Weder-Weder: Ang mga

panitikan sa panahon ng
Amerikano
Dagli
Komiks
Balagtasan
Agos sa Disyerto
Ang Dagling Tagalog
1903-1936
ni Dr. Rolando Tolentino
Dr. Rolando Tolentino
Propesor sa Unibersidad ng Pilipinas sa Film Institute
Siya ay aktibong miyembro ng Malikhaing Pagsulat sa U.P
noon pang taong 2000
Nagturo din siya sa University of California Berkeley, Osaka
University of Foreign Studies, at National University of
Singapore bilang Visiting professor
Nakatanggap din siya ng mataas na parangal sa lokal at
Internasyonal sa UP Press Centennial Publication Award,
National Book Award, Obermann Summer Research
Fellowship, Manila Critics Circle Award, at ang Carlos Palanca
Memorial Awards for Literature.
 Ang Dagling tagalog 1903-1936
▸ Nagkaroon din ng lehitimong tinawag sa dagli, tulad ng anektoda at
slice-of-life, day-in-the-life
▸ Ang dagli ay imbensyong katawagan din ito ng mga iskolar at
antropolohiya para sa maikling kwentong katutubo at folk.
▸ Sino ba ang may kapangyarihan sa imprenta, mass media, edukasyon at
iba pang spero ng civil society na pwedeng mag palaganap nitong
nagkukumpetisyong bersiyong ng naratibo.
Dagli sa kasaysayang pampanitikan

Tinalakay rin ani Agoncillo ang pagtama ng

weder-weder lang sa Nobelang vernacular at Tagalog
noong panahong 1902 hanggang 1910.

▸ Ang nobela bilang isang mahaba, mahal at matagal

basahin
▸ Ang halaga ng nobela ay higit na mahal kaysa sa
halaga ng maikling kwento.
 “
Mga tanong ukol sa espasyo ng
dagli sa panahon ng Amerikanong
pananakop
 Espasyo ng Dagli
▸ Kalimitan ay bukas na lihim sa isang paraluman,
para sa dalagang nilalangit (romantisismo ng
dagli)
▸ Pasalaysay na pang-araw-araw na politikal na
pangyayari
▸ May makabayang layon, direktang naglalahad
ng makabayang kaisipan o umaatake sa
Amerikanong kolonialismo.
 Dagli sa Pambansang
Naratibo ng Panitikan at
Pag-unlad
ANG NOBELISTIKO SA DAGLI
The Komiks and Retelling the
Lore of the Folk

Dr. Soledad S. Reyes

Philippine Studies
vol. 57 no. 3 (2009)
Komiks (comics), which Dagdag pa nga dyan nina De
emerged in the 1920s, have Nobili, Taguba at Tayag (2021),
“Komiks, a colloquial term for
captured the Filipinosʼ
comics magazines, was a
imagination, subsequently
popular pastime in the
becoming materials for Philippines that have
major motion pictures, yet continually entertained
marginalized in cultural generations of Filipinos since its
studies. initial publications by the end
of the Second World War”
 Resurrecting the Komiks in
the Twenty-First Century
Among the newer forms that have attracted the
younger generation since the 1980s and 1990s
are the anime (animation) directly imported
from Japan, and the anime texts eventually
translated into Filipino.
The academe, populated by individuals who
did not dare touch the komiks with a ten-foot
pole several decades ago, has slowly opened
itself to the possibility of examining the komiks
as artifacts worthy of analysis and theorizing.
 The Komiks and Their Audience

In other words, the komiks are unthinkable without our

recognizing their deep indebtedness to the rich lore of
the common people, the texts through which our
forefathers sought to make sense of their lives and thus
engage complicated reality.
The World of Folklore and the Komiks
in the 1920s and 1930s: The
Trickster/Kenkoy and the Epic
Hero/Kulafu
Pagdidiin ni Reyes: The narratives revolving around Kenkoy and
his friends—Rosing, Mang Teroy, Aling Hule, Talakitok, Aling
Matsay, Ponyang Halobaybay, Nanong Pandak—afforded the
readers some insights into the concrete ways in which the natives
were reacting to the reality of American colonialism. More
specifically, the series indicated the way in which the locals were
reacting to the imposition of English on the populace.
Florentino Hornedo sinipi ni Reyes (1991, 78): The persona of the
narrative literature of the original folk is the taumbayan [common
people]. He does not have much reverence for royalty and the
nobility. He appears to think he knows better than the ruling class.
While he admires their power and wealth—even awed by their social
position—he nonetheless freely criticizes and lampoons the
ruling-class manners. His humor is courageous, and politically, his is
an independent mind.
Sa sipi ni Reyes kay Northrop Frye (1976, 36) observed: “The imagination
then is the constructive power of the mind, the power of building unities
out of units. In literature the unity is the mythos or narrative; the units
are metaphors, that is, images connected primarily with each other
rather than separately with the other world.”

The lore of the folk was not derived principally from myths (that dealt
with the beginning of time), but from epics and folktales (stories that
emerged after the formation of sociopolitical structures within a
community), which celebrated the wondrous exploits of men/women
who were superior to ordinary men/women (cf. Frye 1957, 186–87).
 Retelling Traditional Epics and Legends:
Mining a “Heroic Past” in the Postwar Years
The further development of the komiks, with their subsequent
mining of the nationʼs historical and legendary past, should be
contextualized against certain sociohistorical events.

The first was the fateful decision of Don Ramon Roces, the owner
of Liwayway, to publish magazines exclusively devoted to the
komiks, which by the 1940s had attracted sufficient numbers of
readers.
As the decades wore on, more stories about the
marvelous and daring adventures of heroes emerged
from the komiks, even as these texts created and
recreated a world where fantasy reigned supreme.
Retelling and Reinventing Folktales in the
1960s and 1970s: The Proteus-like Form
The komiks world—already populated by the funny man Kenkoy, the
adventurous Kulafu, the rebel El Indio, the dashing Principe
Amante—was so huge that it allowed other characters to inhabit this
fictive universe. These characters came from the prolific imagination of a
great number of writers that joined Ace Publications, and included Mars
Ravelo, Pablo Gomez, Alfredo Alcala, Jim Fernandez, Jessie Santos,
Larry Alcala, Carlo Caparas, Elena Patron, Pat Reyes, Ramon Marcelino,
and hundreds of writers/illustrators who would contribute to make sure
that the komiks would remain competitive.
As the komiks evolved through the decades, their
dependence on the lore of the folk (its use of archetypal
images, universal motifs, its generally antirepresentational
thrust, its idealized heroes/heroines, its deployment of
elements from fantasy) deepened. Like Proteus, the god who
could transform himself at will into any image he desired,
the komiks tolerated no barriers in their attempt to forever
reinvent themselves.
 Some Implications: The Komiks and the
Search for Heroes and Heroines
Between the 1930s and the 1970s—conveniently termed as a renaissance.
The essay argued that the phenomenal popularity of the komiks in those
decades could be traced partially to the fact that the reading public saw in
this form exceedingly accessible modes of retelling stories that belonged
to the lore of the common people—their myths, epics, legends, and tales.
The komiks teemed with narratives—plots, characters, themes, and
motifs—that resonated with the readers already conditioned by years of
listening to or reading colorful tales and legends revolving around certain
types that combined specific qualities of people in real life, albeit
presented in idealized ways.
In a country desperately in need of heroes and manifestations of deeds that
transcend self-interest, the komiks offer themselves as possible sources of
qualities that common people perceive as the stuff of heroes. In its history, the
komiks have provided countless insights into how people are constituted within
specific communities, and how heroes and heroines have emerged, not from
heaven or outer space, but from within the community itself, as heaven’s answer
to the needs of the beleaguered masses.

The komiks in their colorful history have been a haven of hope, a site where
possibilities can be realized, a colorful arena where mighty struggles between
good and evil are staged, and a means to express and expel desire otherwise
unrealizable in life.
Ang bawat panitikan ay may kani-kaniyang tawag ng panahon na
kung saan tatangkilikin at yayakapin ng taumbayan. Ang papel ng
komiks bilang tagapagsuply ng pag-asa sa mga Pilipinong
dumanas ng ibaʼt ibang uri ng dusa.

Naging katuwang ng inaapi sa pagtatanggol sa sarili. Ang komiks

ay hindi nawala bagkus ay maaari pa ngang nag-evolve, maaaring
matagpuan sa mga pelikula, telebisyon at maging sa mga graphic
novel sa kasalukuyang panahon.
Ang Dalumat ng Katwiran sa
Balagtasan Bilang Salik ng
Estetikang Pampanitikan
Dr. Galileo S. Zafra
 DETALYE O KONTEKSTO NG AKDA

▸ Bahagi ng Kilates: Panunuring Pampanitikan

ng Pilipinas ni Rosario Torres-Yu
▸ Pahina 258–282
▸ Nasa seksyon ng Panunuri, pangkat Bagoʼt
Pangkasalukuyang Praktika
▸ Nailimbag sa UP Press
 LAYUNIN NG ARTIKULO

Suriin ang balagtasan bilang estetikang

pampanitikan–ano ang maganda at
makabuluhan–at maunawaan na hindi lamang
isip ang ginagamit sa pangangatwiran kundi
maging ang budhi.
 SUSING KONSEPTO O IDEYA

BALAGTASAN
➔ Duplo at karagatan
➔ Isinilang noong ika-28 ng Marso, 1924
➔ Itinanghal ang kauna-unahang balagtasan noong
ika-6 ng Abril, 1924
 SUSING KONSEPTO O IDEYA

BALAGTASAN
➔ Nagpapakita ng katwiran ng mga tauhan
batay sa kanilang talino (isip) at kalooban
(budhi)
➔ Sumasalamin sa politikal, panlipunan, at
pag-ibig
 ESTETIKA

➔ Pagtanggap ng madla sa
likhang-sining
➔ Pagkilatis ng maganda at
makabuluhan sa sining
 Batute, Raymundo, Esguerra

VS

Gatmaitan, Hernandez, Caravana

ANG DALUMAT NG KATWIRAN SA
BALAGTASAN

BALAGTASAN

ISIP
Lorem Ipsum
BUDHI KATWIRAN
Lorem Ipsum
 MGA AKTOR SA BALAGTASAN

➔ Mambabalagtas
➔ Lakandiwa
➔ Bayan
BALAGTASAN BILANG ANYONG PAMPANITIKAN

TULA
➔ Mayroong tugma, sukat, talinghaga, at
kasiningan

ESTRUKTURA
➔ Mayroong batas na paiiralin, paksang usapan,
sagutan o tugon at paliwanag, at hatol o pasiya
BALAGTASAN BILANG ANYONG PAMPANITIKAN
BATAS
➔ Mayroong batas na paiiralin dahil ito ay isang
pagtatalo o labanan
BATAYAN NG PAGHAHATOL
➔ 3 batayan: taas ng diwa (kalidad), linaw ng
katwiran (paraan ng paglalahad), sarap ng
salita (kasiningan)
 KONTEKSTO AT LAYON NG BALAGTASAN

Ano ang layon ng balagtasan bilang anyo

ng pangangatwiran? Saan pinatutungo ng
mga mambabalagtas ang kanilang
katwiran? Sa anong nasa, adhika, pakay,
hangad ibinabatay ng bayan ang kanilang
pasiya?
 KONTEKSTO AT LAYON NG BALAGTASAN

POLITIKAL AT PANLIPUNAN
➔ Pagtampok sa ideya ng kasarinlan at kalayaan
➔ Pagsisiwalat sa tunay na motibo ng pananakop
➔ Paglalantad sa katiwalian
➔ Pagbabalik sa mapayapa at malayang nakaraan ng
bayan at ang paggiit sa sariling kultura
 KONTEKSTO AT LAYON NG BALAGTASAN

PAG-IBIG AT IBA PANG BIRTUD

➔ Balagtasan ng Kalayaan ni Benigno Ramos -
politikal (isyu sa pagtuklas ng laya) at pag-ibig
(kasawian)
➔ Pag-ibig at Awa ni Florentino Collantes -
bayaning nagbuwis ng buhay dahil sa pag-ibig
sa laya at bayan at awa galing sa Diyos
 KONTEKSTO AT LAYON NG BALAGTASAN

PAG-IBIG AT IBA PANG BIRTUD

➔ Karunungan o Kagitingan ni Pedro Gatmaitan
❖ Karunungan → paggamit ng katwiran upang
tutulan ang pananakop at ng panitikan upang
manaig ang giting sa labanan
❖ Kagitingan → pagkabigo ng dunong at
pagpapahamak nito sa layang itinayo ng giting
 KONTEKSTO AT LAYON NG BALAGTASAN

PANGKARANIWANG PAKSA
➔ Ang balagtasan ay paghamon, pakikipagtalo,
pangangatwiran sa makapangyarihan at
kolonyalismo.
BALAGTASAN BILANG KULTURANG POPULAR

BALAGTASAN ≠ FLIPTOP
 SINTESIS

WIKA NG BALAGTASAN at PAGTULIGSA SA MGA

KAMALAYAN NG MADLA
ISIP at BUDHI
MANANAKOP

ESTETIKA
(ano ang maganda at makabuluhan?)
Kambal na Disyerto: Ang
Kolonyal na Kanon at
Komersyalismo at ang
Panimulang Pagpapaagos ng
mga Agos sa Disyerto

Kritika Kultura (2013/2014)

Dr. Corazon Lalu-Santos
LAGOM NG MGA PANGYAYARING PINAGDAANAN
NG MAIKLING KUWENTO

PETSA PANGYAYARI
Pamumutiktik ng mga instantanea sa prosa
romantica na nakaimpluwensiya sa direksyon
1900
ng dagli.
Pinabangon ang antas ng maikling kuwento
mula sa impluwensiya ng kalakaran ng dagli
1910
sa pagbubukas ng patimpalak-paniitik ng
pahayagang Mithi.
Marami pa ring dagli ang pumaksa sa pag-ibig
subalit mayroon na ring lumandas sa
1920
tradisyon ng makabayang panitikan ng
propaganda at himagsikan.
Naitatag ang lingguhang Liwayway.
LAGOM NG MGA PANGYAYARING PINAGDAANAN
NG MAIKLING KUWENTO

PETSA PANGYAYARI
Inilabas ni Clodualdo del Mundo ang Tao sa
Parolang Ginto
Inilabas naman ni Jose Garcia Villa ang
1927 kanyang “Honor List” at “Horror List” para sa
mga maikling kuwentong isinulat sa Ingles ng
mga manunulat na Pilipino.
Inilabas ni Alejandro Abadilla ang Talaang
Ginto at ipinagpatuloy ang Kapisanang
1932
Kalipunan ng Kuwentista at Ilaw at Panitik.

Nag-ibayo ang hangaring iangat ang

Panitikang Tagalog sa pagkabuo ng Ilaw ng
1937
Bayan na pinasimulan ni B.L. Rosales.
LAGOM NG MGA PANGYAYARING PINAGDAANAN
NG MAIKLING KUWENTO

PETSA PANGYAYARI
Lumabas ang koleksyon ng 50 Kuwentong
Ginto ng 50 Batikang Kuwentista ni Pedrito
Reyes na ayon mismo kay Reyes ay
1939 koleksyong hindi na dumaan sa panunuri ng
sinomang kritiko.
Pagsusunog ng mga akdang hindi dapat
ikinararangal kapwa ng matatanda at
kabataang manunulat sa
panawagan/impluwensiya ng noo’y lumalakas
1940 na grupo ng mga kabataang manunulat na
humihingi ng espasyo sa lingguhang magasin.
Naganap ito sa Liwasang Moriones sa Tundo
na pinangunahan ng mga taga-Panitikan.
LAGOM NG MGA PANGYAYARING PINAGDAANAN
NG MAIKLING KUWENTO

PETSA PANGYAYARI
Inilabas ang 25 Pinakamahusay na
Kathang Pilipino ng 1943 na umano’y
dumaan sa masinsinang pagbasa ng
lupong tagasuri na may ginamit na panukat.
1943 Bunsod ito ng panghikayat ng pamahalaang
Hapon noong panahon ng kanilang
okupasyon/pananakop sa Pilipinas na
tangkilikin at itanghal ng mga Pilipino ang
sariling kultura sa panitikan.
Pagdagsa ng mga magasing Saga-Saga,
Pag-asa, Sinagtala, Bulaklak na dagdag pa sa
1944
noo’y naghaharing Liwayway at ng mga
komersyal na akda.
LAGOM NG MGA PANGYAYARING PINAGDAANAN
NG MAIKLING KUWENTO

PETSA PANGYAYARI
Naglabas ng sariling antolohiya si Genoveva
Edroza Matute na pinamagatang Ako’y Isang
1952
Tinig.
Nalimbag ang Ang Maikling Kathang Tagalog
na pinamatnugutan nina A. Abadilla, F.B.
1954
Sebastian at A.D.G. Mariano. Kabilang sa
antolohiya ang mga akdang naunang
pinarangalan ng Taliba, Talaang Bughaw,
Liwayway at Palanca.
LAGOM NG MGA PANGYAYARING PINAGDAANAN
NG MAIKLING KUWENTO

PETSA PANGYAYARI
Inilabas naman ang Carlos Palanca Awards
for Literature, English at Tagalog
Prize-Winning Stories 1950-1955 ni Kerima
1957 Polotan.
Nalimbag ang unang edisyon ng Mga Agos sa
Disyerto ng magkakaibigan at mga kabataang
manunulat na unang nagtagpo sa mga
1965 komersyal na magasin.
 "Weder-weder: Ang Panitikan sa Panahon ng Amerikano"

Nagmamadali ang panitikan dahil weder-weder o

pana-panahon ang pag-usbong nito. Kalaunan, sa pag-agos
ng panahon, ay tatamlay ang mga ito at may uusbong na
panibagong kulturang popular na nakaayon sa estetikang
pampanitikan, dahil kailangan ding sumabay ng panitikan sa
pagbabagong nangyayari sa kanyang paligid.
MARAMING SALAMAT
SA PAKIKINIG!