Kata Terbitan

1)Awalan
2)Akhiran
3)Apitan
4)Sisipan

Disediakan oleh:
1. Corina
2. Daniel
http://ppismpsejarahgstt.blogspot.com/

Kata terbitan
Kata terbitan ialah hasil daripada penggabungan
kata

dasar

dengan

imbuhan-imbuhan

awalan,

akhiran, apitan atau sisipan.

Merupakan proses menggandingkan imbuhan pada
kata dasar.
Kata dasar bagi kata terbitan ini terdiri daripada
beberapa jenis.
http://ppismpsejarahgstt.blogspot.com/

a) Kata akar bentuk morfem terikat yang belum

mencapai taraf kata dan tidak berimbuhan.
contohnya:
Kata Akar

Kata Terbitan

tawa

Tertawa

tapa

pertapaan

http://ppismpsejarahgstt.blogspot.com/

b) Kata tunggal perkataan yang dibentuk oleh satu

morfem bebas, tidak berimbuhan dan bukan
berbentuk kata jamak. contoh:
Kata Tunggal

Kata Terbitan

cat

mengecat

pakai

Dipakaikan

c) Kata Terbitan perkataan yang dihasilkan melalui

proses pengimbuhan. Contoh:
Kata Terbitan

Kata terbitan

berangkat

keberangkatan

d) Kata Majmuk atau rangkai kata perkataan yang

dibentuk oleh dua morfem bebas atau lebih.
Contoh:
Kata Majmuk

Kata Terbitan

Ibu bapa

keibubapaan

tanggungjawab

bertanggungjawab

e) Kata Ganda bentuk perkataan yang

mengalami proses pengulangan kata. Contoh:
Kata Ganda

Kata Terbitan

cantik-cantik

mencantik-cantikkan

jauh-jauh

berjauh-jauhan

Awalan kata nama

Awalan kata nama dalam bahasa
Melayu ialah:
a) peNb) pec) peRd) kee) juru-

(a) Awalan peN Awalan peN- terdiri daripada 4 bentuk iaitu:

1. pe2. pem3. pen4. peng-

I. Awalan peN- menjadi pe- apabila bergabung

dengan kata dasar yang bermula dengan huruf
seperti m, n, ny, ng, r, l dan w. Contoh:
masak

pemasak

naik

penaik

nyanyi

penyanyi

II. Awalan peN- menjadi pem- apabila bergabung

dengan kata dasar yang bermula dengan huruf b
dan perkataan pinjaman yang bermula dengan
huruf b, f, p dan v.
baca

pembaca

beri

pemberi

Perkataan pinjaman
boikot

pemboikot

proses

pemproses
http://ppismpsejarahgstt.blogspot.com/

iii. peN- menjadi pen- apabila bertemu

dengan kata dasar yang bermula dengan
huruf d, c, j, sy dan z dan perkataanperkataan pinjaman yang kata dasarnya
bermula dengan huruf t dan s.
dapat

pendapat

datang

pendatang

Perkataan pinjaman
tadbir

pentadbir

terjemah

Penterjemah
http://ppismpsejarahgstt.blogspot.com/

 Iv)
peNmenjadi
pengapabila
digabungkan dengan kata dasar yang
bermula dengan huruf-huruf g, kh, h
(bunyi-bunyi konsonan dan a, e,i, o dan u
(bunyi-bunyi vokal).
hubung

penghubung

ikat

pengikat

(b) Awalan pe Awalan pe- berbeza daripada awalan

peN- kerana diimbuhkan kata dasar
tertentu tiada perubahan bentuk
pada huruf awal kata dasar tersebut.
tunjuk

petunjuk

sakit

pesakit

(c) Awalan peR Awalan peR- bleh diimbuhkan pada kata

nama dan kata kerja tanpa melibatkan
perubahan bentuk pada huruf awal kata
dasar tersebut.
tapa

pertapa

buru

perburu

(d) Awalan ke Awalan ke- apabila diimbuhkan pada

kata dasar tertentu tidak melibatkan
perubahan bentuk pada huruf awal
kata
dasar tersebut.
hendak
kehendak
kasih

kekasih

(e) Awalan juru Awalan juru- boleh diimbuhkan pada

kata nama dan kata kerja tanpa
melibatkan perubahan bentuk pada
huruf awal kata dasar tersebut.
bahasa

jurubahasa

hias

juruhias

Awalan kata kerja

Awalan kata kerja dalam bahasa
Melayu ialah:
a) meNb) beRc) teRd) die) mempeRf) dipeR-

(a) Awalan meN Awalan meN- menghasilkan kata

kerja transitif dan kata kerja tak
transitif. Awalan ini mempunyai
alomorf iaitu me, mem-, men- dan
meng- yang dijelaskan seperti yang
berikut :

 i) awalan meN- menjadi me- apabila

diimbuhkan kata dasar yang bermula
dengan huruf m,n,ng,ny,r,l,w.
masak

Memasak

naik

menaik

nganga

menganga

nyanyi

menyanyi

rawat

merawat

lawan

melawan

wangi

mewangi

Bagi kata dasar yang bermula dengan huruf p, t, k

dan s, huruf-huruf ini akan digugurkan apabila
diimbuhkan pada awalan meN-.
pegang

memegang

tekan

menekan

kunyah

mengunyah

saji

menyaji

http://ppismpsejarahgstt.blogspot.com/

ii) Awalan meN- menjadi mem- apabila diimbuhan pada

kata dasar yang bermula dengan huruf b dan kata
pinjaman yang bermula dengan huruf f, p dan v.

beza

membeza

fitnah

memfitnah

pamer

mempamer

veto

memveto

iii) Awalan meN- menjadi men- apabila diibuhkan

pada kata dasar yang bermula dengan d, c, j, sy dan z
dan kata pinjaman yang bermula dengan huruf t dan
s.
dalam

Mendalam

cipta

mencipta

jerat

menjerat

syarah

mensyarah

ziarah

menziarah

iv) Awalan meN- menjadi meng- apabila

diimbuhkan pada kata dasar yang bermula dengan
huruf g, gh, kh, h (bunyi konsonan), a, e, i, o, u
(bunyi vokal) dan kata pinjaman yang huruf
awalnya bermula dengan huruf k.
genggam

menggenggam

ghairah

mengghairah

khusus

mengkhusus

hantar

menghantar

arah

mengarah

elak

mengelak

ikat

mengikat

olah

mengolah

ubat

mengubat

kritik

Mengkritik

b) Awalan beRAwalan beR- mempunyai satu alomorf sahaja, iaitu

ber- yang boleh diimbuhkan pada semua bentuk kata
dasar.
ekor

berekor

angka

berangka

tahan

bertahan

depan

berdepan

Apabila ber- diimbuhkan pada kata dasar yang

bermula dengan huruf r, satu daripada r tersebut
akan digugurkan.

renang

berenang

rehat

berehat

c) Awalan teRAwalan teR- mempunyai satu alomorf sahaja, iaitu ter- yang
boleh diimbuhkan pada semua bentuk kata dasar.
atas

teratas

duduk

terduduk

Apabila ter- diimbuhkan pada kata dasar yang bermula

dengan huruf r, satu daripada r tersebut akan digugurkan.
rentang

terentang

rancang

terancang

d) Awalan diAwalan di- boleh digabungkan dengan semua

bentuk kata dasar untuk mewujudkan kata kerja ayat
pasif.
marah

dimarah

tuduh

dituduh

e) Awalan mempeRAwalan ini hanya mempunyai satu alomorf, iaitu

memper-.
cantik

mencantik

taruh

mempertaruh

f) Awalan dipeRAwalan ini mempunyai satu alomorf, iaitu diper-.

hamba

diperhamba

jelas

diperjelas

Awalan Kata Adjektif

a) Awalan ter) Awalan ter- apabila digabungkan dengan
golongan kata adjektif akan membentuk kata
adjektif juga.
murah

termurah

baharu

terbaharu

http://ppismpsejarahgstt.blogspot.com/

b) Awalan seAwalan se- apabila digabungkan dengan golongan

kata adjektif akan membentuk kata adjektif juga.
cantik

secantik

baik

sebaik

http://ppismpsejarahgstt.blogspot.com/