GENETIKA

bioloka disciplina koja se bavi nasljeivanjem

tj. prenoenjem svojstava sa roditelja na potomke .

HROMOSOMI tjeleca u elijskoj jezgri, graena od DNK i bjelanevina histona.

GENI osnovne jedinice nasljeivanja, dijelovi molekule DNK/hromosoma.

BIOLOKO
NASLJEIVANJE

Gregor Mendel

NASLJEDNI

MATERIJAL

dvojna spirala

HEMIJSKA STRUKTURA HROMOSOMA: DNA i HISTONI.

DIJELOVI HROMOSOMA
Telomera 1. Hromatida
2. Centromera
(primarno suzenje)
3. Krai krak p
4. Dui krak q

STRUKTURA DNK

Izmeu A i T se uspostavlja dvostruka hidrogenska veza

Izmeu G i C se uspostavlja trostruka H veza
Ai G su purinske; C i T pirimidinske baze;

DNK JE PRIMARNI NASLJEDNI MATERIJAL, A RNK POSREDNIK PRI

REALIZACIJI NASLJEDNE PORUKE.

VRSTE RNK: informaciona,

transportna i ribosomska

AUTOREPRODUKCIJA DNK REPLIKACIJA

DUPLIKACIJA DNK- DUPLIKACIJA HROMOSOMA DUPLIKACIJA ELIJE

BIOSINTEZA PROTEINA

Kariotip je broj hromozoma u tjelesnim elijama koji je stalan i karakteristian

za svaku bioloku vrstu.

KARIOGRAM - prikaz hromosomske garniture ovjeka

BROJ I
SASTAV
HROMOSOMA
TJELESNE
STANICE
DIPLODINA
HROMOSOMSKA
GARNITURA

SPOLNE
STANICE

HAPLOIDNA
HROMOSOMSKA
GARNITURA

ENA

MUKARAC

44a + XXh = 46 44a + XYh = 46

22a + Xh = 23

22a + Xh = 23
ili
22a + Yh = 23

Samo je jedan (par) hromosom(a) heterosomi vezan za

determinaciju pola, a sve ostale hromosme (22) zovemo autosomi.
Dakle, X i Y su spolni hromosomi, nositelji gena koji odreuju spol.

Hromosome iz para hromosoma tjelesnih stanica nazivamo homologim.

A dominantni alel
A recesivni alel

nasljeivanje gena za boju oiju

GENI nosioci nasljednih svojstava (npr. boja oi)

- prenose se na potomke spolnim stanicama
-u tjelesnim stanicama hromosomi/geni su u parovima
(2 gena tj. alela za 1 nasljedno svojstvo)
Aleli su varijante gena za isto svojstvo
-u spolnim stanicama hromosomi/geni su pojedinani
(1 gen za 1 nasljedno svojstvo)

Nasljeivanje spola u ovjeka:

spolni hromosomi u
tjelesnim stanicama
majke
XX

SPOLNE
STANICE
spolni hromosomi u
tjelesnim stanicama
oca

XX

XX

XY

XY

XY

Nasljeivanje spola
44+

22+

44+

22+

22+

KAKO JE OVO MOGUE?

(Prikai u predloenoj shemi i potkrijepi objanjanjem u nekoliko reenica!)

MAJKA(ravna kosa)

OTAC(ravna kosa)

DIJETE

kovrdava kosa

R-ravna kosa
r-kovrdava kosa
MAJKA(ravna kosa)
R

OTAC(ravna kosa)

DIJETE
r

kovrdava kosa

Mendelovi eksperimenti sa grakom

MONOHIBRIDNO KRIANJE
Razmatra se 1 osobina.

P RODITELJI (parentalna
generacija)
G- GAMETI
F1 PRVA FILIJALNA GENERACIJA
F2 DRUGA FILIJALNA
GENERACIJA
GENOTIP genetska osnova (sastav)
FENOTIP svojstva / osobine
(rezultat fenotipa)
GENOM svi geni organizma (elije).

Alelni parovi roditelja se

rastavljaju i rasporeuju u polne
elije.
Spajanjem polnih elija formiraju
se zigoti.

I MENDELOV ZAKON
UNIFORMNOSTI F1
GENERACIJE
NAKON KRIANJA ISTIH
VARIJETETA POTOMSTVO JE
JEDNAKO U ODNOSU NA
POSMATRANO SVOJSTVO
(ispoljava se dominantna osobina)

DIHIBRIDNO KRIANJE

P: AABB x
G: AB AB
F1: AaBb

aabb
ab ab

Razmatraju se 2 osobine.

F1XF1: AaBb x AaBb

G: AB. Ab. aB. Ab
AB.Ab.aB.ab

II MENDELOV ZAKON
PRAVILO SLOBODNOG
KOMBINOVANJA
/ SEGREGACIJE
PAROVI GENSKIH ALELA
SE SLOBODNO
KOMBINUJU TIJEKOM
GAMETOGENEZE.

Moderna genetika terminologija

1.

Gen je fundamentalna fizika jedinica nasljedstva (DNA) ije

postojanje moe biti potvreno varijacijama alela koji su smjeteni na
specifinom hromozomalnom lokusu
2. Lokus je genska lokacija na hromozomu ili unutar DNA molekule
3. Alel je specifina DNA sekvenca naena na lokusu gena; svaka
razliita DNA sekvenca na lokusu je razliit alel
4. Heterozigot je individua sa razliitim alelima na jednom ili vie lokusa
homolognih hromozoma i ove individue e proizvoditi razliite gamete
5. Homozigot je individua sa identinim alelima na jednom ili vie lokusa
homolognih hromozoma i ove individue e proizvoditi identine
gamete
6. Dominancija je mogunost jednog alela da fenotipino maskira efekt
drugog alela u heterozigotu
7. Recesivnost je alel u alelskom paru koji nije fenotipino ekspresiran
kada je drugi dominantni alel prisutan
8. Fenotip su zapaene osobine organizma koje su genetiki kontrolirane
i meusobno djeluju sa okolinom
9. Genotip je specifini alel ili genetski sastav individualnog organizma
10. Genom jednostruk ali kompletan sastav nasljedne tvari sadran u
haploidnoj hromosomskoj garnituri.