacak
ve retim sezonu sonunda toplanan tm sular, Mays ve Ekim aylar arasnda yeni sezona kadar
buharlatrlmaya braklacaktr. Bu alternatifin rnek seilecek bir zeytinya iletmesinde pilot
lekte denenmesi tarafmzdan nerilmektedir. Bylece daha gereki tasarm verileri elde
edilecektir.

Artlm Su
Toplama Havuzu
(t=3 gn)

keltim
Havuzu
(t=1gn)

Lagn
Buharlama
(t= 100 gn)
amurdan ayrlan su

amur

amur Lagn
(t= 30 gn)

amur
% 10 KM

Pirina
yakma
tesisi

ekil 10. Karasuyun artm iin seenek I

7.Zeytin retiminin var ylnda bir zeytinya iletmesinde gnde 30 m3 karasu oluuyorsa, bir
sezonda ortalama 3000 m3 karasu kar. Karasu, hrsz havuzu denilen ya tutucu-keltim
havuzu tr havuzdan getikten sonra, 100 m2lik yzey alan olan bir elek filtre zerine 30 cm
kalnlnda serilecektir. 10 m x 10 m x 0.40 m boyutlarnda olan bu elik konstrksiyon filtre
tabanndan 1 gn boyunca szan su, 3 5 m derinliinde bir havuzda bekletilecektir. Filtrenin
zerinde kalan kat maddeler gn sonunda ya pirinalarn yanna krekle atlacak, ya da bir
amur havuzunda bekletilecektir.
amur havuzuna her gn 10 m3 amur gelmesi beklenmektedir. Bunun kat madde oran
yaklak % 3 civarnda olacaktr. Ancak kat madde miktar artarsa, bu hacim azalabilir.
amurun biriktirilecei havuzun, pirina biriktirilen yere yakn olmas tercih edilmelidir. amur
havuzundan drene olacak suyun, elein altna geen suyun topland havuza verilmesi ve bu
havuzda bekletilmesi gerekir. Sv ksmn biriktirildii havuza her gn 20 25 m3 su gelmesi
beklenmektedir. Eer bu su 3 m derinliinde bir havuzda biriktirilirse, 700 m2lik bir alan,
filtrasyon ve keltim havuzu iin gerekmektedir. Bu havuzun hacmi 2100 m3 olacaktr. Bu
suyun buharlatrlabilmesi iin yan kesildii aylardan sonra (rnein Mays ay gibi) 0.7 m
derinliinde bir buharlatrma havuzuna verilmesi uygun olacaktr.
Buharlatrma havuzuna verilecek su, Mays - Ekim aylar arasnda buharlaarak havuzu
boaltacaktr. amur ksm ise pirina ile kartrlarak tanabilecek hale gelinceye kadar,
amur havuzunda bekletilecektir. Bu da yaklak 1 aylk bir bekleme sresini gerektirir. Ayda

79

bir kere pirina zerine aktarlmak zere bu amuru depolayabilmek iin 300 m2lik alana, 1 m
derinliinde 300 m3lk bir havuza gereksinim olacaktr.
Buharlatrmann salanabilmesi iin 30 m3/gn kapasiteli bir tesiste, Mays ay sonunda 700
m2 yzey alan boalacaktr. 2000 m3 karasuyu buharlatrmak iin 0.7 m derinliinde toplam
3000 m2 alan gerekecektir. Bunun 700 m2si keltim havuzunda bulunduundan, geriye
kalan buharlatrma alan gereksinimi 2300 m2dir. Bu durumda, yaplmas gereken
buharlatrma havuzunun; 0.7 m derinlikte, 2300 m2 yzey alannda ve 1600 m3 hacimde
olmas yeterli olacaktr.

Toplama
Havuzu
t = 1 gn

Filtrasyon ve
keltim
Havuzu

Su
Buharlatrma
Lagn
(sezon
sresince)

Buharlama

amurdan ayrlan
su
amur

amur Lagn
(t=1ay)

ekil 11. Karasuyun artm iin seenek II

8. Bir gnde 10 m3 karasu oluturan bir kk (pres) iletmeden 100 gnlk sezon sonunda
1000 m3/sezon atksu aa kacaktr. 1000 m3lk bir buharlatrma havuzu yaplacaktr.
Havuz boyutlar 40 m x 40 m x 1 m olacaktr. Havuzun bir kenarnda 1 m geniliinde, havuz
uzunluu boyunca (40 m uzunluunda), 40 cm yksekliinde elik konstrksiyon elek
yerletirilecektir. karasu bu elek zerine en ok 30 cm yksekliinde yaylarak 24 saat
bekletilecektir (sresi deiebilir). Eer iletmede hrsz havuzu mevcutsa, bu havuzdan kan
ya alnm karasuyun elee verilmesi daha uygun bir zm olacaktr. Karasu elek zerine
serildiinde, nce ok hzl olarak aaya su geii olacak, daha sonra tkanarak 24 saat
boyunca elek zerindeki kekin kat madde oran artacak, akcl azalacaktr. Ertesi gn ikinci
yklemeden nce filtre zerinde kalan, nispeten akcl az amur ii marifetiyle kenarndaki
amur depolamaya aktarlacaktr. Bu amur depolama ksmnda yaklak 1 ay bekledikten
sonra, (arazide deiebilir) pirinann zerine aktarlacaktr. Elek zerindeki amur, amur
depolamaya aktarldktan sonra, zerinde bir miktar kirlilik kalacaktr. Eer bu kalnt ikinci
defa zerine serilecek karasuyun geiine izin vermeyecek kadar fazla ise, elek basnl su ile
ykanacaktr. Bu ykama suyu da buharlatrma blmne szdrlacaktr (ykama sistemi
emeleri filtrenin altndan yukarya doru su verecek ekilde dzenlenirse, ykama daha etkili
olur).

80

amur depolama
Filtre Sistemi
Toplama
Havuzu

Buharlatrma
Havuzu

Buharlama

ekil 12. Karasuyun artm iin seenek III

9. Orta ve byk lekteki zeytinya iletmeleri iin, ztinya retiminden kan karasuyun bir
atksu toplama havuzunda biriktirilmesi, daha sonra yksek devirli bir santrifjden
(seperatrden) geirilmesi, tarafmzdan en uygun zmlerden biri olarak nerilmektedir.
Bylece, su ve amur fazlar daha iyi ayrlm olacaktr. Bu durumda, amur ve sv ksmn
(atksuyun) ayr havuzlarda veya bir havuzun iki ayr blmesinde bekletilmesi gerekecektir. Sv
ksmn bir buharlatrma havuzunda veya buharlarma lagnnde buharlatrlmas
dnlebilir. Ancak arazi gereksinimi yksek olacaktr. Bu nedenle, bir evaporatr sisteminin
buharlatrma alternatifi olarak ele alnmas, hzl buharlatrma salayacandan, daha uygun
bir zm olacaktr. Ancak maliyeti daha yksek olacaktr. amur ksm ise, bir amur toplama
havuzuna alnp, susuzlatrlmaldr ( ekil 14 ve ekil 15).
Karasuyun keltimden sonra sv ksmnn, Mays ayndan itibaren buharlatrma havuzlarna
tanmas ve bu havuzlarda buharlatrlmas, amurun kurutularak pirina gibi muamele
edilmesi, lkemiz iin balangta uygun bir zm olabilir. Karasu probleminin zm iin ilk
adm olarak ta, n artma ve lagnlerde sv ksm buharlatrma ve bu buharlatrmay
kolaylatrc basit ekipmanlar kullanlmas tarafmzdan ksa vadeli bir zm olarak
nerilmektedir. Ancak karasuyun toplanmas ve buharlatrma lagn iin yer bulunmas baz
blgelerde sorun olabilir.

81

600 ml Karasu
850 ml Karasu

400 ml
amur

150 ml
amur

pH = 5

pH = 2

ekil 13. Karasuyun santrifjleme ile n artm

YA
KIRMA TME

SAF
YA

YATAY SANTRFJ

ZEYTN

PRNA

KARASU

HAMUR
YATAY
SANTRFJ

YA

PRNA (SULU)

ekil 14. 2 Fazl srekli sistemde retim esnasnda atklarn oluumu ve azaltm
(Kristal Zeytinya letmesinde halen uygulanmaktadr).

82

DKEY
SANTRFJ
YATAY
ZEYTN SANTRFJ

YATAY
SANTRFJ
YA

TOPLAMA HAVUZU

AMUR

KARASU
PRNA

SU

ekil 15. 3 Fazl srekli sistemde retim esnasnda atklarn oluumu ve karasuyun n
Artm

nerilen Artma Tesisi Seenek I Iin Tasarm rnei

Bu artma seeneinin 10 m3/gn karasu reten kk lekte bir zeytinya iletmesinden
balayarak 50 m3/gne kadar karasu reten orta lekte zeytinya iletmelerinde uygulanmas
halinde gerekli olan artma tesisi nitelerinin tasarm 10, 20, 30, 40, 50 m3/gn karasu debisi
iin ayr ayr hesaplanm, alan ve hacim ihtiyalar belirlenmitir. Tasarm sonular Tablo
25te ve tasarm yaplan artma tesisi ekil 16da verilmitir.

83

buharlama

Karasu toplama
havuzu

keltim
havuzu

t=3 gn

t=1 gn

Atksu toplama
lagn
t=100 gn

amur
amur lagn
t=30 gn

ekil 16. Artma tasisi seenek I iin artma tesisi akm emas
Tablo 25. Artma tasisi seenek I iin farkl karasu debilerinde artma tesisi tasarm

KARASU
MKTARI

10 m3/gn
20 m3/gn
30 m3/gn
40 m3/gn
50 m3/gn

TOPLAMA
HAVUZU
Hacim
(m3)
30
60
90
120
150

Alan
(m2)
12
20
30
40
50

NTELER
KELTM
HAVUZU
Hacim
(m3)
10
20
30
40
50

Alan
(m2)
5
10
12
16
20

ATIKSU
LAGN
Hacim
(m3)
1000
2000
3000
4000
5000

Alan
(m2)
1000
2000
3000
4000
5000

Tablo 25. (Devam)

KARASU
MKTARI
10 m3/gn
20 m3/gn
30 m3/gn
40 m3/gn
50 m3/gn

AMUR LAGN
Hacim
(m3)
120
240
360
480
600

Alan
(m2)
150
300
450
600
750

ARITMA TESSNN
Toplam alan
Toplam hacim
ihtiyaci (m2)
ihtiyaci (m3)
1167
1160
2330
2320
3492
3480
4656
4640
5820
5800

84

NERLEN PLOT TESSLER

PLOT TESS 1

0.04 m3/gn karasuyu artmak zere, 1 atksu toplama havuzu, 1 n keltim havuzu, 1
amur biriktirme havuzu ve 1 atksu buharlatrma havuzu yaplmas ngrlmektedir. n
keltim havuzunda su, 1 gn sreyle bekletilecektir. %40 amur ve %60 artlm su
fazlar ayr havuzlara alnacaktr. amur, amur biriktirme havuzunda 100 gn sreyle
tutulacaktr. Bu sre sonunda amur younlaacak ve %2 KMden %10 KM (kat madde)
ieriine sahip olacak ve bir miktar kurutulmu olacaktr. Buharlatrma havuzuna alnan
atksu ise, atksu lagnnde 100 gn sre ile biriktirilecek ve kalite asndan bir dengeleme
gerekleecek, ancak retim sezonu sresince buharlama pek gereklemeyecektir.
keltim havuzundan kan suyun ve amurun kirlilik zellikleri, amur biriktirme
havuzunda younlaan amurun bileimi ve buharlatrma havuzunda 3 ay bekletilen suyun
kalitesi, amurun bileimi, alnacak su ve amur numunelerinde yaplacak analizler yardm
ile belirlenecek ve artmann verimi aratrlacaktr. KO ve kat madde analizleri ile izleme
yaplacaktr.

keltim Havuzu
Q=0.04 m3 / gn
talkonma

= 1 gn = 24 saat

Vkeltim = 0.04 m3 / gn* 1 gn = 0.04 m3

Hf =1.0 m
A = V / H 0.04 / 1.0 = 0.04 m2
Dikdrtgen planl keltim havuzu tasarlanrsa;
0,2 * 0,2 *1 m boyutlarnda, konik tabanl bir keltim havuzu yaplmaldr. Bunlardan 3 tane
imal edilmesi ngrlmektedir. Bylece bekleme sresi deitirilebilecektir. Deneyler
sonucunda keltim havuzunda %40 amur keldii gzlenmi olup,
Oluan amur = 0.04 m3 / gn * 0.4 = 0.016 m3 amur / gn olacaktr. Bu amurun 1 gn
sonunda ekilmesi gerekecektir.
amur Biriktirme Havuzu
0.016 m3 amur / gn oluacandan, 100 gn sreyle amuru bekletmek zere yaplacak
amur biriktirme havuzunun hacmi;
Vamur havuzu = 0.016 m3 / gn* 100 gn = 1.6 m3
Hf = 1.0 m
A amur havuzu= 1.6 m2
Gerekli amur biriktirme havuzu alan en az 1.6 m2 olmaldr. Dier taraftan, pilot tesiste
mevcut olacak amur biriktirme havuzunun alan; aada belirtildii gibi 1.85 m2dir.
A= (2.1*2.1)-(1.6-1.6)= 1.85 m2dir.

85

Karasu Buharlatrma Havuzu

Buharlatrma havuzuna alnan atksuyun, atksu havuzunda 100 gn sre ile biriktirilecei
kabuluyle;(amur hacmi karlnca 4- 1.6 = 2.4 m3 su biriktirmek gerekir.)
Vbuharlatrma havuzu = 2.4 m3
H= 1 m
A buharlatrma havuzu = 2.4 m2
olmaldr. Kare planl buharlatrma havuzununu kenarlar 1.6 m * 1.6 m olacaktr.
Buharlatrma haavuzunda oluacak gerek kalnt miktarlarn gzleyebilmek iin ykseklik 1m
alnmtr.
PLOT TESS 2

0.04 m3 / gn karasuyu artmak zere bir toplama havuzu, bir filtrasyon + keltim
havuzu ve sezon sresince oluacak suyu toplamak zere bir buharlatrma havuzu
yaplacaktr. Karasu, havuz uzunluu boyunca yerletirilmi bir elek zerine en ok 30
cm yksekliinde yaylarak, 24 saat bekletilecektir. retim sezonu sresince toplanan
atksu, MaysEkim dneminde buharlatrlacaktr. Filtrasyon + keltim havuzundan
gelen amurlar, bir amur biriktirme havuzunda toplanacaktr. Artma tesisinin kat
madde ve KO giderimindeki verimi, alnacak su numunelerinde yaplacak kimyasal
analizlerle belirlenecektir.

Filtrasyon + keltim + Buharlatrma Havuzu

Q =0.04 m3 / gn
t alkonma = 100 gn
V = 0.04 m3 / gn* 100 gn = 4 m3
Hf =1.0 m
Kare planl bir havuz tasarlanrsa;
L = 2 m,
B=2m
olmaldr.
Karasu, havuz uzunluu boyunca yerletirilmi bir elik rg tel elek zerine en ok 30 cm
yksekliinde verilerek 1 gn sreyle filtrasyon ve keltim gerekleecektir. Elein zerinde
biriken amur, havuzun genilii boyunca 0.5 m eninde, 2 m uzunluunda bir amur toplama
kanal boyunca toplanacaktr.
amur Biriktirme Havuzu
Oluan amur 30 gn sreyle amur biriktirme havuzunda bekletilecek, sonra pirina zerine
aktarlacaktr.
Vamur havuzu = 2 m * 0.5 m *0.6 m = 0.6 m3
Bu amur 1 ay bekletme sonunda pirina zerine aktarlacaktr. Eer amur hacmi daha nce
dolarsa, 1 aydan daha once amur, pirina zerine aktarlacaktr.

86

KAYNAKLAR
1. GEME
2. zmir Ticaret Borsas
3. TAR
4. T.C. D Ticaret Mstearl EBM Kaytlar
5. T.C. D Ticaret Mstearl, AB Genel Mdrl
6. T.C. Babakanlk Devlet statistik Enstits
7. T.C. Tarm ve Kyileri Bakanl, Zeytincilik Aratrma Enstits
8. Uluslararas Zeytinya Konseyi statistikleri
9. TO Raporu ( 2001): Zeytin-Zeytinya Sektr Aratrmas, zmir.
10. engl, F., Oktav, E., okay atalkaya, E., (2002):Zeytinya retim Prosesine Bal
Olarak Oluan Karasuyun Kirlilik Karakteristikleri ve Artm Teknolojileri I. Zeytinya
retiminde evre Sorunlar ve zmleri Uluslararas altay,. Bildiriler Kitab
(basmda), 7-9 Haziran 2002, Balkesir.
11. Oktav, E., atalkaya, E., engl, F. (2003). Zeytinya Endstrisi Atksularnn Kimyasal
Yntemlerle Artm, D.E.. Fen ve Mhendislik Dergisi, zmir (Basm aamasnda).
12. Demicheli M., Bontoux, L. Survey Current Activity on the Valorization of By-Products
from the Olive Oil Industry, European Commission Joint Research Centre, Final Report,
1996
13. Duarte E. A., Neto I. Evaporation Phenomenon as a Waste Management Technology, Wat.
Sci. Tech. Vol.33, No.8, pp 53-61, 1996.
14. talyan Cumhuriyeti Resmi Gazetesi 547/96 Sayl Kanunun Tam Metni, talya, 1996.
15. Israilides,C.J.,Vlyssides,Mourafeti,V.N., Karvouni,G. Olive oil wastewater treatment with
the use of an electrolysis system, Bioresource Technology, Vol 61, Issue 2, pp.163-170,
1997.
16. Kasrga E. Zeytinya Endstrisi Atksularnn Anaerobik Biyolojik Stabilizasyon Yntemi
ile Artlmas ve Kinetik Model Gelitirilmesi, Doktora Tezi, Dokuz Eyll niversitesi, Fen
Bilimleri Enstits, zmir, 1998.
17. LED ITALIA Technical Report , Olive Mill Water Treatment through Vacuum
Evaporation, 7 p., LED Italia s.r.l., Italy, 1997.

87

18. Samsunlu A,., Tnay O., ztrk Z., Alp K. Zeytinya retimi Atksularnn
Karakterizasyonu ve Artlabilirlii, .T.. 6. Endstriyel Kirlenme Sempozyumu98
Bildiriler Kitab, s 93-99, stanbul, 1998.
19. Scioli,C., Vollaro,L The Use of Yarowia Lpolytica to Reduce Pollution in Olive Mill
Wastewaters, Water Res.,Vol.31,No.10, pp.2520-2524, 1997.
20. engl F. Endstriyel Atksularn zellikleri ve Artlmas, Blm 8, Dokuz Eyll
niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Basm nitesi, zmir, 1991.
21. engl F., Pnar C., Yldrm T. anakkale rneinde Zeytinya retimi Atksularnn
Artm ve Bertaraf Seenekleri, Yerleim ve evre Sorunlar: anakkale li Bildiriler
Kitab, zmir, 1996
22. engl, F.,Oktav,E., okay, E. Zeytinya retimi Atksularnn Artm ve Yan rnlerin
Deerlendirilmesi, 2000 GAP-EVRE Kongresi, Bildiriler Kitab,.Cilt2, s.713-722, 16-18
Ekim 2000, anlurfa.
23. Oktav,E.,engl,F. Zeytinya Endstrisi Atksularnn Artlabilirlii zerine Bir alma,
T 7. Endstriyel Kirlenme Kontrol Sempozyumu 2000, Bildiriler Kitab, s.51-58, ISBN
975-561-186-X, stanbul, 2000.
24. Rozzi,A.,Malpei,F. Treatment and Disposal of Olive Mill Effluents, International
Biodeterioration & Biodegradation, pp. 135-144, 1997.
25. http://www.fiw.rwth-aachen.de/improlive/englisch/rsanfall/abwasser/anaerob.html.
26. (http://www.zenit.de/envitec/db/query-aste.phtml?DB=Envitec&TA=Internet).
27. Al-Malah, K., Azzam, O.J., Abu-Lail, N. I.. Olive mills effluent (OME) wastewater posttreatment using activated clay. Separation and Purification Technology, Vol 20, pp. 225
234, 2000.
28. Aktas, E., Imre, S. & Ersoy, L. Characterization and lime treatment of olive mill
wastewater. Water Research, Vol. 9, pp. 2336-2340, 2001.
29. Beltran, F. J., Garcia-Araya, J.F., Frades, J., Alvarez, P. & Gimeno, O. Effects of single
and combined ozonation with hydrogen peroxide or UV radiation on the chemical
degradation and biodegradability of debittering table olive ndustrial wastewaters, Water
Research, Vol. 33, pp. 723-732, 1999.
30. Garcia, I. G., Pena, P. R. J., Venceslada, J. L. B., Martin, A. M., Santos, M. A. M &
Gomez, E. R., Removal of phenol compounds from olive mill wastewater using
phanerochaete chrysosporium, aspergillus niger, aspergillus terreus and geotrichum
candidum. Process Biochemistry, Vol. 35, pp. 751758, 2000.
31. Hamdi, M.. Effects of agitation and pretreatment on the batch anaerobic digestion of olive
mill wastewater , Bioresource Technology, Vol.36, pp. 173-178, 1991.

88

32. Improlivehttp://www.fiw.rwthachen.de/improlive/englisch/rsanfall/abwasser/anaerob.html.

33. Institute for Prospective Technological Studies Survey on Current Activity on the
Valorization of By-Products from Olive Oil Industry. Seville, Demichelli, M.,Bontoux, L.,
1996.
34. Lolos, G., Skordilis, A. & Parissakis, G. Polluting characteristics and lime precipitation of
olive mill wastewater, Journal of Environmental Science and Health, Part A:
Environmental Science and Engineering, Vol. 29, pp. 1349-1356, 1994.
35. Masghouni, M. & Hassairi, M. Energy applications of olive-oil ndustry by-products: - 1.
the exhaust foot cake, Biomass and Bioenergy, Vol. 18, pp. 257-262, 2000.
36. Mitrakas, M., Papageorgiou, G., Docoslis, A. & Sakellaropoulos, G. Evaluation of
various pretreatment methods for olive oil mill wastewaters., European Water Pollution
Control, Vol. 6, pp. 10-16, 1996.
37. Monteoliva-Sanchez, M., Incerti, C., Ramos-Cormenzana, A., Paredes, C., Roig,
A.&Cegarra, J. The study of the aerobic bacterial microbiota and the biotoxicity n various
samples of olive mill wastewaters (alpechin) during their composting process.
International Biodeterioration&Biodegradation. Vol. 53, pp.211-214, 1996.
38. Oceta, http://www.oceta.on.ca/profiles/atlantis/atlantis_tech.html
39. Oktav,E., engl, F. Zeytinya retimi Atksularnn Artm Alternatifleri , ODT 1.
Ulusal evre Kirlilii Kontrol Sempozyumu, Bildiriler Kitab, s. 224-231 , 4 6 Ekim
2000, Ankara,
40. Oktav, E., engl, F., zer, A. Zeytinya Endstrisi Atksularnn Fizikokimyasal ve
Kimyasal Yntemlerle Artm Ulusal Sanayi ve evre Sempozyumu, Bildiri zetleri
Kitab, s. 19, 25-27 Nisan 2001, Mersin.
41. Oktav, E. Zeytinya retimi Atklarnn Deerlendirilmesi Ulusal Kat Atk Kongresi,
Bildiriler Kitab, s. 23-31, 18-21 Nisan 2001.
42. Rozzi, A. Malpei, F. Treatment and disposal of olive mill effluents, International
Biodeterioration &Biodegradation, Vol. 38, pp. 135-144, 1996.
43. Scioli, C.&Vollaro, L. The use of yarrowia lipolytica to reduce pollution in olive mill
wastewaters Water Research, Vol. 31, pp. 2520-2524, 1997.
44. engl, F., Oktav, E., okay, E.Zeytinya retimi Atksularnn Artm ve Yan
rnlerinin Deerlendirilmesi, 2000 GAP evre Kongresi, Bildiriler Kitab, 2. cilt, pp.
713-722, 16 - 18 Ekim 2000, anlurfa.
45. Tsonis S.P.,Tsola V.P. & Grigoropoulos S.G. Systematic characterization and chemical
treatment of olive oil mill wastewater, Toxicology and Environmental Chemistry., Vol.
20, pp. 437 457, 1989.

89