MEKANIKA

Gorputzen mugimendua aztertzen

duen zientzia mekanika da. operadore
mekaniko ezberdinez osatutako
sistema kateatuta ikusteko

1. MAKINAK eta
MEKANISMOAK:

Makina, lan bat egiteko behar den esfortzua eta denbora

murrizten dituen aparatuak dira. Beharrezkoa dute energia
edo indarra funtzionatzeko.
Makinak mekanismo ezberdinez osatuta daude.
Mekanismoak indarrak eta mugimenduak eraldatzen
dituzten operadore mekanikoen konbinazioak dira.
Mekanismoetan, sarrerako mugimendua eta indarra,
irteerako mugimendu eta indarrean bihurtzen dira,
normalean efektu eta mugimendu ezberdinak lortuz .

MAKINA MOTAK:
Sinpleak:Lana urrats batean egiten dutenak dira.Zenbat eta
ibiltarte handiagoa izan, orduan eta esfortzu txikiagoa.
Oinarrizkoak palanka, plano makurtua eta gurpila dira.
Konposatuak: Makina sinpleen konbinazioak dira. Zeregin bat
betetzeko, lanak kateatu egin behar dituzte. Ad: kotxeen
motoreak...

2.

MEKANISMOEN BIDEZ
LORTUTAKO MUGIMENDU MOTAK:
MUGIMENDU LINEALA EDO ZUZENA: Operadore
mekanikoa lerro zuzenaren mugimendua jarraitzen
duenean
Mugimendu mota hau bi eratakoa izan daiteke:
2. BIRAKETA MUGIMENDUA: Operadore mekanikoa bere
ardatzaren inguruan biratzen duenean ematen da
Mugimendu hauek bi era ezberdinetan aurkitu ditzakegu:
A) JARRAIA: Mugimendua beti norantza bera duenean
B) TXANDAKAKOA: Aurrera eta atzerako mugimendua
lortzen dugunean
1.

1.1 MAKINA SINPLEAK:

a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)

Palankak
Plano makurtua (torlojua eta ziria)
Gurpilak edo txirrikak
Engranajeak
Biradera
Birabarkia
Biela
Torloju amaigabea
Espeka

a) PALANKAK:
Euste-puntuaren inguruan mugitzen den barra gogorra
da. Zama handiak mugitzea errazten du indar handirik
egin gabe.

Palankak 3 elementu ditu:

a)Euste-puntua (E.P): barra E.P-ren inguruan mugi
daiteke (apoio puntua) .
b)Potentzia edo aplikatutako indarra (R) : Egin
beharreko indarra zama mugitzeko
c)Garaitu beharreko erresistentzia (P): Gainditu
P
R
beharreko zama edo pisua.

E.P

a.1)PALANKA MOTAK:
1)

Lehenengo mailakoak: E.P erdian dagoenean

2) Bigarren mailakoak: Erresistentzia erdian dagoenean

3) Hirugarren mailakoa: Potentzia erdian dagoenean

Palanken adibideak
1.mailakoak:
Laburbilduz:

2.mailakoak

3.mailakoak:

2.a) PALANKAREN LEGEA:

Palankak birarik eman ez ditzan, honako baldintza

beteko beharko du. Lege honi, palankaren legea
deritzogu

:R

Erresistentziabesoa

P
E.
P

Potentzia-besoa

Potentzia(P) x Potentzi-besoa = Erresistentzia (R) x

Erresistenzi-besoa

Erresistentzi-besoa R-tik E.P-ra dagoen

distantzia da
Potentzi-besoa P-tik E.P-ra dagoen distantzia da.

PALANKA MOTEN ADIBIDEAK:

Adibideen web-a
Adibide ezberdinak ikusteko web
orrialde bi dituzu. Klikatu eta
disfrutatu
Web1: Palanka ezberdinen
animazioak
Web2: Palanken hainbat adibide
Web3: Palankekein jolasteko web-a

b) PLANO MAKURTUA EDO

ARRAPALA:

Zamak errazago igo edo jaisteko erabiltzen dira.

Planoa zenbat eta makurdura txikiagoa izan, errazago
igoko dugu objektua baina igo beharreko distantzia
handiagoa da.
d2>d1

d1

d2

PLANO MAKURTUAREN PRINTZIPIOA:

Egin beharreko indarra murriztea, ibilbidea
luzatuz.
Plano makurtuak altueran duen neurria bi aldiz edukiz,
esfortzu erdiarekin zama planotik altxatuko genuke.

b) PLANO MAKURTUEN ADIBIDEAK:

ZIRIA: Plano makurtuaren aplikazioetariko bat.
Gauzak ireki edota banatzeko erabiltzen da.
Ebakitzeko makina guztietan dago. Ad:aizkora, artaziak,
bizarra kentzeko makina elektrikoa, sega makinak

TORLOJUA: Plano inlinatuaren aplikazioa da. Torlojua, plano

inklinatu bat da, ardatz bat inguratuz. Torlojuak bira egitean
aurrera jotzen du zuzen-zuzen. Erabilpen asko ditu:
a)
Ura igotzeko (Arkimedesena)
b)
Piezak lotzeko
c)
Indar handiko desplazamenduetarako:
Tornuzila, txorrotak (botila kortxoak ateratzekoa)

c)TXIRRIKAK

Klikatu hemen

POLEA edo TXIRRIKA: Ardatzaren inguruan biratzen

duen kanaldun gurpila da. Poleen bidez pisuak altxatzean
eta jeistean esfortzua murrizten da, indarraren norabidea
aldatuz.
Poleak finkoak eta mugikorrak izan daitezke.
Polea mugikorrak, egin beharreko esfortzua erdira
murrizten du.

POLIPASTOAK: Polea finko eta

Mugikorren konbinazioak dira.

POLEAK ETA UHALAK: klikatu

hemen
Txirrika bi uhalaren bitartez elkartzean, mugimendua
transmititu egiten da txirrika batetik bestera. Txirrikak
tamaina ezberdina badute, bakoitzak abiadura
ezberdina izango du.
Uhala zuzen dagoenean, txirrika bian noranzko bera dute.
Berriz, uhala gurutzatzean kontrako noranzkoa izango
dute txirrikak.
n1 x d 1 = n 2 x d 2
Poleak hartzen duten abiadura, poleen neurrien arteko
erlazioaren araberakoa da:

d)ENGRANAJEAK: klikatu
hemen

Hortzak dituen eta ardatz finko baten inguruan biraka

dabilen gurpila da. Ardatz batetik bestera mugimendua
transmititzeko erabiltzen da.Engranajeen biraketaabiaduren arteko erlazioa:
n1 x Z 1 = n 2 X
Z2

Z1 eta Z2 gurpilen hotz kopurua direlarik

n1 eta n2 gurpilen bira kopurua

ABIADURA
ERREDUKTOREA:

Polea gidariaren erradioa gidatuarena baino txikiagoa

bada, abiadura gutxitzen doa, baina mugimendu
honekin, indarra handitzen da. Transmisio erlazioa:

Trans.erl: gidariaren diametroa

gidatuaren diametroa

Motoreen kasuan, beti sistema

erreduktoreak erabiliko ditugu.

ABIADURA
BIDERKATZAILEA:

Gurpil gidaria gidatua baino handiagoa denean, abiadura

handitzen doa, baina indarra txikituz doa.

Birader
a

e) BIRADERA

Ardatz batekin lotutako barra gogorra da. Ardatzari esfortzu

txikiagoa eginez, bira eragiteko erabiltzen da.
Biraderaren besoa zenbat eta luzeagoa izan(ardatzaren eta
heldulekuaren arteko distantzia), orduan eta esfortzu txikiagoa
egin beharko dugu

f) BIRABARKIA

Ardatza berberaren inguruan dauden biradera multzoa da.

Barren luzeeren arabera, hainbat eratako mugimenduak lor
daitezke.

g) BIELA
Bi pieza mugikor lotzen dituen barra gogorra da. Barra lotuta
dagoen piezaren arabera mugimendu ezberdinak
transmititzen ditu:
a)
BIELA-BIRADERA: Biela biradera batekin edo gurpil
eszentriko bateko puntu batekin dago lotuta. Gorputzak
biratzen duenean, bielak aurrera eta tzera egiten du
biraketa bakoitzean

g) BIELA:
b) BIELA BIRABARKI MEKANISMOA: Birabarki baten ukondoetan,
biela multzoak kokatzen ditugunean ematen da.
Birabarkiaren biratze mugimendua, txandakako mugimendu
linealetan bihurten ditu

i) ESPEKA(leva)
Gurpil eszentrikoa ardatza zentroan ez duen gurpila da.
Espeka, gurpil eszentrikoaren aplikazioa da

Atal bi ditu mekanismo honek: espeka, bira egiten duen

ardatza eta jarraitzailea, espekak biratzean bultzatuta
mugitzen dena.

Espeka erabiltzen da ardatz baten biiratze-mugimendua

berorrekin lotutako jarraitzailearen txandakako mugimendua
bihurtzeko.