Professional Documents
Culture Documents
Sizin Memlekette Eşek Yok Mu
Sizin Memlekette Eşek Yok Mu
TARH: OCAK-2006
EMAL: matrixx2030@hotmail.com
Bu tr sorular benim yantlamam gerekten ok zor. Bugne dek (Nisan 1995) 110 kitab
yaymlanm bir yazarm. Her yapt bir ocuk saylyorsa imdilik 110 ocuk babasym. Bu
ocuklarmn iinde sakat doanlar, gerizekallar da olabilir.
"En sevdiiniz, sizce en gzel yaptnz hangisi?" diye soran kurnaz o-kura nasl anlatmalym ki,
herhangi biri iin ok gzel bir kitap, baka herhangi biri iin de en irkin, en kt kitaptr. Bu
durumda ilk karlatm bir okura, en gzel, en sevdiim, en beendiim kitabm udur diye nasl
salk verebilirim? Ama bir yant da vermem gerekiyor, ite o zaman kendime zg bir kurnazlkla
yle derim:
- En sevdiim, en beendiim, en gzel kitabm, en kaln ve en pahal olandr.
Milliyet Yaynclk iin bir kitap hazrlamay tasarlarken ite btn bunlar dndm. ok sayda
baslacak ve ok sayda okunmas iin ok ucuza satlacak olan kitabmn iinde neler olmaldr? 110
kitabmn iinde ne varsa, bunlarn hepsi olmaldr. Ama 110 kitabn 160 sayfaya sdrlmas
olanaksz olduuna gre bu 110 kitaptan 160 sayfaya sabilecek bir seki yapabilirim. te "Aziz
Nesin 'in Aziz Nesin 'den Setikleri" adl seki kitab bylece ortaya kt. Bu sekidekiler benim en
beendiim, en gzel, en sevdiim yaptlarm m? Byle bir savda bulunamam. Ama bu sekidekiler,
en sevdiklerimden ve okurlarmn da seveceklerini umduklarmdan bir demettir.
Bugne dek yaynlanm kitaplarmn trleri ve says yledir?
iir
Talama
Glmece yks
Glmece Olmayan ykler
Roman
Oyun
ocuk Kitaplar
An
Keyazdar ve bayazlar
Yazlar
Konumalar (syleiler)
Mektuplar - 5
Bu sekiye bu kitaplardaki yazlarmdan beeneceinizi umduklarm derleyip aldm. Yanlp
yamlmadma siz, okurlarm, karar verebilirsiniz.
En kaln ve dolaysyla en pahal ve bana enok para kazandracak kitabmn yerine "ykte ar,
pahada hafif" olan bu sekiyi sunuyorum. -inde 110 kitabmdan biriki damla bulacaksnz. Az veren
candan, ok veren canndan...
Tevikiye (28 Mart 1995)
O GECEY YAZMAK
nceden syleyeyim ki, bu yaz bir yk deildir. Hibiey katmadan, hibiey
karmadan, hibiey deitirmeden o geceyi olduu gibi, btn dndklerimle, btn
duygularm, duyarlklarm, hatta duygusallklarmla anlatmak istiyorum. stnden otu-zalt
gn geti. Bilmiyorum olduu gibi yazabilecek miyim. Ama yazmaya alacam.
Bir yk deilse nedir bu yaz? Bir anlat, belki bir an: Bir -lm yolculuu gecesinin
biriki saat sren duyarlklar...
1991 ylnn son gn ve 1991 yln 1992 ylna balayan ilk gece...
Benim iin her yln son gn, her gnknden ok daha yorucu oluyor. nk o gn, her
gnk ilerime ek olarak Nesin Vakf'ndaki ocuklarma ve Vakfn alanlarna gece
verilmek zere armaanlar hazrlamalym. Bu yle dardan sanld gibi pek de kolay i
deildir. u ii son gne brakmayaym, nceden armaanlar yava yava hazrlayaym diye
dnrm her zaman da bitrl yapamam yine.
Otuz ocuum var, alanlarla, konuklarla ylba gecesi krk, krkbe kii oluruz.
Hepsine ayr ayr armaanlar vermeliyim, ocuklarma , drt be armaan vermem gerekir.
Yalan kk o-lanlarn armaan saylan oktur, armaanlar byklerinki kadar deerli
deilse de... Bu armaanlar, byklklerine ve biimlerine gre ayr ayr kutulara konulacak,
paketlenecek, ssl ve renkli katlara sarlacak, kordelalarla ya da o renkli parlak -ne
deniyor adna- balarla balanacak fiyong yaparak...
Armaanlarn paketlenmesi iin btn yl boy boy kutular, zarflar, gzel torbalar, renk
renk iekli ktlar, yaldzl ktlar, ssl ipler, cicili bicili ve parlak balar biriktiririm.
Bunlarn hibiri yeni deildir. Hepsi de ya bana ya Vakfa gnderilmi eylerin paketleme
gereleri olduu iin nceden kullanlmtr. Biz onlar ylba gecesi armaanlarn ambalaj
olarak kullandktan sonra da
11
atmayz. nc, drdnc, beinci kez kullanlmak, sonunda kalorifer ocanda yaklmak
zere saklarz. Dorusunu sylememiz gerekirse, bizim elimize geen herhangi bieyin
bizden ekecei vardr ve elimizden kurtulmas hi de kolay deildir.
Armaanlar da yl boyunca biriktiririm. Kimisini yurtd gezilerimden alp
getirmiimdir, kimisini de yurtii gezilerimden... Ara-dabir istanbul'da gezerken satclardan
alrm. Biounu da okurlarm ya da yabanc konuklarm getirmilerdir. Bu armaanlar,
ocuklara doumgnlerinde, bayramlarda, en deerli olanlar da ylbalarnda verilir.
Armaan olarak neler mi var? Neler neler yok ki... Renk renk irili ufakl balonlar, ddkl
balonlar, cicilibicili zpzplar, frtfrtl ddkler, hacyatmazlar, kk metal arabalar, kurularak ileyen trl tatlar (araba, otobs, kamyon, itfaiye arabas, cankurtaran, polis arabas),
deiik biimde maskeler, el toplan, a-yak toplar, trl boyalar, renkli hamurlar (plastik),
boyama defterleri, pul defterleri, albmler, az muzikalar, pergel takmlar, saatler, deiik
boyda bebek aylar, kpekler, filler, bebekler, yatrnca uyuyan ve karnna basnca alayan
bebekler, renkli kalemler, satran takmlar, rg kazaklar, kzlara trl taklar, ok ve ok atma
hedefleri, an defterleri, dolmakalemler, ou Avrupa'dan gnderilmi kutular iinde yapmatakma oyuncaklar, bykler iin mekanik takmlar, deri antalar, ajandalar, earplar,
kemerler, ciltli defterler...
nceki ylba gecelerini hazrlarken daha da ok yorulurdum. nk, ylba gecesini
geirdiimiz inili salonu da ben dzenler, ssler, hazrlardm. Beon yln Vakfta geirmi
olan ocuklarm inili salonun ylba iin nasl dzenleneceini rendiler, bu ii onlar
yapyor. Salonun tavannda, avizeden avizeye kt fenerler, balonlar, serpantinler, ssl
yaldzl ktlar, krepon ktlarndan ssler aslr. Bizde kk kk ktlardan her ulusun
bay-raklar vardr, bu bayraklar ipe dizilmitir. Tavan iki yanl ve boydan boya bu bayraklarla donanr.
Ynetmenimiz Ruen Ulusoy ylba yiyeceklerini ve ikilerimizi iki gn nceden alp
hazrlatmtr: Hertrl kuruyemi, erezler, ylba rekleri, pastalar, ukulatalar, yemiler...
Yemeklerden, hindi s ve i pilav, rus salatas, zeytinyal dolma ve sarma, erkestavuu,
brek trl salatalar, daha neler neler.. Ylba geceleri, benden baka herkes Nesin
Vakf'nda, bymz k12
mz arap ier. Ben ve biriki kii daha rak ieriz.
inili salonun sahneye benzeyen ykseltisinde ilkokullu ve ortaokullu pandomim
yaparlar, oyunlar karrlar, gitar alp arklar sylerler.
Ylba armaanlar szde kurayla ekilerek verilir. Nasl bir rastlantdr ki, kurada
herkese gereksindii bir armaan der. rnein bir gm kolye ya da bir altn kpe hibir
zaman bir olana dmez. Bu rastlantda benim gzboyamaclmn pay byktr.
Sonra kumara balarz. Ben btn yl byk bir kutu iinde bozuk para biriktiririm. Bu
bozuk paralar herbirine beer bin liradan aa olmamak zere datrm ocuklara ve
bizimle olanlara. Kumara tombaladan balarz. Kartelalar satlr. Tadn kara kara
torbadan tombala saylarn ben ekerim. Diyelim torbadan 34 m kt; ben nce bir
"otuuuz..." diye barr, kartelasnda otuzlu say olanlar cokulandrr, sonra "drt..."
derim. Bir grlt, bir amata, lk... Televizyon aktr ama bakan yoktur o sra. Sonra at
yar oynarz. Sonra bir koy be al oynarz. Sonra rulet oynarz, bizim ruletten...
Her gece saat 21.30'da kendiliklerinden yataklarna ekilen kkler, ylba gecesi 24'e
dek bizimledir. Geceyansmda yeni yl kutladktan sonra kendiliklerinden teker teker yatak
odalarna ekilirler. Saat 02.00'de ortaokullularn da ou yatm olur. Hikimse ocuklarn
hibirine hibir zaman "Haydi yataa!" demez. nk Nesin Vakf 'nda bakalarnn
koyduu izlence ve kural yoktur. Herkesin kendi akl var. Herkes kendi kuraln kendi koyar,
kendi izlencesini kendi yapar. Kkler de, kendi kurallarn kendileri yapmaya altrlr.
ite 31 Aralk 1991 Sal gn sabah da, ben her ylsonu gnnde olduu gibi, gece
datlacak armaanlar hazrlamakla urayordum ki... Ah bu benim yreim... Yeni bir
yrek bunalm... Son be-alt yldr, her -drt aydabir geliyor bama. Ar ar
vcudumun btn gc ekiliyor, sanki canm benden ayrlp gidiyor. Gzlerim glgeleniyor,
bulank, puslu grmeye balyorum. Yreimin at durdu duracak... Bu byle yarm saat
kadar sryor. Kimileyin uakta, takside, toplantda, kimileyin evimde durup dururken byle
oluyorum. Her kezinde lme gittiimi sanyorum. ok da kt bir lm biimi saylmaz.
nk insan lm, an an yaayarak lme gidiyor. Isordil denilen ilatan, kk bir hap di13
limin altna koyarsam, bu yrek bunalmn daha abuk atlatyorum. Ne var ki, yreime iyi
gelen bu ila, gz tansiyonuma zararl. Bu yzden olabildince az almaya alyorum bu
ilac...
31 Aralk sabah da byle bir yrek bunalmn atlattm. Her ne olursa olsun yaam
sryor ve hep srecek. Yine iler, iler, iler, yazlar, yantlanacak mektuplar, okunacak
gazeteler, dergiler, kitaplar, tutulacak notlar... ocuklarn armaanlarn nasl olsa akama
doru da hazrlarm.
Ben hep byle yaparm, ancak bir gnde yaplabilecek bir ii, nasl olsa biriki saate
yaparm diye geriye atarm, sonra da yetiti-remem.
ocuklarn armaanlarn paketlemeye saat 16 dolaylarnda balamtm. Dn o yana dn
bu yana, ko oraya ko buraya, saat 19'da ii bitirmitim ama ben de bitmitim. Byk
ocuklarm ardm, armaanlar torbalara doldurtup ykldm. Yooo, bu ncekilere
benzemiyor. Bu kez tamam...
"O Geceyi Yazmak" diye baladm yaz, buraya dek yazdklarm deil, bundan sonra
yazacaklarm.
Ylyorum kanapeye... Yreimde yle bir sanc, yle bir sanc... Kvranyorum, iki
bklm oluyorum, doruluyorum, srtst uzanyorum, yan dnyorum, yzkoyun
yatyorum... Sanki yreimde eski bir yara varm da, o yara imdi yeniden baklanyormu, bakla oyuluyormu gibi... Bugne dek geirdiim yrek bunalmlarna, yrek
teklemelerine hi de benzemiyor bu... Ortadaki byk masa stnde isordil kutusu var.
Benim stnde kvrandm kanapeyle masa aras iki metre ancak var. Ama kalkamyorum,
uzanp alamyorum masadan isordili. Aclar dayanlr gibi deil, dayanlr gibi olmayan
aclara dayanyorum, dayanmamak e-limde olmad iin... yle bitkinim ki...
Bu kez tamam, diyorum kendikendime. ite lm beni teslim a-lyor. Hayr, lm, beni
teslim alamaz, ancak esir alabilir. Teslim olma!.. lm seni asla da.... ok belli ki esir alacak.
Teslim olmadan esir edilmenin bile onuru var.
yice bast gecenin karanl...
Ah ocuklar, imdi yukarda, alacaklar armaanlarn sevinci ve cokusu iindedirler. Tam
da lnecek zaman bulmuum... Koumalarn, ayak seslerini duyuyorum. Ne sama!
Ylba e14
lencesinden sonra lemez miydim?
Bedenimden canmn ekildiini duyumsuyorum. Demek, leceim. Yukardan birisi gelse
de masadaki u isordili verse...
Artk kimse yardm edemez... On dakika m srer, yarm saat m... Th, ylba leni
ocuklara zehir olacak...
Yazk ki, nasl ldm yazamayacam. Enok ite buna -zlyorum. Bir yazar btn
yaadklann yazsa bile lmn yazamaz. Oysa lm, yaamn en nemli olaydr.
Yaammn en -nemli olayn yazamadan gidiyorum.
Malaparte aklma geliyor.
Sanrm her yazar -ama has yazarlar- lmn kendisini esir ald zaman, o zamanki
duygulann, duyarlklann, dndklerini yazmak ister, ama bunun olana yoktur. Tek
yazlamayacak olan budur. Gerekten her yazar ister mi bunu, dnyaya son sesini brakmay?
istemeyenler de vardr belki...
Malaparte'yi bunun iin anmsadm. Onun lme teslim oluu ya da lmn onu al
uzun srnce, yanbana bir sesalma aygt koydurmu. Son soluunu verinceye dek
konumu, duygularn, ksrmelerini, inlemelerini, belki alamalarn, ahlarn, hepsini
saptam, son soluuna dek...
18
20
TLS'YU SEVMEK
Sevgili V.D.
"Seni Seviyorum Tls" yazl telgrafm alnca, bu da ne demek oluyor,
Tls de kim, diye ok armsndr.
Akl banda bir insann yapaca ey deildi dorusu. Ama o telgraf
ekerken tam olarak aklmn bamda olduunu syleyemem. O gn bir
uyurgezer gibiydim. stencim dnda o telgraf ektim sana.
Yabancs olduum dnyann bu sayl kalabalk kentinde bir haftadan beri
ilk o gece bir bama kalmtm. Yabanc bir kentte insann yalnzl daha bir
katmerleniyor. Yalnzlktan, iinde bulunduum hava sanki younlap
adaland ve ben bu ada iinde zorlukla kmldyordum. Bu ruh hali iinde,
bilincimi ikide yitirip kendimi unutmaktan baka umarm yoktu. Kaldm
otelin dolaylarndaki pahal restoranlara, gazinolara gitmek istemedim.
nk, kolal insanlar, kolal masa rtleri, kolal konumalar deil, buruuk
insanlar, buruuk masa rtleri, buruuk konumalar arasnda salt kendimle
babaa kalmak istiyordum.
Yan sokaklara daldm ktm; yle ki bir zaman sonra o byk kentin
iinde kendimi yitirdim. Yabancs olduum byk kentlerde kendimi
kalabaln akna brakp yitirmeyi seviyorum. Nasl olsa bir taksiye binip
otele dnebilirdim.
Gnlmce bika ikili yer buldum. Kimisinin kapsndan girip, kimisinin
dumanl pencere camndan baktm. Tekbama kalabileceim bo masas olan
bir yer buldum. Bir tek masa kalmt bo. Vestiyer yolu zerinde olduundan
bo kalm olacakt. Houma gitti. Konumalarn uultusunda bile alkol
kokusu vard. Yabanclm yzme arpan hibiey yoktu. Hizmet eden
kadn vard. Bunlardan Akdeniz esmerliindeki kadn masama gelip isteimi
sordu. Kark peynirle salata, beyaz arap syledim. stediklerimi getiren
Akdeniz esmerliindeki kadn, kk bir cam vazo iinde bir tek krmz
karanfil getirmek inceliini de gsterdi. Teekkr
22
ettim. O tek karanfil, gz iin olan o irilerden deil, ama yank kokusu olan kk
karanfillerdendi. Btn kokusunu iime ekip bitirmek ister gibi kokladm, iiyor, yava
yava kendime geliyordum. Yzm kapya dnkt. Kapnn aldn grmemitim a-ma,
kapnn giriinde duran o adam grmtm. Benim yamda biriydi. yle dikilmi, oturaca
bo masa aranyordu baklaryla. Gzne beni kestirmi olacak, yanma geldi,
Msaade ederseniz, ben de oturabilir miyim? dedi.
steksizcesine,
Elbet, buyrun... dedim.
Yalnzlm blmek istemiyordum, hele byle biriyle... Canm sklmt. Teekkr
edip oturdu karma. O Akdeniz esmeri kadndan, tpk benim gibi, kark peynir, salata,
beyaz arap istedi.
Benim yaptm gibi karanfili derin derin kokladktan sonra,
- Ben bu kk, kokulu karanfilleri, o gsterili irilerinden daha
ok severim, dedi, her kendini beenmi gibi gsterili biimleri
vardr ama kokulan yok.. Oysa bunlar her alakgnll gibi, kendi
rtkanln yapmaz, nasl da kokar yank yank...
Doldurduu arap bardan kaldrp,
-erefe! dedi.
Bardam onunkiyle tokuturup ben de,
- erefe! dedim.
Artk sylei alm oldu. Bu kentin yabancs olduunu, bir haftadanberi burada
bulunduunu syledi.
- Ben de yle... dedim.
Bu kez incelik olsun diye ben sz amak gereini duyarak, ne i yaptn sordum.
Tls'y seviyorum, dedi.
Sorumu yanl anlam olmalyd.
iinizi sormutum, dedim.
Ben de syledim, dedi, benim iim Tls'y sevmek...
atm aynmsaymca aklamak gereini duydu:
- Dnyada sevmekten nemli bir i olur mu? Bugne dek hep
Tls'y sevdim, lene dek de hep seveceim. En byk mutlu
luk, insann sevdii ii yapmasdr. Oysa insanlarn ounluu,
nerdeyse hepsi sevmedii ii yapyor.
23
27
yer... Ben de bir yere, hem de kyda bir yere durup baladm haykrmaya... Tls'y nasl ve
ne ok sevdiimi haykra haykra anlatyordum. Hi ummamtm benim de bama
toplanacaklarn. Ama ok kii topland. Kimi alay ediyor, kimi baryor, kimi de dinliyordu.
Yorulana dek haykrarak anlattm. Sustum. Paralar atmaya baladlar. yle ok para ki...
Hemen postaneye koup telgraf ektim Tls'ye. O gndenberi hergn leden sonralar o
alana gidiyorum. sterseniz yarn siz de gelin.
Bir taksiye birlikte bindiimizi, ofre otelin adn sylediimi anmsyorum, sonrasn hi
bilmiyorum. Demek, sandmdan daha sarhomuum.
Ertesi sabah ok ge uyandmda dn geceyi bir d gibi anmsyordum. O gn leden
sonra Kltr Saray Alan'na gittim. Gerekten dn gece adamn anlatt gibi olaanst
elenceli bir yerdi. Aznda ate yakan, ylan oynatan, byk bir kafes iindeki gvercinlerine havada takla attran, be dakikada portre izen... Aralarndan geip dolatm.
Sonunda onu buldum. Alann bir ky yerin29
deydi. "Seviyorum seni Tls!" diye haykrn duymasam onu bulmam kolay olmayacakt.
Ba ok kalabalkt, epeevre evirmilerdi. Ben de kalabaln arasna daldm. Beni
grm olabileceini hi sanmyorum. nk ben oraya gittiimde gzleri kapal,
haykrmaktayd. Buna ancak haykrmak denilebilir, bir ark deildi bu. Sesi gerekten
irkindi, ama can yanan, ac eken bir insan gibi haykryor, baryor, arada inliyordu.
Kalabalkta kadnlar, erkekler, yallar, genler, her kesimden insan vard. Kimileri teyp
getirmiler, onun haykrmalarn ses bandna alyorlard. Kendisinin de dedii gibi, o
kalabalk iinde alay edenler, baranlar, hatta ta atanlar bile vard. Ama brleri, ta
atanlar nlyorlard.
Ben de yanmda bir teyp getirip haykrmalarn ses bandna almadma yandm. Ama
ertesi gn teyple gelecektim. Bika kii o-nun haykrmalarn yazyordu. Sonradan akl edip
ben de yazmaya baladm. Paraprk yazabildiklerine unlar:
"Heeey, duyun artk, duyun ve renin kii ben Tls'y seviyorum. Bunu duymayan tek
kii bile kalmasn, sarlar da duysun, rensin, bilsin. Emzikli kadnlarn st dolu memeleri
duysun... Sevienlerin kaynayan kan, yeni doanlarn damarlarnda dolanan taze kan
duysun. Sevenlerin birbirine ilk deen parmaklan duysun... lk p dudaklar duysun.
Duyumsuzluk arlarn kasklarnda duyumsayanlar duysun.. Ve tarih ve zaman ve corafya
duyup rensin ki ben, Tls'y seviyorum."
Haykrnda, sanki dahaca szckleri olumam maara insannn can acs vard.
Yzbin yl nceki insan da, yzbin yl sonraki insan da, duyduu can acsyla ite byle
barr olmal. O kalabalktan pekou, adamn dilini bilmiyor, ama yine de dikkatle onu
dinliyordu. yleyse dinledikleri anlam deil, sesti; acy; zlemi, tutkuyu dinliyorlard. Arada
kulak trmalayan, arada yrek burkan bir ses... Kimileyin grlercesine, kimileyin alamaktan
kslm bouk bir sesle, ksk sesi de kmaynca fsldayarak, fsldayamayn-ca dudaklarn
kprdatarak anlatyordu: "Tls seni seviyorum!"
Bunca insann bu ilkel haykrmalara neden ilgi duyduunu dndm. Yoksa kadn olsun
erkek olsun, gen olsun, yal olsun, bunlarn hepsi de "Tls seni seviyorum!" diye
haykrmak istiyorlar da, bu yreklilii gsteremeyince, kendilerini byle haykran adamn
yerine mi koyuyorlard? Belki de bu adam, alayarak, inleye30
rek, hay krarak, hepimizin yerine, Tls'y sevdiini ilan ediyordu. Ylp kald. nne
paralar braktlar. Kalabalk dald. Bis-re yle kald. Bu yaptn oyun mu diye dndm.
Bu alandaki gstericilerin hepsi gibi o da bir oyun mu oynuyordu? Biraz sonra toparlanp
kalkt. Beni grd. Selamlatk. Yerden paralan ald.
- Haydi postaneye gidip Tls'ye telgraf ekelim... dedi.
Ayn gsteriyi yineleyip yinelemeyeceini sordum. Hayr, ancak bikez yapabiliyordu.
- Hergn ayn szleri mi sylyorsunuz? dedim.
- Hayr, dedi, ben oyuncu deilim ki... Her an yaam deiiyor
nk, ses ve sz de zamana gre deiiyor.
Bir postaneye gittik. Yandan umulmayan din admlarla basamaklar atlayarak kt.
Byk salonda telgrafn yazmak iin masalarda bo yer arand.
Ben yanbandaydm. "Seni seviyorum Tls" yazdn okudum. 0 uydurma adres
yazmaktayd. Telgraf giesindeki bir memurun, yanndaki memura onu gsterip alayl alayl
bieyler sylediini grdm. Demek, onu burda tanyorlard. Ama telgrafn almazlk
etmediler.
Postaneden ktk.
imdi kentin baka postanelerinden de Tls'ye telgraf ekip
bu kentten ayrlacam... dedi.
Nereye gideceksiniz? dedim.
Bilemiyorum, dedi. Tls'y bulabileceimi umduum her
hangi bir yere.
El sktk, ayrldk. Bisre arkasndan baktm. Epiy gittikten sonra, arkasndan baktm
anlam gibi o da dnp bana bakt, el sallad. Ben de el salladm.
Sonra o postaneye girdim. Gieden bir telgraf kd alp "Seni seviyorum Tls" diye
yazdm. Kime gnderebilirdim bu telgraf?
Sevgili V.D. birden sen geldin aklma, senin adresini yazdm, telgraf verdim giedeki
memura.
"Seni seviyorum Tls!"
Biey anlamamsndr telgrafmdan ve kimbilir nasl arm-sndr.
Bayramolu 19 Haziran 1984
31
Koro
ocukken iimden hep derdim ki:
Byynce zengin olacam, ok, ok zengin... Zengin olunca da oyuncaklar, oyuncaklar
alacam kendime, bidolu, bidolu... biok, biok.... , dnya kadar. yle ok
oyuncaklarm olacak kiii, oyuncaklarlarlarlar...
Kocaman adamlarn oyuncaklarla oynamasn ayplarlar. Onun iin ben oyuncaklarm bir
odaya dolduracam. almadm, ie gitmediim gnler, geceleri oyuncak odama girip
kapy arkadan kilitleyeceim; oyuncaklarmla oynarken kimse grmesin de alay etmesin
benimle... Tirenlerim olacak bidolu, kuracam: D-tt!... ih, uf, ih, uff, ihh ufff!..
Milelerim, cicozlarm, cinalilerim, gazozlarm... Renkli balonlarm, ddkl balonlarm...
Kat fenerlerim, frldaklarm...
Benim memleketimde Byk Millet Meclisi'nin kuruluu 23 Nisan ocuk Bayram'dr.
Birinci olay
ocuk Bayram gn evde oturmaktan canm skld. Akama doru ktm evden. skele
Caddesi stnde bir evde oturan doktor arkadama gittim. O da sklm evde oturmaktan.
Geni caml pencereden soka seyrediyorduk. Aadan arabalar geiyordu. Birden arabalar
arasnda bir mavi balon kt ortaya; balon zplaya zplaya kar yaya kaldrmna doru
gidiyordu. Yaya kaldrm tenhayd. U-zaktan bir kundura boyacs geliyordu: Otuzbe, krk
yalarnda bir adam, sarkk bykl, yalnayak, uzun salar dank, yrtk prtk gmlek
giymi... Boyacyla balon arasnda aa yukar krk adm var. Ar ar yrrken, yerde
yuvarlanan balonu grnce, hemen srtnda asl boya sandn kard, yere koydu, sonra
koarak balona gitti. Balonu ald yerden, bakt. Sonra yaya kaldrmnda balonla oynamaya
balad. Ama balonla ayaktopu oynuyordu. Balona aya-yla vuruyor... Duvara arpan balon
geri geliyor. Havalandryor balonu, sonra zplayp kafa atyor balona... Bir ut daha... bir
kafa... alm atyor. Balon patlayp snd. Patlak balonu ald, boya sand34
nn yanna gitti. Sand omuzlad. Balonun patlak paralarn aznda iirmeye alarak
yava yava geip gitti nmzden...
Doktor glyordu, ama nasl, boulacak gibi glyor... Gzlerinden yalar geliyor
glmekten.
- Ne glyorsun? diye soruyorum.
Cevap veremiyor glmekten... Boulacak, baylacak diye korktum.
Koskocaman, bykl adamn balonla oynamasna ben de glmtm ama, onun kadar
deil... Onun glmesine bakp ben de kendimi tutamadm; ikimiz karlkl glyoruz:
Hannah.. Hah... Hih... hah hih... hah hah... hihi... hoho!...
kinci olay
Doktor anlatyor:
Bursa'da, hastanede doktordum. Nbeti olduum bir geceydi. ok ge yatmtm. Daha
gn yeni rken kaldrdlar.
Ne var?
Alt hasta getirdiler Doktor Bey...
Giyinip gittim koua. Beki elbiseli alt kii, hi arasz rp duruyor. Uzun zamandr
ryor olmallar ki, dermanlar kalmam, alts da bitik...
- Neyiniz var? diyorum.
rmekten cevap veremiyorlar. lkin zehirlenmi olmalar aklma geldi. Kalaysz, bakr
kapta yemek yedilerse zehirlenmilerdir. Ama zehirlenmeye de pek benzemiyor, zehirlenme
belirtisi yok... Bir rmedir gidiyor, kusmuyorlar...
Teskin edici ine vurdum, alts da kendinden geti, uyuyakald.
Bekilere ne olduunu kimse bilmiyordu. Bir cankurtaran arabasyla sabaha kar polisler
hastaneye getirip brakmlar.
Deliksiz onbe saat uyuduktan sonra ilerinden biri uyand, -brleri daha ge uyandlar.
Bekilerden biri anlatyor
Lunapark var ya... Hani Vali konann tam karsnda... Ben ite o Lunapark'in olduu
yerlerin bekisiyim... yl oldu bekili35
e gireli.
Yaz geceleri Lunapark geceyarlarndan sonraya kadar alr, sonra ierde kendi adamlar
vardr, yani alanlar, onlar kendi mallarn beklerler. Yani yazn benim iim daha kolaydr.
Ama kn yle deil... Kn zor. nk kn ilemez Lunapark. erde de bir sr salncak
var, oyuncak var, atlkarnca var, kayksalnca- var, dnmedolap var, pavyon var. Herbiey
var... Bunlar hep size teslim, yle ya... oluk ocuk takm, serseri takm, ipsiz sapsz
takm, braksak dolar Lunapark'a salncaklara binerler, atlkarncaya binerler, hereyi
bozarlar. Bozmalarn da brak, kk ocuklar doluyor ieri, biri der allah korusun, bir
kaza olur, ondan sonra hesap ver, al bana belay... Yani kn benim iim daha zor... stelik
blgem, Vali konann ta kars... Karakol da Lunapark'in hemen yannda. O yzden teki
beki arkadalar gibi kay-taramam da...
Yazn iim kolay olduktan baka keyifli ve de elencelidir. nk Bey'im, lambalar l
l yanar, dnmedolaplar dner, herkes salncaklara biner, oynar gler... Kadn kz var,
ocuu by var, iyidir yazn... Bizim memlekette byle elence ney yok... Benim en ok
o atlkarnca houma gider... Nasl da dner frfr... Pek keyifli canm. imden, una bir
binsem derim... Hey Allah binsem ya, nasl binsem?... Biz burann bekisiyiz... stmzde
resmi devlet elbisesi... Hem de ayp canm bu yatan sonra... Gelir dinelirim atlkarncann
dibine, bakar dururum... una bir binsem? Yalnz bama kalsam bineceim de... ama teki
bekiler de dolar Lunapark'a geceleri... "Yahu", derim, "sizin burda iiniz ne? Gitseniz ya
kendi mahallenize..." Giderler, aradan yarm saat gemez, dner gelirler Lunapark'a. Bu
bizim Aptullah var ya, hastaneye benimle gelenlerden, taa yukar mahallenin bekisidir, bir
gece dedi ki: "Yahu" dedi, "u frfr dnen cenabete bir de biz binsek..." dedi.
Ben onlarn hepsinin dnmedolap iin Lunapark'a geldiklerini zaten biliyorum. Yoksa k
gecesi frn klhannda uyuklamak varken, Lunapark'ta ileri ne?
Bu Lunapark benden sorulur. Aptullah'a, "Ulan byklarndan utan, sen ocuk musun da
atlkarncaya bineceksin?" dedim. Hemen ordan Ahmet, o da bizimle hastaneye yatanlardan,
"Canm binsek ne olur ki..." dedi. tekiler de, "Bir binelim canm..." diye
36
tutturdular. Allah'n bildiini kuldan ne saklamak, ben onlardan ok
istiyorum atlkarncaya binmeyi ama, hem utanyorum, hem de burann
bekisi olarak, bana "Olmaz" demek der...
ikinci beki anlatyor
Doktor Bey, biz sonunda Lunapark bekisi Arifi kandrdk. "Hadi
binelim... Yalnz polisler grrse yandk," dedi. Ben de, "Bineriz,
bindikten sonra frt frt ddk ttrrz ki, polisler nbette olduumuzu
bilsin," dedim. Arif raz geldi ama, bekiler atlkarncaya binmi, diye
duyulur korkusundan, "Arkadalar, bikez bineJim, ama bir daha yok..."
kyamete dek havada dnp duracaz..." demeye kalmad, nmden biey aa dyor...
Aman nedir? ndeki kusuyormu... Benim de dnmekten midem bulanyor, iim kabaryor.
Artk tutamadm kendimi, iimde ne varsa dan verdim. Kus ha kus, kus ha kus... Biz havada
dnp duruyoruz. Kim bard fark edemedim, arkadalardan biri, "Hakknz helal edin!"
dedi. Ben de kelime-i ehadet getirmeye baladm. Laf deil Bey'im,
38
belki be minare boyu havada jet hzyla dnmedeyiz... Allah dmanmn ayan yerden
kesmesin ve de hibir kulun altndan yel esmesin; hibir belaya benzemiyor.
Birisi hem kusuyor hem de, "Hay bu makineyi icat edenin..." diye silme svama svyor.
Kimdir bilemedim, birisi de, "Benzinle ileseydi ya, benzini biter, dururdu, biz de inerdik..."
diyor... Btn iim dma kt kusmaktan. karaca biey kalmadndan iimde, barsam,
cierim sklecek...
Arif, "Hep birden imdat diye baralm..." dedi. Bak u aklsza... Ulan, karda Vali'nin
kona, yanmzda karakol... imdat diye barlr m? Sus mus dedikse de, Arif, "Imdaaat..."
diye bir nara atmasyla, sesi de kesildi, galiba baylp kt teknenin iine... onun
arkasndan Yusuf da ddk ttrmeye balad, o da yuvarland teknenin iine... Karakoldan
da polisler dar frlad... Ve Lunapark'a doldularsa da, biz havada olduumuzdan ve havaya
bakmak akllarna gelmediinden, onlar da ddk ttrerek dnp dolap gittiler... Ne kadar
zaman utuk, ne kadar zaman -rdk, bilemiyorum, ben kendimi kaybetmiim, bir de
gzm atm ki hastanedeyim. Hl kendimi havadaym ve de umaktaym sanyorum...
Doktor, szn balyor
Sabaha kar teftie kan Emniyet Mdr mahallelerde hibir bekiyi bulamaynca
kplere biner. Bulunmayan bekilerin bal olduu karakola giderken, gn maktadr; bir de
bakar ki, karakolun yannda havada bir acayip sesler... Karga sesi deil, a-akakan sesi
deil... Bunlar ne kuu, diye meraklanr. Bir de grsn ki, Lunapark'in atlkarncas dnp
duruyor, kendinden gemi alt beki de durmadan ryor. Kimin ba sarkm, kiminin
kolu, baca...
Epilog
Eve geldim. Bizim evdekilerin yznde acl bir znt....
Ne oldu, biliyor musun?
Ne var?
Kardaki elektrik tellerine bir uurtma taklm... Bir ocuk
aaca trmanp, uurtmay almak iin, aatan elektrik direine ge
erken... "Susun!" dedim.
Pencereden baktm. Kuyruu elektrik tellerine dolanm uurtma, hl rzgrda prpr
edip duruyordu.
Koro
ocukken iimden hep derdim ki: Uurtmalarm olacak byynce.
Bidolu, bidolu... biok, biok... uurtmalarlarlar... , dnyalar kadarlarlarlar...
Final
Benim memleketimde ancak zenginler yaayabilirler... Yellelli yelelelli, yelelelelniiii...
Yeeeeeeeleleli...
39
40
bu kadarla da bitmezmi. Bir kat merdiven daha yerin dibine inince, iimden, herhalde denizi,
dibinden yukar doru seyredeceiz, dedim. ki kat yerin dibine indik. Kapkaranlk bir yer.
Ev sahibi akman akt. Elektrik dmesini buldu, evirdi.
- Tuh, cereyan kesilmi, dedi.
akman nda kapy at, ieri girdik. eri girince, bir a-laca akam aydnl
grdk. Apartman bayra yapldndan, bir yan yerin dibinde bir yan yer stndeydi.
Siz ikinci kat demitiniz?... Diye ev sahibine sordum.
Evet, dedi, bunun altnda iki kat daha vardr.
Evin darya bakan penceresi var. Dikkatle pencereden de baktm, bika aala
duvardan baka biey grnmyor. Peki, deniz nerde?
Kanma,
Bir de sen iyice bak. Ben deniz meniz gremiyorum, dedim.
Karm,
Ben ne deniz gryorum, ne de denize benzer birey... dedi.
Ev sahibine,
- Beyefendi, dedim, siz deniz grr demitiniz sanrm. Yoksa
duvara deniz resmi aslp da ona m baklacak?...
- Vay, ne demekmi!... Evimden deniz grnmyor mu?
Hani, nerdeyse, evime deniz grmyor dediler diye bizi evine
hakaretten mahkemeye verecek.
Vallahi, affedersiniz, dedim, maksadm evinizi ktlemek de
il... Ne ben, ne karm, denizi grebildik. Belki bakalarna deniz
grnr. Bize grnmedi.
_
Sandalye getirin! diye yukarya seslendi. Hizmeti bir sandal
ye getirdi.
Adam sandalyenin stne kt. Tpk, karay grp de, "Kara!..." diye baran Kristof
Kolomb'un gemicisi gibi,
- te deniz!... diye bard. te deniz, tabak gibi ayanzn al
tnda.
O indi, sandalyeye ben ktm. Allah Allah!... Grnrlerde denize benzer biey yok.
Adama hayal mi grnyor, deli mi, yoksa deniz var, deniz var diye, etki altnda brakp bizi
zorla denizi grdmze inandracak m?
- Beyefendi, affedersiniz. Ben denizi tanrm. stanbul'da do42
up bydm. Pencereden bakyorum, bika para mavilikten baka biey yok. O da
gkyznde olduuna gre bulut olacak, dedim. Adam,
- Boyunuz ka? diye sordu.
Baka zaman olsa boyumu sylemem. Bo bulunup,
Bir elli sekiz, dedim.
Tamaaaam... dedi, bouna deil... Ben de bu adam neden de
nizi grmyor, gzlerine perde mi inmi, diyordum. imdi neden
denizi grmediiniz anlald.
Neden grmyor muum?
Boyunuz yetimiyor da ondan... Denizi grmek iin, en aa
bir yetmi boy olmal. Parmaklarnz zerine kalkn bakalm.
Ayak parmaklarmn stne dikilip baktm, yine deniz yok.
- Zplayn birazck, o zaman grrsnz.
Denizi greceim diye ha babam sandalyenin stnde zp zp zplyorum. Nerdeyse bam
tavana deecek. Yine denize benzer biey yok.
Ev sahibi,
- Masa getirin! diye bard, balkondaki kk masay...
Masa geldi. Adam masann stne sandalyeyi koydu. Sandalyenin stne de ben ktm.
- imdi ne gryorsun? diye sordu.
Ben o sevinle az kalsn, canbaz gibi ktm sandalyeden yuvarlanyordum.
Grdm, grdm! diye bardm.
Ne grdnz?
44
SEYS ATI
Bizim kuamz, Trk tarihinin en nemli bir dnemini yaamak mutluluuna erdi, ya da
mutsuzluuna urad. Bu, ok partili demokrasi dnemine giriimizdir. (Bayaz gibi kuru
bir balang. Byle de hikaye olur mu?)
bu "Seyis At" adl hikaye, ite byle ok kuru ve skc bir nszle balar. nk
hikayenin yazan, politikaclanmzn peko-u ile seyis atlan arasnda sk benzerlikler
olduuna inanmaktadr. (Vicdan hrriyeti varsa, inancma sayg gstermek zorundasnz; size
acyorum.)
ok partili dneme girdiimiz 1945'ten bu yana grdm po-litikaclan, ikiye
ayrabilirim: Baya ata benzeyenlerle, seyis atma benzeyenler. (Bieycikler demem, dilerim,
politikaclarn eline desin...)
Bildiiniz gibi adna at denilen insanolunun ilk yolda bu soylu hayvan, binicisinin
isteine gre yrr. Oysa seyis atlan yle deil. nndeki at koarsa, seyis at da koar,
durursa seyis at da durur. Sonra bu seyis atlar, nalnn izinden gidecei at da semez; yeter
ki nnde herhangi bir at olsun; al, doru, kula, kr, bakla kn, demir kr, ne donda olursa
olsun, ister aktma'l, ister seki'li, ister uyuntu st beygiri, ister halis kan arap at, bir at
olsun da nnde, nasl olursa olsun...
isterseniz imdilik politikaclann yakasn brakalm da, seyis atnn dizginlerini ele alalm.
Harp Okulu'na geince, biriki binicilik dersi, bika binicilik dersi, bika binicilik
taliminden sonra, szm ona at binmeyi renmi saylyorduk. Biz, istanbul "Harbiye"sinin
son rencileriydik.
Gnn birinde "tatbikat var!" dediler. Bizi, iki tabura ayrdlar. Taburlardan biri "Krmz
kuvvet", br "Mavi kuvvet" oldu. Bu Krmz - Mavi arpmasn hibir zaman
anlayamammdr.
45
nk, her ne olursa olsun, tatbikatn sonunda mavi kuvvet ille de yendirilir. Oysa, mavi,
gzel bir renktir. Acrm, mavinin yenilmesine... (Buras hikayenin en iirli yendir, dalga
gemeyin rica ederim.)
(Hikayenin ikinci basmna ektir. Eskiden manevra ve askeri tatbikatlarda, harp
oyunlarnda, biz krmz olurduk, dman da mavi olurdu. Sylenilen doruysa 1972 'den
sonra renkleri deitirmiiz: Bizim kuvvetler mavi, dman kuvvetleri krmz olmu.)
Hibir tatbikatta mavilerin yendii grlmemitir. nk, mavi dmandr. Ben olsam,
dman yeil yapardm. (Nasl beendiniz mi, burda ideoloji var, aktnz tabii...)
Evet, mavi dmandr. Dmann grevi de yenilmektir. Evdeki hesabn arya uyduu,
yalnz bu krmz - mavi arpmasnda grlr. (Efendi, sen bu hikayeyi uzattn.
Anlatacaksan, anlat u seyis atn!)
Bastne, anlataym. Ben krmz kuvvetlerdendim. Hepimize, bir yan krmz, bir yan
mavi birer bez erit verdiler. Bu bez eritleri, apkalarmza epeevre sarp ineledik. Biz
krmz kuvvetten olduumuzdan apkalanmzdaki iaret bezimizin krmzs da dnkt.
Beni, Krmz Kuvvet komutannn atl habercisi yaptlar. Bu, herkesin arayp da
bulamad bir devdi. Arkadalarm, omuzlarnda tfek, tehizat, yayan alacaklar,
atlayacaklar, srayacaklar, koacaklar, saldracaklar, ekilecekler, bense at stnde... in hi
de byle olmadn, seyis atna binince anladm. Seyis atna binmektense, deil atlamak,
sramak, ku olup umak, balk olup yzmek, ok daha kolaym.
ehir dna ktk. "Hrriyet-i Ebediye" tepesinin ilerlerine, a-k araziye geldik. (Zorunlu
aklama: Oralar eskiden aklkt; insann az, eytann ok olduu yerlerdi.) Mavi ve
krmz kuvvetler, yerlerini ald. Ben, Krmz Kuvvet komutannn arkasnday-dm. kimiz de
at stnde olduumuzdan oraya kadar hibir aksaklk olmad. Akmdaki at kendim
sryorum sanyordum. Oysa, benim bindiim seyis at, Binba'nn atna uyar gidermi.
Gerek hayatta da byle olmaz m? Olaylar gnlmze gre gidince, onlar biz byle
yrtyoruz, sanrz. nsanolunun mutluluk budalal- ite... Ama olaylar bizim isteklerimize
kart knca, ac gerek
46
kafamza dank eder. (Dikkat: Kssadan hisse. Bu da hikayenin felsefesi. yi mi?)
at stnde iki kiiydik: Binba ve habercisi... Belalar iinde, yine de insanolu bir avuntu
bulabilmeli. Binba'nn arkasna dtm, ya nne dseydim... Binba bam evirip:
- O ne? diye bard.
Kendimi yere attm.
- Efendim... diye balayp bieyler kekeledim. yi ki Binba s
telemedi.
Kendi atma sradm. Binba bana beinci ble sylenecek bir emir verdi. At beinci
bln olduu yere sreceim. Baldrla-dm, gitmez. Topuklarm karnna vurdum, gitmez.
nmdeki Binba'nn at yrmeyince benim seyis at kprdamyor. Binba atn baka
yere srnce benimki de arkasndan yrd. Binba sert,
Ben sana ne dedim? dedi.
Sesimi karmadm.
Ben sana "Beinci ble git..." demedim mi?
Yine sesimi karmadm.
Ne duruyorsun?
Ben mi duruyorum, at duruyor. Ama bunu Binba'ya nasl anlatrsn?
Binba kzd:
- ekil, ekil!., diye bard. Senin gibi haberci istemiyorum,
defol!..
Nasl defolaym, anlamyorum ki... Binba'nn atnn arkasndan benim at trs trs
gidiyor. Hayvann ban evirmek iin dizginlere nasl var gcmle aslyorum, atolu at
bana msn demiyor.
Git olum, git bamdan... Git be... Bela msn yahu?... De
fol...
Efendim... at gitmiyor... ben gideceim ama... at... bu hay
van...
Binba'nn kzgn surat yumuad. Gldn belli etmemek iin, ban evirdi.
- in attan! dedi.
Attan ineceim srada kardan iki atl kopmu bize doru geliyor. Benim at, o iki at
grnce daha durur mu? Bir parlad, haydi o iki atn arkasndan... nasl bir felaket, nasl bir
bela... Benim artk btn abam, attan dmemek. yle uuyoruz ki dersem para
49
para olacam. Evet, sonunda dtm de... Hem bu kez, sol ayam da zengi demirinden
karamadmdan, yerde srkleniyorum. lebilirdim. lmedimse, nde giden iki atn
durmalarndan, onlar durunca, benim seyis atm da durdu. Srklene srklene lmekten
kurtuldum. Pantolonumun sol dizkapa boydan boya yrtlm, dizimden akr akr kanlar
akyor.
Attan inen subaylar, atlarn seyise verdiler. Ben de atma atladm. Yine atm, kulaklar
dk, yrmeye balad. dm patlyor, sadan soldan koan bir at kacak diye... nk
benimki de onlann ardna taklacak. yle de oldu. Benim atm, o gn -nnde koan hangi at
grdyse, onun ardna takld. Ben o seyis atnn srtnda, tatbikat alannda ordan oraya, ordan
oraya gittim geldim. Akmdaki at, beni ordan oraya koturuyordu. Nasl olduysa dman olan
Mavi kuvvetlerin iine dtm. Hemen ap-kamdaki iaret bezini ters evirip, mavisini da
51
adn iliyor.
Herkesin sinirlendii bir i vardr ya... Bu Svari Selahattin'in de sinirine giden i,
amara numara yazmak. Yazmaz. Srtndan kirlileri karr, atar. Ykanm amarlar
datlrken de yerinden kalkmaz. Herkes kendi iaretli amarn alnca,
- Geriye kalanlar da benim! diye gider, her ne kalmsa, onlar
toparlar alr.
apaulluk ite, baka hibiey deil.
Kimileyin, ykanm amar datmnda, geriye amar artmad iin, biey alamaz.
Kimileyin de eli kolu amarla dner. Ama bunlar kendisinin mi, deil mi, belirsiz. Bir sr,
iaretsiz amar...
Toparlad amarlara bakar, aar:
- Yahu benim byle gmleim yoktu be!...
O pazar akam, ykanm amarlar datlrken yine en son o gitti. Eli bo dnd.
Mendil bile kalmam! dedi.
Temiz amarn yok mu?
Var ama, yalnz don yok...
Ben sana bir don vereyim... dedim.
Seninki bana olmaz... dedi.
52
Bu svarilikte de donla pantolon ok nemli. Don ve pantolon smarlama yaplm gibi,
svarinin bacaklarn sk sk saracak. Biniciler bilir, donla pantolon bacaa oturmazsa, iyi at
binilemez. hele o sratli at gidiinde, kaynak yaparken bol gelen donun paalar syrlr,
syrlr, kvnlr, toparlanr, yukan kar, tomtopak biey olur. Bu da biniciyi tedirgin eder. Ne
kadar urap pantolonunun stnden donun paalarn aa eksen, o yine toparlanr, yukan
kar. Don dar olsa, skar, bol olsa tomtopak bzlr. Onun iin svarinin donu, pantolonu
tam lsnde olacak.
Selahattin dnmeye balad. Ertesi gn de, bir general teftie gelip, svarileri manej
taliminde grecek. Asl znts bundan... Selahattin mesleine de tutkun. Don yznden bir
baanszla uramak istemiyor.
Birlikte dndk, tandk. Aklma, Cemal geldi. Cemal, tam Selahattin'in boyunda
pounda, ikisinin amar birbirine uyar. Selahattin:
Cemal vermez... dedi.
Yahu bir dondan ne kar, bir gnlne don verecek...
Cemal de dnyann en titiz ocuu. Gnde belki yirmi kez elini
ykar. Gcr gcr amarlarnda bitek leke yok. stelik de cimri mi cimri... Evet, kendi
donunu bakasna vermez.
Ne yapacaksn?
Valla bilmem, felaket...
Bunlann bir de binicilik hocalan var, Yarbay, ok sinirli bir a-dam. Snf arkadalan oktan
general olan bu sinirli Yarbay, at diye, binicilik diye lyor. Binicilik yznden, vcudunda
iki yerinden krlmam tek kemii yok. Bacak, kol, kaburga, btn kemikleri knk.
Yrrken bile bu knk kemikleri tr tr trdar. Yarbay'n btn merak at terbiyesi...
Altndaki ata rumba oynatr. Atla bir konumad kalm.
Bu Yarbay, teftie gelen General'e rencilerinin btn hnerlerini gsterecek. Baarl
rencisi olduu iin, Selahattin'i de ok seviyor.
Ne yapacaz?
Cemal'den isteriz bikez...
Selahattin, hem Yarbay' General'e kar mahcup etmekten, hem de kendisi Yarbay'a
mahcup olmaktan korkuyor.
53
Cemal'e gidip syledik. Cemal:
ardlar. Mft Efendi de her gittii yerde hep o nutku tekrarlayp durdu. Yalnz nutkun
iinden "tren" kelimesini karyor, geri kalanlarn olduu gibi sylyordu. Nutuk herkese o
denli gzel geldi ki, hibirimiz nutku tekrar tekrar dinlemekten bkp usanmyorduk.
Cumhuriyet Bayram'nda, bir kereste fabrikasnn alnda, byklerden birinin ehre
geliinde, hep bu nutuk sylendi.
Ziya adnda bir akrabamz var, babas ok zengin. Bunlar istanbul'dan bir gelin getirdiler.
Grlmemi, duyulmam bir dn yapld. Dn ziyafetine; ehrin btn ileri gelenleri
arld. Biz de gittik. Aile ok mutaassp, ama son derece mutaassp... Kadnlarla erkekler
ayr odalarda yemek yiyoruz. Ne de olsa gelin istanbullu olduundan, yemekten sonra kadn
erkek hep bir a-raya toplanld. Mft Efendi'ye konumas iin rica edildi. Dorusu, Mft
Efendi konumak istemedi. Ama yle zorladlar ki, adamcaz konumak zorunda kald.
Ayaa kalkt, balad konumaya:
59
"Muhterem hemehrilerim!
Yeni kurulan bu yuva, garba alan bir penceredir. "
Daha nutkun banda bir honutsuzluk mrlts balad. Ailenin pencereye, hele
garba alan pencereye benzetilmesi, bizim mutaassp evremizin insanlarn
sinirlendirdi. Mft Efendi gelini gstererek devam etti:
"Bu pencereden ziya girecek, yalnz ziya deil, baka eyler de girecek..."
Zaten istanbul'dan kz ald iin yaylan dedikodulardan sinirli olan damat
Ziya'nm ka, gz oynamaya balad. Ziya'nm elleri titriyordu. Mft Efendi devam
etti:
"Medeniyet, nur gibi medeniyet, tekerleklerin stne binerek bize kadar geldi.
Onu hepimiz kucaklayp barmza basacaz. nk o hepimizindir."
Sinirli, kzgn ksrklerle nutuk kesiliyordu.
"te karnzda tekerlek! Tekerlek ne demektir? Tekerlek olmasayd, dnyada
hibirimiz olamazdk. Tekerlek medeniyettir. Biz bugn tekerlee, medeniyetin
tekerleine kavutuk. "
Damat Ziya elini arka cebine att. Bir cinayet olabilirdi. Bu gergin havada Mft
Efendi, nutkuna devam etti:
"u tnele baknz! Bu delikten neler doacak, neler! Nurlu istikbal bizimdir."
Yer yer ykselen mrltlar, her zamanki gibi baarsnn sesli gsterisi sanan
Mft Efendi, damat Ziya'ya dnerek yle dedi:
"Bu bir hazinedir! Eline geirdiin bu hazineyi iyi kullan hemehri! yi
kullanrsan ok para kazanrsn, zengin olursun, memlekette itibarn artar. ler
eskisi gibi zor deil artk. Her seferi seni zengin edecek. Ka sefer olursa o kadar
krlsn gen hemehri!... "
60
kulana bieyler syledi. Mft Efendi, ban sallad, nutkuna devam etti:
", bir kere yol alncaya kadardr. Yol ald ya, herkes rahat rahat gidip gelecek.
Arkada, cumhuriyetimizin sayesinde sahip olduumuz bu kymetli maln deerini bilelim;
binerken, stne basarken, iine girerken titremeliyiz. Dikkatli binmezsek, abucak bozulur,
bakalar istifade edemez, yabancnn mal deil ki, hor kullanalm. Kendi malmz/.."
Arkadalar dar kardklar iin, damat Mft Efendi'nin szlerinin sonunu duymamt.
Nutuktan sonra bir souk hava esti. Mft Efendi, neden alklanmadna ok at. Ziyafet
dald.
gn sonra da Ziya, stanbul'dan getirdii gzel gelini geri gnderdi. Boandlar.
61
NASIL YAZIYORMUUM?
Bir mektup aldm, yalnz bana deil, birok yazarlara gnderilmi. yle balyor mektup:
"Bilirsiniz, okurlar, yazlan ve yaptlar tesinde, yazarlar merak ederler."
Mektubu yazan bana, "Bilirsiniz" diyor ama, dorusu ya bilmiyorum; gerekten okurlar,
yazarlar "yazlarnn ve yaptlarnn -tesinde" merak ederler mi?
Mektubu okuyalm:
"Okurlarn en ok merak ettikleri zelliklerden biri de, yazarlarn yazlarn nasl, hangi
ortamda yazdklardr."
Haaa, imdi anlar gibi oluyorum okurlarn neyi merak ettiklerini. Dorudur, okurlar
bunlar merak ederler. nk, anormal, olaanst, srprizli, artc durumlar bekler, daha
dorusu ilerinden byle olmasn isterler.
imdi mektuptaki sorulara geelim ve cevaplarmz verelim.
Soru - Hangi ortamda yazarsnz?
Cevap - "Bu ortam, yazacam yaz trne gre deiir. ok ciddi bir yaz yazacaksam,
odamn kapsn ve pencerelerini smsk kapatrm. Masamda bir iskelet kafas vardr. Masa
lambam, bu iskelet kafasn aydnlatacak biime getiririm. Konu stnde younlaa-bilmem
iin, evde l sessizlii olmas gerekir. Bu derin sessizlik i-inde srekli olarak, biyandan da
mzik alnmaldr. Brahms, Bach, Bethoven'in, yani adlarnn banda "B" olan byk
"B"le-rin eserlerini dinlerim. Dikkatimin uyank olmas iin odann ss o-nalt dereceyi
gememelidir. Bunun iin yaz aylarnda ciddi yazlar yazamam, yazmaya kalkarsam, scaktan
yazlarm mizahi olur.
Milli eserleri de yine bu atmosfer iinde yazarm. Yalnz, yazmn milli olmas iin,
masamda buzlu rakyla sakz leblebisi bulunmaldr. Yazy yazarken zora geldike rak
ierek kafam bulurum. Yazmn evrensel bir dzeye ulamas iin, viskiyle votkay kartrp
yaptm ve adn koegzistans koyduum ikiden ierim.
62
"
sanmyorum. Ama sormusunuz, anlataym. Ortam mortam diye biey yok, ne demek ortam?
Hibir Trk yazar, yaz yazmas iin uygun bir ortam arayacak duruma gelmemitir. Nerde,
neresini, nasl bulursak, orda yazmak zorundayz. Yalnz son yllarda, baz senaryo
yazarlarn, film yapmclar grltsz otellere gtrmeye baladlar. Bu olduka lks
otellerde kapanyor, onbe yirmi gn yiyip iip senaryo yazyorlar. Bu yazarlar, bu rahat
ortam iinde daha iyi senaryo yazamayacaklarn
64
biliyorlar. Ama, filmcilik paral i olduundan, u lml dnyada be on gn rahat etmek
yazarn da hakk deil mi? Bu otellerde yazlm senaryolardan sanat deeri olan film
yapld grlmedi. Bu senaryolar, rahat otellerde deil de, Dolmabahe Saray'nda
yazlsayd, ok mu daha iyi filmler yaplacakt?
Ben genellikle yazlarm evimde, tklm tklm kitapla dolu o-damda yazarm. Bunu da
karm, "Hangi Trk yazarnn seninki gibi zel odas var? Hl da yaknyorsun..." diye sksk
bama vurur. Yazya balarm, kap zili alnr. Birisi aacak diye bir zaman beklerim. Kimse
amaynca, zil belasndan kurtulmak iin kalkar kapy aarm. Apartman kapcs gelir,
bakkaln ra, manavn ra gelir, sucu, st, hizmeti, dilenci, ayak satclar, hayr kurumlarnn makbuzla para toplayan gezginci adamlar gelir. Onlarn kap zilleri ve onlara
kapy amalarm arasnda zihnimi toparlamaya alp, kaldm yerden yazmaya urarm.
Sonra kahvalt ederiz. Yine odama ekilirim. Okula gitmedikleri gnse iki olumun patrtlar
balar, onlar trl yolla bartrmaya, yattrmaya alrm. Gazeteci gelir. Cinayet, rezalet,
sefalet haberleriyle dolu gazeteleri okuyunca sinirlerim bozulur. Yine yazmaya alrm.
Sonra tanmadm bir yada birka kii gelir. Bunlar yardm yada hibir zaman denmeyecek
bor isteyenler olduu gibi, dertlerini-dkmeye, hi aklmn ermedii ileri danmaya
gelenlerdir. Kendi yazlarm yaynlatacak yer bulamazken, bu gelenler iinde romanlarn,
piyeslerini, iir yada hikayelerini okuyanlar, okumam iin brakanlar, bunlar bir yerde
yaynlatmam isteyenler vardr. Arada alacakllarm da gelir elbet... Evdekilerin her biri,
kendi havasnda bir yere ekip gittii iin, ok zaman le yemeimi kendim hazrlar, tek
bama yerim. leden sonra pek uzaktan yle bir tandm yada hi hatrlayamadm
kiiler gelir. Sanki baka biey ya-pabilirmiim gibi "Galiba alyordunuz" derler, "Sizi
iinizden a-lakoyduk" diyerek, enazndan bir saat oturup laklak ederler. Yine ziller... Yine
gelen giden... Akam olur. Akam yemei... Yine patrt grlt... Yine gelen giden...
Geceyansndan sonra rahattr. Baka yapacak kimse olmad iin, aym kendim yaparm.
Karmn sksk, baka hibir Trk yazarnn sahip olmadn bama kakt odama ekilirim.
Oooh. Tam alma zaman, saat iki, ... Allah kahretsin, o zaman da uykum gelir.
65
ite byle, arada vakit bulabilirsem, yaz da yazarm.
Soru - Nasl yazarsnz?
Cevap - Bu sorunun cevabn da okurlar merak ediyorlarm. yleyse... Anadan doma
soyunur, yle yazarm. ok merakl deil mi?
Birok nl yazarlar gibi, odamda gidip gelip volta atarak, ayam lk suya sokarak,
yatarak yazmam. Ben, yazarken amuda kalkarm, bacaklarm ensemden geirdikten sonra
yazmaya balarm. Kan, beni cokulandrr. nsan kan iemediim iin, yazmaya balamadan
nce, buzdolabndaki srahiden bir kadeh tavan kan imeye almmdr. Bir kadeh kan
imedike aklm bama gelmez.
Gerek byle olsayd, okurlar iin ok ilgin olacakt. Oysa ben, herhangi normal insan
nasl yazarsa yle yazarm, baka trl yazlabilecei de hi aklma gelmez. nme kad,
elime kalemi alr, balarm yazmaya.
ok yazmaktan, sa elimde onyedi yldan beri "yazar kramp" denilen bir hastalk vardr.
Baka her ii kolaylkla yapan sa elim, yaz yazarken, bir i direnle kar koyar. Onun iin
daktiloda yazmay yelerim. Sandalyenin stnde bada kurup yazdm, belki okurlara
ilgin gelebilir. ocukluumda, yoksul evimizde hep bada kurarak oturduum iin, bu
alkanlk o zamandan kalmadr. Bada kurmada, boyumun ksalnn da etkisi var sanrm.
Sandalyede otururken, ayam yere rahat dayanamad iin, sa ayam altma alr, yle
68
PARLE VU FRANSIZCA
Franszcadan evirdiim roman kitapya braktm, parasn da aldm. Beyazt'a doru
yrmeye baladm. nmde, dalgalana dalgalana, akar gibi bir kadn gidiyor, insann
nnde her zaman bir kadn gidebilir. Ama byle bir kadn olursa, ite o zaman insan, nnde
gidenin kadn olduunun farkna vanr. Kiminle olsa istediine bahse girerim ki, bu kadn
Fransz; sann ucundan iskarpinin kesine kadar Paris kokuyor. Boynundaki beyaz puvanl
mavi earp, gelip geenleri anr gibi rzgrda prpr kanat rpyor.
Ben dememi miydim, bu kadn Fransz diye? Nasl da anlamm ama... Caddedeki trafik
polisine gitti. Sylediklerini duyuyordum.
Eskze muva Msy L'ajan... Parle vu Franse?
Polis ard.
H? Efendim
Parle vu Franse?
Trafik polisi bieyler yapmak, bieyler sylemek istiyor ama, elinden hibiey gelmedii
iin de, ne yapacan bilmeden, telal telal boyuna elini kolunu oynatyor. Gen Fransz
kadnna yardm etmek iin rpnyor.
Th, u ie bak... Turist turist deyip dururken, turist ayamza kadar gelmi, ama onun da
dilini, derdini anlayamyoruz. Polisin, Fransz kadna yardm iin rpnmasndan turizm iini
iyice benimsedii belli. Umarsz kalan polis, yoldan geenlere,
- Heeey yurttalar, iinizde bir Franszca bilen yok mu yahu?
diye seslendi.
Aldran olmad. Yalnz bir yalca adam,
- Valla, bilsem n'olacak yardm ederdim, ama bilmiyorum... dedi.
Sonra ekledi:
- ocukken "donne muva" filan diye bieyler renmitik ama,
"donne muva n beze" mi neydi...
69
Trafik polisi, Fransz kadnna ille de yardm etmek istiyordu. Kadna eliyle, gel, iareti
yapt. Polisle kadn kar yaya kaldrmna ktlar. Ordan okul ocuu geiyor, onbe
onalt yalarnda... Polis, ocuklardan birinin kolunu tutup,
- Olum, parle vu Franse? diye sordu.
Olan, yle bir duraksadktan sonra, yardm istercesine arkadalarna bakt. Polisin yan
Trke, yar franszca szleri rencileri armt. Polis, teki ocua dnd:
Parle vu Franse olum?
renci,
No amca... dedi.
nc renci,
Viy ama amca, konuamam ki... dedi
Fransz kadn,
- Par u il fo aile... diye sze baladysa da, kadnla polisin ev
resini birden eviren merakl kalabaln grltsnden, kadnn
szleri bouldu.
Kalabalktan biri,
- ingilizce olsa kolay, dedi, ben Ingilizcenin elenikasn konu
urum...
Biri de ona,
Ingilizceyi herkes bilir... dedi.
Kalabalktan konuanlar artt.
Yahu, kadn pek skm gibi... Sakn helay sormasn...
Yazk kadncaza be...
Yardm edelim zavallya...
Trkeyi Franszm gibi konuursa kadnn anlayacan sanan bir delikanl yle dedi:
Madam... Pardon... Yani sen aryor burda hela?
Birisi,
Hela deme yabanc kadna ayp olur, deyip dzeltti.
Tuvalet madam, tuvalet... Senin var tuvalet?
Trafik polisi yine rencilere dnd:
- Th, bir de renci olacaksnz. Yazklar olsun, bir parle
vu'ya kar laf edemediniz.
ocuklardan biri, aknlktan olacak, kadna sordu:
- Parle vu Franse?
70
Kadn glmseyerek konutu?
- Vy... Natrelman... U e la mze d'arkoloji?
Polis bu konumadan yle memnun olmutu ki, ocuu cokuyla desteklemeye alt:
- Hadi olum, susma! Cevap ver. Biraz daha parle vu Fransz
ca! Parle olum, parle! Hadi!
Amca konuamam, yalnz okurum...
Arkada bu renciye ykleniyor:
ALIRSINIZ CENNET
"Dinsizin hakkndan imansz gelir" sz yanl... diyordu.
air arkadama,
Neden? diye sordum.
- Yanl, dedi, yanll tecrbeyle sabit... Bu atalar szn
yle dzeltmeli: "Dinsizin hakkndan gelse gelse iman ok kuv
vetli olan gelir."
Byle konuan air arkadamn adn duymamsnzdr. iyi, gzel iir yazar ama,
iirlerini kskandndan m nedir , bu gzelliklerin paylalmasn istemedii iin hi
kitap karmamtr.
Karadeniz illerinden birinde kendi halinde yaar. Krk ylda bir stanbul'a,
Ankara'ya urar. Banda iirin kavak yelleri esmeye grsn, kapar koyuverir
kendini, alr ban gurbetlere kar. Pek yle belli bir i-g tuttuu da yoktur
kkne kibrit suyu ekmemek zere, yavatan yavatan babasnn paracklarn yer.
Bu tutumuyla bence hayrl evlattr. Ne var ki babasiyle hibir konuda anlaamaz.
nk babas, onyedinci yzyln koyu ve doulu orta anda yaarken, olu
ann ileri grl bir aydndr. Babas abdest-siz yere basmaz, olu kafay
ekmeden yataa girmez. Ne var ki babaoul arasndaki bu anlamazlk ok sessiz
geer, hibir zaman aralarnda atma olmaz. Babann yenilecek paras olduka da
bu bylece srp gidecek, "Snnet-i erif zere sakal brakm hoca efendiyle, ikiye
dkn kalender-mereb olu arasnda hibir geimsizlik olmyacaktr.
air arkadam,
- Babamn sofras kendi gibi dnenlere aktr, dedi, bizim ev
den haclar, hocalar hi eksik olmaz. Semtimizde Krk Ali denilen
bir belal tredi. ocukluunu bilirim, bir mahallede bydk. Son
ra bu Krk Ali ortadan kayboldu, onbe-yirmi yl grnmedi. Bu
zaman iinde orada burada dolana dolana serserilik stajn yapm...
Bir belal, bir azl olmu ki baedilir cinsinden deil. ary paza75
r haraca kesti. Yalnz bizim semtin deil, btn vilayetin huzurunu kard. Kadna kza
sarkntlk bunda, kumarda kavga bunda, iip iip ngar karmak bunda, trl rezillik...
Allah korusun, yle bir belal ki, errine lanet, polis, candarma da baedemiyor. Yolda kendi
halinde gidene "Vay, yan baktn!" diyerek bakla saldrr. Dediklerine gre, her eidinden
sabkas ikiyz am.
Babam, "te" diyor, "insanlarmz Hak yolundan ayrldklar i-in, Cenab- Allah bu
belay ceza diye bamza musallat eyledi."
Buradan cehennem olup gitsin, diye para toplayp kendisine verdiler, gitmedi. "Dinsizin
hakkndan imansz gelir" deyip, daha azl serseriler aradlar. Bizim oralarda, belki
duymusunuzdur, kiralk katiller vardr: Adamlarn geimi bu yzden... Onlardan bika-n
kiraladlar. Bizim serserinin karsnda hibiri diki tutturamad. Gece sabahlara kadar
karanlk sokaklarda vurutular, tabanca seslerinden uyuyamadk. Profesyonel katilleri,
bizimki nne katp kovalam... Yani ne ettikse bitrl hakkndan gelemedik...
Bign babam ard beni,
- Bu gece Bekir Hoca misafirimizdir. Gayet derin bir hocadr. Yemekte sen de
bulunacaksn dedi.
Bizim eve hac hoca ok gelir ama, babam bana "Birlikte yemek yiyelim" demez.
Sonradan ii annemden rendim. Babam benim gidiimi beenmedii iin, sonunda Krk
Ali gibi bir belal olacamdan korkmu. Bekir Hoca'y beni yola getirsin, ikiden,
baboluktan vazgeirsin diye aryormu; Bekir Hoca bana -t m verecek, dua m
edecek, her neyse...
Bekir Hoca geldi: Ak sakall, mbarek bir zat. Ulu bir din a-dam. Akam yemeine hep
birlikte oturduk. O gn ramazan deil ama, Bekir Hoca yine de oruluymu. iftar bozma
zaman yemee giriildi. Ben akamlar yemek yemem, yalnz ierim, yllardr byle...
orbadan iki kak alp bir bahaneyle dar ktm, odamda votkay ekip yine sofraya
dndm. Azm kokmasn diye rak deil de, o akamlk votka iiyorum. Ne yaparsnz, baba
hatr... Bika kez votka imek iin gide gele yemek bitti. Bekir Hoca duaya balad. Hocann
duas yemekten uzun srd. Duadan sonra da yzme doru bika kez frd.
Bekir Hoca'y herkes tanrm oysa... Onu grmeye, duasn almaya misafirler geldi. Ertesi
gn de bizim mft, Bekir Hoca'dan
76
camide va'zetmesini rica etti. Byle byk, ulu, derin bir hoca buraya gelmiken va'zndan
yararlanlacak.
Babam brakmad iin bitrl yanlanndan ayrlamyorum.
- le namazna, sen de bizimle camiye gel! dedi.
Baba szdr, dinledik. Bekir Hoca'nn va'zedeceini duyan cuma namaz klmak iin
camiye dolmu. Caminin iinde yer kalmadndan son cemaat yeri de dolu da, ieri
smayanlar avluda hasr stnde namaz kld. Namazdan sonra Bekir Hoca va'za balad.
Va'zndan anladm ki, gerekten derin hocaym.
Cuma namazna gelmeyen kadnlar da, va'z dinlemek iin camiye doldular. ilk alama,
kadnlardan duyuldu. Sonra yayld, Bekir Hoca'nn va'zna herkes alamaya balad. Hoca
efendi, iri gv-desiyle, sedef kakmal krsye kp oturdu. Balad anlatmaya...
Va'zn sonu ok gzeldi. Bekir Hoca diyordu ki:
"Orucu neyi tutmazsnz, raky, arab iersiniz, sarho gezersiniz. Ondan sonra da
cennete gitmek istersiniz. Naaa!... alrsnz cenneti!
Namaz niyaz yok. Kumar dersen ok. Sonra da cennet istersiniz. Naaa size... Alrsnz
cenneti.
Namahreme bakarsnz, harama ukur zersiniz, zil zurna gezersiniz, sonra da cenneti
78
lanndan biriki kak alp durmulard. Krk Ali, cgara paketini Bekir
Hoca'ya uzatt.
- Hocam, buyurmaz msnz? dedi.
nne kseyle kompostoyu kouturduk. Bekir Hoca ka frlatp att, kseyi azna dikti.
Komposto sulan sakallarndan ensesine, gsne szlrken,
Oooh.L. Cana can katyor. ok kr!., diyerek geirdi.
Doldur bir daha! diye bard.
Sakallan aslan yelesine dnmt. Nasl olduysa birden Krk Ali'ye dnd.
Sen kimsin bakaym, adn ne?
Ali...
H... Yoksa sen? Ali denilen... yle mi?...
Knk Ali boynunu bkt. Bekir Hoca kkredi:
Ulan Knk Ali... Knk olmasan ne lazm gelirmi, ulan it!..
- Eyvah! imdi Krk Ali bir azarsa, hoca moca demez, saka
lndan tuttuu gibi bunu doram doram dorar.
Bekir Hoca nara savurur gibi seslendi:
- Ulan olum bu masaya, bakan yok mu? Heeeeeey!.. Doldur
unu!..
Bekir Hoca pusulay ard. Benim korkum, olanlan babamn duymasndan. Bekir Hoca
bir kse daha votkal kompostoyu iince gzleri frfr dnmeye balad. Hocann
sarholuunun farknda olmayan Knk Ali,
- Msaaden olursa kalkalm hoca efendi, bize izin ver! dedi.
-Gelsin!...
Bu kez bir ie vineli gazoza bir ie de saf ispirtoyu katp verdik. Bir dikite iti,
Elhamdlillah... dedi.
abuk Hoca efendiye bir kahve yapn!.
Krk Ali, kahvenin iine bir topak afyonu koydu ki, hoca iip uyusun... Ne uyumas,
Hoca afyonlu kahveyi iince bir azd ki, ba gren camus bile byle olmaz. Krk Ali pek
at,
- Arkada, bu topak afyon bir blk ekya askerini uyutur, bu
ne i?.. Allann bir hikmeti... dedi.
Bekir Hoca, evsahibi kadn arp,
Boyunuzca gnah ilersiniz hatun! dedi.
Kadn,
Allah affetsin, ileriz Hocam, dedi.
Peki nasl ilersiniz?
Kadn utand. Sustu. Bekir Hoca bir daha grledi:
Sylen, nasl ilersiniz?
Erkek gelir, muhabbet ederiz.
Edin de grelim!.. lediiniz gnah grmemiz gerek...
Kadnn biri def ald eline, biri arkya oturdu, biri de biraz daha soyunup iftetelliye
Hocam hoaf?
Gelsin...
Votkal, ispirtolu, likrl urubu, erbeti dayyoruz. Uyuup kalacana bsbtn aztyor.
Artk azgnlnn nereye vardn anlatamam...
Gn rken evden ktk, ama Bekir Hoca susmaz.
- He heeeyt!.. diye naralar vurduka pencereleri aanlar bize
bakyor. Bekiler, polisler varsa da, Krk Ali'yi grnce ke ba. lanna sinip kendilerini gizleyerek bizi grmezden geliyorlar.
Bizim eve varrken, Bekir Hoca artk iyice azd, Krk Ali'ye a-na avrat giriti. Krk Ali
yalvarr:
- Kurbann olsun Krk, etme Hocam...
Bekir Hoca sz anlar gibi deil. Derken Krk Ali'nin tepesi a-tp da hm gibi ba
ekmez mi! Vay bre aman, sen o Bekir Ho-ca'y bir grsen arkada, herif ba grnce, bir
ejderha kesilip de o gbei ile ban sivrisine yrmesin mi?
Krk Ali'yi dersen,
- Ben byle bir namussuz grmedim, imdat!., diye kamaya
balad.
Bekir Hoca bunu ayandan yakalaynca ald yere, vurdu yere, bindi hmne...
- Ulan ben seni ldrsem ne lazm gelir?.. Memleket bir mik
roptan temizlenir! diye barp biniyor tepesine,
Ba da kapt Krk Ali'nin elinden.
Ulan ben imdi bunu senin nerene soksam?
Etme hocam, eyleme hocam... Ocana dtk...
Krk Ali naslsa bunun altndan syrlp, tabanlar yalad, kopuu da arkasndan...
Kap kurtuldular.
Bekir Hoca'nn gs kalayc kr gibi inip kalkyor.
Hoca'y eve soktum, arkasndan iteleyerek odadan ieri tkp, ylece yataa attm. Dee
dnce sesi kesildi kr. ki gn ylece uyuya kald, iki gn, iki gece horultusu mahalleyi
tuttu.
Krk Ali'ye gelince... Memleketi titretmi bir Krk Ali olup da, elin gnn iinde bir
Bekir Hocadan dayak yemesiyle, arkadalarna,
- Artk bize gurbet grnd, bu memleket haram... Biz Hocaya
saygmzdan imedik. Yoksa iki kadeh patlatsaydk bu i byle ol85
86
insan kafas biimindeki kck mavi ta... Kolay m, byle bir i yapmak...
Kiraladmz cipte gidiyorduk. Hava da ok scak... Yol stnde iki kavak aac bir de
kuyu grdk. Glgede yemeklerimizi yiyecektik. Kavan glgesine uzanm yal bir kyl
uyukluyordu. Kylnn az tesinde de bir eek oturuyordu.
Yal kylyle selamlatk, konumaya baladk. Kylnn szlerini Ingilizceye evirip
Amerikal'ya aktanyordum.
Buradaki kylerde ne yetiir daha ok?
Hi de biey yetimez... dedi. Eskiden ekim biim vard, tahl
yetiirdi. Ama bu kazlar balayal beri, var bir yirmi senedir, ky
l iyice tembelleti, hibiey ekmez oldu gayri...
Amerikal,
Aynen baka yerler de byle, dedi.
Yal adama,
Peki neyle geinir kyl? diye sordum.
- Yerin altndan anak mlek kr, ta ma paralan kart
mak moda olduundan beri, kyller ii boladlar, kazmay kapan
kazd topra, ne bulduysa, ne kardysa, buralara doluan ecnebi
lere satt boyuna...
Amerikal,
- Aynen,baka yerlerde olduu gibi... dedi.
Kyl,
- Bizim bura insanlar ok bir alaktrlar, dedi, memleketin b
tn hazinelerini yok fiyatna sattlar ecnebiyeye... Topraklarn al
tnda yle ta direkler, mezarlar kt ki, bunlan deerini bulup sataymz, daha byle on Trkiye yeniden kurulurmu. Bu senin ec
nebiye dediin de kimler? Hepsi hrsz... Topran altndan kan
antikalar alp alp kardlar... Burdan kardklarn gtrp
kendi memleketlerine koca koca ehirler kurmular yeniden onlar
la... Kimisi kendi kazp kard, kimisi kylnn kardn, kandnp elinden bedavaya ald...
Amerikal,
Aynen, baka yerlerde de byle olmutur... dedi.
Artk, dedi, topran altnda da karacak bir bok kalmad...
Varsa da kulak asma, hkmet gzn at gayr, kimseye biey
kaptrmyor. Bu ecnebiye eer gene alyorsa, hkmetten ahyor91
dur. Ula ki, hkmet kendisi satyordur deer tyatna... Amerikal,
Evet, dedi, aynen baka yerlerde de byle olmutur.
yleyse kyller imdi nasl geiniyor?
Sonra... Buralarda alt ky vardr. Evlerine git, bir ul aput
paras bile bulamazsn, ne bardak, ne desti, ne anak... Hepsinin
evi tamtakr...
Neden?
Neden olacak, bu turistlere satyorlar. Evlerde bir kymk kal
mad. Her neleri varsa hepsini antikaya evirip satyorlar. Topran
altnda rtp, paslandrp, bozuk antikaya eviriyorlar. Bizim
bura insannn ahlak iyice bozuldu bey. Geen gn, bacak kadar
bir olan, bir de baktm, benim eein boynundan boncuklar al
yor. Boncuklan alp da topraa gmecek, anladn m, sonra top
raktan karp antika diye yutturacak... Evlerde gelinlik kzlar hep
antikac kesildi, parmak kadar bir ta eline geiren, kesip oyup, ol
madk hner karyor ortaya... Eek nalndan madalya, eski para
yapyorlar.
Amerikal,
- Ben size sylemitim ya, dedi, baka yerlerde de aynen byle
dir.
Yal kylye,
Sen nasl geiniyorsun, ne i yapyorsun? dedim.
Ben eek alp satarm... dedi.
Bunu sylerken de, kuyudan su ekip, kuyu yalanda eeine su verdi. Eek su ierken
Amerikal birden frlad eein yanna gitti. Biz kylyle konuuyorduk.
Eek ticaretiyle geinebiliyor musun?
Hamdolsun... Be senedir bu ile geinirim, krler olsun...
Ne kazanrsn mesela?
Hi belli olmaz.. Eeine gre...
Bir eei ne kadar zamanda satabilirsin?...
Hi belli olmaz... Baz bakarsn, ay, be ay eek satlmaz,
elinde kalr... baz da bakarsn bir gnde be eek birden satlm...
Amerikal yanma geldi. Pek heyecanlyd.
- Aman, dedi, aman... Eein stnde bir hal paras var, gr
dn m?
Gld.
Benimle dalga m geiyorsunuz? Sizin gibi bey takm eei
n'idecek?
Ne yapacaksn sen canm... Alalm biz bu eei. Kaa vere
ceksin?
93
Alcsna gre, dedik ya... Sen mi alacaksn, yoksa bu gavur
mu?
O alacak...
Ne milletten o herif?
Amerikal...
Hmmmm... Yabanc deelmi, bizden saylr... Yahu, bu ga
yetle kart bir eektir, syle ona, bu eek iine yaramaz.
Amerikalya syledim.
Aman ok iyi, demek ucuza verecek... dedi.
Kart olsun, raz o...
Amerikal'ya ayp olur canm, sonra herif memleketine gider
de Trkler beni kazklad, der.
Amerikal'ya syledim.
- Trk kyls ok saf, ok doru insan... dedi, baka yerlerde
olsa hemen satarlard. Madem ki o bu kadar iyi kalpli bir adam,
ben de ona ok para vereceim.
Kylye,
Amerikal raz... dedim.
yi ama Bey, bu eek Amerika'ya varmadan yolda lr. Hemi
de bu eek uyuzdur gayetle, her bir yan vck uyuz...
Sana ne canm, istiyor adam...
Allah Allah... Yahu, bu kanck eek deel ki bir iine yara
sn.. Ne yapacak bu uyuz kart eei?
Nene gerek senin? ... Sen alacan paraya bak... Kaa veriyor
sun imdi bu eei?
Kyl,
- ok merak ettim, dedi, hele bir sor o Amerikal efendiye, onun memleketinde hi eek yok muymu...
Sizin memlekette eek yok mu, diye soruyor.
Amerikal biraz dndkten sonra,
Var ama, dedi, bylesi yokmu, deyiniz...
Kylye syledim.
Hmmmm.... Demek Amerikan eeini beenmiyor da Trk
eeine merakl. Eh ne yapalm, benden gnah gitti... Ben eeir
herbi kusurunu saydm. imdi ecnebiyeden bir herifin hatrn kra
cak deiliz ya, bir uyuz eek iin... Satalm yleyse...
Kaa?
94
Neyse efendim, ekie ekie pazarlktan sonra ikibinbeyz liraya uyutuk. Paralan
saydk eline. Kyl de, srtndaki ulu alp eein yularn elimize verdi.
- Haydi hayrn grn! dedi.
Sonra da ekledi:
- Herhal ucuz gitti bizim kart uyuz eek ya, neyse... Maln haynm grn.
Amerikal'nn gzleri alm, kylnn elindeki hal parasna bakyordu. imdi ne
olacak?
- Aman belli etmeyelim, dedi, eei alp biraz gidelim, sonra
hi umursamazdan gelip dnelim, "Aman eein beli r, u ulu
ver de stne rtelim" diyelim... Adam, asl hal parasn istedii
mizi sakn anlamasn...
Eei ipinden tutup yrdk. Yrdk dedimse lafn gelii, biraz zor yrdk...
Amerikal arkadan iter, en nden ekerim, eek yine de yrmez bitrl... Kart eekte
yryecek derman kalmam... Haly kylnn elinden kurtarsak bir, eei brakp
savuacaz...
Eei ite kaka, yirmi otuz adm aldk, kyl arkamzdan seslenerek seirtti:
- Durun, durun, eein eyi kalm...
Aman! Adam ulu kendiliinden getiriyor diye bir sevindi ki... Adam koup geldi,
tepeyi at:
- Yahu, dedi, eein kazk demirini unuttunuz. Amerika'ya g
trnce bu eein ban nereye akacaksnz? Dnmezsiniz:
Hi kazksz eek alnr m? Acemi olduunuz nasl da belli...
Ucu halkal demir kaz da aldk elinden... Amerikal bana:
- Hadi sras, imdi de haly iste... Aman belli etme... "u pis
ulu da veriver" de...
Kylye,
Bu eek ok zayf, hastalkl da... yecek yazk, dedim. Sen
hayvann stne eski bir ul rtmtn, o pis ulu ver de stne atalm...
Yooo, dedi, ulu veremem... Siz benden eei aldnz, ulu de
il...
Evet, eei aldk... ulu da stne rtelim. Zaten eski, pis...
Para da etmez.
96
97
STKBALM OLMASA
Beyefendiciim, hal tercmemi yazl olarak arzetmitim. Daha teferruatl m olsun,
buyurdunuz? Bastne, arzedeyim efendim. Nasl? En kk teferruata kadar...
Emredersiniz... Anladm, ta kklkten balayarak... Evet, evet, hal tercmesi deil de,
hatratm nakletmemi emir buyuruyorsunuz. Bastne... Hibiey saklamadan... Tabii... Ona
ne phe... Btn mahrem noktalarna kadar... Evet, evet, teferruatl... Bastne beyim,
bastne efendim...
Bendeniz Kanlca'da domuum. O kadar geriye gitmeyeyim mi, peki efendim, daha
beriden balayaym. Eveet, bamdan geen byk ve mhim vakalar... Anladm efendimiz.
Beyefendi, bamdan geen ilk byk vaka Numune-i Terakki mektebindeyken
arkadalarla olan kavgamdr. Madem ki dorusunu istiyorsunuz, hayatmda hatrlayabildiim
ilk mhim hadise Minskl Mehmet'ten yediim dayaktr. Yooo, ben o daya yemezdim,
yemezdim ama, o Minskl Mehmet dua etsin nbet: retmenine yoksa... Ufak tefek, clz
miliz, sska biey olduundan Minskl lakabn takmtk.
Aa yukar, durun bakaym, evet evet, altm seneyi gemi. Bendeniz sramda dalm
ders alrken, ensemde bir tokat pat lad ki, hl bugnk gibi hatrlyorum, gzlerimden
ate fkr di. Bir de dndm, bu Minskl Mehmet... Ben daha sesimi r karmadan "Ne
vuruyorsun be!" diyerek bir tokat da suratma a, ketmesin mi? Ama ne tokat beyefendi, o
sska neresinden kan yor o tokad?... "Kim vuruyor?" dedim, demeye kalmad, "Se
vuruyorsun ya..." diyerek bir tokat daha patlatt. Btn snf d kahkahayla glyor. "Kendine
gel kardeim, benim sana vurdu um yok," derken, burnuma bir yumruk indirmesiyle
bendeni* affedersiniz, k st yere oturdum. Burnumdan kan boanyo: Mehmet
"Vurmasana be... ikayet ederim valla!" deyip benden:
98
zi tekmelemeye balad. Bir de arkada olacaklar, hepsi glyor bana... Onlara "Arkadalar,
ben buna vuruyor muyum, siz syleyin!" dedim, Minskl Mehmet "Vuruyorsun ya..." diye
ylarak tekme yumruk tokat giriti.
Efendim, ben de ona vuracam ama, vuramyorum, zira muallim Halit Bey var... Halit
Bey olmasa, ben onun pastrmasn karrdm. Ah ne yapaym ki muallim bey var, olmasa,
vallahi billahi ben o Minskl ' ayamn altna alr da ineeer iner onu nokta yapardm
ya, ne yapaym ki muallim bey var, olmasa, ben onu ldrrdm vallahi... Baktm
olmayacak, snftan baheye katm da Minskl Mehmet'in elinden kurtuldum. Ah muallim
Halit Bey olmasayd, o zaman grrd o...
Efendim, hayatmdaki hatrlayabildiim ikinci mhim vaka mahalledeki ayrlkta
arkadalarla top oynarken bamdan geti. Gemi gn, onbe onalt yalarmda var yokum. O
zamanlar a-yaktopu oyunu istanbul'a yeni yeni girmiti. Bendeniz kar kaleye gol attm,
atnca, affedersiniz, Malak Hakk dediimiz bir ocuk vard, huzurunuzda sylemeye hicap
ederim, bendenize "hassi!" dedi. "Sensin" dedim, dememle bu Malak Hakk stme atld.
Ben vuramyorum ki... Bizde aile terbiyesi var, biz aile terbiyesi almz. Malak Hakk
vuruyor da vuruyor, azm burnum aramba pazarna dnd. Ben ona bilirdim yapacam
ama aile terbiyesi... Vallahi ben onu orda pestil gibi ezerdim, ama aile terbiyesi olmasa...
Kim, ben, bendeniz? Aile terbiyesi olmasa, yerdim onu...
Hatrlayabildiim bamdan gemi mhim bir vaka da, yirmi yalarnda delikanllardk,
bign kahvede tavla oynarken oldu. Tavla oynadmz, adn unuttum, arkada birdenbire
tavlay kaldrp kafama geirmez mi... Gzlerimden yldzlar kt, neye uradm ardm,
beyefendi. Ben de ona vuracam, vuracam a-ma, ah peder olmasa... Bizde pedere sayg
byk. Dua etsin pedere, yoksa ben onu orada i i yerdim. Ah peder olmasa, yoksa peder
var... Pederin kulana gider diye hi sesimi karmadm, eczaneye gidip bam sardrdm.
Sonra efendim, hi unutmam, bir Sonbahar gnyd. Malum ya genlik, o zaman bir kzla
muaakamz var. Ailesinden isteteceim de evleneceiz. Bir akam zeri krlarda
geziniyoruz. stmde de kaln bir palto var. Biz dalm gezinirken allann arkasndan hop
99
diye eci bc bir adam kp da kz elimden almaya kalkmaz m? Biz adama kz kaptrr
myz beyfend... Herifi de grseniz fr-sem uacak, baladk kavgaya... Fakat bendenizin
srtnda gayet a-r ve bol palto var... Paltodan vuramyorum ki herife... Ah palto olmasa, o
zaman grr o, ama ne yapaym ki palto var. Kr olsun paltonun gz! Herif kz zorla ald,
allklara srklyor. Kz bendenize 'Tuh sana, sen ne biim erkeksin!.." diye bir de
utanmadan barmaz m? Sanki srtmdaki koca paltoyu grmyormu gibi... Ben de kza
"Palto olmasayd... Ben onu ne yapardm ama" dedim.
Sonra efendim, gel zaman git zaman, evlendim. Peder de, sizlere mr, vefat etmiti. Hep
bir evde oturuyoruz, annem alt katta, biz hanmla st kattayz. Gemi zaman, imdi sebebini
unuttum, daha evliliimizin ikinci ay m, nc ay m ne, bizim refika birden her nedense
tehevvre kaplp da stmze yrmez mi!.. Eline ne geerse kafama frlatyor. Frlatacak
biey kalmaynca, is-pen horozu gibi tepeme binip sam bam yolmaya, trmklamaya,
srmaya balad. Biey deil, aa katta annem duyacak. Alt taraf kadn, beyfendi, elimin
tersiyle vursam, yklacak. Ah annem olmasa, ben bilirdim ona yaplacak eyi ama, annem
var... Annemin yznden hi sesimi karmadm. Bir ay kadar tedaviden sonra ayrldk.
Derken efendim, ya otuz, otuzbe... Bir gece yans bir tkrtyla yataktan frladm ki,
odaya hrsz girmi, dolab kartryor. Bilsem, uyur gibi yapardm, hrsz olduunu bilir
miyim, bikere sram bulundum. Adam benim uyandm grnce stme saldrmaz m!..
Tam ite yavuz hrsz, evet evet, ev sahibini bastnyor. Herifi de grseniz, bir skmhk cam
var. Siz olsanz ne yapardnz? Vurursunuz... Ben de vuracam ama, ya elimde kalrsa, ya
lrse... Sonra kanun? Ah kanun olmasa... Herif seni yorgann altnda boacak. "mdat!" diye
bardka bastnyor. Boulmu gibi yaptm da, herif de evde ne var ne yok ald gitti. Dua
etsin kanuna! Yoksa ben onu ayamn altna alr, leini sererdim.
Sonra ikinci bir kere evlendim. Bir i iin Ankara'ya gidecektim, tireni kardm. Gece eve
dndm. Kanm uyanmasn diye a-yaklanmn ucuna basarak yatak odasna girdim. Madem
101
hm... Onlar iki kii, ben bir kii... ki kii olmasalar bilirim yapacam... Sonra da kadn olmasa grrd gnn...
Neyse efendim, emekliye ayrldm da kurtuldum kr... ocuklardan k Almanya'da, by kzdr, oktan evlendi. Hanm da vefat etti. imdi yalnzm...
Baka m? Baka baka?... Baka mhim vaka? Haaa, evet...
Geenlerde kirac hi yoktan stme yrd, kafama ayakkab frlatt. Baknz hl alnmda izi duruyor... Ah ihtiyarlk... Eskiden
olsa, yannda brakr mydm...
Yam m? Yetmi efendim... imdi zatalinize gelirken, affedersiniz bir edepsizin taarruzuna uradm. Neden mi, bilir miyim
beyfendi... Edepsizlik ite... Otobste gidiyorduk, "ekil karmn
arkasndan" diye, suratma bir yumruk indirmez mi?... Bakn hl
ULUSAL KONUKSEVERLK
Bir tara ilinde kitapdr. Balangta mektuplayorduk. Mektuplarndan anladma gre
ilerici bir genti. Her ilkyaz geliinde beni kitaplk yapt il'e aryordu, ilerimin
okluunu, yorgunluumu ileri srerek gelemeyeceimi yazyordum. O beni armaktan
vazgememiti. Okurlarmn benimle tanmaktan pek sevineceklerini, beni beklediklerini
yazyordu. Dorusu, hi grmediim o il'e gitmeyi, orada biriki gn kalmay ben de ok istiyordum. Ama ilerimin okluundan zaman bulamyordum.
Bir ilkyaz gn gen kitap istanbul'a gelmi. Telefonda soruyordu: Evimde ziyaret
edebilir miymi...
Terslik ite, ok etrefil bir yaz zerinde alyordum, hi zamanm yoktu. Ama bir
yazarn zamanszln okurlarna anlatmas zordur.
Ne zaman geri dneceimi sordum, iki gn nce geldiini, bu akam uakla dneceini
syledi. Demek, onun da zaman yoktu. Kendisini evde beklediimi syledim.
drt yldanberi mektuplatmz gen ve ilerici kitap, ok gemeden evimdeydi. Eli
bo gelmemi, bir kutu iinde blgesinin yetitirdii nl yemiten getirmiti, incelik gsterip
ok zamanm almayacan syledi ama, yine konumamz, ay imemiz bir saati geti. Tatl
bir yerel azla konuuyordu. Kendikendini yetitirmi bir tara aydnyd. Bu insanlar
severim ama uzaktan... Her sevdiim insana biriki saatimi ayrrsam, yazarla veda etmem
gerekir ki, son yllarda olan da budur. Okurlara kitaplarm imzalamak iin tara ilindeki
kitap dkkanna gelmemi, o tara ilinde biriki gn konuu olmam istiyor ve steliyordu.
Orada dinleneceimi sylyordu. Dinlenmek! ite beni kandran bu sz oldu.
O tara iline gidi tarihimi saptadk. Gen kitap da benden sz almann sevinciyle gitti.
Szverdiim tarihte o tara ilinin havaalanndaydm. Gen kitap bir arkadayla birlikte
beni karlad. Arabasyla yola dzldk.
103
iple sk skya balanmt. Bir zaman musluu nasl aacam diye dndm, ama bir
yolunu bulamadm. Musluun evirgeni iple balyken bile musluktan su damlyordu.
Yavaa musluun e-virgenini evirdim. Musluktan birden su boand, arl arl su akyordu. Musluu kapatmaya altka daha ok su fknyordu. Ne yapacam armtm.
ylece brakp yatmay dndm ama, musluktan akan su lavabodan tap yere yaylyordu.
Bika saat i-inde btn ev su iinde kalabilirdi. Kendikendime svp sayyordum, ne diye
bu adamn szne uyup da evde kalmtm, ne diye bir otelde yatmak iin direnmemitim!
Bir zaman muslukla boutumsa da bouna... stm bam srlsklam olmutu. Sonunda
evsahibini uyandrmaktan baka umar bulamadm, iki sesli horultunun geldii odann kapsn
tklattm. Yant, iki ayr sesten iki horultuydu.
Ne olursa olsun evden kap gitmeyi dnmedim deil. Ama gecenin bu sabaha yakn
saatinde bilmediim bir ilin karanlk sokaklarnda nereye gider, oteli nasl bulurdum...
Kapya daha hzl vurmaya baladm. Biri ince ve slkl, br gemi zinciri boanr gibi
grltl horultudan baka yant yoktu. Kapy ap gitmekten baka umar yoktu. yle
yaptm iki erkek bir yatakta koyun koyuna horluyordu. Yarm saat kadar drtp drteledikten
sonra uyandrabildim. Kitap tela ve coku iinde ne olduunu sordu. Merak edilecek biey
olmadn, ancak musluktan taan suyun evi bastn, ok uratmsa da suyu kesmeyi
baaramadm syledim. Belki on-onbe dakika kadar, kim olduumu, ne dediimi
anlamaya altktan sonra kitapyla akrabas don paa yataktan kalkp nme dtler.
Helann demesi ayak-bileklerine kadar su dolmutu, iki adam birden musluun stne atld. iple bal muslukla aralarnda dehetli bir savam balamt. Bu savam sonunda, eski
ipi zp musluu baka bir iple balayarak musluktan akan suyu durdurmay baardlar.
Ama bu kez de, musluktan bir beki kpei gibi hrlt ykselmeye balad, iki a-dam, yerde
gllenmi suyu aktmaya alrken biyandan da beni yatama gndermeye alyordu.
- Siz haydi uyuyun... Yatn!
ite byle, her evin bir zellii olduunu bana aklamaya alyorlard. Musluk yle
lar arasnda yatp uyumam olanakszd. Hrldayan musluk benzin motoru gibi aradabir pat
pat patlyordu. Bu grltye tavandan gelen bir grlt daha eklendi.
Kitap, nemli biey olmadn, st katta oturanlarn musluun hrltsnn kesilmesi iin
tavana sopayla vurduklarn, komulukta byle eylerin olabileceini, kendilerinin daha
bunun gibi ne grltlere, hrltlara katlandn sylyordu.
Bu arada kitapnn karsnn sesi duyuldu. Yatt odadan,
- Vanay kapatn! Vanay kapatn! diye sesleniyordu.
Hi kukusuz byle durumlarda yaplmas gereken en doru i vanay kapatmakt ama
daha nce vanann yerini bulmak gerekiyordu. Uzun bir aramadan sonra bulunan vanay
kapatnca, hrlt da, akan su da kesilmiti.
O gece evsahibi nc kez allah rahatlk versin diyerek beni yatama gnderdi. ok
uykum vard ama o devingen gecenin yorgunluundan sinirlerim bozulduu iin
uyuyamyordum.
Tam dalar gibi olurken, o zamana dek hi duymadm bir gcrtyla uyanyordum.
Yattm yerde uzun zaman bu gcrtnn ne sesi olabileceini dndm. Boazlanan bir
bykba hayvann yrek paralayan sesi, kan tekerleklerinin gcrts, bir sopann viyola
yaylar stnde kard ses, daha bunlar gibi biey olabilirdi. Tam uykuya dalar gibi olurken
bu sesle sryordum. Sonunda bir sesin, yattm oda kapsnn kard gcrtsnn tpks
olduunu anladm. Btn kaplar alp kapandka boazlanan hayvan sesleri kararak
gcrdyordu. Neyse ki sabaha doru helaya gidi geli durmu, ben de dalar gibi olmutum
ki, bir kedi miyavlamasyla sradm. Bir kedi hem kapy dardan trmklyor, hem srekli
miyavl-yordu. Bu az nce helaya giderken ayaklarma dolanan kedi olmalyd. Benim
yattm odada uyumaya alk olmalyd ki, odaya girmek iin kapy trmalayp duruyordu.
Kedi, inadndan vazgeer diye uzun sre bekledim. Sonunda kedinin inadna yenilip kapy
atm. Kapy aar amaz kedi yataa srad. Bu yatakta yatmaya alk olmalyd. Ama ben
kediyle koyun koyuna yatmaya alk deildim. Yata kediye brakp bisre sandalyede
oturdumsa da sonunda dayanamayp kedinin koynuna girmek zorunda kaldm. Kedi bu yataa
alk olmalyd ki, durumundan hibir ikayet belirtisi gstermeden koynuma iyice sokularak
kvrlp yatt. Ama beon
109
dakika sonra kedinin pireleri vcudumu istila ettiinden hart hart kanmaya balamtm.
Lambay yakp i amarlarmda pire avna baladm. Sonunda, ne yapsam iinden
karamadm yata kediye teslim ederek yan plak durumda sandalyeye tnedim. Perdeyi
aralayp baktm, hava yava yava aydnlanmaya balyordu. Bam dirseime dayayp
uyumaya alrken ocuk cvltlaryla uyandm. Evin ocuundan yalan drt be
gsteren iki afacan odama dalmt. ncs, ya kk olduundan anasnn koynunda
uyuyor olmalyd. Odama giren ocuklardan biri, niin don gmlek sandalyeye tnemi ve
niin yataa girmemi olduumu sordu. Yatakta kedinin yattn syledim. K,
kahkahalar atarak kediyle birlikte yataa smyor muyum diye sordu.
- Bak ite byle! diye yataa girerek, kediyle yatan nasl blleceini gsterdi.
Sinirlerim bozulmutu. ocuklarn ocuk olduklann unutup,
- Defolup odanza gitsenize! diye bardm. Odalarnn buras ol
duunu, her sabah her saatte annelerinin koynundan kp bu odada
kediyle birlikte yatan babalannn koynuna girdiklerini sylediler.
Bu evde olup biten her eyi azok anlyordum da btn gece o-dann iinde cirit atan
farelere, kedinin niin ses karmadn hi anlamyordum. Bunu da ocuklardan rendim.
Kediyle fareler bir arada bydklerinden birbirlerine alkmlar. Hatta geen yl kedi
enciklemi de, kendi eniklerini emzirirken fare yavrularn da emziriyormu. Kedinin
eniklerini, pazar yerindeki kasap dkkanlarnn olduu yere brakmlar.
ocuklar odadan ve yataktan karamayacam anlaynca stm bam giyindim,
odann iinde gezinmeye baladm. Geceki deneyimden sonra hela aralndaki muslukta
yzm ykamaktan korktuum iin byle bir giriimde bile bulunmadm. Ama vapur
dd, fabrikann iba dd, tiren dd ve azgn kpek hrlamas gibi seslerden
musluun bika kez alp kapandm, hela sifonunun ekildiini anladm.
Hava iyice aydnlanmt, ama ben o evde hep karanlkta kalmay yelerdim. nk
havann aydnlanmasyla birlikte kara sinekler ortaya kt. O denli ok sinek vard ki,
sineklerden kendimi korumam olas deildi. Sinekler burnuma, gzme, kulama, azma ve
zellikle dudaklanma konuyordu. Sineklerden korunmak
110
iin kendikendimi amarlamaya balaynca yataktaki iki kardein glmeleri
bsbtn sinirlerimi bozdu.
- Glecek ne var? diye bardm.
Bu sert km, ocuklarn daha ok glmelerine neden oldu.
Biraz sonra ocuklar yatakta tepiirlerken kavgaya baladlar. Bouna
onlar ayrmaya altm. Neyse ki o srada kap tklatld.
-Buyrun! dedim.
ocuklarn babas gnaydn diyerek girdi. Alaan ocuklarn
azarlayarak odadan kodu.
Niyetim ilk uakla hemen stanbul'a dnmekti. Ne yazk ki ilk uak gn
sonrayd.
Az sonra kitapnn akrabas da geldi. ki erkek yer yatan derleyip
toparlayp dar kard.
ocuk annesi kadn da ocuklaryla birlikte geldi.
Kitap, gece rahat uyuyup uyumadm sordu. Konuk olmann gerei
olarak geceyi ok rahat geirdiimi syledim.
Evsahibim,
^
- Tabii canm, dedi, ev baka otel baka...
Hi otelle ev bir olur mu... diye ekledi.
Kitap,
Bura sizin byk kentler gibi deil... dedi.
Ne gibi? diye sordum.
Burda saygn konuklar otele atmak ok ayp saylrm.
Kadn, masay odann ortasna getirip kahvalt sofrasn hazrlad.
kinci, nc geceki konukluum ilk geceden farkl deildi. Ancak u var
ki, nc gece uykusuzluktan m, yoksa bu evin yaamna altm iin mi
nedir bilmem, szp kalm, tulum gibi uyumutum.
nc gn o ilden ayrlyordum. Uaa beni uurlarken kitap ve
akrabas,
- Bunu saymyoruz... Sk sk gelin, yine buyrum... Bekleriz! di
yorlard.
O denli iyi niyetli insanlard ki, konukseverliklerine teekkr e-derek,
aralarnda unutulmaz zamanlar yaadm sylemekle yetindim.
111
SINIR STNDEK EV
Eve tandmzn ikinci gnyd. Sa yanmzda bir komu var. Yol nlerinden geiyor.
Pencerenin nne oturmu bir yal a-dam,
- Bu evi tutmasaydnz iyi olurdu, dedi.
ihtiyara sert sert baktm:
- Bizim bildiimiz bir kirac bir eve tand m, konu komu
"gle gle oturun"a gelirler. Tanmasaydnz iyi olurdu, ne de
mek? Komuya byle mi sylenir?
ihtiyar oral bile olmadan,
Benden sylemesi, dedi, o eve hrsz girer de ondan syledim.
Bizim eve hrsz girer de brlerine girmez mi?
Canskntsyla cigara almak iin kedeki bakkala girdim.
Ne szn bilmez adamlar var, dedim.
Bakkal,
Hayrola? dedi.
- Bizim evin yannda bir bunak oturuyor. Evlerinin nnden ge
erken "Sizin eve hrsz girer. Tanmasaydnz iyi olurdu" deme
sin mi?
Bakkal,
- Doru sylemi, dedi, tanmasaydnz iyi olurdu. O eve hr
sz girer.
Bitek kelime sylemeden dar ktm. O gn akama kadar canm skld. Gece, sol
yanmzdaki komular oturmaya geldiler. Gece yarsna doru tam giderlerken, komumuz,
- Buras iyi evdir ama, hrsz girer, dedi.
Bunlar kapdan karken syledii iin "neden bu eve hrsz giriyor da sizin evlerinize
girmiyor?" diye soramadm. Karm, canmn skldn grnce, gld:
- Ayol, anlamyor musun, dedi, imdi kiraclar evden karma
nn bin yolunu bulmular. Demek, bir yolu da bu. Eve hrsz giriyor
diye korkutup bizi evden karacaklar. Evin kiras ucuz olduundan
112
ya kendileri tanacaklar, ya da bir tandklarn getirecekler.
Aklm yatt ama, yine de gece gzm uyku tutmad. Hrsz, randevu vermi gibi, ha
geldi, ha gelecek diye bekliyordum. Derken uyuya kalmm. Bir tkrt ile frladm.
Frlamamla yastn altndaki tabancay alp,
Kprdama, yoksa yakarm!., diye karanla doru barmam
bir oldu. Eve yeni tandmzdan, elektrik dmesini bir trl bu
lamyorum. Elektrik dmesini bulacam diye kendimi o duvar
dan bu duvara arpyorum. Derken ayaklanma bir ey takld, an
grtyla kendimi yerde buldum. Hrsz elme takt diye az kalsn ta
bancadaki kurunlan herifin karnna dolduracaktm ama, yuvarla
nrken tabanca bir yana gitmi, ben de bir yana... Karanln iin
den,
Hah, hah, hah!., diye insann tylerini diken diken eden bir
kahkaha ykseldi.
Ulan, biz korkun yerli film mi eviriyoruz, erkeksen karma
k alak! diye bardm.
Herhalde elektrik dmesini anyordunuz. Kapnn sandadr.
Yeni kiraclar elektrik dmesini bulmak iin hep byle zorluk e
kerler.
Ses karanlktan geliyordu.
- Ben adam ne yapanm, sen beni biliyor musun? diye bar
dm.
Karanlkta grmediim adam,
- Bilmiyorum, dedi. Msaade ederseniz elektrii ap size yar
dm edeyim.
t, diye elektrik dmesinin sesi duyuldu, oda aydnland. Ben yere dnce masann
altna girmiim, karm da karyolann altna. Karmda dimdik, benim iki boyumda bir adam
vard. Ayaa kalksam, herifi korkutamayacam. Yattm yerden ne olduumu anlamaz
diye, sesimi kalnlatnp,
Sen kimsin? diye sordum.
Hrszm.
Bana bak, ben yutmam, sen hrsz deilsin. Bizi hrszm diye
korkutup evden uratacaksn. Baksana sen benim gzme...
Adam,
- Hrsz mym, deil miyim, imdi grrsn, dedi.
113
Babasnn evi gibi her yan kartrp, iine gelenleri almaya balad. Hem de bir yandan
sylenip duruyordu:
Demek siz burasn yatak odas yaptnz. Sizden nceki kirac
lar, burasn oturma odas yapmlard. Daha ncekiler de yle...
Bana bak, dedim, sen hrszlk ediyorsun ama sonra ben seni
ikayet ederim.
inden ban kaldrmadan,
Babana kadar git ikayet et, bir de benden selam syle... dedi.
Ama ben karakola gidene kadar sen kaarsn.
Kamam.
Vallahi kaarsn. Evde ne var ne yok toplar kaarsn. Onun iin, ben seni balayp, karakola haber vermeye gideceim.
Imdaaaat!... diye bir lk att, karm.
Mahalleli de bizim kapnn nnde hazr mym ne, birden ieri doldular. Komular hi
aldr etmeden,
Aaaa... Bu eve yine hrsz girmi... diyorlard.
Bazs da,
Bakalm hangisi? diye birbirlerine soruyorlard.
Bizim komulann iinde hrszla tananlar, halhatr soranlar bile vard. Hrsz kl
kprdamadan hababam teyi beriyi kaldryor.
- Konu komu, yardm edin de u hrsz balayalm. Gidip ka
rakola haber vereceim, dedim.
lerinden biri,
- Vallahi siz bilirsiniz ama, bouna zahmet ediyorsunuz san
rm, dedi.
Biz ne biim bir yere tanmz, ardm. Kanm amar iplerini getirdi. Hrsz da hi
kar koymad. Adam bir gzel balayp, bir odaya koyduk. zerinden kapy kilitledim.
Hemen karakola kotuk. Kanm olan biteni komisere anlatt. Komiser evin yerini sordu,
syledik.
-Haaaa... O ev mi? dedi.
Evet, o ev, dedim.
Biz o eve karamayz, dedi. Bizim blgemizin dnda.
Peki, biz ne yapacaz? Zavall adam bou bouna m bala
dk?
Bir st yannzdaki evde otursaydnz, bizim blgemize girer
- Evet ama tesbiti lazm, dedi, hem sonra bu hrsz yatak odas
na uarak girmedi ya, baheden girdi. Bahe jandarmann... Bu,
yeni bir i deil. Mzakere halinde. Bakalm sizin evi hangi blge
ye verirlerse biz de ona gre ilem yapacaz.
Eve dnyorduk. Samzdaki evin penceresinden yine o ihtiyar seslendi:
Gemi olsun, evinize hrsz girmi.
Girdi, dedim.
O evde hi bir kirac oturmaz da onun iin o kadar ucuza veri
yorlar. Ev sahibi, kendi oturamyor, kirac bulamyor. Evini ykt
rp, iki metre ieri alacakt. O zaman tam blgeye giriyor. Sonra si
zi bulunca kiraya vermi.
htiyarn kars,
- Su sizin deil, ev sahibinin, dedi. Ev yaptrrken suyu, elek
trii, havagazn, manzaray dnyorlar da, hangi blgeye girdi
ini hi hesaplamyorlar, insan hi byle snr stnde ev yaptrr
m?
Bir yllk da kiray pein verdiimizden evden kamazdk. Eve girdik. Hrsz karmza
geti, oturdu. Birlikte akam yemeini de yedik. Sonra.
- Bana imdilik Allaha smarladk, gene gelirim, dedi.
imdi drt be hrsz evimizin gediklisi oldu. Mahallede onlar herkes tanyor. Hatta
onlarla ibirlii de yaptk. Baka, yabanc hrszlar da dadanmasn diye elbirlii ile evimizi
koruyoruz. Bakalm, ne olacak? Ya konturatmz bitene kadar, evde alt hrsz, iki de biz sekiz
kii oturacaz ya da bizim evi bir blgeye sokacaklar. O zaman da hrszlar bulabilirsek,
blgemize karan karakola ikayet edeceiz. Birbirimize pek de altk, ikayet de a-yp
olacak ya... nk evin bir takm masraflarn da onlar gryor.
117
Sekiz...
ektirmitir. Delilleri ortadan kaldrmak iin dilerini ektir
mitir.
Benim dilerim takmadr. Azmda hi kendi diim yok...
Hatta drt tanesi de msr yerken krld.
Evrakta takma olup olmadn yazyor muydu?
Yazmyor. Unutmulardr. Bu canm bu... Ta kendisi... Kpek
diine baksana altn kaplama... Baym, gel bizimle beraber.
Nereye?
Karakola!... Yr...
122
YYN ALLAKINA
Bizim bir yeenimiz var. Daha dorusu bizde yeen ok da, ite bu onlardan biri... Hani
insann ss termometreyle llr ya, ite bunun gibi insanlarn akgzlnn bir lei
olsa da akgzlk llse, bizim bu yeen dnyada birinciye gelir. Kyn snfl
ilkokulunu bitirdikten sonra bir daha okula mokula gitmeyen yeen, krk niversite bitirmii
cebinden karr. Kurban olduum Allahm bu bizim yeene yle bir akl vermi, hem de
sonradan sokma deil, anadan doma bir akl...
Trkiye'nin isizler ordusu ekmek kaps olaraktan daha Ala-manya'y kefetmekten ok
nceleri, bu bizim yeen Alamanya'ya gitti. On yl kadar sonra Alamanya'dan dnd ki, yle
bir deimi, yle bir deimi, biz bunu tanyamadk da, halis Alaman sandk. Alamancann
en kibarcasn renmi ve Trkesi az biey bozulmu. Kimi Trke szleri unutmu. "Aaaa,
nasl derler?..." diye kekeleye kekeleye konuuyor. Kendi demesine baklrsa yeenin o kibar
Alamancasm Alamann ayaktakmndan olanlar bile anlayamazlarm. Alamancasna
akolsun da, bir de bir huy edinmi, her szn banda, ortasnda ve sonunda "Ah zooo..."
deyip duruyor. Bizim yeen "Ah zoooF'suz konuamyor.
Dayanamadm sordum:
- Yeen, ikidebir "Ah zoo, ah zooo..." demektesin. Bu "Ah zoo" ne demeye gelir?
Bu "Ah zooo"nun ne demeye geldiini Alamanlar da bilmezmi, nk hibir ey demeye
gelmezmi. Ama Alamanlar "Ah zo-oo"suz konuamazlarm. Alaman, ah zoo demezse dili
kilitlenir, konuamazm. Bir insann halis Alaman olup olmd "Ah zoo..." ekip
ekmemesinden bilinilmi. Bizim yeen "Ah zooo"dan baka ikidebir "Yaah yaah... "
ekiyor.
Yeen, o ilk geliinden sonra, iki- ylda bir, Trkiye'ye gelir, bizim evde konuk kalr.
Alamanya'da yaayal yirmibe yl geti. Alamanya'dan her geliinde, bizim ok kalabalk
olan akrabalara
123
trl armaanlar yadrdna baklrsa ok kazanl bir i yapyor olmal. Ne i yaptn
sordum. Alamanya'ya daha yeni gittii zamanlarda, bir i bulup almas gerekirmi. Ama
sonralar, Trkler ii olaraktan Alamanya'ya dolumaya balaynca artk bir i bulup
almas gerekmiyormu.
Yani yeen, senin hibir iin yok mu orada?
Ah zooo... Yok gibi biey ite... Yah!
Biz burda bunca alp gene zorla yayoruz da, sen orda i
siz nasl geinip yayorsun?
Ah zooo... Alamanya'da alan o kadar ok Trk var ki, be
nim almama hi gerek kalmyor. Yaah!...
Anlamadm ya, sz uzatmak da istemedim. Benim anlamadm
grnce,
- Ah zoo, alarak para kazanmaya kalksaydm, bu kadar pa
ram olur muydu? dedi.
Bak, bu da doru.
Gnn birinde bizim Alamanya'daki yeenden bir mektup aldm. Trkiye'de Almanlarla
ortak bir i kurmak istiyormu. ok kazanl, milyarlk bir imi. Bana bir iyilik yapmak
istediinden, beni de bu ie ortak yapacakm. Soruyordu mektubunda: "Sen de byle
kazanl bir ie ortak olmak ister misin?"
Yantladm mektubunu: "ilkin i nasl bir itir? Sonra benim gibi zor geinen biri byle
milyarlk ie neyle ortak olacak ki?"
Alamanya'dan geldi yeen. Dediine gre, ok byk Alaman iadamlaryla anlam. O
iadamlar yaknda stanbul'a gelecekmi. Onlar benimle tantracakm. Kuracamz iin
nasl bir i olduuna gelince, iadamlar iin u i ya da bu i nemli deilmi, iadamlar iin
para kazanlacak biey olsun da, n'olursa olsun-mu; nasl ve nerden kazandrsa
kazanlsnm. Arada "Ah zoo"lar ve "yah!"ler ekerek anlatyor bizim yeen. Bunlar yle
yaman i-adamlarym ki, hayvan fksndan insan dksna dek, kar pazarlamasndan tut,
aksakallara erkeklik gc veren macuna, tohumla gl bal yetitirmekten turizme, karga
etinden yaplma keklik konservesine dek akla gelen gelmeyen saysz i yaparlar-m. Bunlar
l ortasnda anadan doma cbl be kii grse, o donsuzlardan bile para kazanmann bir
yolunu bulurlarm. Dnyann her yerinde de kollan varm.
124
pazarlamadaym.
Yeen szn yle balyor:
- Neden onlarda hibiey yokken herbiey var da, bizde herbiey varken hibiey yok... Ah zooo... ite bundan. Yah!
Benim de aklm yatrd bu ie. Hem para koymayacama gre benim ne zararm olur ki...
imdi sra geldi, Alaman iadamlarn burda arlamaya.
- Ah zooo... Bu Alamanlara yemekten yana kulak asma.
Alaman mutfandan domuz etiyle patatesi kardn m, geriye
tencere tabaktan, atal baktan baka biey kalmazm. ite bu yzden bu iadamlarn bizim
eve yemee armalymz. nk iadamlar, en nemli, en byk ileri bile yemekte
konuurlarm. Buna i yemei derlermi. Bunlara bizim evde bir akam i yemei
vermeliymiiz ki, bizim dolmalar, sarmalar, mantlar, brekleri, baklavalar yiyince akllan
asn... "Yah!" diye szn balyor bizim yeen. Yeenin nerisine anamla karm dnden
gnll. nk, kendi demelerine gre, ikisi de yemek piirmede birinciye geliyor. Hem de
dorudur, karm oklavayla bir yufka aar, yufkann bir yanndan baktn m, tl perdeden
bakar gibi, te yan grrsn. Bu yufkayla su brei yapnca, iki kilo su brei yersin de, ikiyz gram yedim sanrsn; yle hafif... Hele baklava aznda erir, yedin mi yemedin mi
anlayamazsn. Anamn safranl ve tavuk suyuna pilav zerine pilav olamaz.
Neyse efendim, ortak olacamz Alaman iadamlarndan telgraf geldi bizim yeene.
Uakla kii geleceklermi. Baka yerde de ileri olduundan burda bir gece iki gn kalp
uacaklarm gene. Otelde yerlerini de ayrtmlar. Bize kalyor, bizim evde bir akam
yemei vermek. Bu yemek de enok bir, bilemedin, iki saat srmeliymi. Bu zaman iinde
biz Alamanlara ekici gelecek iler nerecekmiiz.
125
Ne gibi iler yeen?
Ah zoo... Sen orasn bana brak. yle iler nereceim ki, akllan duracak. Yah!
Azndan laf almak iin kaamakl biimde ne iler nereceini sordum. Vay bu bizim
yeendeki akl.. Efendim, bu bizim kentimizde sokak iti okmu. Belediye ldrtmekle
baedemiyormu. Alamanlara bir fabrika kurdurtabilirse, toplanacak sokak itlerinin
derisinden, kadn eldiveni, manto yakas, krk, kuyruklarndan da kadnlar iin krkl apka,
anahtarlk, ss eyalar yaplrm ve sokak itlerinin etleri ve kemikleri de atlmaz, bunlar da
kurulacak yem fabrikasnda makineden geirilip kurutulur, kmes hayvanlar yemi olurmu.
Sokak kedilerinden de ayn biimde yararlanhrm. "Yaah!"
Daha ne neriler var bizim yeende. Bildii bir yerde bir kaplca varm, o kaplcann
amuru ekzamaya, yaraya, deri hastalklarna birebirmi. Bu Alamanlara kadnlara gzellik
kremi olarak bu amuru nerecekmi, bunlar amurun iine gzel kokular koyup yle
ambalajlarlarm ki, amurun gramn bin liradan satarmz.
Belediyeyle anlap kentin plerini bedavadan toplayp bu plerle denizin ortasnda zel
bir ada kurmak da nerilenin arasnda. Bu zel adada kumarhane ve baka haneler gibi kr
getiren turistik iler yapmak... "Yaaah..."
Karmla anam, daha telgrafn geldii gn kollan svadlar. Gzel yemekler piirmekte
birbiriyle yartalar. Piirecekleri yemekleri de aralarnda blmler. orbay anam, kfteyi
karm, manty karm, zeytinyal sarmay karm, brei anam, baklavay karm yapacak...
Aralarnda iblm yapmlar.
Yeen diyor ki:
- Mesariften yana hi ekinme. A kesinin azn. Kaz gelecek
yerden tavuk esirgenmez, demiler. Yaaah...
Her ne olacaksa, bu biriki saatlik i yemei srasnda olacakm. Bana ortaklk hissesi
yzdebir verilse, gene milyonlar tutar-m.
Bizim kese ne ki, azn asak ne kar... Atk azn, boalttk keseyi. Yetmedi. Borca da
girdik. Daha dorusu borca battk. Bakkalna, kasabna, manavna, stsne, btn mahalle
esnafna borlandk. Hi nemi yok, milyonlar gelecek ya...
126
de ite... Surda da krmz toz biberle pul biber var... Buna biz bas
ma kfte deriz... Kimyonu azsa koyun... Herhal sizin yemeklere
benzemez ama, gayet lezzetli gelir bize... nsan besler... Yabanc
yabanc durmayn yle...
Karmn enesi hi durmuyor ki, u i konusunda iki sz konualm. Hay Allah belan vere
kan.. Karm soluk alacak olsa, anam kapyor laf:
- Salatadan da buyrun.. Tabanza m koyaym... Burda s
domates, burda da oban salatas... Kark salata da burda... Ye
yin canm, yeyin... Su mu, ayran m? Skma meyva suyu da var...
Alamanlar kfteleri beenmi olacaklar ki, tabaklarndakileri silip sprdler. Anamla
karm hamle edip bo tabaklara yeniden kfte doldurmaya kalktlar. Alman, kfte
koydurtmamak iin tabaklarnn stne yatar gibi eildiler.
- Tabaklarnz deitireyim... Vallahi siz biey yemediniz. Ya
zk, a kaldnz... Ekmek buyrun... u ksedekine biz sumak de
riz... Serpin serpin yemee... tah aar... Mideye de gayet iyi gelir.
Ben artk Alaman konuklan da unutup,
- Sus ulan kan, sus! Sus ki, iki ift szedelim. Herifler yann gi
diyor... diye bardm.
Kanm,
- O nasl ey, konua ikram gerekmez mi? Sustum sustum i
te.... dediyse de bu kez anam tabaklara karnyanklar doldururken
ald sz:
128
Hey yeen, dedim, bu yemek boa gitti. Herifler de yarn burdan ayrlyor. N'eyleyeceiz imdi?
Yeen,
- Ah zooo, dedi, bunlar yarn akam ge saatte uaa binecek
ler. Yarn le yemeini bir restoranda birlikte yeriz de, o zaman
konuuruz i konusunu... Yah!
Yeen byle derken, o boncuk boncuk ter dken iman Ala-mann ba, oturduu
sandalyede saa kaykld. Surat da patlcan morun dnd. Ben,
Eyvah, Alamann biri elden gidiyor... derken, anam bir bardak
skma vine suyunu,
i i, devadr, iyi gelir... diyerek, herifin kitli dilerinin arasn
dan azna boaltmyor mu! Alaman, artk kmldayamadndan
m, yoksa azna dayanan bardaktakini ila m sandndan, yazg
sna raz olup o bir bardak vine suyunu itiyse de, artk iinde bo
yer kalmadndan olacak, bardan sonuna doru pskrd ve
pskrmesiyle gk grler gibi geirince anam,
- Afiyet, eker, bal olsun... Bak, yarad yarad... dedi.
Karm,
Kahveleriniz nasl olsun? diye sorarken Alamanlardan biri
kalkt. Yeene bieyler syledi. O geiren surat morarm Alaman
terlerini siliyor. nc Alaman vitrinlerdeki mankenler gibi do
nuk duruyor, sanrsn cansz. Yeenle ben, bu Alamam kollarndan
tutup kaldrdksa da, belli ki adam yedii yemeklerin arln tayamadndan yryemiyor, iki yandan kollarna girip yrttk.
Merdivenden inmeleri kolay olmad. Giderlerken, yeen Alaman
lardan szald ki, yarn bir restorandaki le yemeinde i zerine
konualm. Alamanlan kapdan uurlarken bile anamla karm hl
diller dkyor:
Bunu saymayz... Gene buyrun, yemee bekleriz...
Vallahi a kaldnz...
Ne yediniz ki... Hi...
131
Yeen, otellerine gtrmek iin Alamanlar bir arabaya bindirdi; kendi de onlarla gitti.
Ben de evde atm azm yumdum gzm. Anamla kanma demediimi brakmadm. Ama
onlar yaptklarnn hi de ayrdnda deiller.
Anam,
- N'olmu ki, diyor, konuk dediniz getirdiniz. Elin garip yaban
clarn arlamam olur mu? Sonra bizim iin arkamzdan ne de
mezler...
Karm da,
- Biz tremiz neyse onu yaptk, diyor, oncak urap didinip ye
mekler, tatllar yaptk da, teekkr edip bir elinize salk bile de
mediniz. Bir de afurtafr edip duruyorsun... Alamanlar krk yldabir, Trk evine konuk gelmiler, adamlar a m gnderseydik.
Buyzden anamla, karmla kstk.
Ertesi gn yeenle le yemei iin bir restorana gtrmek -zere kaldklar otele
gittiimizde Alamanlar bulamadk. Alaman-lardan birini geceyarsndan sonra cankurtaran
arabasyla ilkyardm hastanesine zor yetitirmiler. Birinin de, hastaneye gidecek mecali bile
yokmu da, acil servisten ekip gelip otelde midesini ykamlar. nc Alaman ortalarda
yok. Onun nerde ve ne olduu hi belli deil.
Yeen,
- Ah zoo, bu i yatt... Yah! dedi.
Ben de ondan alm olacam, onun gibi,
- Yah! dedim.
Dnya aklls yeen de Alamanya'ya dnm olmal ki, o gnden sonra onu da
gremedim.
Evet, milyonlar kazanacamz i yatt ama, biz de hi olmazsa Alamana, Trk
geleneine uygun konukseverliin nasl olduunu gsterdik. Ne olduysa bana oldu.
Alamanlara ziyafet iin girdiim borlar alt ayda zor dedim.
Moskova (Rossia Oteli, 12-549) 8 Mart 1988
132
DU BAKALI N'OLECAK
Boazii'nin Karadeniz Boazna yakn Anadolu yakasnda, denizkys stnde bir
ayevi... O ayevinin hemen btn mterileri, hep o semtin insanlar olduklarndan ve oraya
sksk geldiklerinden birbirlerini tanrlar. ou da emeklidir. Emekli olunca konumalar
doal olarak ounlukla geim sknts, pahallk, srekli zamlar ve benzeri konular stne
oluyor.
O sabah da yine her zamanki gibi nce ev dertlerinden balayp lkenin sorunlarndan
konumaya getiler. Hkmet enflasyonu yzdeotuzda tutacana szvermiti, oysa
yzdesekseni buldu. Yzdeseksen, ha? Peki, ne olacak? Alamanya'ya Avustralya'lara ii
gnderdik, yine yetmedi. imdi de Sovyetler Birlii'ne ii gnderilecekmi. Gitmeye istekli
iiler yle ylmlar ki, sra kapmak iin birbirlerini ezmiler. Allah Allah!... Yahu,
komnist Rusya'ya bile ii gnderecekler ha? Parann komnisti, faisti, dini iman olur mu
arkada, para paradr, gelsin de nerden gelirse gelsin. Ben komnistin parasn alp cami
yaptrdktan, kuran kursu atktan sonra bir gnah yok ki... stelik sevab bile var.
Peki, bunun sonu nereye varacak birader? Allah sonumuzu hay-reylesin!
Efendim, memleketin btn geliri, aldmz d borlarn yllk faizini demeye bile
yetmiyormu. Deme yahu... Amerika'dan aldmz borlarla, salt eski borlarn faizini bile
zor dyormuuz. Allah Allah... Bu gidiin sonu nereye varr dostum?
Ayemef diye uluslararas bir kurulu var ya hani... Evet, ite o uluslararas para fonu mu
ne... Uluslararas demek, ne demek? A-merika demek... te bizim kendi memleketimizde
nereye ne yapacamza, neyi nasl yapacamza, fabrikamza, limanmza, yolumuza, her
eyimize, herbieyimize ite o karar verirmi... Yok yahu... Bak bunu bilmiyordum... Peki, bu
byle giderse ne olur...
Her gn, her akam hep bu konular konuulur... Her konumada ayn szlere aarlar! Yok
yahu!.. Allah allah!..
133
sna bask yapm saylacak. Git demeye de ii elvermiyor. Birlikte gitmeleri hi uygun
deil. Sonunda yle diyor:
- Avet... Msaide var... Velakin avvelden ben grecek, bilahara
sen..
Ftk Amca, o dolaylardaki sinemalarda oynayan btn filmleri seyredip "Hazret-i mer'in
Adaleti" adl yerli fimi uygun bulup karsna o filmi grebileceini sylyor. Necmiye...
Gen kadnn ad. Gidiyor sinemaya... Ftk Amcann ii prpr... Ertesi akam erkenden eve
dnyor. Oh, ok kr Necmiye evde...
Necmiyaa?
Efendim.
Ne yaptn ben yokken?
Necmiye yana yakla anlatmaya giriiyor!
- Ah, sorma...
Nasl sormasn, meraktan atlyor.
Ne oldu Nacmiya?
yle biey geldi ki bama, atm atm kaldm.
Ne geldi banda?
Necmiye saf saf anlatyor!
Senin sylediin sinemaya gitmek zere araflandm.
ok gzel.
ktm sokaa.
Avet?
Yolda giderken bir herif sokuldu yanma?
Bir herif?
- Evet... Ben gidiyorum, o da yanmda gidiyor. Ben gidiyorum,
o da gidiyor. Dur bakalm, ne olacak, diye merak ettim.
Ftk Amca ok bozulur ama, karsna belli etmemeye alarak o da ok am grnr!
Allah allah... Ban da ok merak ettim. Du bakali n'olecak?
Ben gidiyorum, o gidiyor... Byle yanmda. Dibimden ayrl
myor. Dur bakalm, n'olacak diyorum iimden...
Fa suphanellah... Du bakal n'olecak?
Bilet alyorum o senin dediin sinemaya... Aaa, adam da bilet
alyor. Ben sinemaya girdim, adam da girmez mi?
Bu kez Ftk Amca atik davranp karsndan nce sordu:
- Ve minelgaraip... Du bakal n'olecak? Sonra?
136
Sonra, ben bir koltua oturdum. O da yanmdaki bo koltua
oturmaz m?
Hayret! Du bakal n'olecak?
Iklar snd, film balad.
Eeee? Anlat Nacmiyaa?
139
KAZAN TREN
Biri-Buyurun efendim, rica ederim, byle buyurun! Bizim gazetecilere kar son derecede
eyimiz vardr. Yaaa...
Baka biri-Tebrik ederim beyefendi.
Ikincisi-Teekkr ederim. Ama anlayamadm, neyi tebrik ediyorsunuz?
Baka biri-Yeni kazannz...
Haaaa... Evet, evet... Kazan deil mi? Kazansz olmuyor be
yefendi... Kazan ok mhim...
Bfeye buyursanza... Bir aperatif... Vali Bey de terif edecek
ler. Neredeyse, bir yerden kar gelirler.
nc-Zhl'mizle bir yerden tanyoruz, ama nereden?
Baka nc? Simanz bana da hi yabanc gelmiyor. Sizi bir yerden gzm sryor.
Durun bakaym, siz mezbahaya yeni yaplan kapnn al trenine terif etmi miydiniz?
Maalesef... Efendim, trenleri ayn gne getiriyorlar, yetie
miyoruz. Bendeniz o gn, cam fabrikasna yeni bir baca ilavesi dolaysyle yaplan trene gitmitim.
Ah beyefendi, ben o trene maalesef gelemedim. Arkadalar
sylediler, bir erkestavuu varm, anlata anlata bitiremediler. Efendim, insan her tarafa birden yetiemiyor.
Durun, durun... Sizi imdi kardm, siz Japonya'dan satn al
nan geminin...
Tamam, geminin davetine gelmitim. Ben de sizi hatrladm.
141
"ATA'M ZNDEYZ!"
Atam, hl yayorsak: Edepsizlik sayesinde! Alt oku soruyorsan, Politika dehlizinde!
Hele partin senden sonra, Devrimlerin tavizinde! Vasfedeyim halimizi, Kalemime ver
izin de!
Yobazlarla gericiler, Onlar bizden daha zinde! "Atam, Atam..." derler ama Bir adnz var sizin
de...
Halklkla devletilik: Anlatamam, ok hazin de. oktanberi sahteciler, Ar eker her
vezinde!
Tek umut var, o da yalnz, Amerikan dvizinde!
Sorma Ata'm, halmz, Hal mi kald anlatacak., te geldik dizindeyiz! Yata yata ok
yorulduk, Tatil yaptk, izindeyiz!
Sanayide henz daha, Cafer iin lazm diye, Amerikan bezindeyiz! Geeceiz Avrupa'y Ama imdi
izindeyiz!
***
Hocamz var, hacmz var, Uan kua borcumuz var, El olunun azndayz! Ama bizi zor bulurlar,
Bahar, yaz, k izindeyiz!
Evet, doru sylemisin: "Trk milleti alkandr!" Biz de senin tezindeyiz! Dinlenmekten yorulduk
da, Onun iin izindeyiz!
Zinde kuvvet diye sz var, Kimse bilmez adresini, Ah zindeyiz, vah zindeyiz! Bugn deil, bu yl
deil, oktan beri izindeyiz!
ilerledik Ata'm yle, imdi grsen tanmazsn: Amerikan tarzndayz! Araan da bulamazsn, Otuz
yldr izindeyiz!
147
***
Ver hesab farkiyle, k yznn akyle, Kendine etme zahmet, sbat misbat hakkiyle.
Eferm olum Ehmet, Sen bu yolda devam et!
***
Baba, oul, kz, day, ekiversin cartay, Sen sasn, ben selamet, Atlatrsak vartay.
Eferm olum Ehmet, Sen bu yolda devam et!
149
151
BR DEL K
Hereyi biliyor bu herif,
Bilmedii ey yok.
Dinden imandan tut,
Yalanc dolmann yaplna dek.
Bilmekle de kalmad, Eek yerine koyup milleti, retti hereyi. rnein nasl abdest
edilir, Gusl abdesti almak iin Ne halt edilir.
Bir kendisi var hereyi bilen, Baka bilen yok sanyor. Herkes kendini bir bok sanr. Ama bu
herif, Kendini iki bok sanyor.
apa-Nroloji Klinii 5 Aralk 1983
ZATI DEVLETLER
lmnzden on yada yirmi yl,
Hadi diyelim elli yl sonra,
Kimseler bilmeyecek adnz sannz,
Hatta torunlarnz bile...
Bu yzden kayglanmayn hi,
Size bir iyilik yapmaktr amacm.
Sk sk adnz andm kitabmda ki,
Sonsuza dek btn dnya,
Az dolusu svp sayacak size.
Sevinin, artk lmszletiniz.
Benden iyilik budur zat- devletinize.
Nesin Vakf -19 Haziran 1988
153
BR OCUUN SORUSU
Baba!
Evet olum.
Dn gece uyuyamadm hi...
Neden olum?
Varsaymlar kurdum,
Dnp durdum.
Dnmenin yarar var.
Ama deil insann uykusu kaacak kadar. Hereyin bir karar olmal, Her konuda olmalsn
orta karar. Herey gibi dnmenin de, Az karar, ou zarar! Filesoflar demiler ki: "nsan
dnen hayvan!" Neydi uykunu karan?
- Din retmenimiz demiti ki derste
Mslmanlar lrse savata,
ehit olurmu.
ehitler giderken cennete,
Dmanlar da doru cehenneme!
-yledir elbette!
Yaralanp da lmezse gazi,
lrse ehit!
Yani Mslmansa insan,
lse de kazanl, lmese de...
Ona ne phe!
Ben de bunu dndm dn gece.
Irakllar da Mslman, Trkler de...
Evet olum, elhamdlillah...
Allah allah!..
Ne var bunda aacak?
Krfez'de sava oldu ya,
Trkiye'den kalkan uaklar
154
NDEKLER
NSZ
7
BR ANI
O GECEY YAZMAK
("Mainli Kz" adl kitaptan) 11
GLMECE OLMAYAN BR YK
TLS'Y SEVMEK
("Yetmi Yam Merhaba" adl kitaptan) 22
GLMECE YKLER
ALTI BEK ATLIKARINCADA
("Namus Gaz" adl kitapta") 33
DENZ AYAK ALTINDA
("Mahallenin Ksmeti" adl kitaptan) 41
SEYS ATI
("Bir Koltuk Nasl Devrilir" adl kitaptan) 45
DONLA AKA OLMAZ
("Bir Koltuk Nasl Devrilir" adl kitaptan) 52
GARBA AILAN PENCERE
("Ah Biz Eekler" adl kitaptan) 57
NASIL YAZI YORMUUM
("Deliler Boand" adl kitaptan) 62
PARLE VU FRANSIZCA
("nsanlar Uyanyor" adl kitaptan) 69
ALIRSINIZ CENNET
("BizAdam Olmayz" adl kitaptan) 75
SZN MEMLEKETTE
EEK YOK MU?
("Rfat Bey Neden Kanyor" adl kitaptan)
STKBALM OLMASA
("ihtilali Nasl Yaptk?"adl kitaptan)
ULUSAL KONUKSEVERLK
("tt Kuyruu" adl kitaptan) 103
SINIR STNDEK EV
("Fil Hamdi" adl kitaptan) 112
157