REPUBLIKA E SHQIPRIS

MINISTRIA E ARSIMIT DHE SHKENCS

INSTITUTI I ZHVILLIMIT T ARSIMIT

PROGRAMI ORIENTUES
PR PRGATITJEN E PROVIMIT KOMBTAR
T MATURS SHTETRORE
PR SHKOLLAT E MESME

LNDA:
LETRSI E THELLUAR
(PROVIM ME ZGJEDHJE)

VITI MSIMOR 2012 2013

HYRJE

Programi orientues pr letrsin e thelluar prfshin njohurit dhe aftsit m t rndsishme t

ksaj lnde pr gjimnazin.
Programi orientues sht mbshtetur n:
-

Programet e letrsis n kurrikuln me zgjedhje t detyruar;

UdhzuesinKurrikulartGjimnazit;
Standardetefushssgjuhsshqipedheletrsis;
UdhzimineMASHitPrzhvillimineprovimevetMatursShtetrore2013.

UDHZIME T PRGJITHSHME

Programi orientues pr provimin e letrsis s thelluar, n kuadrin e Maturs Shtetrore pr vitin

shkollor 2012-2013, prbn nj dokument t vlefshm pr nxnsit, msuesit dhe specialistt e
prfshir n procesin e Maturs Shtetrore. Programi, gjithashtu, u vjen n ndihm inspektorve
t IKAP-it pr t monitoruar planifikimin e msuesit me qllim sistemimin dhe prforcimin e
njohurive t nxnsve.
Ky program orientues:
-

siguron informacionin e nevojshm pr msuesit q do t prgatisin maturantt pr

provimin e ksaj lnde si lnd me zgjedhje n Maturn Shtetrore;
orienton nxnsit pr njohurit dhe aftsit kryesore q duhet t zotrojn pr t prballuar
me sukses testin e letrsis s thelluar;
prbn, gjithashtu, nj dokument zyrtar, q duhet zbatuar me korrektes nga specialistt e
prfshir n hartimin e testit t letrsis s thelluar, si lnd me zgjedhje pr Maturn
Shtetrore.

N testin e letrsis s thelluar do t jen t prfshira t tri nivelet e vshtirsis: niveli baz,
niveli mesatar dhe niveli i lart. Njkohsisht, edhe shprndarja e pikve n test do t jet n
varsi t prqindjeve q z do nivel. Peshat specifike pr do nivel do t jen:
-

niveli baz- 40%;

niveli mesatar- 40%;
niveli i lart- 20%.

N prgatitjen pr prmbushjen e objektivave t ktij programi do t prdoret teksti msimor dhe

veprat e autorve mbi t cilt jan ndrtuar modulet n kt lnd.
Struktura e testit do t jet:
2

Pjesa e par: tekst letrar (50%)

Pjesa e dyt: tekst letrar (50%)
Dy tekstet letrare n test do tu takojn dy gjinive (proz, poezi ose dram).
Fragmentet pr t dy tekstet do t merren nga veprat e detyruara pr tu lexuar, lista e t cilave
ndodhet n fund t ktij programi.
Pr prgatitjen pr provim, msuesit dhe nxnsit t ken parasysh veprn n trsi. Kjo do t
thot q msuesit duhet ti aftsojn nxnsit pr t fituar ato aftsi dhe teknika analizuese, t
cilat prvetsohen duke pasur parasysh objektivat specifik t dhn m posht.

OBJEKTIVAT SIPAS MODULEVE

Lnda e Letrsis si lnd me zgjedhje sht konceptuar n module t ndrtuara n baz teme
dhe objektivash. Ksisoj, edhe programi orientues do t ket kt form.

MODULI 1: Bota dhe ndryshimi

Tema qendrore: Studimi i heroit, forca e tij n veprn Sknderbeu t Sabri Godos
Temtika
Temaeqndress

Objektivat
Nxnsi duhet t jet i aft:

Gjuhadhestili

Interpretimidhegjykimivetjak

tprshkruajkontekstinhistorik,shoqror,ekonomik
dheletrar;
treflektojrrethlidhjevetveprsletraremekontekstin
historik,shoqrordheekonomik;
t parashtroj, t argumentoj dhe t evoluoj idet e
qndrimet e tij rreth vlerave t veprs;
t vlersoj shtje, si p.sh.: tipizimi, kompozicioni,
kronologjia e ngjarjeve, rrethanat, mjediset, konflikti,
karakteret;
tveojtiparetgjuhssveprsdhetstilittautorit;
tanalizojaspektetgjuhsoretveprs;
t analizoj shtjet q lidhen me raportin kultur
individvepr;
tgjykojrrethvleravetveprs,dukeiureferuar
kritereve,citimevedheargumenteve;
trealizojese prshkruese dhe argumentuese/ bindse.

MODULI 2: Bota dhe ndryshimi

Tema qendrore: Studimi i heroit dhe forca e tij n veprn Jul Cezari t Shekspirit
Tematika

Objektivat
Nxnsi duhet t jet i aft:

Heroidhekarakterinjerzor
Tipizimiipersonazheve
Gjuhadhestili
Veoritdramatikedhe
tragjiketveprs

tilustrojkarakteristikatedramsdhestilinshekspirian
tsaj;
tveojgjuhnfigurativetprdorur,elementete
trillimitnvepr;
tdallojforcneligjrimitkundrshtuesdhebinds
midispalve;
t parashtroj idet e qndrimet e tij nprmjet t
shkruaritbinds;
tilustrojkarakteristikatepersonazheve;
tdebatojrrethligjrimitbindsdheveprimitdramatik;
t ilustroj karakteristikat e veorit e veprs;
t debatoj rreth nj teme q lidhet me veprn.

MODULI 3: Bota dhe ndryshimi

Tema qendrore: Rrnjt e formimit t kombit shqiptar (Gjergj Fishta: Lahuta e Malcis)
Tematika
Aspektihistorik
Mitologjiadhefigurat
mitologjike

Objektivat
Nxnsi duhet t jet i aft:
-

tbjlidhjenmidisveprs,historiskombtareem
gjerdhehistorissshkurtrtkrijimittveprs
letrare;

tanalizojnarracionin,gjuhnpoetikedheelementete
tjeratmjeshtrisartistike;

tdallojveoritepoemsepike;

tparashtrojqndriminetijndajveprs;

tnjohmitologjinshqiptaretrikrijuarnpoemn
LahutaeMalcis;

treflektojrrethlidhjevetsajmemitologjin
popullore;

tanalizojorigjinalitetineFishtsnrikrijimine
figuravemitologjike;

t eksploroj vlerat artistike, kalimin nga realja te

jorealja dhe funksionin e hiperbols;

t parashtroj qndrimin e tij ndaj veprs;

tparashtroj,nprmjetkrahasimit,tprbashktatdhe
dallimetmidisveprssFishtsdhevepravettjera
epike;

trealizojese prshkruese dhe argumentuese/ bindse.

LahutaeMalcis,krahasuar
meveprattjeraepike
Gjuhadhestili
Interpretimidhegjykimivetjak

MODULI 4: Letrsidhekompozim

a) Vepraletrare(IsmailKadare:Kronikngur,DarkaegabuardheEpenguara)
Tematika

Objektivat

Qytetipersonazhdhebanorte Nxnsi duhet t jet i aft:

tij
- t analizoj se si shkrimtari e prdor gjuhn dhe
strukturat e saj pr t arritur nj efekt t caktuar n
Njeriudhekrkesaetijpr
vepr;
identitet
- t gjej mjetet e ndryshme retorike n veprat letrare dhe
Gjuhadhestili
ti prdor ato n punt e tij me shkrim;
- t dalloj karakteristikat baz t nj vepre letrare;
Interpretimidhegjykimivetjak
- t prcaktoj specifikat e nj personazhi, duke u bazuar
n at far ai thot n dialog, monolog etj.;
- t demonstroj t kuptuarit e ideve t nj vepre apo
fragmenti;
- t interpretoj, nisur nga nj perspektiv e caktuar,
qndrime dhe pozicione t hapura ose t nnkuptuara n
vepr;
- t komunikoj nj prgjigje personale t ndjeshme dhe t
arsyeshme n lidhje me veprn e lexuar.

b) Vepraletrare(FatosKongoli:Ne t tre, Lkura e qenit, Jeta n nj kuti shkrepsesh,

Bolero n viln e pleqve)
Tematika
Tema sociale n veprat e Fatos
Kongolit

Objektivat
Nxnsi duhet t jet i aft:
-

Gjuha dhe stili

Interpretimi dhe gjykimi vetjak

t demonstroj aplikimin e shprehive t t menduarit

kritik rreth stilit t autorit dhe veprave t tij;
t analizoj, nprmjet veprave letrare, se si ndrthuren
dhe kombinohen n mnyra t ndryshme tek individi,
rrethana e faktor t shumt, si: mjedisi, vetmia, sfida,
tradita, injoranca, ambicia etj., si dhe t gjykoj ndikimin
e tyre n zgjedhjet, vendimmarrjet dhe veprimet e tij;
t komentoj prdorimin e mjeteve t stilistiks pr
krijimin e efekteve t caktuara n vepr;
t interpretoj, nisur nga nj perspektiv e caktuar,
qndrime dhe pozicione t hapura ose t nnkuptuara n
vepr;
t argumentoj rreth nj shtjeje t caktuar.
7

N kt lnd, nxnsit do t testohen edhe pr njohurit shprehse gjuhsore, si m posht:

Gjuh shqipe

Njohurit gjuhsore

Leksikologji

Kuptimi i fjalve
Ngjyrimi emocional i fjalve
Dialektet dhe gjuha standarde

Morfosintaks

Klasat e fjalve (pjest e ligjrats)

Llojet e fjalive
Mjetet morfologjike t shprehsis
Figurat e sintakss poetike: elipsa, lakonizmi, anafora,
rendi i gjymtyrve, shkallzimi, enumeracioni, pyetja
retorike
Figura tingullore: aliteracioni
Shprehsia tingullore: ritmi, rima, strofa
Organizimi trsor i nj teksti: titulli, paragrafi, hyrja,
shtjellimi, mbyllja
Ese prshkruese
Ese bindse/argumentuese
Drejtshkrimi i shkronjs s madhe
Drejtshkrimi i fjalve n gjuhn shqipe
Prdorimi i drejt i shenjave t piksimit

Stilistik gjuhsore

T shkruarit
Drejtshkrim

Lista e veprave letrare t detyrueshme pr tu lexuar nga nxnsit:

Autori
SabriGodo
Shekspir
GjergjFishta
IsmailKadare

Vepra letrare
RomaniSknderbeu
Tragjedia Jul Cezari

FatosKongoli

Romani Ne t tre
Romani Lkura e qenit
Romani Jeta n nj kuti shkrepsesh
Romani Bolero n viln e pleqve

PoemaLahutaeMalcis
Romani Kronikngur,
RomaniDarkaegabuar
RomaniEpenguara