UNIVERZITET U TUZLI

Filozofski fakultet
Odsjek: Pedagogija-psihologija
Nastavni kolegij: Metodologija istraivanja I
Mentor: dr. sci. Mirzeta Hadi-Suljki, vanr. prof.

Utjecaj vrnjaka na organizaciju

slobodnog vremena mladih
(idejni projekat)

Student: Aldijana Bei

Index: IX-1091 /08

Tuzla, juni 2010.godine

SADRZAJ
UVOD..............................................................................................................................2
I TEORIJSKO-NAUCNO RAZMATRANJE PROBLEMA....................................3
1.DEFINISANJE OSNOVNIH POJMOVA....................................................................4
1.1.Slobodno vrijeme........................................................................................................4
1.2.Odgoj..........................................................................................................................4
1.3.Obrazovanje................................................................................................................4
1.4.Interesovanje...............................................................................................................4
1.5.Socijalizacija...............................................................................................................4
1.6.Individualizacija.........................................................................................................5
1.7.Integracija...................................................................................................................5
1.8.Vrsnjaci.......................................................................................................................5
1.9.Organizovanje.............................................................................................................5
2.PREGLED RANIJIH ISTRAZIVANJA........................................................................7
II METODOLOGIJA ISTRAZIVANJA.....................................................................8
1.DEFINISANJE I ZNACAJ PROBLEMA ISTRAZIVANJA........................................8
1.1.Teorijski znaaj...........................................................................................................8
1.2.Prakticni znaaj...........................................................................................................8
1.3.Drustveni znaaj..........................................................................................................9
2.CILJ ISTRAZIVANJA..................................................................................................9
3.ZADACI ISTRAZIVANJA...........................................................................................10
4.GLAVNA HIPOTEZA..................................................................................................10.
5.PODHIPOTEZE............................................................................................................10
6.UZORAK.......................................................................................................................11.
LITERATURA................................................................................................................12

UVOD

Predmet ovog istraivanja je znaaj vrnjaka kao socijalne grupe u kvalitetnom

iskoritavanju slobodnog vremena.
U ispunjavanju zadataka osnovne kole slobodne aktivnosti uenika zauzimaju
znaajno mjesto. One, uz nastavu, ine vanu oblast vaspitno-obrazovne djelatnosti.
Slobodne aktivnosti uenika mogu se organizovati u oblasti kulture, umjetnosti,
fiskulture, sporta, nauke, tehnike, proizvodnje, igre, zabave i drugih oblika rekreacije.
Njihovo organizovanje zasniva se na principima dobrovoljnosti, slobode u izboru
aktivnosti i uenike samouprave. Zbog svog karaktera one mnogo doprinose
proirivanju i bogaenju sadraja vaspitnog rada u koli, buenju i zadovoljavanju
pozitivnih tenji i interesovanja uenika. One dovode do svestranijeg i potpunijeg
razvijanja svih individualiteta svake linosti, odnosno graana nae zajednice.
Da bi osnovna kola ispunila zadatke koji stoje pred njom, neophodno je da se
ostvari najtjesnija povezanost izmeu nastave i svih drugih vaspitno-obrazovnih
djelatnosti u koli, ukljuujui najprije slobodne aktivnosti uenika. Neophodno je
obezbijediti jedinstveno i skladno djelovanje svih faktora znaajnih za vaspitanje uenika
u jednoj koli. Osim toga, nuno je stalno voditi borbu za harmonino vaspitno
djelovanje u pravcu realizacije cilja vaspitanja izmeu kole i svih ostalih vankolskih
faktora, posebno vrnjaka.
Ve danas, tehnika i tehnika dostignua zasnovana na naunim otkriima, igraju
u ivotu ljudi veoma znaajnu ulogu. Nema oblasti ivota ljudi u koju oni nisu prodrli.
Tehnika je ve danas dala poseban peat vremenu u kome ivimo. Stoga i ne udi
injenica da su interesovanja ogromnog broja djece okrenuta upravo ka toj oblasti
djelatnosti.

I TEORIJSKO-NAUNO RAZMATRANJE PROBLEMA

Slobodno vrijeme je vrijeme koje pojedinac ispunjava i oblikuje prema vlastitim
eljama, bez bilo koje obaveze ili nude. To je sastavni dio ovjekove aktivnosti, vrijeme
izvan profesionalnih, porodinih i drutvenih obaveza, u kojem pojedinac po svojoj volji
odabire oblike i sadraje odmora, razonode i stvaralatva.
Slobodno vrijeme javlja se uporedo s pojavom civilizacije, od pojave klasa
granica izmeu rada i slobodnog vremena odreena je klasnom pripadnou. Savremeni
tehniki napredak donosi skraivanje radnog vremena, pa slobodno vrijeme dobija novi
vid: vie nema samo kompenzacionu ulogu, da se radnik odmori kako bi mogao bolje
opet raditi, pa vie ne moe ostati samo sadraj pojedinca, nego dobija i nunu oznaku.
S pozicije djeteta, slobodno vrijeme je ono vrijeme u toku dana u kojem se
isprepliu brojni i raznovrsni utjecaji i sadraji, pozitivni i negativni, organizirani i
spontani, koji dopunjuju ili rue ono to prua porodica i kola. Kako je dijete bie u
razvoju, kojemu je potrebna podrka i pomo odraslih, ne moe se samom djetetu ostaviti
da se snalazi i angaira u slobodnom vremenu, ve mu u tome treba pruati poticaje i
usmjerenja, te stvarati povoljne uvjete za razvoj odabranih djeijih interesa i sklonosti.
Pedagoki aspekti slobodnog vremena mladih toliko su obimni i sloeni da
zahtijevaju i omoguuju da ih prouava, tumai i razrauje posebna pedagoka disciplina
pedagogija slobodnog vremena.
U slobodnom vremenu djeca pokazuju razliita interesovanja. Govori se npr. o
pozitivnim i negativnim, irokim i uskim, aktivnim i pasivnim, nezrelim i zrelim,
difuznim i kristalizovanim, objektivnim i subjektivnim interesovanjima i slino.
Interesovanja se najee razvrstavaju prema sadraju, te se govori o interesovanjima za
tehniku, nauku, filozofiju, knjievnost, muziku, slikarstvo itd.
Interesovanja se, takoer, mogu polarizovati u vrlo iroke skale: interesovanja za
intelektualne nasuprot interesovanju za manuelne aktivnosti, interesovanja za ljude
nasuprot interesovanju za stvari, interesovanja za sadanjost nasuprot interesovanju za
budunost i slino.

1.DEFINISANJE OSNOVNIH POJMOVA

Prije nego se daju bilo kakve odrednice i udje u detaljniju razradu date
problematike bilo kog, pa samim tim i ovog istrazivanja, svakako da je nuzno
prvenstveno dati bar krace odredjenje osnovnih pojmova na koje ce se nailaziti tokom
istrazivanja, odnosno pojmova od kojih je satkana sama srz problema kojim se
istrazivanje bavi. U ovom sluaju to su sljedeci pojmovi;
1.1.SLOBODNO VRIJEME vrijeme koje pojedinac ispunjava i oblikuje prema
vlastitim eljama, bez bilo koje obaveze ili nude. To je sastavni dio ovjekove
aktivnosti, vrijeme izvan profesionalnih, porodinih i drutvenih obaveza, u kojemu
pojedinac po svojoj volji odabire oblike i sadraje odmora, razonode i stvaralatva.
1.2.ODGOJ stalna i nuna funkcija ljudi i njihovog drutvenog ivota,
historijski promjenljiva kategorija, drutvena praksa ljudi, odnosno drutveno-pedagoki
proces razvoja ovjekove individualne i drutvene osobenosti.
1.3.OBRAZOVANJE obuhvata usvajanje odreenog sistema znanja, formiranje
praktinih umijea i navika, a to je pretpostavka i temelj razvitka spoznajnih snaga i
sposobnosti, oblikovanje znanstvenog pogleda na svijet, za povezivanje znanja s
praktinom, profesionalnom i bilo kojom drugom djelatnou.
1.4.INTERESOVANJE svojevrsne manje ili vie sloene organizacije razliitih
osobina linosti koja pod uticajem socijalnog uenja i line aktivnosti osobe postaje
trajna i stabilna dispozicija za odreeni nain subjektivnog doivljavanja i praktinog
djelovanja u odnosu na objekat u vezi s kojim je steena.
1.5.SOCIJALIZACIJA podrutvovljavanje neega, npr. svojine upravljanja,
porodinih funkcija, obrazovanja, vaspitnih postupaka. To je proces u kojem pojedinci
usvajaju drutveno korisne i poeljne obrasce ponaanja i stiu osobine svojstvene

lanovima drutvene zajednice u kojoj ive, proces socijalne integracije pojedinca kojom
se obezbjeuje uspjeno funkcionisanje i obnavljanje drutva.
1.6.INDIVIDUALIZACIJA tenja da se programi i metode rada koliko god je
to mogue prilagode odgojno-obrazovnim mogunostima i potrebama uenika.
1.7.INTEGRACIJA proces tokom koga se organska, psiholoka i socijalna
svojstva osobe kombinuju i organizuju u kompleksnu cjelinu na viem nivou.

1.8.VRNJACI osobe iste ili sline starosne dobi, bez obzira na spol. Obino
se, u naem podneblju, pod pojmom vrnjaci podrazumijevaju djeca priblino iste
starosne dobi koja zajedno pohaaju kolu ili zajedniki provode svoje slobodno vrijeme.
1.9.ORGANIZOVANJE podrazumijeva nain na koji osobe planski
osmiljavaju izvedbu odreenih aktivnosti, u smislu vremena, izbora aktivnosti i naina
izvoenja.

2.PREGLED RANIJIH ISTRAZIVANJA

Brojna istrazivanja su pokazala nuznost ukljucivanja djece u vannastavne aktivnosti,
igraonice, omladinske centre i slicna interakcijska okruzenja, koja doprinose
usadjivanju radnih navika

kod djece i adolescenata, sto dalje vodi ka razvoju

postojeeg potencijala pojedinca i formiranju produktivne linosti.

Sociolozi smatraju da je djecu potrebno jos od ranog djetinjstva usmjeravati, uciti i
narocito navikavati na sadrzajno provodjenje slobodnog vremena.
Jedan od temeljnih zadataka slobodnih aktivnosti u skolama jeste pokusaj ublazavanja
aktuelne zapostavljenosti sporta, rekreacije, natjecanja, socijalnih okupljanja i
zblizavanja.
Smisao tih aktivnosti nije da postoje u skoli zbog nje same, vec zbog toga da postanu
trajna i stabilna kultura ucenika svih uzrasta.
5

U nastavku ovog poglavlja biti ce navedena tek neka od istrazivanja koja potvrdjuju gore
navedene postavke.
Jedno od takvih istrazivanja sazeto je u prilogu Pomoc vrsnjaka vrsnjaku,gdje autorica
Vera Susic, pregledno i poucno pise o programu vrsnjacke pomoci koji se provodi sa
ucenicima sedmih i osmih razreda, te srednjoskolcima.
Cilj programa jeste podizanje kvalitete zivota mladih, te promoviranje pozitivnih
vrijednosti i zdravih stilova zivljenja, a tako se neposredno smanjuje rizik za nepozeljna
ponasanja.
Posebno vrijednim isticem navodjenje rezultata kvalitativne evaluacije u kojoj su mladi,
sudionici programa, naveli sta su naucili tijekom sudjelovanja, kao npr.da traziti pomoc
nije znak slabosti vec brige za sebe, a da pruzanje pomoci nije znak nadmoci vec brige za
ljude.Ova i slicna zapazanja vrlo su poticajna za daljnji rad u ovom podrucju.
Sljedece istrazivanje koje cu navesti jeste ono koje je prikazala i analizirala Mira Klarin u
prilogu Interakcija medju mladima,sluzeci se temeljem empirijskog istrazivanja.
Ona je analizirala vrsnjacki doprinos prilagodbi mladih. U istrazivanju je sudjelovalo 263
zadarskih ucenika oba spola 4.,6., i 8. razreda.
U radu se posebna paznja posvecuje socijalnoj interakciji, prosocijalnom ponasanju i
potrebi za druzenjem.
Jasno je utvrdjeno i objasnjeno na koji nacin pozitivni socijalni odnosi pridonose razvoju
slike o sebi i socijalnoj kompetenciji mladih. Uz to se istice i vaznost vrsnjaka u
smanjivanju osjecaja usamljenosti kod predadolescenata i adolescenata.
Rad zavrsava naglasavanjem znacaja centra za mlade kao mjesta koje moze sustavno
poticati razvoj prosocijalnog ponasanja i drugih psihosocijalnih obiljezja koja
omogucavaju mladima da razumiju i integriraju vrijednost altruizma.
Dakle, na osnovu izlozenog sasvim je ocigledna nuznost pruzanja prilike mladima da
svoje slobodno vrijeme ispunjavaju onim aktivnostima koje ce im pruziti najvise

mogucnosti da se maksimalno angaziraju i ukljuce svoje snage i sposobnosti, sto ce

naposlijetku uticati na njihov fizicki, duhovni, obrazovni i socijalni razvoj.
Iskustva

koja

se

temelje

na

empirijskim

istraivanjima

ovoga

veoma

slojevitog,komplesnog problema,ukazuju na mnoga nerijeena pitanja slobodnog

vremena,a koja se ponekad dramatino reflektuje na nain ivota, ostavljajui pri tome
snaan trag zajednice,kao i faktora odgoja(agensa socijalizacije, Medeju kojima su
najznaajniji porodica, kola i drutvo)u organizaciji slobodnog vremena.
Pri tome se,naravno,ne smije otii u krajnost pa u organizaciji slobodnog vremena
oduzeti slobodu mladim ljudima.

II METODOLOGIJA ISTRAIVANJA

1.DEFINICIJA I ZNACAJ PROBLEMA ISTRAZIVANJA

Problem kojim se bavi ovaj rad sastoji se u sagledavanju uticaja vrnjaka na organizaciju
slobodnog vremena ,uzevi u obzir da se to vrijeme moe koristiti na drutveno pozitivan
i negativan,te kulturan i nekulturan nain.
Sve ljude,kako stare tako i mlade,treba osposobiti da znaju kulturno, pedagoki
svrhishodno provoditi svoje slobodno vrijeme.
S druge strane treba upoznati i prouiti nekontrolisane utjecaje koji djeluju u slobodnom
vremenu,a kada su mladi u pitanju akcenat naroito treba staviti na utjecaj vrnjaka koji
vrlo cesto ni sami ne znaju da razlikuju dobre od loih ,pozitivnih od
negativnih,produktivnih od neproduktivnih naina djelovanja,te je s toga nuno utvrditi
njihovo odgojno znaenje i regulisati ga,tj.potiskivati negativno i pojaavati pozitivno
djelovanje,u emu i jeste pravi smisao odgoja u slobodnom vremenu.
1.1 TEORIJSKI ZNACAJ ISTRAZIVANJA
Teorijski znaaj istraivanja ogleda se u osposobljavanju ovjeka za ljudsko osmiljanje
provodjenja slobodnog vremena.
U ovjeku je neophodno razviti potrebu da se,u saglasnosti sa svojim prirodnim
sklonostima,interesima

sposobnostima,aktivira

na

kulturnom,umjetnickom,

znanstvenom,tehnickom ili bilo kojem drugom podrucju.Takvo angairanje i takav odgoj

osposobljava pojedinca za raznolik,bogat,raznovrstan,zdrav i kulturan ivot te ga ini
sklonijim mnogim sadrajima i vrednotama.
1.2. PRAKTICNI ZNACAJ ISTRAZIVANJA
Praktini znaaj istraivanja ogleda se u tome sto se slobodno vrijeme uzima kao vrijedan
initelj svestranog razvitka covjeka.Ono vrsi jak uticaj na ovjekov ivot i kakvou
zivljenja,sto bi znailo da poze podupirati proces stjecanja znanja,sirenja spoznajnog
horizonta,obogacivanje

emocionalnog

zivota,razvijanje

psihofizikih

snaga

sposobnosti,oblikovanje umijea i navika,postizanje samostalnosti i drustvenosti,odnosno

tjelesnog,intelektualnog,estetskog,radnog i moralnog oblikovanja covjeka.U tom smislu

ono treba sluiti mnogostranom tjelesnom,duhovnom i moralnom razvitku osobenosti.
Tako inteligentno,razumno i kulturno koritenje slobodnog vremena,danas postaje jedan
od najvanijih pedagoskih zahtjeva u svijetu i kod nas.
S pedagoskog stajalita ono mora biti osmisljeno,smisleno oblikovano i organizovano
tako da omoguuje pojedincu da se bavi kulturnim i vrijednim djelatnostima koje ga
potvrdjuju i sve vise jaaju njegovu covjecnost.

1.3. DRUSTVENI ZNACAJ ISTRAZIVANJA

Drutveni znaaj ovog istraivanja ogleda se u tome sto je slobodno vrijeme jako bitan
imbenik integracije pojedinca u drutvu te njegovog psihikog i fizikog razvoja.Svi
ljudi koriste svoje slobodno vrijeme prema svojim mogucnostima,sposobnostima,a
ponajvie prema svojim zemljama.
Mlade ljude i njihov nain provodjenja slobodnog vremena karakterizira injenica da je
to vrijeme kada ih ne koce pravila i norme koja su vise-manje prisiljeni potivati kod
kue ili u koli.
Slobodno vrijeme mladih prikazano je kroz elemente-hobi,igre,zabava,drustvene
aktivnosti.
Na kraju se iznosi potreba za odgojem za slobodno vrijeme,koje bi imalo za funkciju
razluivanje dobrih i loih naina provodjenja slobodnog vremena.

2.CILJ ISTRAZIVANJA
Polazei od uoenog i naznaenog problema, cilj ovog rada bio je istraiti, kritiki
analizirati, utvrditi i interpretirati kako mladi provode slobodno vrijeme i da li vrnjaci
imaju uticaja na kvalitetu provoenja njihovog slobodnog vremena. Na osnovu rezultata
istraivanja dati skromne prijedloge kako da se isprave i uklone eventualne greke
ukoliko je uticaj vrnjaka negativan, te kako da se doprinese poboljanju kvalitete
provoenja njihovog slobodnog vremena.
9

3.ZADACI ISTRAZIVANJA
U odnosu na definirani problem i u odnosu na postavljeni cilj, pred ovo
istraivanje je postavljeno vie zadataka;
1. Utvrditi koliko mladi imaju slobodnog vremena.
2. Utvrditi kako mladi najee provode svoje slobodno vrijeme.
3. Utvrditi da li kola organizuje slobodne aktivnosti za uenike?
4. Utvrditi koji uenici, obzirom starost, vie uestvuju u slobodnim aktivnostima
koje organizuje kola.
5. Utvrditi da li vrnjaci utiu na izbor slobodnih aktivnosti.
6. Utvrditi da li je vei uticaj vrnjaka kod mlaih ili kod starijih uenika.

4.GLAVNA HIPOTEZA
S obzirom na zadati cilj ovog istraivanja, i na teorijska saznanja, kao i na naa
dosadanja iskustva pretpostavljamo da mladi svoje slobodno vrijeme preteno koriste
kroz igru i da vrnjaci utiu na organizaciju slobodnog vremena i na njegovu kvalitetu.

5.PODHIPOTEZE
Polazei od glavne hipoteze pred ovo istraivanje postavili smo nekoliko
podhipoteza,
1. Pretpostavljamo da mladi imaju dovoljno slobodnog vremena.
2. Pretpostavljamo da mladi provode svoje vrijeme preteno uz TV ili igrice

10

3. Pretpostavljamo da kola organizuje slobodne aktivnosti za uenike.

4. Pretpostavljamo da mlai uenici vie uestvuju u slobodnim aktivnostima koje
organizuje kola.
5. Pretpostavljamo da vrnjaci imaju uticaja na izbor slobodnih aktivnosti.
6. Pretpostavljamo da je vei uticaj vrnjaka kod mlaih uenika.

6.UZORAK
Populacija u istraivanju e obuhvatiti uenike osnovne kole Branska Malta, a
uzorak e initi uenici po dva odjeljenja iz 6. i 8. razreda.

LITERATURA
1. Bozovic R.,(1979), Iskuenja slobodnog vremena ,Beograd;Mladost
11

2. Martinovic
T.,(1977),
Slobodno
vrijeme
i
savremeno
drutvo
,Zagreb;Informator
3. Hadzic-Suljkic M.,(2009), Metodologija istraivanja u odgoju i obrazovanju
,Tuzla;PrintCom.
4. Potkonjak N.,Simlesa P.,(1989), Pedagoka enciklopedija ,Beograd;Zavod za
udbenike i nastavna sredstva
5. Klarin M.,Milisa Z.,Vrkic J.,(2006), Izvankolske potrebe mladih grada
Zadra,Zadar;Znanstvena knjinica

12