BUKU SUMBER

SAINS SUKAN
TUNJANG 2 :
ANATOMI DAN FISIOLOGI
Unit 1 Pengenalan Anatomi dan Fisiologi
1.1 Sains Anatomi dan Fisiologi

1.2

a.

Anatomi
Anatomi ialah kajian terhadap struktur-struktur tubuh badan dan
perkaitan antara setiap struktur tersebut. Anatomi berasal
daripada perkataan Yunani ana bermaksud asingkan dan
tome bermaksud memotong.

b.

Fisiologi
Fisiologi ialah kajian tentang fungsi struktur tubuh.

Organisasi Struktur Manusia

Tubuh manusia mempunyai banyak aras struktural yang berbeza
kompleksitinya. Aras struktur yang paling rendah ialah aras kimia.
Pada aras ini, atom-atom bergabung untuk membentuk molekulmolekul. Molekul-molekul ini seterusnya bercantum secara khusus
untuk membentuk pelbagai jenis sel yang menjalankan tugas yang
berbeza. Sel-sel ini merupakan unit paling ringkas bagi semua
kehidupan.
Berbeza dengan organisma ringkas yang terdiri daripada satu sel
sahaja, manusia ialah organisma multisel. Sel-sel yang serupa
mengelompok membentuk tisu yang melaksanakan fungsi umum.
Organ yang terdiri daripada gabungan dua atau lebih tisu yang
berbeza untuk menjalankan tugas khusus untuk tubuh. Organ-organ
tertentu dikelompokkan untuk membentuk suatu sistem organ tubuh
yang berkerjasama untuk mencapai tujuan yang sama. Semua sistem
organ ini membentuk organisma yang mewakili aras tertinggi
organisasi struktural iaitu, aras organisme (Rajah 2.1).

41

BUKU SUMBER
SAINS SUKAN
Rajah 2.1

Aras Organisasi Struktural Manusia

ARAS SISTEM

Sistem Kardiovaskular
ARAS ORGAN
Organ Jantung

ARAS TISU
Tisu Otot Jantung
ARAS MOLEKUL
ARAS SEL

Filamen Protein
Sel Otot Jantung

Sumber: Martini , F.H. (2001), Fundamentals of Anatomy and Physiolog y, 5th.ed., Prentice Hall

1.2.1

Sistem-sistem Tubuh

Jadual 2.1 Sistem tubuh badan

42

Sistem

Bahagian dalam sistem

Fungsi Sistem

1. Integumentari (kulit)

Kulit

1. Melindungi tisu-tisu dalaman

tubuh daripada kecederaan.
2. Bersifat kalis air, membantu
mencegah kehila ngan air
dalam badan.
3. Peka kepada rangsangan
sakit, sejuk, kepanasan,
tekanan dan sentuhan.
4. Menyingkirkan bahan kimia
semasa perpelu han seperti
air, asid urik dan garam
mineral berle bih an.

BUKU SUMBER
SAINS SUKAN
Sistem

Bahagian dalam sistem

Fungsi Sistem

2. Rangka

Tulang

1. Menyokong berat badan.

2. Melindungi
organ-organ
lembut di dala m tubuh
seperti otak, saraf tunjang
(spina korda), jantung dan
paru-paru.
3. Memberi
bentuk
dan
mengekalkan bentuk badan.
4. Menyediakan tempat untuk
pelekatan otot-otot rangka.
5. Tuas untuk pergerakan
badan.
6. Menghasilkan sel-sel darah
merah dan sel darah putih
dan pla tele t di dala m sumsum merah tulang.

3. Otot

Kartilej

Ligamen

Sendi

Otot
x

4.

Saraf
Saraf

Tendon

Otak
Saraf tunjang
Saraf periferi
x

Organ reseptor

1. Mengekalkan postur tubuh.

2. Menghasilkan pergerakan
3. Menghasilkan haba melalui
aktiviti sel di dalam otot.
4. Menstabilkan sendi.
5. Mengartikulasi antara otot
dengan tulang.

1. Mengesan, menerima dan

bergerak bala s terhadap
rangsangan yang diterima.
2. Menyimpan maklumat yang
diterima.
3. Mengawal dan menyela ras
aktiviti tubuh.

43

BUKU SUMBER
SAINS SUKAN
Sistem

Bahagian dalam sistem

Fungsi Sistem

5. Endokrin a

Kelenja r seperti pituitari, tirio d

dan adrenal

Mengawal dan menyelaraskan

fungsi tubuh melalu i hormon
yang dirembeskan ke dalam
aliran darah.

6.

Jantung
Salur darah

1. Jantung mengepam darah

ke seluruh badan.
2. Mengangkut
gas-gas
respiratori, nutrien, hormon
dan bahan buangan .

Nodus limfa
Salur limfatik
Timus
Organ limfoid
Tonsil

1. Sebagai sistem imunisasi

tubuh kerana mempunyai
sel darah putih (le ukosit).
2. Menghasilkan limfosit
3. Mengangkut bahan kumuh
dari tisu ke sistem darah
untuk diu raikan oleh hati.
4. Mengangkut
hasil
pencernaan untuk diserap
ke dala m lakteal.

Kardiovaskular

7. Limfatik

44

BUKU SUMBER
SAINS SUKAN
Sistem

Bahagian dalam sistem

Fungsi Sistem

8. Respiratori

Hidung
Farinks
Trakea
Bronkus
Paru-paru

1. Membekalkan oksigen ke
dalam
darah
dan
menyingkirkan
karbon
dioksida.
2. Pertukaran gas oksigen dan
karbon dioksid a
antara
paru-paru.
3. Mengekalkan keadaan dan
persekitaran dalaman tubuh
yang stabil (homeostasis).

9. Pencernaan

Mulut
Esofagus
Perut
Pankreas
Hepar
Ileum
Usus besar
Rektum

1. Memecahkan
makanan
kepada
unit-unit yang
ringkas untuk diserap ke
dalam
darah
untuk
kegunaan aktiviti sel.
2. Mengkumuhkan
sisa
pencernaan sebagai bahan
najis.

10. Urinari

Ginjal
Ureter
Pundi kencing
Uretra

1. Menyingkirkan bahan kumuh

darip ada darah.
2. Mengawal isipadu dan
komposisi bahan kimia.
3. Mengimbangkan paras asid
dan alkali dala m darah.

45

BUKU SUMBER
SAINS SUKAN
Sistem

Bahagian dalam sistem

Fungsi Sistem

11. Reproduktif

(a) Lela ki

1. Menghasilkan zuriat.
2. Menghasilkan hormon seks.

Penis

Testes

Vesikel semen

Kelenja r prostat

Uretra

(b) Perempuan
x

Ovari

Tiub falio pio

Uterus

Vagina

Sumber : Marieb, N.M. (1997), Ess enti als of H uman Anatomy and Physiology,
5th ed.,C ummings Publishing Company Inc., California.

1.2.2

Hubungkait Sistem Tubuh

Setiap sistem mestilah berfungsi dengan berkesan dan bertindak
secara harmoni dengan sistem lain untuk kemandirian organisma.
Hubungkait sistem-sistem tubuh dapat dilihat pada contoh yang
berikut :

46