SHQYRTIMET HYRSE

1. Rndsia e t msuarit t Sociologjis Juridike Meqense shoqria njerzore sht

nj tersi komplekse dhe meq funksionimi i saj sht i vshtir pr shkak t natyrs
s ndryshme t fenomeneve shoqrore t cilat prbjn strukturn shoqrore,
ather t studiuarit e shoqris njerzore me qllim t njohjes s saj sht i
domosdoshm dhe i paevitueshm. Ket studim n mnyr efikase e bn Sociologjia
e cila ka pr qllim te vetin t studiuarit e shoqris dhe tr spektrin e saj.
2. Lnda dhe problemet n Sociologjin Juridike shtje Praktike Sociologjia Juridike
sht disiplin m e re se sociologjia e Prgjithshme dhe si e till sht lmi e
veante sociologjike ku edhe sot e ksaj dite ka prpjekje serioze n prcaktimin e
objektit t studimit t saj dhe kjo disipline ballafaqohet me kundrshtime t forta n
dy drejtime nga juristt t cilt e nnvlersojn Soc. Juridike duke e futur n kuadr
t shkencave juridike dhe Sociologt t cilt me vshtirsi bjn ndarjen ne mes te
Soc. Juridike nga Soc. e Prgjithshme. Themeluesit e soc. Juridike jan t mbledhur
rreth nocionit t kontrollit shoqror me qka nnkuptojm raportin apo adoptimin e
norms juridike me realitetin shoqror dhe specifikat e vendit. Moris Orina i cili ka
thn se pak sociologji ndahet nga e drejta por shumica e tyre shkojn kah drejtsia.
Burimet e padrejtsis: jan sistemet totalitare, tiranike te cilat normn juridike e
konstruktojn dhe e realizojn jasht standardeve normale. Kto sisteme jetn
juridike nuk e nxjerrin nga realiteti por nga logjika e tyre
3. Tendencat n drejtsi dhe raporti i tyre ndaj sociologjis Analistet juridik
pikpamjet e tyre i shprehin ne dy kuptime: ngushte dhe gjere. Pikpamjet e tyre
juridike jan identifikuar me rregullat e parimet te cilat i kane aplikuar ne gjykata me
rastin e marrjes se vendimeve te tyre. Tendenca e shkolls analitike ishte qe gjykatat
ti konsideroj organe te shtetit dhe si te tilla me aktivitetin e tyre ti nnshtrohen te
drejts se shkruar. Normativizmi logjik mbshtett ne idealizmin e Kantit pr t
mbrojtur mundsin e ekzistencs se fardo sociologjie juridik qe nuk sht asgj
tjetr ve nj lulzim i pozitivizmit juridiki kombinuar me racionalizmin dogmatik.
4. Tendenca ne sociologji dhe raporti i tyre ndaj te drejts- Pozitivizmi sociologjik te
cilin e ka futur Ogyst Konti sht shprehur ne disa forma shpeshher kundr
insipirimve te themeluesve te sociologjis. Pr Kontin sociologjia ka kuptim te
dyfisht. Ne nj ane sht shkence pozitive mbi faktet shoqrore ne ann tjetr ajo
sht shkence e prgjithshme, shkenc mbi shkencat, nj lloj filozofie primare e cila e
ka zvendsuar metafiziken e dikurshme.
5. Raporti i sociologjis Juridike me soc. e prgjithshme kane pika te prbashkta por
edhe dalluese. Pikat e prbashkta jan se te dyja studiojn shoqrin dhe
fenomenet shoqrore. Soc. e prgjithshme studion institucionet, gjenezn dhe
funksionimin e tyre, sociologjia juridike studion gjenezn e te drejts ne jetn
shoqrore
6. Prkufizimi i Soc. Juridike, Soc Juridike sht pjes e Soc. T Prgjithshme ose
disiplin e saj e cila studion t drejtn n realitetin shoqror, duke filluar nga gjrat
q shihen e t cilat manifestohen n mnyr efikase n sjelljet kolektive, si n
organizata, jetn praktike dhe tradicionale ose inovacionet n sjellje duke vazhduar
me bazn materiale. Tri qeshjet e sociologjis juridike shpeshher nuk prfillen te
cilat dallojn njra nga tjetra jan:
a.) Qeshjet sistematike te soc juridike te studiuarit e manifestimeve te se drejts si
funksion i marrdhnieve shoqrore kto probleme mund ti zgjidhe vetm
mikrosociologjia juridike.
b.) Probleme diferenciale te soc juridike studiojn manifestimin e se drejts ne

funksion te njsive kolektive reale ku zgjidhja qendrore ne tipologjin juridike te

grupeve te veanta shoqrive.
c.) Problemet e soc juridike gjenetike analizohen me ane te dinamikes
makrosociologjike studion rregullsin e faktorve te ndryshm ,zhvillimin dhe rnien
e se drejts ne kuadr te nj tipi te veanet te shoqris
T KUPTUARIT E SOCIOLOGJIS JURIDIKE
1. Sociologjia e s Drejts apo Sociologjia Juridike Nocioni soc. e s drejts n disa
rast mban n vete nj kuptim shum m t gjer se sa soc. Juridike. Objektivi i
studimit t soc. Juridike prkufizohet n at q e prfaqson t drejtn, normn dhe
institucionin ndrsa soc e s drejts prfshin t gjitha nocionet t cilat pak a shum
prshkohen nga e drejta ose me t drejtn.
Soc. Juridike aplikohet n institucione ndrsa soc e s drejts n do fenomen
shoqror.
Soc e s drejts ka t bj m hulumtimin e norms nga ana e sociologut ndrsa soc.
Juridike nnkupton t studiuarit e norms nga ana e juristit.
Soc. Juridike dhe soc. E s drejts dallojn ne mes veti sa i prket sfers s
hulumtimit apo objektivave hulumtuese
2. Sociologjia juridike ne kuptim te ngushte Ne mesin dukurive shoqrore ka dukuri
te tilla te cilat karakterin juridik e kane te theksuar. Ne shoqrit bashkohore dukuri
te tilla jan:ligji, gjyqi, vendimi administrativ. Kto jan dukuri te tilla te cilat me vone
dot quhen dukuri primare hurudike.
Andaj n kuptimin e ngusht sociologji juridike duhet te prkufizohet n ket lmi e
cila nuk sht diskutabile. Sociologjia juridike ne kuptimin e gjere- Do ta zgjeroj
sociologjin juridike ne te gjitha dukurit shoqrore ne te cilat sht i kyur ndonj
element i se drejts Prve dukurive primare studion edhe dukurit sekondare si
familja, pronsia kontrata, prgjegjsia etj.
3. Dallimet ne mes te soc. juridike dhe te drejts dogmatike-Dallimi ne mes te
sociologjis juridike dhe te drejts dogmatike nuk sht ne objektin e studimit, dallimi
sht ne pikpamje ose kndvshtrim. Te njjtin objekt te cilin e drejta dogmatike e
studion nga brenda soc juridike e studion nga jasht, e drejta dogmatike studion
rregullat e drejts vetm pr vete ndrsa soc juridike prpiqet qe ti zbuloj shkaqet
shoqrore te cilat i shkaktojn pasojat shoqrore te cilat i prodhon ajo.
4. Funksioni i Sociologjis Juridike sht q me nj prkushtim t veant ti hetoj
shtjet si normat, rregullat, ligjet me t cilat kan t bjn juristt q shum her
nga teorikt e ndryshm quhen utilitarist t cilt shtjet shoqrore i udhheqin dhe i
drejtojn vetm nga dobia dhe leverdia e astit. Funksioni i soc. Juridike sht i
dyfisht: shkencor dhe politik. Shkencor te cilit i lejohet t jet i shkurt dhe Politik n
t ciln krkohen angazhime dhe shqyrtime t mdha.
5. Funksioni Shkencor i Sociologjis Juridike Funksioni shkencor teorik i soc. Juridike
n baz ose n fillim sht vet soc. Juridike si shkenc para qdo aplikimi. Pr t
ardhur deri te e vrteta sht qllim i do shkence e sidomos pr soc. Juridike ku
shtja e studimit t realitetit sht prcaktuar q nga koha e definimit t saj. Soc.
Juridike duhet ta studioj normn t pandar me realitetin.
RAPORTI I SOCIOLOGJISE JURIDIKE ME SHKENCAT TJERA SOQERORE
1. Raporti i soc. juridike me filozofin e se drejts Sociologjia e se drejts sht vetm
nj pjese e filozofis te se drejts. Ndarja e ktyre dy disiplinave u be e
pashmangshme kur sociologjia krijoi metodat e reja si te vrejturit masiv,
eksperimentin, te cilat njihen si metoda empirike. Mes ktyre disiplinave ekziston nj

ndrlidhje reciproke dhe ndarja e tyre ne disiplina te veanta nuk nnkupton edhe
mos bashkpunimin ne mes tyre.
2. Raporti i sociologjis juridike me historin e se drejts dhe te drejtn krahasimore Historianet e se drejts si dhe komparativistet studiojn sistemet juridike ne te cilat
ata vet nuk marrin pjese sepse ato mund te jene sisteme te se kaluars ose sisteme
te shteteve tjera. Sociologjia juridike ne hulumtimet e veta prfshin hulumtimin e se
drejts nga e kaluara dhe nga te drejtat e shteteve tjera me qellim qe te formoj nj
drejte me stabile dhe pr nj kohe me te gjate. Kshtu soc. juridike. e ndryshon apo e
transformon historin e shtetit dhe te drejtn krahasimore. E drejta krahasiomore
nnkupton nj indikacion te dyfishte ne shtjen e krahasimit paralel te teksteve me
qellim te prkryerjes se procesit te ligjdhns.
3. Sociologjia Juridike dhe Sociologjia e Religjionit lidhjet ne mes t soc. T religjionit
dhe soc. Juridike duhet t jene me te forta dhe m t thelluara dhe sht e
natyrshme q soc. e religjiont i afrohet soc. Juridike pr arsye se si religjioni ashtu
edhe e drejta kan shum sistem normativ. Soc. E religjionit ofron aftsi t
konsiderueshme t t vrejturit dhe me mundsit e saja sht t shenjtroj qdo lloj
rregulle zakonore apo tradicionale ne sjellje civilizuese.
4. Raporti i soc. juridike me soc. Politike sht vshtir te behet dallimi ne mes te
politikes dhe te drejts sepse parlamentaret e njjte qe votojn pr aprovimin e ligjit
prcaktojn politiken e vendit gjyqtari I njjte I cili proklamon te drejtn formon
dominimin si mas shtrngimi pr te cilin ai angazhohet qe te aplikoj ne mnyrn e
vet nj politike ndshkuese. Ne mes antareve te cilt kto dy nocione i vendosin
paralel njeri te drejtn do ta vendos mbi politiken, ndrsa politiken mbi te drejtn. Pa
dyshim se mendimtari i par i cili e vendos te drejtn mbi politiken mendon se te
drejtn pozitive mendimtari i dyte i cili e vendos politiken mbi te drejtn mendon ne
te drejtn natyrore.
5. Sociologjia Juridike dhe Ekonomia Ekziston dimension ekonomik i fenomeneve
juridike si shpenzimet pr sndrtimin e s drejts, shpenzimet e procesit i cili krijon
nivelin e ksaj drejtsie nn t cilin nivel shumica e krkesave mbesin n gjendje n
prova. Prkundrazi e drejta bn pjes n elementet perparse te mekanizmit
ekonomik.
6. Raporti i soc. juridike me psikologjin juridike qe te dy kto lmi insistojn ne
shtje shoqrore ti studiojn n mnyr me efikase dhe ne nj nivel me te larte
shkencor. Psikologjia juridike marre ne prgjithsi ka mbetur ne nj shkalle me te ulet
te elaborimit pr arsye se sht konstruktuar me vone se sa soc. juridike. Hulumtimin
e qeshjeve te ndryshme soc. juridike I ndihmojn psikologjia sociale juridike dhe
psikologjia juridike e popullit.
7. Psikologjia sociale juridike- kjo studion fenomenet e psikologjise kolektive si dhe
mbledh fenomenet individuale psikologjike, fenomenet e psikologjise interpresonale.
Kjo shkence ne praktike sht e pandare nga sociologjia sepse studion tema te njjta,
pendorin metoda te njjta dhe kane karakter hulumtuese te njjte.
8. Psikologjia juridike e popullit apo e mass- Ne mes te psikologjise dhe etnologjis
sht krijuar nj disipline e cila sht psikologjia e popullit ose e mass e cila merret
me analizn e sjelljeve dominante te nj grupi si te kombit, fisit, klass etj. Duke bere
ndonj krahasim eventual me grupet tjera krahasuese ne kt mnyre psikologjia e
mass ka pr qellim qe te nxjerr karakterin psikologjik i cili mund te konsiderohet si i
prbashkt pr grupin.

9. Psikologjia Individuale Juridike e drejta si mnyr e rregullimit t raporteve

shoqrore nuk mund t kuptohet jasht shoqris. Kur n dukuri apo fenomen lind n
vetdijen individuale ose ne mes t dy vetdijeve individuale dhe nse sht i
kushtzuar me t drejtn e individit m nuk jan t vetmuar sepse njeriu edhe nse
n heshtje thirret n sistemin juridik apo mendon n t drejtn mund t themi se
sistemi i normave dhe e drejta kan deprtuar ne vetdijen e tij.
10. Tendencat Objektive dhe Subjektive n Sociologjin Juridike tendencat subjektive
t mendimit e n baz t menduarit edhe t veprimit jan t pranishme n t gjitha
disiplinat shoqrore e ne kt rast edhe n sociologji. Njerzit nse veprojn n baz
t subjektivizmit t tyre ata do t shkojn ka individualja ku ata mendojn se sht
m mir duke e ln anash at q sht e prgjithshme dhe shoqrore. Te njeriu
gjat vlersimit mund t ndikoj: simpatia dhe antipatia, adhurimi apo kundrshtimi,
pr t ju larguar ktyre ndikimeve dhe do vlere vlersimi pr t zn vendin e vet n
raportet dhe proceset shoqrore jan normuar sjelljet e individve si dhe proceseve
dhe veprimit shoqror.
METODAT E SOCIOLOGJIS JURIDIKE
1. Mbi Metodat n Sociologjin Juridike n Prgjithsi soc. Juridike nganjher sht
definuar apo prkufizuar si aplikim i metodave sociologjike n t drejtn. Ndr
metodat e hulumtimit jan: t vrejturit, metoda statistikore, anketa, eksperimenti,
testi. Me metod kuptojm rrugn apo mnyrn e hulumtimit t nj t dukurie apo
fenomeni shoqror der te e vrteta shkencore.
2. Metoda historike komparative- sht nder metodat me te vjetra. Kjo metod ka
filluar te prdoret qe nga Monteskie ndrsa ne kohen e tashme sht mjaft aktuale
dhe ka gjetur nj prdorim te gjere. Vet emri i ksaj metode ka kuptim te ndryshm.
Disa i kuptojm si metoda e te cilat aplikohen vetm ne histori dhe at ne historin
komparative, ndrsa te tjerat me metodn komparative kuptojm metodn
komparative ne tersi duke e prfshire ne ket metode edhe aspektin historik te
fenomeneve.
3. Ana historike e metods komparative pr ta kuptuar me pastr metodn historike
sht mir te mendojm pr objektin i cili historikisht sht i vean ne nj sistem,
institucion, ne nj rast ne nj bashksi apo grup rastesh, apo fenomen juridik e cila
nuk sht ose nuk mund te prsritet ne kohe dhe ne hapsir. Rezistueshmeria e
nj metode te ktill do te ishte sepse kjo mund te qoj deri te nj prshkrim pasiv
apo deri te tregimet e thjeshta te rrjedhs normale.
4. Ana komparative e metods: krahasimi ose komparativiteti i fenomeneve
shoqrore ka nj rendsi te vean pr studimin e fenomeneve shoqrore, me ket
rast edhe metoda komparative. Me metodn komparative bjm krahasimin e
shprehjeve fenomeneve juridike, zhvillimeve te fenomeneve te njjta ne etapa te
ndashme shoqrore se p.sh emancipimi i femrs gjat periudhave te ndryshme.
5. Analiza e dokumenteve juridike Pr te bere analizn e dokumenteve juridike
duhet qe dokumenti te ket nj lidhje te drejtprdrejte me te drejtn. fardo qe te
jene dokumentet juridike te cilat analizohen nga analisti duhet ti respektoj dy parime
themelore: dokumenti juridik duhet te lexohet me syt e sociologut te se drejts e jo
me syt e juristit dogmatik, dok. Juridik duhet te jete i pranuar si dokument, me fjale
te tjera dokumentet mund te jene mashtrues, por hulumtuesi nuk guxon te mashtroj.
Nse hulumtuesi ka pune me dokumentacion ky duhet te nnshtrohet kritikes
historike.

6. Metoda statistikore - Jan burimet ekonomike demografike dhe juridike, burimet

ekonomike shrbejn pr shenjat monetare, ndrsa burimet demografike sherbjne
pr mbledhjen e shnimeve te personave dhe familjeve, kurse burimet juridike jan
statistikat gjyqsore dhe pasqyrat e tyre.
7. Anketa - sht metode me rendsi, sht teknike hulumtuese qe ndihmon ne
mbledhjen e shnimeve dhe hulumtimin e qeshjeve te ndashme. Anketa ka
mundsin e anonimitetit me q.rast u ofron mundsi respodenteve qe te jene sa me
te sakte dhe sa me real me rastin e prgjigjes. Anketa qe te ket sukses dhe te ofroj
rezultate me te mdha i nevojiten disa parakushte: respodentet te ken shkalle te
konsiderueshme te arsimit, qe hartuesi te jete sa me i kjart ne pyje, nocionet e
prdorura mos te ken prmbajte dykuptimshme por te jene te prcaktuara dhe te
definuar mire.
8. Eksperimenti Te eksperimenti dukuria duhet te krijohet artificialisht sipas dshirs
te hulumtuesit. Eksperimenti nuk sht treguar aq i suksese sepse krijon kushte
artificiale pr hulumtimin e ceshtjeve shoqrore me 'rast rezultatet e hulumtimit nuk
jan te sakte ngase reagimet nuk jan normale. Te Vrejturit ka shtrirje me te gjere
dhe aplikim me efikas ne hulumtimin, analizn dhe studimin e fenomeneve
shoqrore. Edhe me te vrejturit rezultatet qe arrihen nuk
jan te prhershme sepse fenomenet ndryshojn. Ekzistojn forma te tjera te
eksperimentit si ai laboratorik i cili me tepr prdoret ne shkencat natyrore.
9. Anketa monografike ose kualitative Anketa sht njra nder teknikat ndihmese
hulumtuese e cila z vend me rendsi ne hulumtimin e fenomeneve shoqrore.
Metoda monografike e cila ne natyre sht e mbshtetur ne hulumtimin e natyrs se
nj qeshje te caktuar p.sh ne kuadr
te problemeve juridike merret me nj shtje te caktuar me te drejtn familjare. Ksaj
metode ju kan rritur pikat e vshtrimit dhe hapsirn te ciln e vshtron kjo metode
sht e llojllojshme sepse perka familjen, e vren puntore, fabrikat, fshatra,
qytetet,nj mes i cili sht me pak homogjen.
10. Prpjekjet e Emil Dyrkemit ( 1858-1917)pr soc. juridike-ky thell i ka
transformuar koncepcionet e Kontit dhe njkohsisht fuqishm i ka hedhur do
tendenc pr formimin e ndonj shkenc te re nga natyralizimi, formalizmi apo
dogmatizmi metafizik, dhe ne mas te madhe ka kontribuar ne afrimin e soc juridike
ne kuadr te sociologjis. Nder degt e veanta te sociologjis se Dyrkemit jan:
Morfologjia sociale,
Fiziologjia sociale,
Psikologjia kolektive,
Sociologjia e prgjithshme.
Dyrkemi i ka eliminuar te gjitha pengesat te cilat kane vene para soc. juridike
pozitivizmin sociologjik, natyralizmin dhe formalizmin.
11. Maks Veberi dhe Soc. juridike (1864-1920)- Pengesat e fundit te nj zhvillimi
permanent te soc. juridike te cilat kane qene ne vet sociologjin jan tejkaluar me
reformimin e metodave sociologjike te ciln e ka bere sociologu gjerman Maks Veber.
Ai ka kontribuar net e kuptuarit me te mire ne mes te sociologeve dhe juristeve si
dhe bashkpunimin ne mes te sociologjis juridike dhe jurisprudencs. Veberi sht
larguar me shume nga shkencat dogmatike- normative.
PERKUFIZIMI I T DREJTS
N kuadrin e fenomeneve juridike kan autonomin ose varshmrin, elemente

ideale apo reale, stabilitetin apo lvizshmrin, rendin dhe krijimtarin, bindjen dhe
forcen, krkesat shoqrore dhe idealet shoqrore, prvoja dhe novacionet, idet dhe
vlerat morale.
E drejta sipas Sociologjis Juridike Me te drejte kuptojm te drejtat e subjekteve te
ndryshme qe jan te rregulluara me dispozita norma e rregulla te ndryshme .
Raportet, sjelljet, krkesat e individit apo te grupeve te ndryshme te cilat
konsiderohen si te arsyeshme dhe te duken se jan ne pajtim me nj ide te
drejtsis.
PARAARDHESIT DHE THEMELUESIT E SOCIOLOGJISE JURIDIKE
Aristoteli- (385-322) Sociologjia juridike mund te gjendet ne veprn e tij Etika e
Nikomahut ne kapitullin e pare, pest dhe nnte dhe ne veprn Politika e cila
sht e integruar n filozofin e tij praktiken t ciln studiohen qllimet e sjelljes
individuale dhe kolektive si dhe mjetet pr arritjen e atyre qllimeve. M s teprmi
me qasjet e tij ju ka afruar soc. Juridike. Ne mes te Aristotelit dhe Monteskieut
ekziston nj distance e madhe. Hobsi dhe Spinoza jan marr me filozofin shoqrore
natyraliste t s drejts t mbshtetur n aplikimin mekanik t hulumtimeve t
fenomeneve shoqrore.
Monteskieu (1689-1755) Ka bere prpjekje ti sintetizoj ant me te rndsishme te
Aristotelit me metodn e fizikes sociale vemas formn qe e ka dhne Spinoza.
Monteskieu duke e prshkruar prmbajtjen konkrete te prvojave juridike te tipave te
ndryshme te civilizimit ka qene ne gjendje qe me m shume fakte sesa paraardhsit
e tij pr te drejtn thot: Ajo flet pr at qe sht, jo pr at qe duhet te jete, si dhe
nuk i arsyeton traditat vetm i sqaron.
Oliver Vendell Holmes (1841-1935) U lind n Boston dhe ishte gjyqtar n gjykatn
supreme. Vepra m e njohur e tij common law E drejta e prgjithshme (1881).
Holmsi shpreh qndrim te veante duke thn q do gj n jet sht
eksperimentale edhe jeta e njeriut sepse nga ana tjetr eksperimenti sht
katalizator i jets. Ishte ndr t part q i ka parapar t drejtat e puntorve pr
organizimin e nj unioni tregtar. Holmsi ka theksuar nevojn qe juristet me punn e
tyre i kthehen studimit objektiv dhe empirik te realitetit shoqror. Holmsi thot:Jeta
juridike nuk ishte logjika, por prvoja prmbajtjen e s cils (prvojs) duhet ta
paraqes soc. Juridike.
Bengjamin Kordozo-(1870-1938) U lind n New York ka qene gjyqtar ne gjykatn
supreme. Njihet sa i prket fushs s soc. Juridike dhe relacionit midis t drejts dhe
ndryshimeve shoqrore. Veprat e tij:
1) Natyra e Proceseve Juridike
2) Zhvillimi i s Drejts
3) Paradoksi i Shkencave Juridike
Kordzo thot se shum faktor ndikojn n marrjen e vendimit t gjykatsit dhe se
gjykatsit mundohen ta gjejn rrugn m t shpejt pr prfundimin e procesit.
Kordzo thot se gjykatat krijojn t drejtn n relacion me t drejtn shoqrore.
Normat pr t qen t prshtatshme duhet t krijohen duke u balancuar n t gjitha
ant duke marr pak nga filozofia, logjika, analogjia, historia nga zakonet t cilat
kan sens nga e drejta. Normat duhet tu prshtatn evolucioneve n shoqri pasi q
n jet nuk ka asgj t prhershme stabile absolute. Kordzo thot se ai nuk mendon
te radhitet me ata te cilt mendojn qe ne realitetin shoqror nuk ka kurrfar te
drejte prve atyre qe gjenden ne vendimet e gjykats dhe sipas tij duhet te gjendet
ai koncept i se drejts te ciln realiteti mund ta pranon si te vrtete
Rosko Paund (1870-1964) lindi ne Linkolin Nebraska SHBA dhe ishte njeri nder

lidert me te prmendur te soc. Juridike. Ishte ligjrues dhe dekan ne shkolln e

Harvardit. Veprat e tij:
a) Shpirti i s Drejts s Prgjithshme
b) E drejta Penale n Amerik
c) Dhe parimet e Jurispondencs
Paund ishte kundr aplikimit mekanik t s drejts dhe pr tu aplikuar si duhet ajo
duhet t jet n prputhje me realitetin shoqror. Paund prmendi tri metoda t
zhvillimit t s drejts:
1) Metoda Historike
2) Metoda Filozofike dhe
3) Metoda sociologjike
Ideja kryesore e ktij mendimtari pr shtjet e sociologjis juridike ishte si rezultat i
konfrontimit te drejtprdrejte te shtjeve sociologjike ( si shtja e kontrollit dhe
interesave shoqrore) problemeve filozofike (si pragmatizmi dhe teorit
eksperimentale te vlerave) problemet e historis se te drejts dhe ne fund problemet
gjate puns se gjykatave amerikane si qe sht shtja e kujdesshmrise
administrative. Normat juridike me tepr duhet te merren si drejtues qe shpijn nga
rezultatet te cilat jan shoqrisht te drejta e me pak nga shabllonet e ngurta
dogmatike
FORMAT E RAPORTEVE APO MARDHNJEVE SHOQRORE DHE LLOJET E SE DREJTES
1. Klasifikimi i raporteve shoqrore - Klasifikimi horizontal I raporteve shoqrore
behet ne dy drejtime te ndryshme ne mnyre te drejtprdrejt qe nnkupton raportet
shoqrore spontane dhe ne mnyrn e organizuar qe reflektohet ne raportet
shoqrore.
2. E drejta shoqrore dhe interindividuale e drejta shoqrore sht e drejt e integrimit
objektiv e cila paraqitet me shprehjen ,,NE si tersi imanente. E drejta shoqrore fillon
me besim, autoritet ndrsa e drejta interindividuale apo e drejta intergrupore fillon
me mosbesim. E drejta shoqrore sht e drejt e paqes e drejt e ndihms reciproke
dhe detyrave t prbashkta, ndrsa e drejta individuale n kontestin e saj sht e
drejt pr luft, konflikte dhe shprbrje apo ndarje.
3. E drejta Shoqrore e Mass dhe e Drejta e Bashksive t gjra dhe t ngushta
Mardhniet dhe raportet shoqrore n fazn e ndrlidhjeve t tyre reciproke dhe t
zhvillimit shoqror prcillet me norma shoqrore t cilat jan: e drejta shoqrore pr
masn (turmn) , pr bashksit, dhe pr bashksit shoqrore t ngushta.
about 2 months ago Report

Fakulteti Juridik Universiteti i Prishtines 4. E drejta shoqrore e mass (raporti i

saj me te drejtn e obligimeve)-Masa nuk ka lidhshmri t fort ne mes
veti por ka ndikim t fort. E drejta shoqrore qe i integron apo i ndrlidh
masat nuk sht intensive pr nga vlera e saj, por sht intensive pr nga
ndikimi apo dhuna pra vlera pr do te drejte varet nga masa e
grupacioneve apo premtimeve themelore te saj qe nnkupton stabilitetin
e fakteve normative ku z fill fuqia obliguese e se drejts.

5. E drejta Shoqrore e bashksis. E drejta e bashksis sht forme e

raporteve shoqrore e cila formohet si rezultat i grshetimit te raporteve
shoqrore. Krijon nj lidhje te veante normale, stabile dhe shoqrore qe
secila lidhje ne grup krijohet me se lehti. Kjo ligjshmri bashksive iu jep
argumente normative dhe garancion ne te ciln zne fill e drejta
shoqrore e cila sht me efikase dhe me e forte se sa sht pritur. E
drejta shoqrore meqense bashksia paraqet nj shkalle te mesme te
afirmimit dhe presionit ne mes te ndrzeve, e drejta shoqrore qe
nnkupton te drejtn pozitive te shkruar apo te drejtn e aplikueshme
duhet te jete ne nivel te mesm t fuqis, mendohet ne fuqin e ligjit dhe
te dhuns.
Bashksia kryesisht prfaqson raporte shoqrore t cilat jan m t
prshtatshme pr krijimin e s drejts. E drejta shoqrore t bashksive
veprimtaria reciproke n mes t bashksive krkon t drejta konkrete
obligime dhe njohje t t drejtave n mnyr t barabart.
6. E drejta shoqrore e bashksive te ngushta- Meqense bashkuesit e
ngushta paraqesin shkallen me te larte te shoqrizimit te pjesrishm dhe
shkallen me te ulet te ndikimit, e drejta shoqrore e cila z fill nga kjo
bashksi duhet te jete ne shkalle me te larte te vlefshmris se saj,
ndrsa dhuna dhe presioni kane shkalle me te ulet te ndikimit.
Shoqrizimi ne forme te bashksive sht me pak I sigurte dhe me I dobt
se sa shoqrizimi ne bashksi.
7. Emancipimi i femrs- Shkalla e emancipimit te nj shoqrie njerzore
matet me shkallen e emancipimit te femrs pse thne qarte shoqria
sht e emancipuar aq sa femra sht e emancipuar ne shoqri. Pengesat
nga natyra e femrs jan se ajo kryen funksionin biologjik te lindjes, lind
fmije ndrsa pr nga natyra kryen edhe punt e shtpi . Kto jan
pengesa te cilat veshtirsojne mundsin e emancipimit te femrs edhe ne
punt tjera shoqrore.
8. Gruaja dhe te drejtat e njeriut: te drejtave gruas jan te drejta te
njeriut, jan te drejta te gruas sepse kjo ka te drejte thjesht pet te qene
qenie njerzore. Parimi kryesor mbi te drejtat e njeriut krkon qe grat te
ken liri dhe barazi te plote ne te gjitha aspektet e jets kurse shteti dhe
individt te trajtojn grat me dinjitet e sinqeritet pa marr parasysh racn
fen dhe kulturn. Pr te drejtat e njeriut u miratuan disa deklarata:
Deklarata universale mbi te drejtat e njeriut me 1948 ne asamblen e
kombeve te bashkuara; Konventa mbi zhdukjen e te gjitha formave te
diskriminimit ndaj grave me 1974. Mbi 100 shtete antare te OKB e kan
nnshkruar konventn e gruas
9. E drejta interindividuale e ndarjes: kjo e drejte burimin e ka nga
mosmarrveshjet, konfliktet, garat luftarake e cila ka pr qellim qe te bej
rregullimin e konflikteve e te luftrave dhe kjo sht shembull tipik i
drejts se lufts. E drejta interindividuale nuk sht forma e vetme e se
drejts individuale. Ekzistojn edhe forma tjera si:e drejta e afrimit dhe e
drejta individuale e przier.
10. E drejta individuale e afrimit E drejta individuale e afrimit sht njra
prej formave te se drejts individuale qe sht me e rralle, sepse pjesa
me e madhe e raporteve qe e kane ket karakter me shum jan raporte

pasive se sa aktive. Kto raporte nga aspekti i se drejts jan sterile

sepse jan te mbshtetura ne trheqjen ne mes te gjinive dhe formave te
tjera te trheqjes si sht kureshtja pr te ditur ose ofruar, simpatia e
njanshme dhe dashuria.
11. E drejta individuale e strukturs se przier me te ciln vihet ne
drejtpeshim ndarja dhe afrimi Kjo forme e se drejts individuale sht
me e prhapur. Kjo sht forma e se drejts me te ciln kryesisht
mendohet kur e drejta individuale dhe e drejta intergrupore e
kundrshtojn te drejtn shoqrore
12. E drejta e organizuar dhe e paorganizuar - do e drejte e organizuar
do her gjendet ne nj shkalle me te larte se sa e drejta e paorganizuar.
E drejta e organizuar ne skematizim apo projektin e vet asnjher nuk
mund ta shpreh ne mnyre te plote te drejtn e paorganizuar e cila sht
me dinamike dhe me e pasur ne prmbajtje. E drejta e paorganizuar
mund te ekzistoj edhe pa mbulesn e jashtme te drejts se organizuar,
ka pr te drejtn e organizuar nuk vlen.
13. E drejta e organizimit te mass: funksionimi i intensitetit me te dobt
me at me intensiv t bashksive t ngushta megjithat prfaqsojn nj
mase me te paprshtatshme pr afrimin dhe organizimin e
superstrukturs. Kjo behet pr arsye se superstruktura nuk i prgjigjet
mass se unifikimit te infrastrukturs se vet spontane, kjo mase e unitetit
ne mes te superstrukturs dhe infrastrukturs sht me intensive sesa te
masa dhe me pak intensive sesa bashksit e ngushta.
14. E drejta e organizimit te bashksive- e drejta spontane e bashksis e
cila sht nj drejtpeshim i te drejts objektive dhe subjektive te drejtave
konkrete te cilat pr bashksin jan karakteristike dhe paraqiten
vshtirsi me te vogla ne sfern e organizimit sesa ne fardo te drejte
tjetr spontane.
15. E drejta e Organizimit t Bashksive t Ngushta bashksit e ngushta
insistojn t mbesin edhe m t ngushta ndrsa organizatat insistojn q
t zgjerohen ose ta mbajn gjendjen e tyre t njjt.
16. E Drejta e Organizimit dhe e Drejta e Prcaktuar m Par kjo sht
forma m e ashpr e s drejts n realitetin juridik. Kjo form q n fillim
prcakton t drejtn e cila ka t bj me nj organizim preciz t ndjekur
me ligjet e shkruara dhe praktiken gjyqsore.
17. E Drejta e Organizimit fleksibil e krijuar apo e themeluar vetm pr
nj rast moslvizshmria relative e do t drejte t organizuar ktu sht
zvogluar me metodn e sajimit t s drejts me t cilat vihet kujdes mbi
rastet konkrete qe kan t bjn me rastin e t drejts me t ciln
rregullohet funksioni i t drejts n t gjitha organizatat. Psh. E drejta pr
t gjitha organet shtetrore si e drejta pr diskrecion, e drejta disiplinore,
e drejta e policis gjyqsore.
18. E drejta organizative intuitive. Kjo e drejt e ka rolin e vet ne nivelin e
organizimit te jets shoqrore veanrisht ne aplikimin efektiv te se
drejts e cila sht fleksibile dhe e prcaktuar me pare, metoda intuitave
vepron ne mnyre intensive gjat kohs se revolucionit duke e nxitur te

trheqjen e te drejts se vjetr.

19. Prcaktimi i te drejts spontane zakonore- Me te drejt spontane
kuptojm krijimin e traditave dhe zakoneve te cilat i krijon nj shoqri e te
cilat tradita e zakone i sanksionon shteti ather gjate krijimit te se
drejts zakonore dallojm dy ane kryesore. Njra ane sht krijimi i
zakoneve, e tjetra sanksionimi i zakoneve na ana e shtetit.
20. E Drejta fleksibile spontane e prcaktuar pr nj rast Ne ket rast
dinamika e te drejts se paorganizuar i nnshtrohet nj numri te vogl te
prkufizimeve. Shembull ne ket jan te drejtat spontane te cilat
pranohen gjate vlershmit te lire te gjyqtarit. Ose psh. Pundhnsi lshon
pe n kontest me puntort.
21. E drejta intuitive spontane- sht krijuar ne te kuptuarit e
drejtprdrejt pa kurrfar procedure formale te fakteve normative te
paorganizuara me vullnetin e palve te interesuara. Kjo luan nj rol te
rndsishm ne lehtsimin e lvizjes ne jetn juridike
GRUPET SHOQRORE
1. Klasifikimi i Grupeve shoqrore: shoqria e sotme ne nj shkalle te larte
sht e prbre prej nj numri te madh te grupeve te veanta si familja,
te bashksive te gjera si komuna, shteti vendet e regjionit dhe shrbimet
publike si jan: bashksit fetare , sindikatat, organizatat punedhense,
ndrmarrjet prodhuese, partit politike, profesionet, klubet, shoqatat etj.
Klasifikimi bhet n baz t: vllimit t grupit shoqror, kohzgjatjes,
funksionit, qndrimit, parimet organizative dhe udhheqse, forma e
detyrimit, shkalla e afrimit apo bashkimit.
2. Grupet e veanta Ilkuzive dhe prfshirse Fjala inluzicion rrjedh nga
fjala latine inklusio qe dmth burgosje,mbyllje , prfshirje brenda nj tersi,
ndrsa ne kuadr te grupeve gjithprfshirse realizohet shoqrizimi
superfunksional. Te gjitha grupet gjithprfshirse kryesisht ekzistojn ne
komb ne prgjithsi dhe ne njerzim.
3. Grupet e prkohshme dhe te prhershme- Vetm grupet
gjithperfshirese jan te prhershme. Grupet parciale mund te jene
njkohsisht edhe te prkohshme dhe te prhershme, edhe pse forma e
dyte sht me e prhapur, ja disa shembuj te grupeve te prkohshme.
Turma e njerzve, demonstratat etj.
4. Grupet ne baze te funksionit- ndahen ne grupe:
1. grupet e farefisit apo te afrsis se gjakut,
2. grupet territoriale jan te lidhura ne afrsin si: komuna, rrethi,
regjioni,
3. grupet me aktivitet te prhoshem si: profesionet, sindikatat e te
punsuarve, nderrmarje industriale, kooperativat etj.,
4. grupet shoqrore si: partit politike, shoqatat bamirse, shoqatat
sportive, klubet etj,
5. grupet e miqve ose grupet rreth tavoline.
5. Grupet e konfliktit dhe bashkimit Grupet e prarjes kane qellim
luftarak , ndrsa grupet e bashkimit kan qellim paqsor. Ne shoqrin
arkaike te vjetra sipas gjinis dhe sipas moshs dhe grupet e familjeve iu

kundrvihen prindrve. Kto jan grupet e konfliktit. Ndrsa farefisi,

familja bashkohore qe mendohet ne qiftin bashkohor jan grupe te
bashkimit, te cilat mund ti shrbejn nj interesi te vean: Fabrikat, shteti
etj
6. Grupet e Organizuara apo t Paorganizuara Shumica e grupeve por
edhe ato t cilat jan t natyrs kaluese kan nj aftsi t prkryer pr
organizim. Kjo aftsi sht e lidhur me dominimin e shoqrizimit aktiv
ndaj atij pasiv. Shoqrizimi aktiv ka kryesisht rndsi n drejtpeshimin e
sintezave t formave to shoqrizimit q sht karakteristik pr qdo grup,
sepse pr t formuar nj grup sht e nevojshme aksioni i cili sht i
domosdoshm pr krijimin e unitetit dhe ruajtjen e grupit si t till. Grupe
te shumta mbesin t paorganizuara prkundr aftsis q posedojn si
psh. klasa shoqrore, degt e industris etj.
7. Grupet me detyrim t kushtzuar apo t pakushtzuar Shumica e
grupeve t organizuara dhe t paorganizuara pr mbajtjen e unitetit t
tyre kane n disponim vetm detyrimin e kushtzuar, sepse antart e
ktij grupi munden pak a shum lirisht t trhiqen nga grupi, dhe n kt
mnyr ju ikin masave t kushtzimit. Vrtet detyrimi i kushtzuar mund
t ket form represive dhe t dhuns. Detyrimi i pakusht mund t jet i
jashtzakonshm dhe kthimi n gjendje t mparshme psh. dnime t
ulta n t holla etj.
8. Aftsia e Grupeve t Ndryshme qe t Krijojn Korniz Juridike Grupet
kalimtare nuk kan stabilitet t mjaftueshm si tubimet, mitingjet m
par prvetsojn rregullimin se sa sistemin juridik. Grupet e
paorganizuara vendosin kornize juridike me vshtirsi t madh, prve
grupeve me kohzgjatje si: kombi shoqria spontane n sferen ekonomike
etj. Grupet n baz t fisit po asht krijojn me vshtirsi korniz juridike.
Kornize juridike mund t krijojn edhe grupet mistike fetare.
KONFORMIZMI DHE SHMANGIA
1. Shmangia- mund te prcaktohet si moskonformizem ndaj nj norme te
caktuar ose nj tersi normash, te cilat jan te pranuara nga nj numr i
madh njerzish te nj komuniteti ose shoqrie. Asnj shoqri nuk mund te
ndahet thjesht midis atyre qe shmangen prej normave dhe atyre qe u
prmbahen atyre. Nje njeri mund te jete devijues por edhe shmanges,
shmangia mund te behet edhe me aktivitete te grupeve.
2. Normat dhe Sanksionet Si rezultat i shoqrizimit na sht bere zakon ti
ndjekim normat dhe rregullat sociale. P.sh ne e prdorim gjuhen amtare
pa ndonj problem apo vshtirsi, mirpo vetm kur fillojm ta msojm
ndonj gjuhe te huaj ather e shohim se sa e vshtire sht. Disa norma
i ndiejm ma shume me vetdije se sjellja qe ato nnkuptojn sht e
justifikuar. Te gjitha normat sociale shoqrohen me sanksione qe nxisin
konformizmin mbrojtjen kundr moskonformizimit. Sanksioni sht do
reagim ndaj sjelljes se nj individi ose grupi qe ka synim qe nj norme e
caktuar te respektohet. Sanksionet mund te jene: Pozitive kur pr nj
veprim te caktuar merret nj shprblim, Negative kur pr ndonj veprim
te caktuar jepet ndshkimi. Zyrtare kur nj grup detyra e te cilit sht qe
te respektohen normat, Jozyrtare reagime me pak te organizuara dhe me
spontane ndaj moskonformizimit. Pastaj kemi sanksione: Zyrtare pozitive
dhe negative. Jozyrtare Pozitive dhe negative.

3. Ligjet, Krimet Ndshkimet: Ligjet jan norma te caktuara nga shteti si

parime qe duhet te ndiqen nga qytetaret e tyre. Atje ku ka ligje ka edhe
krime, sepse krimet shum thjesht mund te prcaktoheshin si mnyre
sjelljeje qe shkel ligjin. Ndshkimi sht mnyre e sjelljes ndaj kryesit te
veprs penale me ane te sanksionit.
4. Krimet ne periudhn Paraindustriale ne Evropn Paraindustriale krimet
me serioze ishin krimet me natyre fetare dhe krimet kundr mbretit apo
sundimtarit.
1. Herezia propaganda e ndryshme e doktrins s fes nga ajo e kishs.
2. Sakrilegjia vjedhja ose dmtimi i prons se kishs
3. Blasfemia i mos respektimit te zotit apo emrit te tij neperkembje apo
poshtrim qe i referohen perndis gjegjsisht zotit
Kto krime zakonisht dnoheshin me vdekje, ndrsa vrasja nuk
konsiderohej si krim serioz dhe nganjher paguhej me para nga familja e
dorasit por edhe nganjher familja e te vrarit merrte hak duke quar ne
vrasje te shumta.
5. Ndryshimet n Mnyrat e Ndshkimit Para fillimit te shek. 19 burgimi
prdorej rrall pr t dnuar krimin. Shumica e qyteteve kishin nga nj
burg lokal i cili ishte i vogl. Deri n shekullin e 19 format kryesore t
ndshkimit pr krime ishin: Vnia e njerzve n kullar drrase, fishkllimi
me kamxhik, vulosja me hekur t nxeht, varja.
6. Burgjet dhe Azilet burgjet moderne e kane origjinn e tyre ne shtpit
te njohura si spitale. Shume fshatare endacak te cilt nuk kishin ku t
shkonin futeshin aty dhe duhet te punonin shume, por ne kto spitale
futeshin edhe grupe tjera:te smurit, te moshuarit , personat me te meta
mendore etj. Ne shek 18 burgjet, spitalet dhe azilet gradualisht filluan te
ndryshojn nga njeri tjetri, Reformistet filluan ti ndryshojn ndshkimet
tradicionale duke e pare heqjen e liris me efektive. Ekzekutimet u
mjeken nga syt e publikut. Dnimi me vdekje u heq ne shume vende.
about 2 months ago Report

Fakulteti Juridik Universiteti i Prishtines 4. E drejta shoqrore e mass (raporti i

saj me te drejtn e obligimeve)-Masa nuk ka lidhshmri t fort ne mes
veti por ka ndikim t fort. E drejta shoqrore qe i integron apo i ndrlidh
masat nuk sht intensive pr nga vlera e saj, por sht intensive pr nga
ndikimi apo dhuna pra vlera pr do te drejte varet nga masa e
grupacioneve apo premtimeve themelore te saj qe nnkupton stabilitetin
e fakteve normative ku z fill fuqia obliguese e se drejts.
5. E drejta Shoqrore e bashksis. E drejta e bashksis sht forme e
raporteve shoqrore e cila formohet si rezultat i grshetimit te raporteve
shoqrore. Krijon nj lidhje te veante normale, stabile dhe shoqrore qe

secila lidhje ne grup krijohet me se lehti. Kjo ligjshmri bashksive iu jep

argumente normative dhe garancion ne te ciln zne fill e drejta
shoqrore e cila sht me efikase dhe me e forte se sa sht pritur. E
drejta shoqrore meqense bashksia paraqet nj shkalle te mesme te
afirmimit dhe presionit ne mes te ndrzeve, e drejta shoqrore qe
nnkupton te drejtn pozitive te shkruar apo te drejtn e aplikueshme
duhet te jete ne nivel te mesm t fuqis, mendohet ne fuqin e ligjit dhe
te dhuns.
Bashksia kryesisht prfaqson raporte shoqrore t cilat jan m t
prshtatshme pr krijimin e s drejts. E drejta shoqrore t bashksive
veprimtaria reciproke n mes t bashksive krkon t drejta konkrete
obligime dhe njohje t t drejtave n mnyr t barabart.
6. E drejta shoqrore e bashksive te ngushta- Meqense bashkuesit e
ngushta paraqesin shkallen me te larte te shoqrizimit te pjesrishm dhe
shkallen me te ulet te ndikimit, e drejta shoqrore e cila z fill nga kjo
bashksi duhet te jete ne shkalle me te larte te vlefshmris se saj,
ndrsa dhuna dhe presioni kane shkalle me te ulet te ndikimit.
Shoqrizimi ne forme te bashksive sht me pak I sigurte dhe me I dobt
se sa shoqrizimi ne bashksi.
7. Emancipimi i femrs- Shkalla e emancipimit te nj shoqrie njerzore
matet me shkallen e emancipimit te femrs pse thne qarte shoqria
sht e emancipuar aq sa femra sht e emancipuar ne shoqri. Pengesat
nga natyra e femrs jan se ajo kryen funksionin biologjik te lindjes, lind
fmije ndrsa pr nga natyra kryen edhe punt e shtpi . Kto jan
pengesa te cilat veshtirsojne mundsin e emancipimit te femrs edhe ne
punt tjera shoqrore.
8. Gruaja dhe te drejtat e njeriut: te drejtave gruas jan te drejta te
njeriut, jan te drejta te gruas sepse kjo ka te drejte thjesht pet te qene
qenie njerzore. Parimi kryesor mbi te drejtat e njeriut krkon qe grat te
ken liri dhe barazi te plote ne te gjitha aspektet e jets kurse shteti dhe
individt te trajtojn grat me dinjitet e sinqeritet pa marr parasysh racn
fen dhe kulturn. Pr te drejtat e njeriut u miratuan disa deklarata:
Deklarata universale mbi te drejtat e njeriut me 1948 ne asamblen e
kombeve te bashkuara; Konventa mbi zhdukjen e te gjitha formave te
diskriminimit ndaj grave me 1974. Mbi 100 shtete antare te OKB e kan
nnshkruar konventn e gruas
9. E drejta interindividuale e ndarjes: kjo e drejte burimin e ka nga
mosmarrveshjet, konfliktet, garat luftarake e cila ka pr qellim qe te bej
rregullimin e konflikteve e te luftrave dhe kjo sht shembull tipik i
drejts se lufts. E drejta interindividuale nuk sht forma e vetme e se
drejts individuale. Ekzistojn edhe forma tjera si:e drejta e afrimit dhe e
drejta individuale e przier.
10. E drejta individuale e afrimit E drejta individuale e afrimit sht njra
prej formave te se drejts individuale qe sht me e rralle, sepse pjesa
me e madhe e raporteve qe e kane ket karakter me shum jan raporte
pasive se sa aktive. Kto raporte nga aspekti i se drejts jan sterile
sepse jan te mbshtetura ne trheqjen ne mes te gjinive dhe formave te
tjera te trheqjes si sht kureshtja pr te ditur ose ofruar, simpatia e
njanshme dhe dashuria.

11. E drejta individuale e strukturs se przier me te ciln vihet ne

drejtpeshim ndarja dhe afrimi Kjo forme e se drejts individuale sht
me e prhapur. Kjo sht forma e se drejts me te ciln kryesisht
mendohet kur e drejta individuale dhe e drejta intergrupore e
kundrshtojn te drejtn shoqrore
12. E drejta e organizuar dhe e paorganizuar - do e drejte e organizuar
do her gjendet ne nj shkalle me te larte se sa e drejta e paorganizuar.
E drejta e organizuar ne skematizim apo projektin e vet asnjher nuk
mund ta shpreh ne mnyre te plote te drejtn e paorganizuar e cila sht
me dinamike dhe me e pasur ne prmbajtje. E drejta e paorganizuar
mund te ekzistoj edhe pa mbulesn e jashtme te drejts se organizuar,
ka pr te drejtn e organizuar nuk vlen.
13. E drejta e organizimit te mass: funksionimi i intensitetit me te dobt
me at me intensiv t bashksive t ngushta megjithat prfaqsojn nj
mase me te paprshtatshme pr afrimin dhe organizimin e
superstrukturs. Kjo behet pr arsye se superstruktura nuk i prgjigjet
mass se unifikimit te infrastrukturs se vet spontane, kjo mase e unitetit
ne mes te superstrukturs dhe infrastrukturs sht me intensive sesa te
masa dhe me pak intensive sesa bashksit e ngushta.
14. E drejta e organizimit te bashksive- e drejta spontane e bashksis e
cila sht nj drejtpeshim i te drejts objektive dhe subjektive te drejtave
konkrete te cilat pr bashksin jan karakteristike dhe paraqiten
vshtirsi me te vogla ne sfern e organizimit sesa ne fardo te drejte
tjetr spontane.
15. E drejta e Organizimit t Bashksive t Ngushta bashksit e ngushta
insistojn t mbesin edhe m t ngushta ndrsa organizatat insistojn q
t zgjerohen ose ta mbajn gjendjen e tyre t njjt.
16. E Drejta e Organizimit dhe e Drejta e Prcaktuar m Par kjo sht
forma m e ashpr e s drejts n realitetin juridik. Kjo form q n fillim
prcakton t drejtn e cila ka t bj me nj organizim preciz t ndjekur
me ligjet e shkruara dhe praktiken gjyqsore.
17. E Drejta e Organizimit fleksibil e krijuar apo e themeluar vetm pr
nj rast moslvizshmria relative e do t drejte t organizuar ktu sht
zvogluar me metodn e sajimit t s drejts me t cilat vihet kujdes mbi
rastet konkrete qe kan t bjn me rastin e t drejts me t ciln
rregullohet funksioni i t drejts n t gjitha organizatat. Psh. E drejta pr
t gjitha organet shtetrore si e drejta pr diskrecion, e drejta disiplinore,
e drejta e policis gjyqsore.
18. E drejta organizative intuitive. Kjo e drejt e ka rolin e vet ne nivelin e
organizimit te jets shoqrore veanrisht ne aplikimin efektiv te se
drejts e cila sht fleksibile dhe e prcaktuar me pare, metoda intuitave
vepron ne mnyre intensive gjat kohs se revolucionit duke e nxitur te
trheqjen e te drejts se vjetr.
19. Prcaktimi i te drejts spontane zakonore- Me te drejt spontane
kuptojm krijimin e traditave dhe zakoneve te cilat i krijon nj shoqri e te

cilat tradita e zakone i sanksionon shteti ather gjate krijimit te se

drejts zakonore dallojm dy ane kryesore. Njra ane sht krijimi i
zakoneve, e tjetra sanksionimi i zakoneve na ana e shtetit.
20. E Drejta fleksibile spontane e prcaktuar pr nj rast Ne ket rast
dinamika e te drejts se paorganizuar i nnshtrohet nj numri te vogl te
prkufizimeve. Shembull ne ket jan te drejtat spontane te cilat
pranohen gjate vlershmit te lire te gjyqtarit. Ose psh. Pundhnsi lshon
pe n kontest me puntort.
21. E drejta intuitive spontane- sht krijuar ne te kuptuarit e
drejtprdrejt pa kurrfar procedure formale te fakteve normative te
paorganizuara me vullnetin e palve te interesuara. Kjo luan nj rol te
rndsishm ne lehtsimin e lvizjes ne jetn juridike
GRUPET SHOQRORE
1. Klasifikimi i Grupeve shoqrore: shoqria e sotme ne nj shkalle te larte
sht e prbre prej nj numri te madh te grupeve te veanta si familja,
te bashksive te gjera si komuna, shteti vendet e regjionit dhe shrbimet
publike si jan: bashksit fetare , sindikatat, organizatat punedhense,
ndrmarrjet prodhuese, partit politike, profesionet, klubet, shoqatat etj.
Klasifikimi bhet n baz t: vllimit t grupit shoqror, kohzgjatjes,
funksionit, qndrimit, parimet organizative dhe udhheqse, forma e
detyrimit, shkalla e afrimit apo bashkimit.
2. Grupet e veanta Ilkuzive dhe prfshirse Fjala inluzicion rrjedh nga
fjala latine inklusio qe dmth burgosje,mbyllje , prfshirje brenda nj tersi,
ndrsa ne kuadr te grupeve gjithprfshirse realizohet shoqrizimi
superfunksional. Te gjitha grupet gjithprfshirse kryesisht ekzistojn ne
komb ne prgjithsi dhe ne njerzim.
3. Grupet e prkohshme dhe te prhershme- Vetm grupet
gjithperfshirese jan te prhershme. Grupet parciale mund te jene
njkohsisht edhe te prkohshme dhe te prhershme, edhe pse forma e
dyte sht me e prhapur, ja disa shembuj te grupeve te prkohshme.
Turma e njerzve, demonstratat etj.
4. Grupet ne baze te funksionit- ndahen ne grupe:
1. grupet e farefisit apo te afrsis se gjakut,
2. grupet territoriale jan te lidhura ne afrsin si: komuna, rrethi,
regjioni,
3. grupet me aktivitet te prhoshem si: profesionet, sindikatat e te
punsuarve, nderrmarje industriale, kooperativat etj.,
4. grupet shoqrore si: partit politike, shoqatat bamirse, shoqatat
sportive, klubet etj,
5. grupet e miqve ose grupet rreth tavoline.
5. Grupet e konfliktit dhe bashkimit Grupet e prarjes kane qellim
luftarak , ndrsa grupet e bashkimit kan qellim paqsor. Ne shoqrin
arkaike te vjetra sipas gjinis dhe sipas moshs dhe grupet e familjeve iu
kundrvihen prindrve. Kto jan grupet e konfliktit. Ndrsa farefisi,
familja bashkohore qe mendohet ne qiftin bashkohor jan grupe te
bashkimit, te cilat mund ti shrbejn nj interesi te vean: Fabrikat, shteti
etj

6. Grupet e Organizuara apo t Paorganizuara Shumica e grupeve por

edhe ato t cilat jan t natyrs kaluese kan nj aftsi t prkryer pr
organizim. Kjo aftsi sht e lidhur me dominimin e shoqrizimit aktiv
ndaj atij pasiv. Shoqrizimi aktiv ka kryesisht rndsi n drejtpeshimin e
sintezave t formave to shoqrizimit q sht karakteristik pr qdo grup,
sepse pr t formuar nj grup sht e nevojshme aksioni i cili sht i
domosdoshm pr krijimin e unitetit dhe ruajtjen e grupit si t till. Grupe
te shumta mbesin t paorganizuara prkundr aftsis q posedojn si
psh. klasa shoqrore, degt e industris etj.
7. Grupet me detyrim t kushtzuar apo t pakushtzuar Shumica e
grupeve t organizuara dhe t paorganizuara pr mbajtjen e unitetit t
tyre kane n disponim vetm detyrimin e kushtzuar, sepse antart e
ktij grupi munden pak a shum lirisht t trhiqen nga grupi, dhe n kt
mnyr ju ikin masave t kushtzimit. Vrtet detyrimi i kushtzuar mund
t ket form represive dhe t dhuns. Detyrimi i pakusht mund t jet i
jashtzakonshm dhe kthimi n gjendje t mparshme psh. dnime t
ulta n t holla etj.
8. Aftsia e Grupeve t Ndryshme qe t Krijojn Korniz Juridike Grupet
kalimtare nuk kan stabilitet t mjaftueshm si tubimet, mitingjet m
par prvetsojn rregullimin se sa sistemin juridik. Grupet e
paorganizuara vendosin kornize juridike me vshtirsi t madh, prve
grupeve me kohzgjatje si: kombi shoqria spontane n sferen ekonomike
etj. Grupet n baz t fisit po asht krijojn me vshtirsi korniz juridike.
Kornize juridike mund t krijojn edhe grupet mistike fetare.
KONFORMIZMI DHE SHMANGIA
1. Shmangia- mund te prcaktohet si moskonformizem ndaj nj norme te
caktuar ose nj tersi normash, te cilat jan te pranuara nga nj numr i
madh njerzish te nj komuniteti ose shoqrie. Asnj shoqri nuk mund te
ndahet thjesht midis atyre qe shmangen prej normave dhe atyre qe u
prmbahen atyre. Nje njeri mund te jete devijues por edhe shmanges,
shmangia mund te behet edhe me aktivitete te grupeve.
2. Normat dhe Sanksionet Si rezultat i shoqrizimit na sht bere zakon ti
ndjekim normat dhe rregullat sociale. P.sh ne e prdorim gjuhen amtare
pa ndonj problem apo vshtirsi, mirpo vetm kur fillojm ta msojm
ndonj gjuhe te huaj ather e shohim se sa e vshtire sht. Disa norma
i ndiejm ma shume me vetdije se sjellja qe ato nnkuptojn sht e
justifikuar. Te gjitha normat sociale shoqrohen me sanksione qe nxisin
konformizmin mbrojtjen kundr moskonformizimit. Sanksioni sht do
reagim ndaj sjelljes se nj individi ose grupi qe ka synim qe nj norme e
caktuar te respektohet. Sanksionet mund te jene: Pozitive kur pr nj
veprim te caktuar merret nj shprblim, Negative kur pr ndonj veprim
te caktuar jepet ndshkimi. Zyrtare kur nj grup detyra e te cilit sht qe
te respektohen normat, Jozyrtare reagime me pak te organizuara dhe me
spontane ndaj moskonformizimit. Pastaj kemi sanksione: Zyrtare pozitive
dhe negative. Jozyrtare Pozitive dhe negative.
3. Ligjet, Krimet Ndshkimet: Ligjet jan norma te caktuara nga shteti si
parime qe duhet te ndiqen nga qytetaret e tyre. Atje ku ka ligje ka edhe
krime, sepse krimet shum thjesht mund te prcaktoheshin si mnyre

sjelljeje qe shkel ligjin. Ndshkimi sht mnyre e sjelljes ndaj kryesit te

veprs penale me ane te sanksionit.
4. Krimet ne periudhn Paraindustriale ne Evropn Paraindustriale krimet
me serioze ishin krimet me natyre fetare dhe krimet kundr mbretit apo
sundimtarit.
1. Herezia propaganda e ndryshme e doktrins s fes nga ajo e kishs.
2. Sakrilegjia vjedhja ose dmtimi i prons se kishs
3. Blasfemia i mos respektimit te zotit apo emrit te tij neperkembje apo
poshtrim qe i referohen perndis gjegjsisht zotit
Kto krime zakonisht dnoheshin me vdekje, ndrsa vrasja nuk
konsiderohej si krim serioz dhe nganjher paguhej me para nga familja e
dorasit por edhe nganjher familja e te vrarit merrte hak duke quar ne
vrasje te shumta.
5. Ndryshimet n Mnyrat e Ndshkimit Para fillimit te shek. 19 burgimi
prdorej rrall pr t dnuar krimin. Shumica e qyteteve kishin nga nj
burg lokal i cili ishte i vogl. Deri n shekullin e 19 format kryesore t
ndshkimit pr krime ishin: Vnia e njerzve n kullar drrase, fishkllimi
me kamxhik, vulosja me hekur t nxeht, varja.
6. Burgjet dhe Azilet burgjet moderne e kane origjinn e tyre ne shtpit
te njohura si spitale. Shume fshatare endacak te cilt nuk kishin ku t
shkonin futeshin aty dhe duhet te punonin shume, por ne kto spitale
futeshin edhe grupe tjera:te smurit, te moshuarit , personat me te meta
mendore etj. Ne shek 18 burgjet, spitalet dhe azilet gradualisht filluan te
ndryshojn nga njeri tjetri, Reformistet filluan ti ndryshojn ndshkimet
tradicionale duke e pare heqjen e liris me efektive. Ekzekutimet u
mjeken nga syt e publikut. Dnimi me vdekje u heq ne shume vende.