NDEKLER

NSZ..................................................................................................................................1
TEEKKR......................................................................................................................... 3
I. BLM.............................................................................................................................4
1.1. PROBLEM DURUMU................................................................................................. 4
1.1.1. LETM KAVRAMI VE TANIMI........................................................................4
1.1.1.1.letiimin Temel Amac.......................................................................................6
1.1.1.2. Toplumsal Ve Kltrel Sistemler Ve letiim levleri....................................... 8
1.1.1.3. Temel letiim Sreleri.................................................................................... 9
1.1.1.4. Bir letiim Modeli..........................................................................................10
1.1.1.5. Kiiler Aras letiim.......................................................................................11
1.1.1.6. Szl letiim...................................................................................................14
1.1.1.6.1. Karmzdakini Dinlemek..........................................................................14
1.1.1.7. Yazl letiim...................................................................................................15
1.1.1.8. Szsz letiim.................................................................................................16
1.1.1.8.1. Szsz letiimin levi............................................................................. 16
1.1.1.8.2. BEDEN DL........................................................................................... 17
1.1.1.8.2.1. BLGELER......................................................................................20
1.1.1.8.2.1.1. Kiisel Alan.................................................................................20
1.1.1.8.2.1.1.1 Blge Mesafeleri.................................................................. 21
1.1.1.8.2.1.1.1. Blge Mesafelerini Etkileyen Kltrel Faktrler.............24
1.1.1.8.2.1.1.2. Blge Ve Mlkiyet...............................................................24
1.1.1.8.2.1.1.3. ehir ve Krsal Alan Mekansal Blgeleri............................ 25
1.1.1.8.2.2. AVU HAREKETLER....................................................................26
1.1.1.8.2.2.1. Aklk Ve Drstlk.................................................................. 26
1.1.1.8.2.2.2. Avularn Kandrmak Amacyla Bilerek Kullanlmas..................27
1.1.1.8.2.2.3. Avu Gc..................................................................................27
1.1.1.8.2.2.3. EL VE KOL HAREKETLER....................................................... 28
1.1.1.8.2.2.3.1. EL HAREKETLER................................................................... 28
1.1.1.8.2.2.3.1.1. Elleri Ovuturmak................................................................ 28
1.1.1.8.2.2.3. 1.2. Baparmam Parmaa Srtlmesi........................................29
1.1.1.8.2.2.3.1.3. Kenetlenmi E1ler................................................................ 29
1.1.1.8.2.2.3.1.4. EL SIKMA TRLER......................................................... 29
1.1.1.8.2.2.3.1.4.1. Pehlivanlar.....................................................................30
1.1.1.8.2.2.3.1.4.2. Ss Kpekleri................................................................30
1.1.1.8.2.2.3.1.4.3. Bitiriciler....................................................................30
1.1.1.8.2.2.3.1.4.4. Eller Ve Parmaklar.........................................................31
1.1.1.8.2.2.3.1.4.5. Kk El Hareketleri le Anlattklarmz....................... 32
1.1.1.8.2.2.3.1.4.5.1 Gel Hareketinin Trkiye'de Alglan...................33
1.1.1.8.2.2.3.1.4.6. Kltrel Ve Sosyal Farklar............................................ 33
1.1.1.8.2.2.3.2. KOL HAREKETLER................................................................34
1.1.1.8.2.2.3.2.1. Kol Kavuturma Engeli........................................................ 34
1.1.1.8.2.2.3.2.1.1. Bir Aratrma.................................................................35
1.1.1.8.2.2.3.2.2. Gizli (rtk) Kol Kavuturma Engelleri.............................. 36
1.1.1.8.2.2.3.2.3. Dier Saklanma Davranlar................................................37
1.1.1.8.2.2.4. BACAKLARIN KULLANILII....................................................38
1.1.1.8.2.4.1. Bacak Bacak stne Atmak.......................................................38
1.1.1.8.2.4.2. Kefedilmi Bir Davran............................................................38
1.1.1.8.2.4.3. Allm Durum..........................................................................39

1.1.1.8.2.4.4. ''Drt'' Durumu........................................................................... 39

1.1.1.8.2.4.5. Ayaklar Kavuturmak................................................................ 40
1.1.1.8.2.4.6. Alma Sreci............................................................................. 40
1.1.1.8.2.4.6.1. Savunmada m m m?................................................41
1.1.1.8.2.4.7. Bilek Kilitleme Hareketi............................................................. 41
1.1.1.8.2.2.5. BAHAREKETLER.................................................................... 43
1.1.1.8.2.5.1. Temel Ba Pozisyonlar...............................................................43
1.1.1.8.2.5.2. Her ki El de Ban Arkasnda.................................................... 44
1.1.1.8.2.2.6. GZ ARETLER....................................................................... 44
1.1.1.8.2.6.1. Baklarla lgili Davranlar........................................................ 45
1.1.1.8.2.6.1.1. Bak...............................................................................46
1.1.1.8.2.6.1.2. Sosyal Bak........................................................................ 46
1.1.1.8.2.6.1.3. Mahrem Bak..................................................................... 47
1.1.1.8.2.6.1.4. Yan Bak.............................................................................47
1.1.1.8.2.6.1.5. Gzle Darda Brakma Hareketi........................................47
1.1.1.8.2.2.7. OTURMA BMLER................................................................. 47
1.1.1.8.2.7.1. Kaplanan Alan............................................................................ 48
1.1.1.8.2.7.2. Beden Duruu (Postr) .............................................................. 48
1.1.1.8.2.7.2.1. Bacak ve Ayaklarn Kullanl............................................. 49
1.1.1.8.2.7.3. Seilen Yer..................................................................................50
1.1.1.8.2.7.4. Oturma Dzeni...........................................................................51
1.1.1.8.2.7.4.1. Kar Karya Oturmak........................................................52
1.1.1.8.2.7.4.2. 90lik Ayla Oturmak.........................................................52
1.1.1.8.2.7.4.3. Yan Yana Oturmak...............................................................53
1.1.1.8.2.7.4.4. apraz Oturmak..................................................................53
1.1.1.8.2.2.8. CNSEL SNYALLER VE LG ARETLER ............................53
1.1.1.8.2.8.1. Kur Davranlar......................................................................... 54
1.1.1.8.2.8.1.1. lgi Aamalar.......................................................................54
1.1.1.8.2.8.1.2. lk Dakikalarn nemi......................................................... 55
1.1.1.8.2.8.1.3. Sahiplenme.......................................................................... 55
1.1.1.8.2.8.1.4. Kadnlarda Kur Yapma Davranlar Daha Baskn...............55
1.1.1.8.2.8.2. Erkeklere zg Kur Davranlar...............................................56
1.1.1.8.2.8.3. Kadnlara zg Kur Davranlar............................................... 57
1.1.1.8.2.2.9. YALAN, SAMMYETSZLK, PHE VE TEREDDT..........59
1.1.1.8.2.9.1. Gerek Duygularn Gizlenmesi...................................................59
1.1.1.8.2.9.2. Yalan eitleri.............................................................................59
1.1.1.8.2.9.3. Yalan aretleri............................................................................60
1.1.1.8.2.9.4. aretlerin Geerlilii.................................................................. 62
1.1.1.8.2.2.10. AKSESUARLAR......................................................................... 63
1.1.1.8.2.2.11. ETKL BR SES GELTRME................................................ 65
1.1.1.8.2.11.1. Ses Kontrol.............................................................................66
1.1.1.8.2.11.2. Sesin Nitelikleri........................................................................ 67
1.1.1.8.2.11.3. Sesinizi Nasl Gelitirirsiniz?.....................................................69
1.2. PROBLEM CMLES...............................................................................................70
1.3. ALT PROBLEMLER..................................................................................................70
1.4. NEM.......................................................................................................................... 71
1.5. SINIRLILIKLAR........................................................................................................71
1.6. TANIMLAR.................................................................................................................71
II. BLM......................................................................................................................... 72

SELEN ARATIRMALAR......................................................................................... 72
III.BLM.........................................................................................................................74
YNTEM.........................................................................................................................74
EVREN.........................................................................................................................74
RNEKLEM................................................................................................................ 74
ARATIRMA MODEL................................................................................................75
BLG ZMLEME YNTEM............................................................................... 75
IV. BLM.........................................................................................................................75
BULGULAR VE YORUM.............................................................................................. 76
CNSYETLERNE LKN VERLER ....................................................................... 76
BEDEN DLNN ETKNLNE LKN SORULARIN FREKANS VE YZDE
DAILIMI VE YORUMU............................................................................................77
SORULARA VERLEN FREKANS VE YZDE DAILIMLARININ YORUMU........78
V. BLM........................................................................................................................ 104
SONU...................................................................................................................... 104
retimsel Ortamlardaki Beden Dili rnekleri ...............................................107
NERLER................................................................................................................ 108
KAYNAKA.....................................................................................................................112
EKLER..............................................................................................................................114
ANKET FORUMU.........................................................................................................114

NSZ
Gn iinde tek kelime bile etmeden anlattmz ve neredeyse her szce, kullandmz
her cmleye bilinli ya da bilinsiz bir ekilde simgesel kodlarla anlamlandrdmz ve
insanlarla kurduumuz iletiim sreci ierisinde kullandmz bir dilimiz daha var: Beden
Dili.
nsan dier varlklardan ayran en nemli zellik simgesel kodlar oluturmann yannda
onlar anlamlandrabilmesi ve bunu deiik iletiim aralarn kullanarak istediklerini, duygu
ve dncelerini dier insanlara aktarabilmesidir. Szsz iletiim en nemli blmn
oluturan grsel kodlarn kullanm iletiim tarihi kadar eskidir. nsanolu szl ve yazl
iletiim aralarnn yannda, bedeni ile kendi yaad duygu ve cokuyu, sevinci ve hzn
yanstarak iletiim kurmaktadr. retmeninizle konuurken, yneticinizin odasnda, bir
otobs duranda ve rneklerini daha oaltabileceimiz, bulunduumuz bir ok yerde,
insanlarla etkileim de bulunduumuz her an iinde bilinli ya da bilinsiz olarak
karmzdaki insanlarla, szel olarak kendimizi ifade etmenin tesinde bedenimizi kullanarak
iletiim kurarz. Kiiler aras yz yze iletiimde mekan, ses tonlamas, jestler, mimikler,
bedenimizin duruu bizim iletiim evremizi belirlememizde ve anlamann ortaya
konmasnda her zaman iin etkili olmutur.
Karmzdaki insanlarn iinde bulunduu durumu anlayabileceimiz ve insanolu
tarafndan kltrel farkllklar olsa da ayn anlamlar tayan( mutluluk, korku, kzgnlk,
aknlk vb.) duygusal bilgiyi da vurmamz salayan temel hareketler olsa da, kullanlan
beden dili asndan farkllk arz etmektedir. Baka bir deyile, her toplumun kltrnde
kulland beden dili, kullanm biimi o kltrn kendine zgdr.
Bu gne kadar beden diline ilikin yaplan aratrmalar yurt d kaynakl olup kendi
kltrlerine uygun bilgiler iermesine ramen lkemizde yz ve beden ifadeleri ile ilgili ve
kendi kltrmz yanstan aratrmalar da yaplmtr. Beden dili bugn pek ok i alannda
da kullanlmakta en ok ta mterilerle birebir iliki kuran pazarlamaclarn karsndaki
kiiyi anlamas gereklilii irket ierisinde beden dili ile ilgili eitimler verilerek yetitirildii
irketlerin beden dili konusunda ne kadar nem verdiklerini gstermektedir.
Beden dili, szsz iletiim iinde kiiler aras iletiimde szl iletiimle birlikte etkin olan
tamamlayc olmasyla birlikte daha ok jest ve mimik kodlar, vcudun duruu vb.
unsurlarla ilikilerin belirlenmesinde ve duygularn ifade edilmesinde nemli bir yere sahiptir.
Yneticisinden, esnafndan, retmeninden rencisine, annesinden ocuuna, iletiim
sreci ierisinde beden dilinin nemli rol oynadn dnyorum.
Bu nedenle ABANT ZZET BAYSAL NVERSTES Akakoca Turizm letmecilii
Ve Otelcilik Yksek Okulu rencilerinin letiim Sreci erisinde Beden Dilinin
Etkinliine likin Uygulamal Bir Aratrmann birinci blmnde iletiim, iletiimin temel
amac, toplumsal ve kltrel sistemler iinde iletiimin ilevi, kiiler aras iletiim ve iletiim
eitleri, beden dili konusun iinde blgeler, avu hareketleri, el ve kol hareketleri,
bacaklarn kullanl, ba hareketleri, gz iaretleri, oturma biimler, cinsel sinyaller ve ilgi
iaretleri, yalan, samimiyetsizlik, phe ve tereddt, aksesuarlar, etkili bir ses gelitirme
balklar altnda bedenimizin dilini ekillerle destekleyerek aklamaya altm.
kinci blmde aratrmamla ilgili bu gne kadar yaplan aratrmalara yer verdim.
nc blmde aratrmann yntemi, evren ve rnekleri, aratrmann modeli ve elde
edilen verilerin zmleme yntemiyle ilgili bilgilere yer verdim. IV. Blmde alt
problemlere ait bulgular ve yoruma yer verdim. V. Blmde ise rneklerden elde edilen
verilere dayanarak zmleme aamas sonrasnda ortaya kan sonular ve etkin bir iletiim
sreci ierisinde beden dilinin kullanmna ilikin neriler verilmitir.

Bu bilgiler nda yaadmz hayat iinde etkin, atmasz bir iletiim sreci
gerekletirirken bedeninizin sylediklerini de dikkate alarak mutluluu yakalamanz
dileklerimle.
05.05.2002
Akakoca

TEEKKR
Bu aratrmay ben yaptm. Ama unu da unutmamak gerekir hibir aratrma
aratrmacnn tek bana ortaya kard bilgiler yn deildir ve rendiklerimizin tm
bakalarndan rendiklerimizdir. ncelikle ilk retmenlerim olan annem efika
EVKARALI ve babam Kamil EVKARALIya teekkr etmek istiyorum.
Bu aratrmay ortaya koymam sreci iinde aratrmac ruhumu kefetmemi salayan,
aratrma yapmay bana reten Deerli Hocam Yrd.Do.Dr. Ayhan URALa, bilgilerini
benimle paylamaktan hi ekinmeyen, bilgilerinin nda yolumu aydnlatan, sorularyla
aratrmama yn veren, en youn dnemlerinde bile bana vakit ayran Ara. Gr. Elbeyi
PELTe, Ara. Gr. Emrah ZKULa ve Ara. Gr. Selma GLTEKNe teekkr etmek
istiyorum. Ayrca bu aratrmamda rendiklerimi kendimde gzlemlememe izin veren
Bene, gzlemlediim btn insanlara, emei geen herkese teekkr etmek istiyorum.
Aratrmam boyunca, sorularm sklmadan cevaplayan, aratrma yapmak ve
bilimselliin ierisinde aratrmam ortaya koymak iin bilgisini benimle paylaan, daha iyinin
en kalitelisine ulatrmak adna aratrmac ynm gelitirmem adna duygularyla deil
mantyla yaklaan ve beni yetitiren, bildiklerimle ben olmay rettii kadar paylamakla
anlam kazanmasn salamam reten Deerli Hocam, Danmanm r. Gr. brahim
KILIa teekkr etmek istiyorum.
Ben yokum, Bizi sizlerden rendim. imdi sizlerde her bir ben ile biziz.
Baki EVKARALI
05.05.2002
Akakoca

I. BLM
Bu blmde aratrmaya ilikin problem durumu, alt problemler, nem, snrllklar yer
almaktadr.
1.1. PROBLEM DURUMU

1.1.1. letiim Kavram Ve Tanm

Yakn zamanlara kadar, dilimize Franszcadan ve Franszca sylenii ile geen
komnikasyon (communication) szc ile birlikte ve ayn anlam karlamak iin
haberleme kavram kullanlyordu. Gnmzde kullanm yaygnlaan iletiim szc ise
haberlemeyi de ieren daha geni kapsaml bir ileti alverii anlay
yanstmaktadr.Franszca ve ngilizcede yazl ayn, sylenii ayr communication kavram
Latincedeki communicatio szcnn kartdr. Szcn 14. yzyl Franszcasnda,
ticaretin(merkantilizmin) gelitii dnemde ticaret ve ilikiler karlnda kullanlmas, belli
bir dnemdeki etkinliklerin szcklere ykledikleri anlamlar asndan ilgin bir rnektir.
Communicationun kkeninde ve Latincedeki communis kavram bulunmaktadr. Birok
kiiye ya da nesneye ait olan ve ortaklaa yaplan anlamlardaki bu kavramlardan hareketle
iletiim szcnn znde, yaln bir ileti alveriinden ok toplumsal nitelikli bir etkileimi,
dei tokuu ve paylam ierdiini syleyebiliriz. Birisiyle iletiim kurmak; Bir haberin,
bir bilginin iletilmesi; amz iletiim adr; Bir dosyann, belgenin iletilmesini
istemek; Kitle iletiim aralar, dnyay kk bir kye dntrd; nsan-makine
iletiimi; Sistemler aras iletiim; letiim sistemler; Hayvanlarda iletiim zellikleri
iletiim kavramnn kullanmnda akla gelebilecek pek ok rnekten yalnzca
birkadr.Dnce ve grlerin szl olarak karlkl alveriidir. Baka bir tanma gre;
Bizim bakalarn bakalarnn da bizi anlamas sreci olarak tanmlanmaktadr. Doan
Ccelolu ise; iletiim iki birim arasnda bir biriyle ilikili mesaj alveriidir eklinde
aklamtr. Birim kelimesi insan, hayvan ya da makineleri kapsamaktadr. letiim sadece
insana zg bir olay deildir. (http://abone.turk.net/elibal/yazim/iletisim.htm)letiim
kavram o denli deiik alanlarda kullanlyor ki, birbirinden ok ayr anlamlar ykleniyor.
Yazl kaynaklarn taranmas yntemiyle yaplan bir aratrmada szcn 4560 kullanm
derlenmi ve daha sonra 15 anlam belirlenmitir.Dncenin szel olarak(konuma ile)
karlkl dei tokuu;
ki kiinin birbirini anlamas, insann karsndakine kendisini anlatabilmesi;
Organizma dzeyinde bile olsa ortak davrana olanak veren etkileim;
Bireyde benlikle ilgili olarak belirsizliin azaltlmas;
Duygularn, dncelerin, bilgi ve becerilerin aktarlma sreci;
Bir kii ya da bir eyin baka bir kiiye/bir eye iinden aktarmla, dei-tokula
dnme deime sreci;
Yaayan bir evrenin paralarnn ilintilenmesi, balantlarnn kurulmas sreci;
Bir kiinin tekelinde olann bakalaryla paylatrlmas, bakalarna da aktarlmas
sreci;
Askeri dilde iletiim(komutun) iletiyi gnderilmesi ile ilgili ara, usul ve teknikler;
letiyi alann belleinin, iletiyi gnderenin beklentisine uygun yant verecek ekilde
uyarlmas;
Organizmann ortamdaki uyarya verdii fark edilir yant, ortamdaki deiime
uyarlanma yant; bu yantla dierini etkileme;
Kaynaktan ktktan sonra iletiyi alan iin bir uyaran olan davran;
Kaynan kar taraf etkilemeyi amalayan davran;
Belli bir konumdan, yapdan bir dierine gei sreci;

 G(iktidar) kayna olarak kullanlan mekanizma.

Bu ok deiik anlamlardaki kullanmna karn iletiimdeyince akla ilk gelen genellikle
insanlar aras iletiim ve bu amala kullanlan aralardr. Nitekim Trk Dil Kurumu
szlnde de iletiim:
1. Duygu, dnce ya da bilgilerin usa gelebilecek her trl yolla bakalarna
aktarlmas, bildiriim, haberleme(...)
2. Telefon, telgraf, televizyon, radyo gibi aygtlardan yararlanarak yrtlen bilgi al
verii, bildiriim, haberleme... Olarak tanmlanmaktadr.
Bununla birlikte, szcn sibernetikte olduu gibi, cansz ve alan sistemlerdeki eler
aras etkileim iin kullanlmasn bir yana brakrsak da, canllar dnyasndaki etkileim iin
kullanldn gz ard edemeyiz. nk, canllar iinde ileti alverii anlamnda iletiim
kurma yetisine, becerisine sahip tek tr insan deildir.
Ancak canllar iinde yalnz insan simge(sembol) yaratma zelliine sahiptir. Bu zellii
ile bakalarna yalnz duygularn belirtme deil, dnce ve bilgilerini de biriktirip aktarma
olanana sahiptir. Bylece, evresinde bulunamayan nesneler, olay ve olgular ya da nesnel
varl olmayan duygu ve dnceler hakknda ileti alveriinde bulunabildii gibi, gemite
olmu bitmiler ya da gelecekte olabilecekler konusunda da iletiimi gerekletirebilir.
Ayrca, yine bu zellii sayesinde iletilerini deiik mekanlara ulatrabilir. rnein,
doyduunu belirtmek iin doydum der ya da elini aznn hizasna getiri; gnei
gstermeden de resmini izerek, adn syleyerek, yazarak gnele ilgili ileti aktarabilir;
gzellik iin heykel, resim yapabilir, iir yazabilir; savaa ar iin ok, mektup
gnderebilir. Bu nedenle insan iletiimini, anlamlarnda uzlalm simgeler aracl ile
bilgilerin, dncelerin, duygularn biriktirilip aktarlmasnn ve alveriinin hem ortak hem
de
deiik
zaman
ve
mekan
boyutlarnda
gerekletirilmesi,
olarak
tanmlayabiliriz(ZILLIOLU, 1993: s.3-7.)
1.1.1.1.letiimin Temel Amac
Kukusuz, btn insanlar her iletiim eyleminde bilgilenmek, ikna etmek, bilgilendirmek,
ynetmek, elenmek vb. bir dizi nedeni ve amac va5rdr. Bu amalarn bir ksm,
karln/dln hemen elde etmek istediimiz amalardr; bir ksm uzun vadeli
beklentilere dayanr. Schramm, amalarla ilgili beklentileri gecikmeden dllendirilmeye
ve sonradan dllendirmeye ynelik beklentileri olarak snflandrr. letiimde bulunanlar
baz iletileri daha retirken ya da aktarrken dllenmi olurlar. rnein, ozann iir
yazarken, mzisyenin beste yaparken ya da konser verirken, retmenin ders anlatrken,
yneticinin bir toplantda yeni i projelerini aklarken aldklar keyif ve bunun hedef aldklar
kiilerce de paylalacan ummalar gecikmeden dllendirme beklentisi ile ilgilidir. Buna
karlk ozann yada yaynevi yetkililerinin iirlerin beenilip sat artracan, retmenin
mesleki becerisinden tr ilerde vg ile anlacan ya da meslektalar tarafndan taktir
edileceini, yneticinin yeni projeleri kabul ettirip iinde daha st bir konuma ya da gelire
kavuacan ummas, iletiimde gelecee ynelik bir yatrmn, baka deyile sonradan
dllendirme beklentisinin rneklerini olutururlar. byle, iletiim amalar, karl hemen
beklendiinde
tketime
ynelik;
daha
sonraki
dllendirmeler
hedeflendiindearasalolarak ayrt edilebilir.Beklentilerin zamansal boyutu ne olursa olsun,
bireylere gre amalar ok eitli olan iletiimin temel bir amacndan sz edilebilir mi? Bu
soruya yant verebilmek iin, insann doumundan balayan iletiim yaantlarna ksaca
deinmek yaral olacaktr.Yeni doan bir bebek kendi bana hibir eyi yapamaz. Ne kendi,
ne de bakalarnn davranlar ne de fiziksel evresi zerinde herhangi bir denetimi, amal
olarak etkileme gc yoktur. Ksa bir sre sonra fizyolojik baz becerileri geliir, ban,

kollarn ve ayaklarn isteyerek oynatmaya balar. Sonra kard seslerle evresinde

istendik davranlar yaratabildiini gzler ve bunu kullanr. Bir ya civarnda istedii eylere
uzanr, istemediklerinden uzaklar. Bylece, evresini belirlemeye ve etkilemeye balar.
Yrtme becerisini kazanmas bu ynde temel bir admdr.Daha sonra konumay renir.
nce szcklerle, sonra tmcelerle derdini anlatmay, istediklerini belirtmeyi becerir. Bu,
ayn zamanda konuma yoluyla evresinde daha fazla etkin olabildiinin bilincine varmas
demektir. Baka deyile deneme yanlma ve taklit yoluyla kard ve bakalarnca anlam
olan seslerin nceki sesil ve sessiz davranlarndan daha etkili olduunun kavrar. Bir kez
konutuktan sonra durmadan soru sorar, bu sorulara ald yantlarla canl ve cansz
evresini tanmlamay ve anlamlandrmay srdrr. Okulda, yeni bilgilerle birlikte, belli bir
biimde akl yrtmeyi renir. Genileyen evresinde dier insanlar tanr, deerlendirir,
yarglar; fizik evresi ile ilgili grleri geniler, biimlenir. Bu arada kendisi hakkndaki
dnceleri ve deerlendirmeleri de nem ve younluk kazanr. Genlik ve yetikinlik
alarnda yaad ortama, koullara ve iine girdii ilikilere gre belirlenen evresiyle
etkileimde bulunur ve bu durum yaam boyunca srp gider. Btn bunlar iletiim
yaantlardr. Bu yaantlarla birey emir vermeyi/almay, bakalarndan istemeyi/onlarn
isteklerine yant vermeyi renir, olgular ve olaylar hakknda ve bunlarn nasl
gerekletikleri, bozulduklar/gelitikleri, deitikleri hakknda az/ok bilgilenir. nsan bunca
zahmetli, doyum verdii kadar hatta belki de ondan daha ok skntl ve zc iliki ve
iletiim yaantsna neden katlanr ve bunlar srekli oaltmaya alr? Ek olarak neden bu
konulara ilikin dncelerini, bilgilerini geniletip derinletirmeye urar?
Berloya greamal olarak etkilemek, deitirmek iin iletiim kurarz. Bylece, birey
iin iletiimin temel amac, kendisi ile evre arasnda balangta kendisi yeniden olumsuz
olan ilikiyi etkileyebilmek, ynlendirebilmek, e deyile, d glerin hedefi olmak yerine,
kendisini gl klabilmeyi salayabilmektir. Bu balamda iletiim, insann evresi ve kendi
yaam zerinde etkin ve belirleyici olabilme abasn yanstr. Bireyin bu abasnn ardnda
bakalarndan hemen ya da sonraki bir zamanda kendi isteklerine uygun yantlar, tepkiler
alabilme beklentisi yatar. Bu beklentimizin bilincinde olup olmamamz ya da gemite
kurduumuz iletiimlerdeki temel amacmz anmsayp anmsamamamz nemli deildir.
ocukluumuzdan beri gzlemlerimiz ve uygulamalarmz bize szel ve szel olmayan
iletiim kodlarn kullanarak evre zerinde etkili olunabileceini rettii iin bu konuda
alkanlk kazanrz. Ksaca iletiimin kii asndan zel amalar ne olursa olsun, temeldeki
amac evre zerinde etkin olmak, bakalarnda davran, tutum gelitirmek ve
deitirmektir. (ZILLIOLU, 1993: s.9-13.)
1.1.1.2. Toplumsal Ve Kltrel Sistemler Ve letiim levleri
letiimle toplumsal kltrel sistemler arasndaki iliki karlkldr. letiim
toplumsal/kltrel sistemleri yeniden retimi ve deiiminde rol oynad gibi
toplumsal/kltrel sistemlerde iletiim sistemlerini ve bireylerin ilikilerini belirler. Bunun
yannda iletiim toplumsal/kltrel sistemler hakknda bilgi vererek bireylerin iletiim
davranlarnda ngr salar.letiim bir aktarma ve paylama sreci olduu kadar baz kii
ve gruplarn bakalar zerinde g kazanmasnda da rol oynar.letiimin ilevleri psikolojik
ve toplumsal ilevler olarak snflandrlabilir. Psikolojik ilevler: Ben merkezli; arasal; oyun
ve benliin gelitirilmesidir. Toplumsal ilevler ise haberdar etme; egdm; kuaklar aras
aktarma ve elence ilevleridir. Bireysel iletiimde toplumsal boyuttaki iletiime geite
aamadan sz edilebilir. Birincisi kk gruplar iinde bireylerin gerekletirdii iletiim;
ikincisi bu iletiimlerin zamanda ve mekanda birbirine eklendii aama; ikinci aamada ki
iletiimlerin kitle iletiim boyutunda geniledii aamadr. (ZILLIOLU, 1993: s.89.)

1.1.1.3. Temel letiim Sreleri

letiim bir sre ierisinde gerekleen bir olaydr. Bu sre ierisinde kod, kodlama,
kod ama, yorumlama, geri iletiim yer almaktadr. ( Ccelolu, 1992: s.72-78)
a- Kod: Mesajn iaret haline dnmesinde kullanlan simgeler ve bunlar arasndaki
ilikileri dzenleyen kurallarn tmne kod ad verilir. u anda bu yazy Trke kod
kullanarak yazyorum. Karlkl konuurken ayn anda deiik kodlar kullanlr. Yz ifadesi,
syleyi tarz, el ve kollarn hareketleri de ayr ayr kodlar aktaran mesajlardr.
b- Kodlama: Mesajn ieriinin kod simgelerine dntrlmesine kodlama denir. Belirli
bir niyet ya da duygunun deiik kodlarla ifade edilebileceini yukarda belirtmitik. rnein
kzgnlk duygusu kullanlan kelimelerle, sylenilen kelimelerle ifade edilebilecei gibi kiinin
yz ifadesiyle de belirtilebilir.
c- Kod ama: Kodlanarak gelen mesajn ieriini yeniden elde etmek iin yaplan
zmleme srecine kod ama denir.
d- Yorumlama: Yorumlama yeniden bir deerlendirmeyi gerektirir. Kod alarak elde
edilen mesajn ieriine, o andaki btn ilikiler ve koullar erevesi iinde yeniden anlam
verilmesine yorumlama denmektedir. Baz durumlarda kod alarak elde edilen anlamla
yorumlama sonucunda elde edilen anlam arasnda pek bir fark yoktur. Bazen de tamamen
farkl bir yorumlama yaplabilir. Bazen bizim sylemek istediimiz eyle kardakinin anlad
arasnda farkllklar meydana gelebilir.
e-Geri iletim: Kaynak birimin gnderdii mesaja karlk hedef birimin gnderdii cevaba
geri iletim ad verilir.
f- Kiinin kendisinin gnderdii mesaj kendisinin almas srecine kendine geri iletim ad
verilir. Eer kii kendi sylediklerini duyamaz ise 3-4 dakikadan fazla konuamaz.
1.1.1.4. Bir letiim Modeli
Konuan iki kiiden birisi kaynak dieri de hedef birimi oluturur. Bu iki birim arasnda
mesajn gidip gelecei kanallar vardr. rnekte kaynak ve hedef birim insan olduundan
birimler yap ve ilev olarak birbirlerine benzerler. Her birimde merkez, gnderici ve alc
vardr. letiim modelindeki eler ve sreler ise unlardr.
1- Kaynak Ve Hedef Birimler
2- Kanal
3- letiim Ortam
Bunlara yakndan gz atmak gerekirse;
1-Kaynak ve hedef birimler:
Merkez: Gnderilecek mesajlarn ieriinin (duygu, dnce, niyet, gd, eylem vb. )
olutuu ve gnderilmek zere seildii blmdr.
Gnderici: Merkezdeki ierii szl ya da szsz iaretler haline dntrerek kanala
brakan edir. Bedenin hareketleri ve duruu mesaj nitelii tadndan tm beden bir
gnderici olarak alr.
Alc: aret biimine dnm olarak kanaldan gelen mesajlar alan ve merkeze
aktaran edir.
2- Kanal: Kaynak ve hedef birimler arasnda yer alan ve iaret haline dnm mesajn
gitmesine olanak salayan yola, geide kanal ad verilir. Bilindii gibi telefonla sadece iitsel

kanalla iletiim kurulabilir. Karmzdakinin yz ifadesini gremeyiz. Buna karlk yz yze

iletiimde ayn anda birden fazla iletiim kanal ile iletiim kurarz. letiimde kullanlan kanal
says arttka iletiimin etkisi de o derecede artar. aret mesajn gndericiden getikten
sonra temsil edildii fiziksel biim. u anda burada yazlan kelimeler fiziksel iaretlerden
meydana gelmektedir.
kt: Kaynak birimin gnderdii iaretlerin tmne kt ad verilir.
Girdi: Hedef birimin alcsnn yakalad iaretlerin tmne girdi ad verilir.
Grlt: Kaynak birimin gnderdii mesaj ile hedef birimin ald mesaj arasnda fark
varsa bu farka grlt denir.
3- letiim ortam: letiim srecinin etkileyebilecek nitelikleri olan ve iletiim durumu
iinde bulunan kii nesne ve olaylarn tmne iletiim ortam denir. Burada bir noktaya
deinmekte fayda vardr. Alglamann kalitesi de iletiimde ok nemli rol oynar. rnein
karsndaki kii ile iletiimde bulunan bir insan kendisinin ve karsndakinin psikolojik
fiziksel ve sosyal dzeyde durumlarnn bilincinde bulunmaya zen gsteren ve alglad
durumlarn saysn ve kalitesini arttran insann insan ilikilerinde daha baarl olabileceini
syleyebiliriz. Bir de yle bir durum sz konusudur; insann bir alglama kapasitesi vardr
ve bunun tesinde her ey kendisine anlamsz gelecektir.
1.1.1.5. Kiiler Aras letiim
ki kii arasnda yz yze gerekleen iletiim. Kiiler aras iletiim genellikle
kendiliinden ve teklifsizdir. letiimi gerekletirenler birbirlerinde srekli geri bildirim
alrlar. Roller grece esnektir. nk taraflar nbetlee gnderici ve alc olarak iletiimde
bulunurlar. Bu iletiimin gereklemesi srasnda bireyler genellikle ayn fiziksel ortam
ierisinde bulunurlar(Mutlu, 1994: s.132). Gelien teknolojiyle beraber kiiler telefon ve
chat gibi iletiim alanndaki teknolojiden yararlanarak iletiim kurmaktadr. Kiiler aras
iletiimi bir ema ile gsterecek olursak;
letiim birey A'dan birey B'ye olduu gibi ayn ekilde Birey B'den Birey A'ya doru da
olabilir(Usluata , 1991:s.47) Burada bireyler arasnda srekli bir geribildirim
gereklemektedir. Geribildirimin olmad takdirde iletiim gereklemez, iletim gerekleir.
letiim ift tarafl iletim ise tek tarafldr.
Kiiler aras iletiimin dier bir tanmna gre de bakalarn tartp, varlan yargya gre
davranma sanatdr(Usluata , 1991:s.48)Baka bir tanma gre de kiiler aras
iletiim(Dkmen, s.23) kaynan ve hedefini insanlarn oluturduu iletiimdir. Karlkl
iletiimde bulunan kiiler, bilgi-sembol reterek, bunlar birbirlerine aktararak ve
yorumlayarak iletiimi srdrrler. Baz aratrmalara gre ise her trl iletiimi kiiler aras
iletiim saymamak lazmdr.
Yaplan bir aratrmaya gre bir iletiimin kiiler aras iletiim saylabilmesi iin 3 art
aranr
1. Yz yze olmas
2. Katlmclar arasnda bir mesaj alveriinin olmas
3. Sz konusu iletiim szl veya szsz nitelikte olmasdr.
rnein yazmalar kiiler aras iletiim saylmaz. Bu ok sayda tanmn bulutuu nokta
kiiler aras iletiimin psikolojik nitelikli bir bilgi alverii olduudur. Bu arada bir noktay
belirtmekte yarar var; sadece sosyal roller arasnda kurulan ilikiler kiiler aras iletiim
deildir. Kiiler aras iletiimin olmas iin mutlaka o sosyal roln dna klmaldr. rnein

hoca ile renci arasndaki iletiim sadece derse ynelikse bu kiiler aras iletiim deildir.
Ne zaman ki dersin dna klp kiisel konulara girilince o zaman kiiler aras iletiim
gereklemi oluyor. Yine bir tanma gre de kiiler aras iletiim (Usluata, s.52)kiileri
bakalarndan ayran zellikler, kiisel tutumlar, dnceler, beeniler belirlenecek biimde
bir bilgi alverii yapldnda gereklemektedir.
Kiiler aras iletiimin en karmak arac olan konuma; bilgi aktarma, bakalarnn
davranlarn ynlendirmeyle, buyruklarla , kimi kez akayla, kimi kez saldrgan krc
szlerle kardakini etkilemek iin kullanlr. Kiiler aras iletiim kendini iki ekilde gsterir.
Szl ve szsz. Szl iletiimde konuma en nemli yeri tutarken szsz iletiimde ise ,
yz anlamlar, gz hareketleri, bedenin duruu, giyinmeyi , sesin zelliklerini ieren bu
iletiim beden dili olarak bilinir( Usluata, s.54) Kiinin bedensel duruu kiinin iinde
bulunduu duygusal durumu aklayabilir. rnein , kzgnlk, ilgisizlik , utanma, kararszlk
vb(Usluata, s.55)
Grup iletiimi de kiiler aras iletiimi etkileyen nemli bir faktrdr. rnein aile bir
gruptur ve bu grubun ierisinde kiiler aras iletiim gereklemektedir. Grup ierisinde de
alt gruplar oluabilir ve de bunlar daha ok daha derin iliki ierisinde olabilirler(Arkona,
s.25) Ayn grubun yesi olan kiiler arasnda mutlaka iyi ilikilerin olmas beklenemez.
rnein sizinle ayn siyasal grte olanlarn oluturduu grubun ierisinde holanmadnz
ve iletiim kurmak istemediiniz kiiler olabilecei gibi sizin kart olduunuz grup ierisinde
yer alan fakat ok holandnz ve iletiim kurmak istediiniz insanlar da olabilir. Kardaki
insanla iletiim kurmaya nasl balanlaca, iletiimin srdrlp srdrlmeyeceine karar
vermeden nce dier kiinin tutumlarnn duygularnn kiilik yapsnn hakknda bilgi sahibi
olunmas baarl bir iletiim iin gereken unsurlardandr. Aksi takdirde akac bir insana ok
ciddi davranrsanz baarsz sonular elde etmi olursunuz ve o kiiyle iletiimi srdrmekte
byk glklerle karlaabilirsiniz.
Bir insann dier bir insanla iletiime gemesinin saylamayacak kadar ok nedeni olduu
sylenebilir. nsanlar genellikle bir ihtiyacn karlamak iin iletiimde bulunurlar. Bunun
yannda u nedenlerin de iletiim kurmada etkili olduu sylenebilir:
1. Tanma: nsanlar daha nceden tand kiilerle daha kolay iletiimde bulunurlar.
2. ekici bulma: nsann ierisinde ekici bulduu kiiye kar daha ok iletiim kurma
istei olduu sylenilebilir.
3. Zorunluluk: Bazen baz ilerimizi grmek iin baz insanlarla iletiim kurmak
zorunluluu doar. rnein ktphaneden kitap dn almak isteyen bir insann zorunlu
olarak ktphane alanlar ile iletiim kurmas gerekebilir.
4. Benzer zelliklere sahip olma: lgi alanlar birbirine yakn olan insanlarn daha kolay
iletiim kurduklar sylenebilir. rnein ayn futbol takmnn taraftar olan insanlar daha
kolay iletiime geebilirler.
1.1.1.6. Szl letiim
letiimimizin en temel kodunu oluturan(konuma) dilinin doas ve kayna antik yunan
felsefesinden beri youn tartmalarn odan oluturmutur. Gnmzde benimsenebilecek
gr dilin bir simge sistemi, kod olduu grdr.Dil toplumsal ve kltrel bir etkinliktir.
Bu nedenle bir dilin yaps ve szck daarc kltrel sistemle yakndan ilikilidir. Buna
bal olarak ta bireylerin alglama biimlerini etkiler. Bir dil anlamlandrma haritas dile
getirilmek istenen anlamlar iin seenekler sunduu gibi, bu anlamlar biimlendirir ve
snflandrr. Dil kurallar ve dildeki deneyimlerin, szcklerin kullanl skl iletiimde artk
bilgiyi salar. bylece ortak dil yaantlarna sahip olanlar iin iletiimde ngry olanakl

klar. Dillerin kkeninin ortak olup olmad kesin olarak bilinmemekle birlikte, gnmzde
konuulan diller deiik dil aileleri iinde snflandrlrlar.Dil, anlatm arac olduu
kltrlerin mekandaki ve zamandaki farkllamasna farkl olarak deiir. Ulusal diller
uluslama ve sanayileme srelerine kout olarak ve ynetimin merkezlemesinin sonucu
olarak bir lehenin dierlerine egemen olmasyla ortaya kmlardr. Ekonomik, siyasal
adan gl olan bir ya da birka lkenin dilin uluslararasnda ortak bir anlama dili olmas
bir yana braklacak olursa, tm uluslara ve kltrlere ortak evrensel dilin kullanm-baz
neri ve abalara karn-olanakl grlmemektedir. (ZILLIOLU, 1993: s.145.)
1.1.1.6.1. Karmzdakini Dinlemek
tiraf edelim ki, birbirimizi her zaman dinlemeyiz. Bunun sonucu, kimi zaman Ben ne
diyorum, sen ne diyorsun! diye atmaya kadar bile gidebilir.
Etkin iletiim kurabilmek iin birinci temel beceri karmzdakini dinlemektir. Ve trl
trl dinleme ekilleri vardr. rnein:
Grnte Dinleme: Dinlermi gibi yapmak, aslnda ne syleyeceimizi aklmzdan
geirmek gibi baka eyler dnmek.
Savunmada Dinleme: Dinlerken sylenenler iinde bize ynelik bir eletiri ya da saldr
olup olmadn aratrmak.
Seerek Dinleme: lk nce grnte dinlemedeyken daha sonra ilgimizi eken bir
konudan sz edildiinde kulak kesilmek.
Tuzak Dinleme: konuann szlerine, bir an yakalayp zerine ullanmak
amacyla kulak vermek.
Deneti Dinleme: Kamzdakilerin bize nasl tepki gsterdiini ve istediimiz sonucu
alp almadmz lmek iin dikkat kesilmek.
Nezaketen Dinleme: Dinlememek ayp olduu iin dinlermi gibi yapmak.
rkek Dinleme: Karnzdakini dinlemek istemediimizi aka syleyemediimiz iin
dinleme pozu taknmak.
Yaltaklanmac Dinleme: Karmzdakinin houna gitmek iin dinliyormu izlenimi
yaratmak(Dicleli ve Akkaya, s.44)
1.1.1.7. Yazl letiim
Yazl iletiim, insann zaman ve mekandaki iletiim snrllklarn geniletmede en etkin
ilk iletiim biimidir. Uzaktan haberlemede bilgi ve deneyimleri zamanda biriktirmede szl
iletiime gre daha gvenilir bir yol olan yaz ile iletmenin kkeni maara
resimlerindendir.Figratif maara resimlerini izleyen stilize izimler bir tmceyi ya da tmce
grubunu temsil eden bireimli yaz kavramlar dile getiren ideografik yaz, sesleri karlayan
simgelerden oluan fonotik(alfabetik) yaz, yaz tarihinin bilinen ve genelde birbirini izleyen
aamalar saylrlar. Bu aamalar ayn zamanda insann simgesel dncesini geirdii
deiimleri de yanstr.Ekonomik gereklerle ortaya kan yaz toplumsal/kltrel iliki ve
kuramlar zerinde etkili olmutur. Buna karlk bu kuramlarda yaznn evrim ve yaylma
srelerinin ynn ve hzn belirlemilerdir.Avrupa da on beinci yzylda matbaann icad
ve youn kullanm yazl iletimin hzla oalmasnn bilgi ve dncelerin yaylmasna neden

olmutur. Ancak bu yaylmann hz okur yazarlk oranyla belirlenmitir. Okur yazar olmama
sorunu ise gnmzde de tmyle ortadan kalkm deildi. (ZILLIOLU, 1993: s.174.)
1.1.1.8. Szsz letiim
letiimimizin temel bir ynn szsz iletiim oluturur. Baka deyile, gnlk yaamda
gerekletirilen bavurulan simgesel kodlar iinde szsz olanlar, anlam yaratma ve
paylamada ou kez bilincinde olmakszn, ama kanlmaz olarak srekli kullanlrlar.
Bununla birlikte, szsz iletiimin bilimsel bir ilginin ve aratrmalarn oda haline
gelmesi yeni saylr.szel ve yazl dillerin iletiimin temel trleri sayld, sz ve yaz
sanatnn yceltildii toplumlarda bu gecikme doaldr. Bunda, kiiler aras yz yze
iletiimin konuma ile balayan bir olgu olduu-yanl- varsaym da etkili olmutur. Ksaca,
iletiimin doas ile ilgili bu yanlg, insann iitme ile birlikte en ok gelimi olan grsel
kanallar aracl ile amlad szsz iletiim kodlarna uzun sre gerektii kadar nem
verilmemesine yol amtr. Oysa szsz iletiimin en nemli bir blmn oluturan grsel
kodlarn kullanm insann iletiim tarihi kadar eskidir. lkel ve geleneksel toplumlarn insan,
gnlk uygulamalar iin olduu kadar, din kkenli trenler iinde son derece yetkin grsel
kodlar gelitirmitir.ayrca, kiiler aras yz yze iletiimde doal olarak yer alan ses
tonlamas, yz ifadeleri, mimikler, beden hareketleri, jestler szl iletiimin erevesini ve
anlamn belirlemede her zaman etkili olagelmitir.te yandan, olumasnda grsel kodlar
sezgisel deerlendirme arac olarak nemli bir ilev stlenir. (ZILLIOLU, 1993: s.178179.)
1.1.1.8.1. Szsz letiimin levi
Kiiler aras iletiimde szsz iletiimin nemli ilevleri vardr. Bu ilevleri iki ama gruba
ayrabiliriz. Bunlardan birincisi, szsz iletiim yoluyla bir takm anlamlar iletilebilir. rnein
yakamza taktmz rozetle mesleimizi, bamz sallayarak bir gr onaylamadmz,
dostumuzun elini tutarak onu sevdiimizi ifade edebiliriz. Szsz iletiimin ikinci ilevi ise,
szl iletiimi desteklemesi, onun akclna katkda bulunmasdr. Konuan kii yzn ve
bedenini kullanarak szl anlatm destekler. Dinleyen ise, sergiledii yz ve beden ifadeleri
ile konuana geri bildirim verir. Bu srada ise konuan kii, karsndakinin sylediklerini
anlayp anlamadn ya da sklp sklmadn, onun davranlarna bakarak tatmin etmeye
alr. Szsz iletiim trlerinden iki tanesi, kiiler aras iletiimi balatmada nemli rol
oynar. Bunlardan birisi gz konta, dieri ise vcutla ynelmedir( Dkmen, s.34)
1.1.1.8.2. BEDEN DL
Konu insan davranlar olunca, bunlarn belirli kalp ve snflara nasl sokulabildii
sorusu akla Einsteinn nl szlerini getiriyor: Bilim, duygusal deneyimlerimizin kaotik
eitliliini, mantksal adan standart bir dnce sistemine karlk getirme abamz. Bu
sistemde tekil deneyimler, kuramsal yapya yle bir ekilde karlk gelmeli ki, benzersiz ve
inandrc bir sonu ortaya ksn. Duyusal deneyim, insann dndaki bir konu erevesinde
gerekleir. Ancak onu yorumlayacak kuram, insan elinden kma ve olaanst bir abayla
zahmet gerektiren bir uyum srecinin sonucu: varsayma dayal, asla tam anlamyla kesin
olmayan ve her zaman sorgulamaya, kukuya hedef olmaya mahkum bir sonu.
Neden vcut dili?
1.Bakalar zerinde olumlu bir etki yaratarak amacmza ulamak
2.Karmzdakileri daha iyi anlayarak etkili bir iletiim kurmak.

3. Kendi beden hareketlerimizi denetleyerek, sosyal ortamlara daha abuk uyum salamak
4.Bakalarnn gerekte ne sylemek istediini anlamak.
( http://www.ekocerceve.com/bireyselgelisim/Arsiv_2/ayrinti.php )
Bazen bir hareket bin sze bedeldir. Bir kiiyle iletiim kurduumuzda sylediklerimiz ne
kadar nemli ise hareketlerimizle o kiide braktmz intiba da o kadar nemlidir. El, kol
hareketleri, mimikler, dokunma, vcut pozisyonu... yaamnda baarl olmak isteyen kii,
iletiim kurduu kiilerin sadece sylediklerini deil, yz, eli, kolu ve bedeniyle yaptklarn
da duymaldr.
Aratrmaclar da benzer bir abayla kinezik ad altnda inceledikleri iletiimsel beden
hareketlerini, yz ifadelerini ve jestleri, bir sisteme oturtma amacyla birka grupta
toplamlar. Szck ve cmleler yerine kullanlan beden hareketlerini, amblemler: szl
mesaja elik eden anlamlarn glendiren hareketleri tanmlayclar; yz ve ya beden de
duygu ifadesine neden olan hareketleri duygusal gsterimler; iletiim ak ve hzn
denetleyen hareketleri dzenleyiciler; gerilimi denetleme hareketlerini ayarlayclar
olarak snflamlardr. Amblemler, anlamlarnn lkeden lkeye, blgeden blgeye
deiebilmesine bal olarak, tmyle evrensel kabul edilmiyor. Szgelimi birok bat
lkesinde her ey yolunda veya tamam anlamna gelen ba parma gsterme iareti
ran, Afganistan, Nijerya da, ayrca talya ve Yunanistann baz blgelerinde hakaret
niteliinde.amblemlerin nemli bir zellii de, szck renir gibi renilmeleridir. nk
bunlar bedenin doal ktlar olmaktan ok, simgesel gsterimler. Tanmlayclarsa daha
evrensel olmakla birlikte baz evrensel yanl anlamalarn da kayna. Ban hafife yukar
aaya sallayarak onu dinler grnen kocasnn, kendisiyle hemfikir olduunu sana birok
kadn, farknda deil ki aslnda sen devam et, bende arada kulak kabartrm. Diyor. Tabii
btn hareketlerin bu snflardan birine mutlaka dahil olacan sylemek mmkn deil.
Postr, yani duru, kii hakknda nemli ipular veren, kii asndan da sylemek
istedikleri iin ok verimli bir aratr. Kprtsz dimdik bir asker, retmenin karsnda
bzlm bir renci, bacak bacak stne atm marur bir hanmefendi.... Salt oturuu ya
da yryne bakarak tanmadmz birini ekingen, psrk yada kendinden fazla emin
olmayarak deerlendirdiimiz, mutlaka olmutur. Postrn iletiimsel deerini en iyi takdir
edenler tiyatro ve sinema oyuncular, bata da pandomimciler olsa gerek. Ancak
aratrmaclar iinde ok yeni bir konu deil. William James, beden postr yoluyla ifadeyi
konu alan ve 347 farkl postr inceledii 1932 tarihli almas sonucunda yz ifadesi, jest
ve postrlerin, zmlemeye ynelik olarak ayr ayr incelenebilirseler de ,ifadenin btn
asndan birbirleriyle balantl olduklarn vurgulamtr. Gnmzde kabul edilen
modellerde aslnda pek farkl deil: En ok benimsenen model, postr ak/kapal ve
ileri/geri eklinde tanmlyor. Annesi onu azarlarken kollarn kavutur mu, yzn yana
evirmi duran bir ocuk, annesinin mesajna kapal bir ocuktur. Sizi dinlerken tmyle
size dnk, ileri uzanm biri de iletiime byk olaslkla aktr. Bu iki grubun farkl
kombinasyonlar da sz konusudur. dnyasndaki hemen hemen btn insan kaynaklar
kurslar, szsz iletiim ya da beden dili zerinde durmaktadr. Mzakere kurslarnda,
eitmenler birinin karsndakini nasl bir kitap gibi okuyabileceini vurgulamaktadr.
Eleman seme kurslarnda retmenler adaylarn yalan syleyip sylemediinin nasl
belirlenebileceini retmektedirler. Deerlendirme atlye almalarnda danmanlar
deerlendirilenlerin, kendi geri bildiriminden nasl honut olduklarn ya da d krklna
uradklarn gstermek iin video geribildirimi yntemi kullanmaktadrlar. Hibir sat
kursu, satlar en yksee karmak iin mterilere neyi ve nasl gzlemlemeleri gerektii
konusunda t vermeden gemez.
Yz ifadeleri, beden dilinin hem anlam en ak szcklerini, hem de neden- sonu
ilikisine oturtmas en g blmn oluturuyor. zellikle gzlerin ve baklarn kazand

nem, baz aratrmaclarn ilgin karmlar yapmalarna bile neden olmutur. Yz ifadesiyle
ilgili olarak 19. yzylda Charles Bellle, zellikle de ifadenin anatomi ve fizyolojisiyle ilgili
olarak yaymlad kitabyla balad kabul ediliyor. Bellin almalar, duygusal ifade
zerine incelemelerde Darwin ve kendisinden sonra gelenlerin yllar boyunca duygularla
dolaysz ilinti kurduklar yz ifadelerini imdilerde bu ynyle sorgulayanlar, ifadelerle
duygular arasnda bire bir iliki zorunluluunun olmadn savunanlarda yok deil. Evet
diyorlar, yz ifadelerinin duygular yanstt tmyle mantksz deil; ancak, aslnda her
eyin duygular yanstt gereinin gz nne alnmas kouluyla. Hele gerek duygular
gizleyebilme zelliinin bile duygulardan kaynakland dnlecek olursa! Dier kar
klar da, hepimizin ayn yz kaslarna sahip olduumuz ancak bu kaslarn, ifadede farkl
kltrlerde farkl kombinasyonlarla kullanlaca yolunda. Darwin dnemi ve sonrasndaki
bilim adamlarnn, duygularn yapay ve hatta bat kltrnn bir icad olduu iddialar da
kayda deer. Darwin bu konuda ilkeyi ortaya atmtr. Bunlardan birincisi, hareketlerde
oluan baz ifadelerin amaca ynelik olduu kullanlabilir alkanlklar ilkesi; bir dieri,
baz ifadelerin, dierleriyle zt olmalar nedeniyle seildiiantitez ilkesi; ncs, sinir
sisteminin dorudan hareketi ilkesidir. (Tozar,s.70-72)
Buna karn, beden dilimizi kullanma yetisini kazanmak iin fazla zaman ayrmyoruz. Bir
hastayla konumak istediinizde girip yannda ayakta m duracaksnz? Glmseyecek
misiniz? Elinizi uzatp ona doru mu yaklaacaksnz? Bir ie ve ya yere mracaat
ettiinizde, karnzdaki kii sizin sinirli olmanzn nedenini bilmeyecektir. Her ne olursa
olsun, beden dilimiz, kafanzdaki dncelerinizi bir ekilde ortaya koyacaktr. Ancak, bu
da vurumun tercme edilmesi gerekmektedir. Fakat beden dili tek bana gerekleri anlatc
kriter olarak da grlmemelidir. Beden dilinin olumlu ya da olumsuz olarak nitelenen bir
szl olduu bilinmektedir. Desmond Morrisin, beden dili kitabnda insan jestlerinin ne
anlama geldii anlatlmtr. Morris 600den fazla mimiin anlamn sralamtr(Tekeli, s.27)
1.1.1.8.2.1. BLGELER
Hayvanlar, kular, balklar ve primatlarn blgelerini belirleme ve korumalaryla ilgili
binlerce kitap ve makale yazlmsa da insanlarn da kendi blgeleri olduu ancak son
yllarda kefedilmitir. Bunu renip ne anlama geldiini anladktan sonra kii bakalarnn
ve kendinin davranlaryla ilgili inanlmaz bir anlay elde etmekle kalmaz ayn zamanda
bakalarnn yz yze gelindiindeki tepkilerini tahmin edebilir. Amerikal antropolog
Edward T. Hall insanlarn mekansal ihtiyalar konusunda nclerden biriydi ve 1960'Iarn
banda 'proksemik' ('yaknlk' anlamna gelen 'proximity' den) szcn uydurdu. Bu
alandaki aratrmalar hemcinslerimizle ilikilerimizi daha iyi anlamamz salamtr.Her lke
iyi tanmlanm snrlarla belirlenmi ve bazen de silahl nbetilerle korunmu bir blgedir.
Genelde her lkenin ierisinde il ve ileler gibi daha kk blgeler vardr. Bunlarn da
iinde daha kk olan ve semtleri ve iinde yaayanlar iin kapal bir blge olan pek ok
soka ieren ehirler vardr. Her blgede yaayanlar o blgeye kar bir ballk duyarlar ve
blgelerini korumak iin vahet ve ldrme yollarna bavurduklar grlmtr.Bir blge
ayn zamanda bir kiinin sanki vcudunun uzantsymasna kendinin olarak benimsedii bir
alan veya boluktur. Her birimizin itlerle evrili evi, arabasnn ii, yatak odas veya
sandalyesi ve hatta Dr. Hall'un kefettii gibi vcudunun etrafnda tanmlanm bir boluktan
oluan kendi mallarn evreleyen alan ieren kendi blgesi vardr.
1.1.1.8.2.1.1. Kiisel Alan
ou hayvann vcudunun etrafnda kendi kiisel alanlar olarak sahip ktklar belli bir
boluk vardr. Bu boluun bykl temelde hayvann yetitii alann ne kadar skk

olduuyla ilikilidir. Afrika'nn uzak blgelerinde yetien bir aslann blgesindeki boluk o
blgedeki aslan poplasyonunun younluuna bal olarak elli kilometre veya zerinde bir
apa sahip olabilir. Aslan blgesel snrlarn ieyerek ve dklayarak iaretler. te yandan
esaret altnda yetitirilen bir aslann kiisel alan skk koullarn doal bir sonucu olarak
sadece birka metrelik bir bykle sahip olabilir.Dier hayvanlar gibi insann da kendisiyle
tad portatif bir 'hava kabarc' vardr ve bu kabarcn bykl yetitii blgedeki
nfus younluuyla ilikilidir. O halde bu kiisel blge mesafesi kltrel olarak belirlenir.
Japonlar gibi baz kltrler kalabala alkken baz baka kltrler 'geni ak alanlara'
alktrlar ve mesafeyi korumay severler. Stat de bir kiinin dierlerine gre gerek
duyduu mesafeyi etkileyebilir ve bu da daha sonraki bir blmde tartlacaktr.
1.1.1.8.2.1.1.1 Blge Mesafeleri
Avustralya, Yeni Zelanda, ngiltere, Kuzey Amerika ve Kanada'da yaayan orta snf,
ehirli kiilerin etrafndaki hava kabarcnn yarap genel olarak ayndr. Drt farkl
blgeye ayrlabilir.
1 Mahrem Blge (15 ila 45 cm. arasnda)
Kiiler bu blgeyi kendi mallarymasna koruduklarndan tm blgeler arasnda en
nemlisi budur. Sadece o kiiye duygusal olarak yakn olan kiilerin bu blgeye girmesine
izin verilir. Burada bir de sadece fiziksel temas srasnda girilebilen ve vcuttan uzakl 15
cm olan bir alt-blge vardr. Bu da yakn mahrem blgedir.
2 Kiisel Blge ( 46 cm ila 1.22 rn. arasnda)
Bu da kokteyllerde, ofis partilerinde, sosyal etkinliklerde ve arkada toplantlarnda
bakalaryla aramzdaki mesafedir.
3 SosyalBlge (1.22 ila 3.6 metre arasnda)
Yabanclar, rnein evimizde tamirat yapan tesisat veya doramac, postac, bakkal,
iyerindeki yeni eleman ve ok iyi tanmadmz kimselerle aramzdaki mesafe budur.
4 Ortak Blge (3.6 metrenin zerinde )
Kalabalk bir gruba hitap ettiimizde durmay tercih ettiimiz rahat mesafe budur.
Blge Mesafelerinin Pratik Uygulamalar
Normal olarak mahrem blgemize baka birisi aadaki iki nedenle girer. Birincisi yakn
bir akraba veya arkadatr ya da bize cinsel olarak yaklamaya almaktadr. kincisi ise
karmzdakinin saldrgan olmas ve bize saldrmak zere olmasdr. Kiisel ve sosyal
blgelerimize yabanclarn girmesine dayansak da bir yabancnn mahrem blgemize girmesi
vcudumuzda fizyolojik deiikliklerin olmasna neden olur. Kalp kan daha hzl pompalar,
kanmza adrenalin akar ve olas bir 'ka veya saldr' durumuna hazrlk yaplrken beyin ve
kaslara daha fazla kan pompalanr.Bu da yeni tantnz birinin omzuna elinizi koymanzn
veya ona sarlmanzn karnzdaki sizi gcendirmemek iin giImsese bile onun size kar
olumsuz duygular beslemesine yol aaca anlamna gelir. nsanlarn yannzda rahat olmasn
istiyorsanz altn kural 'mesafeli davran'dr. Baka insanlarla ilikilerimiz yaknlatka
blgelerinde daha yakna girmemize izin verilir. rnein, yeni bir eleman dier personelin
balangta kendisine souk davrandklarn dnebilir ama aslnda onu daha iyi tanyana
kadar sosyal blge mesafesinde tutmaktadrlar. Dier alanlar onu daha iyi tandka kiisel
blgelerine ve hatta baz durumlarda mahrem blgelerine girmesine izin verirler.
pmekte olan iki kiinin kalalarnn mesafesi bize aralarndaki iliki hakknda bilgi
verir. Sevgililer bedenlerini birbirlerininkine bastrrlar ve birbirlerinin mahrem blgelerinde

hareket ederler. Bu ylba gecesi bir yabancy veya en iyi arkadanzn eini pmekten
farkldr. Bunlarn her ikisi de pelvislerini sizinkinden en az 15 santim uzakta
tutarlar.Mesafe/mahremiyet kuralnn istisnalarndan biri mekansal mesafenin kiinin sosyal
statsyle ilgili olduu durumdur. rnein bir irketin mdr astlarndan biriyle hafta
sonlar bala gidiyor olabilir ve bala gittiklerinde birbirlerinin kiisel veya mahrem
blgesinde dolayor olabilirler. Ancak, broda mdr, yazl olmayan sosyal tabaka
kurallarna uymak iin 'balk' arkadan sosyal mesafede tutar.Konserler, sinema, asansrler ,
tren veya otobslerin kalabaIk olmas baka kiilerin mahrem blgelerine girilmesini kanlmaz klar ve insanlarn bu mdahaleye tepkilerini seyretmek eIenceli olabilir. Bat
kltrlerinde insanlarn skk bir asansr veya toplu tama arac gibi kalabalk bir durumda
kat bir ekilde uyduklar bir dizi yazl olmayan kural vardr. Bu kurallar arasnda unlar
sayabiliriz:
Tandnz birisi dahil olmak zere kimseyle konumamalsnz.
Asla bakalaryla gz temas kurmamalsnz.
'Poker surat' taknmalsnz - hibir ekilde duygular belli edilmemelidir.
Elinizde kitap veya gazete varsa ona gmlm grnmelisiniz.
Kalabalk ne kadar fazlaysa o kadar az hareket edebilirsiniz.
Asansrlerde banzn zerindeki kat numaralarn seyretmek zorundasnz.
Sabah ve akam saatlerinde ie giden insanlar tarif ederken 'mutsuz', 'zgn' ve 'umutsuz'
gibi szcklerin kullanldn sk sk duyarz. Bu ifadeler genellikle yolcularn yzndeki
bo, anlamsz ifadeler yznden kullanlrsa da gzlemci yanl hkmlere varmaktadr.
Gzlemcinin aslnda grd kalabalk bir kamu alannda mahrem blgelerine kanlmaz
olarak mdahale edilmesinde geerli olan kurallara uyan bir grup insandr.
Bu konuda pheniz varsa kalabalk bir sinemaya tek banza bir daha ki sefere
gidiinizde nasl davrandnza dikkat edin. Yer gsterici sizi tanmadnz suratlardan
oluan bir kalabalkla evrili olan koltuunuza doru ynlendirirken nasl nceden programlanm bir robot gibi kalabalk yerler iin yazl olmayan davran kurallarn uygulamaya
balayacanza dikkat edin. Yannzdaki tanmadnz kiiyle koltuun kol dayana iin
blgesel bir savaa baladnzda kalabalk bir sinemaya tek bana gidenlerin neden klar
snp de film balamadan yerlerine gemediklerini anlarsnz. Kalabalk bir asansr, sinema
veya otobsteyken etrafmzdaki insanlar insan olmayan varlklara dnr - yani bizim
amzdan yok olurlar ve biz de mahrem blgemize mdahale edildiinde saldrya uram
gibi davranmayz.Ortak bir ama iin savaan kalabalk bir grup veya protestocular
blgelerine mdahale edildiinde bireylerle ayn ekilde davranmazlar, hatta ok daha farkl
bir durum ortaya kar. Kalabaln younluu arttka her bir bireye daha az kiisel alan
der ve kiiler gitgide saldrganlar. Bu da kalabaln bydke daha kzgn ve irkin
olmasnn ve saldrganlamaya balamasnm nedenidir. Bu bilgi, herkesin daha fazla kiisel
alana sahip olarak sakinlemesini salamak amacyla kalabal datmaya alan polis
tarafndan kullanlr.Yksek younluklu yerleim projelerinin kiilerin kiisel alanlarn
ellerinden almaktaki roln hkmet ve ehir planclarnm anlamas ancak son yllarda
olmutur. Yksek younluklu yaam ve ar kalabaln etkilerini yakn zamanda Amerika
Birleik Devletleri'nde Chespeake Krfezi'nde Maryland kylarmdan iki kilometre uzakta
yer alan James Adas'ndaki geyik nfusu zerinde yaplan bir aratrma gstermitir. Bol
miktarda yiyecek olmas, avclara rastlanmamas ve enfeksiyon olmamasna ramen geyiklerin ou topluca lmekteydi. nceki yllarda san ve tavanlar zerinde yaplan benzer
almalar da benzer bir eilimi gstermiti ve aratrmalarn srdrlmesi geyiklerin, nfus
arttka her bir geyiin kiisel blgesinin yok olmasndan kaynaklanan stresin yol at

adrenalin bezlerinin ar almasndan ldn ortaya kard. Adrenalin bezleri byme

ve remenin dzenlenmesi ve vcut savunma seviyelerinin belirlenmesinde nemli bir rol
oynarlar. Bylece lmlere yol aann alk, enfeksiyon veya saldr deil ar nfusun yol
at strese kar fizyolojik bir tepki olduu anlalmtr.Bunun nda en yksek insan
nfusu younluuna sahip blgelerin neden en yksek su ve iddet oranna da sahip
olduunu grmek mmkndr.Karakolda sorgucular genellikle sorgulanan sulularn direncini krmak iin blge mdahale tekniklerini kullanrlar. Suluyu odann bo bir yerindeki
kolsuz, sabit bir sandalyeye oturtarak soru sorarken onun mahrem ve yakn mahrem alanna
girerler ve soruya cevap alncaya dek de orada kalrlar. Bu blgesel tacizin sulunun
direncini krmas genelde ok ksa srede gerekleir.Yneticiler ayn yaklam astlarndan
gizlemekte olduklar bilgileri elde etmek iin kullanabilirler ama bir pazarlamacnn
mterilerine kar bu yaklam kullanmas iin salak olmas gerekir.
1.1.1.8.2.1.1.1. Blge Mesafelerini Etkileyen Kltrel Faktrler
Danimarka'dan Sidney'e yakn zamanda g eden gen bir ift Jaycees'in yerel ubesine
katlmak zere davet edildiler. Kulbe kabul edilmelerinden birka hafta sonra baz kadn
yeler Danimarkal adamn kendilerine asldn ve bu nedenle ondan rahatSIZ olduklarn
sylerken kulbn erkek yeleri de Danimarkal kadnn kendilerine szel olmayan ekilde
cinsel olarak elde edilebilir olduunu hissettirdiini sylediler.
1.1.1.8.2.1.1.2. Blge Ve Mlkiyet
Bir kiinin sahip olduu mlkler veya dzenli olarak kulland yerler onun iin zel bir
blge zelliine sahip olup tpk kiisel alan gibi korumak iin sava verebilir. Kiinin evi,
ofisi ve arabas gibi eylerin her biri bir blgedir ve her birinin de duvar, bahe kaps, it
veya kap gibi kesin belirlenmi snrlar vardr. Her bir blgenin birka alt blgesi olabilir.
rnein, evde bir kadnn zel blgesi mutfa veya amarhanesi olabilir ve kendisi buralar
kullanrken kimsenin girmesini istemeyebilir. Bir iadamnn toplant odasnda yeri,
yemekhaneye taklan birisinin orada masas ve babann da evde koltuu vardr. Bu blgeler
genellikle zerlerinde veya etraflarnda kiisel eyalar braklarak veya sk kullanmla
iaretlenirler. Yemekhaneye srekli taklan kii masasna adn kazyacak kadar ileri gidebilir.
adamysa toplant masasndaki blgesini 46 santimetrelik mahrem blge snrna yayd
kl tablas, kalemler, kitaplar ve kyafetleriyle iaretleyebilir. Dr. Desmond Morris,
ktphanelerdeki oturma konumlaryla ilgili olarak yaplan almalarda bir masaya braklan
kitap veya kiisel eyann oray ortalama yetmi yedi dakika sreyle bo tutarken, bir
sandalye zerinde braklan bir ceketin iki saat sreyle bo tuttuunu gzlemlemitir. Evde
aile fertlerinden biri sandalyesinin zerine veya yaknna piposu veya dergisi gibi kiisel bir
eyay brakarak o alann mlkiyetini ilan edebilir.Aile reisi pazarlamacya oturmasn syler
ve o da farknda olmadan aile reisinin koltuuna oturursa mstakbel alc blgesine girilmesi
nedeniyle elde olmayan nedenlerle ajite olur ve savunmaya geebilir. 'Hangi koltuk sizin?'
gibi basit bir soru byle bir blgesel hata yapmann olumsuz sonularnn nne geebilir.
1.1.1.8.2.1.1.3. ehir ve Krsal Alan Mekansal Blgeleri
Yukarda da belirtildii gibi bir bireyin ihtiya duyduu kiisel alan yetitirildii blgenin
nfus younluuyla ilgilidir. Nfus younluu dk krsal alanlarda byyen insanlarn
nfus younluu yksek olan ehirlerde yetienlere kyasla daha fazla kiisel alana ihtiyalar
vardr. Bir kiinin el skrken elini ne kadar uzatt ehirden mi kyden mi geldii
konusunda iyi bir ipucu olabilir. ehirlilerin 46 santimetrelik kiisel bir kabarcklar vardr, bu
ayn zamanda el skmak iin uzandklarnda bedenleriyle bilekleri arasndaki mesafedir. Bu

da ellerinin kardakinin eliyle tarafsz blgede 1 karlamasn salar Nfus younluunun

ok daha dk olduu kasabalarda yetimi kiilerin blgesel 'kabarc' 100 santimetre
veya daha fazla olabilir ve bu da krsal alandan gelen birisi el skmak iin elini uzattnda
bedeniyle bilei arasnda llebilen mesafedir.Krsal alanda yaayan kiiler el skrken
ayaklar yere salam basar ve sizinle el skmak iin eilebildikleri kadar ileri doru eilirler.
te yandan bir ehirli el skmak iin ne doru adm atar. Uzak veya tenha yerlerde yetien
insanlarn genel olarak kiisel alan gereksinimleri daha fazla olup 6 metreye kadar kabilir.
Bu kiiler el skmaktansa uzakta durup el sallamay tercih ederler. ehirden gelen
pazarlamaclar zellikle tarm malzemeleri satmak iin tenha krsal blgelerdeki iftileri
ziyaret ederken bu tr bilgilerden faydalanrlar. iftinin 100 ila 200 santimetre veya
zerinde bir 'kabarc' olabilecei gz nne alndnda el skmak onun blgesine bir
mdahale olarak grlerek iftide olumsuz tepkiye yol aabilir ve onun savunmaya
gemesine neden olabilir. Krsal alanda alan baarl pazarlamaclar en iyi grme
koullarnn krsal alandaki kasaba sakinleriyle uzaktan el skarak ve ssz bir blgedeki
iftiye de uzaktan el sallayarak salandnda neredeyse oybirliiyle fikir birliine
varrlar(Cooper, 1989: s.18-20)

1.1.1.8.2.2. AVU HAREKETLER

Ak avular drstlk anlamna gelebilir
1.1.1.8.2.2.1. Aklk Ve Drstlk
Tarih boyunca ak avu gerek, drstlk, sadakat ve teslimiyetle badatrlmtr. Pek
ok yemin el kalbin zerindeyken edilirken mahkemelerde tanklk ederken avu havada
tutulur. ncil sol elde tutulurken sa avu da mahkeme yelerinin grebilecei ekilde
yukarda tutulur. Gndelik karlamalarda insanlar iki temel avu konumunu kullanrlar.
Birincisinde avu yukar dnktr ve yiyecek veya para dilenen dilencinin tipik hareketidir.
kinci harekette ise avu sanki bir eyi tutuyor veya kstlyormuasna aaya dnktr.
Birinin ak ve drst olup olmadn anlamann en anlaml yollarndan biri avu
hareketlerine bakmaktr. Nasl bir kpek teslimiyet veya yenilgiyi belirtmek iin boynunu
gsterirse insan denen hayvan da ayn tavr veya duyguyu belirtmek iin avularn kullanr.
rnein, insanlar istediklerinde her iki avularn da karlarndaki insana ak tutarak 'Sana
kar tamamen drst olacam' gibi bir eyler sylerler. Birisi almaya veya gerei
sylemeye baladnda avularnn tamamn veya bir ksmn karsndakine amaya balar.
Vcut dilinin ou eleri gibi bu da tamamen bilinsiz olarak yaplan ve sizde kardakinin
doruyu syledii hissini uyandran bir harekettir. Bir ocuk yalan sylediinde veya bir eyi
gizlediinde avularn arkasna saklar. Benzer ekilde arkadalaryla darda bir gece
geirdikten sonra nerede olduunu sylemek istemeyen bir erkek de nerede olduunu
aklamaya alrken avularn ya ceplerine saklayacak ya da kollarn kavuturacaktr.
Bylece
gizledii
avularndan
kars
doruyu
sylemedii
hissine
kaplacaktr.Pazarlamaclara, mteri satlan mal neden alamayacan anlatrken onun
avularna bakmalar retilir. Gerek nedenler sadece avular aktayken sylenir.
1.1.1.8.2.2.2. Avularn Kandrmak Amacyla Bilerek Kullanlmas
Okuyucu, 'Yani avularm gstererek yalan sylersem insanlar bana inanr m?' diye
soracaktr. Bu sorunun cevab hem evet - hem de hayrdr. Avularnz ak olarak yalan
sylerseniz drstlkle ilgili hareketlerin ou eksik olacandan ve yalanla ilgili olumsuz

hareketleri de ak avularla elikili biimde yapacanzdan samimi olmadnz

anlalabilir. Daha nce de belirtildii gibi profesyonel yalanclar szel olmayan iaretlerinin
szel yalanlaryla uyumas sanatn renmi insanlardr. Profesyonel yalanc yalan
sylerken drstlkle ilgili szel olmayan iaretleri ne kadar etkili olarak kullanrsa iini o
kadar daha iyi yapar. Ancak bakalaryla iletiim kurarken ak avu hareketlerini kullanarak
kendinizi daha inandrc klmanz mmkndr. Buna karlk ak avu hareketleri alkanlk
halini aldka doruyu sylememe eilimi de azalr. lgintir ki ou insan avular akken
yalan sylemekte zorlanrlar ve avu iaretlerini kullanmak bakalarnn verecei yanl
bilgilerin azalmasn salayabilir. Bu ayrca size kar daha ak davranmalarn da tevik
eder.
1.1.1.8.2.2.3. Avu Gc
En az fark edilen ama en gl szel olmayan iaretlerden bir tanesini avucumuzla
yaparz. Doru kullanldnda avu gc kullancya bir otorite ve dierlerinin zerinde
sessiz bir iktidar salar. tane temel avula kumanda hareketi vardr: avu yukarya
bakyor, avu aa bakyor ve avu kapal parmak ilerde konumu. konumun farklarn u
rnekle gsterebiliriz: birisinden bir kutuyu kaldrp ayn odadaki baka bir yere tamasn
istediinizi varsayalm. Ayn ses tonu, ayn szckler ve ayn yz ifadesini kullandnz ama
sadece avu konumunuzu deitirdiinizi varsayalm. Avucun yukar bakmas sokaktaki
dilencinin dilenme hareketini andran ekilde edilgin ve tehdit etmeyen bir harekettir. Kutuyu
tamas istenen kii bu istein basksn hissetmeyecek ve normal ast/st ilikisinde bu
talebin kendisini tehdit ettiini dnmeyecektir. Avu aa doru evrildiinde annda daha
otoriter olursunuz. stekte bulunduunuz kii kutuyu kaldrmas iin bir emir verdiiniz
hissine kaplr ve onunla ilikinize bal olarak size tepki duyabilir. rnein, istekte
bulunduunuz kii sizinle eit statde bulunan bir i arkadamzsa avucunuz aaya
bakarak yaptmz istei reddedebilir ve isteinizi avucunuz yukar bakarak belirttiinizde
gerekletirmesi daha olasdr. stekte bulunduunuz kii astmzsa kullanmak iin yeterli
otoriteye sahip olduunuzdan avucun aa bakt hareketiniz kabul edilebilir. ekil 19'da
avu yumruk eklinde kapaldr ve ileriye uzatlan parmak konuann dinleyicisini figratif
olarak dvd sembolik bir copa dnr. leriye uzatlan parmak zellikle konuma
temposuna gre hareket ettirildiinde bir konumacnn konuurken kullanabilecei en
rahatsz edici hareketlerden biridir. Parmamz ileriye uzatma alkanlmz varsa avucun
yukar ve aa bakt konumlar deneyin. Daha rahat bir yaklam oluturduunuzu ve
insanlar zerinde daha olumlu bir etkiniz olduunu greceksiniz.

1.1.1.8.2.2.3. EL VE KOL HAREKETLER

1.1.1.8.2.2.3.1. EL HAREKETLER
1.1.1.8.2.2.3.1.1. Elleri Ovuturmak
Geenlerde yakn bir arkadamz gideceimiz bir kayak tatilinin ayrntlarn tartmak
zere bize geldi. Konumamz srasnda birdenbire arkadamz sandalyesinde dikleti, geni
bir glmsemeyle ellerini ovuturdu ve ''Beklemeye dayanamayacam!'' dedi. Szel olmayan
mesajlaryla bize gezinin ok baarl olmasn umduunu iletmiti.Ellerini ovuturmak
insanlarn olumlu beklentilerini ilettikleri szel olmayan yollardan biridir. Zar atan kazanma
umudunu gstermek iin zar ellerinin arasnda ovuturur, tren dzen1eyici elleriI1i
ovuturarak izleyicilere 'Bir sonraki konumacy din1emeyi uzun sredir istiyorduk ' der ve

heyecanla pazarlamac sat mdrnn odasna dalar ve ellerini ovuturarak 'Byk bir
sipari aldk, patron!' der. Ancak, akamn sonunda ellerini ovuturarak masanza gelen ve
'Baka bir arzunuz var m?' diye soran garson, szel olmayan yollarla size bahi beklediini
bildirmektedir.Kiinin ellerini ovuturma hz beklenen olumlu sonularn kimin yararna
olacan dndn gsterir. rnein, bir ev almak istediinizi ve emlakya gittiinizi
varsayalm. Nasl bir ev istediinizi dinledikten sonra emlak ellerini hzl hzl ovuturarak
'Tam size gre ur yerim var!' der. Emlak sonucun sizin iin olumlu olmasn beklediini
gstermitir. Ama eer ellerini yava yava ovuturarak sizin iin ideal evi bildiini
syleseydi kendinizi nasl hissederdiniz? Bu durumda byk olaslkla kat veya karc
birisi gibi grnecek ve sonularn sizden ok onun iyiliine olaca hissine kaplacaktnz.
Pazarlamaclara mterilerine rn veya hizmet tantm yaparken ellerini ovuturacak
olurlarsa alcnn savunmaya gememesi iin hareketi hzl hzl yapmalar sylenir. te
yandan alc ellerini ovuturarak pazarlamacya ''Neleriniz var bir bakalm?'' derse bu alcnn
iyi bir ey grmeyi umduu ve satn alma olaslnn yksek olduu anlamna gelir. Kk
bir uyar: otobs duranda souk bir k gn beklerken ellerini ovuturan birisi byk
olaslkla bunu otobs beklediinden yapmyordur. Sadece elleri mtr!
1.1.1.8.2.2.3.1.2. Baparmam Parmaa Srtlmesi
Baparman parmak ularna veya iaret parmana srtlmesi genellikle bir para
bekleme hareketi olarak kullanlr. GenelIikle baparmaklarn parmaklarna srterek
mterilerine ''Size %40 indirim neriyorum ' diyen satclar veya baparman iaret
parmana srterek arkadana 'Bana on milyon bor ver' diyen birisi tarafndan kullanlr. Bu
hareketin profesyonel birisi tarafndan mterileriyle iliki srasnda kullanlmamas gerektii
aktr.
1.1.1.8.2.2.3.1.3. Kenetlenmi E1ler
Bu hareketi kullanan kiiler genellikle glmseyip mutlu grndklerinden balangta bu
hareket bir gven hareketi gibi grnr. Ancak bir sefer, henz kard bir sat anlatan bir
pazarIamacy izledik. Hikayesi ilerledike sadece ellerini kenetlemekle kalmadn ve
parmaklarnn sanki birbirlerine yapm gibi beyazlamaya baladklarn grdk. Buna gre
bu hareket hayal krklna uram veya saldrgan bir durumu gstermekteydi. Nierenberg
ve Calero kenetlenmi eller zerine yaptklar aratrmalar sonucunda bunun kiinin olumsuz
bir yaklam dizginlemeye altn gsteren bir hayal krkl hareketi olduuna karar
verdiler. Hareketin ana konumu vardr: eller yzn karsnda kenetlenmi, otururken
eller masann zerinde veya kucakta ve ayaktayken eller ap aras hizasnda. Ayrca ellerin
tutulduu ykseklikle kiinin olumsuz duygularnn derecesi arasnda da bir iliki varm gibi
grnmektedir. Tm olumsuz hareketler gibi saldrgan yaklamn ortadan kalkmas iin
kiinin ellerini zerek avularn ve vcudun n tarafnn ak olaca duruma getirilmesi iin
bir eyler yaplmas gerekmektedir.
1.1.1.8.2.2.3.1.4. EL SIKMA TRLER
El skanlar tiplemelerine gre ayr kategoride toplayabilirz.
a) Pehlivan
b ) Ss Kpei
c) Bitirici

1.1.1.8.2.2.3.1.4.1. Pehlivanlar
Size medeni cesaretlerini gstermeye, ilgi, alaka ve dikkatlerini anlatmaya, kendilerine ne
kadar gvendiklerini ve i bitirici olduklarn gstermeye tokalamayla birlikte balayacaklarn bilirler, inanrlar ve bu konuda muhtemelen nceden evde ciddi ciddi alrlar diye
tahmin ediyorum. Kimi hanmlar, bu konuda erkeklerden daha uzmandrlar. Eliniz bir
mengeneye girer, kurtulamazsnz. Yukarda yznze glen adam, aada ''Sana bir
zgvenimi gstereyim de gr '' diye skar da skar: Ta ki yznz mor renkten sarya
dnmeye, kalp atnz yavalamaya balayncaya dek. Mutlaka hazrlkl olun, bir hanm
misafirim beni ald elimden tutup, kkken Cincibir gazozlarnn azn ba pannanzla
kapatp gazn kartmak iin salladnz gibi (artk Cincibir kmyor ve ben imeyi ok
severdim,) beni hazrlksz yakalayp sallad, stm bam kahve oldu.
zm: Tokalama srasnda gideceiniz yne doru hareketlenmek olmal. Odanza
beraberce halay ekerek gidemeyeceiniz iin , elinizi brakmak zorunda kalacaktr.
1.1.1.8.2.2.3.1.4.2. Ss Kpekleri
Onlarla el skrken artk daha fazla yaamak istemediinizi fark edersiniz. Genelde
hanmlarla bu derdi yaarsnz. Size ellerini verirler , eli alrsnz hi bir ey hissetmezsiniz,
sallayp geri verirsiniz. Naylon poet mi salladnz? '' Amcaya merhaba de kzm.'' denilen bir
kaniin patisini mi tuttunuz? Anlamazsnz. lkemizde hanmlarsa ar dindar erkeklerin ellerini skarken ayn hissi yaarlar. Kimi zaman eliniz havada bile kalabilir. Byle bir durumda
yanndakine dnn ve ''Siz almaz mydnz?'' diye sorun. Kendine ve karsndakine gvensizlik, iletiim kurmama istei, motivasyon dkln karya vennenin en kolay yolu
olarak kabul edilebilir. Profesyonenie hi yakmadn rahata syleyebilirim.
zm : 21 aspirini ayn anda iin.
1.1.1.8.2.2.3.1.4.3. Bitiriciler
Bunlarla daha ilk karlausnz, elinizi bir elleriyle tutarken dier elleriyle de elinizin
akta kalan blmn sarar ve okarlar. Siz ''Bayram deil seyran deil, Allah 'tan ortalk
kalabalk'' diye dnrken elinizi bir trl kurtaramazsnz. Yzszlkleri artt oranda el
yukar gitmeye ve kolu geriden tutmaya balar. Bu ancak yakn bir dosta yapabileceiniz,
karlkl itenlii anlatan bir tutu ekli olmasna ramen, hayatnzda ilk defa grdnz
bir adam yapyorsa ondan korkun. Bunu genelde politikaclar yaparlar, el skuken elleriyle
yapay bir dostluk mesaj verirler. Bayan politikaclar bunu yaparak erkeklerin beyninin
kesindeki bir yere cinsel mesaj gnderirken, erkek politikaclarda bunun en st dzey ekli
Hasan Celal Gzel hareketi adyla literatre kazandrdm enseden aslma hareketidir.Yakn
dostlar birbirine bunu yaparsa o zaman itenlii anlatr. Getiimiz gnlerde bir televizyon
kanalnn ana haber blteni iin benden gr istendi. Konu Yalm Erez'in hkmet
grmesindeki beden diliyle ilgili mesa jlar. En ilgin grnt Y alm Erez ' in elini skt
tm li derlere (iner hari) dier eliyle de mutlaka dokunmasyd. Bu hkmetin kuruluu
iin bir yardm beklentisinin en.ak rneiydi. Fakat dier eliyle Deniz Baykal 'n sadece
eline dokunurken, FP Lideri Kutan'n dirseine, Ecevit'te daha yukar, en yakn olduu
Ylmaz'n ise neredeyse omuzuna dokunuyordu. Liderler arasnda bir mahalle arkada olsa
ensesini de tutabilirdi. (Hasan Celal Gzel hareketi). lgin bir ekilde liderlerden el skma
riteli suasnda, karlk olarak, Erez'e dier elleriyle dokunan sadece Ylmaz ve Ecevit oldu.
DierIeri dokunmadlar , bu da onu gerek anlamda hangi Iiderlerin koulsuz desteklediiyle
ilgili iyi bir ipucuydu. (Ben haberi hazrlayan televizyoncuya bu yorumlar ekrana bakarak
yaparken arkama dndmde, haber arkasndaki dier kiilerin merakla toplandk1arn ve
dinlediklerini grdm). zm: Aynsn yapn. Yznzde daha ikircikli bir glmseme,

daha fazla okayn ve daha uzun tutun. Dier elle ensenize mi dald? Siz de enseyi yakalayn.
Unutmayn deli deliyi grnce oman saklarm! ''Bu benden daha yzsz'' ya da ''Onun da
benden bir kar var herhalde'' deyip yannzdan hzla uzaklaacaktr.
1.1.1.8.2.2.3.1.4.4. Eller Ve Parmaklar
Eller insann kendini ifadesinde en duyarl ve etkili organlardr. nsann elinin becerisinin
gelimesi, beynin biyolojik geliimine paraleldir. insan beyninin dnp hayal ettiini, eller
gerekletirir. Ellerin tecrbeleri beyne yeni dnce ufuklar amtr. nsann iaretparma
ve baparmann evrimi, bilim ve tekniin bugne kadar gelitiremedii olaanst
duyarlkta hareketli bir organn ortaya kmasna yol amtr. Bir ocuun parmann
ucunda bir santimetre karede 6.000 sinir hcresi sonlanmaktadr. Bu inanlmaz kapasite ile
insan, parmaklar arasndaki bir sa kln veya bir toz zerresini alglayabilir. nsan kor
halindeki demiri elindeki ekile dverek, ona uygun sertlii verebildii gibi; piyanonun
tularnda veya kemann tellerinde bir saniyede on iki notay, gerekli dinamizm, ritim ve
duyguyla alabilir. nsan eli sadece kendisine verilen aralar biimlendirmez. Parmak, el ve
kol eklemleri araclyla boluk iinde uzanabilir, dz ve eimli izgiler, keler, daire ve
yuvarlak hareketler yapabilir; tutar, temas eder, kavrar, okar, arpar, iter, evirir, vurur,
paralar. Elin nemi sadece son derece duyarl hareket ve hissetme becerisine sahip
olmasndan deil, ayn zamanda el ve beyin arasndaki karlkl balantlarn zenginliinden
kaynaklanmaktadr. nsan beyninde baparmak ve iaretparman kontrol eden hcrelerin
kaplad alan, ba ve btn duyu organlarnn kaplad alana eit, ayan kaplad alandan
da on kat fazladr. nsan bir eyi almak veya vermek, bir eyi tutmak veya yakalamak istedii
zaman elleri bedeninden uzaklar. Byle bir ilem srasnda, kiinin bedeni, ellerin ve
kollarn koruyuculuunun salad gvene ihtiya duyar. Aksi takdirde el ve kollarn bedeni
rtme imkanndan yararlanmak iin, kollar bedenden fazla uzaklatrlmaz. Kollarn hareketi
zel bir nem tar. Bu hareket gs ne kartan, insan harekete geiren aktif bir
duygusal enerjiyi yanstr. Duygusal adan ak insanlar karlarndaki kiilerden kendilerine
yansyan duygu ve dnceleri kabul etmeye hazr olarak, doal bir kendine gven iinde
kollarn bedenlerinden aarak hareket ettirirler.
1.1.1.8.2.2.3.1.4.5. Kk El Hareketleri le Anlattklarmz
Okayan bir el, yumuak hareketlerle cismin eklini, yzeyini ve scakln alglamaya
alr ve bylece kiiyle cisim arasnda bir yaant doar. Temas ederek hissetmek yoluyla
kazanlm olan duygu, entelektel bilgi yoluyla elde edilenden ok farkldr. Bir tavan
postuna gzle bakmak, mikroskop altnda incelemek ve elle okamann dourduu
izlenimler btnyle farkldr. Temasn yaratt farkll hepimiz biliriz, ancak ounlukla
bundan uzak dururuz. Fakat ok kere kk bir temas insann iinde bir zlem dourur ve
temas tekrarlama isteini ortaya karr. Benzer ekilde kii kendisinde duygusal yk
douran bir konuda konutuu zaman, duyarll, parmaklar ve avu ii ile adeta kelime
yzeylerine daha farkl bir anlam vermek istemesinde ortaya kar. Bylece insann sinir
ular uyarlarak, kelimelerin, dolaysyla da konumann anlam artar.Bir eyann veya
durumun ellerle anlatlmas, kaynan ok eskilerden alr. insanlarn kendilerini kelime ve
izgiyle ifade edemedikleri dnemde, tek iletiim aralar el iaretleriydi. Gemite el
iaretleriyle cisimler, izlenimler, duygular ve dnceler anlatlmtr. Ancak insann dil
becerisinin ileri dzeyde gelitii gnmzde el iaretleri, hala ifadeyi tamamlayc ve anlam
pekitirici etkilere sahiptir. Hatta, bazen kii karsndakinin anlatmak istediini bir tek el iaretinden btnyle anlayabilir. rnein gzel bir kadn tarif etmek iin avu ilerinin
yukardan aa orta noktada daralarak hareket etmesi; bir konudaki tartmay bitirmek iin
elin yatay bir ekilde hareket etmesi; kiinin acktn anlatmak iin elini midesine vurmas

veya parmaklarn toplayarak elini azna gtrmesi yeterlidir.

1.1.1.8.2.2.3.1.4.5.1 Gel Hareketinin Trkiye'de Alglan
Gel, git, dur, hoakal anlamna gelen el hareketlerinin anlatmmzda ok nemli
yeri vardr.Gel anlamna gelen hareketlerin Trkiye'deki alglan biimi konusunda
yaptmz aratrma sonucunda Resim 20(A) ve 20(B)'de grlen iki el hareketinin de ayn
anlamda algland anlalmaktadr. eitli kltrlerde yaayan insanlar birbirlerini farkl
biimde selamlayp, farkl biimde vedalarlar. stanbul'da yaayanlar arasnda hoakal
anlamnda el sallama hareketinin, %71 gibi byk bir ounlukla Resim 21 (B)'de grld
gibi yapld saptanmtr. Grafik 3, Franszlarn hoakal deyi biiminin %55 orannda
Resim 21 / A'daki gibi olduunu gstermektedir. Resim 21/B'de grlen Trkiye'de
hoakal olarak kullanlan el hareketinin eitli Bat Avrupa lkelerinde ne oranda ayn
biimde algland Grafik 41e grlmektedir. Buna gre, Trkiye'deki vedalama jesti en
ok ngiltere, en az da talya ile benzerlik gstermektedir. talyanlarn hoakal olarak
kullandklar iaretin Resim 21/D'deki gibi olduu ve bu lkenin dnda aratrmann
yapld hibir lkede bu iaretin hoakal anlamnda kullanlmad grlmtr. eitli
kltrlerde yaayan insanlar birbirlerini farkl biimde selamlayp, farkl biimde vedalarlar.
Bu veriler Trkiye'de talyanlarla benzetiimiz konusundaki yaygn inanla btnyle
elien bir sonu vermitir. talyanlar sz konusu jestler asndan Bat Avrupa lkeleri
arasnda Trkiye ile en az benzerlik gsteren toplum olma zelliine sahiptir.
1.1.1.8.2.2.3.1.4.6. Kltrel Ve Sosyal Farklar
Trkiye, Yunanistan, Japonya, Fransa (gney blgesi) ve talya gibi Akdeniz lkelerinde
insanlarn nemli bir blm ak jestlerle konuurlar. Kuzey Avrupa'ya doru ktka,
zellikle endstrilemenin youn olduu blgelerde kollar bedene yakn tutulur ve olduka
az hareket ettirilir.Gney lkelerinde jestlerle yaplan vurgulamalar, kuzey lkelerinden daha
fazladr. Aratrma filmleri zerinde yaplan incelemeler, aralarnda Trkiye'nin de bulunduu
Akdeniz lkelerinde jestlerin Kuzey Avrupa lkelerinden daha sk ve daha byk
hareketlerle kullanldn gstermitir. Yaplan aratrmalar bu farkn corafi blge
zelliklerinden deil, scaklk farklarndan kaynaklandn ortaya koymutur. Ancak scaklk
farklarnn hangi sebeplerle jestlerde byle bir farklla yol at aklanamamtr. Orta
Avrupa ve ngiltere'de aristokrat ailelerin ocuklarna eitim veren yatl okullarda, yemek
yerken rencilerin koltuklarnn altna kitap yerletirilir ve hareketleri snrlandrlr. Yaplan
uygulamalar sonucunda ocuklar aldklarn ve verdiklerini disiplin altna sokarlar,
bakalarndan bir eyler almalar ve onlara bir eyler vermeleri bedensel olarak snrlanr. Bu
eitimin amac rencilere, davranlarn azaltarak duygularn bastrmay retmektir.
Byle bir eitim kanlmaz olarak insanlar sktrr ve snrl kalplar iinde dnmeye
zorlar. Zamanla insanlar toplumsal zorunluluklar ve kurallarla snrlanr, duygularna
yabanclar ve duygularn ortaya koymakta zorluk ekerler. Benzer durumu eitli sahne
gsterilerinde de gzlemek mmkndr. Alt sosyo-kltrel topluluklar bir konser srasnda
takdir, hayranlk ve beenilerini cokuyla ifade ederken, st sosyo-kltrel topluluklar
hayran olduklar sanatlar bile son derece snk bir ekilde alklamaktadrlar. Buna
karlk byk insan topluluklar nne kan bir politikac kollarn aar, byk ve geni
jestler yapar, topluluu adeta kucaklar ve bu yolla topluluu etkilemeye alr. Bir lider ne
lde nemli fikirler tarsa tasn, donuk bir ifadeyle konuarak karsndaki topluluu
etkileyemez ve onlar fikirlerinin peinden srkleyemez. Byle bir konuma srasnda ellerin
havaya kaldrlmas, yumruk yaplmas baary, gc ve mcadeleyi hissettirdii iin,
topluluu heyecanlandrr ve olumlu ynde etkiler.

1.1.1.8.2.2.3.2. KOL HAREKETLER

1.1.1.8.2.2.3.2.1. Kol Kavuturma Engeli
Bir canlnn kendisini gvende hissetmedii zaman bir cismin arkasna saklanmas doal
bir korunma davrandr. insan yavrusu da hayatnn ilk yllarndan balayarak masalarn,
sandalyelerin, dolaplarn altna ve arkasna saklanr. nsan bydke kendisini tehdit eden
durumlar yaadnda, saklanma davran biraz daha incelik kazanr ve alt ya dolaylarnda
ocuk, cisimlerin arkasna saklanmak yerine kollarn kavuturarak kendisini koruyucu bir
engel oluturur ve bu engelin arkasna gizlenir. Bu davran yaamn daha ileri
dnemlerinde, rnein genlik dneminde bacak bacak stne atmayla oluturulan engel
izler. Kiisel olarak bu davran kendi ocuklarmzda ok ak olarak gzlediimizi
syleyebiliriz. Yedi yandan itibaren olumuz kollarn kavuturup, bedenini geriye ekip,
ban ne eerek durduunda, daima kendisini zorlayan veya tehdit eden bir durumun
varln fark etmiizdir. Gerekten de bu davran genlik ve yetikinlik dneminde de, daha
sonraki yllarda da bir hayat boyu devam eden olumsuz, savunmaya ynelik bir tavrdr ve
kiinin kendisini tehdit altnda hissetmesinin en ak iaretidir. Giyim alanndaki byk bir
kurulu, bir ynetici aryordu. Bu amala eitimi ve gemii olduka parlak bir adayla
mlakat yaplyordu. Aday, marka, rn ynetimi ve iletme konularndaki sorulara cevap
verirken oturduu koltuktan ne eiliyor, yz, elleri ve kollaryla ifadesini destekleyen
jestler kullanyordu. Ancak adayn o gne kadar almad tekstil alanyla ilgili sorular
sorulmaya balaynca, aday koltua yaslanyor, kendisini geri ekiyor ve kollarn kavuturuyordu. Birok kimse kollarn alkanlktan kavuturduklarn veya kendilerini byle
daha rahat hissettiklerini sylerler. Bu noktada yine psikolojinin altn kuraln hatrlamakta
yarar vardr. Dlaan davran insann i dnyasna yansr ve insan nasl davranyorsa,
kendisini yle hisseder.
1.1.1.8.2.2.3.2.1.1. Bir Aratrma
Yaplan bir aratrma konuya aklk ve derinlik getirmektedir. Orta eitimin bir
snfndaki rencilere belirli bir dersi izlerken her zamanki gibi rahat ve gevek oturmalar,
kollarn kavuturmayp, ayak ayak stne atmamalar sylenmi; bir baka snftaki
rencilere de ayn dersi izlerken kollarn kavuturmalar ve ayak ayak stne atmalar
talimat verilmitir. Aratrma sonularna gre, kollarn kavuturan grubun renme ve
hatrlama miktarnn %38 daha dk olduu, retmene ve retilen konuya kar ok
daha fazla eletirici olduklar grlmtr. Bu aratrmann ortaya koyduu bir baka bulgu
da, kollarn kavuturan bir dinleyicinin, konumacya kar sadece olumsuz bir duygu iinde
olmakla kalmayp, sylenenlere de daha az dikkat ettiidir. Kollarn alkanlktan veya rahat
ettikleri iin kavuturduklarn syleyenler, gerekte korunmaya ynelik ve savunucu bir
duyguya sahip olduklar iin kendilerini iyi hissetmektedirler. Ayrca iletiim kiiye deil,
kiiyle yaplan bir etkinlik olduu iin, bizim niyetimizin deil, dinleyicide uyanan
izlenimin daha byk deer tad unutulmamaldr. Dinleyicilerin bu duruu, olumsuz bir
tavr olarak algladklar aratrmalarla ortaya konmutur. nsan dinledii ile ayn fikirde
deilse kollarn kavuturur. Bu, ok sayda dinleyicinin bulunduu konferanslar iin geerli
olduu gibi yz yze kurulan ikili ilikiler iin de geerlidir. insan diliyle ok kolay, bedeniyle
ok zor yalan syler. Bu sebeple karnzdaki kii veya kiilerin kollar kavumu
durumdaysa, bunu amak iin bir eyler yapmanz gerekmektedir. Bu amala kiinin eline bir
ey vermek, soru sormak, grn aklamasna imkan salamak yararl olur. Unutmamak
gerekir ki, savunucu ve olumsuz davran devam ettike, olumsuz tavr da devam eder.
Ayrca olumsuz tavr, olumsuz jesti daha da glendirir. nsanlar kollarn ounlukla
istenmeyen bir durumdan kanmak ve kendilerini korumak iin kavutururlar. Bu davran

en sk insann kendisini yabanclarn arasnda gvensiz hissettii asansrlerde, cafe'lerde,

kuyruklarda, parti veya geni sosyal toplantlarda grlr. Kollarn kavuturulmasndan daha
olumsuz bir jest, yumruklarn sklarak veya pazlarn sk kavranarak kollarn
kavuturulmasdr. Bu jestler sadece kiinin durumdan honutsuzluunu gstermekle
kalmaz, ayn zamanda artm olan i gerginliin saldrganla dnmeye hazr olduunu
haber verir. Bu jestleri szl veya kiinin sosyal stats elveriyorsa, bedensel bir
saldrganln izlemesi doaldr. Bu durumdaki kii, kulland jestle verecei tepkinin
uygunluundan emin olmad iin, kendisini kontrol etmek ve tepkisini engellemek iin
aba harcamaktadr.
1.1.1.8.2.2.3.2.2. Gizli (rtk) Kol Kavuturma Engelleri
nsanlar bazen, yabanclarla evrili olduklar bir kokteyl partide kollarn tam olarak
kavuturmak yerine, bir kollarn sarktp, dier kollaryla bedenlerini kapatabilirler. Bu gibi
durumlarda rahatszlk artt takdirde, bacaklarla yeni bir engel daha oluturulur. Bylece
kii kendini tehdit altnda hissettii d dnyaya kar savunmu olur. nsanlarla evrili ve
ayakta durulan bir ortamda ortaya kan bu jest de kiinin durumla ilgili rahatszlnn ve
kendini tehdit altnda hissetmesinin bir ifadesi olarak yorumlanr. ok sk grlen bir baka
rtk savunma davran elleri nde kavuturmaktr. Bylece kii kendi snrlarn daraltr.
Bir topluluk nnde konuanlarda, bir dle layk grlenlerde ortaya kabilen bu jest,
kardaki kii veya kiilere gsterilen bir saygnn da ifadesidir. Desmond Morris'e gre bu
jest, korku veren bir durumda ocuun elinin annesi tarafndan tutulmas srasnda duyulan
rahatln yaanmasna imkan salar. rtk kol kavuturma engelleri ounlukla sk sk
topluluk karsnda bulunmak zorunda olan politikaclar, satclar, televizyon sunucular gibi
kimselerde grlr. Bunun, sk sk topluluk nne kan bu kimselerin gvensizlik ve i
gerginliklerini saklamaya dnk bir tavr olduu saptanmtr. te yandan saatini veya kol
dmesini tutarak oluturduu engel, kiinin kendisini gvende hissetmesine yardmc olur.
Kadnlar ellerinde anta tadklar iin bu jesti ok daha az dikkat ekerek yaparlar. Bu
jestlerin gvensizlik, sinirlilik ve i gerginliin iareti olarak yorumlanmalarnn sebebi,
gerek bir amaca ynelik olmamalardr. Benzer ekilde bir parti veya sosyal toplantda iki
bardann iki elle tutulmas da, oluturulmak istenen gvenlik engelinin bir iaretidir.
Kokteyl partiler insanlarda gerginlik yaratan toplantlardr. zellikle toplantnn balangc ev
sahipleri iin de, misafirler iin de rahatszln en youn olduu bir zamandr. Bu sebeple
insanlar i gerginliklerini hafifletmek iin ounlukla farknda olmadklar birok hareket
yaparlar. Kadnlarn salarn; erkeklerin byk (ve varsa sakallarn) dzeltmeleri,
kyafetlerine eki dzen vermeleri, elbiselerinin zerinden hayali iplik toplamalar, ellerini
ovuturmalar bu hareketlerin balcalardr. Kokteyl partilerde i gerginlii ortadan
kaldracak en nemli ara iecek ve yiyeceklerdir. ecek ve yiyecekler insanlar megul
ederek, ellerini doldurarak gerginlii hafifletmek iin ok nemli bir rol oynarlar. Bir kokteyl
partiye katlan kii harareti olmad halde ier, karn a olmad halde yer. Bylece tehdit
edici bir ortamda ellerini kullanarak ve hareket ederek i gerginliini hafifletme imkan bulur.
1.1.1.8.2.2.3.2.3. Dier Saklanma Davranlar
Bir kokteyl partide harareti olmad halde imek, karn a olmad halde yemek gibi,
dorudan bir amaca hizmet etmeyen davranlarn zerinde durmak deerli bilgiler verir.
Buna gne gzl, anta gibi objelerin kullanllar da dahildir. Gne gzl, gzleri
gneten korumak; anta veya dosya, eitli eya ve belgeleri tamak amacyla kullanlr.
Kapal bir mekanda gne gzl ile oturmak kiinin kendisini ve duygularn gizleme
ynnde bir davran olarak deerlendirilir. Hi kimse gzlerini grmedii bir insanla olumlu
bir iliki kuramaz ve hele bu insanla yeni tanyorsa, scak bir duygu besleyemez. Bu sebeple

gneli bir ortamda bile olsa, biriyle konuurken gzl kartmakta yarar vardr. Ancak
plaj ve deniz zerinde yolculuk gibi durumlar, bu konuda istisna olarak deerlendirilebilir.
Benzer ekilde anta veya dosyay gsnn zerinde tutmak, kiinin gvensizlii ve i
gerginliinin iaretidir. Kii bylece kendisini dnyaya kar bir zrhla kapatm olur. Bu jeste
kadnlarda daha sk rastlanr. Kadnlar zellikle antalarn bir koruyucu olarak kullanrlar.
anta, dosya veya bir baka objeye bylesine sarlma, kiinin kendisine dayanak aramak
ihtiyacndan kaynaklanr. insan kendisinin, fikirlerinin veya duygularnn kabul greceinden
pheye derse, ihtiya duyduu dayana bu tr objelerde arar. Kiinin oturduu koltuun
kollar da, evreye fazla ipucu vermeden kiiye dayanak grevi yapabilir. Karsndaki kii
tarafndan duygu veya fikir dzeyinde zorlanan insan, ihtiya duyduu destei oturduu
koltuun kollarnda arayabilir. Bu davran, ocuun babasnn bacaklarna sarlarak gven
duygusunu yaamasnn ve endiesini azaltmasnn yetikin hayattaki karl olarak
deerlendirilir. Byle gergin bir oturula rahat bir oturu arasndaki fark, kiinin bedeninin
st ksmn kullanma biiminde gizlidir. Kendini bask altnda hisseden kii ban ve gsn
geri ekerek oturur ve omuzlar hafif kalkktr. Oysa rahat bir oturu srasnda omuzlar
serbest, ba ve gs hafif ne eiktir. nsanlarn duygularnn anlalmasn zorlatran doal
engellerden biri de sakaldr. insann yzndeki yaklak 20 ift kas gurubunun her birinin tek
bir hareketi ve bu kaslarn birlikte hareketleri, onun zengin i dnyasndaki deiiklikleri d
dnyaya yanstr. D dnyaya yansyan bu bilgiler evredeki insanlar tarafndan alglanr ve
karlkl bir etkileim doar. Sakal karlkl bir etkileimi kanlmaz olarak snrlayan doal
bir engeldir. zellikle yzlerinin btnn sakal arkasna gizleyen insanlarn d dnyayla etkileimleri -seimleri bu olduu iin bir yn ile- azalm olur. Bir baka adan sakaln
dikkat ekicilii ve toplumda nispeten az rastlanmas balang iin bir ilgi ve iletiim arac
olarak grlebilir. Ksaca ifade etmek gerekirse sakal ilgi ekmek, farkl olmak ve duygular
gizlemek iin iyi bir aratr.
1.1.1.8.2.2.4. BACAKLARIN KULLANILII
1.1.1.8.2.4.1. Bacak Bacak stne Atmak
Bacak bacak stne atma biimi ok sayda anlam tar ve kiinin i dnyasyla ilgili ok
deerli ipular yanstr. Ayrca bacak bacak stne atmak, kala ve bacak kaslarna deiik
hareketler salad iin uzun sre yorulmadan oturmaya imkan verir. Bu ynyle de bacak
bacak stne atmak amal bir harekettir.
1.1.1.8.2.4.2. Kefedilmi Bir Davran
nsanlar, alamak gibi baz davranlaryla birlikte doarlar. Bu davranlar sosyal evre
tarafndan byk lde ynlendirilir. ocukluktaki sesli alama yetikinlikte yerini sessiz
gzyalarna veya bastrlm hkrklara terk eder. nsanlar alamak gibi doutan
getirdikleri davranlarn yan sra bacak bacak stne atmak gibi baz davranlar da
kefederek sonradan kazanrlar. Kefedilen (ikincil) davranlar da farknda olmadan sosyal
modalarn izinden giderek byk lde deiikliklere urarlar. Bacak bacak stne atmak
modann deitirdii kefedilmi davranlardan biridir. ocuk bacak bacak stne atarak
oturmann houna giden rahat bir beden duruu saladn dnr. Ksa bir sre sonra
ocuun iinde yaad evrenin yazl olmayan kurallar bu oturma biimini kkl bir
ekilde etkiler. ocuklar bydke, hibir ekilde farkna varmadan, iinde bulunduklar
ya grubu, sosyal snf ve ayn cinsiyetten olan arkadalar gibi bacak bacak stne atmaya
balarlar.Geen yzylda ngilterede (Victoria Dneminde) iyi yetimi bir gen kz ve kadn
hibir ekilde bacak bacak stne atmazd. Bugn de bu eitimin izlerini Kraliyet ailesinde
grmek mmkndr. Kralie Elizabeth bacak bacak stne atmak yerine, ancak ayaklarn

bileklerinden kavuturur. Yirminci yzyln ikinci yarsnda sosyal davranlarda meydana

gelen byk deiiklikler karsnda, kadnlarn bacak bacak stne atmalarn ayplamak
mmkn deildir. Ancak yine de bacak bacak stne att zaman oluturaca grnt
birok kadn iin kayg kaynadr. Dizleri hizasnda veya daha ksa etek giyen baz kadnlar
srekli eteklerini ekitirerek bu kaygy darya yanstrlar. Bir topluluk iinde bacak bacak
stne atarak bacaklarn ortaya koyan bir kadnn tutumu, evredeki erkekler tarafndan
''davet edici'' olarak yorumlanabilir. Bu sebeple kadnlarn bacak bacak stne atma
davranlarna zen gstermeleri, geen yzyldan kalan bir sosyal kuraln olduka zayflam
bir biimde devam etmesidir. Kollarn kavuturulmas arkaik olarak nasl kalbi korumak
amacn tayorsa, bacaklarn kavuturulmas da cinsel organlarn korunmas amacna
yneliktir. Bacak bacak stne atma davran, kavuturulmu kollar kadar olumsuz
duygular yanstan bir zellik tamaz. Ancak bu davrann da dikkatle deerlendirilmesi
zellikle l ve drtl ilikilerde byk nem tar.Bacak bacak stne atmak olumsuz ve
savunucu bir tutumun ve artm olan i gerginliin iareti olabilecei gibi, karlkl ilikideki
incelik ve zerafeti de yanstabilir.
1.1.1.8.2.4.3. Allm Durum
Bu jest Bat kltrnn etkisi altnda kalarak yetien insanlarn geleneksel oturma biimi
olarak da tanmlanabilir. Bu oturma biimini tek bana olumsuz bir iaret olarak
deerlendirmek hatal olur. nk uzun sre bir toplanty izlemek veya ders dinlemek gibi
sebeplerle ok rahat olmayan bir sandalyede oturmak zorunda kalanlar da zaman zaman bu
oturma biimlerini kullanrlar.Bu oturma biimine kollarn kavuturulmas eklendii takdirde,
kiinin honutsuzluunun bir ifadesi olarak deerlendirilir. Bu durumda oturan birine,
zellikle ''evet'' veya ''hayr'' diye cevaplandrabilecei sorular sormamak daha yerinde olur.
nk bu ekilde oturan kiiden olumsuz cevap alma ihtimali ok yksektir.Bu oturu
biimine bir topluluk iinde elerinden veya erkek arkadalarndan memnun olmayan
kadnlarda, dinledikleri konferans veya seminerden memnun kalmayanlarda da rastlanr.
1.1.1.8.2.4.4. ''Drt'' Durumu
Bu ekilde bacak bacak stne atmak tartmaya veya rekabete dnk bir durumun
varlnn iaretidir ve kaynan Amerikan kltrnden almaktadr.Sadece bu oturma
biimine bakarak bir yorum yapmak zordur. Ancak bu oturma biimi yukardaki ayan bir
veya iki el ile tutulmas biimindeyse, bu ekilde oturan kiinin fikirlerini deitirmeye niyeti
olmayan kat ve inat bir insan olduunu dnmek hatal olmaz.
1.1.1.8.2.4.5. Ayaklar Kavuturmak
Kollar kavuturmak iin geerli olan zellikler byk lde ayaklar kavuturmak iin
de geerlidir. Eer bu oturma biimine oturulan sandalyenin kollarna veya kendi dizlerimize
sk sk sarlmak elik ediyorsa olumsuz duygu, dnce ve tavrlarmzn, korku veya
endielerimizin gizlenmeye alldn dnmek yerinde olur.Ayaklarn bu hareketinin
kadnlarda deerlendirilmesinde ok dikkat1i olmak gerekir. nk kadnlarn ayak
kavuturmalar eteklerinin ksa olmasndan kaynaklanabilir ve yukarda erkekler iin sralanan
anlamlar tamayabilir. Ancak sadece kadnlara zg ve resimdeki anlamlara yakn bir ayak
jesti vardr. Otururken veya ayakta ayan st tarafnn bacan arka yzne temas ettirilmesi
kadnn kendisini bulunduu ortamda yetersiz hissettiinin iareti olabilir. Bu davran daha
ok utanga, ekingen ve olgunlamam kadnlarda grlr. Unutmamak gerekir ki, bir
amaca hizmet etmeyen kiinin kendi bedenine olan temas, artm olan i gerginliin
iaretidir. Bu jesti, kadnn cinsel kimliinden duyduu memnuniyetsizliin ifadesi olarak da

yorumlayanlar vardr. Bacak bacak stne atma veya ayak kavuturma kiilerin i
dnyalarnda yaadklar gerginlikten kaynaklanyor; olumsuz duygu ve dncelerin korku
ve endielerin ortaya kmasn engellemek iin kullanlyorsa, bunlar nlemek nemli
lde mmkndr. Gerginlik ve huzursuzluk bedenimize yansdna gre bu duygu ve
dncemize yol aan konuya bilinli bir biimde ynelmemizde yarar vardr. Bedenimizin
dilini tanmamz, zihnimize ve duygumuza nem vermemize ve onunla ilgilenmemize
yardmc olur. Eer karmzdaki kii bu zelliklere dnk bir beden diline sahipse o kiiyi
rahatlatacak yaklamlar yaplabilir. insanlarla iyi iliki iinde olmann temel kural, onlara
nem verildiini hissettirmektir. Kiiye adyla hitap etmek, yumuak ve scak bir sesle
konumak, dosta davranmak, kiisel ve ak ulu sorular sormak, anlattklarna ilgi gsterip
ayn konuda yeni sorular sormak, savunucu jestler iinde olan kiiyi rahatlatr kendisini
gvende hissetmesini ve almasn salar.
1.1.1.8.2.4.6. Alma Sreci
nsanlar bir grupta kendilerini rahat hissetmeye ve gruptaki insanlar tanmaya baladka
bacak ve kollar kavuturulmu konumdan rahat ak konuma doru bir dizi yazl olmayan
hareket kodundan geerler. Avustralya, Yeni Zelanda, Kanada ve Amerika'da yaayan kiiler
zerinde yaplan almalar bu lkelerdeki ayakta 'alma' srelerinin ayn olduunu
gstermitir.
1. Aama: Savunmada, kol ve bacaklar kavuturulmu.
2. Aama: Bacaklar ak ve ayaklar yan yana ntr konumda.
3. Aama: Kol kavuturmada stte olan kol alr ve konuurken avu anlk olarak
grnr ve geri kavuturulmu konuma dnmez. Dier kolun d tarafn tutar.
4. Aama: Kollar alr ve bir kol hareketlenir veya kala zerine ya da cebe konabilir.
5. Aama: Birisi tek bacak zerinde arkaya yaslanrken dier ayan grupta en ilgin
bulduu kiiyi gsterecek ekilde ileri uzatr.Alkol bu sreci hzlandrabilir veya baz
aamalar ortadan kaldrabilir.
1.1.1.8.2.4.6.1. Savunmada m m m?
ou kii savunmaya gemediklerini ama kol veya bacaklarn dkleri iin
kavuturduklarn iddia ederler. Genellikle bu sadece bir bahanedir ve savunmada durula
yen birinin duruu arasndaki farklara bakmak ilgin olabilir. ncelikle ellerini stmak
isteyen birisi bunlar savunma kol kavuturmasndaki gibi dirseklerini altna koymak yerine
koltuk altlarna sokar. kinci olarak yen birisi kollarn kavutururken bir tr kendini kucaklama hareketi yapar ve bacaklarn kavuturduunda da bacaklar dz, kaskat ve skm
ve tuvalete gitmek istiyor da birbirine yapm durumdadr. Oysa savunma duruunda
bacaklar daha rahattr.Kollarn veya bacaklarn kavuturmak alkanlnda olan kiiler
dklerini veya byle rahat ettiklerini sylemeyi sinirli, utanga veya savunmada
olduklarn itiraf etmeye tercih edebilirler.
1.1.1.8.2.4.7. Bilek Kilitleme Hareketi
Bacak veya kollar kavuturmak olumsuz veya savunma tavrna iaret eder ve bilek
kilitleme hareketi iin de ayn ey geerlidir. Bilek kilitleme hareketinin erkeklerde grlen
eklinde yumruklar da kenetlenmi olarak dizlerin zerinde durur ya da eller sandalyenin
kollarn smsk kavrar. Kadnlarda grlen hali biraz daha farkldr, dizler yapk tutulur,

ayaklar yana bakabilir ve eller bacaklarn stnde yan yana veya st erkeklerde grlen hali
ste durabilir. nsanlarla grmeler yaparak ve satla geen on yldan uzun bir srenin
sonunda gzlemlerimiz kardakinin bileklerini kilitlediinde aslnda zihinsel olarak
'dudaklarn srmakta ' olduunu gstermitir. Bu hareket olumsuz bir tavr, duygu,
sinirlenme veya korkuyu gizlemeye alma hareketidir. rnein, avukat bir arkadam
mahkemeye kmadan nce bir davayla ilgili kiilerin her zaman bilekleri smsk kilitli olarak
oturduklarn sylemitir. Ayrca bu kiilerin bir ey sylemek in beklediklerini veya
duygusal durumlarn denetlemeye altklarn fark etmi.e alnacak adaylarla yaplan
grmeler srasnda adaylarn ounun grmenin belli bir noktasnda bileklerini
kilitlediklerini yani bir tavr ya da duyguyu gizlemeye altklarn grdk. Bu hareketle ilgili
aratrmalarmzn balangcnda mlakat yaplann duygular hakknda sorular sormann
bilek kilitleme ve dolaysyla da zihnini amak konusunda baarsz olduunu grdk.
Ancak, ok gemeden mlakat yapann masann kar tarafna gemesi ve mlakat yaplann
yanna oturarak masa engelini ortadan kaldrmas durumunda mlakat yaplann bileklerinin
zldn ve daha ak ve kiisel bir ortam olutuu kefedildi.Geenlerde bir irkete
mterilerle balant kurulmas srasnda telefonun etkin kullanm zerine tavsiyelerde
bulunurken borlarn dememi mfterileri aramak gibi pek de ho olmayan bir iten
sorumlu bir genle tantk. Birka telefon ederken onu izledik ve rahat grnmesine ramen
sandalyesinin altnda bileklerinin kilitli olduunu fark ettik. 'inden holanyor musun?' diye
sordum. Cevab 'Evet, ok elenceli' oldu. Syledikleri kulaa inandrc gelse de bu szel
ifade szel olmayan ia retleriyle eliiyordu. 'Emin misin?' diye sordum. Bir an duraklad, biIeklerini zd, avular ak olarak bana dnd ve ' Aslnda beni ldrtyor!' dedi. Daha
sonra telefonda birka mterinin kendisine kaba davranm olduunu ve dier mterilere
hissettirmemek iin duygularn gizlemeye altn anlatt. lgin olan bir ey de telefonu
kullanmaktan holanmayan pazarlamaclarn bilekleri kilitli konumda oturduklarn fark
etmemiz oldu. Pazarlk ve grme teknikleri konusunda lider olan Nierenberg ve Calero bir
grme srasnda ne zaman taraflardan birisi bileklerini kilitlese bunun onun deerli bir
itirafta bulunmaktan kand anlamna geldiini kefettiler. Sorgulama teknikleri
kullanlarak bu kiinin bileklerini zmeye ve itirafta bulunmaya tevik edilebildiini
grdler. Her zaman alkanlk gerei bilekleri kilitli olarak oturdukIarn veya olumsuz el
veya bacak hareket gruplarndan herhangi birini yle rahat ettikleri iin yaptklarn syleyen
insanlarla karlarz. Siz de bunlardan biriyseniz byle bir kol veya bacak hareketinin ancak
savunmada olduunuzda veya olumsuz ya da kendini uzak tutmaya alan bir tavrnz varsa
rahat olacan unutmayn. Olumsuz bir hareketin olumsuz bir tavr kuvvetlendirebileceini
veya daha uzun srmesine neden olabileceini de dnerek kendine olan gveninizi ve
bakalaryla olan ilikinizi gelitirmek iin olumlu ve ak hareketleri kullanmaya balamanz
tavsiye edilir.Mini etek modas varken gen kz olan kadnlar bacak ve bileklerini ok
anlalr ve gerekli nedenlerle kavuturdular. Alkanlk gerei bu kadnlardan ou haa
byle oturmaktadrlar ve bu da bakalar tarafndan yanl anlalmalarna yol aabilmektedir.
Herhangi bir sonuca varmadan nce moda akmlarn ve zellikle bunlarn kadnlarn bacak
konumlarn nasl etkileyebileceini dikkate almakta fayda olabilir.
1.1.1.8.2.2.5. BAHAREKETLER
En yaygn olarak kullanlan iki tanesi onay iin ba sallama ve reddetmek iin ba yana
sallama olmak zere temel ba hareketleri tartlmadan bu kitabn tam kabul edilmesi
imkanszdr. Onay iin ba sallama hareketi ou kltrde 'Evet' veya onay anIamna gelen
olumlu bir harekettir. Doutan sar, dilsiz ve kr olan kiilerle yaplan aratrmalarda bu
kiilerin de onay amacyla bu hareketi kullandklarn gstermitir. Bu da bu hareketin
doutan gelebilecei kuramna yol amtr. Genellikle 'Hayr' anlamna gelen kafay yana
sallama hareketinin de doutan geldiini iddia edenler olduu gibi bunun insanlarn ilk

rendikleri hareket olduunu iddia edenler de vardr. Bunlara gre yeni doan bebek
yeterince st itiinde annesinin memesini reddetmek iin kafasn yana salar. Ayn ekilde
karn doyan kk bir ocuk da ebeveynlerinin kendisini kakla yedirme giriimlerini reddet
,nek iin ayn kafa sallama hareketini kullanr. Bakalaryla ilikilerinizde gizlenen bir itiraz
kefetmenin en kolay yolu karnzdaki szleriyle sizinle ayn fikirde olduunu sylerken
kafasn yana sallayp sallamadna bakmaktr. rnein 'Ne demek istediini anlyorum' veya
'Burada almak gerekten houma gidiyor' veya 'Neden sonra kesinlikle birIikte alalm '
derken bir u yandan da kafasn yana doru sallayan birini ele alalm. Kulaa ne kadar
inandrc gelirse gelsin kafa sallama hareketi olumsuz bir tavr olduunu ve sylediklerini
ciddiye al) mayarak onu biraz daha sorgulamanzn iyi bir fikir olacan gsterir.
1.1.1.8.2.5.1. Temel Ba Pozisyonlar
temel ba pozisyonu vardr. Birincisinde ba yukarda olup duyduklar konusunda ntr
bir tavra sahip birisinin pozisyonudur. Ba ge nellikle hareketsiz olup ara sra ufak eilme
hareketleri yapabilir. Bu konumda eli yanaa gtrme deerlendirme hareketleri sk kulIanlr.Kafa bir yana doru eildiinde bu ilgilenmi ba pozisyonu kiinin ilgilenmeye balad anlamna gelir. Hayvanlar kadar insanlarn da bir eyle ilgilenmeye baladklarnda
balarn yana ediklerini ilk fark edenlerden biri Charles Darwin'di. Bir sat sunuu veya bir
konuma yapyorsanz dinleyicilerinizin bu hareketi yapp yapmadklarna bakn. Balarn
yana eip eli eneye gtrme deerlendirme hareketlerini yaparak ne eildiklerini
grrseniz onlara ulaabiliyorsunuz demektir. Kadnlar bu ba hareketini ekici bir erkekle
ilgilendiklerini gstermek iin kullanrlar. Firileri sizinle konuurken onlarn size kar scak
duygular beslemelerini salamanz iin kafa yana eik pozisyonu kullanarak ara sra banz
ne emeniz yeterlidir.Ba aaya eikken tavrn olumsuz hatta yarglayc olduunu
gsterir. Eletirel de erlendirme hareket grupIarnda genellikle ba aaya eiktir ve
karnzdakinin ban kaldrmasn veya yana emesini salayamazsanz bir iletiim sorunuyla kar karya kalabilirsiniz. Topluluk nnde onaylamayan pozisyonla konuan birisi
olarak sk sk tamam kafas aaya eik ve kollar gsnde kavuturulmu kiilerden
oluan dinleyici gruplaryla karlaabilirsiniz. Profesyonel konumaclar ve eitmenler
genellikle konumalarna balamadan nce dinleyici katlm gerektiren bir eyler yaparlar.
Bunun amac dinleyicilerin balarn yukarya kaldrmalarn ve katlmalarn salamaktr. Konumacnn hilesi baarl olursa dinleyicilerin bir sonraki ba pozisyonu yana eik olacaktr.
1.1.1.8.2.5.2. Her ki El de Ban Arkasnda
Bu hareket muhasebeci, avukat, sat mdr, banka mdr gibi mesleklerden olan veya
kendilerine gvenli veya bir konuda kendilerini baskn ya da stn hisseden kiilere zg bir
harekettir. O kiinin dncelerini okuyabilsek byk olaslkla 'Tm cevaplar bende' ya da
'Bir gn belki benim kadar akll olursun' veya hatta ' Her ey kontrolm altnda' gibi bir ey
sylyor olurdu. Bu hareketi ayn zamanda 'her eyi bilenler' kullanr ve ou kii bu
hareketi sinir bozucu bulur.
1.1.1.8.2.2.6. GZ ARETLER
Tarih boyunca gz ve insan davran zerindeki etkileriyle uratk durduk. Hepimiz
'Gzleriyle onu paralad', 'Kocaman bebek gzleri var', 'Gzlerini karp duruyor', 'ok
davetkar gzleri var', 'Gznde yle bir prlt vard' ya da 'Bana en kt bakyla bakt' gibi
ifadeler kullanmzdr. Bu gibi ifadeleri kullandmzda farknda olmadan kiinin
gzbebeklerinin byklnden ve bakla ilgili davranlarndan bahsederiz. The Tell-Tale
Eye ad11 kitabnda Hess, vcudun odak noktas olduklarndan ve gzbebekleri de bamsz

hareket ettiinden gzlerin tm insan iletiim iaretleri arasnda en aklayc ve doru

bilgileri verdiini sylemitir.Belli k durumlarnda, kiinin ruh hali ve tavr olumludan
olumsuza veya olumsuzdan olumluya geerken gzbebekleri klr veya byr.
Heyecanlanan birisinin gzbebekleri normal byklklerinin drt katna kabilir. Tam
tersine, kzgn, olumsuz bir ruh hali gzbebeklerinin 'minik boncuk gzler' ya da 'ylan
gzleri' olarak bilinen ekilde klmesine yol aar. Flrt srasnda gzler olduka fazla
kullanlr, kadnlar gzlerini vurgulamak iin gz makyaj yaparlar. Bir kadn bir erkei
severse ona bakarken gzbebeklerini bytecek ve erkek de farknda olmadan bu bilgiyi
doru yorumlayacaktr. Bu nedenle romantik bulumalar gzbebeklerinin bymesine neden
olan lo yerlerde gerekleir.Birbirlerinin gzlerine bakan gen aklar farknda olmadan
gzbebeklerinin byyp bymediine bakmaktadrlar. Her bir dierinin gzbebeklerinin
bymesinden heyecanlanr. Aratrmalar, kadn ve erkekleri cinsel pozisyonlarda gsteren
pornografik filmler erkeklere gsterildiinde gzbebeklerinin normal byklklerinin
katna kadar kabildiini gstermitir. Ayn filmler kadnlara gsterildiinde
gzbebeklerindeki byme erkeklerdekinden daha fazladr. Bu da kadnlarn pornografiden
erkeklere gre daha az etkilendikleri iddiasyla ilgili phelere neden olmaktadr.Bebekler ve
ocuklarn gzbebekleri yetikinlerinkinden daha byktr yetikinlerin yanndayken onlara
olabildiince ekici grnerek srekli olarak dikkatlerini ekme abasyla gzbebekleri
srekli olarak byr.Uzman kat oyuncularyla yaplan deneylerde rakipleri koyu renk
gzlk taktnda oyuncularn daha az el kazandklar grlmtr. rnein, bir poker
oyununda rakibine drt as gelmesi durumunda uzman onun gzbebeklerindeki hzl
bymeyi bilinli olmadan fark edecek ve bu elde oyunu ykseltmemesi gerektiini
hissedecektir. Rakiplerin koyu gzlk takmas gzbebei iaretlerini ortadan kaldrarak
uzmanlarn daha az el kazanmalarna neden oldu. Gzbebei takibi fiyat pazarl srasnda
alclarn gzbebei bymesini izleyen eski inli mcevher tacirleri tarafndan kullanlrd.
Yzyllar nce, fahieler gzbebeklerini byterek daha arzulanr olabilmek iin gzlerine
dulavratotu losyonu damlatrlard. Merhum Aristotle Onassis'in dncelerinin gzlerinden
okunmamas iin i grmeleri srasnda koyu renk gzlk takt bilinirdi.
1.1.1.8.2.6.1. Baklarla lgili Davranlar
letiim iin gerek bir temel ancak karnzdakiyle 'gz gze' geldiinizde atlabilir. Baz
insanlarla konuurken kendimizi ok rahat hissederken bakalaryla rahatsz olur hatta
bazlarn da gvenilmez buluruz. Bu aslnda bize baktklar veya konuurken baklarmza
karlk verdikleri sreyle ilikilidir. Birisi drst deilse veya bir eyler gizliyorsa baklar
bizimkilerle toplam zamann te birinden daha az oranda karlaacaktr. Baklarnz karnzdakinin baklaryla toplam zamann te ikisinden daha uzun sreyle karlayorsa
bunun anlam unlardan biridir: birincisi sizi ok ilgin veya ekici buluyordur; ikincisi de
size kar saldrgan bir tavr vardr ve gzbebekleri de bzyorsa szel olmayan bir
meydan okumada bulunuyor olabilir. Argyle'a gre A, B'den holanyorsa ona ok
bakacaktr. Bu da B'nin A 'nn kendisinden holandn dnmesine neden olacak ve bunun
sonucu olarak B de A 'dan holanacaktr. Baka deyile baka birisiyle iyi bir iliki. kurmak
iin toplam zamann yzde 60- 70'inde onunla gz gze gelmeniz gerekir. Bu onun sizden
holanmasn da salayacaktr. Bu nedenle baklar sizinkilerle toplam zamann te birinden
daha az sreyle karlaan ekingen ve utanga birine pek gven duymamanz ok
normaldir.Grmeler srasnda karnzdakilerin kendilerin szdnz hissine
kaplmamalar iin koyu renk gzlk takmaktan kanmalsnz.Vcut dili ve hareketlerin
ou gibi bir insann baka birisine bak sresi de kltre bal bir eydir. Gney
Avrupallarn bakalarna rahatsz edici gelebilecek yksek bir bak skl varken Japonlar
da konuurken kardakinin yz yerine boynuna bakarlar. Bakn sresi kadar baknz
karnzdakinin yznn hangi corafi blgesine ynlendirdiiniz de nemlidir. Bu da bir

grmenin sonucunu etkileyebilir. Bu iaretler szel olmayan ekillerle iletilir ve alnr ve

alc tarafndan da doru ekilde yorumlanr.
1.1.1.8.2.6.1.1. Bak
tartmalar yaparken karnzdakinin alnnda bir gen olduunu hayal edin.
Baklarnz bu blgeye ynelterek ciddi bir ortam yaratrsnz ve karnzdaki sizin
yapmak konusunda ciddi olduunuzu anlar. Baklarnzn karnzdakinin gz seviyesinin
altna dmemesi kouluyla etkileimi kontrol edebilirsiniz.
1.1.1.8.2.6.1.2. Sosyal Bak
Bak kardakinin gz ekill091u. bak seviyesinin altna dtnde sosyal bir ortam
oluur. Birisine bakmayla ilgili deneyler sosyal bir karlama srasnda bakann baklarnn
kardakinin yznde gzler ve az arasndaki bir gene baktn gstermitir.
1.1.1.8.2.6.1.3. Mahrem Bak
Bak gzlere ve enenin altndan kiinin vcudunun dier blgelerine dorudur. Yakn
karlamalarda gzler ve gs ya da memeler arasndaki gen, daha uzak karlamalarda
ise gzlerle ap aras arasndaki gendir. Kadn ve erkekler bu bak birbirleriyle
ilgilendiklerini gstermek iin kullanrlar ve ilgi karlklysa ayn baklarla cevap verilir.
1.1.1.8.2.6.1.4. Yan Bak
Yan bak ilgi veya saldrganlk iletmekte kullanlr. Hafif kalkm kalar ve bir
glmsemeyle birlikteyse ilgi anlamna gelip flrt iareti olarak yaygn ekilde kullanlr.
Aaya dnk kalar, atk aln veya aaya dnk az keleriyle birlikte pheli,
saldrgan veya eletirel bir tavr anlamna gelir.
1.1.1.8.2.6.1.5. Gzle Darda Brakma Hareketi
Karlatmz en sinir bozucu nsanlardan bazlar konuurken gzle darda brakma
hareketini kullananlardr. Bu hareket bilinsizce yaplr ve o kiinin sizden sklmas veya
artk ilgilenmemesi ya da kendini sizden stn grmesi nedeniyle sizi grmemeye
almasndan oluur. Konuma srasnda alt ila sekiz gz krp olan normal hzdan farkl
olarak gz kapaklar kapanarak bir saniye ve daha uzun sre kapal kalrlar ve bu arada da
karnzdaki sizi anlk olarak kafasndan atar. Bunun son hali gzleri kapal brakarak uykuya
dalmaksa da birebir karlamalarda bu pek ender olur. Birisi sizden stn olduunu
dnyorsa gzle darda brakma hareketini yaygn olarak 'burnunun zerinden bakmak'
olarak bilinen kafay geriye$atarak size uzun bir bak atma hareketiyle birlikte yapar.
Konuma srasnda bir gzle darda brakma hareketiyle karlarsanz bu kullandnz
yaklamn olumsuz bir tepkiye yol ayor. Herkesi darda brakma olabilecei ve etkin bir
iletiimi iin yen bir taktik gerektii anlamna gelir.

1.1.1.8.2.2.7. OTURMA BMLER

nsann oturma biimi, kiilik zellikleri ve i dnyasyla ilgili olarak nemli bilgiler tar.

Oturma biimini doru olarak deerlendirebilmek iin bu bilgileri drt adan incelemek
gerekir. Bunlar sandalye veya koltuk zerinde kapladmz alan, beden duruumuz (postr),
bacaklarmzn kullanl biimi ve oturmak iin setiimiz yerdir.
1.1.1.8.2.7.1. Kaplanan Alan
Baz insanlar arkalarna yaslanr, oturduklar alann btnn kaplarlar ve durumdan
memnun olduklar ve bulunduklar yerden uzun sre kalkmayacaklar izlenimini verirler.
Buna karlk baz kimseler ise bulunduklar sandalye veya koltuun ucuna iliirler, btn
arlklarn bacaklarna verirler ve adeta diken zerinde otururlar.Koltuun ucuna oturmak,
kalkp gitmeye hazr olmak ya da misafire veya nem verilen birine hizmete hazr olmak gibi
insann yerinde durmaya istekli olmadn gsterir. Byle bir hareket istei i gerginliin bir
yansmasdr. Kadnlarn koltuun biraz ucuna oturmalarndaki incelie dikkat etmek gerekir.
nk baz kadnlar biraz uca oturup, ayaklarn paralel bir ekilde yana uzatarak veya
bacak bacak stne atarak, bacaklarnn daha uzun grnmesini salarlar. Bu erotik bir
sinyal olduu gibi, kadna estetik bir grnm de kazandrr. Bu oturu biiminde arlk
ayaklar zerinde toplanmad iin, bunu ''kalkmaya hazr olmak'' biimindeki oturutan
kolayca ayrmak mmkndr. Ayrca kadnn bu oturuu, ayaklar beden dengesine destek
salamad iin, vcudun st ksmnn dik tutulmasn zorunlu klar. Bu da bedenini ve
boynunu dik tutan ekici bir kadn grntsnn ortaya kmasna yardm eder.
Reklamclarn kadn modellerini bu durumda grntlemelerinin sebebi budur. Sandalyelerin
bir ucuna adeta bir bakasna yer brakacakmasna oturanlar, haklarndan vazgemeye ve
geri ekilmeye hazr insanlardr. Bu insanlarn havay bile daha az soluduklarn, bylece
bakalarna daha ok oksijen braktklarn dnmek mmkndr. Bu kimseler varlk
sebeplerini bakalarna hizmet etmekte grrler kendilerine dnk eletirileri ok fazladr ve
eitli sebeplerle sk sk sululuk duygusu yaarlar.Bulduklar koltua kendilerini btnyle
brakanlarn belki o an iin ok yorgun olduklarn dnmek mmkn olabilir. Ancak bu
kimseler byk ounlukla i dnyalarnda rotalarn bulamam, bu sebeple hareket
etmekten kanan ve hareket etmeyi yk gibi gren kimselerdir.Oturulacak bo yer olduu
halde, bir koltuun koluna oturanlar kendilerine fazlasyla gven duyan kimselerdir. Bu
kimseler evrelerindekilere kendi grlerini kabul ettirme eilimindedirler ve ounlukla
etrafndakilere stnlk salamak isterler.
1.1.1.8.2.7.2. Beden Duruu (Postr)
Ayakta duru eklinde olduu gibi, bir insann oturma biimi srasnda bedeninin st
(belden yukar) blmn kullanma biimi, onun i dnyas konusunda fikir verir. Dik bir
oturu, dik bir duruta olduu gibi, canllk ve hayat enerjisi ifadesidir. Buna karlk kk
bir oturu ekingenlii ve kiinin azalm hayat enerjisini gsterir.Bedenin yandaki kiiye
eilmesi tahmin edilebilecei gibi o kiiye duyulan bir ilginin iaretidir, Yanndaki veya
karsndaki kiiden aksi yne eilmek ise duygusal veya zihinsel olarak uzaklamay ortaya
koyar. lgin olan zaman zaman szler ile davranlarn elimesidir. ''Evet'' diyen biri bazen
geri ekilebilir. Bylece adeta kendi kelimelerinden de uzaklam olur. Unutmamak gerekir
ki; gerei yanstan bedenin verdii iarettir. Televizyon programlarnda zellikle ak
oturumlarda veya politikaclarn katldklar sohbet toplantlarnda bu tr elikilere sk sk
rastlamak mmkndr. Bundan byle bu programlar yukardaki bilgilerin I altnda
izlerseniz daha ok eleneceinizden emin olabilirsiniz. Bunlar elendirici mi yoksa dndrc m bulacamz ise bir baka konudur.
1.1.1.8.2.7.2.1. Bacak ve Ayaklarn Kullanl

Oturma srasnda ayaklar ve bacaklar yk altnda olmadklar iin dorudan herhangi bir
grevleri yoktur. Bu sebeple oturan bir insann ayak ve bacaklarnn kullanl biimi birok
anlam tar.Bacaklar diz kapandan krlarak geri ekilir ve ayaklar sandalyenin altnda
tutulursa, bu kiinin bulunduu ortamdan ok honut olmadn; sylenmesi gereken baz
eyleri henz syleyemediini veya sylemek istemediini gsterir. Byle oturan bir insann
i gerginlii yksektir ve kendini gvende hissetmedii iin, bedenini mmkn olduu kadar
toplamakta ve geri ekmektedir. Ayan sandalyenin kenarna taklarak veya bazen dolanarak
oturulmas daha yksek bir i gerginliin yansmasdr. ounlukla bu durumda olan kiiler,
grlerini deitirmek istemeyen, kendilerini skm hisseden insanlardr. Bu sebeple
sandalyeye dolanan ayaklar kendilerine dayanak olur.Karsndaki tarafndan tehdit edilen
kii kendisini korumak amacyla geriler ve snrlarn daraltr. Gerileme davran kendisini
hem bedenin btnnde, hem de ayaklarda ortaya koyar. Kii ayaklarn oturduu
sandalyenin altna eker.Bu grntye ilikileri gergin olan sevgililerde ve gazete
rportajlarnda rportajc tarafndan sktrlanlarda rastlanr.Ayaklar birbirine dolayarak
oturmak da ayn ynde yorumlanabilecek yksek gerginlii ve hareketsizlii gsteren bir
oturma biimidir. Ayaklarn sandalyeden ileri uzatlmas, bacaklar aarak oturma kiinin kendisine olan gveninin, durumundan memnuniyetinin ve saklayacak bir eyi olmadnn
iaretidir. Ancak ayaklarn ok fazla ileri uzatlmas ve kimi zaman ndeki sandalyeye veya
tabure altlna yaslanmas kiinin kendi alannn snrlarn geniletme, evreye yaylma
istediini yanstr ve saldrganca bir davran olarak yorumlanr. Bulunduu yerden memnun
olmayan ve oray terk etmeye hazrlanan birisi oturduu yerde bunu ayak hareketleri ile
ortaya koyar. Ayak tabannn yerden herhangi bir ekilde kesilmesi kiinin durumunda bir
deiiklik yapmak istediinin iaretidir.Herhangi bir tantma veya topluluk nnde yaplan
konuma sonrasnda1 dinleyicinin bu durumu almas olumlu bir iarettir. zellikle bu oturma
biimi1 ene tutmak eklindeki karar jestinden sonra geliyorsa yaplan konumann amacna
ulat sylenebilir. Kiinin bir aya nde ellerini dizlerine koyarak dorulmas bir
konumay, sohbeti veya beraberlii bitirme iaretidir. Benzer ekilde bir aya nde elleri
sandalyenin veya koltuun kenarnda olan bir kiinin de bulunduu duruma son vermek
istediini bilmek gerekir. Eer bu durum bir konferans veya tantm srasnda yaanyorsa
kendinizi sznz tamamlam hissediyor bile olsanz karnzdaki kiinin sze katlmasn
salayn. Katkda bulunmak istedii veya sizinle ayn fikirde olmad noktalar aklamasna
imkan verin. En son anlatlan beden duruunun ifade ettii anlama duyarl olmak ve szl
bir kar kla karlamadan gereken ynde adm atmak kontroln sizin elinizde kalmasn
salar.
1.1.1.8.2.7.3. Seilen Yer
Bir odaya girdiimiz zaman setiimiz yer kendimize olan gvenimiz ve o mekan iinde
bulunanlar arasnda kendimizi nerede grdmz konusunda fikir verir. Yaplan
aratrmalar odaya girdiklerinde kapya yakn koltuk veya sandalyeye oturanlarn
zgvenleri dk kimseler olduunu ortaya koymutur. Kapya yakn bir koltua oturmak
ayn zamanda kiinin kendisini dier kiilerden daha az deerli ve nemli grdnn
iaretidir. Bu kiilerin oturma biimleri incelendiinde de ounlukla sandalye veya koltuun
ucuna oturmak kalkmaya hazr olmak gibi durumdan rahatszln ve dk zgvenin dier
belirtileri de bulunmutur. Buna karlk girdikleri odada ev sahibine veya merkeze yakn, yer
seenlerin zgvenleri yksek ve kendilerinden honut kimseler olduklar ve bu kimselerin
ayn zamanda koltuklarn ve sandalyelerini dolduracak biimde oturduklar grlmtr.
nsanlarn oturmak iin setikleri yerler amalar asndan daima en elverili yerler
olmayabilir. rnein; yllardr byk ilgi gren Ana-Baba Okulunda sralar daima arkadan
ne doru dolar. Oysa kiilerin bylesine gnll olarak katldklar bir toplulukta
dinleyicilerin konumacy en iyi duyup onunla en iyi iletiim kurabilecei n sralar tercih

etmesi beklenir. n sralarda zellikle en n srada insanlar kendilerini savunmasz ve plak

hissetmektedirler.nsann nndeki koltuk ve dier dinleyiciler doal bir korunma yaratr ve
gven duygusu verir. Bu sebeple de bo bir salonda dinleyiciler orta sralardan balayarak
salonu doldururlar. Benzer ekilde bar, cafe ve benzeri elence yerlerine insanlar arkada
olabiIecekleri1 iliki kurup konuabilecekleri birilerini bulmak iin gelirler. Buralara gelenler
byk ounlukla ya srtlarn bir keye dayayarak veya dier insanlar gzleyebilecekleri
bir kenara otururlar. Oysa bu yerler kiinin grlmek istedii dier insanlar tarafndan
kolayca fark edilebilecei yerler deildir. Byle bir elence yerine arkada bulmak amacyla
gelenler iin uygun olan merkeze yakn bir yerde oturmak srtn toplulua dnmemek ve
insanlarn ounluunun bulunduu yere yan olarak oturmaktr, Bylece hem insanlar ve
evrede olup bitenleri grmek hem de dier insanlarla dorudan yz yze ve gz gze
gelmenin douraca rahatszlktan kanmak mmkn olur.
1.1.1.8.2.7.4. Oturma Dzeni
Oturmak iin seilen yer ve oturan kiiler arasndaki mesafe szsz bilgilerle dolu olan
ok deerli iaretler verir. Hemen herkes bir restorana girdii zaman srtn duvara
verebilecei bir masaya oturmak ister. Ortalarda bir masaya oturmak zorunda kalan baz
kiilerin restoran terk ettikleri ok grlr. Bunun sebebi, insann maara devrinde yaayan
atalarndan ald mirastr. Kendini gven altna alma ihtiyac, savunmasz olan srtn
tehlikeye dnmeyerek, ortaya kar.Yaplan aratrmalar, restoran, bar, cafe gibi yerlerde
srtn hareket eden bir toplulua dnerek oturanlarn solunumlarnn sklatm, kalp vurum
saylarnn arttn kan basnlarnn ykseldiini ortaya koymutur. Eer kiinin arkasnda
sokak veya baheye alan cam veya kap varsa, kiinin duyduu rahatszlk ve gerginlik
artmaktadr. Bu durum tpk grltl bir yerde uyuyan insann durumuna benzemektedir.
Kii uyuduu iin grlty alglamadn sylese bile, otonom (irade d ve kendi kendine
alan) sinir sistemi ile grltye tepki vermektedir. Bunun sonucu olarak da uykusu
derinleemedii iin saat olarak yeterli miktarda uyusa bile, yorgun uyanmaktadr. Benzer
ekilde masada srt kap, cam veya hareket eden bir toplulua dnk oturan kii de sebebini
bilmedii bir gerginlik yaamaktadr. Bu bilginin, nemli kararlarn verilecei yemekli
toplantlar srasnda byk bir deeri vardr. Byle yemekli bir toplantnn dzenlenmesi
durumunda, ev sahibinin masann konumu ve konuklarn oturma dzeni konusuyla verilen
bilgiler dorultusunda ilgilenmesi, ii rastlantya veya ef garsonun kontrolne brakmamas
yerinde olur.
1.1.1.8.2.7.4.1. Kar Karya Oturmak
Kar karya oturmak genellikle rekabeti ifade eder. ister bir fikir erevesinde, ister bir
i ilikisinde olsun, kar karya oturmak, tpk bir satran manda ya da iskambil oyununda
olduu gibi masadan bir galip bir de malup kacan dndrr.
letiim insanlara
kar yaplan bir eylem deil, insanlarla birlikte yrtlen bir eylemdir. Esas olan, bizim
sylemek istediklerimiz ve niyetimiz deil, bunun karmzdakiler tarafndan nasl
alglanddr. Bu sebeple karlkl oturmann insanlarla uzlamay zorlatran zelliini her
zaman aklda tutmak gerekir. zellikle ziyaretlerini sat amacyla yapanlarn, grtkleri
kiinin karsna oturmalarnn hatal olduu anlalmtr. Muhatabn masasnn karsna
oturtmak amirce bir tavrdr. Eer verilecek bir emir, yaplacak bir uyar varsa, bu oturma
biimi uyar veya emrin iddetini artrr. ada bir yneticinin, iletiim iin geerli olan
ilkenin, ynetim iin de geerli olduunu unutmamasnda yarar vardr. ''Ynetim insanlara
ramen olmaz, insanlarla birlikte olur''.

1.1.1.8.2.7.4.2. 90lik Ayla Oturmak

birliini salamak amacyla kurulan bir iliki iinde uygun olan, oturan kiiler arasnda
90lik bir a oluturacak biimde yanlamasna oturmaktr. Bylece kiinin karsndakini,
karlar kendisiyle elien biri olarak deil, bir problemi birlikte zecek kii olarak
alglamas mmkn olur. Unutmamak gerekir ki, evresine oturulan masa, insanlarn
kendilerini gvende hissettikleri bir korunma duvardr. Bu sebeple karmzdaki kiiyi
duvarmzn neresine aldmz nem tar.Yanlamasna oturma dzeni arkadaa ve dosta
iliki kurmaya imkan verir. Bu ekilde oturanlar arasnda hem gz temas kurma imkan olur,
hem de kiiler masann koruyucu zelliinden yararlanarak kendilerini rahat hissederler.
Buna ek olarak 90 lik ayla yanlamasna oturan kiiler fikir alveriinde bulunabildikleri
gibi kendi izgilerini de koruyabilirler. Bu oturma biimi bazlarnca demokratik oturma
dzeni olarak adlandrlr. grmeleri iin de en uygun oturma dzeni budur. Bu sebeple
uyum iinde olmak istediiniz kiiyle gs aklklarnzn hayali olarak kesitikleri bir
gen oluturacak biimde oturmanz yerinde olur.Bylece o kiinin, zerinde byk bir
bask hissetmeden kendi grlerini ortaya koymasna imkan salam olursunuz. Byle bir
oturma biimi konuan kiiler arasnda dosta ve rahat bir atmosferin domasna yardm
eder. nk bu oturma biiminde duygular ve davranlar asndan geni bir hareket alan
vardr.Konuulan kii zerinde bask uygulanmak istendii zaman, sorularnn sandalye
dorudan o kiiye dndrlp, gslerin kar karya gelmeleri salanarak sorulmasnn,
kontrol etmek isteyene yarar salad baz almalarda gsterilmitir. Bu manevra zellikle
astlar sorgularken veya karnzdaki kiinin sizden bir eyler sakladn dndnz
durumlarda yararl olabilir.
1.1.1.8.2.7.4.3. Yan Yana Oturmak
Bir arkadanza iiyle veya ocuunuza dersiyle ilgili yardm edeceinizi dnn.
Nereye oturursunuz? Seeceiniz yer byk bir ihtimalle onun yannda ki sandalye
olacaktr.Yan yana oturan ve hafif birbirlerine dnk olan iki kii, byk bir ihtimalle bir
probleme kar ortak bir yaklam iindedirler. Benzer bir ekilde veya drt kiinin yan
yana oturmas, birbirlerine gven, d dnyaya kar ortak bir cephe oluturmak anlamna
gelir. Yan yana oturmak ibirliini ve olumlu duygular en st dzeye kartt iin,
muhatabn ikna etmek isteyen bir kiinin masann etrafndan dolanarak yanna gemek
istemesinin ona avantaj salayaca dnlebilir. Bunu yapmak iin uygun bir sebep varsa,
byle bir yaklam gerekten yararl olabilir. rnein, masada oturan kiinin inceledii
belgeyle ilgili olarak ona bilgi vermek gibi bir sebep, byle bir davrann uygunsuz
kamasn nler. Ancak masasnn etrafndan dolanarak oturan kiinin mahrem alanna
girmenin her zaman riskli bir davran olduu unutulmamaldr. Yan yana oturarak ibirlii ve
olumlu duygular yaratacak oturma dzeni anne-baba ve ocuklar, retmen ile rencisi,
amir ile ast arasnda kolaylkla gerekletirilebilir ve olumlu sonular verir.Ancak
unutmamak gerekir ki, ya veya stat olarak daha geride olan kiinin bu oturma biimine
dorudan teebbs etmesi her zaman risk tar.
1.1.1.8.2.7.4.4. apraz Oturmak
Bir restoranda veya kitaplkta hi bo masa yoksa tek kiinin oturduu dikdrtgen bir
masann neresine oturursunuz? Byk bir ihtimalle, insanlar ilgi duymadklar ve iliki
kurmak istemedikleri kiilerle apraz ve mmkn olduu kadar uzak oturur ve bylece ayn
zamanda gz temas imkann da azaltm olurlar. liki kurmak istemedii kiiyle gz gze
gelmemek, insana yalnzlk duygusu verir. Bu durumda kii kendi i konumalarn
srdrebilir ve topluluk iinde olmasna ramen olduka bamsz hareket etmesi ve
kendisini yalnz hissetmesi mmkn olabilir.

1.1.1.8.2.2.8. CNSEL SNYALLER VE LG ARETLER

1.1.1.8.2.8.1. Kur Davranlar
nsanlarn belirli bir zamanda cinsellii dnmelerine sebep olan nedir? Bir kadn ve bir
erkek tanr ve hi bir ey olmaz, buna karlk bir baka kadnla bir erkek tanr ve birden
imekler akar. Desmond Morris'e gre cinsellik, cinsiyeti belirleyici iaretler tarafndan
harekete geirilir. Cinsiyeti belirleyici iaretler ise, kardakinin kii olarak deil, kadn veya
erkek olarak cinsiyet zelliklerinin vurgulanmasdr. Cinsiyet farklln belirten her zellik
dikkatimizi eker. Kadnlarda bacaklar, gsler, yuvarlak kalalar; erkeklerde geni
omuzlar, dz kalalar ilk fark edilenlerdir. Daha sonra moda tarafndan etkilenen giyim ve
sa modeli gelir, Kadnlarda makyaj cinsiyet zelliinin ayrlmaz bir parasdr. Hayvan
davranlarn inceleyen zoologlar, dii ve erkek hayvanlarn birbirleriyle ilikiye gemeden
nce bir dizi kur yapma davran sergilediklerini ortaya koymulardr. Hayvanlar arasndaki
kur yapma davranlarnn bazlar aikar, bazlar da olduka dolayl ve rtktr.Hayvanlar
ses kartarak, tylerini kabartarak ve srtnmek, yaklamak gibi eitli hareketler yaparak
kar cinsten olann dikkatini ekerler. nsanlar zerinde yaplan aratrmalar, belirli bedensel
zelliklerin hangi sebeple dikkatimizi ektiini henz ortaya koyamamtr. lgimizi eken
kiinin bedensel zellikleri belki bizi etkileyen nemli birine (anne-baba), belki hayalimizde
yaattmz toplumsal gzellik idealine, belki bizde cinsellii artran belirli bir imaja
benzeyebilir.
1.1.1.8.2.8.1.1. lgi Aamalar
Cinsel adan ilgi duyduu birisiyle karlaan kiinin davranlar aamadan geer. lk
tepki uzun sreli gz temasdr. Kardaki kiinin baklara karlk verdii dnlrse, bunu
bedensel olarak daha yakna gelme davran izler. Bundan sonra nc aamada kii
holand kimseye dokunmaya teebbs eder. Bu davran ok ksa sreli, tesadf
grnl, masum temaslardan cinsel birlemeye kadar uzanan geni bir yelpazeye yaylr.
C.M. Tramitz ksa bir sre nce tamamlad 7 yllk aratrmasnn sonunda iki cinsiyet
arasndaki yaknlamay belirleyen srenin ilk 30 saniye olduunu sylemektedir. Bir baka
psikolog K.Grammer'e gre bu sre 10 dakikaya kadar kabilmektedir.
1.1.1.8.2.8.1.2. lk Dakikalarn nemi
Bir kadn ve bir erkek byk ounlukla birlikte olup olmayacaklarna Tramitz'e gre ilk
30 saniyede, Grammer'e gre ise ilk 10 dakikada karar vermektedirler. Hi phesiz bunun
dnda kalan birok iliki vardr. lk bakta ok ekici gelen, yaknlatka yavan
bulunabilir; ilk bakta hi ekici gelmeyen yaknlatka ekicilik ve deer kazanabilir.
Ancak kadn-erkek ilikilerinde byk ounluk, kararn iletiimin ilk kurulduu saniyeler
veya dakika1ar iinde vermektedir. letiimin kurulduu ilk dakikalar iinde kadn ve erkek
karsndaki kiiyle ilikisini derinletirmeye deer olup olmadna karar verir ve kardan
gelen iaretleri beklemeye balar. Bu iaretler de olumluysa, kadn ve erkek birbirlerine olan
ilgilerini biraz daha ak olarak ortaya koyarlar ve ilikilerini gelitirmek iin yeni admlar
atarlar. Aratrmalarn ortaya koyduu ilgin bulgulardan biri, insanlar cinsel ynden
harekete geiren temel faktrn ''gzellik'' olmasdr. Bu sebeple ''gzellerin daha aranr ve
izlenir olmalarn ve srarla karlamalarn doal grmek gerekir. Buna karlk daha az
gzel olanlarn, kar cinsiyetten ilgi grebilmek iin, kendilerinin aktif olmalar ve toplumsal
olarak kabul grecek zellikler gelitirmeleri gerekmektedir. Kar cinsiyetten olan insanlarla
iliki kurmakta baarl olanlarn temel zellikleri kur yapma iaretlerini baarl bir ekilde
gndermeleri ve gnderilen iaretleri de baarl bir ekilde alglamalardr.

1.1.1.8.2.8.1.3. Sahiplenme
Bir topluluk iine beraberce giren kadn ve erkek, topluluktaki dier kiilerin ilgisiyle
karlar. Partnerine gsterilen ilginin sosyal ilgi snrlarn zorlamas, kiide bir rahatszlk
yaratr ve evredekilerde ''Onun sahibi benim'' imajn yaratacak baz hareketler yapmasna
sebep olur. Erkek bakalar ile konuurken onun yanna giderek kravatn dzelten ,
ceketinin zerinden hayali bir iplik alan veya tozlar silken kadn evredekilere byle bir
iaret vermek amacn tamaktadr.Benzer ekilde erkein kadna sarlmas, elini onun
bedeni zerinde tutmas, onunla aikar bir temas iinde olmas da evredeki insanlara sahipliini gsteren iaretlerdir.
1.1.1.8.2.8.1.4. Kadnlarda Kur Yapma Davranlar Daha Baskn
Genel olarak yaygn inan erkeklerin kur yapma eilimlerinin daha fazla olduudur. Oysa
yaplan aratrmalar, tpk hayvanlar aleminde olduu gibi insanlarda da k noktasnn
kadnlar olduunu ortaya koymutur. Muhtemelen bu yzden kadnlar kur yapma
davranlar konusunda, erkeklerden ok daha fazla duyarldrlar. Bu zellikleri kadnlara kur
yapma davranlarn daha bilinli dzenleme ve kardan gelenleri de alglama imkan verir.
Belki de bu sebeple, yabanc bir topluluk iine partneri ile giren kadn, kendisi iin hangi
kadnn tehdit edici olduunu, erkein o kadnla arasnda bir sempati kprs kurulmasndan
ok daha nce fark eder. Kur yapma davran beraberlii mutlaka cinsellie kadar gtrmek
amacn tamayabilir. Ancak kabul etmek gerekir ki, mdrle sekreteri arasnda veya bir
kadn ynetici ile erkek yardmcs arasnda olduu gibi, btnyle sosyal alanda kalsa bile,
bu davranlar bir ilgi belirtisidir. Kadnlarn kur yapma davranlarnda yer alan iaretler,
erkeklerden ok daha fazladr. Baz kur yapma davranlar ak ve belirli olduu gibi,
bazlar da kesinlikle farkna varlmadan verilen silik, belirsiz veya rtk iaretlerdir. Yaplan
aratrmalar, cinsel olarak bir iaret alan erkek ve kadnn gz bebeklerinin bydn
ortaya koymutur. Ne yazk ki, bu kolay alglanabilir bir ipucu deildir. Erkek ve kadnlara
zg ortak bir kur davran, kas geriminin artmas, beden duruunun dik bir duruma
getirilmesidir. Bu srada karn ieri ekilir, gs ne kartlr ve ba dik tutulur. Kadn ve
erkek bylece kendilerine olduklarndan daha gen ve enerjik bir grnm vermi olurlar.
lgi duyulan kiiye omuz zerinden yneltilen yan bak ok nemli bir iaret ve kur
davrandr. Bylece kii yz dorudan ilgi duyduu kiiye dnk olmad iin
evredekilerin fazla dikkatini ekmeden onu izleyebilir. Bir insann zerindeki bir bak
hissetmemesi ok uzak bir ihtimaldir. Bu sebeple izlenen kii ya baklara bakla karlk
verir veya kaytsz kalr. Omuz zerinden hafif yan bakn kiiye salad avantaj, karlk
grd takdirde yaknlama abalarn gelitirmesi, karlk grmedii takdirde de gururu
zedelenmeden ilgisini baka bir tarafa yneltmesidir. Yine her iki cinsiyete de zg kur
davran kiinin kendisine eki-dzen vermesidir. eki-dzen verme davran, cinsiyetlere
gre farkl biimlerde ortaya kar.
1.1.1.8.2.8.2. Erkeklere zg Kur Davranlar
Bir erkein kendisine eki-dzen vermek konusunda temel davran, kravatn
dzeltmesidir. Erkek kravat takmyorsa yakasn dzeltir. Erkee zg dier eki-dzen
verme davranlar gmleini, pantolonunu ve kemerini dzeltmektir. Bu hareketlerle birlikte
erkekler ounlukla salarn -varsa byklarn- dzeltirler. Bu eki dzen verme davrann
uzun sren bir bak ve hafif bir glmseme izler. Bedenin merkezi (gs) ve ayak ular
ilgi duyulan kiiye dner. Ba yukar doru kalkarken, hafife yana doru eilir. Erkek
ayaktaysa, biraz nce anlatlan dik beden duruuna ieri ekilmi mide, dar kartlm
gs elik eder. Bundan sonra erkek sosyokltrel konumuna gre ellerini kalasna koy-

mak, baparmaklarn kemerine takmak veya ellerini pantolonun yan veya arka ceplerine
sokmak seeneklerinden bir veya ikisini seebilir. Bu davranlarn hepsi erkein bedeninin
snrlarn genileterek, kendisini gl gsterme ihtiyacndan kaynaklanr.Erkein
bacaklarn aarak oturmas , kendini ve cinselliini sergileme iaretidir. Byle oturan bir
erkek kendisine ve gcne ar bir gven iindedir, bunu d dnyaya tehir ederek bir
''davet'' ve ''meydan okum3'' iareti vermektedir. Erkein ilgi duyduu kadna yan bakmas,
beyaz perdede olduka abartl bir biimde Clark Gable tarafndan kullanld iin, ''Clark
ekmek'' olarak adlandrlmtr.
1.1.1.8.2.8.3. Kadnlara zg Kur Davranlar
Kadnlarn da erkeklerle ortak baz kur davranlarna sahip olduklarn sylemitik.
Bunlar omuz zerinden yan bakmak, salar dzeltmek, kyafetine eki-dzen vermek,
beden duruunu dik duruma getirmek iin mideyi ieri ekmek, gsleri ne kartmaktr.
Bir veya iki elin kalada durmas da, meydan okuyucu ve kadnn kendisini ortaya koyduu
bir davrantr.Uzun sreli gz temasnn en temel kur davran olduunu biliyoruz. Baz
kadnlarda buna yanaklarda beliren hafif bir kzarma elik eder. Yanaklardaki bu kzarma bir
heyecan belirtisidir.Kadnlarn kur davranlarndan biri, ban ksa ve ani bir hareketle geriye
hareket ettirilmesi srasnda salarn arkaya atlmasdr.Kadn karakterize eden temel
jestlerin en banda bilein bklerek avu iinin gsterilmesi gelir. Erkekler bileklerini dz
tutarlar, bu sebeple bir erkein bileini bkerek avu iini aa kartmas, kadns bir
davran olarak yorumlanr. Erkek kravatn dzeltirken, kadn elini bileinden bkerek avu
iini ortaya koymu, bedeni ve baklaryla da erkee ynelmitir. Bu iki kii, kendilerine ok
yakn olduu halde, aralarndaki nc kiiyi btnyle dlamlardr.Kadnlar zellikle
sigaray avu ilerini gsterecek ekilde ierek, kadnca grnlerinin etkisini glendirirler.
Krtarak yrmek, evredeki ilginin kadnn en erotik blgelerinden biri olan kalalarnda
toplanmasna sebep olur. Bu sebeple kadnn krtmas evredeki erkekler tarafndan bir
''davet'' olarak yorumlanr.Omuz zerinden hafif yan bak, birok filmde cinsel ekiciliini
sergileyen kadn oyuncu tarafndan erkei batan kartmak iin kullanlr. Gerekten de
omzu zerinden hafif ksk gzlerle bakan bir kadn birok erkein yreinde ateler
yakabilir. Eer kadn omuzlar ak brakan bir elbise giyiyorsa, bu bakn etkisi daha da
artar. Filmlerde cinsel ekiciliklerini sergileyen kadn oyuncularda ve erkek okurlara ynelik
olarak hazrlanan dergilerde sk rastlanan bir iaret de hafif aralk ve nemli dudaklardr.
Dudaklar ya dille slatlarak ya da ruj gibi srlen parlatclarla nemli hale getirilerek ilgi
merkezi yaplr. Uyarlan kadnn cinsel blgelerinde kan toplanarak kzarmaya sebep olur.
Kadnlarn ruj srerek dudaklarn kzartmalarnn temelinde yatan gerein bu olduunu
hemen hemen hibir kadn bilmemesine ramen, slamiyet'in getirdii kstlamaya uyanlar
hari, btn kadnlar ruj srerler. Kadna kadnca zelliini veren, bunu evresine kar
eitli nanslarda kullanma imkann salayan temel davranlardan biri ayak ayak stne
atmaktr. Erkeklerin bacaklarnn ounlukla ak oluu, cinsel blgelerini tehirden,
kadnlarn bacaklarnn ounlukla kapal o1uu cinsel blgelerini koruma ihtiyacndan
kaynaklanr. Bacaklar ak tutmak erkeklerde meydan okumak, stnlk, snrlarn geniletmek, kendini kabul ettirme isteidir. Kadnlarda ise bacaklarn ak tutulmasn, d
dnyaya yansyan bir ''davet'' iareti olarak yorumlayanlar ounluktadr. Hi phesiz
pantolon giymek kadnlara nemli lde hareket serbestlii salam olsa bile, etek giyen
bir kadnn bacaklarn kullanma biimi onun cinsellik konusundaki rahatlk ve tabulara
ballk derecesini ortaya koymak asndan ok nemli bir iarettir. Bir bacan alta alnarak
ve dizin akta kalarak oturulmas, kadnn rahatlk ve gvenini yanstr. Bu oturma biimi
kar taraf da rahatla ve formalitelere bo vermeye davettir. Sosyokltrel olarak st
snfta ender rastlanan bir davrantr. Kadnn bacak bacak stne atm olarak bir
ayakkabsn ayandan kartarak, parmak ucunda sallamas yine ok rahat ve erkei batan

kartmaya ynelik bir jest olarak kabul edilir. Bu davranta ayrca ayan erotik bir obje
olarak tehiri sz konusudur. Kadnlarn yine ilgiyi zerlerine toplamak iin bilinli olarak
uyguladklar bir baka jest, bacak bacak zerine atarak, bacaklar paralel olarak bir yana
uzatmalardr. Birbirine paralel olan bacaklar beden arln tamadklar iin, kadn dik
olarak oturmak durumunda kalr. Bu oturma kadnn btn ekiciliini ortaya koyan arpc
bir grntr. Bacaklarn byk lde ortada brakacak ekilde ksa etek giyen baz kadnlar bir rahatszlk yaarlar ve sk sk eteklerini ekitirirler. Bu ekilde giyinen kadnlar
byle bir etek giyildii zaman ortaya kacak grntnn erkeklerin ilgisini ekeceini
bilirler ve seimlerini bu ilgiyi salamak iin yaparlar. Ancak bu ilginin aikar olarak ortaya
kmas onlarda rahatszlk yaratr. Ksa etek giymek, sonra da sk sk etek ekmek cinsel
adan olgunlamamln belirtisidir ve alt sosyokltrel dzeye ait bir davrantr. Bu
sebeple ksa etek giymek isteyenlerin konunun bu ynne dikkat etmeleri ve evreye
kendileriyle ilgili verdikleri mesajn farknda olmalar doru olur. Kadnn elinde yuvarlak,
uzun, silindir biiminde bir obje bulunmas, Freudcu psikologlar tarafndan kadnn zihninde
daha farkl bir objenin varl olarak yorumlanr. Eer kadn elini ayakl bir arap bardann
uzun sap boyunca ritmik olarak gezdiriyorsa, bu kanaat glenir. zellikle kadnn azna
gtrd silindirik objelerle uzun sreli temaslar bu ynde deerlendirilir.
Baz modellerin veya cinselliini sergileyen artistlerin bu yorumu hakl kartacak ar
vurgulamalar olur. Bu amala kullanlan objeler arasnda ilk akla gelenler sigara, ruj ve
kalemdir.
1.1.1.8.2.2.9. YALAN, SAMMYETSZLK, PHE VE TEREDDT
1.1.1.8.2.9.1. Gerek Duygularn Gizlenmesi
Beden dili ile ilgili olarak yaptmz seminerlerde, en ok ilgi eken ve katlmclarn en
ok bilmek istedikleri konularn banda insanlarn yalan sylerken davranlarnda meydana
gelen deiikliklerin anlalmas geliyordu. ''nsan yalan sylerken ne yapar?'' veya ''Bir
insann yalan sylediini nasl anlayabilirim?'' sorusu bu seminerler srasnda en ok sorulan
sorulardan biriydi. Bu sebeple bu konuyu ayr bir balk altnda toplamay ve konuyla ilgili
yaplan aratrmalar, bu aratrmalardan elde edilen bilgileri ve en nemlisi bu bilgilerin
geerlilik derecelerini zel bir blmde toplamay uygun bulduk. Sosyal hayatta birok
durumda, insan kendi gerek duygularn gizlemek ister, ancak herhangi bir biimde
kendisini ele verir. Bir topluluk iinde kii sinirli, gergin ve hatta korkuyor olabilir fakat
yzne ilitirdii bir glmsemeyle mutluluk maskesi tamas mmkndr. Dikkatli bir
gzn alglayabilecei baz kk ipular i ve d dnyalar arasndaki bu farkn
anlalmasna yardmc olur. nsanlar yalan syledikleri zaman en baarl ekilde kontrol
ettikleri, yz ifadeleridir; nsan en ok mimiklerinin farknda olduu iin yalan sylerken en
ok ve en iyi yzn kontrol eder. nk insan yalan syleyecei zaman yz mimiklerini
kontrol etmek iin bilinli bir aba harcamaktadr. Hi phesiz ok dikkatli bir gzlemci
veya uzman iin yalan syleyen biri mimikleriyle de ok sayda ipucu vermektedir. Ancak
genel olarak dnldnn aksine, bir kiinin yalann yzne veya gzne bakarak
anlamak pek kolay deildir.
1.1.1.8.2.9.2. Yalan eitleri
nsanlarn birbirlerine syledikleri yalanlar drt grupta deerlendirmek mmkndr.
Birinci grupta kiinin syledii yalann, karsndaki tarafndan bilindii fakat kar
klmad ortak-yalanlar vardr. Kendisine yaplan akam yemei nerisinden honut
kalmayan hanm, daveti yapan kiiye ''iim var' veya ''bakasna szm var'' der. Bunu
sylerken karsndakinin syledii yalan anladn bilir. Ancak iki taraf iin de durumun bu

ekilde alglanmas uygundur. Daveti yapan kii, konuyu mazeret ynnde gelitirebilir ve
ehir hayatnda herkesin programnn kanlmaz olarak ok ykl olduunu syler. Bu
ekildeki ortak-yalanlar insanlarn gndelik hayatlarnda nemli bir yer tutar. kinci grupta
yer alan yalanlar, dorusu ortaya konamayaca iin kar klmayan yalanlardr. Buna rnek
ei kendisini terk eden birinin bir kokteyl partide mutlu bir grnt sergilemesidir. Bu kii
beraberliini bitirmekten tr ok mutlu olduunu ifade eder ve dinleyenler bunun doru
olmadn bilirler. Ancak buna kimse kar kamaz. Bu kii gece boyunca izlenecek olursa,
syledikleriyle i dnyas arasndaki elikiyi ortaya koyacak birok ak verebilir. Ancak bu
yalann ortaya kmas kimseye yarar salamayaca iin, kimse konunun zerine gitmez.
nc grupta profesyonel yalanclarn syledikleri. yalanlar bulunur. Burada ''profesyonel
yalanc'' tanm ''meslei gerei yalan sylemek zorunda olan'' anlamnda kullanlmaktadr.
Diplomatlar, politikaclar, avukatlar, reklamclar, halkla ilikiler irketlerinin temsilcileri,
falclar, sihirbazlar, eski eya satclar (antikaclar) iin yalan bir hayat biimidir. Bu
kimseler, karlarndaki kiilere konuyla ilgili olarak sadece onlarn holarna gidecek olanlar
sylemekte ok ustadrlar.Bu kimseler yalan syleme becerilerini ylesine gelitirip
parlatrlar ki, insanlar bu yalanlar duymak iin can atarlar, tevik ederler ve bundan
mutluluk duyarlar. Bu grupta yer alanlar yalan iaretlerinin ok azn gsterirler.Drdnc
grupta ise, ii yalan sylemek olmayan sradan insanlarn syledikleri ve kendilerine yarar
salayan kk veya byk yalanlar gelir. Bunlar fark edildii zaman ''yalan'' diye
adlandrlan adi yalanlardr. Kitapta daha nce yer verdiimiz nemli bir gerei burada bir
kere daha hatrlatalm: ''nsan azyla yalan syleyebilir ancak bedeniyle asla''. Bu sebeple
sylediinde drst olmayan birinin, davranlaryla szlerinin doru olmad konusunda
baz ipularyla kendisini ele vermesi kanlmazdr.
1.1.1.8.2.9.3. Yalan aretleri
Yalan sylerken insanlarn davranlarnda gzlenen farkllklar ok sayda aratrmaya
konu olmutur. Bu aratrmalardan kan sonular yle zetlenebilir:
Yalan syleyen kiilerin elleriyle yaptklar jestler azalmaktadr. Normal olarak el jestleri
ifadeyi glendirmek amacyla yaplr. Kii byk ounlukla konuulan kelimelerin anlamn
artrmak iin yapt el hareketlerinin farknda deildir. nsan konuurken elini salladn
bilir ancak ellerinin gerekte ne yaptn bilmez. Ellerinin bir eyler yaptn bilmek, ancak
ne yaptn tam olarak bilmemek kiiyi pheye drr ve bylece ellerin hareketleri azalr.
Belki de insan iinde yaad elikiden tr ellerinin kendisini ele vereceinden ekinir ve
ellerini ya cebine sokar, ya zerine oturur veya bir eliyle dierini tutar. Bu kendi kendine
temas zor zamanda anne elinin tutulmas yerine geerek, i gerginlii de hafifletir.
Yalan syleyen kiinin elini yzne gtrme ve yz evresine dedirme says artmaktadr.
Bir konuma srasnda insan elini arada srada yzne gtrr. Ancak kiinin samimi
olmad bir grme srasnda bu jestin saysnda ok byk lde art grlmektedir.
Elin yze gitmesi srasnda yaplan hareketler eneyi tutmak, dudaklara bastrmak, az
rtmek, burna demek, yana ovuturmak, gzn altn kamak, kulak memesini ekmek
ve sala oynamaktr. Bir yalan srasnda btn bu jestlerin saysnda art grlmekle beraber
az rtmek ve burna demek jestlerinde adeta patlama olur.
nsan yalan sylerken neden azn kapatr? Bunu tahmin etmek ok zor deildir. nsan
azndan kacak kelimeleri tutmak ve yaptn rtmek ihtiyacndadr. Elin az rtmesi
eitli biimlerde olur. Parmaklar dudaklarn zerinde trampet alabilir, iaret parma st
dudak zerinde durabilir veya el azn hemen yannda durabilir. ocuklar yalan sylerken
elleriyle azlarn kapatrlar. Hi phesiz yetikinler iin elin aza gitmesi, kiinin yalan
syledii konusunda tek belirleyici hareket deildir. Kii syledii konusunda tereddt
iindeyse, hata yapmaktan korkuyorsa, zaman kazanmak istiyorsa da eli az evresinde

olabilir. Bu sebeple elin burna gitmesi, az rtmesine kyasla daha gelimi, ince ve
soyutlanm bir harekettir. Az rtmeye gelen el, hemen yukarda bulunan burna uzanr ve
bylece daha sembolik ve stilize bir hareket yaplm olur. Yalan syleyen veya azndan
kanlar konusunda yeterince samimi olmayan bir insann elinin burnuna gitmesinin en
nemli sebebi fizyolojiktir. nk yalan syledii srada bir i gerginlik yaayan insann
bedeninde birok fizyolojik deiiklik olur. Kan basncnn ykselmesi, kalp vurum saysnn
artmas, ter bezi faaliyetlerinin artmas gibi yalan sylerken kaydedilen fizyolojik
deiikliklerin yan sra burunda bir kanma duygusu yaanr. Coldoni'nin nl masalnda
yalan syleyen Pinokyo'nun burnunun bymesi sebepsiz deildir. Yazar son derece nemli
bir gerei yakalam ve abartarak ocuk literatrne geirmitir.
3- Yalan syleyen bir insamn konuurken beden hareketlerinde bir art olmaktadr. Yalan
sylendii zaman duyulan rahatszlk ve huzursuzluk, zellikle otururken kiinin durumunda
deiiklik yapmasna, oturduu koltukta ne-arkaya veya saa-sola hareket ederek,
pozisyon deitirmesine sebep olmaktadr. Bu pozisyon deiikliinin ardnda byk bir
ihtimalle ''Keke baka bir yerde olsaydm'' duygusu yatmaktadr. Oturur durumda artan
beden hareketleri televizyondaki ak oturum, panel veya sohbet tr programlarda sk sk
grlmektedir. zellikle ''Krmz Koltuk'' programnda birok konuk kendilerini g
durumda brakan sorularda koltuun snrlarn zorlayan hareketler ve koltuk zerinde mini
gezintiler yapmaktadr.
4- Yalan syleyen bir kiinin el jestleri azalrken, el sallama hareketi artmaktadr. Belki de
bylece kii elini silkme biiminde hafif hafif sallayarak, szleriyle ilgili sorumluluun
kendisine ait olmadn anlatmak istemektedir.
5- Yalan syleyen bir insann yz ifadesi byk ounlukla normale ok yakndr. Bu
alanda uzmanlamadan, bir kiinin mimiklerine bakarak yalan sylediini anlamak ok
gtr. Yz ifadesinde yalan ele veren en nemli ipucu, kiinin gzlerini sk sk konutuu
kiiden karmasdr.
1.1.1.8.2.9.4. aretlerin Geerlilii
Bu aratrmalardan elde edilen bilgileri mutlak dorular olarak deil, geerIilii
tekrarlanmasna ve izledii sraya bal -her eyden nemlisi- kiinin iinde bulunduu
balamn deerlendirilmesiyle anlam kazanan bir anahtar olarak kabul etmek gerekir.
Yukarda sralanan zelliklerin varl kiinin yalan sylediini deil, yalan syleme
ihtimalinin olduunu gsterir. Bu aratrmalar snamak iin almalar yapan baka
aratrmaclar, yukarda sralanan davranlarn yalan veya samimiyetsizlii ortaya kartmak
iin kulIanlacak anahtarn kendisi deil, ancak bir paras olduunu sylemektedirler.
rnein, bir konuma srasnda birdenbire byk bir sulamayla karlamamz durumunda,
bocalamamz, birok kere elimizi yzmze gtrmemiz, oturduumuz yerde
huzursuzluumuzu yanstan hareketler yapmamz mmkndr. Bu durumda sulamalar
yerinde, savunmalarmz da gerek dl olarak m kabul etmek gerekir? Benzer ekilde i
iin mlakata arlan bir kii, kendisine sorulan sorularla bunald zaman elini birok defa
yzne gtrebilir ve oturduu yerde huzursuzluk iaretleri gsterebilir. Btn bunlarn,
adayn verecei bilgilerin nasl deerlendirileceini bilememesinden ve hata yapmak
endiesinden kaynaklanmaSi da muhtemeldir.Sralanan sebeplerden tr bu iaretleri yalan
sylemenin aikar delilleri olarak deil, beynimizin iindeki dnceler ve gerek duygularla,
d dnyaya yansyan ifadelerin bir elikisi olarak kabul etmek daha yerinde olur. Bu eliki
gerek bir yalan olabilecei gibi, samimiyetsizlik, tereddt veya phe de olabilir.
1.1.1.8.2.2.10. AKSESUARLAR

Politikac ve iadamlarnn karya mesaj vermek iin kullandklar aksesuarlar da vardr.

Hrkanzdaki timsah logosu 'bakn benim bunu alacak kadar param var' mesajn verirken,
yllar nce 'Polo oynayan beyefendi' diye yorumladnz bir logo, sahtesi ok yaplp, tm
tatil yrelerinde tezgahlarda tanesi 1O dolara satld iin ' Elinde omakla beygiri dven
herif' , durumuna dp eski havasn kaybedebilir. ' Ye krkm ye' (fine feathers make fine
birds) gibi ataszleri tm dnyada geerli olduu iin Amerika'da zpr yuppie'ler iin 'rolex'
saat ve benzeri pahal kuamlar kiralayan dkkanlar var(Marka dknlnn salaklk
dzeyine geldii lkemizde bu i kolunun uyank giriimcilerce deerlendirilebilecei
kansndaym.) Evet aksesuarlarla etrafa bir ok mesaj verebilirsiniz, rnein gz bozuk
olmad halde numarasz gzlk takanlar, etrafna bilgili ve entelektel bir hava verirler.
Gne gzlnn de verdii mesajlar vardr; bknlk, (ya da 'Ne zaman karma bir tele
vole kameras kacak? Ne zaman nl olacam?' diye bekleyenlerin kendilerini saklyormu
gibi grnp aslnda her gece ekranda olma istei) gibi tavrlar yanstr. Bir de, kapal
havalarda bina iinde bile gne gzl takanlar vardr. Profesyoneller gzl
karsndakini ynlendirmek iin de kullanr. Bir ak oturumda dikkat edin, deneyimli ve
gzlkl bir politikac karsndaki konuurken gzln takar, kendi konuurken karr.
Bu hareket karsndakini bir sre sonra Pavlov'un kpei haline getirir. Gzl kard
anda szn ona getiini karsndaki hisseder ve susar. Sigara, pipo, puro da ayr mesajlar
verir. Sigara daha gnlk ve sradandr , her gn rastlayabilirsiniz. Hzl, abuktur. A tipi diye
snf1andrlan (aceleci, abuk karar verebilen, hrsl, sorumluluk sahibi, abuk sinirlenen)
insanlar sigaray tercih eder. Pipo imek ise bir tr trendir, uzun zaman ister , pipo
entelektel, biraz karamsar, oklukla dnce ve edebiyat, ince bir mzik zevkidir. B tipleri
(sakin, yava karar veren, hrssz, geni, zor sinirlenen) pipoyu tercih eder. Puro ierek baka
mesajlar verirsiniz, insanlara dersiniz ki: ''Benim kaaklkla zengin olduumu herkes biliyor
, uma bakn koca bir kulbn bandaym ve kimse bana dokunamaz'', ya da ''Ben bakanm
ama mteahhitlerle, onlarn zel uaklaryla yurtdna gidip %5 komisyonla i balyorum''
veya ''Kocam inanlmaz ykseldi ve devletin bu kademesine geldi, u anki makammla,
kendim arasndaki bir trl hazmedemediim bu fark kapatmaya alyorum, bakn puro
iiyorum, bakanlara el ptryorum'' veya ''Flo kaaklyla zengin oldum, ama bakn
l.snf tarm arazisine yaptrdm, imar izni olmayan konutlarn aln devletin bandaki
insanlara yaptryorum, garibanlarn evini ykarsnz ama benim siteme dokunamazsnz'' ya
da ''O adam benim ldrttm btn bir ehir halk biliyor ama; benim yle bir politik ve
medya gcm var ki, cinayeti btn bir medya baka bir adama ykledi, bakn kimse bana
dokunamyor'' dersiniz insanlara. Eminim siz baka eklemeler yapmsnzdr.
Sigara, puro, pipo dumann takip ederek karnzdakinin ruh halini yakalayabilirsiniz. Bu
olur mu? Olur. Bakn, doumhane koridorunda volta atan baba adayn dnn, duman
aa flyordur ve mutlaka sert, keskin bir fleyii vardr. Bir iten baanyla kan bir
ynetici ise arkasna yaslanp duman yukan fleyecektir. flemenin srati ise duygunun
younluunu gsterir. Aa yava fleyen daha az gerginken, sert fleyen daha sinirlidir. Bir
seminerimde dinleyicilerden birisi ''Benim bama u geldi, bir keresinde karmdaki hanm
duman aa yukan deil de, yzme fledi, peki bu ne anlama gelir?'' diye sordu. Ben de
''Bekar msnz?'' diye sordum. 'Evet' cevabn alnca, ''Bunun anlamn bilmezsen tabii bekar
kalrsn'' dedim ve '' Anladm hocam'' cevabn aldm. Byklar, sakallar da mesaj verir. Bunun
aynntsna girmemem gerektiini dnyorum, nk hangi byn veya sakaln deiik bir
imaj antrdn zaten biliyorsunuz. Bir mek vermek gerekirse, bir kurban almaya
gidiyorsunuz, kurban satan adam ince telli yuvarlak gzlkleri olan, kei sakalll ve papyon
takan birisi, oka girersiniz. Giyiminiz ve aksesuannzla karnzdakine kim olduunuzu ve
kurumunuzu anlatrsnz. nsanlar sizi giysilerinizle karlar, dncelerinizle uurlarlar
ama; dncelerinize giysileriniz ve aksesuarlarnz deer katar. Mevlana 'nn ok gzel bir
sz var;
''Ne insanlar grdm stlerinde elbi.ve yoktu,.

Ne elbiseler grdm iinde insan yoktu ''

yaammzda etrafnzda dolaan, bir sr takm elbise, sizinle toplantya giren
kalemler, sizden randevu isteyen saat markalar, size i veren purolar, ortaklk kurmak isteyen haval markal deri antalar greceksiniz. Belki de bir parfm markasna ak olacak ve
bir gne gzlyle flrt edeceksiniz. inde insan olmayan elbiseleri grebilmeniz iin,
Mevlana 'nn hayat tecrbesine sahip olmalsnz. Bu da imkansz. e eleman yerletirme
grmesi eitimi verirken profesyonellere retmeye altm en nemli nokta 'ilk intiba'nn' etkilerini silebilmeleri. lk otuz veya doksan saniyede oluturduunuz o intiba kolaykolay deimez. Karnzdaki pala bykl, dalyan gibi iadamnn sa kulana takaca nokta
kadar bir kpe sizi grme boyunca duygudan duyguya gtrecektir. Satclara ve
konumaclara insanlann aklnda kalmalan iin zerlerinde farkl bir aksesuar bulundurmalan
tavsiye edilir , i grmesinde bunu takn derler. O kadar adayn arasnda bir farkllnz,
aklda kalclnz olsun. Farkl renk bir kravat, bir rozet vs. gibi. O yzden gazetelere kendi
paralanyla tam sayfa ilan verip ''Trk gurusu Selami aranzda, hepinize yaamn ve i
yaamndaki baannn srlann reteceim'' diyen uzmanlann (veya uzman avulann)
pembe zerine san puanl papyonlar taktn grrsnz. (Bu yzden 'guru'nun yannda ya
da yanabiliyor') Crtlak bir papyon aklnzda kalr. Yirmi drt resim karesinden farkl olann
bilinaltna girdii gibi. Demirel'in kalabalklara sallad apka gibi, o sizi dier liderlerden
ayran bir semboldr. Ecevit'in mavi gmlei ve kasketi gibi, kasket de ayrt edici bir
semboldr. Tayyip Erdoan karanfillerle zdelemeye alrken , Erbakan ' n parlak
kravatlan, Mesut Ylmaz'n beyaz yakal gmlekleri, Tansu iller'in fulan gibi. Ayrt edici
semboller sizi aklda brakr , Trke Dyle bir eye ihtiya duymad, kaln kalan yeterince
farkllk oluturuyordu. Hitler'de ise fark yaratan badem bykt.
1.1.1.8.2.2.11. ETKL BR SES GELTRME
Ses oumuzun sandndan ok daha nemlidir. Nixon, bir konuma metnini okumakla
teypten dinleme arasndaki bayat fark anlamt. Biz gazel bir sesin farkna varmayz, nk
byle bir ses amalanan ii dikkati ekmeden yaptrr. Ancak ses etkisiz olduu zaman onu
hemen fark ederiz. Baz insanlar sesleriyle para kazanr. Mel Blanc, Wamer Brothers'm izgi
filmlerini seslendiren aktr. Baz aktrlerin reklamlarda kullanlan ok etkili sesleri vardr.
Paul Burke, William Conrad, James Garner ve David Janssen sk sk; TV reklamlarnda
duyulur veya bizzat grnr. Bu kadar dinlenmelerinin nedeni, duygularn en nemli
gstergesi olan sesi ok iyi kullanmalardr.
Duygulardan baka, ses yalan sylediimizi de gsterir. Mucit Allen Bell, insanlarn
seslerini analiz ederek gerek mi, yoksa yalan m sylediini saptayan bir aygt yapmtr.
Poligrafn aksine, aygtn insan vcuduna taklmasna gerek yoktur. TV yaynlarn, teypleri,
telefon konumalarn da analiz edebilmektedir. Psikolojik gerilim ler (psychological stress
evaluator PSE) diye adlandrlan bu alet, seste, insan kula tara. fndan alglanmayan
titremeleri lmektedir. Ses saniyede 8 ile 14 devir arasnda bir hzla titreir. Bir insan
gerei syledii zaman, sesi kontrol eden kaslar rahat. tr ve belirli bir dzen gsterir. Yalan
syledii zaman yaad zorlanma, doal olmayan bir gerilim yaratr ve dzen deiir. Bu
ilem zerinde kontrolmz yoktur. Bell, PSE yi nce TV'deki Dorucu Hangisi
programnda ( yarmac ayn kii olduklarn iddia ederler. Ama hangisinin yalan
sylemediini anlamaktr) denedi. Bu deneyler sonucunda PSEnin yzde 95 orannda
doruyu bulduunu ne srd. Bir baka denemede PSE operatr, John Dean v.e John
Mitchell'in TV'deki Watergate haberlerindeki beyanatm tahlil etti. Mitchell, bir ka noktada
gerilim gsterdi. rnein, Richard Nixon'un dinleme veya rtbas etme olaylarna kartm
sanmadm syledi. Dean ise hi bir. gerilim gstermedi. Hepinizin bildii gibi tarih Dean'in
doru, Mitchell 'in yanl olduunu gsterdi. Dale Carnegie, Sz Syleme ve Kendine

Gvenme kitabnda yle der: ''Biz bu dnyada drt eyle deerlendirilir ve snflandrlrz:
Ne yaptmz, nasl grndmz, neyi nasl sylediimiz.'' ''Nasl syleyeceinizi'
alarak gelitirebilirsiniz. Grtlak kaslar alarak glendirilebilir ve ayarlanabilir.
1.1.1.8.2.11.1. Ses Kontrol
Sesimizi kontrol etmeyi ok kk yata reniriz. Yeni domu bebekler binlerce
deiik ses kartabilir. Fakat alt aylktan itibaren bu sesler genellikle ana dillerinin sesleriyle
snrlanr. ngilizce'de tahminen her biri saniye sren 50 ses vardr. Bu sesler soluk, fonasyon, rezonans ve telaffuzun birlemesiyle oluur.
Normal soluk, ila be saniyede bir nefes alp verilmesidir. Konumaya niyetlendiimiz
zaman daha abuk soluk alr, sonra kontroll bir ekilde soluk veririz. Nefesli sazlardan
birini alanlar , iyi bir nefes kontrolnde diyaframn nemini bilir. Diyafram, gs boluu
ile mide arasnda bulunan bir kastr. Genilediinde gs boluunda havaya daha fazla yer
alr. Daraldnda havay dar kmaya zorlar. Ses karma (fonasyon) iin hava, nefes
borusu ve grtlaktan geirilir. Adem elmasnn olduu yerde bulunan bir ift ses teli. sesi
oluturur. Bu ses telleri dar atlan hava ile titreir. nanlmaz karklktaki bir takm
kaslar , ses tellerinin uzunluunu, ktlesini, esnekliini ve sertliini deitirerek sesteki tn
ve ykseklik farkllklarn yaratr. Titreen hava, rezonans yaratmak iin burun kanalndan,
boaza ve az boluuna geer. Bu bir stereo sistemdeki hoparlr kutusunun grevini yapar. Burun kanallar ve az boluklar deiik byklkte ve biimdedir. Bu boluklarn ve
geitlerin byklk ve biimleri sesi deitirmek iin ayarlanabilir. Konuma srecindeki son
adm telaffuzdur. Siz her ses iin dilimizi, dilerimizi, dudaklarmz uygun ekilde
biimlendirerek telaffuz ederiz. Eer szckleri yanl telaffuz ediyorsak bu durum sadece
siii1zemenin yanl kullanlmasndan ileri gelir. ark sylemenin yararlarndan biri insanlara
sesleri daha zenle telaffuz etmeyi retmesidir. Bylece dinleyici arklarn szlerini
anlayabilir. Bu disiplin gnlk konumalarda da srdrlebilir. Dale Carnegie, Amerika'da
fena halde parasz kalan bir ir.u;.i.:in hikayesini anlatr. Adam tek giyecei olan eski elbisesini
ve yrtk ayakkablar giyerek bir i grmesine gider. Grmeci, adamn dili kullanmadaki
ustalna hayran kalr. Sefil grnne ramen konumas onu zel bir kii haline
getirmitir. Grmeci her ne kadar onu ie almazsa da, onun iin bir arkadandan randevu
alr. Sesinizi uygun bir ekilde kontrol ederek insanlar bylesine etkileyebilirsiniz. nceleri
eim, her azm amda ismimi sylemekten baka bir ey yapmyor gibi grnd.
iyerimde bu ''hizmet''ten yoksun kaldm halde, hafta iinde ''eylerden kurtulmay
baardm. Daha sonra ortamdan ayn areyi ona uygulamama izin vermesini istedim. Onun
alkanl benden daha kkl olmasna ramen o da kendisini bir ka haftada '.tedavi etti. i
arkadalarnz ve mterilerinizi. geri iletim sisteminize katmaktan korkmayn. irketlerden
ou kiinin eycilerin zerine gittiini grdm. Kullanlan her ''ey'' szc iin bir kutuya
para atma cezasna bavuruluuna dahi rastladm. Baz gruplarn bu paralarla ''ey'' partisi
dzenledikleri de oldu.Konumanzdaki anlamsz szckleri azalttktan sonra da, zaman
zaman bunlara tekrar bavurup vurmadmza dikkat edin. Eski bir sigara tiryakisinin
kahveyle beraber sigara aramas gibi, siz de cmle iindeki boluklar herhangi bir sesle
doldurmak isteyeceksiniz. Geri iletim ortamzn herhangi bir dzensizlikte sizi uyarmasn
syleyin.
1.1.1.8.2.11.2. Sesin Nitelikleri
Sesin ilk nitelii tonudur. Her ses belli bir tonda kar. Ses tonlarmz deiik tip
cmlelere gre deiir. Dz cmlelerin ba dk, soru cmlelerinin sonu dk ses tonuyla
biter. Sesimizin tonlar dar veya geni ini-kl olabilir. rnein, Clint Eastwood'un sesi
monoton bir izgi izlerken radyodaki Great Gildersleeve olduka deiik tonlar komiklik
iin kullanlr. Gergin ses boaz daraltlarak kartlr ve dinlenmesi zor bir sestir. Bir

keresinde daha yksek sesle konuabilmek iin zellikle gergin ses tonu kullanan bir papaz
dinledim. Vaazn onuncu dakikasnda boazna bir gck yerleiverdi. Gckl sesiyle
srdrmeye a!t vaaz nedeniyle kendisini dinleyen tm cemaate yava yava bir ksrk
manisi yaylmaya ba!ad. Vaazm sonuna doru dinleyiciler adeta. bilinsiz ksrme ve grtlak temizleme korosu oluturmutu. Papazsa, tam aksine, onlar ksrdke daha yksek
sesle konumaya alyordu. Ses ykseklii, sesin ikinci niteliidir. Szcklere anlam
kazandrmak iin ses yksekliini deitirerek anlam kontrol etmek asndan ok yararldr.
Yksek ses karmann doru yolu, o papaz gibi zorlanmak deil, daha etkin olmaya
almaktr. Bu da diyafram doru kullanmakla olur. Yksek ses karmak iin ses
tellerinizden fazla miktarda hava geirmek zorunda deilsiniz. Bu, zel srlarn balona
doldurmaya alan biri gibi, sizi nefes nefese brakr. Havay cierle. rinizden dar
diyaframnzla itmelisiniz. Okulda trompetle bir para alarken mzik retmenim beni
aniden drterdi. Diyaframm doru kullanyorsam hafife yutkunurdum; eer yanl nefes
alyorsam garip bir ses kard. yi bir nefes kontrolu yapp yapmadnz anlamak iin u
deneyi uygulayabilirsiniz: Yksek sesle konuur. ken aznz elinizle hafife kapatn. Eer
sesiniz tamamen kesiliyorsa soluunuzun yetmedii anlalr. Sesiniz ksmen kesiliyorsa,
diyaframnz kullan ekliniz dorudur, bir baka deneyse, aznzdan birka santim
uzaktaki bir kibriti sndrmeden yksek sesle konumaktr. Sesin ykseklii grtlakla
salanubilir. Bu yntemi gelitirirseniz, daha yksek tonda, uzun sreli bir konuma yapmak
iin hazrlkl saylrsnz. nc ses nitelii rezonanstr, bu olmadan ses genizden gelir.
Rezonans kanallarnz tme veya iltihaplanmayla tkanabilir.En son ses nitelii ise
tempodur. Hzl veya yava, akc veya aksak konuabilirsiniz. hayatmzda hepimizin
makinal tfek gibi konutuu zamanlar mutlaka olmutur. En beendiim meklerden biri,
1961'de evrilen Bir, ki, filminde oynayan James Cagnuy'dir. Duraklamal konuma,
konumaya tiyatrovari bir hava katar veya California bilmecesindeki 'duraklama'' gibi belli
szckleri vurgular. ster dnmek iin ister etki yaratmak iin yaplsn, durak!amalar
abartlrsa konumanza o!an ilgiyi databilir. irket ii eitim seminerlerinde bir yneticinin
yapaca nemli bir konu. may (rnein basn blteni gibi) yeniden daktiloya eker ve en
etkili ses kalplarna bleriz. Eski bakanlardan Carter , dinleyicilerinin dikkatini datacak
ekilde cmlelerini olur olmaz yerlerde sk sk blerdi. Tipik birka cmlesi yleydi:
''Amerikan halknn benim... yaptm gibi baz.,. lkslerden... vazgemesi gereklidir.
rnein, ben... Biny'i istediim... kadar gremiyorum.'' Bakan Carter'n bir de, sesini cmle
sonlarnda azaltma atkanl vard. 'Bu onun inandrclk ve doruculuk izlenimini
bozuyordu. Ses seminerlerinde her rencinin anlatt ksa kiisel yk teybe kaydedilir.
Daha sonra bunlar tek tek grupla beraber tahlil edi1ir. Baz ses nitelikleri birden fazla
yoruma aktr. rnein, erkein yumuak sesi baka etkenlere de bal olarak zayf ve
efemine veya ok gl olarak deerlendirilebilir. Marlon Brando, Baba filminde sakin ve
ksk bir ses kullanmt. Sadece gl ve saygn insanlar yu. muak ve yava tempolu bir ses
kullanmay gze alabilir. Bunlar , azlarndan kacak her szck iin karlarndakileri
bekletebilir.
1.1.1.8.2.11.3. Sesinizi Nasl Gelitirirsiniz?
Bir konumac olarak ses niteliklerinizin yarattnz etkiye nasl katkda bulunduunu
anlarsanz kendinizi bu konuda gelitirmeye ba!ayabilirsiniz. ilk adm, sesinizi banda
almaktr. Ucuz bir teyp bu i iin yeterlidir. Pek ok irket bunlar eitim amac ile kullanr.
Teybinizi an ve onun varln hi dikkate almadan olaan konumanzla sesinizi kaydedin.
oumuz, sesimizi kaydetmekte olan bir teybin karsnda donup kalrz. Uzun sren
kasetlerden aln ve telefonda konuurken veya yemek yerken, yani teybin altn
unutabileceiniz zamanlarda kayt yapn. Bir tantmada veya bir toplantda konuma
yaparken arkadalarnzdan birine sesinizi kaydettirin. nemli olan sesinizin doal olarak

kayda alnmasdr. oumuzun sorunu ifade aklandndan yoksun olmaktr. Sabit bir ses
tonu ile ayn tempoda konuuruz. Her gn radyo ve TV'de dinlediimiz profesyonel
seslerden renilecek ok ey vardr. Komedyen George Carlin, btn spikerlerin sanki ayn
yayn okulundan km gibi olduklarn syleyerek aka yapar.Konumalarnn bu kadar
birbirine benzemesinin nedeni etkili konuma teknikleri konusunda ustalam olmalardr.
Anlam tayan sesleri almay en sevdiim yer otomobilimdir. Baz reklamlar o kadar ok
dinlemiimdir ki ezbere bilirim ve sunucu ile aynn da sylerim. Eve gelince, haberleri ve
hava raporunu ocuklarma profesyonel sunucu gibi veririm. Sesinize, vcudunuzun
herhangi bir kas gibi davrann.
1.2. PROBLEM CMLES
A..B. Akakoca Turizm letmecilii ve Otelcilik Yksek Okulu rencilerinin iletiim
sreci iinde beden dilinin etkinliine ilikin renci grleri nelerdir?
1.3. ALT PROBLEMLER
A..B. Akakoca Turizm letmecilii ve Otelcilik Yksek Okulu rencilerinin beden
dilini kullanma durumlarna ilikin renci grleri nelerdir?
A..B. Akakoca Turizm letmecilii ve Otelcilik Yksek Okulu rencilerin etkin
iletiim srecinde beden blgelerini kullanma durumlarna ilikin renci grleri nelerdir?
A..B. Akakoca Turizm letmecilii ve Otelcilik Yksek Okulu rencilerin etkin
iletiim srecinde avu hareketlerini kullanma durumlarna ilikin renci grleri nelerdir?
A..B. Akakoca Turizm letmecilii ve Otelcilik Yksek Okulu rencilerin etkin
iletiim srecinde avu hareketlerini kullanma durumlarna ilikin renci grleri nelerdir?
A..B. Akakoca Turizm letmecilii ve Otelcilik Yksek Okulu rencilerin etkin
iletiim srecinde el ve kol hareketlerini kullanma durumlarna ilikin renci grleri
nelerdir?
A..B. Akakoca Turizm letmecilii ve Otelcilik Yksek Okulu rencilerin etkin
iletiim srecinde gzlerini kullanma durumlarna ilikin renci grleri nelerdir?
A..B. Akakoca Turizm letmecilii ve Otelcilik Yksek Okulu rencilerin etkin
iletiim srecinde bacaklarn kullanma durumlarna ilikin renci grleri nelerdir?
A..B. Akakoca Turizm letmecilii ve Otelcilik Yksek Okulu rencilerin etkin
iletiim srecinde el ve kol hareketlerini kullanma durumlarna ilikin renci grleri
nelerdir?
A..B. Akakoca Turizm letmecilii ve Otelcilik Yksek Okulu rencilerin etkin
iletiim srecinde seslerini kullanma durumlarna ilikin renci grleri nelerdir?
1.4. NEM
Gnmzde insan davranlar ierisinde nemli bir yere sahip olan szsz iletiim iinde
yer alan beden dili ile ilgili eitimler verilmeye balanm ve irketlerde, ynetimde,
pazarlama da vb. her alanda nemli olduu ortaya konulmutur. nsanlar gn iinde i
yerinde, evinde, okulda iletiim kurduumuz hemen her yerde bedenimizle bilinli ya da
bilin d olarak bir ok mesaj vermekteyiz. Ama ne kadar farknda olduumuz tartlr. Bu
aratrma turizm eitimi alan rencilerin iletiim sreci ierisinde beden dilinin etkinliini
ve kullanmn ortaya konmas asndan byk bir nem kazanmaktadr.

1.5. SINIRLILIKLAR
Bu aratrmada aratrma alan A..B. Akakoca Turizm letmecilii ve Otelcilik
Yksek Okulu ile snrlandrlmtr.
1.6. TANIMLAR
LETM (KOMNKASYON): Katlanlarn szl yada szsz mesajlarla, beden
diliyle birbirlerine bilgi ilettikleri ve bu iletileri anlamaya , yorumlamaya altklar bir
sretir. likide bulunan kiiler her zaman, ilikide hangi mesajlarn ve ne tr davranlarn
olacan anlamaya alrlar( http://hastarehberi.com/psikiyatri/psikiyatri2/iliskiler.htm#1)

II. BLM
Bu blmde aratrma ile ilgili daha nceden yaplan aratrmalara yer verilmitir.
SELEN ARATIRMALAR
1872de beden anlatmlar ile ilgili ilk olarak Charles DARWNin nsan Ve Hayvanlarda
Duygularn fadesi adl kitabnda yaynlamtr.
18.yy.da Erzurumlu brahim Hakk Bey Marifetname adl eserinde genel olarak insan
bedeninin oluma biimi, beden biimleri, oranlar ve bedenin davranyla ilikileri konusu
bulunmaktadr.
1940larda FULCHER, GOODENOUGH ve THOMPSON adl aratrmaclar doutan
grme zrl olan ve gren bebekleri incelemilerdir.
1945te WOLFF beden hareketleri ile insann i dnyasnn ilikileri zerine aratrmalar
yapm ve bu aratrmalarn sonucu Jestlerin Psikolojisi adl eserinde yaynlamtr.
Profesr BRDWHSTELL antropolojik alan aratrmalar zerinde alm kltrler
arasndaki beden dilinin de szel dil gibi farkl olduunu ortaya karmtr.
Paul EKMAN Amerika, Brezilya, Japonya, Yeni Gine ve Borneo da yapt yzdeki
duygular deerlendirme teknii ile deerlendirdii verileri nsan Yzndeki duygu adl
eserinde yaynlamtr.
1938-1960 Mmtaz TURAN beden diline ilikin aratrmalar yapmtr.
1968de Psikolog Doan CCELOLU yz ifadelerindeki duygusal anlatmlar Trk
toplumunun bir kesiminde aratrmalar yapm ve bu aratrmalar Fakl Kltrde Yz
fadeleri le Bildiriim adl kitabnda yaynlamtr.
1970lerde IZARD tarafndan kas faaliyetlerini kada kaydeden elektro miyografi cihaz
kullanlarak herhangi zel bir durumun hayal edilmesi ile oluturulan duygunun yz
kaslarna yansyan elektrik aktivitesini lmtr.
1980li yllarda Trkiyede yaayan olan Psikolog Ayhan LECOMPTE duygusal yz
ifadeleri ve klinik psikoloji konusunda bir alma yaparak yz ifadeleri asnda klinik tan
zerine almtr(Balta, 1992: 45-48)

 William JAMES, beden postr yoluyla ifadeyi konu alan ve 347 farkl postr inceledii
1932 tarihli almas sonucunda yz ifadesi, jest ve postrlerin, zmlemeye ynelik
olarak ayr ayr incelenebilirseler de ,ifadenin btn asndan birbirleriyle balantl
olduklarn vurgulamtr.
Yz ifadesiyle ilgili olarak 19. yzylda Charles BELLle, zellikle de ifadenin anatomi ve
fizyolojisiyle ilgili olarak yaymlad kitabyla balad kabul edilir.

III.BLM
Bu blmde aratrmaya ilikin yntem, evren, rneklem, aratrmann modeli, bilgi
zmleme yntemi yer almaktadr.
YNTEM
Yaplacak aratrmada, aratrma yntemi olarak Betimsel Yntem kullanlacaktr.
Aratrma yntemi ierisinde anket ile elde edilen veriler yorumlar zerinde
yrtlecek , bunun yan sra konu ile ilgili literatr taramasndan elde edilecek
bilgilerde yorum ve bulgulara katlacaktr
EVREN
Bu aratrmann evreni olarak ABANT ZZET BAYSAL NVERSTES Akakoca
Turizm letmecilii Ve Otelcilik Yksek Okulu alnmtr.
RNEKLEM
Aratrmann rneklemini ABANT ZZET BAYSAL NVERSTES Akakoca Turizm
letmecilii Ve Otelcilik Yksek Okulu 1. Snf, 2. Snf, 3. Snf ve 4. Snf rencilerinden
ans yntemiyle seilen kiiler oluturmaktadr.
ARATIRMA MODEL
Aratrmada,
Aratrma yntemi
yrtlecek , bunun
bilgilerde yorum ve

aratrma yntemi olarak Betimsel

Yntem kullanlacaktr.
ierisinde anket ile elde edilen veriler yorumlar zerinde
yan sra konu ile ilgili literatr taramasndan elde edilecek
bulgulara katlacaktr.

BLG ZMLEME YNTEM

Aratrmada bilgi toplama arac olarak kullanlan anketlere verilen cevaplar kodlanarak
EXCEL tablolama programna kaydedilmi ve tanmlanmtr. Analize hazr hale getirilen
veriler aratrmann amacna uygun olarak Frekans ve Yzde Dalm statistiksel
Yntemi ile deerlendirilmitir.

IV. BLM
Bu blmde aratrmaya ilikin verilerin zmlenmesi aamasndan sonra ele edilen
ilenmi verilerden kan sonular ve nerilere yer verilmitir.

SONU
Beden dili iletiim sreci ierisinde ilettiimiz mesajlarn byk bir ounluunu insanlara
gndermede ve salkl bir iletiim kurmada nemli bir unsurdur. Bilimsel aratrmalar da
bunu ortaya koymu ve insanlar gerek i hayatlarnda olsun gerekse gncel yaamlarnda
olsun iletiim kurarken bedenlerini, jest ve mimiklerini kullanmlar konusunda kendilerini
bilinlendirme abas iine girmilerdir. Beden dilimizi kullanmamzda lokomotif grevi
grev ve bedenimizin hareketleriyle yansyan duygular temeli oluturmaktadr. Bende
yaptm bu aratrmada niversite eitimi alan rencilerin iletiim sreleri ierisinde
beden dilini kullanmlarn, ne kadar bedenleri ile ilettikleri mesajlarn farknda olduklarn ve
ne derecede kullandklarn ortaya koymak amacyla bilimsel bir alma ierisine girdim.
Aratrma sonucundan elde ettiim veriler dorultusunda elde ettiim sonular genel
hatlaryla sizinle paylamak istiyorum.
Baklar: Baklar daha ok kiilerle aramzda olan mesafeyle belirlenir, rnein ok
yakn duruyorsak birbirimize bakmamaya alrz. Ayn zamanda baklar, konumann
konusuyla da eitlilik kazanr. letiimde olduumuz kiiler ile aramzdaki iliki dzeyi ve
tabi ki kiilik zellikleri de baklarda etkilidir. rnein ie kapank kiiler daha az gz
temas kurar. rneklem alnan rencilerimiz yeterince gz ilikisinde bulunmann etkinlii
ve neminin farknda deildirler ve baklarn farkl ekillerde( mahrem bak) kullanan
insanlardan literatrde de belirtildii gibi honut olmadklar gibi ankete cevap veren kiiler
ilgilendikleri kiilere bu ilgilerini belirtme arac olarak baklarn kullandklar sonucunu
ortaya karlmtr.
Yz ifadeleri: Yz ifadesi kiiye zgdr ve iletiim tarzmz belirler. Kalar kaldrmak,
yzn kzarmas, azn aaya doru eilmesi ve bunlar gibi bir ok hareket, iletiimde
olduumuz kii veya kiilerde belli bir etki ve izlenim uyandrr. Glmseme belki de en
dikkate deer yz ifadesidir ancak kolaylkla taklit edilebilir. rencilerimizin yz
ifadelerinin bilincinde olduklar aratrma sonucunda ortaya konulmutur.
El, kol, ba hareketleri ve jestler: Konuma ve kendimizi ifade etme srasnda ok
sayda el, kol ve ba hareketleri kullanrz. Zamann gemesini beklerken, acelemiz
olduunda, bir konuma srasnda sylenene katlp katlmadmzda ve bunlar gibi daha bir
ok durumda jestlerimizi kullanrz. Yine yz hareketlerinin bilincinde olduklarn rneklem
alnan kiilerin byk bir ounluunca ortaya konulmutur. Yaplan jest ve mimiklerin
kltrel farkllk gstermesi konusunda kararsz kalmlardr. Evrensel olarak beden dilinin
farkl kltrlerden insanlar iin ayn anlam tayan duygu yansmalarndan ok her kltrn
kendine gre bir beden dilini kullanm ekilleri ve farkl anlamlar olduu bilimsel
aratrmalarla ortaya konmutur.
Bu gruba giren hemen her hareketimiz bir anlam tar. rnein yumruu skmak g
gstergesi iken, kendine dokunma (az veya buruna dokunma, kama gibi), eer arysa,
endienin bir belirtisi olabilir. Eer genel olarak jestler, el ve kol hareketleri fazlaysa, bu
durum o kiinin kstl kelime bilgisini ya da Akdeniz lkelerinden olduunu gsterir.
Bedenin duruu: Karmzdaki kiiye gre durmay veya oturmay seiimiz a olduka
nemlidir. dnyasnda da vcudun duru ekli, birini merkeze alma, gruba dahil etme veya
dlama gibi birok anlam tayabilmektedir. Bedenin duruu konusunda rneklem alnan
kesimin byk bir ounluu rekabeti bir oturu tarz olarak nitelenen ekilde iletiim
kurmaktalar fakat bu konuda gerekli bilgi sahibi olmadklar iin bunun farknda olmadklar
ve kararsz kaldklar ortaya kmtr.
Giyim: Giyim tarzmz, zevkimizin, mal varlmzn, deerlerimizin veya sosyal
grubumuzun bir aynasdr. danmanlarnn ou, daha etkili bir izlenim iin insanlarn iyi
giyinmelerine yardm etmeye alr. Rozetler, kol dmeleri, marka etiketleri ve kullanlan

her trl aksesuar ve materyaller kim olduumuzun veya kim olmak istediimizin birer
yansmasdr. Gnmzde insanlar kendilerini nasl sunmak isterlerse ilgileri dorultusunda
ve istekleri dahilinde kendilerine has bir giyim tarzn benimsemilerdir. Kiilerin giyim
tarzna, ilikilerinde d grne nem verdikleri yaplan ortaya karlmtr.
Koku: nsanlar doal kokularn gizlemek iin sabun, ampuan, deodorant, parfm ve
az spreyleri kullanr. Ancak vcudun asl kokusu, insanlarn beslenme dzeni, sal ve o
anda endieli olup olmamas gibi konularda ipular verir.
(http://www.vizyoner.com/Kaynak/default.asp?ID=8)
rneklem alnan rencilerimizde aada belirtilen hareketleri youn bir ekilde iletiim
sreci ierisinde kullandklar ve baz hareketlerin anlamnn kiiden kiiye deiiklik
gstermektedir. Kiiler kendi mesafelerini tokalamalarna verdikleri deerle iletiim
kuraca kiiye kar mesafesini belirlemekte, oturma biimi konusunda karasz kalmakta
ama geneli rekabeti bir iletiim ortamn tercih etmekte ve bunun bilincinde
bulunmamaktadr.ayaklarn kenetlemesinin olumsuz dnceler ierisinde ya da bir eyler
gizledii konusunda da katlmclar ekimser cevaplar vermiler bu da kiilerin bu hareketi
kullanm amalarnn literatrde belirtildii gibi kullanlmasnn gerekliini ortaya
koymaktadr.
Kendilerini gvende hissetmediklerinde kollarn kavuturarak kendilerine dokunarak
rahatlatc bir hareket olmas amacyla kullandklar, insanlarla rahatsz etmeyecek bir
mesafede iliki kurulmas gerektii konusunda ankete uygulanan kiilerin iletiim kurarken
blgelere dikkat ettikleri, i grmelerinde beden dilinin nemli olduunu dndkleri,
etkili olmak iin ses tonuna, vurgulamaya dikkat ettikleri, ankete katlan kiilerin kendilerini
szden ok yazarak ifade ettikleri, dinlediini bayla ya da szle onaylayarak ifade ettikleri,
insanlar dinlerken baka bir ey dnmeden dikkatle dinledikleri bu aratrma sonucunda
ortaya karlmtr.
zetleyecek olursak hareketlerin anlamlar, iletiim sreci ierisinde beden dillerini
kullanmlar ve etkinliinin farknda olmadklar, iletiim sreci ierisinde baz hareketleri
kullandklar gibi baz hareketleri de kullanmadklar, beden dili konusunda yeterince bilincin
oluturulamad ve ynetici adaylar yetitiren, turizm ierisinde nemli bir yere sahip olan
eitim
alan
rencilerimizin
beden
dillerini
etken
bir
iletiim
iin
kullanmadklar/kullanamadklar bu aratrmann sonucunda ortaya konmutur.
retimsel Ortamlardaki Beden Dili rnekleri
Anlam

rnek Davranlar

Ba ve vcudu ne emek, ellerini bir

1.Dinlemeye Aklk araya getirmek, enesini avucunun iine
almak
2.Dosta Duygular

Sk sk glmseme, ceket ya da gmleinin

dmesini amak, gz iletiimi kurmak

3.Onaylama

San okama, omzuna dokunma

4.Derin Dnme

Burnunun st ksmn kama

5.Konumay
Kesmek

Kulana dokunma, iaret parman

dudana gtrme, elini konuann koluna
koyma

6.D Krkl

Ellerini birbirine vurma, yumruunu

masaya vurma

7.Reddetme

Parmayla burnuna dokunma. Ceket ya da

gmleini ilikleme
8.Savunmac
Duygular

Kollarn ve bacaklarn gs hizasnda

apraz olarak tutma

9.stnlk

Parmayla iaret ederek konuma

10.Oyalama

Gzlk temizleme, kalemi dudaklarna

dedirme

11.Uzak Durmak
steme

Elini kana koyma, ban alaltma,

ayaklarn masaya koyma

12.Etkileimi
Kesme

Konutuklar insana bakmama, ban

kaldrma,kiisel eyalarn alarak ayaa
kalkma
Kaynak: Davies (1981), s.157

(http://mlokurs.virtualave.net/dosya_mlo/iletisim/2b.htm)

NERLER
ok nemli olmasna ramen iletiimi konumann belirlediini dnrz.Oysa ikili bir
iletiimde beden dilinin etkisi %55,vurgu,tonlama,ses tonunun etkisi %35,sylediklerimizin
ieriinin etkisi sadece %10dur.rnein ; 'efendim' kelimesinin syleniini dnn.
Ayn kelimeyi farkl tonlamalarda deiik anlamlarda kullanabiliriz.;
soru anlamna gelebilir.
kzgnl belirtebilir
konuya gelelim demek olabilir.
Beden dilini iyi kullanmamz veya iyi taklit etmemiz, i baarmz mutlaka etkiler
Duygularnz beden dilini etkiledii gibi, beden dilinizde duygularnz etkiler.Hi uykunuz
yokken uzanrsanz uykunuz gelir.Glmseyip omuzlarnz dik tuttuunuzda kendinizi daha
iyi hissettiinizi greceksiniz. znt, korku, mutluluk, tiksinme gibi duygular gsteren
beden dili tm dnyada ayn iken, renilmeyle elde edilen beden dili lkesine gre farkllk
gsterir.Beden dili yaamn ok iindedir. Eer blgeleri renir, hangi hareketin nasl bir
anlam ifade ettiini zersiniz , karnzdaki ile ilgili bir ok ip ucu yakalayacanz
gibi,kendi vcut dilinizi iyi kullanrsanz, insiyatifi elinize geirmede, liderliinizi
pekitirmede,etkinizi artrmada nemli bir katks olacaktr. Siz karnzdaki kiiye
yaknlatka, iaretlerin says da, aranzda gelip giden enformasyonun(bilginin) miktar da
ykselir. Yava yava yeni bir yelpazeye yaylm veriler elde edersiniz Bunlarn ou da ilk
birka saniye iin de verilip alnm eylerdir.
nsanlar kalc izlenimlerinin %90'n ilk 30 saniye iinde edinmektedir.
Karnzdaki kii ile uyum salamak, karnzdaki kiiyle karlkl gven ve uyum
salamak,zellikle ilikinin balang aamasnda ok nemlidir.Kardaki kiinin bizimle i
yapmas iin zellikle bize inanmas gerekir. Bize inan duymalar,aramzda bir gven
bann var olduuna ikna olmalar arttr.Bu gveni u yolla salayabiliriz.;

1. letiim
2.Aklk
Bir mesaj unlardan oluur;
Ne sylendii

SZ (kelimeler ve cmleler)

Bunun nasl sylendii MZK(ses tonu ,vurgusu vs.)

Szsz iaretler

DANS ,MMKLER (beden hareketleri,yada dili)

Uyum salamak iin mterinin ,yada karmzdaki kiinin sz,mzik,dansn aynalamak

(davranlara
kar
davran
gelitirmek
)
ve
ona
uymak
gerekir.
(http://www.gaziantep.net/sanat/yansimalar/bedendili.htm)
Beden dilinin ardndaki gizli gerek
Beden dili durduk yerde ortaya kmad. Binlerce yl nce maara insanlar istedikleri
kadn sandan srkleyerek dan te yanndaki karanlk inlerine gtrrlerdi. Hareket
edebildiiniz srece, siz farknda olmasanz da, bedeniniz evrenizdeki insanlara mesaj
yollamaya srdrr. Beden diliyle ilgili en sk sorulan sorular ve yantlar:
Beden diliyle anlamay baarrsak bir daha hi konumak zorunda kalmayacak myz?
yi bir pandomimci olmadnz srece hayr. Beden dili, szcklerle birlikte kullanlmal,
szckleri vurgulamak anlamlarn pekitirmek, szckleri kontrol etmek ve aslnda bazen
de szckleri rtmek iin...
Beden dili yardmyla dnyay ynetmek mmkn m?
Bu konuda bahse girmeyin! Etrafta ok fazla aptal yok. Hareketleriniz sizin sahte
glmsemelerinizin, gz krpmalarnzn ve sinirli tavrlarnzn anlalmasn ne yazk ki
engellemeyebilir.
Beden dilini nasl renebilirim?
Gzlem yeteneinizi gelitirin. Be duyu organ, elinizdeki en iyi aralar... evrenizde ok
dikkatli bakn. Szcklerin syleni ekline dikkat ederek, bir sr sinyal renebilirsiniz.
Scak bir el skma, size gven verebilir. nsan korktuu zaman, vcut kokusu deiir. Ve
tahrik olduu zaman sevgilinizin tadnn da deitiini fark edeceksiniz(
http://www.omnishaber.com/kadin/2001/11/24/11124151655.php)

Beden dilimizin etkinliini artrmak iin neler yapmalyz?

Glmseyin
-Dnyada sizinle birlikte glmser
Gz Temas Salayn
-Bunu srenin %75 inde yapn. Az yaparsanz kuku yaratr yada heyecanl
gzkrsnz. Fazla yaparsanz, tehditkar gzkr ekingenlik yaratrsnz.
El skn
-El skrken otoriteyi karnzdakine vermeyin. Gl grnmek iinde karnzdakinin
elini fazla skmayn.
Kiisel alana fazla girmeyin
-Unutmayn ki farkl kltrlerde farkl standartlar vardr.
Aranzda masa olmamasna dikkat edin
-Masa iletiimi azaltr,otoriteyi artrr.

Yuvarlak,dikdrtgen,kare masalarda yaplan toplantlarn etkileri de farkl olur.

Fikir almak veya katlm istiyorsanz yuvarlak masa,otorite altnda toplant yapacaksanz
dikdrtgen masa,ksa ve z toplantlar iin kare masay tercih edin
Avularn kullanm tam bir otorite oyunudur. Aa evirin sylediiniz kelime glenir.
Yukar evirdiinizde olumluluk artar emir istee dnr.
Karnzdakine nem verdiinizi gstermek iin dinlerken banz ok hafif yana yatrn
ve banzla hafif tasdikleyerek dinleyin.
Sz,mzik ve dans aynalayn karnzdakinin hareketleriyle belli etmeden uyumlann bu
karnzdakini rahatlatacaktr.
Grnnzden gurur duyun,iyi gzkmek nemlidir.
Gzler ve gz bebekleri her eyi anlatr. Karnzdakinin gz bebeklerinin bymesi
isteklilii ve olumluluu , klmesi ise isteksizlik ve olumsuzluk yaklam belirtir.
Yalanla ilgili ipularn iyi deerlendirin,konumalarn belli yerinde yaplan az
kapama,burunla oynama,yaka ekitirme gibi hareketler size ipucu verebilecek hareketlerin
banda gelir.
Oturma durumunuz iletiimin gidiini belirler. Kar karya oturmak bir rekabet duygusu
oluturabilir. Eer ayn yne bakma ansna sahipseniz iletiiminizde artar. Bamsz oturu
iletiimi yok eder

KAYNAKA
ARKONA Sibel. 1993. Grup likisi. 1. Bask, Eyll, stanbul: Alfa Basm Yaym
Datm
BALTA, Acar. Zuhal. 1992. Bedenin Dili. 11. basm, stanbul: Remzi Kitapevi.
TOZAR, Zeynep. 2002 Beden Dili. stanbul: Bilim Ve Teknik Dergisi, Say:412, Mart,
Tbitak, Promat Basm Yayn A..
COOPER, Ken. 1989.ev: Tun YANKI. Szsz letiim. stanbul: lgi Yaynclk Ve
Tic. Ltd.
CCELOLU Doan. 1992. nsan nsana, 13. Basm, stanbul: Remzi Kitabevi.
CCELOLU, Doan. 1991. nsan Ve Davran, stanbul: Remzi Kitapevi,
DCLEL, Aye Bilge ve AKKAYA, Serra. 2000. Konua Konua letiim Srlar.
Aralk, stanbul: BZD Yaynclk.
DKMEN, stn. 2000. letiim atmalar Ve Empati, 12. Basm, Mart, stanbul:
Sistem Yaynclk,.
http://abone.turk.net/elibal/yazim/iletisim.htm
ZGREN, Ahmet erif. 2000. Dikkat Vcudumuz Konuuyor. 11. Basm, stanbul:
ACADEMYPLUS Yaynevi,
MUTLU Erol. 1994. letiim Szl, Haziran, stanbul: Ark Yaynevi,.

 PEASE, Allan. 1981. Body Language,Beden Dili, stanbul: Rota Yaynlar.

TEKEL, Hasan. 2001. Turizm Pazarlamas Ve Planlamas. 1. Bask, Eyll Ankara:
Detay Yaynclk.
USLUATA Ayseli. 1991. letiim. stanbul: letiim Yaynlar.
WESS, Donald H. 1993. Baarl Ekip Oluturma. stanbul: Rota Yaynlar,
ZILLIOLU, Merih. 1993. letiim nedir?. 1.Basm, Kasm stanbul:Cem Yaynevi.
http://62.229.128.10/bireyler/trends/makale/dogru_hamleler.asp
http://www.ekocerceve.com/bireyselgelisim/Arsiv_2/ayrinti.php
http://hastarehberi.com/psikiyatri/psikiyatri2/iliskiler.htm#1
http://www.omnishaber.com/kadin/2001/11/24/11124151655.php
http://mlokurs.virtualave.net/dosya_mlo/iletisim/2b.htm
http://www.vizyoner.com/Kaynak/default.asp?ID=8
http://www.gaziantep.net/sanat/yansimalar/bedendili.htm

EKLER
ANKET FORMU
YNERGE:
Aada, A..B. Akakoca Turizm letmecilii Ve
Otelcilik Yksek Okulu rencilerinin
iletiim sreci iinde beden dilinin etkinliine ilikin baz
sorular verilmitir. Size en uygun
gelen seenee X iareti koyunuz.
1

Kendimi karmdakinin yerine koyarm.

Arkadalarm farkl kltrden seerim.

Kendimi yazarak ifade ederim.

Kendimi szl olarak ifade ederim

5
6

nsanlar konuurken dikkatle dinlerim;

yani baka eyler dnmem.
Dinlediimi bamla ya da szle onaylayarak belli ederim.

nsanlar konuurken szlerini keserim.

Hzl bir ekilde konuarak, ksa ve kesik cmlelerle

ne istediimi sylerim.
Stres bast ve fkelendiim anlar dnda duygularm
ifade etmekte zorlanrm.

Hibir zaman

Ara sra

Kararszm Genellikle

Her zaman

10

nsanlar bana yakn mesafede olunca huzursuz olurum.

11

13

Yz ifadeleri, beden dili, ses tonu, el hareketleri ile

kendimi
nasl ifade ettiimin bilincindeyim.
Konuurken ellerimi kullanarak ve dokunarak iletiim
kurarm.
Yalan sylediim yzmden belli olur.

14

letiim kurarken beden dilini n plana karrm.

15

Etkili olmak iin ses tonuma, vurgulamaya dikkat ederim.

16

lgilendiimi karmdakine baklarmla belli ederim.

17

Karmdakini beden dili ile zerim.

18

grmelerinde beden dili nemlidir.

12

Kesinlikle
Katlmyorum
katlmyorum
YNERGE: Size en uygun gelen seenee X iareti koyunuz.

19

nsanlarn yakn mesafede olmas huzursuz eder.

20

nsanlarla rahatsz etmeyecek mesafede iletiim

kurulmaldr.
letiim kurarken avularn ak olmas karmdakinin
ak ve drst olduunu gsterir.
Ellerimi ovuturmam olumlu beklentilerimi ifade eder.

21
22
23
24

Ellerimi kenetlemem olumsuz dnceler iinde olduumu

gsterir.
Yaplan jest ve mimikler kltrel farkllklar gsterir.

25

Bacak bacak stne atmam rahat olduumu gsterir.

26

Kollarm kavuturmam, eyalarm kollarm

kavuturarak tutmam gvende
hissetmediimi gsterir.
Gzlerimi kapamam grmek istemediim kiileri
dladm gsterir.
Oturduum yeri kaplamam, dik oturmam vb. kendime
olan gveni ve
memnuniyeti gsterir.
Ayaklarm kavuturmam olumsuz dnceler iinde
olduumu,
bir eyler gizlediimi gsterir.
Oturma biimim insanlarla ibirliki, rekabeti vb. ekilde
iletiim kurduumu gsterir.
letiim kurarken tokalamaya dikkat eder ve ona gre
insanlarla
olan mesafemi belirlerim.

27
28
29
30
31

Kararszm Katlyorum Kesinlikle

katlyorum