Bayani sa Panahon ng Kontemporaryo

I.

Panimula:
Sa lahat ng parte ng mundo, hindi nawawala sa kultura ng isang bayan ang mga kwento

ng mga bayani1. Mga kwento ng mga ordinaryong tao na nagkaroon ng lakas ng loob at
paninindigan upang harapin ang mga kasamaan ng mundo. Ang mga kwento ng mga bayani ang
nagsisilbing inspirasyon at nagbibigay ng lakas ng loob sa mga tao. Ang mga bayani ng ibatibang kultura ay hindi kinakailangan maging isang tao, maari itong maging isang karakter mula
sa komiks o karakter mula sa isang libro.
Sa tradisyunal na pagbibigay kahulugan ng mga diksunaryo sa salitang bayani, ang salitang
bayani ay nagngangahulugan ng isang tao na nagpapakita ng katapangan 2. Isa lamang ito sa
madaming tradisyunal o luma na kahulugan ng salitang bayani, at katulad ng lahat ng bagay sa
mundo, ang kahulugan ng bayani ay nagkakaroon ng pagbabago. Umaayon sa panahon at sa
teknolohiya ang pagtingin ng mga tao sa bayani. Ang mga bayani noong panahon ng prekolonyal ay iba sa mga bayani sa kasalukuyang panahon. Kasabay ng pagbabago sa panahon at
sa kahulugan ng bayani, nagbabago din ang konsepto at persepsyon ng mga tao tungkol sa
bayani.
Sa kaslukuyan, ang mga bayani ay hindi lamang nabubuhay sa kwentong bayan o mga epiko,
nabubuhay ang mga bayani sa ibat-ibang mga medium, katulad ng komiks at pelikula, at
nabubuhay din sila sa mga ordinaryong mga tao na nakakasalamuha ng bawat isa.
1 Campbell, Joseph, The Hero with a Thousand Faces, New World Library, California, 2008, p. i.
2 http://www.merriam-webster.com/dictionary/hero

II.

Bayani sa Panahong Kontemporaryo

Sa tuwing babangitin ang salitang bayani, unang maiisip ng lahat ay ito ay isang tao.

Matapos ang kolonyal na panahon, nagkaroon ng kalayaan ang mga Pilipino upang ihayag ang
kanilang mga damdamin. Napanatili si Jose Rizal bilang pambansang bayani ng Pilipinas ngunit
nakilala na din bilang mga bayani ang mga tao na lumaban para sa kalayaan ng Pilipinas. Hindi
lang din naman sa mga tao na lumaban ng biolente ang natawag na bayani, maging mga bayani
din ang mga tao na payapang nakipaglaban sa mga nangaapi. Ang mga ito ay ang mga journalist,
politiko, ordinaryong mga tao, artista, at karakter sa komiks at pelikula.
Ang mga journalist ay isa sa mga propesyon na kinukunsidera na delikado 3.
Kinakailangan mayroong katapangan at paninindigan ang isang tao na gustong maging
journalist. Ang deskripsyon ng kanilang trabaho ay kinakailangan nilang maipalabas ang
katotohanan sa mga pangyayari sa mundo. Kinakailangan din nilang maimulat ang mga mata ng
mga tao sa mga pangyayari sa mundo, at sa ilang pagkakataon nagiging tagapagligtas din sila ng
mga naapi.
Sa panahon ng Rehimeng Marcos, nagkaroon ng pagsesensura sa mga dyaryo, telebisyon,
at dyaryo. Pinipili lamang ang mga lumalabas na balita at ang mga journalist na hindi susunod o
tutuligsa sa idelohiya at ginagawa ng dating Presidenteng Marcos ay maaring maipakulong, o di
kayay maipapatay4. Karamihan sa mga naging political prisoners ay mga journalist, aktibista,
3 http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/Journalismoneoftheworldsmostdangerousprofessions.aspx
4 Dela Cruz, Rosa, Remembering Martial Law and the Value of Freedom, Manila Bulletin,
2015, http://www.mb.com.ph/remembering-martial-law-and-the-value-of-freedom/

ilang mga opisyal ng gobyerno, at iba pa. Kahit sa panahon ng sobrang takot, marami pa ding
mga journalist na nagpatuloy sa pagtutuligsa sa mga ginagawa ng Rehimeng Marcos, hindi sila
nagpadala sa kanilang takot para sa bayan. Nagpatuloy ang kanilang pagbabalita ng mga
katotohanan at lumaban sa gobyerno ni Ferdinand Marcos.
Sa panahon ng Martial Law nagkaroon ng isang istasyon ng Radyo na nagpatuloy sa
paglalabas ng katotohanan, at ito ay ang tinawag na Radyo Bandido 5. Tinagurian itong Radyo
Bandido dahil ito ay isang iligal na istasyon ng radio, hindi mahanap ng mga pamahalaan, at ito
din ay walang permanenteng istasyon sa radyo. Ang mga journalist sa radyo na ito ay pinairal
ang kagustuhan na itama ang mga nakikita nilang mali sa lipunan noong Martial Law.
Ang politika ay isang madumi at mahirap na mundo 6. Hindi lahat ng politiko ay mabait at
hindi din lahat ng politiko ay masama. Mayroong pailan-ilang mga politiko na ang kagustuhan
talaga ay para sa ikabubuti ng bayan. May mga politiko na lumaban para sa kabutihan ng
kanilang mga nasasakupan. Mga tao na nabubuhay at humihinga para lamang sa kanilang
pinakamamahal na bayan. Si Ninoy Aquino na ata ang isa sa pinakakilalang politiko na
nakunsidera bilang isang bayani.
Si Ninoy ay nakilala dahil siya ay isa sa mga unang tao na lumaban sa pamahalaan ng
kaniyang kaibigan na si Ferdinand Marcos7. Pinaglaban niya ang demokrasya at ang bayan, at

5 http://www.gmanetwork.com/news/story/249394/news/ulatfilipino/radio-stationna-binansagang-bandido-noong-edsa-1-people-power-revolution
6 http://www.debate.org/opinions/do-you-believe-that-politics-is-dangerous
7 Adaza, With Homobono, Ninoy Aquino: Hero or heel?, Manila Times, 2015,
http://www.manilatimes.net/ninoy-aquino-hero-or-heel/213895/
3

patuloy ang kaniyang paglaban kahit na siya ay nagkasakit at na-exile sa Boston. Malayo man
siya sa kaniyang bayan, hindi naman niya ito nalimutan. Ang pagmamahal niya sa bayan ay ang
nagdala sa kaniya sa kamatayan.
Sa kontemporaryong panahon, maraming mga konsepto bayani ang umusbong, hindi
lamang ito nakapokus sa mga tao na sumali sa mga pakikibaka para sa bayan, kundi pati na din
sa mga ordinaryong tao na nakikita lamang sa paligid. Mga tao na tumutulong sa kanilang kapwa
ng walang hinihingi na kapalit. Mga tao na gumagawa ng aksyon para mapabuti ang kalagayan
ng kanilang kababayan at ng kanilang bansa.
Ang konsepto ng bayani sa Pilipinas ay nagsimula pa noong panahong prekolonyal. Mula
sa mga kwento ng mga epiko hanggang sa pag-usbong ng mga Bagani, nagmula ang sinaunang
konsepto ng mga Pilipino sa bayani. Ang konseptong nabuo ng mga sinaunang Pilipino ay
patuloy na nadala ng mga Pilipino sa Kolonyal na panahon hanggang sa kontemporaryong
panahon. Ang hilig at unang konsepto ng mnga Pilipino sa kung ano ang itsura ng komiks ay
nagmula sa mga komiks na dinala ng mga sundalong Amerikano sa Pilipinas 8. Nagsimula naman
ang popularidad ng Komiks na ginawa at isinulat sa Pilipinas noong inilabas ang prominenteng
pinoy komiks na isinulat ni Tony Velasquez ang Mga Kabalbalan ni Kenkoy9.
Ang popularidad ng komiks na Kenkoy ang nagtulak sa mga iba pang mga Pilipino na
gumawa at magsulat ng Komiks. Ang tema ng mga komiks na ginawa ng mga Pilipino ay

8 Flores, Emil, Comics Crash: The Filipino Komiks and the Quest for Cultural
Legitimacy, 2011, p. 47
9 Villacrusis, Vitorio Lorenzo, Komiks: A Very Brief Look into the History of Philippine
Comics, October 2013, https://artstudiesg4.wordpress.com/komiks-a-very-brief-lookinto-the-history-of-philippine-comics/.
4

karaniwang umiikot sa kababalaghan, mahika, romansa, drama, at komedya 10. Ang komiks sa
Pilipinas ay isang paghahalo ng kulturang kanluranin at kulturang Pilipino. Ang mga tema ng
kwento at istilo ng pagsusulat ng mga komiks ay mayroong impluwensiya mula sa mga
Amerikano, kung kaya naman ilang mga bayani na ipinapakita sa mga komiks ay mayroong
pagkakahawig sa mga bida sa mga komiks na mula sa Amerika 11. Ngunit hindi kayang
malimutan ng mga gumagawa ng komiks ang kulturang Pilipino kung kaya naman nagkaroon ng
ilang mga elemento ng awit, koriddo, epiko, mitolohiya at iba pa12
Ang mga bidang babae sa mga komiks na ito ay karaniwang pinapakita ang kanilang kalakasan,
ngunit karaniwang ina-associate sila sa mga kababalaghan. Ang mga babae din ay laraniwang
din nagiging bida sa mga kwentong romansa, na karaniwang may mga malupit na nanay, o di
kaya naman ay mayroong pamilya na wala nang ginawa kung hindi humadlang sa kanilang mga
pangarap13. Ilang halimbawa dito ay ang Darna, isang simpleng babae na nagtaglay ng
kapangyarihan matapos lumunok ng bato, at Dyesebel, isang kwento tungkol sa pag-iibigan ng
dalawang tao na mula sa magkaibang mundo.
Ang mga bidang lalaki naman ay karaniwang namang tinatama ang mga mali ng lipunan sa
pamamagitan ng kanilang kapangyarihan na higit para sa tao at sa huling tagpo ay sila ang
10 Ibid.
11 Flores, Op. Cit., p. 53
12 Chua, Karl Ian, Educational Komiks: Shifting Perspectives, Kyoto Review
Southeast Asia, Issue no. 16, 2014, http://kyotoreview.org/issue-16/educationalkomiks-shifting-perspectives/.
13 Rodell, Paul, Culture and Customs of the Philippines, Greenwood Press,
Connecticut, 2002, p. 73
5

magwawagi laban sa kasamaan. Ang mga bidang lalaki ay karaniwang mayroong pagkakahawig
sa mga epiko ng mga sinaunang Pilipino, mayroong kapangyarihan na higit pa sa tao,
pakikipaglaban para sa kabutihan ng nakakarami, ngunit sa huli sila din naman ay
nagtatagumpay14. Ilang halimbawa dito ay ang komiks na Captain Barbell, na kwento ng isang
simpleng lalaki na nagtaglay ng kakaibang lakas matapos buhatin ang isang barbell.
Ang komiks ay ang pinakamurang pang-aliw ng mga tao. Ginamit ang komiks bilang isang
kasangkapan upang maipakilala ang kulturang Pilipino sa mga tao. Ang pagbubuhay muli ng
mga tema ng mga epiko at ang muling pagbuhay sa mga paniniwalang Pilipino ay pumatok sa
mga tao. Karaniwang ipinapakita ang bida na isinasabuhay ang mga kaugalian na kinukunsidera
na katanggap-tanggap at mabuti sa lipunan. Ang bida din ay kinakakitaan ng katapangan at
kababaang-loob. Sa kabuuan, ang mga bayani sa komiks ay isang tao na matapang at
isinasabuhay ang mga kaugalian na katanggap-tanggap sa lipunan.
Ang konsepto din ng bayani ay lumabas sa mga pelikula na lumabas sa Pilipinas. Ang
mga Pilipino ay natural na ang pagkahilig sa mga palabas. Sa panahon ng pre-kolonyal, ang
panonood ng mga ritwal ang isa sa mga palabas na pinapanood ng komunidad, panahon naman
ng mga Espanyol ay nakahiligan naman ang panonood ng zarzuela, moro-moro, at iba pang mga
palabas sa mga teatro, at sa panahon naman ng mga Amerikano nagsimula ang pagkabighani ng
mga Pilipino sa mga pelikulang Hollywood15.

14 Ibid.
15 Bautista, Arsenio, History of Philippine Cinema, 2015,
http://ncca.gov.ph/subcommissions/subcommission-on-the-arts-sca/cinema/historyof-philippine-cinema/
6

Noong 1897 unang nagpalabas ng pelikula sa Pilipinas at ang mga unang pelikula na ipinalabas
ay nagpapakita lamang ng mga lugar o kapaligiran, pangyayari, at mga pangaraw-araw na buhay
ng mga taga-ibang bansa. Ang unang pelikula na kinunan sa Pilipinas ay ginawa ni Antonio
Ramos, isang sundalong espanyol, noong 1898, at ang mga pelikula na ito ay ang Panorama de
Manila (Manila landscape), Fiesta de Quiapo (Quiapo Fiesta), Puwente de Espaa (Bridge of
Spain), and Esceas Callejeras (Street scenes) 16. Ang mga gumagawa ng pelikula, sa tuwing
kinukuhanan ang Pilipinas, ay nagpapakita ng mga selebrasyon, pangaraw-araw na buhay,
kalikasan, konserto at iba pa.
Ang unang Pilipino na gumawa naman ng sarili niyang pelikula ay si Jose Nepomuceno. Ang
una niyang pelikula na ginawa, ang Dalagang Bukid, ay isang silent film at halaw sa isang
musical17. Ang kwento Dalagang Bukid ay umiikot ng kay Angelita, na sapilitang ipinapakasal
kay Don Silvestre kahit ang mahal talaga ni Angelita ay si Cipriano, isang estudyante ng
abogasya18.
Ang unang pelikulang Pilipino naman na mayroong salita at tunog ay ang Punyal na Ginto ni
Antonio Sempio at ipinalabas ito noong 193319. Noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, naging
kasangkapan din ng mga Hapon ang pelikula upang ipakalap ang kanilang propaganda sa mga
16 Ibid.
17 Anglo, Nik Gaile et al, A Narration of the Film History of the Philippines (18481999), 2011, https://scream101.wordpress.com/2011/09/28/a-narration-of-the-filmhistory-in-the-philippines-1848-1999/
18 http://www.imdb.com/title/tt0451692/plotsummary?ref_=tt_ov_pl
19 Malaya, Juan, History of Cinema in the Philippines: Historical Overview, 2011,
http://juanmalaya.tumblr.com/post/6792641006/history-of-cinema-in-the-philippines
7

Pilipino. Ipinapakita na tema ng mga pelikula ay ang pagbubuo ng pagkakaibigan sa pagitan ng

mga Hapon at mga Pilipino. Ilan sa mga sumikat na pelikula na ginawa ng mga Hapon habang
silay nasa Pilipinas ay ang The Dawn of Freedom at Tatlong Maria20.
Ang panahon ng 1950s ay kinunsidera bilang Golden Age of Philippine Cinema dahil sa muling
pagusbong ng indutriya ng pelikula ng Pilipinas21. Matapos ang Ikalawang Digmaang
Pandaigdig, apat na kilalang film studio ang naitatag, ang Sampaguita Pictures, LVN, Premier
Productions at Lebran. Ang mga studio na ito ang nagpasimula at namuno sa pagbuo ng sariling
identidad para sa Pelikulang Pilipino. Ilan sa mga pelikula na umani ng marami parangal at
pagkilala ay ang Genghis Khan ni Manuel Conde, Ifugao ni Gerardo de Leon, at Anak
Dalita ni Lamberto Avellana22.
Ang pelikulang Genghis Khan ni Manuel Conde, na ipinalabas noong 1952, ay ang
kwento ng kilalang bayani sa bansang Mongolia na si Temujjin, na nakilala sa kalauanan bilang
Genghis Khan. Umiikot lamang ang kwento sa buhay at mga laban na ipinanalo ni Genghis Khan
at pinagbidahan ito nina Manuel Conde at Elvira Reyes. Ang pelikulang ito ay nakasama sa
Venice Film Festival at habang buhay nang malalagay sa kasaysayan ng pelikula sa Pilipinas23.
Pagkatapos ng 1950s, muling pumatok sa takilya ang mga Hollywood Films sa Pilipinas
at unti-unting humina hanggang sa nawala ang Sampaguita Films, LVN, Premier Studio, at
Lebran. Sa Panahon naman ni Marcos, nagkaroon ng pagsesensura sa mga pelikula. Binuo ng
20 http://cinewiki.wikispaces.com/The+coming+of+film+in+the+Philippines
21 Malaya, Op. Cit.
22 Ibid.
23 http://www.imdb.com/title/tt0291939/plotsummary?ref_=tt_ov_pl
8

dating Presidente Marcos ang Board of Censors for Motion Pictures o BCMR. Sa BCMR
pinapasa ang lahat ng pelikula upang marebyu kung katanggap-tanggap ba ito iplabas sa mga
tao. Lahat ng pelikula, upang maipalabas, kinakailangan maisabuhay ang mga idelohiya ng
dating Presidente Marcos, o ang idelohiya ng New Society24.
Sa huling parte ng dekada 70, nakilala ang ilang mga batang director at ang kanilang
mga pelikula. Isa sa mga batang director na nakilala sa panahon na ito ay si Lino Brocka 25. Ang
Maynila sa mga Kuko ng Liwanag ay isa sa kaniyang pinakamemorable na pelikula. Ang
kwento ng Maynila sa mga Kuko ng Liwanag pinagbidahan ni Hilda Koronel at Bembol Rocco,
at umiikot ito sa kwento ni Julio at ang kaniyang paghahanap kay Ligaya 26. Isa ang Maynila sa
Kuko ng Liwanag sa unang nagpapakita sa tunay na mga pangyayari sa Maynila, ang kahirapan
at ang kawalan ng trabaho sa Maynila.
Matapos ang rehimeng Marcos at pagtanggal sa sensura sa mga pelikula ay nagdala ng
panibagong sigla sa Pelikulang Pilipino. Ang biglaang pagpapalit sa lipunan at sa gobyerno ay
nagkaroon din ng repleksyon sa mga pelikula. Patuloy na namayagpag ang mga pelikula ni Lino
Brocka, at ilan pang mga gumagawa ng pelikula katulad ni Mike de Leon, Marilou Abaya-Diaz,
at iba pa. Ang mga pelikula sa panahon pagkatapos ng rehimeng Marcos ay karaniwang tungkol
sa opresyon at kahirapan noong panahon ng Marcos27

24 Malaya, Op. CIt.

25 Ibid.
26 http://www.imdb.com/title/tt0073363/?ref_=fn_al_tt_1
27 Malaya, Op. Cit.
9

Ang mga artista naman ay naging bayani dahil sila ang nagsusulong ng kultura ng bayan.
Pinepreserba at pinapakalap ang mga kulturang nalimutan na nang mga tao. Ang pagtingin sa
kanila bilang isang bayani ay karaniwan ding nangagaling sa kanilang mga naging papel sa mga
pelikula o palabas. Sila ay hinahangaan ng mga tao hindi lamang dahil sa kanilang natural na
talento kundi pati sa kanilang kabaitan.
Maraming mga artista ang nasasangkot sa iba pang mga layunin para sa bayan. Marami
sa mga artista na ito ay nagtatatag ng mga maliliit na foundation na nakapokus sa ibat-ibang
mga layunin. Layunin katulad ng pagtulong sa mga tao na may-kanser, sa mga hayop, at iba pa.
Sa kasalukuyan ang artista ay hindi nalamang tinitingnan bilang isang tagapagpalbs kundi isa na
ding bayani dahil sa kanilang pagtulong at pagbabahagi ng kanilang mga natanggap.
III.

Konklusyon
Ang konsepto ng bayani ay nagbabago depende sa panahon. Sa panahon ng

kontemporaryo, ang bayani ay isang tao na huwarang na nageembody sa kagustuhan ng isang

lipunan28. Isa itong tao na gumagawa ng mga trabaho at nagpapakita ng mga kaugalian na
katanggap-tanggap sa kanilang kultura29. Ang mga bayani sa panahon ng kontemporaryo ay hindi
lamang limitado sa mga tao na lumaban para sa bayan, ang konsepto ng bayani ay umaabot na
hanggang sa mga ordinaryong tao na tumutulong sa kanilang kapwa.
Ang mga bayani sa konteporaryong panahon ay makikita sa paligid, sa pelikula at
telebisyon, sa politiko, at sa ilang mga piksyunal na karakter. Ang mga bayani ay nagpapakita ng
28 Lule, Jack, Daily News, Eternal Stories: The Mythological Role of Journalism, The
Guilford Press, New York, 2001, p.97
29 Hart, Christopher, Heroines and Heroes: Symbolism, Embodiment, Narrative and
Identity, Midrash Publications, West Midland, 2008, p.ii
10

katapangan, kababaang loob, at higit sa lahat inuuna ang bayan at ibang tao bago ang kanilang
sarili. Ang estado ng pagiging bayani ay karaniwang nagmumula sa pagsasakripisyo ng isang
bagay para sa isang layunin. Parte din ng kaugalian ng isang bayani ay ang kaniyang matatag na
damdamin at kaya niyang talunin ang lahat ng makakaharap niya sa paglalakbay. At sa huli, ang
bayani ay ang magtatagumpay.
Sa madaling salita ang konsepto ng bayani sa panahon ng kontemporaryo ay isang
karakter, totoo man o hindi, na ang ugali at mga aksyon ay pinapahalagahan sa kanilang kultura,
at maari din sa iba pang kultura30.

30 Ibid. p.i
11