Počeci genetike-razvoj

genetike od Mendela do
danas
4. razred
Gregor Mendel- Povijesni prikaz otkrića u
križanje graška i
zakoni 1865. genetici
nasljeđivanja
De Vries, von Tchermak, Correns-
1900.
eksperimentalni dokazi Mendelovih
zakona nasljeđivanja na drugim
biljnim vrstama
Wiliam Bateson-
prvi upotrijebio riječ 1906.
genetika
Wilhelm Johansen -uvodi
1909. pojam gen

Watson i
Crick- otkriće 1953.
strukture DNA

James Watson -
1990.
počinje
projekt ljudskog
genoma
https://www.sutori.com/story/povijesni-prikaz-otkrica-u-genetici--
ae9igyabVHRYrtMJx9e8JNm9
 GENI, DNA I KROMOSOMI
• GEN- dio molekule DNA koji nosi informaciju za bjelančevinu ili molekulu RNA
• osnovna materijalna jedinica nasljeđa,
• oko 1000 parova nukleotida
• Nasljedna svojstva – veličina, oblik,boja, način razmnožavanja - ne nasljeđuje
se, nego se nasljeđuje DNA koja nosi gene
• DNA- građena od nukleotida ( dušićne baze, šećer pentoza i fosfatna skupina)
• REPLIKACIJA DNA - osnova nasljeđivanja

Lokus - područje na kromosomu

gdje se nalaze geni

• KROMOSOMI - građeni od DNA i bjelančevina

• čovjek 2n= 46 kromosoma
 Nasljedna tvar
• zbroj materijalnih čimbenika nasljeđa - skup gena
• Obilježja nasljedne tvari:
• 1.Pohranjivanje informacija
• 2. Sposobnost udvostručavanja
• 3. Stabilnost strukture
• 4. Mogućnost promjene
Ponovimo!
Riješite zadatke 7.-10. u radnoj bilježnici na stranici 35.
MONOHIBRIDNO KRIŽANJE
4. razred
• Gregor Mendel - češki redovnik
• pokusi s graškom (1856-1864)
• OSOBINE GRAŠKA:
1. dobro definiranana morfološka svojstva
2. Lako se uzgaja, jednogodišnja biljka
3. velik broj potomaka
4. Samooplodnja jer su prašnici i njuška tučka zatvoreni tako su
zaštićeni od peluda drugih oprašivača –KONTROLA OPRAŠIVANJA
5. čista linija-organizmi nastali samooplodnjom iz homozigota
 6. Puno varijeteta koji se razlikuju u lako prepoznatljivim
karakteristikama
pratio je boju cvijeta, položaj cvijeta, oblik mahune, boju
mahune,duljinu stabljike, boju sjemenke, teksturu
sjemenke(glatka, naborana)

VARIJETET=ISTA VRSTA NASTALA SELEKCIJOM RAZLIČITIH SVOJSTAVA

 KONTROLA
• utvrdio da se radi o čistim linijama što znači da se
neko svojstvo javlja konstantno i nepromijenjeno kroz
nekoliko generacija nakon samooprašivanja
• pustio je da i dalje rastu ne križane biljke pod istim
uvjetima
 OZNAKE U GENETICI
P - parijentalna generacija- roditelji
F1, F2 - potomci - filijalna ili sinovljeva generacija
• Dominantno svojstvo - dolazi do izražaja (AA, BB, CC)
• Recesivno svojstvo – potisnuto svojstvo, dolazi do
izražaja samo u homozigotnom statusu (aa)

visok rast je dominantno svojstvo

• aleli -alelni geni, homologni geni- naziv za dva
alternativna gena koja određuju istu osobinu,
• u stanicama uvijek dolaze u paru
• nalaze se na paru homolohnih kromosoma
• Multipli aleli - više gena za 1 svojstvo
• npr. krvne skupine određene su s 3 alela A,B i O.
• Specifični proteini aglutinogen A i B
• Homozigoti - jedinke koje nose identične alele (AA, BB)
• Heterozigoti - jedinke koje nose različite alele (Aa, Bb)
• Genotip - svi geni jednog organizma
• Fenotip- svako svojstvo ( izgled ili funkcija) organizma nastalo
kao rezultat djelovanja genotipa i okoliša.
• Zadatak: U bilježnicu nacrtajte dva para homolognih
kromosoma i označite dominantno-recesivne odnose za
pojedina svojstva.
MONOHIBRIDNO KRIŽANJE S DOMINACIJOM
• Zadatak: Križaj homozigotni visoki grašak i homozigotni niski, gdje je
alel za visoki rast dominantan . Napiši potomke F1 i F2 generacije.
• A - alel za visoki rast
• a - alel za nizak rast
• P genotip AA x aa
• Gamete A A a a
• F 1 genotip Aa Aa Aa Aa
• Fenotip - svi potomci su visokog rasta
• F1 genotip Aa x Aa
• Gamete A a A a
• F2 genotip AA Aa aA aa
• Fenotip - 3 visoka graška i 1 nizak
Genetičko križanje graška
MONOHIBRIDNO INTERMEDIJARNO
KRIŽANJE
• križanje gdje nema dominantnog alela nego se
pojavljuje srednji prijelazni tip između dva roditelja.
• Zadatak: Križaj homozigotnu crvenu zijevalicu s
homozigotnom bijelom, gdje nema dominantnog
alala. Napiši potomke F1 i F2 generacije.
• Aleli za crveno = a1 za bijelo a2
• P genotip a1a1 x a2a2
• Gamete a1 a1 a2 a2
• F1 genotip a1a2 a1a2 a1a2 a1a2
• Fenotip - ružičaste zijevalice
• F1 genotip a1a2 x a1a2
• Gamete a1 a2 a1 a2
• F2 genotip a1a1 a1a2 a2a1 a2a2
• Fenotip 1crvena 2 ružičaste 1 bijela
 Intermedijalno križanje bez dominacije

✓pojavljuje se srednji prijelazni tip

između dva roditelja
✓U F2 generaciji omjer je 1:2:1.
 Jednoličnosti /uniformnosti/
generacije F1
✓križaju li se homozigotni roditelji - jedinke čiste linije u F1 generaciji
✓Homozigot stvara uvijek samo jednu vrstu gameta jer nosi
identične alele za neko svojstvo
✓potomci koji su međusobno jednaki po genotipu i fenotipu.

HOMOZIGOT DOMINANTAN
HOMOZIGOT RECESIVAN
 1.Mendelov zakon- Zakon radvajanja (segregacije)

• paralela za neko svojstvo razdvaja se ili

segregira tijekom stvaranja gameta.Fizička
osnova segregacije alela je razdvajanje
kromosoma tijekom anafaze I i sestrinskih
kromatida u anafazi II.
1. Ženka i mužjak zamoraca imaju crnu boju krzna te daju potomke
s crnim i s bijelim krznom.
•Napravi shematski prikaz križanja.
•Kojih su genotipova roditelji?
•Koje je svojstvo dominantno, a koje recesivno?
• Kako zovemo ovakvo križanje?
2. Križali smo zijevalicu ružičastog fenotipa sa zjevalicom
crvenog fenotipa, a radi se o intermedijalnom nasljeđivanju
•Napravi shematski prikaz križanja.
•Kojih su genotipova roditelji?
•Kako zovemo ovakvo križanje?
•Koji je omjer fenotipova F1 generacije?

RJ .1. b) crno Aa x Aa crno;

c) alel za crnu boju krzna je dominantan, a za bijelu boju je recesivan;
d) monohibridno križanje s dominacijom.
2. b) crveno a1a1 x a1a2 ružičasto;
c) monohibridno intermedijarno križanje;
d) 1:1.