You are on page 1of 68

LI GII THIU

K thut xung l mn hc c s ca nghnh in in t v c v tr kh quan trng


trong ton b chng trnh hc ca sinh vin v hc sinh, nhm cung cp cc kin
thc lin quan n cc phng php c bn to tn hiu xung v bin i dng tn
hiu xung.
Gio trnh K thut xung gm 4 chng, c bin son cho h cao ng nhm gip
sinh vin c cc kin thc c bn v tn hiu xung v hiu c cc nguyn l c bn
ca cc mch to xung, bin i dng xung vi nhiu linh kin khc nhau. gip
sinh vin nm vng l thuyt, c cc v d, bi tp ng dng v bi tp thit k mch
ng vi tng phn. Sau khi hon tt mn hc sinh vin c th t thit k mt mch to
xung vi cc thng s yu cu cho nhng mch ng dng c th.
D c nhiu c gng, gio trnh cng khng th trnh khi thiu st, rt mong s ng
gp kin t cc ng nghip v cc sinh vin.
Tp, H Ch Minh nm 2006
o Th Thu Thy

MN HC: K THUT XUNG


1. M mn hc:
2. S n v hc trnh: 2
3. Trnh thuc khi kin thc: Khi chuyn ngnh.
4. Phn b thi gian: L thuyt 80% - bi tp 20%
5. iu kin tin quyt: Khng
6. M t vn tt ni dung mn hc:
Mn hc bao gm cc phng php to xung v bin i dng xung: mch RLC,
mch xn, mch kp, mch so snh, dao ng a hi.
7. Nhim v ca sinh vin: Tham d hc v tho lun y . Thi v kim tra gia hc k
theo qui ch 04/1999/Q-BGD&T.
8. Ti liu hc tp:
9. Ti liu tham kho:
[1]. Jacob Millman, PULSE DIGITAL AND SWITCHING WAREFORMS ,
[2]. Nguyn Vit Hng, K THUT XUNG V S
[3]. Nguyn Tn Phc, K THUT XUNG
10. Tiu chun nh gi sinh vin:
- Nm c c bn ni dung mn hc.
- C tnh ch ng v thi nghim tc trong hc tp.
- Kim tra gia mn hc c d thi.
- Thi vi hnh thc trc nghim, vit v bi tp
11. Thang im thi: 10/10
12. Mc tiu ca mn hc: Sau khi hon tt mn hc sinh vin cn nm vng cc phng
php to xung v bin i dng xung.
13. Ni dung chi tit ca chng trnh:
Ni dung
S tit
L
Bi
Kim
thuyt
tp
tra
Chng 1: Tn hiu xung v mch
6
4
2
RLC
Chng 2: Mch bin i dng xung
6
4
2
1
Chng 3: Mch dao ng a hi
12
10
2
dng BJT
Chng 4:Cc mch to xung khc
4
4
n tp
2
2
Chng 1: TN HIU XUNG V MCH R L C
1.1. Khi nim v cc dng xung
1.2. Cc thng s ca tn hiu xung
1.3. Mch lc
1.3.1. Mch lc RC
1.3.2. Mch lc RL
1.3.3. Mch lc LC
1.4. Mch tch phn
1.5. Mch vi phn

Bi tp
Chng 2: MCH GIAO HON DIODE, OP-AMP, BJT
2.1. Mch xn
2.3.1. Mch xn dng
2.3.1. Mch xn m
2.3.2. Mch xn 2 mc
2.2. Mch ghim
2.4.1. Mch ghim nh trn
2.4.2. Mch ghim nh di
2.3. Mch so snh dng Op-amp
Bi tp
Chng 3: MCH DAO NG A HI
3.1. Khi nim chung
3.2. Hai trng thi ca Transistor
3.3. Mch lng n
3.4. Mch n n
Bi tp
3.5. Mch phi n
Bi tp
Chng 4: CC MCH TO XUNG KHC
4.1. Mch dao ng a hi dng Op_amp
4.2. Mch dao ng a hi dng vi mch nh thi IC555
4.3. Mch Schmitt Trigger

MC LC
Chng 1:Tn hiu xung v mch giao hon RLC.
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
1.5.

Khi nim.
Cc thng s c bn ca tn hiu xung.
Cc dng hm c bn.
Mch RC.
Mch RL.

1
2
3
4
16

Chng 2: Mch bin i dng xung


2.1.
2.2
2.3.

Mch xn.
Mch ghim (Mch kp).
Mch so snh.

20
26
28

Chng 3: Mch dao ng a hi dng BJT


1.1
1.2
3.3.
3.4.
3.5.

Khi nim chung.


Trng thi ngt dn ca Transistor.
Mch dao ng a hi lng n dng BJT.
Mch dao ng a hi n n.
Mch dao ng a hi phi n.

31
31
33
37
43

Chng 4:Cc mch dao ng khc


4.1.
4.2.

Mch dao ng a hi dng Op_amp.


Mch dao ng a hi dng vi mch nh th IC555.

52
55

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

CHNG 1
TN HIU XUNG V MCH GIAO HON RLC.
1.1.

KHI NIM

Cc tn hiu in c bin thay i theo thi gian c chia lm hai loi


c bn l tn hiu lin tc v tn hiu ri rc.
Tn hiu lin tc (cn c gi l tn hiu tuyn tnh hay tng t) l tn
hiu c bin bin thin lin tc theo thi gian.
Tn hiu ri rc (cn c gi l tn hiu xung hay s) l tn hiu c
bin bin thin khng lin tc theo thi gian.
Tn hiu xung: l tn hiu ri rc theo thi gian.
c im chung: l thi gian tn ti xung rt ngn hay s bin thin bin
t thp ln cao hay t cao xung thp xy ra rt nhanh.
Bn cht vt l: dng in, in p, nh sng.
Hnh dng: vung, tam gic, rng ca, nh?n, hnh thang

t
T

T
d. Xung tam gic

a. Xung vung n cc

t
T

T
b. Xung vung lng cc

e. Xung nhn lng cc

c. Xung rng ca

f. Xung nc thang

Hnh 1.1 Cc dng tn hiu xung

Trang 1

Gio Trnh K Thut Xung

1.2.

Bin Son: o Th Thu Thy

CC THNG S C BN CA TN HIU XUNG

1.2.1. Xung n
Khi nim: xung n l ch c mt xung ring bit.
v(t)
Vm
0.9Vm

0.2 Vm

tp

tr

tf

Trong :
Vm
V
tr
tP
tf
ton

: Bin xung.
: st p nh xung.
: rng sn trc.
: rng nh xung.
: rng sn sau.
: rng xung thc t.

ton

Hnh 1.2 Xung vung n


rng sn trc, rng sn sau l thi gian bin xung tng hay gim
trong khong 0,1Vm n 0,9Vm.
rng nh xung l thi gian xung c bin nm trong khong t 0,9 Vm
n Vm ng vi on nh.
rng xung thc t l:
ton = tr + tp +tf
st p nh xung V l gim bin phn nh xung.

1.2.2. Dy xung
Khi nim: dy xung l tn hiu gm nhiu xung n.
Dy xung c th tun hon hoc khng tun hon.
v(t)
Vm
t

ton toff

Trong :
Vm : Bin xung.
ton : rng xung.
toff : Thi gian khng c xung.
T : Chu k

T
Hnh 1.3 Dy xung vung tun hon
rng ca xung l thi gian ng vi in p cao gi l ton (hay tx).
Thi gian khng c xung ng vi in p thp gi l toff (hay thi gian ngh
tng).
Chu k xung l:
T = ton + toff (s)
Xung vung i xng:
ton = toff
Trang 2

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

Tn s l s xung xut hin trong mt n v thi gian, c tnh theo cng


thc:

1
T

f=

(Hz)

rng ca xung l t s gia chu k T v rng xung ton:

Q=

t on

Nghch o ca rng Q c gi l h s y xung:

t on
T

phn tch tn hiu xung cn a v cc dng hm c bn: hm t bin, hm


tuyn tnh, hm m gim, hm m tng.
1.3.

CC DNG HM C BN

1.3.1. Hm t bin: v(t) = a.1(t - t0).


t bin xy ra ti thi im t = t0 vi bin l a.
1(t t0) : Hm t bin n v.
Khi t < t0 : v = 0
Khi t t0 : v = a
v

v(t)

a
t
t0
Hnh 1.4 Hm t bin
1.3.2. Hm tuyn tnh: v(t) = k(t - t0).
k : dc ca hm.
v
v(t)
t
t0
Hnh 1.5 Hm tuyn tnh.

Trang 3

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

1.3.3. Hm m gim: v( t ) = a.e ( t t 0 ) /


v
a
v( t ) = a.e ( t t 0 ) /

t
to
Hnh 1.6 Hm m gim
1.3.4. Hm m tng: v( t ) = a. (1 e ( t t 0 ) / )
v
a
v( t ) = a. (1 e ( t t 0 ) / )
t

t0
Hnh 1.6 Hm m tng.
phn tch 1 tn hiu xung, phi a v dng tng cc hm c bn.
V d:
v

v(t)

v1(t)

t0

t0

-a

v2(t)

Suy ra: v(t) = v1(t) + v2(t) = a.1(t) a.1(t t0)


1.4.

MCH RC

1.4.1. Phn ng vi hm t bin in p: vi = a.1(t)


a

vi

t
0
t<0:
0
vR = 0 , vC = 0
Trang 4

vi = 0 , i =

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

t=0:
vi = a
Mt khc: vi = vC + vR
M vC = 0 (in p trn t khng t bin).
v
a
Do : vR = a i = R =
R R
v vC
t > 0 : T C np bng dng in i = i
R
vC tng dn, i gim dn, vR gim dn.
t = : Mch xc lp.
T C np y vi vC = vi = a , vR = 0 , i = 0
v R = a.e t /

v C = a. (1 e t / )
= RC : c gi l thi hng.

v
a

vC(t)

vR(t
)

c
trng cho tc din
ra qu trnh qu . cng ln, qu trnh qu cng ko di, mch lu xc lp.
1.4.2. Phn ng vi xung vung:

vi

v1
tp

t
0

tp

0
-a

v2

Phn tch vi thnh tng cc hm c bn, ta c:


vi = v1 + v2
Vi :
v1 = a.1(t)
v2 = - a.1(t - tp)

v R = a.e t / a.e

(t tp ) /

v C = a. (1 e t / ) a. (1 e

Qu trnh vt l trong mch:


t < 0 : vi = 0 , i = 0 , vC = 0 , vR = 0

Trang 5

(t tp ) /

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

0 t < tp : vi = a ; t C np in bng dng i =

vC tng dn, i gim dn, vR gim.

vi vC
.
R

tp t : vi = 0, t C phng in qua R, vi dng i =

ip p vR gim dn n 0.
vR(t
a

t
a

vc(t)
a

tp

Trang 6

vC
.
R

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

1.4.3. Phn ng vi hm tuyn tnh:

vi
k

vi = kt
t

vi = kt

Bng cch l lun tng t, ta c:


v R = k. (1 e t / )
v C = v i v R = kt k. (1 e t / )

vi
v
v
R

vC
t

9 Mch RC ly tn hiu ra trn ti C th c gi l mch thng thp(h thng ).


Nu mch h thng c thi hng rt ln th c gi l mch tch phn (Mch
lc thng thp).
9 Mch RC ly tn hiu ra trn ti R th c gi l mch thng cao(thng thng
). Nu mch thng thng c thi hng rt nh th c gi l mch vi phn
(Mch lc thng cao).
1.4.4. Mch thng thp RC

Vi

R
v
R

+
v
C

Vo
-

Hnh 1.8a Mch thng thp RC


Trang 7

Vo
Vi

Vi
2
0

BW
fc

Hnh 1.8b p ng tn s

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

Tn hiu ra ly trn C.
Mch thng thp cho cc tn hiu c tn s nh hn tn s ct qua hon ton,
tn hiu c tn s cao b suy gim bin . Tn hiu ra tr pha so vi tn hiu
vo.
Tn s ct

fC =

1
2RC

Ti tn ct in p ra c bin

V0 =

Vi
2

a. Mch tch phn RC :


N: Mch tch phn l mch m in p ra V0(t) t l vi tch phn theo thi gian ca
in p vo Vi(t) :
V0 (t ) = K Vi(t )dt

Trong K l h s t l.
Mch tch phn RC chnh l mch lc thng thp RC khi tn hiu vo c tn s fi rt
ln so vi tn s ct fc ca mch.
Thit lp cng thc:
T hnh 1.8a ta c:
Vi (t)= VR(t) + VC (t) (1)
T iu kin tn s fi rt ln so vi tn s ct fc ta c:
1
2RC
1
R >> X C =
2fi C

fi >> fC =

VR(t) >> Vc(t) (2) (v dng i(t) qua R v C bng nhau)


T (1) v (2) ta c:Vi (t) VR(t) = R. i(t)
i( t ) =

Vi(t )
R

(3)

in p ra V0 (t):

1
i(t )dt
C
1 Vi(t )
V0(t) =
dt
C
R
1
V0(t) =
Vi(t )dt
RC

V0 (t) = VC (t ) =

Nh vy, in p ra V0(t) t l vi tch phn theo thi gian ca in p vo Vi(t) vi


h s t l K l K =

1
khi tn s fi rt ln so vi fC .
RC

iu kin mch tch phn:


fi >> fC

Trang 8

fi >>

1
2RC

Gio Trnh K Thut Xung

RC >>
Trong :

Bin Son: o Th Thu Thy

1
2fi

>>

T
1
= i
2
2fi

= R.C l hng s thi gian.


Ti l chu k ca tn hiu vo.

VD: Trng hp in p voVi(t) l tn hiu hnh sin qua mch tch phn:
Vi(t) = Vm.sin(t)
V
1
Vm Sintdt = m cos t

RC
RC
V
V0(t) = m sin(t 90 0 )
RC

in p ra: V0(t)=

Nh vy, nu tha mn iu kin ca mch tch phn nh trn th in p ra b tr


pha 900 v bin b gim xung vi h s t l l

1
.
RC

b. in p vo l tn hiu xung vung :

Khi in p vo l tn hiu xung vung c chu k Ti th c th xt t l hng s thi


gian =RC so vi Ti gii thch cc dng sng ra theo hin tng np x ca t.
Gi s in p ng vo l tn hiu xung vung i xng c chu k Ti (hnh 1.9a).
Nu mch tch phn c hng s thi gian =RC rt nh so vi Ti th t np v
x rt nhanh nn in p ng ra V0(t) c dng ging nh dng in p vo Vi(t)
(hnh 1.9b).
Nu mch tch phn c hng s thi gian =

Ti
th t np v x in p theo
5

dng hm s m, bin nh ca in p ra nh hn Vp ( hnh 1.9c)


Nu mch tch phn c hng s thi gian rt ln so vi Ti th t C np rt
chm nn in p ra c bin rt thp (hnh 1.9d) nhng ng tng gim
in p gn nh ng thng.
Nh vy, mch tch phn chn trs RC thch hp th c th sa dng xung vung
ng vo thnh dng sng tam gic ng ra. Nu xung vung i xng th xung tam
gic ra l tam gic cn.

Trang 9

Gio Trnh K Thut Xung

Vi(t)
V

Bin Son: o Th Thu Thy

Ti

a) Dng sng ng vo.

Vo(t)
V
t
b) Dng sng ng ra khi <<Ti
Vo(t)
V
t
Ti
5

c) Dng sng ng ra khi =

Vo(t)
V

t
d) Dng sng ng ra khi >>Ti

Hnh 1.9: Dng sng vo v ra


Vi(t)

Trng hp ng vo l mt chui xung VM


vung khng i xng vi ton> toff qua
mch tch phn.
Trong thi gian ton ng vo c in p cao
to
nn t C np in.
V
Trong thi gian toff ng vo c in p 0 Vo(t)
nn t x in nhng do thi gian toff nh VM
hn ton nn t cha x in ht th li np
in tip lm cho in p ca t tng dn
(hnh 1.10).
Nh vy, tn hiu ra c dng xung nc thang

to

Hnh 1.10 : Chui xung vung vo

Trang 10

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

1.4.5. Mch thng cao RC

Vo

+
vC
Vi

v
R

Vi

Vi

Vo

BW

fc

Hnh 1.11b p ng tn s
Hnh 1.11a Mch thng cao RC
Tn hiu ra ly trn R.
Mch thng cao cho cc tn hiu c tn s cao hn tn s ct qua hon ton, tn
hiu c tn s thp b suy gim bin . Tn hiu ra sm pha so vi tn hiu
vo.

Tn s ct

fC =

1
2RC

Ti tn ct in p ra c bin

V0 =

Vi
2

a. Mch vi phn RC :
N: Mch vi phn l mch c in p ng raV0(t) t l vi o hm theo thi gian ca
in vo Vi(t).

Ta c:

V0(t) = K

d
Vi(t )
dt

Trong K l h s t l.
Mch vi phn RC chnh l mch lc thng cao RC khi tn hiu vo c tn s fi rt
thp so vi tn s ct fc ca mch.
Trong k thut xung, mch vi phn c tc dng thu hp rng xung to ra cc xung
nhn kch cc linh kin iu khin hay linh kin cng sut khc nh SCR, Triac
Thit lp cng thc:
T hnh 1.11a ta c:
Vi (t)= VR(t) + VC (t) (1)
T iu kin tn s fi rt thp so vi tn s ct fc ta c:
1
2RC
1
R << X C =
2fi C

fi << fC =

VR(t) << Vc(t) (2) (v dng i(t) qua R v C bng nhau)


T (1) v (2) ta c:Vi (t) VC(t)
i vi t C, in p trn t cn c tnh theo cng thc:
VC (t ) =

q( t )

Trong q(t) lin tch np vo t.


T ta c :

Trang 11

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

dVi (t ) dVC (t ) 1 dq(t ) 1


=
=
= i( t )
dt
dt
C dt
C
dVi (t )
(3)
Hay l:i(t) = C
dt

in p ra V0 (t):

V0(t) = VR(t) = R.i(t)


V0(t) = R C

dVi (t )
dt

Nh vy, in p ra V0(t) t l vi vi phn ( o hm) theo thi gian ca in p vo


vi h s t l K l K = RC khi tn s fi rt thp so vi fC.
iu kin mch vi phn:
fi << fC
RC <<
Trong :

1
2fi

1
2RC
T
1
= i
<<
2fi
2

fi <<

= R.C l hng s thi gian.


Ti l chu k ca tn hiu vo.

VD: Trng hp in p voVi(t) l tn hiu hnh sin qua mch vi phn:


Vi(t) = Vm.sin(t)

in p ra l: V0(t) = R.C

d
( Vm.sint )
dt

= R.C.Vmcost
= R.C.Vm.sin(t + 900)
Nh vy, nu tha mn iu kin ca mch vi phn nh trn th in p ra b sm pha
900 v bin nhn vi h s t l lRC.
b. in p vo l tn hiu xung vung:
Khi in p vo l tn hiu xung vung c chu k Ti th c th xt t l hng s thi
gian =RC so vi Ti gii thch cc dng sng ra theo hin tng np xca t. Gi
s in p ng vo l tn hiu xung vung i xng c chu k Ti(hnh1.12a).

Nu mch vi phn c hng s thi gian =

Ti
5

th t np v x in to dng

i(t) qua in tr R to ra in p gim theo hm s m. Khi in p ng vo


bng 0V th u dng ca t ni mass v t s x in p m trn in tr R.
ng ra s c hai xung ngc nhau c bin gim dn (1.12b)
Nu mch vi phn c hng s thi gian rt nh so vi Ti th t s np x in
rt nhanh nn cho ra hai xung ngc du nhng c rng xung rt hp c
gi l xung nhn.
Nh vy, nu tha iu kin ca mch vi phn th mch RC s i tn hiu t xung
vung n cc ra 2 xung nhn lng cc.

Trang 12

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

Vi(t)
Vm
t
Ti
Vo(t)

a) Dng sng ng vo.

Vm

t
Vm
Vo(t)

b) Dng sng ng ra khi =

Ti
.
5

Vm
t
-Vm
c) Dng sng ng ra khi << Ti.
Hnh 1.12: Dng sng vo v ra ca mch vi
phn nhn xung vung.

V d 1: Cho mch nh hnh v:


C

R1

vi = 5.1(t)
R = 1K
C = 470 pF

vi
+
-E

Hy xc nh v v th vC(t), vR(t) cho cc trng hp sau:


R1 =
a. E = 0,
b. E = 1V, R1 =
c. E = 1V, R1 = 2K
Bi gii
Trang 13

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

a. E = 0, R1 =
Mch tng ng:
C

vi

vi = 5.1(t)
vR = 5. e t /
vC = 5. (1 e t / )
Vi = RC = 470.10-12.1.103 = 470.10-9 = 0,47 (s)
v

v i (t)

v C (t)

v R (t)

t
= 1V, R1 =

b. E
Mch tng ng:
C

vi

+
-E

9 Xt tc dng ca ngun E:
iE = 0
v ER = i E .R = 0
v ER = i.R = 0
9 Xt tc dng ca ngun vi:
v ER = i.R = 0
v iC = 5.(1 e t / )
= RC = 0.47 s
9 Cng tc dng ca 2 ngun, suy ra:
v R = 5.e t /
v C = 5.(1 e t / ) 1

Trang 14

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

v i (t)

v C (t)

5
4

v R (t)

c. E = 1V, R1
Mch

= 2K
tng ng:

-1
C

R1

vi

+
-E
9 Xt tc dng ca

ngun E:
C

R1

+
-E

E
R + R1
R
1
v ER = i.R = E
= (V)
R + R1
3
2
v CE = v ER1 = i.R 1 = (V)
3
9 Xt tc dng ca ngun vi :

Ta c: i =

2
(K)
3
= 5.e t /

R t = (R1 // R) =
v iR = v Rt

v Ci = 5.(1 e t / )
= Rt.C = 0,313 s
9 Cng tc dng ca 2 ngun:

Trang 15

Gio Trnh K Thut Xung

v R = 5.e t /

Bin Son: o Th Thu Thy

1
3

v C = 5.(1 e t / )
v

2
3
v i (t ) = 5

v C (t)

5-1/3
5-2/3

v R (t)

-1/3
-2/3

1.5.

Mch RL:
L

vi

1.5.1. Phn ng vi hm t bin in p: vi = a.1(t)


t < 0 : vi = 0
Suy ra: vR = 0, vL = 0
t = 0 : vi = a
Suy ra: i = 0 ( dng qua cun dy khng t bin ).
vR = 0
vL = vi vR = a
t > 0 : Dng qua cun dy tng dn, vR tng, vL gim.
t = : Mch xc lp.
vL = 0
vR = a
v R = a. (1 e t / )

v L = a.e t /

Vi = L/R c gi l thi hng.


v
a

vR(t)

vL(t
)

Trang 16

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

1.5.2. Phn ng vi hm tuyn tnh: vi = kt


Tng t ta c c:
v L = k. (1 e t / )

v R = kt k. (1 e t / )
Vi = L/R.
v
vi
v
L

vR
t

9 Mch RL ly tn
hiu ra trn ti R th c gi l mch h thng (thng thp).
9 Mch RL ly tn hiu ra trn ti L th c gi l mch thng thng (thng
cao).
Nhn xt:
Phn ng ca mch RL thng cao ging phn ng ca mch RC thng cao.
Phn ng ca mch RL thng thp ging phn ng ca mch RC thng thp.

Trang 17

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

BI TP CHNG I
Bi 1: Cho mch nh hnh v:
C

R1

vi

+
-E

R = 1K
C = 470 pF
Hy xc nh v v th vi (t), vC(t), vR(t) cho cc trng hp sau:
t0 = 10 s ; R1 =
;
a. vi(t) = 5.1(t) 5.1(t t0) ;
t0 = 10 s ; R1 = 5,6K ;
b. vi(t) = 5.1(t) 5.1(t t0) ;
t0 = 10 s ; R1 = 5,6K ;
c. vi(t) = 5.1(t) 7.1(t t0) ;

E=0
E = 2V
E = 2V

Bi 2: Cho vi nh hnh v:

vi
a
t

-a
T

a. Phn tch vi(t) thnh dng tng cc hm c bn.


b. Khi t vi ng vo ca mch RC thng thng, hy xc nh v v vOUT
RC
khi T =
.
10
Bi 3: Xc nh v v vR , vC ca mch RC khi vi l chui xung vung c tn s l
T = 2t0 trong cc trng hp:
a. >> t0.
b. << t0.

vi
a
t

to
Trang 18

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

Bi 4:

a. Tn hiu vi nh hnh v c a vo mch h thng RC. Hy xc nh v


v dng tn hiu ng ra.
b. Cho T1 = T2 = RC, Hy xc nh gi tr ln nht v gi tr nh nht ca tn
hiu ng ra; V dng tn hiu ny.

V
T1

T2

Bi 5: Cho mch nh hnh v:


R1
1
K
2

+
-E

R2

Khi t < 0 : K v tr s 2.
t = 0 : K sang v tr s 1.
t = 30 s : K tr li v tr s 2.
Hy xc nh v v iL , vL trong cc trng hp sau:
R1 = 1K
R2 = 1K
L = 1mH
a. E = 10 V
R1 = 10K
R2 = 10K
L = 10mH
b. E = 10 V

Trang 19

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

CHNG 2
MCH BIN I DNG XUNG
2.1. MCH XN
Chc nng: Gii hn bin tn hiu.
Phn loi theo chc nng c 3 loi:
- Mch xn trn (xn dng).
- Mch xn di (xn m).
- Mch xn hai mc(xn dng v xn m)
Phn loi theo cu trc c 2 loi:
- Mch xn ni tip: phn t xn mc ni tip vi ti
- Mch xn song song: phn t xn mc song song vi ti
2.1.1. Mch xn dng Diode
n: l mt dng mch sa dng sng rt ph bin trong thc t.
Gi s cc diode l tng:
V = 0 : in p bt u dn
Is = 0 : dng r khi phn cc nghch
rf = 0 : in tr thun
rs = : in tr nghch
a. Mch xn trn :
Xn phn tn hiu ln hn gi tr VN.
R

Vi

Vo

Vi

Vn

+
Vo

Vn

Hnh 2.1a. Mch xn song


song

Vi > VN : D dn
V0 = VN
Vi VN : D tt
V0 = Vi

Hnh 2.1b. Mch xn ni tip

Vi VN : D tt
V0 = VN
Vi < VN : D dn
V0 = Vi

c tuyn hm truyn t: Biu din s ph thuc gia tn hiu ng vo


v tn hiu ng ra.
vo
VN
VN

vi

Trang 20

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

Dng tn hiu ra khi tn hiu vo l tn hiu sin:


v
vi

VN

t
vo

b. Mch xn di :
Xn phn tn hiu nh hn gi tr VN.
R

Vi

Vo

Vi

Vn

+
Vo

Vn

Hnh 2.2a. Xn di song song

Hnh 2.2 b.Xn di ni tip


Vi > VN : D dn
V0 = Vi
Vi VN : D tt
V0 = VN

Vi VN : D tt
V0 = Vi
Vi < VN : D dn
V0 = VN

c tuyn hm truyn t: Biu din s ph thuc gia tn hiu ng vo


v tn hiu ng ra.
vo
VN
VN

vi

Trang 21

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

Dng tn hiu ra khi tn hiu vo l tn hiu sin:


v
vo

VN

vi

c. Mch xn 2 mc:
Kt hp mch xn trn v xn di.
Xn 2 mc ni tip.
Xn 2 mc song song.
Xn 2 mc ni tip v song song.
R

D1

vi
VN1

D2

vo

VN2

VN1 < VN2

Hnh 2.3. Mch song song


Vi < VN1 < VN2 : D1 dn, D2 tt
VN1 < Vi < VN2 : D1 tt, D2 tt
Vi >VN2 >VN1 : D1 tt, D2 dn
c tuyn hm truyn t:
vo
VN2
VN1
VN1

VN2

vi

Trang 22

V0 = VN1
V0 = Vi
V0 = VN2

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

Dng tn hiu ng ra khi tn hiu ng vo c dng hnh sin:


v

VN2

Vo
t

VN1

Vi

V d: Cho mch xn nh hnh v.


D1

D2

R1

vi
V1

R2

vo

V2

R1 = 100K
R2 = 200K

V1 = 25V
V2 = 100V

Cc diode D1 v D2 l diode l tng.


in p ng vo vi bin thin t 0V n 150V.
Hy xc nh v v hm truyn t.
Gii:
vi = 0 : D1 off, D2 on
Suy ra: vo = VA
V V1
i= 2
R 2 + R1
VA = V1 + VR1
= V1 + i.R1
V V1
= V1 + 2
.R 1
R 2 + R1
100 25
.100
= 25 +
100 + 200
= 50 (V).
V2 > vi > VA : D1 on , D2 on
vo = VA = vi
vi V2 : D1 on
Suy ra VA = vi , do D2 off
Trang 23

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

Dng iR2 = 0 vo = V2 =100 (V).


c tuyn hm truyn t:
vo
100
50

D1 off
D2 on

50
100
D1 on D1 on
D2 on D2 off

vi

2.1.2. Mch xn 2 mc dng diode zenner:


gii hn bin xung ngi ta cn dng diode zener thay cho diode D v ngun
chun VR. in p VZ do hiu ng zener s l in p gii hn bin xung.
Gi s cc diode zenner l tng:
V = 0 : in p bt u dn
Is = 0 : dng r khi phn cc nghch
rf = 0 : in tr thun
Vz
: in p n nh c Z khi phn cc nghch
a. Gii hn xung dng
R

+
VZ

Vi

Vo

Hnh 2.4. Mch gii hn xung dng

Vi < 0 : Z phn cc thun, Z dn ging Diode V0 = 0


Vi 0 : Z phn cc nghch
+ Vi < VZ : Z tt
V0 = Vi
+ Vi > VZ : Z dn n p V0 = VZ
b. Gii hn xung m
R

Vi

VZ
+

Vo

Hnh 2.5. Mch gii hn xung m


Trang 24

Gio Trnh K Thut Xung

Vi < 0
Vi > 0

Bin Son: o Th Thu Thy

: Z phn cc nghch
+ Vi > - VZ : Z tt
V0 = Vi
+ Vi <- VZ : Z dn n p
V0 = - VZ
: Z phn cc thun, Z dn ging Diode V0 = 0

c. Gii hn xung m dng


R

Vi

VZ1
+
VZ2 +
-

Z1

Vo
Z2

Hnh 2.5. Mch gii hn xung m dng

Vi <-VZ1 < 0

: Z1 phn cc nghch, Z1 dn n p
Z2 phn cc thun, Z2 dn bnh thng
V0 = - VZ1
: Z1 phn cc nghch, Z1 tt
-VZ1 < Vi < 0
V0 = Vi
VZ2 > Vi >0
: Z1 phn cc thun, Z1 dn bnh thng
Z2 phn cc nghch, Z2 tt
V0 = Vi
: Z1 phn cc thun, Z1 dn bnh thng
Vi >VZ2 >0
Z2 phn cc nghch, Z2 dn n p
V0 = VZ2
c tuyn hm truyn t:

vo
VZ2
vi

-VZ1
VZ2
-VZ1

Trang 25

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

2.2 MCH GHIM (MCH KP)


N: Mch ghim l mch c nh nh trn hay nh di ca tn hiu mt gi tr
in p nht nh.
Mach ghim khng lm thay i bin nh nh ca tn hiu .
C hai loi mch ghim nh trn v mch ghim nh di.
2.2.1.Mch ghim nh trn 0 V
C

+
D

Vi

R >>

Vo
-

Hnh 2.6. Mch ghim nh trn 0V

VD:
Vi
1,5Vm

Vm

Vm
0

5
-0,5Vm

-Vm
-1,5Vm

Vo
Vm
0

-2Vm
-2,5Vm
-3Vm

t = (01): Vi
=Vm , D dn Vo = 0
ng thi t C np nhanh Vc = Vm
t = (12): Vi =-Vm , D tt t C khng x c Vc = Vm = const in
p ra: Vo = Vi - VC = -Vm Vm =- 2Vm
t = (23): Vi tng bin , Vi =1,5Vm , D dn Vo = 0 (Mch vn cn
kh nng ghim p khi Vi tng)
ng thi t C np tip Vc = 1,5Vm
Trang 26

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

t = (34): Vi =-1,5 Vm , D tt t C khng x c Vc = 1,5Vm = const


in p ra: Vo = Vi - VC = -1,5Vm 1,5Vm =- 3Vm
t = (45): Vi gim bin , Vi =Vm , D tt t C khng x c Vc =
1,5Vm = const
in p ra: Vo = Vi - VC = Vm 1,5Vm =-0,5Vm
(Mch mt kh nng ghim p khi Vi gim) .
* Nh vy mch s mt kh nng ghim nh trn mc 0V khi bin in p
gim. khc phc tnh trng ny ta mc in tr R rt ln song song vi Diode,
t C s x bt in tch qua R sau mt vi chu k mch s hi phc li kh nng
ghim
* Ch : Khi phn tch mch ghim ta bt u ti bn k m t C np in.
2.2.2. Mch ghim nh trn VN
C

+
D

R >>

Vi

Vo
Vn

Hnh 2.5. Mch ghim nh trn Vn


2.2.3. Mch ghim nh di VN
C

+
D

Vi

R >>

Vo
Vn
-

Hnh 2.5. Mch ghim nh di Vn

Trang 27

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

2.3. MCH SO SNH:


Nguyn l:
vi

So
snh

vo

+
-

VN

vi < VN : vo = -Vcc.
vi > VN : vo = Vcc.
Mch so snh dng khuych i thut ton (op_amp):
Khuych i thut ton ch xung tn ti ch yu trng thi bo ha.
+Vcc
V-

VO

V+

V+ > VV+ < V-

+
-Vcc

: Vo = +Vc c : bo ha dng.
: Vo = -Vc c : bo ha m.

2.3.1. Mch so snh khng o


in p Vi vo ng khng o V+
VR vo ng o V+Vcc
+
Vi

-Vcc
VN

Trang 28

Vo

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

c tuyn hm truyn t:
V0
+VCC
VN

Vi

-VCC

Vi < VN (hayV+< V- ) th V0 = -VCC


Vi > VN (hayV+ > V- ) th V0 = +VCC.

2.3.2. Mch so snh khng o


in p Vi vo ng o VVR vo ng khng o V+
+Vcc

+
Vi

-Vcc

Vo

VN

c tuyn hm truyn t:
V0
+VC
C
VN

Vi

VCC

VI < VN (hayV+ > V- ) th V0 = +VCC


Vi > VN (hayV+< V- ) th V0 = -VCC
* Ch : Nu op-amp c cung cp ngun n th khi bo ho m Vo = 0

Trang 29

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

V d:
+Vcc
+
Vi

-Vcc

Vo

v+ = vi
v- = 0
Khi vi > 0 V+ > V- vo = +Vcc.
Khi vi < 0 V+< V- vo = -Vcc.
v
vi

vo
+Vcc
t

-Vcc

Trang 30

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

CHNG 3
MCH DAO NG A HI DNG BJT
1.1 KHI NIM CHUNG
Cc mch to xung c bn nht l cc mch to xung vung c gi chung l mch
dao ng a hi. C ba loi mch dao ng a hi l:
- Dao ng a hi lng n (bistable multivibrator) ( cn gi l mchFlip-Flop,
mch lt hay bp bnh): mch c hai trng thi v hai trng thi u n nh.
- Dao ng a hi n n ( Monostable Multivibraor) (cn gi l mch nh th):
mch c hai trng thi, trong mt trng thi n nh v mt trng thi khng
n nh gi l trng thi to xung
- Dao ng a hi phi n (astable Multivibrator): mch c hai trng thi v c hai
trng thi u khng n nh cn gi l mch t dao ng.
Mch dao ng a hi dng BJT da vo s np in v s x in ca t in kt
hp vi c tnh chuyn mch ca Transistor.
Ngoi ra mch dao ng a hi c to ra t cc linh kin nh op-amp, IC555, cc
cng logic, .
+VCC

1.2 TRNG THI NGT (TT) DN CA


TRANSISTOR.
Transistor c 3 trng thi:
- Trng thi ngt (tt)
- Trng thi dn khuch i
- Trng thi dn bo ha
Trong k thut xung transistor dng to xung
vung nn ch hot ng hai trng thi tt v bo
ho. Lc ny transistor lm vic nh mt kha in t
ng v ngt mch in.
Trng thi ng hay ngt ca mch transistor ty
thuc vo mc in p phn cc cho cc B ca n
1.2.1. Trng thi ngt (tt)
Trong hnh 3.1 transistor c in p
Vi = 0V VB =0V,
transistor khng c phn cc nn ngng dn.
IB = 0 v IC =0.
in p ng ra cc C ca transistor l:
V0 = VC =VCC IC.RC
V0 = VCC
Nh vy ng vo Vi c mc thp, ng ra V0 c mc
cao.
1.2.2. Trng thi dn bo ha
transistor chuyn t trng thi ngt nh hnh 3.1
sang trng thi bo ha th ng vo phi c cp mt

Trang 31

IC
RC

VO

RB

Vi =0v

IE

IB

Hnh 3.1: Transistor ngt

+VCC

IC
RC

V
VO

RB

Vi

IB

IE

Hnh 3.2: Transistor bo ha

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

in p Vi ln sao cho VB ln hn mt mc ngng transistor c phn cc


bo ha. in p ny c gi l VBEsat c tr s ty thuc cht bn dn ch to
transistor.
Ta c

VBEsat = 0,7 V 0,8 V


(Transistor cht silicium)
VBEsat = 0,3 V
(Transistor cht Germanium)
Trong mch in hnh 3.2, in tr RC c coi l in tr ti xc nh dng in
IC qua transistor. Khi transistor chy trng thi bo ha th in cc C c in p ra:
V0 = VC = VCEsat 0,1V 0,2V
Nh vy ng vo Vi c mc thp, ng ra V0 c mc cao.
Dng in IC c tnh theo cng thc:
IC =

VCC VCEsat
RC

Khi c dng in ti IC phi tnh dng in cn thit cung cp cho cc B chn tr


s in tr RB thch hp. Thng thng ta c:
I
IB = C

( : khuch i dng in)

Trng hp cn cho transistor chy bo ha vng (bo ha su) th chn

I
C
B
I
I = k. C
B

hay

(iu kin bo ha)


vi k l h s bo ha su (k 2 5)

in tr RB dc chn theo cng thc:

V V
BEsat
= i
B
I
B

V d: Mch in hnh 3.2 c cc thng s sau : + VCC =12V, RC =1,2kO , transistor


cht Si v c =100, in p vo Vi =1.5V. Tm RB transistor hot ng trng
thi bo ha.
Trc ht phi tnh dng in ti:

VCC VCEsat 12 V 0,2 V


=
10mA
IC =
RC
1,2 K

Chn h s bo ha su K=3 ta c:

IB =

IC
10mA
= 3.
= 0,3mA
100

in tr RB c chn c gi tr

Vi VBEsat 1,5 V 0,8 V


RB =
= 2,33 K
=
IB
0,3mA

Chn in tr theo tiu chun lRB = 2,4K

Trang 32

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

3.3. MCH DAO NG A HI LNG N DNG BJT.


3.3.1 Mch o.
Mt Transistor c th lm chc nng ca mch o nh hnh 5.1.
- Khi Vi mc in p cao th Transistor chy bo ha v dng Ic qua Rc to st p
Vo 0,2v (VCESat) ng vi mc in p thp .
- Khi Vi mc in p thp th Transistor b phn cc ngc ng vo nn ngng
dn, dng Ic =0 nn khng gim p qua RC
V0 VCC ng vi mc in p cao ra.
Nh vy, in p ra Vo v in p vo Vi ngc
+12V
pha nhau
3.3.2. Mch lng n (flip-flop) c bn.
Mch dao ng a hi lng n c to ra bng
cch ghp hai mch o sao cho in p ra ca
mch o ny l ng vo ca mch o kia.
a. S
Mch lng n c Trong s dng 2 ngun
+VCC cp dng IB v IC cho Transistor dn
bo ha v ngun -VBB phn cc ngc cho
cc B ca Transistor ngng dn.

4K

NPN

Vo

2,2K

Vi

2,2K

-12V

Hnh 3.3: Transstor lm mch o

b. Nguyn l hot ng.


Mch c 2 trng thi, trong mi trng thi mt trasistor tt v mt transistor bo ho.
Gi thit c mch Flip-Flop i xng (T1 v T2 cng tn, cc in tr phn cc cho hai
Transistor cng tr s) nhng hai transistor khng th cn bng mt cch tuyt i nn
s c mt Transistor dn mnh hn v mt Transistor dn yu hn.
Gi thit Transistor T1 dn mnh hn T2 nn dng in IC1 ln hn qua RC1 lm
in p VC1 gim. in p VC1 qua in tr R2 phn cc cho T2 s lm VB2 gim v
iu ny lm cho T2 chy yu hn. Khi T2 chy yu th dng in IC2 nh hn qua
TC2 lm in p VC2 tng ln . in p VC2 qua in tr R1 phn cc cho T1 s lm
VB1 tng lm T1 chy mnh mnh hn na v cui cng T1 s tin n trng thi bo
ha T2 tin n ngng dn . Nu khng c mt tc ng no khc th mch in s
trng thi ny. y l mt trng thi ca mch Flip-Flop.
Ngc li , nu gi tit Transistor T2 dn nhanh hn T1 v l lun tng t th cui
cng s c T2 tin n trng thi bo ha v T1 tin n ngng dn v mch in cng
mi trng thi ny nu khng c mt tc ng no khc. y l trng thi th hai
ca Flip Flop.
Mch Flip-Flop s mt trong hai trng thi trn nn c gi l mch lng n.
Tuy nhin, phi chn cc in tr v ngun in thch hp mi t c nguyn l
trn.
c. Phn tch mch:
thy r hn nguyn l ca mch Flip-Flop ta c th phn tch dng in v in p
trong mch Flip-Flop tiu biu nh trong mch in hnh 3.5 vi cc tr s in tr v
ngun c th.
Theo gi thit , khi T1 bo ha ta c:
VC1=VCCSat 0,2 v
Trang 33

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

VB1=VBEsat 0,8V
Suy ra dng in IC1 v IB1 theo cng thc:
ICI =
ICI =

I B1 =

VCC VCEsat
R CI

12 V 0,2 V
6,5mA
1,8 K

VCC V BEsat V BEsat + V BB 12 V 0 ,8 V 0 ,8 V + 6 V

= 0 ,41 mA

=
R C2 + R 1
R B1
1,8 K + 18 K
47 K

trng thi bo ha Transistor thng c nh, chn = 50. Ta c th nghim li


iu kin bo ha ca T1 nh sau:
Thng thng IB=

I C 6,5 mA
=
= 0,13 mA
50

Mch in c :IB1 = 0,41mA (IB1>IB)


Nh vy: T1 iu kin bo ha v IB1>

I CI

Xt T2 lc trng thi ngng ta c:


VC2 = VCC IC2.RC2 = VCC (IB1+IR)RC2
VC2 = VCC - (

VCC VBEsat
)R C 2
R C2 + R1

12 V 0,8 V
)1,8 K 11V
K
K
1,8 + 18
R B2
VB2 = (VC1+VBB)
VBB
R 2 + R B2

=12V (

= (0,2V+6V)

47 K
6 V 1,5 V
18 K + 47 K

T2 l loi transistor NPN c VB2 = -1,5V (VB2 < 0V) nn T2 phi ngng dn .
Nu trng thi ngc li th hai transistor s c dng in v in p cc chn cc
ngc li vi phn tch trn.
in p ngun m (VBB) c tc dng phn cc cho T2 T2 n nh trng thi
ngng trnh tc ng ca nhiu c th lm cho T2 i trng thi. Trng hp khng
cn thit chng nhiu th c th khng dng ngun VBB, lc hai in tr RB1
RB2 c ni mass hay c th khng cn dng cng c .
3.3.3. Cc phng php kch i trng thi ca flip-flop .
Trng hp T1 ang bo ha, T2 ang ngng dn nh mch hnh 3.6, mun i trng
thi ca Flip-Flop th ta c th cho mt xung m vo cc B1 (hoc l cho mt xung
dng vo cc B2). Mun i tr li trng thi c th phi cho mt xung dng vo
cc B1( hoc l cho mt xung m vo cc B2). gin n ngi ta thng dng
mt loi xung.

Trang 34

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

a. Mch kch mt bn
Vi
+
t
+12V

VD

1 8K

1 8K

18K

0,2V

T1

T2
47K

47K

ngng
C

Vin1

bo ha2
+

0,8V

VB1

6V

0,8v

Hnh 3.5. Mch kch mt bn.

+
VC1

_
-1,5v

+11v
0,2v

Hnh 3.6. Dng sng cc chn.

S hnh 3.6 l mch Flip- Flop vi mch kch mt bn. Xung kch iu khin l
xung vung qua mch vi phn RC i t xung vung ra hai xung nhn (xung nhn
dng ng vi cnh ln v xung nhn m ng vi cnh xung). Diod D c tc dng
loi b xung nhn dng v ch a xung nhn m vo cc B1 i trng thi T1 t
bo ha sang ngng dn.
Gi thit mch c trng thi nh hnh 3.6 l T1 ang bo ha v T2 ang ngng dn .
Khi ng vo nhn xung vung (Vin) qua mch vi phn RC to in p VI trn in tr
R l hai xung nhn. Khi c xung nhn dng th diode D b phn cc ngc nn
ngng dn v mch Flip Flop vn gi nguyn trng thi ang c. Khi c xung nhn
m th diod D c phn cc thun coi nh ni tt lm in p VB1 gim xung di
0V. Lc T1 ngng dn nn Ib1= 0, Ic1= 0 nn Vc1 tng cao s to phn cc mnh
Trang 35

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

cho cc B2 vT2 chy bo ha. Khi T2 bo ha th Vc2 0,2 V nn T1 khng c


phn cc s tip tc ngng dn mc du ht xung m.
Nh vy, mch Fl ip-Flop chuyn t trng thi T1 bo ha,T2 ngng sang trng thi
T1 ngng _T2 bo ha. Khi mch n nh trng thi ny th mch s khng b tc
ng i trng thi bi xung kch vo cc B1 na. By gi mun i trng thi ca
mch tr li trng thi c th phi cho xung vung tip theo qua mch vi phn v diod
D vo cc B2 (v T2 ang trng thi bo ha)
+12V

b. Mch kch m:
i vi mch kch mt bn th mch Flip-Flop
1,8K
1,8K
18K
18K
phi c kch ln lt, lun phin vo cc B1 v
B2 thng qua hai mch vi phn v hai Diod. i
0,2V
0,8V
trng thi mch Flip- Flop bng mt th xung kch
vo mt ng chng ta c th dng mch kch m.
10K
D
Mch in hnh 3.8 l s mch Flip-Flop c
47K
47K
ng kch m nhn xung kch l xung vung.
10K
Theo s ny, mch ang trng thi T1 bo
-6v
ha, T2 ngng dn. Hai in tr 10k thm vo
mch ra hai im A vB v hai im ny c in
C
C
p gn ging nh in p ca hai cc C1 v C2.
Vin
Ta c: VA VC 1= 0,2 V
Hnh 3.8:Mch F-F c ng kch m.
( T1 ang bo ha)
VB VC 2 =11V
( T2 ang ngng dn)
Khi c xung vung ng vo ( Vin ) th qua hai t C1 C2 s c hai xung nhn
dng ng vi cnh ln xung ca vung v c 2 xung nhn m ng vi cnh xung
ca xung vung ti im A v B. Thi im c xung nhn dng c hai diode D1 D2
u b phn cc ngc nn khng c tc dng vi mch Flip-Flop. Khi c xung nhn
m ti hai im A v B th ti hai im ny s c hai mc bin i khc nhau.
Do VA 0,2 V nn khi c xung nhn m th xung m s lm gim in p VA v diod
V1 c phn cc thun. iu ny s lm i trng thi T1 t bo ha sang ngng
dn v i trng thi T2 t ngng dn sang bo ha. Lc do VB =11V rt cao so vi
xung m nn khi c xung nhn m th in p VBvn mc dng cao nn D2 vn b
phn cc ngc v xung m khng c tc dng vi T2.
Khi c xung vung th hai n ng vo th ln ny xung nhn m ch c tc dng i
vi T2 l transistor ang bo ha nn mch Flip-Flop li tr v trng thi c.
3.3.4. Cc im cn lu trong thit k .
a. Mch vi phn ng vo c chn tr s cao cho tha cc yu cu sau:
- Xung m phi c bin cao v rng ln kck i trng thi ca
transistor ang bo ha sang ngng .
- Nu hng s thi gian =RC s lm gii hn tn s xung kck ( theo iu kin
ca mch vi phn trong chng.
- Nu hng s thi gian =RC nh hn s lm gim rng xung v c th khng
i trng thi ca transistor
b. Khi mch FlipFlop lm vic vi cc tn hiu xung kck tn s cao nn chn loi
transistor c kt cu Epiplanar c p ng nhanh.
Trang 36

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

c. mch chuyn trng thi tt, tc lm vic nhanh nn chn mc in p ngun


thp iu ny cn ph thuc vo yu cu ca ti nu ti l Rc.
d. Trong cc mch n gin ngi ta c th khng cn dng m VBB. Tuy nhin, khi
khng c ngun m th tnh ngng dn ca transistor khng tt vkh nng chng
nhiu ca mch km
3.4. DAO NG A HI N N.
3.4.1. Gii thiu.
Mch dao ng a hi n n cng c hai trng thi ( T1bo ha T2 ngng hay T1
ngng T2 bo ha) nhng trong hai trng thi c mt trng thi n nh v mt
trng thi khng n nh gi l trng thi to xung.
Vi
Bnh thng khi khi mch n n c cp ngun s
trng thi n nh v mi trng thi ny nu khng c a).
tc ng t bn ngoi vo. Khi ng vo nhn c mt
xung kch th mch n n s i trng thi to xung
a).
ng ra v rng xung ra s ty thuc cc thng s RC
VB1
thi t k trong mch. Sau thi gian c xung ra mch
b). 0,8v
n n s tr v trng thi nh ban u .
+
+
Mch dao ng a hi n n cn c gi l mch
Cx
nh th v thi gian c xung ra c th nh trc nh cc
-Vcc
thng s trong mch. Mch n n rt thng dng trong
lnh vc iu khin t ng trong cc thit b in t v
VC
in t cng ngip.
Vcc
c).
+
Mch n n c th thc hin bng nhiu cch: dng
transistor, op-amp vi mch nh th hay cc cng logic.
0,2v
Phn ny ch gii thiu v phn tch mch n n dng
transistor, cc mch dng khc c gii thiu trong
VC
chng sau.
d).

+VCC

RC1

RC1
RB1

RC2

RB1

RB2

T1
C
Vi = 0

T1

T2

RB

-VBB

Hnh 3.10. Mch a hi n n

RC2

RB2

T2

VI =

RB

-VBB

Hnh 3.11. Mch a hi n n

b. Nguyn l.
* Trng thi n nh ca mch n n.(hnh 3.10).
Khi m in, t C tc thi np in qua in tr R C2 to dng in ln cp cho
cc B1 nn T1 s chy trng thi bo ha. Lc , dng IC1 qua RC1 ln to
Trang 37

Hnh 3.12. Dng sng vo v ra


ca mch n n .

+VCC

Vcc

0,2v

3.4.2. Mch n n c bn.


a. S hai trng thi .

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

st p v VC1 = VCesat 0,2V. Cu phn p RB2 v RB s to ra in p phn cc


cho T2 ngng dn v VB2 < 0V. sau khi t np y s c nh hnh v 5.9. in p np
trn t c gi tr khong : VC = VCC VBesat VCC.
Khi t np y th dng np bn t bng 0 nhng t T1 vn chy trng thi bo ha
v vn cn dng IB1 qua RB1 cp phn cc cho cc B1.
Hai Transistor s chy n nh trng thi ny nu khng c tc ng g t bn
ngoi.
* Trng thi to xung ca mch n n (hnh 3.11).
Khi ng vo Vi nhn xung kch m qua t C1 s lm in p VB1 gim v T1 ang
chy bo ha chuyn sang trng thi ngng dn. Lc IC1 = 0 in p vo VC1 tng
cao qua cu phn p RB2 RB s phn cc cho T2 chy bo ha. Khi T2 chy bo ha
VC2=VBEsat 0,2V iu ny lm cho t C c chn mang in p dng coi nh ni
mass v chn kia c in p m so v mass nn in p m ny s phn cc ngc cho
cc B1 lm T1 tip tc ngng mc du ht xung kch. Lc t C x in qua in
tr RB1 v transistor T2 t C xung E. Trong thi gian ny T1 ngng dn T2 bo ha
nn in p cc chn C v B ca transistor i ngc li chnh l xung in ng ra.
Sau khi t x xong lm mt in p m t vo cc B1 vT1 s ht trng thi ngng
dn v chuyn sang trng thi bo ha nh lc ban u. Khi T1 tr li trng thi bo
ha th VC1 =VCEsat 0,2 V nn T2 mt phn cc s ngng dn nh lc ban u.
Thi gian to xung ca mch n n chnh l thi gian x in ca t C qua RB1 Sau
thi gian ny mch t tr li trng thi ban u l trng thi n nh.
c. Dng sng cc chn.
Hnh 3.12 cho thy dng sng cc chn ca mch n n Trong hnh 3.12 a l
p ng vo Vi, trc thi im c xung kch l trng thi n nh. Khi c xung nhn
m th mch n n bt u chuyn sang trng tha to xung.
Hnh 3.12 b l dng in p VB1, khi c xung kch l T1 ngng, t C x in p m
nn VB1 c in p m -VCC v t C x in qua RB1 ln in p m gim dn theo
hm s m. Thi gian x ca t C chnh l thi gian to xung ng ra.
trng thi n nh VC1 =0,2V (bo ha), trng thi to xung VC1 = VCC (ngng
dn) nn T1 c xung vung dng ra. Ngc li T2 c xung vung m ra, rng
xung l Tx.
d. iu kin v thng s k thut ca mch n n.
cho mch n n hot ng ng theo nguyn l phi tha mn iu kin l T1
bo ha vi :
VCC VCEsat VCC
(1) (vi VCEsat o,2V)

R C1
R C1
V VBEsat VCC
= CC

(2) (vi VBEsat o,2V)


R B1
R B1

I C1 =
I B1

Mun cho T1 bo Haphi c:

I C1
(3) (sat saturation : bo ha)
sat
I
Thng chn: I B1 = K. C1
sat
I B1 >

Trong : K l h s bo ha su v K = 2 5
Trang 38

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

*. Cch tnh rng xung:


Trong thi gian n nh t C np in qua RC1 vi hng s thi gian np l
np = RC1 . C
in p np trn t tng theo
hm s m bi cng thc :

VC(t) = VCC (1 e )

= VCC - VCC. e
in p trn tng t 0V ln VCC. Khi c xung m vo cc B1 th t C x inqua
RB1 vi hng s thi gian x l:
x = RB1 . C
in p trn t khi x gim theo hm s m bi cng thc:

VC(t) = VCC. e
Do chn dng ca t C coi nh ni mass qua chn C2 khi T2 bo ha nn t x in
m (VCC) v in p trn t tng t VCC ln 0V ri sau np tip tc t 0V ln
+VCC. Nh vy ng x in v np in ca t s bin thin nh hnh 3.13 c
gii hn t -VCC ln +VCC. ng biu din in p trn ts c tnh theo cng
thc:

VC(t) = VCC - 2VCC. e


Khi VC(t) = 0V l ht thi gian x ca t v mch tr li trng thi n nh thi gian
ny chnh l thi gian to xung ng ra v cn gi VC
l rng xung tx.
Ta c : VCC = 2VCC. e
e

Suy ra

t
X

1
hay e
2

tX

t
X

= 2.
t

tx
= Ln2 tx = .Ln2.

Thay = RB1.C v Ln2 = 0,69 .


Suy ra:
tx = 0,69 RB1.C
Mun thay i rng xung tx ta c th thay i
RB1 hay tr s ca t C trong RB1 b gii hn
bi iu kin nn thng ngi ta ch thay i t
C.
* Bin xung ra:
trng thi n nh T1 bo ha T2 ngng :
VC1 = VCEsat 0,2V ,VC2 VCC
trng hi to xung T1 ngng T2 bo ha.
VC1 VCC.

R B2
=Vx (do mch phn
R C1 + R B2

p)

VC2 = VCEsat 0,2V


Nh vy bin xung vung dng cho T1 to ra l:
V01 =Vx 0,2V Vx
Bin xung vung m do T2 to ra l:
Trang 39

tx

VC

+Vcc
Np in
0V

tx
t
X in
Hnh 3.14: Thi gian hi phc

-Vcc
tx
Hnh 3.13: ng x v np
in trn t C

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

V02 =Vx 0,2V VCC


* Thi gian hi phc :
Theo s mch n n c bn: trng thi n nh l trng thi T1 bo ha, ngng
dn, trng thi to xung l trng thi T1 ngng, T2 bo ha. Sau khi song thi gian to
xung tx th T2 s tr li trng thi ngng dn. Trong thc t mch cha tr li trng
thi n nh ngay v lc t C li np in qua RC2 lm VC2 tng ln theo hm s
m ch khng tng tc thi nh hnh vung. Thi gian ny c gi l thi gian hi
phc th
Hng s thi gian np ca t l:
np = RC2 . C
T np y trong thi gian 5 nhng thng ch tnh :
Th 4np = 4RC2 .C
* Thi gian phn cch:
Do c thi gian hi phc th mch n n tr li trng thi n nh nn nu tn hiu
xung kch ng vo l nhng tn hiu lin tip nhau c tn s xung kch fi chu k
xung kch Ti th chu k Ti phi tha iu kin l:
Ti > tx + th
iu kin ny c ngha l khong cch ngn nht gia hai xung kch phi ln hn
rng v thi gian hi phc th thi gian tx = th gi l thi gian phn cch tf.
Ta c: Ti >tf vi tf = tx + th
3.4.3. Cc mch n n ci tin .
a. Mch n n dng 1 ngun.
Trong cc mch n gin ngi ta c th khng dng ngun VBB v in tr RB
c ni mass lc RB c chn li vi tr s khc. Trng hp ny mch c kh
nng chng nhiu km
S mch n n hnh 3.15, ng vo l mch vi phn Ri-Ci i xung vung ra hai
xung nhn v diod D ch nhn xung nhn m a vo cc B1.
+VCC

+VCC
RC1

RC1

RB1
RB2

RC2

RB1

Ri

RB2

T1

T2
RB

Vi

RC2

RB

Vi

Ci
Ri

Hnh 3.16. Mch n n c


xung kch vo cc C2.

Hnh 3.15: Mch n n


dng 1 ngun

b. Mch n n c xung kch vo cc C2.


trng thi n nh T1 bo ha T2 ngng, t np in c in p nh hnh v (hnh
3.16). Khi c xung nhn m lm diod D c phn cc thun th t C c chn np
Trang 40

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

in p dng ni mass nn chn np in p m s lm phn cc ngc cc B1 v T1


ngng dn. Lc , VC1 tng cao lm T2 tng c phn cc bo ha v VC2 0,2V
nn t C tip tc x in qua RB1 v mch s duy tr trng thi T1 ngng, T2 bo ha
cho n khi t x xong. Sau thi gian to xung tx t mch li tr v trng thi n nh.
c. Mch n n dng t gia tc .
chuyn nhanh trng thi ca T2 t ngng dn sang bo ha khi c xung kch m
vo cc B1. Ta c th dng t tc Cj ghp song song RB2. Khi c xung kch m vo
cc B1, transistor T1 ang bo ha chuyn sang ngng lm VC1 tng trng thi
chuyn tip t Cj coi nh ni tt nn in p VC1 phn cc nhanh cho cc B2 lm T2
bo ha nhanh. iu ny c tc dng lm xung vung ra cc C2 c cnh xung c
thng ng, sa li dc trc xung ra (hnh 3.17).
+VCC

RC1

RB1

+VCC

RC2

RC1

RB1

RC2

RB2
1

2
Vi

Ri

Vi
Ri

Hnh 3.17 Dng t gia tc Cj .

Hnh 3.18. Dng diode cch ly D

d. Dng diode cch ly sa dc sau.


Trong phn cc thng s ca mch n n c xt n thi gian hi phc th ca xung ra
trn cc C2 l do t c np in qua in tr R2 lm in p VC2 tng chm, dc sau
ca xung di ra.
m bo thi gian hi phc ng ra, lm dc sau c thng ng ngi ta
dng thm diode D v in tr RD (hnh 3.18). Khi T2 ngng, in p VC2 lm phn
cc ngc diode D v t C ch np in qua RD nn in p VC2 tng nhanh. iu cn
lu trong mch ny l khi T2 bo ha, VC2 gim nn diod D c phn cc thun,
in tr cc C2 l RC 2 song song RD
Thng chn : RC2 = RD = 2.RC1.
e. Dng diod cch ly bo v mi ni BE1 .
Khi mch vi phn cho ra xung nhn m lm phn cc diod Di a n T1 ngng dn,
T2 bo ha. Lc t C s x in v in p ang np trn t a vo cc B1 vi tr
s khong VCC, in p ny c th lm h mi ni BE1 v in p nh thng mi ni
BE ( BVEBO ) thng c tr s khng cao ( khong vi volt)
trnh hin tng trn ngi ta t thn 1 diod gia t C v cc B1nh hnh v.
Khi t x in th diode D s chu in p ngc thay cho mi ni BE m in p
ngc ca diod thng cao nn diod khng b h (hnh 3.19).
Trang 41

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy


+VCC
+12

RC1

RB1
RB2

RC2
12K

12K

39K

75

39K

C
Vi

Ri

Hnh 3.19. Diode bo v mi ni BE1

Hnh 3.20. Mch thit k.

3.4.4. Bi tp p dng .
Thit k mch a hi n n theo cc yu cu v thng s k thut sau:
-Ngun VCC = 12V, transistor c = 100, dng ti IC =10mA rng xung tx = 2
giy
* Tnh in tr ti RC1 = RC2 :
Khi transistor dn bo ha ta c: VCEsat 0,2V

Suy ra:

RC1 = RC2 =

VCC VCEsat 12 V 0,2 V


=
1,2K
IC
10mA

* Tnh in tr phn cc RB1 = RB2:


transistor dn bo ha thng chn h s bo ha su l K = 3.

IB = K

Ta c :

IC
10mA
= 3.
= 0,3mA

100

in tr RB dc tnh vi mc in p phn cc bo ha l VBEsat = 0,8V .


RB1 = RB2 =

VCC VBEsat 12 V 0,8 V


=
= 37 K
0,3mA
IB

Chn tr s tiu chun l: RB = 39K.


* Tnh tr s t C :
Theo yu cu rng xung l tx =2 giy
Ta c :
tx = 0,69.RB.C
Suy ra :

C=

tx
2
=
75F
0,69.R B 0,69.39.10 3

Trong mch ny khng yu cu thit k mch vi phn. Mun tnh tr s R v C ca


mch vi phn phi bit tn s hay rng ca xung vung fi. iu kin ca mch vi
phn l
R.C <<

1
.
2fi

(Xem li chng 1)

Trang 42

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

3.5. MCH DAO NG A HI PHI N.


3.5.1 Gii thiu .
Mch a hi lng n c hai trng thi n nh, mun i trng thi ca mch t trng
thi n nh ny sang trng thi n nh khc th phi c xung kch t bn ngoi.
Mch a hi n n c mt trng thi n nh v mt trng thi khng n nh trng
thi khng n nh chnh l trng thi to xung. Bnh thng, mch n n s trng
thi n nh, mun to xung th phi c xung kch t bn ngoi.
Mch a hi phi n khc vi hai mch trn, mch n n s to ra sng vung lin tc
m khng cn xung kch bn ngoi. Mch a hi phi n hot ng theo ng nguyn
l ca mch dao ng l loi mch t pht sinh tn hiu m khng cn tn hiu iu
khin ng vo.
3.5.2. Mch a hi phi n c bn.
a.S
Thng thng, mch a hi phi n l mch i xng nn hai Transistor c cng tn
v cc linh kin in tr, t in c cng tr s.
b.Nguyn l hot ng :
Tuy l hai Transistor cng tn, cc linh kin cng tr s nhng khng th ging nhau
mt cch tuyt i. iu ny s lm cho hai Transistor mch dn in khng bng
nhau, khi m in s c mt Transisitor dn in mnh hn v mt Transisitor dn
in yu hn. Nh tc dng ca mch hi tip dng t cc C2 v cc B1 v t cc C1
v cc B2 s lm cho Transistor dn mnh hn tin dn n bo ha, Transistor dn
in yu hn tin dn n ngng dn.
Gi thit T1 dn in mnh hn, t C1 np in qua RC2 lm cho dng IB1 tng cao
nn T1 tin n bo ha. Khi T1 bo ha, dng IC1 tng cao v VC 1 VCE sat
0,2V,t C2 x in qua RB2 v qua T1. Khi t C2 x in, in p m trn t C2 a
vo cc B2 lm T2 ngng ( hnh 3.21)
Thi gian ngng dn ca T2 chnh l thi gian t C2 x in qua RB2. Sau khi t C2 x
song, cc B2 li c phn cc nh RB2 nn T2 dn bo ha lm VC2 =VCE sat o,2V.
iu iu ny lm t C1 x in qua RB1 v in p m trn t C1 a vo cc B1 lm
cho T1 ngng. Lc t C2 li np in qua RC1 lm cho dng IB2 tng cao v T2 bo
ha nhanh.
Thi gian ngng dn ca T1 chnh l thi gian t CC1 x in qua RB1. Sau khi t C1
x in xong, cc B1li c phn cc nh RB1 nn T1 tr li trng thi dn bo ha
nh trng thi ga thit ban u. Hin tng ny c lp li tun hon .
c. Dng sng cc chn:
Xt cc B1 khi T1 bo ha VB 0,8V. Khi T1 ngng cho t C1 x in lm cc B1 c
in p m ( khong- VCC ) v in p m ny gim dn theo hm s m.
Xt cc C1 : khi T1 bo ha VC1 0,2V, khi T1 ngng VC1 +VCC . Dng sng ra
cc C l dng sng vung. Hnh 3.23.
Tng t khi xt cc B2 v cc C2 .Dng sng hai cc ny cng dng vi dng sng
cc B1 v C, nhng o pha nhau.
Chu k ca tn hiu hnh vung l:

Trang 43

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

T= t1+t2.
Trong :
t1 l thigian t C1 x in qua RB1 t in p VCC ln ngun +VCC nn in p
tc thi ca t ( ly mc VCC lm gc ) l:

t1
R B1 .C1

VC1(t) = 2VCC. e
Thi gian t C1 x qua RB1 t VCC ln 0V cho bi cng thc:
VCC = 2VCC. e
Suy ra:

t1
R B1 .C1

t1
R B1 .C1

=2

t1
= Ln2
R B1

t1 = RB1 .C1 Ln2 0,69RB1.C1


Tng t, thi gian t2 t C2 x in qua RB2 t VCC ln 0V l:
t2 0,69RB2.C2
Chu k dao ng l:
T= t1+t2 = 0,69 ( RB1.C1 + RB2.C2 )
Trong mch a hi phi n i xng ta c :
RB1 = RB2= RB
VB1
C1 = C2 = C
0,8v
Chu k dao ng l:
T = 2 x 0,69RB.C = 1,4 RB.C
-Vcc
Tn s ca xung vung l:
f=

1
1
=
T 0,69(R B1 .C1 + R B2 .C 2 )

Nu l mch a hi phi n i xng ta c :

VC1

t
C1 x

t1

+Vcc

1
1
f= =
T 1,4R B .C

d. Thit k mch :
VB2
Thit k mch a hi phi n theo cc thng s k
thut sau VCC = 12V, dng in ti qua cc l IL = 0,8v
t
10mA transistor c =100 tn s dao ng l f =
C1 x
-Vcc
1000 Hz.
Bi gii
t2
VC2
Mch a hi phi n l loi i xng c s nh
mch a hi c bn ( hnh 3.21 v hnh 3.22)
+Vcc
-Tnh in tr RC :
Khi transistor chy bo ha s c:
t
VC =VCEsat 0,2V
IC = IL = 10mA
Hnh 3. 23. Dng sng cc chn.
in tr RC c tnh theo cng thc:

RC =

VCC VCEsat 12 V 0,2 V


=
1,2 K
IC
10mA

-Tnh in tr RB
transistor chy bo ha su thng chn h s bo ha su l K = 3.

Trang 44

Gio Trnh K Thut Xung

Ta c : IB = K

Bin Son: o Th Thu Thy

IC
10mA
= 3.
= 0,3mA .

100

in p phn cc cho transistor chy bo ha l VB = VBEsat = 0,8V.


VCC VBEsat 12 V 0,8 V
=
= 37 K.
RB1 = RB2 =
0,3mA
IB

Chn tr s tiu chun l: RB = 39K.


-Tnh tr s t C:
T cng tnh thc tn s ca mch a hi phi n i xng l:
1
1,4R B .C
1
1
Suy ra: C =
=
= 0,018F
1,4R B .f 1,4.39.10 3.10 3
f=

3.5.3. Mch phi n thay i tn s :


a. S mch
T cng thc tnh tn s ca mch a hi phi n nh cho thy tn s dao ng c th
thay i bng cch thay i tr s in tr RB hay thay gi tr t in C.
Thng thng ngi ta dng bin tr VR thay tr s RB nh hnh 3.23.
b. Nguyn l hot ng:
Bin tr VR l phn in tr phn cc chung cho hai cc B ca hai transistor. iu
kin ca mch l khi iu chnh bin tr VR s khng lm thay i nguyn l hot
ng ca mch , khi dn in transistor vn phi trng thi bo ha.
Khi iu chnh bin tr VR s lm thay i tr s in tr RB1 v RB2 trong khong :
RB1max =R1 + VR hay RB2min = R2 + VR
RB1min = R1 hay RB2min = R2
Gii hn trn s cho ra khong tn s m mch dao ng c th cho ra c.
c. Thit k mch :
Gi thit mch a hi phi n c thit k trong phn trn c tn s iu chnh c t
fmin = 500Hz n fmax = 1500Hz th phn tnh ton c gii theo trnh t sau:
*. u tin ta gi thit mch dao ng a hi phi n c tn s dao ng khng i l
tn s trung bnh ca fmin v fmax :
f=

fmin + fmax 500Hz + 1500Hz


=
= 1000Hz
2
2

*. Vi tn s khng i l f = 1000Hz bi ton tr v dng thit k mch a hi phi


n c bn nh trn v ta c c kt qu:
RC = RC1= RC2 = 1,2K
RB = RB1= RB2 = 39K
C = C1 = C2 =0,018F
*. Sau khi c kt qu trn ta gi tr s t C khng i v thay tr s in tr RB
thay i tn s f.
Ta c:

Suy ra:

1
1,4R B .C
1
RB =
1,4f .C

f=

Tr s RB t l nghch vi tn s f nn ta c hai trng hp :


Tn s lfmin khi RBmax.
Tn s lfmax khi RBmin.
Trang 45

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

* Tnh tr s in tr RB.
R B max =

1
1
=
= 80K .
1,4fmin C 1,4.500.0,018.10 6

1
1
=
= 80K
1,4fmin C 1,4.500.0,018.10 6
1
1
=
=
= 27K .
1,4fmax C 1,4.1500.0,018.10 6

R B max =
R B min

Trong phn nguyn l ta c:


RBmin = R1= R2 = 27k
RBmax = R1 + VR = R2 + VR = 80K
VR = RBmax - RBmin = 80K - 27k = 53K
Chn bin tr VR = 50K theo tiu chun.
S mch hnh 5.24 l mch a hi phi n thay i tn s c thit k.
* Kim tra iu kin bo ha. iu kin ca mch a hi phi n la khi dn in phi
trng thi bo ha. Khi thay i bin tr VR s lm thay i RB vdng in IB nn
cn kim tra li trng thi dn ca transistor khi c RBmax.
Ta c :

I B max =

VCC VBEsat 12 V 0,8 V


=
= 0,14mA
R B max
80K

Do dng in IC = 10 vi =100 th trng thi khuch i ta c:


IB =

I C 10mA
=
= 0,1mA

100

Dng in IBmin = 0,14mA vn ln hn IB =0,1mA nn vn m bo transistor


dn in bo ha. Trng hp khng t iu kin ny th phi chn transistor c ln
hn hay dng transistor rp kiu Darlington.
3.5.4. Mch thay i chu trnh lm vic.
Trong chng 1 khi nim c bn v k thut xung, phn cc thng s ca tn hiu
xung c khi nim v chu k T ca tn hiu xung l:
T = ton + tof
Trong ton l thi gian tn hiu xung c in p cao tof l thi gian xung c in p
thp.
T khi nim trn ngi ta a ra hai khi nim khc l rng Q v h s y ca
xung.
rng ca xung c tnh theo cng thc:
Q=

T
t on

Nghch o ca rng xung l h s y c tnh theo cng thc:


t on
T

H s y cn c gi tn bng mt khi nim k thut khc l chu trnh lm vic D


(Duty Cycle)
Nh vy :

D=

t on
100%
T

Trang 46

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

Trong mch dao ng a hi phi n i xng ta c thi gian x ca t C1 bng thi gian
x ca t C2 nn:
t1 = t2 ton = toff =

1
T
2

Chu trnh lm vic ca mch a hi i xng l:


D=

t on
100% = 50%
T

thay i chu trnh lm vic D ngi ta phi thay i ton hoc toff nhng phi gi
nguyn chu k T.
a. S mch thay i chu trnh lm vic :
Mch in hnh 5.25 c bin tr VR dng thay i chu trnh lm vic D.
VR =R1 + R2.
in tr R l phn in tr RB dng chung cho c hai transistor.
Ta c : RB1 = R + R1.
RB2 = R + R2.
Khi iu nchnh bin tr theo hng tng tr s R1 s lm gim tr s R2 v ngc li.
iu ny c ngha l khi RB1 tng th gim tr s RB2 v ngc li.
Ta vn c thi gian x ca hai t C1 v C2 tnh theo cng thc sau:
t1 = 0,69RB1 .C1 = 0,69 (R+ R1) C1
t2 = 0,69RB2 .C2 = 0,69 (R+ R2) C2
Gi thit C1=C2=C ta c chu k T ca tn hiu xung vung l:
T = t1 + t2 = 0,69 (R+ R1) C1 + 0,69 (R+ R2) C2
T = 0,69 [(R+ R1) + (R+ R2)] C
T = 0,69 [(R+ R1) + (R+ R2)] C
T = 0,69 (2R+ R1 + R2) C
T = 0,69 (2R+ VR) C
Nh vy, khi iu chnh bin tr VR s lm khng thay i chu k T tc l gi nguyn
tn s f m ch lm thay i thi gian t1, t2 tc l thi gian ton, toff s lm thay i chu
trnh lm vic D.
b. Nguyn l thit k:
Bin tr VR l phn in tr phn cc chung cho
hai cc B ca hai transisto. Khi iu chnh bin tr
ng v tr gia in tr phn cc cho hai transistor
bng nhau l:
R B1

1
= R B2 = R + R1 = R +R2 = R + VR
2

+VCC

R
RC

RC1

C2

VR

C1

Khi thay i v tr ca bin tr VR sang phi hay sang


T1
T2
tri lm tng in tr phn cc RB1, gim in tr
phn cc RB2 v ngc li. Khi RB1 cc tiu th RB2
cc i v ngc li
Hnh 3.25: Mch thay i chu trnh
Ta c
:
RB1min = RB2min = R
RB1max = RB2max = R +VR
Gi thit mch a hi phi n c thit k trong phn trn c tn s dao ng l
1000Hz nhng chu trnh lm vic thay i c t 40% n 60% th phn tnh ton
c gii theo trnh t sau:
Trang 47

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

* u tin ta gi thit mch dao ng a hi phi n c tn s l f = 1000Hz v chu


trnh lm vic khng i l 50% ( mch phi n i xng).
* Vi gi thit bi ton tr v dng thit k mch c bn nh trn v c kt qu:
RC = RC1= RC2 = 1,2K
R B = RB1= RB2 = 39K
( Tr s RB trung bnh ng vi bin tr VR v tr gia)
C = C1 = C2 =0,018F
* Sau khi c kt qu trn ta gi tr s t C khng i v thay i tr s in tr RB1,
RB2 thay i t1, t2 tc l thay i chu trnh lm vic.
Ta ch cn tnh cho t1 s suy ra tng t cho t2
T tn s f = 1000Hz suy ra chu k T l:
T=

1
1
=
= 1ms
f 1000

Khi chu trnh lm vic l D = 40% th thi gian t1 l:


t1 =

40
T = 0,4ms
100

v t1 = 0,69RB1min .C = 0,4 ms
Suy ra: RB1min =

0,4ms
= 32,2K
0,69.0,018.10 6

R = RBmin = 32,2 K (chn R = 33K)


Khi chu trnh lm vic l D = 60% th thi gian t1 l:
t1 =
v

60
T = 0,6ms
100

t1 = 0,69RB1max .C = 0,6 ms

Suy ra: RB1max =

0,6ms
= 48,3K .
0,69.0,018.10 6

RB1max = R + VR.
Nh vy: VR = RB1max R = 48,3 K 33 K = 15,3 K.
Chn bin tr VR = 15 K.
3.5.5. Mch a hi phi n cc dng khc.
a. Mch a hi phi n dng diode sa dng sng:
Khi transistor trong mch phi n i trng thi t bo ha (VC = VCEsat 0,2V) sang
ngng dn (VC VCC ) th in p ra khng tng ln tc thi theo dng sng vung
c v lc t C np qua RC lm in p ra tng ln theo hm s m. Thi gian
in p ra tng ln theo hm s m gi l thi gian hi phc th. Thi gian ny t thuc
hng s thi gian np ca t C v in tr RC, th c tnh theo cng thc:
th = 3np = 3RC . C
sa cha dng sng ra ngi ta dng hai diod D1-D2 cch ly cc t C1-C2 vi
hai cc C1-C2 Khi T2 ngng dn t C1 s khng np in qua RC2 v D2 b phn cc
ngc, do n t C= s np in qua RD2 . Nh vy in p VC2 s tng nhanh cho ra
dng sng vung. Suy lun tng t cho t C2 v in p VC1 khi T1 ngng dn.

Trang 48

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

Vcc

V
O

Rc1

Rd1
D2

th

th

Rb2

Rb1

C2

Rd2

C1

Rc2

D1

Hnh 3. 26. Dng sng vung doT1


thi gian hi phc.

T2

Hnh 3.27. Dng Diode sa dng sng.

b. Mch a hi phi n hi tip v cc E :


Mch in hnh 5.28 c t hi tip C ni gia hai cc E, trong khi t CB loi t ha c
tr s ln s c tc dng lc b thnh phn xoay chiu xung mass. Transistor T1 c
rp nh kiu cc B chung nn tn hiu cc E v ra cc C1.
Vcc
VCC

Rb

Rc1

Rc2

Rb1

Re1

Rc2

C
+

Cb

Rb

T2

T1

Rc1

T2

T1
Re2

Rb2

Hnh 3.28. Mch phi n hi tip v cc E.

Re

Hnh 3.29. Mch phi n dng chung Re.

Mch in 3.28 chy theo nguyn l sau.


Khi mi m in, t CB np nn VB1 = 0V lm T1 ngng v VC1 tng cao lm cho
T2 bo ha, dng IC2 tng ca.
Dng IE2 s qua R2 lm VE2 tng, t C np in qua RC2 v RE1. Dng np vo t
C lm V1 tng nn transistor T1 cng d ngng dn.
Khi t C np y th IE1 0 lm VE2 gim trong khi t CB np y nn VB1
cao lm lm T1 bo ha. Khi T1 bo ha c dng IC1 qua RC1 nn VC1 gim lm VB2
gim v T2 ngng.
Khi T1 bo ha, T2 ngng th in p trn t C s ni tip vi in p ngun v t C s
x qua RC1 v RE2. Khi t C x in qua RE2 s lm VE2 gim dn n mc nh
th T2 li dn in to dng in np vo t C nn VE1 li tng cao lm T1 ngng dn.
Mch tr li trng thi ban u. Hin tng trn li tip tc v tun hon.
Trang 49

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

Mch in hnh 3.29 c t C ghp gia cc C1 v cc B2, mch hi tip c thc


hin nh hai transistor c chung in tr RE . Khi m in t C np nhanh qua RC1T2-RE lm T2 dn v cho ra IE2 qua RE nn VE1 = VE2 tng cao v lm T1 ngng.
Khi t C np y lm mt dng IB2 nn T2 ngng dn. IE2 = 0 lm cho T1 dn bo ha
nh c cu phn p RB1 v RB2. Lc in p trn t C ni tip vi in p ngun s
x qua RB v T1-RE. Sau khi t x xong lm mt in p m t vo cc B2 nn T2
dn in tr li nh trng thi ban u.
Trong mch in hnh 3.28 t C np in qua RC2 - RE1 v x in qua RC1- RC2.
Ta c :
np= ( RC2 + R1 ).C v x = ( RC1+ R2 ) C.
Nu mch c thit k c RC1 = RC2 v RE1 = RE2 th xung vung ng ra l tn
hiu vung i xng.
Trong mch in hnh 3.29 t C np qua RC1-RE,x in qua RB- RE.
Ta c :
np = (RC1+ RE ) .C v x = ( RB + RE ).C
Do in tr RB thng rt ln so vi RC1 nn xung ra l mt tn hiu vung khng i
xng .
c. Mch a hi phi n dng hai Transistor khc loi:
Trong mch in hnh 4.30 dng hai Transisitor khc loi to mch a hi phi n
gm T1 loi NPN v T2 loi PNP . Mch c nguyn l lm vic nh sau :
Khi m in T1 dn do c phn cc cu phn th RB1- RB2 .Lc dng IC1 lm
gim in p VC1 nn cng lm gim VB2.
Hin tng ny s lm cho T2 cng c phn cc nn dn in ( v T2 l loi PNP)
Khi T2 dn c dng IC2 qua RC2 lm VC2 tng v t C np in qua RE2 T2 v RB2
xung mass. Dng np ny qua RB2 lm VB1 tng v T1 chy bo ha ko T2 bo ha
theo.
Khi t C np y lm mt dng in qua RB2 nn VB2 gim lm T1 chy yu dn theo
T2 chy yu. Lc VC2 gim nh do T2 dn yu lm in p trn t C ghp ni tip
vi in p ngun v t C s x in qua RB1 v RC2. Lc in p m trn t C s
lm VB1 m, nn T1 ngng ko theo T2 ngng theo.
Khi t C x in xong th mch tr li trng thi ban u v hin tng trn c tip
din lin tc tun hon.
Thi gian np ca t qua RE2 va RB2 c tr s nh nn ngn hn so vi thi gian x
ca t RB1 v RC2. Do o, tn hiu xung ra c dng xung vung khng i xng.
d. Mch a hi phi n cho ra tn s thp:
Mch a hi phi n c bn c cng thc tnh tn s dao ng l:
f=

1
1,4R B .C

Trong cng nghip c nhng trng hp cn to ra tn hiu xung b c tn s f rt


thp (f<<1Hz) th d: f = 0,01Hz Ni cch khc, xung vung c chu k T rt di
(T>>1gy).
Theo cng thc trn, c f rt thp th tr s RB v t C phi rt ln. Trong thc t
tr s t C loi t ha cng c mc gii hn khng th qu ln, in tr RB nu qu
ln s khng tha iu kin bo ha su v lc dng IB s nh theo cng thc:
IB = K.

IC

Trang 50

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

gii quyt cho trng hp trn ta c th dng hai transistor rp kiu Darlington
c khuch i dng ln. Trong mch in hnh 4.31, hai transistor T1A-T1B rp
kiu Darlington, T2A-T2B rp kiu Darlington to ra mch a hi i xng vi cch
rp kiu Darlington th khuch i dng chung cho hai transistor l: chung = A B ( vi ngn vi chc ngn)
iu kin bo ha su by gi s l:
IB = K

IC
A B

Vi chung rt ln th dng in IB s c tr s rt nh v iu ny gip cho vic


chn tr s RB c th ln theo cng thc:
RB =

VCC 2VBE
RB

Vcc

Rc1

Rb2
C2
+

Rb1

Rc2
C1

T2

T4

T1

T3

Hnh 3.28. Mch phi n c tn s thp

Trang 51

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

CHNG 4
CC MCH DAO NG KHC
4.1. MCH DAO NG A HI DNG OP-AMP
Trong phn trc chng ta kho st cc mch to xung dng transistor ri, trong
phn ny chng ta s kho st cc ng dng ca OP-AMP trong k thut xung.
4.1.1. Mch lng n (FLIP FLOP) dng OP-AMP:
Mch F/F dng OP-AMP nh s hnh 4.1 c hai
+VCC
OP-AMP lm vic nh hai mch khuch i so snh.
Hai OP-AMP s trng thi bo ha dng nu c:
100K
Vi+ > Vi V0 = +VCC
3
+
6
Vo1=+VC
hay trng thi bo ha m nu c:
2
C
V

+
10
Vi > Vi V0 = + 0
2
K
1
Gi thuyt mch c trng thi nh hnh v vi V01 =
10
+VCC v V02 = 0V
K
1
OP-AMP (1) c hi tip t V02 = 0V v ng In2
1
Vo2=0v
qua in tr 10K nn vn c :
3
+

+
Vi > Vi v V01 = +VCC n nh
100K
OP-AMP (2) c hi tip t V01 = +VCC v ng Inqua in tr 10K (10K << 100K) nn vn c: Vi > Vi+
+VCC
v V01 = 0V n nh y l trng thi n nh th nht
Hnh.4.1: Mch F/F dng OP-AMP
ca mch F/F, OP-AMP(1) trng thi bo ha dng
kch i trng thi bng xung m
v OP-AMP(2) trng thi bo ha m. i trng
thi ca F/F, cho cng tc S ni vo ng In- ca OP-AMP(2) ang bo ha m. Lc
Vi = 0V v Vi+ > Vi nn OP-AMP(2) chuyn sang bo ha dng, V02 = + VCC
qua in tr hi tp 10K s lm i trng thi c OP-AMP(1) t bo dng sang bo
ha m v lc OP-AMP(1) c Vi > Vi+ .
Lu : in tr hi tip phi c tr s kh nh so vi in tr ni ng In+ ln
ngun
+VCC Cng tc S c im chung ni masse
+VCC
xem nh xung m kch iu khin F/F.
Cng tc iu khin ln ngun +VCC
100K
qua in tr kch i trng thi ca
3 +
6
Vo1=+VCC
F/F nh xung dng kch iu khin F/F.
2
Vo1
10K
+
Trng hp ny xung dng phi c a vo
OP-AMP (1) ang bo ha dng.
S hnh l hnh 4.3 mch F/F di trng thi
Vo2
bng xung dng.
1
2
10K
Nh vy, i trng thi bng xung dng.
Vo2=0v
3
+
- Cho xung m( hay mc in th thp) vo ng
100K
In- ca OP-AMP ang bo ha m.
- Cho xung dng (hay mc in th cao ) vo
+VCC
ng In- ca OP-AMP ang bo ha dng.
Hnh 4.3: Mch F/F hi tip bng D
4.1.2. Mch flip-flop hi tip bng diode:
Mch Flip-Flop hnh 4.3 dng hai diode
Trang 52

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

D1-D2 nhn xung kch ng vo v hai diod D3-D4 ly in p hi tip.


Gi s mch ang c trng thi n
nh nh hnh v, OP-AMP(1) ang boha dng, V01=+VCC; OP-AMP (2) ang
bo ho m, V01 =OV.
Trng hp ny nu cho xung m vo ng V12 ca OP-AMP ang bo ha m th
diode D2 b phn cc ngc nn xung m khng tc ng c vo mchF/F phi cho
xung dng vo ngVi 1 ca OP-Amp ang bo ha dng. Lc , diode D1 c
phn cc thun s cho xung dng vo mch F/F v lm cho mch i trng thi.
Nh vy, khi s dng diode nh hnh 4.3 th 2 mch F/F ch cn mt cch kch i
trng thi l cho xung dng (hay mc in th cao) vo ng In- ca OP-AMP (1)
ang bo ha dng.
R
4.1.3. Mch dao ng tch thot:
+VCC
a. Nguyn l:
2
Mch in hnh 4.4 l s mch dao ng
1
3
tch thot dng OP-AMP cho ra tn hiu vung.
C
+
R1
S c hai mch hi tip t ng ra v hai ng
-VCC
vo. C u phn p RC hi tip v ng In- ,cu phn
p R1 R2 hi tip v ng In+.
R2

H6-4

Hnh 4.4. Mch phi n hi tip v cc E.

gii thch nguyn l mch ta gi s t C cha np in v OP-AMP ang trng


thi bo ha dng. Lc ny cu phn p R1 R2 a in p dng v ng In+ vi
mc in p l : V0 = +VCC
Vin+ = + VCC .

R2
= VA ( Vin+ > 0V)
R1 + R 2

Trong khi , ng In- c in p tng dn ln t 0V, in p tng do t C np qua R


theo quy lut hm s m vi hng s thi gian l =R.C
Khi t C np c Vin < Vin+ th OP-AMP vn trng thi bo ha dng. Khi t C np
n mc in p Vin > Vin+ th OP-AMP i thnh trng thi bo ha m, ng ra c V0
= -VCC. Lc ny cu phn p R1 R2 a in p m v ng In+ vi mc in p l:
Vin+ = VCC .

R2
= VB ( Vin+ < 0V )
R1 + R 2

Trong khi ng In- vn cn ang mc in p dng vi tr s:


Vin = + VCC .

R2
R1 + R 2

do t C ang cn nap in. Nh vy OP-Amp s chuyn sang trng thi bo ha m


nhanh cho cnh vng thng ng. T C by gi s x in p dng ang np trn t
qua R1 v ti ng ra xung mass. Khi t C x in p dng ang c th Vin+ vn
mc in p m nn OP-AMP vn trng thi bo ha m. Khi t C x ht in p
dng s np in qua R c in p m ang c do ng ra ang trng thi bo ha
m chiu np by gi ngc vi chiu dng in np trn hnh v.
Khi t C np in p m n mc Vin < Vin+ (ng In- nh hn ng In+) th OP-AMP
li i thnh trng thi bo ha dng v ng ra c V0 = +VCC.

Trang 53

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

Mch tr li trng thi gi thit ban u v hin tng trn c tip din lin tc
tun hon .
b. Dng sng cc chn:
Mc gii hn in p ng ra l: V0max +VCC
VinV0min -VCC
VA
Mc gii hn in p hai ng
R2
R1 + R 2
R2
VB = VCC .
R1 + R 2

vo l: VA = + VCC .

VB

Dng in ng vo In- l dng tan gic. Thi gian


in p ng vo In- tng t VB ln VA l OP-ANP
trng thi bo ha dng, Thi gian in p ng vo
In- gim t VA xung VB l OP-ANP trng thi bo
ha dng. Dng in p ng In+ v ng ra l trng
thi xung vung i xng. Chu k ca tn hiu c tnh
theo cng thc
T = 2R.CLn

R 1 + 2R 2
R1

Suy ra tn s ca tn hiu xung c tnh theo


cng thc
1
f=
T

Vin+

VA

t
VB
V0

Vcc

t
-Vcc

Hnh 4.5. Dng sng cc chn.

Trng hp c bit :
R1 = 2R2 T = 2.R.CLn2 (LN2 = 0,69)
=2.R.C.0,69
f=
R1 = R2

1
1

2.0,69.R.C 1,4.R.C

T = 2.R.CLn3 (LN3 = 1,1)


=2.R.C.1,1

f=

1
2,2.R.C

c. Mch i tn s:
Theo cng thc tnh chu k v tn s dao ng nh trn ta c th i tn s dao ng
bng cc phng php sau:
Thay i t s ca cu phn th trong mch hi tip chng ( R1 v R2 )
Thay i tr s in tr R hay t C trong mch hi tip m.
Tn s ca mch dao ng tnh thot hnh 6-6 c tnh theo cng thc:
T= 2 (R+ VT1) .CLn

R 1 + 2(R 2 + VR 2 )
R1

d. Mch i chu trnh lm vic:


Trong s mch dao ng tch thot c bn dng OP-AMP, t C np in v x in
u qua in tr R nn hng s thi gian np v x bng nhau. iu ny c ngha l
thi gian xung vung c in p cao v thi gian xung vung c in p thp di bng
nhau. Xung vung ra l xung khng i xng c chu trnh lm vic l D = 50%.

Trang 54

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

thay chu trnh lm vic, mch dao ng tch thot c s nh hnh 4.47, bin
tr VR s lm thay i thi gian np v thi gian x ca t theo hai hng ngc
nhau,nn tng thi gian np s lm gim thi gian xv ngc li
Khi t C np in p dng t ng ra s np qua in tr R, bin tr VR ( phn di )
v qua diode D2. Khi t C x in p dng v sau np in p m s x qua R<
bin tr VR ( phn trn ) v qua diode D1.
Khi iu chnh bin tr VR ch lm thay i chu trnh lm vic m vn gi nguyn
tn s dao ng.
4.1.4 Mch to xung vung v tam gic:
Mch dao ng tch thot c bn to xung i xng ng ra. Nu kt hp mch tch
phn tch cc dng OP-AMP th mch c th cho ra xung tam gic.

R5
R

C2
+VCC

+VCC

R1
C1

R3

2
-VCC

VR1

Vo1

VR2

Vo1

R4
-VCC
3

R2

Hnh 4.8: Mch to xung vung v tam gic


OP-AMP (1) l mch dao ng tch thot to xunh vung theo nguyn l trn.
Xung vung c ly trn bin tr VR1 thay i bin ng ra
OP-AMP (2) l mch tch phn tch cc nhn xung vung t ng ra ca OP-AMP(1)
i thnh dng xung tam gic.Xung tam gic c ly trn bin tr VR2 thay i
bin ng ra.
4.2. MCH DAO NG A HI DNG VI MCH 555.
Vi mch nh th 555 l mch tch hp Analog Digital nn c nhiu tc gi xp vo
mt chng trong gio trnh Mch tng t, c nhiu tc gi li xp vo mt chng
trong gio trnh Mch s
Vi mch nh th 555 v h ca n c ng dng rt ng ri trong thc t ,c bit
trong lnh vc iu khin v nu kt hp vi cc linh kin RC th n c th thc hin
nhiu chc nng nh nh th,to xung chun ,to tn hiu kch hay iu khin cc linh
kin bn dn cng sut nh Transistor,SCr,Triac Do chng ti xp Vi mch nh
th 555 l mt chng trnh K thut xung.
4.2.1. S chn v cu trc:
Vi mch 555 c ch to thng dng nht l dng v Plastic nh hnh v 4.9
Chn1: GND (ni t)
Chn2: Trigger Input (ng vo xung ny)
Chn3: Output ( ng ra)
Chn4: Reset (hi phc)
Chn5: Control Voltage ( in p iu khin)
Chn6: Threshold (Thm ngng)
Chn7: Dirchage ( x in)
Trang 55

NE555

H4.9

4
4

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

Chn8: +VCC ( ngun dng)


Bn trong vi mch 555 c hn 20 Transistor v nhiu in tr thc hin chc nng
nh trong hnh 4.10 gm c:
8

5K

2/3 VCC

5
5K

1/3
VCC

3
2

5K

NOT

R
6

OUT PUT

F/F

T2

1
T1

2
1
V r =1,4V

Hnh 4.10 Cu trc ca IC 555.

1)-Cu phn p gm 3 in tr 5K ni t ngun =UCC xung mass cho ra 2


p th chun l 1/3 UCC v 2/3 UCC .
2)-OP-AMP (1) l mch khuch i so snh c ng I-n nhn in p chun 2/3
UCC cn ng I+n th ni ra ngoi chn 6. Ty thuc in p ca chn 6 so vi in p
chun 2/3 UCC m OP-AMP (1) c in p mc cao hay thp lm tn hiu R
(Reset) iu khin Flip-Flop(F/F).
3)-OP-AMP(2) l mch khuch i so snh c ng I+n nhn in p chun 1/3
UCC cn ng I-n th ni ra ngoi chn 2. Ty thuc in p chn 2 so vi in p
chun 1/3 UCC m OP-AMP (2) c p th ra mc cao hay thp lm tn hiu S
(Set) iu khin Flip Flop (F/F).
4)-Mch Flip-Flop (F/F) l loi mch lng n kch mt bn. Khi chn Set
(S) c in p cao th in p ny kch i trng thi ca F/f l ng Q ln mc cao v
ng
Q ca xung mc thp. Khi ng Set ang mc cao xung thp th mch F/F khng
i trng thi. Khi chn Reset c in p cao th in p ny kch i trng thi. Khi
chnReset (R ) c in p cao th in p ny kch i trng thi ca F/f lm ng Q
ln mc cao v ngQ xung mc thp. Khi ng Reset ang mc cao xung thp th
mch F/F khng i trng thi.
5)-Mch OUTPUT l mch khuch i ng ra tng khuch i dng cp
cho ti. y l mch khuch i o c ng vo l chn Q ca F/F nn khi Q
mc cao th ng ra chn 3 ca IC s c in p thp (0v) v ngc ti khi Q
mc thp th ng ra chn 3 ca IC s c in pcao (UCC ) .
6)- Transistor T1 c chn e ni vo 1 in p chun khong 1,4 V v loi
Transistor. PNP nn khi cc b ni ra ngoi bi chn 4 c in p cao hn 1,4V th T1
ngng dn nn T1 khng nh hng n hot ng ca mch khi chn 4 c in tr tr
s nh thch hp ni mass th T1 dn bo ha ng thi lm mch OUTPUT cng dn
bo ha v ng ra xung thp. Chn 4 c gi l chn Reset c ngha l n Reset IC
Trang 56

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

555 bt chp tnh trng cc ng vo khc, do chn Reset dng kt thc xung ra
sm khi cn. Nu khng dng chc nng Reset th ni chn4 l UCC trnh mch b
Reset do nhiu.
7)- Transistor T2 l Transistor c cc C h ni ra chn7 (Discharge =x ).
Do cc Bc phn cc bi mc in p ra Q ca F/F nn khi Q mc cao th T2
bo ha v cc C ca T2 coi nh ni mass, lc ng ra chn 3 cng mc thp. Khi
Q

mc thp th T2 ngng dn cc Cca T2 b h, lc ng ra chn 3 c in p


cao. Theo nguyn l trn cc C ca T2 ra chn 7c th lm ng ra ph c mc in
p ging mc in p ca ng ra chn 4. Hnh 4.10 l s cu trc bn trong ca IC
555 v theo kiu s chc nng.
4.2.2. Cc mch dao ng.
+VCC=12V
a. Mch phi n c bn.
S mch hnh 4.11 l ng dng ca IC 555 l
mch a hi phi n to xung vung.
R96
Trong mch chn ngng ( Threshoide ) s 6 c
Ra
8
4
ni vi chn ny (Trigger) s 2 nn hai chn ny c
7
Rb
chung in p l in p trn t C so vi in p
6 555 3
chun 2|3 VCC v 1|3 VCC bi OP- AMP (1) v
2
OP- AMP (2). Chn 5 c t nh, 01 ni mass lc
R=1,2K
1
5
nhiu tn s cao c th lm nh hng in p
C
chun 2/3 VCC.
.01
Chn 4 ni ngun + VCC nn khng dng chc
nng Reset, chn 7 x in c ni vo gia 2 in
tr RA v RB to ng x in cho t. Ng ra chn
3 c in tr gii hn dng 1,2 K v Led biu th Hnh 4.11: M ch a hi phi n
mc in p ra ch c th dng trong trng hp
tn s dao ng c tr s thp t 20HZ tr xung th tn s cao hn 40HZ trng thi
sang + tt ca Led kh c th nhn bit bng mt thng.
phn tch nguyn l ca mch cn phi hp mch ng dng hnh 4.51 v s cu
trc hnh 4.52
Khi mi ng in t C bt u np t OV ln nn:
-OP-AMP (1) c VI+< VI- nn ng ra c V01 = mc thp, ng R= 0 (mc thp)
- OP-AMP (2) c VI+ > VI- nn ng ra c V02 = mc cao , ng S=1(mc cao )
Mch F|F c ng S=1 nn Q =1 v Q = 0 . Lc ng ra chn 3 c V0 VCC (Do
qua mch o ) lm Led sng .
Transistor T2 c VB2 = 0 do Q =0 nn T2 ngng dn t C c np in
T C np in qua RA v RB vi hng s thi gian khi np l:
nap = (R A + R B )

Khi in p trnt tng n mc 1/3 VCC th OP-AMP (2) i trng thi, ng ra c


V02 = mc thp, ng S = 0 ( mc thp ). Khi S xumg mc thp th F|F khng i
trng thi nn in p ng ra vn mc cao, Led vn sng .
Khi in p trn t tng n mc 2|3 VCC th OP-AMP (1) di trng thi, ng ra
c V01 = mc cao, ng R = 1.
Mch F|F c ng R= 1 nn Q= 1.Lc ra chn 3 c V0 0V lm Led tt. Khi ng
Q=1.s lm T2 dn bo ha v chn 7 ni mass,lm t C khng np tip in p c
Trang 57

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

m phi x in qua RB v Transistor T2 xung mass. T C x in qua RB vi hng


s thi gian l:
x =RB . C
Khi in p trn t tc l in p chn 2 v chn 6- gim xung di 2/3 VCC
th OP-AMP(1) i tr li trng thi c l V01 = mc thp, ng R = 0. Khi R xung
mc thp th F|F khng i trng thi nn in p ng ra vn mc thp, Led vn tt.
Khi in p trn t gim xung n mc 1/3 VCC th OP-AMP(2) li c VI+ > VI- nn
ng ra c V02 = mc cao, ng S1 = 1.Mch F|F c ng S=1 v Q = 0 , ng ra chn 3 qua
mch o c V0 + VCC lm Led li sng, ng thi lc T2 mt phn cc do
Q = 0 nn ngng dn v chm dt giai on x in ca t. Nh vy mch tr lai
trng thi ban u v t li np in t mc 1/3 VCC nn n 2/3 VCC , hin tng
ny s tip din lin tc v tun hon.
Lu : Khi mi m in t C s np in t 0V ln 2|3 VCC ri sau t x in
l 2/3 VCC xung 1/2 VCC ch khng x xung 0v. Nhng chu k sau t s np t
1/3VCC ln 2/3 ch khng np t 0v na.
Thi gian t np l thi gian V0 + VCC , Led sng. Thi gian t x l thi gian
V0 0v , Led tt.
Thi gian np v x t c tnh theo cng thc:
Thi gian np : tnp =0,69. np
: tnp = 0,69 .( RA + RB ) C
Thi gian x : tx = 0,69.x
.tx = 0,69 . RB . C
in p ng ra chn 3 c dng hnh vung vi chu k l:
T = tnp +tx
T = 0,69 ( RA + 2RB ) C
Do thi gian np v thi gian x khng bng nhau ( tnp > tx ) nn tn hiu hnh
vung ra khng i xng. Tn s ca tn hiu hnh vung l:
f=

1
1
=
T 0,69(R A + 2R B )C

b. Mch phi n i xng :


Trong mch phi n c bn , do thi gian np v thi gian x ca t khng bng nhau
nn dng in p ng ra khng i xng.
Ta c :
tnp =0,69 ( RA + RB ) .C
.tx = 0,69 RB .C
cho dng sng vung ng ra i xng ngi ta c th thc hin bng nhiu cch
Cch th 1: Chn in tr RA c tr s rt nh so vi RB th lc sai s gia
tnp v tx coi nh khng ng k. iu ny kh thc hin nu lm vic tn s cao.
in tr RA c tr s ti thiu khong vi K th RB phi c tr s rt ln khong vi
trm K. Vi cc tr s in tr ny th tn s dao ng khng th cao c.
Cch th 2 : Dng Diode D ghp song song RB theo chiu hng xung nh
hnh v 4.12 khi c Diode D, thi gian t C np lm Diode D c phn cc thun c
in tr rt nh nn coi nh ni tt RB. Thi gian np in ca t c tnh theo cng
thc :
tnp 0,69 RA . C
Khi t C x in thi Diode c phn cc ngc nn t vn x in qua RB. Thi gian
x in ca t c tnh theo cong thc : tx = 0,69 RB .C
Nu chn tr s RA bng RB th mch s to ra tn hiu hnh vung i xng .
Trang 58

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy


+VCC
+VCC

555

2
1

555

RB

RA

6
RB

RA

3
R

C
.01
.01
C

Hnh 4.12a
Hnh 4.12b.
Tht ra trong mch in hnh 4.12a khi t np dng in phi qua RA v n tr
thun ca Diode nn thi gian np vn ln hn thi gian x mt t. cho tn hiu tht
i xng th ghp thm Diode ni tip vi in tr RB nh hnh 4.12b, nh vy c hai
trng hp np v x u c Diode. iu kin ca hai mch trn l RB phi c tr s
kh ln so vi in tr thun ca Diode.
c. Mch phi n iu chnh tn s v chu trnh lm vic:
Hai yu cu thng c trong thit k ca mch a hi phi n l:
Thay i tn s f m vn gi nguyn chu trnh lm vic ( i xng )
Thay i chu trnh lm vic m vn gi nguyn tn s f.
c th thay i tn s ca tn hiu hnh vung ra m vn c tn hiu i xng th
hai in tr RA v RB phi c iu chnh sao cho cng tng hay gim tr s. Lc
rong mch in c thm hai bin tr VRA v VRB ghp ni tip nh trong s hnh
4.46a.
thay i chu trnh lm vic tc l thay i t l thi gian tn hiu c in p cao
v thi gian tn hiu c in p thp hay l thi gian np v thi gian x ca t
nhng vn gi nguyn tn s nghi l chu k T bng hng s, hai in tr RA v RB
gim cng mt gi tr thay i. Lc trong mch c thm hai bin tr VRA v VRB
ghp ni tip nh s hnh 4.13b nhng hai bin tr c iu chnh ngc hng
+VCC

+VCC

RA

RA

4
2
VR1

2
VR1

555

Vo

555

RB

RB

VRB

VRB

.01

.01
3

Hnh 4.13a

Hnh 4.13b

Trang 59

V
o

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

+Vcc

2. Mch a hi n n dng 555:


a. Mch a hi n n c bn:

Trong mch ny chn ngng s 6 v chn x s 7


c ni vo im chung ca mch nh th RTC.
Chn nhn xung kch s 2 c ni ln ngun + VCC
qua in tr 10K sao cho chn ny c in p ln hn
1/3VCC.

555

+Vcc

4
3

Vo

Rt

c th phn tch nguyn l ca mch n n mt


cch r rng, d hiu chng ta s dng s hnh
4.14 . S hnh v mch p dng IC 555 lm
mch n n , s hnh 4.48 kt hp vi s
cu trc bn trong IC.

01

10 K

K
K

H
Hnh 4.14
c im ca mch n n l khi c xung m hp tc ng tc thi ng vo
Trigger chn hai mch s i trng thi v ti ng ra chn 3 s c xung dng ra.
rng xung ng ra c thi gian di hay ngn ty thuc mch nh th RTC , sau
mch s tr li trng thi ban u .
Nguyn l mch n n c gii thch nh sau :
Khi m in t C ni chn 6 v 7 xung masse lm OP- AMP (1) c ng In+ nh
hn ng In- nn ng ra V01 = 0v, ng R mc thp . Lc OP-AMP (2) c ng In+
cng nh hn ng In- nn ng ra V02 = 0v, ng s cng thp. Mch F|F c hai ng R v
S u mc thp v nh cu trc ca mch chi tit n F\F c ng ra Q mc cao ,
qua mch o ng ra chn 3 s c mc thp gn 0v. khi Q mc cao o phn cc bo
ha cho T2 lm T2 dn ni chn 7 xung mass, chn 6 cng b ni mass nn t C
khng np in c, mch s n nh trng thi ny nu khng c tc ng khc
bn ngoi .
Khi ng kha K s c xung m kch vo chn Trigger s 2 lm OP-AMP (2) i
trng thi ng S ln mc cao . Mc cao ca ng S iu khin lm F|F i trng thi ,
lm ng Q xung mc thp, ng ra qua mch o s tng ln mc cao v xung dng
ra. Lc Q mc thp nn T2 ngng dn t C np in qua RT . Trong thi gian
t C np in mch vn gi trng thi ny nn ng ra tip tc ng cao .
in p np trn t c tr s tng theo hm s m v khi in p t ga tr 2|3 VCC
th OP-AMP (1) i trng thi,ng R tng ln mc cao . Ng Rc mc cao s iu
khin F|F tr li trng thi c , ng Q ln mc cao lm ng ra qua mch o s xung
mc thp chm dt xung dng ra . ng thi lc T2 c phn cc bo ha nn
chn 7 ni mass lm t C x in , mch s n nh trng thi ny cho n kyi no
c xung m khc tc ding vo chn Trigger ( s 2 )
Thi gia xung dng ra tc l thi gian np in t 0v ln 2|3 VCC c tnh theo
nh sau :
Trang 60

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

in p np trn t tng theo hm s m l:


tx

VC = VCC ( 1- e )
Trong = RT . C
Thi gian t np c in th t 0V ln 2|3 VCC l tx c tnh bi :
VC = VCC ( 1 - e
Suy ra : ( 1- e

tx

tx

) = 2|3VCC
t

x
2
2
) = hay l 1 - = e
3
3
1

x
1
= e =
3

tx

tx

e =3
Cui cng ta c hm s ngc ca hm s m l Ln.
Nh vy :
tx = . Ln3 ( Ln3 = 1,1 )
tx = 1,1 RT . C
Bnh thng chn 2 phi c in p ln hn 1|3 VCC, khi c xung m th bin
xung phi lm in pchn 2nh hn 1|3 VCC .
Khi va c xung m chn 2 th ng ra bt u c xung dng v t C bt u
np in
Thi gian xung dng ra tx khng ty thuc xung m ng vo m ch ty
thuc hng s thi gian ca mch nh th . Nu dng bin tr thay VR thay cho RT
ta c th thay i rng xung ra , cch khc l thay i t C bng cc in dung c
tr s khc nhau .
b. Mch tr hon dng kiu n n .
Mch n n c ng dng rt rng ri trong lnh
RT
D
vc t ng iu khin v c bit l mch tr hon.
R
Trong thc t ngi ta khng cn to xung iu khin
cho vo chn s 2 ( Trigger ) m mch t to xung khi
4
8
6
m in ng ra cng bt u c xung ra. Mch in
2
3
hnh 4.49 l s mch t to xung khi m in.
555 5
c
1
Trong s chn s 2 ( Trigger ) c ni n chn
0.1
s 6 ( Threshold = thm ) nn s c chung in p
gia mch np RT.C so vi hai in p chun trong
Hnh 4.15 Mch tr hon kiu n n
IC l 1|3 VCC v 2|3 VCC.
Khi m in t C bt u np t 0v ln nn OP- AMP (2) c ng In+ Ln hn ng
In nn ng ra V02 mc cao, ng S cng mc cao , mch F|F c ng Q mc thp
v ng ra ca IC c V0 VCC c ngha l tc thi c xung ra. Lc OP- AMP (1)
c ng In+ nh hn In- nn ng ra V01 mc thp, ng R cng mc thp.
Khi t np ir65n p n mc 1|3 VCC th OP-AMP(2) i trng thi , ng S
xung mc thp nhng mch F/F cng i trng thi, ng Q tng ln mc cao lm ng
ra ca IC gim xung mc thp Vo = 0v v chm dt xung ng ra
Thi gian c xung ra hay rng xung chnh l thi gian t C np t 0v n 2|3
VCC v cng c tnh theo cng thc:
tx = 1,1 RT.C
Trong mch ny chn 7 ( Discharge = x in ) trng khng ni vo mch np
RT.
Trang 61

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

C nn t s khng x in v mch s gi mi trng thi ny. Mun c xung ra tip


th phi tt in ri m li.
Tr s in tr RT v t C c gii hn trong khong :
RT = 10 K 14 M
C = 100pF 1000 MF
Vi cc tr s trn Rt v C, mch n n c th cho ra xung c rng ngn nht vi
s n vi gi.
Nh vy, khi m in r-le RY khng c in do V0 VCC , sau khi chm dt
xung tc l sau thi gian tx th r-le RY c in v V0 0v . khi r-le c in s ng
hay m cc tip im iu khin mch khc thng l mch cng sut .
Tht ra IC555 v h IC nh th ca n c ng dng rt a dng , trong chng ny
ch gii thiu hai ng dng c bn nht ca n l mch da hi phi n v da hi n n
c. IC555 giao tip vi cc loi ti:
IC555 c th giao tip vi nhiu loi ti khc nhau v ty trng hp mi loi ti u
c th mc theo 2 cch
- Ti c cp in khi ng ra c in p thp . Lc IC s cp dng in
Cho ti theo chiu t ngun qua IC ri ra ti. Dng in ti trng hp ny c gi
l I nhn
- Ti c cp in khi ng ra c in p cao. Lc IC s cp dng in
cho ti theo chiu t ngun qua IC ri ra ti. Dng in ti trng hp ny c gi l
I ngun.

Vcc

Vcc

Vcc

TAI

T1

T1

555

555

TAI

T2

T2

Hnh 4-16a : in p ra mc thp

Hnh 4-17b: in p ra mc cao

Kh nng cung cp dng in v in p ca IC555 nh sau:


* in p mc thp :
Vi VCC = 15V . in p V0 chnh l U CE khi T2 bo ha
2

IL = 10mA

U0 = 0,1v
Trang 62

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

IL = 50mA U0 = 0,4v
IL = 100mA U0 = 2v
IL = 200mA U0 = 2,5
* in p ra mc cao:
Vi UCC = 15v .in p U0 chnh l UCC - U CE . Khi T1 bo ha
2

IL = 100mA U0 = 13,3v

U CE = 1,7v

IL = 200mA U0 = 12,5v

U CE 2 = 2,5v

* Ti l Led
Nu ti l Led th phi dng in tr ghp ni tip vi Led gii hn dng qua
Led
Ty theo cch mc ti m dng in qua Led c cng thc tnh khc nhau
+Vcc

Vcc

+Vcc

T1

T1

555

555

3
T2

3
T2

R3
R

Hnh 4-17a: in p ra mc thp

Hnh 4-17b: in p ra mc cao

Trang 63

Gio Trnh K Thut Xung

Bin Son: o Th Thu Thy

* Ti l R-le :
IC 555 c th giao tip vi cc loi R-le iu khin . Cc loi R-le ny c dng
thng nh di 100mA v in p cng thng mc thp nh 6v 12v-24v .
+Vcc

+Vcc

T1

T1

555

RY

555

T2

T2

RY

Trang 64

You might also like