Geometrijski niz

Podjimo od dva primera:

Primer 1: 3,6,12,24,48 ...
Primer 2: 81,27,9,3, ...
Paljivim posmatranjem moemo zakljuiti da je svaki sledei lan niza u
primeru 1. 3,6,12,24,48 ...
2 puta vei od predhodnog lana , pa e sledei
lanovi biti, 48 2 = 96, 96 2 = 192,...
U primeru 2. 81,27,9,3, ... primeujemo da je svaki sledei lan tri puta manji od
1 1
1
predhodnog, pa bi sledei lanovi bili 3 : 3 = 1, 1: 3 = ,
: 3 = ,...
3 3
9
Ovakvi nizovi zovu se geometrijski i kao to vidimo , mogu biti rastui (primer 1.) i
opadajui (primer 2.)
Dakle: Niz brojeva u kome je kolinik ma koja dva uzastopna lana niza stalan zove se
geometrijski niz ili progresija. Naravno i ovde je vano od kog broja poinje niz, pa se
taj broj zove prvi lan niza I obeleava se sa b1 .

za primer 1. b1 = 3 , b2 = 6 , b3 = 12,...
za primer 2. b1 = 81 , b2 = 27 , b3 = 9,...
b
b2 b3
= = ... = n = q kolinik niza
b1 b2
bn 1
za primer 1. q = 2 (rastui niz)
1
za primer 2. q = (opadajui niz)
3
Ako znamo b1 (prvi lan niza) i q (kolinik niza) niz je potpuno odredjen , odnosno
moemo da ga zapiemo.
Bilo koji lan niza ( n-ti lan ) se trai po formuli :

bn = b1 q n 1
Zbir prvih n-lanova niza se trai
q >1
i)

Sn =

b1 (q n 1)
q 1

q <1

ii)

Sn =

b1 (1 q n )
1 q

Za svaki lan niza vai: bn = bn 1 bn +1 geometrijska sredina

www.matematiranje.com

primer 1
Odrediti geometrijsku progresiju kod koje je b1 + b3 = 15 b2 + b4 = 30

b1 + b3 = 15

Iskoristimo formulu : bn = b1 q n 1 po njoj je:

b2 + b4 = 30

b3 = b1 q 2
b2 = b1 q
b4 = b1 q 3
Zamenimo ovo u postavljeni sistem:

b1 + b1q 2 = 15

Izvuemo zajedniki iz obe jednaine:

b1q + b1q 3 = 30
____________________

b1 (1 + q 2 ) = 15
b1q(1 + q 2 ) = 30

Ovde je trik da se jednaine podele.

_____________________

b1 (1 + q 2 )
b1 q (1 + q )
2

15
Skratimo ta moe !
30

1 1
= q=2
q 2
Vratimo se u jednu od jednaina: (naravno biramo laku).

b1 (1 + q 2 ) = 15
b1 (1 + 4) = 15 b1 = 3
Traeni niz je : 3,6,12,24,48,
Ako izmedju brojeva a i b treba umetnuti (interpolirati) k brojeva tako da zajedno sa a i
b ine geometrijski niz, onda kolinik q tog niza traimo po formuli :

q = k +1

b
a

www.matematiranje.com

Zadaci:
1) Izraunati deseti lan geometrijskog niza 1,3,9,27...
Iz tog niza zakljuujemo da je: b1 = 1 i q = 3

1, 3, 9, 27,...

b1 b2 b3

b4

Poto se bilo koji lan niza rauna po formuli bn = b1 q n 1 to e deseti lan biti :

b10 = b1 q101
b10 = b1 q 9
b10 = 1 39
b10 = 39
b10 = 19683
2) U geometrijskom nizu je : b6 b4 = 216 b3 + b1 = 8 S n = 40
Izraunati a1 ,q i n

b6 b4 = 216

b6 = b1 q 5

b3 b1 = 8

b4 = b1 q 3

S n = 40

b3 = b1 q 2

__________

bn = b1 q

Zamenimo u prve dve jednaine!

n 1

b1 q 5 b1 q 3 = 216

2
izvuemo zajedniki
b1q b1 = 8

________________
b1q 3 (q 2 1) = 216

b1 (q 2 1) = 8

__________________
b1 q 3 (q 2 1)
b1 (q 1)
2

podelimo ih

216
8

q 3 = 27 q 3 = 33 q = 3
b1 (q 2 1) = 8
b1 (32 1) = 8 b1 8 = 8 b1 = 1

1 (3n 1)
= 40
3 1
3n 1
= 40
2
n
b (q 1)
Poto je q = 3 > 1 koristimo formulu S n = 1
3n 1 = 80
q 1
3n = 81
3n = 34 n = 4

3) Tri broja, iji je zbir 26, obrazuju geometrijski niz. Ako se im brojevima doda redom
1,6 i 3, dobijaju se tri broja koja obrazuju aritmetiki niz. Odrediti te brojeve.

Neka su tri broja : b1,b2 i b3 I vai : b1 + b2 + b3 = 26 a kako je b2 = b1q b3 = b1q 2

b1 + b1q + b1q 2 = 26 tj. b1 (1 + q + q 2 ) = 26

Ako im dodamo redom 1,6 i 3 dobiemo :

a1 = b1 + 1
a2 = b2 + 6 = b1q + 6
a3 = b3 + 3 = b1q 2 + 3
Poto oni ine aritmetiku progresiju, mora biti : a2 =

a1 + a3
tj, a1 + a3 = 2a1
2

(b1 + 1) + (b1q 2 + 3) = 2(b1q + 6) sredimo

b1 + 1 + b1q 2 + 3 = 2b1q + 12
b1q 2 2b1q + b1 = 12 1 3
b1 (q 2 2q + 1) = 8
Napravimo sada sistem:

b1 (q 2 + q + 1) = 26

podelimo ih
b1 (q 2 2q + 1) = 8
________________________

www.matematiranje.com

q 2 + q + 1 26
=
q 2 2q + 1 8
26(q 2 2q + 1) = 8(q 2 + q + 1) / : 2
13(q 2 2q + 1) = 4(q 2 + q + 1)
13q 2 26q + 13 = 4q 2 + 4q + 4
9q 2 30q + 9 = 0

3q 2 10q + 3 = 0 kvadratna po q
10 8 10 8
=
3 2
6
1
q1 = 3 q2 =
3

q1, 2 =

Za q = 3
b1 =

26
26
=
=2
q + q + 1 13
2

Reenja

1
3
26
26
=
= 18
b1 =
1 1
13
+ +1
9 3
9
Za q =

Reenja

2,6,18 Geometrijski niz

18,6,2 Geometrijski niz

3,12,21 Aritm. Niz

19,12,5 Aritm. Niz

4) Izraunati zbir n brojeva oblika 1, 11, 111, 1111

1, 11, 111, 1111,

Trik je napisati brojeve drugaije:

10 1
9
100 1 10 2 1
=
11 =
9
9
1000 1 103 1
=
111 =
9
9
1=

.itd.

www.matematiranje.com

S n = 1 + 11 + 111 + ... =
10 1 102 1 103 1
10n 1
=
+
+
+ ... +
9
9
9
9
1
= 10 1 + 102 1 + 103 1 + ... + 10n 1 Pazi: ima n jedinica...
9
1
ovde je 10 + 102 + ... + 10n geometrijski niz
= [10 + 102 + ... + 10n n]
9
Geometrijski niz b1 = 10 q = 10

S=

b1 (q n 1)
q 1

ovo je za geometrijski niz, pa je :

1 10 (10n 1)
Sn =
n
9 10 1

1 10(10n 1)
1
10(10n 1) 9n
Sn =
n =
9
9
81

5) Izraunati zbir n brojeva oblika

5 11 23 47
, , , ...
6 12 24 48

Slian trik kao malopre!

5 6 1
1
=
= 1
6
6
6
11 12 1
1
=
= 1
12
12
12
23 24 1
1
=
= 1
24
24
24
.itd.

Sn =

1
1
5 11 23
1
+ +
+ ... = 1 + 1 + 1 + ...
6 12 24
6
12
24
1 1 1
= n( + +
+ ...)
6 12 24
geometrijski niz

www.matematiranje.com

b1 =

1
6

q=

1
2

b1 (1 q n )
1 q
1
1
(1 ( ) n )
2
S=6
1
1
2
1
1
S = (1 ( ) n )
3
2
S=

Dakle :

1
1
S n = n 1 ( ) n
3
2
1
1
S n = n 1 n
3 2
6) Ako su a, b, c k-ti , n-ti i p-ti lanovi jedne geometrijske progresije tada je

a n p b p k c k n = 1 . Dokazati.
Koristiemo formulu bn = b1 q n 1
Poto je a k-ti lan a = b1 q k 1
Poto je b n-ti lan b = b1 q n 1
Poto je c p-ti lan c = b1 q p 1

a n p b p k c k n = [b1q k 1 ]n p [b1 q n 1 ] p k [b1 q p 1 ]k n =

b1n p q ( k 1)( n p ) b1 p k q ( n 1)( p k ) b1k n q ( p 1)( k n )
Izraunajmo posebno izloilac za b1 :

n p+ pk +k n =0
Sada emo izraunati izloilac za q:

(k 1)(n p ) + (n 1)( p k ) + ( p 1)(k n) =

kn kp n + p + np kn p + k + pk pn k + n = 0
Kao to primeujete sve se potire!

www.matematiranje.com

Pa je : a n p b p k c k n = b1 q o = 1
o

Kraj dokaza.

7) Odrediti paralelogram tako da merni brojevi osnovice, visine i povrine ine

geometrijski niz.

a
b

P=ah

a
a, h, P ine g. niz
P = a h formula za povrinu

A poto a, h, P ine geometrijski niz , to mora biti:

h2
h = aP h = aP P =
a
2
h
ah =
h = a2 P = a a2 = a3
a
2

Dakle: a = a, h = a 2 i P = a 3

www.matematiranje.com

Beskonani red
Neka je dat beskonani niz realnih brojeva a1 , a2 ,..., an ,...
Izraz oblika a1 + a2 + ... + an + ... =

n =1

an

zove se beskonani red.

Geometrijskom nizu a, aq, aq 2 ,..., aq n ,... odgovara red:

a (1 + q + q 2 + ... + q n + ...) = a n =0 q n

Zbir (suma)beskonano opadajueg reda (geometrijskog) je

S=

a
1 q

za

q <1

Zadaci:

1) Decimalni broj 0,7777777 prebaciti u razlomak

7
7
7
+
+
+ ...
10 100 1000
7
1
1
1
= (1 + +
+
+ ...)
10
10 100 1000
7
1
1
1
= (1 + + 2 + 3 + ...)
10
10 10 10

0, 7777... =

Ovde imamo geometrijski red , a =

7
1
,q =
10
10

7
7
7
a
Njegova suma je S =
= 10 = 10 =
9 9
1 q 1 1
10 10
www.matematiranje.com

2) Izraunati vrednost meovito periodinog razlomka 0,3444.

3
4
4
4
+
+
+
+ ...
10 100 1000 10000
3
4
1
1
= +
(1 + +
+ ...)
10 100
10 100

0,3444... =

Pazi:

4
1
4
1
1
,q =
(1 + +
+ ...) je geometrijski red : a =
100
10
100
10 100

4
3
= + 100
10 1 1
10
4
3
= + 100
9
10
10
=

3 4
31
+
=
10 90 90

3) Nadji red ako je

S=

Mi znamo da je formula :

3
3 x
S=

a
1 q

Znai gde je 3 - x treba da je 1-q. Izvriemo sredjivanje izraza :

S=

3
3
1
x
=
=
a = 1, q =
x
x
3 x 3(1 ) 1
3
3
3

Pa e traeni red biti:

a(1 + q + q 2 + q 3 + ...) =
x x 2 x 3
x x 2 x3
1 (1 + + ( ) + ( ) + ...) = 1 + + 2 + 3 + ...
3 3
3
3 3
3
www.matematiranje.com

10

4) Nadji red ako je S =

S=

6
3 2x

6
6
2
2x
=
a = 2, q =
=
3 2 x 3 (1 2 x ) 1 2 x
3
3
3

Pa e red biti :

a(1 + q + q 2 + q 3 + ...+ ) =
2x 2x 2 2x 3
2(1 +
+ ( ) + ( ) + ...) =
3
3
3
2
3
4 x 8 x 16 x
2+
+
+
+ ...
3
9
27

5) Sledei periodini razlomak pretvoriti u obian razlomak

2, 717171... = 2 +

2,717171.

7
1
7
1
+
+
+
+ ...
10 100 1000 10000

Ovde emo uoiti 2 geometrijska reda:

7
7
7
7
1
+
+
+ ... = (1 +
+ ...)
10 1000 100000
10
100
1
1
1
1
1
+
+
+ ... =
(1 +
+ ...)
100
100 10000 1000000
100
7
7
70
Zbir prvog reda je S1 = 10 = 10 =
1
99 99
1
100 100
1
1
1
Zbir drugog reda je S 2 = 100 = 100 =
1
99 99
1
100 100
Vratimo se na zadatak:
www.matematiranje.com

11

2, 717171... = 2 +
S=

70 1 269
+
=
99 99 99

269
99

6) U jednakostraninom trouglu stranice a upisan je novi jednakostranini trougao

spajanjem sredinama datog trougla . U dobijenom trouglu je upisan drugi trougao
na isti nain, itd. Odrediti zbir obima svih trouglova.

a
2

a
a
4

a
2

a
a
4

itd.
a
4

a
2

Stranica 1. trougla je a
Stranica 2. trougla je
Stranica 3. trougla je

a
4

Stranica 4. trougla je

a
8

a
2

. Itd.
Njihovi obimi e biti : O = 3 a
Znai:
www.matematiranje.com

12

O1 = 3a
a 3a
=
2 2
a 3a
O3 = 3 =
4 4
a 3a
O4 = 3 =
8 8
.......itd .
O2 = 3

A njihov zbir je :

O1 + O2 + O3 + O4 + ... =
3a 3a 3a
+ + + ...
2
4
8
1 1 1
= 3a(1 + + + + ...)
2 4 8
1 1 1
= 3a(1 + + 2 + 3 + ...)
2 2 2
= 3a +

Ovde je A=3a

po formuli : S =

A
1 q

3a
3a
=
= 6a
1 1
1
2 2

q=

1
2

Znai zbir obima je 6a.

www.matematiranje.com

13